\id MRK - Minimib dialect (Kalam) NT [kmhM] -Papua New Guinea 2008 (web version -2012 bd) \h Mak \toc1 Jisas Krais Mɨnɨm Tep ak Mak ñu kɨl tɨkak \toc2 Mak \toc3 Mak \mt1 Mak \mt2 Jisas Krais Mɨnɨm Tep ak Mak ñu kɨl tɨkak \c 1 \s1 Jon Bɨ Ñɨg Pak Ñeb ak God mɨnɨm ag ñolɨgɨp \r (Mat 3:1-12; Luk 3:1-18; Jon 1:19-28) \p \v 1 \fig caption|alt="town of Caperneum" src="HK00368B.TIF" size="col" ref="Mak 1:1" \fig* Jisas Krais, God Ñɨ ne mɨnɨm tep ak agnɨg gebin. \v 2 God bɨrarɨk nep Ñɨ ne Jisas Krais nop mɨnɨm agak rek, bɨ God mɨnɨm agep Aisaia, mɨnɨm nɨbak God Mɨnɨm ñu kɨl tɨkɨl agak, \q1 “Nɨŋan! Bɨ mɨnɨm yad dad ameb ak, ned ag yoken amɨl, \q2 kanɨb nep ak lɨg gɨ tep gɨnɨgab. \q1 \v 3 Bɨ nɨbak, karɨp lɨm bin bɨ koŋai ma mɨdebal, \q2 mɨñ mab kab nep mɨdeb nab sɨŋak am mɨdɨl, sɨk agɨl agnɨgab, \q1 ‘Bɨ Kɨb ak apeb! Kanɨb mak kɨlan kɨyan gɨ mɨdonɨmɨŋ okok, \q2 dɨm gol pɨlɨs gɨ mɨdonɨmɨŋ okok, pɨŋɨl pag tep gɨnɨmɨb,’ agnɨgab,” agak. \p \v 4 God mɨnɨm agep bɨ nɨbak ned nɨb agak rek nep me, Jon bɨ ñɨg pak ñeb ak amɨl, karɨp lɨm bin bɨ koŋai ma mɨdelɨgɨpal, mɨñ mab kab nep mɨdolɨgɨp nab sɨŋak mɨdek nɨŋlɨg gɨ, bin bɨ okok apel, kɨrop mɨnɨm ag ñɨl agolɨgɨp, “Tap si tap tɨmel gɨpɨm okok, tari gɨnɨg nɨg gɨpɨn, agɨl, kɨrɨg gem, yad nɨbep ñɨg pak ñen, God tap si tap tɨmel gɨpɨm okok nɨŋɨl kɨrɨg gɨnɨgab,” agolɨgɨp. \v 5 Ne nɨb agek nɨŋlɨg gɨ, bin bɨ karɨp lɨm Judia yokop nɨb okok mɨdelak okok abe, Jerusalem bin bɨ mɨdelak okok abe, kɨri magɨlsek mɨnɨm nop ak nɨŋnɨg amnɨlak. Amɨl, tap si tap tɨmel gölɨgɨpal okok, ag mɨseŋ lel, Jon kɨrop ñɨg Jodan nab sɨŋak ñɨg pak ñak. \p \v 6 Pen Jon walɨj ne ak, kaj kamel kas dɨl gɨlak walɨj alap yɨmɨl, kaj kau wak sɨb nag nab sɨŋak pog lolɨgɨp. Tap ñɨŋeb ne ak, joŋ golbɨd ak abe, bom ñɨg ak abe ñɨbolɨgɨp. \v 7 Ne bin bɨ okok kɨrop agolɨgɨp, “Bɨ yɨp sain apeb ak, ne yad rek mer; ne bɨ kɨb yɨb, yad bɨ sɨkol. Yad nop nɨŋen nabɨŋ gɨnɨgab. Yad amɨl ulep sɨŋak kogɨm yɨmɨl tob tɨrɨp ne ak nag wɨsɨbnɨm rek ma lɨp. \v 8 Yad nɨbep ñɨg nep pak ñebin ak pen ne apɨl, nɨbep Kaun Sɨŋ ak nep pak ñɨnɨgab,” agak. \s1 Jon Jisas nop ñɨg pak ñak \r (Mat 3:13-17; Luk 3:21-22) \p \v 9 Pen ñɨn alap, Jisas Nasaret taun, karɨp lɨm Galili Propins mɨdolɨgɨp ak kɨrɨg gɨl, Jon mɨdek sɨŋak apek, Jon Jisas nop ñɨg Jodan nab sɨŋak ñɨg pak ñak. \v 10 Nop ñɨg pak ñek, Jisas ñɨg gol sɨŋak alaŋ amɨl nɨŋak, seb kab ar alaŋ pag yɨkek, God Kaun ak yakɨr tɨbaglem rek, Jisas nop ug gɨ owak. \v 11 Nɨg gɨl ug gɨ apek nɨŋlɨg gɨ, mɨnɨm alap seb kab ar alaŋ sɨŋak nɨb apɨl agak, “Nak Ñɨ mɨdmagɨl yad yɨb. Nep nɨŋen, yɨp tep yɨb gɨp,” agak. \s1 Seten apɨl Jisas nop neb neb gak \r (Mat 4:1-11; Luk 4:1-13) \p \v 12 Pen won nɨbak nep, God Kaun ak Jisas nop ag yokek, mɨñ mab kab nep mɨdolɨgɨp nab okok amɨl, \v 13 ñɨn aknɨb ñɨn juɨl omal (40) sɨŋak mɨdek. Nɨb okok mɨdek nɨŋlɨg gɨ, Seten, “Jisas nop gen, mɨnɨm yɨp ak kɨsen gɨl, tɨmel gaŋ,” agɨl, apɨl agolɨgɨp. Karɨp lɨm mɨdolɨgɨp mɨgan nɨbak ke kain tap okok nep mɨdolɨgɨp. Pen ejol okok apɨl, Jisas nop kod mɨdelɨgɨpal. \s1 Jisas God mɨnɨm tep ak ag ñɨ mɨdek \p \v 14 Pen kɨsen gapman bɨ kɨb Herod Jon nop mɨñ lak nɨŋɨl Jisas ne karɨp lɨm Galili Propins amɨl, God mɨnɨm tep ak bin bɨ okok kɨrop ag ñɨlɨg gɨ agak, \v 15 “God bin bɨ dɨl kod mɨdenɨgab ñɨn per kod mɨdelɨgɨpɨm ak, mɨñi owɨp! Tap si tap tɨmel gɨpɨm ak, tari gɨnɨg nɨg gɨpɨn agɨl kɨrɨg gɨnɨmɨb, God mɨnɨm tep ak nɨŋɨd ageb, agɨl, nɨŋ dɨnɨmɨb,” agak. \s1 Jisas bɨ ne omal omal dak \r (Mat 4:18-22) \p \v 16 Jisas Ñɨg Cöb Galili gol sɨŋak padɨklɨg gɨ nɨŋak, bɨ kɨbsal dep mamɨl mal, kɨbsal dɨr, agɨl, uben alap dɨ ñɨg nab eyaŋ yokɨl mɨderek. Bɨ mamɨl nɨb mal yɨb kɨri mal ak, Saimon eip Edru eip. \fig caption|alt="Jesus calling disciples" src="CN01682B.TIF" size="col" ref="1:16-20" \fig* \v 17 Jisas kɨrop mal nɨŋɨl agak, “Aper, yad eip ajɨl, yad nɨrep mal ag ñɨ tep gen, bin bɨ dep bɨ omal mɨdenɨgair,” agak. \v 18 Jisas agek, nɨŋɨd ageb agɨl, dai uben okok kɨrɨg gɨl, Jisas eip amnɨrek. \p \v 19 Pen Jisas yokop sɨkol won alap amɨl nɨŋak, Sebedi ñɨ ne Jems eip, Jon eip ñɨg magöb mɨgan ak mɨdlɨg gɨ, uben pɨg gɨ rɨkak tam ak, ñag dör gɨlɨg gɨ mɨderek. \v 20 Jisas kɨrop mal nɨŋɨl agak, “Nɨri mal owir e!” agak. Jisas nɨb agek, kɨri mamɨl mal nɨŋɨl, nap nop wög gɨ ñeb bɨ ognap eip kɨrop ñɨg magöb ar sɨŋak kɨrɨg gɨl, Jisas eip amnɨrek. \s1 Kɨjeki bɨ alap nop abaŋ ñagak ak, Jisas ag söŋ yokak \r (Luk 4:31-37) \p \v 21 Pen kɨri taun sɨkol Kapaneam amɨl, Juda God nop sobok gep ñɨn ak, Jisas Juda mogɨm gep karɨp ñɨlɨk mɨgan eyaŋ amɨl, God Mɨnɨm ak ag ñek, \v 22 bin bɨ okok nɨŋɨl, pak ju dɨl aglak, “God lo mɨnɨm ag ñeb bɨ okok agebal rek ma ageb; ne bɨ kɨb yɨb nɨŋ tep gɨl agebal rek ageb,” aglak. \v 23 Pen magɨl nɨbak, bɨ kɨjeki abaŋ ñagak bɨ alap, mogɨm gep karɨp ñɨlɨk mɨgan nɨbak apjakɨl bleble gɨl agak, \v 24 “Jisas bɨ Nasaret nɨb! Nak cɨnop tari gɨnɨg opan? Cɨnop kɨjeki okok ñag pak lɨnɨg opan aka? Yad nep nɨpin, nak God Ñɨ Sɨŋ ne ak,” agak. \p \v 25 Agek, Jisas pen kɨjeki bɨ nɨbak abaŋ ñagak ak nop mɨnɨm kɨlɨs agɨl agak, “Mɨnɨm ma agan! Bɨ ak nop kɨrɨg gɨl, mɨs amnoŋ!” agak. \v 26 Jisas nɨb agek, kɨjeki nɨbak bɨ ak nop dɨ jep jep dɨl, sɨk gaul gɨl, söŋ amnak. \v 27 Jisas nɨg gek, bin bɨ mɨdelak okok wal yɨb agɨl, mɨnɨm ag nɨŋ ag nɨŋ gɨl aglak, “Ak tari? Bɨ aul mɨnɨm kɨsen nɨb alap dapɨl ag ñeb. Ne bɨ kɨlɨs sek. Kɨjeki kɨyob ñɨlɨk okok mɨnɨm ne dɨl ageb rek gebal,” aglak. \v 28 Bin bɨ okok nɨb aglɨg gɨ, Jisas kɨjeki kɨyob ñɨlɨk ag söŋ yokak mɨnɨm nɨbak, karɨp lɨm Galili okok magɨlsek ag ñel amnak. \s1 Jisas gek, Saimon nɨbor nop komɨŋ lak \r (Mat 8:14-15; Luk 4:38-39) \p \v 29 Pen Jisas, Jems, Jon, Saimon, Edru, kɨri Juda mogɨm gep karɨp ak kɨrɨg gɨl, söŋ amɨl, Saimon eip nɨmam Edru eip karɨp kɨri ak amnɨlak. \v 30 Karɨp amjakel, Jisas nop aglak, “Saimon nɨbor ne mɨb goŋ ak mab rek yɨnek, kɨn mɨdeb,” aglak. \v 31 Agel, Jisas amɨl ñɨnmagɨl kɨd ne ak dɨl dɨ warɨk ñek nɨŋlɨg gɨ, wak ne mab rek yɨnek ak komɨŋ lak nɨŋɨl dai tap magɨl kɨrop ñak. \s1 Jisas gek, bin bɨ koŋai nep komɨŋ lak \r (Mat 8:16-17; Luk 4:40-41) \p \v 32 Pen pɨb paŋɨd amnak magɨl ak, bin bɨ tap gak okok abe, bin bɨ kɨjeki abaŋ ñagak okok abe, Jisas gek komɨŋ laŋ, agɨl, Jisas mɨdek sɨŋak dolak. \v 33 Taun sɨkol Kapaneam bin bɨ okok magɨlsek apɨl, karɨp kɨjoŋ wagɨn söŋ kɨd eyaŋ ar nɨŋ mɨdel nɨŋlɨg gɨ, \v 34 bin bɨ koŋai nep tap ke ke gak okok, Jisas gek, komɨŋ lak. Kɨjeki kɨyob ñɨlɨk abaŋ ñagak okok koŋai nep ag mɨs yokak. Pen kɨjeki kɨyob ñɨlɨk nɨb okok, Jisas nop bɨ an, nɨŋ tep gɨlak rek, Jisas kɨrop, “Mɨnɨm ma gɨm,” agɨl, ag mɨs yokak. \s1 Jisas mɨgan alap ke amɨl, Nap nop sobok gɨlɨg gɨ mɨdek \r (Luk 4:42-44) \p \v 35 Mɨnek, Jisas kɨslɨm sek yɨb warɨkɨl, karɨp kɨnak ak kɨrɨg gɨl, taun nɨbak abe kɨrɨg gɨl, am mɨgan alap ke amɨl, Nap nop sobok gɨlɨg gɨ mɨdek. \v 36 Pen bɨ ne Saimon, bɨ ne ognap eip, Jisas akal, agɨl, nop pɨyo nɨŋnɨg amnɨlak. \v 37 Jisas nop pɨyo nɨŋ dam nɨŋɨl aglak, “Bin bɨ magɨlsek nep akal, agɨl, pɨyoebal,” aglak. \v 38 Nɨb agelak, Jisas agak, “Cɨn karɨp tɨrɨg tɨroŋ ognap sek ulep sɨŋaul amnɨn. Yad opin ak, bin bɨ karɨp lɨm mɨgan tɨgoŋ tɨgoŋ kɨrop mɨnɨm ag ñɨnɨm, agɨl, opin,” agak. \v 39 Nɨb agɨl, karɨp lɨm Galili nab okok gɨ taglɨg gɨ, am Juda mogɨm gep karɨp mɨgan okok amɨl, God Mɨnɨm ag ñɨlɨg gɨ, kɨjeki kɨyob ñɨlɨk bin bɨ kɨrop abaŋ ñagak okok ag söŋ yokak. \s1 Jisas, soi sapeb lak bɨ alap gek, mɨlep gak \r (Mat 8:1-4; Luk 5:12-16) \p \v 40 Soi sapeb lak bɨ alap, Jisas mɨdek sɨŋak apɨl, kogɨm yɨmɨl, agak, “Nak soi yɨp ak komɨŋ laŋ, agenɨgan ak, komɨŋ lɨnɨmɨŋ,” agak. \v 41 Nɨb agek, Jisas nop yɨmɨg nɨŋɨl, ñɨnmagɨl parsek lɨl, bɨ nɨbak nop dɨ nɨŋɨl, agak, “Yau, gɨnɨgain. Komɨŋ lan,” agak. \v 42 Nop dɨ nɨŋek, dai soi sapeb lak ak ulek lɨl komɨŋ lak. \v 43-44 Pen Jisas bɨ nɨbak nop mɨnɨm kɨlɨs agɨl agak, “Kanɨb nab okok bin bɨ ognap kɨrop nɨŋɨl, Jisas yɨp gek komɨŋ lɨp, agɨl, ma agnɨmɨn. Yɨpɨd gɨl nep amɨl, bɨ God nop tap sobok gep ak nop mɨb goŋ nak ak yomɨl, agnɨmɨn, ‘Soi sapeb yad ak komɨŋ lɨp,’ agnɨmɨn. Nɨb agɨl, Mosɨs ned agak rek, tap ognap dam bɨ God nop tap sobok gep bɨ ak ñenɨmɨn, ne pak God nop sobok gɨ ñek me, bin bɨ okok, bɨ ak mɨñi komɨŋ lɨp, agɨl, nɨŋnɨgal,” agak. Jisas mɨnɨm nɨbak nep agɨl, bɨ ak ag yokek, amnak. \v 45 Jisas nɨb agak ak pen bɨ nɨbak ne amɨl, bin bɨ okok abramek ag ñek amnak. Nɨg gek, Jisas taun okok mɨseŋ ajonɨmɨŋ rek ma lek, ne amɨl, bin bɨ koŋai ma mɨdelak nab okok nep mɨdek nɨŋlɨg gɨ, bin bɨ karɨp lɨm tɨgoŋ tɨgoŋ magɨlsek nop nɨŋnɨg apelɨgɨpal. \c 2 \s1 Jisas gek, ñɨn tob kalau gak bɨ alap komɨŋ lak \r (Mat 9:1-8; Luk 5:17-26) \p \v 1-2 Ñɨn omal nep padɨkek nɨŋlɨg gɨ, Jisas kauyaŋ taun sɨkol Kapaneam apek, Jisas ap mɨdeb karɨp ne ak, agel, bin bɨ koŋai nep apɨl gel gel, karɨp mɨgan mɨnɨm ag ñek mɨgan ak tɨbɨk gɨl, kɨjoŋ wagɨn söŋ ar sɨŋ eyaŋ ak rek nep tɨbɨk gi yɨb gak. Pen Jisas kɨrop God Mɨnɨm ag ñɨ mɨdek. \fig caption|alt="paralysed man lowered thru roof" src="LB00305B.TIF" size="col" ref="2:1-12" \fig* \v 3 Jisas kɨrop ag ñɨ mɨdek nɨŋlɨg gɨ, bɨ aknɨb tɨgaup par alaŋ ak bɨ ognap eip, bɨ ñɨnmagɨl tob kalau gak alap yɨr ar lɨl, dapɨl Jisas mɨdek sɨŋak dolak. \v 4 Apɨl nɨŋlak, bin bɨ tɨbɨk dɨl mɨdelak nɨŋɨl bɨ ñɨnmagɨl tob kalau gak ak nop dam karɨp ar alaŋ amɨl, karɨp nab sɨŋak tɨg mɨgan juɨl, yɨr ar kɨnek ak nag lɨl bɨ nɨbak sek yokel, am Jisas mɨdek eyaŋ yowak. \v 5 Pen kɨri Jisas gek komɨŋ lɨnɨgab, agɨl, gos nɨŋ dɨlak ak nɨŋɨl, Jisas agak, “Ñɨ yad. Tap si tap tɨmel gɨpan okok nɨŋɨl, kɨrɨg gebin,” agak. \p \v 6 Nɨb agek, Juda lo mɨnɨm ag ñeb bɨ ognap bɨsɨg mɨdelak okok, gos kɨri okok nep nɨŋɨl aglak, \v 7 “Bɨ aul tari gɨnɨg, God nop ag julɨg gɨ, mɨnɨm tom ageb? Bin bɨ okok tap si tap tɨmel gel, bɨ alap acɨr kɨrop ak lɨg gɨ yoknɨmɨŋ rek ma lɨp; God nokɨm nep me nɨg gɨnɨgab,” aglak. \v 8 Pen gos nɨŋlak nɨbak, dai Jisas ke nɨŋɨl agak, “Nɨbi tari gɨnɨg gos nɨbak rek nɨŋebɨm. \v 9 Bɨ ñɨnmagɨl tob kalau gɨp ak nop tari agen, nɨbep tep gɨnɨgab? Tap si tap tɨmel gɨpan ak nɨŋɨl kɨrɨg gebin, agen, nɨbep tep gɨnɨgab; aka, warɨkɨl mɨj bad nak pɨyak wɨnɨg dad amnoŋ, agen, nɨbep tep gɨnɨgab? \v 10 Pen yad gen, nɨbi nɨŋnɨgabɨm, Bɨ Ñɨ ne lɨm dai ar wagɨn aul onek ak, gos yad ke nɨŋɨl ma onek. God agek onek ak me, tap si tap tɨmel gɨpal ak nɨŋɨl kɨrɨg gɨnɨgain, agnɨgain ak, kɨrɨg gɨnɨgain,” agak. \v 11 Nɨb agɨl, bɨ ñɨnmagɨl tob kalau gak ak nop agak, “Yad nep agebin, warɨkɨl, mɨj nak bad pɨyak wɨnɨg dɨl, karɨp amnoŋ,” agak. \v 12 Jisas nɨb agek, bin bɨ nɨŋ mɨdel nɨŋlɨg gɨ, bɨ nɨbak warɨkɨl, mɨj bad ne ak wɨnɨg dɨl paŋdak. Nɨg gek nɨŋlɨg gɨ, bin bɨ okok magɨlsek wal yɨb agɨl, God yɨb ne ak agel ar amek nɨŋlɨg gɨ, aglak, “Ned tap nɨbak rek alap gel, cɨn ma nɨŋolɨgɨpɨn,” aglak. \s1 Jisas Lipai nop sɨk agak \r (Mat 9:9-13; Luk 5:27-32) \p \v 13 Jisas kauyaŋ amɨl, Ñɨg Cöb Galili gol sɨŋak tagek nɨŋlɨg gɨ, bin bɨ koŋai nep nɨŋɨl, mɨdek sɨŋak ap mogɨm gelak nɨŋlɨg gɨ, Jisas kɨrop God Mɨnɨm ag ñak. \v 14 Jisas mɨnɨm ag ñɨ dai juɨl, kanɨb nab sɨŋak amlɨg gɨ nɨŋak, Alpias ñɨ ne Lipai, bɨ takɨs dep bɨ alap, wög golɨgɨp karɨp ñɨlɨk mɨgan ak bɨsɨg mɨdek. Jisas nop nɨŋɨl agak, “Apek, yad eip amnɨr,” agek, warɨkɨl Jisas eip amnak. \p \v 15 Jisas pen, bɨ ne okok eip Lipai karɨp ak amɨl, bɨsɨgɨl tap ñɨbel nɨŋlɨg gɨ, bɨ takɨs dep okok abe, bɨ tap si tap tɨmel gɨlak okok abe, Jisas eip ajelak rek, karɨp nɨbak amɨl jɨm ñɨl tap ñɨbelak. \v 16 Bɨ lo mɨnɨm ag ñeb bɨ Perisi ognap, Jisas ne bɨ takɨs dep okok eip, bɨ tap si tap tɨmel gölɨgɨpal okok eip mɨdɨl tap ñɨbek ak nɨŋɨl, bɨ ne okok kɨrop aglak, “Jisas tari gɨnɨg bɨ takɨs debal okok eip, bɨ tap si tap tɨmel gebal okok eip bɨsɨg mɨdɨl tap ñɨbeb?” aglak. \p \v 17 Agelak, Jisas mɨnɨm nɨbak nɨŋɨl agak, “Bin bɨ komɨŋ mɨdebal okok, soi ñon gep bɨ nɨŋnɨg ma ambal; bin bɨ tap gɨp okok nep soi ñon gep bɨ nɨŋnɨg ambal. Nɨb ak rek, bin bɨ, gɨ tep gɨpɨn, ag gos nɨpal okok, kɨrop dɨnɨg ma opin; bin bɨ, tap si tap tɨmel gɨpɨn, ag gos nɨpal okok, kɨrop dɨnɨg opin,” agak. \s1 Jisas mɨnɨm sɨd tɨkɨl agak, mɨnɨm yad ak mɨnɨm kɨsen nɨb, agak \r (Mat 9:14-17; Luk 5:33-39) \p \v 18 Jon bɨ ñɨg pak ñeb bɨ ne okok abe, Perisi kai bɨ kɨri okok abe, ñɨn ognap God nop sobok gɨlɨg gɨ nep mɨdojɨn, agɨl, tap ma ñɨbelɨgɨpal. Ñɨn alap kɨri nɨg gelak ak nɨŋɨl bin bɨ ognap apɨl Jisas nop aglak, “Jon bɨ ne okok abe, Perisi kai bɨ kɨri okok abe, ñɨn nokɨm nokɨm tap bɨl gɨpal. Pen bɨ nak okok, tari gɨnɨg nɨg ma gɨpal?” aglak. \v 19 Agelak, Jisas mɨnɨm sɨd tɨkɨl agak, “Bɨ bin dɨnɨg gɨnɨgab bɨ alap, nɨmɨd nɨmam ne okok eip mɨdɨl, tep gek nɨŋlɨg gɨ mɨdenɨgal ak me, tap magɨl ma kɨrɨg gɨnɨgal. \v 20 Pen kɨsen, bin bɨ ognap apɨl, bɨ kɨri nɨbak nop dad amenɨgal ak, mapɨn gek, ñɨn nɨbak tap ma ñɨŋnɨgal. \v 21 Pen walɨj kɨsen nɨb bad alap dɨl, walɨj ajɨl gɨl pɨg gɨ rɨk gɨnɨgab tam ak ñag del, walɨj kɨsen ak kɨlɨs mɨdlɨg gɨ, walɨj ajɨl gɨnɨgab ak pɨg gɨ rɨkɨl, walɨj nɨbak tapɨn nep pɨg gɨ rɨk dek amnɨgab. \p \v 22 “Ñɨg wain ak, ak rek nep. Ñɨg wain komɨŋ ak dɨl, kaj meme wak ned nɨb mɨgan ak ma soŋ gɨ lɨpal. Pen tari: soŋ gɨ lɨl sɨmjen ñel, kaj meme wak ak bɨŋ agɨl, pɨg gɨ rɨkɨl soŋ gɨ am saknɨgab. Nɨb ak me, ñɨg wain komɨŋ ak, kaj meme wak komɨŋ mɨgan ak nep soŋ gɨ lep,” agak. \s1 Bɨ Ñɨ ne God nop sobok gep ñɨn ak Bɨ Kɨb mɨdeb \p \v 23 Kɨsen Juda God nop sobok gep ñɨn kɨri alap, Jisas bɨ ne okok eip wid wög nab sɨŋak padɨklɨg gɨ, bɨ ne okok wid magɨl ognap tɨklɨg gɨ amelak. \v 24 Nɨg gel, Perisi bɨ okok nɨŋɨl, Jisas nop aglak, “Mɨñi God nop sobok gep ñɨn cɨn wög ma gep ak, tari gɨnɨg bɨ nak okok nɨg gɨl wög gɨl lo cɨn tɨb juebal?” aglak. \v 25 Agelak, Jisas agak, “Based Depid bɨrarɨk nep yuan lek gak kesɨm ñu kɨl tɨklak ak, nɨbi ma nɨpɨm ar? \v 26 Bɨrarɨk nep bɨ nak Abiata God nop tap sobok gep bɨ kɨb yɨb mɨdolɨgɨp ñɨn ak, Depid bɨ ne okok eip kɨrop yuan lek, God sobok gep karɨp ak amɨl, bred bin bɨ yokop okok ma ñɨbelɨgɨpal, bɨ God nop tap sobok gep bɨ okok nep ñɨbelɨgɨpal ak dɨl, bɨ ne okok kɨrop ñek, ñɨŋlak. \p \v 27 “God ne ñɨn yokop mɨdep mɨnɨm ak ned agɨl, kɨsen bin bɨ ma gɨ lak; bin bɨ ned gɨ lɨl, kɨri ake lɨl mɨd tep genɨmel, agɨl, ñɨn alap yokop mɨdenɨmel, agak. \v 28 Nɨb ak, cɨn nɨpɨn, Bɨ Ñɨ ne God nop sobok gep ñɨn ak abe Bɨ Kɨb mɨdeb,” agak. \c 3 \s1 Jisas bɨ ñɨnmagɨl kalau gak alap, God nop sobok gep ñɨn ak gek, komɨŋ lak \r (Mat 12:9-14; Luk 6:6-11) \p \v 1 Ñɨn alap pen, Jisas kauyaŋ Juda mogɨm gep karɨp ak amɨl nɨŋak, bɨ ñɨnmagɨl kalau gak alap karɨp ñɨlɨk mɨgan nɨbak ap mɨdek. \v 2 Bɨ Perisi mɨdelak okok ognap, Jisas tari rek gek, nop dam mɨnɨm kɨb agɨn, agɨl, bɨ nɨbak God nop sobok gep ñɨn aul gek komɨŋ lɨnɨgab aka mer agɨl, kapkap nɨŋ i sek lɨ mɨdelak. \p \v 3 Jisas pen bɨ ñɨnmagɨl kalau gak ak nop agak, “Warɨkɨl, sɨŋaul owan,” agak. \v 4 Agek, ne mɨdek sɨŋak alaŋ apek, Jisas bin bɨ nɨb okok kɨrop agak, “God nop sobok gep ñɨn ak tari gep? Tep gep aka tɨmel gep? Bin bɨ okok kɨrop yɨmɨg nɨŋɨl gon, komɨŋ amnɨmel, aka gos tɨmel nɨŋɨl kɨrɨg gon, kɨmnɨmel?” agak. Agek, kɨri nop pen mɨnɨm alap ma aglak. \v 5 Jisas mɨnɨm ma dɨjɨn ag gos nɨŋlak bɨ nɨb okok, Jisas kɨrop nɨŋek, mɨlɨk yowak. Kɨri bɨ ñɨnmagɨl kɨlau gak nɨbak nop mɨdmagɨl ma lɨlak ak nɨŋɨl, Jisas kɨrop nɨŋ padɨklɨg gɨ sɨlɨkak. Nɨg gɨl, bɨ ñɨnmagɨl kalau gak ak nop agak, “Ñɨnmagɨl nak parsek lan!” agak. Agek, ñɨnmagɨl parsek lek nɨŋlɨg gɨ, komɨŋ lak. \v 6 Nɨg gak nɨŋɨl, bɨ Perisi Juda mogɨm gep karɨp ak kɨrɨg gɨl, Herod bɨ ne okok mɨdelak sɨŋak amɨl, mɨnɨm ag nɨŋ ag nɨŋ gɨl, “Jisas nop titi gɨl dam ñag pak lɨn?” aglak. \s1 Bin bɨ koŋai nep Jisas kɨsen gɨlak \p \v 7-8 Jisas pen bɨ ne okok eip amɨl, Ñɨg Cöb Galili gol sɨŋak am mɨdelak. Pen bin bɨ Galili nɨb koŋai nep nop kɨsen gɨl olak. Ne tap tari tari golɨgɨp ar ak magɨlsek agel okok amek nɨŋlɨg gɨ, Judia bin bɨ ognap, Jerusalem bin bɨ ognap, karɨp lɨm Idumia bin bɨ ognap, ñɨg Jodan pɨs kɨd adaŋ bin bɨ ognap, taun kɨb omal Taia Saidon karɨp lɨm ulep sɨŋak nɨb bin bɨ ognap, bin bɨ koŋai yɨb Jisas nop nɨŋnɨg olak. \v 9-10 Jisas bin bɨ koŋai nep gek, komɨŋ lak ak me, nop dɨ nɨŋon komɨŋ lɨnɨmɨŋ, agɨl, bin bɨ koŋai yɨb nep apɨl, nop cɨrok cɨrok ñɨlɨg gɨ apel, yɨp pɨŋɨl kɨs gɨnɨgal, agɨl, bɨ ne okok kɨrop agek, ñɨg magöb alap dɨ lɨlak. \v 11 Pen bin bɨ kɨjeki kɨyob ñɨlɨk tap tari abaŋ ñagak okok, Jisas nop nɨŋɨl, tob wagɨn ne sɨŋak lɨm eyaŋ yap pakɨl, mɨnɨm kɨb agɨl, “Nak God Ñɨ ne!” agölɨgɨpal. \v 12 Jisas pen kɨjeki kɨyob ñɨlɨk okok kɨrop mɨnɨm kɨlɨs agɨl agolɨgɨp, “Yad Bɨ an mɨdebin ak mɨseŋ ma agnɨmɨb mer,” agolɨgɨp. \s1 Jisas bɨ ne aknɨb umɨgan alaŋ dak \r (Mat 10:14; Luk 6:12-16) \p \v 13 Pen Jisas karɨp lɨm dɨm alap amɨl, bɨ ne dɨnɨg gak okok agek apelak. \v 14 Bɨ aknɨb umɨgan alaŋ ag lɨl agak, “Nɨbi yad eip ajɨl, bɨ mɨnɨm yad dad ameb okok mɨdɨl, nɨbep ag yoken, amɨl bin bɨ okok kɨrop God Mɨnɨm tep ak ag ñɨnɨgabɨm. \v 15 Yad nɨbep agebin ak me, kɨjeki kɨyob ñɨlɨk tap okok ak rek nep ag yoknɨgabɨm,” agak. \v 16 Jisas bɨ ne dak nɨb okok yɨb kɨri me, alap Saimon, kɨsen Jisas yɨb ne alap Pita agak. \v 17 Alap Jems, nɨmam alap Jon, nap kɨri mal yɨb ak Sebedi. Jisas kɨrop mal Boanerges agak. Yɨb nɨbak wagɨn ak “Tɨmɨk Bɨ”. \v 18 Bɨ ne alap Edru; alap Pilip; alap Batolomyu; alap Matyu; alap Tomas; alap Jems, Alpias ñɨ ne; alap Padias; alap Saimon, nop Saimon Selot agölɨgɨpal. \v 19 Pen alap Judas Iskariot. Ne me kɨsen Jisas nop mɨmɨg gak. \s1 Jisas nop kɨjeki abaŋ ñagɨp, aglak \p \v 20 Pen Jisas karɨp alap amek, kauyaŋ bin bɨ koŋai nep ap mogɨm gɨ mɨdelak nɨŋɨl, bɨ ne okok eip tap ñɨŋnɨmel rek ma lak. \v 21 Nɨg gek, bin bɨ ognap Jisas saköl ñagɨp agel nɨŋlɨg gɨ, nonɨm nɨmam sɨkop nop poŋ dɨnɨg olak. \p \v 22 Pen lo mɨnɨm ag ñeb bɨ Jerusalem nɨb olak okok aglak, “Kɨjeki kɨyob ñɨlɨk tap okok nap kɨri Bielsebul Jisas nop abaŋ ñagɨp rek, kɨyob ñɨlɨk tap okok ag yokeb,” aglak. Mɨnɨm esek nɨbak agelak, \v 23 Jisas ne nɨŋɨl, bin bɨ okok kɨrop agek apelak, mɨnɨm ar nɨbak mɨnɨm sɨd tɨkɨl agak, “Seten ne titi gɨl Seten nop ag yoknɨgab? \v 24 Bin bɨ karɨp lɨm kiŋ nokɨm alap nep kod mɨdenɨgab bin bɨ okok, kɨri bin bɨ kɨri ke pen pen genɨgal ak, tɨgoŋ nɨbak asɨk ke ke lɨl ap yap paknɨgab. \v 25 Pen amɨlgon apɨlgon okok ak rek nep, kɨri bin bɨ kɨri ke pen pen genɨgal ak, kɨñɨŋ nɨbak asɨk ke ke lɨl ap yap paknɨgab. \v 26 Nɨb ak rek, Seten ne ke kɨjeki kɨyob ñɨlɨk tap ne okok ag yokenɨgab ak, asɨk ke ke lɨl pɨs nep yap paknɨgab. \p \v 27 “Bɨ kal yɨb alap karɨp ne sɨŋak mɨdek nɨŋlɨg gɨ, bɨ alap apɨl, tap nop okok ma dad amnɨgab; ned bɨ kal nɨbak nop nag ñon gɨ lɨl me, amɨl tap karɨp ne okok mɨdeb ak dad amnɨgab. \p \v 28 “Yad nɨbep nɨŋɨd yɨb agebin, bin bɨ okok tap si tap tɨmel tari tari gɨnɨgal ak, God nɨŋɨl kɨrɨg gɨnɨgab. God nop ag juenɨgal ak, ne nɨŋɨl kɨrɨg gɨnɨgab. \v 29 Pen Kaun Sɨŋ ak nop ag juenɨgal ak, God nɨŋɨl ma kɨrɨg gɨnɨgab. Tap si tap tɨmel gɨnɨgab nɨbak per nep mɨdenɨgab,” agak. \v 30 Jisas nop, “Kɨjeki kɨyob ñɨlɨk tap okok nop abaŋ ñagɨp,” agelak ak me, nɨb agak. \s1 Jisas nonɨm nɨmam sɨkop okok \p \v 31 Pen Jisas nonɨm nɨmam sɨkop apɨl, söŋ eyaŋ mɨdɨl, bɨ alap nop, “Nak amɨl Jisas nop agek owaŋ,” aglak. \v 32 Nɨb ak, bin bɨ karɨp ñɨlɨk mɨgan eyaŋ Jisas nop pɨŋɨl kɨs kɨs gɨ bɨsɨg gɨ mɨdelak okok nop aglak, “Nanɨm nanai namam sɨkop okok söŋ eyaŋ am mɨdɨl, ‘Nak owan e,’ agebal,” aglak. \v 33 Nɨb agelak, Jisas agak, “Ami yad, mam yad bɨ an?” agak. \v 34 Nɨb agɨl, Jisas bin bɨ mɨdelak okok nɨŋ padɨklɨg gɨ agak, “Nɨbi me ami yad, mam yad mɨdebɨm. \v 35 Bin bɨ God ageb rek gɨpal okok me, mam yad, ai yad, ami yad mɨdebal,” agak. \c 4 \s1 Jisas, bɨ tap yɨŋ yɨmɨb ak, mɨnɨm sɨd tɨkɨl agak \r (Mat 13:1-9; Luk 8:4-8) \p \v 1 Jisas Ñɨg Cöb Galili gol sɨŋak amɨl, bin bɨ okok kɨrop kauyaŋ mɨnɨm ag ñɨ mɨdek nɨŋlɨg gɨ, bin bɨ koŋai yɨb nep ap mogɨm gɨlak. Nɨg gelak, Jisas ñɨg magöb alap ar ak bɨsɨg gɨl, amɨl ñɨg nab ulep sɨŋak mɨdlɨg gɨ, bin bɨ ñɨg gol okok warɨk mɨdelak okok kɨrop mɨnɨm ag ñak. \v 2 Mɨnɨm nɨb okok mɨnɨm sɨd tɨkɨl ar ke ke koŋai nep ag ñak. \p \v 3 Mɨnɨm ar alap mɨnɨm sɨd tɨkɨl agak, “Mɨnɨm agnɨg gebin aul nɨŋɨm! Bɨ alap wög dai ne ak wid yɨŋ tanaŋ, agɨl, dɨ yokek amek nɨŋlɨg gɨ, \v 4 yɨŋ ognap kanɨb ameb ar sɨŋak yapek, yakɨr okok apɨl ñɨŋnɨgal. \v 5 Yɨŋ ognap kab ar lɨm sɨkol sɨkol lenɨgab sɨŋak yapɨl tannɨgab ak pen \v 6 kɨdɨl yɨpɨl ma amnɨgab rek, pɨb nɨŋɨl, mɨlep gɨnɨgab. \v 7 Yɨŋ ognap kɨlɨkasɨk mɨdenɨgab nab sɨŋak yapɨl, tannɨgab ak pen kɨlɨkasɨk okok sau gɨ pak ñɨbek, magɨl ma pɨlnɨgab. \v 8 Pen yɨŋ ognap lɨm tep ar ak yapɨl, tan tep gɨl, magɨl pɨl tep gɨnɨgab. Ognap magɨl ñɨn juɨl nokɨm alap adɨk gɨ dam wajrem alaŋ (30) rek pɨlnɨgab, ognap magɨl ñɨn juɨl omal nokɨm (60) rek pɨlnɨgab, ognap ñɨn juɨl aknɨb mamɨd alaŋ (100) rek pɨlnɨgab,” agak. \v 9 Jisas mɨnɨm nɨbak ag dai julɨg gɨ agak, “Nɨbi bin bɨ gos tɨmɨd mɨdonɨmɨŋ okok, mɨnɨm agebin aul tɨmɨd lɨ nɨŋ tep gɨnɨmɨb,” agak. \s1 Jisas ti gɨnɨg gɨ mɨnɨm sɨd tɨkɨl agolɨgɨp \r (Mat 13:10-17; Luk 8:9-10) \p \v 10 Jisas mɨnɨm agek nɨŋlɨg gɨ, bin bɨ nɨŋ mɨdelak nɨb okok ke ke amnɨlak nɨŋlɨg gɨ, bɨ ne aknɨb umɨgan alaŋ okok abe, bin bɨ ne ognap sek abe, Jisas nop aglak, “Mɨnɨm sɨd tɨkɨl apan wagɨn ak tari?” aglak. \v 11 Agelak agak, “God bin bɨ dɨl kod mɨdenɨgab mɨnɨm ak, God gek nɨbi nɨpɨm ak pen bin bɨ okok kɨrop sɨd tɨkɨl nep ag ñebin. \v 12 Nɨg gen, bɨ God mɨnɨm agep alap God Mɨnɨm ñu kɨl tɨkɨl agak rek nep gɨnɨgab. Ne agak, \q1 ‘Udɨn nɨŋnɨgal ak pen tap ognap ma nɨŋnɨgal. \q2 Mɨnɨm nɨŋnɨgal ak pen mɨnɨm wagɨn ageb nɨb gɨl rek agɨl ma nɨŋnɨgal. \q1 Nɨŋ rep gɨplap, God nop ag nɨŋeblap, \q2 tap si tap tɨmel gɨpal okok nɨŋɨl kɨrɨg gɨpkop,’ aglak,” agak. \s1 Jisas bɨ tap yɨŋ yɨmɨb mɨnɨm sɨd tɨkɨl agak ak, mɨnɨm wagɨn ak ag ñak \r (Mat 13:18-23; Luk 8:11-15) \p \v 13 Jisas nɨb agɨl kɨrop agak, “Mɨnɨm sɨd tɨkɨl agesin nɨbak ma nepɨm ak, kɨsen mɨnɨm ognap sek sɨd tɨkɨl agenɨgain ak, titi gɨl nɨŋnɨgabɨm?” agak. \v 14 Wid yɨŋ bɨ dɨ yoknɨgab, agesin ak, God Mɨnɨm ne ak, agɨl, agesin. \v 15 Yɨŋ ognap kanɨb ameb ar sɨŋak yonɨgab, agesin ak, bin bɨ okok God Mɨnɨm nɨŋnɨgal ak pen magɨl nɨbak nep Seten apɨl mɨnɨm nɨbak ju dad amnɨgab, agɨl, agesin. \v 16-17 Pen yɨŋ ognap kab ar lɨm sɨkol sɨkol lɨnɨgab sɨŋak yapɨl, tannɨgab ak pen kɨdɨl yɨpɨl amɨl kɨlɨs ma gek, pɨb nɨŋɨl mɨlep gɨnɨgab, agesin ak, bin bɨ okok God Mɨnɨm ak kɨsen won ak nɨŋel, tep gek nɨŋlɨg gɨ, mɨñ mɨñ gɨlɨg gɨ kasek dɨnɨgal ak pen yokop ulep magɨl ak mɨdel nɨŋlɨg gɨ, mɨker ognap apenɨgab aka bɨ okok kɨrop gɨ tɨmel genɨgal nɨŋɨl mɨnɨm nɨbak kasek nep kɨrɨg gɨnɨgal, agɨl, agesin. \v 18 Yɨŋ ognap kɨlɨkasɨk nab sɨŋak yapɨl tannɨgab, agesin ak, bin bɨ God Mɨnɨm nɨŋnɨgal ak pen \v 19 wög wari, karɨp mɨj kɨneb, kaj tap okok gos par nɨŋɨl, tu kɨbap, kɨlnok mani tap okok gos par nɨŋɨl, tap okok okok nep gos nɨŋnɨgal ak me, God Mɨnɨm ak sau gɨ pak ñɨbek, magɨl ma pɨlnɨgab, agɨl, agesin. \v 20 Wid yɨŋ lɨm tep ar sɨŋak yonɨgab, agesin ak, bin bɨ God Mɨnɨm nɨŋɨl, nɨŋ denɨgal nɨŋɨl magɨl ñɨn juɨl nokɨm alap adɨk gɨ dam wajrem alaŋ (30), aka ñɨn juɨl omal nokɨm (60), aka ñɨn juɨl aknɨb mamɨd alaŋ (100) rek pɨlnɨgab; gos nɨbak nɨŋɨl agesin me ak,” agak. \s1 Jisas mɨnɨm sɨd tɨkɨl agak, bin bɨ yad kɨri sɨp melɨk rek mɨdebal, agak \r (Luk 8:16-18) \p \v 21 Jisas pen kauyaŋ mɨnɨm alap sɨd tɨkɨl agak, “Bin bɨ okok sɨp dagɨl tin cög mɨgan okok aka abañ ar kɨnebal mok okpi okok ma we gɨnɨgal; ar epel dɨ lel melɨk gɨnɨgab. \fig caption|alt="lamp on top of bushell" src="HK00152B.TIF" size="col" ref="4:21" \fig* \v 22 Nɨb aknɨb rek, tari tari mɨñi we gɨl mɨdeb ak, kɨsen mɨseŋ lek nɨŋnɨgal. \v 23 Nɨbi bin bɨ gos tɨmɨd mɨdonɨmɨŋ okok, mɨnɨm agebin aul tɨmɨd lɨ nɨŋ tep gɨnɨmɨb,” agak. \p \v 24 Kɨrop mɨnɨm alap agak, “Mɨnɨm nɨŋebɨm ak, tɨk dam nɨŋ tep gɨnɨmɨb. Nɨbi bin bɨ okok kɨrop mɨnɨm kɨb agɨl, pen titi rek ñɨm agnɨgabɨm ak, God ne nɨŋɨl nɨbep ke ak rek nep mɨnɨm kɨb agɨl, pen ak rek nep aknɨb rek ñɨm, agnɨgab. Pen ne nɨbep pen ognap sek ar alaŋ abe ñɨm, agnɨgab. \v 25 Bin bɨ tap ognap mɨdeb okok ognap sek dɨnɨgal; pen bin bɨ tap ognap ma mɨdeb okok, tap ognap sɨkol sɨkol mɨdeb ak sek dad amnɨgal. \s1 Krais mɨnɨm tep ak ag ñel amek, bin bɨ koŋai nep nɨŋ dɨnɨgal \p \v 26 Jisas mɨnɨm alap mɨnɨm sɨd tɨkɨl agak, “God bin bɨ dɨl kod mɨdenɨgab ak, kesɨm agnɨg gebin ar aul rek mɨdeb. Bɨ wög nap alap wid yɨŋ tanaŋ, agɨl, dam wög dai ne okok yoknɨgab. \v 27 Wid yɨŋ wög dai sɨŋak yokɨl, kɨn tagek nɨŋlɨg gɨ, marɨp gɨl, tannɨgab. Titi gɨl tanɨb, agɨl, ma nɨŋnɨgab. \v 28 Lɨm ak ke gek, sɨlɨp ap ran jakɨl, tanɨl, magɨl pɨlɨl, pok gɨnɨgab. \v 29 Pen wög dai nap nɨb ak pok gek nɨŋɨl, tɨk dam lep ñɨn ak owɨp, agɨl, tu gomej ak damɨl, tɨk donɨgab,” agak. \s1 Jisas mab mastad ak, mɨnɨm sɨd tɨkɨl agak \r (Mat 13:31-32; Luk 13:18-19) \p \v 30 Jisas nɨb agɨl agak, “God bin bɨ dɨl kod mɨdenɨgab ak, kesɨm tari rek dɨl agen nɨŋnɨgabɨm? \v 31-32 Me, mab mastad yɨŋ rek ak agnɨgain. Tap yɨŋ ognap kɨb yɨmebal okok sɨkol taneb, pen mab mastad yɨŋ ak sɨkol yɨb yɨmel, tan kɨb gɨl, tam kɨb ñagek, yakɨr okok apɨl sisi nɨb okok lɨ mɨdebal,” agak. \s1 Jisas bin bɨ okok kɨrop mɨnɨm sɨd tɨkɨl nep ag ñolɨgɨp \r (Mat 13:34-35) \p \v 33 Jisas bin bɨ okok kɨrop mɨnɨm sɨd tɨkep nɨb okok rek koŋai nep ag ñolɨgɨp; nɨg gɨl, mɨnɨm tep ak kɨrop ag ñolɨgɨp. Kɨri mɨnɨm nɨŋ tep gɨnɨgal mɨnɨm ak nep kɨrop ag ñolɨgɨp; mɨnɨm nɨŋ tep ma gɨnɨgal mɨnɨm ak ma ag ñolɨgɨp. \v 34 Ne kɨrop mɨnɨm sɨd tɨkɨl nep ag ñolɨgɨp. Kɨsen bɨ ne okok eip ke mɨdlɨg gɨ, mɨnɨm wagɨn magɨlsek ag ñɨ tep golɨgɨp. \s1 Jisas agek, asad kɨr gak \r (Mat 8:23-27; Luk 8:22-25) \p \v 35 Ñɨn nɨbak nep karɨp bɨr dɨgɨp won ak, Jisas bɨ ne okok kɨrop agak, “Ñɨg cöb pɨs kɨd adaŋ amnɨn,” agak. \v 36 Nɨb agek, bɨ ne okok bin bɨ koŋai nep ap mɨdelak okok kɨrop kɨrɨg gɨl, ñɨg magöb Jisas mɨdek mɨgan ak tanɨl, paŋdɨlak. Ñɨg magöb ognap sek eip amnɨlak. \v 37 Nab amel nɨŋlɨg gɨ, dai pɨnem asad apɨl, ñɨg si pag ñɨg magöb mɨgan ak amɨl pɨge ap yonɨg rek gak. \v 38 Jisas ne pen ñɨg magöb mɨgan dai oŋɨd ar, nabɨc yɨr lɨl kɨnek nɨŋlɨg gɨ, bɨ ne okok nop am kaun gɨl aglak, “Mɨnɨm ag ñeb bɨ, cɨn magɨlsek kɨmnɨg gobɨn ak nak nɨŋesan tap yokop rek lɨp ar?” aglak. \v 39 Agelak, Jisas warɨkɨl, pɨnem asad dek ak abe, ñɨg si pag apek ak abe, kapkap mɨdei, agek, pɨnem asad dek ak kɨr gɨl, ñɨg si pag apek ak pɨs nep kɨr gɨl gak. \p \v 40 Pen Jisas bɨ ne okok kɨrop agak, “Nɨbi tari gɨnɨg pɨrɨkebɨm? Nɨŋ dep magɨl nɨbi sɨkol yɨb mɨdeb nɨŋɨl pɨrɨkebɨm aka?” agak. \v 41 Agek, kɨri wal agɨl, pen ag nɨŋek pen ag nɨŋek gɨl aglak, “Bɨ nɨbaul bɨ an? Titi gɨl agosɨp, pɨnem asad dosɨp ak abe, ñɨg si pag aposɨp ak abe, mɨnɨm nop ak nɨŋɨl, agosɨp rek gɨp?” aglak. \c 5 \s1 Kɨjeki bɨ alap nop abaŋ ñag mɨdek ak, Jisas ag söŋ yokak \r (Mat 8:28-34; Luk 8:26-39) \p \v 1 Jisas bɨ ne okok eip ñɨg magöb dɨl, Ñɨg Cöb Galili juɨl, karɨp lɨm Gerasa bin bɨ mɨdelak pɨs kɨd adaŋ ar amjakɨl, \v 2 ñɨg magöb ak kɨrɨg gɨl, preŋɨd yapek nɨŋlɨg gɨ, won nɨbak nep, kɨjeki abaŋ ñag mɨdek bɨ alap, cɨp tɨgel mɨgan okok nɨb apɨl, Jisas mɨdek sɨŋak owak. \v 3-4 Bɨ nɨbak cɨp tɨgel gɨlak kab mɨgan okok kɨn tagolɨgɨp. Nop per sen dɨl, ñɨn tob ne okok lɨ tɨbɨkelɨgɨpal ak pen sen okok gek, pɨg gɨ rɨkek, amolɨgɨp. Ne kɨlɨs yɨb golɨgɨp ak me, nop gel gos nɨŋnɨmɨŋ rek ma lak. \v 5 Pɨb nab, kɨslɨm eyaŋ, cɨp tɨgel gɨlak kab mɨgan okok abe, dɨm gol okok abe, gaul par gɨlɨg gɨ, kab dɨl mɨb goŋ ne ke tɨbolɨgɨp. \v 6 Pen ñɨn nɨbak, ne Jisas nop yɨpɨd nɨŋɨl, pɨg gɨ rɨkɨd ag amɨl, Jisas mɨdek sɨŋak kogɨm yɨmak. \v 7-8 Ne kogɨm yɨmek, Jisas kɨjeki bɨ nɨbak nop abaŋ ñag mɨdek ak nop agak, “Nak kɨjeki kɨyob ñɨlɨk, bɨ aul nop kɨrɨg gɨl söŋ amnoŋ!” agak. \p Jisas nɨb agek, ne pen agak, “Jisas, God kɨlɨs aknɨb ke yɨb Ñɨ ne. Yɨp tari gɨnɨg apeban? Mɨnɨm nɨŋɨd agnɨmɨn, ‘God nɨŋ mɨdeb rek, yad nep yur mab rek ma ñɨnɨgain,’ agnɨmɨn!” agak. \p \v 9 Nɨb agek, Jisas bɨ nɨbak nop agak, “Yɨb nak tari?” agak. \p Jisas nɨb agek, ne pen agak, “Yɨp kɨjeki koŋai nep abaŋ ñagɨp rek, yɨb yad ‘Koŋai Nep,’” agak. \v 10 Ne Jisas nop, kɨjeki kɨyob ñɨlɨk okok mɨñ mab ke par okok ma ag yoknɨmɨn, agɨl, ag nɨŋlɨg gɨ nep mɨdek. \p \v 11 Pen magɨl nɨbak, kaj koŋai yɨb amɨl ñɨbelak pɨrbak nɨb okok. \v 12 Nɨb ak, kɨjeki okok Jisas nop neb neb gɨl aglak, “Cɨnop agek, amɨl kaj oklaŋ kɨrop mɨjem sɨkɨn,” aglak. \p \v 13 Nɨb agel, Jisas yau agek, kɨjeki okok bɨ nɨbak nop kɨrɨg gɨl, amɨl kaj okok kɨrop mɨjem sɨkel, magɨlsek tu tausan rek pɨg juɨl mɨdɨŋ eyaŋ amɨl, gɨ dam ñɨg cöb eyaŋ pakɨl, magɨlsek ñɨg ñɨbɨl kɨm saklak. \p \v 14 Pen bɨ kaj mɨkelak okok, gak nɨbak nɨŋɨl, kasek amɨl taun nɨbak abe, karɨp lɨm okok abe, mɨnɨm nɨbak ag ñel nɨŋlɨg gɨ, bin bɨ okok amɨl nɨŋɨn, agɨl, Jisas mɨdek sɨŋak olak. \v 15 Apɨl nɨŋlak, bɨ ned kɨjeki koŋai nep abaŋ ñagak nɨbak, walɨj yɨmɨl, mɨd tep gɨl, bɨsɨg mɨdek. Nɨŋel, jel gek pɨrɨklak. \p \v 16 Bin bɨ ned mɨdelak okok, bin bɨ kɨsen olak okok kɨrop, bɨ kɨjeki abaŋ ñag mɨdek bɨ ak nop Jisas tari tari gak ak ag ñɨlak. Pen kaj okok kɨrop tari tari gak ak abe ag ñɨlak. \v 17 Pen bin bɨ nɨb okok, mɨnɨm aglak nɨbak nɨŋɨl, Jisas nop mɨnɨm neb neb gɨl aglak, “Karɨp lɨm cɨn aul kɨrɨg gɨl amnoŋ!” aglak. \v 18 Agelak, Jisas ñɨg magöb dɨl amnɨg gek, bɨ kɨjeki abaŋ ñagak Jisas gek komɨŋ lak bɨ ak nop neb neb gɨl agak, “Yad eip amnɨr aka?” agak. \v 19 Agek, Jisas bɨ ak nop mer agɨl, agak, “Karɨp nak amɨl, bin bɨ nak okok kɨrop, Bɨ Kɨb nep yɨmɨg yɨb nɨŋɨl, tari tari gɨp mɨnɨm ak magɨlsek ag ñɨnɨmɨn,” agak. \v 20 Agek, bɨ nɨbak karɨp lɨm Dekapolis nab sɨŋak, taun okok gɨ taglɨg gɨ, Jisas nop tari tari gak mɨnɨm nɨbak magɨlsek bin bɨ okok kɨrop ag ñek, kɨri magɨlsek wal yɨb aglak. \s1 Jisas gek, bin alap komɨŋ lak, pai kɨmak alap warɨkak \r (Mat 9:18-26; Luk 8:40-56) \p \v 21 Jisas pen ñɨg magöb dɨl, kauyaŋ adɨk gɨ amɨl, Ñɨg Cöb Galili pɨs kɨd adaŋ gol sɨŋak mɨdek nɨŋlɨg gɨ, bin bɨ koŋai nep apɨl ne mɨdek sɨŋak bɨm kɨb gɨlak. \p \v 22 Bɨ alap yɨb ne Jairas. Ne Juda mogɨm gep karɨp alap kod mɨdolɨgɨp. Jairas Jisas nop nɨŋɨl, apɨl mɨdek sɨŋak kogɨm yɨmɨl, \v 23 nop neb neb gɨlɨg gɨ agak, “Pai sɨkol mɨdmagɨl yad ak kɨmnɨg geb. Nak yad eip apɨl nop dɨ nɨŋek, warɨk komɨŋ amnaŋ,” agak. \v 24 Agek, Jisas Jairas eip amer nɨŋlɨg gɨ, bin bɨ koŋai nep amɨl, Jisas nop cɨrok cɨrok ñɨlɨg gɨ nab nab lɨlɨg gɨ dad amelak. \p \v 25 Pen bin alap, ne bin kanɨb ajolɨgɨp mɨ aknɨb umɨgan alaŋ mɨdek. \v 26 Bin nɨbak soi ñon gep bɨ okok kɨrop, yɨp gel komɨŋ laŋ, agɨl, mani ne magɨlsek bɨr tauak ak pen nop gel komɨŋ ma lɨl, tapɨn kɨb yɨb gak. \v 27-28 Pen ne Jisas golɨgɨp mɨnɨm ak agel nɨŋak rek, amɨl walɨj bad nop ak dɨ nɨŋen komɨŋ lɨnɨgab, agɨl, bin bɨ koŋai mɨdelak nab sɨŋak kɨd ken apɨl, walɨj nop ak dɨ nɨŋek, \v 29 magɨl nɨbak nep lakañ yapolɨgɨp ak mɨlep gek, nab ne sɨŋ eyaŋ nɨŋak, nop tap gak ak komɨŋ lak. \v 30 Pen Jisas dai ke nɨŋak, kɨlɨs ne ognap amnak nɨŋɨl, adɨk gɨl, bin bɨ koŋai mɨdelak okok kɨrop agak, “Walɨj yɨp ak bɨ an dɨ nɨŋɨp?” agak. \v 31 Agek, bɨ ne okok aglak, “Bin bɨ koŋai sɨkerek nep cɨrok marok ñebal ak, tari gɨnɨg yɨp bɨ an dɨ nɨŋɨp, agɨl, ageban?” aglak. \v 32 Pen Jisas mɨnɨm kɨri aglak ak ma dɨl, yɨp bɨ an dɨ nɨŋɨp, agɨl, pɨyo nɨŋlɨg gɨ mɨdek. \v 33 Pen bin nɨbak, nop tari tari gak ak nɨŋɨl, pɨrɨkɨl jep jep dɨlɨg gɨ apɨl, Jisas mɨdek tob wagɨn ne sɨŋak kogɨm yɨmɨl, nop komɨŋ lak mɨnɨm ak magɨlsek mɨseŋ ag ñak. \p \v 34 Jisas pen nop agak, “Pai yad. Jisas yɨp gek komɨŋ lɨnɨgab, agɨl, nɨŋ dɨpan rek, nep gen komɨŋ lɨp me ak. Nak amɨl kapkap mɨd rep gɨnɨmɨn,” agak. \p \v 35 Jisas mɨnɨm nɨbak agek nɨŋlɨg gɨ, Jairas bɨ ne ognap, karɨp ne sɨŋak nɨb apɨl aglak, “Pai nak ak bɨr kɨmɨb; ag ñeb bɨ aul agek, tob yur ma onɨmɨŋ, adɨk gɨ amnɨmɨŋ,” aglak. \v 36 Nɨb aglak ak pen Jisas mɨnɨm kɨrop ak ma dɨl, Jairas nop agak, “Ma pɨrɨknɨmɨn; gos kɨlɨs gɨ nɨŋnɨmɨn,” agak. \v 37 Jisas nɨb agɨl, bin bɨ okok eip ma amnɨgabɨn, agɨl, kɨrop nɨb okok ag lɨl, Pita ak, Jems ak, Jems nɨmam Jon ak, kɨrop yakam nep poŋ dɨl amnak. \v 38 Kɨri Jairas karɨp ak amjakɨl Jisas nɨŋak, bin bɨ mɨnɨm pɨg agɨl, sɨl magɨl kɨb yɨb aglɨg gɨ mɨdelak. \v 39 Karɨp ñɨlɨk mɨgan eyaŋ amɨl agak, “Tari gɨnɨg mɨnɨm saköl agɨl, sɨl agebɨm? Pai ak ma kɨmɨb; yokop wɨsɨn kɨneb,” agak. \v 40 Nɨb agek, nop sɨk agel, kɨrop ag mɨs yokɨl, pai nonɨm nap ber ak dɨl, bɨ ne ñon ak dɨl, poŋ dɨl pai ak kɨm mɨdek karɨp ñɨlɨk mɨgan eyaŋ amnak. \v 41 Amɨl, pai nɨbak ñɨnmagɨl kɨd nop ak dɨl, Arameik mɨnɨm lɨl agak, “Talita kom!” agak. Mɨnɨm agak nɨbak wagɨn me, “Pai sɨkol! Nep agebin, warɨkan!” \v 42 Jisas pai nɨbak nop mɨnɨm agek, magɨl nɨbak nep warɨkɨl, ap ran ap yap gek nɨŋlɨg gɨ, bin bɨ okok nɨŋɨl wal yɨb aglak. Pai nɨbak mɨ ne aknɨb umɨgan alaŋ amnak. \v 43 Bin bɨ mɨdelak okok wal agel nɨŋlɨg gɨ, Jisas mɨnɨm kɨlɨs agɨl agak, “Gɨpin nɨbak bin bɨ okok kɨrop mɨseŋ ma ag ñɨnɨmɨb,” agak. Nɨb agɨl kɨrop agak, “Pai ak nop tap magɨl ognap ñem ñɨŋaŋ,” agak. \c 6 \s1 Nasaret bin bɨ Jisas nop ma nɨŋ dɨlak \r (Mat 13:53-58; Luk 4:16-30) \p \v 1 Jisas bɨ ne okok poŋ dɨl karɨp lɨm nɨbak kɨrɨg gɨl, taun ne ke Nasaret amnak. \v 2-3 Am mɨdɨl, Juda God nop sobok gep ñɨn ak, mogɨm gep karɨp ak amɨl, bin bɨ koŋai nep ap mɨdelak okok kɨrop mɨnɨm ag ñek nɨŋlɨg gɨ, wal agɨl aglak, “Bɨ nɨbaul kapeda karɨp lɨm aul nɨb bɨ ak, Maria ñɨ ne alap. Nɨmam ne ak Jems, Josep, Judas, Saimon me. Nɨnai sɨkop ne okok eip mɨdobɨn aul. Pen mɨnɨm tep nɨbak akal nɨb nɨŋɨl ageb? Tap ma gep rek titi gɨl geb?” aglak. Nɨb agɨl, nop gos tɨmel nɨŋɨl kɨd ñɨlak. \p \v 4 Pen Jisas kɨrop agak, “Bɨ God mɨnɨm agep okok, karɨp lɨm mɨgan ognap gɨ tagel, bɨ kɨb cɨn, agɨl, dɨnɨgal ak pen karɨp lɨm kɨri ke sɨŋak gɨ tagel, bin bɨ yakam kɨri ke okok mɨnɨm kɨrop ma dɨnɨgal,” agak. \v 5 Nop ma nɨŋ dɨlak ak me, tap ma gep rek ognap gɨnɨmɨŋ rek ma lak; bin bɨ tap gak okok omal nep dɨ nɨŋek, komɨŋ lak. \v 6 Pen Nasaret bin bɨ nop ma nɨŋ dɨlak ak nɨŋɨl Jisas ne wal yɨb agak. \s1 Jisas bɨ ne aknɨb umɨgan alaŋ, wög yɨp gɨnɨmɨb, agɨl, ag yokak \r (Mat 10:5-15; Luk 9:1-6) \p Jisas pen karɨp tɨrɨg tɨroŋ karɨp lɨm nɨb okok gɨ ajlɨg gɨ, bin bɨ okok kɨrop God Mɨnɨm ak ag ñak. \v 7 Ñɨn alap bɨ ne aknɨb umɨgan alaŋ okok sɨk agek apelak agak, “Bɨ omal ke, bɨ omal ke, karɨp lɨm okok ke ke amɨl, mɨnɨm tep yad ak ag ñɨnɨmɨb. Yad nɨbep ag yokebin rek, mɨnɨm ag ñɨ ajlɨg gɨ, kɨjeki kɨyob ñɨlɨk tap okok ag yoknɨg, ag söŋ yoknɨgabɨm,” agak. \v 8 Mɨnɨm alap pen agak, “Amnɨg gɨl ak, tap ñɨŋeb, wad, mani dad ma amnɨmɨb; yɨr dai ak nep dad amnɨmɨb. \v 9 Tob tɨrɨp lɨl pen sior par nokɨm alap nep lɨl amnɨmɨb; sior ognap sek dad ma amnɨmɨb. \v 10 Karɨp alap amem nɨbep ag denɨmel, karɨp nɨbak nep mɨdɨl, wög gɨ dai juɨl, taun nɨbak kɨrɨg amnɨg gɨnɨmɨb ñɨn ak nep amnɨmɨb. \v 11 Pen karɨp lɨm alap amjakem nɨbep ag dɨl, mɨnɨm nɨbep ak ma nɨŋenɨmel, karɨp lɨm nɨbak kɨrɨg amnɨg gɨnɨmɨb ñɨn ak, nɨŋlaŋ, agɨl, tob sɨlɨkɨl pakem yapek amnɨmɨb,” agak. \v 12 Jisas nɨb agek, bɨ ne aknɨb umɨgan alaŋ okok kɨri karɨp lɨm tɨgoŋ tɨgoŋ amɨl, bin bɨ okok kɨrop mɨnɨm ag ñɨlɨg gɨ aglak, “Tap si tap tɨmel gɨpɨm ak, tari gɨnɨg nɨg gɨpɨn, agɨl, kɨrɨg gɨnɨmɨb,” aglak. \v 13 Nɨb agɨl, kɨjeki kɨyob ñɨlɨk bin bɨ abaŋ ñag mɨdek okok koŋai nep ag söŋ yokɨl, bin bɨ tap gak okok koŋai nep wel lɨ ñel, komɨŋ lak. \s1 Herod agek, Jon Bɨ Ñɨg Pak Ñeb nabɨc cög ne ak tɨb gɨ rɨk gɨlak \r (Mat 14:1-12; Luk 3:19-20; 9:7-9) \p \v 14 Pen Jisas gak rek mɨnɨm ak, karɨp lɨm tɨgoŋ tɨgoŋ okok amek, kiŋ Herod ak rek nep nɨŋak. Bin bɨ okok, mɨnɨm nɨbak ag amɨl apɨl gɨlɨg gɨ, ognap aglak, “Jon bɨ ñɨg pak ñeb kɨmek tɨgel gɨlak ak, kauyaŋ warɨkɨl me, apɨl tap ma gep rek nɨb okok geb,” aglak. \v 15 Ognap aglak, “Bɨ nɨbak bɨ nak Ilaija,” aglak. Pen bɨ ognap aglak, “Bɨ God mɨnɨm agep bɨrarɨk nep mɨdelɨgɨpal rek bɨ alap apɨl mɨdeb,” aglak. \v 16 Pen kiŋ Herod ne nɨŋɨl agak, “Ak Jon bɨ ñɨg pak ñeb ned kɨŋam tɨb gɨ rɨk gɨnek ak nep warɨkɨl, apɨl nɨg geb,” agak. \p \v 17-19 Pen tari: ned Herod, nɨmam Pilip bine Herodias nop dak. Dek, Jon “Gɨpan nɨbak, gɨ tɨmel gɨpan. Bɨ nuwi ne ma dɨnɨgab,” agak. Pen Jon nɨb agek, Herodias Jon nop nɨŋek mɨlɨk yapek agek, Herod bɨ ne okok ognap ag yokek, amɨl Jon nop mɨñ lɨlak. Bin Herodias, Jon nop titi gɨl ñag pak lɨnɨm, agɨl, gos ak nep nɨŋolɨgɨp ak pen \v 20 Jon tap tɨmel alap ma golɨgɨp. Ne mɨnɨm tari tari agak ak, Herod nɨŋɨl mɨnɨm tep yɨpɨd gɨl nep ageb, agɨl, mɨñ mɨñ gɨl, Jon ne bɨ tep alap bɨ sɨŋ alap mɨdeb, agɨl, pɨrɨkɨl, Herodias nop gɨ tɨmel gɨnɨgab, agɨl, nop kod mɨd tep golɨgɨp. \v 21 Bin Herodias, Jon nop ñag pak lin, agɨl nɨŋ mɨd mɨd, mɨnek alap, Herod nonɨm nop tɨk dowak kos tɨkep ñɨn ak nep, tap kɨb ñɨŋnɨg, gapman bɨ kɨb okok, ami bɨ kɨb okok, karɨp lɨm Galili bɨ kɨb okok sɨk agek, tap kɨb ñɨŋnɨg olak. \v 22 Apɨl tap ñɨbel nɨŋlɨg gɨ, Herodias pai ne ak karɨp mɨgan nɨbak apɨl kogɨm pagek, Herod abe, bɨ kɨb ne eip tap ñɨb mɨdelak okok abe nɨŋel, kɨrop tep gek, kiŋ Herod pai nɨbak nop agak, “Tap tari ag nɨŋenɨgan, nep ñɨnɨgain,” agak. \v 23 Pen mɨnɨm kɨlɨs, mɨnɨm nɨŋɨd yɨb nep agɨl agak, “Yad nep mɨnɨm nɨŋɨd yɨb agebin, nak tap tari ag nɨŋenɨgan ak nep ñɨnɨgain. Karɨp lɨm kɨb kod mɨdebin aul ag nɨŋenɨgan, nep dai ak agen, kod mɨdenɨgan,” agak. \v 24 Nɨb agek, pai ak amɨl nonɨm Herodias nop, tap tari ak ag nɨŋnɨm, ag nɨŋek, nonɨm pen agak, “Jon bɨ ñɨg pak ñeb kɨmɨg cög magɨl ne ak agnɨmɨn,” agak. \v 25 Nonɨm nɨb agek, dai pai ne kasek kiŋ Herod mɨdek sɨŋak amɨl agak, “Mɨñi won aul nep, Jon bɨ ñɨg pak ñeb kɨmɨg cög magɨl ne ak dɨ kɨnaŋ cög mɨgan alap lɨl, yɨp dap ñan,” agak. \p \v 26 Nɨb agek, kiŋ Herod Jon nop gos nɨŋek, mapɨn yɨb gak. Pen ne bɨ kɨb okok nɨŋ mɨdel nɨŋlɨg gɨ, mɨnɨm kɨlɨs mɨnɨm nɨŋɨd yɨb pai ak nop agak ak nep gos nɨŋɨl, \v 27 magɨl nɨbak nep ami bɨ ne alap, “Amɨl Jon nabɨc cög magɨl ak dowan,” agɨl ag yokek, amɨl Jon nop nabɨc cög magɨl ne ak tɨb gɨ rɨk gɨl, \v 28 dɨ kɨnaŋ cög mɨgan alap lɨl, dapɨl pai nɨbak nop ñek, ne pen damɨl nonɨm nop ñak. \v 29 Pen Jon bɨ ne okok, Jon nop kɨŋam tɨb gɨ rɨk gɨlak mɨnɨm ak nɨŋɨl, kɨri am cɨp se damɨl, kab mɨgan sɨŋak tɨgel gɨlak. \s1 Jisas bin bɨ koŋai nep tap magɨl ñek ñɨŋlak \r (Mat 14:13-21; Luk 9:10-17; Jon 6:1-13) \p \v 30 Jisas mɨnɨm dad ameb bɨ okok, kɨri tɨgoŋ tɨgoŋ wög gɨ taglɨg gɨ, adɨk gɨ apɨl, bin bɨ okok kɨrop mɨnɨm tari tari ag ñɨl, tap tari tari gɨlak okok, magɨlsek Jisas nop ag ñɨlak. \v 31 Pen bin bɨ koŋai yɨb nep amɨl apɨl gelak ak me, Jisas bɨ ne okok eip tap ñɨŋnɨmel rek ma lek, ne kɨrop agak, “Cɨn, bin bɨ ma mɨdebal nab sɨŋak amɨl, yokop mɨdojɨn, nɨbi magɨl alap ake lɨnɨgabɨm,” agak. \v 32 Nɨb agɨl, bɨ ne okok eip ñɨg magöb dɨl, karɨp lɨm bin bɨ ma mɨdelɨgɨpal sɨŋak amnɨlak. \v 33 Pen kɨri ñɨg magöb dad amel nɨŋlɨg gɨ, bin bɨ koŋai nep, Jisas bɨ ne okok eip tɨgoŋ ke alap amebal, agɨl, taun okok nɨb okok nɨb kasek pɨg gɨ rɨkɨd ag amɨl, ñɨg gol ar kanɨb par ak ned amɨl, Jisas bɨ ne okok eip amnɨg gelak sɨŋak ned am mɨdelak. \v 34 Jisas bɨ ne okok eip ñɨg gol sɨŋak amjakɨl wös gɨl, ñɨg magöb kɨrɨg gɨl, bin bɨ koŋai mɨdelak okok kɨrop nɨŋɨl, gos ne ke gos nɨŋɨl nɨŋak, kɨri kaj sipsip bɨ kod mɨdep alap ma mɨdeb rek ak mɨdelak. Nɨbak nɨŋek, mapɨn gek, ne wagɨn gɨl kɨrop mɨnɨm ognap tapɨn ag ñɨ mɨdek. \v 35 Pɨb bɨr paŋɨd amek nɨŋlɨg gɨ, bɨ ne okok apɨl nop aglak, “Pɨb bɨr paŋɨd amɨb. Sɨŋaul mɨñ mab nep nab sɨŋaul. \v 36 Nɨb ak, bin bɨ sɨŋ aul ag yokek, kɨri amɨl karɨp tɨrɨg tɨroŋ karɨp lɨm yokop ulep sɨŋ aul amɨl, tap magɨl kɨri ke ognap tau ñɨŋlaŋ,” aglak. \p \v 37 Agelak, Jisas agak, “Nɨbi ke kɨrop tap magɨl ognap ñɨnɨmɨb,” agak. Agek aglak, “Nɨb ageban ak, bɨ takɨn aknɨb jɨl oŋɨd wög gɨl mani dɨpal rek dɨl, tap magɨl tau dapɨl kɨrop ñɨn aka?” aglak. \v 38 Agelak, Jisas agak, “Bred magɨl nɨbi titi gɨ rek mɨdeb? Am nɨŋɨm!” agak. Agek, am nɨŋɨl aglak, “Cɨn bred magɨl aknɨb mamɨd alaŋ, kɨbsal omal sek mɨdeb,” aglak. \v 39 Nɨb agelak, Jisas agak, “Bin bɨ sɨŋ aul agem, asɨk bɨlok ke ke lɨl, tap kas kɨkomɨŋ ar sɨŋ aul bɨsɨg mɨdel amnaŋ,” agak. \v 40 Agek, bin bɨ okok kɨrop agel, ognap ñɨn juɨl omal adɨk gɨ dam wajrem alaŋ (50) rek mogɨm bɨlok lɨl, ognap ñon bin bɨ ñɨn juɨl aknɨb mamɨd alaŋ (100) rek bɨlok lɨlak. \v 41 Pen Jisas ne bred magɨl aknɨb mamɨd alaŋ abe, kɨbsal omal abe dɨl, seb kab ar alaŋ sɨŋak nɨŋɨl, God nop, tep agɨl, bred ak dɨ tɨ paŋɨl, bɨ ne okok kɨrop ñek, kɨri pen bin bɨ okok kɨrop nonɨm lɨ ñɨlak. Kɨbsal omal ak, ak rek nep bɨ ne okok ñek, bin bɨ okok kɨrop nonɨm lɨ ñɨlak. \v 42 Ñelak, ñɨbel ñɨbel, kɨrop kogi gak. \v 43 Bred kɨbsal dai dai ñɨb tɨrauñ gɨlak okok, Jisas bɨ ne okok wad dɨl yɨgel yɨgel, wad aknɨb umɨgan alaŋ ap ran jakak. \v 44 Tap ñɨŋlak ñɨn nɨbak, bɨ okok nep me, paip tausan amnak. \s1 Jisas ñɨg kas ar ak taulɨg gɨ amnak \p \v 45 Pen magɨl nɨbak nep Jisas bɨ ne okok kɨrop agek, ñɨg magöb dɨl, Betsaida taun kɨd adaŋ amel nɨŋlɨg gɨ, Jisas sɨŋak mɨdɨl bin bɨ okok kɨrop ag yokek amnɨlak. \v 46 Ag yokɨl, dɨm gol mak alap kɨlan gɨl amɨl, God nop sobok gɨ mɨdek. \p \v 47-48 Kɨslɨm gɨnɨg gek magɨl ak, Jisas nep mɨdɨl nɨŋak, bɨ ne okok kɨri ñɨg magöb dɨl, ñɨg nab sɨŋak adaŋ amel nɨŋlɨg gɨ, yɨgen ak amelak pɨs ken apek, koslam ñɨg kas ar alaŋ parɨk yoklɨg gɨ amelak. Karɨp jɨn parɨkek won ak, Jisas ñɨg kas ar alaŋ bɨ ne mɨdelak sɨŋak amɨl, kɨrop tausak lɨl, amnɨg gek nɨŋlɨg gɨ, \v 49-50 nop ñɨg kas ar alaŋ sɨŋak amek ak nɨŋɨl, ak cɨp kaunan alap, agɨl, jel gek pɨrɨkɨl sɨk gaul gɨlak. Dai Jisas kɨrop agak, “Gos par ma nɨŋnɨmɨb! Yad nep apebin! Ma pɨrɨknɨmɨb!” agak. \v 51 Agɨl, ñɨg magöb mɨgan eyaŋ amek, yɨgen dek ak kɨr gak. Nɨg gek, Jisas ne titi gɨl nɨg gɨp, agɨl, gos par yɨb nɨŋlak. \v 52 Ne bred dɨl bin bɨ koŋai nep nonɨm lɨ ñak ak nɨŋlak ak pen ñɨn nɨbak Jisas nop nɨŋ dɨ tep ma gɨlak. \v 53 Pen ñɨg nab sɨŋak amɨl amɨl karɨp lɨm Genesaret amjakɨl, ñɨg magöb ak nag dɨ ñon gɨ lɨlak. \v 54 Ñɨg magöb sɨŋak kɨrɨg amel nɨŋlɨg gɨ, bin bɨ nɨb okok Jisas owɨp, agel nɨŋlɨg gɨ, \v 55 kasek karɨp lɨm tɨgoŋ tɨgoŋ kɨd kɨd amɨl, bin bɨ tap gak okok kɨrop dam Jisas am mɨdek sɨŋak dapelak. \v 56 Ñɨn nɨb okok, Jisas karɨp tɨrɨg tɨroŋ okok aka taun okok aka karɨp lɨm yokop okok amjakek, bin bɨ tap gak okok kɨrop dap maker nab sɨŋak lɨl, Jisas nop neb neb gɨl aglak, “Nak mɨdek, bin bɨ tap gɨp okok, walɨj dai nep ak dɨ nɨŋel, kɨrop komɨŋ laŋ,” aglak. Jisas yau agek nɨŋlɨg gɨ, bin bɨ nop dɨ nɨŋlak okok kɨrop magɨlsek komɨŋ lak. \c 7 \s1 Tap cɨbur mɨdmagɨl nab adaŋ nɨb söŋ onɨgab ak nep me acɨr mɨdenɨgab \p \v 1 Bɨ Perisi ognap, bɨ lo mɨnɨm ag ñeb ognap, Jerusalem nɨb apɨl, Jisas mɨdek sɨŋak nɨŋ mɨdɨl, \v 2 kɨri nɨŋlak Jisas bɨ ne ognap, nɨpɨs nɨsed sɨkop asɨk mosɨk gɨ rep gɨl, ñɨnmagɨl ñɨg lɨ yokɨl nep tap ñɨbelɨgɨpal rek, ma gelak. \v 3 (Perisi bɨ okok abe, Juda bin bɨ okok magɨlsek abe, nɨpɨs nɨsed sɨkop agelɨgɨpal rek nɨŋɨl, ñɨnmagɨl ñɨg lɨ yokɨl nep, tap ñɨbal. \fig CAPTION|alt="pharisee washing hand" src="LB00280B.TIF" size="col" ref="7:3" \fig* \v 4 Maker nab sɨŋak am mɨdɨl, karɨp adɨk gɨ apɨl, ak rek nep ñɨg lɨ yokɨl nep, tap ñɨbal. Pen kap, tin cög, kapa, mɨj par kɨneb tap okok ak rek nep ñɨg lɨ yokɨl nep, tap ñɨbal. Tap nɨbak rek magɨlsek kɨl tep gɨpal.) \p \v 5 Nɨb ak, Jisas bɨ ne okok tap yokop ñɨŋlak ak nɨŋɨl, bɨ Perisi okok abe, bɨ lo mɨnɨm ag ñeb okok abe, Jisas nop aglak, “Bɨ nak okok tari gɨnɨg, apɨs based sɨkop aglak rek, ñɨnmagɨl kɨri ak ñɨg lɨ yokɨl mer, yokop nep tap ñɨbebal?” aglak. \v 6 Agelak, Jisas pen agak, “Nɨbi mɨnɨm tom agebɨm ak, Aisaia mɨnɨm nɨŋɨd yɨb agɨl, God Mɨnɨm ak ñu kɨl tɨkɨl agak, \q1 ‘Bin bɨ sɨŋ aul, God yɨb agon ar ameb apal ak \q2 pen yokop mɨnɨm nep apal; yɨp mɨdmagɨl ma lɨpal. \q1 \v 7 God lo mɨnɨm ak ag ñobɨn, apal ak \q2 pen bin bɨ mɨnɨm kɨri ke apal mɨnɨm ak nep ag ñebal. \q1 Nɨb ak, yɨp sobok gɨl yɨb yad agel ar ma ameb. \q2 Yokop mɨnɨm nep agebal,’ agak. \p \v 8 Ar nɨbak rek, nɨbi God mɨnɨm ag lak ak kɨrɨg gɨl, bin bɨ mɨnɨm kɨri ke apal ak dɨl, nap nased sɨkop agelɨgɨpal ar ak kɨsen gɨpɨm,” agak. \p \v 9 Jisas kɨrop kauyaŋ agɨl agak, “Nɨbi gos kɨd yɨk nɨŋɨl, God mɨnɨm ag lak ak dɨ ke okok yokɨl, gos magɨl nɨbi ke ak nep nɨŋ dɨl kɨsen gɨpɨm. \v 10 Mosɨs God Mɨnɨm dai alap ñu kɨl tɨkɨl agak, ‘Nanɨm nap agnɨmir rek nɨŋ dɨl, kɨrop dɨ tep gɨnɨmɨb; pen ñɨ pai ognap nonɨm nap kɨrop mɨnɨm mɨlɨk kal yapek agenɨgal ak, nɨbi kɨrop ñag pak lem kɨmlaŋ,’ agak. \v 11 Pen nɨbi mɨnɨm ar nɨbak yɨpɨd gɨl ma ag ñɨbɨm. Bɨ alap, nonɨm nap kɨrɨg gɨnɨgain, agnɨgab ak, kɨrop agnɨgab, ‘Ami bapi, yad tap tep ognap nɨrepe mal ñɨbnep ak pen mani nɨrep mal ñeb mani ak, mɨñi yad God nop ñɨnɨgain, apin ak me, mani nɨrep mal ñeb alap ma mɨdeb,’ agnɨgab. \v 12 Nɨg gel, nɨbi nɨŋɨl agnɨgabɨm, ‘Kɨri nɨg gɨpal ak, mɨnɨm ma mɨdeb,’ agnɨgabɨm. Nɨb agem, kɨri God Mɨnɨm ak kɨrɨg gɨl, tap tep ognap nonɨm nap kɨrop ma ñɨnɨgal. \v 13 Nɨb ak, gos magɨl nɨbi ke ak nep nɨŋɨl, kɨsen gɨl, bɨ kɨsen nɨb ognap sek ag ñem, kɨri pen ak rek nep bɨ kɨsen nɨb ognap ag ñel, ag ñɨ dam dapɨl gel nɨŋlɨg gɨ, God Mɨnɨm tap yokop rek dɨ ke okok yokpal. Pen nonɨm nap mɨnɨm agesin ak nep mer; nɨbi tap koŋai nep nɨg aknɨb rek nep gɨpɨm,” agak. \p \v 14 Jisas nɨb agɨl, bin bɨ koŋai nep mɨdelak okok kɨrop agek, ne mɨdek wagɨn sɨŋak apelak agak, “Mɨnɨm agnɨg gebin aul nɨbi magɨlsek nɨŋɨl, mɨnɨm wagɨn tɨk nɨŋ tep gɨnɨmɨb. \v 15 Nɨbi tap ñɨbem nab eyaŋ amnɨgab ak gac ma mɨdenɨgab; tap cɨbur mɨdmagɨl nab nɨbi adaŋ nɨb söŋ onɨgab ak nep gek, nɨbi acɨr sek mɨdenɨgabɨm. \v 16 Nɨbi bin bɨ gos tɨmɨd mɨdonɨmɨŋ okok, tɨmɨd lɨ nɨŋ tep gɨnɨmɨb,” agak. \p \v 17 Jisas nɨb agɨl, bin bɨ okok kɨrop kɨrɨg gɨl, karɨp ñɨlɨk mɨgan eyaŋ amek, bɨ ne okok nop ag nɨŋlak, “Mɨnɨm sɨd tɨkɨl apan nɨbak, wagɨn ak tari?” aglak. \v 18 Agelak, agak, “Bin bɨ okok kɨri ma nɨpal rek, nɨbi ak rek nep ma nɨpɨm ar? Tap asɨk mosɨk gɨpal okok, abramek ñɨbel, cɨbur nab eyaŋ amnɨgab, God nɨŋɨp gac ma mɨdeb. \v 19 Pen tari: tap ñɨbal nɨb okok, mɨdmagɨl nab eyaŋ ma amnɨgab; cɨbur nab eyaŋ nep amek, cɨb sek kɨl yoknɨgal,” agak. Jisas mɨnɨm agak nɨbak, tap okok magɨlsek ñɨŋeb ak nep mɨdeb, asɨk mosɨk gep tap alap ma mɨdeb, agak. \p \v 20 Pen Jisas nɨb agɨl agak, “Gos tɨmel nab kɨri eyaŋ nɨb onɨgab ak me, bin bɨ acɨr sek mɨdenɨgal. \v 21 Bin bɨ okok nab kɨrop eyaŋ gos tɨmel apek nɨŋlɨg gɨ, kɨri gɨ tɨmel gɨl, tap si dɨl, cɨp ñagɨl, bin si bɨ si gɨl, \v 22 tap okok cɨn rek laŋ, agɨl, bin bɨ ognap gos tɨmel nɨŋɨl, mɨnɨm esek agɨl, mɨnɨm tɨmel agɨl, tap okok cɨn rek ma lɨp, agek, mɨlɨk yapek, bin bɨ ag juɨl, yɨb kɨri ke dap ranɨl, abramek gɨl, tɨmel gep gos nokɨm nɨŋɨl gɨpal. \v 23 Tap tɨmel gɨpal nɨb okok gos ke okok nɨb ma owɨp. Gos tɨmel nab kɨri eyaŋ nɨb onɨgab ak me gek, bin bɨ God udɨn yɨrɨk ar ne sɨŋak gac sek mɨdebal. \s1 Bin alap, Jisas ne gek pai yad komɨŋ lɨnɨgab, agɨl, nɨŋ dak \r (Mat 15:21-28) \p \v 24 Jisas karɨp lɨm nɨbak kɨrɨg gɨl, amɨl karɨp lɨm taun kɨb Taia ulep nɨb sɨŋak amnak. Amɨl, bin bɨ okok yɨp mɨñi ma nɨŋnɨmel, agɨl, karɨp ñɨlɨk mɨgan alap amɨl we gɨl mɨdek ak pen we gɨl mɨdonɨmɨŋ rek ma lak. \v 25 Bin alap, pai ne nop kɨjeki abaŋ ñagak ak me, Jisas owɨp, agel, ne amɨl Jisas mɨdek sɨŋak tob wagɨn nop sɨŋak kogɨm yɨmɨl, \v 26 Jisas nop neb neb gɨlɨg gɨ agak, “Pai yad kɨjeki abaŋ ñagɨp ak, ag söŋ yokek amnaŋ,” agak. Bin nɨbak ne Juda bin mer. Ne tɨk dolak karɨp lɨm Pönisia, bɨ karɨp lɨm Siria nɨb kod mɨdelɨgɨpal ak. \v 27 Pen nɨb agek, Jisas nop agak, “Ned ñɨ pai tap ñɨbel, kogi gɨnɨgab ak tep. Tap magɨl ñɨ pai ñeb ak dɨl, kain yoknɨgabɨn ak tep ma gɨnɨgab,” agak. \v 28 Agek, bin ak pen agak, “Bɨ Kɨb! Ak tep ageban ak pen ñɨ pai okok tap ñɨbel, dai dai okok abañ mok okok yapek, kain okok sek ñɨŋnɨgal,” agak. \v 29 Agek, Jisas mɨnɨm nɨbak nɨŋɨl agak, “Nak nɨb apan ak, pai nak kɨjeki yɨpɨl sɨkɨl mɨdosɨp ak bɨr mɨs amɨb; nak amnoŋ,” agak. \v 30 Jisas nɨb agek, bin nɨbak adɨk gɨ amɨl nɨŋak, kɨjeki kɨrɨg mɨs amek, pai ne mɨj ar sɨŋak kapkap kɨn mɨdek. \s1 Tɨmɨd mɨgan pɨlɨŋ gak bɨ alap Jisas gek, tɨmɨd wakak \p \v 31 Jisas karɨp lɨm taun kɨb Taia ulep nɨb sɨŋak kɨrɨg gɨl, amɨl karɨp lɨm taun kɨb Saidon ulep nɨb sɨŋak pakɨl, karɨp lɨm Dekapolis nab okok amɨl, Ñɨg Cöb Galili amnak. \v 32 Amjakek nɨŋlɨg gɨ, bin bɨ okok bɨ tɨmɨd pɨlɨŋ gak mɨnɨm ag tep ma golɨgɨp bɨ alap dapɨl, Jisas nop neb neb gɨl aglak, “Bɨ aul nop dɨ nɨŋek, komɨŋ laŋ,” aglak. \v 33 Agelak, Jisas bɨ nɨbak nop poŋ dɨl ke ke sɨŋak amɨl, ñɨnmagɨl par ne ak tɨmɨd mɨgan nop ak yokɨl, ñɨnmagɨl kɨñɨk ñagɨl, aleb nop ak dɨ nɨŋɨl, \v 34 seb kab alaŋ nɨŋɨl, ake lɨlɨg gɨ, “Epata!” agak. Mɨnɨm yɨb agɨl, “Epata,” agak ak, mɨnɨm wagɨn ak “Yɨkan,” agak. \v 35 Nɨb agek nɨŋlɨg gɨ, bɨ nɨbak tɨmɨd mɨgan ak pag yɨkɨl, aleb ne auan amek nɨŋlɨg gɨ, dai mɨnɨm yɨpɨd gɨl agak. \v 36 Jisas pen bin bɨ okok kɨrop agak, “Mɨnɨm nɨbak bin bɨ ognap kɨrop ma ag ñɨnɨmɨb,” agak. Mɨnɨm nɨbak mɨnɨm kɨlɨs gɨl agak ak pen kɨri amɨl kɨlɨs gɨl bin bɨ koŋai nep ag ñɨlak. \v 37 Mɨnɨm nɨbak ag ñelak bin bɨ nɨŋɨl wal yɨb agɨl aglak, “Jisas tap okok magɨlsek gosɨp tep yɨb gɨp. Ne bin bɨ tɨmɨd pɨlɨŋ gɨp okok gek, pag yɨkɨl, bin bɨ aleb mɨker gɨp okok gek mɨnɨm ag tep gɨpal,” aglak. \c 8 \s1 Jisas bin bɨ koŋai yɨb nep tap magɨl ñek ñɨŋlak \r (Mat 15:32-39) \p \v 1 Ñɨn nab nɨb sɨŋak nep, bin bɨ koŋai nep ap mɨdel, tap magɨl ma mɨdek, Jisas bɨ ne okok sɨk agek apelak agak, \v 2 “Yad bin bɨ sɨŋ aul kɨrop yɨmɨg nɨŋebin. Ñɨn omal nokɨm yad eip mɨdɨl, yokop mɨdebal. \v 3 Kɨrop yuan nep ag yoken, ognap par okok nɨb opal rek, kanɨb nab okok amɨl, udɨn mɨmain dek, yap paknɨgal,” agak. \v 4 Agek, bɨ ne okok aglak, “Mɨñ mab nep nab nɨb sɨŋ aul, tap magɨl akal nɨb dɨl ñɨn?” aglak. \v 5 Agelak, Jisas agak, “Bred magɨl nɨbi titi gɨ rek mɨdeb?” agak. Agek aglak, “Aknɨb ar oŋɨd ak,” aglak. \v 6 Nɨb agel, Jisas bin bɨ okok kɨrop agek, bɨsɨgel nɨŋlɨg gɨ, bred magɨl aknɨb ar oŋɨd nɨbak dɨl, God nop tep agɨl, tɨ paŋɨl, bɨ ne okok kɨrop ñek, kɨri pen dɨl, bin bɨ okok kɨrop nonɨm lɨ ñɨlak. \v 7 Kɨbsal sɨkol bad alap dɨ mɨdelak ak, ak rek nep dɨl, God nop tep agɨl, bɨ ne okok kɨrop ñek, dɨl nonɨm lɨ ñɨlak. \v 8 Ñel, ñɨbel ñɨbel kɨrop kogi gek, dai dai yepɨl yepɨl gɨlak okok, Jisas bɨ ne okok wad aknɨb ar oŋɨd ak yɨgel ap ran jakak. \p \v 9 Bɨ tap ñɨŋelak nɨb okok, po tausan rek. Jisas pen, bin bɨ nɨb okok kɨrop ag yokɨl, \v 10 bɨ ne okok eip ñɨg magöb dɨl, karɨp lɨm Dalmanuta amnɨlak. \s1 Perisi bɨ ognap, “Tap ma gep rek alap gek nɨŋɨn,” aglak \r (Mat 16:1-4; Luk 12:54-56) \p \v 11 Bɨ Perisi ognap Jisas nop neb neb gon, tari rek agnɨmɨŋ, agɨl, apɨl nop eip mɨnɨm ag amɨl apɨl gɨl aglak, “Tap ma gep rek alap seb kab ar alaŋ sɨŋak gek, cɨn nɨŋɨl, God nep ag yokek opan, agɨl nɨŋnɨgabɨn,” aglak. \v 12 Nɨb agel, Jisas ake lɨlɨg gɨ agak, “Bin bɨ mɨñi mɨdebal ñɨn aul, tari gɨnɨg apal, ‘Tap ma gep rek alap gek nɨŋɨn,’ apal? Yad nɨbep nɨŋɨd yɨb agebin, nɨbep tap ma gep rek alap gen, ma nɨŋnɨgabɨm,” agak. \p \v 13 Nɨb agɨl, kɨrop kɨrɨg gɨl, bɨ ne okok eip ñɨg magöb dɨl, ñɨg cöb pɨs kɨd adaŋ amnɨlak. \s1 Jisas, bɨ ne okok bin bɨ Perisi mɨnɨm esek kɨrop ma dɨnɨmel, agɨl, mɨnɨm sɨd tɨkɨl agak \r (Mat 16:5-12) \p \v 14 Pen bɨ ne okok saköl gɨl, bred koŋai mer, magɨl nokɨm alap nep dɨ ñɨg magöb ar ak lɨl, dad amnɨlak. \v 15 Nab okok amlɨg gɨ, Jisas kɨrop agak, “Perisi yɨs kɨri ak abe, Herod yɨs ne ak abe, nɨŋ tep gɨnɨmɨb,” agak. \p \v 16 Nɨb agek, bɨ ne okok kɨri ke ag nɨŋ ag nɨŋ gɨl aglak, “Bred magɨl ognap sek ma dopɨn rek ageb,” aglak. \v 17 Jisas pen kɨri aglak nɨbak ke nɨŋɨl agak, “Tari gɨnɨg bred magɨl ma dopɨn, agɨl, agebɨm? Nɨbi mɨnɨm nɨŋɨl, wagɨn ak ma nɨpɨm ar? \v 18 Udɨn lak ak ma nɨpɨm? Tɨmɨd lak ak ma nɨpɨm? Aka nɨŋɨl saköl gɨpɨm? \v 19 Bɨ paip tausan mɨdelak ñɨn ak, bred magɨl aknɨb mamɨd alaŋ tɨ paŋ gɨ ñen, ñɨbɨl dai dai yepɨl yepɨl gɨlak okok, wad titi gɨ rek yɨpek?” agak. Agek aglak, “Wad aknɨb umɨgan alaŋ yɨgnok,” aglak. \v 20 Nɨb agelak agak, “Pen bɨ po tausan mɨdelak ñɨn ak, bred magɨl aknɨb ar oŋɨd ak tɨ paŋ gɨ ñen, ñɨbɨl dai dai yepɨl yepɨl gɨlak okok, wad titi gɨ rek yɨpek?” agak. Agek aglak, “Wad aknɨb ar oŋɨd ak yɨgnok,” aglak. \v 21 Agelak agak, “Nɨbi mɨnɨm nɨŋɨl, wagɨn ak ma nɨpɨm ar?” agak. \s1 Udɨn kwoi gak bɨ alap Jisas gek, udɨn ñɨl nɨŋak \p \v 22 Pen kɨri Betsaida taun amjakel nɨŋlɨg gɨ, bin bɨ ognap bɨ udɨn kwoi gak alap dapɨl, Jisas nop neb neb gɨl aglak, “Nop dɨ nɨŋan,” aglak. \v 23 Agelak, Jisas bɨ udɨn kwoi nɨbak nop ñɨnmagɨl kɨd ak dɨl, poŋ dɨl karɨp tɨrɨg tɨroŋ gol sɨŋak amɨl, udɨn nop ak kɨñɨk ñagɨl, nop dɨ nɨŋɨl, agak, “Udɨn nak tap ognap nɨŋeban aka?” agak. \v 24 Agek agak, “Yau. Bin bɨ okok nɨŋebin ak, pen mab bɨd rek okok gɨ tagebal,” agak. \p \v 25 Agek, Jisas kauyaŋ udɨn magɨl nop dɨ nɨŋek, dai komɨŋ lek tap okok magɨlsek nɨŋ tep yɨb gak. \v 26 Pen Jisas bɨ nɨbak nop agak, “Kauyaŋ adɨk gɨ karɨp tɨrɨg tɨroŋ bin bɨ mɨdebal kɨdadaŋ ma amnɨmɨn; karɨp nak yɨpɨd gɨl amnoŋ,” agak. \s1 Pita Jisas nop agak, “Nak nep me Mesaia ak,” agak \r (Mat 16:13-20; Luk 9:18-21) \p \v 27 Jisas bɨ ne okok eip karɨp tɨrɨg tɨroŋ taun kɨb Sisaria Pilipai maŋ sɨŋak amnɨlak. Kanɨb nab sɨŋak amlɨg gɨ kɨrop agak, “Bin bɨ okok, yɨp bɨ an agɨl nɨŋebal?” agak. \v 28 Agek aglak, “Bin bɨ ognap nep Jon bɨ ñɨg pak ñeb ak, agebal; ognap Ilaija, agebal; ognap bɨ God mɨnɨm agep ke nɨb alap, agebal,” aglak. \v 29 Agelak, Jisas kɨrop agak, “Nɨbi ke pen yɨp bɨ an, agɨl, nɨpɨm?” agak. Agek, Pita agak, “Nak nep me Mesaia ak,” agak. \v 30 Agek, Jisas agak, “Nɨbi bin bɨ ognap kɨrop mɨnɨm nɨbak ma ag ñɨnɨmɨb,” agak. \s1 Jisas agak, “Yad kɨmɨl kauyaŋ warɨknɨgain,” agak \r (Mat 16:21-28; Luk 9:22-27) \p \v 31 Jisas pen wagɨn gɨl bɨ ne okok kɨrop mɨnɨm ag ñɨlɨg gɨ agak, “Bɨ Ñɨ ne yur kɨb yɨb dɨnɨgab. Bɨ kɨb mɨnɨm tɨg bɨlokep okok abe, bɨ God nop tap sobok gep bɨ kɨb okok abe, bɨ lo mɨnɨm ag ñeb okok abe, nop nɨŋel, mɨlɨk yapek, ñag pak lel, ne kɨmɨl, ñɨn omal mɨdɨl, ñɨn omal nokɨm ak kauyaŋ warɨknɨgab,” agak. \v 32 Jisas mɨnɨm nɨbak mɨseŋ agek, Pita nɨŋek, tep ma gek, Jisas nop dam gol sɨŋak amɨl, nop ag gɨlɨg gɨ agak, “Mɨnɨm nɨbak rek ma agan,” agak. \v 33 Pen Jisas adɨk gɨl, bɨ ne okok kɨrop nɨŋɨl, Pita nop agak, “Seten! Nak kɨd yad okok amnoŋ! God gos ñeb rek ma ageban; bin bɨ okok gos nɨpal rek nep nɨŋɨl ageban,” agak. \p \v 34 Nɨb agɨl, bɨ ne okok abe, bin bɨ koŋai nep mɨdelak okok abe, sɨk agek, wagɨn sɨŋak apelak agak, “Bin bɨ an an yad eip mɨdenɨmel okok, tap tari lɨm dai ar wagɨn aul gos kɨb nɨpal ak kɨrɨg gɨl, mɨb goŋ kɨri ke gos kɨb nɨpal ak kɨrɨg gɨl, mab kros dɨ ka gɨl yɨp kɨsen gɨnɨmel. \v 35 Bin bɨ, Jisas nop nɨŋ dɨ mɨdon, tep ma gɨnɨgab agɨl nɨŋnɨgal bin bɨ okok, pɨs nep ap yap paknɨgal. Pen bin bɨ, Jisas nop nɨŋ dɨl, mɨnɨm tep ne nɨŋ dɨ mɨdon, cɨnop gɨ tɨmel genɨgal ak, mɨnɨm ma mɨdeb agɨl gel amnɨgab bin bɨ okok, God gek per nep per nep komɨŋ mɨdenɨgal. \p \v 36 “Pen bin bɨ, tap tep lɨm dai ar wagɨn aul koŋai nep dɨn, ag gos nɨpal bin bɨ okok, karɨp lɨm wagɨn aul mɨdeb tap okok magɨlsek dɨnɨgal ak pen komɨŋ per mɨdep won ak ma dɨnɨgal. \v 37 Tap tep okok magɨlsek dam sɨkim gɨl, komɨŋ per mɨdep won ak taunɨmel rek ma lɨp. \p \v 38 “Mɨñi ñɨn nɨbaul bin bɨ kɨri bin si bɨ si gɨl, tap si tap tɨmel gɨlɨg gɨ mɨdebal ak, bin bɨ an, yɨp abe mɨnɨm yad abe nabɨŋ gɨnɨgab, kɨsen Bɨ Ñɨ ne Nap melɨk tep aknɨb ke dɨl, ejol sɨŋ okok sek apenɨgab ñɨn ak, ne bɨ nɨbak nop ak rek nep nabɨŋ gek, ‘Nop ma nɨpin,’ agnɨgab,” agak. \c 9 \p \v 1 Pen Jisas nɨb agɨl, mɨnɨm alap agak, “Yad nɨbep mɨnɨm nɨŋɨd agebin, nɨbi bin bɨ mɨdebɨm sɨŋ aul ognap komɨŋ mɨdem nɨŋlɨg gɨ, God bin bɨ dɨl kod mɨdenɨgab ñɨn ak, kɨlɨs kɨb sek apek nɨŋnɨgabɨm,” agak. \s1 Jisas mɨb goŋ ne ak ke yɨb lak \r (Mat 17:1-12; Luk 9:28-36) \p \v 2 Pen kɨsen ñɨn aknɨb kagol oŋɨd ak mɨdɨl, Jisas ne Pita Jems Jon kɨrop yakam poŋ dɨl, karɨp lɨm bin bɨ ma mɨdelak dɨm yɨrɨk alaŋ alap kɨlan gɨ amnɨlak. Amɨl, Jisas nop nɨŋel nɨŋlɨg gɨ, mɨb goŋ ne ak ke yɨb lak. \v 3 Walɨj ne ak tɨd tep ke yɨb lɨl, mɨmelɨk yɨb gak. Pen bin bɨ lɨm dai ar wagɨn aul alap walɨj ognap ñɨg lɨl ulɨk malɨk gel, tɨd nɨbak rek lɨnɨmɨŋ rek ma lɨp. \v 4 Pen magɨl nɨbak nɨŋlak, Ilaija eip Mosɨs eip apɨl Jisas eip mɨnɨm ag mɨderek. \v 5 Kɨri nɨŋɨl, Pita Jisas nop agak, “Mɨnɨm ag ñeb bɨ, cɨn tep yɨb apɨl sɨŋaul mɨdobɨn! Nɨb ak, cɨn karɨp badak bad omal nokɨm gɨn; nep alap, Mosɨs nop alap, Ilaija nop alap,” agak. \v 6 Kɨri pɨrɨkelak rek me, Pita gos nɨŋ tep gɨl mer, abramek nɨb agak. \p \v 7 Pen kɨmi bad alap apɨl, kɨrop dɨ yɨpɨl yokek nɨŋlɨg gɨ, mɨnɨm alap kɨmi nab nɨb sɨŋak agak, “Alek Ñɨ mɨdmagɨl yad yɨb. Mɨnɨm agnɨgab rek nɨŋɨm,” agak. \v 8 Nɨb agek nɨŋlɨg gɨ, kɨri nɨŋ padɨklɨg gɨ nɨŋlak, bɨ nɨb omal ma mɨderek; Jisas nep mɨdek. \p \v 9 Pen kɨri dɨm alaŋ kɨrɨg gɨl, mak eyaŋ ap yaplɨg gɨ, Jisas agak, “Dɨm aul aposɨn tap gosɨp nɨŋesɨm ak, mɨñi bin bɨ ognap kɨrop ma ag ñɨnɨmɨb. Kɨsen Bɨ Ñɨ ne kɨmɨl warɨknɨgab ñɨn ak nep mɨseŋ ag ñɨnɨmɨb,” agak. \v 10 Agek, bɨ ne okok bin bɨ ognap kɨrop ma ag ñɨlak; kɨri ke nep ag nɨŋ ag nɨŋ gɨl aglak, “Kɨmɨl warɨknɨgain, agɨp ak, mɨnɨm wagɨn ak tari?” aglak. \v 11 Nɨb agɨl, Jisas nop ag nɨŋɨl aglak, “Bɨ lo mɨnɨm ag ñeb bɨ okok tari gɨnɨg apal, ‘Ilaija ned onɨgab,’ apal?” aglak. \v 12 Agelak, Jisas agak, “Nɨŋɨd apal. God Mɨnɨm ak ñu kɨl tɨkɨl aglak, ‘Ilaija ned apɨl tap okok gɨ jɨn gɨnɨgab,’ aglak. Pen God Mɨnɨm ak mɨnɨm alap ñu kɨl tɨkɨl aglak, ‘Bin bɨ okok Bɨ Ñɨ ne nop kɨd ñɨl, nop yur kɨb ñɨnɨgal,’ aglak mɨnɨm ak, tari gɨnɨg nɨg aglak, agɨl nɨpɨm? \v 13 Pen Ilaija aglak nɨbak, kɨsen onɨgab, agɨl, gos ak ma nɨŋnɨmɨb. Ne bɨr owak nɨŋɨl gos kɨri ke nɨŋɨl nop abramek gɨ tɨmel yɨb gɨlak. Nɨb ak, God Mɨnɨm ak ñu kɨl tɨkɨl, nop gɨnɨgal, aglak rek nep gɨlak,” agak. \s1 Kɨjeki ñɨ sɨkol alap abaŋ ñagak ak, Jisas ag mɨs yokak \r (Mat 17:14-21; Luk 9:37-43) \p \v 14 Pen kɨri ban eyaŋ amɨl nɨŋlak, bɨ lo mɨnɨm ag ñeb bɨ ognap, Jisas bɨ ne aknɨb ajɨp okok eip pen pen ag mɨdel nɨŋlɨg gɨ, bin bɨ koŋai nep apɨl, kɨrop pɨŋɨl kos kos gɨ mɨdelak. \v 15 Nɨg gɨ nɨŋ mɨdel nɨŋlɨg gɨ, Jisas apjakek, bin bɨ ap mɨdelak okok nop nɨŋɨl, wal agɨl, amɨl nop ag wasu dɨlak. \p \v 16 Jisas bɨ ne okok kɨrop ag nɨŋɨl agak, “Tari gɨnɨg pen agek pen agek gesɨm?” agak. \v 17 Nɨb agek nɨŋlɨg gɨ, bɨ alap bin bɨ mɨdelak nab nɨb sɨŋak agak, “Mɨnɨm ag ñeb bɨ. Ñɨ yad ak, kɨjeki abaŋ ñagek, mɨnɨm ma geb. \v 18 Ñɨn ognap nop tapɨn gek, ap yap pakɨl, kɨñɨk kobkob kosɨb masɨb apɨl, meg sɨp yɨmɨl, ñɨnmagɨl tob mɨb goŋ yɨñ gɨl gɨp. Per nɨg gek gek me, dopin ak pen bɨ nak okok kɨrop agen, kɨjeki ak ag yok mer nɨŋɨl kɨrɨg gɨpal,” agak. \p \v 19 Nɨb agek, Jisas kɨrop agak, “Nɨbi bin bɨ mɨñi mɨdebɨm aul God nop nɨŋ dɨ kɨlɨs ma gɨpɨm. Mɨnek akal nop nɨŋ dɨl, tap nɨb okok ke gɨnɨgabɨm? Mɨnɨm per agen nɨpɨm ak, titi gɨl mɨnɨm kɨl sek alap agen nɨŋnɨgabɨm? Ñɨ nɨbak dad mɨdebin aul dowɨm!” agak. \v 20 Agek, dam Jisas mɨdek wagɨn sɨŋak dapel, kɨjeki ñɨ nɨbak nop abaŋ ñagak ak, Jisas nop nɨŋɨl, ñɨ ak nop gek, ap yap pakɨl, adɨk madɨk gɨlɨg gɨ, kɨñɨk kobkob kosɨb masɨb apɨl yowak. \v 21 Nɨg gek, Jisas ñɨ nɨbak nap nop ag nɨŋɨl agak, “Tap nɨbak ñɨn akal rek gak?” agak. Agek agak, “Bɨrarɨk nep ñɨ sɨkol won ak nep gak. \v 22 Kɨjeki nɨbak, nop per ñag pak lin, agɨl, mab yɨneb nab okok abe, ñɨg nab okok abe dɨ yokeb. Nɨb ak, cɨrop apɨl yɨmɨg nɨŋɨl, tap nɨbak ag yokep rek lonɨmɨŋ ak, ag yokan,” agak. \v 23 Agek, Jisas agak, “Yɨp tari gɨnɨg, ‘Ag yokep rek lonɨmɨŋ ak, ag yokan,’ agɨl ageban? Ag nɨŋnɨgain rek gɨnɨgab, ag gos nɨŋnɨgan ak, ag nɨŋnɨgan ak rek gɨnɨgab,” agak. \v 24 Agek, ñɨ nap ak kasek nep agak, “Nep nɨŋ debin; nɨg gɨnɨgan, agɨl, gos ak nɨŋebin ak pen gos omal nɨŋnɨm rek lɨp ak, yɨp gos tep ñek nɨŋɨl yad pɨs nep nɨŋ dɨnɨm,” agak. \p \v 25 Pen bin bɨ koŋai nep, apɨl mal Jisas eip mɨdelak sɨŋak, pɨg gɨ rɨkɨd ag apelak nɨŋlɨg gɨ, Jisas kɨjeki ak nop agak, “Nak kɨjeki, bin bɨ gek tɨmɨd saköl ñagek mɨnɨm ma apal ak, nep agebin, ñɨ pɨyak nop kɨrɨg gɨl, pɨs nep amɨl, kɨsen kauyaŋ ma adɨk gɨ onɨmɨn!” agak. \v 26 Agek, kɨjeki nɨbak gaul kɨb gɨl, söŋ amnɨg gɨl, ñɨ ak nop gek, ap yap pakɨl, jep jep dɨ wös gek, bin bɨ koŋai nep aglak, “Bɨr kɨmɨb,” aglak. \v 27 Nɨb aglak ak pen Jisas ñɨnmagɨl kɨd ne ak dɨl, nop dɨ warɨk ñek, warɨk komɨŋ mɨdek. \v 28 Kɨsen Jisas karɨp ñɨlɨk mɨgan eyaŋ amɨl, bɨ ne okok eip kɨri nep mɨdlɨg gɨ, nop aglak, “Tari gɨnɨg cɨn kɨjeki nɨbak nop ag yok mer nɨpɨn?” aglak. \v 29 Agelak, Jisas agak, “Kɨjeki nɨbak rek yokop ma ag yoknɨgal; God nop sobok gel me, mɨs amnɨgal. Mer ak, mɨs ma amnɨgal,” agak. \s1 Jisas kauyaŋ, “Kɨmɨl warɨknɨgain,” agak \r (Mat 17:22-23; Luk 9:43-45) \p \v 30-31 Jisas bɨ ne okok poŋ dɨl, karɨp lɨm nɨbak kɨrɨg gɨl, karɨp lɨm Galili nab sɨŋak amlɨg gɨ, bɨ yad okok kɨrop mɨnɨm ag ñɨ tep gɨnɨm, agɨl, kapkap we gɨl mɨdlɨg gɨ, kɨrop ag ñolɨgɨp. Kɨrop ag ñɨl agak, “Bɨ Ñɨ ne nop mɨmɨg gɨl bɨ ognap kɨrop ñek, nop ñag pak lel, kɨmɨl, ñɨn omal mɨdɨl, ñɨn omal nokɨm ak kauyaŋ warɨknɨgab,” agak. \v 32 Ne nɨb agek nɨŋlɨg gɨ, mɨnɨm wagɨn nɨbak tari, agɨl, nop ag nɨplap ak pen pɨrɨkɨl, ma ag nɨŋlak. \s1 Yad nep bɨ kɨb mɨdebin, agɨl, mɨnɨm pen pen aglak \r (Mat 18:1-5; Luk 9:46-48) \p \v 33-34 Pen kanɨb nab sɨŋak amlɨg gɨ, Jisas bɨ ne okok, “Yad nep bɨ kɨb, nak bɨ kɨb mer,” aglɨg gɨ, pen pen agel amnak. Amɨl Kapaneam amjakɨl, karɨp mɨgan eyaŋ ak amɨl, Jisas kɨrop ag nɨŋɨl, agak, “Kanɨb nab sɨŋak aplɨg gɨ, mɨnɨm tari agem aposɨp?” agak. Agek, bɨ ne okok mɨnɨm nɨbak ag nɨŋlɨg gɨ apelak ak nɨŋɨl, nabɨŋ gek, pen ma ag ñɨlak. \v 35 Ma ag ñelak, Jisas am bɨsɨg gɨl, bɨ ne aknɨb umɨgan alaŋ okok kɨrop agek apelak agak, “Bin bɨ pobɨŋ mɨdenɨmel okok, bin bɨ yokop wög gɨ ñɨbal rek mɨdɨl, bin bɨ ognap kɨrop magɨlsek wög gɨ ñɨnɨmel,” agak. \v 36 Nɨb agɨl, ñɨ pai sɨkol alap dapɨl mɨdelak nab sɨŋak lɨl, kaig gɨlɨg gɨ, agak, \v 37 “Bin bɨ yɨp nɨŋ dɨl, ñɨ pai sɨkol aul rek nokɨm alap dɨ tep gɨnɨgal ak, ñɨ ak nop nep mer, yɨp abe dɨnɨgal. Pen yɨp dɨnɨgal ak, yɨp nep mer, Bapi yɨp ag yokek onek ak nop abe dɨnɨgal,” agak. \s1 Bin bɨ kaual maual cɨn ma gɨnɨgal okok, kɨri bin bɨ nɨŋeb cɨn \r (Luk 9:49-50) \p \v 38 Pen Jon Jisas nop agak, “Mɨnɨm ag ñeb bɨ. Bɨ alap yɨb nep agɨl, kɨjeki kɨyob ñɨlɨk ag söŋ ag yokek, cɨn nɨŋɨl nop agnok, ‘Nak bɨ cɨn eip jɨm ñɨl ma tageban ak, nɨg ma gɨnɨmɨn,’ agnok,” agak. \v 39 Agek, Jisas nop pen agak, “Nop tari gɨnɨg mer apek? Bin bɨ yɨp gos nɨŋɨl, yɨb yad agɨl, tap ma gep rek ognap gɨnɨgal okok, kɨsen adɨk gɨl yɨp mɨnɨm tɨmel ma agnɨgal. \v 40 Bin bɨ kaual maual cɨn ma gɨnɨgal okok, kɨri bin bɨ nɨŋeb cɨn. \v 41 Pen nɨŋɨm! Bin bɨ an an, nɨbep Jisas bɨ ne, agɨl, ñɨg mɨl ñel ñɨŋnɨgabɨm ak, God kɨrop dɨ tep gɨnɨgab,” agak. \s1 Gɨ tɨmel gɨjɨn rek lɨp, agɨl, nɨŋ tep gɨnɨmɨb \r (Mat 18:6-9; Luk 17:1-2) \p \v 42 “Pen bin bɨ ognap apɨl, ñɨ pai yɨp nɨŋ debal okok, kɨrop tap si tap tɨmel ar ak gɨ yomel, kɨri gos yɨp ak saköl gɨl, tap si tap tɨmel gɨnɨgal. Bin bɨ nɨg gɨnɨg genɨgal ak, ned kab kɨb alap kɨŋam ak nag dɨ lɨ tɨbɨkɨl, dam ñɨg solwara nab sɨŋak yokplap ak tep. Pen komɨŋ mɨdɨl, nɨg gɨ tɨmel gɨnɨgal ak, yur kɨb yɨb dɨnɨgal,” agak. \p \v 43 Jisas nɨb agɨl agak, “Ñɨnmagɨl alap gek, nɨbi tap si tap tɨmel gɨnɨg gebɨm ak, ñɨnmagɨl pɨs kɨd nɨb ak tɨb gɨ rɨk gɨ yokem, pɨs kɨd ak nep mɨdonɨmɨŋ. Nɨg gɨl, tap si tap tɨmel nɨbak ma gɨnɨgabɨm rek, komɨŋ amnɨgabɨm. Pen ñɨnmagɨl omalgɨl mɨdek, gɨ tɨmel gɨl, karɨp lɨm Hel, mab per nep yɨn mɨdeb sɨŋak amnɨgabɨm. \v 44 Karɨp lɨm nɨbak, \q1 ‘kɨrop kɨsoi per nep lɨ mɨdlɨg gɨ, \q2 mab yɨn nep mɨdenɨgab.’ \m \v 45 “Tob kɨd ak, ak rek nep. Tob kɨd alap gek, nɨbi tap si tap tɨmel gɨnɨg gebɨm ak, tob kɨd pɨs nɨbak tɨb gɨ rɨk gɨ yokem, pɨs kɨd ak nep mɨdonɨmɨŋ. Nɨg gɨl, tap si tap tɨmel nɨbak ma gɨnɨgabɨm rek, komɨŋ amnɨgabɨm. Pen tob omalgɨl mɨdek, gɨ tɨmel gem, nɨbep karɨp lɨm Hel, mab ke yɨneb ak yokek, yur kɨb dɨnɨgabɨm. \v 46 Karɨp lɨm nɨbak, \q1 ‘kɨrop kɨsoi per nep lɨ mɨdlɨg gɨ, \q2 mab yɨn nep mɨdenɨgab.’ \m \v 47 Udɨn magɨl ak, ak rek nep. Udɨn magɨl alap gek, nɨbi tap si tap tɨmel gɨnɨg gebɨm ak, udɨn magɨl pɨs nɨb kɨd ak tɨg gɨlɨg gɨ yokem, pɨs kɨd ak nep mɨdonɨmɨŋ. Nɨg gɨl, tap si tap tɨmel nɨbak ma gɨnɨgabɨm rek, God karɨp lɨm ne sɨŋak amnɨgabɨm. Pen udɨn magɨl omalgɨl mɨdek, gɨ tɨmel gem, nɨbep karɨp lɨm Hel, mab ke yɨneb ak yokek, yur kɨb dɨnɨgabɨm. \v 48 Karɨp lɨm nɨbak, \q1 ‘kɨrop kɨsoi per nep lɨ mɨdlɨg gɨ, \q2 mab yɨn nep mɨdenɨgab.’ \p \v 49 “Gam wak nawöj mab dagɨlel yɨn dek tep lɨnɨgab ak rek, God ne bin bɨ magɨlsek kɨrop nɨg aknɨb rek nep gɨnɨgab. \p \v 50 “Dek sol tap dek kal tep yɨb ak pen dek kal ne ak amek, titi gɨl gem, kauyaŋ dek kal gɨnɨgab? Nɨb ak, nɨbi bin bɨ dek kal rek mɨdɨl, bin bɨ ognap mɨdmagɨl lɨl eip kapkap mɨdenɨmɨb,” agak. \c 10 \s1 “Bin ag yokep aka mer?” aglak \r (Mat 19:1-12; Luk 16:18) \p \v 1 Jisas Kapaneam kɨrɨg gɨl, karɨp lɨm Judia nab okok amɨl, am ñɨg Jodan juɨl, pɨs kɨd adaŋ amnak. Bin bɨ okok nɨŋɨl, ap mogɨm gelak nɨŋɨl ne per golɨgɨp rek kɨrop mɨnɨm ag ñak. \p \v 2 Bɨ Perisi ognap, Jisas tari rek agnɨgab, agɨl, apɨl, nop ag nɨŋɨl aglak, “Lo mɨnɨm tari rek mɨdeb? Bɨ okok bin dɨl, ag yoknɨg, ag yoknɨgal aka?” aglak. \v 3 Agelak, Jisas pen agak, “Mosɨs God Mɨnɨm ñu kɨl tɨkɨl, nɨbep mɨnɨm tari agak?” agak. \v 4 Agek aglak, “Mosɨs agak, ‘Bin ag yoknɨg, “Nep ag yokebin,” agɨl, mɨj bad alap ñu kɨl tɨkɨl nop ñɨl, ag yoknɨmɨŋ,’ agak,” aglak. \v 5 Agelak, Jisas agak, “Nɨŋɨd agebɨm ak pen wös rek God ne bɨ nɨg gɨnɨgal agɨl ma gos nɨŋak. Mosɨs nɨbep God mɨnɨm ag ñek, nɨbi kasek ma dɨpɨm ak me, ne lo mɨnɨm nɨbak ñu kɨl tɨkak. \v 6 Pen God karɨp lɨm bɨrarɨk ped okok gɨ lak ñɨn ak, bɨ gɨ lɨl, bin gɨ lɨl, gak. \v 7 Ar nɨbak me, bɨ okok nonɨm nap sɨkop eip mɨdɨl, amɨl bin dɨl, kɨrop kɨrɨg gɨl, \v 8 kɨri ber mal jɨm ñɨl kɨner nɨŋlɨg gɨ, mɨb goŋ nokɨm lɨnɨgab. Kɨsen ke ke mer, jɨm ñɨl nep mɨdenɨgair. \v 9 God agek, bɨ bin dɨl mɨb goŋ par nokɨm lɨnɨgab nɨbak, bɨ ognap amɨl kɨrop ag pak asɨk ke ke ma lɨnɨmel,” agak. \p \v 10 Nɨb agɨl, bɨ ne okok eip kauyaŋ karɨp ñɨlɨk mɨgan eyaŋ amɨl, Jisas nop mɨnɨm ar nɨbak kauyaŋ ag nɨŋelak. \v 11 Jisas agak, “Bɨ alap bin dɨl, ag yokɨl, amɨl bin kɨsen nɨb alap dɨnɨgab ak, God udɨn yɨrɨk ne sɨŋak ne bin si dep bɨ. \v 12 Bin ak, ak rek nep, bɨ dɨl, kɨrɨg gɨl, amɨl bɨ kɨsen nɨb dɨnɨgab ak, ne bɨ si dep bin,” agak. \s1 Jisas ñɨ pai sɨkol okok kɨrop dɨ kaig gɨl, ñɨnmagɨl ne nabɨc kɨrop ar alaŋ lak \r (Mat 19:13-15; Luk 18:15-17) \p \v 13 Bin bɨ ognap, Jisas ñɨ pai cɨn okok dɨ nɨŋaŋ, agɨl, dapelak, pen bɨ ne okok kɨrop ag gelak. \fig caption|alt="Jesus & children" src="cn01772B.tif" size="col" ref="10:13-16" \fig* \v 14 Nɨb agelak, Jisas nɨŋek, mɨlɨk yapek, agak, “Ñɨ pai sɨkol okok kɨrɨg gem, yɨp olaŋ. God karɨp lɨm ak ñɨ pai sɨkol nɨb okok rek mɨdebal. \v 15 Yad nɨbep nɨŋɨd yɨb agebin, bin bɨ okok, ñɨ pai sɨkol okok God karɨp lɨm ar alaŋ mɨnɨm ak nɨŋ dɨpal rek ma nɨŋ dɨnɨgal ak, God karɨp lɨm ne sɨŋak ma amnɨgal,” agak. \v 16 Nɨb agɨl, ñɨ pai sɨkol okok kɨrop dɨ kaig gɨl, ñɨnmagɨl ne nabɨc kɨrop ar alaŋ lɨl agak, “God nɨbep kod mɨdonɨmɨŋ,” agak. \s1 Bɨ tap koŋai mɨdek alap \r (Mat 19:16-22; Luk 18:18-23) \p \v 17 Pen Jisas amek nɨŋlɨg gɨ, bɨ alap pɨg gɨ rɨkɨd ag apɨl, Jisas mɨdek wagɨn sɨŋak kogɨm yɨmɨl, agak, “Mɨnɨm ag ñeb bɨ tep! Yad tari gɨl per mɨdep ak dɨnɨgain?” agak. \fig caption|alt="rich young ruler talking to Jesus" src="cn01773B.tif" size="col" ref="10:17-25" \fig* \v 18 Agek, Jisas agak, “Yɨp tari gɨnɨg, ‘Bɨ tep,’ ageban? Bin bɨ alap tep ma mɨdebal; God nokɨm me tep mɨdeb. \v 19 Pen nak God lo mɨnɨm ak nɨpan: ‘Cɨp ma ñagnɨmɨb; bin si bɨ si ma gɨnɨmɨb; tap si ma dɨnɨmɨb; mɨnɨm kɨb agɨl tom ma agnɨmɨb; mɨnɨm tom agɨl bin bɨ ognap tap kɨrop okok ma pɨlɨ gɨ dɨnɨmɨb; nanɨm nap agnɨmir ar ak (rek nep) nɨŋɨl, kɨsen gɨnɨmɨb,’” agak. \p \v 20 Jisas nɨb agek, bɨ nɨbak Jisas nop agak, “Mɨnɨm ag ñeb bɨ. Yad kapaŋ apɨc nep mɨdɨl, lo mɨnɨm nɨb okok magɨlsek nɨŋlɨg gɨ mɨdebin,” agak. \v 21 Agek, Jisas nop nɨŋɨl, mɨdmagɨl lɨl, agak, “Nak tap nokɨm alap nep ma gɨpan. Nak amɨl, tap nak tari tari mɨdeb okok magɨlsek sɨkim gɨl, mani dɨl, bin bɨ tap ma mɨdeb okok kɨrop ñɨnɨmɨn. Nɨg gɨl me, tap tep nak ak mɨdenɨgab God karɨp lɨm seb kab ar alaŋ sɨŋak. Apin rek gɨl, apɨl, yad eip tagor,” agak. \v 22 Nɨb agek, bɨ nɨbak tap ne koŋai mɨdek rek, cɨb gek, gos par yɨb lɨlɨg gɨ amnak. \v 23 Jisas bɨ ne okok kɨrop nɨŋ padɨklɨg gɨ agak, “Bin bɨ tap koŋai mɨdenɨgab okok koslam yɨb God bin bɨ ne mɨdel, kɨrop dɨl karɨp ne sɨŋak kod mɨdenɨgab,” agak. \v 24 Nɨb agek, bɨ ne okok mɨnɨm nɨbak nɨŋɨl, gos par nep nɨŋel nɨŋlɨg gɨ, Jisas kɨrop kauyaŋ agak, “Ñɨ pai yad sɨŋ aul, mɨnɨm agebin aul nɨŋɨm. God karɨp lɨm ak koslam ameb rek mɨdeb! \v 25 Kaj kamel okok ñu mauöl nag yokpal mɨgan ak amnɨg, amnɨgal ak pen bin bɨ kɨlnok kɨbap mani tap okok koŋai mɨdeb okok, God karɨp lɨm ne sɨŋak koslam yɨb amnɨgal,” agak. \fig caption|alt="man with 2 camels" src="HK00038B.TIF" size="col" ref="10:25" \fig* \p \v 26 Jisas nɨb agek, bɨ ne okok wal yɨb agɨl, pen ag nɨŋek pen ag nɨŋek gɨl aglak, “Nɨb ak, bɨ an rek komɨŋ per mɨdep won ak dɨnɨmɨŋ?” aglak. \v 27 Agelak, Jisas kɨrop nɨŋlɨg gɨ agak, “Bin bɨ okok kɨri ke gɨnɨmel rek ma lɨp; God nep me tari tari gɨnɨg, gɨnɨmɨŋ rek nep mɨdeb,” agak. \v 28 Pen Pita Jisas nop agak, “Nɨŋan! Cɨn nak eip taglɨg gɨ, tap cɨn okok magɨlsek kɨrɨg gɨpɨn,” agak. \p \v 29 Agek, Jisas agak, “Yad nɨbep nɨŋɨd yɨb agebin, bin bɨ yɨp gos nɨŋɨl, mɨnɨm tep yad wög ak gɨnɨg, karɨp lɨm kɨri kɨrɨg gɨl aka, nɨnai nɨmam kɨri okok kɨrɨg gɨl aka, nonɨm kɨri okok kɨrɨg gɨl aka, ñɨ pai kɨri okok kɨrɨg gɨl aka, wög dai kɨri okok kɨrɨg gɨl, wög yɨp genɨgal ak, \v 30 God kɨrop dɨ rep gɨnɨgab. Kɨrop kod mɨdek, lɨm dai ar wagɨn aul mɨdenɨgal ñɨn ak, karɨp, nɨnai nɨmam, nonɨm, ñɨ pai, wög dai kɨri koŋai yɨb mɨdenɨgab. Pen ñɨn ognap bin bɨ ognap okok, kɨri bin bɨ yad eip mɨdebal ak nɨŋɨl, kɨrop gɨ tɨmel gɨnɨgal. Kɨsen pen God kɨrop dam karɨp lɨm ne sɨŋak dad amek, ne eip per nep mɨdenɨgal. \v 31 Pen bin bɨ mɨñi ned amebal okok, kɨsen koŋai nep kɨd ken yɨb okok mɨdenɨgal. Pen bin bɨ mɨñi kɨd ken yɨb okok mɨdebal okok, kɨsen koŋai nep ned am mɨdenɨgal,” agak. \s1 Jisas kauyaŋ, “Kɨmɨl warɨknɨgain,” agak \r (Mat 20:17-19; Luk 18:31-34) \p \v 32 Pen kɨri Jerusalem amlɨg gɨ, Jisas ned gak; bɨ ne okok kɨsen gɨl, gos par par nɨŋlɨg gɨ amelak nɨŋlɨg gɨ, bin bɨ kɨsen apelak okok nɨŋɨl pɨrɨklak. Jisas pen bɨ ne aknɨb umɨgan alaŋ okok kɨrop nep poŋ dɨl, gol sɨŋak amɨl, tap tari nop gɨnɨg gak ak kauyaŋ kɨrop ag ñak. \v 33 Jisas agak, “Cɨn Jerusalem amon nɨŋlɨg gɨ, bɨ alap Bɨ Ñɨ ne nop kain gɨ dam, bɨ God nop tap sobok gep bɨ kɨb okok abe, bɨ lo mɨnɨm ag ñeb bɨ okok abe, ñɨnmagɨl kɨrop ñek, nop mɨnɨm kɨb agɨl, ‘Bɨ nɨbaul nop ñag pak lep,’ agɨl, dɨ bɨ Juda mer okok kɨrop ñɨnɨgal. \v 34 Ñel, nop ag juɨl, kɨñɨk ñagɨl, nag dɨ pakɨl, dam pɨs nep ñag pak lel kɨmnɨgab. Pen ñɨn omal mɨdɨl, ñɨn omal nokɨm ak kauyaŋ warɨknɨgab,” agak. \s1 Jems eip Jon eip bɨ kɨb mɨdor, ag gos ak nɨŋrek \r (Mat 20:20-28) \p \v 35 Sebedi ñɨ ne omal, Jems eip Jon eip apɨl Jisas nop agrek, “Mɨnɨm ag ñeb bɨ, cɨr mal nep mɨnɨm alap ag nɨŋor, nak yau agɨl gɨnɨgan ak tep,” agrek. \v 36 Nɨb agerek, Jisas kɨrop agak, “Nɨri yɨp ag nɨŋnɨg gebir nɨbak, yad nɨrep tari gɨnɨm?” agak. \v 37 Agek agrek, “Kɨsen nak melɨk tep ke sek mɨdɨl, karɨp lɨm magɨlsek kiŋ rek kod mɨdenɨgan ñɨn ak, cɨrop mal, bɨ alap dɨ ñɨnmagɨl yɨpɨd pɨs kɨd nak ar lɨl, bɨ alap dɨ ñɨnmagɨl aŋɨdken pɨs kɨd nak ar lek, bɨsɨg mɨdojɨr,” agrek. \v 38 Nɨb ager, Jisas agak, “Nɨri mal nɨŋ rep gɨl ma agebir. Ñɨg sɨlek yad ñɨŋnɨgain ak nɨri mal ak rek nep ñɨŋnɨgair? Yad ñɨg paknɨgain ak, nɨri mal ak rek nep paknɨgair?” agak. \v 39 Agek, “Yau, nɨg gɨnɨgabɨr,” agrek. Agerek, Jisas agak, “Nɨŋɨd agebir. Ñɨg yad ñɨŋnɨgain ak, nɨri mal ak rek nep ñɨŋnɨgair; ñɨg paknɨgain ak, nɨri mal ak rek nep paknɨgair ak pen \v 40 ñɨnmagɨl yɨpɨd ken pɨs kɨd yad bɨ an mɨdenɨgab, ñɨnmagɨl aŋɨdken pɨs kɨd yad bɨ an mɨdenɨgab ak yad ma agnɨgain; ak Bɨñen tap ne; ne ke nɨŋɨp rek gɨnɨgab,” agak. \p \v 41 Pen Jisas bɨ ne aknɨb wajrem alaŋ mɨnɨm nɨbak nɨŋel, kɨrop mɨlɨk yapek, Jems Jon bɨ omal kɨrop ag gɨlak. \v 42 Nɨg gel, Jisas kɨrop magɨlsek agek apelak agak, “Nɨbi nɨpɨm, Juda bin bɨ mer okok, kiŋ kɨri kɨlɨs gɨl kod mɨdebal; bɨ kɨb kɨri mɨnɨm tari tari agnɨgal ak nɨŋɨl kaunan dɨl kɨsen gɨnɨgal me. \v 43 Pen kɨri gebal rek ma gɨnɨmɨb. Bɨ an bɨ kɨb mɨdonɨmɨŋ ak, bɨ sɨkol rek mɨdɨl, bin bɨ ognap kɨrop wög gɨ ñeb bɨ rek mɨdonɨmɨŋ. \v 44 Bɨ an bɨ kɨb yɨb mɨdonɨmɨŋ ak, bɨ sɨkol tam okok rek mɨdɨl, bin bɨ ognap kɨrop magɨlsek mɨñ wög gep bɨ alap rek mɨdonɨmɨŋ. \v 45 Bɨ Ñɨ ne ak, bin bɨ okok kɨri wög yɨp gɨlaŋ, agɨl, ma owɨp; wög kɨrop gɨ ñɨ damɨl, kɨsen tap si tap tɨmel gɨpal ar ak saj gɨ kɨmen, bin bɨ koŋai nep komɨŋ amnɨlaŋ, agɨl, owɨp,” agak. \s1 Jisas udɨn kwoi gak bɨ alap gek, udɨn ñɨl nɨŋak \r (Mat 20:29-34; Luk 18:35-43) \p \v 46 Jisas bɨ ne okok eip taun kɨb Jeriko amjaklak. Kɨri Jeriko kɨrɨg amnɨg, bin bɨ koŋai yɨb nep eip amnɨlak. Bɨ Timeas ñɨ ne Batimeas udɨn kwoi gak ak, mani ñɨm, agɨl, asɨb aglɨg gɨ, kanɨb gol sɨŋak bɨsɨg mɨdek. \v 47 Bɨsɨg mɨdek nɨŋlɨg gɨ, “Jisas bɨ Nasaret nɨb ak apeb,” agel nɨŋɨl, ne sɨk agɨl agak, “Jisas, Depid Ñɨ ne, yɨp yɨmɨg nɨŋan!” agak. \p \v 48 Agek, bin bɨ okok nop sɨlɨkɨl aglak, “Mɨnɨm ma agan! Kapkap mɨdei!” aglak. Nɨb aglak ak pen ne kapkap mɨdɨl mer, meg mɨgan dap ranɨl sɨk kɨb agɨl agak, “Depid Ñɨ ne, yɨp yɨmɨg nɨŋan!” agak. \v 49 Agek, Jisas maŋ nɨb sɨŋak wös gɨl agak, “Nop sɨk agem, sɨŋaul owaŋ,” agak. Agek, bin bɨ okok bɨ udɨn kwoi ak nop aglak, “Jisas nep sɨk ageb. Warɨkɨl gos sek owan,” aglak. \v 50 Agelak, walɨj parsek ne ak tɨg ju yokɨl, kasek nep warɨkɨl, Jisas mɨdek sɨŋak amnak. \v 51 Amek, Jisas nop agak, “Yɨp tari gaŋ, agɨl, apeban?” agak. Agek bɨ udɨn kwoi gak ak agak, “Mɨnɨm ag ñeb bɨ. Udɨn ak kauyaŋ ñɨl nɨŋin, agɨl, apebin,” agak. \v 52 Agek, Jisas agak, “Jisas yɨp gek komɨŋ lɨnɨgab, agɨl, nɨŋ dɨpan ak rek, me nep komɨŋ lɨp, bɨr nak amnoŋ,” agak. Nɨb agek nɨŋlɨg gɨ, won nɨbak nep udɨn ñɨl nɨŋɨl Jisas eip amnak. \c 11 \s1 Jisas Jerusalem kiŋ rek amnak \r (Mat 21:1-11; Luk 19:28-40; Jon 12:12-19) \p \v 1 Jisas bɨ ne okok eip amɨl amɨl Jerusalem ulep ulep gɨlɨg gɨ, Olip Dɨm, karɨp tɨrɨg tɨroŋ Betpagi Betani amjakɨl, Jisas bɨ ne omal agɨl agak, \v 2 “Karɨp lɨm mɨgan kɨdadaŋ amɨl nɨŋnɨgair, kaj donki marɨp bin bɨ dad ma tapal alap ñon gɨ lel mɨdenɨgab. Nɨŋɨl, wɨsɨb donɨmir. \v 3 Bin bɨ ognap nɨrep tari gɨnɨg nɨg gebir, agenɨmel, agnɨmir, ‘Bɨ Kɨb wög alap gɨl, kauyaŋ yokek, onɨgab,’ agnɨmir,” agak. \v 4 Nɨb agek, amɨl nɨŋrek, kaj donki marɨp alap kanɨb sɨŋak karɨp kɨjoŋ wagɨn gol sɨŋak nag ñon gɨ lel mɨdek. Mɨñ wɨsɨber nɨŋlɨg gɨ, \v 5 bin bɨ yokop ulep nɨb sɨŋak mɨdelak okok aglak, “Tari gɨnɨg kaj donki marɨp nɨbak mɨñ wɨsɨbebir?” aglak. \v 6 Agelak, Jisas agak rek nep agerek, yau agel, \v 7 kaj donki marɨp nɨbak dam Jisas mɨdek sɨŋak apɨl, walɨj par kɨb kɨri tɨg juɨl, kaj donki ar alaŋ lɨrek, Jisas ar nɨbak bɨsɨgɨl amnak. \v 8 Bin bɨ okok koŋai nep, walɨj parsek kɨri okok tɨg juɨl, kanɨb kɨb ar sɨŋak lɨlak; ognap mab kas okok tɨb rɨk dap lɨlak. \v 9 Nɨg gɨl, bin bɨ nop ned gɨlak okok abe, nop kɨsen gɨlak okok abe, sɨk aglɨg gɨ aglak, \q1 “God yɨb ne agon ar amnaŋ! \q2 Bɨ Kɨb bɨ ne ag yokek apeb aul; \q2 God nop kod mɨd tep gɨnɨmɨŋ. \q1 \v 10 Based Depid kiŋ mɨdɨl, bin bɨ kod mɨdolɨgɨp rek, \q2 ne cɨnop ak rek nep kod mɨdenɨgab! \q2 God yɨb ne agon ar amnaŋ!” aglak. \p \v 11 Jisas nɨg gɨl, Jerusalem amɨl, God sobok gep karɨp mɨgan ak amɨl, tap okok nɨŋ tagek nɨŋlɨg gɨ, pɨb paŋɨd amek nɨŋlɨg gɨ, bɨ ne aknɨb umɨgan alaŋ okok eip karɨp tɨrɨg tɨroŋ Betani amnɨlak. \s1 Mab ñɨŋeb alap magɨl ma pɨlak \r (Mat 21:18-19) \p \v 12 Mɨnek pen, Betani nɨb adɨk gɨl kanɨb nab sɨŋak aplɨg gɨ, Jisas nop yuan lak. \v 13 Yuan lek, par yɨpɨd nɨŋak mab uɫem alap mɨdek. Magɨl ognap pɨlɨl mɨdeb aka agɨl, amɨl nɨŋak, magɨl ma pɨlak; mab kas nep mɨdek. Pen tari: magɨl pɨlep ñɨn ak ma owak. \v 14 Nɨg gek, Jisas mab nɨbak agak, “Kɨsen bin bɨ ognap mab magɨl nak ak ma ñɨŋnɨgal,” agak. Bɨ ne okok mɨnɨm agak nɨbak nɨŋlak. \s1 God sobok gep karɨp tap sɨkim gelak okok, Jisas kɨrop yɨk söŋ yokak \r (Mat 21:12-17; Luk 19:45-48; Jon 2:13-22) \p \v 15 Jisas bɨ ne okok poŋ dɨl, Jerusalem amɨl, God sobok gep karɨp mɨgan amɨl nɨŋak, bin bɨ okok sɨkim gɨlɨg gɨ, mani yɨmjɨklɨg gɨ mɨdelak. Nɨg gelak, mani yɨmjɨk gelak abañ bad okok tɨg adɨk gɨl, yakɨr dap lel taulɨg gɨ mɨdelak mab bog okok tɨg adɨk gɨl, bin bɨ sɨkim gɨlɨg gɨ, tap taulɨg gɨ, karɨp mɨgan nɨbak mɨdelak okok, kɨrop yɨk gɨ mɨs yokak. \v 16 Yɨk gɨ mɨs yokɨl agak, “Tap ognap dap God sobok gep karɨp kab wari kɨs kɨs gɨl mɨdeb nab aul ma padɨknɨmɨb,” agak. \v 17 Nɨb agɨl agak, “God Mɨnɨm ak ñu kɨl tɨkɨl aglak, ‘God agɨp, “Karɨp yad ak, bin bɨ karɨp lɨm tɨgoŋ tɨgoŋ magɨlsek apɨl, yɨp sobok gɨnɨgal,” agɨp,’ aglak. Pen nɨbi nɨg gesɨm, bɨ tap si dɨ we gɨl mɨdebal karɨp alap rek lɨp,” agak. \p \v 18 Nɨb agek, bɨ God nop tap sobok gep bɨ kɨb okok abe, bɨ lo mɨnɨm ag ñeb bɨ okok abe, mɨnɨm nɨbak nɨŋɨl, nop ñag pak lɨn, aglak. Pen bin bɨ okok magɨlsek mɨnɨm nop ak nɨŋɨl wal aglak rek me, Jisas nop pɨrɨkɨl, titi gɨl nop ñag pak lɨn, agɨl, gos ak pɨyo nɨŋ mɨdelak. \v 19 Kɨslɨm gak magɨl ak, Jisas bɨ ne okok eip Jerusalem kɨrɨg gɨl amnɨlak. \s1 God nop gos nokɨm nɨŋɨl ag nɨŋem, ag nɨŋnɨgabɨm rek gɨnɨgab \r (Mat 21:20-22) \p \v 20 Mɨnek kɨslɨm sek kanɨb nab sɨŋak kauyaŋ amlɨg gɨ nɨŋlak, mab uɫem Jisas ag gak ak wagɨn sek pɨs nep mɨlep gɨl mɨdek. \v 21 Nɨg gek nɨŋlɨg gɨ Pita agak, “Mɨnɨm ag ñeb bɨ, nɨŋan! Mab uɫem tol ag genak aul mɨlep gɨ yowɨp!” agak. \v 22 Agek, Jisas agak, “God nop nɨŋ dɨnɨmɨb. \v 23 Yad nɨbep nɨŋɨd agebin, cɨn agon God ak rek nep gɨnɨmɨŋ, agɨl, gos omal mer, gos nokɨm nɨŋɨl, dɨm gol nɨbaul ‘Ñɨg solwara nab sɨŋak adaŋ gɨ dam pakan,’ agenɨgabɨm ak, agnɨgabɨm rek gɨnɨgab. \v 24 Nɨb ak me, God nop ag nɨŋnɨgabɨn rek gɨnɨgab, agɨl, gos nokɨm nɨŋɨl ag nɨŋem, ag nɨŋnɨgabɨm rek gɨnɨgab. \v 25 Pen God nop sobok gɨnɨg gebɨm ak, bin bɨ ognap nɨbep gɨ tɨmel gɨpal okok nɨŋɨl kɨrɨg gɨnɨmɨb, nɨŋɨl Nap nɨbi seb kab ar alaŋ mɨdeb ak, tap si tap tɨmel nɨbi gɨpɨm okok nɨŋɨl kɨrɨg gɨnɨgab. \v 26 Pen bin bɨ ognap nɨbep gɨ tɨmel gɨpal okok nɨŋɨl ma kɨrɨg gɨnɨgabɨm ak, Nap nɨbi seb kab ar alaŋ mɨdeb ak, tap si tap tɨmel nɨbi gɨpɨm okok ak rek nep nɨŋɨl ma kɨrɨg gɨnɨgab. \s1 “Nep bɨ an agek nɨg gɨ ajeban?” aglak \r (Mat 21:23-27; Luk 20:1-8) \p \v 27 Pen Jisas bɨ ne okok eip kauyaŋ Jerusalem apjakɨl, ne God sobok gep karɨp mɨgan okok gɨ tagek nɨŋlɨg gɨ, bɨ God nop tap sobok gep bɨ kɨb okok abe, bɨ lo mɨnɨm ag ñeb okok abe, bɨ mɨnɨm tɨg bɨlokep okok abe, Jisas mɨdek sɨŋak apɨl aglak, \v 28 “Nep bɨ an, nɨg gɨnɨmɨn, agek, nɨg gɨlɨg gɨ ajeban?” aglak. \v 29 Agelak, Jisas pen agak, “Yad nɨbep mɨnɨm alap ag nɨŋen, yɨp ag ñenɨgabɨm ak, yad pen yad bɨ an agek nɨg gɨ ajebin ak, nɨbep ag ñɨnɨgain. \v 30 Jon bin bɨ okok kɨrop ñɨg pak ñak ak, God agek ñɨg pak ñak aka gos ne ke nɨŋɨl ñɨg pak ñak? Yɨp agem nɨŋin!” agak. \p \v 31 Nɨb agek, kɨri ke ag nɨŋ ag nɨŋ gɨl aglak, “Cɨn agnɨgabɨn, ‘God agek, Jon bin bɨ okok kɨrop ñɨg pak ñak,’ agenɨgabɨn ak, cɨnop agnɨgab, ‘Nɨb ak, tari gɨnɨg Jon mɨnɨm nop ak ma nɨŋ dɨpɨm?’ agnɨgab. \v 32 Pen cɨn agnɨgabɨn, ‘Jon gos ne ke nɨŋɨl kɨrop ñɨg pak ñak,’ agnɨgabɨn ak, cɨnop tari gɨnɨgab?” aglak. Pen tari: bin bɨ okok magɨlsek, God agek, Jon wög ne golɨgɨp ag gos nɨŋölɨgɨpal ak me, Juda bɨ kɨb nɨb okok pɨrɨkɨl mɨnɨm ke alap ma aglak. \v 33 Gos nɨbak nɨŋɨl aglak, “Cɨn ma nɨpɨn,” aglak. Nɨb agelak, Jisas kɨrop pen agak, “Nɨbi yɨp pen ma ag ñɨbɨm rek, yad bɨ an agek gɨ ajebin ak, nɨbep ak rek nep pen ma ag ñɨnɨgain,” agak. \c 12 \s1 Juda bin bɨ okok kɨri God bɨ ne okok kɨrop gɨ tɨmel gɨlak, agak \r (Mat 21:33-46; Luk 20:9-19) \p \v 1 Jisas pen kɨrop mɨnɨm ar alap sɨd tɨkɨl agak, “Bɨ alap wari gɨl, nag wain wög ak gɨ yɨmɨl, wain magɨl pak cɨb jakep, agɨl, mɨgan alap gɨ lɨ tep gɨnɨgab. Bin bɨ apɨl nag magɨl si dɨnɨgal ak nɨŋ mɨdojɨn, agɨl, karɨp kɨlan gɨ par kɨb alap gɨl, bɨ ognap kɨrop agnɨgab, ‘Nɨbi nag wain wög yad ak kod mɨdɨl, kɨsen pɨlɨl pok gek, yɨp ognap, nɨbi ognap dɨnɨmɨb,’ agɨl, karɨp lɨm par okok amnɨgab. \fig caption|alt="vineyard with wall around" src="LB00103B.TIF" size="col" ref="12:1-12" \fig* \v 2 Wain magɨl pok gɨnɨgab magɨl ak, bɨ ne alap ag yokɨl, agnɨgab, ‘Wain magɨl yɨp ognap ñel donɨmɨn!’ agnɨgab. \v 3 Agek, amjakek, bɨ wög gɨnɨgal okok, nop dɨ pak pak lɨl, yokop nep ag yoknɨgal. \v 4 Nɨg gel, bɨ wain wög nap nɨb ak bɨ alap pen ag yoknɨgab. Amjakek, nop nabɨc alaŋ pakɨl, gɨ tɨmel yɨb gɨnɨgal. \v 5 Nɨg gel, bɨ wain wög nap nɨb ak, bɨ alap pen ag yokek amek, nop pɨs nep ñag pak lɨnɨgal. Bɨ ognap koŋai nep ag yokek, nɨb aknɨb nep gɨlɨg gɨ, ognap tapɨn magɨl paknɨgal, ognap pɨs nep ñag pak lɨnɨgal. \v 6 Nɨg gel gel me, bɨ wain wög nap nɨb ak bɨ ne alap ma mɨdenɨgab; ñɨ mɨdmagɨl ne nokɨm mɨdenɨgab ak, mɨnɨm ne ak dɨnɨgal, agɨl, ag yokek amnɨgab. \v 7 Pen amjakek, bin bɨ wain wög gɨ mɨdenɨgal okok nɨŋɨl agnɨgal, ‘Ñɨ apeb aul, bɨ wain wög nap nɨb ak ñɨ ne apeb. Nɨb ak, nop ñag pak lɨl me, tap ne dɨnɨmɨŋ rek okok cɨn dɨnɨgabɨn,’ agnɨgal. \v 8 Nɨb agɨl, ñɨ nɨbak nop pɨs nep ñag pak lɨl, dam wain wög mɨs okok dɨ yoknɨgal. \v 9 Nɨg genɨgal, bɨ wain wög nap nɨb ak apɨl, tari gɨnɨgab? Ne apɨl, bin bɨ wain wög genɨgal nɨb okok kɨrop ñag pak lɨl, bin bɨ ognap kɨrop agek, wain wög nɨbak kod mɨdenɨgal,” agak. \p \v 10 Nɨb agɨl kɨrop agak, “Nɨbi God Mɨnɨm ñu kɨl tɨklak dai alap ma nɨpɨm rek lɨp. God Mɨnɨm dai nɨbak ñu kɨl tɨkɨl aglak, \q1 ‘Bɨ karɨp gep okok kab par kɨrɨg gɨlak ak, \q2 kab nɨbak nep mɨñi karɨp sap nab eyaŋ sɨŋak pɨŋɨl ñɨl mɨdeb. \q1 \v 11 Bɨ Kɨb nɨg gak ak, \q2 cɨn nɨŋɨl tep agobɨn,’ aglak,” agak. \p \v 12 Jisas nɨb agek, bɨ God nop tap sobok gep bɨ kɨb okok abe, bɨ lo mɨnɨm ag ñeb okok abe, bɨ mɨnɨm tɨg bɨlokep okok abe, cɨnop nep ageb, agɨl, nop cɨcɨ dɨn, ag nɨŋlak ak pen bin bɨ okok kɨrop pɨrɨkɨl, kɨrɨg gɨlak. \s1 “Takɨs ñeb aka ma ñeb?” aglak \r (Mat 22:15-22; Luk 20:20-26) \p \v 13 Pen kɨsen Juda bɨ kɨb nɨb okok, bɨ Perisi ognap eip, Herod bɨ ne ognap eip kɨrop aglak, “Nɨbi Jisas mɨdeb sɨŋak amɨl, nop mɨnɨm ognap ag nɨŋem, ne tari nɨnöl mɨnɨm agenɨgab, nop dam mɨñ lɨnɨgabɨn,” aglak. \v 14 Nɨb agelak, Jisas mɨdek sɨŋak amɨl, aglak, “Mɨnɨm ag ñeb bɨ. Cɨn nɨpɨn nak bɨ nɨŋɨd yɨb nep ageban. Bɨ kɨb okok abe, bin bɨ yokop okok abe, kɨrop nɨŋɨl ma pɨrɨkpan. God ageb rek nep nɨŋɨl, bin bɨ okok kɨrop yɨpɨd gɨl nep ag ñeban. Nɨb ak, cɨnop ag ñan! Cɨn Juda bin bɨ lo okok titi gɨl mɨdeb? Gapman bɨ kɨb Sisa nop takɨs ñɨjɨn aka ma ñɨjɨn?” aglak. \v 15 Nɨb agelak, Jisas mɨnɨm tom agelak ak nɨŋɨl agak, “Tari gɨnɨg, nɨnöl mɨnɨm agaŋ, agɨl, yɨp mɨnɨm esek nɨbak agebɨm? Kab magɨl alap dapem, yad nɨŋin,” agak. \v 16 Agek, kab magɨl alap dap ñel nɨŋɨl agak, “Kab magɨl bak ak, bɨ an mɨlɨk dai ak mɨdɨl, an yɨb ak mɨdeb?” agak. Agek aglak, “Bɨ kɨb Sisa ak nep,” aglak. \v 17 Agelak, Jisas agak, “Sisa tap ne mɨdonɨmɨŋ ak Sisa nop ñɨnɨmɨb; God tap ne mɨdonɨmɨŋ ak God nop ñɨnɨmɨb,” agak. Nɨb agɨl, mɨnɨm tom kɨri ak talak gɨ tep gak nɨbak nɨŋɨl, wal yɨb aglak. \s1 Bin bɨ kɨmɨl warɨknɨgal \r (Mat 22:23-33; Luk 20:27-40) \p \v 18 Sadyusi bin bɨ okok, bin bɨ kɨmɨl, ma warɨknɨgal, agɨl, nɨŋölɨgɨpal rek, ognap Jisas mɨdek sɨŋak apɨl aglak, \v 19 “Mɨnɨm ag ñeb bɨ. Bɨ God mɨnɨm agep Mosɨs, mɨnɨm alap cɨnop ñu kɨl tɨkɨl agak, ‘Bɨ alap bin dɨl, ñɨ pai tɨkɨl mer, yokop kɨmenɨgab ak, nɨmam ne alap pen bin kaŋɨl nɨbak dɨl, mam kɨmak ak ñɨ pai ne ak, agɨl, tɨknɨgab,’ agak. \v 20 Nɨb ak, bɨ wagɨn sek aknɨb ar oŋɨd ak mɨdenɨgal. Nɨmam ned bin dɨl, ñɨ pai tɨkɨl mer, yokop kɨmnɨgab. \v 21 Kɨmek, nɨmam yɨgwu nab nɨb ak pen bin nɨbak nop dɨl, ak rek nep ñɨ pai tɨkɨl mer, yokop kɨmnɨgab. Nɨg gek, nɨmam yɨgwu nokɨm nɨb ak pen bin nɨbak nop dɨl, ak rek nep ñɨ pai tɨkɨl mer, yokop kɨmnɨgab. \v 22 Nɨg gɨ dam dam, nɨmam aknɨb ar oŋɨd okok ñɨ pai tɨkɨl mer, magɨlsek yokop kɨmnɨgal. Kɨsen bin ak, ak rek nep kɨmnɨgab. Pen bin bɨ kɨmɨl warɨknɨgal, apan ak, \v 23 bin nokɨm alap bɨ ne aknɨb ar oŋɨd lɨnɨgab nɨbak, kɨsen nɨmam akal bin ne mɨdenɨgab?” aglak. \p \v 24 Agelak, Jisas agak, “Nɨbi God Mɨnɨm ñu kɨl tɨklak ak abe, God kɨlɨs ne ak abe ma nɨpɨm rek, gos nɨŋɨd ma nɨpɨm. \v 25 Bin bɨ kɨmbal okok warɨknɨgal ñɨn ak, God ejol ne okok mɨdebal rek mɨdɨl, bɨ okok bin ma dɨnɨgal; bin okok bɨ ma dɨnɨgal. \v 26 Pen bin bɨ kauyaŋ ma warɨknɨgal, apɨm ak, Mosɨs mab sɨkol yɨn nep mɨdek kesɨm ñu kɨl tɨkak ak ma nɨpɨm rek lɨp. God, mab yɨnek nab sɨŋak mɨdɨl, Mosɨs nop agak, ‘Ebraham, Aisak, Jekop, God kɨri me, yad mɨdebin,’ agak. Nɨb ak, based sɨkop ned kɨmlak okok kɨrop agɨl, ‘God kɨri mɨdebin,’ agak. Pen nɨbi apɨm rek, bin bɨ okok kɨmɨl, pɨs nep kɨmblap ak, God ne, ‘Ebraham, Aisak, Jekop, God kɨri mɨdebin,’ ma apkop. \v 27 Nɨbi gos nɨŋ tep ma gɨl, bin bɨ kɨmbal okok nɨŋɨl, bɨr pɨs nep kɨmbal apɨm ak pen God nɨŋɨp kɨri komɨŋ mɨdebal. Bin bɨ komɨŋ mɨdebal nɨb okok ne God kɨri mɨdeb,” agak. \s1 God lo mɨnɨm kɨb yɨb ak \r (Mat 22:34-40; Luk 10:25-28) \p \v 28 Bɨ lo mɨnɨm ag ñeb bɨ alap, Jisas Sadyusi bin bɨ okok kɨrop ag tep gak ak nɨŋɨl, apɨl nop ag nɨŋɨl agak, “Lo ar akal kɨb yɨb?” agak. \v 29 Agek, Jisas agak, “Lo kɨb yɨb ak, God Mɨnɨm ak ñu kɨl tɨkɨl aglak, ‘Isrel bin bɨ nɨŋɨm! Bɨ Kɨb cɨn God, ne nokɨm nep Bɨ Kɨb mɨdeb. \v 30 Mɨdmagɨl nak ak magɨlsek, gos tɨmɨd nak ak magɨlsek, kɨlɨs nak ak magɨlsek dɨl, God Bɨ Kɨb nak ak nop mɨdmagɨl lɨnɨmɨn,’ aglak. \v 31 Mɨnɨm kɨb yɨb alap, God Mɨnɨm ak ñu kɨl tɨkɨl aglak, ‘Nak ke mɨdmagɨl lɨpan rek, bin bɨ ke nɨb okok kɨrop ak rek nep mɨdmagɨl lɨnɨmɨn,’ aglak. Lo mɨnɨm okok magɨlsek, lo nɨb omal me lo kɨb yɨb mɨdeb,” agak. \v 32 Agek, bɨ lo mɨnɨm ag ñeb bɨ ak pen agak, “Mɨnɨm ag ñeb bɨ. Nak nɨŋɨd yɨb ageban, God nokɨm me Bɨ Kɨb yɨb mɨdeb; ne rek ognap ma mɨdebal. \v 33 Cɨn God nop tap pak sobok gɨ ñɨnɨgabɨn aka tap pak sobok gɨ ñɨ pɨs nep dagɨlnɨgabɨn ak tap kɨb mer. Tap kɨb yɨb me, mɨdmagɨl cɨn ak magɨlsek, gos tɨmɨd cɨn ak magɨlsek, kɨlɨs cɨn ak magɨlsek dɨl, God Bɨ Kɨb ak nop mɨdmagɨl lɨjɨn; cɨn ke mɨdmagɨl lɨpɨn rek, bin bɨ okok kɨrop ak rek nep mɨdmagɨl lɨjɨn,” agak. \v 34 Nɨb agek, Jisas bɨ ak, ne gos nɨŋ tep yɨb gɨl ageb, agɨl, nop agak, “Nak God bɨ ne alap mɨdenɨmɨn rek lɨp,” agak. Jisas pen mɨnɨm nɨŋɨd yɨb okok nep agek ak nɨŋɨl, bin bɨ nɨŋ mɨdelak okok pɨrɨkɨl, kɨsen mɨnɨm esek okok nɨb nop neb neb gɨl agelɨgɨpal rek, ognap sek nop ma ag nɨŋlak. \s1 Krais ne bɨ an? \r (Mat 22:41-46; Luk 20:41-44) \p \v 35 Jisas God sobok gep karɨp sɨŋak bin bɨ okok kɨrop mɨnɨm ag ñɨ mɨdlɨg gɨ, bin bɨ okok kɨrop agak, “Bɨ lo mɨnɨm ag ñeb bɨ okok tari gɨnɨg apal, ‘Krais ak ne Depid ñɨ ne nep,’ apal? \v 36 Kaun Sɨŋ ak, Depid nop gos ñek, Depid ne ke ñu kɨl tɨkɨl agak, \q1 ‘Bɨ Kɨb ne Bɨ Kɨb yad ak nop agak, \q2 “Nak ñɨnmagɨl yɨpɨd ken kɨd yad bɨsɨg mɨdenɨmɨn me, \q1 yad bin bɨ kaual maual nak okok \q2 kɨrop tob mok nep okok lɨnɨgain,” agak,’ agak. \m \v 37 Nɨb ak, Depid ne ke Krais nop ‘Bɨ Kɨb yad’ agak. Pen Krais Depid ñɨ ne mɨdobkop, nop ‘Bɨ Kɨb yad’ ma apkop,” agak. Jisas mɨnɨm wagɨn nɨbgɨl nɨŋɨl ag tep gek rek, bin bɨ koŋai yɨb mɨdelak okok mɨnɨm nop ak mɨñ mɨñ gɨlɨg gɨ nɨŋlak. \s1 Bɨ lo mɨnɨm ag ñeb bɨ okok gɨpal rek ma gɨnɨmɨb, agak \r (Mat 23:1-36; Luk 11:37-54; 20:4) \p \v 38 Jisas bin bɨ okok kɨrop mɨnɨm ag ñɨlɨg gɨ agak, “Bɨ lo mɨnɨm ag ñeb bɨ okok kɨrop nɨŋ tep gɨnɨmɨb. Kɨri gɨpal ar ak, walɨj par kɨb okok lɨl, maker okok amon, bin bɨ okok, apebɨm e, agel, yɨb cɨn i ar alaŋ mɨdeŋ, agɨl, gos ak nɨpal. \v 39 Pen Juda mogɨm gep karɨp ak amon, cɨnop kau ar tep tep bɨ kɨb bɨsɨgpal, ar ak bɨsɨgɨm, agnɨgal, agɨl, gos ak nɨpal. Bin bɨ tap kɨb ñɨbal nab ak, ak rek nep, bin bɨ udɨn yɨrɨk ar sɨŋak bɨsɨgon, cɨnop nɨŋɨl, cɨn bɨ gep bɨ yɨb mɨdeb, agnɨgal, agɨl, gos ak nɨpal. \v 40 Bɨ lo mɨnɨm ag ñeb bɨ okok, bin kaŋɨl karɨp tap kɨri okok tap cɨn rek laŋ, agɨl, pɨlɨ gɨ dɨpal. God nop sobok gɨnɨgabɨn ak, bin bɨ nɨŋnɨmel, agɨl, mɨnɨm par kɨb tom tom ar ognap nep okok apal. Nɨg gɨpal ak, kɨsen God kɨrop yur kɨb aknɨb ke yɨb ñɨnɨgab,” agak. \s1 Bin kaŋɨl yɨm gep rek eñap God nop tap kɨb ñak \r (Luk 21:1-4) \p \v 41 Jisas God sobok gep karɨp mani dap ñölɨgɨpal mɨgan ulep sɨŋak bɨsɨg mɨdɨl nɨŋak, bin bɨ okok apɨl mani dap yokelak. Bin bɨ gep okok, mani koŋai nep dap yoklak. \v 42 Pen bin kaŋɨl mani ma mɨdek alap, kab magɨl lakañ magɨl sɨkol omal dap yokak. \v 43 Nɨg gek nɨŋɨl, Jisas ne bɨ ne okok agek apelak agak, “Yad nɨbep nɨŋɨd yɨb agebin, bin bɨ okok kɨri mani sɨkol ñebal, pen bin kaŋɨl aul mani kɨb yɨb ñɨb. \v 44 Tari gɨnɨg: bin bɨ mani koŋai mɨdeb okok, mani kɨri ognap sek koŋai nep mɨdek nɨŋlɨg gɨ, mani kɨri God nop ognap nep dap ñɨbal; pen bin kaŋɨl aul, mani ne magɨl omal mɨdosɨp ak magɨlsek dap ñɨb. Ne tap tau ñɨŋeb mani alap ma mɨdeb. Nɨg gɨp ak, God nɨŋek, bin bɨ ognap kɨri tap sɨkol ñɨbal ak pen bin kaŋɨl aul ne tap kɨb yɨb ñɨb,” agak. \c 13 \s1 God sobok gep karɨp wal gɨnɨgab, agak \r (Mat 24:1-2; Luk 21:5-6) \p \v 1 Jisas God sobok gep karɨp ak kɨrɨg gɨl söŋ amek nɨŋlɨg gɨ, bɨ ne alap nop agak, “Mɨnɨm ag ñeb bɨ. Kab tep dɨl, karɨp tep gɨlak aul nɨŋan!” agak. \v 2 Agek, Jisas agak, “Nak kab karɨp kɨb nɨbak nɨŋɨl ageban ar? Kɨsen karɨp nɨb aul pag jɨsɨpɨk masɨpɨk gɨ yokel, kab alap, kab alap ar sɨŋak ma mɨdenɨgab; pɨs nep pag yoknɨgab,” agak. \s1 Mɨker dɨl koslam mɨdenɨgal, agak \r (Mat 24:3-14; Luk 21:7-19) \p \v 3 Jisas nɨb agɨl, God sobok gep karɨp ak kɨrɨg gɨl, Olip Dɨm amnak. God sobok gep karɨp ak tau kɨd adaŋ mɨdeb, Olip Dɨm tau kɨd aul mɨdeb. Jisas Olip Dɨm sɨŋak bɨsɨg mɨdek nɨŋlɨg gɨ, Pita, Jon, Jems, Edru kɨri yakam apɨl nop aglak, \v 4 “Tap agesan ak, ñɨn akal rek gɨnɨgab? Pen tap tari rek gek nɨŋɨl agnɨgabɨn, ‘Tap nɨb okok mɨñi gɨnɨg geb,’ agnɨgabɨn?” aglak. \v 5 Agelak, Jisas kɨrop agak, “Nɨŋ tep gɨl, mɨnɨm esek agel ma dɨnɨmɨb! \v 6 Bin bɨ koŋai nep apɨl, esek agɨl, yɨb yɨp ak dɨl, agnɨgal, ‘Yad Jisas nep apebin,’ agnɨgal. Nɨb agel, bin bɨ koŋai nep, nɨŋɨd agebal agɨl, kɨrop kɨsen gɨnɨgal. \v 7 ‘Karɨp lɨm sɨŋ aul pen pen gebal, karɨp lɨm okok pen pen gebal,’ agenɨmel, gos par ma nɨŋnɨmɨb. Tap nɨb okok gɨnɨgab ak pen mɨñi karɨp lɨm wagɨn aul tap okok magɨlsek kɨr gɨnɨgab, agɨl, gos ak ma nɨŋnɨmɨb. \v 8 Bin bɨ mɨgan ognap warɨkɨl, bin bɨ mɨgan ognap eip pen pen gɨnɨgal. Kiŋ mɨgan ognap warɨkɨl, kiŋ mɨgan ognap eip pen pen gɨnɨgal. Karɨp lɨm okok magɨlsek monmon dɨl, yuan kɨb yɨb apɨl gɨnɨgab. Tap gɨnɨgab nɨb okok, bin okok kɨrop ned ñɨ pai ñɨbosɨp, kɨsen ñɨ pai tɨkpal rek ak gɨnɨgab. \v 9 Pen nɨbi nɨŋ rep gɨlɨg gɨ mɨdenɨmɨb. Ñɨn ognap nɨbep dam Juda kansol bɨ okok kɨrop ñel, mɨnɨm kɨb agnɨgal. Ñɨn ognap, Juda mogɨm gep karɨp mɨgan okok, yɨr dɨl, nɨbep paknɨgal. Ñɨn ognap, Jisas bɨ ne, agɨl, nɨbep dam gapman bɨ kɨb abe kiŋ abe mɨdenɨgal sɨŋak amɨl, mɨnɨm kɨb agnɨgal. Pen nɨg dad amenɨmel ak, mɨnɨm tep yad ak gapman bɨ kɨb okok abe, kiŋ okok abe kɨrop ag ñɨnɨgabɨm. \v 10 Ned mɨnɨm tep yad ak, bin bɨ karɨp lɨm ke tɨgoŋ tɨgoŋ magɨlsek ag ñel amnɨgab. \p \v 11 “Pen yad pɨs ken mɨdenɨgabɨm ak nɨŋɨl, nɨbep mɨnɨm kɨb agnɨg dad amenɨmel ak, mɨnɨm pen titi gɨl agjɨn, agɨl, gos par ma nɨŋnɨmɨb. Agnɨg gem nɨŋlɨg gɨ, Kaun Sɨŋ nɨbep gos tep ñek, agnɨgabɨm. Mɨnɨm nɨbak nɨbi ke ma agnɨgabɨm; Kaun Sɨŋ ne ke agnɨgab. \v 12 Ñɨn nɨbak, mam bɨ okok warɨkɨl, mam ognap kɨrop ñag pak lɨlaŋ, agɨl, kain gɨ dam bɨ mɨnɨm nɨŋep bɨ okok ñɨnmagɨl ar kɨrop ñel, ñag pak lɨnɨgal. Nap bɨ okok warɨkɨl, ñɨ pai kɨri ke okok kɨrop ñag pak lɨlaŋ, agɨl, kain gɨ dam bɨ mɨnɨm nɨŋep bɨ okok ñɨnmagɨl ar kɨrop ñel, ñag pak lɨnɨgal. Ñɨ pai okok warɨkɨl, nonɨm nap sɨkop kɨrop nɨŋel, mɨlɨk yapek, kɨrop ñag pak lɨlaŋ, agɨl, kain gɨ dam bɨ mɨnɨm nɨŋep bɨ okok ñɨnmagɨl ar kɨrop ñel, ñag pak lɨnɨgal. \v 13 Yad pɨs ken mɨdenɨgabɨm ak nɨŋɨl, nɨbep mɨlɨk kal nɨŋnɨgal ak pen, nɨbi bin bɨ an an, kɨlɨs gɨlɨg gɨ, yɨp ma kɨrɨg gɨl, cɨg gɨlɨg gɨ nep mɨdenɨgabɨm okok, ñɨn kɨsen agebin ak apenɨgab ak, God nɨbep dɨ komɨŋ yoknɨgab,” agak. \s1 Kɨsen tap tɨmel yɨb mɨseŋ lɨnɨgab, agak \r (Mat 24:15-28; Luk 21:20-24) \p \v 14 “Pen tap bɨl asɨk mosɨk gep ak, kau ne ma ameb sɨŋak amɨl warɨkɨl mɨdenɨgab, nɨŋnɨgabɨm ak, nɨbi bin bɨ karɨp lɨm Judia mɨdenɨmɨb okok, kasek pɨrɨk gɨ dɨm gol okok amnɨmɨb. (Nɨbi bin bɨ mɨnɨm aul mɨñi nep udɨn lɨ nɨŋebɨm okok, mɨnɨm wagɨn ak tɨk nɨŋ tep gɨnɨmɨb.) \v 15 Bin bɨ karɨp ar alaŋ mɨdenɨmɨb okok, tap yad ognap dɨnɨm, agɨl, adɨk gɨ sɨŋak eyaŋ ma amnɨmɨb; karɨp mɨgan eyaŋ ma amnɨmɨb. \fig caption|alt="houses in city" src="HK00232B.TIF" size="col" ref="13:15" \fig* \v 16 Bin bɨ wög dai okok ajenɨmɨb okok, walɨj par yad alap dɨnɨm, agɨl, adɨk gɨ karɨp ma amnɨmɨb. \v 17 Pen ñɨn nɨbak, bin ñɨ pabag sek mɨdenɨmel okok abe, bin ñɨ paiŋaŋ ci ñenɨmel okok abe, koslam yɨb pɨrɨk gɨ amnɨgal. \v 18 Tap gɨnɨgab nɨbak, God nop sobok gɨl, karɨp yɨgen geb ñɨn ak ma gɨnɨmɨŋ, agnɨmɨb. \v 19 Tari gɨnɨg: God bɨrarɨk ped okok karɨp lɨm gɨ lak ñɨn ak tɨkɨl, mɨd damɨl mɨñi mɨdobɨn ñɨn aul, tap tɨmel nɨbak rek alap ma gak; kɨsen okok ak rek nep tap tɨmel nɨbak rek alap ma gɨnɨgab. \v 20 Tap tɨmel nɨbak per gɨpkop, bin bɨ magɨlsek kɨm sakplap. Pen Bɨ Kɨb ne bin bɨ ne dɨnɨgab okok kɨrop gos nɨŋɨl, mer agek me, tap tɨmel nɨbak yokop won alap gɨnɨgab. \p \v 21 “Ñɨn nɨbak bin bɨ ognap nɨbep apɨl, ‘Nɨŋɨm! Krais mɨdeb aul! Krais mɨdeb adaŋ!’ agenɨmel ak, nɨŋɨd agebal agɨl, gos ma nɨŋnɨmɨb. \v 22 Bin bɨ ognap, God bin bɨ ne ke ag lak okok kɨrop dɨn, agɨl, esek agɨl agnɨgal, ‘Yad me Krais; yad me bɨ God mɨnɨm agep bɨ alap,’ agɨl, tap ma gep rek ognap gɨnɨgal. Pen God bin bɨ ne ke ag lak okok ma dɨnɨgal, mer. \v 23 Nɨb ak, nɨŋ tep gɨnɨmɨb. Tap tari tari kɨsen gɨnɨgab ak, yad nɨbep agen nɨpɨm ak me, nɨŋ tep gɨlɨg gɨ mɨdenɨmɨb. \s1 Jisas kɨsen adɨk gɨ onɨgab \r (Mat 24:29-31; Luk 21:25-28) \p \v 24 “Pen mɨker kɨb nɨb okok gɨ sakek nɨŋlɨg gɨ, pɨb ak kɨslɨm gɨl, takɨn ak melɨk ma gɨnɨgab. \v 25 Gap okok seb kab ar alaŋ nɨb pɨg ju yap apek nɨŋlɨg gɨ, tap seb kab ar alaŋ mɨdeb okok, okdaŋ nɨb okol nɨb gɨnɨgab. \v 26 Ñɨn nɨbak, Bɨ Ñɨ ne kɨlɨs ke yɨb dɨl, melɨk tep aknɨb ke sek kɨmi bad nab sɨŋak apek nɨŋlɨg gɨ, bin bɨ nop nɨŋnɨgal. \v 27 Pen ejol ne okok ag yokek karɨp lɨm ke yɨmñak yɨmñak magɨlsek tɨgoŋ tɨgoŋ okok amɨl, bin bɨ ne ke ag lak okok poŋ dɨl nop donɨgal. \s1 Mab sɨlɨp lɨnɨgab \r (Mat 24:32-35; Luk 21:29-33) \p \v 28 Jisas agak, “Nɨbi mab tauan okok nɨŋnɨgabɨm ak, mɨnɨm agebin aul nɨŋ tep gɨnɨgabɨm. Mab tauan okok sɨlɨp lɨl, wös gek nɨŋlɨg gɨ, mɨñi pɨb lɨnɨg geb, agɨl nɨpɨm. \v 29 Nɨb ak rek, kɨsen tap agebin okok gek nɨŋlɨg gɨ, ‘Mɨñi maŋ mɨdeb, Jisas agak rek gɨnɨg geb,’ agɨl nɨŋnɨgabɨm. \v 30 Yad nɨbep nɨŋɨd yɨb agebin. Bin bɨ mɨñi mɨdebal okok ognap mɨdel nɨŋlɨg gɨ, tap nɨb okok gɨ sakek, kɨsen kɨmnɨgal. \v 31 Seb kab ar alaŋ abe, lɨm dai wagɨn aul abe kɨr gɨnɨgab; pen mɨnɨm magɨl yad okok ma kɨr gɨnɨgab; per per nep mɨdenɨgab. \s1 Ñɨn akal onɨgain ak bɨ alap ma nɨŋɨp, agak \r (Mat 24:36-44; Luk 17:26-30,34-36) \p \v 32 “Ñɨn akal aka magɨl akal onɨgain ak, bin bɨ ognap ma nɨpal, ejol okok ma nɨpal, yad Ñɨ ak, ak rek nep ma nɨpin; Bapi nep nɨŋɨp. \v 33 Nɨb ak me, ñɨn akal onɨgain ak ma nɨpɨm rek, per per nɨŋ tep yɨb gɨlɨg gɨ mɨdenɨmɨb. \p \v 34 “Onɨgain ñɨn nɨbak, kesɨm agnɨg gebin ar aul rek. Bɨ kɨb alap karɨp ne ak kɨrɨg gɨl mɨgan alap amnɨg gɨ, bɨ wög gep ne okok kɨrop wög ar ke ke ag lɨl, ‘Wög nɨg nɨg gɨnɨmɨb,’ agɨl, bɨ ne kɨjoŋ wagɨn kod mɨdenɨgab ak nop agnɨgab, ‘Nɨŋ tep yɨb gɨl mɨdenɨmɨn,’ agɨl, amnɨgab. \v 35 Nɨbi ak rek nep, magɨl akal bɨ karɨp nap nɨb ak onɨgab ak ma nɨpɨm rek, nɨŋ tep gɨl mɨdenɨmɨb. Dɨgep won ak onɨgab aka, kɨslɨm nab kɨb eyaŋ onɨgab aka, kɨlokɨl gaul gɨnɨgab won ak onɨgab aka, kɨslɨm sek onɨgab, agɨl, ma nɨpɨm. \v 36 Nɨbi kɨnem nɨŋlɨg gɨ, kasek onɨmɨŋ rek lɨp ak me, nɨŋ tep gɨl mɨdenɨmɨb. \v 37 Pen nɨbep nep ma agebin; bin bɨ okok magɨlsek ak rek nep agebin, nɨŋ tep gɨl mɨdenɨmɨb!” agak. \c 14 \s1 Jisas nop titi gɨl ñag pak lɨn, agɨl, gos ak nɨŋlak \r (Mat 26:1-5; Luk 22:1-2; Jon 11:45-53) \p \v 1 Pen Juda kai Pasopa ñɨn kɨb ak abe, Bred Yɨs Sek Ma Ñɨŋeb ñɨn kɨb ak abe yokop ñɨn omal nep mɨdek nɨŋlɨg gɨ, bɨ God nop tap sobok gep bɨ kɨb okok abe, bɨ lo mɨnɨm ag ñeb bɨ okok abe, Jisas nop titi gɨl, kapkap dɨ cɨcɨ lɨl, dam ñag pak lɨn, agɨl, nɨg gɨl gos nɨŋlak. \v 2 Pen gos alap nɨŋɨl aglak, “Pasopa ñɨn aul nɨg gon, bin bɨ koŋai nep sɨŋ aul warɨkɨl, pen pen gɨl, cɨnop gɨ tɨmel gɨnɨgal,” agɨl, kɨrɨg gɨlak. \p \v 3 Jisas karɨp tɨrɨg tɨroŋ Betani amɨl, Saimon karɨp ak am bɨsɨg gɨl, tap ñɨbelak. Bɨ Saimon nɨbak, ned soi sapeb lak ak, Jisas gek, komɨŋ lak. Pen tap ñɨbel nɨŋlɨg gɨ, bin alap wel ki tep owep mani kɨb taupal ak, barol sek dapɨl, nab sɨŋak tɨ paŋɨl, Jisas nop nabɨc ar alaŋ soŋ gak. \v 4-5 Soŋ gek, bɨ mɨdelak nɨb okok, ognap nɨŋel, cɨbur kɨrop alɨksek lek, kɨri ke aglak, “Wel nɨbak sɨkim gɨl, mɨ nokɨm alap bɨ alap wög gɨl mani dɨnɨgab rek ak dɨl me, bin bɨ tap ma mɨdeb okok kɨrop ñeb ak pen tari gɨnɨg nɨg gɨl yokop soŋ gɨp?” aglak. Nɨb agɨl, bin nɨbak nop ag julak. \p \v 6 Nɨb agelak, Jisas kɨrop agak, “Tari gɨnɨg nɨb agebɨm? Nop kɨrɨg gɨm! Yɨp gɨp nɨbak, gɨ rep yɨb gɨp. \v 7 Bin bɨ tap ma mɨdeb okok, nɨbep eip per nep mɨdenɨgal rek, ñɨn ognap kɨrop tap ñɨnɨg, ñɨnɨgabɨm. Pen yad eip per ma mɨdenɨgabɨn. \v 8 Bin nɨbaul, tap ne gep rek ak, gɨp. Kɨmen, wel ki tep owep ak lɨ ñɨl tɨgel gɨnɨgal rek, yɨp ned lɨ ñɨb. \v 9 Nɨb ak, yad nɨbep nɨŋɨd agebin, kɨsen mɨnɨm tep yad ak karɨp lɨm yɨmñak yɨmñak magɨlsek ag ñel amek nɨŋlɨg gɨ, ne gɨp nɨbak sek agel, kɨri bin nɨbaul nop gos saköl ma gɨnɨgal,” agak. \s1 Judas, Jisas nop ñag pak lɨlaŋ, agɨl, mɨmɨg gak \r (Mat 26:14-16; Luk 22:3-6) \p \v 10 Pen Jisas bɨ ne alap Judas Iskariot, Jisas nop mɨmɨg gɨnɨm agɨl, bɨ God nop tap sobok gep bɨ kɨb okok amnak. \v 11 Bɨ God nop tap sobok gep bɨ kɨb nɨb okok, mɨmɨg gak nɨbak nɨŋɨl, tep gek, aglak, “Nep mani ognap ñɨnɨgabɨn,” aglak. Agelak me, Judas, “Titi gɨl agen, kɨri apɨl Jisas nop dad amnɨmel,” agɨl, gos ak pɨyo nɨŋ mɨdek. \s1 Pasopa ñɨn ak mɨñi, agɨl, tap ñɨŋlak \r (Mat 17:17-25; Luk 22:7-14,21-23; Jon 13:21-30) \p \v 12 Bred Yɨs Sek Ma Ñɨŋeb ñɨn kɨb ak apek, Pasopa kaj sipsip ñɨlɨk pak sobok gɨ ñɨŋeb ñɨn ak, Jisas bɨ ne okok nop ag nɨŋɨl aglak, “Pasopa tap cɨn ñɨŋnɨgabɨn ak, mɨgan akal gɨ jɨn gɨn?” aglak. \v 13 Agelak, Jisas bɨ ne omal ag yokɨl agak, “Nɨri taun kɨb ak amɨl nɨŋnɨgair, bɨ alap ñɨg mɨl dap padɨkenɨgab; nop nabɨŋ pakɨl eip amnɨmir. \v 14 Bɨ nɨbak amɨl karɨp mɨgan amonɨmɨŋ, nɨri mal bɨ karɨp nɨbak nap nɨb ak nop ag nɨŋɨl agnɨmir, ‘Mɨnɨm ag ñeb bɨ agɨp, “Bɨ yad okok eip Pasopa tap ñɨŋnɨgabɨn karɨp mɨgan akal?” agɨp,’ agnɨmir. \v 15 Nɨri ag nɨŋer, ne nɨrep dam karɨp ar alaŋ, tap okok magɨlsek mɨdeb ñɨlɨk mɨgan kɨb ak yomnɨgab. Yomek, tap ñɨŋnɨgabɨn ak ñɨlɨk mɨgan nɨbak gɨ jɨn genɨmir,” agak. \p \v 16 Jisas kɨrop mal nɨb ag yokek, taun kɨb ak amɨl nɨŋrek, Jisas agak rek nep mɨdek. Nɨŋɨl, Pasopa tap ñɨŋnɨg gɨlak ak, gɨ jɨn gɨrek. \p \v 17 Dɨgep won ak, Jisas bɨ ne aknɨb umɨgan alaŋ okok eip amjakɨl, \v 18 bɨsɨg gɨl tap ñɨblɨg gɨ agak, “Yad nɨbep nɨŋɨd agebin, bɨ yad eip tap jɨm ñɨl ñɨbobɨn sɨŋaul nep, bɨ alap, yɨp ñag pak lɨlaŋ, agɨl, yɨp mɨmɨg gɨnɨgab,” agak. \p \v 19 Nɨb agek, bɨ ne okok yɨmɨg gek, gos mɨker nɨŋlɨg gɨ, nop nokɨm nokɨm ag nɨŋlɨg gɨ aglak, “Nak yɨp ageban aka?” aglak. \v 20 Agelak, Jisas agak, “Nɨbi bɨ yad aknɨb umɨgan alaŋ mɨdebɨm okok, bɨ alap nɨg gɨnɨgab. Bɨ nɨbak me, yad eip tap kɨnaŋ nokɨm jɨm ñɨl ñɨbobɨr aul. \v 21 Yad Bɨ Ñɨ ne, God Mɨnɨm ñu kɨl tɨkɨl aglak rek nep kɨmnɨgain ak pen bɨ yɨp ñag pak lɨlaŋ, agɨl, mɨmɨg gɨnɨgab ak, nop yɨmɨg nɨŋebin. Ne yur kɨb dɨnɨgab ak me, nop ma tɨk doplap ak tep,” agak. \s1 Jisas bɨ ne okok kɨrop bred wain ñak \r (Mat 26:26-30; Luk 22:14-20; 1Ko 11:23-25) \p \v 22 Tap ñɨblɨg gɨ, Jisas bred ak dɨl, God nop tep, agɨl, tɨ paŋɨl, bɨ ne okok kɨrop ñɨlɨg gɨ agak, “Dɨ ñɨŋɨm! Ak mɨb goŋ yad,” agak. \p \v 23 Pen ñɨg wain kap ak, ak rek nep dɨl, God nop tep, agɨl, bɨ ne okok kɨrop ñek, magɨlsek ñɨbel nɨŋlɨg gɨ, agak, \v 24 “Ñɨg aul, lakañ yad. Lakañ yad soŋ gɨ yonɨgab ak me, God mɨnɨm kɨlɨs nɨŋɨd ag lak rek, bin bɨ koŋai nep nop eip dɨ jɨm ñɨnɨgab,” agak. \v 25 Nɨb agɨl agak, “Yad nɨbep nɨŋɨd agebin, yad ñɨg wain kauyaŋ ma ñɨŋnɨgain. Yokop nep mɨden, God bin bɨ dɨl seb kab ar alaŋ sɨŋak kod mɨdenɨgab ñɨn ak nep, ñɨg wain kɨsen nɨb ñɨŋnɨgain,” agak. \v 26 Nɨb agɨl, bɨ ne okok eip God nop sobok gep kɨmep alap agɨl, Olip Dɨm amnɨlak. \s1 Jisas Pita nop agak, “‘Yad Jisas nop ma nɨpin,’ agnɨgan,” agak \r (Mat 26:31-35; Luk 22:31-34; Jon 13:36-38) \p \v 27 Jisas bɨ ne okok kɨrop agak, “God Mɨnɨm ak ñu kɨl tɨkɨl aglak, ‘God ne agak, “Yad bɨ kaj sipsip mɨkep ak nop pak len, kaj sipsip okok pɨrɨk gɨ ke ke amnɨgal,” agak,’ aglak. Nɨb ak rek, mɨdak mɨdak nɨbi magɨlsek yɨp kɨrɨg gɨl, pɨrɨk gɨ amnɨgabɨm. \v 28 Pen yad kɨmɨl, warɨkɨl karɨp lɨm Galili amen, nɨbi kɨsen nɨnɨgabɨm,” agak. \v 29 Nɨb agek, Pita agak, “Bɨ ognap nep kɨrɨg gɨnɨmel rek lɨp ak pen yad nep ma kɨrɨg gɨnɨgain, mer,” agak. \v 30 Agek, Jisas agak, “Yad nep nɨŋɨd agebin, mɨñi ñɨn aul nep, kɨslɨm nab eyaŋ kɨlokɨl sɨk omal ma agnɨgab won ak, ‘Yad Jisas nop ma nɨpin,’ agɨl, yɨj omal nokɨm we ñɨnɨgan,” agak. \p \v 31 Agek, Pita mɨnɨm kɨlɨs yɨb agɨl agak, “Yɨp nak eip ñag pak lɨnɨg, ñag pak lɨnɨmel ak pen yad Jisas nop ma nɨpin, agɨl, ma agnɨgain,” agak. Jisas bɨ ne okok magɨlsek, Pita agak rek nep aglak. \s1 Jisas God nop sobok gɨ mɨdek \r (Mat 26:36-46; Luk 22:39-46) \p \v 32 Jisas bɨ ne okok eip mab wög dai Getsemani amɨl kɨrop agak, “Nɨbi sɨŋaul bɨsɨg mɨdem, yad am sobok gɨnɨg amebin,” agak. \fig caption|alt="Jesus praying in garden" src="cn01810B.tif" size="col" ref="14:32-42" \fig* \v 33 Nɨb agɨl, Pita, Jems, Jon kɨrop poŋ dɨ damɨl, gos par lɨlɨg gɨ agak, \v 34 “Mɨdmagɨl yad ak yur gɨ dap yowɨp ak, kɨmnɨm rek lɨp. Nɨbi wagɨn aul mɨdɨl, nɨŋ mɨdenɨmɨb,” agak. \v 35 Nɨb agɨl, kɨrop sɨŋak ag lɨl, ne yokop ulep nɨb sɨŋak amɨl, lɨm dai eyaŋ yap pakɨl, yur kɨb dɨnɨg gek nɨbak, Nap ne mer agnɨmɨŋ aka mer ma agnɨmɨŋ, agɨl, sobok gɨlɨg gɨ mɨdek. \v 36 Nap nop sobok gɨlɨg gɨ agak, “Bapi, nak tap okok magɨlsek gep ak nep mɨdeb. Tap yɨp gɨnɨg geb ak, yad mɨker kɨb mɨdeb. Nak yau agnɨmɨn, yɨp aknɨb ma gɨnɨmɨŋ. Pen tap yɨp tari gɨnɨg genɨmɨŋ ak, gos yad nɨŋnɨm ar ak ma gɨnɨmɨŋ, gos nak ke nɨŋeban ar ak nep yɨp gɨnɨmɨŋ,” agak. \p \v 37 Jisas nɨb agɨl, adɨk gɨl bɨ ne omal nokɨm mɨdelak sɨŋak apɨl nɨŋak, kɨri pɨs nep wɨsɨn kɨn amnɨlak. Nɨb ak, ne Pita nop agak, “Saimon, ti gɨnɨg gɨl wɨsɨn kaneban? Yokop aua nokɨm alap nep nɨŋ mɨdenɨmɨn rek ma lɨp ar?” agak. \v 38 Nɨb agɨl, bɨ ne okok kɨrop agak, “Cɨn tap tɨmel gɨjɨn rek lɨp, agɨl, nɨŋ rep gɨl, God nop sobok gɨlɨg gɨ mɨdenɨmɨb. Gos nɨbi ak gɨnɨmɨb rek lɨp ak pen mɨb goŋ nɨbi yɨrɨk marɨk gɨp,” agak. \v 39 Nɨb agɨl, kauyaŋ adɨk gɨ amɨl, Nap nop ned sobok gak rek, kauyaŋ sobok gak. \v 40 Pen kauyaŋ adɨk gɨ apɨl nɨŋak, bɨ ne okok pɨs nep wɨsɨn kal apek kɨn amnɨlak. Nɨŋɨl, kɨrop agak, “Nɨbi wɨsɨn kɨnebɨm ar?” agak. Agek, nabɨŋ dɨl, pen agnɨmel rek ma lak. \p \v 41 Pen Jisas kɨsen amɨl, adɨk gɨ apɨl kauyaŋ wɨsɨn kɨnelak ak nɨŋɨl agak, “Nɨbi yokop kɨn mɨdebɨm ar? Me tep! Ne bɨr owɨp. Nɨbi nɨŋɨm! Bɨ alap apɨl, Bɨ Ñɨ ne kain gɨl, bɨ tap si tap tɨmel gɨpal okok kɨrop ñɨnɨg geb. \v 42 Warɨkem amnɨn! Nɨŋɨm! Bɨ yɨp kain gɨp apeb aul,” agak. \s1 Jisas nop tɨg cɨcɨ lɨlak \r (Mat 26:47-56; Luk 22:47-53; Jon 18:3-12) \p \v 43 Jisas kɨrop mɨnɨm nɨbak agek nɨŋlɨg gɨ, magɨl nɨbak nep, bɨ ne aknɨb umɨgan alaŋ bɨ alap, Judas, bɨ koŋai nep poŋ dɨl apjakak. Bɨ nɨb okok, bɨ God nop tap sobok gep bɨ kɨb okok abe, bɨ lo mɨnɨm ag ñeb okok abe, bɨ mɨnɨm tɨg bɨlokep okok abe, ag yokel olak. Kɨri tu par kɨd ognap dɨl, yɨr pakep ognap dɨl, olak. \v 44 Judas ned kɨrop ag lɨl agak, “Yad bɨ alap nop amɨl ag wasu dɨl, tɨg bom sɨlokɨl, mɨlɨk ñɨbenɨgain ak, bɨ me elek, agɨl, nop tɨg cɨcɨ lɨl, dɨ wös gɨl dad amnɨmɨb,” agak. \p \v 45 Judas Jisas mɨdek sɨŋak amjakɨl, “Mɨnɨm ag ñeb bɨ,” agɨl, nop dɨ bom sɨlokek nɨŋlɨg gɨ, \v 46 bɨ ognap apɨl, Jisas nop tɨg cɨcɨ lɨlak. \p \v 47 Jisas tɨg cɨcɨ lel nɨŋlɨg gɨ, Jisas bɨ ne alap warɨkɨl, tu par kɨd ne ak dɨ lɨp gɨ dɨl, bɨ God nop tap sobok gep bɨ kɨb yɨb ak wög nop gɨ ñolɨgɨp bɨ ak, nop tɨmɨd pɨs kɨd ak pɨs nep tɨb ajaŋ ñag yokak. \p \v 48 Pen Jisas bɨ nop tɨg cɨcɨ lɨlak okok kɨrop agak, “Nɨbi tu par kɨd dɨl, yɨr pakep dɨl, yɨp tap si pɨlɨ gɨ dep bɨ alap, agɨl, apebɨm ar? \v 49 Yad per per God sobok gep karɨp ak amɨl, nɨbep eip mɨdɨl, bin bɨ okok kɨrop mɨnɨm ag ñölɨgɨpin ak pen yɨp tɨg cɨcɨ ma lɨpek. Pen mɨñi kɨri God Mɨnɨm ak ñu kɨl tɨkɨl aglak rek nep gebɨm,” agak. \v 50 Pen won nɨbak nep, Jisas bɨ ne okok magɨlsek nop kɨrɨg gɨl pɨrɨk gɨ am saklak. \v 51 Bɨ praj alap, walɨj parsek alap nep yɨmɨl, Jisas nop dad amelak ak kɨsen amek, nop abe tɨg cɨcɨ lɨn, agel, \v 52 pɨrɨk amek, walɨj par nop ak tɨg ju del, ne magɨl nep pɨrɨk amnak. \s1 Jisas nop mɨnɨm kɨb aglak \r (Mat 26:57-68; Luk 22:54-55,63-71; Jon 18:13-14,19-24) \p \v 53 Jisas nop dam, bɨ God nop tap sobok gep bɨ kɨb yɨb karɨp ak amnɨlak. Dad amelak, bɨ God nop tap sobok gep bɨ kɨb okok lɨl, bɨ mɨnɨm tɨg bɨlokep okok lɨl, bɨ lo mɨnɨm ag ñeb bɨ okok lɨl, apɨl karɨp nɨbak mogɨm gɨlak. \v 54 Pita pen lɨsɨm lɨsɨm nɨŋ damɨl, bɨ God nop tap sobok gep bɨ kɨb yɨb karɨp ne ak amjakɨl, bɨ karɨp nɨbak wög gelak okok eip bɨsɨg gɨl, mab maŋɨl mɨdelak. \v 55 Bɨ God nop tap sobok gep bɨ kɨb okok abe, Juda Kansol kɨb bɨ okok magɨlsek abe, Jisas gɨ tagolɨgɨp mɨnɨm wagɨn alap dɨl, nop ñag pak lɨn, ag pɨyo nɨŋ mer nɨŋlak. \v 56 Bin bɨ koŋai nep dapel, Jisas nop mɨnɨm esek ar ognap aglak ak pen mɨnɨm aglak ak adɨp adɨp ma aglak. Ke ke agel, mɨnɨm wagɨn ognap ma nɨŋlak. \v 57 Pen ognap warɨkɨl, tom agɨl, aglak, \v 58 “Cɨn nɨŋ mɨdon, ne agak, ‘God sobok gep karɨp, ñɨnmagɨl dɨl gɨlak aul, yad tɨb wal gɨ yokɨl, ñɨn omal nokɨm ak, kauyaŋ gɨ lɨnɨgain. Kɨri ñɨnmagɨl dɨl gɨpal rek ma gɨnɨgain; yad ke karɨp kɨsen nɨb gɨnɨgain,’ agak,” aglak. \v 59 Mɨnɨm aglak nɨbak ak rek nep adɨp adɨp ma aglak; ke ke aglak. \p \v 60 Bɨ God nop tap sobok gep bɨ kɨb yɨb ak warɨkɨl, Jisas nop agak, “Mɨnɨm nep agebal ak, nak mɨnɨm pen alap ma ageban aŋ?” agak. \v 61 Agek, Jisas mɨnɨm alap pen ma agek, kauyaŋ ag nɨŋɨl agak, “Nak me Mesaia ak, Bɨ Kɨb tep ak Ñɨ ne ak akaŋ?” agak. \v 62 Agek, Jisas agak, “Yau me. Me yad nep. Yad, Bɨ Ñɨ ne, Bɨ Kɨb kɨlɨs ke yɨb ñɨnmagɨl yɨpɨd pɨs ar ne bɨsɨg mɨd kɨrɨg gɨl, seb kab ar alaŋ sɨŋak nɨb, kɨmi bad nab nab lɨl apenɨgain, nɨŋnɨgabɨm,” agak. \p \v 63-64 Jisas nɨb agek, bɨ God nop tap sobok gep bɨ kɨb yɨb ak, walɨj ne okok ke tɨg bɨl bɨl gɨlɨg gɨ agak, “Ne God yɨb ne ak tɨb juosɨp ak bɨr nɨpɨm! Nɨb ak, bin bɨ ognap ma ag nɨŋjɨn. Ne gɨ tɨmel gɨp ak mɨseŋ agɨp me ak. Nɨb ak, nɨbi tari gos nɨŋebɨm?” agak. Agek, bɨ kɨb okok magɨlsek warɨkɨl, aglak, “Bɨ nɨb gɨl ageb nɨbak, nop ñag pak lep,” aglak. \v 65 Nɨb agɨl, bɨ ognap Jisas nop kɨñɨk ñagɨl, walɨj bad alap dɨ udɨn nop ak karɨk ñɨl, nop paklɨg gɨ aglak, “Nak ke nɨŋɨl, cɨnop agek nɨŋɨn, nep bɨ an pakeb?” aglak. God sobok gep karɨp bɨ polisman okok, ak rek nep nop tapɨn magɨl nep paklak. \s1 Pita agak, “Yad Jisas nop ma nɨpin,” agak \r (Mat 26:69-75; Luk 22:56-62; Jon 18:15-18,25-27) \p \v 66 Pita amɨl bɨsɨgak sɨŋak nep mɨdek nɨŋlɨg gɨ, bin praj alap, bɨ God nop tap sobok gep bɨ kɨb yɨb ak nop wög gɨ ñolɨgɨp alap apjakɨl, \v 67 Pita mab tɨn kab mɨdek sɨŋak nɨŋɨl, agak, “Nak ak rek nep Jisas bɨ Nasaret nɨb ak eip ajenak,” agak. \v 68 Agek, Pita agak, “Nak tari ageban? Mɨnɨm ageban ak adi ma nɨpin,” agak. Nɨb agɨl, mɨs eyaŋ amek nɨŋlɨg gɨ, kɨlokɨl sɨk agak. \v 69 Bin praj nɨbak nep, Pita nop kauyaŋ nɨŋɨl, bin bɨ mɨdelak okok kɨrop agak, “Bɨ aul bɨ ne alap,” agak. \v 70 Agek, Pita kauyaŋ mer agak. \p Yokop magɨl alap mɨdɨl, bin bɨ warɨk mɨdelak nɨb okok, Pita nop kauyaŋ aglak, “Nak ak rek nep karɨp lɨm Galili nɨb ak me, cɨn nɨpɨn nak abe bɨ ne alap,” aglak. \v 71 Agelak, Pita agak, “Bɨ Kɨb nɨŋ mɨdeb; tom agen, yɨp ñag pak lɨnɨgab. Pen nɨŋɨd yɨb agebin! Bɨ nɨb agebɨm ak yad ma nɨpin yɨb!” agak. \fig caption|alt="Peter being asked" src="cn01820B.tif" size="col" ref="14:71" \fig* \v 72 Nɨb agek nɨŋlɨg gɨ, kɨlokɨl ak kauyaŋ sɨk agak. Sɨk agek, Pita Jisas ned agak, “Kɨlokɨl sɨk omal ma agnɨgab won ak, ‘Yad Jisas nop ma nɨpin,’ agɨl, yɨj omal nokɨm we ñɨnɨgan,” agak mɨnɨm ak nɨŋek, mapɨn gek, sɨl kɨb agak. \c 15 \s1 Jisas nop dam Pailot mɨdek dad amnɨlak \r (Mat 27:1-2,11-14; Luk 23:1-5; Jon 18:28-38) \p \v 1 Kɨslɨm sek, bɨ God nop tap sobok gep bɨ kɨb okok lɨl, bɨ lo mɨnɨm ag ñeb bɨ okok lɨl, bɨ mɨnɨm tɨg bɨlokep okok lɨl, Juda Kansol bɨ kɨb okok magɨlsek lɨl, magɨlsek mɨnɨm ag bɨm gɨl, Jisas nop nag lɨl, dam gapman bɨ kɨb Pailot mɨdek sɨŋak dad amnɨlak. \v 2 Dad amel, Pailot Jisas nop agak, “Nak Juda bin bɨ kiŋ kɨri ak akaŋ?” agak. Agek, Jisas agak, “Me nak apan me ak,” agak. \p \v 3 Bɨ God nop tap sobok gep bɨ kɨb okok Jisas mɨnɨm kɨb agɨl mɨnɨm ke ke koŋai nep aglak. \v 4 Nɨg gek, Pailot Jisas nop agak, “Nep mɨnɨm koŋai agebal ak, nak pen mɨnɨm ognap ma ageban aŋ?” agak. \v 5 Agek, Jisas pen mɨnɨm ma agek, Pailot gos par yɨb nep nɨŋak. \s1 Juda bin bɨ okok aglak, “Jisas nop mab bak alaŋ ñag pak lan!” aglak \r (Mat 27:15-26; Luk 23:13-25; Jon 18:39–19:16) \p \v 6 Pen Juda kai Pasopa ñɨn kɨb ak apek, per amɨl Rom gapman bɨ kɨb Pailot nop ag nɨŋel, kɨrop bɨ nagɨman kɨri ag nɨŋölɨgɨpal bɨ ak nep yokop ag söŋ yokolɨgɨp. \v 7 Pen mɨnek nɨbak, bɨ alap yɨb ne Barabas bin bɨ ognap dɨl, Rom gapman eip pen pen gɨl, cɨp ñag pak lɨlak rek, kɨrop mɨñ lel mɨdelak. \v 8 Bin bɨ okok ap mogɨm gɨl, Pailot nop bɨ nagɨman per ag nɨŋölɨgɨpal rek ag nɨŋel, \v 9 Pailot kɨrop agak, “Juda kiŋ kɨb nɨbi ak, nɨbep wɨsɨb yoknɨm aka?” agak. \v 10 Tari gɨnɨg: Pailot ne ke nɨŋak, bɨ God nop tap sobok gep bɨ kɨb okok, Jisas nop yokop mɨlɨk yapek, nop dap ñɨlak. \v 11 Pen bɨ God nop tap sobok gep bɨ kɨb okok, bin bɨ okok kɨrop aglak, “Pailot nop agem, Jisas mer, Barabas nop wɨsɨb yoknɨmɨŋ,” aglak. Nɨg gel, bin bɨ okok Pailot nop aglak, “Barabas nop cɨnop wɨsɨb yokan,” aglak. \v 12 Nɨb agelak, Pailot agak, “Nɨb apɨm ak, pen bɨ nɨbaul nɨbi Juda kiŋ cɨn apɨm ak, nop tari gɨnɨm?” agak. \v 13 Agek, kɨri mɨnɨm bleble gɨl aglak, “Nop mab bak alaŋ ñag pak lan!” aglak. \v 14 Agelak, Pailot agak, “Ne tari gɨ tɨmel gek, nop nɨg gɨnɨm?” agak. Nɨb agek pen kɨri bleble yɨb gɨl aglak, “Mab bak alaŋ ñag pak lan!” aglak. \p \v 15 Pen Pailot, mɨnɨm kɨlɨs aglak nɨbak dɨl, bin bɨ okok kɨrop tep gaŋ, agɨl, Barabas nop yokop ag yokɨl, bɨ ne ognap kɨrop agek, Jisas nop nag lɨl, tapɨn magɨl paklak. Jisas nop pak dai juel nɨŋlɨg gɨ, Pailot agak, “Nop dam mab bak alaŋ ñag pak lɨm,” agak. \s1 Ami bɨ okok Jisas nop ag julak \r (Mat 27:27-31; Jon 19:2-3) \p \v 16 Ami bɨ okok, Jisas nop dam gapna Pailot karɨp ne mɨgan eyaŋ dad amɨl, bɨ yakam kɨri magɨlsek kɨrop sɨk agel apelak, \v 17 walɨj lakañ parsek alap, gapman bɨ kɨb okok tol gɨ mɨdelɨgɨpal rek Jisas nop tɨm ñɨl, tap ñu ñu sek ognap tɨk dapɨl, kiŋ tol gɨpal usajɨl bad rek alap gɨl, nop nabɨc alaŋ tol gɨ ñɨlak. \v 18 Tol gɨ ñɨl, Jisas nop aleb aleb ñɨlɨg gɨ aglak, “Nak Juda kiŋ kɨb per nep mɨdenɨmɨn!” aglak. \p \v 19 Nɨb agɨl, yɨr dɨl, nabɨc nop pakɨl, nop kɨñɨk ñag ñɨlak. Mɨdek ulep sɨŋak kogɨm yɨmɨl, kɨri kiŋ nop gölɨgɨpal rek, nop kɨbor kɨyan gɨlak. \v 20 Nop nɨg gɨl ag juɨl, walɨj lakañ parsek nop tɨm ñɨlak ak tɨg ju yokɨl, walɨj ne ke ak yɨm ñɨl, mab bak alaŋ ñag pak lɨnɨg dad amnɨlak. \s1 Jisas nop mab bak alaŋ ñag pak lɨlak \r (Mat 27:32-44; Luk 23:26-43; Jon 19:17-27) \p \v 21 Kɨri nab sɨŋak amlɨg gɨ, Aleksada Rupas mamɨl mal nap kɨri Saimon, Sairini taun nɨb bɨ ak, okok gɨ tagɨl, apɨl Jerusalem amnɨg amek ak, nop nabɨŋ pakɨl, kɨlɨs gɨl, aglak, “Jisas mab kros ak dɨ ka gɨl dad noŋ!” agel, dɨl kɨrop eip amnak. \v 22 Nɨg gɨl amɨl, Jisas nop damɨl karɨp lɨm sɨŋak mɨnɨm yɨb yɨb Golgota agölɨgɨpal kau sɨŋak amjaklak. Golgota mɨnɨm wagɨn ak “Cɨp Nabɨc Cög Tɨŋɨl.” \v 23 Amjakɨl, kɨri ñɨg wain alap dɨl, marasɨn mö apal ognap dɨ pɨŋɨl adɨk madɨk gɨl, Jisas nop ñɨlak pen ma ñɨŋak. \v 24 Jisas nop mab bak alaŋ ñag pak lɨl, walɨj nop okok dɨl, nonɨm lɨ ke ke dɨnɨg, sadu rek gɨlɨg gɨ dɨlak. \p \v 25 Pɨb kɨslɨm sek lɨm gɨ yokɨl yokop sɨŋeped alaŋ owak won ak, Jisas nop mab bak alaŋ cɨpɨl pak lɨlak. \v 26 Cɨpɨl pak lɨl, tari gɨnɨg ñag pak lɨlak mɨnɨm ak, mab kros bak ar alaŋ ñu kɨl tɨklak: \qc \sc JUDA KAI KIŊ KƗRI ME AUL.\sc* \m \v 27 Mɨnek nɨbak, bɨ tap si dep omal ak rek nep ñag pak lɨlak, alap ñɨn yɨpɨd gɨl pɨs kɨd, alap ñɨn aŋɨdken pɨs kɨd. \v 28 Gɨlak nɨbak, God Mɨnɨm ak ñu kɨl tɨkɨl, gɨnɨgal aglak rek nep gɨlak. Mɨnɨm nɨbak ñu kɨl tɨkɨl aglak, “Nop nɨŋel, bɨ tap tɨmel gep alap rek lɨnɨgab,” aglak. \p \v 29 Bin bɨ okok ap ran ap yaplɨg gɨ, Jisas nop nɨŋɨl, nabɨc gor mar gɨl, nop ag julɨg gɨ aglak, “Nak, ‘God sobok gep karɨp ak tɨb wal gɨl, ñɨn omal nokɨm kauyaŋ gɨ lɨnɨgain,’ agnak ak, \v 30 mɨñi nak ke gɨl, mab kros bak alaŋ kɨrɨg gɨl, lɨm wagɨn eyaŋ yapɨl komɨŋ amnoŋ,” aglak. \p \v 31 Bɨ God nop tap sobok gep bɨ kɨb okok abe, bɨ lo mɨnɨm ag ñeb bɨ okok abe, Jisas nop ak rek nep ag julɨg gɨ, kɨri ke nep pen agek pen agek gɨl aglak, “Bin bɨ ognap kɨrop gek komɨŋ amnɨlak ak pen mɨñi nod ke gek komɨŋ amnɨmɨŋ rek ma lɨp. \v 32 Ne per agɨp, ‘Isrel bin bɨ Mesaia mɨdebin, Isrel Kiŋ mɨdebin,’ agɨp rek, mɨñi nop mab kros bak sɨŋ alaŋ cɨpɨl pak lɨpal ak, ne ke ak rek nep warɨkɨl wagɨn eyaŋ yapɨl sɨŋaul apek, nɨŋɨl nɨŋɨd agɨp, agɨl, nop nɨŋ dɨnɨgabɨn,” aglak. Pen bɨ Jisas eip ñag pak lɨlak omal Jisas nop ak rek nep ag jurek. \s1 Jisas kɨmak \r (Mat 27:45-56; Luk 23:44-49; Jon 19:28-30) \p \v 33 Pɨb nab sɨŋepel owak won ak, kɨslɨm gɨl, mɨd damɨl, pɨb kim gak won ak kauyaŋ melɨk gak. \v 34 Melɨk gek nɨŋlɨg gɨ, Jisas meg mɨgan dap ranɨl, sɨk agɨl agak, “Eloi, Eloi, lama sabaktani?” agak. Hibru mɨnɨm agak nɨbak mɨnɨm wagɨn ak, “God yad. God yad. Yɨp ti gɨnɨg kɨrɨg gɨpan?” \v 35 Agek, bin bɨ ulep nɨb sɨŋak mɨdelak okok nɨŋɨl aglak, “Nɨŋɨm! Ne Ilaija nop sɨk ageb,” aglak. \p \v 36 Pen bɨ alap tap sain matres rek bad alap dɨl, ñɨg wain mani sɨkol taupal mɨgan eyaŋ tauɨl, Jisas nop ñen ñɨŋaŋ, agɨl, gamɨl par alap dɨ kabɨs ñagɨl, mɨdek ar alaŋ ñɨlɨg gɨ, agak, “Cɨn nɨŋ mɨdon, Ilaija apɨl, nop tɨg asɨk dap lɨm wagɨn eyaŋ lɨnɨgab aka?” agak. \p \v 37 Nɨb agɨl, nɨŋ mɨdel nɨŋlɨg gɨ, Jisas sɨk kɨb agɨl, ake bad kɨr gak. \v 38 Won nɨbak nep, walɨj par kɨb God sobok gep karɨp magɨl ñɨlɨk mɨgan eyaŋ kɨjoŋ pɨlɨŋ gɨlak ak, nab sɨŋak pak bɨl bɨl gɨl, ke ke pɨs pɨs amɨl mɨgan yɨk mɨdek. \p \v 39 Bɨ ami okok kod mɨdek bɨ kɨb ak, mab kros bak nab sɨŋaul ar sɨŋ alaŋ mɨdek ak, Jisas nɨb agɨl kɨmak ak nɨŋɨl, agak, “Nɨŋɨd! Bɨ nɨbaul God Ñɨ ne yɨb!” agak. \fig caption|alt="centurion looking at Jesus at cross" src="cn01844B.tif" size="col" ref="15:39" \fig* \p \v 40-41 Bin koŋai nep Jisas eip Jerusalem olak okok, apɨl gol sɨŋak mɨdelak. Nab nɨbak, bin omal nokɨm Jisas nop kɨsen gɨl wög ognap gɨ ñölɨgɨpal karɨp lɨm Galili. Bin Maria omal mɨderek; bin yɨb alog nɨb omal, alap Magdala taun nɨb, alap Jems Josep mamɨl mal nonɨm kɨri ak. Bin alap yɨb ne Salomi. Bin nɨb okok magɨlsek nɨŋ mɨdel nɨŋlɨg gɨ, Jisas kɨmak. \s1 Josep ne Jisas mɨb goŋ kab mɨgan sɨŋak tɨgel gak \r (Mat 27:57-61; Luk 23:50-55; Jon 19:38-42) \p \v 42-43 Josep bɨ Arimatia taun nɨb, Juda Kansol kɨb bɨ gep alap, God bin bɨ dɨl kod mɨdenɨgab ñɨn nɨbak kod mɨdolɨgɨp. Bɨ nɨbak, tol God nop sobok gep ñɨn ak, mɨñi tap gɨ jɨn gep, agɨl, tap gɨ jɨn gek. Jisas kɨmak ak nɨŋɨl, karɨp maŋ dɨgnɨg geb, agɨl, mɨñi cɨp se tɨg asɨk dam tɨgel gɨnɨm, agɨl, ma pɨrɨkak; Pailot mɨdek ak amɨl, ag nɨŋak. \v 44 Ag nɨŋek, Pailot, Jisas bɨr kɨmak mɨnɨm ak nɨŋɨl, pak ju dɨl, bɨ ami sɨkop kod mɨdek bɨ kɨb ak nop sɨk agek, apek, ag nɨŋak. \v 45 Ag nɨŋek agak, “Mɨdarɨk kɨmɨb,” agak. Nɨb agek, Pailot Josep nop agak, “Yau. Cɨp se dam tɨgel gan,” agak. \p \v 46 Agek, Josep walɨj tɨd kɨb alap tauɨl, amɨl cɨp se tɨg asɨk dap yapɨl, walɨj ak dɨ magɨlsek kom kam gɨl, damɨl kab mɨgan kɨsen nɨb nep jɨrɨk lɨlak kab mɨgan ak tɨgel gak. Tɨgel gɨl, kab salai kɨb alap tɨg go ga gɨ damɨl, cɨp tɨgel kɨjoŋ ak pɨlɨŋ gak. \p \v 47 Maria Magdala eip, Maria Josep nonɨm ak eip, nɨŋ mɨdel nɨŋlɨg gɨ, cɨp tɨgel gɨlak. \c 16 \s1 Jisas warɨkak \r (Mat 28:1-8; Luk 24:1-12; Jon 20:1-10) \p \v 1 Juda God nop sobok gep ñɨn kɨri ak ap padɨkek, Maria Magdala ak, Maria Jems nonɨm ak, bin Salomi ak, cɨp se ak wel lɨ ñɨjɨn, agɨl, amɨl wel ki tep owep ognap tau dap lel kɨnak. \p \v 2 Mɨnek Sade kɨslɨm sek warɨkɨl, pɨb bɨr kɨsen nep lɨm gɨ yokek, cɨp tɨgel gɨlak sɨŋak amelak. \v 3 Kanɨb nab sɨŋak amlɨg gɨ aglak, “Kab kɨb cɨp tɨgel kɨjoŋ pak pɨlɨŋ gɨlak ak, bɨ an tɨg kɨlɨlɨ gɨ gol okok yoknɨgab?” aglak. \v 4 Nɨb agɨl, amjakɨl nɨŋlak, kab kɨb yɨb cɨp tɨgel kɨjoŋ pak pɨlɨŋ gɨlak nɨbak, bɨr lɨlɨg gɨ amɨl gol sɨŋak mɨdek. \v 5 Nɨŋɨl, kɨri mɨgan nɨbak sɨkɨd amɨl nɨŋlak, bɨ praj walɨj tɨd parsek yɨmak alap, ñɨnmagɨl yɨpɨd pɨs ken bɨsɨg mɨdek. Nop nɨŋɨl pɨrɨklak. \v 6 Pɨrɨkelak, kɨrop agak, “Ma pɨrɨknɨmɨb. Yad nɨpin, nɨbi Jisas bɨ Nasaret nɨb, mab bak alaŋ ñag pak lɨlak ak nop nɨŋnɨg apebɨm. Pen nɨŋɨm! Ne sɨŋaul ma mɨdeb. Ne mɨdarɨk nep warɨkɨl amɨb. Nop tɨgel gɨl lɨlak kau aul ap nɨŋɨm. \v 7 Pen kasek amɨl, bɨ ne okok Pita eip agnɨmir, ‘Jisas ne ned amɨl Galili mɨdenɨgab. Ne ke nɨbep ned agak rek, nɨbi amɨl nop nɨŋnɨgabɨm nɨb okok,’ agnɨmir,” agak. \p \v 8 Nɨb agek, bin okok jel gek, ñɨn tob jep jep dek, cɨp tɨgel söŋ amɨl kɨrɨg gɨl, pɨg gɨ rɨkɨd ag amnɨlak. Pɨrɨklak nɨŋɨl bin bɨ ognap kɨrop mɨnɨm nɨbak ma ag ñɨlak. \s1 Maria Magdala Jisas nop nɨŋak \r (Mat 28:9-10; Jon 20:11-18) \p \v 9 Jisas kɨmɨl, ñɨn sabdaŋ eyaŋ ak warɨkɨl, ned yɨb amɨl, Maria Magdala mɨdek sɨŋak mɨseŋ lek, nop nɨŋak. Pen bin nɨbak nop ned kɨjeki kɨyob ñɨlɨk aknɨb ar oŋɨd ak abaŋ ñag mɨdek nɨŋɨl Jisas ag mɨs yokak. \v 10-11 Ne Jisas nop nɨŋɨl, amɨl bɨ ne okok sɨl ag mɨdelak nab sɨŋak amɨl, Jisas komɨŋ mɨdeb nop nɨpin, agek, kɨri pɨs nep kɨmɨb, agɨl, mɨnɨm nop ak ma nɨŋ dɨlak. \s1 Jisas bɨ ne omal kanɨb nab sɨŋak amɨl nop nɨŋrek \r (Luk 24:13-15) \p \v 12 Kɨsen pen, Jisas bɨ ne omal karɨp lɨm mɨgan alap gɨ ajerek, Jisas bɨ aknɨb ke rek lɨl apɨl, kanɨb nab sɨŋak mɨseŋ lek, nop nɨŋɨl, \v 13 amɨl bɨ ne ognap kɨrop ag ñerek ak pen, nɨŋɨd agebir, agɨl, mɨnɨm kɨrop ma nɨŋ dɨlak. \s1 Mɨnɨm tep yad ak bin bɨ okok kɨrop ag ñɨnɨmɨb, agak \r (Mat 28:16-20; Luk 24:36-49; Jon 20:19-23; Apo 1:6-8) \p \v 14 Kɨsen mɨnek alap me, Jisas bɨ ne aknɨb agɨp alaŋ tap ñɨb mɨdel nɨŋlɨg gɨ, Jisas nab kɨri sɨŋak mɨseŋ lek, nop udɨn kɨri ke nɨŋel, kɨrop ag gɨl agak, “Yad warɨken, bin bɨ ognap yɨp mɨseŋ nɨŋɨl, apɨl nɨbep ag ñel, tari gɨnɨg tom agebal, ma warɨkɨp, agɨl gos nɨpɨm?” agak. \p \v 15 Nɨb agɨl, kɨrop agak, “Nɨbi mɨnɨm tep yad ak damɨl karɨp lɨm tɨgoŋ tɨgoŋ magɨlsek amɨl, bin bɨ okok magɨlsek ag ñɨnɨmɨb. \v 16 Bin bɨ an an, mɨnɨm tep yad ak nɨŋ dɨl, ñɨg paknɨgal okok, komɨŋ amnɨgal. Pen bin bɨ an an, mɨnɨm tep yad ak ma nɨŋ dɨnɨgal okok, God kɨrop mɨnɨm kɨb agek yur dɨnɨgal. \p \v 17 “Bin bɨ mɨnɨm yad nɨŋɨl, ‘Nɨŋɨd ageb,’ agɨl, nɨŋ dɨnɨgal okok, tap ma gep rek ognap gɨnɨgal. Kɨjeki kɨyob ñɨlɨk tap okok bin bɨ kɨrop abaŋ lɨnɨgab okok, yɨb yad ak agɨl, ag mɨs yoknɨgal. Mɨnɨm yɨb kɨri ke ak kɨrɨg gɨl, mɨnɨm kɨsen nɨb ar alap ke agnɨgal. \v 18 Toi gadkol bin bɨ suɨp okok dɨ nɨŋel, tap alap kɨrop gek ma kɨmnɨgal. Tap tɨmel bin bɨ ñɨbɨl kɨmbal okok ognap ñɨbel, tap alap gek ma kɨmnɨgal. Pen bin bɨ tap gɨnɨgab okok, kɨrop ñɨnmagɨl lel, komɨŋ lɨnɨgab,” agak. \s1 God Jisas nop dɨl karɨp lɨm ne seb kab ar alaŋ sɨŋak dad amnak \r (Luk 24:50-53; Apo 1:9-11) \p \v 19 Bɨ Kɨb Jisas mɨnɨm nɨbak kɨrop ag mɨbɨl juek nɨŋlɨg gɨ, God nop dɨl, karɨp lɨm ne seb kab ar alaŋ sɨŋak dad amnak. Dad amek, God ñɨnmagɨl yɨpɨd pɨs ar nop ar bɨsɨgak. \fig caption|alt="city street scene outside gate" src="HK00238B.TIF" size="col" ref="Mak 16:19" \fig* \p \v 20 Pen bɨ ne okok amɨl, Jisas mɨnɨm tep ak karɨp lɨm yɨmñak yɨmñak magɨlsek ag ñel amek nɨŋlɨg gɨ, Bɨ Kɨb, mɨnɨm tep yad nɨŋɨd nep lɨnɨmɨŋ, agɨl, kɨrop eip mɨdɨl, kɨlɨs ñek, tap ma gep rek okok gɨlak.