\id ACT \ide UTF-8 \h ULEMP \toc1 Ulibra wi Ulemp wi Banjañan \toc2 Ulemp \toc3 Uwb \mt2 Ulibra wi \mt1 Ulemp wi Banjañan \is1 Uţup ujuni \ip Ulibra wi uwooŋ unkkakalëşuŋ iko yi banjañan biki Yeŧu badoluŋ. Uwooŋ utëbanţën wi Luk apiiŧuŋ pa Teofil nanohul. Luk ul ţi uleeful awo nakuraar. Kë aşë ji bi kagakandër na Pawulu na dko pţup Uţup Ulil Unuura. Ţi ulibra wi, Luk aţup iko yi baţaşar Yeŧu badoluŋ na jibi baniinkani Uţup Ulil Unuura ţi umundu bŧi. Ñaaŋ ahinan kawin ţi ulibra wi, ulemp wi Uhaaş wi Naşibaţi udoluŋ. Uwala ţi banjañan, awul baka mnhina mi pţup Uţup Ulil Unuura. Bañaaŋ baŧum bakak afiyaar ajunna Yeruŧalem aya Yuda na Ŧamariya na ŋmbaŋ ŋŧum ţi umundu. Iko iţëp jibi Yeŧu abiiŋ aţup aji iluŋ kawo ţi Ulibra wi 1.8: « kë naşë luŋ kayeenk phina woli Uhaaş wi Naşibaţi uwala ţi an. Naluŋ kawo bamaar biki naan ţi Yeruŧalem na ţi uŧaak wi Yuda bŧi, na ţi uŧaak wi Ŧamariya te kaban kabaŋ ki umundu. » Ulibra wi uţup jibi bhoŋar bi Naşibaţi adoluŋ na bañaaŋ babanuŋ du bañaaŋ bŧi biki mboş. Du Iŧrayel, baţaşar Yeŧu badunna aţup bayuday Uţup Ulil Unuura abaa ya du ŋŧaak ŋi banwooŋ baanwo bayuday, na du bañaaŋ bŧi. Du dko bŧi di baţupuŋ Uţup Ulil Unuura bañaaŋ baloŋ bafiyaari kë baloŋ baanfiyaar wa. Bañaaŋ baŧum babi şoor banjañan, kë bukal başë tamanaara aţup baka iko iŧum bahilna baliinŧ ţi pfiyaar. \c 1 \p \v 1 Teofil, ţi ulibra wi naan uŧeek, dţiiniyaan iko bŧi yi Yeŧu adoluŋ abot ajukan du ujuni, \v 2 te unuur wi adeeŋaniiŋ du baţi. Ji abi ado kadeeŋana du baţi, aţëpna ţi *Uhaaş wi Naşibaţi aţup *banjañan biki adatuŋ, uko wi pdo. \v 3 Wi akeţuŋ, ţi kadun ki baka di di akaaŋ apën awinana najeb. Ado iko iŧum ţi ŋnuur iñeen na ŋbaakër, adiiman baka kë awo najeb na manjoonan, aji pën kawinana ţi kadun ki baka kabot kaţup baka uko wi *Pşih pi Naşibaţi. \p \v 4 Unuur uloŋ wi akdeeŋ na baka, aşë ji na baka bawut kapën ţi Yeruŧalem, baţo da bayoonk kahoŋ ki Aşin, ki baŧiinknuŋ ţi mntum mi nul : \v 5 «*Yowan *abatŧaar an na meel, kë an, ţi ŋnuur ŋankmbiiŋ ŋi naluŋ kayeenk *batiŧmu bi Uhaaş wi Naşibaţi. » \s1 Yeŧu apaya baţi \p \v 6 Wi wi *banjañan bayitiiruŋ, aşë hepar Yeŧu aji : « Ajugun! Woon hënkuŋ di di ikkakanuŋ *Iŧrayel pşih i? » \v 7 Kë aşë ŧeem baka aji : « Naanka na pme unuur këme wal wi Aşinun adatuŋ ţi mnhina mi nul, \v 8 kë naşë luŋ kayeenk phina woli *Uhaaş wi Naşibaţi uwala ţi an. Naluŋ kawo bamaar biki naan ţi Yeruŧalem na ţi uŧaak wi *Yuda bŧi, na ţi uŧaak wi *Ŧamariya te kaban kabaŋ ki umundu. » \p \v 9 Wi Yeŧu ajakuŋ haŋ, aşë deeŋana du baţi, kë baktena. Wi wi kanfëluŋ kaşaaŋ abi awuna, baankak awina. \v 10 Jibi bahumuŋ katen baţi bi apayiiŋ, kë biinţ batëb, banwohariiŋ imişa ifaaŧal başë mara mara awinana. \v 11 Baji na baka : « An biinţ biki *Galilay, nabaa naţ we aten baţi ba? Yeŧu i, ampayiiŋ baţi ţi kadunan, aluŋ kabiha, jibi nawinuluŋ hënk, kë apaya baţi. » \s1 Bahoţan Maŧiyaŧ ţi Banjañan \p \v 12 *Banjañan bapënna wal mënţ du Pnkuŋ pi Mnoliwera\f + \fr 1:12 \fr*\fq Pnkuŋ pi Mnoliwera : \fq*\ft Dawooŋ katim ki pnkuŋ pi bajaaŋ bado na umbaabu “Mont des Oliviers, Monti di Olivera, Mount of Olives.”\ft*\f* aşë kak Yeruŧalem danwooŋ daanlowiir maakan na pnkuŋ mënţan, daŧool pdo ukilometër. \v 13 Wi bakakuŋ, baya aneej ţi katoh, du meeţ di bko duuţ, di bi Ŧimoŋ Piyeer, na Yowan, na *Yakob na Andre na Filip na Tooma, Bartelemi na Maci, Yakob abuk Alfe, Ŧimoŋ nagutar uŧaak, na *Yudaŧ abuk Yakob bajonuŋ kayitiiraan.\fig Katoh kayuday|src="lb00235c.tif" size="col" copy="Louise Bass" ref="1.13"\fig* \v 14 Baŧiinkar bukal bŧi na baaţ baloŋ na *Mariya anin Yeŧu, na baţa Yeŧu, añehan Naşibaţi. \p \v 15 Ţi ŋnuur mënţan banfiyaaruŋ Yeŧu, baya pban iñeen-week na iñeen ŋtëb, kë Ŧimoŋ Piyeer aşë naţa ţi pŧoof aji na baka : \v 16 « An bayiţ naan uko wi *Uhaaş wi Naşibaţi ubiiŋ aţëpna ţi mntum mi *Dayiţ, aţup ţi Ulibra wi Naşibaţi ţi uko wi nawo Yudaŧ, ambiiŋ aţij bammobuŋ Yeŧu, uwo wo wi kabi kadolana. » \v 17 Abi wo aloŋ ţi un, ayeenk kafah ki ulemp ji un. \v 18 Kë ñiinţ mënţan aşë bi nug uţeeh na ktaka ki buţaan bi adoluŋ buŋ: Ajot afëţa amay, kë ipëş itaŧadiiri. \v 19 Uţup waŋ uniink Yeruŧalem bŧi, ukaaŋ kë bakak ado uţeeh mënţan aji « HAKELDAMA » uwooŋ ţi uţup wi baka « uţeeh wi pñaak. » \p \v 20 Ŧimoŋ Piyeer akak aji na baka : « Kë başë piiŧ ţi Ulibra wi Pñaamarën Naşibaţi ţi uko wi Yudaŧ aji : \q1 \qt “Katohul kaduka kajinţ,\qt* \q2 \qt nin aloŋ aankwo da.”\qt*\x + \xo 1:20 \xo*\xt Kañaam 69.26.\xt*\x* \m Akak aji : \q1 \qt “Aloŋ ayeenk ulemp wi nul.”\qt*\x + \xo 1:20 \xo*\xt Kañaam 69.26.\xt*\x* \p \v 21-22 Piyeer aji kak : « Kë bañaaŋ baloŋ başë jon nwo na un, undiimaan, wi Yeŧu Ajugun awooŋ na nja aneej apën, du unuur wi *Yowan abatŧaaruluŋ te unuur wi abiiŋ adeeŋana du baţi ţi kadun un. Keeri aloŋ ţi baka awo i kabi na un, kayuuj kë bawin Yeŧu wi anaţiiŋ ţi pkeţ. » \v 23 Wi wi başaaŋ aţij batëb ţi baka, *Yoŧef anţu'aniiŋ katim ki Barŧabaaŧ, kë başë duuna ki Yuŧtuŧ, na aloŋ anwooŋ katim ki Maŧiyaŧ. \v 24 Kë başë ñehan Naşibaţi aji : « Iwi Ajugun, inmeeŋ ñaaŋ na uşalul, yuujun i idatuŋ ţi batëb biki, \v 25 awo nanjañanu, ayeenk ulemp wi Yudaŧ adukuŋ, aya di awooŋ i kaya. » \v 26 Bado kanuŋ na mnlaak, kë Maŧiyaŧ adatanaa, ahoţan ţi banjañan iñeen na aloŋ bukuŋ. \c 2 \s1 Uhaaş wi Naşibaţi uwala ţi banfiyaaruŋ Yeŧu \p \v 1 Bayitiir bŧi ţi unuur wi *Pentakot. \v 2 Ţi dko mënţ, kë başë ŧiink pŋaat panwoonuŋ baţi anaam na ukëk kë pabi aneej ţi katoh ki bawooŋ aŧum ka. \v 3 Kë başë win iko iloŋ ji indemënt yi bdoo. Iko mënţ igarandëri, aji kandoli kaya kaţo ţi aloŋ. \v 4 *Uhaaş wi Naşibaţi uneej aŧum ţi baka bŧi, kë bakak aţup ŋţup ŋyaanţ, andoli jibi Uhaaş wi Naşibaţi uţu'uli pţup. \p \v 5 Ţi wal mënţan kë *bayuday baloŋ banjaaŋ badëman Naşibaţi banwoonuŋ ŋŧaak bŧi ŋi umundu, başë wo ţi Yeruŧalem. \v 6 Wi baŧiinkuŋ pŋaat, pnŧuk payitiir aşë ñoŋar maakan ţiki andoli aji ŧiink baţup uţup wi ŧul. \v 7 Bañoŋar adiwşa, aşë ji : « Bañaaŋ bankţiiniiŋ hënk baanwo biki *Galilay i? \v 8 Kë hum di di andoli ţi un, ajaki ŧiink bakţup ţi uţup wi nul? \v 9 Ŋwoona Parŧ, na Med na Elamit, na Meŧopotamiya, na Yuda, na Kapadoşiya, na Pont na Aŧiya. \v 10 Baloŋ bawoona Frigiya na Pamfili, na Ejiptu na ŋfëţ ŋi Libiya ŋanñoguŋ Kuren, baloŋ kë bawoona Rom. \v 11 Baloŋ kë bawo bayuday biki kabuka aţu na bankakuŋ baka, biki Kret, na Barab. Kë andoli ţi un aşë ji ŧiinka baka baţup ţi uţup wi nul iko inuura yi Naşibaţi adoluŋ. » \v 12 Bañaaŋ bañoŋar fuţ, baamme uko wi pdo, andoli kaji na aŧënţul : « We uwooŋ uko wi? » \v 13 Kë baloŋ başë beŋ baka, aji : « Biki baka pdaan poot. » \s1 Ŧimoŋ Piyeer aţiini na bañaaŋ \p \v 14 Kë Ŧimoŋ Piyeer aşë naţa na *banjañan iñeen na aloŋ bukuŋ aşë huuran aŧeem baka aji : « An *bayuday na an bŧi nanfëţuŋ ţi Yeruŧalem, an bŧi nawatan ibaţ naŧiink nabot nate uko wi nji kaţupanaŋ. \v 15 Nin, bañaaŋ biki baankuji, jibi naşaluŋ. Ŋhum ţi nfa mpoţi. \v 16 Uko wi *Naţupar Naşibaţi i bajaaŋ bado Yowel abiiŋ aţup uţëpuŋ ţëp adolana hënk. \q1 \v 17 Naşibaţi aji : \q1 \qt “Ţi ŋnuur ŋbaañşaani, dbi kawalan Uhaaş wi naan ţi bañaaŋ bŧi.\qt* \q1 \qt Babukan biinţ na baaţ baluŋ kawo baţupar biki naan,\qt* \q2 \qt bapoţ na bantohi biki nan baluŋ kado kaţaafi iko inkwoonuŋ du nji,\qt* \q2 \qt kawin iko inwooŋ yi pbi.\qt* \q1 \v 18 \qt Ënhën, dluŋ kawalan ţi ŋnuur mënţ Uhaaş wi naan ţi balempar naan biinţ na baaţ,\qt* \q2 \qt başë bawo baţupar biki naan.\qt* \q1 \v 19 \qt Dluŋ kado iko iñoŋarënaan du baţi duuţ\qt* \q2 \qt kakak kadiiman iko iweek ţi mboş.\qt* \q2 \qt Pñaak, bdoo, na udu iluŋ kawo.\qt* \q1 \v 20 \qt Unuur uluŋ kakak bdëm,\qt* \q2 \qt pli pakak ji pñaak,\qt* \q2 \qt ji unuur uweek unuura wi Ajugun ubi udo kaban.\qt* \q1 \v 21 \qt Hënk, ñaaŋ ankluŋiiŋ kahaţ ţi katim ki Ajugun abuur.”\qt*\x + \xo 2:21 \xo*\xt Yowel 3.1-5.\xt*\x* » \p \v 22 Ŧimoŋ Piyeer akak aji na baka : « An bañaaŋ biki *Iŧrayel naŧiinkan bnuura uko wi nji kaţupuŋ: Naşibaţi ayil Yeŧu i *Naŧaret ayuujna ţi a mlagre na iko iñoŋarënaan iŧum, indiimanuŋ phina pi nul jibi nameeŋ wa an ţi ŋleefan. \v 23 Ñiinţ aŋ, bawulan a, jibi Naşibaţi adooŋ abi me wa akak aŋal uwo, nafiŋa, wi nadoluŋ kë banwooŋ baanfiyaari bapaŋa. \v 24 Kë Naşibaţi aşë naţana ţi pkeţ, abuurana mnhaj mi pkeţ, pkeţ paanhilan amëbana. \v 25 *Dayiţ aţiiniyaana aji : \q1 \qt “Wal undoli dji kawin Ajugun ţi kadun ki naan,\qt* \q2 \qt iñogën ukaaŋ kë nnaţ aliinŧ.\qt* \q1 \v 26 \qt Ukaaŋ kë nlilan maakan akuţ ayeeh mnlilan mi naan.\qt* \q2 \qt Kë uleef ubi wo wo ţi mnhaţ\qt* \q1 \v 27 \qt ţiki iinkwutan uhaaş wi naan uya ufëţ du mnkeţ,\qt* \q2 \qt akak awo iinkwutën, nji ñaaŋ nalemparu naweek mpuţ.\qt* \q1 \v 28 \qt Iyuujën bgah bankţijuŋ du ubida,\qt* \q2 \qt iluŋ kaŧumanaan na mnlilan ţiki iñogën.”\qt*\x + \xo 2:28 \xo*\xt Kañaam 16.8-11.\xt*\x* \p \v 29 « An bayiţ naan, dhilan kaţupan uko wi na mntëŋ: Atemun Dayiţ akeţi, amoya, kë bhër bi nul bawoha ţi uŧaak wi nun. \v 30 Abi wo Naţupar Naşibaţi aşë me kë Naşibaţi abi hoŋa uko uloŋ, amehna ţi kadunul, \q1 \qt “aji aluŋ kaţu aloŋ i pşini pi nul ţi pşih.”\qt*\x + \xo 2:30 \xo*\xt Kañaam 132.11.\xt*\x* \p \v 31 « Kë wi wi Dayiţ aŧaruŋ awin kë *Kriŧtu aluŋ kanaţa ţi pkeţ, aşë ţiiniyaan wa aji : “Naşibaţi \qt aanwuta kë aţo du mnkeţ kë uleeful ukak awo uumpuţi.”\qt*\x + \xo 2:31 \xo*\xt Kañaam 16.10.\xt*\x* \v 32 Yeŧu mënţan, Naşibaţi anaţana ţi pkeţ, kë ŋwo bŧi bamaar. \v 33 Naşibaţi adeeŋa ţi kadeenu ki nul, kë ayeenk du Aşin nja *Uhaaş wi Naşibaţi, wi ahoŋuluŋ ţfa, aniinkan wa ţi bañaaŋ, jibi nakwinuŋ akuţ aŧiink hënk. \v 34 Ţiki Dayiţ ul, andooŋ awo aampaya baţi aţiini aji : \q1 \qt “Naşibaţi Ajugun aji na Ajugun :\qt* \q2 \qt Ţoon ţi kañen naan kadeenu\qt* \q1 \v 35 \qt te ndo nţooran başooradu,\qt* \q2 \qt ido kapafna baka ihoţ.” »\qt*\x + \xo 2:35 \xo*\xt Kañaam 110.1.\xt*\x* \p \v 36 Ŧimoŋ Piyeer abaañëş bţup aji : « Bañaaŋ biki *Iŧrayel bŧi, nameen bnuura keeri : Yeŧu i napaŋuŋ ţi kruŧ, Naşibaţi adola kë awo Ajugun akuţ awo Kriŧtu. » \s1 Baŧeek banfiyaaruŋ \p \v 37 Wi bañaaŋ baŧiinkuŋ uţup waŋ aşë ţëla ţëla, ahepar Ŧimoŋ Piyeer na *banjañan bukundi aji : « Bayiţun, kë ŋbaa do do hum ba? » \v 38 Ŧimoŋ Piyeer aŧeem baka aji « Nawutan pjuban, naţëlëş ŋbida, andoli ţi an aji yeenk *batiŧmu ţi katim ki Yeŧu Kriŧtu, Naşibaţi ahilna amiiran ipekadu. Naşibaţi aluŋ kawulan Uhaaş wi nul. \v 39 Kahoŋ ki nul kawo ki nan, na babukan, na banlowuŋ bŧi, na biki Naşibaţi Ajugun akluŋ kadu'ara. » \v 40 Ŧimoŋ Piyeer akak aţiini na baka pa bate abot akooţ baka aji : « Nalowan bañaaŋ bawuţaan biki nahilna nabuuran ŋleef ŋi nan. » \v 41 Bandinanuŋ uţup wuŋ, bado batiŧmu, kë bañaaŋ banñoguŋ iñeen-week ŋyaaş iñeen ŋwajanţ (3000), bahoţana unuur mënţan ţi pnŧuk pi banfiyaaruŋ Yeŧu. \s1 Pnŧuk pŧeek pi banfiyaaruŋ \p \v 42 Bañaaŋ bakak amëban bnuura pjukan pi *banjañan, amëban ţi uţok na bboofar, ţi pfaaşiir kapoom\f + \fr 2:42 \fr*\ft Banfiyaaruŋ Yeŧu baji woli bade baji bafaaşiir kapoom kaleşna kañah kabaañşaani ki badeeŋ na a.\ft*\f* na pñehan Naşibaţi. \v 43 Bañaaŋ bŧi bawo na palënk ţi ŋleef ŋi baka, ţiki banjañan baji bado mlagre na iko iñoŋarënaan iŧum. \v 44 Banfiyaaruŋ Yeŧu bŧi bakak aţok iko yi bakaaŋ bŧi. \v 45 Baji bawaap itoh na bka bi baka, kafaşiir, andoli ayeenk kaliŋan na kanuma ki nul. \v 46 Unuur unjinţi baji bayitiir du *Katoh Kaweek ki Naşibaţi, kafaaşër ipoom ţi itoh yi baka, kade na mnlilan na uhaaş ujinţ. \v 47 Baji badëman Naşibaţi, kë bañaaŋ bŧi babot amagan baka. Ajugun, kë aşë ji do unuur unjinţi, ahoţan ţi pnŧuk puŋ biki abuuranuŋ. \c 3 \s1 Ŧimoŋ Piyeer na Yowan bajeban ñiinţ anţakmuŋ \p \v 1 Ŧimoŋ Piyeer na *Yowan baya unuur uloŋ du *Katoh Kaweek ki Naşibaţi wi ŋwoori ŋwajanţ ŋi utaakal ŋakobuŋ, ţiki uwooŋ uwoori wi pñehan Naşibaţi. \v 2 Kë bañaaŋ baloŋ başë ţij da ñiinţ aloŋ anţakmi ţi kabuka. Unuur unwooŋ, baji baţija kaţooran ţi plëman pi Katoh ki Naşibaţi pi bajaaŋ badu Plëman Pnuura. Aji ţo da pñehan bañaaŋ banjaaŋ babi pneej ţi Katoh ki Naşibaţi. \v 3 Wi awinuŋ Ŧimoŋ Piyeer na Yowan kë bakbi pneej, kë aşë ñehan baka itaka. \v 4 Kë Ŧimoŋ Piyeer na Yowan başë tena bnuura, wi wi Ŧimoŋ Piyeer aşaaŋ aji na a : « Tenun » \v 5 Ñiinţ ajaban baka këş anuŋ aji bawula ukoolan. \v 6 Kë Ŧimoŋ Piyeer aşë ji na a : « Mënwo na unŧaam, mënwo na uwuuru, aşë wulu uko wi nwoonaanuŋ: Ţi katim ki Yeŧu *Kriŧtu i *Naŧaret, poşan! » \p \v 7 Ŧimoŋ Piyeer aţijana wal mënţ ţi kañen kadeenu aşë dola kë anaţaa. Ţi dko mënţ, ñiinţ aŧiink ihoţ kë iliinŧ na a. \v 8 Kë abi lut lut anaţ abi kapoş poş. Aneej na baka ţi Katoh ki Naşibaţi, apoş, alut, aşë beeb Naşibaţi. \v 9 Bañaaŋ bŧi bawina kë akpoş aşë beeb Naşibaţi. \v 10 Bayikrëna aşë ji : « Ñiinţ i, mënţ ul ajaaŋ aţo bñehan du Plëman Pnuura i? » Kë bañaaŋ başë ñoŋar fuţ akuţ alënk ţi uko unţëpuŋ. \s1 Ŧimoŋ Piyeer aţiini na bañaaŋ \p \v 11 Ñiinţ uŋ aankak adi pwutan bi Ŧimoŋ Piyeer na Yowan, kë bañaaŋ bŧi başë ñoŋar, aţi aya du baka, du uşaala wi bajaaŋ bado Uşaala wi *Ŧalomoŋ\f + \fr 3:11 \fr*\ft Uşaala wi Ŧalomoŋ: Dko mënţ dapaţëşaanuŋ dko di banwooŋ baanwo bayuday bahiluŋ kanaţ na dko di bayuday ţañ bahiluŋ kanaţ.\ft*\f*.\fig Uşaala wi Ŧalomoŋ|src="lb00248c.tif" size="span" copy="Louise Bass" ref="3.11"\fig* \v 12 Wi Ŧimoŋ Piyeer awinuŋ bañaaŋ bukuŋ, aşë ţiini na baka aji : « An bañaaŋ biki *Iŧrayel ; nabaa ñoŋar we ţi uko unţëpuŋ ba? Nabaa tenun hum hënk ba? Naşal aji phina pi nun na pdëman pi ŋjaaŋ ŋdëman Naşibaţi pakaaŋ kë ñiinţ i apoşi i? \v 13 Yeŧu i nawuluŋ başih biki nan, i napokuŋ ţi kadun ki *Pilat andooŋ abi şal pwutana, Naşibaţi i *Abraham, i *Iŧaak na i *Yakob na i başinun adiiman pdëm pi Yeŧu nalemparul mënţ. \v 14 Ñiinţ, anwooŋ najinţ naŧool, ul i i napokuŋ aşë ñehan bawutan nafiŋ bañaaŋ. \v 15 Hënk, kë nafiŋ napaş ubida. Kë Naşibaţi aşë naţana ţi pkeţ, kë ŋwo bamaar. \v 16 Pfiyaar ţi katim ki Yeŧu pakaaŋ kë ñiinţ naţakmaan, i nakwinuŋ abot ame'a i ajebi. Ënhën, pfiyaar ţi Yeŧu pajebanuluŋ bnuura hënk jibi nakwinuŋ an bŧi. \p \v 17 « An bayiţ naan kë nşë me kë uko wi nadoluŋ, an na başihan, nado do wa na kapaam. \v 18 Naşibaţi ul, adobi ţupa ţup undiimaan ţi mntum mi baţuparul bŧi aji *Kriŧtu aluŋ kahaj kakeţ, kë waŋ wi adolaŋ. \v 19 Keeri nawutan pjuban, nakak du Naşibaţi ipekadu yi nan ihilna ipën. \v 20 Ajugun aluŋ kawulun ŋwal ŋi mnjeeh, kabot kayil Yeŧu Kriŧtu, i adatuŋ undiimaan pa an. \v 21 Yeŧu mënţ, awo i kaţo baţi te wal wi iko bŧi ikkakuŋ ihalu, jibi Naşibaţi abiiŋ aţup ţi mntum mi baţuparul bayimanaan biki ţfa. \v 22 Na manjoonan *Moyiŧ aţup aji : \qt Naşibaţi Ajugun aluŋ kayil naţuparul ji nji, pa an, anwooŋ i pntaali pi nan. Nawo i kaŧiink iko bŧi yi akluŋ kaţupan.\qt* \v 23 \qt Ñaaŋ anwooŋ aanŧiinka aluŋ kapën ţi pntaali pi Naşibaţi, kaşë kakeţ.\qt*\x + \xo 3:23 \xo*\xt Pleşan 18.15,18,19.\xt*\x* \v 24 Kë *baţupar Naşibaţi bŧi, ajunna ţi Ŧamiyel na bambiiŋ abi ţi kafeţul, baţiiniyaan andoli iko yi ŋkwinuŋ nţa yi. \v 25 Uko wi Naşibaţi aţupuŋ aţëpna ţi baţuparul uwo wi nan. Ënhën, *bhoŋar bi Naşibaţi adoluŋ na başinan bawo kak pa an, wi ajakuŋ ţfa na Abraham aji : \qt Dbi kaţëpna ţi kabuka ki nu kawulna umundu bŧi bnuura.\qt*\x + \xo 3:25 \xo*\xt Ujuni 22.18.\xt*\x* \v 26 Ukaaŋ kë Naşibaţi apënan Yeŧu kë awo nalemparul aşë yila ţi an duna, kahilna kawulan bnuura bi nul, wi akpënananaŋ ţi buţaan bi nakdoluŋ. » \c 4 \s1 Baţij Ŧimoŋ Piyeer na Yowan uruha uweek \p \v 1 Ŧimoŋ Piyeer awo na *Yowan, ahum kaţiini na bañaaŋ, kë baţeŋan baloŋ, na naweek i bayeŋ biki *Katoh Kaweek ki Naşibaţi, na *baŧaduk baloŋ başë bi, añog baka. \v 2 Badeebaţ ţiki *banjañan batëb bukuŋ bajukan bañaaŋ aji Yeŧu anaţa ţi pkeţ, kë waŋ ukyuuj kë bankeţuŋ bahilan kanaţa ţi pa. \v 3 Hënk, kë bado kë bamob baka awat ukalabuş ayoonkna mnjinţ, ţiki unuur udobi yob yob wal mënţ. \v 4 Kë bañaaŋ baŧum ţi bankŧiinkuŋ uţup wi banjañan, bafiyaar ţi Yeŧu. Wal mënţ banfiyaaruŋ bŧi bañogan iñeen-week ŋyaaş iñeen kañeen (5000). \p \v 5 Wi unuur ujinţuŋ kë baweek biki *bayuday, bantohi na *bajukan Bgah bi Moyiŧ başë yitiir du Yeruŧalem. \v 6 Baţo na Anaŧ, *naţeŋan naweek, anwooŋ na Kayif na *Yowan na Alekŧandër na biki mnşini mi *baţeŋan baweek bŧi, ayitiir. \v 7 Baţij Ŧimoŋ Piyeer na *Yowan ţi kadun ki baka aşë jun phepar baka aji : « Ţi phina këme ţi katim ki in ki ki najebanuŋ ñiinţ anţakmuŋ? » \p \v 8 Ŧimoŋ Piyeer, i *Uhaaş wi Naşibaţi uneejuŋ akëş, kë aşë ŧeem baka aji : « An baweek biki nun na bantohi, \v 9 nadu'un nţa *uruha ţiki ŋdo ñaaŋ anţakmuŋ bnuura, aşë heparun jibi ŋhili hil ado jeban ñiinţ i. \v 10 Nawoon bame, an bŧi, na bañaaŋ bŧi biki *Iŧrayel bandukiiŋ kë ţi katim ki Yeŧu i *Naŧaret ki ki ñiinţ annaţuŋ uŋ ajebnuŋ. Yeŧu i napaŋuŋ, kë Naşibaţi aşë naţana ţi pkeţ, ul akaaŋ kë ñiinţ i akak najeb ahil anaţ ţi kadunan. \v 11 Kë ul Yeŧu i i Ulibra wi Naşibaţi ujakuŋ aji : \q1 \qt “Awooŋ pnduba pi an baniw napokuŋ,\qt* \q2 \qt pnduba mënţan puŋ pakakuŋ amëban katoh.”\qt*\x + \xo 4:11 \xo*\xt Kañaam 118.22.\xt*\x* \m \v 12 Ul ţañ ahilanuŋ pbuuran bañaaŋ. Ënhën, ţi umundu bŧi Naşibaţi aanwul wul nin ñaaŋ aloŋ kak anhilanuŋ pbuuranun. » \p \v 13 Banţooŋ uruha bañoŋar wi bawinuŋ Ŧimoŋ Piyeer na *Yowan banwooŋ baando juk juk, jibi bakţupi kë nin baanţëp ado lënk lënk. Bayikrën wal mënţ kë biki mënţ babi wo bagakandër na Yeŧu. \v 14 Wi bakaaŋ awin ñiinţ anjebuŋ uŋ kë anaţ akab ţi baka kë başë waaŋ uţup. \v 15 Hënk, kë bado kë bapënan baka ţi dko di uruha, aşë jun pţiini bukal bukal, katen jibi bakdoli. \v 16 Bahepar aji : « Ŋbaa do do hum na bañaaŋ biki ba? Babaaŋ ado mlagre mnjinţ piş mii mi, kë bañaaŋ bŧi banfëţuŋ ţi Yeruŧalem bamee, ŋënhilanuŋ kapok wa. \v 17 Kë ŋşë wo kado uko uwut kameeţana kapel hënk. Ŋbëg baka keeri baţañan pţiini na nin ñaaŋ aloŋ hënkuŋ ţi katim ki Yeŧu. » \p \v 18 Wi wi banţooŋ ţi uruha başaaŋ adu baka kë bakak ţi wa, aşë bëg baka maakan baţañna pţiiniyaan na pjukan ţi katim ki Yeŧu. \v 19 Kë Ŧimoŋ Piyeer na Yowan başë ŧeem baka aji : « we unuurnaaniiŋ ţi kadun ki Naşibaţi ba? Pŧiinka këme pŧiinkan? Uduka ţi an! \v 20 Un daan ŋënhilanuŋ kayomp na uko wi ŋwinuŋ akuţ aŧiink. » \p \v 21 Bakak abëg baka bnuura, aşë wutan baka kë bayaa. Baanka uko unooranaan baka wi bañaaŋ bŧi bawooŋ ţi pdëman Naşibaţi ţi mlagre mi bawinuŋ. \v 22 Ñiinţ anjebnuŋ na mlagre uŋ, adobi pel pel ŋşubal iñeen ŋbaakër. \s1 Banfiyaaruŋ bañehan Naşibaţi, wi bawo i ţi mnhaj \p \v 23 Wi bawutanaaruŋ wutan Ŧimoŋ Piyeer na *Yowan, kë başë wugşa, akak du baŧënţ baka aya kakalëş iko bŧi yi *baţeŋan baweek na bantohi bajakuŋ na baka. \v 24 Bañaaŋ baŧiink baka aşë ñehan Naşibaţi ţi pdiim ploolan aji : « Ajugun, iwi ipaşuŋ baţi, mboş, na bdëk na iko bŧi inwooŋ da! \v 25 Iwi iţëpnaŋ ţi Uhaaşu aţup ţi mntum mi *Dayiţ ateemun nalemparu wi ajakuŋ aji : \q1 \qt “We ukaaŋ kë bañaaŋ biki ŋŧaak babubara şinţar\qt* \q2 \qt kë bañaaŋ bŧi babubara aŋaat anooran ŋleef?\qt* \q1 \v 26 \qt We ukaaŋ kë başih biki mboş bakbomandër ugut,\qt* \q2 \qt kë baweek baŧiinkar aji bagut na *Yawe Nawat Kabuka na Kriŧtu i akëruŋ?”\qt* \m \v 27 Aa wo! Herod na Ponŧ *Pilat bayitiir ţi ubeeka wi, na banwooŋ baanwo bayuday, na *bayuday, anaţara Yeŧu nalemparu nayimanaan, i idatuŋ aji awo Kriŧtu. \v 28 Bado hënk iko yi bŧi ţi mnhina mi nu na jibi ijakuŋ iluŋ kadolana. \v 29 Ajugun, hënkuŋ, watan kabaţ ţi kabëgare ki baka işë iţenun un balemparu, ŋdo kaţup Uţup wi nu na mntëŋ mnweek. \v 30 Taran kañen ki nu ijeban bañaaŋ, ido mlagre na iko iñoŋarënaan ţi katim ki Yeŧu, Nalemparu Nayimanaan. » \p \v 31 Wi bañehanuŋ Naşibaţi aba, kë dko di bawooŋ daşë şinţar kë *Uhaaş wi Naşibaţi uşë neej ţi baka bŧi kë bakţup Uţup wi Naşibaţi na mntëŋ. \s1 Banfiyaaruŋ baţok iko yi bakaaŋ bŧi \p \v 32 Banfiyaaruŋ bŧi bakak hënkuŋ awo uşal na uhaaş uloolan. Kë nin aloŋ aanji şal şal, kaji nji aloolan dkaaŋ wi, këme wundu. Baji banaakrën bka bi baka bŧi. \v 33 Phina pweek pawinanaa, wi *banjañan bakţiiniyaanuŋ pnaţa ţi pkeţ pi Yeŧu Ajugun, kë bnuura bweek bi Naşibaţi baŧum ţi bukal bŧi. \v 34 Nin aloŋ ţi baka aanwinana winana bwaaŋ. Bankaaŋ mboş këme itoh baji bawaap ya kaţij itaka yuŋ \v 35 kabi wul banjañan. Baji bafaş itaka andoli ayeenk kafah kanliŋuŋ na kanuma ki nul. \p \v 36-37 Kë hënk di Yoŧef, ñiinţ aloŋ i pşini pi Lewi, anwoonuŋ unjiw wi Kipruŧ, i banjañan bajaaŋ bado Barnabaŧ (uwooŋ ñaaŋ anjaaŋ atëŋţën) kë aşë ka ţfa uţeeh uloŋ. Awaap wa aţij itaka abi awul banjañan. \c 5 \s1 Ananiyaŧ na Ŧafira \p \v 1 Kë ñiinţ aloŋ i bajaaŋ bado Ananiyaŧ na Ŧafira aharul başë waap mboş mnloŋ, aŧiinkar, \v 2 amen itaka iloŋ, aşë ţij indukiiŋ, awul *banjañan. \p \v 3 Kë Ŧimoŋ Piyeer aşë hepara aji : « Ananiyaŧ, we ukaaŋ kë *Ŧatana aneeju uhaaş, kë ido la pguur *Uhaaş wi Naşibaţi, ajej itaka iloŋ ţi yi iwaapnuŋ mboş, amen? \v 4 Ihilan lah, kawut pwaap mboş mënţ, këme kajej itaka yi iwaapnuŋ ma bŧi, kadolna uko wi inumiiŋ? Hum di di uşal waŋ udoli do, adoo neej ţi iwi ba? Mënţ bañaaŋ biki ikdooŋ na pguur hënk, Naşibaţi a. » \v 5 Wi Ananiyaŧ aŧiinkaŋ ŧiink uko waŋ, aşë jot ţi dko mënţ, abi keţ keţ, kë bañaaŋ banŧiinkuŋ uko waŋ bŧi balënk maakan. \v 6 Baţaşa babi, abooţan puum apënan aya amoy. \p \v 7 Uko ji ŋwoori ŋwajanţ uţëpi, ahar Ananiyaŧ kë aşë bi aneej bë aamme uko unţëpuŋ. \v 8 Kë Ŧimoŋ Piyeer aşë du'a aji na a : « Ţupaan! Preeş pi, pi pi nawaaparuŋ mboş i? » Kë aŧeema aji : « Aa, preeş paŋ pa. » \p \v 9 Kë Ŧimoŋ Piyeer aşë kak aji na a : « Nabaa şal şal hum adoo ji naguur Uhaaş wi Naşibaţi ba? Tenan, banyaaŋ amoy ayinu banaţuŋ ţi plëman hënk, bakak añooţu, kaya kamoy. » \p \v 10 Ţi dko mënţ, kë abi jot jot ţi ihoţ yi Ŧimoŋ Piyeer aşë ba. Wi baţaşa baneejuŋ, baţënka kë akeţi akak añooţa pya kamoy du kañog ayinul. \p \v 11 Palënk pweek paneej banfiyaaruŋ bŧi, aţu na bañaaŋ bŧi banŧiinkuŋ uko unţëpuŋ. \s1 Banjañan bajeban bañaaŋ baŧum \p \v 12 *Banjañan bado wal mënţ mlagre na iko iñoŋarënaan iŧum ţi pŧoof pi bañaaŋ. Banfiyaaruŋ baji bayitiir bŧi du uşaala wi bajaaŋ bado Uşaala wi *Ŧalomoŋ. \v 13 Nin aloŋ aanji ñoom pnaakiir na baka, aşë maganaara baka. \v 14 Kë pnŧuk pankdëmuŋ dëm pya pi biinţ na baaţ pafiyaar Ajugun abot abi ahoţana ţi baka. \v 15 Bado kak kak aji bapënan bamaakal ţi igah, kaţu baka ţi ilişa këme ijiiñ, Ŧimoŋ Piyeer wal wi akţëpuŋ ulimënţ wi nul uban aloŋ ţi baka. \v 16 Pnŧuk pi bañaaŋ paji paţiina kak ŋbeeka ŋanñoguŋ Yeruŧalem, kaţij bamaakal na biki ŋnŧaayi ŋakyewlënuŋ, kë bukal bŧi bajebi. \s1 Bahajan Banjañan \p \v 17 Kë *naşih i baţeŋan na baŧënţul – bukal biki bajaaŋ bado pnŧuk pi *baŧaduk – başë kuj *banjañan maakan, anaţara baka \v 18 Bado kë bamob baka, awat ukalabuş. \v 19 Kë na uŧejan mënţan, *uwanjuŧ wi Ajugun uşë bi, ahaabëş ilëman yi ukalabuş apënan baka aşë ji na baka : \v 20 « Nayaan *Katoh Kaweek ki Naşibaţi nado kaţup uţup wi ubida uhalu. » \p \v 21 Banjañan baŧiink uwanjuŧ wuŋ, kë wi unuur ujinţaŋ jinţ, kë başë ya Katoh ki Naşibaţi, aţo ajukan. Naşih i baţeŋan na baŧënţul bado kë badu *uruha uweek wi biki *Iŧrayel, wi bajaaŋ bado Pnŧuk pi bawayëş bţup *bayuday aşë yil baya baţij banjañan banwooŋ du ukalabuş. \v 22 Wi bayili biki naţeŋan naweek bayaaŋ aban, baanţënk banjañan du ukalabuş, aşë kak du uruha aya kakalëş aji : \v 23 « Wal wi ŋyaaŋ du ukalabuş, ŋţënk kë udëŧ bnuura, kë bayeŋ banaţ ţi plëman. Kë wi ŋhaabëşuŋ bgah, aşë ţënk dko kë dawo djinţ. » \v 24 Wi naweek i bayeŋ biki Katoh Kaweek ki Naşibaţi na baţeŋan baweek baŧiinkuŋ uko waŋ, bañoŋar, aşë la na ŋşal uko unţëpuŋ. \p \v 25 Wal mënţ, kë ñiinţ aloŋ aşë bi aji na baka : « Natenan! Biinţ biki nawatuŋ ukalabuş, buk bukundi, ajukan bañaaŋ du Katoh ki Naşibaţi. » \v 26 Kë naweek i bayeŋ biki Katoh ki Naşibaţi aşë ŧool, na bangoli biki nul ayaarad banjañan. Baando btam na baka, ţiki baţi pnŧuk pi bañaaŋ puŋ, pabi patap baka mnlaak. \p \v 27 Kë baţij baka, aneejan du uruha. Naşih i baţeŋan kë aşë hepar baka aji : \v 28 « Ŋënneenanan neenan pjukan katim kaŋ i? Kë Yeruŧalem bŧi daşë bi kak kak ţi bgah bi nan, naŋal kataparun pkeţ pi ñiinţ i. » \p \v 29 Kë Ŧimoŋ Piyeer na banjañan bandukiiŋ başë ŧeem aji : « Ŋwo i kaţaş Naşibaţi, mënţ bañaaŋ biki ŋwooŋ kaţaş. \v 30 Naşibaţi i başinun apënan ţi pkeţ Yeŧu i nadoluŋ kë bafiŋi, wi napaŋuluŋ ţi kruŧ. \v 31 Ul i i Naşibaţi adëmanuŋ ţi kadeenu ki nul, awoona Naşih akuţ awo *Nabuuran Bañaaŋ, bayuday bahilna baţëlëş ŋbida, ipekadu ibot ipën ţi baka. \v 32 Ŋwooŋ bankţupuŋ uko unţëpuŋ, un, na *Uhaaş wi Naşibaţi, unwooŋ uko wi Naşibaţi awuluŋ banknţaşuluŋ. » \p \v 33 Wi banţooŋ *uruha baŧiinkuŋ uko waŋ, badeebaţ maakan, aşë ji bado bafiŋ banjañan. \v 34 Kë ñiinţ aloŋ i bajaaŋ bado Gamaliyel aşë naţa ţi uruha. Awo *nafariŧay *najukan Bgah, i bañaaŋ bamaganuŋ bnuura. Aji na baka bapënan banjañan bdig btiinku, \v 35 aşë ţup na baka aji : « An bañaaŋ biki *Iŧrayel nalipariin ţi uko wi naŋaluŋ pdo bañaaŋ biki. \v 36 Du ŋnuur ŋundu, ŋwina win, kë Tewdaŧ awuji, ahomp na dko aji awo ñaaŋ naweek, kë bañaaŋ banñoganuŋ iñeen-week ŋyaaş ŋbaakër (400) baţaşa. Ul ţi uleeful kë bafiŋa, kë bankţaşuluŋ bawayşëri, nin ukoolan uunduka. \v 37 Kë nawo *Yudaŧ i *Galilay akak abi, ţi wal wi mnfën mi bañaaŋ akuŋa pnŧuk ; ul kak akeţi, kë baţaşarul bŧi bawayşëri. \v 38 Ukaaŋ kë njakan napënan iñen ţi bañaaŋ biki, nawut baka baya! Woli ulemp wi baka na ŋşal ŋi baka ŋawo ŋi bañaaŋ bajën ŋaluŋ kaba'aara bdidi ŋa ; \v 39 ŋaşale wo ŋi Naşibaţi, naankluŋ kahilan pneenan ŋa. Naţaafaraan kala pgut na Naşibaţi de. » \p \v 40 Banţooŋ uruha, kë baŧiink uţup wi Gamaliyel. Bado kë badu banjañan, ado kë bakob baka itinŧël, aşë ji na baka baţañna pţiiniyaan katim ki Yeŧu, abaa wutan baka kë bayaa. \p \v 41 Banjañan bapën ţi uruha, aşë lilan maakan jibi Naşibaţi awinuŋ aji baŧaaŋ na phaj ţi katim ki Yeŧu. \v 42 Unuur unjinţi, du Katoh Kaweek ki Naşibaţi këme du itoh yi bañaaŋ, baji bajukanaara jukan, kakuţ kaţup *Uţup Ulil Unuura unyuujuŋ kë Yeŧu awooŋ Kriŧtu. \c 6 \s1 Banfiyaaruŋ badat bañaaŋ paaj na aloŋ bado kaţënk banjañan \p \v 1 Wal mënţan bañaaŋ banfiyaaruŋ Yeŧu baŧuma ŧum pya. *Bayuday banjaaŋ baţiini *ugrek, banaţa pŋom na banjaaŋ baţiini uţup uhebërë, ţiki baji baţilma unuur undoli baaţ bankeţandënuŋ bayin baka ţi wal wi pfah uko ude. \v 2 Kë *banjañan iñeen na batëb başë du banfiyaaruŋ bŧi aji na baka : « Un ŋënwo i kaduk ulemp wi pjukan Uţup wi Naşibaţi, kabi pfaaş uko ude. \v 3 An bayiţun, nadatan ţi an bañaaŋ paaj na aloŋ banwooŋ baŧool ţi këş ki an bŧi, banŧumuŋ na *Uhaaş wi Naşibaţi na uşal unŧuŋa, ŋţu baka ţi ulemp mënţan. \v 4 Un ŋşë ŋbi ŋduka duka ţi pñehan Naşibaţi, na ulemp wi pjukan Uţup wi nul. » \p \v 5 Banfiyaaruŋ bŧi badinan uko wi banjañan bajakuŋ: Kë badat Ŧefan anfiyaari Ajugun maakan akuţ aŧum na Uhaaş wi Naşibaţi, na Filip, na Prokoor, na Nikanoor, na Timoŋ, na Parmenaŧ, na Nikola (ankakuŋ nayuday, awo i ubeeka wi Antiyoka) \v 6 Baţij baka ţi kadun ki banjañan, kë bañehandër baka Naşibaţi abot apaf baka iñen ţi ikow. \p \v 7 Uţup wi Naşibaţi umeeţana meeţana pya, banfiyaaruŋ ţi Yeruŧalem kë bakŧuma ŧum pya, kë baŧum ţi baţeŋan badoo kak aţaş bgah bi Yeŧu. \s1 Bamob Ŧefan \p \v 8 Ŧefan anŧumi na bnuura bi Naşibaţi na mnhina mi Naşibaţi aji do iko iñoŋarënaan na mlagre mnweek ţi bañaaŋ. \v 9 Kë ţi wal mënţ bañaaŋ baloŋ biki *katoh kañehanaani ki bayuday ki bajaaŋ bado ki « Bajuuk ţi Ulemp biki Bawutanuŋ » baneej blaţar na Ŧefan. Ţi bañaaŋ bakaŋ mënţan baloŋ bawo biki Kuren, kë baloŋ bawo biki Alekŧandriya, baloŋ kë bawo biki Ŧiliŧiya kë baloŋ bawo biki Aŧiya. \v 10 Ţi blaţar bi baka baanhilan apënan uţup ujinţ uŧool wi Ŧefan, ţiki aţiini na uşal unŧuŋa wi *Uhaaş wi Naşibaţi uwululuŋ. \v 11 Ukaaŋ kë baluk bañaaŋ baloŋ, kë baji : « Ŋŧiink ñiinţ i, kë akţup uko uwuţaan ţi *Bgah bi Moyiŧ na ţi Naşibaţi. » \v 12 Baya awuuk bañaaŋ bŧi, na bantohi na *bajukan Bgah bi Moyiŧ, kë badëpa ţi Ŧefan amob ayaanaan du *uruha. \v 13 Baţij bañaaŋ baloŋ, kë badaar aji bawooŋ bamaar, aşë ji : « Ñiinţ annaţuŋ i aji ţupa ţup buţaan ţi uko wi *dko dyimanaan di, na ţi Bgah bi Moyiŧ. \v 14 Ŋŧiinka kë aji Yeŧu i *Naŧaret i aluŋ kafom dko di, kabot kaţëţ udolade wi *Moyiŧ awuluŋ un. » \v 15 Bañaaŋ bŧi banwooŋ ţi uruha bajabana këş, aşë win kaara di nul kë dajeeh ji di *uwanjuŧ. \c 7 \s1 Ŧefan aţiini ţi kadun ki uruha \p \v 1 Kë *naşih i baţeŋan aşë hepar Ŧefan aji : « Uko wi baţupuŋ ţi iwi uwoha manjoonan i? » \p \v 2 Kë Ŧefan aşë ŧeem aji : « An baŧënţ naan na başin naan, naŧiinkan. *Abraham ateemun awo ţfa du uŧaak wi Meŧopotamiya, ji abi ado kafëţ du ubeeka wi Haran. Naşibaţi i mndëm apën awinana da ţi kadunul, \v 3 aji na a : \qt “Dukan uŧaak wi nu, na biki katohu, iya uŧaak wi nji kaluŋ kayuuju.”\qt*\x + \xo 7:3 \xo*\xt Ujuni 12.1.\xt*\x* \v 4 Wi wi Abraham apënuŋ du uŧaak wi bakaldeyeŋ, aya afëţ du Haran. Kë dul di Naşibaţi adolnuluŋ, wal wi aşin aneemuŋ, kë apën abi ţi uŧaak wi nafëţuŋ nţa wi. \v 5 Aanwula nin ufëţ, nin dko dpaf kahoţ du uŧaak mënţ, aşë hoŋa aji aluŋ kawo ajug uŧaak mënţ ul na pntaali pi nul. Wal wi Naşibaţi akdooŋ kahoŋ mënţ, Abraham ahum aandobi buk. \v 6 Kë hënk di di Naşibaţi aţiiniiŋ aji : \qt “Pntaali pi nul paluŋ kaya pyaanţ, baluŋ kajuuknţën pa ţi ulemp, kahajan pa ŋşubal iñeen week ŋbaakër (400).\qt* \v 7 \qt Kë nji Naşibaţi nşë luŋ kawayëş babuk uŧaak unţuuŋ baka ţi pjuuk, ţi buţaan bi badooŋ. Waŋ uţëple, bapën da kabi kadëmanaan ţi uŧaak wi nhoŋiiŋ wi.”\qt*\x + \xo 7:7 \xo*\xt Ujuni 15.13-14.\xt*\x* \v 8 Wal mënţan wi wi adoluŋ *bhoŋar bi na Abraham, aţeŋanaan ba pwala *kaŧëmp, ukaaŋ kë wi abukuŋ *Iŧaak, kë awalana kaŧëmp wi akaaŋ ŋnuur bakreŋ. Kë hënk di di *Iŧaak adolaŋ wi abiiŋ abuk *Yakob, kë Yakob adola haŋ na babukul banwooŋ bateemun iñeen na batëb bammeeţaniiŋ\f + \fr 7:8 \fr*\ft Bawooŋ babuk Yakob iñeen na batëb, bampaşuŋ kşini ki Iŧrayel.\ft*\f*. \p \v 9 « Bateemun bammeeţaniiŋ bakuj *Yoŧef aţa baka wal mënţ aşë waapa, kë bannuguluŋ baya na a Ejiptu\qt .\qt* Kë Naşibaţi aşë wo na a. \v 10 Apënana ţi unoor wi nul bŧi, aşë ţena kë awo na uşal unŧuŋa, abot adola kë aŧiinkana du Farawuna naşih i Ejiptu. Farawuna adola kë awo nanŧuŋa i Ejiptu bŧi na i katoh ki nul bŧi. \v 11 Wal mënţan, kë ubon uweek uşë wo ţi Ejiptu bŧi na ţi uŧaak wi *Kanaan ; bañaaŋ kë banoor maakan, kë bateemun baankak aka uko ude. \v 12 Wi Yakob aŧiinkuŋ kë baji uko ude uwo du Ejiptu, aşë yil da uyaaş uŧeek, bateemun. \v 13 Uyaaş utëbanţën, wi bakakuŋ, kë *Yoŧef abi meeţana ţi babuk aşin. Hënk, kë Farawuna aşë me kabuka ki Yoŧef. \v 14 Wi wi Yoŧef aşaaŋ ado kë bayaarad Yakob aşin na bayiţul bŧi. Bukal bŧi bawo iñeen paaj na uloŋ na kañeen (75). \v 15 Kë hënk di Yakob ayaaŋ du Ejiptu, kë dul di di ayaaŋ akeţna ul na bateemun bammeeţaniiŋ. \v 16 Bajej baka wal mënţ añooţ du ubeeka wi Ŧikem, aya moy du dko dloŋ di Abraham abiiŋ anug na itaka ţi babuk Emor du Ŧikem. \p \v 17 « Kë wal wi uko wi Naşibaţi ahoŋuŋ Abraham ubanuŋ ţi pdolana, pntaali pi nun paŧumi, aşë ŧuma ŧum pya ţi Ejiptu. \v 18 Hënk di naşih aloŋ abiiŋ aneejan pşih, anwooŋ aanţënkbër aŧiink kë baţiiniyaan uko wi Yoŧef. \v 19 Naşih mënţ aţu mntit mi nul bŧi ţi phajan pntaali pi nun, kadoo ţu baka bafël bapoţ bambaaŋ abuka buka bakeţna\qt .\qt* \v 20 Wal mënţan wi wi *Moyiŧ abukiiŋ, kë Naşibaţi \qt aşë ŋala.\qt* Aboot kli kwajanţ du katoh baka. \v 21 Wi başaaŋ añooţa afël, abuk Farawuna ñaaţ kë aşë jeja, akuş ji abukul \v 22 Moyiŧ ajuk bnuura pme pi bañaaŋ biki Ejiptu, abot awo ñaaŋ naweek ţi uko wi ajaaŋ ado na wi ajaaŋ aţup. \p \v 23 « Wi Moyiŧ akaaŋ ŋşubal iñeen ŋbaakër, kë uşal wi pya pwin bayiţul baiŧrayel kë uşë bi ţi a. \v 24 Wi akyaaŋ, awin ñiinţ aloŋ i uŧaak wi Ejiptu kë akhajan ayiţul, kë ayeenkara, afiŋ ñiinţ i Ejiptu, alukandëra. \v 25 Aşal kë bayiţul bame kë Naşibaţi aţëpna ţi a, aţij baka mbuur, kë başë wo baammee. \v 26 Wi unuur ujinţuŋ, awin baiŧrayel batëb kë bakgut aşë neej pwayëş ado na pkakan baka ţi ploolan aji na baka : “An biki, nabootuŋ abaa ŋom we ba?” \v 27 Kë anwooŋ ţi phajan aŧënţul uŋ aşë wuuk Moyiŧ aji na a : “In aţu'iiŋ pwo naşih na nawayëş ţi un ba? \v 28 Om iŋal kafiŋën jibi ifiŋuŋ ñiinţ i Ejiptu takal?” \v 29 Wal wi Moyiŧ aŧiinkuŋ uko waŋ, aşë ţi, aya pyaanţ du uŧaak wi Madiyan, di abiiŋ akaana bapoţ biinţ batëb. \p \v 30 « Wi aţooŋ da, ado ŋşubal iñeen ŋbaakër, \qt kë *uwanjuŧ, uşë pën awinana ţi bdoo bloŋ bankyiki ţi bgof du bnkan banñoguŋ pnkuŋ pi Ŧinayi.\qt* \v 31 Moyiŧ añoŋar ţi uko wi awinuŋ aşë ñog pten bnuura, kë pdiim pi Ajugun paşë ŧiinkana aji : \v 32 \qt “Nji dwooŋ Naşibaţi i bateemu, Naşibaţi i Abraham\qt*, \qt i Iŧaak na i Yakob\qt*.” Moyiŧ alënk wal mënţ akat kat aankak añoom pten. \v 33 Kë Ajugun aşë jaka : \qt “Wohşën işapaat, dko di inaţuŋ duŋ dayimani.\qt* \v 34 \qt Aa, dwin mnhaj mi pntaali pi naan du Ejiptu, aŧiink mnţëg mi baka, aşë wala pbuuran baka. Hënkuŋ biini, dŋal kayilu du Ejiptu.”\qt*\x + \xo 7:34 \xo*\xt Ppën 3.1-10.\xt*\x* \p \v 35 « Moyiŧ mënţ i baiŧrayel babiiŋ apok aji na a : \qt “In aţu'iiŋ pwo naşih na nawayëş?\qt* Ul i Naşibaţi akaaŋ ayil awo naşih na nabuuran i baka. Naşibaţi aţëpna ţi uwanjuŧ wi awinuŋ ţi bgof bankyikuŋ ayilna a. \v 36 Kë ul akaaŋ apënan baka du Ejiptu. Ado mlagre mweek na iko iñoŋarënaan du uŧaak mënţ, na wi bakmuuruŋ *bdëk bjeenkal na du bnkan, ŋşubal iñeen ŋbaakër. \v 37 Ul Moyiŧ ajakuŋ na baiŧrayel aji : “Naşibaţi aluŋ kapënan ţi bayiţan naţuparul aloŋ ji nji pa an.” \v 38 Wi bateemun bayituŋ du bnkan ul kak abananuŋ baka uţup wi uwanjuŧ uţiiniŋ na a du pnkuŋ pi Ŧinayi. Aa, ul ayeenkuŋ ŋţup ŋi ubida, awulun. \p \v 39 « Kë bateemun başë bi wo baandi pŧiinka, apoka, aşë ŋal pkak du uŧaak wi Ejiptu. \v 40 Baji na *Aaron : \qt “Ţakun başibaţi bankdooŋ kapoş ţi kadunun, Moyiŧ i ampënanuŋ un du Ejiptu, ñaaŋ aamme jibi aţëpi.”\qt* \v 41 Ţuŋ ŋnuur mënţ, kë başë ţak ubay, ado pa wa pgur, aşë lilandër ulemp wi iñen yi baka maakan. \v 42 Kë Naşibaţi aşë dek baka feţ awut baka kë bakdëman ŋjah ŋi baţi, jibi *baţupar Naşibaţi bajakuŋ: \q1 \qt “An bañaaŋ biki *Iŧrayel, nji i i nafiŋaruŋ abot ado bţeŋan\qt* \q2 \qt bi pntuni pi ŋnŧaam ŋşubal iñeen ŋbaakër du *pndiiş i?\qt* \q1 \v 43 \qt Kaduŋ ki Molok naşibaţi i nan ki nakuŋiiŋ ka,\qt* \q2 \qt na ptu pi Refan naşibaţi i nan annaamuŋ ujah\qt* \q2 \qt yul yi naţakuŋ abot akak adëman.\qt* \q1 \qt Ukaaŋ kë nji kadolan naya pjuuk dko dlow\qt* \q2 \qt danţëpuŋ uŧaak wi Babilon.”\qt* \p \v 44 « Hënkuŋ ţi uko wi *kaloona kanjaaŋ kadiiman kë Naşibaţi awo da, kul ki bateemun bammeeţaniiŋ babiiŋ awoonaan du bnkan : Moyiŧ ado kë baboman ka jibi Naşibaţi ajakuluŋ, aji na a ado ka kanaam ji ki awinuŋ. \v 45 Wi babuk baka bayeenkuŋ ka, aşë ya na ka aneejan du ŋŧaak ŋi bayeenkuŋ wal wi Yoŧuwa awooŋ ţi pşih, wi Naşibaţi adookuŋ bañaaŋ biki ŋŧaak mënţ ţi kadun ki baka. Kë kaloona mënţ kawo da te wal wi *Dayiţ abiiŋ aneejan pşih. \v 46 Dayiţ aŋalana ţi kadun ki Naşibaţi, aşë ñehan aji aŋal pdo baniwa katoh pa a, ul Naşibaţi i Yakob. \v 47 Kë *Ŧalomoŋ aşaaŋ abi niwa katoh mënţ. \p \v 48 « *Andëmuŋ Maakan kë aşaaŋ awo aanji fëţ ţi itoh yi iñen yi bañaaŋ bajën ibomanuŋ. Jibi *Naţupar Naşibaţi ajakuŋ: \q1 \v 49 \qt “Baţi bawooŋ pbuuşiin pi naan\qt* \q2 \qt Kë mboş manwo di mnpafni ihoţ yi naan\qt* \q1 \qt Ajugun aji : Katoh kanaam hum ki ki nakniwnuŋ ba,\qt* \q2 \qt kë ţuŋ dakwooŋ dko dnoorfënaani di naan ba?\qt* \q1 \v 50 \qt Mënţ kañen ki naan kapaşuŋ iko yi bŧi i?” »\qt* \p \v 51 Ŧefan akak aji na baka : « An batam ikow, badënëţ ŋhaaş, nadënëmi,\f + \fr 7:51 \fr*\ft Bapiiŧ aji bañaaŋ « baanwalan ŋhaaş na ibaţ kaŧëmp » bawo ji banwooŋ baanfiyaari, baanji baŧiink Naşibaţi.\ft*\f* akuţ apok *Uhaaş wi Naşibaţi, nawoha ji bateeman. \v 52 Ahoŋ ţi baţupar Naşibaţi i i bateeman bawooŋ baanhajani ba? Badoo fiŋ bambiiŋ aţup ubi wi Ñaaŋ Naŧool. An nawul Ñaaŋ Naŧool mënţ kë bafiŋi. \v 53 An nanyeenkuŋ Bgah bi Naşibaţi banţëpnuŋ ţi ŋwanjuŧ, napok pţaş ba. » \s1 Batap Ŧefan mnlaak afiŋ \p \v 54 Wi bañaaŋ biki *uruha baŧiinkuŋ haŋ, aşë deebaţër Ŧefan bnuura ado dumrën iñiiŋ. \v 55 Kë Ŧefan ul, i *Uhaaş wi Naşibaţi uneejuŋ, aŧum, aşë jaban këş du baţi, awin pdëm pweek pi Naşibaţi, kë Yeŧu anaţ ţi kañen kadeenu ki Naşibaţi. \v 56 Kë aji : « Natenan dwin baţi, kë bawo bhaab, kë *Abuk Ñiinţ aşë naţ ţi kadeenu ki Naşibaţi. » \p \v 57 Wal mënţ kë başë huuran maakan anëţ ibaţ yi baka. Wi wi başaaŋ adëpa ţi a bukal bŧi, \v 58 apul pulan apënan ţi ubeeka, ajun ptapa mnlaak. Bankntapuluŋ mnlaak mënţan bahankan imişa yi baka naţaşa aloŋ anwooŋ katim ki Ŧawul. \v 59 Wi baktapuluŋ mnlaak hënk, kë Ŧefan aşë ñehan Naşibaţi aji : « Yeŧu Ajugun, yeenkan uhaaş wi naan. » \v 60 Wi wi aşaaŋ aŋup aşë huuh maakan aji : « Ajugun, kţo kafën baka pjuban pi badoluŋ pi. » Wi akjakuŋ haŋ aşë jëmşa. \c 8 \p \v 1 Kë *Ŧawul adinan ţi uko wi bafiŋuŋ Ŧefan. \s1 Uyaaş uŧeek wi bahajanuŋ banfiyaaruŋ \p Unuur mënţan, bajun phajan maakan banfëţuŋ Yeruŧalem afiyaar Yeŧu, kë bukal bŧi bawayşër ţi ŋŧaak ŋi *Yuda na *Ŧamariya kë *banjañan ţañ badukiiŋ. \v 2 Bañaaŋ baloŋ banjaaŋ badëman Naşibaţi kë bamoy Ŧefan, aşë ţëga ţi pkeţul. \v 3 Kë *Ŧawul ul, aşë wo ţi phajan maakan pnŧuk pi banfiyaaruŋ bŧi, aji neej ţi itoh, kamob biinţ na baaţ kawat ukalabuş. \p \v 4 Kë banwayşëruŋ bukuŋ başë ñaay na uŧaak, aţup Uţup Ulil Unuura. \s1 Filip aţup Uţup Ulil Unuura du Ŧamariya \p \v 5 Kë Filip, aya du ubeeka uloŋ, ţi uŧaak wi *Ŧamariya, aşë jun pţup bañaaŋ uko wi *Kriŧtu. \v 6 Wi bañaaŋ bŧi baŧiinkuŋ iko iñoŋarënaan yi Filip adoluŋ abot awin ya, bamëban uko wi akţupuŋ. \v 7 Kë hënk di di ŋnŧaayi ŋŧum ŋapënuŋ ţi bañaaŋ biki ŋaneejuŋ, awuuh maakan, banţakmuŋ na bankjiinkuŋ baŧum kë bajebi. \v 8 Ţi ubeeka mënţ bañaaŋ balilan maakan. \p \v 9 Ñiinţ aloŋ i bajaaŋ bado Ŧimoŋ anjonuŋ ţi ubeeka mënţ awo da. Ulempul uwo pdo kado dayaamu, aji do bañaaŋ kañoŋar maakan. Ahomp aji awo ñaaŋ naweek, \v 10 kë bañaaŋ baŧum bakŧiinka, bampoţi na baweek. Baji baji : « Ñiinţ i awo mnhina mi Naşibaţi, mi bajaaŋ bado mnweek. » \v 11 Bañaaŋ baŧiinka, ţiki ajon kañoŋarën baka na dayaamu di ajaaŋ ado. \v 12 Kë hënkuŋ bañaaŋ başë fiyaar Filip anjaaŋ aţup *Uţup Ulil Unuura wi *Pşih pi Naşibaţi na wi Yeŧu Kriŧtu. Banfiyaaruŋ bŧi, biinţ na baaţ, badolan *batiŧmu. \v 13 Kë Ŧimoŋ ul ţi uleeful akak afiyaar, adolan batiŧmu abot abi duka duka ţi pţaş Filip. Wi awinuŋ iko iñoŋarënaan na iko yi mnhina inkdolaniiŋ, añoŋari. \p \v 14 Wi *banjañan du Yeruŧalem baŧiinkuŋ kë baji bañaaŋ biki Ŧamariya bayeenk Uţup wi Naşibaţi, bayil da *Yowan na Ŧimoŋ Piyeer. \v 15 Wi babanuŋ, bañehan Naşibaţi pa banfiyaaruŋ, *Uhaaş wi Naşibaţi uhilna uwala ţi baka, \v 16 ţiki uundobi wala ţi nin aloŋ ţi baka. Badolan ţañ batiŧmu ţi katim ki Yeŧu Ajugun. \v 17 Wi wi Ŧimoŋ Piyeer na Yowan başaaŋ apaf baka iñen ţi ikow, kë Uhaaş wi Naşibaţi uwala ţi baŧamari. \p \v 18 Wi Ŧimoŋ aşaaŋ awin kë Naşibaţi awul Uhaaş wi nul bañaaŋ wi banjañan bapafuŋ baka iñen, aţij itaka aşë ji na baka : \v 19 « Naţenaan nji kak phina mënţ nkak nhilna ñaaŋ i nji mpafuŋ iñen, ayeenk Uhaaş wi Naşibaţi. » \v 20 Kë Ŧimoŋ Piyeer aşë ŧeema aji : « Ţëpan iya ikeţ du, iwi na itaka yi nu, wi işaluŋ aji ihilan kanug na itaka uko wi Naşibaţi ajaaŋ aţen ţen. \v 21 Iinka nin kafah ţi uko unkţëpuŋ ţi, uhaaş wi nu uunjinţ ţi kadun ki Naşibaţi. \v 22 Ţañaan mnŋot mi nu, iñehan Ajugun : Ahinan kaluŋ kamiiru uşal uwuţaan umbiiŋ ţi iwi wuŋ. \v 23 Dwin kë iwo na bkujar na uhaaş wi buţaan akuţ ahoŧ ţi pekadu! » \v 24 Kë Ŧimoŋ aşë ji na bi Ŧimoŋ Piyeer na Yowan : « Nañehandëraan Ajugun an ţi ŋleefan, iko yi najakuŋ yaŋ iwutna kabanën. » \p \v 25 Wi Ŧimoŋ Piyeer na Yowan baţupuŋ uko wi bameeŋ ţi Ajugun, wi bakţupuŋ uţup wi nul, aşë kak Yeruŧalem. Ţi bgah, baţup Uţup Ulil Unuura ţi ŋfëţ ŋŧum ŋi Ŧamariya. \s1 Filip na namali i naşih ñaaţ i Iŧiyopiya \p \v 26 *Uwanjuŧ wi Naşibaţi uţiini na Filip, aji na a : « Yaan umbaŋ wi btammaŋu, du bgah banjaaŋ bawoona Yeruŧalem kawala Gaŧa, nin aloŋ aanwo ţi ba » \v 27 Kë Filip aşë ŧool. Wi wi ayituŋ na ñiinţ aloŋ i Iŧiyopiya anwooŋ namali i Kandaki naşih ñaaţ i uŧaak mënţ\f + \fr 8:27 \fr*\ft Ţi ugrek awo ñaaŋ i bakaşuŋ, baji bakaş wal mënţ banjaaŋ balempar naşih ñaaţ. Ankaşaniiŋ aanhil pkak ţi bgah bi bayuday.\ft*\f*. Niinţ mënţ awoona Yeruŧalem di ayaaŋ pyaanţ pi pdëman Naşibaţi, \v 28 aţiiş. Aţo ţi ukaaru wi nul wi ŋmpëlënŧ ŋakpuluŋ aşë leyiir uko wi Iŧayi *Naţupar Naşibaţi apiiŧuŋ. \p \v 29 *Uhaaş wi Naşibaţi kë uşë ji na Filip : « Yaan imob ukaaru wundu. » \v 30 Kë Filip aţii, añog wa, aşë ŧiink namali kë akleyiir uko wi Iŧayi Naţupar Naşibaţi apiiŧuŋ, aşë hepara : « Imeha uko wi ikleyiiruŋ hënk i? » \v 31 Kë aşë ŧeema aji : « Dbaa do do hum kado kame, woli baampibanaan wa. » Wi wi aşaaŋ ado kë Filip apaya ţi ukaaru aţo, añoga. \v 32 Dko di Ulibra wi Naşibaţi di akleyiiruŋ dii di, daji :\fig Filip añog ukaaru wi ŋmpëlënŧ ŋakpuluŋ|src="lb00331c.tif" size="col" copy="Louise Bass" ref="8.32"\fig* \q1 \qt « Ji unkaneel wi bakñooţuŋ pya kafiŋ\qt* \q2 \qt Ji unkaneel umpoţi ţi kadun ki napuunk wa,\qt*\f + \fr 8:32 \fr*\ft Baji bapuunk ŋkaneel, kajej pfaal kaşiirna ilaañ.\ft*\f* \q2 \qt Hënk di di ajaaŋ ayompan mntum.\qt* \q1 \v 33 \qt Baneenana unwooŋ wi nul, ţi pwalan bkowul.\qt* \q2 \qt Ubida wi nul upën ţi umundu wi\qt* \q2 \qt In akluŋ kakakalëş pntaali pi nul? »\qt* \p \v 34 Kë namali aşë hepar Filip aji : « Dkooţu kooţ ţupaan ñaaŋ i Naţupar Naşibaţi aţiiniyaanuŋ hënk? Ul ţi uleeful a këme aloŋ? » \v 35 Kë Filip aşë ţëpna ţi umpiiŧuŋ wuŋ, aţupa *Uţup Ulil Unuura wi Yeŧu. \v 36 Wi bakyaaŋ na bgah, aşë ban ţi dko di meel, kë namali aşë ji na a : « Meel mii mi, we uneenanuŋ ndolan *batiŧmu ba? » [ \v 37 Filip aji : « Woli ifiyaar na uhaaş wi nu bŧi, ihilan kayeenk batiŧmu. » Kë namali aşë ŧeem aji : « Aa, dfiyaar kë Yeŧu *Kriŧtu awo abuk Naşibaţi. »] \p \v 38 Namali ado kë banaţan ukaaru, kë bawala bukal batëb bŧi ţi meel, kë Filip adola batiŧmu. \v 39 Wi bapënuŋ ţi meel, kë Uhaaş wi Ajugun uşë jej Filip, kë namali aankak awina. Namali aya na bgahul alilan maakan. \v 40 Kë ul Filip, aşë winana du ubeeka wi Aŧoŧ aşë ţup Uţup Ulil Unuura ţi ŋbeeka bŧi ŋi aţëpnuŋ te adoo ban wi Kayŧaraya. \c 9 \s1 Ŧawul afiyaar hënkuŋ Yeŧu Kriŧtu \p \v 1 Wal mënţan, kë *Ŧawul aşë bi duka duka ţi pbëg baţaşar Yeŧu, abot ala pfiŋ baka. \v 2 Aya ahepar *naşih i baţeŋan kë awula uworda umpiiŧuŋ pa baweek biki *katoh kañehanaani du Damaŧ. Ŧawul aŋal kaya kaţënk baţaş bgah bi Yeŧu du Damaŧ, biinţ këme baaţ, kamob baka kañooţ Yeruŧalem. \p \v 3 Wi akyaaŋ ţi bgah ado ten Damaŧ, ţi dko mënţ bjeehi bweek banwoonuŋ baţi kë başë mara mara agura, ajeehana. \v 4 Kë aşë jot ţi mboş aşë ŧiink pdiim ploŋ kë pakjaka aji : « Ŧawul, Ŧawul, we ukaaŋ kë ikhajanaan ba? » \v 5 Ŧawul kë aşë hepar aji : « Iwi in ula ba, Ajugun? » Kë aşë ŧeema aji : « Nji Yeŧu a, ikhajanuŋ. \v 6 Kë nşë ji inaţa, ineej ubeeka baya kaţupu uko wi iwooŋ kado. » \p \v 7 Bangakandëruŋ bayaaş na a banaţ, baanhilan bţup ţiki balënk maakan : baji baŧiink pdiim, bë baanji bawin nin ñaaŋ aloŋ. \v 8 Ŧawul anaţa ţi mboş ahaabëş këş aşë wo aankak awin nin ukoolan, baŧënţul baţijana ţijan aneejanaan Damaŧ, \v 9 kë aţo da ŋnuur ŋwajanţ aandee, aandaani akuţ aduka nakuul. \p \v 10 Kë uşë ka ñiinţ aloŋ naţaşar Yeŧu i bajaaŋ bado Ananiyaŧ anwooŋ du Damaŧ. Aka mnwin, awin Ajugun, kë aji na a : « Ananiyaŧ! » kë ahepni'a aji : \v 11 « Ajugun, nji wi. » Kë Ajugun aşë ji na a « Yaan du bgah bi katim ki Bgah Bŧool, ihepar du katoh ki Yudaŧ, ñaaŋ i bajaaŋ bado Ŧawul, awo i uŧaak wi Tarŧuŧ. Awo da añehan Naşibaţi, \v 12 aşë ka mnwin awin, ñaaŋ aloŋ i katim ki Ananiyaŧ, ambiyi apafa iñen akakna ado kawin. » \v 13 Ananiyaŧ aŧeema aji : « Ajugun, dŧiink kë bañaaŋ baŧum bakţiiniyaan buţaan bi adoluŋ bañaaŋ banfiyaaruŋ du Yeruŧalem. \v 14 Kë ţi Damaŧ ţi, *baţeŋan baweek bawula du Yeruŧalem uworda umpiiŧuŋ, wi ahilni kamob bañaaŋ bŧi bankdëmanuŋ uko wi ŧu. » \v 15 Kë Ajugun aşë jaka : « Yaani, ddat ñiinţ mënţan uŋ, pa adolën mmeeţana ţi banwooŋ baanwo bayuday, ţi başih biki baka, na ţi *bayuday. \v 16 Dluŋ kadiimana bdidi naan mnhaj mi awooŋ i kahaj bŧi pa nji. » \v 17 Kë Ananiyaŧ aşë ya wal mënţ, aneej du katoh, apafa iñen aşë ji : « Ŧawul ayiţ naan, Ajugun Yeŧu, ampënuŋ ţi kadunu du bgah bi ikţëpnuŋ, ayilnuŋ, ikakna ido kawin, ikuţ iŧum na *Uhaaş wi Naşibaţi. » \v 18 Ţi dko mënţ iko ji ipepat ikanşa ţi këş ki nul ajot, kë akak awin bnuura. Wi wi anaţiiŋ ayeenk *batiŧmu. \v 19 Wi adeeŋ, kë uleef ukak na a. \s1 Ŧawul aţup Uţup Ulil Unuura du Damaŧ \p *Ŧawul aţo na baţaşar Yeŧu biki Damaŧ ŋnuur ŋloŋ. \v 20 Aandoo kak ayoonk aşë neej ţi *katoh kañehanaani ki bayuday aţup aji Yeŧu awooŋ Abuk Naşibaţi. \v 21 Bañaaŋ bŧi bankŧiinkuluŋ bañoŋar aşë ji : « Mënţ ul ţi uleeful awooŋ du Yeruŧalem ado na bañaaŋ bŧi bankdëmanuŋ Yeŧu mënţ i? Aambi bi pmob baka kañooţ du *baţeŋan baweek i? » \v 22 Kë Ŧawul aşë tamanaara taman ţi pdiiman *bayuday biki Damaŧ banwooŋ baanhilana pnëţ, kë Yeŧu awooŋ Kriŧtu. \v 23 Wi ŋnuur ŋloŋ ŋaţëpuŋ, kë bayuday baloŋ başë ŧiinkar pa pfiŋ Ŧawul. \v 24 Kë aşë me uko unkbomandëruŋ. Badoo kak kak aji bayeŋ ilëman yi ubeeka, pnak na uŧejan kahilna kafiŋa. \v 25 Unuur uloŋ na uŧejan baţaşar Yeŧu kë baţu'a ţi pkaar pweek\f + \fr 9:25 \fr*\ft Pkaar pawo kacah kaweek.\ft*\f*, aţëpana ţi bhër bloŋ banwooŋ ţi uniw, awalana uniw unfooyuŋ ubeeka. Wi wi aşaaŋ aŧool pya Yeruŧalem.\fig Baţaşar Yeŧu baţu Pawulu ţi pkaar du Damaŧ ahilna abuur|src="lb00333c.tif" size="col" copy="Louise Bass" ref="9.25"\fig* \s1 Ŧawul akak Yeruŧalem \p \v 26 Wi *Ŧawul abanuŋ Yeruŧalem, ado na pnaakiir na baţaşar Yeŧu kë bañaaŋ mënţ başë ţi a, ţiki baanfiyaar aji akak aţaş Yeŧu na manjoonan. \v 27 Kë Barnabaŧ aşë yeenka wal mënţ, adiimana *banjañan. Wi wi abaaŋ akakalëş baka jibi Ŧawul ayiti na Ajugun ţi bgah, kë aţiini na a, na jibi aţupuŋ na mntëŋ uţup wi Yeŧu du Damaŧ. \v 28 Wal mënţ kë aşë bi duka duka ţi pñaay na baka ţi Yeruŧalem aţup na mntëŋ uţup wi Ajugun. \v 29 Aji ţiini na *bayuday banjaaŋ baţup *ugrek, kaŧeŋ na baka, kë bukuŋ başë do na pba na a. \v 30 Wi baţaşar Yeŧu bameeŋ uko waŋ aşë ñooţa ubeeka wi Kayŧaraya, kë dul di di bayaaŋ adolna kë aya ubeeka wi Tarŧuŧ. \p \v 31 Pnŧuk pi banfiyaaruŋ Yeŧu pawo wal mënţ ţi bnuura ţi uŧaak wi *Yuda bŧi, ţi *Galilay na ţi *Ŧamariya. Payaha ya kadun ţi pŧiink Ajugun. *Uhaaş wi Naşibaţi utëŋţën banfiyaaruŋ Yeŧu, kë bakŧiink Ajugun, abot aŧuma ŧum na ŋnuur nuur. \s1 Ŧimoŋ Piyeer ajeban Ayne du ufëţ wi Luda \p \v 32 Kë wal mënţ, Ŧimoŋ Piyeer, jibi ajaaŋ añaay na bañaaŋ, aşë wala du banfiyaaruŋ Yeŧu banfëţuŋ du Luda. \v 33 Aţënk da ñiinţ aloŋ i bajaaŋ bado Ayne anţakmi awo ţi kalişa ŋşubal bakreŋ. \v 34 Kë Ŧimoŋ Piyeer aşë jaka : « Ayne, Yeŧu ajebanu, naţiin iboman kalişa ki nu bdidi'u! » kë anaţa ţi dko mënţ. \v 35 Bañaaŋ bŧi biki Luda na biki ufëţ wi Ŧaroŋ wi bawinuluŋ, aşë fiyaar Ajugun. \s1 Ŧimoŋ Piyeer anaţan Tabiŧa ţi pkeţ du ubeeka wi Yope \p \v 36 Ñaaţ aloŋ naţaşar Yeŧu i bajaaŋ bado Tabiŧa (katim kaŋ kawooŋ ţi uţup *ugrek Dorkaŧ: dawooŋ ubaŧa) awo du ubeeka wi Yope. Awo ñaaţ anjoobi bkow, aji ţënka ţënk bajuuk, kado bnuura. \v 37 Amaak ţi ŋnuur mënţ akeţ. Wi bañowuŋ puum aşë jej pa apayan du meeţ di bko duuţ\f + \fr 9:37 \fr*\ft Wal mënţan, baji baniw itoh, kapaf, imeeţ iloŋ kawo bko duuţ.\ft*\f*. \v 38 Jibi Luda dañoguŋ na Yope, baţaşar Yeŧu kë baŧiink kë Ŧimoŋ Piyeer awo da, aşë yil da biinţ batëb aji na baka baya baji na a abi hënkuŋ. \v 39 Anaţa ţi dko mënţ aya na baka. Wi abanuŋ, badola kë apaya bko duuţ. Baaţ bayoţ bŧi banaţ ţi kadunul awooni abot ayuuj imişa yi Tabiŧa abiiŋ alët wi ahojuŋ na baka. \v 40 Ŧimoŋ Piyeer ado kë bapënan bañaaŋ bŧi, aşë ŋup añehan Naşibaţi. Wi awugşiiŋ aŧaaŋ na puum aşë ji : « Tabiŧa naţiin. » Ahaabëş këş, kë wi awinuŋ Ŧimoŋ Piyeer, aşë naţa aţo. \v 41 Ŧimoŋ Piyeer kë aşë wula kañen aţënka pnaţa, aşë du baaţ bayoţ, na banfiyaaruŋ bandukiiŋ adiiman baka kë awo najeb. \v 42 Bañaaŋ bŧi ţi Yope baŧiink uko unţëpuŋ, kë baŧum bakak afiyaar Ajugun Yeŧu. \v 43 Ŧimoŋ Piyeer afëţ du Yope ajon du uko ñiinţ aloŋ nalemp injan anwooŋ katim ki Ŧimoŋ. \c 10 \s1 Korneliyuŧ awin uwanjuŧ du Kayŧaraya \p \v 1 Ñiinţ aloŋ i bajaaŋ bado Korneliyuŧ, awo ţfa du ubeeka wi Kayŧaraya, awo naweek i bangoli iñeen-week du pnŧuk pandu'aniiŋ Itali. \v 2 Ñiinţ aŋ aji dëman akuţ afiyaar Naşibaţi ul na biki katohul bŧi. Aji ţënk bajuuk *bayuday abot aji ñehan Naşibaţi unuur undoli. \v 3 Unuur uloŋ na pnak, kaya ŋwoori ŋwajanţ, Naşibaţi ahaabşa këş kë awin bnuura *uwanjuŧ wi Naşibaţi uloŋ kë ubi aneej du katohul aşë ji na a : « Korneliyuŧ! » \v 4 Kë Korneliyuŧ aşë jaban uwanjuŧ këş, alënk aşë ŧeem wa aji : « Ajugun we wa ba? » Kë uwanjuŧ uşë ŧeema aji : « Naşibaţi aŧiink pñehan pi nu akuţ awin bnuura bi ijaaŋ kdo bajuuk, aanţilmi'u. \v 5 Hënkuŋ yilan biinţ baloŋ du Yope ido ñiinţ anwooŋ Ŧimoŋ andu'aniiŋ Piyeer, abi. \v 6 Awo nayaanţ i ñiinţ aloŋ anwooŋ Ŧimoŋ kak aşë wo nalemp injan, anfëţuŋ du kakab bdëk. » \p \v 7 Wi uwanjuŧ unţiiniiŋ na a uyahaŋ ya, kë aşë du balemp batëb biki katohul na nangoli aloŋ ţi biki aşihuŋ anfiyaaruŋ Naşibaţi maakan, abot aji lemp du uko Korneliyuŧ. \v 8 Aţup baka uko unţëpuŋ bŧi aşë yil baka kë baya Yope. \p \v 9 Wi unuur ujinţuŋ, kë bayili bakya na bgah, adoo ñog Yope. Ŧimoŋ Piyeer apaya wal mënţ ţi uşaŋ\f + \fr 10:9 \fr*\ft Itoh iji iwo na dko dloŋ du bko duuţ, dandaaŋuŋ, di ñaaŋ ahiniiŋ kaţo, këme kapinţ.\ft*\f* añehan Naşibaţi, wal mënţan unuur udiiŋi.\fig Bţuk bi katoh di Pawulu apayiiŋ añehan Naşibaţi|src="lb00234c.tif" size="col" copy="Louise Bass" ref="10.9"\fig* \v 10 Kë ubon uşë de a kë aŋal pde. Wi bawooŋ ţi pjuŋa, Naşibaţi ahaabëşa këş kë aşë mara mara awin \v 11 baţi kë bawo bhaab, kë uko uloŋ uşë wala ţi mboş, unnaami kaloona kaweek kantananiiŋ ţi imbiint ibaakër. \v 12 Ŋnŧaam ŋi katoh na ŋi uţeeh bŧi, ŋankpuliiŋ na ŋankyiţuŋ, ŋawo ţi ka meeţ. \v 13 Kë aşë ŧiink pdiim ploŋ kë pakjaka aji : « Ŧimoŋ Piyeer, naţiin, fiŋan ŋa, ide. » \v 14 Kë aşë ŧeem aji : « Ajugun, nin! Wi mbuknaaniiŋ, mëmbaaŋ kadeha uko wi *Bgah baneenanuŋ këme uko uţop uloŋ. » \v 15 Kë pdiim pakak ajaka : « Uko wi Naşibaţi adinanuŋ ñaaŋ ade, mënţ iwi iwooŋ kaji uţopi. » \v 16 Pdiim paţiini na a haŋ ŋyaaş ŋwajanţ, kë kako kaşë pula, akak baţi. \p \v 17 Ahum kaşal uko wi Naşibaţi aŋaluŋ kaţupa, kë bayili biki Korneliyuŧ bankrabuŋ uko Ŧimoŋ nalemp injan başë wuj ţi plëman. \v 18 Bahuuran kameena me Ŧimoŋ andu'aniiŋ Piyeer awoha nayaanţ i katoh mënţ. \p \v 19 Ŧimoŋ Piyeer ahum kaşal uko wi awinuŋ, kë *Uhaaş wi Naşibaţi uşë ji na a : « Biinţ bawajanţ buk bukuŋ ala'u. » \v 20 Waliin hënkuŋ igakandër na baka naya, işë iwut kaţaaf nin ukoolan, ţiki nji dyiluŋ baka. \v 21 Kë Ŧimoŋ Piyeer awala ayit na bañaaŋ mënţan. Aji na baka : « Nji wi. Dwooŋ ñaaŋ i naklaaŋ. We uţijanaŋ? » \v 22 Baŧeema aji : « Naweek i bangoli, Korneliyuŧ, ñaaŋ naŧool, anfiyaaruŋ Naşibaţi, kë bayuday bŧi bamagana, ayiluŋ un. Uwanjuŧ wi Naşibaţi uloŋ ujakuŋ na a aji awo kadu'u du katohul kaŧiinku iţupa uko wi iwooŋ kaţupa. » \v 23 Ŧimoŋ Piyeer aneejan baka ţi katohul, ado baka kë bawo bayaanţ biki nul. \p Wi nfa mambanuŋ, kë Ŧimoŋ Piyeer aşë gakandër na baka, ul na bañaaŋ baloŋ biki Yope banfiyaaruŋ Yeŧu. \v 24 Aban Kayŧaraya na baka ţi unuur utëbanţën. Korneliyuŧ adu bayiţul na banohul biki kaţëb, kë baţo pyoonk baka. \v 25 Wi Ŧimoŋ Piyeer abanuŋ ţi katoh, Korneliyuŧ kë aşë naţa ţi dko mënţ aya ayit na a, ajot ţi ihoţul, adëmana. \v 26 Ŧimoŋ Piyeer ajaka : « Naţiin » aşë ţënka kë anaţaa, abaa ji na a : « Nji dwo ñaaŋ najën ji iwi. » \v 27 Aţiini na a, aşë neej, awin bañaaŋ baŧum banţooŋ aşë ji na baka : \v 28 « Name kë pnaakiir na banwooŋ baanwo bayuday, këme pţo na baka paneenan ţi nja bayuday. » Kë Naşibaţi aşë dolën nji ţi uleef wi naan, kë nyikrën kë pnaakiir na ñaaŋ anwooŋ aanwo nayuday paanwuţi. \p \v 29 Ukaaŋ kë wi idu'ënuŋ, kë mbi kabi bi, bë mënţaaf ţaaf nin ukoolan. Dŋal hënkuŋ kame uko wi iduurni. \v 30 Korneliyuŧ kë aşë ŧeema aji : « Udo ŋnuur ŋwajanţ, ji woori wi nji kaţupuŋ na iwi hënk, kañog ŋwoori ŋwajanţ ŋi pnak, dţo añehan Naşibaţi du katoh ki naan. Kë ñaaŋ aloŋ anknuuruŋ aşë mara mara apën ţi kadun ki naan \v 31 ajakën : “Korneliyuŧ, Naşibaţi aŧiinku akuţ aleş jibi ijaaŋ kţënk bajuuk. \v 32 Yilan keeri du Yope baya bado ñiinţ anwooŋ Ŧimoŋ andu'aniiŋ Piyeer abi ţi. Awo nayaanţ i katoh ki Ŧimoŋ nalemp injan anfëţuŋ du kakab bdëk.” \v 33 Ţi dko mënţ, kë nyil kë badu'u, kë idinan abi aţënkun ţi. Hënkuŋ ŋţo ţi kadun ki Naşibaţi un bŧi, kaŧiink iko bŧi yi Ajugun ajakuŋ ibi iţupun. » \s1 Ŧimoŋ Piyeer aţup Korneliyuŧ na bayiţul Uţup Ulil Unuura \p \v 34 Kë Ŧimoŋ Piyeer aşë ţiini na bañaaŋ aji : « Dbaaŋ ayikrën kë Naşibaţi aanji paţşër. \v 35 Kë ţi uŧaak undoli woli ñaaŋ afiyaara akuţ aţaş bgahul aji wo na a. \v 36 Awul uţup wi nul bañaaŋ biki *Iŧrayel : *Uţup Ulil Unuura wi mnjeeh ţi Yeŧu *Kriŧtu, ul anwooŋ Ajug bañaaŋ bŧi. \v 37 Name iko inţëpuŋ bŧi ţi *Yuda ; ijunna *Galilay, wi *Yowan aţiiniyaanuŋ *batiŧmu aba. \v 38 Name Yeŧu mënţ ampënnuŋ *Naŧaret, nawin jibi Naşibaţi adatuluŋ awula *Uhaaş wi nul na phina. Name kak kë añaay na dko bŧi ado bnuura, ajeban bañaaŋ biki *Unŧaayi Uweek uknooranuŋ, ţiki Naşibaţi awo na a. \v 39 Kë nja ŋwo bamaar biki uko wi adoluŋ bŧi ţi Yeruŧalem na uŧaak wi *bayuday bŧi. Ul, i bafiŋuŋ wi bapaŋuluŋ ţi pmul. \v 40 Ul, Naşibaţi anaţana ţi pkeţ ţi unuur uwajanţën aşë diimana bañaaŋ. \v 41 Mënţ bañaaŋ bŧi bawinuluŋ, un ţañ biki Naşibaţi ajonuŋ ndati, aji ŋwo bamaar, un ŋndaanuŋ akuţ ade na a, wi anaţiiŋ ţi pkeţ. \v 42 Kë aşë ji na un ŋţup bañaaŋ uko wi ŋmaaruŋ: Ul kak i i Naşibaţi adatuŋ aji awo nawayëş bţup i bañaaŋ bajeb na bankeţuŋ. \v 43 Ul kak Yeŧu i i *baţupar Naşibaţi bŧi bakţiiniyaanuŋ wi bajakuŋ: Ñaaŋ anfiyaaruluŋ, ţi mnhina mi Yeŧu mënţ ipekadu yi nul iji ipën bŧi. » \s1 Uhaaş wi Naşibaţi uwala ţi banwooŋ baanwo bayuday \p \v 44 Ŧimoŋ Piyeer ahum kakakalëş iko yuŋ, kë *Uhaaş wi Naşibaţi uşë wala ţi bañaaŋ bŧi bankŧiinkuŋ uţup wi nul. \v 45 *Bayuday banfiyaaruŋ baññooţanuluŋ bañoŋar maakan, wi bawinuŋ kë Naşibaţi adoo ţen banwooŋ baanwo bayuday Uhaaş wi nul, ţiki \v 46 baŧiink baka, kë bakţup ŋţup ŋmpaţi akuţ adëman Naşibaţi. Ŧimoŋ Piyeer akak aţiini na baka aji : \v 47 « Ñaaŋ aloŋ akak ahinan kaneenan bado bañaaŋ biki *batiŧmu i? Bukal banyeenkuŋ Uhaaş wi Naşibaţi ji nja. » \v 48 Piyeer ado kë bado baka batiŧmu ţi katim ki Yeŧu, kë bañaaŋ bakak añehana aji aţo da ŋnuur ŋloŋ. \c 11 \s1 Ŧimoŋ Piyeer akakalëş biki Yeruŧalem uko wi awinuŋ \p \v 1 *Banjañan na banfiyaaruŋ Yeŧu bŧi banwooŋ ţi *Yuda baŧiink kë banwooŋ baanwo bayuday badoo kak afiyaar Uţup wi Naşibaţi. \v 2 Wi Ŧimoŋ Piyeer akakuŋ ubeeka wi Yeruŧalem, *bayuday banfiyaaruŋ kë başë ŋoman na a aji : \v 3 « Ibaa do do hum adoo neej ţi itoh yi banwooŋ baanwo bayuday, ade na baka ba? » \p \v 4 Kë Ŧimoŋ Piyeer aşë jun pkakalëş baka bnuura iko jibi iţëparuŋ du ujuni. \v 5 « Dbi wo du ubeeka wi Yope añehan Naşibaţi, kë aşë haabşaan këş kë nwin uko uloŋ kë uwalnaana baţi, uwo wo ji kaloona kaweek kantananiiŋ ţi imbiint ibaakër, kë kabi awala aban ţi nji. \v 6 Djaban ka këş, aşë win ţi ka meeţ ŋnŧaam ŋi katoh na ŋi uţeeh bŧi, ŋanjaaŋ ŋapula na ŋanjaaŋ ŋayiţ, \v 7 aşë ŧiink pdiim ploŋ kë pakji na nji : “Ŧimoŋ Piyeer, naţiin, fiŋan ŋa, ide!” \v 8 Kë nŧeem pa aji : “Ajugun, nin! Wi mbuknaaniiŋ, uko wi bgah baneenanuŋ këme uko uţop uloŋ uumbaaŋ kaneejarën mntum.” \v 9 Kë pdiim pakak apënna baţi aji : “Uko wi Naşibaţi adinanuŋ pde, mënţ iwi iwooŋ kaji uţopi.” \v 10 Udo haŋ ŋyaaş ŋwajanţ, kë iko bŧi işë kak baţi. \v 11 Ţi dko mënţ, kë biinţ bawajanţ baloŋ biki bayilnuŋ ubeeka wi Kayŧaraya başë ban ţi katoh ki ŋwooŋ. \v 12 *Uhaaş wi Naşibaţi kë uşë jakën wutan kaţaaf nin ukoolan, yaan na baka. Bañaaŋ banfiyaaruŋ paaj kë bagakandër na nji kë ŋya du uko Korneliyuŧ. \v 13 Kë aşë kakalëşun jibi awinari *uwanjuŧ kë ubi aneej du katohul aşë ji na a : “Yilan ñaaŋ aloŋ du Yope ido Ŧimoŋ andu'aniiŋ Piyeer abi ţi, \v 14 aluŋ kaţupu ŋţup ŋankluŋ kabuuranu iwi na biki katohu.” \v 15 Djaka jak djun bţup, kë Uhaaş wi Naşibaţi uşë wala ţi baka jibi ubiiŋ awala ţi un du kaŧeeku. \v 16 Kë nşë leş wal mënţ uţup wi Ajugun, wi abiiŋ aţup aji : “Yowan abatŧaar na meel, kë an, naşë luŋ kayeenk *batiŧmu bi Uhaaş wi Naşibaţi.” \v 17 Woli Naşibaţi aţen bañaaŋ biki aliŋan na un wi ŋkakuŋ ţfa afiyaar Yeŧu *Kriŧtu Ajugun, woon nji nandayanaan i, dhilanuŋ kaneenan Naşibaţi ado uko wi aşaluŋ? » \p \v 18 Wi baŧiinkuŋ haŋ aşë walan ŋhaaş, adëman Naşibaţi aji : « Manjoonan ma keeri, banwooŋ baanwo bayuday bahil kakak du Naşibaţi kakuţ kaka ubida wi manjoonan, Naşibaţi aţenuŋ baka wa. » \s1 Kabuka ki pnŧuk pi banfiyaaruŋ du Antiyoka \p \v 19 Wi Ŧefan akeţuŋ kë başë kak ahajan banfiyaaruŋ, kë bawayşëri. Baloŋ baya ado ban uŧaak wi Feniŧi, kë baloŋ baya te unjiw wi Kipruŧ, kë baloŋ baya kak te ubeeka wi Antiyoka, aşë jukanaara *bayuday ţañ *Uţup Ulil Unuura. \v 20 Kë banfiyaaruŋ baloŋ banwoonuŋ Kipruŧ na Kuren başë ya Antiyoka aţup banwooŋ baanwo bayuday kak Uţup Ulil Unuura. \v 21 Mnhina mi Ajugun manţënk baka kë bañaaŋ baŧum bafiyaar akuţ akak du Ajugun. \p \v 22 Wal wi biki pnŧuk pi banfiyaaruŋ pi Yeruŧalem baŧiinkuŋ iko yaŋ, kë başë do Barnabaŧ kë aya Antiyoka. \v 23 Wi abanuŋ, alilan maakan ţiki awin bnuura bi Naşibaţi ţi bañaaŋ biki ubeeka mënţ aşë ji na baka bataman ţi pfiyaar Ajugun ţi iţëb yi baka. \p \v 24 Barnabaŧ awo ñaaŋ najoob bkow anŧumuŋ na *Uhaaş wi Naşibaţi, akuţ afiyaar Ajugun, kë bañaaŋ baŧum bafiyaar akuţ akak ţi Ajugun. \p \v 25 Barnabaŧ aya wal mënţ Tarŧuŧ pla Ŧawul. \v 26 Wal wi awinuluŋ aşë kak na a ţi Antiyoka. Wi wi başaaŋ aţo ţi pnŧuk pi banfiyaaruŋ mënţan puŋ uşubal upëb bukal batëb ajukan bañaaŋ baŧum. Kë ţi Antiyoka mënţ di di bajunnuŋ pdu baţaşar Yeŧu aji « bariŧtoŋ. » \p \v 27 Ţi ŋnuur mënţan ŋuŋ, kë *baţupar Naşibaţi baloŋ bawoona Yeruŧalem aya Antiyoka. \v 28 Aloŋ ţi baka i katim ki Agabuŧ, i Uhaaş wi Naşibaţi uneejuŋ kë aşë naţa, aţup baka aji ubon uweek uluŋ kawo ţi umundu bŧi (kë wul ubiiŋ awoha ţi wal wi pşih pi Klodiyuŧ). \v 29 Wal mënţan kë baţaşar Yeŧu biki Antiyoka başë ŧiinkar aji andoluŋ awul uko wi ahilanuŋ kaţënkna banfiyaaruŋ biki uŧaak wi Yuda. \v 30 Kë hënk di di badoluŋ, Barnabaŧ na *Ŧawul kë baya wul baweek biki pnŧuk pi banfiyaaruŋ itaka yi bajuntuŋ. \c 12 \s1 Herod Naşih ahajan banfiyaaruŋ Yeŧu \p \v 1 Wal mënţ *Herod naşih akak ţi phajan banfiyaaruŋ Yeŧu baloŋ. \v 2 Ado kë bafiŋ *Yakob naweek *Yowan na kakej. \v 3 Wi awinuŋ kë waŋ ulil *bayuday aşë taman, ado kë bamob Ŧimoŋ Piyeer (uwo ţi wal wi *ufeŧtu wi ipoom indaţ). \v 4 Wi amobuŋ Ŧimoŋ Piyeer, ado kë bawata ukalabuş aşë ţu bangoli, kë baji balutşar babaakër babaakër pyeŋa. Aŋal karuhnaana Ŧimoŋ Piyeer ţi kadun ki bañaaŋ bŧi woli *ufeŧtu wi mnjeeh uţëpi. \v 5 Hënk, kë batuh Ŧimoŋ Piyeer ayeŋa bnuura. Wal mënţ kë banfiyaaruŋ başë ñehan maakan Naşibaţi pa a. \p \v 6 Ţi uŧejan unţaanuŋ unuur wi Herod aţuuŋ pluŋ kado *uruha wi Ŧimoŋ Piyeer, kë awo ţi pŧoof pi bangoli batëb aŋoyënţ. Batana na mnkorentu, kë bayeŋ baloŋ bakak anaţ ţi plëman pi ukalabuş. \v 7 Ţi dko mënţ, kë *uwanjuŧ wi Ajugun uşë bi, kë ukalabuş ukak ajeeh maakan. Uwanjuŧ ukob koban Ŧimoŋ Piyeer ţi kanŧaagan ahuma aşë ji na a : « Ŧaraan inaţa! » Ţi wal mënţ, kë mnkorentu manşë pënna ţi iñen yi Ŧimoŋ Piyeer ajot.\fig Mnkorentu|src="hk00203c.tif" size="col" copy="Horace Knowles" ref="12.7"\fig* \v 8 Uwanjuŧ kë uşë ji na a : « Naţiin ibomandër! » kë Ŧimoŋ Piyeer ado jibi ujakuŋ. Kë uwanjuŧ ukak ajaka : « Jejan bayeti bi nu, iţaşën. » \v 9 Bapën ţi ukalabuş kë Ŧimoŋ Piyeer akţaş uwanjuŧ aamme aji uko unkţëpuŋ hënk, uwo manjoonan, aşal aji aţaafi ţaafi. \v 10 Hënk kë baţëp bayeŋ baŧeek, aţëp batëbanţën, aşë ban du plëman pweek pnţak panwujuŋ du ubeeka. Plëman pahaabşa bdidi pa, ţi kadun ki baka. Bapën aţëp na bgah bloŋ ; ţi dko mënţ, kë uwanjuŧ uşë neem. \p \v 11 Wal mënţ, kë uhaaş uşë kak na Ŧimoŋ Piyeer kë aşë ji : « Dbaaŋ ayikrën hënkuŋ, manjoonan ma. Ajugun ayil uwanjuŧ wi nul, abuuranaan ţi phina pi Herod, na ţi iko iwuţaan bŧi yi bayuday başaluŋ pdolën. » \p \v 12 Wi Ŧimoŋ Piyeer aşalnţënuŋ uko mënţ, aşë ŧool aya du uko *Mariya anin Yowan andu'aniiŋ Markuŧ. Bañaaŋ baŧum bayit da añehan Naşibaţi. \v 13 Akob ţi plëman, kë nalemp ñaaţ aloŋ andu'aniiŋ Rode aşë ñog, ahepar ñaaŋ ankobuŋ. \v 14 Ayikrën pdiim pi Ŧimoŋ Piyeer aşë lilan maakan, aando haabëş plëman, aţi akak meeţ aji na bañaaŋ: « Ŧimoŋ Piyeer a! Awooŋ du plëman, du bdig. » \v 15 Kë başë ŧeema aji : « Iwi iyilaa » kë ul aşë mëbana ţi uţup wi nul, kë başë kak ajaka : « Om uwanjuŧ wi nul wa? » \p \v 16 Wal waŋ bŧi, Ŧimoŋ Piyeer awo ţi pkob ţi plëman. Banfiyaaruŋ Yeŧu bahaabëş, awina aşë ñoŋar maakan bukal bŧi. \v 17 Anëţ baka kañen bayompna, aşë kakalëş baka jibi Ajugun adoluŋ te kë adoo pën du ukalabuş. Aşë ji na baka « Nayaan naţup uko mënţ Yakob, na banfiyaaruŋ bukundu. » Wi abaaŋ, aşë kak aya dko dmpaţi. \p \v 18 Wal wi unuur ujinţuŋ, bangoli bañoŋar maakan aşë hepar dko di Ŧimoŋ Piyeer abaaŋ aya ya? \v 19 Herod aţu bañaaŋ pla'a, kë nin aloŋ aanwina win. Wi aheparuŋ bayeŋ, aşë do kë bafiŋ baka. Wi uko waŋ uţëpuŋ, kë Herod aşë pën du uŧaak wi *Yuda aya ado ŋnuur ŋloŋ du ubeeka wi Kayŧaraya. \s1 Pkeţ pi Herod Naşih \p \v 20 *Herod adeebaţër bnuura wal mënţ bañaaŋ biki ŋbeeka ŋi Tir na Ŧidoŋ, kë başë ŧiinkar aji baya kawina. Bajunna aţiini na Blaŧtuŧ, nalempar Herod aloŋ i ahaţuŋ, awat ţi ploolan na a. Wi babaaŋ aşë ya du Herod, akooţa aba na udeeb, bateer. Uko ude wi baka uji uwoona du uŧaak wi Herod Naşih. \p \v 21 Ţi unuur wi Herod adatuŋ, ul ţi uleeful, awohara imişa yi pşih aţo ţi pţij pi pşih, aşë ţiini na bañaaŋ, jibi ajonuŋ kado. \v 22 Bañaaŋ kë başë maagatëna maakan aji : « Mënţ ñaaŋ najën akţiiniiŋ hënk, naşibaţi nampoţi a! » \v 23 Ţi dko mënţ kë *uwanjuŧ wi Ajugun uşë koba, ţiki aandëman Naşibaţi. Ŋkuŧ ŋajota kayiŋ, kë akeţi. \p \v 24 Kë bañaaŋ banfiyaaruŋ Uţup wi Naşibaţi akuţ aŧiink wa başë ŧuma ŧum pya. \v 25 Wi bi Barnabaŧ na *Ŧawul, babaaŋ ulemp wi babiiŋ pdo ţi ubeeka wi Yeruŧalem, bapën da, aşë ya na *Yowan andu'aniiŋ Markuŧ. \c 13 \s1 Barnabaŧ na Ŧawul baya kayili \p \v 1 Du Antiyoka, uka ţfa ţi pnŧuk pi banfiyaaruŋ, *baţupar Naşibaţi na *bajukan Bgah : Barnabaŧ, Ŧimeyoŋ andu'aniiŋ najënal, Luŧiyuŧ i Kuren, Manayeen nanoh i kpoţ i *Herod Naşih i *Galilay, na *Ŧawul. \v 2 Unuur uloŋ wi bawooŋ ţi pdëman Naşibaţi abot ayiman, *Uhaaş wi Naşibaţi kë uşë ji na baka : « Nadatan Barnabaŧ na Ŧawul babi bawo wo ţi ulemp ţañ unkaaŋ kë ndu baka. » \v 3 Wi bayimanuŋ akuţ añehan Naşibaţi, aşë paf baka iñen ţi ikow, awutan baka kë bayaa. \s1 Barnabaŧ na Ŧawul baţup Uţup Ulil Unuura du unjiw wi Kipruŧ \p \v 4 Jibi *Uhaaş wi Naşibaţi uyiluŋ baka hënk, Barnabaŧ na *Ŧawul baya du ubeeka undu'aniŋ Ŧeluka, dul di di bajejnuŋ ulanŧu, aya unjiw wi Kipruŧ. \v 5 Wi babanuŋ ubeeka wi Ŧalamina aşë jun pjukan Uţup wi Naşibaţi ţi *itoh iñehanaani yi bayuday. Bawo na *Yowan Markuŧ, kë akţënk baka. \p \v 6 Kë wi bamuuruŋ unjiw bŧi, adoo ban ubeeka wi Pafoŧ, aşë yit da na ñaaŋ nayaamu i bajaaŋ bado Bar-Yeŧu, awo nayuday aşë ji homp kaji ul awo *Naţupar Naşibaţi. \v 7 Ñiinţ mënţan uŋ awo du uko Ŧergiyuŧ Pawuluŧ nanŧuŋa i unjiw anwooŋ ñaaŋ natit. Nanŧuŋa uŋ ado kë badu Barnabaŧ na Ŧawul ţiki aŋal pŧiink Uţup wi Naşibaţi. \v 8 Kë Elimaaŧ nayaamu (hënk dawooŋ katimul ţi *ugrek) aşë pok uko mënţ wuŋ, aanŋal nanŧuŋa awugëş uşal. \v 9 Kë Uhaaş wi Naşibaţi uşë neej wal mënţ aŧum ţi Ŧawul – i bakaaŋ aji bado *Pawulu ; – ajaban Elimaaŧ këş, aşë jaka : \v 10 « Iwi, iwo ñaaŋ anŧumuŋ kaguuru na mnlafrën, abuk *Unŧaayi Uweek! Anwooŋ aaŋŋal pţëp ţi bgah, lum di di ibaaŋ aţañan ţañan pdo kapënan bañaaŋ ţi bgah bŧool bi Ajugun ba? \v 11 Tenan hënkuŋ Ajugun aşaaŋ akobu, ikak nakuul, iinkak awin bnuur te ŋnuur ŋloŋ ŋadoo ŋaţëp. » Ţi dko mënţ, këş kafël na Elimaaŧ, kë akfooy na dko ala ñaaŋ nañooţa. \v 12 Nanŧuŋa i unjiw afiyaar Yeŧu wi awinuŋ uko unţëpuŋ, akak añoŋar maakan ţi pjukan pi uko wi Ajugun. \s1 Pawulu na Barnabaŧ bajukan Uţup Ulil Unuura du Antiyoka di Piŧidi \p \v 13 *Pawulu na baŧënţul bajej ulanŧu du ubeeka wi Pafoŧ, pya ubeeka wi Perga unwooŋ du uŧaak wi Pamfili. *Yowan Markuŧ aduk baka da awugşa akak Yeruŧalem. \v 14 Kë bukal başë juţa ţi bgah bi baka. Bamuur Perga aya aban ubeeka wi Antiyoka du uŧaak wi Piŧidi. Ţi *unuur wi pnoorfën wi bayuday, kë başë neej du *katoh kañehanaani aţo. \v 15 Wi baleyiiruŋ ŋlibra ŋi *Bgah bi Moyiŧ, na ŋţup ŋi *baţupar Naşibaţi, kë baweek biki katoh kañehanaani başë do kë bahepar baka aji : « Baŧënţ naan, nakale uko uţup unhilanuŋ katëŋţën bañaaŋ biki bŧi, nañog kaŧiinkana. » \v 16 Pawulu kë aşë naţa, anëţ baka kañen, aşë ji : « An bañaaŋ biki *Iŧrayel na an bŧi nandëmanuŋ Naşibaţi, naŧiinkan. \v 17 Naşibaţi i pntaali pi nun, pi Iŧrayel, adat başinun, adëman pntaali pi baka, wi bawooŋ bayaanţ du uŧaak wi Ejiptu. Apënan pa du Ejiptu kak ţi mnhina mi nul. \v 18 Awo na başinun du *pndiiş ŋşubal iñeen ŋbaakër, alemp na baka. \v 19 Awet ŋraaşa paaj na uloŋ ţi uŧaak wi Kanaan, ajej mboş awul babukul biki Iŧrayel, \v 20 uko waŋ udo ŋşubal iñeen-week ŋyaaş ŋbaakër na iñeen kañeen (450). \p « Wi waŋ uţëpuŋ, kë aşë wul baka baweek te wal wi Ŧamiyel Naţupar Naşibaţi abiiŋ abi. \v 21 Wi wi başaaŋ ahepar Ŧamiyel pka naşih, kë Naşibaţi awul baka *Ŧawul abuk Kiŧ i pşini pi Benyamin, kë aşih baka ŋşubal iñeen ŋbaakër. \v 22 Wi abiiŋ apënan Ŧawul, aşë ţu *Dayiţ ţi pşih. Ul Dayiţ mënţ, hënk di di Naşibaţi aţiiniiŋ uko wi nul, aji : \q1 “Dwin ţi Dayiţ abuk Yeŧe, ñaaŋ i uhaaş naan uŋaluŋ, \q1 dme kë ahil kaluŋ kado uŋal wi naan bŧi.” \m \v 23 Ţi pşini pi nul pi pi Naşibaţi awulnuŋ Iŧrayel Yeŧu, *Nabuuran Bañaaŋ, jibi abiiŋ ahoŋ ţfa. \v 24 Yowan, ambiiŋ Yeŧu uŧeek, ajukan ţi Iŧrayel bŧi pwut pjuban na pyeenk *batiŧmu. \v 25 Yowan ji abi ado kaba ulemp wi nul, aji na baka : “Naşal aji dwo in ba? Nji mënwo ñaaŋ i naşaluŋ aji dwoo, natenan, aloŋ aluŋ kabi ţi kafeţ ki naan, i mpoţuŋ maakan pŋup kafënëşa işapaat.” \p \v 26 « An baŧënţ naan, an biki pntaali pi *Abraham na an bŧi, nandëmanuŋ Naşibaţi : nja biki Naşibaţi awuluŋ uţup wi mbuur. \v 27 Bañaaŋ banfëţuŋ du Yeruŧalem na baweek biki baka, baamme kë Yeŧu awooŋ Nabuuran Bañaaŋ. Kë baankak ate ŋţup ŋi baţupar Naşibaţi ŋi bajaaŋ bapiban baka ţi unuur undoli wi pnoorfën, aşë baañşaan pdo jibi ujakuŋ wi baţuuŋ pbi kafiŋ Yeŧu. \v 28 Baanka uko utapara aşë ji na *Pilat ado bafiŋa. \v 29 Wi baţëpanuŋ iko bŧi impiiŧaniiŋ ţi a, bawalana ţi kruŧ, ahetana du bhër. \v 30 Kë Naşibaţi aşë naţana ţi pkeţ. \v 31 Yeŧu ado ŋnuur ŋŧum ŋi ajaki pën kawinana ţi bañaaŋ bangakandëruŋ na a undiimaan, du uŧaak wi *Galilay te du ubeeka wi Yeruŧalem ; kë bukuŋ mënţan bawooŋ hënkuŋ bamaar biki nul ţi bañaaŋ biki Iŧrayel. \v 32-33 Kë un ŋşë bi bi pţijan *Uţup Ulil Unuura : uko wi Naşibaţi abiiŋ ahoŋ başinun ţfa ado wa hënkuŋ pa nja, ŋnwooŋ babuk baka, wi anaţanuŋ Yeŧu ţi pkeţ. Hënk di di bapiiŧuŋ ţi ulibra wi pñaamarën, aţup ţi kañaam katëbanţën aji : \q1 \qt “Iwi iwooŋ Abuk naan ;\qt* \q2 \qt Nţa di, dkak Şaaş.”\qt*\x + \xo 13:32-33 \xo*\xt Kañaam 2.7.\xt*\x* \m \v 34 Naşibaţi aŧar aţup kë aluŋ kanaţana ţi pkeţ, nin aankluŋ kawuta apuţ. Aţup aji hënk : \q1 \qt “Dluŋ kawulan na manjoonan iko inuura inyimanuŋ,\qt* \q1 \qt yi nhoŋuŋ Dayiţ.”\qt*\x + \xo 13:34 \xo*\xt Iŧayi 55.3.\xt*\x* \m \v 35 Ukaaŋ kë bapiiŧ kak aji : \q1 \qt “Iinkluŋ kawut ñaaŋ nayimanaan i nu apuţ.”\qt*\x + \xo 13:35 \xo*\xt Kañaam 16.10.\xt*\x* \m \v 36 Dayiţ ul ţi wal wi nul, wi adoluŋ uŋal wi Naşibaţi aşë piinţ akeţ, kë bamoya na başin kë apuţi. \v 37 Bë i Naşibaţi anaţanuŋ ţi pkeţ, aampuţi. \v 38 An bayiţ naan ŋbi bi pţupan name kë Yeŧu akaaŋ kë ipekadu ihil kapën. Ţi katim ki Yeŧu ki ki baţupanaŋ pbuur ţi ipekadu ; \v 39 ţi katim ki nul ki ki ñaaŋ anhaţuŋ akbuurnuŋ ţi ipekadu bŧi yi *Bgah bi Moyiŧ bawooŋ baanhilan aburanan. \v 40 Nalipariin, uko wi baţupar Naşibaţi bajakuŋ uluŋ udolan, baji : \q1 \v 41 \qt “Natenan an babeeh iko,\qt* \q2 \qt nañoŋarën, naşoşa, naba.\qt* \q1 \qt Ţiki, ţi ŋnuur ŋi nawooŋ ŋi, dluŋ kado uko uweek\qt* \q2 \qt wi nameeŋ woli baţup ţup ñaaŋ wa, aankfiyaar.” »\qt*\x + \xo 13:41 \xo*\xt Habakuk 1.5.\xt*\x* \p \v 42 Wi Pawulu na Barnabaŧ bakpënuŋ ţi katoh kañehanaani, bañaaŋ bukuŋ bakooţ baka baluŋ bakak, ţi unuur wi pnoorfën unkmbiiŋ baţiiniyaan kak uko wi baţupuŋ. \v 43 Wi bañaaŋ bawayşëruŋ, baŧum ţi baka, bayuday na baloŋ bankakuŋ ţi Bgah bi Moyiŧ, baţaş Pawulu na Barnabaŧ. Kë bukal başë ţiini na baka atëŋţën pa bajuţa ţi bnuura bi Naşibaţi. \s1 Pawulu na Barnabaŧ bajukan banwooŋ baanwo bayuday \p \v 44 Wi *unuur wi pnoorfën ukaaŋ aban, ubeeka bŧi ubi ayit aŧiink uţup wi Ajugun. \v 45 *Bayuday bakuj baka wi bawinuŋ pnŧuk pi bañaaŋ puŋ, aşë laţ uko wi *Pawulu akjakuŋ, akak akara. \v 46 Pawulu na Barnabaŧ kë başë taman maakan ajukan na mntëŋ aji : « An biki bañaaŋ bawooŋ lah kajukan Uţup wi Naşibaţi duna. Kë wi naşaaŋ apok wa, aşal aji naanŧaaŋ na pka ubida wi mnţo, ŋwutan ţuŋ kaya du banwooŋ baanwo bayuday. \v 47 Uko waŋ wi wi Ajugun ajakuŋ ŋwo i kado : \q1 \qt “Ddolu kë iwo bjeehi bi banwooŋ baanwo bayuday\qt*, \q2 \qt ihilna iţij umundu bŧi du mbuur.” »\qt*\x + \xo 13:47 \xo*\xt Iŧayi 49.6.\xt*\x* \p \v 48 Wi banwooŋ baanwo bayuday, baŧiinkuŋ uko mënţ, balilani, abot adëman uţup wi Ajugun. Kë biki Naşibaţi adatuŋ bŧi pa ubida wi mnţo, bafiyaari. \v 49 Uţup wi Ajugun umeeţana ţi uŧaak wuŋ bŧi. \v 50 Bayuday kë başë wuuk wal mënţ baaţ bayok baloŋ bandëmanuŋ Naşibaţi, na bantohi biki ubeeka, kë baklaţ Pawulu na Barnabaŧ. Kë bawuuk bañaaŋ kë bakak ahajan baka, adoo dook baka ţi uŧaak. \v 51 Kë Pawulu na Barnabaŧ başë dan danan pdëpalën ţi ihoţ yi baka adiimanaan udeeb wi baka, aşë ŧool aya ubeeka wi Ikoniyom. \v 52 Banfiyaaruŋ biki Antiyoka kë başë ŧum wal mënţ na mnlilan na *Uhaaş wi Naşibaţi. \c 14 \s1 Pawulu na Barnabaŧ baţup bañaaŋ biki Ikoniyom Uţup Ulil Unuura \p \v 1 Du ubeeka wi Ikoniyom kak bi *Pawulu na Barnabaŧ baya, aneej du *katoh kañehanaani ki bayuday aţiiniyaan uţup wi Naşibaţi bnuura, jibi babiiŋ ado ; kë bañaaŋ baŧum, *bayuday na banwooŋ baanwo bayuday, bafiyaari. \p \v 2 Bayuday bampokuŋ pfiyaar Yeŧu kë başë kak awuuk banwooŋ baanwo bayuday kë babot aşoor banfiyaaruŋ. \v 3 Uko mënţ uunneenan bi Pawulu na Barnabaŧ baţo da ŋnuur ŋŧum bado kaţup uko wi Ajugun na mntëŋ mi awuluŋ baka, kë ul akak adiiman kë uţup wi baka unŧaaŋuŋ na bnuura bi nul ujoonani, wi awuluŋ baka phina pi pdo iko iñoŋarënaan na mlagre. \v 4 Bañaaŋ biki ubeeka bŧi bakak apaţ, baloŋ bawo na bayuday kë baloŋ bawo na *banjañan. \p \v 5 Kë banwooŋ baanwo bayuday na bayuday, na baweek biki baka başë ŧiinkar aji bahajan banjañan katap baka mnlaak kafiŋ. \v 6 Wi banjañan bameeŋ uşal wi baka, baţi aya Liŧtra na Derbe, ŋbeeka ŋi uŧaak wi bajaaŋ bado Likanoya, na ŋfëţ ŋanñoguŋ da, \v 7 aya aţupa ţup da *Uţup Ulil Unuura. \s1 Pawulu na Barnabaŧ baţup Uţup Ulil Unuura du Liŧtra na Derbe \p \v 8 Niinţ aloŋ awo ţfa du Liŧtra anţakmi ihoţ, aji bi wo wo ţi dko dloolan, aambaaŋ kapoşa, ţiki abuka buka haŋ ; \v 9 aţo aŧiink *Pawulu. Kë Pawulu aşë jabana këş, awin kë afiyaar pfiyaar panhinanuŋ kajebana. \v 10 Wi wi adoluŋ pdiim pweek adu'a aji na a : « Naţiin inaţ iliinŧ ţi ihoţ! » Kë ñiinţ alut anaţ: abi kapoş poş. \p \v 11 Wi bañaaŋ bawinuŋ uko wi Pawulu adoluŋ, kë başë huuran na uţup wi baka wi Likanoya aji : « Başibaţi biki nun bakak bañaaŋ bajën, awala ţi un » \v 12 Wal mënţ, kë başë ţu Barnabaŧ katim ki Diya, aşë ţu Pawulu ki Hermeŧ\f + \fr 14:12 \fr*\ft Diya na Hermeŧ bawooŋ baloŋ ţi başibaţi bampoţi biki bañaaŋ bukuŋ. Diya awooŋ naweek kë Hermeŧ aşë ji ţupar a.\ft*\f* ţiki ul ajaaŋ aţupar Barnabaŧ. \v 13 Natul i Diya, awooŋ aloŋ ţi başibaţi biki baka, i kaduŋ kawooŋ ţi uneej ubeeka, aya aţij ŋgit ŋanñëguŋ na itoh. Ul na pnŧuk pi bañaaŋ puŋ baŋal pdo *banjañan pgur. \v 14 Wi bi Barnabaŧ na Pawulu baŧiinkuŋ uko wi baŋaluŋ kado, batow imişa yi baka adiimanaan kë baandii, aşë ţi aneej ţi pŧoof pi bañaaŋ ahuuran aji : \v 15 « Babuk biinţ we ukaaŋ kë nakdo hënk ba? Ŋwo bañaaŋ bajën ji an! Ŋbi bi ţi, pţupan *Uţup Ulil Unuura, napënna ţi iko inaaf yi nakdoluŋ yuŋ, naşë nakak du Naşibaţi najeb, anţakuŋ baţi, aţak mboş, na bdëk, na iko bŧi inwooŋ da. \v 16 Du kaŧeeku, awut bañaaŋ, andoli kë aji ţaş bgah bi aŋaluŋ. \v 17 Kë aşë wo anţañan pdiiman baka kë awoha da, na iko inuura yi akdoluŋ: awulan uşubal unwoonuŋ baţi na ŋdeey ŋŧum ţi wal wi kanjalën, awulan uko ude, aţu mnlilan mnŧum ţi ŋhaaş ŋi nan. » \v 18 Baţup anoor abaa bi hilan aneenan pgur mënţ. \p \v 19 *Bayuday baloŋ banwoonuŋ Antiyoka di Piŧidi, na Ikoniyom kë başë bi bi, abot ado bañaaŋ kë bakak du baka, atap Pawulu mnlaak, apula, afël du bdig bi ubeeka ţiki başal aji akeţi. \v 20 Kë wi banfiyaaruŋ başaaŋ afooya, kë aşë naţa akak du ubeeka. Unuur utëbanţën ul na Barnabaŧ kë başë ya Derbe. \s1 Pawulu na Barnabaŧ bakak Antiyoka di Ŧiri \p \v 21 *Pawulu na Barnabaŧ baţup *Uţup Ulil Unuura du ubeeka wi Derbe, kë bañaaŋ baŧum baţaş baka afiyaar Ajugun. Kë başë kak wal mënţ Liŧtra, aţëpna Ikoniyom, abaa ya Antiyoka di Piŧidi. \v 22 Batëŋţën banfiyaaruŋ, aţu ţi ŋşal ŋi baka kë bawo kataman ţi pfiyaar, abot aji na baka : « Ŋwo kahaj bnuura bnuura kabaa kaneej du *Pşih pi Naşibaţi. » \p \v 23 Ţi pnŧuk pi banfiyaaruŋ pandoli, baji badat bantohi, kañehan Naşibaţi kayiman kaşë duk baka ţi iñen yi Ajugun, i bafiyaaruŋ. \p \v 24 Bamuur uŧaak wi Piŧidi aşë ban Pamfili. \v 25 Baţup Uţup Ulil Unuura du Perga abaa ban du ubeeka wi Ataliya. \v 26 Dul di di bajejnuŋ ulanŧu pkak Antiyoka di Ŧiri, dko di babiiŋ awutanaan baka ţi iñen yi Naşibaţi, aji baya pdo ulemp wi badoluŋ nţa hënk. \p \v 27 Wi babanuŋ Antiyoka aşë yitrën banfiyaaruŋ bŧi. Baţup baka jibi Naşibaţi alempuŋ na baka, akuţ aţup baka jibi ayuuji banwooŋ baanwo bayuday bgah bfiyaaraanuli. \v 28 Pawulu na Barnabaaŧ baţo da ajon na banfiyaaruŋ Yeŧu. \c 15 \s1 Pŋom padëm du Antiyoka ţi uko wi pwala kaŧëmp \p \v 1 Bañaaŋ baloŋ bawoona uŧaak wi *Yuda, abi aban Antiyoka, aşë wo ţi pjukan banfiyaaruŋ aji : « Naanhilan kabuur, woli naanya *kaŧëmp jibi *Bgah bi Moyiŧ bajakuŋ. » \v 2 *Pawulu na Barnabaŧ balaţ baka, kë pŋom pweek paşë wo. Bañaaŋ kë başë ŧiinkar aji na Pawulu na Barnabaŧ, na bañaaŋ baloŋ biki Antiyoka, baya Yeruŧalem, baţiiniyaan uko mënţ na *banjañan na bantohi. \p \v 3 Kë banfiyaaruŋ başë ţënk baka ţi uko uyaani bayaaş, kë bamuur Feniŧi na *Ŧamariya, aţup jibi banwooŋ baanwo bayuday bakakuŋ du Ajugun, uţup uhalu waŋ, uţu banfiyaaruŋ bŧi ţi mnlilan mweek. \v 4 Wi babanuŋ Yeruŧalem, banfiyaaruŋ, na banjañan na bantohi, babi akit baka, kë başë kakalëş baka jibi Naşibaţi aţëpnuŋ ţi baka, ado iko iŧum. \p \v 5 Kë baloŋ ţi pnŧuk pi *bafariŧay banfiyaaruŋ Yeŧu başë ŧeem aji : « Bawo biki kawalan kaŧëmp banfiyaaruŋ banwooŋ baanwo bayuday, kabot kaji na baka baţaş Bgah bi Moyiŧ. » \s1 Ŧimoŋ Piyeer aţiini na bañaaŋ \p \v 6 *Banjañan na bantohi, kë başë yitiir pţiiniyaan uko mënţ. \v 7 Wi baţëlşëruŋ ajon, kë Ŧimoŋ Piyeer aşë naţa aji na baka : « An bayiţ naan, name kë Naşibaţi adatnuŋ undiimaan ţi an, aji nţup banwooŋ baanwo bayuday *Uţup Ulil Unuura, baŧiinkna, babot bafiyaar. \v 8 Kë Naşibaţi ammeeŋ ŋşal ŋi bañaaŋ, aşë diimanun kë aŋal banwooŋ baanwo bayuday, wal wi akaaŋ awul baka *Uhaaş wi nul jibi awuluŋ un. \v 9 Aampaţëşun nin na baka, apënan baka ipekadu, ţiki bafiyaari. \v 10 Kë we uşaaŋ awo hënkuŋ pla Naşibaţi bţup paŋ ba? Wal wi naŋaluŋ pkuŋan bañaaŋ baţaş bgah bdaaj bi nja na bateem nja bajon bŧi, ŋwooŋ ŋëmbi hinan akuŋa? \v 11 Ŋbaa ţëp ţëp afiyaar aji bnuura bi Ajugun Yeŧu, babuuranun ji baka. » \p \v 12 Kë bañaaŋ bŧi bayomp aŧiink Barnabaŧ na Pawulu, kë bakkakalëş iko iñoŋarënaan na mlagre yi Naşibaţi aţëpnuŋ ţi baka ado du ŋŧaak ŋi banwooŋ baanwo bayuday. \v 13 Wi baţiiniiŋ adoo ba, kë *Yakob aşë yeenk, aji : « An bayiţ naan, naŧiinkaan. \v 14 Ŧimeyoŋ akakalëş jibi Naşibaţi aya i ţfa du banwooŋ baanwo bayuday, adatna ţi baka bañaaŋ bankwooŋ biki nul. \v 15 Kë ŋţup ŋi *baţupar Naşibaţi ŋakak aŧaaŋ na uţup waŋ, bapiiŧ uko wi Naşibaţi ajakuŋ aji : \q1 \v 16 \qt “Dluŋ kakak woli iko yaŋ bŧi iţëpi,\qt* \q2 \qt pnaţan katoh ki *Dayiţ kambiiŋ ajot\qt*; \q1 \qt dluŋ kanaţan ka\qt* \q2 \qt kabot kaboman ka.\qt* \q1 \v 17 \qt Hënk, bañaaŋ bŧi bandukiiŋ, baluŋ kado kala Ajugun,\qt* \q2 \qt ënhëŋ, ŋŧaak bŧi, ŋi nji ndatuŋ aji ŋawo ŋi naan.\qt* \q1 \qt Hënk di di Ajugun ajakuŋ.\qt* \q2 \v 18 \qt Ul anţupuŋ undiimaan,\qt* \q2 \qt uko wi akluŋ kado.” »\qt*\x + \xo 15:18 \xo*\xt Amoŧ 9.11-12.\xt*\x* \q1 \v 19 Yakob akak ahoţalëş aji : \p « Ukaaŋ kë nşal ţi uleef naan aji ŋënwo kanooran banwooŋ baanwo bayuday, bankakuŋ afiyaar Naşibaţi. \v 20 Kë nawulën ŋpiiŧ baka, ŋji na baka bawut kado kade uyemaţ unneenanuŋ, ji wi mngur ; bawut pjuban pi piinţ ; bawut pde uyemaţ wi ŋnŧaam ŋankeţuŋ kë pñaak paantula. \v 21 Bañaaŋ bajukan undiimaan *Bgah bi Moyiŧ ţi ŋbeeka bŧi akak aleyiir ba ţi itoh iñehanaani yi bayuday, *ŋnuur ŋi pnoorfën bŧi. » \s1 Uko umpiiŧuŋ pa banwooŋ baanwo bayuday \p \v 22 Ukaaŋ kë *banjañan, na baweek na banfiyaaruŋ bŧi, başë wat ţi ploolan, adat baloŋ ţi baka, kë bagakandër na *Pawulu na Barnabaŧ, aya kayili du Antiyoka. Badat *Yudaŧ, andu'aniiŋ Barŧabaaŧ, na Ŧilaŧ, biinţ banŧiinkaniiŋ ţi banfiyaaruŋ. \v 23 Bawul baka uko umpiiŧuŋ aji : \p « Un, banjañan, na bantohi, na baŧënţan bŧi banwooŋ ţi, ŋwulan mboş, an banfiyaaruŋ nanwooŋ naanwo bayuday, nanfëţuŋ ţi ubeeka wi Antiyoka, ţi ŋŧaak ŋi Ŧiri na Ŧiliŧiya. \v 24 Ŋŧiink kë baji bañaaŋ baloŋ biki nun babi du an, ayewlënan akuţ aŧokan ŋşal na ŋţup ŋi baka. Bañaaŋ mënţ, un ŋënyil baka. \v 25 Ukaaŋ kë ŋyitiir awat ţi ploolan, adat bañaaŋ baloŋ babi du an. Bañooţan Barnabaŧ na Pawulu banwooŋ bañaaŋ biki ŋmaganuŋ maakan, \v 26 biinţ banţuuŋ ubida wi baka bŧi ţi ulemp wi Yeŧu *Kriŧtu Ajugun. \v 27 Ukaaŋ kë ŋdo Yudaŧ na Ŧilaŧ, babi baţupan bdidi baka uko wi ŋpiiŧanaŋ wi. \v 28 Un na *Uhaaş wi Naşibaţi, ŋji ŋënkţo kanooranan na nin bkuŋ bloŋ, woli uunwo uko wi bgah bajakuŋ: \v 29 Nawutan kade uyemaţ wi mngur, nawutan kade ŋnŧaam ŋankeţuŋ kë pñaak paantulaa. Nawutan pjuban pi piinţ. Nadole haŋ nado bnuura. Ŋbeeban. » \p \v 30 Bado Yudaŧ na Ŧilaŧ, kë baya Antiyoka, kë baya yitrën banfiyaaruŋ, aşë wul baka uko umpiiŧuŋ. \v 31 Wi bañaaŋ bukuŋ baleyiiruŋ wa, balilani, ţiki uhoţan baka mntëŋ. \v 32 Yuda na Ŧilaŧ, bankaaŋ awo *baţupar Naşibaţi baţiini na banfiyaaruŋ ajon, ahoţan baka mntëŋ maakan. \v 33 Wi baţooŋ da ŋnuur ŋloŋ, kë banfiyaaruŋ başë ñehandër baka bayaaş bnuura, aşë wutan baka kë bakak du banyiluŋ baka. [ \v 34 Kë Ŧilaŧ aşë ji aduka da.] \v 35 Pawulu na Barnabaŧ kë başë duka ŋnuur ŋloŋ du Antiyoka, awo na bañaaŋ baŧum ajukan abot aţup baka Uţup wi Ajugun. \s1 Pawulu na Barnabaŧ baŋom agar \p \v 36 Wi ŋnuur ŋloŋ ŋaţëpuŋ, kë *Pawulu aşë ji na Barnabaŧ: « Wulan ŋkak pwin banfiyaaruŋ biki ŋbeeka bŧi ŋi ŋţëpuŋ aţup Uţup wi Ajugun, ŋten jibi baduki ado. » \v 37 Barnabaŧ aŋal baya na *Yowan andu'aniiŋ Markuŧ, \v 38 kë Pawulu aşë pok, aji baanwo kaţija, ţiki ado bi duk baka uyaaş uloŋ du uŧaak wi Pamfili, kë aanyoonk babaañëş uko wi bakdoluŋ. \v 39 Kë başë ŋom wal mënţ bnuura, adoo gar. Barnabaŧ aya na Markuŧ, kë bajej ulanŧu aya unjiw wi Kipruŧ, \v 40 kë Pawulu aşë dat Ŧilaŧ. Wi banfiyaaruŋ bawutanuŋ baka ţi bnuura bi Ajugun, kë başë ya. \v 41 Pawulu añaay na ŋŧaak ŋi Ŧiri na Ŧiliŧiya, atëŋţën banfiyaaruŋ. \c 16 \s1 Pawulu na Ŧilaŧ baya na Timote \p \v 1 *Pawulu aban ubeeka wi Derbe akak aya Liŧtra ; di naţaşar Yeŧu aloŋ i bajaaŋ bado Timote afëţuŋ. Anin awo *nayuday ankakuŋ afiyaar Yeŧu, kë aşin aşë wo nagrek. \v 2 Banfiyaaruŋ banwooŋ Liŧtra na Ikoniyom, baţiiniyaan uko unuura ţi katimul. \v 3 Pawulu, kë aşë ŋal agakandër na a, aşë do kë bawalana *kaŧëmp, ţiki bayuday banfëţuŋ da, bame kë aşin awo nagrek\f + \fr 16:3 \fr*\ft Bagrek baanji baya kaŧëmp, ţi bayuday woli iinya kaŧëmp baji baji injinţi, iinkhil pwo na baka.\ft*\f*. \v 4 Wi bakyaaŋ, baţup na ŋbeeka abot aji na banfiyaaruŋ bado kado uko wi *banjañan na bantohi du Yeruŧalem bajakuŋ. \v 5 Ukaaŋ kë banfiyaaruŋ, bakya'a ya kadun ţi pfiyaar, abot aŧuma ŧum pya na ŋnuur. \s1 Pawulu adu'ana du Maŧedoniya \p \v 6 *Uhaaş wi Naşibaţi uneenan *Pawulu na biki agakandëraanuŋ pţup Uţup wi Naşibaţi du uŧaak wi Aŧiya, ukaaŋ kë bamuur aya ŋŧaak ŋi Frigiya na Galaŧiya. \v 7 Wi bañoguŋ uŧaak wi Miŧiya, aşë do na pneej Biŧiniya, kë Uhaaş wi Yeŧu uşë wo uundinan baka. \v 8 Wi wi bamuuruŋ Miŧiya, aya aban pkëŋ pi Trowaŧ. \v 9 Na uŧejan, Naşibaţi ahaabëşa këş kë awin ñiinţ aloŋ i Maŧedoniya, kë anaţi, aşë ji na a : « Biin Maŧedoniya, ţënkun! » \v 10 Wi uko waŋ uţëpaŋ ţëp, kë ŋşë bi bomandër bomandër pya, ţiki ŋşal aji Naşibaţi adu'un du, ŋya ŋţup biki Maŧedoniya *Uţup Ulil Unuura. \s1 Du ubeeka wi Filip, Liidi afiyaar hënkuŋ Yeŧu \p \v 11 Kë ŋjijnaana ulanŧu ţi Trowaŧ, abi ya ya uŧool du unjiw wi Ŧamoŧraŧ. Wi nfa mambanuŋ, kë ŋşë ya aban ubeeka wi Newopoliŧ. \v 12 Dul di di ŋpënnuŋ aya ubeeka uloŋ ţi uŧaak uŧeek wi Maŧedoniya unwooŋ katim ki Filip. Ubeeka mënţ uwo ţi pşih pi Rom\f + \fr 16:12 \fr*\ft Bañaaŋ banfëţuŋ ţi Filip baliŋ liŋ na baromeŋ.\ft*\f*. Ŋţo da ŋnuur ŋloŋ. \p \v 13 Ţi *unuur wi pnoorfën wi bayuday, kë ŋşë pën aya umbaŋ wi kabaŋ ki katant, di ŋşaluŋ aji, ŋya kawin da dko dñehanaani Naşibati. Ŋţo da aţiini na baaţ banyituŋ da. \v 14 Aloŋ ţi baka, katimul kawo Liidi ; awo ñaaţ andëmanuŋ Naşibaţi, i ubeeka wi Ŧiyatira, aji waap ilaañ ijeenkal intamuŋ. Awo ţi pŧiinkun, kë Ajugun aşë haabëşa uhaaş, afiyaaraan uko wi *Pawulu akţupuŋ. \v 15 Ñaaţ aŋ ayeenk *batiŧmu, ul na biki katohul, wi abaaŋ, aşë ñehanun aji : « Woli naşal aji dfiyaar hënkuŋ Ajugun na manjoonan, nabi kawala ţi katoh ki naan. » Akooţun, kë ŋdinani. \s1 Bawat bi Pawulu na Ŧilaŧ ukalabuş \p \v 16 Unuur uloŋ, wi ŋkyaaŋ dko dñehanaani Naşibaţi, aşë yit na poonu aloŋ najuuk anwooŋ na unŧaayi unjaaŋ udola aţup uko unkluŋ kabi. Aji ţij banka'uluŋ itaka iŧum, ţi mnţoori mi ajaaŋ ado.\fig Bakiin bi Pawulu na Ŧilaŧ|src="lb00337c.tif" size="col" copy="Louise Bass" ref="16.16"\fig* \v 17 Poonu mënţ awo ţi pţaş *Pawulu na un, aşë huuran aji : « Bañaaŋ biki bawo balempar Naşibaţi ampeluŋ bañaaŋ bŧi, badiimanan bgah bankñooţanaŋ du mbuur. » \v 18 Wi wi awooŋ ţi pdo haŋ ŋnuur ŋŧum, kë Pawulu adobi deebaţ, akok aji na unŧaayi, « ţi katim ki Yeŧu Kriŧtu, dji ipën ţi a! » Ţi dko mënţ, kë unŧaayi ubi pën pën ţi poonu. \p \v 19 Wi banknjuuknţënuŋ poonu uŋ bawinuŋ kë uko udeeni wi baka uŧokaa, kë başë mob bi Pawulu na Ŧilaŧ, apul pulan, añooţ du ufeeru, baya bado baka *uruha. \v 20 Baţij baka du bawayëş bţup baromeŋ, aji na baka : « Bañaaŋ biki, bawo ţi pyewlën ubeeka wi nun, bawo *bayuday, \v 21 aşë wo ţi pjukan bgah bhalu, kë un baromeŋ ŋşë wo ŋënwo kadinan ba këme kaţaş ba. » \p \v 22 Kë pnŧuk pi bañaaŋ pajun pkob bi Pawulu na Ŧilaŧ. Bawayëş bţup baromeŋ bado kë bawohëş baka, afud itinŧël. \v 23 Wi bakobuŋ baka bnuura, aşë wat baka ukalabuş, aji na bayeŋ bado katen baka bnuura. \v 24 Wi bajakaŋ jak haŋ na nayeŋ, kë aşë bi jej jej baka atuh du meeţ dbaañşaani di ukalabuş, akiin. \p \v 25 Wi uŧejan mnjel uñoguŋ, kë bi Pawulu na Ŧilaŧ başë wo ţi pñehan akuţ ayeeh, adëman Naşibaţi. Bakalabuş bandukiiŋ, kë bakŧiink baka. \v 26 Ţi dko mënţ, kë mboş manşë şinţar maakan, kë ŋniw ŋi ukalabuş ŋaklëk. Ţi dko mënţ kak, kë ilëman yi ukalabuş bŧi işë haabşa, mnkorentu kë manfënşa ţi bakalabuş. \v 27 Nayeŋ i ukalabuş anaţaa, awin kë ilëman yi ukalabuş iwo bhaab, aşë ŧoot kej, aŋal pfiŋ uleeful, ţiki aşal kë bakalabuş babuuri. \v 28 Pawulu kë aşë ŋajar maakan aji na a : « Kfiŋ uleefu! Ŋwo ţi un bŧi. » \p \v 29 Nayeŋ ado kë baŧehan bdoo, alënk akat kat aşë ţi ajot ţi ihoţ yi bi Pawulu na Ŧilaŧ. \v 30 Wi abaaŋ, aşë pënan baka bdig, ahepar baka aji : « Baweek, we wi nhiniiŋ kado, kabuurna? » \v 31 Kë başë ŧeema aji : « fiyaarën Ajugun Yeŧu, iluŋ kabuur, iwi na biki katohu. » \v 32 Wi wi başaaŋ aţup baka, ul na biki katohul bŧi, Uţup wi Ajugun. \v 33 Wal mënţan wuŋ, na uŧejan mnjel, kë nayeŋ aya na baka, añow baka ijën. Kë ţi dko mënţ, kë nayeŋ adolan *batiŧmu ul na biki katohul bŧi. \v 34 Aneejan baka katohul, awul baka pde, nayeŋ aŧaŋ ul na biki katohul bŧi, ţiki bafiyaar hënkuŋ Naşibaţi. \p \v 35 Wi nfa mambanuŋ, kë bawayëş bţup baromeŋ başë yil bangoli baya baji na nayeŋ awutan bi Pawulu na Ŧilaŧ. \v 36 Kë nayeŋ aşë ji na Pawulu : « Bawayëş bţup baji ŋwutanan iwi na Ŧilaŧ, nayaan na bnuura. » \v 37 Pawulu kë aşë ji na bangoli : « We? Bakobun ţi kadun ki bañaaŋ, un ŋnwooŋ bañaaŋ banliŋuŋ na baromeŋ, bë baandolun *uruha, ajejun awat ukalabuş aşë ŋal bţup baba hënk, na byompan? Nin! Babiin bdidi baka bapënanun » \v 38 Kë bangoli bakak, aya akakalëş bawayëş bţup baromeŋ, kë başë haajala, wi bameeŋ kë Pawulu na Ŧilaŧ bawo bañaaŋ banliŋuŋ na baromeŋ. \v 39 Wi wi bayaaŋ akooţ baka bamiir baka, apënan baka ţi ukalabuş, aşë ñehan baka bapën ţi ubeeka. \v 40 Pawulu na Ŧilaŧ bapën du ukalabuş aşë ya du uko Liidi. Wi bayaaŋ awin banfiyaaruŋ, atëŋţën baka aşë ŧool aya. \c 17 \s1 Bahajan bi Pawulu na Ŧilaŧ du Teŧalonika \p \v 1 Bi *Pawulu na Ŧilaŧ baţëpna ŋbeeka ŋi Anfipoliŧ, na Apoloniya, aşë ban du ubeeka wi Teŧalonika. *Katoh kañehanaani ki bayuday kaloŋ kawo da. \v 2 Pawulu aya aneej da, jibi ajonuŋ kado. Ado inëm iwajanţ yi ajaki ya du katoh kañehanaani, ţi *unuur wi pnoorfën kaţëlşër na baka. Aji ţëpna ţi Ulibra wi Naşibaţi, \v 3 kajukan baka kakuţ kadiiman kë : *Kriŧtu awo i kahaj, kabot kanaţa ţi pkeţ. Pawulu akak aji na baka : « Kë Kriŧtu, awooŋ Yeŧu i nji kaţupanaŋ hënk. » \v 4 Bayuday baloŋ badinan uko wi bakţupuŋ aşë ţaş bi Pawulu na Ŧilaŧ. Kë bagrek baŧum banjaaŋ badëman Naşibaţi, baţaş baka aţu na baaţ bammeeţaniiŋ baŧum. \p \v 5 Kë bayuday baloŋ başë kuj baka maakan. Wi wi bayaaŋ, ayitrën bawaaŋ udooni baloŋ banwooŋ ţi igah yi ubeeka, kë banaakiir ado pnŧuk, ayewlën ubeeka. Baya aneej du uko Yaŧon, ado na pmob bi Pawulu na Ŧilaŧ kaţij moŋ pnŧuk, du bdig. \v 6 Wi bayaaŋ awo baanwin baka aşë mob Yaŧon na banfiyaaruŋ baloŋ, apul pulan, añooţ du bawayëş bţup aşë huuran aji : « Bañaaŋ biki bayewlën umundu bŧi, aşë ban hënkuŋ ţi, \v 7 awo bayaanţ biki Yaŧon. Bawo ţi plaţ bgah bi naşih najeenkal, aji naşih aloŋ awooŋ, anwoyi katim ki Yeŧu. » \v 8 Wi baţupuŋ haŋ, kë pnŧuk na bawayëş bţup başë yewla. \v 9 Bawayëş bţup baţu Yaŧon na baka pluk, abaa wutan baka. \s1 Pawulu na Ŧilaŧ baya Bereya \p \v 10 Wi uŧejan ubanaŋ ban, kë banfiyaaruŋ başë do bi *Pawulu na Ŧilaŧ kë baya ubeeka wi Bereya. Wi babanuŋ da, aşë ya du *katoh kañehanaani ki bayuday. \v 11 Bañaaŋ biki Bereya bajoob ikow apel biki Teŧalonika, ţiki baji baŧiink Uţup wi Naşibaţi bnuura, kakak kajuk Ulibra wi Naşibaţi unuur undoli, katenna me uko wi Pawulu aţupuŋ ujoonani. \v 12 Baŧum ţi baka, na ţi bagrek, baaţ bammeeţaniiŋ na biinţ, bafiyaar hënkuŋ. \p \v 13 Wi *bayuday biki Teŧalonika baŧiinkuŋ kë baji Pawulu awo ţi pjukan Uţup wi Naşibati du Bereya, kë bakak aya da, ajun pyewlën abot awuuk pnŧuk. \v 14 Ţi dko mënţ, banfiyaaruŋ bado Pawulu kë aya umbaŋ wi bdëk bweek, bi Ŧilaŧ na Timote kë başë duka Bereya. \v 15 Baññooţanuŋ Pawulu, baya na a te Aŧenay, aşë kak na kakuran ki Ŧilaŧ na Timote baŧaran baya baţënka du Aŧenay. \s1 Pawulu aţiini na bañaaŋ biki Aŧenay \p \v 16 Wi *Pawulu awooŋ ţi pyoonk bi Ŧilaŧ na Timote du Aŧenay, anoor ţi këş, ţiki awin jibi ubeeka uŧumuŋ iduuŋ. \v 17 Ukaaŋ kë aji ŧeŋ du *katoh kañehanaani na *bayuday biki kabuka, na bankakuŋ bayuday bandëmanuŋ Naşibaţi, akak aji ŧeŋ bţup na bañaaŋ bankţëpnuŋ du ufeeru ŋnuur bŧi. \v 18 Kë pnŧuk pi bame baweek baloŋ biki bajaaŋ bado bapikureyeŋ\f + \fr 17:18 \fr*\ft Bapikureyeŋ baanfiyaar başibaţi bampoţi, başal aji bnuura bi ñaaŋ bawoona ţi pmëban uleef, kawo ñaaŋ anwooŋ aanŧum unoh. Bañaaŋ bakak hënkuŋ ţi kapaam, aţu baŋal unoh na pjuban pi piinţ, katim ki Bapikureyeŋ.\ft*\f* na baŧtoyik\f + \fr 17:18 \fr*\ft Baŧtoyik bukal, başal aji mbuur mi ñaaŋ, manwoona ţi uşal, unjaaŋ uţoŋ umundu, ukaaŋ kë bawo bañaaŋ banlowuŋ iko iŧum inŧaaŋuŋ na unoh këme iko inaaf.\ft*\f* başë neej blaţar na a. Baloŋ kë baji : « We wi nahomp i akdoluŋ na pţup ba? » Kë baloŋ baji : « Awo wo ji aţiiniyaan ŋnŧoŋ ŋyaanţ. » Baţup haŋ ţiki baŧiinka kë akţiiniyaan Yeŧu, na pnaţa ţi pkeţ. \p \v 19 Ukaaŋ kë baţij Pawulu, añooţ du dko di bajaaŋ bado « Ayeropaguŧ\f + \fr 17:19 \fr*\fq Aeropaguŧ: \fq*\ft Dawooŋ bayiti bweek, bi bawayëş bţup baweek bajaaŋ baţo, kaŧeŋ, kakuţ kajukan bgah.\ft*\f* » di bawayëş bţup baweek bawooŋ, aşë ji na a : « Ŋhinan kame pjukan phalu pi ikţiiniyaanuŋ paŋ i? \v 20 Iko iloŋ yi ikjukanuŋ iwo iyaanţ ţi un, kë ŋŋal kame iko yi ijakuŋ. » \v 21 Bañaaŋ biki Aŧenay na bayaanţ banfëţuŋ da, babi wo wo ţañ ţi pkakalëş na pŧiink uko uhalu unwooŋ. \s1 Pawulu aţiini na bañaaŋ du uruha uweek \p \v 22 *Pawulu anaţa anaţ ţi kadun ki bawayëş bţup, aşë ji na baka : « An bañaaŋ biki Aŧenay! Dyikrën kë nawo bañaaŋ banfiyaaruŋ bnuura, başibaţi baŧum. \v 23 Wi nji kapoşuŋ na ubeeka, dten bnuura iko yi najaaŋ nadëman, adoo win *umeeşa wi mngur\f + \fr 17:23 \fr*\fq Umeeşa wi mngur :\fq*\ft Baji bafiŋna unŧaam wi pgur ţi umeeşa.\ft*\f* wi badoluŋ aji wi naşibaţi anwooŋ aammeeţanaa, i nadëmanuŋ aşë wo naamme'a, ul i i nji kaţupanaŋ. \v 24 Naşibaţi anţakuŋ umundu na iko bŧi inwooŋ ţi wa, awooŋ Ajug baţi na mboş, aanji fëţ ţi iduuŋ yi ñaaŋ najën abomanuŋ. \v 25 Akak awo aanji yeenk nin uko uloŋ unwoonuŋ ţi ñaaŋ najën, kawo ji anuma numa wa, ţiki ul ajaaŋ awul bañaaŋ bŧi ubida, uhefënţ, na iko bŧi. \v 26 Aţëpna ţi ñaaŋ aloolan, aţak bañaaŋ biki ŋraaşa bŧi, aji bafëţ umundu. Awul andoli ŋnuurul, na dko di akluŋi kafëţ. \v 27 Naşibaţi ado haŋ, bañaaŋ bado kalaana'a, ulome bawina woli bamap mapan, babana bahilan kabi kawina. Kë aşë woha awii wi aanlow low nin aloŋ. \v 28 “Ţi ul i i ŋyeenknuŋ uhefënţ, apoş, awo.” Ŋwo biki pntaali pi nul jibi bayeeh biki nan bajakuŋ. \v 29 Kë wi ŋşaaŋ awo biki pntaali pi Naşibaţi, ŋënwo kaşal kë Naşibaţi anaam ji ptu pi uwuuru, këme unŧaam, këme plaak, iko yi ñaaŋ apaşuŋ ţi uşal wi nul. \v 30 Naşibaţi aanţo aten iko yi badoluŋ ţfa ţi kapaam, aşë ji hënkuŋ, bañaaŋ bŧi, dko di bawohaŋ, bawut pjuban. \v 31 Ţiki adat unuur uloŋ, wi akluŋ kado ñiinţ i adatuŋ, abi awayëş umundu, pwayëş panjinţuŋ piş. Adiimanun kë waŋ uwo manjoonan wi anaţanuluŋ ţi pkeţ. » \p \v 32 Wi baŧiinkuŋ kë aţiiniyaan uko wi pnaţa ţi pkeţ, baloŋ babeŋa, kë bandukiiŋ bahepar pluŋ kaŧiinka byaaş bloŋ aji na a « Ŋŋal kaluŋ kaŧiinku ţi uţup waŋ, byaaş bloŋ. » \v 33 Hënk di Pawulu apënuŋ ţi *uruha uweek. \v 34 Bañaaŋ baloŋ baţaşa, akak afiyaara. Diyoniŧiyuŧ, aloŋ ţi bawayëş bţup, awo ţi bakaŋ mënţan, na ñaaţ aloŋ kak i bajaaŋ bado Damariŧ, na bañaaŋ baloŋ kak. \c 18 \s1 Pawulu aţup Uţup Ulil Unuura du ubeeka wi Korinŧ \p \v 1 Wi uko waŋ uţëpuŋ, kë *Pawulu aşë pën du Aŧenay, aya ubeeka wi Korinŧ. \v 2 Aya aţënk da ñiinţ aloŋ *nayuday i bajaaŋ bado *Akila. Awo abuk uŧaak wi Pont, aşë baa woona woona Itali, ul na Priŧiliya aharul, ţiki Klodiyuŧ naşih najeenkal aji bayuday bŧi bapën du Rom. Pawulu aya, awin baka, \v 3 jibi awooŋ naboman iloona ji baka, afëţ na baka kë baji balemp. \v 4 *Unuur wi pnoorfën bŧi, aji ţëlşër na bañaaŋ du *katoh kañehanaani ki bayuday, kado na pdo bayuday na bagrek, bafiyaar Yeŧu. \p \v 5 Wi Ŧilaŧ na Timote bawoonuŋ Maŧedoniya, kë Pawulu aşë bi duka duka ţi pjukan Uţup wi Naşibaţi, adiiman bayuday kë Yeŧu awooŋ *Kriŧtu na manjoonan. \v 6 Wi bayuday bajunuŋ plaţa abot akara, kë Pawulu aşë wentara, aşë ji na baka : « Dba na an, nakdukiiŋ kame, nji dwo najinţ piş, hënkuŋ dya du banwooŋ baanwo bayuday. » \p \v 7 Wal mënţan, kë Pawulu aşë pën da, aya du uko ñiinţ aloŋ anjaaŋ adëman Naşibaţi, i bajaaŋ bado Titiyuŧ Yuŧtuŧ. Katohul kañog katoh kañehanaani ki bayuday. \v 8 Naweek i katoh mënţ, i katim kawooŋ Kriŧpuŧ, afiyaar hënkuŋ Ajugun ul na biki katohul. Bañaaŋ biki Korinŧ baŧum, bankŧiinkuŋ Pawulu, bafiyaar hënkuŋ abot adolan *batiŧmu. \p \v 9 Unuur uloŋ, na uŧejan, Ajugun ahaabëş Pawulu këş kë awina kë aji na a : « Wutan kalënk, doon kaţiini, kyomp, \v 10 nji dwo na iwi, nin aloŋ aankdolu do buţaan, bañaaŋ baŧum biki ubeeka wi bawo biki naan. » \v 11 Pawulu aţo da uşubal na kli paaj ajukan bañaaŋ Uţup wi Naşibaţi. \s1 Bayuday baţij Pawulu uruha \p \v 12 Wi Galiyoŋ awooŋ nanŧuŋa i uŧaak wi Akayi, kë *bayuday başë wat ţi ploolan, anaţara *Pawulu, añooţ *uruha, \v 13 aşë ji : « Ñiinţ i, ado na pkakan bañaaŋ ţi pdëman Naşibaţi pampaţuŋ na bgah bi nun. » \p \v 14 Pawulu aji ahaab kaŧeem, kë Galiyoŋ aşë ji na bayuday : « Woli an bayuday, nabi bi lah, akeeşaar pa buţaan bloŋ këme kalaŧ ki ñiinţ i adoluŋ, kaka na pţo kaŧiinkan. \v 15 Kë wi uşaaŋ akak wi blaţar, na ŋţup, na itim, na bgah bi nan, nameeŋ. Nji, kawayëş iko yaŋ, mënkdo wa. » \v 16 Wi wi aşaaŋ ado kë bapënan baka du uruha. \v 17 Kë başë kak wal mënţ bukal bŧi, adëpa ţi Ŧoŧen, naweek i *katoh kañehanaani, akoba ţi kadun ki uruha. Kë Galiyoŋ aţoha ţuŋ ayompan mntumul. \s1 Pawulu akak Antiyoka \p \v 18 *Pawulu aţo du Korinŧ ajon, abaa duk banfiyaaruŋ, agakandër na *Priŧiliya na Akila, kë bajej ulanŧu aya uŧaak wi Ŧiri. Ado kë bapuunka bkow du pkëŋ pi Kenëray, ţiki abi hoŋ amehna ţfa\f + \fr 18:18 \fr*\ft Woli ñaaŋ aneej bhoŋar na Naşibaţi, iji kmehna, kayiman iko iloŋ kabot kawo iinkpuunka te ibale ba pyiman. Pawulu abi neej bhoŋar bi plempar Naşibaţi, uwooŋ kë aampuunka wal mënţ bŧi, aşë ba hënkuŋ ahinan kapuunka.\ft*\f*, ji abi ado kajej ulanŧu. \v 19 Bawala du ubeeka wi Efeŧ, kë dul di Pawulu aduknuŋ Priŧiliya na Akaliyaŧ, aya du *katoh kañehanaani ki bayuday, aţëlşër na baka. \v 20 Baloŋ bañehana aţo da ajon, kë aandinani. \v 21 Kë wi aşaaŋ aya, aşë ji na baka : « Ulille Naşibaţi, kaluŋ kabi ţi an ţi, byaaş bloŋ. » Wi wi aşaaŋ ajej ulanŧu du Efeŧ. \v 22 Aya awala du Kayŧaraya, aya Yeruŧalem, awul pnŧuk pi banfiyaaruŋ mboş abaa ya Antiyoka. \p \v 23 Wi aţooŋ da ŋnuur ŋloŋ, aşë ŧool, añaay na uŧaak wi Galaŧiya, abaa ya wi Frigiya, atëŋţën banfiyaaruŋ bŧi ţi ŋŧaak mënţan. \s1 Apoloŧ ajukan Uţup wi Naşibaţi du Efeŧ na Korinŧ \p \v 24 Wal mënţan, kë *nayuday aloŋ i bajaaŋ bado Apoloŧ abuk ubeeka wi Alekŧandriya aşë bi, aban ţi Efeŧ. Awo ñiinţ anjaki ţiini bnuura, ammeeŋ bnuura Ulibra wi Naşibaţi. \v 25 Bajukana pţaş bgah bi Ajugun bnuura. Aji ţup na kaţëb ki nul bŧi kabot kajukan uko wi Yeŧu unjinţuŋ abot aŧool, aşë meha *batiŧmu bi *Yowan ţañ. \v 26 Ajun pţup na mntëŋ ţi *katoh kañehanaani ki bayuday, kë wi bi *Priŧiliya na Akila baŧiinkuluŋ, aşë du'a du katoh ki baka, ajukana bgah bi Naşibaţi, ajinţana ba bnuura. \p \v 27 Wi Apoloŧ abiiŋ aŋal pya Akayi, banfiyaaruŋ batëŋţëna, aşë piiŧ baţaş bgah, aji na baka baţijana bnuura. Wi abanuŋ da, alemp maakan na bankakuŋ ţi bnuura bi Naşibaţi, afiyaar. \v 28 Hënk, aji laţ bayuday bnuura ţi kadun ki bañaaŋ, aji ţëpna ţi Ulibra wi Naşibaţi kadiiman kë Yeŧu awooŋ Kriŧtu. \c 19 \s1 Pawulu ajukan Uţup Ulil Unuura du Efeŧ \p \v 1 Wi Apoloŧ awooŋ ubeeka wi Korinŧ, *Pawulu aţëpna bgah bi inkuŋ duuţ, aban Efeŧ. Aţënk da banfiyaaruŋ baloŋ \v 2 aşë hepar baka aji : « Nayeenkaara *Uhaaş wi Naşibaţi i wal wi nafiyaaruŋ? » Kë başë ŧeema aji : « A-a, ŋëndo me me aji Uhaaş wi Naşibaţi uloŋ uwoo. » \v 3 Kë Pawulu aşë hepar baka aji : « Kë *batiŧmu bhoŋ bi bi nayeenkuŋ ba? » Kë baŧeema aji : « Batiŧmu bi *Yowan. » \v 4 Kë Pawulu aşë ji : « Batiŧmu bi Yowan, bawo bi banŋaluŋ pwut pjuban na pţëlëş ubida. Aji na bañaaŋ bafiyaar aloŋ ankluŋ kabi ţi kafeţul, awooŋ Yeŧu. » \v 5 Wi baŧiinkuŋ uko waŋ, banfiyaaruŋ bayeenk batiŧmu ţi katim ki Yeŧu Ajugun. \v 6 Wi Pawulu apafuŋ baka iñen ţi ikow kë Uhaaş wi Naşibaţi uşë wala ţi baka. Kë bukuŋ mënţ bajun pţiini ŋţup ŋanwooŋ ŋaammeeţanaa abot aţup ŋţup ŋi Naşibaţi ajakuŋ. \v 7 Bañaaŋ mënţan baban iñeen na batëb. \s1 Kabuka ki Pnŧuk pi banfiyaaruŋ pi Efeŧ \p \v 8 *Pawulu ado kli kwajanţ ki ajaaŋ aya kaneej du *katoh kañehanaani ki bayuday, kaţup na mntëŋ uko wi *Pşih pi Naşibaţi. Ado na pyuuj bankŧiinkuluŋ kë manjoonan mi mi akţupuŋ. \v 9 Kë baloŋ ţi baka başë tam ikow, apok pfiyaar abot abeŋ bgah bi Yeŧu, ţi kadun ki bañaaŋ. Ukaaŋ kë Pawulu awut baka, aşë du banfiyaaruŋ mpaţ, aji ţëlşër na baka ŋnuur bŧi du Ŧkoola di ñiinţ aloŋ i katim ki Tiranuŧ. \v 10 Ado haŋ, ajukan ŋşubal ŋtëb, ukaaŋ kë bañaaŋ bŧi biki uŧaak wi Aŧiya, *bayuday na bagrek, bahil aŧiink uţup wi Ajugun. \s1 Babuk Ŧëkewa \p \v 11 Naşibaţi aţëpna ţi *Pawulu ado mlagre mnweek. \v 12 Udoo kak kak aji woli bajej ilëmënt këme ilaañ yi abanuŋ, añooţ abanan bamaakal, baji babi jeb jeb, ŋnŧaayi ŋatota ţi baka. \v 13 *Bayuday baloŋ baji bañaay na dko, kapënan bamaakal ŋnŧaayi, aşë do na pdo uko mënţ ţi katim ki Yeŧu Ajugun. Baji baji : « Ţi katim ki Yeŧu, i Pawulu akţupuŋ dji napën! Napënan! » \v 14 Naţeŋan naweek aloŋ nayuday, i katim kawooŋ Ŧëkewa aka babukul paaj na aloŋ banjayi bado haŋ. \p \v 15 [Unuur uloŋ], kë unŧaayi uşë ŧeem baka aji : « Dme Yeŧu abot ame Pawulu, kë an, nawo bahoŋ ba? » \v 16 Wal mënţan, kë ñiinţ anneejiiŋ unŧaayi aşë rëta ţi baka, awat. Akob baka, kë bamaŧkabaari, aţi apën ţi katoh byişu. \v 17 Wi bayuday na bagrek banfëţuŋ du Efeŧ baŧiinkuŋ uko waŋ, aşë lënk maakan, abot adëman katim ki Yeŧu Ajugun. \v 18 Bañaaŋ baŧum bafiyaar, abi apeeţ buţaan bi badoluŋ ţi kadun ki bañaaŋ. \v 19 Kë baŧum bambiiŋ ado dayaamu, baţij ŋlibra ŋi baka aţonkrën, atër ţi kadun ki bañaaŋ. Wi batenuŋ preeş pi ŋlibra mënţ, kë pawo itaka iŧum iŧum. \v 20 Kë hënk di di, ţi mnhina mi Ajugun, Uţup wi Naşibaţi kë ukmeeţana meeţana pya kë banfiyaaruŋ babot aŧum ŧum. \s1 Pŋom pweek panwooŋ du Efeŧ \p \v 21 Wi iko yaŋ iţëpuŋ, kë *Pawulu aşë şal aţu na pya Yeruŧalem, kaţëpna Maŧedoniya na Akayi. Aşë şal aji : « Woli dluŋ aya, aban Yeruŧalem, kawo kaya ubeeka wi Rom. » \v 22 Wi wi aşaaŋ ayil du uŧaak wi Maŧedoniya, batëb ţi banjaaŋ baţënka, Timote na Eraŧtuŧ, kë ul aşë duka kak ŋnuur ŋloŋ ţi uŧaak wi Aŧiya. \p \v 23 Wal mënţan wi wi bgah bi Yeŧu baţijuŋ pŋom pweek. \v 24 Kë ñiinţ aloŋ naţak i katim ki Demetriyuŧ, aşë wo wal mënţ da, aji ţak iduuŋ impoţi yi unŧaam, innaamuŋ ptu pi naşibaţi ñaaţ anwooŋ Artemiŧ. Ñiinţ mënţ aji wul baţak baŧum ulemp kë baji badeena bnuura. \v 25 Demetriyuŧ adu baka bŧi, na bañaaŋ baloŋ banklempuŋ ulemp uŧënţ wi nul, aşë ji : « Babuk biinţ, name kë ulemp wi ŋjaaŋ ŋdo wi, uwooŋ pyok pi nun. \v 26 Kë naşë win abot aŧiink uko unkţëpuŋ, Pawulu uŋ aji başibaţi banţaknaaniiŋ iñen yi bañaaŋ baanwo başibaţi na manjoonan. Ahinan akakan ţi udolade wi nul pnŧuk pi bañaaŋ, mënţ ţi Efeŧ ţi ţañ da, ma ţi kaya pba uŧaak wi Aŧiya bŧi. \v 27 Ahinan kaŧokun ulemp, kabot kapoţan kaduŋ ki naşibaţi ñaaţ naweek, katiinkţën pdëm pi nul. Ul i bañaaŋ bŧi biki Aŧiya na biki umundu bŧi bajaaŋ badëman. » \p \v 28 Wi bañaaŋ bukuŋ baŧiinkuŋ uko waŋ, aşë deebaţ ajun phuuran aji : « Artemiŧ i nja biki Efeŧ adëmi. » \v 29 Uundo jon, kë ubeeka bŧi uşë wo pŋaat ŋaat. Kë badëpa ţi bi Gayuŧ na Ariŧtarkuŧ, bamaŧedoniya bankyaanţuŋ na Pawulu, añooţ du bayiti bweek bi uŧaak. \v 30 Pawulu aŋal pneej kaţiini na baka, kë banfiyaaruŋ Yeŧu başë neenana. \v 31 Banoh Pawulu baloŋ, balempar naşih baweek du Aŧiya, bado yil yil aji bajaka awut kado na pwinana du bayiti. \p \v 32 Wal mënţ bañaaŋ bŧi du bayiti bayewlaa, kë pŋaat paŧumi. Baloŋ bahuuran wi, kë baloŋ bakhuuran uloŋ. Kë baŧum, baando me me uko unţijuŋ baka. \v 33 *Bayuday kë başë wuukar ñiinţ aloŋ, i katim ki Alekŧandër, kadun, kë baloŋ baţupa uko wi akyaaŋ kakakalëş. Alekŧandër ado kë bañaaŋ bayompi, ahilna aţup. \v 34 Bañaaŋ bayikrën kë awo nayuday, aşë huuran bŧi aji : « Artemiŧ i nja biki Efeŧ, adëmi. » Bahuuran haŋ ado ŋwoori ŋtëb. \p \v 35 Nanŧuŋa i ubeeka ado bañaaŋ wal mënţ kë bayompi, aşë ji na baka : « An bañaaŋ biki Efeŧ, jëm umundu bŧi ume kë ubeeka wi Efeŧ ujaaŋ uyeŋ kaduŋ ki Artemiŧ naweek na ptu pi nul panwoonuŋ baţi i? \v 36 Kë wi nameeŋ kë ñaaŋ aanhinanuŋ plaţ uko waŋ, nawo kaţoora, kaşal bnuura ji nabi nado kado ukoolan. \v 37 Naţij biinţ biki, bë baambaaŋ kakiijan du kaduŋ, këme akar naşibaţi ñaaţ i nun. \v 38 Hënkuŋ, woli Demetriyuŧ na baţak baŧënţul baka ka uko wi bakkeeşaari, *uruha wii wi, kë bawayëş bţup biki biki. Bayaan bakeeşaar baka. \v 39 Woli nanuma pkeeşaar uko uloŋ kak, uruha uweek uwo da, unjaaŋ ujinţan bţup. \v 40 Name'aara kë bahinan nţa di kataparun na manjoonan, kaji ŋpataţaa, kabot kafaŋ ţi uko unţëpuŋ nţa di i? Ŋënhinanuŋ kaţup uko unkayi kë nja ŋyit bŧi hënk. » Wi nanŧuŋa aţiiniiŋ aba, aşë do bañaaŋ kë bawayşëri. \c 20 \s1 Pawulu aya Maŧedoniya na Greŧ \p \v 1 Wi pŋaat paţañuŋ, kë *Pawulu aşë do kë bayitrën banfiyaaruŋ ţi Yeŧu, atëŋţën baka. Wi wi aşaaŋ aduk baka, aşë ŧool pya, ajej bgah bi Maŧedoniya. \v 2 Amuur uŧaak mënţ, atëŋţën banfiyaaruŋ, abot aţiini na baka ajon abaa bi ban Greŧ. \v 3 Pawulu aţo du Greŧ kli kwajanţ. Wi aŧooluŋ pjej ulanŧu, kaya uŧaak wi Ŧiri, kë başë ţupa aji *bayuday babomandër pdola buţaan. Kë aşë guban, akakna Maŧedoniya. \v 4 Pawulu agakandër na Ŧopater, abuk Piruŧ i ubeeka wi Bereya, na Ariŧtarkuŧ na Ŧekunduŧ biki ubeeka wi Teŧalonika, Gayuŧ i ubeeka wi Derbe, na Timote, na Tihik, na Trofim biki uŧaak wi Aŧiya. \v 5 Biinţ bukuŋ mënţan, bajotun kadun, ayoonkun du Trowaŧ. \v 6 Kë un, ŋşë jej ulanŧu du pkëŋ pi ubeeka wi Filip, wi *ufeŧtu wi ipoom indaţ uţëpuŋ. Wi ŋnuur kañeen ŋaţëpuŋ, kë ŋya ţënk baka du Trowaŧ aţo da kanëm kapëb. \s1 Pawulu anaţan ñaaŋ ankeţuŋ du Trowaŧ \p \v 7 Unuur uŧeek wi kanëm, kë ŋşë yitiir pa pfaaşiir kapoom\x + \xo 20:7 \xo*\xt Natenan ţi Ulemp 2.42.\xt*\x*. Kë *Pawulu aşë ţup na bañaaŋ, te mnjel ţiki aţu na pya na nfa. \v 8 Ŋkaniya ŋŧum ŋaŧehan wal mënţ du meeţ di bko duuţ, di ŋyitiiraanuŋ. \v 9 Kë nduba aloŋ aşë wo da, i bajaaŋ bado Ewutikuŧ, anţooŋ ţi ujaneel uloŋ aŧiink Pawulu. Kë Pawulu aşë ţiini, ajon maakan ţi bţup, kë nduba adobi yiŋëŧ. Wi aŋoyënţuŋ, adoo ronŧ, aşë buurna du uşoobra uwajanţën ajot. Wi bawaliiŋ atena, ado na pnaţana, aşë ţënk kë adobi keţ. \v 10 Kë Pawulu aşë wala, aŋup ţi napoţ, amooka aşë ji na bañaaŋ: « Nawutan kalënk, awo najeb. » \v 11 Wi wi akakuŋ bko duuţ, afaaşiir ipoom na baka, kë badee. Wi aţiiniiŋ te mnjinţ, aşë ya. \v 12 Kë bañaaŋ başë ţiiş na nduba najeb uŋ, alilan bnuura. \s1 Pawulu awoona Trowaŧ aya Milet \p \v 13 Wi wi ŋşaaŋ ajot kadun, ajej ulanŧu, pya Aŧoŧ, di ŋwooŋ i pya kajijna *Pawulu, ţiki apoş poş aya da.\fig Ulanŧu|src="hk00215c.tif" size="col" copy="Horace Knowles" ref="20.13"\fig* \v 14 Wi ŋyituŋ du Aŧoŧ, aşë jija ţi ulanŧu, aŧool pya ubeeka wi Miŧilena. \v 15 Wi ŋbanuŋ da, akak aţëp na ulanŧu, kë wi unuur ujinţuŋ kë ŋşë ñog unjiw wi Hiyoŧ, aban unjiw wi Ŧamoŧ ţi unuur utëbanţën, ţi uwajanţën kë ŋban ubeeka wi Milet. \v 16 Pawulu aji aţëp ţëp Efeŧ aankpant ţiki aanŋal pjon ţi uŧaak wi Aŧiya. Aŧaran pban Yeruŧalem woli ahinani ji unuur wi ufeŧtu wi *Pentakot udo kaban. \s1 Pawulu aţiini uyaani na bantohi biki banfiyaaruŋ biki Efeŧ \p \v 17 *Pawulu awo ţi Milet, aşë yil, kë badu bantohi biki pnŧuk pi banfiyaaruŋ pi Efeŧ. \v 18 Wi babanuŋ, kë aşë ji na baka : « Nawin jibi nţo'i na an du unuur uŧeek wi ntapnuŋ kahoţ ţi uŧaak wi Aŧiya. \v 19 Dlempar Ajugun, awalan uleef naan awooni, ahaj ţiki *bayuday baloŋ babomandër pdolën buţaan. \v 20 Mëmmenan nin ukoolan, uko wi nawooŋ i pme bŧi, dţup abot ajukanan wa, ţi kadun ki bañaaŋ na du itohan. \v 21 Dţup bayuday na banwooŋ baanwo bayuday aji bawut pjuban, bakak ţi Naşibaţi, bafiyaar Yeŧu Ajugun. \v 22 Kë *Uhaaş wi Naşibaţi uşë wuukën hënkuŋ pya Yeruŧalem, bë mëmme, uko wi nji kayaaŋ kaţënk da. \v 23 Dbubara me kë ubeeka wi nji kayahaŋ, Uhaaş wi Naşibaţi uji uleşanarën, kë ukalabuş na mhaj mawo da ayoonkën. \v 24 Kë nşë şal aji mnwo mi naan, manwo mndaayanaan, bubara ndo ulemp bŧi wi Yeŧu Ajugun ajakuŋ ndo te uba, unwooŋ pţup *Uţup Ulil Unuura wi bnuura bi Naşibaţi. \p \v 25 « Dbi ţi an ţi, aţiiniyaan *Pşih pi Naşibaţi, aşë me kë naankak aluŋ kawin këş ki naan. \v 26 Ukaaŋ kë nţupan nţa hënk : Ddo wi nhilanuŋ bŧi pa an, woli naanduk ate pjukan pi naan faan, dwent iñen yi naan. \v 27 Dţupan iko bŧi yi Naşibaţi ajakuŋ mbi nţupan bë mënduk duk nin uloŋ. \v 28 Nalipariin ŋleefan, na batani bŧi bi Uhaaş wi Naşibaţi uwulanaŋ, aji nado kayeŋ. Namëbaan banfiyaaruŋ Naşibaţi biki bnuura. Yeŧu atul pñaakul, pbuuranaan pnŧuk pi nul. \v 29 Dme kë woli dyaa bañaaŋ banjooţuŋ ji ŋwuţ baluŋ kabi pdo batani buţaan. \v 30 Baloŋ ţi an badoo luŋ kawo ţi ŋţilan, kado kawuuk banfiyaaruŋ Yeŧu baloŋ baţaş baka. \v 31 Nakeerin nawo bten! Nakak naleş uko wi : Ddo ŋşubal ŋwajanţ, aji kaleşanan pnak na uŧejan, kadoo kawooni. \p \v 32 « Hënkuŋ ddukan ţi iñen yi Naşibaţi, uţup wi bnuura wi nul ubot uwo na an. Uţup mënţ uhinan kaţijan pnŧuk pi banfiyaaruŋ. Ţi uţup mënţ kak, Naşibaţi ahinan kawul iko inuura yi ahankuŋ pa banwooŋ biki nul. \v 33 Wi nwooŋ ţi, mëññebar unŧaam wi ñaaŋ aloŋ, këme uwuuru, këme imişa. \v 34 Name bnuura, dlemp lemp na iñen yi naan, kë ŋklempaşaana nji na biki ngakandëraanuŋ. \v 35 Ddiimanan na ŋnuur bŧi na dko bŧi : Hënk di di ñaaŋ ajaaŋ alemp, kaţënkna bajuuk. Kë nakak awo i kaleş uko wi Ajugun Yeŧu ajakuŋ ul ţi uleeful : “Mnlilan manwoona ţi pţen, apel ţi pyeenk.” » \p \v 36 Wi Pawulu aţiiniiŋ aba, aşë ŋup na baka, añehan Naşibaţi. \v 37 Kë bañaaŋ bŧi başë wooni, amook Pawulu ţi pwayşër na a. \v 38 Uko unkaaŋ kë bajooţan maakan, uwooŋ wi ajakuŋ na baka : « Naankak aluŋ kawin këş ki naan. » Wi wi başaaŋ añooţana te du ulanŧu. \c 21 \s1 Pawulu aya Yeruŧalem \p \v 1 Wi ŋdukuŋ bantohi biki Efeŧ ţuŋ, aşë ya uŧool na ulanŧu, te unjiw wi Koŧ. Unuur utëbanţën, kë ŋban pkëŋ pi Rodeŧ, awoona da, aya ubeeka wi Patara. \v 2 Wi ŋbanuŋ da, ŋţënk ulanŧu undeki na uŧaak wi Feniŧi, kë ŋjej wa aya. \v 3 Ŋya adoo ten unjiw wi Kipruŧ, aşë duk wa ţi kañen kamayu ki nun aya umbaŋ wi uŧaak wi Ŧiri. Ŋwala du pkëŋ pi Tir, ţiki dul di di ulanŧu ukjijşaanuŋ iko yi ujijuŋ. \v 4 Du Tir ŋya ţënk banfiyaaruŋ Yeŧu, aţo na baka kanëm kapëb. *Uhaaş wi Naşibaţi uwuuk baka, kë başë ji na *Pawulu : « Kya Yeruŧalem. » \v 5 Wi ŋţëpanuŋ kanëm, aşë ŧool na bgahun. Bañaaŋ bŧi kë bañooţanun, aţu na baaţ na bapoţ, aţëpan ubeeka. Wi wi ŋşaaŋ aŋup ţi kabaŋ ki bdëk bweek añehan Naşibaţi. \v 6 Wi ŋbaaŋ, aşë wayşër na baka, apaya ţi ulanŧu, kë banfiyaaruŋ Yeŧu bukuŋ bakak itoh yi baka. \p \v 7 Ŋbaañşaan pyaanţ pi nun na ulanŧu wi ŋwoonuŋ ubeeka wi Tir, aban ubeeka wi Ptolemayiŧ. Wi ŋbanuŋ da, ŋya wul banfiyaaruŋ Yeŧu mboş, aţo unuur upëb na baka. \v 8 Wal wi unuur ujinţuŋ, kë ŋşë ŧool aya, aban ubeeka wi Kayŧaraya. Ŋya wala du uko Filip, naţup *Uţup Ulil Unuura. Filip mënţ awo aloŋ ţi biki babiiŋ adat du Yeruŧalem, bado kaţënk *banjañan\x + \xo 21:8 \xo*\xt Ulemp 6.5; 8.5-40.\xt*\x*. \v 9 Awo na beegani babaakër, banwooŋ baaniimaa, banjaki *baţupar Naşibaţi. \v 10 Wi ŋwooŋ da ado ŋnuur, kë Naţupar Naşibaţi aloŋ andu'aniiŋ Agabuŧ aşë woona Yuda, aban da. \v 11 Agabuŧ mënţ abi awinun, aşë jej katël ki Pawulu, atan ihoţul na iñenul na ka, aşë ji : « Uko wi Uhaaş wi Naşibaţi ujakuŋ wii wi : Hënk di di *bayuday du Yeruŧalem bakluŋ katan ajug katël ki. Baluŋ kawula banwooŋ baanwo bayuday. » \p \v 12 Wi ŋŧiinkuŋ uko waŋ, un na banfiyaaruŋ biki Kayŧaraya, ŋkooţ Pawulu awut kaya Yeruŧalem. \v 13 Kë Pawulu aşë ŧeemun aji : « we wi nabaaŋ awooni ba, aŧokën uşal? Nji, katim ki Yeŧu Ajugun kakëş nwut batanën bafiŋ du Yeruŧalem. » \v 14 Wi ŋwooŋ ŋënhilan pneenana, aşë wuta, aji : « Uwoon jibi Ajugun ajakuŋ! » \p \v 15 Wal wi ŋţëpanuŋ ŋnuur ŋloŋ, aşë bomandër, aŧool pya Yeruŧalem. \v 16 Banfiyaaruŋ Yeŧu baloŋ biki ubeeka wi Kayŧaraya kë bañooţanun. Bañooţanun du uko ñiinţ aloŋ anjoni nfiyaar Yeŧu, i katim ki Mnaŧoŋ, anwooŋ i unjiw wi Kipruŧ. Kë du katohul di di ŋfërnuŋ. \s1 Pawulu ayit na bantohi biki Yeruŧalem \p \v 17 Wi ŋbanuŋ Yeruŧalem, banfiyaaruŋ babi akitun na mnlilan. \v 18 Unuur utëbanţën, kë *Pawulu aşë bi na un, kë ŋya uko Yakob. Dul di di bantohi biki pnŧuk pi banfiyaaruŋ bŧi bayituŋ. \v 19 Pawulu awul baka mboş, aşë ţup baka bnuura iko bŧi yi Naşibaţi aţëpnuŋ ţi a ado du banwooŋ baanwo bayuday. \v 20 Wi bantohi baŧiinkuŋ uko waŋ, badëman Naşibaţi aşë ji na Pawulu : « Ayiţun iwini, *bayuday baŧum baŧum bafiyaar hënkuŋ Yeŧu Ajugun, akuţ aţaş bŧi *Bgah bi Moyiŧ bnuura. \v 21 Kë wi bakţupuŋ baka ţi iwi wii wi : baji iwi iji kjukan bayuday bŧi banwooŋ du ŋŧaak ŋmpaţi aji bawut pţaş Bgah bi Moyiŧ. Baji iji kji na baka, bawut pwalan bapoţ *kaŧëmp, bawut pţaş bgah bi bayuday. \v 22 Kë ŋbaa do do hum ba? Bamehaara me kë iwo ţi. \v 23 Dolan uko wi ŋëkjakiiŋ: Ŋwo ţi na biinţ babaakër banhoŋuŋ amehna\f + \fr 21:23 \fr*\ft Woli ñaaŋ amehna, iji khoŋ Naşibaţi uko uloŋ, hënk di di bajaaŋ babeeb ţfa Naşibaţi këme woli ñaaŋ aŋal pñehan Naşibaţi uko uloŋ, iji kdo haŋ kak.\ft*\f*. \v 24 Yaan na baka, iya idolan bañow, ilukar baka, başë bahilan bapuunk ikow. Hënk bañaaŋ bŧi bameena kë iko yi bakţupuŋ ţi iwi bŧi iinwo manjoonan, başë bawin kë iwi kak iji kţaş *Bgah bi Moyiŧ. \v 25 Kë banwooŋ baanwo bayuday aşë fiyaar hënkuŋ Yeŧu, ŋpiiŧ baka uko wi ŋdinanuŋ: Nawutan kade uyemaţ wi mngur, ŋnŧaam ŋankeţuŋ kë pñaak paantulaa. Nawutan pjuban pi piinţ. » \p \v 26 Unuur utëbanţën Pawulu kë aşë ya na biinţ babaakër bukuŋ, ajun bañow na baka. Aşë ya du *Katoh Kaweek ki Naşibaţi. Aţup unuur wi bakluŋ kayit kaji andoli kado bţeŋan bi nul, woli bañow baţëpi. \s1 Bañaaŋ biki Rom bamob Pawulu du Katoh Kaweek ki Naşibaţi \p \v 27 Wi ŋnuur paaj na uloŋ ŋi bañow ŋañoganuŋ pba, kë *bayuday baloŋ biki uŧaak wi Aŧiya başë win *Pawulu du *Katoh Kaweek ki Naşibaţi, aşë naakrëna na pnŧuk pi bañaaŋ bŧi, kë bamoba. \v 28 Wi bamobuluŋ aşë huuran aji : « An bañaaŋ biki *Iŧrayel naţënkun! Ñiinţ anjaaŋ aţup wi nja uwuţaan ţi bañaaŋ na dko, ţi *Bgah bi Moyiŧ na ţi Katoh ki Naşibaţi ki, awi. Adoo beeh beeh aţij baloŋ banwooŋ baanwo bayuday ţi katoh ki, aţopan dko dyimanaan di. » \v 29 Baţup haŋ ţiki bawin Trofim i Efeŧ, kë agakandër na Pawulu ţi ubeeka, aşë şal aji Pawulu aneej na a du Katoh ki Naşibaţi. \p \v 30 Kë phomp paniink ubeeka bŧi, bañaaŋ kë babi pnŧuk, abi añaŋ Pawulu, apul pulan apënana bdig aşë dëŧ ilëman. \v 31 Kë baloŋ baŋal pfiŋa. Wal mënţ kë başë yil du naşih i bangoli\f + \fr 21:31 \fr*\ft Naşih mënţ aşih bangoli iñeen week ŋyaaş iñeen (1000).\ft*\f* biki Rom, aji na a ubeeka wi Yeruŧalem bŧi uyewlaa. \v 32 Ţi dko mënţ, kë naşih adu bangoli baloŋ baweek na baloŋ ţuŋ, aşë mintar pnŧuk mënţ. Wi bañaaŋ bawinuluŋ na bangoli, aşë ţañan pkoba. \v 33 Kë naşih i bangoli aşë bi ţi Pawulu, amëbana, aşë do kë batana na ktal ktëb ki mnkorentu aliinŧan. Wi wi aşaaŋ ahepar aji : « Ñiinţ i awo ahoŋ ba? Abaa do do we ba? » \v 34 Baloŋ ţi pnŧuk baji bahuuran wi, bukundi kahuuran wi moŋ. Bañaaŋ baŋaat pŋaat paŋ kë naşih i bangoli aanhilan ame uko unţëpuŋ na manjoonan, aşë ji baţija du katoh kaweek kambiguŋ na pmboş pkëm. \v 35 Bado na ppayan Pawulu ajeja jej ahilna abuur pnŧuk pankşookuluŋ. \v 36 Bañaaŋ bŧi bataşa aşë huuran aji : « Ŋfiŋa! » \s1 Pawulu aţup bañaaŋ aji aanjubani \p \v 37 Wi bangoli bakñooţuŋ *Pawulu du pşih, kë aşë hepar naşih i baka, aji : « Dhil kaţupu uko uloŋ i? » Kë aŧeema aji : « Mbeeh! Ite uţup *ugrek i? \v 38 Mënţ iwi keeri iwooŋ ñiinţ i Ejiptu ampataţiiŋ ţi ŋnuur ŋloŋ ţuŋ, aţëp du *pndiiş na balaŧ iñeen week ŋyaaş iñeen ŋbaakër (4000). » \v 39 Kë Pawulu aşë ŧeema aji « Nji dwo *nayuday abuk ubeeka wi Tarŧuŧ, du uŧaak wi Ŧiliŧiya. Dwo abuk ubeeka ummeeţaniiŋ. Dkooţu kooţ, ţenaan nţiini na bañaaŋ. » \v 40 Wi naşih i bangoli adinanuŋ, kë Pawulu aşë naţ du bko duuţ atar baka kañen. Wi bañaaŋ bayompuŋ bŧi, kë aşë ţiini na baka na uţup *uhebërë aji : \c 22 \p \v 1 « An baŧënţ naan na başin naan, naŧiinkan uko wi nji kaţupuŋ pa pyeŋan uleef naan. » \v 2 Wi baŧiinkuŋ kë aţiini na baka na uţup *uhebërë, kë başë yomp juk, aŧiinka. Kë *Pawulu aşë ji : \v 3 « Nji, dwo *nayuday, ambuknaaniiŋ ubeeka wi Tarŧuŧ, du uŧaak wi Ŧiliŧiya, aşë kuşnaana ţi ubeeka wi. Gamaliyel ajukanaanuŋ bnuura bgah bi başinun, ajinţan. Dbi wo ñaaŋ aŋaluŋ maakan uko wi Naşibaţi ji an bŧi nţa hënk. \v 4 Dbi ji kahajan banjaaŋ baţaş bgah bi Yeŧu, te kadoo fiŋ, kamob biinţ na baaţ kawat ukalabuş \v 5 kë *naşih i baţeŋan na biki pnŧuk pi bantohi bawo bamaar. Ddoo yeenkna yeenkna du baka, uworda umpiiŧuŋ pa bayuday biki Damaŧ, kaya da kamob banfiyaaruŋ Yeŧu, kaţij ţi *uruha ţi Yeruŧalem ţi, pa bakob baka. » \s1 Pawulu akakalëş jibi akakuŋ ţi bgah bi Yeŧu \p \v 6 « Unuur uloŋ, kaya mndiiŋ unuur, wi nji kayaaŋ adoo ñog Damaŧ, ţi dko mënţ, kë bjeehi bloŋ bweek banwoonuŋ baţi başë bi agurën, ajeehanaan. \v 7 Kë njot ţi mboş aşë ŧiink pdiim ploŋ kë pakji na nji : “*Ŧawul! Ŧawul! we ukaaŋ kë ikhajanaan ba?” \v 8 Kë nşë ŧeem aji : “Iwi in ula ba, Ajugun?” Kë pdiim paŧeem aji : “Dwo Yeŧu i *Naŧaret, i ikhajanuŋ.” \v 9 Bañaaŋ biki ŋkyaanţuŋ bawin bjeehi bnuura, aşë wo baanŧiink pdiim pankţiiniiŋ na nji. \v 10 Kë nşë hepara aji : “Ajugun, kë we wi nşaaŋ awo i kado ba?” Ajugun kë aji : “Naţiin ineej Damaŧ, baya kaţupu da uko wi Naşibaţi ajakuŋ ido.” \v 11 Baŧënţ naan bamëbanaan mëban ţi kañen, aneejanaan Damaŧ, ţiki bjeehi bweek baŧokën këş. » \p \v 12 « Niinţ aloŋ anwooŋ Ananiyaŧ kë aşë wo da. Awo ñaaŋ anjaaŋ aţaş Naşibaţi na bgah bnuura, i *bayuday bŧi banfëţuŋ da bamaganuŋ. \v 13 Ananiyaŧ abi pwinën, aşë ji : “Ŧawul ayiţ naan kakan ido kawin.” Ţi dko mënţ, kë nkak awin, abot awina. \v 14 Kë Ananiyaŧ aşë ji na nji : “Naşibaţi i başinun, adobi datu dat pa ime kanuma ki nul, iwin Ñaaŋ Naŧool, ibot iŧiink uţup umpënnuŋ ţi mntumul. \v 15 Iwi ikwooŋ namaar i nul ţi kadun ki bañaaŋ bŧi ţi uko wi iwinuŋ abot aŧiink. \v 16 Ibaa yoonk we hënkuŋ ba? Naţiin iyeenk *batiŧmu, ipekadu yi nu ipënna woli itimana.” \s1 Naşibaţi ayil Pawulu du banwooŋ baanwo bayuday \p \v 17 « Wi nkakuŋ Yeruŧalem, awo du *Katoh Kaweek ki Naşibaţi añehana, kë Naşibaţi aşë haabëşaan këş \v 18 kë nwin Ajugun, kë akji na nji : “Ŧaraan! Pënan ţi Yeruŧalem hënkuŋ, ţiki baankdi pŧiink uko wi imaaruŋ abot awin unŧaaŋuŋ na nji.” \v 19 Kë nşë ŧeema aji : “Ajugun, bañaaŋ biki bame bnuura kë dji kañaay na *itoh iñehanaani, kawat bañaaŋ banfiyaaruŋ Yeŧu ukalabuş, kabot kado bakob baka. \v 20 Kë wi pñaak pi Ŧefan ankeţariiŋ patuliiŋ kë nji mmaar da adinan wa abot ayeŋ imişa yi banfiŋuluŋ.” \v 21 Wi wi Ajugun aşaaŋ ajakën : “Yaani, dyilu dko dlow, du banwooŋ baanwo bayuday.” » \s1 Pawulu na naşih i bangoli \p \v 22 Wi *bayuday baŧiinkuŋ *Pawulu kë adoo ţup uko waŋ, kë başë huuran maakan aji : « Nabiin ŋfiŋ ñaaŋ i, aanwo i kawo ţi dko. » \v 23 Wi bakhuuranuŋ, afël iyeti yi baka bko duuţ\f + \fr 22:23 \fr*\ft Ţi bayuday pfël bayeti këme kamişa bko duuţ pajaaŋ payuuj kë unwooŋ këme uko uloŋ wi ñaaŋ adoluŋ uţëp uţup.\ft*\f* abot akuyëş pdëpalën, \v 24 kë naşih i bangoli aşë do kë bañooţa du katoh kaweek kambiguŋ na pmboş pkëm. Aji bakoba na itinŧël, aţupna uko unkayi kë bañaaŋ bakhuura hënk. \v 25 Wi bapiinţanuŋ Pawulu kakob, kë aşë ji na naweek i bangoli iñeen-week annaţuŋ da : « Naşal aji pmob ñaaŋ anliŋuŋ na baromeŋ kakob na itinŧël bë aandobi dolan uruha uwo ţi bgah i? » \v 26 Wi naweek i bangoli aŧiinkuŋ uko waŋ aşë ya du naşih i bangoli, akakalëşa wa. Aşë jaka aji : « Iwin uko wi iŋaluŋ lah pdo? Ñiinţ i aliŋ na baromeŋ. » \v 27 Kë naşih i bangoli aşë ya du Pawulu, ahepara aji : « Ţupan, iwi iliŋ na baromeŋ i? » Kë aŧeema aji : « Hënk da na manjoonan. » Naşih i bangoli kë aşë jaka : \v 28 « Nji, dluk luk itaka iŧum, abaa hil aliŋ na baromeŋ. » Kë Pawulu aŧeema aji : « Kë nji, nşë buka buka aliŋ na baromeŋ. » \v 29 Banwooŋ biki pkoba pa aţiini balowa ţi dko mënţ, kë naşih i bangoli aşë lënk wi ameeŋ kë Pawulu i atanuŋ hënk, aliŋ na baromeŋ. \s1 Baţij Pawulu du uruha uweek \p \v 30 Wi nfa mambanuŋ, kë naşih i bangoli aşë do kë bafënëş *Pawulu aşë du *baţeŋan baweek na pnŧuk pi bawayëş bţup *bayuday, ţiki aŋal kame na manjoonan uko wi bañaaŋ baktaparuluŋ. Wi wi aşaaŋ adola kë abi anaţ ţi kadun ki baka. \c 23 \p \v 1 Wi wi *Pawulu aşaaŋ ajaban bawayëş bţup *bayuday këş aşë ji : « An bayiţ naan, uhaaş uwo ujinţ na nji ţi mnwo mi naan ţi kadun ki Naşibaţi te nţa di. » \v 2 Kë *naşih i baţeŋan anwooŋ katim ki Ananiyaŧ aşë ji na bannaţuŋ ţi kadunul bakoba ţi mntum. \v 3 Kë Pawulu aşë ji na a : « Iwi naŧaaki i\f + \fr 23:3 \fr*\ft Pawulu ahoñ ajaka « iwi uniw ufaaŧţaan wuŋ » uwo wo ji aŋal kadiimanaan bañaaŋ kë Ananiyaŧ aji daar kala pwo nanuura ţi bdig aşë wuţ du kaţëb meeţ, awo kaŧaaki.\ft*\f*, Naşibaţi aluŋ kakobu na manjoonan. Iţo ţuŋ aji iwayëş jibi Bgah bajakuŋ, abaa kak aji na baka bakobën. » \p \v 4 Biinţ bannaţuŋ añog Pawulu kë başë jaka : « Ikar kar naşih i baţeŋan Naşibaţi! » \v 5 Kë Pawulu aşë ŧeem aji : « Babuk biinţ mëmme aji awooŋ naşih i baţeŋan. Baţup ţi Ulibra wi Naşibaţi aji : \qt “Ñaaŋ aanwo kaţiiniyaan uko wi naşih i uŧaak wi nul buţaan.” »\qt* \p \v 6 Wi Pawulu awinuŋ kë baloŋ ţi pnŧuk pi bawayëş baweek bawo *baŧaduk, kë baloŋ bawo *bafariŧay, kë aşë huuh aji : « An bayiţ naan! Dwo nafariŧay, abuk bafariŧay. Baţijën *uruha ţi, ţiki dhaţ aji bankeţuŋ baluŋ kanaţa ţi pkeţ. » \v 7 Wi ajakaŋ jak haŋ, kë bafariŧay na baŧaduk başë jun pŋom, abot apaţşër. \v 8 (Baŧaduk başal aji bankeţuŋ baankluŋ kanaţa ţi pkeţ, kë ŋwanjuŧ na ŋnŧoŋ ŋaanwoo, kë bafariŧay başal aji iko mënţ iwoo.) \v 9 Pŋaat kë pabi dëma dëm, kë *bajukan Bgah bafariŧay baloŋ banaţa aŋoman aji : « Ŋënka nin uko utapar ñiinţ i. Om unŧoŋ këme *uwanjuŧ udoo ţiini na a. » \p \v 10 Pŋom padëm pdëm paŋ, kë naşih i bangoli adoo ţi babi bakit kitan Pawulu, aşë ji na bangoli bawala baya bapënana ţi pŧoof pi baka, baţija katoh kaweek kanyeŋaniiŋ. \p \v 11 Uŧejan mënţ, kë Ajugun aşë naţ ţi kadun ki Pawulu aji na a : « Mëbaan iliinŧ! Iţiiniyaan katim ki naan ţi Yeruŧalem ţi aşë wo kak i kado haŋ du Rom. » \s1 Bayuday baŋal pfiŋ Pawulu \p \v 12 Wi unuur ujinţuŋ, kë *bayuday baloŋ başë ŧiinkar. Bahoŋ amehna aji baankde baankdaan bë baanfiŋ *Pawulu. \v 13 Banŧiinkaruŋ haŋ bapel iñeen ŋbaakër. \v 14 Wi wi başaaŋ aya du *baţeŋan baweek na bantohi aji na baka : « Ŋhoŋ amehna aji ŋënkde nin ukoolan te wi ŋkfiŋaŋ Pawulu. \v 15 Hënkuŋ an ţi katim ki pnŧuk pi bawayëş bţup baweek, nayilan du naşih i bangoli naji na a aţijan Pawulu, nadaar naji naŋal kame bnuura uko wi adoluŋ. Kë un, ŋdobi bomandër bomandër pa pfiŋa ji abi ado kaban ţi. » \p \v 16 Wi naţaşa aloŋ ayimi Pawulu aŧiinkuŋ uko waŋ, aşë ya du katoh kaweek kambiguŋ na pmboş pkëm, aneej da aţupa. \v 17 Wi wi Pawulu aşaaŋ adu naweek aloŋ i bangoli iñeen-week, aji na a : « Ñooţan naţaşa i du naşih i bangoli, aka uko uloŋ wi pţupa. » \v 18 Kë naweek i bangoli añooţ naţaşa du naşih i baka, aşë ji na a : « Pawulu nakalabuş adu'ën akooţën aji nţiju naţaşa i, aka uko uloŋ wi pţupu. » \v 19 Kë naşih i bangoli aşë mëbana ţi kañen apën na a kë bagaagi aşë jaka : « We wi iŋaluŋ pţupën? » \v 20 Kë naţaşa aşë jaka : « Bayuday baŧiinkar aji babi pheparu iţij Pawulu faan du pnŧuk pi bawayëş bţup baweek, baji baŋal kadaar kaji baŋal kame uko wi adoluŋ. \v 21 Kdinan baka uko waŋ, ţiki bañaaŋ bampeluŋ iñeen ŋbaakër bamena dko dloŋ, ayoonka. Bahoŋ amehna aji baankde nin kadaan bë baanfiŋ Pawulu. Babomandër hënkuŋ aba, ayoonk yoonk idinan. » \v 22 Kë naşih i bangoli aşë jaka awut kaţup nin aloŋ kaji aţupa uko mënţ, aşë wutan naţaşa kë ayaa. \s1 Bañooţ Pawulu du ubeeka wi Kayŧaraya \p \v 23 Wi wi naşih i bangoli aşaaŋ adu baweek batëb biki bangoli iñeen-week aji na baka : « Nabomandëran na bangoli iñeen-week ŋyaaş ŋtëb (200), na bajug ŋmpëlënŧ iñeen paaj na uloŋ (70), na bangoli iñeen-week ŋyaaş ŋtëb (200) biki ijan, naya Kayŧaraya nţa di woli ŋwoori kañeen kaloŋ ŋi utaakal ŋakobi. »\fig Bangoli baromeŋ badapa ŋmpëlënŧ ŋi baka|src="lb00198c.tif" size="col" copy="Louise Bass" ref="23.23"\fig* \v 24 Nabomaan ŋmpëlënŧ nañooţna *Pawulu, ahilna aban najeb du Feliŧ nanŧuŋa. \v 25 Hënk kë naşih i bangoli aşë piiŧ Feliŧ aji : \p \v 26 « Iwi Feliŧ nanŧuŋa naweek, nji, Klodiyuŧ Liŧiyaŧ dpiiŧuŋ awulu mboş. \v 27 *Bayuday bamob ñiinţ i aŋal pfiŋa, kë nşë bi na bangoli naan abuurana, ţiki baţupën aji aliŋ na baromeŋ. \v 28 Wi nŋaluŋ pme uko wi ajubanuŋ aşë ñooţa pnŧuk pi bawayëş bţup baweek pi baka. \v 29 Wi wi ŋşaaŋ ayikrën kë uko wi baktaparuluŋ uŧaaŋ na bgah bi baka, bë baanka ka nin uko uloŋ utapara unkëşuŋ bafiŋa këme batuha. \v 30 Wi mmeeŋ kë baloŋ baŧiinkar pfiŋa, kë nşë yil ţi dko mënţ aji baţiju a. Dkak ado bantaparuluŋ bţup babi ţi iwi baţup uko wi adoluŋ baka. » \p \v 31 Na uŧejan, bangoli bado uko wi naşih i baka ajakuŋ, ajej Pawulu, aya na a te ubeeka wi Antipatriŧ. \v 32 Wi unuur ujinţuŋ kë bangoli bukuŋ başë kak du katoh kaweek, awut bajug ŋmpëlënŧ kë baya na Pawulu. \v 33 Wi babanuŋ Kayŧaraya aşë wul Feliŧ nanŧuŋa uko wi Klodiyuŧ apiiŧuŋ, aşë dukara Pawulu. \v 34 Wi nanŧuŋa aleyiiruŋ uko umpiiŧuŋ aşë hepar Pawulu uŧaak wi awoonuŋ. Wi ameeŋ kë awo i uŧaak wi Ŧiliŧiya\f + \fr 23:34 \fr*\ft Feliŧ awooŋ i pwayëş Pawulu ţiki Pawulu awoona Ŧiliŧiya danwooŋ ţi pşih pi nul.\ft*\f*, \v 35 aşë ji na a : « Dluŋ kaŧiinku woli bantapariiŋ bţup babani. » Kë aşë do kë bahank Pawulu du katoh ki pşih ki *Herod abiiŋ aniw, ayeŋa. \c 24 \s1 Bayuday bakeeşaar Pawulu du Feliŧ \p \v 1 Wi ŋnuur kañeen ŋaţëpuŋ, kë Ananiyaŧ *naşih i baţeŋan aşë ya na baloŋ ţi bantohi na naţupar bañaaŋ, i katim ki Tertuloŧ du Kayŧaraya. Babi ţi kadun ki Feliŧ nanŧuŋa, akeeşaar *Pawulu. \v 2-3 Wi baduuŋ Pawulu, kë Tertuloŧ aşë jun ptapara iko aji : « Iwi Feliŧ nanŧuŋa naweek, ŋjon nţo ţi awo bnuura ţi pşih pi nu, kë mntit mi nu mankak aţij iko inuura ihalu ţi uŧaak. Kë ŋji ŋlilandëru maakan, kabot kaŧaaŋaru, ŋnuur bŧi na dko bŧi. \v 4 Ŋënkţo kanooranu na bţup bŧum, aşë ŋal iŧiinkun btiişu. \v 5 Ñiinţ i awo ñaaŋ anwuţuŋ maakan, anwooŋ ţi pyewlën *bayuday ţi dko bŧi, abot awo i pnŧuk pi banaŧareŋ. \v 6 Adoo do do na pţopan *Katoh Kaweek ki Naşibaţi, ukaaŋ kë ŋmoba. [Ŋŋal pwayëşa bţup jibi bgah bi nun bajakuŋ \v 7 kë Liŧiyaŧ naşih i bangoli aşë bi na kmëni aŧehun a ţi iñen, \v 8 ado bantaparuŋ Pawulu bţup babi ţi iwi.] Woli ihepara bnuura, aŧiinka, këme bdidi'u iko yi ŋktaparuluŋ. » \v 9 Kë bayuday baţok na a, ţi uko wi ataparuluŋ aji ujoonani. \s1 Pawulu aţup ţi kadun ki Feliŧ nanŧuŋa \p \v 10 Wi Feliŧ nanŧuŋa adekuŋ *Pawulu kañen aji aŧeem, kë aşë yeenk bţup aji : « Dme kë ido ŋşubal ŋŧum, aji kwayëş ţi uŧaak wi, ukaaŋ kë nlilan maakan kabi kaţupu kayeŋan uleef naan. \v 11 Ihinan kahepar bnuura baţupu kë uundo pel ŋnuur iñeen na ŋtëb wi nyaŋ Yeruŧalem pdëman Naşibaţi. \v 12 Bambiiŋ akeeşaarën baanţënkën kë nji kaŋom na nin ñaaŋ aloŋ du *Katoh Kaweek ki Naşibaţi këme anaţan pnŧuk pi bañaaŋ ţi itoh iñehanaani, këme ţi ubeeka. \v 13 Baankak ahinan kadiiman kë uko wi baktaparaanuŋ hënkuŋ uwo manjoonan. \v 14 Kë nşë dinan ţi kadunu aji dji kadëman Naşibaţi i başinun, wi njaaŋ kaţaş Bgah bi bukal bajakuŋ aji bawo bwuţaan. Dfiyaar iko bŧi inŧaaŋuŋ na Bgah, na yi *baţupar Naşibaţi bapiiŧuŋ, \v 15 abot ahaţ pnaţa ţi pkeţ pi baŧool na bado buţaan ji bañaaŋ biki bantaparaanuŋ bţup. \v 16 Ukaaŋ kë nji kadoonaan ŋnuur bŧi pwo na uhaaş ujinţ ţi kadun ki Naşibaţi, na ki bañaaŋ. » \p \v 17 « Kë wal wi ndoluŋ ŋşubal du bdig, aşë kak ţi Yeruŧalem aţij itaka pţënkna bañaaŋ bajuuk biki pntaali pi naan, kabot kado iţeŋan yi Naşibaţi. \v 18 Wi wi başaaŋ aţënkën du Katoh ki Naşibaţi kë nji kabaañëş bţeŋan bjinţan uhaaş. Mënwo na nin pnŧuk ploŋ abot awo mënţij nin pŋaat. \v 19 Kë *bayuday baloŋ biki Aŧiya bawooŋ lah kabi kanaţ ţi kaţup uko wi bakaaŋ na nji, \v 20 këme banwooŋ ţi baţup uko wi bawinuŋ uwuţaan ţi nji wi nnaţuŋ ţi kadun ki baka du pnŧuk pi bawayëş bţup baweek pi bayuday. \v 21 Këme uwohaŋ kak uko wi nhuuranuŋ ţi kadun ki baka aji : “Uţup wi pnaţa ţi pkeţ, ukaaŋ kë mbi nţa bawayëşaan ţi kadunan?” » \p \v 22 Kë Feliŧ nanŧuŋa, ammeeŋ bnuura uko wi bgah bi Ajugun, aşë lutan pwayëş te unuur uloŋ, aji na baka : « Dluŋ kawayëş uko wi nan woli Liŧiyaŧ naşih i bangoli abii. » \p \v 23 Wal mënţ kë aşë ji na naweek i bangoli iñeen-week aloŋ, ahank Pawulu du ukalabuş, bawut kado kanoorana babot bawut bayiţul bado kaţënka. \s1 Pawulu aţiini na nanŧuŋa na aharul \p \v 24 Wi ŋnuur ŋloŋ ŋaţëpuŋ, kë Feliŧ aşë bi na aharul anwooŋ *nayuday i katim ki Druŧiliya. Feliŧ ado kë badu *Pawulu, aşë ŧiinka kë akţiiniyaan pfiyaar Yeŧu Kriŧtu. \v 25 Kë jibi Pawulu akţupuŋ adoo jun pban ţi iko yi pwo ñaaŋ naŧool, yi pţijan uleef, na yi unuur wi Naşibaţi akluŋ kawayëş bañaaŋ, kë Feliŧ aşë yewla, aji na a : « Ţañaan ba hënk nţa, ihinan kaya, woli dbi jeeh kayil pdu'u. » \v 26 Ahaţ wal mënţ aji Pawulu awula itaka, ukaaŋ kë aji du'ara du, kaţiini na a. \p \v 27 Wi ŋşubal ŋtëb ŋaţëpuŋ, kë Porŧiyuŧ Feŧtuŧ aşë yeenkëş Feliŧ ţi pnŧuŋa, anwutuŋ Pawulu du ukalabuş, pdolna bayuday balilan. \c 25 \s1 Baţij Pawulu uruha ţi kadun ki Feŧtuŧ nanŧuŋa \p \v 1 Wi Feŧtuŧ abanuŋ ţi uŧaak ado ŋnuur ŋwajanţ, aşë pënna Kayŧaraya, aya Yeruŧalem. \v 2 *Baţeŋan baweek na bantohi baweek *bayuday kë başë bi anaţ ţi kadunul, akeeşaar *Pawulu. \v 3 Kë başë ñehan Feŧtuŧ aţënk ţënk baka, ado Pawulu aya Yeruŧalem, ţiki babop ayoonka ţi bgah, kahilna kaba na a. \v 4 Kë Feŧtuŧ aşë ŧeem baka aji : « Pawulu awo ukalabuş du Kayŧaraya, kë nji ţi uleef naan, nkak awo i kaya da ţi ŋnuur ŋi. \v 5 Nadolan baweek biki nan, baluŋ babi na nji, woli ñiinţ aŋ mënţan ado buţaan bloŋ baya keeşaara. » \p \v 6 Feŧtuŧ ado du Yeruŧalem ŋnuur bakreŋ kaya iñeen ţañ na baka, aşë ya Kayŧaraya. Wi unuur ujinţuŋ, kë aşë ţo du uruha, ado kë baţij Pawulu ţi kadunul. \v 7 Wal wi Pawulu abiiŋ, kë bayuday banwoonuŋ Yeruŧalem, başë bi anaţ afooya, atapara iko iŧum iwuţaan maakan, yi bawooŋ baanhinan adiiman kë ijoonanii. \v 8 Kë Pawulu aşë yeŋan uleeful aji : « Mëndo do nin ukoolan unwuţuŋ ţi bgah bi bayuday, këme ţi *Katoh Kaweek ki Naşibaţi, këme aţup buţaan ţi *Ŧeŧar naşih najeenkal i Rom. » \v 9 Kë Feŧtuŧ, anşaaŋ aŋal bayuday balilandëra, kë aşë hepara aji : « Iinŋal kabi Yeruŧalem, nya nwayëşu ţi uko wi batapariiŋ i? » \v 10 Kë Pawulu aşë ŧeema aji : « Dwo ţi uruha wi Ŧeŧar ţi, awo i kawayëşaana ţi. Mëndo bayuday nin ukoolan, kë iwo name iwi ţi uleefu. \v 11 Bë woli djuban na manjoonan, woli ddo uko uloŋ uwuţaan unkëşuŋ nkeţ, mënkpok pa. Aşë wo kakşa woli iko yi bataparaanuŋ iinjoonani, nin aloŋ aanka na pwulën du bayuday. Dnuma Ŧeŧar awayëşaan! » \v 12 Wi Feŧtuŧ awinaruŋ na balemparul baññoguluŋ, aşë ŧeema aji : « Inuma pwayëş pi Ŧeŧar, ikeer aya du kadun ki Ŧetar. » \s1 Feŧtuŧ aţiini na Agripa naşih \p \v 13 Wi ŋnuur ŋloŋ ŋaţëpuŋ, kë Agripa naşih na Bereniŧ aţa'ul ñaaţ başë bi ţi Kayŧaraya, pwul Feŧtuŧ mboş. \v 14 Jibi bawooŋ biki pdo da ŋnuur ŋloŋ, kë Feŧtuŧ aşë ţiini na Agripa naşih ţi uko wi *Pawulu aji na a : « Ñiinţ aloŋ awo ţi, i Feliŧ awutuŋ du ukalabuş. \v 15 Wi nwooŋ du Yeruŧalem, kë *baţeŋan baweek na bantohi biki *bayuday başë bi atapar ñiinţ i bţup aşë ñehanaan, aji nji aduknaanaa. \v 16 Kë nşë ŧeem baka aji baromeŋ baanţaal pmob ñaaŋ katuh bë aannaţ ţi kadun ki bantaparuluŋ bţup ayeŋan uleeful. \v 17 Wi wi başaaŋ abi na nji ţi, kë mëndo ţo ajon, aşë ţo du uruha wi unuur ujinţuŋ, aşë do kë baţij ñiinţ mënţ. \v 18 Kë wi baţijuŋ bankeeşaaruluŋ ţi kadunul, baanţup ţup nin uko uloŋ ţi iko iwuţaan yi nji nşaluŋ aji ul adoo. \v 19 Pŋom pi bakaaŋ na a pawoona ţañ ţi bgah banwooŋ bi baka, na ţi ñaaŋ aloŋ ankeţuŋ i bajaaŋ bado Yeŧu, i Pawulu akjakuŋ awo najeb. \v 20 Kë nşë yewla, mëmme hum di nji kawayëşuŋ iko yaŋ, aşë hepara me aŋal kaya Yeruŧalem baya bawayëşaana ţi iko mënţ. \v 21 Kë wi Pawulu aşaaŋ hepar aji aŋal pwayëş pi *Ŧeŧar naşih najeenkal, kë ndo kë badëŧa, te wal wi nji kaluŋ kado bañooţa du Ŧeŧar. » \v 22 Kë Agripa aşë ŧeem Feŧtuŧ aji : « Nji kak dŋal kaŧiink ñiinţ mënţan. » Kë aji na a : « Iluŋ kaŧiinka faan. » \s1 Baţij Pawulu ţi kadun ki Agripa na Bereniŧ \p \v 23 Wi nfa mambanuŋ, kë Agripa na Bereniŧ, başë bi na pkëpaţër pweek, aneej du dko di uruha, kë başih bangoli na bantohi baweek biki ubeeka kë bafooy baka. Wi wi Feŧtuŧ adoluŋ wal mënţ kë baţij *Pawulu. \v 24 Aşë ţiini na bañaaŋ aji : « Iwi Agripa naşih na an bŧi nanwooŋ ţi na un, nawin ñiinţ i. Ul akaaŋ kë *bayuday bŧi babi du nji, du Yeruŧalem na ţi, aŋoman maakan aşë huur aji, aanŧaaŋ na pwo najeb. \v 25 Kë nji kë nşë win nji ţi uleef naan, kë aando nin uko uloŋ unkëşuŋ akeţ. Wi aşaaŋ añehan aji aŋal pya du naşih najeenkal aya awayëşa, kë nşë ji ddola aya du a. \v 26 Aşë wo mënka nin uko uloŋ unkëşuŋ ppiiŧ naşih najeenkal ţi ñiinţ i. Ukaaŋ kë nţija ţi kadun ki nan na ki iwi Agripa naşih ţi uleefu. Hënk, woli nahepara, kaşë ka uko upiiŧ naşih najeenkal. \v 27 Ñaaŋ aanhilanuŋ kabubara kañooţ nakalabuş du naşih najeenkal bë iinţup uko wi adoluŋ. » \c 26 \s1 Pawulu aţiini ţi kadun ki Agripa naşih \p \v 1 Hënk, kë Agripa aşë ji na *Pawulu : « Ihinan kaţup, kayeŋan uleefu. » Pawulu adeeŋ kañen, aşë yeŋan uleeful aji : \v 2 « Iwi Agripa naşih, dlilan nţa, wi nnaţuŋ ţi kadunu, kaŧeem ţi iko yi bayiţ naan *bayuday bataparaanuŋ bŧi. \v 3 Dkak alilan maakan, ţiki ime udolade wi baka bnuura akak ame bnuura iko yi bajaaŋ baŋomna. Ukaaŋ kë nji kakooţu kooţ iŧiinkën bnuura. \p \v 4 « Bayuday bŧi bame jibi nţoori ţi kpoţ. Bame kak bŧi jibi ţi kaŧeeku nţoori du uŧaak wi naan, na du Yeruŧalem. \v 5 Bame'ën undiimaan, ahilan kaţup woli baŋali kë dji kaţaş bgah bi pnŧuk pi *bafariŧay bantamnuŋ ţi bgah bi nun. \v 6 Kë hënkuŋ, uko unkaaŋ kë bakwayşaan ţi, uwooŋ kë: Dhaţ uko wi Naşibaţi abiiŋ ahoŋ başinun. \v 7 Kë kşini iñeen na ktëb ki pntaali pi nun, kahoŋ mënţan ki ki kahaţuŋ pyeenk, wi kadëmanuŋ Naşibaţi na ŋhaaş ŋi baka nfa na utaakal. Iwi Agripa naşih, mnhaţ maŋ mankahaŋ kë bayuday baţijën uruha. \v 8 We ukaaŋ kë an bayuday naşal aji ŋënhinan kafiyaar kë Naşibaţi aji naţan bañaaŋ ţi pkeţ ba? » \v 9 « Kë nji ţi uleef naan hënk, kë ndun aşal aji dwo kado uko wi nhinanuŋ bŧi kaŧokna katim ki Yeŧu i *Naŧaret. \v 10 Kë hënk di di ndolaŋ du Yeruŧalem, amob banfiyaaruŋ Yeŧu baŧum awat ukalabuş. *Baţeŋan baweek badinanaan pdo haŋ, aji wonţi baţu baka pkeţ dji kawo ţi bandinanuŋ. \v 11 Dji kañaay na itoh iñehanaani bŧi, kahajan banfiyaaruŋ Yeŧu, kawuuk baka pkar katim ki nul. Ddeebaţër baka maakan, adoo ji kaya ŋbeeka ŋmpaţi prab baka kahajan. \s1 Pawulu akak akakalëş jibi aţëpuŋ adoo fiyaar Yeŧu \p \v 12 « Kë hënk di nŧooluŋ unuur uloŋ pya ubeeka wi Damaŧ, pdo ulemp mënţ awo na uworda wi *baţeŋan baweek. \v 13 Kaya pban mndiiŋ unuur, djaku iwi, naşih, kë nşë wo ţi bgah, aşë win bjeehi bloŋ banwoonuŋ baţi aşë jeehan apel unuur, kë babi agurën nji na bankyaanţuŋ na nji. \v 14 Hënk, kë ŋpën bŧi ajot ţi mboş. Kë nşë ŧiink pdiim ploŋ kë pakţiini na nji na uţup *uhebërë aji : “*Ŧawul, Ŧawul, we ukaaŋ kë ikhajanaan ba? Ibaa noor we atootar ji upatar wi ajug wa akwuukuŋ na pfeeru pjul.”\fig Upatar wi ajug wa akwuukuŋ na pfeeru|src="lb00020c.tif" size="col" copy="Louise Bass" ref="26.14"\fig* \v 15 Kë nşë hepar aji : “Iwi in ula ba, Ajugun?” Kë Ajugun aşë ŧeem aji : “Nji Yeŧu a, ikhajanuŋ. \v 16 Naţiin iwo bnaţ, dpën awinana ţi kadunu, kakakanaanu nalempar naan. Iwo kaţup bandukiiŋ uko wi iwinuŋ nţa ţi nji, na wi nji kaluŋ kadiimanu. \v 17 Dluŋ kayeŋu, ţi *bayuday na banwooŋ baanwo bayuday biki nji kayiliiŋ iya. \v 18 Iwoyi kahaabëş baka këş, kapënan baka ţi bdëm, kaţij moŋ bjeehi, kapënan baka ţi mnhina mi uweek wi ŋnŧaayi, kaţij du Naşibaţi. Hënk bahilna woli bafiyaarën, bapënan baka ipekadu bahil kawo ţi biki Naşibaţi adatuŋ aji bawo pntaali pi nul.” \s1 Pawulu aţup jibi alemparuŋ Yeŧu \p \v 19 « Ukaaŋ, Agripa naşih, kë nţaş uko wi Naşibaţi aţupnuŋ wi ahaabëşaanuŋ këş. \v 20 Djunna Damaŧ na Yeruŧalem, abaañşaan ŋfëţ ŋi *Yuda bŧi na ŋi banwooŋ baanwo bayuday. Aţup baka aji bawut pjuban bakak du Naşibaţi, bado kado iko inkyuujuŋ kë bawut pjuban. \v 21 Uko waŋ ukaaŋ kë *bayuday bamobën wi nwooŋ du *Katoh Kaweek ki Naşibaţi aŋal pfiŋën. \v 22 Kë Naşibaţi aşë wo na nji te unuur wi nţa wi, kë ndoo naţ ţi kadun ki bañaaŋ bŧi, bampoţi na baweek aţup uko wi mmaaruŋ. Uko wi nji kaţupuŋ uunwo wo uloŋ umpaţi na wi *baţupar Naşibaţi na *Moyiŧ bajakuŋ ţfa aji ubi kadolana, \v 23 *Kriŧtu aluŋ kahaj kaşë kawo naŧeek anknaţiiŋ ţi pkeţ kaţup bayuday na banwooŋ baanwo bayuday, bjeehi bi mbuur. » \s1 Pawulu ado na pkakan Agripa naşih ţi bgah bi Yeŧu \p \v 24 Wi *Pawulu akyeŋanuŋ uleeful haŋ, kë Feŧtuŧ aşë huuh aji : « Iwi iyilaa! Pjuk pweek pi ijukuŋ pajun pfooyanu bkow! » \v 25 Kë Pawulu aşë ŧeema aji : « Iwi Naweek maakan, mënyilaa, uko wi nji kaţupuŋ ujoonan akuţ aţëp ţi bgah. \v 26 Agripa naşih, dñoom kaţup na a na mntëŋ ţiki dme kë aampaam iko mënţ bŧi, iindolana du bñot, dme kë ame ya bŧi aba. \v 27 Iwi Agripa naşih, ifiyaar uko wi *baţupar Naşibaţi bajakuŋ i? Dme kë ifiyaar wa. » \v 28 Kë Agripa aşë ŧeem Pawulu aji : « Iŋal kakakanaan nariŧtoŋ ubaa kaţo'un ţi! » \v 29 Kë Pawulu akak aŧeem aji : « Mëmme me uŧar këme ujon, uko wi nji kañehanuŋ Naşibaţi uwooŋ iwi na bankŧiinkuŋ bŧi nţa di, nakak nawo ji nji, aşë wo mënŋal natana mnkorentu ji nji. » \p \v 30 Hënk kë naşih, na nanŧuŋa i uŧaak, na Bereniŧ, na bañaaŋ bŧi banwooŋ na baka başë naţa. \v 31 Wi bapënuŋ aşë ţiini bukal bukal aji : « Ñiinţ i aando do uko uloŋ unkëşuŋ akeţ këme aya ukalabuş. » \v 32 Kë Agripa aşë ji na Feŧtuŧ: « Ŋhinan lah kawutana, kë aşaaŋ ahepar pwayëşaana du naşih najeenkal. » \c 27 \s1 Baŧool pñooţ Pawulu du Rom \p \v 1 Wi ukakuŋ wi pjej ulanŧu kaya Itali, kë başë wul *Pawulu na bakalabuş baloŋ Yuliyuŧ, anwooŋ naweek i bangoli iñeen-week baromeŋ du pnŧuk pi bangoli pi bajaaŋ bado Pnŧuk pi Naşih najeenkal. \v 2 Kë ŋjej ulanŧu du pkëŋ pi Adramitiyum unwooŋ wi pya Aŧiya, aŧool pya. Ariŧtarkuŧ i Teŧalonika du Maŧedoniya kë abi na un. \v 3 Wi unuur ujinţuŋ kë ŋşë ban Ŧidoŋ. Yuliyuŧ awo na Pawulu bnuura, awuta kë aji ya kawin banohul, baţena iko yi anumiiŋ. \v 4 Ŋwoona du Ŧidoŋ, kë jibi uyook ukkobuŋ adek na un, kë ŋfooy na umbaŋ wi unjiw wi Kipruŧ wi uwooŋ uunkkob. \v 5 Kë wi wi ŋmuuruŋ bdëk baññoguŋ ŋŧaak ŋi Ŧiliŧiya, na Pamfili aban Mire du uŧaak wi Likiya. \v 6 Wi ŋbanuŋ da, kë naweek i bangoli aşë win ulanŧu uloŋ unwoonuŋ Alekŧandriya, aŧool pya Itali, aşë dolun kë ŋjej wa. \p \v 7 Ŋdo ŋnuur ŋŧum aya ya btiişu, ţiki uyook uwoo, ŋhaj maakan abaa ban kañog ubeeka wi Këniduŧ. Uyook uneenanun pya na bŧool, kë ŋduk ubeeka wi Ŧalmome ţi kañen kadeenu, afooy unjiw wi Kret. \v 8 Ŋţaş ţaş ukab, ahaj maakan abaa ban dko di bajaaŋ bado Ikëŋ Inuura, daññoguŋ ubeeka wi Laŧaya. \p \v 9 Ŋţo du Laŧaya ajon, kë pya kadun pado kak anooran, ţiki unuur wi pyiman wi *bayuday\f + \fr 27:9 \fr*\ft Ulibra wi Bgah 16.29 upiiŧ aji : Ţi pli ppajanţën na ploŋ, ţi unuur uñeenanţën, nayiman, naankdo nin ulemp uloŋ, an babuk uŧaak na bayaanţ bŧi.\ft*\f* udobi ţëp, kë pya na bdëk wal mënţ pahil kapënan unguun. Hënk, kë Pawulu aşë ţup uko wi aşaluŋ aji na baka : \v 10 « Babuk biinţ, dwin kë bgah bi nun bi baya kawuţ, ulanŧu uŧoka dko dweek na iko yi ujijuŋ bŧi, bañaaŋ badoo hilan kakeţ da. » \v 11 Kë naweek i bangoli aşë mëban ţi wi naweek i baţoŋ ulanŧu na ajug wa bajakuŋ, apok pŧiink Pawulu. \v 12 Pkëŋ paannuura pţëpanaan ŋnuur ŋi ujonţ na ukëk uweek, kë baŧum ţi baka baŋal ŋneej ţi bdëk, ŋdoonaan pban pkëŋ pi Fonika woli ŋhinani. Pkëŋ pi Fonika pawo du unjiw wi Kret, paŧaaŋ na kayoba ajej ţi btammaŋu na btamşanka, kë bahilan kaţëpan da ŋnuur ŋi ujonţ na ukëk. \s1 Ukëk unaţa du pŧoof pi bdëk bweek \p \v 13 Uyook umpoţi unaţnaana btammaŋu ajun pyook, kë bañaaŋ başal aji bahinan kado uko wi başaluŋ, afënëş ulanŧu, aŧool akab kab na kabaŋ ki unjiw wi Kret. \v 14 Uundo jon, kë ukëk uweek unwooŋ katim ki btamşanka umayar unuur uşë naţnaana unjiw akëk. \v 15 Ukëk wuŋ ubi akob ţi ulanŧu, kë ŋënkak ahilan wa pţijan, aşë wut kë uyook ukya na un. \v 16 Wi ŋţëpnuŋ btammaŋu bi unjiw umpoţi unwooŋ katim ki Kawuda, aşë ţu kamenkla uyook btiişu. Ŋdoonaan te adoo kakan bţeem bmpoţi bbuurni bantanuŋ ţi kafeţ ki ulanŧu. \v 17 Hënk, kë balemp biki ulanŧu bajej ital atanrën wa uwutna kaŧoka. Baţi wal mënţ uyook ufël baka ţi pyiw pwuţan pi bdëk bweek du Libiya. Wi wi başaaŋ aŋuj iloona, aşë wut uyook kë ukya na baka. \v 18 Unuur utëbanţën, kë ukëk ukkëka këk maakan, kë bajej iko injijuŋ afël du bdëk. \v 19 Unuur uwajanţën, bajej iloona na iko yi ulanŧu afël du bdëk na iñen yi baka. \v 20 Ŋdo ŋnuur ŋŧum, ŋënwin bnuur këme ŋjah, kë uyook ukkoba kob maakan, kë ŋbi ji ji wi nun ubaa. \p \v 21 Ŋdo ŋnuur, ŋënde de nin ukoolan, kë *Pawulu aşë naţa, aji na bañaaŋ: « Babuk biinţ, nawo i lah kaŧiink uko wi njakanaŋ, kawut kapën du Kret, nanşaaŋ kabuur pŧoka ŧoka pi. \v 22 Kë nşë kooţan kooţ hënkuŋ, namëbaan naliinŧ! Nin aloŋ ţi an aankkeţ, ulanŧu ţañ ukŧokiiŋ. \v 23 Takal na uŧejan, *uwanjuŧ wi Naşibaţi anka'ënuŋ, i njaaŋ kadëman ubi ţi nji, \v 24 ajakën : “Pawulu, klënk! Iwo i kawayëşa ţi kadun ki naşih najeenkal, kë Naşibaţi ţi bnuura bi nul, akdo bañaaŋ bŧi bankyaanţuŋ na iwi babuur.” \v 25 Babuk biinţ, natëŋţënën, ţiki dhaţ ţi Naşibaţi ame kë uwo jibi ajakaaruŋ. \v 26 Kë uyook uşë ya kafëlun du unjiw uloŋ. » \p \v 27 Ŋdobi wo wo ţi uŧejan unţënknuŋ iñeen na ŋbaakër ţi meel, kë ukëk uhuma kaya na un ţi bdëk bi katim ki Adiriyatik. Kaban mnjel, kë balemp biki ulanŧu başë ŋuur aji ŋñog pkay. \v 28 Wi wi batanuŋ pko ploŋ na ptal awalan katenna kadiilade, awin kë kawo ŋmetër iñeen ŋwajanţ na paaj na uloŋ, akak aban ţuŋ aten, awin kë kawo ŋmetër iñeen ŋtëb na bakreŋ. \v 29 Baţi wal mënţ uyook ufëlun du mnlaak, atan klaar kdiţ kbaakër du kafeţ ki ulanŧu awalan ţi meel kahilna kamëban wa, aşë bi kaŧaran ŧaran unuur ujinţ. \v 30 Balemp biki ulanŧu bado wal mënţ na ppën ţi wa kabuur. Bawalan bţeem bbuurni aşë daar aji baŋal ptan ilaar idiţ iloŋ ţi kadun ki ulanŧu. \v 31 Kë Pawulu aşë ji na naweek i bangoli na bangoli bandukiiŋ aji : « Woli balemp biki ulanŧu biki baanţo ţi wa, naankhilan kabuur. » \v 32 Ukaaŋ kë bangoli bafal ital inţijanaanuŋ bţeem bbuurni, awutan ba, kë bakyaak. \p \v 33 Wi bakyoonkuŋ mnjinţ unuur, kë Pawulu aşë ji na baka bade aji na baka : « Naţo ŋnuur iñeen na ŋbaakër kë ŋhaaş ŋawo bnaţ na an, naande nin ukoolan. \v 34 Nabiin nade, nanuma pde kahilna kawo bajeb, nin kawel kaloŋ kaankjot ţi ñaaŋ. » \v 35 Wi wi aşaaŋ ajej ipoom abeeb Naşibaţi akitëş ya, aşë jun pde. \v 36 Kë wi wi bañaaŋ bŧi bakakanuŋ ŋhaaş, ade ntiinku. \v 37 Ŋwo wal mënţ bañaaŋ iñeen-week ŋyaaş ŋtëb na iñeen paaj na uloŋ na paaj (276) ţi ulanŧu. \v 38 Wi bañaaŋ bŧi badeeŋ ayok, kë başë fël ŋdeey ŋanwooŋ ţi ulanŧu du bdëk awiişanaan wa. \s1 Ulanŧu ujiiri \p \v 39 Wi unuur ujinţuŋ, baţoŋ ulanŧu baanyikrën pkay pi bakwinuŋ, aşë win pkay ploŋ panwooŋ na pyiw, aji baya kakaban ulanŧu ţi pa woli bahinani. \v 40 Kë wi wi bafaluŋ ital intannuŋ ilaar idiţ inţijanuŋ ulanŧu aşë wutan ya kë iya bdëk. Wi wi başaaŋ afënëş ital yi batannuŋ ŋpaat ŋanjaaŋ ŋaţoŋna ulanŧu, atan kaloona ţi kadun ki wa, uyook uhilna uwuukar wa kadun, aşë ŧool pya pkay. \v 41 Kë uşë ya wal mënţ abiŋa ţi pyiw pwuţaan pi bdëk, kë kadun ki wa kajiiri, uunkak ahilan pya, kafeţ kë kaşë rumpadiir fuţ ţiki ŋmaaroŋ ŋakob bnuura. \p \v 42 Bangoli kë başë ŋal wal mënţ kafiŋ bakalabuş, bawutna kalam kabuur. \v 43 Kë naweek i bangoli aşë ŋal *Pawulu abuur pkeţ, aşë ji na baka bawut kafiŋ bakalabuş. Abaa ţëp ţëp aji na baka, banhiluŋ plam bŧi badunna bajot bdëk balam baban pkay, \v 44 bandukiiŋ baji ñaaŋ andoluŋ alanka ţi kampiñu kayaakna pya këme iko iloŋ ţi inkitiiŋ ţi ulanŧu, kaţaşna bukundu. Kë hënk di di badoluŋ, aban bŧi pkay abuur. \c 28 \s1 Pawulu aban unjiw wi Malita \p \v 1 Wi ŋbuuruŋ bŧi, aşë baa me kë unjiw uwo katim ki Malita. \v 2 Bañaaŋ banfëţuŋ da baţijan un bnuura. Baŧehan bdoo, adu'un kë ŋţo atëma ţiki uşubal ujun pşub, kë ujonţ uwoo. \v 3 *Pawulu ajej wal mënţ imul ikay afël du bdoo, kë upula uloŋ uşë pën ţi ya, aţi bdoo buŋ. Ulut alabari'a ţi kañen. \v 4 Wi bañaaŋ banfëţuŋ ţi unjiw bawinuŋ upula ţi kañen ki Pawulu, aşë hoopaţër aji : « Ñiinţ i aka pwo nafiŋ bañaaŋ, ţiki ajaka jak abuur pkeţ du bdëk, kë naşibaţi aloŋ andu'aniiŋ « naşibaţi anjaaŋ aluk » aşë wo aandinan awo najeb. » \v 5 Kë Pawulu ul, aşë lëŧ upula awat du bdoo, nin ukoolan uundola do. \v 6 Kë bañaaŋ banuŋ aji ajun pwur këme kajot kakeţ ţi dko mënţ. Wal wi bayoonkuŋ ajon baanwin ukoolan, aşë wugëş ŋşal aji awo aloŋ ţi başibaţi. \p \v 7 Ufëţ wi naweek i unjiw anwooŋ katim ki Publiyuŧ uñog da. Aţijanun kë ŋwo bayaanţ biki nul ŋnuur ŋwajanţ, ji banohul. \v 8 Aşin Publiyuŧ amaak wal mënţ awo na ptool kë uleef ubot ayik na a. Pawulu aya awina, aşë ñehan Naşibaţi, apafa iñen ţi bkow, ajebana. \v 9 Kë wi wi bamaakal biki unjiw bandukiiŋ bŧi babiiŋ ţi Pawulu, kë ajeban baka. \v 10 Bañaaŋ bamaganun maakan, wi ŋkyaaŋ, kë başë pënan iko yi ŋkyaaŋ kanuma bŧi du bgah byaanţaani awulun. \s1 Pawulu na baŧënţul bawoona Malita aŧool pya Rom \p \v 11 Wal wi ŋdoluŋ kli kwajanţ, aşë jija ţi ulanŧu uloŋ wi ubeeka wi Alekŧandriya, unţëpanuŋ wal wi ujonţ ţi unjiw unwooŋ katim ki kbet\f + \fr 28:11 \fr*\ft Këme Kaŧtor na Poluŧ: Bawo ţi unjon wi bagrek başibaţi bampoţi banwooŋ kbet, aşë meeţana bnuura ţiki baya bdëk biki ţfa bafiyaar aji kbet kuŋ kaji kayeŋ baţoŋ ŋlanŧu.\ft*\f*. \v 12 Ŋya awala du Ŧirakuŧa, ado da ŋnuur ŋwajanţ. \v 13 Wi ŋwoonuŋ da, aşë ţaş kabaŋ ki bdëk, adoo ban ubeeka wi Regiyum. Na mnjinţ, kë uyook unwoonuŋ btammaŋu uşë jun pkob, kë ŋdo ŋnuur ŋtëb, aşë ban pkëŋ pi Putewoli. \v 14 Wal wi ŋbanuŋ ubeeka mënţ, ŋţënk da baloŋ banfiyaaruŋ, kë bamëbanun kë ŋţo da kanëm kapëb. Wi wi ŋşaaŋ aban Rom. \v 15 Banfiyaaruŋ biki Rom baŧiink kë baji ŋwo ţi bgah, aşë bi te Ufeeru wi Apiyuŧ na du dko di bajaaŋ bado Itoh yi Bayaanţ Iwajanţ pkitun. Wi *Pawulu awinuŋ baka, abeeb Naşibaţi, aşë kak atëŋ maakan. \s1 Pawulu aţup Uţup Ulil Unuura du Rom \p \v 16 Wi ŋbanuŋ Rom, badinan *Pawulu kë agaag ufëţ wi nul aşë do nangoli aloŋ kë akyeŋa. \v 17 Wal wi aţooŋ ŋnuur ŋwajanţ, aşë du bantohi *bayuday babi bayit na a. Wi babiiŋ ayit, kë aşë ji na baka : « An bayiţ naan, nji, nwooŋ mëndo bañaaŋ biki pntaali pi nun ukoolan, këme ţi udolade wi başinun, bamobën du Yeruŧalem awul baromeŋ. \v 18 Baheparaan bnuura uko unţëpuŋ, aşal pwutanaan ţiki baanwin win nin ukoolan ţi nji unkëşuŋ bafiŋën. \v 19 Kë wi bayuday başaaŋ apok uko mënţ, kë nwoyi kahepar pwayëş pi naşih najeenkal, ahepar pa. Aşë wo kakşa mënka nin uko uloŋ utapar pntaali pi naan. \v 20 Waŋ ukaaŋ kë ndu'an, kawinan, kaţiini na an, ţiki batanën na mnkorentu mi ţi katim ki ñaaŋ i biki *Iŧrayel bahaţuŋ. » \p \v 21 Wi wi baŧeemuluŋ aji : « Ŋënyeenk nin uko uloŋ umpiiŧuŋ ţi iwi unwoonuŋ *Yuda kë bayiţun banwooŋ da baambi ţi aţup ukoolan uwuţaan ţi iwi. \v 22 Kë ŋşë ŋala kaŧiink uşalu, ţiki bañaaŋ ţi dko bŧi balaţ pnŧuk pi iwooŋ. » \p \v 23 Hënk, kë bamëban unuur na Pawulu, kë bañaaŋ baŧum ţi baka baluŋ abi du dko di Pawulu awaliiŋ. Aţiini na baka nfa te utaakal uţup wi *Pşih pi Naşibaţi. Ado na pdo baka bayikrën uko wi Yeŧu, aţëpna ţi *Bgah bi Moyiŧ, na uko wi *baţupar Naşibaţi bapiiŧuŋ. \v 24 Baloŋ ţi baka bafiyaar uko wi aţupuŋ, kë baloŋ baanfiyaari. \v 25 Wi bawooŋ biki pwayşër bahumaara baanŧiinkari. Kë Pawulu aşë ji na baka ţañ: « Ni! *Uhaaş wi Naşibaţi unţiini bnuura, wi uţëpnuŋ ţi mntum mi *Iŧayi, Naţupar Naşibaţi. \v 26 Aţiini aji : \q1 \qt “Yaan du bañaaŋ mënţan, iji na baka :\qt* \q1 \qt Woli nadoo wat wat ibaţ aŧiink oo, naankteha te.\qt* \q2 \qt Woli nadoo haabëş haabëş këş bnuura oo, naankwina win.\qt* \q1 \v 27 \qt Ţiki ŋhaaş ŋakak adënëţ na bañaaŋ biki,\qt* \q2 \qt banëţ ibaţ yi baka,\qt* \q2 \qt adëŧ këş ki baka,\qt* \q2 \qt Kahilna kawo baankwin na këş ki baka,\qt* \q2 \qt Kabot kawo baankŧiink na ibaţ yi baka,\qt* \q1 \qt Ŋşal ŋi baka ŋawutna kate,\qt* \q2 \qt bahilna bawut pkak du nji.\qt* \q1 \qt Nhilna nwut kajeban baka.”\qt*\x + \xo 28:27 \xo*\xt Iŧayi 6.9-10.\xt*\x* » \p \v 28 Kë Pawulu aşë baañëş bţup aji na baka « Nawo i kame keeri, kë Naşibaţi, banwooŋ baanwo bayuday biki awuluŋ Uţup wi mbuur. Bukal baluŋ kaŧiink wa! » [ \v 29 Wi Pawulu aţupuŋ haŋ kë bayuday başë ya, aŋom.] \p \v 30 Pawulu aţo da ŋşubal ŋtëb du katoh kaloŋ ki aklukuŋ luk bdidi'ul, aji yeenk banjaaŋ babi bŧi pwina. \v 31 Aţo da aţup uko wi Pşih pi Naşibaţi, abot ajukan uko wi Yeŧu Ajugun na mntëŋ abot awo najeeh.