\id 1CO - Mankanya unified project \ide UTF-8 \h 1 KORINŦ \toc1 Uţup uŧeek wi Pawulu apiiŧuŋ banfiyaaruŋ banfëţuŋ du uŧaak wi Korinŧ \toc2 1 Korinŧ \toc3 1Ko \mt2 Uţup uŧeek wi Pawulu apiiŧuŋ banfiyaaruŋ \mt2 banfëţuŋ du uŧaak wi \mt1 Korinŧ \is1 Uţup ujuni \ip Korinŧ dawo uloŋ ţi ŋbeeka ŋandëmnuŋ ŋi uŧaak wi Akayi unwooŋ nţa ţi uŧaak wi Greŧ. Bañaaŋ baŧum bambiiŋ afëţ ţi ubeeka mënţ babi wo bañaaŋ banwooŋ baanfiyaar Naşibaţi abot awo bado iko iwuţaan. Pawulu ado uşubal na kli paaj pa pţooran pnŧuk pi banfiyaaruŋ. Wi Pawulu apiiŧuŋ kakaarta ki, awo du Aŧiya du ubeeka wi Efeŧ. Bañaaŋ baloŋ biki pnŧuk pi banfiyaaruŋ du Korinŧ bapiiŧuluŋ kahepara uko uloŋ wi baŋaluŋ pme. Ji ikaarta bŧi yi Pawulu, ado aloŋ kë apiiŧ akuţ añooţ kakaarta du biki apiiŧuŋ ka. Kë ñaaŋ i Pawulu ayiluŋ katimul kawo Ŧoŧen. Ŧoŧen awo ñaaŋ anfiyaaruŋ Kriŧtu kë bañaaŋ başë wo baamme'a bnuura. Pawulu ado kakaarta ki apiiŧuŋ ki ifah itëb. Ţi kaŧeek ñaaŋ aji win kë banfiyaaruŋ baţup Pawulu iko iŧum inţëpuŋ ţi pnŧuk pi banfiyaaruŋ mënţ. Kë Pawulu aşë win iko iwajanţ inkaaŋ udooni : Bañaaŋ baanŧiinkar ţi pnŧuk pi banfiyaaruŋ. Aloŋ aya apiinţ na ahar aşin. Banfiyaaruŋ baji bañooţ baŧënţ baka banfiyaaruŋ du uruha wi banwooŋ baanwo bayuday. Uko mënţ ukaaŋ kë Pawulu ahepar baka me iko ikowandënaan yi akŧiinkuŋ ijoonanaari. Ţi kafah katëbanţën uţup paaj na uloŋ te du uţup iñeen na paaj Pawulu aŧeem ţi iko yi baheparuluŋ. Aţiiniyaan bniim. Aji na baka balow ŋnŧoŋ. Aţiiniyaan kak uko wi pyit pde panwooŋ paanji padëman Kriŧtu. Aji na baka bala uţen wi Uhaaş wi Naşibaţi unjaaŋ uţënk pnŧuk pi banfiyaaruŋ. Aji na baka bado kala bŋalad du uţup iñeen na ŋtëb te iñeen na ŋbaakër. Akak aţiiniyaan pnaţa ţi pkeţ. Ţi uba kakaarta, Pawulu aţup aji aŋal kaya pwin baka kayeenkna iko yi baţonkrënuŋ kaţënkna bajuuk biki Yeruŧalem. \c 1 \p \v 1 Nji Pawulu, i Naşibaţi aduuŋ pa nwo nanjañan i Yeŧu *Kriŧtu, ţiki aŋaluŋ uko mënţ, na Ŧoŧen ayiţ nja, ŋpiiŧanaŋ. \v 2 Ŋpiiŧan, an banfiyaaruŋ Naşibaţi nanwooŋ du Korinŧ, nankakuŋ ayiman wi nawooŋ ţi ploolan na Yeŧu Kriŧtu, an nandu'aniiiŋ pwo biki nul. Ŋpiiŧuŋ kak bañaaŋ bŧi banjaaŋ badëman katim ki Yeŧu Kriŧtu Ajug nja, anwooŋ Ajugun akuţ awo Ajug baka, du dko di bawohaŋ. \v 3 Dñehan Naşibaţi Aşin nja na Yeŧu Kriŧtu Ajugun bawulan bnuura babot bajoobţënan ŋhaaş. \p \v 4 Naşibaţi awulan bnuura wi nawooŋ ţi ploolan na Yeŧu *Kriŧtu ukaaŋ kë nji kabeeba wal undoli ţi uko wi nan. \v 5 Ţi pwo ţi ploolan na a puŋ, nawo bayok ţi iko bŧi : Ţi uţup undoli na ţi pme bŧi. \v 6 Na manjoonan, namëban bnuura uko wi ŋţupanaŋ ţi Yeŧu Kriŧtu, bado kë uneej ţi an aţoo aliinŧ. \v 7 Hënk, naankwaaŋ nin uţen uloŋ, wi nawooŋ ţi pyoonk Yeŧu Kriŧtu Ajugun apën awinana. \v 8 Ul akluŋ kadolan namëban naliinŧ te ubaañşaani nahilna nawo bañaaŋ biki nin ñaaŋ awooŋ aankka uko uwuţaan uţup ţi baka ţi unuur wi akbiiŋ. \v 9 Naşibaţi aji do uko bŧi wi ahoŋuŋ, ul andatanaŋ nawo ţi ploolan na Abukul Yeŧu Kriŧtu Ajugun. \s1 Uko wi bpulad ţi pŧoof pi banfiyaaruŋ \p \v 10 An bayiţ naan, dkooţan ţi katim ki Ajugun Yeŧu *Kriŧtu nawo bŧi ţi uţup uloolan, bpulad baţañ ţi pŧoofan, naţëpën ţëp naŧiinkar nawo na uşal uloolan na uţup uloolan. \v 11 An bayiţ naan, uko unkaaŋ kë nji kaţiini haŋ uwo kë bañaaŋ biki ufëţ wi Këlowe baţupën aji bpulad bawo ţi pŧoofan. \v 12 Dŋal kaji baloŋ ţi an baji baji : « Nji dwo na Pawulu, » aloŋ kaji « Nji dwo na Apoloŧ, » aloŋ kaji « Nji dwo na Kefaŧ\f + \fr 1:12 \fr*\fq Kefaŧ: \fq*\ft Katim kaloŋ ki Kefaŧ kawo Piyeer.\ft*\f*. Aloŋ kak kaji « Nji dwo na Kriŧtu. » \v 13 Naşal aji Kriŧtu afaaşiiri i? Nji Pawulu i i bapaŋuŋ ţi kruŧ pa an i? Këme ţi katim ki naan ki ki nayeenknuŋ batiŧmu i? \v 14 Dbeeb Naşibaţi ţi uko wi nwooŋ mëmbatŧaar nin aloŋ ţi an bë mënţ Kriŧpuŧ na Gayuŧ baka, \v 15 hënk nin aloŋ aankhil kaji nabatŧaar ţi katim ki naan. \v 16 Yoow, dbaaŋ aleş, dbatŧaar kak biki katoh ki Ŧefanaŧ, aşë wo mënkak aleş me mbatŧaar aloŋ kak. \v 17 Kriŧtu aanyilën yil mbi pbatŧaar, ayilën yil mbi nţup *Uţup Ulil Unuura. Aanyilën pţup wa na ŋţup ŋi mntit mi ñaaŋ najën, pkeţ pi Kriŧtu ţi kruŧ pawutna kawaaŋ udooni. \s1 Uşal unwooŋ unŧuŋa na manjoonan \p \v 18 Uţup wi pkeţ pi *Kriŧtu ţi kruŧ uwo ŋyila pa banneemuŋ aşë wo pa nja ŋmbuuruŋ mnhina mi Naşibaţi. \v 19 Hënk, Naşibaţi aţiini ţi *Ulibra wi nul aji : \qt « Dluŋ kaŧok pnŧuŋa pi banwooŋ na ŋşal ŋnŧuŋa, kaŧok mntit mi bantituŋ\qt*\x + \xo 1:19 \xo*\xt Iŧayi 29.14.\xt*\x*. » \v 20 In awooŋ na uşal unŧuŋa ba? In awooŋ name? In awooŋ nalil mntum i umundu wi nţa wi? Naşibaţi adiiman kë uşal unŧuŋa wi mboş uwo ŋyila. \v 21 Naşibaţi na uşal unŧuŋa wi nul ado kë umundu uumme'a na uşal unŧuŋa wi wa. Ulila kë aţëpna ţi uţup wi ŋkţupuŋ abuuran banfiyaaruŋ, uţup mënţ uwo wo ji ŋyila ţi këş ki bañaaŋ bajën. \v 22 Bayuday baŋal kawin iko iñoŋarënaan kë banwooŋ baanwo bayuday bakla pwo na ŋşal ŋnŧuŋa, \v 23 kë un ŋşë ţup uko wi Kriŧtu ampaŋaniiŋ. Bayuday baji uko mënţ uwo pkar Naşibaţi, kë banwooŋ baanwo bayuday baji uwo ŋyila. \v 24 Kë ţi bañaaŋ biki Naşibaţi adatuŋ, bayuday na banwooŋ baanwo bayuday, Kriŧtu ajaaŋ adiiman mnhina na uşal unŧuŋa wi Naşibaţi. \v 25 Na manjoonan uko wi bajaaŋ bado ŋyila ŋi Naşibaţi upel ŋşal ŋnŧuŋa ŋi bañaaŋ bajën, kë pbiişna pi Naşibaţi papel mnhina mi bañaaŋ bajën. \p \v 26 An bayiţ naan, natenan jibi nabiiŋ awo wi Naşibaţi adu'anaŋ: bañaaŋ biki bajakuŋ aji bawo na ŋşal ŋnŧuŋa baanŧum ţi an, kë bañaaŋ banwooŋ na mnhina baanŧum ţi an kak, kë bañaaŋ baweek baanŧum ţi an. \v 27 Bañaaŋ biki bajakuŋ aji bawo bayila, Naşibaţi adat dat baka kakowandënaan banwooŋ na ŋşal ŋnŧuŋa. Bañaaŋ biki bajakuŋ aji baanwo na mnhina, Naşibaţi adat baka kakowandënaan bañaaŋ banwooŋ na ma. \v 28 Bañaaŋ bampoţi, bañaaŋ biki babeehuŋ, ado baka ji bañaaŋ bawaaŋ udooni, Naşibaţi adat baka kadolna uko wi umundu uşaluŋ aji uka udooni uwaaŋ udooni. \v 29 Hënk nin aloŋ aankhil kado kahomp ţi kadun ki Naşibaţi. \v 30 Ul adoluŋ kë nawo ţi ploolan na Yeŧu *Kriŧtu, kë ul Kriŧtu awooŋ ñaaŋ ankaaŋ kë ŋme uşal unŧuŋa wi Naşibaţi. Akaaŋ kë ŋwo baŧool ţi këş ki Naşibaţi, ayiman ţi kadunul, ul abuuranuŋ nja ţi pekadu. \v 31 Hënk di di upiiŧaniiŋ ţi *Ulibra wi Naşibaţi aji : \qt « Woli ñaaŋ aloŋ aŋal kahomp, adoon kahompna iko yi Ajugun adoluŋ. »\qt*\x + \xo 1:31 \xo*\xt Yeremiya 9.24.\xt*\x* \c 2 \s1 Uţup wi Kriŧtu ampaŋaniiŋ ţi kruŧ \p \v 1 An bayiţ naan, wi mbiiŋ du an pţupan iko yi Naşibaţi imbiiŋ amena mënkla la naji dwo ñaaŋ anliluŋ mntum këme ñaaŋ anwooŋ na kame. \v 2 Dbaa ţëp ţëp aji mënkţiiniyaan nin uko uloŋ umpaţi na wi Yeŧu *Kriŧtu, ul i bapaŋuŋ ţi kruŧ. \v 3 Dbi du an na pbiişna na blal, alënk akat kat. \v 4 Pjukan pi naan na ŋţup ŋi nji kaţupanaŋ ŋaanwo ŋţup ŋlil ŋi name, mnhina mi *Uhaaş wi Naşibaţi manwinaniiŋ hënk, \v 5 kadolna pfiyaar pi nan pawut kanaţna ţi uşal unŧuŋa wi ñaaŋ najën paşë panaţna ţi mnhina mi Naşibaţi. \s1 Uşal unŧuŋa wi Naşibaţi \p \v 6 Bañaaŋ banliinŧuŋ ţi pfiyaar kakşa, ŋţup baka ŋţup ŋi uşal unŧuŋa, kë uşë wo uunwo wi umundu wi, wi başih biki wa, bandooŋ abi kaba ba. \v 7 Uko wi ŋkţiiniyaanuŋ uwo uşal unŧuŋa wi Naşibaţi wi bañaaŋ bawooŋ baamme, Naşibaţi adoluŋ kë uwoo, wi awooŋ aando bi paş umundu, kadëmanaan nja. \v 8 Nin naşih aloŋ i umundu wi aamme uşal unŧuŋa mënţ, woli bawo lah na wa, baankpaŋ Ajugun anwooŋ na mndëm. \v 9 Hënk di di upiiŧaniiŋ ţi Ulibra wi Naşibaţi aji : \q1 \qt « Uko wi nin pkëş pawooŋ paanwini,\qt* \q1 \qt uko wi nin kabaţ kawooŋ kaanŧiinki,\qt* \q1 \qt uko wi nin uşal uwooŋ uunşali,\qt* \q1 \qt wi wi Naşibaţi ahankuŋ pa banŋaluluŋ. »\qt*\x + \xo 2:9 \xo*\xt Iŧayi 64.4.\xt*\x* \p \v 10 Nja biki Naşibaţi aţëpnuŋ ţi *Uhaaşul adiiman uko mënţ. Uhaaşul ujaaŋ ujeehan iko bŧi kado ban du uşal wi nul unlownuŋ. \v 11 In ameeŋ uko unwooŋ ţi uşal wi ñaaŋ najën bë mënţ uhaaş unwooŋ ţi a wa? Kë hënk kak di di nin ñaaŋ awooŋ aamme uko wi Naşibaţi bë mënţ *Uhaaşul wa. \v 12 Uhaaş wi ŋyeenkuŋ uunwo uhaaş wi umundu wi, uwo Uhaaş wi Naşibaţi ŋhilna ŋme iko inuura yi aţenuŋ nja. \v 13 Ŋënkţiiniyaan uko mënţ na ŋţup ŋi ŋşal ŋnŧuŋa ŋi bañaaŋ bajën, ŋţiiniyaan wa na ŋţup ŋi Uhaaş wi Naşibaţi ujukanuŋ nja, aţup iko yi wa bañaaŋ banwooŋ na wa. \v 14 Kë ñaaŋ anwooŋ aanwo na Uhaaş wi Naşibaţi aanji hinan pyeenk iko yi wa, ţiki iji iwo wo ji ŋyila ţi a. Aanhinan kame ya, ţiki ñaaŋ aji me ya woli Uhaaş wi Naşibaţi uwo ţi a ţañ. \v 15 Ñaaŋ anwooŋ na Uhaaş wi Naşibaţi aji me iko bŧi, kë bandukiiŋ başë wo baanji bahil pme'a kadoo kahil kaţup ţi a. \v 16 Upiiŧana ţi Ulibra wi Naşibaţi aji : \qt « In ameeŋ uşal wi Ajugun kadoo kawul uŋ mënţan uşal? »\qt*\x + \xo 2:16 \xo*\xt Iŧayi 40.13.\xt*\x* Kë nja ŋşë me uşal wi *Kriŧtu. \c 3 \s1 Pŋom ţi pŧoof pi banfiyaaruŋ \p \v 1 Kë an bayiţ naan, mënţiini na an ji bañaaŋ biki, banjaaŋ baţaş *Uhaaş wi Naşibaţi, dţiini na an ji bañaaŋ biki banjaaŋ baţaş iko yi ŋleef ŋi baka ŋaŋaluŋ. Nahum nwo bapoţ bampoţi ţi uko wi pfiyaar *Kriŧtu. \v 2 Ukaaŋ kë nwulan mntow kë nadaani, mënwulan pde pantamuŋ, naando bi hil pde pa. Te hënkuŋ naando bi hilan pde pa, \v 3 ţiki nahum nwo bañaaŋ bankţaşuŋ iko yi ŋleef ŋi baka ŋaŋaluŋ. Woli bkujar na pŋom pawo ţi pŧoofan, naanwo wo bañaaŋ banknţaşuŋ iko yi ŋleef ŋi baka ŋaŋaluŋ ado iko yi bañaaŋ biki umundu bajaaŋ bado i? \p \v 4 Woli aloŋ aji : « Nji dwo na Pawulu, » kë aloŋ kak aji : « Nji dwo na *Apoloŧ, » naanwo wo bŧi bañaaŋ biki umundu i? \v 5 In awooŋ Apoloŧ? Kë in awooŋ Pawulu? Ŋwo balempar Naşibaţi biki naţëpnuŋ afiyaar ; andoli ţi un Ajugun aţu'uluŋ ulemp mënţ. \v 6 Nji dŧepiiŋ bko, Apoloŧ kë atulan ba, kë Naşibaţi aşaaŋ anaţan ba. \v 7 Hënk, anŧepiiŋ na antulanuŋ baanwo nin uko uloŋ, Naşibaţi anjaaŋ anaţan bko awooŋ uko uloŋ. \v 8 Anŧepiiŋ na antulanuŋ bawo baloolan, kë andoli ţi baka aşë luŋ kayeenk baluk bi nul bankliŋuŋ na ulemp wi adoluŋ. \v 9 Nja ŋlemp lemp na Naşibaţi, kë an naşë wo uţeeh wi nul, nawo katoh ki awooŋ ţi pniw. \p \v 10 Ţi bnuura bi Naşibaţi awulnuŋ, ji naniw nanuura dŧëf iŧap yi katoh kë aloŋ aşë niw katoh. Ñaaŋ andoli atenan bnuura jibi akniwi ţi iŧap yuŋ duuţ. \v 11 Kë nin aloŋ aşë wo aanhil kaţu iŧap iloŋ impaţi bë mënţ inwooŋ da ya ; iŧap mënţ iwooŋ Yeŧu *Kriŧtu. \v 12 Ñaaŋ ahil kaniw na uwuuru, unŧaam, mnlaak mnuura, imul, pjaagal. \v 13 Uko wi akjejaaŋ pniwna, ulemp wi nul uluŋ kawinana ţi unuur wi pwayëş. Unuur mënţ bdoo bado upën uwinana, buŋ mënţ badiiman ulemp wi ñaaŋ andoli adooŋ. \v 14 Woli uko wi aniwuŋ unaţ aliinŧ, ayeenk katuum ; \v 15 uşale yik, awaaŋandën kaşë buura buur ji ñaaŋ ambuuruŋ pyik. \p \v 16 Naamme kë nawo katoh ki Naşibaţi i, kë *uhaaş wi nul uwo ţi an meeţ i? \v 17 Woli ñaaŋ aloŋ aŧok katoh ki Naşibaţi, uŋ mënţan Naşibaţi aŧoka. Katoh ki Naşibaţi kayimani, katoh mënţ kawooŋ an. \p \v 18 Nin ñaaŋ awutan kaguur uleeful! Woli ñaaŋ aloŋ ţi an aşal aji awo na uşal unŧuŋa wi umundu wi, akakan nayila ahilna akak ñaaŋ anwooŋ na uşal unŧuŋa na manjoonan. \v 19 Uşal unŧuŋa wi umundu wi uwo ŋyila ţi këş ki Naşibaţi. Hënk di upiiŧaniiŋ ţi Ulibra wi Naşibaţi aji : \qt « Aji mob banjakuŋ aji bawo na ŋşal ŋnŧuŋa ţi kaguuru ki baka. »\qt*\x + \xo 3:19 \xo*\xt Yob 5.13.\xt*\x* \v 20 Ukak apiiŧana aji : \qt « Ajugun ame ŋşal ŋi bañaaŋ banŧuŋa, ame kë ŋawaaŋ udooni. »\qt*\x + \xo 3:20 \xo*\xt Kañaam 94.11.\xt*\x* \v 21 Ukaaŋ kë ñaaŋ aanwo kado kahompna bañaaŋ bajën ; an nakaaŋ iko bŧi na bañaaŋ bŧi : \v 22 uwole Pawulu, uwole Apoloŧ, këme Kefaŧ\f + \fr 3:22 \fr*\fq Kefaŧ: \fq*\ft Katim kaloŋ ki Kefaŧ kawo Piyeer.\ft*\f*, uwole umundu, uwole ubida, këme pkeţ, këme uko wi nţa na wi faan, an nakaaŋ iko bŧi na bañaaŋ bŧi. \v 23 Te an Kriŧtu aka'anaŋ, kë Kriŧtu ul, Naşibaţi aka'uluŋ. \c 4 \s1 Balempar Kriŧtu \p \v 1 Kë un, nawo kajejun keeri ji balempar *Kriŧtu, bañaaŋ banwooŋ bamali biki Naşibaţi aţuuŋ pdiiman bañaaŋ iko yi nul immeniiŋ. \v 2 Namali awo kado kalempar ajugul na uhaaş ujinţ. \v 3 Kë nji nşë wo mënţo aten me nawayëşaan këme uruha wi bañaaŋ bajën uwayëşaan, mënka kak na pwayëş uleef naan. \v 4 Uhaaş wi naan uunjakën aji djubani kë nşë wo kakşa mënji dwo naŧool ; Ajugun akwayëşaanuŋ kaţup. \v 5 Ukaaŋ kë naanwo i kaŧaran pwayëş: nayoonkan unuur wi Ajugun akbiiŋ. Ul akluŋ kado iko immeniiŋ yi bdëm ipën iwinana, kadiiman iko inwooŋ ţi ŋşal ŋi bañaaŋ. Wal mënţ Naşibaţi adëman ñaaŋ andoli kaliŋan na ulemp wi adoluŋ. \p \v 6 An bayiţ naan nakaaŋ kë nţëpna ţi uko wi Apoloŧ na wi naan nahilna najukna ţi un pwut kado umpaţi na uko wi bapiiŧuŋ. Hënk, nin aloŋ ţi an awutna kado kahomp kaji awo na imoŋ këme na undu. \v 7 Iwi, in adoliiŋ kë ipel bandukiiŋ ba? We wi ikaaŋ, bë iinyeenk yeenk wa ba? Kë wi iyeenkuŋ wa, we uwooŋ pdo kahomp kawo ji baanţenu ţen wa ba? \p \v 8 Naşal aji nado bi kaka uko wi nanumiiŋ bŧi i? Naşal aji nado bi wo wo bayok i? Kë nakak başih adukun kafeţ i? Na manjoonan, dñehan nakak başih, ŋhilna ŋşih na an. \v 9 Naşibaţi awo wo ji aţu un ŋnwooŋ banjañan du kafeţ ji bañaaŋ banjubanuŋ aŧaaŋ na pkeţ. Ŋkak bten bi umundu bŧi : ŋwanjuŧ na bañaaŋ bajën. \v 10 *Kriŧtu akaaŋ kë ŋwo bayila, kë an naşë şal aji Kriŧtu akaaŋ kë naji naji nawo na uşal unŧuŋa. Un ŋbiişnaa, kë an naşë wo na mnhina. Badëmanan kë un başë walanun. \v 11 Te nţa, ŋwo na ubon, udaan kë uţijun, ŋwo byişu, ŋwo ţi mnhaj, ŋwaaŋ dko dfëţ, ŋwo ţi pñaay na dko, \v 12 ŋnoor ţi ulemp wi iñen yi nun. Woli ñaaŋ akarun, ŋji ŋñehandëra bnuura ; ahajanun le, ŋmiir ; \v 13 woli ñaaŋ aţup buţaan ţi un, ŋji ŋţup bnuura ţi a. Te nţa ŋwo uko unwuţnuŋ ţi mboş awo uko wi bañaaŋ bŧi bagaŧuŋ. \p \v 14 Mëmpiiŧan piiŧ hënk nakownaana, dpiiŧan piiŧ ji babuk naan biki nŋaluŋ maakan nahilna name. \v 15 Woli nado ka bañaaŋ iñeen week ŋyaaş iñeen week (10 000) bankjukananaŋ bgah bi *Kriŧtu nakaha aşinan aloolan : nakak babuk naan ţi Yeŧu Kriŧtu wi nţupanaŋ *Uţup Ulil Unuura. \v 16 Dkooţan keeri, nadoonaan nado kado ji nji. \v 17 Uko waŋ ukaaŋ kë nyil du an Timote anwooŋ abuk naan ţi Ajugun i nŋaluŋ maakan kë abot amëbanaan, aluŋ kaleşanan mnwo mi naan wi nwooŋ ţi ploolan na Kriŧtu Yeŧu manŧaaŋuŋ na uko wi njaaŋ kajukan banfiyaaruŋ bŧi ţi dko bŧi. \p \v 18 Baloŋ badeeŋ igaŋan awo ţi phomp aşal aji mënkkak du an. \v 19 Kë nşë bi du an uunkjon woli ulil Ajugun katen bahomp mënţ. Woli dluŋ aban, mënkten ŋţup ŋi baka ţañ, dten me baka mnhina na manjoonan. \v 20 *Pşih pi Naşibaţi paanwo ţi ŋţup ţañ, pawo ţi mnhina. \v 21 We wi nahokanuŋ keeri? Naŋal mbi du an na pmul këme mbi du an na uŋal na pjoob bkow? \c 5 \s1 Mnwo mwuţaan ţi pnŧuk pi banfiyaaruŋ \p \v 1 Na manjoonan, baji baţiiniyaan mnwo mnwuţaan ţi pŧoof pi nan, mnwo mnwuţaan mandooŋ awo maanwo du banwooŋ baanfiyaar Naşibaţi : ñiinţ aloŋ adoo ya apiinţ na ahar aşin. \v 2 Kë naşë homp, nawo lah kawo ji bañaaŋ banwooŋ na puum kado ñiinţ mënţ apën ţi pŧoofan. \v 3 Nji kë nşë wo mënwo da na an, uhaaş wi naan kë uşë wo da, ddo bi wayëş wayëş ñiinţ andoluŋ uko mënţ ji ñaaŋ anwooŋ da, amaar. \v 4 Ddo uko mënţ ţi katim ki Yeŧu Ajugun. Aa, wal wi nakluŋ kayit, nşë wo ţi pŧoofan na uhaaş, mnhina mi Yeŧu Ajugun manwo da na nja, \v 5 naşë nawutar ñiinţ nawuţaan mënţ *Ŧatana, uleef wi nul uŧoknaana. Hënk uhaaş wi nul uşë uluŋ ubuur ţi unuur wi Ajugun akwayëşuŋ bañaaŋ. \p \v 6 Naanwo i kado kahomp nin! Naamme kë uko untiinku utaajanaan pşon ujaaŋ unaţan pşon pŧum i? \v 7 Napënaan uko utaajanaani pşon ujon, nakakna pşon phalu, bañaaŋ bajinţ ţi këş ki Naşibaţi. Nado bi wo wo bajinţ. *Kriŧtu anwooŋ unkaneel wi *Ufeŧtu wi Mbuur awul kaţuţul pa nja. \v 8 Nawulën keeri ŋdo ufeŧtu, ŋwut kawo na mnŋot na ipekadu ji ipoom inwooŋ na uko utaajanaani pşon ujon, ŋwo bañaaŋ bajinţ ţi këş ki Naşibaţi, banjaaŋ baţup manjoonan, banwooŋ ji pşon phalu. \p \v 9 Ţi kakaarta kaloŋ ki mpiiŧanaŋ djakan aji nalow bañaaŋ banwooŋ ţi pjuban pi piinţ. \v 10 Wi njakuŋ haŋ, mënţ bajuban ţi piinţ bŧi biki nji kaţiiniyaanuŋ, këme bañeebar iko, këme baguuru, këme banjaaŋ badëman ŋnŧoŋ. Woli hënk di njakuŋ lah, napën ţi umundu! \v 11 Uko wi nŋaluŋ lah kaţupan uwo nawut kanaakiir na ñaaŋ anjakuŋ aji awo i *Kriŧtu aşë wo ţi pjuban pi piinţ këme añeebar iko, këme adëman ŋnŧoŋ, akuutar, akuj, këme awo naguuru. Naando wo wo kaţok pde na ñaaŋ mënţ. \v 12 Nji dkaaŋ na pwayëş bañaaŋ banwooŋ baanwo biki Kriŧtu i? Nin! Mënţ banwooŋ biki Kriŧtu biki ŋwooŋ i kawayëş i? \v 13 Naşibaţi akluŋ kawayëş banwooŋ baanwo biki Kriŧtu. Nadolan jibi *Ulibra wi Naşibaţi uţu'anaŋ pdo : \qt « Napënaan ñaaŋ naŋot ţi pŧoofan. »\qt*\x + \xo 5:13 \xo*\xt Pleşan 17.7.\xt*\x* \c 6 \s1 Pŋom na uruha ţi pŧoof pi banfiyaaruŋ \p \v 1 Woli aloŋ ţi an aka uhok na ayiţul ţi *Kriŧtu, hum di di ajaaŋ añoom kañooţa pwayëş du banwooŋ baamme uko unwooŋ uŧool ţi kadun ki Naşibaţi, kawo aanji ñooţa du banwooŋ biki Naşibaţi bawayëşa? \v 2 Naamme kë bañaaŋ biki Naşibaţi bakluŋ kawayëş umundu i? Kë woli nawooŋ i kawayëş umundu, nabiişna pwayëş iko impoţi i? \v 3 Naamme kë ŋluŋ kawayëş ŋwanjuŧ i? Kë hum di di ŋwooŋ ŋënhil kawayëş iko yi umundu wi ba? \v 4 An kë naşë ji naka uhok ţi iko yi umundu wi kaşë ya du bañaaŋ biki banfiyaaruŋ *Kriŧtu baţuuŋ bawayëş bawaaŋ udooni. \v 5 Dţiini hënk nakownaana. Naanwo na ñaaŋ aloŋ ţi an anwooŋ na uşal unŧuŋa anhiluŋ kawayëş uhok ţi pŧoofan i? \v 6 Kë naşë ji nado anfiyaaruŋ Kriŧtu aya na ayiţul ţi Kriŧtu uruha, kabaa beeh kañooţa du kadun ki banwooŋ baanfiyaari. \p \v 7 Na manjoonan pdo kado uruha ţi pŧoofan pado bi diiman diiman kë najoti. We ukaaŋ kë naambaa ţëp ţëp adinan badolan buţaan ba? We ukaaŋ kë naankwut bakiijan ba? \v 8 Kë naşë ji nabaa ţëp ţëp kado buţaan, kakiij bandukiiŋ, kadoo do haŋ na bayiţan ţi *Kriŧtu. \v 9 Naamme kë banjaaŋ bado buţaan baankluŋ kawo du *Pşih pi Naşibaţi i? Naŧiinkan bnuura : bañaaŋ banjaaŋ bajuban pjuban pi piinţ, banjaaŋ badëman ŋnŧoŋ, baţupan, banjaaŋ bapiinţ na biinţ ji baka, këme baaţ ji baka, \v 10 bakiij, bajaaŋ bañeebar iko, bakuj, bakuutar na baguuru baankwo du Pşih pi Naşibaţi. \v 11 Kë hënk di baloŋ ţi an babiiŋ awo. Kë Naşibaţi i nja aşë ţëpna ţi Yeŧu Kriŧtu Ajugun na *Uhaaş wi nul añow ipekadu yi nan, kë nakak ayiman, adolan kë nawo baŧool ţi këş ki nul. \s1 Pmëban uleef ji dko di *Uhaaş wi Naşibaţi ufëţuŋ \p \v 12 Baloŋ baji baji : « Nji, dhinan kado iko bŧi, » kë iko bŧi işë wo iinnuura pa ñaaŋ. Aa, dhinan kado iko bŧi, kë nşë wo mënkdinan uko uloŋ udo kaţoŋën. \v 13 Baloŋ ţi an baji baji : « Uko ude uwo wi kayiŋ, kë kayiŋ kawo ki uko ude, » kë Naşibaţi aşë luŋ kaba na yul bŧi. Kë uleef uşë wo uunwo wo pdo kajubanaan pjuban pi piinţ, uwo wi Ajugun, ul amëbanuŋ wa. \v 14 Kë Naşibaţi, annaţanuŋ Ajugun ţi pkeţ, akak aluŋ kanaţan nja ţi pa na mnhina mi nul. \v 15 Naamme kë uleef wi nan uwo kafah kaloŋ ki uleef wi *Kriŧtu i? Djej keeri uleef wi Kriŧtu kado uleef wi naţuunk i? \v 16 Naamme kë ñaaŋ anyaaŋ anaakiir na ñaaţ naţuunk aji kak kawo ñaaŋ aloolan na a i? Na manjoonan upiiŧana aji ţi Ulibra wi Naşibaţi : \qt « Bukal batëb bakak ñaaŋ aloolan. »\qt*\x + \xo 6:16 \xo*\xt Ujuni 2.24.\xt*\x* \v 17 Kë hënk kak di di ñaaŋ annakiiruŋ na Ajugun, ajaaŋ akak uhaaş uloolan na a. \p \v 18 Nadoon kaţi keeri pjuban pi piinţ. Pekadu dloŋ dmpaţi di ñaaŋ adoluŋ dawo du uleef bdig, kë anşaaŋ ajuban pjuban pi piinţ aji juban uleeful. \v 19 Naamme me kë uleef wi nan uwooŋ dko dyimanaan di *Uhaaş wi Naşibaţi ufëţuŋ i? Uwo ţi an, Naşibaţi awulanaŋ wa. Mënţ an keeri nakaaŋ uleefan. \v 20 Naşibaţi anugan nug ţi preeş pweek. Nadoon kadëmana keeri na uleefan mënţ. \c 7 \s1 Bniim \p \v 1 Hënkuŋ, dbi ţi uko wi nabiiŋ aheparaan aji me unuura ñiinţ aţo bë aankwo na ñaaţ. \v 2 Uko wi njakuŋ wi : jibi nameeŋ kë ñaaŋ ahinan kajot ţi pjuban pi piinţ, dşal aji ñiinţ andoli aji wo kawo na aharul, ñaaţ andoli kak awo na ayinul. \v 3 Ñiinţ adoon kado uko wi awooŋ i kado kado na aharul, ñaaţ kak ado wi awooŋ kado. \v 4 Mënţ ñaaţ akaaŋ uleeful, ayinul a ; kë hënk kak di di ñiinţ awooŋ aanka uleeful, aharul akaaŋ wa. \v 5 Nawutan keeri kaneenandër ŋleefan bë naanţo ţo awat ţi ploolan kalowiir ŋwal ŋloŋ, kahilna kawo ţi pñehan Naşibaţi. Woli nabaa, naşë kak, kaţi *Ŧatana abi ado na pguuran ţiki naanji nahil pmëban ŋleefan. \p \v 6 Uko wi nţupuŋ wi, mënjakan aji uwooŋ uko wi pdo kado, dji nahil kado wa. \v 7 Kë nşë hokan bañaaŋ bŧi bawo ji nji, bawut kaniim. Kë ñaaŋ andoli aşë ji yeenkna du Naşibaţi uţen umbaaŋ kabi wo wo wi nul, aloŋ aji yeenk wi bniim, undu kayeenk wi pduka nayoţ. \p \v 8 Kë nşë ji na biinţ na baaţ banwooŋ baanwo ţi bniim, kë unuura baduka haŋ ji nji. \v 9 Başale wo baanhil pmëban ŋleef ŋi baka, bawo kawo ţi bniim. Uhokan ñaaŋ awo ţi bniim kë di pkeţ na uyen. \p \v 10 Kë banşaaŋ awo ţi bniim, uko wi nţuuŋ baka pdo wi, dbaa ji nji, uko wi Ajugun aţuuŋ pdo wii wi : ñaaţ anniimiiŋ aanwo kagar na ayinul. \v 11 Kë woli agar na a, awo kaduka hënk këme kakak kaŧiinkar na a. Kë hënk kak di di ñiinţ awooŋ aanwo kagar na aharul. \p \v 12 Kë nşë ŋal kaţupan kak uko uloŋ, nji ţi uleef naan djakuŋ, mënţ Ajugun a : ñiinţ anfiyaaruŋ *Kriŧtu awole na ñaaţ kë awo anwooŋ aanfiyaara, kë ñaaţ adinan pwo ţi bniim, aanwo kagar na a. \v 13 Kë ñaaţ anfiyaaruŋ Kriŧtu awole na ñiinţ anwooŋ aanfiyaara, kë adinan pwo na a, aanwo kagar na a. \v 14 Ñiinţ anwooŋ aanfiyaari, aharul mënţ aji dola akak najinţ ţi këş ki Naşibaţi, kë ñaaţ anwooŋ aanfiyaari, ayinul mënţ aji dola akak najinţ. Woli mënţ hënk da lah, babukan kawo baţop ţi këş ki Naşibaţi, kë jibi uwooŋ hënk, bawo bajinţ. \v 15 Kë woli anwooŋ aanfiyaar Kriŧtu aŋal pgar, agaran ; ñiinţ këme ñaaţ anfiyaaruŋ aanwo katanana wal mënţ. Na manjoonan Naşibaţi adu'an nawo ţi mnjeeh. \v 16 Iwi ñaaţ, imehaara me iluŋ kabuuran ayinu i? Kë iwi ñiinţ imehaara me iluŋ kabuuran aharu i? \s1 Pwo jibi Naşibaţi ajakuŋ ŋwo \p \v 17 Woli mënţ uko wi nţiiniyaanuŋ hënkuŋ wa, ñaaŋ andoli awo kawo jibi Ajugun aţenuluŋ kë awoo, jibi abiiŋ awo wi Naşibaţi adu'uluŋ. Uko mënţ wii wi njakuŋ na banfiyaaruŋ bŧi bado kaţaş. \v 18 Woli ñaaŋ aloŋ ţi wal wi adu'aniiŋ awala kaŧëmp, adukiiŋ haŋ. Woli aanwala kaŧëmp wal wi adu'aniiŋ, awutan kado bawalana kaŧëmp. \v 19 Pwala kaŧëmp paanwo nin uko uloŋ, kë pwo iinwala kaŧëmp paanwo nin uko uloŋ ; uko unkaaŋ udooni, uwo pţaş iko yi Naşibaţi aţuuŋ pdo kado. \v 20 Aa, ñaaŋ andoli adukiin jibi abiiŋ awo wal wi Naşibaţi adu'uluŋ. \v 21 Woli iwo najuuk ţi ulemp wal wi idu'aniiŋ, kţoo kaţaaf uko uloŋ. Kë woli ihil kabuur, buuran. \v 22 Na manjoonan, ñaaŋ i bakjuuknţënuŋ ţi ulemp wi Ajugun adu'uluŋ, awo najeeh ţi këş ki Ajugun, kë ñaaŋ anwooŋ najeeh wi adu'aniiŋ awo najuuk ţi ulemp i *Kriŧtu. \v 23 Naşibaţi anugan nug ţi preeş pweek, nawutan keeri kakak bajuuk ţi ulemp biki bañaaŋ bajën. \v 24 An bayiţ naan, dkak aţupan : andoli ţi an adukiin ţi kadun ki Naşibaţi jibi abiiŋ awo wal wi adu'aniiŋ. \s1 Ţi uko wi bañaaŋ banwooŋ baando bi wo ţi bniim \p \v 25 Ţi uko wi bañaaŋ banwooŋ baando bi wo ţi bniim, Ajugun aanţupën uko wi pţu'an nado kado, kë nşë wulan uşal naan. Naşibaţi awulnuŋ mñaga mi nul, ukaaŋ kë nawo kaŧiinkën. \v 26 Jibi umundu uŧokiiŋ hënkuŋ uko wi nşaluŋ aji unuura uwo ñaaŋ andoli aduka jibi awooŋ. \v 27 Woli iniimi, wutan kala pgar na ñaaţ. Woli iiniimi, wutan kado kala bniim. \v 28 Kë işale aniim, iinjubani ; woli neegani aniimaa, aanjubani ; kë bañaaŋ bannimiiŋ başë luŋ kahaj, ukaaŋ kë nŋal kalowanan mnhaj mënţ. \p \v 29 An bayiţ naan, uko wi nŋaluŋ kajakan wii wi : uba umundu uñogi. Hënkuŋ banwooŋ na baaţ bawoon ji baanwo na baka, \v 30 bankwooniiŋ bawoon ji baankwooni wooni, banwooŋ ţi mnlilan bawoon ji baanlilan lilan, banknuguŋ bawoon ji baanka ka, \v 31 banwooŋ ţi iko yi umundu wi badoon ji banwooŋ baanwo ţi ya. Umundu jibi uwooŋ hënk uba hënkuŋ. \p \v 32 Kë nşë ŋal nawut kawo ţi manţaaf. Ñaaŋ anwooŋ aanniimi aji ţaaf iko yi Ajugun, aji şal jibi akliluli. \v 33 Kë anniimuŋ aşë ji ţaaf iko yi umundu, aji şal jibi aklili aharul, \v 34 wal mënţ aji wo na ŋşal ŋtëb. Kë hënk kak di di ñaaţ anwooŋ aanniimaa, na ñaaţ anwooŋ aando bi me ñiinţ bajaaŋ baţaaf iko yi Ajugun, kahilna kawo ţi këş nul bajinţ ţi uleef na ţi uhaaş. Kë anniimiiŋ aşë ji şal iko yi umundu, aji şal jibi aklili ayinul. \v 35 Dţup uko mënţ pa bnuura bi nan ; mëŋal ŋal pţu'an pkuŋ pi nawooŋ naanhinani. Dŋal nado uko unwooŋ unuurnaaniiŋ naşë namëban ţi Ajugun naliinŧ, naliŋ ţi ul ţañ. \p \v 36 Hënkuŋ, woli ñiinţ ajok ñaaţ, aşë win kë aanhil pmëban uleeful, kë ñaaţ akëş bniim, aniimana, mënţ pekadu da. \v 37 Bë woli ñiinţ aşaluŋ bnuura du uhaaşul meeţ, nin aloŋ aanwuuka wuuk, kë uwo uko wi aŋaluŋ, kë aji ayukana, aankpiinţ na a, aankniima, uŋ mënţan ado bnuura. \v 38 Hënk, ñaaŋ anniimuŋ ñaaţ i ajokuŋ ado bnuura, kë anşaaŋ awo aaniimi aşë do bnuura kak apel. \v 39 Ñaaţ aji wo kawo na ayinul ŋwal bŧi wi awooŋ najeb, kë woli ayinul abi akeţ ahina kaniimar na ñaaŋ i aŋaluŋ, bubara awo i Ajugun. \v 40 Kë nşë şal aji woli aduka jibi awooŋ, anuurandën kapel. Nji kak dşal aji dwo na *Uhaaş wi Naşibaţi. \c 8 \s1 Ţi uko wi pde uyemaţ wi mngur \p \v 1 Hënkuŋ, dbi ţi uko wi uyemaţ wi mngur. Ŋme kë nja bŧi ŋwo na kame ţi uko mënţ. Kë kame kaşë ji kado ñaaŋ adeeŋ igaŋan kahomp, uŋal kë uşë ji udo bañaaŋ baya kadun. \v 2 Woli ñaaŋ aşal aji ame uko uloŋ, aando bi me jibi awooŋ i kame. \v 3 Kë ñaaŋ aşale ŋal Naşibaţi, uŋ mënţan Naşibaţi aji me a. \p \v 4 Ţi uko wi pde uyemaţ wi mngur keeri, ŋme kë iko yi bañaaŋ bajaaŋ badëman kawo wo ji iwo Naşibaţi iinwo nin uko uloŋ ţi umundu, kë Naşibaţi awoha aloolan. \v 5 Na manjoonan udo ka iko iŧum du baţi na ţi mboş yi bañaaŋ bajaaŋ badu Naşibaţi na Ajugun, \v 6 kë nja ŋşë fiyaar kë Naşibaţi awoha aloolan, Aşin nja a ; iko bŧi iwoona du a, kë ul akaaŋ kë ŋka ubida. Kë Ajugun aloolan awohaŋ, Yeŧu *Kriŧtu a, iko bŧi iţëpna ţi a, kë nja ŋkak aţëpna ţi a aka ubida. \p \v 7 Kë mënţ bañaaŋ bŧi başaaŋ ame uko mënţ. Banfiyaaruŋ baloŋ banţaaluŋ ţfa pdëman iko iloŋ yi bajaaŋ badu Naşibaţi mënţ baji bade ŋyemaţ mënţ kaşë ţu ţi uşal te hënkuŋ kë bawo ţi bţeŋan. Hënk, uşal wi baka unwooŋ uunliinŧi uşë kak kaţop. \v 8 Mënţ uko ude ukdoluŋ nja ŋhil ŋnaţ ţi kadun ki Naşibaţi : woli ŋëndee, ŋënkwaaŋ nin uko uloŋ ; woli ŋdee, ŋënkka nin uko uloŋ. \v 9 Naţaafaraan kakşa uko wi badinananaŋ pdo wi nawooŋ banfiyaaruŋ udo bayiţan ţi *Kriŧtu mënţ biki ŋşal ŋawooŋ ŋaanliinŧi bajuban. \v 10 Woli ide du kaduŋ ki iko yi bajaaŋ badëman kadu Naşibaţi, iwi immeeŋ kë ihil pdo wa, kë anfiyaaruŋ Kriŧtu aloŋ i uşal uwooŋ uunliinŧi awinu, iinşal aji itëŋţëna ado kade ŋyemaţ ŋi mngur i? \v 11 Hënk, ido na kame ki nu kë anwooŋ aanliinŧ uşal kë aneemi, ayiţu mënţ i Kriŧtu akeţaruŋ. \v 12 Wal wi najubanuŋ haŋ bayiţan ţi Kriŧtu, aŧok ŋşal ŋi baka ŋanwooŋ ŋaanliinŧi, najuban juban Kriŧtu. \v 13 Ukaaŋ kë woli uko ude uloŋ ukaki kado ayiţ naan ajot, kahokan pwut kade wa kawutna kado ajot. \c 9 \s1 Uko wi nanjañan awooŋ i kado \p \v 1 Jëm badinanaan pdo iko bŧi i? Mënwo *nanjañan i? Mënwin Yeŧu Ajugun i? Mënţ nji dţijanaŋ ţi bgah bi Ajugun i? \v 2 Woli mënwo nanjañan ţi këş ki baloŋ, dwo kawo a ţi këş ki nan ; na manjoonan an najaaŋ nadiiman kë nji dwo nanjañan wi nawooŋ baloolan na Ajugun. \p \v 3 Uko wi nji kaŧeemuŋ banklaţnuŋ wii wi : \v 4 ŋënka na pka uko ude na udaan ţi ulemp wi pţup *Uţup Ulil Unuura i? \v 5 Ŋënka na pjej ayiţun ţi *Kriŧtu awo aharun jibi banjañan bandukiiŋ na babuk aşin Ajugun na Kefaŧ\f + \fr 9:5 \fr*\fq Kefaŧ: \fq*\ft Katim kaloŋ ki Kefaŧ kawo Piyeer.\ft*\f* i? \v 6 Nji na Barnabaŧ ţañ ŋwooŋ kado kak ulemp wi iñen yi nun kadeena i? \v 7 Nabi ŧiinka kë baji nangoli aklukuŋ uko wi akdeeŋ i? In ajaaŋ ado uţeeh kaşë wo aanji deena wa? In ajaaŋ ado batani kaşë wo iinji kdaan mntow mi batani mënţ ba? \p \v 8 Dţiiniyaan iko yi bañaaŋ bajën bajaaŋ bado nahilna nayikrën, kë *Bgah bi Moyiŧ bakak aţiiniyaan uko mënţ kak. \v 9 Na manjoonan, upiiŧana ţi Bgah bi Moyiŧ aji : \qt « Iinwo kaneenan uwit unklempariiŋ pfeer wal wi kakit kabanuŋ. »\qt*\x + \xo 9:9 \xo*\xt Pleşan 25.4.\xt*\x* Naşibaţi aji ţaaf ŋgit i? \v 10 Mënţ nja ŋkaaŋ kë aţiini haŋ i? Aa, nja ŋkaaŋ kë uko mënţ upiiŧanaa. Ñaaŋ anjaaruŋ na ankituŋ baji bahaţ kë baluŋ kayeenk kafah ki baka ţi uko wi bakituŋ. \v 11 Kë un ŋnŧepiiŋ iko inuura inwoonuŋ du Naşibaţi ţi an, naşal aji ŋënwo i pyeenk du an kapelan iko inuura yi umundu wi yi ŋnumiiŋ i? \v 12 Woli bañaaŋ baloŋ bampaţi bayeenk iko mënţ ţi an, un ŋënwo i kaţëp ţëp kayeenk ya kapelan i? \p Kë ŋşë wo ŋënţo aten uko mënţ, ŋbaa ţëp ţëp amiir iko bŧi kawutna kaneenan *Uţup Ulil Unuura wi *Kriŧtu uya kadun. \v 13 Naamme kë bañaaŋ banjaaŋ balemp du *Katoh Kaweek ki Naşibaţi baka na pdeena da i? Aa, bankţeŋanuŋ du *umeeşa wi mngur baka na pyeenk ţi iko inţeŋanuŋ da. \v 14 Kë hënk kak di di Ajugun ajakuŋ na banknţupuŋ Uţup Ulil Unuura aji bawo kadeena pdo kaţup uţup mënţ. \p \v 15 Kë nji ţi uleef naan nşë wo mënhepar iko mënţ bŧi. Mënkpiiŧ piiŧ kayeenkna iko mënţ: na manjoonan, dhokan kakeţ! Uko wi nji kanahnuŋ, nin ñaaŋ aankŧok wa. \v 16 Mënwo kado kahomp kaji dţup *Uţup Ulil Unuura, uwo uko wi Naşibaţi aţu'ënuŋ pdo. Woli mënţup wa, kawuţën. \v 17 Woli uwo lah uko wi nji ţi uleef naan njakuŋ aji ddo, kaka baluk ; kë uşë wo uunwo haŋ, Naşibaţi aţu'ënuŋ pdo wa. \v 18 Kë we uwooŋ baluk naan keeri? Uwooŋ ndo kaţup Uţup Ulil Unuura wi nji kaţupuŋ, kawo mënklempaşaana wa. \p \v 19 Nin aloŋ aanhil kaţu'ën pdo uko uloŋ, kë nşë ŋal ŋal kalempar bañaaŋ bŧi, kahilna kaţij bañaaŋ baŧum maakan ţi pfiyaar *Kriŧtu. \v 20 Woli dwo ţi pŧoof pi bayuday, dji kawo ji nayuday, kahilna kaţij baka ţi pfiyaar Kriŧtu. Woli dwo ţi pŧoof pi bankţaşuŋ Bgah bi Moyiŧ, dji kawo ji ñaaŋ ankţaşuŋ ba kahilna kak kado baka bafiyaar Kriŧtu, nji ndooŋ awo mënka na pţaş ba. \v 21 Woli dwo ţi pŧoof pi banwooŋ baankţaş Bgah bi Moyiŧ, dji kawo ji ñaaŋ anwooŋ aankţaş ba kahilna kado baka bafiyaar. Kë nşë wo mënwo ñaaŋ anwooŋ aanji ţaş bgah bi Naşibaţi, wi njaaŋ kaţaş bgah bi *Kriŧtu. \v 22 Woli dwo ţi pŧoof pi banwooŋ baanliinŧ ţi pfiyaar, dwo ji banwooŋ baanliinŧ ţi pa. Dwo iko bŧi pa bañaaŋ bŧi, kahilna kado jibi nhilanuŋ, Kriŧtu ahilna abuuran baloŋ. \v 23 *Uţup Ulil Unuura ukaaŋ kë ndo iko mënţ bŧi, kahilna kayeenk iko yi uhoŋuŋ. \p \v 24 Naamme kë ţi pţi, baŧum baji baţi, aloolan kaşë jot bandukiiŋ kadun kayeenk katuum i? Naţiin keeri nahilna nayeenk katuum. \v 25 Bampëtar baji bawut iko bŧi kahilna kabomandër. Kë başë ji bado haŋ kahilna kayeenk katuum. Kë katuum mënţ kaşë ji kaba. Nja kë ŋşë ji ŋdo haŋ kahilna kayeenk katuum kanwooŋ kaankba. \v 26 Ukaaŋ kë mëmbubara aţi, mënji kabubara kagutan, dji kabi taman taman. \v 27 Dji kamiir iko iŧum, kaţijan uleef, kaţi pţup bañaaŋ *Uţup Ulil Unuura kaşë kawo mënkyeenk katuum ki uhoŋuŋ. \c 10 \s1 Uko undoluŋ bañaaŋ biki *Iŧrayel du pndiiş \p \v 1 An bayiţ naan, dŋal naleş uko umbiiŋ ado bateem nja. Wi bapënnuŋ uŧaak wi *Ejiptu na *Moyiŧ bawo bŧi ţi kanfëluŋ uţeeh, amuur *bdëk bjeenkal\x + \xo 10:1 \xo*\xt Natenan ţi Ppën 13.21-22.\xt*\x*. \v 2 Uwo wo ji bukal bŧi babatŧaar ţi kanfëluŋ na bdëk kawoona baloolan na Moyiŧ. \v 3 Bukal bŧi bade pde pi Naşibaţi awuluŋ, \v 4 adaan meel mi Naşibaţi adoluŋ kë mampënna ţi plaak, kë plaak mënţ pawooŋ *Kriŧtu. \v 5 Kë baŧum maakan ţi baka başë bi wo baanlil Naşibaţi, ukaaŋ kë bakeţ kë muum manratan du *pndiiş. \p \v 6 Iko yaŋ, yi bateen nja badoluŋ, idiiman nja kë ŋwo i kawut kaŋal pdo iko iwuţaan ji baka. \v 7 Nawutan kado kadëman iko yi bajaaŋ badu Naşibaţi ji baloŋ ţi baka. Hënk di di upiiŧaniiŋ ţi *Ulibra wi Naşibaţi aji : \qt « Bañaaŋ baţo ade, adaan aşë naţa unoh\qt*\x + \xo 10:7 \xo*\xt Ppën 32.6.\xt*\x*. » \v 8 Nawulën ŋwut pjuban pi piinţ ji baloŋ ţi baka, pul pakaaŋ kë bañaaŋ te iñeen itëb na ŋwajanţ, ŋyaaş iñeen-week ŋyaaş iñeen-week (23 000) bakeţ ţi unuur uloolan\x + \xo 10:8 \xo*\xt Natenan ţi Mnfën 25.1-18.\xt*\x*. \v 9 Nawulën ŋwut kado kadak *Kriŧtu jibi baloŋ ţi baka babiiŋ adak Naşibaţi\x + \xo 10:9 \xo*\xt Natenan ţi Mnfën 21.5,6.\xt*\x*, uko mënţ ukaaŋ kë ŋpula ŋafiŋ baka. \v 10 Nawutan kado kaŋur ŋuran jibi baloŋ ţi baka babiiŋ ado, uko mënţ ukaaŋ kë uwanjuŧ unjaaŋ ufiŋ uba na baka. \v 11 Nja ŋññoguŋ ţi uba umundu, iko mënţan yuŋ bŧi, yi bateem nja badoluŋ, iwo wo ŋhilna ŋten ţi ya abot apiiŧana ŋhilna ŋlipara. \v 12 Hënk keeri woli ñaaŋ aşal aji anaţi, alipariin kajot. \v 13 Mnhaj mi nahajaŋ, baloŋ bahaj ma. Kë Naşibaţi aşë luŋ kado uko wi ajakuŋ, aankdinan iko mënţ iwuukan nado buţaan bi nawooŋ naankhilan pbuur. Woli iko mënţ iwuukan nado buţaan aji dolan nabuur kakuţ kaţijan kaliinŧ. \s1 Pwut kadëman iko yi bajaaŋ badu Naşibaţi \p \v 14 Ukaaŋ keeri kë nji na an biki nŋaluŋ maakan nalowan iko yi bajaaŋ bado Naşibaţi. \v 15 Nawo bañaaŋ bankaaŋ ŋşal, ukaaŋ kë nŋal naŧiink bnuura uko wi nji kaţupanaŋ. \v 16 Naşalan pnkalame pandaannuŋ ţi kañah kabaañşaani ki *Kriŧtu pankaaŋ kë ŋji ŋbeeb Naşibaţi : woli ŋdaan ţi pa, ŋënji ŋwo ţi ploolan na Kriŧtu ţi pñaak pi atuluŋ i? Hënk kak, kapoom ki ŋjaaŋ ŋpitëş kaanwo pwo baloolan na Kriŧtu ţi uleef wi nul wi awuluŋ i? \v 17 Ŋfaaşiir nja bŧi kapoom kaloolan, uko mënţ udiiman kë ŋŧum aşë woha uleef uloolan. \v 18 Natenan bañaaŋ biki Iŧrayel : banjaaŋ bade uyemaţ unţeŋanuŋ du *umeeşa wi mngur wi Naşibaţi, baanwo ţi ploolan na Naşibaţi i? \v 19 Kë we wi nŋaluŋ kaţupan hënk ba? Uyemaţ unţeŋanuŋ iko yi bajaaŋ bado Naşibaţi uka udooni i? Iko mënţ yuŋ ika udooni i? \v 20 Nin! Dji uko wi baţeŋanuŋ, na manjoonan baţeŋan wa ŋnŧoŋ, mënţ Naşibaţi i i baţeŋanuŋ wa. Mënŋal nawo ţi ploolan na ŋnŧoŋ. \v 21 Naanhilan kadaan ţi pnkalame pi Ajugun kakuţ kadaan ţi pi ŋnŧoŋ. Naanhilan kade du umeeşa wi Ajugun kakuţ kade du wi ŋnŧoŋ. \v 22 Woli ŋdo haŋ udeeb wi Ajugun uwala ţi nja. Naşal aji ŋhinan apela i? \s1 Pdo iko bŧi pa pdëman Naşibaţi \p \v 23 Dhinan kado iko bŧi, kë iko bŧi işë wo iinnuura pa ñaaŋ. Aa, dhinan kado iko bŧi kë mënţ iko bŧi işaaŋ aji iţu ñaaŋ aya kadun ţi pfiyaar. \v 24 Nin ñaaŋ awutan kado kaşal uleeful ţañ, adoon kaşal aŧënţul. \v 25 Nahinan kade iko bŧi inkwaapuŋ du ufeeru, kawut kaşal uko uloŋ. \v 26 Upiiŧana ţi *Ulibra wi Naşibaţi aji : \qt « Ajugun akaaŋ umundu na iko bŧi inwooŋ ţi wa. »\qt*\x + \xo 10:26 \xo*\xt Kañaam 24.1; 50.12; 89.12; Pleşan 10.14.\xt*\x* \p \v 27 Woli ñaaŋ anwooŋ aanfiyaar *Kriŧtu adu'an pyoban kë naŋal pya da, nadeen iko bŧi yi akwulanaŋ, nawut kaşal uko uloŋ. \v 28 Bë woli ajakan aji uyemaţ uwo wi baţeŋanaanuŋ iko yi bajaaŋ bado Naşibaţi, wutan kade ţiki ibi kaŧok uşal. \v 29 Wi njakuŋ uşal, mënţiiniyaan ţiiniyaan uşal wi nan, dţiiniyaan wi undu. We ukaaŋ kë ñaaŋ anwooŋ aanliinŧ ţi uşal, awo kado kaţup ţi uko wi nji nwooŋ kado? \v 30 Nji, woli dbeeb Naşibaţi ţi uko wi nji kadeeŋ, we ukaaŋ kë bakji ddo buţaan ţi uko wi mbeebuŋ Naşibaţi ba? » \p \v 31 Hënk, woli nade këme adaan, këme uko wi nakdolaruŋ, nadoon iko bŧi pa pdëman Naşibaţi. \v 32 Mnwo mi nan manwoon mnwo manwooŋ maankdo bayuday na banwooŋ baanwo bayuday na banfiyaaruŋ Kriŧtu bajot. \v 33 Hënk di di njaaŋ kado : dji kaŋal ţi iko bŧi pdo uko unliluŋ bañaaŋ bŧi. Mënji kaşal uleef naan, dji kaşal bandukiiŋ, bahilna babuur. \c 11 \p \v 1 Nadoon kado ji nji, jibi njaaŋ kado ji *Kriŧtu. \s1 Uko unyukuŋ pwohara pa ñiinţ na ñaaţ ţi wal wi pñehan Naşibaţi \p \v 2 Dbeeban ţi uko wi najaaŋ naleşën ţi iko bŧi abot amëban idolade yi nayeenknuŋ ţi nji jibi njukananaŋ ya. \v 3 Kë nşë ŋal name uko wi : ñiinţ andoli awoona ţi *Kriŧtu ; kë ñaaţ awoona ţi ñiinţ ; kë Kriŧtu awoona ţi Naşibaţi\f + \fr 11:3 \fr*\fq Ñiinţ andoli awoona ţi Kriŧtu ; kë ñaaţ awoona ţi ñiinţ ; kë Kriŧtu awoona ţi Naşibaţi : \fq*\ft baloŋ baji \ft*\fq Kriŧtu awo naweek ñiinţ ; kë ñiinţ awo naweek ñaaţ ; kë Naşibaţi awo naweek Kriŧtu.\fq*\f*. \v 4 Ñiinţ andoli ankñehanuŋ Naşibaţi këme aţupara aşë gur bkow aji walan Kriŧtu\f + \fr 11:4 \fr*\fq Aji walan Kriŧtu : \fq*\ft Bapiiŧ aji \ft*\fq aji walan bkowul.\fq*\f*; \v 5 kë ñaaţ ankñehanuŋ Naşibaţi këme aţupara bë aangur bkow awalan ayinul\f + \fr 11:5 \fr*\fq Aji awalan ayinul : \fq*\ft Bapiiŧ aji \ft*\fq aji walan bkowul.\fq*\f*: uwo wo ji awo ñaaţ andoluŋ buţaan kë bapuunka\f + \fr 11:5 \fr*\fq Bapuunka : \fq*\ft Ţfa du Korinŧ ppuunka ţi ñaaţ paji padiiman kë awo nawuţaan, nado pekadu, najuban pjuban pi piinţ.\ft*\f*. \v 6 Woli ñaaţ aangur bkow, apuunkiin keeri. Kë wi ukowandënuŋ ñaaţ amaŧa këme apuunka, aguran bkow. \v 7 Ñiinţ aanwo kaguur bkow, anaam na Naşibaţi abot aji yuuj mndëm mi nul ; ñaaţ ul, ajaaŋ ayuuj mndëm mi ñiinţ. \v 8 Na manjoonan, mënţ ñiinţ apënnuŋ ţi ñaaţ, ñaaţ apënnuŋ ţi ñiinţ. \v 9 Kë ñiinţ awo aampaşana pa ñaaţ, ñaaţ apaşaniiŋ pa ñiinţ. \v 10 Uko wi nji nţupuŋ, na ŋwanjuŧ ŋakaaŋ kë ñaaţ awo kaţu ţi bkow uko unkdiimanuŋ kë ahinan kañehan Naşibaţi. \v 11 Kë ţi këş ki Ajugun, ñaaţ anuma ñiinţ, kë ñiinţ anuma ñaaţ. \v 12 Na manjoonan, jibi ñaaţ apënnuŋ ţi ñiinţ, hënk di ñiinţ abuknaaniiŋ ţi ñaaţ ; kë bukal bŧi başë woona du Naşibaţi. \p \v 13 Dŋal naşal ţi ŋleefan. Unuura ñaaţ ado kañehan Naşibaţi bë aangur bkow i? \v 14 Jëm umundu ujukanan kë ukowandën ñiinţ akujënţ uwel i? \v 15 Kë ñaaţ aşale kujënţ uwel, mndëm mi nul ma. Uwel wi nul udo bi ñëga ñëg. \v 16 Kë woli ñaaŋ aloŋ aji uko wi nţupuŋ uunjoonani, dŋal kaţupa uko wi ţañ: ŋënka udolade uloŋ umpaţi, kë banfiyaaruŋ Naşibaţi bŧi kak baanka udolade uloŋ. \s1 Kañah ki Ajugun \p \v 17 Hënkuŋ dŋal kaţiiniyaan uko uloŋ wi najaaŋ nado unwooŋ uunlilën : woli nayit pdëman *Kriŧtu, byit mënţ baanji baţijan bnuura, baji baţëp ţëp kaţijan buţaan. \v 18 Djunna aŧiink kë baji woli nayit, bpulad baji bawo ţi pŧoofan – kë nfiyaar uko mënţ ţi umbaŋ uloŋ. \v 19 Kë bpulad başë wo kawo ţi pŧoofan, banjaaŋ bamëban kaliinŧ bahilna bawinana. \v 20 Woli nayit keeri, mënţ kañah ki Ajugun ki ki najaaŋ nabi pde. \v 21 Na manjoonan, ţi wal wi nakdeeŋ andoli aji ŧaran pde kayok, hënk aloŋ aji wo na ubon, aloŋ kakuj. \v 22 Naanka itoh yi nakdeenuŋ kabot kadaan i? Këme nabeeh bañaaŋ biki Naşibaţi? Naŋal pkowandën banwooŋ baanka nin uko uloŋ i? We wi nwooŋ kajakan ba? Dwo i kabeeban i? Mënhil kabeeban ţi uko mënţ. \p \v 23 Na manjoonan, dyeenkna du Ajugun uko wi njukananaŋ: Yeŧu Ajugun, ţi uŧejan wi awooŋ i kawulana, ajej kapoom, \v 24 abeeb Naşibaţi, apitëş ka awul baţaşarul aşë ji : « Uleef naan wii wi, unwulaniiŋ pa an. Naluŋiiŋ nado kado hënk uwo pleşan pi naan. » \v 25 Wi babaaŋ pde, ajej pnkalame aji : « Poot pi pawooŋ pñaak pi naan pantuluŋ pa an, pi Naşibaţi aţeŋanaanuŋ bhoŋar bhalu. Naluŋiiŋ nado kado hënk wal undoli wi nakdaanuŋ pa, uwo pleşan pi naan. » \v 26 Na manjoonan, wal undoli wi nadeeŋ kapoom mënţ abot adaan poot mënţ, naji naţup ţup pkeţ pi Ajugun kayoonkna ubi wi nul. \p \v 27 Ukaaŋ kë ñaaŋ adele kapoom ki Ajugun këme adaan poot pi nul ţi unoh, aluŋ kahepna ţi uleef wi Ajugun wi adeeŋ na pñaakul pi adaanuŋ. \v 28 Ñaaŋ andoli awo katen tenan uleeful keeri kabaa kade kapoom kakuţ kadaan poot. \v 29 Woli ñaaŋ ade kapoom, adaan poot bë aanţu ţi uşal kë uleef wi Ajugun wa, adu kakob ki Naşibaţi ţi a. \v 30 Uko waŋ ukaaŋ kë uŧum ţi pŧoofan bamaakal, banţakmuŋ, kë baŧum badoo piinţ akeţ. \v 31 Woli ŋten lah ŋleef ŋi nja, Naşibaţi aankkob nja. \v 32 Kë Ajugun aşë ji kob nja kakuţ kaţaŋ nja ŋhilna ŋwut kaduknaana ji umundu. \p \v 33 Hënk, an bayiţ naan, woli nayitiir pde nayoonkarën. \v 34 Woli ubon ude ñaaŋ, adeen du katohul, hënk Naşibaţi aankluŋ kakoban. Kë iko indukiiŋ ţi yi naheparuŋ, dluŋ kaŧeeman ţi ya wal wi nji kaluŋ kaban du an. \c 12 \s1 Iko yi Uhaaş wi Naşibaţi ujaaŋ uţen \p \v 1 An bayiţ naan ţi *Kriŧtu, hënkuŋ nabiin ŋţiiniyaan iko yi *Uhaaş wi Naşibaţi ujaaŋ uţen, mënŋal nawo ţi kapaam ţi iko mënţ. \v 2 Name kë wi nawooŋ naando bi fiyaar Kriŧtu, nabi dëman iko inwooŋ iinhil bţup, kë ikţoŋan aneemanan. \v 3 Ukaaŋ kë nji nŋal kaţupan kë nin ñaaŋ i Uhaaş wi Naşibaţi ukţoŋuŋ aanhil kaji : « Yeŧu afëpanaa! » Kë nin ñaaŋ aanhil kaji : « Yeŧu awooŋ Ajugun » bë mënţ Uhaaş wi Naşibaţi ukţoŋuluŋ. \p \v 4 Iko yi *Uhaaş wi Naşibaţi ujaaŋ uţen ipaţi, kë wul ţañ uşaaŋ aji uţen ya bŧi. \v 5 Uŧum jibi ñaaŋ ahili kalempar Ajugun, kë ul ţañ i i ŋklemparuŋ. \v 6 Iko iñoŋarënaan iŧum maakan, kë Naşibaţi aşë woha aloolan anjaaŋ aţëpna ţi nja bŧi kado iko mënţ bŧi. \v 7 Uhaaş wi Naşibaţi uji uwinana ţi ñaaŋ anfiyaaruŋ andoli ahilna aţënk banfiyaaruŋ bŧi. \v 8 Uji uţen aloŋ uţup unŧuŋa, kawul aloŋ uţup wi kame ; kë wul ţañ uşaaŋ aji uţen. \v 9 Uji uwul aloŋ pfiyaar, kawul aloŋ kak mnhina mi pjeban bamaakal ; kë wul ţañ uşaaŋ aji uţen. \v 10 Uhaaş mënţ uloolan ukaaŋ aji uwul aloŋ mnhina mi pdo mlagre, kawul aloŋ mi pdo kaţupar Naşibaţi, kabi wul aloŋ mnhina mi ppaţëş uko unwoonuŋ du wa na unwooŋ uunwoona da, kawul aloŋ mnhina mi pţup ŋţup ŋi baţi, kawul aloŋ kak mnhina mi pŧolanaar ŋa. \v 11 Aa, Uhaaş wi Naşibaţi ţañ ujaaŋ udo iko mënţ bŧi, andoli uwulu jibi uŋaluŋ. \s1 Uleef uloolan unŧumi na iko impaţi \p \v 12 Uleef uwo uloolan aşë wo na ŋmbaŋ ŋŧum, jibi ŋmbaŋ ŋi uleef ŋaŧumuŋ aşë woha ţi uleef uloolan, hënk di *Kriŧtu awooŋ kak aloolan kë nja ŋwooŋ ŋmbaŋ ŋŧum ŋi nul. \v 13 Nja bŧi, bayuday na banwooŋ baanwo bayuday, balempar bañaaŋ na baweek biki baka, ŋyeenk nja bŧi batiŧmu ţi Uhaaş wi Naşibaţi kawoona uleef uloolan ; ŋyeenk nja bŧi uhaaş mënţ akëşan. \p \v 14 Hënk keeri, uleef uunwo umbaŋ uloolan, uŧum ŋmbaŋ. \v 15 Woli kahoţ kaji lah : « Mënwo kañen, mënţok keeri ţi uleef » kankwoha wo ţi uleef i? \v 16 Kë woli kabaţ kaji lah : « Mënwo pkëş, mënţok keeri ţi uleef » kankwoha wo ţi uleef i? \v 17 Woli uleef bŧi uwo lah pkëş këş, hum di di ukhilanuŋ kaŧiink? Kë woli uleef bŧi uwo lah kabaţ baţ, hum di ukhiluŋ kaŧiink pţëkëñ? \v 18 Na manjoonan, Naşibaţi aţu umbaŋ wi uleef wi aŋali ţi dko di aŋaluŋ. \v 19 Woli ŋmbaŋ bŧi ŋawo lah uko uloolan, uleef uunkwo? \v 20 Kë ŋmbaŋ ŋaşë ŧum, uleef kë uwo uloolan. \v 21 Pkëş paanhinan kaji na kañen : « Mënkak anumi'u » kë bkow baankak ahil kaji na ihoţ: « Mënkak anumi'an. » \v 22 Ŋmbaŋ ŋi uleef ŋanñeñënţaanuŋ ŋanumanaa ; \v 23 kë ŋmbaŋ ŋi ŋbeehnuŋ, ŋanwooŋ ŋaanyuk pţiiniyaan, ŋul ŋi ŋjaaŋ ŋboman bnuura ; \v 24 kë ŋanwooŋ ŋaanwo haŋ, ŋaannuma pboman. Na manjoonan Naşibaţi aboman uleef adëman ŋmbaŋ ŋanwooŋ ŋaandëmanaa. \v 25 Hënk uleef uunfaaşiiri, uwo wo uloolan, umbaŋ undoli uji uţaaf ŋandukiiŋ. \v 26 Woli umbaŋ uloŋ ţi uleef ude, uleef bŧi ujaaŋ uhaj na wa ; kë woli umbaŋ uloŋ ţi uleef udëmanaa, ŋundu bŧi kak ŋaji ŋadëmana. \p \v 27 Kë an, nawooŋ uleef wi *Kriŧtu, naţok ţi wa, andoli awo umbaŋ uloŋ. \v 28 Kë Naşibaţi aşë duna ţu ţi kadun ki banfiyaaruŋ Kriŧtu banjañan, kë batëbanţën bawo baţuparul, kë bawajanţën bawo bajukan aşë ţu na bankaaŋ mnhina mi pdo mlagre, aţu na bankaaŋ mi pjeban bamaakal, mi pţënk bañaaŋ, mi pşih na mi pţup ŋţup ŋi baţi. \v 29 Bañaaŋ bŧi bawo banjañan i? Bañaaŋ bŧi bawo baţupar Naşibaţi i? Bañaaŋ bŧi bawo bajukan i? \v 30 Bañaaŋ bŧi bayeenk mnhina mi pjeban bamaakal i? Bañaaŋ bŧi bahil pţup ŋţup ŋi baţi i? Bañaaŋ bŧi bahiluŋ pŧolanaar ŋa i? \v 31 Naŋalan uţen undëmnuŋ, wi *Uhaaş wi Naşibaţi ujaaŋ uwul. Kë nşë diimanan hënkuŋ bgah banuurnaaniiŋ. \c 13 \s1 Uŋal \p \v 1 Woli dţiini ŋţup ŋi bañaaŋ bajën adoo ţiini ŋi ŋwanjuŧ aşë wo mënwo na uŋal, dwo wo ji unŧinŧan wi bakkobuŋ këme unŧinu. \v 2 Woli dyeenk uţen wi pdo kaţupar Naşibaţi, abot ayeenk wi pme iko immeniiŋ bŧi na kame bŧi, woli ddoo fiyaar Naşibaţi adoo hum bë mënwo na uŋal, mënwo nin uko uloŋ. \v 3 Woli dţen iko yi nkaaŋ bŧi, woli ddoo wul uleef naan batër aşë wo mënwo na uŋal, mënka nin udooni. \p \v 4 Ñaaŋ awo le na uŋal na manjoonan, aji wo na kamiir, aji joob bkow, aanji kuj ñaaŋ, aanji homp, aanji deeŋ igaŋan, \v 5 aanji do uko unwooŋ uunyuki, aanji şal uleeful ţañ, aanji deebaţ këme kahank ñaaŋ ţi uhaaş. \v 6 Aanji lilandër uko unwooŋ uunwo uŧool, kaşë lilandër manjoonan ; \v 7 aji miir ţi iko bŧi, aanji ţañan pfiyaar, aanji ţañan phaţ ţi Naşibaţi, kataman ţi iko bŧi. \p \v 8 Uŋal uunji uba. Uţen wi pţupar Naşibaţi uluŋ kaba, wi pţup ŋţup ŋi baţi kë ukluŋ kaba, wi kame kë ukluŋ kaba. \v 9 Na manjoonan ŋëndo bi me iko bŧi, ŋëndo bi ţup ŋţup bŧi ŋi Naşibaţi, \v 10 kë wal wi iko ikkëşuŋ kakuţ kanuura bŧi ukluŋ kabi, uko unwooŋ uunkëş bŧi uba. \p \v 11 Wi mbiiŋ awo napoţ, dji kaţiini ji napoţ kaşal ji a, kawin iko ji a. Kë hënkuŋ wi nwooŋ naweek, dpënan ţi uşal naan iko bŧi yi kpoţ. \v 12 Hënkuŋ ŋji win ji ñaaŋ antenuŋ ţi kawini kanfëluŋ kë wal mënţ ŋşë luŋ kawin Naşibaţi bnuura katena ţi këş, hënkuŋ ŋëmme Naşibaţi bnuura, kë wal mënţ ŋşë luŋ kame'a bnuura jibi ul ameeŋ nja bnuura. \p \v 13 Kë iko iwajanţ işaaŋ awo nin iinkba : pfiyaar, mnhaţ na uŋal ; kë uŋal uşaaŋ apel yuŋ mënţan bŧi. \c 14 \s1 Pţupar Naşibaţi na pţiini ŋţup ŋi baţi \p \v 1 Natamaan keeri nawo na uŋal. Nadoon kala kak iko yi *Uhaaş wi Naşibaţi ujaaŋ uţen, kë ţuŋ yuŋ mënţan, wi pdo kaţupar Naşibaţi wi wi nawooŋ kado kala maakan. \p \v 2 Na manjoonan ñaaŋ anjaaŋ aţup ŋţup ŋi baţi aanji ţiini ţiini na bañaaŋ bajën, aji ţiini na Naşibaţi ţañ ; nin aloŋ aanji te iko yi ajakuŋ, aji ţup iko inmeniiŋ yi *Uhaaş wi Naşibaţi uwululuŋ. \v 3 Kë anşaaŋ aţupar Naşibaţi aşë baa ţëp ţëp aţiini na bañaaŋ bajën ; ŋţup ŋi nul ŋaka mnhina mi pdo banfiyaaruŋ baya kadun, kaţaŋ baka kabot kajoobţën baka ŋhaaş. \v 4 Anjaaŋ aţup ŋţup ŋi baţi, uleeful wi wi ajaaŋ ado uya kadun, kë anjaaŋ aţupar Naşibaţi aşë ji do pnŧuk pi banfiyaaruŋ bŧi paya kadun. \p \v 5 Dŋal maakan nado kaţup ŋţup ŋi baţi, aşë hokan nado kaţupar Naşibaţi. Anjaaŋ aţupar Naşibaţi apel ankaaŋ mnhina mi pţup ŋţup ŋi baţi. Woli anjaaŋ aţup ŋţup ŋi baţi aji ŧolanaar ŋa kadolna pnŧuk pi banfiyaaruŋ bŧi paya kadun, aji wo ji ankţuparuŋ Naşibaţi. \v 6 Kë hënkuŋ, an bayiţ naan, dheparan : woli dbi lah du an aţup ŋţup ŋi baţi ţañ, awo mëndiimanan iko yi Naşibaţi immeniiŋ, awo mëndolan kë nawo na kame, awo mënţupar Naşibaţi akuţ awo mënjukanan, udooni uhoŋ wi wi nji kakaaruŋ an ba? \p \v 7 Natenan kak, woli ñaaŋ alul këme akob kora, aşë naakrën ikobare hum di di bañaaŋ bakmeeŋ uko wi akkobuŋ? \v 8 Woli nangoli alul pduuna bangoli bandukiiŋ baya ugut aşë wo aanlul jibi bajaaŋ balul, hum di di bakbomandëruŋ pa pya ugut ba? \v 9 Kë hënk di di uwooŋ kak pa an : woli naţup ŋţup ŋi baţi, ŋţup ŋanwooŋ ŋaanteeţanaa, hum di di bañaaŋ bakmeeŋ uko wi nakjakuŋ? Naţiini ţiini ţi uyook. \p \v 10 Ŋţup ŋanwooŋ ţi umundu ŋaŧumi, kë undoli uşë ji uteeţana ţi bankţupuŋ wa. \v 11 Woli ñaaŋ aţiini uţup wi nwooŋ mëntee, dji kawo ñaaŋ nayaanţ ţi kadunul, ul kakuţ kawo nayaanţ ţi kadun naan. \v 12 Ukaaŋ kë wi naŋaluŋ na ŋhaaşan bŧi *Uhaaş wi Naşibaţi uţenan iko yi wa, nawo kabi kaţu ţu ŋhaaş ţi pyeenk iko iŧum inkdoluŋ banfiyaaruŋ bŧi baya kadun. \p \v 13 Ukaaŋ keeri kë anhiluŋ pţup ŋţup ŋi baţi awooŋ kado kañehan Naşibaţi aţena ahil pdo kaŧolanaar ŋa. \v 14 Woli dñehan na ŋţup ŋi baţi, uhaaş wi naan uji uwo ţi pñehan, uşal kaşë wo uunji ulemp. \v 15 Kë we wi nwooŋ keeri kado? Dñehan Naşibaţi na uhaaş wi naan kabot kañehana na uşal wi naan, dyeehara na uhaaş wi naan kabot kayeehara na uşal naan. \v 16 Na manjoonan, wi ikdëmanuŋ Naşibaţi ţi ŋţup ŋi baţi, hum di ñaaŋ anwooŋ aante ŋţup mënţ ahiniiŋ kaŧeem kaji uwo haŋ bë aante uko wi iţupuŋ? \v 17 Uko wi ikţupuŋ udole wo unuura, anknŧiinkiiŋ aanji ţëpna ţi wa kaya kadun. \v 18 Dbeeb Naşibaţi ţi uko wi njaaŋ kaţup ŋţup ŋi baţi, ddoo ţup ŋa apel an, \v 19 kë nşë ji nwole ţi pŧoof pi pnŧuk pi banfiyaaruŋ kahokan kaţiini kdiim kañeen ki bateeŋ kahilna kajukan baka kë di kdiim iñeen-week ŋyaaş iñeen-week (10 000) ki bawooŋ baankte. \p \v 20 An bayiţ naan ţi *Kriŧtu, nawutan kawo bapoţ ţi uko wi uşal, nawoon baka ţi uko wi buţaan, naşë nawo bantohi ţi uko wi najaaŋ naşal. \v 21 Hënk di upiiŧaniiŋ ţi *Ulibra wi Naşibaţi aji : \q1 \qt « Dţëpna ţi ŋţup ŋi bañaaŋ bayaanţ,\qt* \q2 \qt kaţëpna ţi mntum mi bayaanţ,\qt* \q1 \qt kaţiiniyaan na biki pntaali pi naan\qt* \q2 \qt te baandoo di di wal mënţ pŧiinkën.\qt* \q1 \qt Hënk di *Yawe Nawat Kabuka ajakuŋ. »\qt*\x + \xo 14:21 \xo*\xt Iŧayi 28.11-12.\xt*\x* \p \v 22 Hënk keeri woli Naşibaţi aţëpna ţi ŋţup ŋi bañaaŋ bawooŋ baantee, uji uwo uko unjaaŋ udiiman banwooŋ baanfiyaara kë adeebaţër baka, uko mënţ uunwo pa banfiyaaruluŋ ; kë woli Naşibaţi aţëpna ţi *baţuparul, aji ţup ţup na banfiyaaruluŋ bahilna baya kadun, uko mënţ uunwo pa banwooŋ baanfiyaara. \v 23 Natenan ten, woli banfiyaaruŋ *Kriŧtu bŧi bayit aşë ţiini bukal bŧi na ŋţup ŋi baţi, woli banwooŋ bayaanţ banwooŋ baando bi fiyaar Kriŧtu baneej ţi dko mënţ, naşal aji baankji nayilaa i? \v 24 Kë bañaaŋ bŧi başale ţupar Naşibaţi woli anwooŋ nayaanţ anwooŋ aando bi fiyaar aneej ţi dko mënţ, uko wi aŧiinkuŋ bŧi uji udola ayikrën kë awo nado buţaan, ŋţup ŋuŋ ŋajaaŋ ŋadola aşalan uleeful. \v 25 Wal mënţ, iko inmeniiŋ ţi uşalul iji ipën kawinana, aşë jot kafëţ kaara ţi mboş kadëman Naşibaţi kaşë kaji : « Na manjoonan, Naşibaţi awo ţi pŧoofan! » \s1 Ţi uko wi byit bi banfiyaaruŋ \p \v 26 An bayiţ naan ţi *Kriŧtu, kë we wi nawooŋ kado? Woli nayitiir pñehan Naşibaţi, kë aloŋ aka kayeeh, kë aloŋ aka uko wi pjukan, aloŋ kë aka uţup unwoonuŋ du Naşibaţi, aloŋ kë aka uţup wi baţi wi pţup, kë aloŋ ahil pŧolanaar wa, iko mënţ bŧi iwo kado bañaaŋ baya kadun. \v 27 Woli baloŋ baŋal pţup ŋţup ŋi baţi, nadoon batëb këme bawajanţ baţup, andoli ji ţup kayewan aŧënţul, aloŋ aşë ŧolanaar wa. \v 28 Woli naŧolanaar wa aanwoo, bayompan, baţiini na Naşibaţi du ŋhaaş ŋi baka meeţ. \v 29 Kë woli baloŋ baŋal pţupar Naşibaţi, batëb këme bawajanţ ţi baka baţiiniin bandukiiŋ başë bado kaşal ţi uko wi baţupuŋ. \v 30 Woli aloŋ awo ţi pţup kë Naşibaţi aşë wul aloŋ kak ţi banwooŋ da uţup, naŧeek ayompan awuta adiiman wa. \v 31 Na manjoonan, an bŧi nahilan kaţupar Naşibaţi, aloolan aji ţup kayewan aŧënţul, bañaaŋ bŧi bahilna bajuk babot baţaŋ baka. \v 32 Banjaaŋ baţupar Naşibaţi baji bahil pmëban ŋleef ŋi baka. \v 33 Naşibaţi aanwo i parëfa, ul ajaaŋ aţij mnjeeh ; ţi byit bŧi bi banfiyaaruŋ uko waŋ uwooŋ kado kadolana. \p \v 34 Woli nayitiir pdëman Naşibaţi, baaţ baji bawo kawut pŋaat, baandinan baka bado kahoopaţër da. Jibi upiiŧaniiŋ ţi *Ulibra wi Bgah, bawo kado kaŧiink ŧiink. \v 35 Woli baŋal kame uko uloŋ, baheparan bayin baka du katoh. Uunuura ñaaţ ado kaŋaat woli pnŧuk pi banfiyaaruŋ payit pñehan Naşibaţi. \p \v 36 An biki Korinŧ, naşal aji uţup wi Naşibaţi upënna du an i? An nawohaŋ baloolan banŧiinkuŋ wa i? \v 37 Woli ñaaŋ aşal aji awo Naţupar Naşibaţi këme ñaaŋ anwooŋ na *Uhaaş wi Naşibaţi, awo kayikrën kë uko wi mpiiŧanaŋ uwo uko wi Ajugun aţuuŋ pdo kado. \v 38 Kë ñaaŋ aşale pok pyikrën uko mënţ, Naşibaţi apoka ul kak. \p \v 39 An bayiţ naan ţi *Kriŧtu, nadoon kala keeri pţupar Naşibaţi kaşë kawo naankneenan pţup ŋţup ŋi baţi. \v 40 Iko mënţ bŧi idolaniiŋ na uşal ujij ibot iţëp ţi bgah. \c 15 \s1 Pnaţa ţi pkeţ pi Yeŧu \p \v 1 An bayiţ naan, dŋal kaleşanan *Uţup Ulil Unuura wi nţupanaŋ, wi nayeenkuŋ akuţ amëban ţi wa aliinŧ. \v 2 Ţi uţup mënţ wi wi Naşibaţi aţëpnuŋ abuuranan, an nanjaaŋ namëban wa jibi nţupanaŋ wa ; woli mënţ hënk da, pfiyaar pi nan pawaaŋ udooni. \p \v 3 Uko undëmnuŋ ţi iko yi nji kaţupanaŋ uwooŋ wi nyeenkuŋ nji kak unwooŋ kë *Kriŧtu akeţ apënanaan ipekadu yi nja, jibi upiiŧaniiŋ ţi *Ulibra wi Naşibaţi. \v 4 Amoyaa aşë naţa ţi pkeţ ţi unuur uwajanţën, hënk kak di di upiiŧaniiŋ ţi Ulibra wi Naşibaţi. \v 5 Apën awinana ţi kadun ki Kefaŧ\f + \fr 15:5 \fr*\fq Kefaŧ: \fq*\ft Kawo katim kaloŋ ki Piyeer.\ft*\f*, aluŋ apën awinana ţi kadun ki banjañanul iñeen na batëb. \v 6 Akak aluŋ apën awinana ţi byaaş bloolan ţi kadun ki banfiyaaruluŋ iñeen-week ŋyaaş kañeen : banŧumnuŋ ţi baka bahum bajeb kë baloŋ bakeţi. \v 7 Wi iko yaŋ iţëpuŋ, akak apën awinana ţi kadun ki Yakob\f + \fr 15:7 \fr*\fq Yakob : \fq*\ft Yakob i awo abuk aşin Yeŧu akuţ awo naweek i pnŧuk pi banfiyaaruŋ pi Yeruŧalem.\ft*\f* na ki banjañan bŧi. \p \v 8 Abaañşaan apën awinana ţi kadun naan nji kak, kë nwo ji napoţ ambukiiŋ bë wal wi kabuka ki nul uundo bi ban. \v 9 Nji dwooŋ ampoţëţaanuŋ ţi banjañan biki nul ; na manjoonan mëndo ŧaaŋ ŧaaŋ na pdu'ana nanjañan ţiki dbi hajan ţfa bañaaŋ biki Naşibaţi banfiyaaruŋ *Kriŧtu. \v 10 Kë Naşibaţi aşë wulën bnuura bi nul ado kë nwo ñaaŋ i nwooŋ ; bnuura bi awulnuŋ baanwaaŋ udooni, dbaa ţëp ţëp alemp apel banjañan bandukiiŋ. Mënţ nji a ţi uleef naan dwooŋ anlempuŋ, Naşibaţi ajaaŋ aţëpna ţi nji kalemp ţi bnuura bi awulnuŋ. \v 11 Hënk keeri, uwole nji këme banjañan bandukiiŋ bakţupuŋ, *Uţup Ulil Unuura wi wi ŋkţupuŋ, uţup mënţ wi wi nafiyaaruŋ. \s1 Pnaţa pi bañaaŋ ţi pkeţ \p \v 12 Kë woli ŋţupan aji *Kriŧtu anaţa ţi pkeţ, hum di di baloŋ ţi an bahilanuŋ kaji bañaaŋ baanknaţa ţi pkeţ ba? \v 13 Woli bañaaŋ baanknaţa ţi pkeţ, Kriŧtu aannaţa keeri ţi pa. \v 14 Kë woli Kriŧtu aannaţa ţi pkeţ, uko wi ŋţupuŋ ukeer awaaŋ udooni, kë pfiyaar pi nan pawaaŋ udooni. \v 15 Woli na manjoonan bankeţuŋ baanknaţa ţi pa, uwooŋ kë Naşibaţi aannaţan Kriŧtu ţi pa. Ŋkeer awo baţilan ţi uko wi Naşibaţi, wi ŋţupuŋ aji anaţan Kriŧtu ţi pkeţ. \v 16 Aa, woli bankeţuŋ baannaţa ţi pa, Kriŧtu kak aannaţa ţi pa. \v 17 Kë woli Kriŧtu aannaţaa, pfiyaar pi nan pawaaŋ udooni, nahum nwo ţi pekadu, \v 18 kë banfiyaaruluŋ bankeţuŋ baankbuur. \v 19 Woli ŋhaţ Kriŧtu abuuran nja ţi mboş ţañ, ŋwooŋ banñaganaanuŋ. \p \v 20 Kë *Kriŧtu na manjoonan aşë naţa ţi pkeţ: ţi bankeţuŋ, Kriŧtu awooŋ naŧeek annaţiiŋ ţi pa. \v 21 Ñaaŋ aloolan aţijuŋ pkeţ ţi mboş hënk kak di di ñaaŋ aloolan akdoluŋ bañaaŋ banaţa ţi pkeţ. \v 22 *Adam akaaŋ kë bañaaŋ bŧi bakkeţ, hënk kak Kriŧtu akaaŋ kë bañaaŋ bŧi banwooŋ na a baknaţa ţi pkeţ. \v 23 Ţi uko wi pnaţa ţi pkeţ, Naşibaţi ado bi ţup ţup jibi uko mënţ ukţëpuŋ: Kriŧtu awooŋ naŧeek annaţiiŋ ţi pkeţ, woli aluŋ abi, bañaaŋ biki nul babaa naţa ţi pa. \v 24 Woli uko waŋ uţëpi, uba umundu uşë bi, wal mënţ aŧok başih bŧi, baweek bŧi na mnhina bŧi, kaşë kawul pşih Naşibaţi anwooŋ Aşin. \v 25 Na manjoonan Kriŧtu aluŋ kaşih te wal wi Naşibaţi akţuuŋ başooradul bŧi ţi ihoţul uţeeh. \v 26 Naşooradul nabaañşaani i akŧokuŋ awooŋ pkeţ. \v 27 *Ulibra wi Naşibaţi uji aţu iko bŧi ţi ihoţ yi Kriŧtu uţeeh ; kë wi ujakuŋ aji aţu iko bŧi ţi ihoţ yi Kriŧtu uţeeh, ŋme kë Naşibaţi ţi uleeful aanwo ţi ihoţul uţeeh, ul aţuuŋ iko bŧi ţi ihoţ yi Kriŧtu uţeeh. \v 28 Wal wi Naşibaţi akluŋ kaţu iko bŧi ţi ihoţ yi Kriŧtu uţeeh, wi wi ul, Abuk Naşibaţi, akwooŋ ţi kafeţ ki nul, ul Naşibaţi, ankluŋ kaţu iko bŧi ţi ihoţul uţeeh. Hënk Naşibaţi aluŋ kawo aloolan ţañ ankşihuŋ, aluŋ kaşih ţi iko bŧi. \p \v 29 Naşalan kak biki babatŧaaruŋ ţi katim ki bankeţuŋ: we wi bahaţuŋ pyeenk ba? Woli ujoonan kë bankeţuŋ baanknaţa ţi pa, we ukaaŋ kë babatŧaar ţi katim ki baka ba? \v 30 Kë nja, we ukaaŋ kë unuur undoli ŋji ŋwo ţi mntum mi pkeţ ba? \v 31 An bayiţ naan, na manjoonan dji kawo ţi mntum mi pkeţ unuur undoli, kë uloŋ uşë wo mnlilan mi naan uwooŋ wi nawooŋ ţi ploolan na Yeŧu *Kriŧtu Ajugun. \v 32 Woli uşal wi bañaaŋ bajën ţañ ukaaŋ kë ngutan na ŋko ŋi uţeeh du Efeŧ, we wi nkaaŋ da? Woli bankeţuŋ baanknaţa ţi pa, nabiin ŋde ŋbot ŋdaan ; ŋkeţ faan. \v 33 Naţaafaraan : banoh bawuţaan baji baŧok ñaaŋ mnwo. \v 34 Naţëlşan ŋşal ŋi nan, naţañan pjuban. Na manjoonan, baloŋ ţi an baamme Naşibaţi ; uwo mnkow pa an. \s1 Uleef wi banknaţiiŋ ţi pkeţ \p \v 35 Kë aloŋ aşë hilan kahepar kaji : « Hum di di bankeţuŋ baknaţiiŋ ţi pa? Babi na uleef unaam hum ba? » \v 36 Iwi iwo nawaaŋ uşal! Iimme kë woli iŧepii, udeey uloŋ uunji uhil kabuk bë uunkeţ keţ duna i? \v 37 Kë uko wi iŧepiiŋ uunwo uko umbukiiŋ: uwo pbuk ţañ, pi maaj këme ŋdeey ŋloŋ. \v 38 Wal mënţ, Naşibaţi kaşë do wa ubuk bko bi aŋaluŋ, pbuk pandoli paji pabuk bko bi pawooŋ i kabuk. \p \v 39 Ŋleef bŧi ŋaannaami, uloŋ uji uwo wi ñaaŋ najën, uloŋ kawo wi ŋnŧaam, uloŋ kawo wi ŋkaŧ, uloŋ kawo wi ŋţëb. \v 40 Uka kak iko inwooŋ du baţi, na inwooŋ ţi mboş ; kë kanuura ki iko yi baţi kapaţ na ki iko yi mboş. \v 41 Kanuura ki bnuur kapaţ na ki pli, kë ki ŋjah kapaţi ; ujah udoo ji upaţ kanuura na ujah uŧënţ wa. \p \v 42 Kë hënk di di uwooŋ ţi uko wi pnaţa ţi pkeţ. Uko wi bamoyuŋ ţi mboş ji uŧepi, uwo uleef unkpuţuŋ. Uşale naţa ţi pkeţ, uunkak ahil kapuţ. \v 43 Uko wi bajaaŋ bamoy uwo uleef unwaaŋuŋ udooni, kë woli unaţa ţi pkeţ, uji uŧum na mndëm. Uko wi bajaaŋ bamoy uwo uleef unwooŋ uunka mnhina, kë woli unaţa ţi pkeţ, uji uŧum na mnhina \v 44 Uleef wi bajaaŋ bamoy uwo uleef wi ñaaŋ najën, bë uşale naţa ţi pkeţ, *Uhaaş wi Naşibaţi uji uwul wa mnhina. Uka keeri uleef unwooŋ wi ñaaŋ najën akuţ aka uleef unjaaŋ uyeenk Uhaaş wi Naşibaţi. \v 45 Upiiŧana ţi *Ulibra wi Naşibaţi aji : \qt « Ñiinţ naŧeek, *Adam, awo ñaaŋ najën i Naşibaţi awuluŋ uhefënţ\qt*. » Kë Adam natëbanţën anwooŋ Kriŧtu, aŧum na Uhaaş wi Naşibaţi unjaaŋ uwul ubida. \v 46 Mënţ ñaaŋ anyeenkuŋ Uhaaş wi Naşibaţi ajaaŋ abi uŧeek, ñaaŋ najën a ; anyeenkuŋ Uhaaş wi Naşibaţi abaa bi. \v 47 Naşibaţi aboman ñaaŋ naŧeek na ufuuş, awoona ţi mboş ; kë natëbanţën aşë woona baţi. \v 48 Bañaaŋ biki mboş bawo wo ji i Naşibaţi abomanaanuŋ ufuuş ; kë banwooŋ baţi kë bawo ji anwoonuŋ baţi. \v 49 Ŋjunna awo ji ñaaŋ mënţ anwoonuŋ ţi mboş, aşë luŋ kanaam anwoonuŋ baţi. \p \v 50 An bayiţ naan ţi *Kriŧtu, uko wi nji nŋaluŋ kaţupan uwooŋ kë ñaaŋ najën aanhinan kaneej du *Pşih pi Naşibaţi, kë uko unkpuţuŋ uunhinan kaneej du dko di iko iwooŋ iinji ipuţ. \p \v 51 Hënkuŋ dŋal kaţupan uko uloŋ ummeniiŋ: mënţ nja bŧi ŋkluŋ kakeţ, kë nja bŧi ŋşë luŋ kaţëlşa. \v 52 Uko mënţ uŧaran ŧaran, kawo ji ñaaŋ akompëşuŋ uyaaş uloolan, ţi wal wi plul pbaañşaani pakluluŋ. Paluŋ kalul, bañaaŋ bankeţuŋ başë banaţa bawo baankak akeţ, wal mënţ nja bŧi ŋţëlşa. \v 53 Na manjoonan, uko unkpuţuŋ uwo kakak uko unwooŋ uunkpuţ, kë uko unkkeţuŋ uwo kayeenk ubida unwooŋ uunkba. \v 54 Wal wi uko unkpuţuŋ ukkakuŋ uko unwooŋ uunji upuţ, kë uko unkkeţuŋ uyeenk ubida wi mnţo, wal mënţ wi wi uţup umbiiŋ apiiŧana ţi *Ulibra wi Naşibaţi ukdolaniiŋ: « Pkeţ pawatanaa, pakobaa. \v 55 Iwi pkeţ, pwat pi nu pundu? Iwi pkeţ, uko ufiŋi wi nu uwo ţuŋ? »\x + \xo 15:55 \xo*\xt Iŧayi 25.8.\xt*\x* \v 56 Uko wi pkeţ pajaaŋ pafiŋna uwo pekadu, kë uko unjaaŋ uwul pekadu mnhina uwo *Bgah bi Moyiŧ. \v 57 Nabiin keeri ŋbeeb Naşibaţi anjaaŋ aţëpna ţi Ajugun Yeŧu *Kriŧtu kado nja ŋwat. \v 58 An bayiţ naan ţi *Kriŧtu biki mmaganuŋ, namëbaan keeri naliinŧ. Nadoon kataman unuur undoli ţi plempar Ajugun. Name kë plempara paanwaaŋ udooni. \c 16 \s1 Bajunt bţënkni banfiyaaruŋ biki Yeruŧalem \p \v 1 Hënkuŋ dŋal kaţupan uko uloŋ ţi uko wi bajunt bţënkni bañaaŋ biki Naşibaţi banwooŋ Yeruŧalem. Ddobi ţup banfiyaaruŋ biki Galaŧiya uko wi bawooŋ i pdo. Dŋal an kak nado haŋ. \v 2 Ţi unuur uŧeek wi kanëm, andoli ţi an ajejan ktaka kloŋ jibi ahinanuŋ aka, ahank du katohul, kawutna kayoonk mbi nabaa naneej bajunt. \v 3 Wal wi nji kabiiŋ, dwul biki nadatuŋ ikaarta yi mpiiŧuŋ bañaaŋ biki Yeruŧalem bameena uko unţijuŋ baka, dyil baka bañooţ baka uko wi najuntuŋ kaţënkna baka. \v 4 Woli uyoţanaan nya da nji ţi uleef naan, bado bayaaş na nji. \s1 Pya bayaaş pi Pawulu \p \v 5 Dŋal pţëpna uŧaak wi Maŧedoniya kabaa kabi pwinan. \v 6 Ulome ndo du an ŋnuur ŋloŋ këme nţo da wal wi ujonţ bŧi, hënk naşë nawulën uko wi nnumiiŋ pa bayaaş. \v 7 Mënŋal ţi byaaş bi kapant pant, dŋal pdo ŋnuur ŋloŋ na an woli ulil Ajugun. \v 8 Kë nşë luŋ kaţo du ubeeka wi Efeŧ te ufeŧtu wi *Pentakot, \v 9 ţiki dwin kë dhil kado da ulemp unuura wi ndooŋ abi jun pdo, kë başoorad nja başë ŧum da kakşa. \p \v 10 Woli Timote abii, nadoonan kadola awo bnuura ţi pŧoofan. Awo na nji kë ŋji ŋlempar Ajugun, \v 11 nin aloŋ awutan keeri kabeeha. Naţënkana aka uko wi anumiiŋ pa bayaaş abiina te du nji. Ŋwo ţi pyoonka, nji na banfiyaaruŋ banwooŋ na nji. \p \v 12 Kë *Apoloŧ ayiţ nja ţi *Kriŧtu, ddabëra abi pwinan ul na bayiţ nja bandukiiŋ, kë aşë wo aando bi ŋal pbi hënkuŋ ; aluŋ kabi woli ahinani. \s1 Iko ibaañşaani yi pdo \p \v 13 Nawoon bten, namëban naliinŧ ţi pfiyaar pi nan, nawoon bañaaŋ batëŋ, nanaţan naliinŧ. \v 14 Uko wi nakdoluŋ bŧi, nadolan wa na uŋal. \p \v 15 An bayiţ naan, dkak aţupan uko uloŋ. Name kë Ŧefanaŧ na biki katoh ki nul bawooŋ baŧeek bankakuŋ afiyaar *Kriŧtu du uŧaak wi nan wi *Akayi, name kë baji balempar banfiyaaruŋ bandukiiŋ. \v 16 Nadoon kaŧiink keeri bañaaŋ ji bakaŋ mënţan, na bañaaŋ bŧi bankdoonaanuŋ na baka. \p \v 17 Dlilan ţi uko wi Ŧefanaŧ na Fortunaŧuŧ na Akayuŧ babiiŋ pwinën ; baţënkën wi nawooŋ naanwo da, \v 18 batëŋţënaan jibi batëŋţënanaŋ. Najukan pyikrën bnuura bi bañaaŋ banwooŋ ji baka bajaaŋ bado. \p \v 19 Banfiyaaruŋ *Kriŧtu bŧi biki uŧaak wi Aŧiya bawulan mboş. *Akila na Priŧiliya na banfiyaaruŋ banjaaŋ bayit du katoh ki baka bawulan mboş ţi katim ki Ajugun. \v 20 Banfiyaaruŋ bŧi banwooŋ ţi na nji bawulan mboş. An kak nawulandën mboş naboofar na uşal uyimanaan. \p \v 21 Nji Pawulu ţi uleef naan dpiiŧuŋ ţi awulan mboş. \p \v 22 Woli ñaaŋ aanŋal Ajugun, afëpana. \p Maranata\f + \fr 16:22 \fr*\fq Maranata : \fq*\ft Ţi uhebërë dawooŋ \ft*\fq Ajugun, biini! \fq*\ft këme \ft*\fq Ajugun abi.\fq*\f* – Ajugun biini! \p \v 23 Dñehan Yeŧu Ajugun awulan bnuura. \p \v 24 Dŋalan, an bŧi wi ŋwooŋ ţi ploolan na Yeŧu *Kriŧtu.