\id LUK - Minimib dialect (Kalam) NT [kmhM] -Papua New Guinea 2008 (web version -2012 bd) \h Luk \toc1 Jisas Krais Mɨnɨm Tep ak Luk ñu kɨl tɨkak \toc2 Luk \toc3 Luk \mt1 Luk \mt2 Jisas Krais Mɨnɨm Tep ak Luk ñu kɨl tɨkak \c 1 \s1 Mɨnɨm ned \p \v 1-2 \fig caption|alt="town of Nazareth" src="HK00366B.TIF" size="col" ref="Luk 1:1-2" \fig*Jisas Krais nab cɨnop aul tɨk dapel kɨb gɨl gak gak rek, bɨ ognap udɨn magɨl kɨri ke nɨŋɨl, mɨnɨm tep nɨbak ag ñɨ ajɨl, yɨp abe, bin bɨ okok ognap sek kɨrop abe, ag ñɨlak. Ag ñelak bɨ koŋai rek mɨnɨm nɨbak nɨŋ tep gɨl ñu kɨl tɨklak. \v 3 Pen bɨ kɨb Tiopilas, yad ak rek nep mɨnɨm yɨp ag ñɨlak nɨbak wagɨn ak magɨlsek pɨyo nɨŋ tep gɨpin ak me, yad ak rek nep mɨnɨm nɨbak magɨlsek gos nɨŋ tep gɨl, nep ñu kɨl tɨknɨg gebin. \v 4 Nɨg gen me, mɨnɨm nep aglak nɨpan ak, nɨŋɨd aglak agɨl nɨŋnɨgan. \s1 Ejol, ber mal Jon Bɨ Ñɨg Pak Ñeb tɨk donɨgair, agak \p \v 5 Ned Kiŋ Herod Judia Propins kod mɨdolɨgɨp ñɨn ak, bɨ nak Sekaraia, God nop tap sobok gep bɨ alap mɨdolɨgɨp. Bɨ yakam ne eip wög jɨm ñɨl gölɨgɨpal okok kɨrop Abaija Yakam agölɨgɨpal. Sekaraia bin ne Ilisabet. Ilisabet ak rek nep God nop tap sobok gep bɨ Eron wagɨn ak tɨk damɨl dapɨl gɨl tɨklak. \v 6 Kɨri ber mal God lo mɨnɨm ar ak magɨlsek sain gɨlɨg gɨ mɨdel, God nɨŋek, mɨnɨm alap ma mɨdek. \v 7 Pen Sekaraia bin ne Ilisabet ñɨ pai womleb ak me, ñɨ pai alap tɨk dapɨl mer, pɨs nep bin mɨlep bɨ mɨlep lɨrek. \p \v 8 Ñɨn alap Sekaraia bɨ ne eip wög jɨm ñɨl gölɨgɨpal bɨ okok apɨl, God nop sobok gep wög ak gelak. \fig caption|alt="incense altar & high priest" src="HK00260B.TIF" size="col" ref="1:8-10" \fig* \v 9 Pen wög kɨri ak gɨlɨg gɨ, bɨ God nop tap sobok gep bɨ okok per gölɨgɨpal rek, bɨ cɨn an rek God sobok gep karɨp ñɨlɨk mɨgan eyaŋ amɨl tap ki tep owep ak dagɨlnɨgab, agɨl, yɨr bopɨs tɨg gɨlɨg gɨ dɨlak. Del, Sekaraia ne yɨr bopɨs ke tɨg gɨlɨg gɨ dɨl, God sobok gep karɨp ñɨlɨk mɨgan eyaŋ amnak. \v 10 Bin bɨ koŋai nep God sobok gep karɨp söŋ adek sɨŋak God nop sobok gɨlɨg gɨ mɨdelak nɨŋlɨg gɨ, Sekaraia ne ñɨlɨk mɨgan eyaŋ amɨl tap ki tep owep nɨbak dagɨlek. \v 11 Pen Bɨ Kɨb ejol ne alap apɨl, tap ki tep owep dagɨlelɨgɨpal kab kɨnaŋ ak ñɨnmagɨl yɨpɨd adek kɨd mɨseŋ warɨk mɨdek. \v 12 Sekaraia ejol nɨbak nɨŋɨl pak ju dak. \v 13 Pen ejol nɨbak nop agak, “Nak ma pɨrɨknɨmɨn. God nop sobok gɨpan ak, ne nɨŋɨp. Bin nak Ilisabet ñɨ nak alap tɨk donɨgab. Tɨk dapek, yɨb ne Jon agnɨmɨn. \v 14 Nonɨm ñɨ ak tɨk donɨgab ak, nak mɨñ mɨñ gɨnɨgan; bin bɨ koŋai nep okok ak rek nep mɨñ mɨñ gɨnɨgal. \v 15 Bɨ Kɨb udɨn yɨrɨk ar ne ak, Jon bɨ kɨb rek mɨdenɨgab. Ne ñɨg wain aka ñɨg kɨlɨs ognap ma ñɨŋnɨmɨŋ. Nonɨm ñɨ kogi mɨdenɨgab ñɨn nɨbak nep, Kaun Sɨŋ ne ñɨ nɨbak nop nab adaŋ amɨl ap ran jaknɨgab. \v 16 Kɨsen ne Isrel bin bɨ God nop kɨrɨg gɨpal okok koŋai nep mɨnɨm tep ag ñek, God nop, Bɨ Kɨb cɨn, agɨl, nɨŋ dɨnɨgal. \v 17 Pen ñɨ nak nɨbak ne bɨ God mɨnɨm agep Ilaija bɨrarɨk nep God kɨlɨs dɨl golɨgɨp rek gɨnɨgab. Nap sɨkop kɨrop dɨl, ñɨ pai kɨri okok dɨl, kɨrop dɨ jɨm ñɨl lɨnɨgab. Bin bɨ God nop aleb aleb ñɨbal okok, kɨrop mɨnɨm tep ag ñek, bin bɨ komɨŋ tep ne gos nɨpal rek nɨŋɨl, gɨ tep gɨl, Bɨ Kɨb onɨgab, agɨl, kod mɨdenɨgal,” agak. \p \v 18 Ejol ak nɨb agek, Sekaraia agak, “Cɨr ber mal mɨlep yɨb lɨpɨr. Nɨb ak, yad titi gɨl, nak nɨŋɨd apan, agɨl nɨŋnɨgain?” agak. \p \v 19 Agek, ejol ak Sekaraia nop agak, “Yad Gebriel. Yad God udɨn yɨrɨk adek ak mɨdɨl, yɨp ag yokek apɨl mɨnɨm tep nɨbaul nep ag ñɨnɨg opin. \v 20 Nak mɨnɨm yad agesin ak, nɨŋɨd ageb agɨl ma nɨpan rek, aleb nep ak mɨker gek, mɨnɨm aglɨg gɨ ma mɨdenɨgan. Yokop nep mɨd mɨd, ñɨ ak tɨk donɨgair mɨnek ak nep kauyaŋ mɨnɨm agnɨgaban,” agak. \p \v 21 Pen Sekaraia God sobok gep karɨp nab ñɨlɨk eyaŋ mɨlek par mɨdek nɨŋɨl, bin bɨ söŋ eyaŋ mɨdelak okok gos par nɨŋlak. \v 22 Kɨsen ne söŋ apɨl, mɨnɨm ognap agnɨmɨŋ rek ma lak. Nɨb ak, yɨp nɨg nɨg gɨp, agɨl, ñɨnmagɨl nep yomek. Kɨri nɨŋɨl aglak, ne karɨp ñɨlɨk mɨgan eyaŋ am mɨdɨl, nɨgrɨkep alap ke nɨŋɨl owɨp, agɨl, nɨŋlak. \p \v 23 Pen Sekaraia God sobok gep karɨp wög ak gɨ mɨdek, ñɨn ne ak padɨkek, bɨ ognap apɨl kau ne ak del nɨŋlɨg gɨ, ne adɨk gɨ karɨp ne amnak. \v 24-25 Kɨsen mɨd damɨl, bin ne Ilisabet ñɨ pabag mɨdɨl agak, “Ned yad bin ñɨ pai womleb mɨdölɨgɨpin ak me, yɨp nabɨŋ gak, pen mɨñi Bɨ Kɨb yɨp yɨmɨg nɨŋɨl kod mɨd tep gek, ñɨ pabag mɨdebin ak yɨp nabɨŋ ma gɨnɨgab, mer,” agak. Nɨb agɨl, takɨn aknɨb mamɨd kapkap karɨp ñɨlɨk mɨgan okok nep we gɨl mɨdolɨgɨp. \s1 Ejol apɨl Maria nop agak, “Jisas tɨk donɨgan,” agak \p \v 26 Ilisabet takɨn aknɨb kagol oŋɨd ñɨ kogi mɨdek nɨŋlɨg gɨ, God ejol Gebriel nop ag yokek amnak Nasaret taun, karɨp lɨm Galili sɨŋak. \v 27 Nasaret sɨŋak bin praj alap mɨdolɨgɨp, yɨb ne Maria. Bin praj nɨbak bɨ alap eip gɨ gek mer. Bin praj nɨbak, bɨ nak Josep dɨnɨgab, agɨl mɨnɨm aglak. Bɨ Josep nɨbak, nop kiŋ Depid bɨ kɨgɨn nɨbak alap tɨk dam lɨlak ak me. \v 28 God ejol Gebriel ag yokek, bin praj Maria mɨdek sɨŋak amjakɨl agak, “Bin praj, nak mɨdeban? Bɨ Kɨb nep dɨ tep gɨp. Ne eip mɨdebir,” agak. \p \v 29 Nɨb agek, Maria mɨnɨm nɨbak nɨŋɨl, yɨp ti gɨnɨg nɨb ageb, agɨl, gos par nɨŋak. \v 30 Ne gos par nɨŋek nɨŋlɨg gɨ, ejol nop agak, “Maria, nak ma pɨrɨknɨmɨn. God nep dɨ tep yɨb gɨp. \v 31 Kɨsen nak ñɨ pabag mɨdɨl, ñɨ alap tɨk donɨgan. Tɨk donɨmɨn, yɨb ne Jisas, agnɨmɨn. \v 32 Pen ne bɨ kɨb yɨb mɨdenɨgab. Bin bɨ nop agnɨgal, Bɨ Kɨb yɨb adek i alaŋ mɨdeb Ñɨ ne, agnɨgal. God Bɨ Kɨb genɨgab nɨŋɨl ne nɨsed acɨk Depid kiŋ kɨb mɨdolɨgɨp rek, mɨdenɨgab. \v 33 Jekop tɨkek tɨk amɨl apɨl gel mɨdenɨgal okok kɨrop magɨlsek per nep per nep kiŋ kɨri mɨdɨl kod mɨdenɨgab,” agak. \p \v 34 Ejol nɨb agek, Maria nop pen agak, “Yad bɨ alap eip ma mɨdobɨr ak, titi gɨl ñɨ nɨbak tɨk donɨm?” agak. \p \v 35 Agek, ejol nop pen agak, “Kaun Sɨŋ ak nep apɨl, Bɨ Kɨb yɨb adek i alaŋ mɨdeb kɨlɨs ne nep kob ñɨnɨgab. Nɨg gek, ñɨ sɨŋ tɨk donɨgan ak, bin bɨ nɨŋɨl agnɨgal, ne God Ñɨ ne, agnɨgal. \v 36 Nɨŋan! Nawal nak Ilisabet ne bin mɨlep lɨp. Kɨri nop bin ñɨ pai womleb agölɨgɨpal ak pen mɨñi ne ñɨ pabag mɨdeb, takɨn aknɨb kagol oŋɨd bɨr amnak. \v 37 God tap ma gɨnɨmɨŋ rek alap ma mɨdeb; tap okok magɨlsek gɨnɨmɨŋ rek nep mɨdeb,” agak. \p \v 38 Nɨb agek, Maria agak, “Yad God nop wög gɨ ñeb pai. Ageban rek nep yɨp gɨnɨmɨŋ,” agak. Nɨb agek nɨŋlɨg gɨ, ejol nop kɨrɨg gɨl amnak. \s1 Maria am nuwal Ilisabet nop nɨŋak \p \v 39-40 Pen Maria kasek amnɨm, agɨl, karɨp lɨm nɨbak kɨrɨg gɨl karɨp lɨm Judia dɨm yɨrɨk okok kanɨb par ak amɨl amɨl, Sekaraia Ilisabet ber mal mɨdölɨgɨpir taun ak amnak. Karɨp kɨri amjakɨl, nuwal Ilisabet nop agak, “Nak mɨdeban?” agak. \v 41 “Nak mɨdeban?” agek, nuwal Ilisabet mɨnɨm nɨbak nɨŋek, ñɨ pabag mɨdek ak preŋɨd lak. Pen magɨl nɨbak nep Kaun Sɨŋ ak ne Ilisabet nab adaŋ amɨl nop ap ran jakak. \v 42 God Kaun ap ran jakek, Ilisabet ne meg mɨgan dap ranɨl Maria nop agak, “God bin ognap kɨrop kod mɨdeb ak pen nep dɨ tep yɨb gɨp. Ñɨ kogi nak mɨdeban pɨyak ñɨ ak abe dɨ tep yɨb gɨp. \v 43 Yad bin tep mer pen nak Bɨ Kɨb yad nonɨm ne ak, yɨp nɨŋnɨg opan ak, yad wal agɨl, God nop tep agebin. \v 44 Nak apɨl yɨp, ‘Mɨdeban?’ agesan magɨl ak, ñɨ kogi mɨdebin aul mɨñ mɨñ yɨb lɨl preŋɨd lɨp. \v 45 Nak, ‘Yɨp God agɨp rek gɨnɨgab,’ agɨl nɨŋ mɨdeban ak me, nak mɨñ mɨñ gɨnɨmɨn,” agak. \s1 Maria God yɨb ne agek ar amnak \p \v 46 Ilisabet nɨb agek, Maria God nop gos nɨŋlɨg gɨ, mɨñ mɨñ yɨb gɨlɨg gɨ agak, \q1 “Yad Bɨ Kɨb nop gos nɨŋɨl, \q2 yɨb ne agen, i ar alaŋ amnɨgab. \q1 \v 47-48 Yad pɨs nep kɨmeb rek mɨdenek, \q2 God yɨp cɨb nɨŋɨl dɨ komɨŋ yokak ak, \q2 nop gos nɨŋɨl mɨñ mɨñ yɨb gebin. \q1 Yad yokop pai nop wög gɨ ñeb mɨdebin ak \q2 pen yɨp saköl ma gɨp. \q1 Nɨg gɨp ak, \q2 mɨñi tɨkɨl, kɨsen tɨkɨl, tɨk dam lɨnɨgal okok, \q1 bin bɨ magɨlsek yɨp gos nɨŋɨl agnɨgal, \q2 ‘God bin nɨbak dɨ tep yɨb gak,’ agnɨgal. \q1 \v 49 Ne kɨlɨs magɨlsek mɨdeb ak, \q2 ne tap kɨlɨs yɨb yɨp gɨp. \q1 Yad nɨpin ne nokɨm nep \q2 Bɨ Sɨŋ mɨdeb. \q1 \v 50 Bin bɨ mɨnɨm ne nɨŋɨl, kaun dɨl, sain gɨnɨgal okok, \q2 kɨrop cɨb nɨŋɨl dɨ tep gɨnɨgab. \q1 Kɨri ñɨ pai tɨkɨl, tɨk damɨl, tɨk lɨnɨgal okok, \q2 kɨrop ak rek nep cɨb nɨŋɨl dɨ tep gɨnɨgab. \q1 \v 51 Ne Bɨ ñɨnmagɨl par kɨb yɨb; \q2 ne tap kɨlɨs kɨlɨs koŋai nep gɨp. \q1 Bin bɨ, cɨn ke bin kɨb bɨ kɨb mɨdobɨn, apal okok, \q2 God kɨrop yɨk gɨ yokɨp. \q1 \v 52 Nɨb ak, kiŋ bɨ kɨb karɨp lɨm kɨb kod mɨdel yɨb kɨb mɨdolɨgɨp okok, \q2 God gek ke ke amel, \q1 bin bɨ yɨb ma mɨdolɨgɨp okok, \q2 God kɨrop dɨl dɨ pɨŋɨl ar ar gɨp. \q1 \v 53 Bin bɨ yuan lɨp okok, \q2 God kɨrop tap nonɨm lek ñɨbel kogi gɨp. \q1 Pen bin bɨ tap koŋai mɨdeb okok \q2 kɨrop yokop ag yokek ambal. \q1 \v 54 God ne apɨs based acɨk cɨn okok \q2 kɨrop mɨnɨm agak ak saköl ma gɨl, \q1 cɨnop Isrel bin bɨ \q2 per cɨb nɨŋɨl kod mɨd tep gɨp. \q1 \v 55 Based Ebraham abe, based cɨn ognap abe, \q2 ñɨ pai kɨri tɨkɨl tɨkel amnɨgab okok, \q1 God kɨrop kod mɨdenɨgain, agɨl, \q2 agak rek nep cɨnop gɨp,” agak. \p \v 56 Maria mɨnɨm nɨbak agɨl, nuwal Ilisabet eip takɨn omal nokɨm mɨdɨl, kɨsen adɨk gɨ karɨp ne amnak. \s1 Ilisabet ñɨ ne Jon Bɨ Ñɨg Pak Ñeb ak nop tɨk dowak \p \v 57 Mɨd damɨl, Ilisabet ñɨ alap tɨk dowak. \v 58 God nop cɨb nɨŋɨl kod mɨdek, ne bin mɨlep yɨb lɨl ñɨ tɨk dowak nɨbak, bin bɨ nɨnai nuwal nɨmam nuwo sɨkop ne okok nɨŋɨl, ne eip mɨñ mɨñ yɨb gɨlak. \p \v 59 Ñɨ ak tɨk dapɨl, ñɨn aknɨb ar oŋɨd mɨdɨl, jɨl oŋɨd ñɨn ak ñɨŋaŋ nɨbak waŋ wak ne tɨb gɨ rɨk gɨnɨg gɨ, ap mogɨm gɨlak. Ap mogɨm gɨl, kɨri ñɨ ak nop yɨb ñɨnɨg gɨ aglak, “Ñɨ nɨbaul, nap Sekaraia yɨb ak lak yɨpɨd gep,” aglak. \v 60 Agelak, nonɨm agak, “Mer, yɨb ne Jon agnɨgabɨr,” agak. \v 61 Nɨb agek, bin bɨ ne okok aglak, “Cɨn nɨg ma gɨpɨn. Based baid buwo nak okok yɨb alap Jon ma mɨdeb,” aglak. \v 62 Nɨb agɨl, nap Sekaraia nop ñɨnmagɨl ak nep yomɨl ag nɨŋlak, “Ñɨ yɨb tari ñɨnɨgan?” aglak. \v 63 Ag nɨŋel, nap ñɨnmagɨl ak nep yomɨl agak, “Yɨp mɨj ñu kɨl tɨkep alap dowɨm,” agak. Agek dapelak, ar nɨbak mɨnɨm ñu kɨl tɨkɨl, “Yɨb ne Jon,” agak. Nɨg gɨl yɨb ñu kɨl tɨkek, kɨri nɨŋɨl magɨlsek wal yɨb aglak. \v 64 Pen magɨl nɨbak nep Sekaraia aleb mɨker gak ak auan amek nɨŋlɨg gɨ, ned mɨnɨm agolɨgɨp rek aglɨg gɨ, God yɨb ne agek ar amnak. \v 65 Bin bɨ ulep sɨŋak kɨn mɨdelak okok, gak nɨbak nɨŋɨl pɨrɨkɨl, mɨnɨm nɨbak yɨg dam karɨp lɨm Judia yɨrɨk okok magɨlsek yɨb, bin bɨ okok kɨrop ag ñɨlak. \v 66 Ag ñelak, bin bɨ mɨnɨm nɨbak nɨŋlak okok, kɨri magɨlsek gos par nɨŋɨl aglak, “God gek, ñɨ nɨbak nɨg gɨl tɨk dowɨp ak me, kɨsen bɨ tigep bɨ rek mɨdenɨgab?” aglak. God kɨlɨs ñɨ nɨbak eip mɨdek ak nɨŋlak ak me, nɨb aglak. \s1 Sekaraia God yɨb ne agek ar amnak \p \v 67 Kaun Sɨŋ ne ñɨŋaŋ nap Sekaraia nab ne adaŋ apɨl ap ran jakak nɨŋɨl God yɨb ne ak dap ranlɨg gɨ agak, \q1 \v 68 “Cɨn Isrel bin bɨ, God Bɨ Kɨb cɨn \q2 yɨb ne dap ranɨl agon ar amnaŋ. \q1 Ne ke karɨp lɨm wagɨn aul apɨl, \q2 bin bɨ ne tau adɨk dɨp. \q1 \v 69 God Bɨ Kɨb ne gek, Depid tɨkek, tɨkel, tɨk amɨl apɨl gel, \q2 ñɨŋaŋ alap tɨk dapek cɨnop dɨ komɨŋ yoknɨgab. \q1 \v 70 Bɨrarɨk nep, mɨnɨm yad bin bɨ okok agnɨgain, agɨl, \q2 God ne bɨ ognap wög nɨbak ag lak. \q1 God mɨnɨm agep bɨ sɨŋ ne okok kɨri God mɨnɨm agak ak nɨŋɨl, \q2 bin bɨ okok kɨrop ag ñɨlak. \q1 \v 71 Bɨ ñag ñɨŋeb cɨn okok apɨl, cɨnop ñag pak lɨnɨg gebal \q2 pen ne apɨl cɨnop dɨ komɨŋ yoknɨgab; \q1 bɨ cɨnop mɨlɨk yapek nɨpal okok cɨnop gɨ tɨmel gɨnɨg gebal ak \q2 pen ne cɨnop kod mɨdek komɨŋ amnɨgabɨn. \q1 \v 72-73 God bɨrarɨk nep based acɨk cɨn yɨmɨg nɨŋɨl \q2 dɨ tep gɨnɨgain, agɨl, mɨnɨm kɨlɨs nɨŋɨd ognap ag lak. \q1 God ne mɨnɨm based cɨn Ebraham nop ag lak ak saköl ma gɨp; \q2 mɨnɨm sɨŋ nɨbak agak rek nep gɨp. \q1 \v 74-75 Bɨ Kɨb cɨnop kod mɨdek, \q2 kaual maual okok cɨnop gɨ tɨmel gɨnɨmel rek ma lɨnɨgab. \q1 Nɨb ak, cɨn bɨ ñag ñɨŋeb okok ma pɨrɨkɨl, komɨŋ mɨdenɨgabɨn rek, \q2 per per nep Bɨ Kɨb nep gos nɨŋɨl, tap si tap tɨmel okok kɨrɨg gɨl, \q1 Bɨ Kɨb bin bɨ sɨŋ ne mɨdɨl, \q2 wög nop gɨlɨg gɨ, gɨ mɨdonɨgabɨn. \q1 \v 76 Pen ñɨ yad, nak God Bɨ Kɨb nop wög gek, \q2 bin bɨ okok kɨri nɨŋɨl agnɨgal, \q1 ‘God Bɨ Kɨb yɨb ar i oklaŋ mɨdeb ak, \q2 bɨ mɨnɨm ne agep me ak,’ agnɨgal. \q1 Tari gɨnɨg: nak ned amɨl, bin bɨ okok kɨrop ag ñɨ tep gek, \q2 kɨri nɨŋɨl Bɨ Kɨb ak nop kod mɨdel nɨŋlɨg gɨ, ne onɨgab. \q1 \v 77 Nak bin bɨ ne okok kɨrop mɨnɨm tep ne ak ag ñɨ tep gek, \q2 Bɨ Kɨb kɨri ak apɨl, \q1 tap si tap tɨmel gɨpal gac ak lɨg gɨ yokɨl kɨrop dɨnɨgab, \q2 mɨnɨm tep ak nɨŋnɨgal. \q1 \v 78 God Bɨ sain kapkap tɨkɨl, \q2 ne bin bɨ cɨb nɨŋɨl, \q1 melɨk tep ne pɨb melɨk rek \q2 seb kab ar alaŋ nɨb apɨl, \q2 cɨnop melɨk pak ñɨnɨgab. \q1 \v 79 Cɨn bin bɨ an an kɨslɨm okok mɨdɨl \q2 kɨmnɨg gɨnɨgabɨn okok, \q1 ne gek melɨk magɨl nɨbak \q2 cɨnop mɨdmagɨl nab adaŋ melɨk pak ñɨnɨgab nɨŋɨl, \q1 cɨn cɨbur sain sain mɨdep kanɨb tep ak pɨyo nɨŋɨl, \q2 ar nɨbak nep ajonɨgabɨn,” agak. \p \v 80 Pen ñɨŋaŋ nɨbak Jon, kɨb gek nɨŋlɨg gɨ, kaun ne sek sek kɨlɨs gak. Ne karɨp lɨm bin bɨ ma mɨdelɨgɨpal, mɨñ mab kab nep mɨdolɨgɨp nab sɨŋak mɨd mɨd, pɨs nep kɨb gɨl apek, Isrel bin bɨ nop nɨŋlak. \c 2 \s1 Maria Jisas tɨk dowak \r (Mat 1:18-25) \p \v 1 Pen ñɨn nab nɨbak, gapman bɨ kɨb Sisa Ogastas ne lo lɨl agak, “Bin bɨ yad kod mɨdebin okok, kɨri magɨlsek yɨb kɨri dɨnɨmel,” agak. \v 2 Ñɨn nɨbak gapman bɨ kɨb Kwairinias Siria Propins\f + \fr 2:2 \ft Ñɨn nɨbak Rom kai kɨri karɨp lɨm Isrel kod mɨdelak. Karɨp lɨm Isrel Siria Propins nab sɨŋak mɨdek. Rom kai kiŋ kɨri Sisa agölɨgɨpal.\f* bin bɨ kɨrop kod mɨdolɨgɨp. Ne gapna mɨdek mɨnek ak kɨri ned yɨb kɨri ma dɨlak. \v 3 Nɨb ak, bin bɨ karɨp lɨm par kɨb ke okok nɨb apɨl mɨdelak bin bɨ okok, adɨk gɨl karɨp lɨm kɨri ke yɨb dɨnɨg amnɨlak. \p \v 4 Josep ne kiŋ Depid kɨgɨn tɨk damɨl tɨklak rek, ne Depid taun ne Betlehem amnɨg gak. Bin praj Maria nop poŋɨd dɨl, Nasaret taun, karɨp lɨm Galili sɨŋak kɨrɨg gɨl, amɨl amɨl karɨp lɨm Judia amɨl, kiŋ Depid nop tɨkel mɨdolɨgɨp taun ne Betlehem amnɨrek. \v 5 Pen bin praj Maria, Josep dɨnɨgab aglak ak me, ñɨ kogi sek mɨdek nɨŋlɨg gɨ, Josep Maria nop poŋɨd dɨl yɨb dɨnɨg amnɨrek. \v 6 Kɨri Betlehem amel, Maria ñɨŋaŋ tɨk dowep ñɨn ak ulep gak. \v 7 Pen Betlehem okok amjakɨl nɨŋrek, kab magɨl tauɨl kɨnelɨgɨpal karɨp ak pɨs nep tɨbɨk dak. Nɨb ak me, kaj kau mɨkelɨgɨpal karɨp alap am mɨdɨl, Maria ñɨŋaŋ ned nokɨm ak tɨk dowak. Tɨk dapɨl ñɨŋaŋ laplap kom kam gɨl, dɨ kaj sipsip tap bep kɨsad kas ak tɨk dap lel ñɨbelɨgɨpal mab kɨnaŋ mɨgan ak lak. \s1 God ejol alap kaj sipsip mɨkep bɨ okok kɨrop agak \p \v 8 Maria Jisas nop tɨk dowak ñɨn nɨbak, kaj sipsip mɨkep bɨ okok ognap kɨslɨm eyaŋ kaj sipsip kod mɨdelak karɨp lɨm ulep nɨb sɨŋak. \fig caption|alt="shepherds at night with dog" src="LB00013B.TIF" size="col" ref="2:8" \fig* \v 9 Bɨ Kɨb ejol ne alap ag yokek, Bɨ Kɨb melɨk tep magɨl ne apɨl kɨrop pak nɨŋek, jel gek pɨrɨklak. \v 10 Kɨri pɨrɨkel nɨŋlɨg gɨ, ejol ak kɨrop agak, “Nɨbi ma pɨrɨknɨmɨb. Yad nɨbep abe bin bɨ okok magɨlsek kɨrop abe, mɨnɨm tep mɨñ mɨñ gep alap dapebin. \v 11 Mɨñi nep bin alap ñɨ aknɨb ke alap tɨk dowɨp Depid taun ne sɨŋak. Ñɨ nɨbak nɨbep dɨ komɨŋ yoknɨgab. Ne Krais\f + \fr 2:11 \ft Grik mɨnɨm “Krais ak” abe, Hibru mɨnɨm “Mesaia ak” abe wagɨn nokɨm alap mɨdeb: “God ag lak Bɨ ak.”\f* Bɨ Kɨb ak me. \v 12 Nop am pɨyo nɨŋɨl nɨŋnɨgabɨm, nonɨm nop walɨj kom kam gɨl, dɨ kaj sipsip tap bep kɨsad kas ak tɨk dap lel ñɨbelɨgɨpal mab kɨnaŋ mɨgan ak lek mɨdenɨgab. Nɨbi am nɨŋɨl, agebin rek gɨnɨgab ak, nɨŋɨd agɨp, agnɨgabɨm,” agak. \p \v 13 Ejol nɨbak nɨb agek nɨŋlɨg gɨ, dai ejol seb kab ar alaŋ sɨŋak nɨb koŋai yɨb nep apɨl ejol ned nɨb ak eip mɨdɨl, God yɨb ne ak dap ranlɨg gɨ aglak, \q1 \v 14 “God yɨb ne i ar oklaŋ mɨdeb; \q2 ne bin bɨ an an cɨb nɨŋɨl dɨ tep gɨnɨgab okok, \q1 cɨbur sain sain gos mɨdmagɨl ar nokɨm lep magɨl ak \q2 kɨri eip mɨdenɨgab,” aglak. \s1 Kaj sipsip mɨkep bɨ okok am Jisas nop nɨŋlak \p \v 15 Ejol okok adɨk gɨ seb kab ar alaŋ amel nɨŋlɨg gɨ, bɨ kaj sipsip mɨkep okok mɨnɨm ag nɨŋ ag nɨŋ gɨl aglak, “Bɨ Kɨb cɨnop mɨnɨm agosɨp ak, mɨñi Betlehem am nɨŋɨn,” aglak. \fig caption|alt="shepherds, newborn Jesus" src="CNT5092.tif" size="col" ref="2:15-20" \fig* \p \v 16 Nɨb agɨl kasek amɨl nɨŋlak, Josep eip Maria eip ñɨŋaŋ aglak nɨbak, walɨj kom kam gɨl, kaj sipsip tap bep kɨsad kas ak dap lel ñɨbelɨgɨpal mab kɨnaŋ mɨgan ak lel mɨdek. \v 17 Kɨri ñɨŋaŋ nɨbak nɨŋɨl, amɨl, ejol kɨrop tari tari aglak mɨnɨm ak, bin bɨ okok okok kɨrop ag ñɨlak. \v 18 Bɨ kaj sipsip mɨkep okok bin bɨ okok mɨnɨm nɨbak ag ñel, kɨri nɨŋɨl magɨlsek wal yɨb aglak. \v 19 Pen Maria nop tap ke yɨb nɨbak gak rek, tep gek, gos tep nep nɨŋ mɨdolɨgɨp. \v 20 Bɨ kaj sipsip mɨkep okok, God ejol ne okok aglak rek nep gek udɨn kɨri ke nɨŋlak ak me, God yɨb ne ak dap ranlɨg gɨ, olak okok adɨk gɨ amnɨlak. \s1 Josep Maria ber mal Jisas nop dam God sobok gep karɨp ak dad amnɨrek \p \v 21 Maria ñɨŋaŋ ak tɨk dapɨl ñɨn aknɨb ar oŋɨd mɨdɨl, mɨnek jɨl ñɨn ak waŋ wak ne tɨb gɨ rɨk gɨlak. Ned ejol ak nonɨm Maria nop, ñɨ tɨk donɨmɨn yɨb ne ak nɨg gɨl lɨnɨmɨn agak rek, yɨb ne ak Jisas, aglak. \s1 Bɨ Simion eip bin Ana eip Jisas nop nɨŋɨl mɨñ mɨñ yɨb gɨrek \p \v 22-23 Pen ned Mosɨs ne lo mɨnɨm ñu kɨl tɨkɨl, ñɨ ned tɨk donɨgal okok God nop ñɨnɨgal agak. Nɨb ak me, Maria ñɨŋaŋ ak tɨk dapɨl, Juda bin bɨ gölɨgɨpal rek, God sobok gep karɨp ak asɨk mosɨk gɨl, karɨp ne ke okok nep mɨdek, komɨŋ lek nɨŋlɨg gɨ, Josep eip, Jisas nop dam Bɨ Kɨb nop ñɨnɨg, God sobok gep karɨp Jerusalem sɨŋak amnɨrek. \v 24 Pen Bɨ Kɨb lo mɨnɨm alap sek ageb, “Bin ñɨ pai tɨk donɨgal okok komɨŋ lek, yakɨr malɨg aka yakɨr tɨbaglem omal dam God sobok gep karɨp söŋ eyaŋ amɨl, pak God nop sobok gɨ ñɨl me, pɨs nep komɨŋ lɨp, agɨl, God sobok gep karɨp ñɨlɨk mɨgan ak amnɨgal.” Gos nɨbak ak rek nep nɨŋɨl me, yakɨr omal sek dad amnɨrek. \p \v 25 Pen Jerusalem sɨŋak bɨ tep yɨb alap mɨdek, yɨb ne Simion. Bɨ nɨbak ne God Mɨnɨm ak nɨŋɨl, agɨp rek nep golɨgɨp. Kaun Sɨŋ ne Simion eip mɨdek; ne Krais ak Isrel bin bɨ dɨ komɨŋ yoknɨgab, agɨl, kod mɨdolɨgɨp. \v 26 Kaun Sɨŋ ne Simion nop ned agak, “Bɨ Kɨb ne Krais nop ag yokek onɨgab ak, nak udɨn magɨl nɨŋɨl kɨsen kɨmnɨgan,” agak nɨŋɨl ne nɨŋlɨg gɨ mɨdolɨgɨp. \v 27 Pen ñɨn nɨbak, Kaun ne Simion nop gos ñek, God sobok gep karɨp ak amɨl nɨŋak, Josep ber mal Jisas nop damɨl, lo mɨnɨm agak rek gɨjɨr, agɨl, ap mɨderek. \v 28 Simion kɨrop mal nɨŋɨl, Jisas nop dɨ kaiŋɨd dɨl, God yɨb nop ak dap ranlɨg gɨ agak, \q1 \v 29-30 “Nak nokɨm nep Bɨ Kɨb. \q2 Ñɨŋaŋ aul kɨb gɨl, \q1 cɨnop bin bɨ dɨ komɨŋ yoknɨgab ak, \q2 ned yɨp agnak rek, mɨñi udɨn magɨl yad ke bɨr nɨŋebin. \q1 Nɨb ak, mɨñi yɨp kɨrɨg gek, tep gek nɨŋlɨg gɨ kɨmnɨm. \q1 \v 31 Ñɨŋaŋ nɨbaul, bin bɨ karɨp lɨm okok okok magɨlsek \q2 dɨ nep eip jɨm ñɨl lɨnɨgab. \q1 \v 32 Ne melɨk tep rek apɨl, \q2 Juda bin bɨ mer okok kɨrop pak ñek, \q2 God bɨ tigep bɨ rek mɨdeb ak nɨŋnɨgal. \q1 Ne melɨk tep aknɨb ke nak dapɨl, \q2 Isrel bin bɨ nak okok kɨrop pak ñɨnɨgab,” agak. \p \v 33 Simion Jisas nop mɨnɨm nɨbak agek ak nɨŋɨl, Josep ber mal wal yɨb agrek. \v 34 Pen Simion ne Josep Maria Jisas amɨlgon kɨrop, “God nɨbep kod mɨdeŋ,” agɨl, Jisas nonɨm Maria nop agak, “Ñɨ nɨbaul mɨdek nɨŋlɨg gɨ, Isrel bin bɨ koŋai nep nab ak tɨg asɨk ke ke lɨl, kanɨb tɨmel dɨl amnɨgal okok, ap yap paknɨgal; pen kanɨb tep dɨl amnɨgal okok, God kɨd adek amnɨgal. God Isrel bin bɨ nɨŋlaŋ, agɨl, ñɨ aul ag yokak ak pen bin bɨ ognap nop ma dɨl ag junɨgal. \v 35 Nɨg gɨl me, bin bɨ koŋai nep tari tari gos nɨŋɨl nɨŋ mɨdebal rek, bin bɨ okok mɨseŋ nɨŋnɨgal. Pen tu par kɨd alap mɨdmagɨl nab nep ke adaŋ pɨŋɨl gɨnɨgab,” agak. \p \v 36 Pen ñɨn nɨbak nep, God mɨnɨm agep bin alap ap mɨdek. Yɨb ne ak Ana; nap yɨb ak Panuel. Panuel ak, Asa tɨkek tɨk dapɨl tɨklak. Ne bin mɨlep yɨb. Ned bin praj bɨ dɨl, nɨgmɨl eip mɨderek mɨ aknɨb ar oŋɨd yɨnak. \v 37 Nɨgmɨl kɨmak pen Ana mɨ ne ñɨnjuɨl omal omal aknɨb yɨgwu par alaŋ (84) yɨnak. Ne God nop nep gos nɨŋɨl ñɨn ognap tap magɨl ñɨbɨl mer, God sobok gep karɨp ak am mɨdɨl, pɨb nab kɨslɨm eyaŋ God nop sobok gɨlɨg gɨ mɨdolɨgɨp. \v 38 Pen bin Ana ak, magɨl nɨbak nep Jisas nop dɨ mɨdelak ulep sɨŋak apɨl, God nop tep agɨl, bin bɨ kɨri, Bɨ Kɨb apɨl Jerusalem bin bɨ nag mɨdelak ak wɨsɨbnɨmɨŋ, agɨl, kod mɨdelɨgɨpal bin bɨ okok kɨrop agɨl, ñɨŋaŋ nɨbak tari tari rek gɨnɨgab ak, mɨnɨm ag ñak. \s1 Ber mal Jisas dɨ adɨk gɨ Nasaret amnɨrek \p \v 39 Josep ber mal Bɨ Kɨb lo mɨnɨm agak rek magɨlsek gɨ sakɨl, kɨri adɨk gɨ karɨp lɨm Galili amɨl, taun kɨri Nasaret amnɨrek. \v 40 Am mɨdɨl Jisas kɨb gɨl, God nop kod mɨd tep gek nɨŋlɨg gɨ, gos tep yɨb nɨŋɨl, mɨd tep gak. \s1 Jisas ne God sobok gep karɨp ak amnak \p \v 41 Pasopa ñɨn kɨb ak ulep apek, Jisas nonɨm nap mɨ nokɨm nokɨm, Pasopa ñɨn kɨb ak mɨñi, agɨl, Jerusalem amelɨgɨpir. \fig caption|alt="boy Jesus in temple" src="CN01647B.TIF" size="col" ref="2:41-52" \fig* \v 42 Nɨg gɨl me, Jisas mɨ ne yɨn mɨgan alaŋ lek, Juda kai gɨpal rek, nonɨm nap nop poŋɨd dɨl Pasopa tap ñɨŋnɨg Jerusalem am mɨdelak. \v 43 Ñɨn kɨb nɨbak ap padɨkek nɨŋlɨg gɨ, karɨp amobɨn agɨl, adɨk gɨ am kanɨb nab sɨŋak amɨl nɨŋrek, Jisas eip ma apelak. Ne Jerusalem nep mɨdek pen kɨri ma nɨŋɨl, \v 44 ne bin bɨ ognap eip apeb, agɨl gos nɨŋrek. Pen kanɨb nab sɨŋak kɨnnɨg gɨl, am nɨmɨd nɨmam bin bɨ ognap eip mɨdeb, agɨl, nop pɨyo nɨŋerek. \v 45 Pɨyo nɨŋ dam mer nɨŋɨl, adɨk gɨ Jerusalem nop pɨyo nɨŋnɨg amnɨrek. \v 46 Amɨl ñɨn omal nokɨm mɨnek nɨŋrek, ne amɨl God sobok gep karɨp ak mɨdɨl, bɨ lo mɨnɨm ag ñeb bɨ okok eip bɨsɨg mɨdɨl, mɨnɨm agelak ak nɨŋɨl, mɨnɨm ognap ag nɨŋ mɨdek. \v 47 Bin bɨ nɨŋ mɨdelak okok, Jisas agak rek nɨŋɨl, ñɨ nɨbak gos nɨŋ kɨd yɨkɨl mɨnɨm tep ageb ak, agɨl, kɨb gaul gɨlak. \v 48 Pen nonɨm nap ber Jisas nop nɨŋɨl kɨri ak rek nep wal agrek. Nonɨm pen Jisas nop agak, “Nak nap cɨrop tari gɨnɨg nɨg gɨpan? Mɨdmagɨl cɨr yur gek nɨŋlɨg gɨ nep pɨyo nɨŋ ajosɨr,” agak. \p \v 49 Nonɨm nɨb agek, Jisas agak, “Nɨri tari gɨnɨg yɨp pɨyo nɨŋ ajesir? Bapi yad karɨp am mɨdebin ak nɨri ma nɨpir ar?” agak. \v 50 Jisas nɨb agak ak pen kɨri mɨnɨm ageb ak, agɨl, ma tɨk nɨŋrek. \p \v 51 Jisas nop poŋɨd dɨl karɨp kɨri Nasaret adɨk gɨ amnɨlak. Jisas nɨb okok nep mɨdɨl, nonɨm nap agelɨgɨpir rek nep nɨŋɨl sain golɨgɨp. Pen nonɨm Jisas tari tari gak ak gos nɨŋlɨg gɨ nep mɨdolɨgɨp. \v 52 Jisas nonɨm nap eip mɨdɨl, kɨb gɨl gos nɨŋ tep yɨb gek nɨŋlɨg gɨ, God abe, bin bɨ okok abe nop nɨŋel tep gak. \c 3 \s1 Jon Bɨ Ñɨg Pak Ñeb mɨnɨm ag ñak \r (Mat 3:1-12; Mak 1:2-8; Jon 1:19-28) \p \v 1 Rom gapman bɨ kɨb yɨb Sisa Taibirias karɨp lɨm okok okok kod mɨdolɨgɨp, mɨ yɨn lak aknɨb ajɨp pɨs adaŋ (15). Pen ne par okok mɨdɨl, bɨ kod mɨdep nab pɨyak ne ognap ag lek, am karɨp lɨm ognap kod mɨdelɨgɨpal. Bɨ ne Podias Pailot karɨp lɨm Judia bin bɨ okok kɨrop kod mɨdolɨgɨp. Bɨ ne Herod karɨp lɨm Galili bin bɨ okok kɨrop kod mɨdolɨgɨp. Herod nɨmam ne Pilip karɨp lɨm Ituria bin bɨ okok abe, karɨp lɨm Trakonaitis bin bɨ okok abe kɨrop kod mɨdolɨgɨp. Bɨ ne Laisenias karɨp lɨm Abilini bin bɨ okok kɨrop kod mɨdolɨgɨp. \v 2 Pen magɨl nɨbak, bɨ nak Anas eip, Kaiapas eip, God nop tap sobok gep bɨ kɨb yɨb omal Jerusalem mɨdölɨgɨpir. \p Pen ñɨn nab nɨbak, Sekaraia ñɨ ne Jon, bin bɨ koŋai ma mɨdelɨgɨpal, mɨñ mab kab nep mɨdolɨgɨp nab sɨŋak kɨn mɨdolɨgɨp. Nab okok kɨn mɨdek nɨŋlɨg gɨ, God ne Jon nop gos ñek, \v 3 karɨp lɨm ñɨg Jodan gol okok okok ajolɨgɨp nɨŋlɨg bin bɨ okok apel, kɨrop mɨnɨm ag ñolɨgɨp, “Tap si tap tɨmel gɨpɨm okok, tari gɨnɨg nɨg gɨpɨn agɨl kɨrɨg gɨl yɨp apem yad nɨbep ñɨg pak ñen, God tap si tap tɨmel gɨpɨm okok nɨŋɨl kɨrɨg gɨnɨgab,” agolɨgɨp. \v 4 Jon kɨrop mɨnɨm ag ñolɨgɨp nɨbak, bɨ God mɨnɨm agep Aisaia bɨrarɨk nep gɨnɨgab agɨl, ñu kɨl tɨkak rek nep gak. Aisaia mɨnɨm nɨbak ñu kɨl tɨkɨl agak, \q1 “Bɨ alap, karɨp lɨm bin bɨ koŋai ma mɨdebal, mɨñ mab kab nep mɨdeb \q2 nab sɨŋak am mɨdɨl, sɨk agɨl agnɨgab, \q1 ‘Bɨ Kɨb ak apeb, agɨl, \q2 nop kod mɨdenɨmɨb! \q1 Nɨb ak, kanɨb mak kɨlan kɨyan gɨnɨmɨŋ okok, \q2 dɨm gol pɨlɨs gɨnɨmɨŋ okok, pɨŋɨl pag tep gɨ mɨdenɨmɨb. \q1 \v 5 Nɨb ak, lɨm ban gɨp okok pɨŋɨl pag tep gɨnɨmɨb, \q2 dɨm okok pɨŋɨl pag tep gɨnɨmɨb, \q1 kanɨb yɨk mayɨk gɨnɨmɨŋ okok, yɨpɨd gɨl gɨnɨmɨb, \q2 kab okok dɨ yok tep gɨl mɨdenɨmɨb. \q1 \v 6 Nɨg gɨl me, bin bɨ okok magɨlsek nɨŋnɨgal, \q2 God ne titi gɨl kɨrop dɨ komɨŋ yoknɨgab,’ agnɨgab,” agak. \p \v 7 Jon ne Aisaia mɨnɨm ñu kɨl tɨkak nɨbak rek ag ñek nɨŋlɨg gɨ, bin bɨ koŋai nep ne mɨdek sɨŋak apɨl aglak, “Cɨnop ñɨg pak ñɨnɨmɨn,” aglak. Jon kɨrop sɨlɨk ag gɨl agak, “Nɨbi soiŋ ñɨ pai sɨŋ aul! Gos tari nɨŋɨl pɨrɨk gɨ opɨm? ‘Ñɨg pakon, God bin bɨ ognap kɨrop ag gɨnɨgab ñɨn ak, cɨnop ma ag gɨnɨgab,’ agɨl, pɨrɨk gɨ opɨm ar? \v 8 Nɨbi ñɨg paknɨg gɨnɨgabɨm ak, tap si tap tɨmel gɨpɨm okok tari gɨnɨg nɨg gɨpɨn, agɨl, kɨrɨg gɨl, mɨd tep gɨnɨmɨb. Nɨg gem me, bin bɨ nɨŋnɨgal, nɨbi tap si tap tɨmel gölɨgɨpɨm okok kɨrɨg gɨpɨm. Pen nɨbi gos alap nɨŋɨl, ‘Cɨn based acɨk Ebraham ñɨ pai ne mɨdobɨn,’ agɨl, gos ak ma nɨŋnɨmɨb. Cɨn Ebraham ñɨ pai ne mɨdobɨn apɨm ak tap yokop! God kab sɨŋ aul dɨl, Ebraham ñɨ pai ne okok gɨ lin, agɨl, gɨ lɨnɨgab! \v 9 Nɨŋ tep gɨnɨmɨb! God mab ak wagɨn sek tɨb junɨg, tu ak mab wagɨn eyaŋ kɨd gɨ mɨdeb. Mab alap, magɨl ñɨŋeb tep ognap ma pɨlnɨgab ak, tɨb paŋɨl dɨ mab yɨneb eyaŋ yoknɨgab,” agak. \p \v 10 Jon mɨnɨm nɨbak rek agek, kɨri nop pen ag nɨŋɨl aglak, “Cɨn tari gɨn, agɨl, nɨb ageban?” aglak. Agel, Jon kɨrop agak, \p \v 11 “Bin bɨ sior omal mɨdonɨmɨŋ ak, sior alap dɨ bin bɨ sior ma mɨdonɨmɨŋ okok kɨrop ñɨnɨmel. Pen bin bɨ tap magɨl mɨdonɨmɨŋ ak, bin bɨ tap magɨl ma mɨdonɨmɨŋ okok kɨrop ognap nonɨm lɨ ñɨnɨmel,” agak. \p \v 12 Pen bɨ takɨs dep okok, Jon cɨnop ñɨg pak ñaŋ, agɨl, apɨl nop ag nɨŋɨl aglak, “Mɨnɨm ag ñeb bɨ, cɨn tari gɨn?” aglak. \p \v 13 Agelak, Jon kɨrop agak, “Takɨs ak dɨnɨg gɨnɨmɨb, gapman apal rek nep dɨnɨmɨb. Yokop ognap ma dɨnɨmɨb,” agak. \p \v 14 Pen ami bɨ ognap Jon nop mɨnɨm nɨbak rek nep ag nɨŋɨl aglak, “Cɨn tari gɨn?” aglak. \p Agelak, Jon kɨrop agak, “Nɨbi mɨnɨm tom agɨl bin bɨ okok mani kɨrop si ma dɨnɨmɨb. Mɨnɨm tom agɨl bin bɨ okok mɨnɨm kɨb ma agnɨmɨb. Wög saj dɨnɨgabɨm ak alap sek dɨn, agɨl, gos ak ma nɨŋnɨmɨb,” agak. \p \v 15 Pen nɨg gɨl mɨd damɨl bin bɨ okok gos ar alap nɨŋɨl aglak, “Bɨ nɨbaul Krais per kod mɨdobɨn ak rek lɨp,” aglak. \v 16 Agelak, ne mɨnɨm nɨbak nɨŋɨl kɨrop pen agak, “Mer! Yad nɨbep yokop ñɨg nep pak ñebin, pen yɨp sain onɨgab bɨ ak, ne yad rek mer; ne bɨ kɨb yɨb, yad bɨ sɨkol. Yad nop nɨŋen nabɨŋ gɨnɨgab. Tob tɨrɨp ne ak nag dɨ wɨsɨbnɨm rek ma lɨp,” agak. Bɨ nɨbak ne apɨl, nɨbep Kaun Sɨŋ ak nep pak ñɨl, mab mɨlaŋ pak ñɨl gɨnɨgab. \v 17 “Ne wid magɨl pok gek, tɨk dap pakpal rek ak gɨnɨg geb. Wid magɨl ñɨŋeb okok ke lɨl, wid cög dai dai okok ke lɨl gɨnɨgab. Nɨg gɨl, wid magɨl ñɨŋeb okok dam karɨp ñɨlɨk mɨgan ne lɨnɨgab; pen dai dai okok dam mab per yɨn mɨdeb ak dagɨlnɨgab,” agak. \fig caption|alt="winnower" src="HK00097B.TIF" size="col" ref="3:17" \fig* \s1 Herod Jon nop mɨñ lak \p \v 18 Jon, bin bɨ okok kɨrop God mɨnɨm tep ak ognap sek ag ñen nɨŋ tep gɨlaŋ, agɨl, kɨrop mɨnɨm tep nɨbak rek sɨkol ma agolɨgɨp. \v 19 Pen gapman bɨ kɨb Herod, tap si tap tɨmel okok gɨ damɨl, kɨsen nɨmam Pilip bin ne Herodias nop dɨ gek, Jon ak tep ma gɨp, agak. \v 20 Jon mɨnɨm nɨb agek, Herod nɨŋɨl, tɨmel gak ar alap sek gɨl, Jon nop dam nag lak. \s1 Jon Jisas nop ñɨg pak ñak \r (Mat 3:13-17; Mak 1:9-11) \p \v 21-22 Pen Herod Jon nop mɨñ ma lak magɨl ak, Jon ne bin bɨ okok kɨrop ñɨg pak ñolɨgɨp. Jisas nop abe ñɨg pak ñak. Jisas nop ñɨg pak ñek, ne Nap God nop sobok gɨ mɨdek nɨŋlɨg gɨ, seb kab ar alaŋ sɨŋak lɨlɨg gɨ pɨs pɨs amek, kɨjoŋ yɨkek, Kaun Sɨŋ ne yakɨr tɨbaglem rek ulek lɨl, Jisas nop ug gɨ owak. Nɨg gɨl apek nɨŋlɨg gɨ, mɨnɨm alap seb kab ar alaŋ sɨŋak nɨb apɨl agak, “Nak Ñɨ mɨdmagɨl yad yɨb. Nep nɨŋen, yɨp tep yɨb gɨp,” agak. \s1 Jisas nɨsed sɨkop \r (Mat 1:1-17) \p \v 23 Pen Jisas mɨ ne aknɨb ñɨnjuɨl nokɨm alap adɨk gɨ dam aknɨb wajrem alaŋ (30) amek nɨŋlɨg gɨ, ne wagɨn gɨl bin bɨ okok kɨrop God Mɨnɨm ag ñak. Bin bɨ okok Jisas nop, nap ne ak bɨ nak Josep, ag gos nɨŋlak. \li1 Josep nap ne ak Heli. \li1 \v 24 Heli nap ne ak Matat. \li1 Matat nap ne ak Lipai. \li1 Lipai nap ne ak Melkai. \li1 Melkai nap ne ak Janai. \li1 Janai nap ne ak Josep. \li1 \v 25 Josep nap ne ak Matataias. \li1 Matataias nap ne ak Emos. \li1 Emos nap ne ak Neham. \li1 Neham nap ne ak Esli. \li1 Esli nap ne ak Nagai. \li1 \v 26 Nagai nap ne ak Mead. \li1 Mead nap ne ak Matataias. \li1 Matataias nap ne ak Semein. \li1 Semein nap ne ak Josek. \li1 Josek nap ne ak Joda. \li1 \v 27 Joda nap ne ak Joanan. \li1 Joanan nap ne ak Resa. \li1 Resa nap ne ak Serababel. \li1 Serababel nap ne ak Sialtiel. \li1 Sialtiel nap ne ak Nerai. \li1 \v 28 Nerai nap ne ak Melkai. \li1 Melkai nap ne ak Adai. \li1 Adai nap ne ak Kosam. \li1 Kosam nap ne ak Elmadam. \li1 Elmadam nap ne ak Er. \li1 \v 29 Er nap ne ak Josua. \li1 Josua nap ne ak Eliesa. \li1 Eliesa nap ne ak Jorim. \li1 Jorim nap ne ak Matat. \li1 Matat nap ne ak Lipai. \li1 \v 30 Lipai nap ne ak Simion. \li1 Simion nap ne ak Juda. \li1 Juda nap ne ak Josep. \li1 Josep nap ne ak Jonam. \li1 Jonam nap ne ak Eliakim. \li1 \v 31 Eliakim nap ne ak Melea. \li1 Melea nap ne ak Mena. \li1 Mena nap ne ak Matata. \li1 Matata nap ne ak Natam. \li1 Natam nap ne ak Depid. \li1 \v 32 Depid nap ne ak Jesi. \li1 Jesi nap ne ak Obed. \li1 Obed nap ne ak Boas. \li1 Boas nap ne ak Salmon. \li1 Salmon nap ne ak Nason. \li1 \v 33 Nason nap ne ak Aminadap. \li1 Aminadap nap ne ak Admin. \li1 Admin nap ne ak Arni. \li1 Arni nap ne ak Hesron. \li1 Hesron nap ne ak Peres. \li1 Peres nap ne ak Juda. \li1 \v 34 Juda nap ne ak Jekop. \li1 Jekop nap ne ak Aisak. \li1 Aisak nap ne ak Ebraham. \li1 Ebraham nap ne ak Tera. \li1 Tera nap ne ak Nahor. \li1 Nahor nap ne ak Seruk. \li1 \v 35 Seruk nap ne ak Rehu. \li1 Rehu nap ne ak Pelek. \li1 Pelek nap ne ak Eber. \li1 Eber nap ne ak Sela. \li1 \v 36 Sela nap ne ak Kenam. \li1 Kenam nap ne ak Apaksad. \li1 Apaksad nap ne ak Sem. \li1 Sem nap ne ak Noa. \li1 Noa nap ne ak Lemek. \li1 \v 37 Lemek nap ne ak Metusela. \li1 Metusela nap ne ak Inok. \li1 Inok nap ne ak Jaret. \li1 Jaret nap ne ak Malelael. \li1 Malelael nap ne ak Kenan. \li1 \v 38 Kenan nap ne ak Inos. \li1 Inos nap ne ak Set. \li1 Set nap ne ak Adam. \li1 Adam nap ne ak God. \c 4 \s1 Seten Jisas nop mɨnɨm tom agak \p \v 1-2 Kaun Sɨŋ ak Jisas nop ap ran jakɨl, nop poŋɨd dɨl ñɨg Jodan okok nɨb dad amek, Jisas karɨp lɨm bin bɨ ma mɨdelɨgɨpal, mɨñ mab kab nep mɨdolɨgɨp nab okok mɨdek. Seten ne Jisas tap si tap tɨmel ognap gɨnɨmɨŋ aka mer gɨ nɨŋlɨg gɨ, gɨ gɨ gek, ñɨn aknɨb ñɨn juɨl omal (40) amnak. Jisas tap magɨl ñɨbɨl mer, nop yuan kɨb lak. \p \v 3 Nop yuan kɨb lek, Seten agak, “Nak ‘God Ñɨ ne mɨdebin,’ apan ak, kab sɨŋ aul agek, bred rek laŋ,” agak. \p \v 4 Agek, Jisas pen agak, “God Mɨnɨm ak ñu kɨl tɨkɨl aglak, ‘Bin bɨ okok, bred nep ñɨbɨl komɨŋ ma mɨdenɨgal,’ aglak,” agak. \p \v 5 Agek, Seten Jisas nop dam dɨm kɨb alap ar alaŋ amɨl, karɨp lɨm tep tep kiŋ ke ke kodpal okok magɨlsek, magɨl nɨbak nep, Jisas nop yomɨl agak, \v 6-7 “Karɨp lɨm tep tep sɨŋ aul nɨŋan! Bin bɨ ke ke kodpal. Yad me karɨp lɨm nɨb okok magɨlsek kod mɨdebin rek, bɨ alap nop agnɨg, agnɨgain. Nɨb ak, nak yɨp kogɨm yɨmɨl sobok genɨgan ak, karɨp lɨm nɨb sɨŋ aul magɨlsek nepe agen, nak kod mɨdenɨgan,” agak. \p \v 8 Agek, Jisas pen agak, “God Mɨnɨm ak ñu kɨl tɨkɨl aglak, ‘God Bɨ Kɨb nɨbi ak ageb rek nep gɨl yɨb ne nep agem ar amnaŋ,’ aglak,” agak. \p \v 9 Jisas nɨb agek, Seten ne Jisas nop poŋɨd dɨl Jerusalem amɨl, dam God sobok gep karɨp i ar alaŋ gɨ lɨlak ar ak amɨl agak, “Nak, ‘God Ñɨ ne mɨdebin,’ apan ak, preŋɨd lɨm wagɨn eyaŋ yowan. \v 10-11 God Mɨnɨm ak ñu kɨl tɨkɨl aglak, \q1 ‘God ejol ne okok agek, \q2 nep kod mɨdenɨgal. \q1 Ap yap paknɨg genɨgan ak, \q2 nep ñɨnmagɨl kɨri dɨnɨgal nɨŋlɨg \q2 kab tob nep ak pɨŋɨl ma gɨnɨgab,’ aglak,” agak. \p \v 12 Seten nɨb agek, Jisas pen agak, “God Mɨnɨm ak mɨnɨm ognap sek ñu kɨl tɨkɨl aglak, ‘God Bɨ Kɨb ak, ne bɨ nɨŋɨd agep aka bɨ tom agep, agɨl ma agnɨmɨb,’ aglak,” agak. \p \v 13 Kɨjeki Jisas nop mɨnɨm tom ag mer nɨŋɨl, kɨrɨg amnin, agɨl, gos ne okok nep nɨŋak, “Mɨñi mer pen kɨsen ñɨn ognap apɨl mɨnɨm ognap sek tom agɨl agnɨm,” agɨl, kɨrɨg amnak. \s1 Jisas karɨp lɨm Galili wagɨn gɨl mɨnɨm ag ñak \r (Mat 4:1-11; Mak 1:12-13) \p \v 14 Pen God Kaun Jisas nop kɨlɨs ñek, Jisas ne adɨk gɨ apɨl karɨp lɨm Galili mɨdek nɨŋlɨg gɨ, bin bɨ okok, mɨnɨm ne ak nɨŋɨl, dam karɨp lɨm Galili nab sɨŋak magɨlsek dɨ amnɨlak. \v 15 Ne Juda mogɨm gep karɨp okok amɨl, mɨnɨm ag ñɨ tep gek, bin bɨ okok ne bɨ tep yɨb, agɨl, mɨñ mɨñ yɨb gɨlak. \s1 Nasaret bin bɨ Jisas nop ma nɨŋ dɨlak \r (Mat 13:53-58; Mak 6:1-6) \p \v 16 Pen Jisas ne karɨp lɨm Galili nab okok gɨ tag juɨl, Nasaret am mɨdek. Taun nɨbak ne ned mɨdɨl kɨb gak. Juda God nop sobok gep ñɨn kɨri ak apek, ne per golɨgɨp rek, mogɨm gep karɨp ak amɨl, warɨkɨl, God Mɨnɨm ak udɨn lɨ nɨŋɨl agnɨg gek. \fig caption|alt="scroll" src="HK00150B.TIF" size="col" ref="4:16-20" \fig* \v 17 Bɨ God mɨnɨm agep Aisaia ñu kɨl tɨkak mɨj ak nop dap ñel, dɨ pɨs gɨl, mɨnɨm agnɨg gek dai ak udɨn lɨ nɨŋɨl kɨrop agak, \q1 \v 18 “Bɨ Kɨb ak yɨp, wög yad gɨnɨmɨn, agɨl, \q2 Kaun ne ag yokek yad eip mɨdeb. \q1 Nɨb ak, bin bɨ cɨb gep rek mɨdebal okok \q2 kɨrop mɨnɨm tep ak ag ñen, nɨŋ tep gɨnɨgal. \q1 Bin bɨ nagɨman rek mɨdebal okok \q2 kɨrop wɨsɨb yoken, komɨŋ amnɨgal. \q1 Bin bɨ udɨn kwoi gɨp rek mɨdebal okok \q2 kɨrop gen, udɨn ñɨl nɨŋnɨgal. \q1 Bin bɨ koslam mɨdebal okok \q2 kɨrop dɨ tep gen, mɨd tep gɨnɨgal. \q1 \v 19 Pen, Bɨ Kɨb bin bɨ dɨnɨgab ñɨn tep ak mɨñi owɨp, agɨl, \q2 bin bɨ okok kɨrop ag ñɨnɨgain,” agak. \p \v 20 Jisas mɨnɨm kɨl nɨbak udɨn lɨ nɨŋ ag juɨl, mɨj bad ak dɨ kom kam gɨl, bɨ mɨj kod mɨdolɨgɨp ak nop adɨk ñɨl bɨsɨgek nɨŋlɨg gɨ, bin bɨ mogɨm gep karɨp ñɨlɨk mɨdelak okok magɨlsek udɨn juɨl nop nɨŋ i sek lɨlak. \v 21 Nɨg nɨŋelak, Jisas kɨrop agak, “God Mɨnɨm dai nɨbak dɨ udɨn lɨ nɨŋ nɨbep agen nɨŋesɨm nɨbak, mɨñi nɨg aknɨb rek nep gɨp. \p \v 22 Nɨb agek, mɨnɨm tep yɨb agak ak nɨŋɨl, bin bɨ nop mɨñ mɨñ gɨl, wal aglak. Pen gos alap nɨŋɨl, “Bɨ nɨbaul Josep ñɨ ne nep aka?” agɨl, kɨb gaul gɨlak. \p \v 23 Nɨb agel, Jisas kɨrop agak, “Pen yad nɨpin, yɨp agnɨgabɨm, ‘Nak soi komeb bɨ, nak ke gɨnɨmɨn tap nak ke gɨp ak komɨŋ lɨnɨgab. Nak taun sɨkol Kapaneam am mɨdɨl, tap ma gep rek genak, yɨd acmal tagosɨp nɨpɨn ak rek, mɨñi karɨp lɨm nak ke sɨŋaul abe gek yɨd acmal tagek nɨŋɨn,’ agnɨgabɨm. \v 24 Pen nɨbep nɨŋɨd agebin, bɨ God mɨnɨm agep okok, karɨp lɨm ke okok amɨl, mɨnɨm tep ak agel, nɨŋɨd agebal, agɨl, dɨnɨgal. Pen karɨp lɨm kɨri ke ak apɨl agel, bɨ cɨn okok ke agebal, agɨl, mɨnɨm kɨrop ma dɨnɨgal. \v 25 Pen nɨŋɨm! Bɨ God mɨnɨm agep Ilaija mɨdek ñɨn ak, bin kaŋɨl koŋai nep Isrel sɨŋak mɨdelɨgɨpal. Mɨ omal nokɨm takɨn aknɨb kagol oŋɨd ak, mɨñab ma pakek, tap magɨl ma tanek, yuan kɨb yɨb gak. \v 26 Isrel bin kaŋɨl ognap yuan lak okok koŋai yɨb nep mɨdelak sɨŋak, pen God Ilaija nop ag yokek, am taun sɨkol Sarepat karɨp lɨm taun kɨb Saidon ulep sɨŋak amɨl, tap ma gep rek gek, bin kaŋɨl alap tap magɨl ne koŋai nep mɨdek. \v 27 Pen ar nɨbak rek, kɨsen bɨ God mɨnɨm agep Ilaisa mɨdek ñɨn ak, Isrel bin bɨ ognap soi kɨsak lak okok koŋai yɨb nep mɨdelak sɨŋak, pen kɨrop ognap gek komɨŋ ma lak; Ilaisa bɨ Neman karɨp lɨm par kɨb Siria nɨb ak nop nep gek, komɨŋ lak,” agak. \p \v 28 Jisas nɨb agek, Juda bin bɨ mogɨm gep karɨp ñɨlɨk mɨdelak okok nɨŋel mɨlɨk kal yɨb yapek, \v 29-30 nop yɨk gɨ dam mɨdɨŋ yokon kɨmaŋ, agɨl, yɨk gɨ dam amnɨlak ak pen Jisas ne adɨk gɨl nab kɨri sɨŋak amɨl amnak. \s1 Jisas kɨjeki kɨyob ñɨlɨk ag söŋ yokak \p \v 31 Jisas taun sɨkol Kapaneam, karɨp lɨm Galili sɨŋak am mɨdɨl, Juda kai God nop sobok gep ñɨn ak bin bɨ kɨrop mɨnɨm ag ñak. \v 32 God Mɨnɨm ak, Jisas kɨlɨs tɨmel gɨl yɨpɨd gɨl nep agek, kɨri nɨŋɨl wal yɨb aglak. \v 33 Pen Juda mogɨm gep karɨp ñɨlɨk nab nɨb sɨŋak, bɨ kɨjeki abaŋ ñagak alap ap mɨdek. Ne meg mɨgan dap ranɨl sɨk par agɨl agak, \v 34 “Bɨ Jisas Nasaret nɨb! Nak tari gɨnɨg opan? Cɨnop gɨ tɨmel gɨnɨg opan aka? Yad nep nɨpin. God Bɨ Sɨŋ ne ak nep opan,” agak. \p \v 35 Pen Jisas kɨjeki abaŋ ñag mɨdek nɨbak nop ag gɨl agak, “Mɨnɨm ma agnɨmɨn! Bɨ ak nop kɨrɨg gɨl söŋ amnoŋ!” agak. Jisas agek, kɨjeki kɨyob ñɨlɨk söŋ amlɨg gɨ bɨ nɨbak nop, bin bɨ mɨdelak nab sɨŋak dɨ yokɨl amnak. Pen nop tapɨn magɨl ma pakak; komɨŋ amnak. \p \v 36 Nɨg gek, bin bɨ nɨŋ mɨdelak okok kɨri ke ag nɨŋ ag nɨŋ gɨl aglak, “Bɨ kɨlɨs yɨb nɨbaul, mɨnɨm nɨbak akal nɨb dapɨl agek, kɨjeki okok söŋ ambal?” aglak. \v 37 Pen Jisas gak mɨnɨm nɨbak karɨp lɨm nɨb okok magɨlsek yɨg dad amnɨlak. \s1 Jisas bin bɨ koŋai nep gek komɨŋ lak \r (Mat 8:14-15; Mak 1:29-31) \p \v 38 Pen Jisas Juda mogɨm gep karɨp ak kɨrɨg gɨl Saimon karɨp ak amnak. Saimon nɨbor ne ak tap gek, mɨb goŋ ne okok magɨlsek mab rek yɨnek me, bin bɨ okok apɨl Jisas nop aglak, “Onɨmɨn, nak Saimon nɨbor nop gek warɨk amnaŋ,” aglak. \v 39 Agelak, ne bin tap gek kɨm mɨdek ulep sɨŋak apɨl, tap gek nɨbak ag gek nɨŋlɨg gɨ, magɨl nɨbak nep nop kɨrɨg gɨl amnak. Nop komɨŋ lek, warɨkɨl, bin bɨ ap mɨdelak okok kɨrop tap magɨl bɨlok ñak. \p \v 40 Bin bɨ nɨb sɨŋak mɨdelak okok, mɨnɨm nɨbak nɨŋɨl, pɨb paŋɨd amnak magɨl ak, bin bɨ kɨri mɨñak gak okok magɨlsek dap Jisas mɨdek sɨŋak dolak. Dapelak, Jisas kɨrop nokɨm nokɨm dɨ nɨŋek komɨŋ lak. \v 41 Pen bin bɨ kɨjeki kɨyob ñɨlɨk tap okok abaŋ ñag mɨdek okok ag yokek, söŋ amlɨg gɨ sɨk gaul gɨlɨg gɨ aglak, “Nak God Ñɨ ne!” aglak. Kɨri Jisas ne Krais ak nɨŋɨl nɨb agelak nɨŋɨl Jisas ne kɨrop ag gɨl agak, “Mɨnɨm alap ma agnɨmɨb,” agek, agak rek nɨŋlak. \s1 Jisas karɨp lɨm mɨgan ognap amɨl kɨrop mɨnɨm ag ñak \r (Mak 1:35-39) \p \v 42 Mɨnek kɨslɨm sek, Jisas karɨp lɨm nɨbak kɨrɨg gɨl, ke am mɨden, agɨl, mɨñ mab nep nab okok amnak. Amnak pen bin bɨ okok kɨsen amɨl, nop pɨyo nɨŋɨl aglak, “Okok ma amnɨmɨn; cɨn eip mɨdon,” aglak. \v 43 Nɨb agelak Jisas agak, “God yɨp ag yokek onek ak, yad amɨl bin bɨ ke mɨgan ognap sek kɨrop ak rek nep God bin bɨ dɨl kod mɨdenɨgab mɨnɨm tep ak ag ñɨnɨgain,” agak. \p \v 44 Nɨb agɨl, Jisas Juda bin bɨ karɨp lɨm kɨri okok magɨlsek gɨ ajlɨg gɨ, am Juda mogɨm gep karɨp okok amɨl, mɨnɨm tep nɨbak kɨrop ag ñolɨgɨp. \c 5 \s1 Jisas agek kɨbsal koŋai nep dɨlak \r (Mat 4:18-22; Mak 1:16-20) \p \v 1 Jisas ñɨn alap am Ñɨg Cöb Genesaret gol sɨŋak mɨdɨl, God Mɨnɨm ak ag ñek nɨŋlɨg gɨ, bin bɨ koŋai yɨb, mɨnɨm tep nɨbak nɨŋɨn, agɨl, cɨrok cɨrok ñɨlɨg gɨ olak. \v 2 Nɨg gɨl apel nɨŋlɨg gɨ, Jisas nɨŋak, bɨ kɨbsal dep okok ñɨg magöb omal dap ñɨg cöb gol nɨb sɨŋak lɨl, kɨbsal dep uben okok acɨp dɨ yoklɨg gɨ mɨdelak. \v 3 Jisas ne Saimon ñɨg magöb adek ak preŋɨd lɨl agak, “Yɨp dɨ neb neb gek, ñɨg cöb nab ulep sɨŋ adaŋ amnin,” agak. Agek, Saimon ñɨg magöb ak dɨ neb neb gek, Jisas ñɨg cöb nab ulep sɨŋak amɨl ñɨg magöb ar nɨbak bɨsɨg gɨ mɨdɨl, bin bɨ okok kɨrop mɨnɨm ag ñak. \p \v 4 Mɨnɨm ag mɨbɨl juɨl, Jisas Saimon nop agak, “Ñɨg magöb aul ñɨg kas pɨrɨk gɨ dam ñɨg cöb nab kɨb sɨŋ adaŋ amɨl, uben yokɨl kɨbsal dɨm,” agak. \p \v 5 Agek, Saimon pen agak, “Bɨ Kɨb, mɨñi kɨslɨm eyaŋ nep cɨn kɨbsal nɨŋ tag tag tag, karɨp sek tɨk dam lɨp pen cɨn kɨbsal ognap ma dɨpɨn. Pen nak nɨb apan rek, uben ak abramek dɨ yok nɨŋɨn,” agak. \v 6 Nɨb agɨl kɨri uben dɨ yokel nɨŋlɨg gɨ, kɨbsal koŋai nep ap uben mɨgan ak amel, uben okok ap ran jakɨl, pɨg rɨknɨg rek gak. \v 7 Nɨg gak nɨŋlɨg gɨ, nɨmam sɨkop ñɨg magöb ar alap mɨdelak okok kɨrop ñɨn owan gel, kɨri apɨl kɨbsal nɨb okok dɨl, ñɨg magöb nɨb omal lel, pɨs nep ap ran jakɨl, ñɨg magöb omal pɨge yonɨg rek gak. \p \v 8-10 Nɨg gak nɨŋɨl, Saimon Pita bɨ ne eip ñɨg magöb ar mɨdelak okok, kɨbsal koŋai yɨb dɨlak okok nɨŋɨl, gos par nep nɨŋlak. Pen Sebedi ñɨ ne Jems eip Jon eip, ñɨg magöb alap dɨl Saimon eip wög jɨm ñɨl gölɨgɨpir bɨ omal, ak rek nep gos par nɨŋrek. Pen Saimon amɨl Jisas mɨdek ulep sɨŋak kogɨm yɨmɨl agak, “Bɨ Kɨb, yad bɨ tap si tap tɨmel gɨpin ak, nak ke okok amnoŋ,” agak. Agek Jisas agak, “Nak ma pɨrɨknɨmɨn. Mɨñi ñɨn aul tɨkɨl, bɨ kɨbsal dep ak kɨrɨg gɨl, bin bɨ dɨl God nop dowep bɨ mɨdenɨgan,” agak. \p \v 11 Jisas nɨb agek, ñɨg magöb omal dam ñɨg gol sɨŋak lɨl, kɨbsal tap okok kɨrɨg gɨl, Jisas eip amnɨlak. \s1 Jisas, bɨ soi sapeb lak alap gek, komɨŋ lak \p \v 12 Pen kɨsen Jisas am taun alap mɨdek, bɨ mɨb goŋ ne okok magɨlsek soi sapeb bɨrbɨr gak bɨ alap apɨl, Jisas mɨdek ulep sɨŋak kogɨm yɨmɨl nabɨc kɨyan gɨl, agak, “Nak yɨp gek komɨŋ lɨnɨg, gek komɨŋ lɨnɨmɨŋ,” agak. \p \v 13 Nɨb agek, Jisas agak, “Yau, yad gen, nep komɨŋ lɨnɨmɨŋ,” agak. Nɨb agɨl, Jisas ñɨnmagɨl ne parsek lɨl bɨ nɨbak dɨ nɨŋek, magɨl nɨbak nep soi sapeb okok pɨs nep kɨrɨg gak. \v 14 Soi sapeb okok kɨr gek, Jisas bɨ nɨbak nop agak, “Yad nep dɨ nɨŋen komɨŋ lɨp ak bin bɨ okok ma agnɨmɨn. Pen bɨ Mosɨs bɨrarɨk nep ñu kɨl tɨkɨl agak rek, soi sapeb yɨp ak komɨŋ lɨp, agɨl, ne amɨl bɨ God nop tap sobok gɨpal okok kɨrop yomɨl, tap sobok gep ak kɨrop ñɨl agnɨmɨn, ‘Yɨp komɨŋ lɨp rek, tap aul God nop sobok gɨm,’ agnɨmɨn. Nak nɨg genɨgan, bin bɨ nɨŋɨl agnɨgal, ‘Ne komɨŋ lɨp rek nɨg gɨp,’ agnɨgal,” agak. \p \v 15 Pen Jisas mɨnɨm ne ak, karɨp lɨm okok magɨlsek tɨgoŋ tɨgoŋ amek, bin bɨ koŋai nep, nop nɨŋɨn, agɨl, cɨrok marok ñɨlɨg gɨ apelɨgɨpal. Bin bɨ nɨb okok, ognap mɨnɨm tep ne ak nɨŋnɨg apelɨgɨpal; ognap cɨnop gek komɨŋ laŋ agɨl apelɨgɨpal. \v 16 Pen ñɨn ognap Jisas am ke mɨgan alap mɨdɨl, Nap nop sobok golɨgɨp. \s1 Jisas, bɨ ñɨnmagɨl tob kalau gak alap gek, komɨŋ lak \p \v 17 Ñɨn alap Jisas bin bɨ okok kɨrop mɨnɨm ag ñɨ mɨdek. Perisi bɨ ognap abe, lo mɨnɨm ag ñeb bɨ ognap abe, karɨp lɨm Galili nab sɨŋak karɨp tɨrɨg tɨroŋ magɨlsek okok nɨb abe, karɨp lɨm Judia nab sɨŋak karɨp tɨrɨg tɨroŋ magɨlsek okok nɨb abe, Jerusalem nɨb abe apɨl, Jisas mɨnɨm ag ñɨ mɨdek sɨŋak bɨsɨg mɨdelak. Pen Bɨ Kɨb kɨlɨs ne eip mɨdek ak me, Jisas bin bɨ tap gak okok kɨrop gek komɨŋ lak. \v 18 Pen bɨ ognap, bɨ ñɨnmagɨl tob kalau gak alap yɨr lɨ dapɨl, Jisas nop gek komɨŋ laŋ, agɨl, nop Jisas mɨdeb karɨp ñɨlɨk mɨgan ak dad amnɨn, ag gos nɨŋlak. \v 19 Pen Jisas mɨdek karɨp ak nɨŋlak, bin bɨ okok karɨp ñɨlɨk mɨgan nɨbak pɨs nep tɨbɨk dak. Nɨg gek, cɨp yɨr lɨ dolak nɨbak dam karɨp ar alaŋ amɨl, karɨp ak tɨg mɨgan juɨl, nag lɨl, Jisas mɨdek nab sɨŋak kɨyan yoklak. \v 20 Kɨri gos nɨŋlak, Jisas gek komɨŋ lɨnɨmɨŋ rek lɨp, agɨl nɨŋelak rek, Jisas gos kɨri ak nɨŋɨl, bɨ ñɨnmagɨl tob kalau gak ak nop agak, “Bɨ nɨŋeb yad, tap si tap tɨmel gɨpan okok nɨŋɨl kɨrɨg gebin,” agak. \v 21 Jisas nɨb agek, bɨ Perisi okok abe, bɨ lo mɨnɨm ag ñeb bɨ okok abe, gos nab kɨri okok nep ke nɨŋɨl aglak, “Bɨ nɨbaul bɨ an? Ne God nop ag julɨg gɨ ageb. God ne nokɨm nep me tap si tap tɨmel gɨpal okok nɨŋɨl kɨrɨg gɨnɨmɨŋ rek lɨp,” agɨl, gos kɨri ak nep nɨŋlak. \p \v 22 Pen gos nɨŋelak nɨbak, Jisas ke tɨk nɨŋɨl agak, “Nɨbi tari gɨnɨg yɨp gos tɨmel nɨŋebɨm? \v 23 Bɨ alap bɨ alap nop agnɨgab, ‘Tap si tap tɨmel gɨpan okok nɨŋɨl kɨrɨg gebin,’ agnɨgab ak, nɨbi titi gɨl nɨŋnɨgabɨm ne mɨnɨm nɨŋɨd ageb aka mɨnɨm tom ageb? Pen bɨ ñɨnmagɨl tob kalau gɨp alap mɨdenɨgab, bɨ alap nop agnɨgab, ‘Nak mɨñi nep warɨk amnoŋ,’ agnɨgab ak, nɨbi titi gɨl nɨŋnɨgabɨm ne mɨnɨm nɨŋɨd ageb aka mɨnɨm tom ageb? \v 24 Bɨ Ñɨ ne bin bɨ lɨm dai ar wagɨn aul tap si tap tɨmel gɨpal okok nɨŋɨl kɨrɨg gɨnɨmɨŋ rek lɨp ak, nɨbi mɨnɨm nɨbak mɨnɨm nɨŋɨd agɨl nɨŋ dɨnɨmɨb, agɨl, yad mɨnɨm nɨg gɨl agnɨg gebin,” agak. Nɨb agɨl, Jisas bɨ ñɨnmagɨl tob kalau gak ak nop agak, “Nak mɨñi nep warɨkɨl, nep yɨr lɨ dopal abañ bad ak dɨl, adɨk gɨ karɨp nak amnoŋ,” agak. \v 25 Jisas nɨb agek, bin bɨ okok nɨŋ mɨdel nɨŋlɨg gɨ, bɨ nɨbak magɨl nɨbak nep warɨkɨl, nop yɨr lɨ dolak abañ bad nɨbak dɨl, God nop tep aglɨg gɨ, karɨp ne amnak. \v 26 Nɨg gek, bin bɨ nɨŋ mɨdelak okok magɨlsek pak ju dɨlɨg gɨ, God yɨb ak dap ranlɨg gɨ aglak, “Mɨñi tap ke nɨb yɨb alap gosɨp nɨpɨn,” agɨl, kɨb gaul gɨlak. \s1 Jisas bɨ ne Lipai nop dak \r (Mat 9:9-13; Mak 2:13-17) \p \v 27 Pen kɨsen Jisas amɨl nɨŋak, bɨ takɨs dep alap takɨs ñeb karɨp ñɨlɨk mɨgan ak bɨsɨg mɨdek. Yɨb ne ak Lipai. Jisas nop nɨŋɨl agak, “Nak owan, yad eip amnɨr,” agak. \v 28 Agek, Lipai warɨkɨl, wög golɨgɨp ak kɨrɨg gɨl, tap ne okok magɨlsek kɨrɨg gɨl, Jisas eip amnɨrek. \p \v 29 Pen Lipai mɨñ mɨñ gɨl, Jisas nop tap magɨl kɨb karɨp ne ak dagɨl lɨl, bɨ takɨs dep ognap, bin bɨ ognap koŋai nep sɨk agek, apɨl Jisas eip bɨsɨg gɨl tap magɨl ñɨbelak. \v 30 Pen Jisas kɨri eip tap magɨl ñɨbek ak nɨŋɨl, bɨ Perisi ognap abe, bɨ lo mɨnɨm ag ñeb bɨ kɨri ognap abe apɨl, Jisas bɨ ne okok kɨrop aglak, “Nɨbi tari gɨnɨg bin bɨ tap si tap tɨmel gɨpal okok abe, bɨ takɨs dep okok abe eip bɨsɨgɨl tap ñɨbebɨm?” aglak. \p \v 31 Nɨb agel, Jisas mɨnɨm nɨbak nɨŋɨl kɨrop pen agɨl agak, “Bin bɨ komɨŋ mɨdobɨn apal bin bɨ okok, soi ñon gep bɨ sɨk ma apal; bin bɨ tap gɨp okok nep, cɨnop gek komɨŋ laŋ, agɨl, soi ñon gep bɨ sɨk apal. \v 32 Nɨb aknɨb rek nep, yad bin bɨ, mɨd tep gɨpɨn, agɨl gos nɨpal bin bɨ okok, kɨrop agnɨg ma opin; bin bɨ, cɨn tap si tap tɨmel gɨl, mɨd tep ma gɨpɨn, agɨl gos nɨpal bin bɨ okok, kɨrop agnɨg opin. Yad kɨrop mɨnɨm tep ag ñen, kɨri mɨnɨm yad ak nɨŋ dɨl, tap tɨmel gɨpal okok, tari gɨnɨg nɨg gɨpɨn agɨl, kɨrɨg gɨl, God ageb rek nep gɨnɨmel,” agɨl opin. \s1 God nop sobok gep gos ak nep nɨŋɨl tap magɨl ma ñɨŋlak \r (Mat 9:14-17; Mak 2:18-22) \p \v 33 Pen kɨri ognap Jisas nop aglak, “Jon bɨ ne okok abe, Perisi bɨ kɨri okok abe ñɨn ognap, God nop nep gos nokɨm nɨŋɨn, agɨl, tap magɨl ma ñɨbɨl yuan nep mɨdɨl, God nop sobok gɨpal. Pen bɨ nak okok tap magɨl ñɨblɨg gɨ, ñɨg ñɨblɨg gɨ nep mɨdebal,” aglak. \p \v 34 Nɨb agelak, Jisas kɨrop pen agak, “Bɨ alap bin dɨl, bin bɨ ne okok eip tap kɨb ñɨŋnɨgal ak, bɨ ognap warɨkɨl, tari gɨnɨg nɨg gebɨm agɨl ma agnɨgal. \v 35 Pen kɨsen bɨ ognap apɨl bɨ nɨbak dad amel, ñɨn nɨbak bin bɨ ne okok cɨb gek, tap magɨl ma ñɨŋnɨgal,” agak. \p \v 36 Pen Jisas mɨnɨm sɨd tɨkɨl kɨrop agak, “Walɨj ned nɨb alap gɨ rɨk genɨgab ak, walɨj kɨsen nɨb alap dɨ gɨ rɨk gɨl, dap ñag dör gel, adɨp adɨp ma lɨnɨgab. Ke ke yɨb lɨl, omalgɨl tɨmel yɨb gɨnɨgab. \v 37 Pen ñɨg wain ak, ak rek nep. Ñɨg wain komɨŋ ak dɨl, kaj meme wak mɨlep mɨgan eyaŋ soŋ ma lɨpal. Tari gɨnɨg: soŋ lɨl sɨmjen ñel, tan ap ranɨl, bɨŋ tɨmel yɨb agɨl pɨg gɨ rɨkɨl soŋ gek, kaj meme wak ak abe tɨmel gɨnɨgab. \v 38 Gos nɨbak nɨŋɨl me, ñɨg wain komɨŋ dɨl, kaj meme wak komɨŋ mɨgan ak nep soŋ lep. \v 39 Pen bin bɨ ñɨg wain ned nɨb bɨr ñɨbal okok, kɨsen ñɨg wain komɨŋ kɨsen nɨb ak ñɨbel kɨrop tep ma gɨnɨgab; ‘Ñɨg wain ned nɨb ak tep,’ agnɨgal,” agak. \c 6 \s1 “Yokop mɨdep ñɨn aul tari gɨnɨg nɨg gebɨm?” aglak \r (Mat 12:1-8; Mak 2:23-28) \p \v 1 Kɨsen Juda God nop sobok gep ñɨn alap, Jisas bɨ ne okok eip wid wög dai nab sɨŋak amlɨg gɨ, bɨ ne okok wid magɨl nɨb okok ognap tɨk ñɨnmagɨl ar kɨri sɨŋak lɨl, wak pak yokɨl ñɨblɨg gɨ amelak. \v 2 Nɨg gelak, bɨ Perisi ognap nɨŋɨl aglak, “Nɨbi tari gɨnɨg God nop sobok gep ñɨn wög ma gep aul, wid magɨl wak pak yokɨl wög gebɨm?” aglak. \p \v 3-4 Agelak, Jisas bɨ ne okok gelak nɨbak gɨ tɨmel ma gelak ak nɨŋɨl, bɨ Perisi okok kɨrop agak, “Depid bɨrarɨk nep bɨ ne okok eip yuan gek, God sobok gep karɨp ak amjakɨl, bred God udɨn yɨrɨk ar ak lɨl, bɨ yokop ma ñɨbal, bɨ God nop tap sobok gɨpal okok nep ñɨbal bred ak, Depid ag nɨŋek, nop ñel, bɨ ne okok eip ñɨŋlak. Kɨrop yuan gek gɨlak kesɨm ar nɨbak God Mɨnɨm ñu kɨl tɨklak ak, nɨbi ma nɨpɨm ar?” agak. \p \v 5 Jisas mɨnɨm alap sek agɨl agak, “Bɨ Ñɨ ne Bɨ Kɨb mɨdɨl, ñɨn yokop mɨdep ñɨn ak, tari gɨnɨm, ag gos nɨŋnɨgab ak, gɨnɨgab,” agak. \s1 Jisas, bɨ ñɨnmagɨl pɨpɨc gak alap gek, komɨŋ lak \p \v 6-7 Pen Juda God nop sobok gep ñɨn kɨsen alap, Jisas Juda mogɨm gep karɨp ak amɨl, kɨrop God Mɨnɨm ak ag ñɨlɨg gɨ mɨdek. Karɨp ñɨlɨk mɨgan nɨbak, bɨ ñɨnmagɨl yɨpɨd kɨd ne ak pɨs nep pɨpɨc gak alap ap mɨdek. Bɨ Perisi okok abe, bɨ lo mɨnɨm ag ñeb bɨ okok abe, bɨ nɨbak nop nɨŋlak rek, Jisas ne God nop sobok gep ñɨn aul nop gek komɨŋ lɨnɨgab aka tari gek, nop ag gɨn, agɨl, nop nɨŋ i sek lɨ mɨdelak. \v 8 Pen gos nɨŋlak nɨbak, Jisas ke nɨŋɨl, bɨ ñɨnmagɨl pɨpɨc gak nɨbak nop agak, “Nak warɨkɨl nab sɨŋaul owan,” agak. \v 9 Agek, warɨk apek nɨŋlɨg gɨ, Jisas bɨ Perisi okok abe, bɨ lo mɨnɨm ag ñeb bɨ okok abe kɨrop agak, “Yokop mɨdep ñɨn aul rek, bin bɨ okok kɨrop dɨ tep gɨnɨgabɨn aka, yokop mɨdep ñɨn mɨñi, agɨl, kɨrop yem gɨnɨgabɨn? Kɨrop gon warɨk amnɨmel aka kɨrop yem gon kɨmnɨmel?” agak. \v 10 Nɨb agɨl, kɨrop nɨŋ kɨs kɨs gɨl, bɨ ñɨnmagɨl pɨpɨc gak ak nop agak, “Ñɨnmagɨl nak ak parsek yokan!” agak. Agek, ñɨnmagɨl ne parsek lek nɨŋlɨg gɨ, dai komɨŋ lak. \p \v 11 Jisas bɨ nɨbak nop gek komɨŋ lak ak nɨŋɨl, bɨ Perisi okok abe, bɨ lo mɨnɨm ag ñeb bɨ okok abe, mɨlɨk kal yɨb nɨŋɨl, Jisas nop tari gɨn, agɨl, ag nɨŋ ag nɨŋ gɨ mɨdelak. \s1 Jisas bɨ ne aknɨb umɨgan alaŋ dak \r (Mat 10:1-4; Mak 3:13-19) \p \v 12 Pen ñɨn nab nɨb sɨŋak, Jisas Nap nop sobok gɨnɨgain, agɨl, dɨm gol alap amɨl, Nap nop sobok gɨ mɨdek mɨdek, mɨñab tɨkak. \v 13 Pen mɨnek pɨb owak magɨl ak, bɨ ne okok magɨlsek agek apelak, bɨ ne aknɨb umɨgan alaŋ kɨrop tɨg asɨk ke lɨl, nɨbi bɨ mɨnɨm yad dad ameb okok mɨdenɨgabɨm, agɨl ag lak. \v 14-15 Bɨ ne ag lak nɨb okok yɨb kɨri me: alap Saimon, kɨsen Jisas yɨb ne alap lɨl Pita agak; alap Edru, Saimon nɨmam ne ak; alap Jems; alap Jon; alap Pilip; alap Batolomyu; alap Matyu; alap Tomas; alap Jems, Alpias ñɨ ne ak; alap Saimon yɨb alog Saimon Selot agölɨgɨpal ak; \v 16 alap Judas, Jems ñɨ ne ak; alap Judas Iskariot. Ne nep me kɨsen Jisas ñag pak lɨlaŋ, agɨl, nop mɨmɨg nɨŋak. \s1 Bin bɨ koŋai nep Jisas mɨdek sɨŋak olak \p \v 17 Pen Jisas bɨ ne nɨb okok eip dɨm gol alaŋ kɨrɨg gɨl, mak sɨŋak eyaŋ kɨyan gɨ am gɨmeŋ tep eyaŋ mɨdel nɨŋlɨg gɨ, bin bɨ koŋai nep, nop nɨŋɨn, agɨl, ap mogɨm gɨlak. Bin bɨ nɨb okok, ognap Jerusalem nɨb, ognap karɨp lɨm Judia okok nɨb okok nɨb, ognap karɨp lɨm nabis taun kɨb omal Taia Saidon nɨb, \v 18 Jisas mɨnɨm ne nɨŋɨl, cɨnop tap gɨp gek komɨŋ lɨnɨmɨŋ, agɨl apelak. Bin bɨ kɨjeki kɨyob ñɨlɨk tap okok abaŋ ñagek mɨd tep ma gelak okok, Jisas gek komɨŋ lak. \v 19 Kɨlɨs ne nɨb apɨl, kɨrop tap tari tari gak okok gek, magɨlsek komɨŋ losɨp ak nɨŋɨl, bin bɨ nɨb okok magɨlsek apɨl, cɨn abe Jisas nop dɨ nɨŋɨn, agɨl, nop cɨrok marok ñɨlɨg gɨ olak. \s1 Bin bɨ yɨm gep rek okok kɨsen mɨñ mɨñ gɨnɨgal \r (Mat 5:1-12) \p \v 20 Jisas bɨ ne okok kɨrop udɨn nɨŋlɨg gɨ agak, \q1 “Nɨbi bin bɨ yɨm gep rek mɨdebɨm okok, \q2 God nɨbep dɨ tep gɨl kod mɨdenɨgab. \q1 Gos nɨbak nɨŋɨl \q2 mɨñ mɨñ gɨnɨmɨb. \q1 \v 21 Nɨbep mɨñi yuan kɨb leb okok, \q2 kɨsen yuan ma lɨnɨgab. \q1 Gos nɨbak nɨŋɨl \q2 mɨñ mɨñ gɨnɨmɨb. \q1 Nɨbep mapɨn gek, sɨl magɨl agebɨm okok, \q2 kɨsen tep gek nɨŋlɨg gɨ, sɨk agnɨgabɨm. \q1 Gos nɨbak nɨŋɨl \q2 mɨñ mɨñ gɨnɨmɨb. \q1 \v 22 Bɨ Ñɨ ne nop cɨg mɨdem, bin bɨ okok \q2 nɨbep mɨlɨk kal nɨŋɨl, yo nɨŋɨl, \q1 bin bɨ tɨmel nɨb sɨŋ aul, bɨ an eip mɨdenɨgal, agɨl, \q2 nɨbep yɨb gos tɨmel nɨŋɨl \q1 mɨnɨm dɨl ag juenɨmel ak, \q2 nɨbi mɨñ mɨñ gɨnɨmɨb. \q1 \v 23 Gɨnɨgal nɨbak, nɨsed acɨk kɨri okok, \q2 bɨ God mɨnɨm agep okok kɨrop gölɨgɨpal rek nep nɨbep gɨnɨgal. \q1 Nɨbi gos ar nɨbak nɨŋɨl, God cɨnop dɨ tep yɨb gɨnɨgab \q2 karɨp lɨm ne ar alaŋ sɨŋak, agɨl, \q1 tep gek nɨŋlɨg gɨ, ñɨn tob ju ar ar gɨ warɨklɨg gɨ, \q2 mɨñ mɨñ gɨlɨg gɨ mɨdenɨmɨb. \s1 Nɨbi nɨŋ rep gɨnɨmɨb \q1 \v 24 “Pen nɨbi bin bɨ mani tap koŋai mɨdeb okok \q2 nɨŋ tep gɨnɨmɨb. \q1 Tap nɨbi dep rek ak, \q2 lɨm dai ar wagɨn aul bɨr dɨpɨm. \q1 \v 25 Pen nɨbi mɨñi tap magɨl rek ñɨb gem gem kogi gɨp okok, \q2 kɨsen yuan gɨnɨgab ak nɨŋ tep gɨnɨmɨb. \q1 Pen nɨbi mɨñi mɨnɨm sɨk gaul gɨ mɨdebɨm okok, \q2 kɨsen mapɨn gek sɨl magɨl ag mɨdenɨgabɨm. \q1 \v 26 Pen nɨbep yɨb dap ranlɨg gɨ nep mɨdenɨgal ak, \q2 nɨbi nɨŋ rep yɨb gɨnɨmɨb. \q1 Nɨsed acɨk sɨkop kɨri okok, bɨ God Mɨnɨm esek agelɨgɨpal okok, \q2 kɨrop aknɨb rek gölɨgɨpal. \s1 Kaual maual nɨbi okok kɨrop mɨdmagɨl lɨnɨmɨb \r (Mat 5:38-48) \p \v 27 “Pen bin bɨ mɨnɨm yad nɨŋebɨm sɨŋ aul. Kaual maual nɨbi okok kɨrop mɨdmagɨl lɨnɨmɨb. Bin bɨ nɨbep mɨlɨk yapek nɨpal okok kɨrop dɨ tep gɨnɨmɨb. \v 28 Bin bɨ nɨbep ag juenɨmel, God kɨrop kod mɨdeŋ, agɨl, nop sobok gɨnɨmɨb. Bin bɨ nɨbep gɨ tɨmel genɨmel, kɨrop God nop sobok gɨnɨmɨb. \v 29 Pen bin bɨ ognap nɨbep mɨkem pɨs kɨd pakenɨmel, adɨk gem, pɨs kɨd abe paknɨmel. Pen bin bɨ ognap kolsior nɨbep ak denɨmel, sior ak rek abe dɨm, agɨl, abramek ñɨnɨmɨb. \v 30 Bin bɨ ognap tap ma mɨdonɨmɨŋ asɨb agenɨmel, kɨrop ñɨnɨmɨb. Pen tap nɨbi alap nɨŋɨl denɨmel, cɨnop adɨk ñɨm, agɨl, ma agnɨmɨb. \v 31 Cɨnop gɨlaŋ agɨl gos nɨŋebɨm rek ak, nɨbi ke bin bɨ ognap okok kɨrop ak rek nep gɨnɨmɨb. \p \v 32 “Bin bɨ nɨbep mɨdmagɨl lɨpal okok nep mɨdmagɨl lɨnɨgabɨm ak, God nɨbep titi gɨl nɨŋek, tep gɨnɨgab? Bin bɨ tap si tap tɨmel gɨpal okok, bin bɨ kɨri ke okok ak rek nep pen pen mɨdmagɨl lɨpal. \v 33 Pen bin bɨ nɨbep dɨ tep gɨpal okok nep kɨrop dɨ tep gɨnɨgabɨm ak, God nɨbep titi gɨl nɨŋek, tep gɨnɨgab? Gɨnɨgabɨm nɨbak, bin bɨ tap si tap tɨmel gɨpal okok gɨpal rek nep gɨnɨgabɨm. \v 34 Tap ñon pen ñɨnɨgal, agɨl, gos ak nep nɨŋɨl tap ñɨnɨgabɨm ak, God nɨbep titi gɨl nɨŋek, tep gɨnɨgab? Gɨnɨgabɨm nɨbak, bin bɨ tap si tap tɨmel gɨpal okok gɨpal rek nep gɨnɨgabɨm. \v 35 Nɨb ak, kaual maual nɨbi okok mɨdmagɨl lɨl, kɨrop gɨ tep gɨl, tap abramek ñɨnɨmɨb. Cɨnop pen ñɨnɨgal, agɨl, gos ar ak ma nɨŋnɨmɨb. Nɨg genɨgabɨm ak, God kɨlɨs yɨb ar i alaŋ mɨdeb ak, ñɨ pai ne mɨdenɨgabɨm. Ne geb rek gɨnɨgabɨm ak me, nɨbep saköl ma gɨl, pen tep ñɨnɨgab. God ne bin bɨ tap si tap tɨmel gɨpal okok abe, bin bɨ nop, tep gɨp, ma apal okok abe, kɨrop ak rek nep gɨ tep gɨp. \v 36 Nap nɨbi bin bɨ yɨmɨg nɨŋɨl dɨ tep gɨp rek, nɨbi ak rek nep bin bɨ yɨmɨg nɨŋɨl dɨ tep gɨnɨmɨb. \s1 Bin bɨ okok kɨrop mɨnɨm kɨb ma agnɨmɨb \p \v 37 “Nɨbi bin bɨ ognap, ‘Nɨg nɨg gɨpɨm rek, nɨbi bin bɨ tɨmel mɨdebɨm,’ ma agenɨgabɨm ak, God nɨbep pen ak rek nep, ‘Nɨg nɨg gɨpɨm rek, nɨbi bin bɨ tɨmel mɨdebɨm,’ agɨl ma agnɨgab. Nɨbi bin bɨ ognap mɨnɨm kɨb agɨl, ‘Nɨbi bin bɨ tɨmel, pen dɨnɨgabɨm,’ ma agenɨgabɨm ak, God nɨbep pen ak rek nep mɨnɨm kɨb agɨl, ‘Nɨbi bin bɨ tɨmel, pen dɨnɨgabɨm,’ agɨl ma agnɨgab. Bin bɨ okok nɨbep gɨ tɨmel genɨgal ak nɨŋɨl yem genɨgabɨm ak, God tap tɨmel nɨbi gɨpɨm ak, ak rek nep nɨŋɨl yem gɨnɨgab. \v 38 Tap nɨbi okok bin bɨ okok kɨrop abramek ñenɨgabɨm ak, God nɨbep pen ak rek nep abramek yɨb ñɨnɨgab. Nɨbi sɨkel tari rek dɨl bin bɨ okok kɨrop tap nonɨm lɨ ñɨnɨgabɨm ak rek, God sɨkel nɨbak nep dɨ nɨbep ak rek nep tap nonɨm lɨ ñɨnɨgab,” agak. \p \v 39 Pen Jisas mɨnɨm alap sɨd tɨkɨl agak, “Bɨ udɨn kwoi gɨnɨgab alap, bɨ udɨn kwoi alap nop, kanɨb nɨb nɨb mɨdeb, agɨl, ma yomnɨgab. Tari gɨnɨg: ne nɨg gek, omalgɨl kau mɨgan eyaŋ ap yap paknɨgair. \v 40 Bin bɨ skul apal okok, am skul apal won ak, ag ñeb bɨ kɨri okok kɨrop ar alaŋ ma mɨdebal. Pen kɨsen skul ak ag tep gɨl ag saknɨgal ak, ag ñeb bɨ kɨri okok eip adɨp adɨp mɨdenɨgal. \p \v 41 “Pen tari gɨnɨg mab bog udɨn nɨbep ke pak karɨkɨl mɨdeb ak nɨŋ agɨl mer, namam tap acɨp udɨn ne mɨdeb ak nep nɨŋ agebɨm? \v 42 Mab bog kɨb udɨn nɨbep pak karɨkɨl mɨdeb ak ned dɨ yokem, udɨn nɨbi udɨn yɨb lek, kɨsen namam tap acɨp sɨkol udɨn ne mɨdeb ak, dɨ yokɨn, agɨl agnɨmɨb,” agak. \s1 Mab tep pɨleb, mab tɨmel pɨleb \p \v 43 “Pen mab tep alap magɨl tɨmel alap ma pɨlnɨgab; pen mab tɨmel alap magɨl tep alap ma pɨlnɨgab. \v 44 Nɨb ak, mab okok magɨl pɨlnɨgab ak nep nɨŋɨl, mab ak tep, mab ak tɨmel, agɨl, nɨŋnɨgal. Nag mɨgoñɨb ak kɨyau magɨl ma pɨlnɨgab. Nag gablog ak tapok magɨl ma pɨlnɨgab. \v 45 Bin bɨ tep okok, cɨbur gos mɨdmagɨl nab kɨri adaŋ tep mɨdeb rek, gɨ tep gɨpal. Bin bɨ tɨmel okok, cɨbur gos mɨdmagɨl nab kɨri adaŋ tɨmel mɨdeb rek, gɨ tɨmel gɨpal. Pen bin bɨ tigep bin bɨ rek mɨdebal ak, mɨnɨm agnɨgal ak nep peyɨg nɨŋɨl, bin bɨ okok tep, bin bɨ okok tɨmel, agɨl, nɨŋnɨgabɨn. \s1 Bɨ omal karɨp omal gɨrek \r (Mat 7:24-27) \p \v 46 “Yɨp Bɨ Kɨb cɨn, Bɨ Kɨb cɨn, apɨm ak pen tari gɨnɨg mɨnɨm agebin ar ak ma gɨpɨm? \v 47 Bin bɨ mɨnɨm yad ak nɨŋɨl, agebin rek gɨpal okok, mɨnɨm agnɨg gebin aul rek mɨdebal. \v 48 Bin bɨ mɨnɨm yad ak nɨŋɨl, agebin rek gɨpal okok, bɨ karɨp gɨ lɨnɨg gɨnɨgab, kau par dɨl, karɨp sap kab ar sɨŋak dɨ pɨŋɨl tep gɨl, karɨp ar nɨbak nep gɨ lɨnɨgab rek mɨdebal. Nɨg gek, ñɨg ulɨk apɨl, karɨp sek pag jɨsɨpɨk masɨpɨk gɨ dad amnɨm ag mer nɨŋɨl, karɨp gɨ tep gɨnɨgab nɨbak kɨlɨs gɨl nep mɨdenɨgab. \v 49 Pen bin bɨ mɨnɨm yad ak nɨŋɨl, agebin rek ma gɨpal okok, bɨ karɨp gɨ lɨnɨg gɨnɨgab, kau par ma dɨl, karɨp sap ma pɨŋɨl, yokop karɨp lɨm ar ar sɨŋak gɨ lɨnɨgab rek mɨdebal. Nɨg gek, ñɨg ulɨk apɨl, karɨp sek pag jɨsɨpɨk masɨpɨk gɨ dad amnɨm, agɨl, magɨl nɨbak nep karɨp sek pɨs nep dad amek, lɨm cög nep mɨdenɨgab. \c 7 \s1 Jisas bɨ wög gɨ ñeb alap gek komɨŋ lak \r (Mat 8:5-13) \p \v 1 Jisas bin bɨ nɨb okok kɨrop mɨnɨm nɨbak ag ñɨ dai juɨl, taun sɨkol Kapaneam amnak. \v 2-3 Pen taun nɨbak, bɨ kɨb ami sɨkop koŋai nep kod mɨdolɨgɨp bɨ alap mɨdek. Bɨ ognap Jisas ap Kapaneam mɨdeb agel, mɨnɨm nɨbak nɨŋɨl, Rom ami bɨ kɨb Juda bɨ mɨnɨm tɨg bɨlokep ognap ag yokɨl agak, “Bɨ mɨñ wög gɨ ñeb tep yɨb yad alap tap gɨp kɨmnɨg geb nɨŋɨl nɨbi am Jisas nop ag nɨŋɨl poŋ dɨl dapem, nop gek komɨŋ laŋ,” agak. \v 4-5 Agek, kɨri Jisas mɨdek sɨŋak amjakɨl, nop mɨnɨm kɨlɨs neb neb gɨlɨg gɨ aglak, “Ami bɨ kod mɨdep bɨ kɨb alap, bɨ tep yɨb. Cɨnop Juda bin bɨ okok mɨdmagɨl lɨl per kod mɨd tep gɨp. Mogɨm gep karɨp cɨnop alap gɨ lak. Nɨb ak, nak amɨl bɨ mɨñ wög gɨ ñeb ne ak gek komɨŋ lɨnɨmɨŋ,” aglak. \p \v 6 Kɨri agelak nɨŋɨl Jisas kɨrop eip amɨl amɨl karɨp sɨŋak ulep sɨŋak amlɨg gel nɨŋlɨg gɨ, ami bɨ kod mɨdep nɨbak bɨ nɨŋeb ne ognap ag yokek, am Jisas nop nabɨŋ pakɨl aglak, “Bɨ ami kod mɨdep bɨ cɨn ak nep ageb, ‘Bɨ Kɨb, yad bɨ tep mer, karɨp yad ak tob yur ma onɨmɨn. \v 7 Yad bɨ tep rek nep nɨnɨm, pen yad nɨpin, God nak eip mɨdeb rek, “Komɨŋ laŋ,” mɨnɨm ak nep agenɨmɨn, bɨ yad tap gɨp nɨbak komɨŋ lɨnɨmɨŋ. \v 8 Bɨ kɨb yɨb alap yɨp kod mɨdeb; yad ke pen ami bɨ okok kɨrop kod mɨdɨl, “Amnɨm!” agen ambal; “Owɨm!” agen opal; “Wög nɨbak gɨm!” agen gɨpal,’ ageb,” aglak. \p \v 9 Nɨb agel, Jisas, bɨ nɨbak gos ne ke nɨŋɨl nɨb agɨp, agɨl, wal agɨl, bin bɨ nop kɨsen gɨl apelak okok kɨrop agak, “Ami bɨ Rom nɨb ak, yɨp nɨŋ dɨ kɨlɨs gɨp. Ne gɨp nɨbak, Isrel bɨ alap aknɨb rek gɨp yad ma nɨpin yɨb,” agak. \p \v 10 Pen ami bɨ kod mɨdep bɨ ak, bɨ ne okok adɨk gɨ amɨl nɨŋlak, bɨ tap gak nɨbak bɨr komɨŋ lak. \s1 Jisas bin kaŋɨl ñɨ ne kɨmak ak nop gek, komɨŋ amnak \p \v 11 Ñɨn nab nɨbak nep, Jisas eip bɨ ne okok eip Nen taun amnɨlak. Bin bɨ okok koŋai yɨb nep eip amnɨlak. \fig caption|alt="widow's son carried for burial" src="ubsb-14b.tif" size="col" ref="7:11-17" \fig* \v 12 Taun kɨjoŋ wagɨn ulep sɨŋak amjakel nɨŋlɨg gɨ, bin kaŋɨl alap ñɨ nokɨm ne tɨk dowak kɨmak ak, cɨp se yɨr ar lɨl dapelak. Bin bɨ koŋai nep taun nɨbak nɨb apɨl bin nɨbak eip apelak. \v 13 Jisas bin kaŋɨl nɨbak nop nɨŋek, yɨmɨg gek agak, “Sɨl ma agan,” agak. \v 14 Nɨb agɨl, ne amɨl cɨp se yɨr ar lɨ dapelak mab ak dɨ nɨŋek nɨŋlɨg gɨ, bɨ yɨr ar dapelak okok wös gɨlak. Jisas bɨ praj kɨmak ak nop agak, “Ñɨ aul, nep agebin, warɨkan!” agak. \v 15 Nɨb agek, ñɨ warɨkɨl bɨsɨg gɨl mɨnɨm agek nɨŋlɨg gɨ, Jisas nonɨm nop, ñɨ nak ak, agɨl, dɨ ñak. \p \v 16 Pen bin bɨ nɨŋ mɨdelak okok magɨlsek pak ju dɨl, God yɨb nop ak dap ranlɨg gɨ aglak, “God mɨnɨm agep bɨ kɨb yɨb cɨnop owɨp. God cɨnop gɨ ñɨnɨg owɨp,” aglak. \p \v 17 Jisas gak nɨbak nɨŋɨl, kesɨm del, mɨnɨm nɨbak Juda bin bɨ karɨp lɨm kɨri tɨgoŋ tɨgoŋ amɨl, karɨp lɨm ke tɨgoŋ tɨgoŋ magɨlsek amnak. \s1 Jon Bɨ Ñɨg Pak Ñeb bɨ ne omal Jisas nɨŋnɨg amnɨrek \p \v 18 Jon bɨ ne okok, Jisas gak rek magɨlsek nɨŋɨl, am Jon nop ag ñel, bɨ ne omal agek aperek agak, \v 19 “Nɨri mal amɨl Bɨ Kɨb nop ag nɨmir, ‘Nak Mesaia per kod mɨdobɨn ak nep opan aka bɨ ke nɨb alap sek kod mɨdojɨn?’ agnɨmir,” agak. \p \v 20 Agek, bɨ omal Jisas mɨdek sɨŋak amɨl agrek, “Jon bɨ ñɨg pak ñeb ak cɨrop bɨ mal agɨp, ‘Nɨri mal amɨl Bɨ Kɨb ag nɨmir, “Nak Mesaia per kod mɨdobɨn ak nep opan aka bɨ ke nɨb alap sek kod mɨdojɨn,” agnɨmir,’ agɨl, cɨrop mal ag yokek, nep ag nɨŋnɨg apobɨr me aul,” agrek. \p \v 21 Pen kɨri mal nɨb agɨl nɨŋ mɨder nɨŋlɨg gɨ, Jisas bin bɨ koŋai nep tap ar ke ke gak okok gek komɨŋ lak; bin bɨ koŋai nep mɨñak gak okok gek komɨŋ lak; bin bɨ koŋai nep kɨjeki kɨyob ñɨlɨk abaŋ ñag mɨdek okok gek komɨŋ lak; bin bɨ koŋai nep udɨn kwoi gak okok gek udɨn ñɨl nɨŋlak. \v 22 Nɨg gɨl, Jisas bɨ nɨb omal kɨrop agak, “Nɨri mal adɨk gɨ amɨl Jon nop agnɨmir, ‘Cɨr am nɨpɨr, bɨ nɨbak bin bɨ udɨn kwoi gɨp okok gek udɨn ñɨl nɨŋebal; bin bɨ tob pɨs nep tɨmel gɨp okok gek kauyaŋ ajebal; bin bɨ mɨb goŋ soi sapeb lɨp okok gek mɨlep gɨp; bin bɨ tɨmɨd mɨgan pɨlɨŋ gɨp okok gek mɨnɨm peyɨg nɨŋebal; bin bɨ kɨmbal okok gek komɨŋ mɨdebal; bin bɨ yɨm gep rek okok mɨnɨm tep ak ageb nɨŋebal. \v 23 Bin bɨ yɨp gos nɨŋɨl cɨg gɨlɨg gɨ nep mɨdenɨgal okok, mɨñ mɨñ yɨb gɨnɨgal,’ agnɨmir,” agak. \p \v 24 Nɨb agek, bɨ Jon mɨnɨm dad orek bɨ omal adɨk gɨ amer nɨŋlɨg gɨ, Jisas ne, Jon nop mɨnɨm ar ak kesɨm dɨl bin bɨ mɨdelak okok kɨrop agak, “Nɨbi ned mɨñ mab kab nep mɨdeb nab sɨŋak ambek ñɨn ak, tari nɨŋnɨg ambek? Nɨbi sɨd par nokɨm alap yɨgen dɨ kaun gɨ adaŋ aul gɨp alap nɨŋnɨg ambek? \v 25 Nɨbi tari nɨŋnɨg ambek? Bɨ walɨj tep yɨb yɨmɨb alap nɨŋnɨg ambek? Nɨbak mer. Bɨ walɨj tep yɨb dɨl, tap tep tep dɨn, agɨl gos nɨpal okok, bɨ kɨb karɨp okok nep kɨnbal. \v 26 Pen nɨbi tari nɨŋnɨg ambek? God mɨnɨm agep bɨ alap nop nɨŋnɨg ambek aka? Nɨŋɨd me, God mɨnɨm agep bɨ alap nop nɨŋnɨg ambek, pen bɨ Jon nɨpek ak ne wög ar ke nɨb gɨnɨg owak. \v 27 Bɨ Jon nɨbak me, bɨrarɨk nep God Mɨnɨm ak ñu kɨl tɨkɨl aglak, \q1 ‘Bɨ mɨnɨm agep yad ak ag yoken, ned amɨl, \q2 bin bɨ okok kɨrop ag ñɨ tep gɨnɨgab; \q1 kɨsen nak ke ag yoken nɨnɨgan,’ agɨl ñu kɨl tɨklak. \m \v 28 Nɨbep agebin, bin bɨ ned mɨdelɨgɨpal okok abe, bin bɨ mɨñi mɨdebal okok abe, magɨlsek bin bɨ yokop, Jon bɨ kɨb. Pen God bin bɨ yokop okok dɨl, karɨp lɨm ne seb kab ar alaŋ sɨŋak kod mɨdenɨgab bin bɨ okok, kɨri Jon rek ma mɨdenɨgal; kɨri bin bɨ kɨb mɨdenɨgal,” agak. \p \v 29 Bin bɨ okok, bɨ takɨs dep okok sek, ned Jon nop apel, kɨrop magɨlsek ñɨg pak ñak. Nɨg gek, Jisas mɨnɨm agak ak nɨŋɨl aglak, “God kanɨb ne nep yɨpɨd gɨl mɨdeb,” aglak. \v 30 Pen bɨ Perisi okok abe, bɨ lo mɨnɨm ag ñeb bɨ kɨb okok abe, kɨri tari tari gɨlaŋ, God agak mɨnɨm ak gos kɨri ke nɨŋɨl yo sɨj rɨmel nɨŋɨl, Jon cɨnop ñɨg pak ñaŋ, agɨl, ma olak. \p \v 31-32 Pen Jisas bin bɨ nɨb okok kɨrop mɨnɨm alap agɨl agak, “Bin bɨ mɨñi ñɨn aul mɨdebɨm okok yad nɨpin, kɨri ñɨ pai sɨkol okok, bin bɨ mogɨm gep kau sɨŋak bɨsɨg gɨl, ñɨ pai sɨkol ognap meg mɨgan dap ranɨl ag amɨl apɨl gɨl apal, ‘Cɨn akɨl pɨgon, nɨbi tari gɨnɨg kogɨm ma papɨm? Pen kɨmep sɨl agep rek alap agon, nɨbi tari gɨnɨg sɨl ma apɨm?’ apal rek ak, nɨbi gɨpɨm. \v 33 Tari gɨnɨg: Jon bɨ ñɨg pak ñeb ak apɨl, tap magɨl ma ñɨbɨl, ñɨg wain ma ñɨbɨl gek, nɨbi nop ag juɨl apɨm, ‘Bɨ kɨjeki kɨyob ñɨlɨk abaŋ ñagɨp mɨdeb ak,’ apɨm. \v 34 Pen mɨñi yad Bɨ Ñɨ ne apɨl, tap ñɨbɨl, ñɨg wain ñɨbɨl gen, yɨp ag juɨl agebɨm, ‘Tap koŋai ñɨbɨl, ñɨg wain ñɨbɨl geb ak me, ne bin bɨ tap si tap tɨmel gɨpal bɨ okok, bɨ takɨs dep bɨ okok, bɨ kɨri alap mɨdeb ak,’ agɨl agebɨm. \v 35 Pen bin bɨ God Mɨnɨm tep ak nɨŋ dɨl, kɨsen gɨl, gɨ tep gɨl, mɨd tep genɨgal ak, bin bɨ okok kɨrop nɨŋɨl agnɨgal, God Mɨnɨm ak mɨnɨm nɨŋɨd yɨb, agnɨgal,” agak. \s1 Bɨ si dolɨgɨp bin alap \p \v 36 Bɨ Perisi alap yɨb ne Saimon. Ne Jisas nop agak, “Nak onɨmɨn karɨp yad ak tap magɨl ñɨŋɨr,” agak. Agek, Jisas karɨp ne ak amɨl tap magɨl ñɨbel nɨŋlɨg gɨ, \v 37 bin taun nɨbak mɨdɨl tap si tap tɨmel golɨgɨp mɨnɨm alap agel nɨŋak, Jisas bɨ Perisi karɨp amɨl eip tap ñɨberek. Nɨb ak nɨŋɨl, ñɨg ki tep owep kab barol dɨ tɨm lɨlak alap dapɨl, \v 38 Jisas mɨdek kɨd ken okok apɨl, tob wagɨn sɨŋak sɨl ag mɨdek. Nɨg gɨl sɨl agek nɨŋlɨg gɨ, udɨn ñɨg ak pɨg gɨ rɨk Jisas tob ar eyaŋ yapek, kɨmkas ne ak dɨ lɨlɨg gɨ yoklɨg gɨ, tob kɨd ne ak bom sɨlokɨl, mɨlɨk ñɨbɨl, ñɨg ki tep owep nɨbak tob kɨd ne ar sɨŋak soŋ gɨ lɨ ñak. \v 39 Nɨg gek, bɨ Perisi Saimon ak, gos magɨl nab ne ak nep gos nɨŋɨl ne ke agak, “Bɨ nɨbaul bɨ God mɨnɨm agep yɨpɨd gɨl mɨdobkop, bin nɨbaul ne tap si tap tɨmel gɨp bin tɨmel alap apɨl nop dɨ nɨŋeb ak tɨk dam nɨpkop,” agak. \p \v 40 Jisas pen, bɨ Perisi gos nɨŋak nɨbak nɨŋɨl, nop agak, “Saimon, mɨnɨm yad nokɨm alap mɨdeb nep ag ñɨnɨg gebin,” agak. \p Agek, Saimon agak, “Mɨnɨm ag ñeb bɨ yad, mɨnɨm nɨbak agan,” agak. \p \v 41 Agek, Jisas mɨnɨm sɨd tɨkɨl agak, “Bɨ alap warɨkɨl, bɨ omal kɨrop bɨ alap paip hadred (500) denariai ñɨl, alap pipti denariai (50) ñɨnɨgab. \v 42 Pen kɨsen bɨ nɨb omal pen ñeb rek ma lek, bɨ mani ñɨnɨgab nɨbak kɨrop mal agnɨgab, ‘Yem gir. Mani nɨrep mal ñɨbin ak, pen ñɨr, agɨl gos ak ma nɨŋnɨmir,’ agnɨgab. Nɨb agek, bɨ an bɨ nɨbak nop mɨdmagɨl yɨb lɨnɨgab, bɨ tap dai kɨb mɨdenɨgab ak aka bɨ tap dai sɨkol mɨdenɨgab ak?” agak. \p \v 43 Agek, Saimon agak, “Gos yad nɨŋebin ak, bɨ tap dai kɨb mɨdenɨgab ak,” agak. \p Agek, Jisas agak, “Nɨŋɨd yɨb ageban,” agak. \v 44 Nɨb agɨl, Jisas adɨk gɨl bin ak nop nɨŋɨl, Saimon nop agak, “Bin aul nop nɨŋan. Yad karɨp ñɨlɨk mɨgan nep aul apesin, nak ñɨg alap dɨl tob kɨd yɨp lɨg gɨ yokep ognap ma ñɨban, pen bin nɨbaul, udɨn ñɨg ne ak pɨg gɨ rɨk yapɨl tob yad ñɨg lek, kɨmkas ne dɨl lɨlɨg gɨ yokɨp. \v 45 Nak yɨp tɨg bom ma sɨlokpan, pen bin aul, yad karɨp ñɨlɨk mɨgan nep apjakesin won ak tɨkek, ne tob kɨd yad tɨg bom sɨloklɨg gɨ nep mɨdeb. \v 46 Yɨp wel nabɨc cög alaŋ ma lɨ ñɨban, pen bin aul ne tob kɨd yad ñɨg ki tep owep ak soŋ gɨ lɨ ñɨb. \v 47 Nɨb ak, nep agebin, bin nɨbaul tap si tap tɨmel koŋai nep gɨp ak nɨŋɨl yem gebin. Nɨb ak, ne yɨp pen mɨdmagɨl yɨb leb. Pen bin bɨ tap si tap tɨmel sɨkol sɨkol gɨpal okok nɨŋɨl yem gen, yɨp pen mɨdmagɨl sɨkol sɨkol lɨpal,” agak. \p \v 48 Pen Jisas nɨb agɨl bin nɨbak nop agak, “Tap si tap tɨmel gɨpan okok nɨŋɨl kɨrɨg gebin,” agak. \p \v 49 Nɨb agek, bɨ ne eip tap ñɨbelak okok, kɨri ke ag nɨŋ ag nɨŋ gɨl aglak, “Bɨ nɨbaul tari gɨnɨg, ‘Tap si tap tɨmel gɨpan okok nɨŋɨl kɨrɨg gebin,’ ageb?” aglak. \p \v 50 Nɨb agelak ak pen Jisas bin nɨbak nop agak, “Gos nak ke ak nep nɨŋ dɨl, tap si tap tɨmel gɨpin okok Jisas nɨŋɨl kɨrɨg gaŋ, agɨl opan rek, tap si tap tɨmel gɨpan okok nɨŋɨl kɨrɨg gɨpin. Nak amɨl, God ñɨnmagɨl arak ar ne ak mɨdenɨmɨn,” agak. \c 8 \s1 Bin ognap Jisas eip amnɨlak \p \v 1 Pen kɨsen ñɨn nab nɨb sɨŋak, Jisas bɨ ne aknɨb umɨgan alaŋ eip taun okok abe, karɨp tɨrɨg tɨroŋ okok abe amɨl, God bin bɨ ne dɨl kod mɨdenɨgab mɨnɨm tep ak, bin bɨ okok kɨrop ag ñak. \v 2 Pen ñɨn nɨbak, bin ognap kɨjeki kɨyob ñɨlɨk sek mɨdelak okok Jisas gek komɨŋ lak, ognap tap gak okok gek komɨŋ lak, nɨŋɨl bin nɨb okok ognap Jisas eip ajölɨgɨpal. Bin nɨb okok yɨb kɨri me, alap Maria Magdala agölɨgɨpal. Kɨjeki kɨyob ñɨlɨk aknɨb ar oŋɨd bin nɨbak nab adaŋ mɨdɨl söŋ amnɨlak. \v 3 Bin alap Joana. Nɨgmɨl ne yɨb ak Kuja. Ne kiŋ Herod karɨp tap ne okok kod mɨdolɨgɨp. Bin alap Susana. Pen bin ognap sek koŋai nep eip ajölɨgɨpal. Bin nɨb okok kɨri magɨlsek mani kɨri ke dɨl, tap magɨl tau dapɨl, Jisas bɨ ne okok eip tap magɨl jɨm ñɨl ñɨb ajölɨgɨpal. \s1 Goñbɨl magɨl rek ak, mɨnɨm sɨd tɨkɨl agak \r (Mat 13:1-9; Mak 4:1-9) \p \v 4 Bin bɨ taun ke ke, yakam ñon kɨb yɨb okok nɨb okok nɨb Jisas nop nɨŋnɨg apel nɨŋlɨg gɨ, bin bɨ ned olak okok kɨrop mɨnɨm alap sɨd tɨkɨl agak, \p \v 5 “Bɨ alap, goñbɨl magɨl tanaŋ, agɨl, goñbɨl magɨl ak dam wög dai okok yoknɨgab. Ognap wög dai ameb majɨl okok yapek, bin bɨ talak gɨ amɨl apɨl gel, yakɨr okok pen ap nɨŋɨl ñɨŋnɨgal. \v 6 Pen yɨŋ ognap kab ar lɨm sɨkol sɨkol mɨdenɨgab okok yapɨl, marɨp gɨnɨgab ak pen kab lɨm sɨŋak ñɨg ñɨg sek ma mɨdenɨgab ak me, pɨs nep mɨlep gɨnɨgab. \v 7 Pen yɨŋ ognap nag kɨlɨkasɨk nab okok yapek, nag nɨbak sau gɨ pak ñɨbek, tan tep ma gɨnɨgab. \v 8 Pen yɨŋ ognap lɨm tep sɨŋak yapɨl, tan tep gɨl, magɨl koŋai yɨb nep pɨlnɨgab. Nokɨm nokɨm magɨl ñɨn juɨl aknɨb mamɨd alaŋ pɨlnɨgab,” agak. \p Jisas kɨrop nɨb agɨl agak, “Nɨbi bin bɨ gos tɨmɨd mɨdonɨmɨŋ okok, mɨnɨm agebin aul tɨmɨd lɨ nɨŋ tep gɨnɨmɨb,” agak. \s1 Jisas, goñbɨl magɨl ak mɨnɨm sɨd tɨkɨl agak ak, mɨnɨm wagɨn ak agak \p \v 9 Jisas mɨnɨm sɨd tɨkɨl kesɨm nɨbak agek, bɨ ne okok nop ag nɨŋɨl aglak, “Mɨnɨm sɨd tɨkɨl agesan nɨbak, mɨnɨm wagɨn ak titi gɨl rek mɨdeb?” aglak. \v 10 Agelak, Jisas kɨrop agak, “God bin bɨ ne dɨl kod mɨdenɨgab mɨnɨm we gɨl mɨdolɨgɨp ak, God nɨbep gos ñek nɨŋebɨm, pen bin bɨ ognap okok, yad kɨrop mɨnɨm sɨd tɨkɨl nep agen, \q1 ‘kɨri nɨŋɨl ma nɨŋnɨmel, \q2 mɨnɨm magɨl peyɨg nɨŋɨl mɨnɨm wagɨn ma nɨŋ dɨnɨmel.’ \p \v 11 Pen mɨnɨm sɨd tɨkɨl tap yɨŋ rek agesin ak, God Mɨnɨm ar ak agesin. \v 12 Yɨŋ ognap yonɨgab wög dai ameb majɨl ar sɨŋak agesin ak, bin bɨ okok God Mɨnɨm ak nɨŋnɨgal ak pen Seten gos tɨmel nɨŋɨl, kɨri God Mɨnɨm ak nɨŋ del, God kɨrop dɨ komɨŋ yoknɨgab ak tɨmel gɨp, agɨl, apɨl God Mɨnɨm gos kɨrop nab adaŋ mɨdeb ak tɨg ju dek, saköl gɨnɨgal, agɨl agesin. \v 13 Pen yɨŋ ognap yonɨgab kab ar lɨm sɨkol sɨkol mɨdenɨgab okok agesin ak, bin bɨ okok God Mɨnɨm ak nɨŋɨl, mɨñ mɨñ gɨlɨg gɨ, mɨnɨm nɨbak nɨŋ dɨnɨgal ak pen nɨŋ dɨ kɨlɨs ma gɨnɨgal rek, mɨker ognap apek saköl gɨl kɨrɨg gɨnɨgal, agɨl agesin. \v 14 Pen yɨŋ ognap yonɨgab nag kɨlɨkasɨk nab okok agesin ak, bin bɨ okok God Mɨnɨm ak nɨŋnɨgal ak pen kɨsen mɨnɨm mɨker aka mani kɨb tap okok aka mɨñ mɨñ gep ar ak nep gos nɨŋɨl, God Mɨnɨm nɨŋ dɨ kɨlɨs ma gɨnɨgal, agɨl agesin. \v 15 Pen yɨŋ ognap lɨm tep ar sɨŋak yapɨl, tan tep gɨl, magɨl koŋai yɨb nep pɨlnɨgab agesin ak, bin bɨ okok God Mɨnɨm ak nɨŋɨl, nɨŋ dɨ kɨlɨs yɨb gɨl, gɨ dam dam, tap magɨl tep pɨlnɨgab, agɨl agesin,” agak. \s1 Sɨp dagɨl we ma gep \p \v 16 Jisas nɨb agɨl agak, “Bin bɨ okok sɨp dagɨl tin cög mɨgan aka abañ ar kɨnbal ak mok okpi okok we ma gɨnɨgal. Ar sɨŋak alaŋ tɨk lel melɨk gek, bin bɨ okok karɨp ñɨlɨk mɨgan nɨbak apɨl melɨk nɨbak nɨŋnɨgal. \p \v 17 “Ak rek nep me, tap tari tari we gɨl mɨdeb okok, magɨlsek mɨseŋ lɨnɨgab; tap tari tari karɨkɨl mɨdeb okok, magɨlsek dɨ melɨk geb sɨŋak lɨnɨgab. \p \v 18 “Nɨb ak, mɨnɨm agebin ak nɨŋ tep gɨnɨmɨb. Bin bɨ mɨnɨm nɨŋɨl, nɨŋ dɨnɨgal okok, mɨnɨm tep ognap sek nɨŋnɨgal; pen bin bɨ mɨnɨm nɨŋɨl ma nɨŋ dɨnɨgal okok, sɨkol sɨkol nɨŋɨn agɨl nɨpal ak sek, pɨs nep kɨr gɨnɨgab. \s1 Jisas nonɨm nɨmam sɨkop okok \r (Mat 12:46-50; Mak 3:31-35) \p \v 19 Pen ñɨn nɨbak nep, Jisas nonɨm eip, nɨmam kɨsen ne okok eip, Jisas nop nɨŋnɨg olak. Apɨl nɨŋlak, karɨp ñɨlɨk mɨgan nɨb eyaŋ Jisas bin bɨ tɨbɨk dɨl mɨdelak nɨŋɨl mɨs okeyaŋ mɨdelak. \v 20 Nɨg gel, bin bɨ karɨp ñɨlɨk mɨgan ap mɨdelak okok nɨŋɨl, bɨ alap Jisas nop agak, “Nanɨm namam nak okok nep nɨŋnɨg ap mɨdebal söŋ eyaŋ,” agak. \p \v 21 Agek, Jisas agak, “Bin bɨ God Mɨnɨm ak nɨŋɨl kɨsen gɨpal bin bɨ okok me, ami yad, mam yad mɨdebal,” agak. \s1 Jisas agek, yɨgen kɨb dek ak kɨr gak \r (Mat 8:23-27; Mak 4:35-41) \p \v 22 Pen ñɨn alap, Jisas bɨ ne okok kɨrop agɨl agak, “Ñɨg Cöb Galili juɨl pɨs kɨdadaŋ amnɨn,” agɨl, ñɨg magöb dɨl amnɨlak. \v 23 Pen nab okok amel nɨŋlɨg gɨ, Jisas ne wɨsɨn kɨn amnak. Wɨsɨn kɨnek won ak, yɨgen asad kɨb yɨb apɨl ñɨg nab nɨbak dɨl, ñɨg pag ñɨg magöb mɨgan ak apek, kɨmnɨmel rek nep lak. \v 24 Nɨg gek, bɨ ne okok apɨl, Jisas nop kaun gel warɨkek aglak, “Bɨ Kɨb! Cɨn magɨlsek kɨmnɨg gobɨn!” aglak. \p Agelak, Jisas yɨgen dek ak abe, ñɨg pag apek ak abe ag gek, won nɨbak nep yɨgen ak kɨr gɨl, ñɨg ak ulekɨl, ned mɨdek rek mɨdek. \v 25 Pen Jisas bɨ ne okok kɨrop agak, “Nɨbi ti gɨnɨg yɨp ma nɨŋ dɨpɨm?” agak. \p Agek, kɨri pɨrɨkɨl kɨb gaul gɨl, kɨri ke ag nɨŋ ag nɨŋ gɨl aglak, “Bɨ nɨbaul bɨ an? Ne agek, yɨgen abe, ñɨg kɨb abe mɨnɨm ne ageb rek nep geb,” aglak. \s1 Bɨ kɨjeki kɨyob ñɨlɨk sek ak, Jisas gek, komɨŋ lak \r (Mat 8:28-34; Mak 5:1-20) \p \v 26 Ñɨg magöb dɨl, amɨl Ñɨg Cöb Galili nab sɨŋak amɨl amɨl, karɨp lɨm Gerasa bin bɨ mɨdelɨgɨpal pɨs kɨdadaŋ amnɨlak. \v 27 Pen Jisas ñɨg magöb ak kɨrɨg gɨl, ñɨg cöb gol sɨŋak kab kɨlɨp ar sɨŋak tob tau gek nɨŋlɨg gɨ, magɨl nɨbak nep, kɨjeki kɨyob ñɨlɨk abaŋ ñag mɨdelak bɨ alap, taun nɨbak nɨb apɨl, Jisas nop nabɨŋ pakak. Bɨ nɨbak ne magɨl nep mɨdɨl, karɨp yɨb ñɨlɨk mɨgan ak ma kɨnolɨgɨp; cɨp tɨgel gölɨgɨpal kab mɨgan okok nep kɨn ajolɨgɨp. \v 28-29 Bɨ ne kod mɨdep okok, sen dɨl ñɨnmagɨl tob ne okok ñon gɨ kɨlɨs gölɨgɨpal ak pen kɨjeki tap okok apɨl kɨlɨs gel, sen lölɨgɨpal nɨb okok pɨg gɨ rɨkek, mɨñ mab nep nab okok per per amolɨgɨp. Pen bɨ nɨbak, Jisas nop nɨŋɨl wal agɨl, apɨl tob wagɨn sɨŋak yap pakak. Jisas kɨjeki kɨyob ñɨlɨk nop abaŋ ñaglak nɨb okok kɨrop agak, “Bɨ nɨbaul nop kɨrɨg gɨl söŋ amnɨm!” agak. Jisas nɨb agek, kɨjeki kɨyob ñɨlɨk nop abaŋ ñaglak bɨ ak, coco gɨl, mɨnɨm kɨb agɨl agak, “Nak Jisas, God Bɨ Kɨb ar i oklaŋ mɨdeb Ñɨ ne ak, yɨp tari gɨnɨg geban? Yɨp yur kɨb ma ñɨnɨmɨn!” agak. \p \v 30 Agek, Jisas agak, “Yɨb nak ak agan!” agak. Jisas agek, ne pen agak, “Yɨb yad ak Koŋai Nep,” agak. Kɨjeki kɨyob ñɨlɨk tap okok koŋai yɨb nep nop yɨpɨl sɨkɨl mɨdelak rek ak me, nɨb agak. \v 31 Pen kɨjeki kɨyob ñɨlɨk okok Jisas nop neb neb gɨl aglak, “Cɨnop agenɨmɨn, mab ke eyaŋ kau mɨgan kɨrɨŋ ma juɨp ak ma ag yoknɨmɨn!” aglak. \p \v 32 Nɨb agɨl, kaj koŋai yɨb nep amɨl ñɨbelak yokop pɨrbak nɨb okok nɨŋɨl, Jisas nop neb neb gɨl aglak, “Nak cɨnop agek, am kaj mɨdebal okdaŋ kɨrop yɨpɨl sɨkɨn,” agel, Jisas yau agak. \v 33 Jisas yau agek, kɨjeki kɨyob ñɨlɨk tap okok, bɨ ak nop kɨrɨg gɨl, am kaj nɨb okok kɨrop yɨpɨl sɨkel, kaj okok pɨg ju mak bak eyaŋ amɨl, gɨ dam ñɨg cöb nab eyaŋ pakɨl, ñɨg ñɨbɨl magɨlsek kɨm saklak. \p \v 34 Pen bɨ kaj mɨkelɨgɨpal okok, gak nɨbak nɨŋɨl, pɨg gɨ rɨkɨd ag amɨl, bin bɨ taun mɨdelak okok kɨrop ag ñɨl, amɨl bin bɨ karɨp lɨm taun ulep sɨŋak mɨdelak okok kɨrop ag ñɨlak. \v 35 Ag ñel, tap nɨbak tari geb agebal, agɨl, apɨl nɨŋlak, bɨ kɨjeki yɨpɨl sɨkɨl mɨdolɨgɨp ak, komɨŋ lek, walɨj yɨmɨl, Jisas tob wagɨn ulep sɨŋak bɨsɨg mɨdek. Kɨri nɨbak nɨŋɨl jel gek pɨrɨklak. \v 36 Pen bin bɨ nɨŋ mɨdel nɨŋlɨg gɨ, Jisas kɨjeki ag söŋ yokak ak, bin bɨ okok, bin bɨ kɨsen olak okok kɨrop, nɨb nɨb gɨp, agɨl, ag ñɨlak. \v 37 Pen Gerasa bin bɨ magɨlsek jel gek pɨrɨkɨl, Jisas nop, nak adɨk gɨ amnoŋ agel, ñɨg magöb dɨl paŋdak. \v 38 Jisas kɨrɨg amnɨg gek nɨŋɨl, ne gek kɨjeki kɨyob ñɨlɨk söŋ amnɨlak bɨ nɨbak, nop mɨnɨm neb neb gɨl agak, “Yad nak eip amnɨr,” agak. \v 39 Nɨb agek, Jisas nop pen agak, “Mer. God nep tap tep yɨb tari tari gɨp ak, nak karɨp nak amɨl bin bɨ nak okok kɨrop ag ñɨnɨmɨn,” agak. \p Nɨb ak, ne taun ne adɨk gɨ amɨl, bin bɨ okok kɨrop magɨlsek, Jisas yɨp nɨb nɨb gɨp, agɨl, ag ñak. \s1 Bin alap Jisas nop dɨ nɨŋek komɨŋ lak; pai alap kɨmak Jisas gek warɨkak \r (Mat 9:18-26; Mak 5:22-43) \p \v 40 Pen bin bɨ Jisas apeb, agɨl, kod mɨdelak okok, Jisas ñɨg magöb dɨl amjakek, use tep yɨb apeban e, aglak. \v 41-42 Pen bɨ kɨb Juda mogɨm gep karɨp kod mɨdolɨgɨp bɨ alap yɨb ne Jairas. Pai ne nokɨm yɨb mɨ yɨn lak umɨgan alaŋ ak kɨmnɨg gek, Jairas ne apɨl, Jisas mɨdek ulep sɨŋak kogɨm yɨmɨl agak, “Karɨp yad amnɨr. Pai yad nokɨm ak kɨmnɨg geb,” agak. Agek, Jisas nɨŋnɨg amek nɨŋlɨg gɨ, bin bɨ koŋai yɨb nep apɨl, nop pɨs pɨs cɨrok cɨrok ñɨlɨg gɨ amnɨlak. \v 43 Pen bin alap per per ne bin ajep amolɨgɨp mɨ aknɨb umɨgan alaŋ lak. Bin nɨbak, soi ñon gep bɨ okok yɨp gel, yɨp komɨŋ laŋ, agɨl, kɨrop mani ñolɨgɨp ak pen nop gel mɨlep gɨnɨmɨŋ rek ma lak. \v 44 Ne Jisas amek kɨd ken pɨs apɨl, walɨj par kɨb lak ak dɨ nɨŋek nɨŋlɨg gɨ, magɨl nɨbak nep nop mɨlep gak. \v 45 Pen Jisas kɨrop agak, “Yɨp bɨ an dɨ nɨŋɨp?” agak. \p Agek, bin bɨ okok aglak, “Cɨn ma dɨ nɨpɨn,” aglak. Pen Pita agak, “Bɨ Kɨb, bin bɨ koŋai nep sɨŋ aul apɨl, nep cɨrok cɨrok ñebal,” agak. \p \v 46 Agek, Jisas agak, “Bin bɨ alap yɨp dɨ nɨŋosɨp. Kɨlɨs yad ak amɨb nɨŋɨl agebin,” agak. \v 47 Pen bin Jisas dɨ nɨŋak nɨbak, ne we gɨnɨmɨŋ rek ma lak ak nɨŋɨl, jep jep dɨlɨg gɨ, Jisas mɨdek ulep sɨŋak ap kogɨm yɨmak. Bin bɨ nɨb okok nɨŋ mɨdelak nab okok Jisas nop agɨl, ne tap gak ak, Jisas dɨ nɨŋek, magɨl nɨbak nep komɨŋ lak kesɨm ak magɨlsek mɨseŋ agak. \v 48 Agek, Jisas nop agak, “Pai yad. Nak yɨp dɨ nɨŋen komɨŋ laŋ agɨl nɨŋ dɨpan ak, yɨp dɨ nɨŋek komɨŋ lɨp me ak. Mɨnɨm ma mɨdeb. Nak amɨl, God ñɨnmagɨl arak ar ne ak mɨdenɨmɨn,” agak. \p \v 49 Jisas nɨb agek nɨŋlɨg gɨ, bɨ Jairas nop wög golɨgɨp bɨ alap apɨl, Jairas nop agak, “Pai nak pɨs nep kɨmɨb; ag ñeb bɨ nop agek tob yur ma onɨmɨŋ; adɨk gɨ amnɨmɨŋ,” agak. \p \v 50 Agek, Jisas mɨnɨm nɨbak nɨŋɨl, Jairas nop agak, “Pai yad ak bɨr kɨmɨb, agɨl, gos ak ma nɨŋnɨmɨn. Nɨŋ denɨgan ak, nop komɨŋ lɨnɨgab,” agak. \p \v 51 Jisas nɨb agɨl, Jairas karɨp ne ak amjakɨl, bin bɨ okok kɨrop magɨlsek ag söŋ sɨŋ eyaŋ lɨl, pai nonɨm nap ber mal, Pita ak, Jon ak, Jems ak kɨrop poŋ dɨl, pai ak nop nɨŋnɨg karɨp ñɨlɨk mɨgan eyaŋ amnɨlak. \v 52 Pen bin bɨ, pai nɨbak kɨmɨb, agɨl, sɨl ag mɨdelak okok, Jisas kɨrop agak, “Nɨbi sɨl ma agɨm. Pai ak ma kɨmɨb; yokop wɨsɨn kɨneb,” agak. \p \v 53 Jisas nɨb agek, bin bɨ okok, pai nɨbak pɨs nep kɨmɨb ak nɨŋɨl, nop sɨk aglak. \v 54 Pen Jisas pai ak ñɨnmagɨl kɨd ne ak dɨl agak, “Pai yad, warɨkan!” agak. \v 55 Nɨb agek, kaun ne ak apɨl kauyaŋ kauper gek warɨkak. Warɨkek, Jisas agak, “Tap ognap ñem ñɨŋaŋ,” agak. \v 56 Pai nonɨm nap kɨri kɨb gaul gɨrek. Pen Jisas kɨrop ber mal agak, “Bin bɨ ognap kɨrop mɨnɨm nɨbak ma ag ñɨnɨmir, mer!” agak. \c 9 \s1 Jisas bɨ ne aknɨb umɨgan alaŋ okok ag ke ke yokak \r (Mat 10:5-15; Mak 6:7-13) \p \v 1-2 Jisas bɨ ne aknɨb umɨgan alaŋ kɨrop agek apelak agak, “Yad nɨbep bɨ yad, kɨlɨs yad ke ñɨl, ag yoknɨgain. Nɨb ak, nɨbi okok amɨl, kɨjeki kɨyob ñɨlɨk bin bɨ yɨpɨl sɨkɨl mɨdebal okok agem söŋ amnɨmel; bin bɨ tap gɨp okok gem komɨŋ lɨnɨmɨŋ; bin bɨ mɨñak gɨp okok gem sɨn lɨnɨmɨŋ; God bin bɨ dɨl kod mɨdenɨgab mɨnɨm tep ak ag ñem nɨŋnɨmel. \v 3 Pen amnɨg gɨl, kɨsal dai, wad, tap ñɨŋeb, mani, walɨj, tap okok sek ma dad amnɨmɨb; yokop amnɨmɨb. \v 4 Taun alap amɨl karɨp alap amjakem, nɨbep ag denɨmel, kɨrop eip kɨn mɨdɨl, taun nɨbak kɨrɨg amnɨn agnɨgabɨm ak, magɨl ak nep kɨrɨg amnɨmɨb. \v 5 Pen karɨp lɨm mɨgan alap amem, nɨbep ma ag denɨmel, taun nɨbak kɨrɨg amnɨn, agnɨgabɨm ak, kɨrop agnɨmɨb, ‘Mɨnɨm tep ak daposɨn ma dɨpɨm rek, lɨm dai nɨbep aul aposɨn, tap acɨp acɨp tob cɨnop dɨp ak lɨg gɨ yokɨl amobɨn,’ agɨl, lɨg gɨ yokɨl amnɨmɨb. Nɨg genɨgabɨm, kɨri gɨ tɨmel gɨpal ak nɨŋnɨgal,” agak. \p \v 6 Nɨb agek, kɨri karɨp tɨrɨg tɨroŋ magɨlsek tɨgoŋ tɨgoŋ amɨl amɨl mɨnɨm tep ak ag ñɨlɨg gɨ, bin bɨ mɨñak gak okok gel komɨŋ lak. \s1 Herod gos par nɨŋak \r (Mat 13:1-2; Mak 6:14-16) \p \v 7 Pen bin bɨ okok, Jisas tari tari gak mɨnɨm ak ag amɨl apɨl gel nɨŋlɨg gɨ, gapman bɨ kɨb Herod nɨŋɨl, gos par yɨb nɨŋak. Bin bɨ ognap aglak, “Jon bɨ ñɨg pak ñeb kɨŋam tɨb gɨ rɨk gɨlak kɨmak ak, kauyaŋ warɨkɨp,” aglak. \v 8 Ognap aglak, “Bɨ ned nɨb God mɨnɨm agep bɨ ak Ilaija ne owɨp,” aglak. Ognap aglak, “Bɨ bɨrarɨk ped okok God mɨnɨm ag ñolɨgɨp bɨ alap kauyaŋ komɨŋ lɨl owɨp,” aglak. \v 9 Nɨb agel, bɨ kɨb Herod agak, “Jon nop kɨŋam tɨb gɨ rɨk gen bɨr kɨmak rek, bɨ nɨbak bɨ an ap mɨdek nɨŋlɨg gɨ agebal ak am nɨŋnɨm,” agɨl, gos ak nɨŋak. \s1 Jisas bin bɨ koŋai nep tap ñɨŋeb ñek ñɨŋlak \r (Mat 14:13-21; Mak 6:30-44; Jon 6:1-12) \p \v 10 Pen Jisas bɨ ne aknɨb umɨgan alaŋ adɨk gɨ apɨl, karɨp lɨm okok ajɨl tap tari tari gɨlak mɨnɨm ak, Jisas nop ag ñɨlak. Ag ñel, am karɨp lɨm mɨgan alap ke am mɨdojɨn, agɨl, Jisas kɨrop poŋ dɨl Betsaida taun sɨŋak amnɨlak. \v 11 Pen majɨl nab okok amel nɨŋlɨg gɨ, bin bɨ ognap aglak, “Jisas bɨ ne okok eip apɨl padɨkebal,” aglak. Nɨb agel, bin bɨ koŋai nep nop nɨŋnɨg kɨsen gɨlak. Apelak, ne tep apebɨm e, agɨl, God bin bɨ dɨl kod mɨdenɨgab mɨnɨm ak kɨrop ag ñɨlɨg gɨ, bin bɨ tap gak okok gek komɨŋ lak. \p \v 12 Pen dɨgep pɨb paŋɨd amnɨg gek magɨl ak, bɨ ne aknɨb umɨgan alaŋ apɨl, Jisas nop aglak, “Karɨp lɨm sɨŋ aul, bin bɨ ma mɨdebal, mɨñ mab nep nab sɨŋaul mɨdobɨn rek ak, bin bɨ sɨŋ aul kɨrop ag yokek, karɨp bin bɨ mɨdebal okok ke ke amɨl, tap ñɨŋeb kɨri okok ke pɨyo nɨŋɨl, kɨneb mɨgan okok pɨyo nɨŋlaŋ,” aglak. \p \v 13 Nɨb agelak, Jisas pen agak, “Nɨbi ke tap magɨl kɨrop ñɨm,” agak. \p Agek, kɨri aglak, “Cɨn tap ñɨŋeb koŋai ma mɨdeb. Yokop bred magɨl aknɨb mamɨd alaŋ mɨdɨl, kɨbsal omal mɨdeb. Nak tari gos nɨŋeban? Bin bɨ sɨŋ aul koŋai nep mɨdebal ak, cɨn am tap ñɨŋeb kɨrop ognap tau dowɨn aka?” aglak. \v 14 Ñɨn nɨbak, bin bɨ apɨl mogɨm gɨlak okok, bin ñɨ pai okok mer, bɨ okok nep me wök pagel paip tausan (5000) rek amnak. \p Pen Jisas bɨ ne okok kɨrop agak, “Bin bɨ koŋai nep ap mɨdebal sɨŋ aul agem, bin bɨ aknɨb ñɨnjuɨl omal adɨk gɨ dam aknɨb wajrem alaŋ (50) ñon ke ke bɨsɨglaŋ,” agak. \p \v 15 Agek, bɨ ne okok ne agak rek nep gel, bin bɨ okok magɨlsek sɨŋak bɨsɨglak. \v 16 Ne bred magɨl aknɨb mamɨd alaŋ dɨl, kɨbsal omal sek dɨl, kɨlan gɨ seb kab ar alaŋ sɨŋak nɨŋɨl, God nop tep agɨl, tap ñɨŋeb nɨbak tɨ paŋɨl, bɨ ne okok kɨrop ñek, kɨri pen dɨl, bin bɨ okok kɨrop nonɨm lɨ ñɨlak. \v 17 Ñelak, kɨri magɨlsek ñɨb damɨl, ñɨb saknɨmel rek ma lek, dai dai yepɨl yepɨl gɨlak okok, bɨ ne okok dɨ wad aknɨb umɨgan alaŋ yɨgel ap ran jakak. \s1 Pita Jisas nop agak, “Nak Krais ak,” agak \r (Mat 16:13-19; Mak 8:27-29) \p \v 18 Pen ñɨn alap, Jisas amɨl ke sɨŋak God nop sobok gɨ mɨdɨl, bɨ ne okok kɨrop ag nɨŋɨl agak, “Bin bɨ okok yɨp bɨ an ag gos nɨpal?” agak. \p \v 19 Agek aglak, “Bin bɨ ognap nep Jon bɨ ñɨg pak ñeb ak ag gos nɨpal; ognap nep bɨ ned nɨb God mɨnɨm agep bɨ ak Ilaija ag gos nɨpal; ognap nep bɨ bɨrarɨk ped okok God mɨnɨm ag ñolɨgɨp bɨ alap kauyaŋ komɨŋ lɨl owɨp ag gos nɨpal,” aglak. \p \v 20 Agelak, Jisas kɨrop pen ag nɨŋak, “Pen nɨbi ke yɨp bɨ ban, agɨl, gos nɨŋebɨm?” agak. \p Agek, Pita pen agak, “Nak God Krais ne ak,” agak. \p \v 21 Nɨb agek, Jisas kɨrop agak, “Mɨnɨm nɨbak bin bɨ ognap kɨrop ma ag ñɨnɨmɨb, mer yɨb!” agak. \s1 Jisas agak, “Kɨmɨl kauyaŋ warɨknɨgain,” agak \p \v 22 Jisas nɨb agɨl, mɨnɨm alap agɨl agak, “Bɨ Ñɨ ne nop yur kɨb yɨb ñɨnɨgal. Bɨ mɨnɨm tɨg bɨlokep okok, bɨ God nop tap sobok gep bɨ kɨb okok, bɨ lo mɨnɨm ag ñeb bɨ okok, nop nɨŋel mɨlɨk yapek ñag pak lel, kɨmnɨgab ak pen ñɨn omal mɨdɨl mɨnek ñɨn omal nokɨm ak kauyaŋ warɨknɨgab,” agak. \p \v 23 Pen Jisas bɨ ne okok abe, bin bɨ mɨdelak okok abe, kɨrop magɨlsek agɨl agak, “Bin bɨ yɨp kɨsen gɨn, agɨl, gos nɨŋenɨgal okok, tap lɨm dai ar wagɨn aul gos kɨb nɨpal ak kɨrɨg gɨl, mɨb goŋ kɨri ke gos kɨb nɨpal ak kɨrɨg gɨl, ñɨn nokɨm nokɨm mab kros kɨri dɨ ka gɨl yɨp kɨsen gɨnɨmel. \v 24 Bin bɨ an an, mɨb goŋ cɨn ke, komɨŋ mɨdep magɨl cɨn ke, gos nɨŋɨl mɨd tep gɨnɨgabɨn, agɨl gos nɨŋnɨgal bin bɨ okok, pɨs nep ap yap paknɨgal. Pen bin bɨ an an, Jisas nop nɨŋ dɨl, mɨb goŋ cɨn, komɨŋ mɨdep magɨl cɨn, tari tari gɨnɨgab ak mɨnɨm ma mɨdeb, agɨl gos nɨŋnɨgal bin bɨ okok, komɨŋ mɨdep magɨl ak dɨnɨgal. \v 25 Bin bɨ tap lɨm dai ar wagɨn aul dɨn, agɨl gel amnɨgab bin bɨ okok, tap tep tep okok dɨl, lɨm dai ar wagɨn aul mɨd tep gɨnɨgal, pen kɨsen kɨmɨl lɨm dai ar wagɨn aul kɨrɨg gɨl, God eip per per mɨdenɨmel rek ma lɨnɨgab. \v 26 Bin bɨ an yɨp nabɨŋ gek, yad Jisas nop ma nɨpin, agɨl, mɨnɨm yɨp ma nɨŋ dɨnɨgab ak, yad kɨsen Bapi cɨr apɨl melɨk tep ke ak dɨl, ejol sɨŋ melɨk tep sek okok eip onɨgain ñɨn ak, bɨ nɨbak nop nabɨŋ gek, ma nɨpin agnɨgain. \v 27 Pen nɨbep nɨŋɨd yɨb agebin, bin bɨ mɨñi mɨdebɨm sɨŋ aul ognap ma kɨmnɨgabɨm; komɨŋ nep mɨdɨl, God bin bɨ dɨl kod mɨdenɨgab ñɨn ak nɨŋnɨgabɨm,” agak. \s1 Jisas mɨb goŋ ne ak ke yɨb lak \p \v 28 Jisas nɨb agɨl, ñɨn aknɨb jɨl oŋɨd rek mɨdɨl, Jon, Jems, Pita kɨrop poŋ dɨl, God nop sobok gɨnɨg gɨ yokop dɨm nɨb sɨŋak amnak. \v 29 Amɨl, God sobok gɨ mɨdek nɨŋlɨg gɨ, mɨlɨk dai ne ke yɨb lɨl, walɨj ne tɨd yɨb lɨl, melɨk aknɨb ke yɨb gek nɨŋlak. \v 30-31 Nɨg gek nɨŋlɨg gɨ, bɨ bɨrarɨk nep kɨmrek, Mosɨs eip, Ilaija eip, God melɨk tep aknɨb ke magɨl ak dɨl apɨl, Jisas Jerusalem amɨl kɨmɨl, wög ne gɨ saknɨg gek mɨnɨm ak ag mɨdelak. \v 32 Pen Pita, Jems, Jon kɨrop yakam wɨsɨn apek, udɨn jɨk jɨk gɨlɨg gɨ mɨdelak, pen mɨdarɨk kɨri udɨn ñɨl nɨŋɨl, Jisas melɨk tep ne ak abe, bɨ nɨb omal Jisas eip warɨk mɨderek okok abe, nɨŋlak. \v 33 Bɨ nɨb omal amnɨg ger nɨŋlɨg gɨ, Pita gos nɨŋ tep gɨl mer, Jisas nop agak, “Bɨ Kɨb, cɨn sɨŋaul mɨdobɨn ak, tep yɨb mɨdobɨn. Nak cɨnop yau agek, karɨp badak yokop omal nokɨm, nep alap, Mosɨs nop alap, Ilaija nop alap gɨn,” agak. \p \v 34 Nɨb agek nɨŋlɨg gɨ, magɨl nɨbak nep, kɨmi tɨd kɨb alap apɨl kɨrop magɨlsek kob ñek pɨrɨklak. \v 35 Pen mɨnɨm alap kɨmi nab sɨŋak nɨb apɨl agak, “Bɨ aul Ñɨ yad; yad nop ag lɨnek. Nɨbi mɨnɨm ne agnɨmɨŋ rek nɨŋnɨmɨb,” agak. \p \v 36 Mɨnɨm ag dai juek, magɨl nɨbak nep nɨŋlak, bɨ nɨb omal kɨri ma mɨderek; Jisas nep mɨdek. Pen dɨm yɨrɨk alaŋ mɨdɨl, tap gak ak nɨŋelak ak, ñɨn nab nɨb sɨŋak bin bɨ ognap kɨrop ma ag ñɨlak. \s1 Ñɨ sɨkol kɨjeki abaŋ ñagak alap Jisas gek, komɨŋ lak \r (Mat 17:14-21; Mak 9:14-29) \p \v 37 Pen mɨnek, dɨm gol alaŋ mɨdelak nɨbak kɨrɨg gɨl, majɨl sɨŋak kɨyan gɨ ap yapel nɨŋlɨg gɨ, bin bɨ koŋai nep apɨl kɨrop nabɨŋ paklak. \v 38 Bɨ alap bin bɨ nab nɨbak sɨk kɨb agɨl agak, “Mɨnɨm ag ñeb bɨ. Ñɨ yad nokɨm aul, nak nop yɨmɨg nɨŋnɨmɨn, agɨl, dapebin. \v 39 Kɨjeki kɨyob ñɨlɨk per nop abaŋ ñag mɨdɨl nop gek, sɨk kɨb yɨb agɨl gɨ dam pakɨl, kɨñɨk kobkob kosɨb masɨb apɨl, kɨm dam nab lɨlɨg gɨ apeb. Nop nɨg gɨl, per per nep gek gek me, ne yur mab dɨlɨg gɨ mɨdeb. \v 40 Bɨ nak okok kɨrop, kɨjeki mɨdeb nɨbak ag yokɨm, apin ak pen kɨri ag yok mer nɨŋɨl kɨrɨg gɨpal,” agak. \v 41 Nɨb agek, Jisas agak, “Bin bɨ mɨñi mɨdebɨm lɨm dai wagɨn aul, ñɨn akal mɨnɨm nɨŋ dɨnɨgabɨm? Yad bɨrarɨk nep mɨker nɨbep dad ajebin; pen kɨsen ñɨn titi gɨl mɨker nɨbi dɨ amnɨm?” agak. Nɨb agɨl, bɨ nɨbak nop agak, “Ñɨ nak nɨbak ulep sɨŋaul dowan,” agak. \v 42 Jisas nɨb agek, ñɨ nɨbak dad apek nɨŋlɨg gɨ, kɨjeki kɨyob ñɨlɨk ñɨ ak nop kɨlɨs yɨb gɨl, pag pe gɨ yokek gɨ dam lɨm eyaŋ paɫab sakak. Jisas pen kɨjeki kɨyob ñɨlɨk ak nop ag gek, ke amek nɨŋlɨg gɨ, ñɨ nɨbak komɨŋ lek, Jisas dam nap nop ñak. \v 43 Bin bɨ ap mɨdelak okok, God kɨlɨs ne aknɨb ke nɨbak nɨŋɨl, ñaul dɨlak. \s1 Jisas, “Yɨp mɨmɨg gɨnɨgal,” agak \r (Mat 17:22-23; Mak 9:30-32) \p Bin bɨ nɨŋ mɨdelak okok, Jisas tap tari tari gak ak nɨŋɨl, ñaul dɨl nɨŋ mɨdel nɨŋlɨg gɨ, Jisas bɨ ne okok kɨrop agak, \v 44 “Mɨnɨm agnɨg gebin nɨbaul, nɨbi tɨmɨd lɨ nɨŋ tep yɨb gɨl mɨdenɨmɨb. Ulep mɨdeb, Bɨ Ñɨ ne nop mɨmɨg nɨŋɨl, bɨ ognap kɨrop ñɨnɨgal,” agak. \v 45 Pen mɨnɨm agak nɨbak, kɨri tɨk nɨŋnɨmel rek ma lak. Pen pɨrɨkɨl Jisas nop ma ag nɨŋlak. \s1 Bɨ an rek bin bɨ kɨb mɨdenɨgab \r (Mat 18:1-5; Mak 9:33-37) \p \v 46 Jisas bɨ ne nɨb okok kɨri ke ag amɨl apɨl gɨl, bɨ alap agak, “Yad bɨ kɨb mɨden,” agak. Pen bɨ alap pen agak, “Wɨs! Nak mer, yad bɨ kɨb mɨden,” agak. \v 47 Jisas bɨ ne okok gos nɨŋlak nɨbak ke nɨŋɨl, ñɨ sɨkol alap dap ne mɨdek bak sɨŋak lɨl agak, \v 48 “Bin bɨ an yɨp gos nɨŋɨl, ñɨ pai sɨkol aul nɨb rek dɨnɨgab ak, yɨp abe dɨnɨgab. Pen bin bɨ an yɨp dɨnɨgab ak, Bɨ yɨp ag yokek onek nop abe dɨnɨgab. Pen bɨ an nab nɨbi sɨŋak bɨ yokop yɨb rek mɨdeb, bɨ nɨbak nep ne bɨ kɨb yɨb,” agak. \p \v 49 Jisas nɨb agek, Jon agak, “Bɨ Kɨb, cɨn nɨpɨn, bɨ alap yɨb nak agɨl, kɨjeki kɨyob ñɨlɨk tap okok ag yokak. Pen bɨ nɨbak cɨn eip ma ajobɨn rek, ‘Nak nɨg ma gɨnɨmɨn,’ agnok,” agak. \p \v 50 Agek, Jisas agak, “Tari gɨnɨg nop nɨb ag gɨpek? Bin bɨ nɨbep nɨŋel mɨlɨk ma yonɨgab okok, bɨ nɨŋeb cɨn, agɨl nɨŋnɨmɨb,” agak. \s1 Sameria kai Jisas nop ma dɨlak \p \v 51 Pen Nap ne Jisas nop dam karɨp lɨm ne seb kab ar alaŋ dad ameb ñɨn ak ulep gak nɨŋɨl Jisas, Jerusalem amnɨm, agɨl, gos kɨlɨs gɨ nɨŋɨl me amnak. \v 52 Ne bɨ ne ognap ned ag yokak. Kɨri amɨl tap nop gɨ jɨn gɨnɨg, karɨp lɨm Sameria nab sɨŋak karɨp tɨrɨg tɨroŋ alap amnɨlak. \v 53 Pen Sameria bin bɨ karɨp tɨrɨg tɨroŋ nɨbak kɨnelɨgɨpal okok, Jisas Jerusalem amnɨg gek mɨnɨm ak nɨŋɨl, nop ag wasu ma dɨlak. \v 54 Nɨg gelak, Jisas bɨ ne Jems eip Jon eip nɨŋɨl, Jisas nop agrek, “Bɨ Kɨb, seb kab ar alaŋ nɨb mab mɨlaŋ agor, apɨl bin bɨ nɨg gɨpal okok kɨrop yɨnnɨmɨŋ akaŋ?” agrek. \p \v 55 Nɨb agerek, Jisas adɨk gɨl kɨrop mal nɨŋɨl, nɨg ma gɨnɨgabɨn, agɨl, kɨrop mal ag gak. \v 56 Bin bɨ nɨb okok kɨri Jisas nop ma dɨnɨgal ak nɨŋɨl, kɨri karɨp tɨrɨg tɨroŋ nɨbak kɨrɨg gɨl, karɨp tɨrɨg tɨroŋ ke nɨb alap amnɨlak. \s1 Bɨ alap Jisas nop agak, “Yad nak eip ajonɨgabɨr,” agak \r (Mat 8:19-22) \p \v 57 Pen majɨl nab okok amel nɨŋlɨg gɨ, bɨ alap apɨl, Jisas nop agak, “Karɨp lɨm akal akal amnɨgan okok, yad eip ajonɨgabɨr,” agak. \p \v 58 Nɨb agek, Jisas nop agak, “Yad eip koslam ajenɨgan. Kain sapeb okok karɨp kɨneb kɨri lɨm mɨgan okok mɨdeb; yakɨr okok tin kɨri ak ke mɨdeb; pen Bɨ Ñɨ ne, kau kɨneb ne alap ma mɨdeb,” agak. \p \v 59 Pen Jisas bɨ alap nop agak, “Nak yad eip ajor,” agak. Nɨb agek, bɨ nɨbak pen agak, “Bɨ Kɨb, yɨp yau agek, yad am bapi yad tɨgel gɨl onɨm,” agak. \p \v 60 Agek, Jisas nop pen agak, “Bin bɨ yɨp ma nɨŋ dɨpal ognap kɨmel, bin bɨ yɨp ma nɨŋ dɨpal ognap dam tɨgel gɨnɨmel. Nak pen amɨl, God bin bɨ dɨl kod mɨdenɨgab mɨnɨm ak ag ñek amnaŋ,” agak. \p \v 61 Pen bɨ alap agak, “Yad nak eip ajonɨgabɨr ak pen yɨp yau agek, yad amɨl ami bapi, ai mam yad okok kɨrop mɨnɨm ag ñɨ tep gɨl, ñɨnmagɨl pakɨl, onɨm,” agak. \p \v 62 Agek, Jisas pen agak, “Bin bɨ an wög dai wagɨn gɨl, gos par nɨŋɨl, nab sɨŋak kɨrɨg gɨnɨgab ak, God bin bɨ dɨl kod mɨdenɨgab mɨnɨm tep ak ag ñeb bɨ wög ak gɨnɨmɨŋ rek ma lɨp,” agak. \c 10 \s1 Jisas bɨ ne koŋai nep ag yokek amɨl karɨp lɨm ke ke amnɨlak \p \v 1 Kɨsen Jisas bɨ ne ñɨnjuɨl omal nokɨm adɨk gɨ dam umɨgan alaŋ (72) dɨl, kɨrop bɨlokɨl omal ke, omal ke, karɨp lɨm okok ke ke ag yoknɨg gɨl agak, “Nɨbi ned amɨl, mɨnɨm yad ak ag ñem, yad kɨsen nɨnɨgain,” agak. \v 2 Pen kɨrop mɨnɨm alap agak, “Tap wög kɨb yɨb mɨdeb ak pen bin bɨ tap magɨl pag dowep okok koŋai ma mɨdebal. Nɨb ak, Bɨ Kɨb wög dai nap nɨb ak nop ag nɨŋem, bin bɨ tap magɨl pag dowep ognap sek agek, am pag dolaŋ. \v 3 Nɨbi amnɨm! Pen nɨbep kaj sipsip ñɨlɨk rek kain sapeb mɨdebal nab sɨŋak ag yokebin. \v 4 Nɨbi mani tin, wad, tob tɨrɨp okok sek ma dad amnɨmɨb. Bin bɨ ognap eip majɨl nab sɨŋak mɨnɨm ag parsek ma mɨdenɨmɨb. \v 5 Pen karɨp alap amjakɨl, karɨp ñɨlɨk mɨgan amlɨg gɨ, kɨrop mɨnɨm tep ag ñɨl agnɨmɨb, ‘God nɨbep kod mɨdeŋ,’ agnɨmɨb. \v 6 Nɨb agenɨgabɨm, bin bɨ God mɨnɨm sain tep ne dep rek alap mɨdenɨgab ak, mɨnɨm sain nɨbi nɨbak dɨnɨgab. Mer ak, mɨnɨm sain agnɨgabɨm ak nɨbep ke adɨk gɨ onɨgab. \v 7 Pen karɨp nɨbak nep mɨdɨl, tap magɨl dap ñɨnɨgal ak ñɨblɨg gɨ mɨdenɨmɨb. Bɨ wög gɨpal okok pen saj dɨnɨmel. Nɨbak rek, kɨrop mɨnɨm tep ak ag ñenɨgabɨm rek, kɨri pen tap magɨl dap ñɨnɨgal. Pen nɨbi karɨp karɨp ma gɨnɨmɨb. \v 8 Pen taun alap amem, nɨbep ag wasu dɨl, tap magɨl ñenɨmel ak, dɨ ñɨŋnɨmɨb. \v 9 Karɨp lɨm nɨbak, bin bɨ tap gonɨmɨŋ okok kɨrop gem, komɨŋ lɨnɨmɨŋ. Bin bɨ okok magɨlsek kɨrop ag tep gɨl agnɨmɨb, ‘God bin bɨ dɨl kod mɨdenɨgab ak, tob wagɨn nɨbep ak bɨr owɨp,’ agnɨmɨb. \v 10 Pen taun alap amem, nɨbep ag wasu ma denɨmel ak, majɨl nab sɨŋak amɨl agnɨmɨb, \v 11 ‘Karɨp lɨm nɨbep aul aposɨn ak, sɨlpɨl acɨp acɨp tob cɨnop cɨg dɨp ak, nɨbepe ke lɨg gɨ yokɨl amobɨn. Pen nɨŋ tep gɨm! God bin bɨ dɨl kod mɨdenɨgab ak, tob wagɨn nɨbep ak bɨr owɨp,’ agnɨmɨb. \v 12 Yad nɨbep agebin, kɨsen mɨnɨm kɨb nɨŋnɨgal ñɨn ak, taun kɨb Sodom bin bɨ tap si tap tɨmel nep gel gel yɨn sɨbok ñɨb amnak ak, mɨnɨm kɨb nɨŋɨl yur sɨkol rek dɨnɨgal; pen bin bɨ mɨnɨm nɨbi am agem ma dɨnɨgal okok, mɨnɨm kɨb nɨŋɨl yur kɨb yɨb dɨnɨgal. \s1 Pen yur kɨb dɨnɨgal \p \v 13 “Korasin bin bɨ okok abe, Betsaida bin bɨ okok abe, tap ma gep rek ak gen, nɨŋɨl kɨrɨg gɨpɨm rek, yur kɨb yɨb dɨnɨgabɨm. Pen taun kɨb omal Taia Saidon bin bɨ okok kɨrop, tap ma gep nɨbak rek ognap gen nɨplap ak, kɨri walɨj pɨg gɨ rɨk yowɨp ognap yɨmɨl bɨsɨg gɨl, tɨn se dɨ lɨlɨg gɨ dɨ lɨlɨg gɨ mɨdɨl, tap tɨmel gölɨgɨpal nɨbak kɨrɨg gɨplap. \v 14 Mɨnɨm kɨb nɨŋnɨgal ñɨn ak, Taia Saidon bin bɨ okok yur sɨkol rek dɨnɨgal; pen nɨbi Korasin bin bɨ okok abe, nɨbi Betsaida bin bɨ okok abe, yur kɨb yɨb dɨnɨgabɨm. \v 15 Pen ñɨn nɨbak, nɨbi Kapaneam bin bɨ okok ak rek nep, seb kab ar alaŋ sɨŋak ma amnɨgabɨm; pɨs nep kau mɨgan kɨb eyaŋ amnɨgabɨm,” agak. \p \v 16 Jisas bɨ ne okok kɨrop agak, “Bin bɨ mɨnɨm nɨbep dɨnɨgal okok, mɨnɨm nɨbep nep mer, mɨnɨm yad ak, kɨri ak rek nep dɨnɨgal. Pen nɨbep ma dɨnɨgal okok, nɨbep nep mer, yɨp ak rek nep ma dɨnɨgal. Pen yɨp ma dɨnɨgal okok, yɨp nep mer, Bɨ yɨp ag yokek onek ak, nop ak rek nep ma dɨnɨgal,” agak. \s1 Bɨ ne ag yokak okok adɨk gɨ olak \p \v 17 Pen kɨsen bɨ ne ñɨnjuɨl omal nokɨm adɨk gɨ dam umɨgan alaŋ (72) nɨb okok, karɨp lɨm okok gɨ rag kɨrɨg gɨl apɨl, tep aglɨg gɨ Jisas nop aglak, “Bɨ Kɨb! Kɨjeki kɨyob ñɨlɨk bin bɨ abaŋ ñapal okok, yɨb nak agɨl, ‘Jisas mɨdeb rek amnɨm!’ agon, apɨn rek nɨŋɨl ambal,” aglak. \p \v 18 Agelak, Jisas kɨrop agak, “Yad nɨŋ mɨden nɨŋlɨg gɨ, kɨjeki kɨyob ñɨlɨk nap kɨri Seten, añɨm añɨm rek dɨl seb kab ar alaŋ nɨb ap yap pakak. \v 19 Nɨbep ag lɨpin ak me, toi soiŋ sarau, gaiwadö, kodal, tap sapeb nɨb okok abe, Bɨ Kaual Maual kɨlɨs ne ak abe, nɨbep gɨ tɨmel gɨnɨmel rek ma lɨp. \v 20 Pen kɨjeki kɨyob ñɨlɨk tap okok apɨn rek nɨŋɨl söŋ ambal, agɨl, mɨñ mɨñ ma gɨnɨmɨb; God ne yɨb cɨnop seb kab ar alaŋ sɨŋak ñu kɨl tɨkɨp, agɨl, mɨñ mɨñ gɨnɨmɨb,” agak. \s1 Jisas Nap God nop tep agak \r (Mat 11:25-27; 13:16-17) \p \v 21 Magɨl nɨbak, Kaun Sɨŋ ak Jisas nop ap ran jakɨl mɨdek nɨŋlɨg gɨ, ne mɨñ mɨñ gɨlɨg gɨ, Nap ne nop agak, “Bapi, nak Bɨ Kɨb seb kab ar alaŋ abe, lɨm dai wagɨn aul abe kod mɨdeban ak, gos nak ke nɨŋek tep gɨp ar ak nep gɨpan. Cɨn bin bɨ kɨb gos nɨŋ kɨd yɨkɨl ke nɨpɨn, apal bin bɨ okok, kɨrop mɨnɨm tep wagɨn ak ma yomban, pen ñɨ pai sɨkol okok, nak kɨrop gos tep ñek, mɨnɨm tep wagɨn ak nɨpal ak me, nep tep agebin,” agak. \p \v 22 Jisas nɨb agɨl agak, “Bin bɨ ognap yad bɨ tigep bɨ rek mɨdebin ak ma nɨpal; Bapi ne nep yɨp nɨŋɨp. Pen Bapi ne bɨ tigep bɨ rek mɨdeb ak, bin bɨ ognap ma nɨpal; yad ke nep nɨpin. Ne yɨp kɨlɨs tap ne okok magɨlsek ñɨb rek, bin bɨ kɨrop yomnɨm agnɨgain bin bɨ okok nep, Bapi kɨrop yomen nop nɨŋnɨgal. Bin bɨ ognap sek Bapi nop ma nɨŋnɨgal,” agak. \p \v 23 Jisas nɨb agɨl, adɨk gɨl, bɨ ne okok nep kɨrop agɨl agak, “Tap nɨbaul nɨŋebɨm ak, mɨñ mɨñ gɨnɨmɨb. God nɨbep nep me dɨ tep yɨb gek nɨŋebɨm. \v 24 God mɨnɨm agep bɨ okok koŋai nep abe, kiŋ okok koŋai nep abe, tap nɨbi udɨn nɨŋebɨm nɨbaul, nɨŋɨn, agɨl, kod mɨdelɨgɨpal ak pen kɨri ma nɨŋlak; mɨnɨm nɨbi peyɨg nɨŋebɨm nɨbaul, nɨŋɨn, agɨl, kod mɨdelɨgɨpal ak pen kɨri ma nɨŋlak. \s1 Jisas, bɨ tep Sameria nɨb ak, mɨnɨm sɨd tɨkɨl agak \p \v 25 Ñɨn alap nab sɨŋak, bɨ lo mɨnɨm ag ñeb bɨ alap, Jisas yɨp tari mɨnɨm agnɨmɨŋ, agɨl, apɨl nop ag nɨŋɨl agak, “Mɨnɨm ag ñeb bɨ, yad tari tari gɨl, komɨŋ per mɨdep magɨl ak dɨnɨm?” agak. \p \v 26 Agek, Jisas nop agak, “Lo mɨnɨm ak ñu kɨl tɨkɨl, tari aglak?” agak. \p \v 27 Agek, bɨ lo mɨnɨm ag ñeb bɨ nɨbak agak, “Lo mɨnɨm ak nɨpin, Mosɨs ñu kɨl tɨkɨl agak, \q1 ‘God Bɨ Kɨb nak ak nop mɨñ mɨñ gɨl, \q2 gos tɨmɨd nak ak nop ñɨl, \q1 kɨlɨs nak ak magɨlsek nop ñɨl, \q2 nop mɨdmagɨl yɨb lɨnɨmɨn. \q1 Nak ke mɨdmagɨl lɨpan rek, \q2 bin bɨ ognap kɨrop ak rek nep mɨdmagɨl lɨnɨmɨn,’ agak,” agak. \p \v 28 Nɨb agek, Jisas bɨ nɨbak nop agak, “Nak yɨpɨd gɨl apan; ar nɨbak nep kɨsen gɨl, komɨŋ per mɨdep magɨl ak dɨnɨgan,” agak. \p \v 29 Jisas nɨb agek, bɨ lo mɨnɨm ag ñeb bɨ nɨbak, yɨb yad ak sɨkol gɨnɨgab, agɨl, Jisas nop kauyaŋ ag nɨŋɨl agak, “Lo mɨnɨm ñu kɨl tɨkak ak, bin bɨ ognap kɨrop mɨdmagɨl lɨnɨmɨb, agɨl, ñu kɨl tɨkak. Nɨb ak, bin bɨ akal kɨrop mɨdmagɨl lɨnɨmɨb, agɨl, ñu kɨl tɨkak?” agak. \fig caption|alt="good Samaritan" src="ABS-053.tif" size="col" ref="10:29-37" \fig* \p \v 30 Agek, Jisas bɨ lo mɨnɨm ag ñeb bɨ nɨbak nop, mɨnɨm pen aglɨg gɨ, kesɨm dɨl agak, “Bɨ alap Jerusalem kɨrɨg gɨl, taun kɨb Jeriko amnɨm, agɨl, majɨl nab sɨŋak amek nɨŋlɨg gɨ, bɨ tap si dep ognap apɨl, nop tapɨn magɨl pakɨl, walɨj tap ne okok pɨlɨ gɨ dad amel nɨŋlɨg gɨ, ne majɨl nab sɨŋak kɨmnɨg mapal tɨb mɨdek. \v 31 Bɨ God nop tap sobok gep bɨ alap, majɨl ar nɨbak amɨl bɨ nɨbak kɨmnɨg mapal tɨb mɨdek sɨŋak nɨŋɨl, pɨs kɨd nep ajep lɨl amnak. \v 32 Pen bɨ Lipai wagɨn bɨ alap, majɨl ar nɨbak nep amɨl, bɨ nɨbak kɨmnɨg mapal tɨb mɨdek sɨŋak nɨŋɨl, ne ak rek nep pɨs kɨd nep ajep lɨl amnak. \v 33 Pen bɨ Juda mer, karɨp lɨm Sameria nɨb bɨ alap, majɨl par nokɨm nɨbak nep amɨl, bɨ nɨbak kɨmnɨg mapal tɨb mɨdek sɨŋak nɨŋɨl, nop yɨmɨg yɨb nɨŋak. \v 34 Nop yɨmɨg yɨb nɨŋɨl, mɨdek maŋ sɨŋak amɨl, soi nop okok wel ognap lɨl, ñɨg wain ognap lɨl, soi nop okok ñon gak. Soi ñon gɨl, dɨ donki ar ne ak lɨl, karɨp mani tauɨl kɨnelɨgɨpal ak dam lɨl, kod mɨd tep yɨb gak. \v 35 Mɨnek amnɨg gɨl, bɨ karɨp kod mɨdolɨgɨp nɨbak nop silpa kɨd omal ñɨl agak, ‘Nak bɨ nɨbaul nop kod mɨd tep gɨnɨmɨn. Pen mani titi agnɨgan ak, adɨk gɨ apɨl nep ñɨnɨgain,’ agak,” agak. \p \v 36 Jisas kesɨm nɨbak dɨl, ne bɨ lo mɨnɨm ag ñeb bɨ nɨbak nop ag nɨŋak, “Bɨ majɨl nab sɨŋak pak lɨlak ak, bɨ omal nokɨm padɨklɨg gɨ amnɨlak okok, bɨ an ne ke mɨdmagɨl lak rek, nop mɨdmagɨl lak?” agak. \p \v 37 Agek, bɨ lo mɨnɨm ag ñeb bɨ ak agak, “Bɨ nop yɨmɨg nɨŋɨl gɨ tep gak bɨ nɨbak,” agak. \p Agek, Jisas nop agak, “Nɨŋɨd nep ageban. Me nak amɨl, ar nɨbak rek nep gɨnɨmɨn,” agak. \s1 Jisas ne Mata Maria air mal karɨp kɨrop amnak \p \v 38 Pen Jisas bɨ ne okok eip karɨp lɨm alap amjakelak, bin karɨp lɨm nɨbak mɨdek alap apɨl, kɨrop poŋ dɨl dam karɨp ne ak amnak. Bin nɨbak yɨb ne Mata. \fig caption|alt="Martha asking for Mary's help" src="CN01751B.TIF" size="col" ref="10:38-42" \fig* \v 39 Karɨp ne ak nɨnai alap mɨdek. Yɨb ne ak Maria. Maria ne Jisas mɨdek ulep sɨŋak ap bɨsɨg gɨl, Jisas mɨnɨm agek ak nɨŋ mɨdek. \v 40 Mata ne ke nep tap magɨl dagɨl, gos par nɨŋɨl, ap Jisas nop agak, “Bɨ Kɨb, Maria yɨp kɨrɨg gek, yad ke nep tap magɨl cɨn dagɨlebin ak tep ma gɨp. Nop agek apɨl yad eip tap magɨl dagɨlɨr,” agak. \v 41 Agek, Jisas agak, “Mata, Mata, nak tap koŋai nep gos par nɨŋeban ak tep mer. \v 42 Maria mɨnɨm tep yad nɨŋnɨm, agɨl, gos nokɨm ak nep nɨŋɨl, ap mɨnɨm yad nɨŋ mɨdeb. Bin bɨ alap tap tep dɨp nɨbak pɨlɨ gɨ dɨnɨmɨŋ rek ma lɨp,” agak. \c 11 \s1 God nop sobok gɨnɨg, nɨg gɨl rek agnɨmɨb, agak \r (Mat 6:9-15; 7:7-11) \p \v 1 Ñɨn alap, Jisas karɨp lɨm ke mɨgan alap mɨdɨl, Nap God nop sobok gɨlɨg gɨ mɨdek. Sobok gɨ juek nɨŋlɨg gɨ, bɨ ne alap apɨl nop agak, “Bɨ Kɨb, God nop titi gɨl sobok gɨn? Jon bɨ ne okok kɨrop ag ñek nɨpal rek, nak cɨnop ak rek nep ag ñek nɨŋɨn,” agak. \p \v 2 Agek, Jisas kɨrop pen agak, “God nop sobok gɨnɨg gɨl, nɨbgɨl agnɨmɨb, \q1 ‘Bapi, bin bɨ okok yɨb nak agel ar amnaŋ. \q1 Nak bin bɨ dɨl kod mɨdenɨgan ñɨn ak kasek onɨmɨŋ. \q1 \v 3 Tap magɨl cɨnop ñɨn nokɨm nokɨm per per ñɨban rek ñɨnɨmɨn. \q1 \v 4 Bin bɨ ognap cɨnop gɨ tɨmel gel, \q2 kɨrop pen gɨ tɨmel ma gɨpɨn rek, \q2 cɨn tap si tap tɨmel gɨpɨn okok nɨŋɨl kɨrɨg gɨnɨmɨn. \q1 Cɨnop kod mɨdenɨmɨn, \q2 gos alap pɨwakonɨmɨŋ, gɨ tɨmel ma gɨjɨn,’ agnɨmɨb,” agak. \p \v 5-6 Jisas mɨnɨm nɨbak agɨl, bɨ ne okok kɨrop mɨnɨm sɨd tɨkɨl agak, “Nɨbi bɨ alap, kɨslɨm nab kɨb eyaŋ, bɨ nɨŋeb ne karɨp amɨl agnɨgab, ‘Ñɨbemmam, bɨ nɨŋeb yad alap par okok nɨb apɨl karɨp yad ak apjakosɨp. Pen tap nop ñen ñɨŋnɨmɨŋ ak ma mɨdeb ak me, nep apebin. Yɨp bred magɨl omal nokɨm ñan,’ agnɨgab. Agenɨgab, bɨ nɨŋeb ne nɨbak mɨnɨm pen agnɨgab, \v 7 ‘Kɨslɨm nab kɨb aul apɨl yɨp aknɨb ma agnɨmɨn! Yad ñɨ pai yad okok eip kɨjoŋ gɨñɨl kɨnobɨn. Nɨb ak, yad titi gɨl warɨkɨl, nep tap ageban nɨb okok dɨ ñɨnɨm?’ agnɨgab. \v 8 Pen nɨbep agebin, bɨ karɨp nap nɨb ak, bɨ nɨŋeb yad, agɨl, kasek dɨ ma ñɨnɨgab, pen nop ñan agɨl kod mɨdlɨg gɨ, kɨlɨs gɨ mɨdek mɨdek, agnɨgab rek ñɨnɨgab. \v 9 Nɨb ak, nɨbep agebin, tap tari ma mɨdonɨmɨŋ, God nop ag nɨŋem, nɨbep ñɨnɨgab. Tap tari pɨyo nɨŋnɨgabɨm ak, dɨnɨgabɨm. Cɨnop kɨjoŋ ak yɨkaŋ, agɨl, pak gu gu gem, yɨknɨgab. \v 10 Tari gɨnɨg: bin bɨ God nop ag nɨŋnɨgal okok, dɨnɨgal. Bin bɨ tap pɨyo nɨŋnɨgal okok, dɨnɨgal. Bin bɨ cɨnop kɨjoŋ yɨkaŋ, agɨl, pak gu gu gel, kɨrop kɨjoŋ yɨknɨgab. \v 11 Nɨbi ñɨ pai nap okok, ñɨ nɨbi alap kɨbsal nen agenɨgab, toi alap ñɨnɨgan aka? \v 12 Aka pen, yakɨr magɨl nen agenɨgab, kodal alap ñɨnɨgan aka? Ak rek nep nɨg ma gɨnɨgan. \v 13 Nɨbi bin bɨ tep mer ak pen ñɨ pai nɨbi okok tap tep okok nep ñɨnɨgabɨm. Bapi seb kab ar alaŋ sɨŋak mɨdeb ak Bɨ tep yɨb. Ne tap tɨmel alap ma ñɨnɨgab. Kaun Sɨŋ ak cɨnop ñan, agenɨgabɨm ak, Bapi nɨbep ñɨnɨgab,” agak. \s1 Jisas Seten kɨlɨs dɨl tap ma gep rek geb, aglak \r (Mat 12:22-30; Mak 3:20-27) \p \v 14 Pen bɨ alap nop kɨjeki abaŋ ñagek, mɨnɨm agɨl mer, yokop nep mɨdek. Jisas kɨjeki nɨbak ag yokek, bɨ abaŋ ñag mɨdek ak mɨnɨm agek nɨŋlɨg gɨ, bin bɨ nɨŋ mɨdelak okok kɨb gaul gɨlak. \v 15 Pen bin bɨ nɨb okok ognap aglak, “Ne kɨjeki kɨyob ñɨlɨk nap kɨri Bielsebul kɨlɨs ne ak dɨl, kɨjeki kɨyob ñɨlɨk okok ag yokeb,” aglak. \p \v 16 Pen bin bɨ nɨb okok ognap, Jisas tari gɨnɨgab, agɨl, aglak, “Tap ma nɨŋep alap ke seb kab ar epel gek nɨŋɨl me, God nep ag yokek onak ak, nɨŋnɨgabɨn,” aglak. \v 17 Pen Jisas gos tom kɨri ke nɨŋlak ak ke nɨŋɨl agak, “Karɨp lɨm kɨb nokɨm alap, tɨg asɨk ke ke lɨl, bin bɨ kɨri ke eip pen pen genɨgal ak, karɨp lɨm nɨbak pɨs nep ap yap paknɨgab. Bin bɨ wagɨn nokɨm alap, ak rek nep tɨg asɨk ke ke lɨl, bin bɨ kɨri ke eip pen pen ñagenɨgal ak, bin bɨ wagɨn nokɨm nɨbak ap yap paknɨgab. \v 18 Nɨb aknɨb rek nep, Seten wagɨn ne ak tɨg asɨk ke ke lenɨgab ak, titi gɨl mɨd tep gɨnɨmɨŋ? Pen nɨbi yɨp agebɨm, ‘Bielsebul kɨlɨs ne ak dɨl, kɨjeki kɨyob ñɨlɨk ag yokek söŋ ambal,’ agebɨm. \v 19 Nɨb agebɨm ak, yakam nɨbi ke okok kɨjeki kɨyob ñɨlɨk okok titi gɨl ag söŋ yokpal? Yakam nɨbi ke agnɨgal, bin bɨ nɨg gɨnɨmel rek ma lɨp. \v 20 Pen yad God kɨlɨs ne dɨl, kɨjeki kɨyob ñɨlɨk tap okok ag söŋ yokebin rek, nɨbi nɨŋnɨgabɨm, God bin bɨ dɨl kod mɨdep ñɨn ak cɨnop bɨr owɨp aul, agɨl nɨŋnɨgabɨm. \p \v 21 “Pen bɨ kɨlɨs alap, cɨm tu ne lɨ tep gɨl, karɨp ne ak nɨŋ mɨdenɨgab, bin bɨ ognap tap ne alap pɨlɨ gɨ dɨnɨmel rek ma lɨnɨgab. \v 22 Pen bɨ kɨlɨs yɨb alap ke apɨl, nop eip pen pen gɨl pakenɨgab ak, cɨm tu karɨp sɨŋak lɨ tep gak ak sek pɨlɨ gɨ dɨl, tap si dɨnɨgab okok dam nonɨm lɨ ñɨnɨgab. \p \v 23 “Bin bɨ an an yad eip ma mɨdebal okok, wög yad gebin ak tɨb wal gebal. Bin bɨ an an kɨri bin bɨ ognap yɨp ma dapenɨgal okok, bin bɨ yɨp onɨg gebal okok kɨrop yɨk gɨ dam yokebal. \s1 Kɨjeki kɨyob ñɨlɨk tap okok kauyaŋ adɨk gɨ onɨmɨŋ rek lɨp, agak \p \v 24 “Kɨjeki kɨyob ñɨlɨk alap, bin bɨ abaŋ ñag mɨdek, ag söŋ yokek amnɨgab ak, am mɨñ mab nep nab okok amɨl, kau alap pɨyo nɨŋɨl mɨdenɨm, agɨl, am nab nɨb okok pɨyo nɨŋ tag tag mer nɨŋɨl, ‘Karɨp ñɨlɨk mɨgan ned mɨdɨl opin ak amnin,’ agnɨgab. \v 25 Agɨl, amɨl nɨŋnɨgab, karɨp nɨbak lɨg gɨ tep gek, kau tep nep mɨdenɨgab. \v 26 Ne nɨŋɨl okok amɨl, ne rek mer, kɨjeki kɨyob ñɨlɨk tɨmel yɨb aknɨb ar oŋɨd ak sek poŋ dɨ dapɨl, mɨgan nɨbak am mɨdenɨgal. Nɨg gek, bɨ nɨbak ned tep sɨkol sɨkol mɨdolɨgɨp rek mer; mɨñi ne pɨs nep tɨmel yɨb gɨl mɨdenɨgab,” agak. \p \v 27 Jisas mɨnɨm nɨbak agek, bin bɨ koŋai mɨdelak nab nɨb sɨŋak bin alap warɨkɨl, sɨk sɨk agɨl agak, “Nanɨm nep tɨk dap ci ñak ak, mɨñ mɨñ yɨb gɨnɨmɨŋ,” agak. \p \v 28 Agek, Jisas pen agak, “Nɨb ageban ak pen bin bɨ an an God Mɨnɨm ak nɨŋɨl ageb rek gɨnɨgal okok, kɨri mɨñ mɨñ gɨnɨgal,” agak. \s1 Tap alap ke gek nɨŋɨn, aglak \r (Mat 12:38-42; Mak 8:12) \p \v 29 Pen bin bɨ koŋai yɨb nep ap mogɨm gel nɨŋlɨg gɨ, Jisas kɨrop agak, “Bin bɨ mɨñi mɨdebɨm nab sɨŋaul, tap si tap tɨmel gɨlɨg gɨ mɨdɨl agebɨm, ‘Tap ma gep rek alap seb kab ar alaŋ gek nɨŋɨn,’ agebɨm. Pen yad nɨbep agebin, tap alap ke gen ma nɨŋnɨgabɨm. Bɨ God mɨnɨm agep Jona nop gak ar ak nep yɨp gek, nɨŋnɨgabɨm. \v 30 Taun kɨb Ninepa bin bɨ okok, God mɨnɨm agep bɨ Jona apɨl gak rek nɨŋɨl God nop nɨŋ dɨlak rek, bin bɨ mɨñi mɨdebɨm okok, yad Bɨ Ñɨ ne gɨnɨgain rek nɨŋɨl, nɨŋnɨgabɨm. \v 31 Pen bɨrarɨk nep bin kwin karɨp lɨm par mɨdek okok nɨb apɨl, Kiŋ Solomon mɨnɨm tep ageb ak nɨŋin, agɨl, owak. Pen nɨbi bin bɨ mɨñi mɨdebɨm okok, bɨ kɨb Solomon rek mer, yad Bɨ Kɨb yɨb apɨl nab nɨbep sɨŋaul mɨdɨl, nɨbep mɨnɨm tep yɨb ag ñen ma nɨŋ dɨpɨm. Nɨb ak, mɨnɨm kɨb agep ñɨn ak, kwin nɨbak warɨkɨl nɨbep bin bɨ mɨñi mɨdebɨm okok mɨnɨm kɨb agnɨgab. \v 32 Bɨrarɨk nep Jona am Ninepa bin bɨ okok kɨrop agek, tap si tap tɨmel gölɨgɨpal okok, tari gɨnɨg nɨg gɨpɨn agɨl kɨrɨg gɨl, God nop nɨŋ dɨlak. Jona ne agek nɨŋ dɨlak ak pen mɨñi yad Bɨ Kɨb yɨb apɨl nab nɨbep sɨŋaul mɨdɨl, mɨnɨm tep yɨb ag ñen, tap si tap tɨmel gɨpɨm okok ma kɨrɨg gɨpɨm. Nɨb ak, mɨnɨm kɨb agep ñɨn ak, Jona ne warɨkɨl nɨbep bin bɨ mɨñi mɨdebɨm okok mɨnɨm kɨb agnɨgab. \s1 Kɨslɨm nab okok rek ma mɨdenɨmɨb \r (Mat 23:1-26; Mak 12:38-40; Luk 20:45-47) \p \v 33 “Bin bɨ okok sɨp dagɨl tin cög mɨgan okok ma we gɨnɨgal; ar sɨŋak alaŋ tɨk lel melɨk gek, bin bɨ okok karɨp ñɨlɨk mɨgan nɨbak apɨl mɨseŋ nɨŋnɨgal. \v 34 Pen udɨn magɨl ak sɨp melɨk rek mɨdeb. Udɨn magɨl ak mɨd tep gɨnɨgab ak, mɨb goŋ nab adaŋ melɨk gɨl mɨd tep gɨnɨgab, pen udɨn magɨl mɨd tep ma gɨnɨgab ak, mɨb goŋ nab adaŋ kɨslɨm gɨp ak rek mɨdenɨgab. \v 35 Nɨbi nɨŋ rep gɨnɨmɨb, nab nɨbi adaŋ melɨk mɨdeb aka kɨslɨm mɨdeb. Nɨbi gos nɨpɨm, nab cɨn adaŋ melɨk mɨdeb ag gos nɨpɨm ak pen kɨslɨm onɨmɨŋ rek lɨp rek, nɨbi ke nɨŋ rep gɨnɨmɨb. \v 36 Mɨb goŋ nɨbi nab adaŋ magɨlsek melɨk gɨ mɨdlɨg gɨ, mɨgan sɨkol eñap kɨslɨm ma mɨdenɨgab ak, sɨp melɨk gek nɨbep melɨk pak ñɨnɨgab aknɨb rek lɨnɨgab,” agak. \s1 Nɨbi Perisi kai gac sek mɨdebɨm, agak \p \v 37 Pen Jisas mɨnɨm ag juek nɨŋlɨg gɨ, bɨ Perisi alap nop agak, “Apek karɨp yad amɨl tap ñɨŋɨr,” agak. Agek, Jisas karɨp ne amɨl, karɨp mɨgan eyaŋ tap ñɨŋnɨg bɨsɨgak. \v 38 Bɨsɨgɨl, tap ñɨbek nɨŋlɨg gɨ, bɨ Perisi nɨbak, gos ne ke nab okok nep nɨŋɨl, bɨ nɨbaul tari gɨnɨg cɨn Juda kai per gɨpɨn rek, ñɨnmagɨl ne ak ñɨg lɨ yokɨl mer, yokop nep tap ñɨbeb, agɨl, gos ak nɨŋak. \v 39 Jisas gos nɨŋak nɨbak ke nɨŋɨl nop agak, “Nɨbi Perisi kai, kɨri pler kap okok söŋ ken okok ñɨg pak tep gɨpal rek ak gɨpɨm ak pen nab nɨbi eyaŋ tap si tap tɨmel gɨpɨm gac ak ap ran jakɨl mɨdeb. Nɨbi bin bɨ tap tep kɨrop okok dɨn, agɨl, gɨ tɨmel yɨb nep gɨpɨm. \v 40 Nɨbi saköl sek yɨb. God nɨbep wak ak nep ma gɨ lak; nab adaŋ abe gɨ lak. \v 41 Nɨb ak, tap pler kap mɨgan eyaŋ mɨdeb ak, bin bɨ tap ma mɨdeb okok kɨrop ñɨnɨmɨb. Nɨg genɨgabɨm ak, tap nɨbi magɨlsek tɨd gɨnɨgab. \p \v 42 “Pen nɨbi Perisi kai, nɨŋ tep yɨb gɨnɨmɨb: nɨbi mɨker kɨb yɨb dɨnɨgabɨm. Sɨnɨb, dil, tap yokop ki tep owep wög dai tanɨb okok nɨŋem, tap kɨb rek lek, wök pag nɨŋ damɨl, wajrem alaŋ amek, nonɨm lɨl God nop nokɨm alap ñɨn, agɨl, per gos nɨpɨm. Tap sɨkol sɨkol okok per nɨg gɨl gɨpɨm ak tep, pen tari gɨnɨg mɨnɨm wagɨn yɨb ak nɨŋɨl kɨsen ma gɨpɨm? Bin bɨ okok kɨrop yɨpɨd gɨl gɨp ar ak ma gɨpɨm; kɨrop tɨmel gɨp ar ak nep gɨpɨm. God nop mɨdmagɨl ma lɨpɨm. Nɨg gɨl, gɨ tɨmel gɨpɨm. \p \v 43 “Pen nɨbi Perisi kai, nɨŋ tep yɨb gɨnɨmɨb: nɨbi mɨker kɨb yɨb dɨnɨgabɨm. Nɨbi Juda mogɨm gep karɨp okok amɨl, bɨ kɨb mab bog bɨsɨgpal ar ak nep bɨsɨgpɨm. Gos nɨbi nɨpɨm ak, bin bɨ koŋai mɨdebal nab okok amon, ‘Mɨnɨm ag ñeb bɨ apeban e!’ agel, cɨnop tep gɨnɨgab, agɨl, nɨpɨm. \v 44 Pen nɨbi Perisi kai, nɨŋ tep yɨb gɨnɨmɨb: nɨbi mɨker kɨb yɨb dɨnɨgabɨm. Bin bɨ ognap nɨŋɨl, nɨbep bɨ tep yɨb apal ak pen cɨp tɨgel gɨpal ki tɨmel mɨdeb mɨgan okok bin bɨ ma nɨŋɨl ar alaŋ ajpal rek mɨdebɨm,” agak. \p \v 45 Jisas nɨb agek, lo mɨnɨm ag ñeb bɨ alap nop agak, “Mɨnɨm ag ñeb bɨ, mɨnɨm kɨlɨs yɨb lɨl ageban nɨbak, cɨnop ak rek nep ag jueban,” agak. \p \v 46 Agek, Jisas agak, “Pen nɨbi lo mɨnɨm ag ñeb bɨ okok, nɨŋ tep yɨb gɨnɨmɨb. Nɨbi mɨker kɨb yɨb dɨnɨgabɨm. Mɨnɨm kɨl tep apɨm ak, wad mɨker kɨb okok rek, bin bɨ okok kɨrop gom ñɨbɨm ak pen kɨrop yɨmɨg nɨŋɨl ag tausak ma dɨpɨm. \v 47 Pen nɨbi lo mɨnɨm ag ñeb bɨ okok, nɨŋ tep yɨb gɨnɨmɨb. Nɨbi mɨker kɨb yɨb dɨnɨgabɨm. Nased acɨk nɨbi okok bɨrarɨk nep bɨ God mɨnɨm agep bɨ okok kɨrop ñag pak lɨlak. Pen nɨbi God mɨnɨm agep bɨ okok cɨp tɨgel kɨrop gɨ lɨpɨm. \v 48 Gɨpɨm nɨbak, tep nep paklak, agɨl, gɨpɨm. Nased acɨk God mɨnɨm agep bɨ okok ñag pak lɨlak; nɨbi pen cɨp tɨgel kɨrop gɨ lɨpɨm. \v 49 Nɨb ak, God gos tep ke nɨŋɨp ak agak, ‘Bɨ mɨnɨm yad agep okok, bɨ mɨnɨm tep yad dad ameb okok kɨrop ag yoknɨgain, pen kɨrop yo nɨŋɨl, ognap gɨ tɨmel gɨl, ognap pɨs nep ñag pak lɨnɨgal,’ agak. \v 50 Pen bɨrarɨk nep, God lɨm dai wagɨn aul gɨ lɨnɨg gak ñɨn ak tɨkɨl, bɨ God mɨnɨm agep okok kɨrop per pakel owɨp rek, bin bɨ mɨñi mɨdebɨm sɨŋ aul, tap dai nɨbak pen dɨnɨgabɨm. \v 51 Mɨker nɨbak me, bɨ Ebol nop ned wagɨn gɨl ñag pakɨl, ñag pak dapɨl, ñag pak dapɨl, kɨsen Sekaraia nop, kau tap sobok gɨ ñeb karɨp ñɨlɨk mɨgan ak kɨdadaŋ, kab kolɨm dɨ gɨlak bɨd ar sɨŋ aul, nab sɨŋak ñag pak lɨlak. Nɨbep nɨŋɨd yɨb agebin, mɨnɨm mɨker nɨbak magɨlsek, bin bɨ mɨñi mɨdebɨm okok dɨnɨgabɨm. \v 52 Pen nɨbi lo mɨnɨm ag ñeb bɨ okok, nɨŋ tep yɨb gɨnɨmɨb. Nɨbi mɨker kɨb yɨb dɨnɨgabɨm. Mɨnɨm tep ak, gos tep nɨŋeb karɨp ñɨlɨk mɨgan kɨjoŋ ki ak nɨbi dɨl, okok we gɨpɨm. Okok we gɨpɨm ak, bin bɨ karɨp ñɨlɨk mɨgan am nɨŋɨn, agɨl gos nɨpal okok, kɨrop per majɨl magrem ag rɨkpɨm,” agak. \p \v 53-54 Jisas kɨrop nɨb agɨl söŋ amek nɨŋlɨg gɨ, lo mɨnɨm ag ñeb bɨ okok abe, bɨ Perisi okok abe nop yo nɨŋlɨg gɨ aglak, “Mɨnɨm tari ak agon, pen agek nɨŋɨl, nop dam mɨnɨm kɨb agɨn,” agɨl, Jisas nop mɨnɨm esek esek ar ognap agel amnak. \c 12 \s1 Tap we gɨl gɨpal okok mɨseŋ nɨŋnɨgal \r (Mat 10:26-27) \p \v 1 Pen ñɨn alap, bin bɨ koŋai yɨb nep ap mogɨm gɨl, pen pen cɨrok cɨrok ñɨl bin bɨ ognap tob tau pag jɨsɨpɨk masɨpɨk gɨlɨg gɨ amel nɨŋlɨg gɨ, Jisas bɨ ne okok kɨrop agak, “Perisi kai per gɨ tɨmel gɨpal ak we gɨl, mɨd tep gɨpɨn, ag gos nɨpal. Nɨbi nɨb aknɨb rek gɨnɨmɨb rek lɨp ak, nɨbi yɨs kɨri ak nɨŋ tep yɨb gɨnɨmɨb. \v 2 Tap we gɨl gɨpɨm okok, kɨsen mɨseŋ lek nɨŋnɨgal. Mɨnɨm kapkap ag we gɨpɨm okok, ak rek nep mɨseŋ lek nɨŋnɨgal. \v 3 Pen mɨnɨm kɨslɨm eyaŋ apɨm ak, melɨk sek agel nɨŋnɨgal. Mɨnɨm kapkap karɨp mɨgan eyaŋ apɨm ak, meg mɨgan dap ranɨl karɨp ar alaŋ agel, yɨg dad karɨp lɨm okok dad amnɨgal,” agak. \s1 God nop nep pɨrɨknɨmɨb \r (Mat 10:31) \p \v 4 “Bin bɨ yad sɨŋ aul, nɨbep agebin, God nop cɨg gon, cɨnop ñag paknɨgal, agɨl, ma pɨrɨknɨmɨb. Ak yokop mɨb goŋ ar ak nep gɨ tɨmel gel, ki gɨnɨgab. Kɨsen kɨri tap alap nɨbep gɨnɨmel rek ma lɨnɨgab. \v 5 Nɨb ak, yad nɨbep agebin, nɨbi pɨrɨk gɨnɨg, Bɨ nɨbep mɨb goŋ ñag pak lɨl, kɨsen nɨbep mab ke yɨneb mɨgan eyaŋ dɨ yoknɨmɨŋ rek lɨp, Bɨ nɨbak nep pɨrɨknɨmɨb. Ne nep Bɨ pɨrɨkep me; nop nep pɨrɨknɨmɨb. \p \v 6 “Nɨbi nɨpɨm, bin bɨ yakɨr sɨkol aknɨb mamɨd alaŋ sɨkim gɨl, mani lakañ sɨkol omal nep dɨpal. Yakɨr sɨkol nɨb okok, God nokɨm alap ma nɨŋnɨmɨŋ rek ma lɨp; magɨlsek nɨŋeb ak nep mɨdeb. \v 7 Pen nɨbi bin bɨ okok tap yɨb; yakɨr okok nɨbep eip adɨp adɨp rek mer. God nabɨc cög kɨmkas nɨbep ak magɨlsek wök pagɨp ak me, nɨbi ma pɨrɨkɨl, gos sek mɨdenɨmɨb,” agak. \s1 Jisas bin bɨ ne mɨdebɨm ak, bin bɨ okok mɨseŋ agnɨmɨb \r (Mat 10:32-33; 12:32; 10:19-20) \p \v 8 “Nɨbep mɨnɨm nɨŋɨd agebin, bin bɨ Jisas pɨs ken mɨdobɨn, agɨl, bin bɨ mɨdebal nab sɨŋak mɨseŋ ag yɨkenɨgal ak, yad kɨrop pen abe bin bɨ sɨŋ aul yɨp pɨs ken mɨdebal, agɨl, God ejol ne mɨdebal nab sɨŋak mɨseŋ ag yɨknɨgain. \v 9 Pen bin bɨ Jisas pɨs ken ma mɨdobɨn, agɨl, bin bɨ mɨdebal nab sɨŋak mɨseŋ agenɨgal ak, yad kɨrop pen abe bin bɨ sɨŋ aul yɨp pɨs ken ma mɨdebal, agɨl, God ejol ne mɨdebal nab sɨŋak mɨseŋ agnɨgain. \p \v 10 “Bɨ Ñɨ ne nop ag juenɨgal ak, God nɨŋɨl kɨrɨg gɨnɨg, kɨrɨg gɨnɨgab; pen Kaun Sɨŋ ak nop ag juenɨgal ak, God ne nɨŋɨl ma kɨrɨg gɨnɨgab. \p \v 11 “Pen nɨbep mɨnɨm kɨb agnɨg gɨl, dad Juda mogɨm gep karɨp sɨŋak, aka gapman bɨ kɨb mɨdebal nab sɨŋak, aka kiŋ mɨdebal nab sɨŋak, dapenɨgal ak, pen mɨnɨm tari ak dɨl agɨn, agɨl, gos par ma nɨŋnɨmɨb. \v 12 Warɨk agem nɨŋlɨg gɨ, won nɨbak nep Kaun Sɨŋ ne nɨbep gos ñek nɨŋlɨg gɨ, nɨŋɨl agnɨgabɨm,” agak. \s1 Tap koŋai dɨn, agɨl, gos ak ma nɨŋnɨmɨb \p \v 13 Bin bɨ koŋai mɨdelak nab nɨb sɨŋak, bɨ alap Jisas nop agak, “Mɨnɨm ag ñeb bɨ, nak mam yad ak nop agek, bapi tap ne dɨ lɨl kɨmak okok, nonɨm lɨ yɨp pɨs kɨd ke ñaŋ,” agak. \p \v 14 Agek, Jisas nop pen agak, “Yɨp bɨ an agɨl, ‘Bɨ tap tɨg bɨlok ñeb ak mɨdenɨmɨn,’ agek nɨŋɨl tap nɨbep okok dɨ nonɨm lɨ ñɨnɨm?” agak. \v 15 Jisas nɨb agɨl, bin bɨ mɨdelak okok kɨrop agak, “Nɨŋ tep yɨb gɨnɨmɨb. Tap koŋai nep dɨn, agɨl, gos ak ma nɨŋnɨmɨb. Tap koŋai dɨn, agɨl, gos nɨŋnɨgabɨm ak, mɨd tep gɨnɨmɨb rek ma lɨnɨgab,” agak. \p \v 16 Pen Jisas mɨnɨm alap kɨrop mɨnɨm sɨd tɨkɨl agak, “Bɨ mani koŋai mɨdenɨgab alap, wög dai ne ak, wid magɨl tap okok koŋai yɨb nep mɨdenɨgab. \v 17 Gos ne okok nep ke nɨŋ damɨl, ‘Tap ñɨŋeb yad koŋai nep mɨdeb okok, karɨp ñɨlɨk mɨgan akal dap lɨl, ñɨb mɨdenɨm?’ agnɨgab. \v 18 Pen gos alap nɨŋɨl, ‘Karɨp sɨkol okok tɨb wal gɨ yokɨl, karɨp kɨb kɨb okok nep gɨ lɨl, wid magɨl yad abe, tap yad okok abe magɨlsek dɨ karɨp ñɨlɨk mɨgan nɨb okok dam lɨnɨgain. \v 19 Yad nɨg gɨl, adi ke agnɨgain, “Bɨ aul. Nak tap tep koŋai yɨb mɨdeb ak mɨ koŋai yɨb nep mɨdɨl ma kɨr gɨnɨgab. Nɨb ak, wög nak ak kɨrɨg gɨl, tap nak nɨb okok nep ñɨblɨg gɨ, ñɨg ñɨblɨg gɨ, mɨñ mɨñ gɨlɨg gɨ, gɨ mɨdenɨmɨn,” agnɨgain,’ agnɨgab. \v 20 Nɨb agɨl gos nɨŋnɨgab, pen God nop agnɨgab, ‘Nak bɨ saköl sek yɨb! Mɨñi kɨslɨm nab eyaŋ nep kɨmnɨgan. Tap nak koŋai nep gɨ jɨn gɨ lek mɨdeb nɨb okok, an rek dɨ ñɨb mɨdenɨgab?’ agnɨgab. \p \v 21 “Nɨbak rek me, bin bɨ tap tep okok koŋai nep dɨ mogɨm gɨpal ak pen God udɨn yɨrɨk ne sɨŋak kɨri bin bɨ yɨm gep rek mɨdebal,” agak. \s1 God cɨnop kod mɨdenɨgab, agɨl, gos par ma nɨŋnɨmɨb \p \v 22 Jisas nɨb agɨl, bɨ ne okok kɨrop agak, “Nɨb ak, ‘Tap magɨl akal nɨb dɨl ñɨb mɨdojɨn, walɨj akal nɨb dɨl yɨm mɨdojɨn,’ agɨl, gos par ak ma nɨŋnɨmɨb. \v 23 Tap ñɨŋeb ak tap kɨb mer. Komɨŋ mɨdep won ak tap yɨb. Walɨj tap okok tap kɨb mer. Mɨb goŋ ak tap yɨb. \v 24 Yakɨr mɨdebal okok nɨŋɨm. Yakɨr okok, bin bɨ gɨpal rek, wid wög gɨ yɨmel, pok gek ma tɨk dopal. Wid magɨl tɨk dap mogɨm gep karɨp kɨri alap ma mɨdeb. God nep me tap ñɨŋeb kɨrop ñɨb. Ne tap sɨkol okok gos nɨŋɨl nɨg gɨp ak, nɨbi tari gɨnɨg cɨnop bin bɨ ma kod mɨdenɨgab, agɨl, gos par nɨpɨm? Yakɨr okok tap sɨkol; nɨbi tap sɨkol mer. \v 25 Pen nɨbi gos par nɨŋenɨgabɨm ak, kɨmnɨg gɨnɨgabɨm ñɨn ak kɨrɨg gɨl, magɨl alap sek mɨdenɨgabɨm aka? \v 26 Ak tap sɨkol, pen nɨbi ke tap sɨkol nɨbak gɨnɨmɨb rek ma lɨp. Nɨb ak, nɨbi tari gɨnɨg tap yokop ar ognap gos par nɨpɨm? \v 27 Tap be okok tanɨl, magɨl pɨlɨl sɨm yokɨp ak pen ke walɨj gɨl tɨb kadɨg gɨnɨmɨŋ rek ma lɨp. God nep gek, tɨb kadɨg tep yɨb gɨ mɨdeb. Pen Kiŋ Solomon tɨb kadɨg tep yɨb golɨgɨp ak, kausɨl okok tɨb kadɨg tep gɨ mɨdeb ak rek ma golɨgɨp. \v 28 Tap be okok tanɨb nɨb okok tap yokop; per ma mɨdenɨgab. Mɨñi rek mɨdɨl, tol menɨk tɨb gɨ rɨk dɨ mab dagɨlel yɨnnɨgab. God ne tap yokop okok gos nɨŋɨl nɨb gɨp ak, nɨbi tari gɨnɨg cɨnop walɨj ma ñɨnɨgab, agɨl, gos par nɨpɨm? Nɨŋ dep magɨl nɨbi ak par ma mɨdeb. \v 29 Cɨn tap magɨl, ñɨg, tap okok akal nɨb dɨl ñɨŋɨn, agɨl, gos mɨker ak ma nɨŋnɨmɨb. \v 30 Bin bɨ God nop ma nɨpal okok, gos nɨbak rek nɨpal. Pen Nap nɨbi ak nɨbep saköl ma gɨp; tap nɨbi ma mɨdeb okok nɨŋɨp. \v 31 Nɨb ak pen, God bin bɨ dɨl kod mɨdenɨgab ak, cɨnop sek dɨnɨmɨŋ, agɨl, gos nokɨm nɨŋɨl gem amek me, nɨbep kod mɨdlɨg gɨ, tap nɨb okok nɨbep ñɨnɨgab. \s1 Karɨp lɨm seb kab ar alaŋ sɨŋak tap tep tep dɨ mogɨm gɨnɨmɨb \p \v 32 “Kaj sipsip bad sɨkol yad sɨŋ aul, Nap nɨbi ak, nɨbep dɨl kod mɨdenɨgain, agɨl nɨŋɨp ak me, nɨbi ma pɨrɨknɨmɨb. \v 33 Tap nɨbi mɨdeb rek okok, sɨkim gɨ mani dɨl, bin bɨ tap ma mɨdeb okok kɨrop ñɨnɨmɨb. Nɨg genɨgabɨm ak, mani tin nɨbi wor ma gɨl per per nep mɨdenɨgab; tap tep tep nɨbi seb kab ar alaŋ sɨŋak mɨdɨl ma kɨr gɨnɨgab; bɨ si dep apɨl si ma dɨnɨgab; sɨpsep tap okok ma ñɨŋnɨgab. \v 34 Pen tap tep nɨbi okok lɨm dai ar wagɨn aul dɨ mogɨm genɨgabɨm ak, cɨbur gos mɨdmagɨl nɨbi ak, ak rek nep lɨm dai ar wagɨn aul mɨdenɨgab. Pen tap tep nɨbi seb kab ar alaŋ sɨŋak dɨ mogɨm genɨgabɨm ak, cɨbur gos mɨdmagɨl nɨbi ak, ak rek nep nɨb alaŋ mɨdenɨgab. \s1 Gɨjɨn gɨl mɨdenɨmɨb \p \v 35 “Nɨb ak, walɨj nɨbi ak ulep ulep pag tep gɨl, sɨb nag pog lɨ tep gɨl, sɨp dagɨl lɨl nɨŋlɨg gɨ mɨdenɨmɨb. \v 36 Bɨ wög gɨ ñeb okok agnɨgal, ‘Bɨ kɨb cɨn ak, bɨ nɨŋeb ne bin dɨl eip tap kɨb ñɨb mɨdel nɨŋlɨg gɨ, ulep adɨk gɨ onɨgab,’ agɨl, nɨŋ nep mɨdenɨgal. Bɨ kɨb kɨri ak adɨk gɨ apɨl, kɨjoŋ pak gu gu gek, kasek yɨknɨgal. Nɨb aknɨb rek nɨbi nɨg gɨnɨmɨb. \v 37 Pen ne adɨk gɨ apɨl, kɨri nɨŋ mɨdenɨgal ak nɨŋɨl, kɨrop dɨ tep yɨb gɨnɨgab. Bɨ kɨb nɨbak ne ke, walɨj ne ak ulep ulep pag tep gɨl, sɨb nag pog lɨ tep gɨl, kɨrop agek, apɨl tap ñɨŋeb lɨ ñɨbal kau ak bɨsɨg kɨs kɨs gel, ne ke tap ñɨŋeb okok dam kɨrop ñɨnɨgab. \v 38 Pen bɨ kɨb kɨslɨm nab kɨb eyaŋ aka kɨlokɨl agenɨgab won ak apɨl nɨŋnɨgab, bɨ ne okok wɨsɨn ma kɨnenɨgal, kɨrop dɨ tep yɨb gɨnɨgab. \v 39 Nɨb ak, nɨŋɨm. Bin bɨ karɨp nap nɨb okok, bɨ tap si dep bɨ onɨgab ñɨn ak, agɨl, nɨŋ mɨdeblap ak, karɨp kɨrop pɨpagɨl, tap kɨrop okok ma si dɨpkop. \v 40 Nɨb aknɨb rek, Bɨ Ñɨ ne onɨgab, agɨl, kod mɨdenɨmɨb. Ma onɨgab agɨl gos nɨŋnɨgabɨm magɨl ak nep onɨgab,” agak. \s1 God nop wög gɨ tep gɨnɨmɨb \r (Mat 24:45-51) \p \v 41 Jisas nɨb agek, Pita agak, “Bɨ Kɨb, mɨnɨm sɨd tɨkɨl ageban nɨbak, cɨnop nep ageban aka bin bɨ okok magɨlsek ageban?” agak. \p \v 42 Agek, Bɨ Kɨb pen agak, “Bɨ an gos tep mɨdek, wög gɨ tep gɨnɨgab bɨ ak, bɨ kɨb ne karɨp ne ak amnɨg gɨl bɨ nɨbak nop agnɨgab, ‘Bɨ wög yɨp gɨpal ognap kɨrop kod mɨdɨl, tap ñɨŋeb kɨrop okok nonɨm lɨ ñɨlɨg gɨ mɨdenɨmɨn,’ agɨl, amnɨgab. \v 43 Nɨb ak, kɨsen adɨk gɨ apɨl, agnɨgab rek nep genɨgab ak nɨŋɨl, nop dɨ tep yɨb gɨnɨgab. \v 44 Yad nɨbep agebin, bɨ kɨb nɨbak agek, bɨ ne gɨ tep gɨnɨgab nɨbak tap ne okok magɨlsek kod mɨdenɨgab. \v 45 Pen bɨ wög gɨ ñeb ne ak, bɨ kɨb yad ak kasek ma apeb, agɨl, bin bɨ wög gɨ ñeb ognap kɨrop tapɨn magɨl pakɨl, tap kɨb ñɨbɨl, ñɨg wain koŋai ñɨbɨl, saköl ñagɨl, gɨ mɨdenɨgab. \v 46 Pen bɨ kɨb ne ma onɨgab, agɨl, nɨŋnɨgab ñɨn ak nep apɨl, nop tɨb gɨ rɨk ma rɨk gɨl, bin bɨ mɨnɨm nop ma nɨpal nab kɨrop sɨŋak ag yoknɨgab. \p \v 47 “Bɨ wög gɨ ñeb bɨ alap, bɨ kɨb ne mɨnɨm agnɨgab ak nɨŋ tep gɨnɨgab, pen mɨnɨm nop ak tɨb juɨl, agnɨgab rek ma gɨnɨgab ak, bɨ kɨb agek, kɨri nop tapɨn paknɨgal. \v 48 Pen bɨ wög gɨ ñeb bɨ alap, bɨ kɨb ne mɨnɨm agnɨgab ak ma nɨŋɨl, mɨnɨm agnɨgab rek ma gɨnɨgab ak, bɨ kɨb agek, kɨri nop pakɨl yur sɨkol rek ñɨnɨgal. God bin bɨ kɨrop tap koŋai ñɨnɨgab okok, yɨp pen tap koŋai ñɨnɨmɨb, agnɨgab; pen bin bɨ kɨrop tap koŋai yɨb ñɨnɨgab okok, yɨp pen tap koŋai yɨb ñɨnɨmɨb, agnɨgab. \s1 Bin bɨ ognap Jisas nop ma dɨl asɨk ke ke lɨnɨgal \r (Mat 10:34-36) \p \v 49 “Yad opin ak, lɨm dai ar wagɨn aul sɨp pɨg yoknɨg opin. Karɨp lɨm okok magɨlsek bɨr yɨnbkop ak tep! \v 50 Yɨp yur pak ñɨnɨg gebal ak, yɨp mɨker kɨb yɨb gɨp. Mɨker kɨb nɨbak mɨd dam dam, yɨp yur pak saknɨgal ñɨn ak nep auan amnɨgab. \v 51 Nɨbi yɨp agnɨgabɨm, bin bɨ tɨg jɨm ñɨnɨg owɨp agnɨgabɨm ak pen ak mer. Yad opin rek, bin bɨ okok gos ar ke ke nɨŋɨl asɨk ke ke lɨnɨgal. \v 52 Mɨñi ñɨn aul tɨkɨl, amɨlgon apɨlgon aknɨb mamɨd rek mɨdenɨgal ak, omal nokɨm yɨp del, omal yɨp ma dɨl, asɨk ke ke lɨnɨgair. Pen mer ak, omal yɨp der, omal nokɨm yɨp ma dɨl, asɨk ke ke lɨnɨgal. \v 53 Bɨ apɨl mal, ñɨ ne aka nap yɨp ma dek me, asɨk ke ke lɨnɨgair. Bin amɨl mal, pai ne aka nonɨm yɨp ma dek me, asɨk ke ke lɨnɨgair. Nonɨm eip ñɨ ne bine ak eip, ak rek nep gɨnɨgair; nonɨm aka ñɨ ne bine ak yɨp ma dek, asɨk ke ke lɨnɨgair,” agak. \s1 Krais ak apeb, agɨl, ma nɨŋlak \r (Mat 16:2-3; Mak 8:11-13) \p \v 54 Pen Jisas mɨnɨm alap sek kɨrop agak, “Pɨb paŋɨd ameb pɨs kɨd kɨmi komɨb nɨŋɨl, mɨñi mɨñab ñagnɨg geb, agɨl nɨŋ mɨdem, mɨdak mɨdak apɨm rek nep mɨñab ñagnɨgab. \v 55 Yɨgen kɨb okim nɨb okol gɨ apek nɨŋlɨg gɨ, mɨñi pɨb kɨb lɨnɨg geb, agɨl nɨŋ mɨdem, mɨdak mɨdak apɨm rek nep pɨb kɨb lɨnɨgab. \v 56 Nɨbi bɨ esek agep! Tap lɨm dai wagɨn aul nɨŋ tep gɨl, tap seb kab ar alaŋ nɨŋ tep gɨl gɨpɨm ak, pen tari gɨnɨg ñɨn kɨb per kod mɨdelɨgɨpɨm ak, mɨñi bɨr owɨp, agɨl ma nɨpɨm?” agak. \s1 Bɨ nep mɨnɨm kɨb agnɨgab ak eip mɨnɨm tɨg asɨknɨmɨb \r (Mat 5:25-26) \p \v 57 “Nɨbi ti gɨnɨg, majɨl nɨbak tep, majɨl nɨbak tɨmel, agɨl ma nɨpɨm? \v 58 Pen bɨ alap, nep mɨnɨm kɨb agnɨg dad amebin, agonɨmɨŋ, mɨnɨm kɨb nɨbak tari gɨnɨg agnɨg amobɨr, agɨl, majɨl nab sɨŋak amlɨg gɨ, nop eip mɨnɨm ag tɨg asɨk tep gɨnɨmir. Mer ak, nep dam bɨ kɨb mɨnɨm nɨŋeb ñɨnmagɨl ar ne ak yokek, ne pen nep dam polisman ñɨnmagɨl ar kɨrop okok lek, nep pɨs nep dam mɨñ lɨnɨgal. \v 59 Nɨb ak, yad nep agebin, nak nagɨman nep mɨdɨl, tap dai nak okok pɨs nep dai pag ju sakɨl me, söŋ amnɨgan,” agak. \c 13 \s1 Nɨbi tap si tap tɨmel gɨpɨm ak ma kɨrɨg gɨnɨgabɨm ak, kɨmnɨgabɨm \p \v 1 Magɨl nɨbak, bin bɨ ognap apɨl, Jisas nop agɨl aglak, “Galili bin bɨ ognap apɨl, God sobok gep karɨp ak tap sobok gɨ ñel nɨŋlɨg gɨ, magɨl nɨbak nep gapman bɨ kɨb Pailot kɨrop pɨs nep ñag pak lak,” aglak. \v 2 Agelak, Jisas kɨrop agak, “Galili bin bɨ nɨb okok nep, tap si tap tɨmel aknɨb ke gel nɨb gɨp, pen Galili bin bɨ ognap tap si tap tɨmel sɨkol sɨkol gɨpal rek nɨb ma gɨp, agɨl, nɨpɨm ar? \v 3 Ak mer! Yad nɨbep agebin, tap si tap tɨmel gɨpɨm okok tari gɨnɨg nɨg gɨpɨn, agɨl, ma kɨrɨg gɨnɨgabɨm ak, bin bɨ nɨb okok kɨmlak rek nep, nɨbi magɨlsek ak rek nep kɨmnɨgabɨm. \v 4 Pen Siloam cöb ulep sɨŋak, karɨp par kɨb tɨ paŋ pe gɨl bin bɨ aknɨb kagol pɨs kɨd adaŋ (18) kɨrop pak lak ak, tap si tap tɨmel aknɨb ke gel nɨg gɨp, pen bin bɨ Jerusalem mɨdebal ognap tap si tap tɨmel sɨkol sɨkol gɨpal rek nɨg ma gɨp, agɨl, nɨpɨm ar? \v 5 Ak mer! Yad nɨbep agebin, tap si tap tɨmel gɨpɨm okok tari gɨnɨg nɨg gɨpɨn, agɨl, ma kɨrɨg gɨnɨgabɨm ak, bin bɨ nɨb okok kɨmlak rek nep, nɨbi magɨlsek ak rek nep kɨmnɨgabɨm. \s1 Mab alap magɨl ma pɨlɨp \p \v 6 Pen Jisas mɨnɨm sɨd tɨkɨl kɨrop agak, “Bɨ alap uɫem magɨl alap pɨlaŋ, agɨl, yɨŋ ak ju dapɨl, nag wain wög ne sɨŋak yɨmnɨgab. Kɨsen adɨk gɨ apɨl nɨŋnɨgab magɨl alap ma pɨlnɨgab. \v 7 Bɨ wög gep ne ak nop agnɨgab, ‘Mɨ omal nokɨm mɨ nokɨm nokɨm yɨnek nɨŋlɨg gɨ, per apɨl nɨpin uɫem yɨmnek ak magɨl ñɨŋeb alap ma pɨlɨp. Nɨb ak, wög dai yad nab sɨŋak mɨdeb ak tep ma gɨp. Tɨb yokan!’ agnɨgab. \v 8 Agenɨgab, bɨ wög gɨ ñeb ne agnɨgab, ‘Bɨ kɨb, uɫem wagɨn nɨbak mɨñi tɨb ma yokep. Yad uɫem wagɨn nɨbak kɨpɨl gɨ tep gɨl, tap kas kas ognap dap len, \v 9 mɨ kɨsen nɨb ak magɨl pɨlnɨmɨŋ ak, kɨrɨg gɨnɨmɨn; pen magɨl ma pɨlnɨmɨŋ ak, tɨb gɨ rɨk yoknɨmɨn,’ agnɨgab,” agak. \s1 Jisas bin alap kɨd magɨl ñɨk gak gek, yɨpɨd gak \p \v 10 Pen Juda God nop sobok gep ñɨn alap, Jisas Juda mogɨm gep karɨp alap amɨl, kɨrop mɨnɨm ag ñɨ mɨdek. \v 11 Karɨp ñɨlɨk mɨgan nɨbak bin alap ap mɨdek. Bin nɨbak nop kɨjeki kɨyob ñɨlɨk gek, kɨd magɨl ne ak ñɨk ñɨk gɨl nep ajolɨgɨp mɨ aknɨb kagol pɨs kɨd adaŋ (18) yɨnak. \v 12 Jisas bin nɨbak nop agek apek agak, “Tap nep gɨp ak komɨŋ lɨp,” agak. \v 13 Nɨb agɨl, nop dɨ nɨŋek nɨŋlɨg gɨ, magɨl nɨbak nep kɨd magɨl ne ak yɨpɨd gek, God yɨb ne ak agek ar amnak. \p \v 14 Pen Jisas God nop sobok gep ñɨn ak gek komɨŋ lak ak nɨŋɨl, bɨ kɨb Juda mogɨm gep karɨp nɨbak kod mɨdolɨgɨp ak, Jisas nop nɨŋek mɨlɨk yapek, bin bɨ ap mɨdelak okok kɨrop agak, “Nɨbi bin bɨ tap gɨp okok, wög gep ñɨn aknɨb kagol oŋɨd nep apem komɨŋ lɨnɨmɨŋ. Mɨñi God nop sobok gep ñɨn aul nɨg ma gɨnɨmɨb,” agak. \p \v 15 Nɨb agek, Bɨ Kɨb nop pen agak, “Nɨbi bɨ esek agep! Kaj kau, kaj donki nɨbi okok ñon gɨ lem mɨdenɨgab sɨŋak, God nop sobok gep ñɨn ak ñɨg nen gek, kɨrop nag wɨsɨbɨl, dad amem ñɨg ñɨŋnɨgal aka mer? \v 16 Pen based acɨk cɨn Ebraham tɨkɨl, tɨk dap lɨlak pai aul, Seten nop bɨrarɨk nep ñon gɨ lek, mɨ yɨn kagol pɨs kɨd adaŋ mɨdeb ak, nop yɨmɨg ma nepɨm ar? Mɨñi God nop sobok gep ñɨn aul, nag ne wɨsɨb yokesin, yɨp mɨnɨm kɨb agebɨm ar? \v 17 Jisas nɨb agek, bɨ nop nɨŋel mɨlɨk yowak okok nabɨŋ yɨb gak. Pen bin bɨ ognap okok, Jisas tap ma gep rek golɨgɨp okok nɨŋɨl, mɨñ mɨñ yɨb gɨlak. \s1 Mab mastad magɨl ak, mɨnɨm sɨd tɨkɨl agak \p \v 18 Jisas mɨnɨm alap sek agɨl agak, “God bin bɨ dɨl kod mɨdenɨgab mɨnɨm ak nɨbep ag ñɨnɨg gebin ak, titi gɨl agen, nɨbi nɨŋ tep gɨnɨgabɨm? \v 19 Me mɨnɨm agnɨg gebin ar nɨbaul rek mɨdeb. Bɨ alap mab mastad magɨl ak dam wög dai ne ak yɨmek, tan kɨb gɨl tam lɨl kɨd kɨd amenɨgab, yakɨr okok apɨl lek lek kɨd kɨd mɨdenɨgal,” agak. \p \v 20 Mɨnɨm alap pen kauyaŋ agak, “God bin bɨ dɨl kod mɨdenɨgab mɨnɨm ak, titi gɨl agen, nɨbi nɨŋ tep gɨnɨgabɨm? \v 21 Ar nɨbak rek, bin alap yɨs bad sɨkol sɨkol alap dɨl, plaua tin kɨb eyaŋ sek tɨg adɨk madɨk gek mɨdlɨg gɨ, kɨb yɨb tannɨgab rek ak gɨnɨgab,” agak. \s1 Kɨjoŋ sɨkol ak \r (Mat 7:13-14,21-23) \p \v 22 Pen Jisas Jerusalem amnɨg gɨl, yɨpɨd gɨl ma amnak. Ne taun okok abe, bin bɨ karɨp tɨrɨg tɨroŋ mɨdelak okok abe, nab nab kɨnlɨg gɨ, mɨnɨm ag ñɨlɨg gɨ amnak. \v 23 Bin bɨ mɨdelak nɨb okok, bɨ alap Jisas nop agak, “Bɨ Kɨb, God yokop bin bɨ omal nep dɨ komɨŋ yoknɨgab aka?” agak. \p Agek, Jisas kɨrop agak, \v 24 “Nɨb ak, nɨbi kɨlɨs gɨl nep, kɨjoŋ wagɨn sɨkol tam nɨbak amnɨgabɨm. Bin bɨ koŋai yɨb nep, kɨjoŋ tam sɨkol nɨbak amnɨn, agɨl, am sɨsɨŋ tɨk mer nɨŋnɨgal. \v 25 Tari gɨnɨg, bɨ karɨp nap nɨb ak kɨjoŋ gɨñnɨgab, nɨbi söŋ okok nep mɨdɨl, pak gu gu gɨl agnɨgabɨm, ‘Bɨ kɨb, kɨjoŋ yɨkan!’ agnɨgabɨm. Nɨbi nɨb agem, ne pen pe agnɨgab, ‘Nɨbi akal nɨb? Yad nɨbep ma nɨpin!’ agnɨgab. \v 26 Agenɨgab, nɨbi pen agnɨgabɨm, ‘Nak ned karɨp lɨm cɨn ak apɨl, nep eip tap ñɨbɨl ñɨg ñɨbɨl golɨgɨpɨn; nak cɨnop mɨnɨm ag ñölɨgɨpan,’ agnɨgabɨm. \v 27 Nɨbep pen agnɨgab, ‘Yad nɨbep ma nɨpin. Nɨbi akal nɨb yad ma nɨpin. Nɨbi bin bɨ tap si tap tɨmel gɨpɨm ak me, nɨbep kɨjoŋ ma yɨknɨgain. Amnɨm!’ agnɨgab. \v 28 Kɨsen nɨbi nɨŋnɨgabɨm, Ebraham, Aisak, Jekop, bɨ God mɨnɨm agep bɨ okok, God karɨp lɨm per mɨdep ak God eip mɨdenɨgal, pen nɨbep ag söŋ yokek, sɨl kɨb aglɨg gɨ, meg mɨgan su tɨbɨklɨg gɨ nep mɨdenɨgabɨm. \v 29 Pen bin bɨ par okok nɨb, pɨb apeb pɨs ken nɨb, pɨb paŋɨd ameb pɨs ken nɨb, okim okok nɨb, okɨd okok nɨb, God karɨp lɨm per mɨdep ne ak apɨl, bɨsɨg gɨ jɨm ñɨl tap kɨb ñɨŋnɨgal. \v 30 Pen bin bɨ mɨñi kɨd ken yɨb sɨŋak mɨdebal okok, kɨsen ognap ned am mɨdenɨgal. Pen bin bɨ mɨñi ned amebal okok, kɨsen ognap kɨd ken yɨb okok mɨdenɨgal,” agak. \s1 Jisas Jerusalem nɨŋek mapɨn gak \p \v 31 Won nɨbak nep, bɨ Perisi ognap apɨl Jisas nop aglak, “Gapman bɨ kɨb Herod nep ñag pak lɨnɨg geb. Nɨb ak, nak karɨp lɨm aul kɨrɨg gɨl, karɨp lɨm ke alap amnoŋ,” aglak. \p \v 32 Agelak, Jisas agak, “Nɨbi am kain sapeb nɨbak nop agem, nɨŋ mɨdonɨmɨŋ. Mɨñi abe, tol abe, bin bɨ kɨjeki kɨyob ñɨlɨk abaŋ ñagɨp okok gen komɨŋ lɨl, bin bɨ tap gɨp okok gen komɨŋ lɨl, gɨnɨgab. Mɨnek pen, ñɨn omal nokɨm ak me, wög yad ak gɨ saknɨgain. \v 33 Pen mɨñi, tol, menɨk yad majɨl amnin ag gos nɨpin ak amnɨgain. Bɨ God mɨnɨm agep okok kɨrop Jerusalem nep ñag pak lɨnɨgal. \p \v 34 “Jerusalem! Jerusalem! God ne mɨnɨm agep bɨ ne nɨbep nen agɨl ag yokak bɨ okok, tari gɨnɨg per kab ju pak lɨpɨm? Kɨlokɨl ñɨlɨk dɨ auan mok okok lɨp rek ak, yad per ñɨ pai nak okok dɨ tep gɨnɨm, agɨl, nɨpin ak pen yɨp yɨrɨk nɨŋɨl mer apɨm. \v 35 Nɨb ak, nɨŋɨm. Karɨp nɨbi ak kau nep mɨdeb. Mɨdak, nɨbi yɨp ma nɨŋnɨgabɨm; kɨsen okok, ‘Bɨ nɨbaul Bɨ Kɨb ag yokɨp apeb aul, God gek, yɨb ne ar alaŋ amnaŋ,’ agnɨgabɨm ñɨn ak me, yɨp kauyaŋ nɨŋnɨgabɨm,” agak. \c 14 \s1 Jisas, bɨ ñɨnmagɨl tob su gak alap nop gek, komɨŋ lak \p \v 1 Juda God nop sobok gep ñɨn alap, Jisas amɨl Perisi bɨ kɨb alap karɨp ne ak tap ñɨbek nɨŋlɨg gɨ, bin bɨ mɨdelak okok, ne tari rek gɨnɨmɨŋ, agɨl, nɨŋ i sek lɨ mɨdelak. \v 2 Tari gɨnɨg: ñɨn nɨbak, bɨ ñɨnmagɨl tob su gak alap ap mɨdek. \v 3 Jisas, bɨ Perisi okok abe, bɨ lo mɨnɨm ag ñeb bɨ okok abe, kɨrop agak, “God nop sobok gep ñɨn aul, bɨ tap gɨp alap gon komɨŋ lɨnɨgab ak tep aka mer? Lo mɨnɨm tari ageb?” agak. \p \v 4 Agek, mɨnɨm alap pen ma aglak. Nɨb ak, Jisas bɨ ñɨnmagɨl tob su gak ak nop dɨ nɨŋek komɨŋ lak. Komɨŋ lek, Jisas bɨ nɨbak nop ag yokek amnak. \v 5 Jisas bɨ nɨbak ag yokɨl, bɨ nɨb okok kɨrop agak, “Ñɨ pai nɨbi alap aka kaj kau nɨbi alap, God nop sobok gep ñɨn ak ñɨg mɨlpɨm kau mɨgan eyaŋ yapenɨgab ak, nɨbi kasek am dɨ yoknɨgabɨm aka mer?” agak. \p \v 6 Agek, kɨri pen mɨnɨm alap agnɨmel rek ma lak. \s1 Cɨn yɨb kɨb mɨdeŋ, agɨl, gos ak ma nɨŋnɨmɨb \p \v 7 Pen bin bɨ nɨb okok tap magɨl ñɨŋnɨg apɨl, kau bɨsɨgep tep tep ar ak nep nɨŋɨl bɨsɨgɨn, agɨl, bɨsɨglak ak, Jisas nɨŋɨl, mɨnɨm alap mɨnɨm sɨd tɨkɨl agak, \v 8 “Bɨ alap bin dɨnɨg gɨl, tap kɨb ñɨŋnɨg nɨbep sɨk agek amɨl, kau bɨsɨgep tep lɨnɨmɨŋ ar ak ma bɨsɨgnɨmɨb. Tari gɨnɨg: bin bɨ kɨb ognap onɨmel rek lɨp. \v 9 Nɨb ak, nɨbi kau bɨsɨgep tep ar nɨbak bɨsɨg genɨgabɨm ak, bɨ nɨbep sɨk agnɨgab ak apɨl agnɨgab, ‘Nak ke sɨŋak amnoŋ, bɨ kɨb aul ar nɨb sɨŋak bɨsɨgaŋ,’ agek, nod nabɨŋ gek nɨŋlɨg gɨ, am lɨlɨg gɨ am bak okok bɨsɨgnɨgaban. \v 10 Pen nɨbep, tap ñɨŋɨn, agɨl, sɨk agenɨmel, am gol okok bɨsɨg mɨdem me, bɨ nɨbep sɨk agnɨgab ak apɨl agnɨgab, ‘Bɨ ñɨbemmam. Nak apɨl kau ar tep aul bɨsɨg gan,’ agek, bin bɨ tap ñɨŋnɨg ap mɨdenɨgal okok nep nɨŋɨl, bɨ ak nab aul bɨ kɨb nep mɨdeb, agnɨgal. \v 11 Nɨb aknɨb rek, cɨn yɨb kɨb mɨdeb, ag gos nɨpal bin bɨ okok, God yɨb kɨrop gek ap yonɨgab. Pen cɨn yɨb kɨb ma mɨdeb, ag gos nɨpal bin bɨ okok, God yɨb kɨrop gek ap rannɨgab,” agak. \p \v 12 Jisas mɨnɨm ar nɨbak agɨl, bɨ tap kɨb ñɨŋnɨg bin bɨ sɨk agak bɨ ak nop agak, “Nak tap kɨb ñɨŋnɨg, bɨ nɨŋeb nak okok, nanai namam yakam nak okok, bin bɨ karɨp lɨm alog nak mani koŋai mɨdeb bin bɨ okok, kɨrop ma sɨk agnɨmɨn. Bin bɨ nɨb okok, cɨn dai ñɨn, agɨl, nep pen tap ñɨŋnɨg sɨk agnɨmel rek lɨp. \v 13 Nak tap kɨb ñɨŋnɨg, bin bɨ yɨm gep rek okok, bin bɨ ñɨnmagɨl tob kalau gɨp okok, bin bɨ tob tɨmel gɨp okok, bin bɨ udɨn kwoi gɨp okok, kɨrop sɨk agem, apenɨgal, tap ñɨŋnɨmɨb. \v 14 Bin bɨ yɨm gep rek nɨb okok, nep pen ñɨnɨmel rek ma lɨnɨgab ak me, kɨsen God bin bɨ komɨŋ tep ne okok gek warɨknɨgal ñɨn ak, ne ke nep pen ñɨnɨgab,” agak. \s1 Tap kɨb ñɨŋnɨgal ak, mɨnɨm sɨd tɨkɨl agak \p \v 15 Pen mɨnɨm nɨbak nɨŋɨl, bɨ kɨri eip tap ñɨbelak alap Jisas nop agak, “God bin bɨ ne dɨl kod mɨdenɨgab ak, ne eip jɨm ñɨl tap kɨb ñɨbenɨgal okok, mɨñ mɨñ yɨb gɨnɨgal,” agak. \p \v 16 Agek, Jisas agak, “Bɨ alap tap kɨb ñɨŋnɨg gɨl, bin bɨ koŋai nep sɨk agnɨgab. \v 17 Pen tap kɨb ñɨŋeb ñɨn nɨbak apenɨgab, bɨ wög gɨ ñeb ne ak nop agnɨgab, ‘Mɨñi nak amɨl bin bɨ ned ag lɨpin okok kɨrop am poŋɨd dowan,’ agnɨgab. Bɨ wög gɨ ñeb ne pen amɨl agnɨgab, ‘Tap magɨlsek dap gɨjɨn gɨpɨn; apem amnɨn!’ agnɨgab. \v 18 Agenɨgab, bin bɨ nɨb okok alap agnɨgab, ‘Yad amnɨm ak pen lɨm dai alap taupin ak nɨŋnɨg amebin,’ agnɨgab. \v 19 Pen alap agnɨgab, ‘Yad amnɨm ak pen kaj kau aknɨb wajrem alaŋ taupin ak, wög gɨ tep gɨnɨgal aka, agɨl, am nɨŋnɨgain,’ agnɨgab. \v 20 Alap agnɨgab, ‘Yad amnɨm ak pen bin yad kɨsen nep dɨpin ak me, onɨm rek ma lɨp,’ agnɨgab. \v 21 Nɨb agenɨgal, bɨ nɨbak adɨk gɨ amɨl, bin bɨ okok kɨri tari tari agnɨgal ak, bɨ kɨb ne ak nop agnɨgab. Agenɨgab, bɨ kɨb ak cɨbur nop ak tɨmel gek, bɨ ne ak nop kauyaŋ ag yokɨl agnɨgab, ‘Nak kasek am majɨl kɨb okok abe, majɨl sɨkol okok abe amɨl, bin bɨ yɨm gep rek okok, bin bɨ ñɨnmagɨl tob kalau gɨp okok, bin bɨ udɨn kwoi gɨp okok, bin bɨ tob tɨmel gɨp okok, kɨrop poŋɨd dowan,’ agnɨgab. \v 22 Agenɨgab, agnɨgab rek gɨl, kɨsen bɨ wög gɨ ñeb nɨbak agnɨgab, ‘Bɨ kɨb, apan rek gɨpin ak pen mɨgan ognap kau nep mɨdeb,’ agnɨgab. \v 23 Agenɨgab, bɨ kɨb ak bɨ wög gɨ ñeb ne nop agnɨgab, ‘Nak majɨl kɨb okok abe, majɨl sɨkol okok abe amɨl, bin bɨ mɨnɨm kɨlɨs agɨl agek, kɨri apel, karɨp ñɨlɨk mɨgan yad ak pɨs nep tɨb dɨnɨmɨŋ. \v 24 Pen bin bɨ ned sɨk agen ma opal okok, bin bɨ alap tap yad sɨkol sɨkol ognap ma ñɨŋnɨgab, mer yɨb,’ agnɨgab,” agak. \s1 Gos nɨŋ tep gɨl, yɨp pɨs ken onɨmɨb, agak \r (Mat 10:37-38) \p \v 25 Jisas majɨl amek ak, bin bɨ koŋai yɨb nop kɨsen gɨlak. Ne adɨk gɨl kɨrop agak, \v 26 “Bin bɨ okok yɨp pɨs ken amnɨn agnɨgal ak pen gos kɨb kɨri amnɨgab nonɨm nap, bin ñɨ pai, nɨnai nɨmam, aka mɨb goŋ kɨri ke, bin bɨ okok bin bɨ yad mɨdenɨmel rek ma lɨp. \v 27 Bin bɨ ognap agnɨgal, Jisas bin bɨ ne mɨdojɨn ak pen nɨg gon, bin bɨ ognap cɨnop gɨ tɨmel gɨnɨmel rek lɨp, agɨl, mɨb goŋ kɨri ke nep gos nɨŋlɨg gɨ, mab kros kɨri dɨ ka gɨl yɨp sain ma gɨnɨgal ak, bin bɨ yad mɨdenɨmel rek ma lɨp. \v 28 Pen bɨ nɨbi alap, karɨp par kɨb i ar alaŋ alap gɨnɨg, ned mani titi gɨl rek dɨl gɨnɨm, agɨl, gos nɨŋ tep gɨl gɨnɨgab. \v 29 Pen, gɨnɨm gɨnɨm, agɨl, kab ned nep gɨnɨgab ak pen kɨsen mani ulep gek, karɨp ulep gek, bin bɨ okok nop ag juɨl agnɨgal, \v 30 ‘Ake! Bɨ par aul karɨp gɨnɨg gɨ rek gɨ damɨl, karɨp dai kɨrɨg gɨp sɨsak geb,’ agnɨgal. \v 31 Pen nɨbak rek, bɨ kiŋ alap, bɨ kiŋ alap eip pen pen gɨnɨg, ned gos nɨŋ tep gɨl amnɨgab. Pen ne gos nɨŋ damɨl, ami bɨ yad ak ten tausan nep mɨdeb; pen kiŋ nɨbak ami bɨ ne twenti tausan mɨdeb; pen pen gɨl, ne ami bɨ yad ñag pak lɨnɨmɨŋ rek lɨp, agnɨgab. \v 32 Gos nɨbak nɨŋɨl, kiŋ alap par okok kɨsen apek nɨŋlɨg gɨ, mɨnɨm yokɨl agnɨgab, ‘Cɨr titi gɨl, mɨnɨm ag jɨm ñɨr?’ agnɨgab. \v 33 Nɨb ak, nɨŋ tep gɨnɨmɨb. Tap nɨbi okok magɨlsek kɨrɨg gɨl, yad eip ma onɨgabɨm ak, bin bɨ yad mɨdenɨmɨb rek ma lɨp. \p \v 34 “Dek tap tep yɨb ak pen dek kal ne amnɨgab ak, kɨri tari gel kauyaŋ yɨdek gɨnɨgab? \v 35 Dek nɨbak rek, dɨ wög dai aka kɨlokɨl cɨb sɨŋak yokel tap magɨl tan tep ma gɨnɨgab. Dek nɨbak rek wög alap ma mɨdeb; dɨ yokep rek nep lɨp. Nɨbi bin bɨ gos tɨmɨd mɨdonɨmɨŋ okok, mɨnɨm agebin aul tɨmɨd lɨ nɨŋ tep gɨnɨmɨb,” agak. \c 15 \s1 Kaj sipsip alap kɨr gak \r (Mat 18:12-14) \p \v 1 Pen bɨ takɨs dep okok abe, bin bɨ tap si tap tɨmel gɨlak okok abe, Jisas mɨnɨm ageb ak nɨŋɨn, agɨl, ap nɨŋ mɨdelak. \v 2 Pen bɨ Perisi okok abe, bɨ lo mɨnɨm ag ñeb bɨ okok abe, Jisas nop ag juɨl aglak, “Ne tari gɨnɨg bɨ tap si tap tɨmel gɨpal okok dɨl, eip tap magɨl jɨm ñɨl ñɨbeb?” aglak. \v 3 Nɨb agelak, Jisas mɨnɨm alap sɨd tɨkɨl kɨrop agak, \v 4 “Bɨ nɨbi alap, kaj sipsip ñɨnjuɨl aknɨb mamɨd alaŋ (100) mɨk mɨdenɨgab. Pen nokɨm nɨb alap kɨr genɨgab ak, ognap dam lɨm sɨlɨn sɨlɨn mɨdeb okok lɨl, am kaj sipsip ne kɨr gɨnɨgab ak pɨyo nɨŋ tag tag, nop pɨyo nɨŋ dam dam nɨŋ dɨnɨgab. \v 5 Kaj sipsip ne nɨbak pɨyo nɨŋ dek, tep gek nɨŋlɨg gɨ, dɨ wajrem ne ak ar alaŋ lɨnɨgab. \fig caption|alt="shepherd with sheep on shoulder" src="LB00001B.TIF" size="col" ref="15:5" \fig* \v 6 Wajrem alaŋ dap karɨp amɨl, bin bɨ nɨŋeb ne okok, bin bɨ karɨp lɨm alog ne okok, kɨrop sɨk agɨl, ap mogɨm genɨgal agnɨgab, ‘Kaj sipsip yad kɨr gɨp ak, pɨyo nɨŋɨl bɨr dɨpin ak, nɨbi apem yad eip mɨñ mɨñ gɨn,’ agnɨgab. \v 7 Nɨg aknɨb rek me, bin bɨ koŋai nep okok, cɨn gɨ tep gɨl tap si tap tɨmel ma gɨpɨn, agɨl, gos nɨpal okok, seb kab ar alaŋ sɨŋak mɨdebal okok nɨŋɨl mɨñ mɨñ ma gɨnɨgal; pen bin bɨ nokɨm alap, tap si tap tɨmel gɨpin okok tari gɨnɨg nɨg gɨpin, agɨl, kɨrɨg genɨgab ak, seb kab ar alaŋ sɨŋak nɨŋɨl mɨñ mɨñ gɨnɨgal. \s1 Kab magɨl alap kɨr gak \p \v 8 “Aka pen, bin alap mani silpa magɨl ne aknɨb wajrem alaŋ mɨdenɨgab. Pen magɨl alap, karɨp ñɨlɨk mɨgan okok kapkap ap yapenɨgab ak, ne tari gɨnɨgab? Ne sɨp dagɨl ar sɨŋ epel lɨl, pɨyo nɨŋ nɨŋ kau acɨp acɨp lɨg lɨg, kab magɨl ne nɨbak dɨnɨgab. \v 9 Kab magɨl ne nɨbak pɨyo nɨŋ dek, tep gek nɨŋlɨg gɨ, bin bɨ nɨŋeb ne okok, bin bɨ karɨp lɨm alog ne okok, kɨrop sɨk agek, ap mogɨm genɨgal agnɨgab, ‘Kab magɨl yad yowɨp magɨl nokɨm nɨbak pɨyo nɨŋɨl bɨr dɨpin ak, nɨbi apem yad eip mɨñ mɨñ gɨn,’ agnɨgab. \v 10 Nɨbak rek me, bin bɨ nokɨm alap, tap si tap tɨmel gɨpin okok tari gɨnɨg nɨg gɨpin, agɨl, kɨrɨg genɨgab ak, seb kab ar alaŋ sɨŋak God ejol ne okok nɨŋɨl mɨñ mɨñ gɨnɨgal,” agak. \s1 Ñɨ alap nap nop kɨrɨg amnak ak, mɨnɨm sɨd tɨkɨl agak \p \v 11 Jisas mɨnɨm nɨbak agɨl agak, “Bɨ alap ñɨ ne omal mɨdenɨgab ak. \fig caption|alt="father runs to meet prodigal son" src="ABS-048.tif" size="col" ref="15:11-32" \fig* \v 12 Ñɨ ne kɨsen ak, apɨl nap nop agnɨgab, ‘Bapi, tap cɨrop mal apan okok, tɨg asɨk yɨp okok ke ñan,’ agek, nap tap kɨrop mal okok tɨg asɨk ke ke ñɨnɨgab. \v 13 Ñek, ñɨ ne kɨsen ak magɨl ulep magɨl alap mɨdɨl, nap tap nop tɨg asɨk ñak okok magɨlsek sɨkim gɨl, mani dɨl, dad karɨp lɨm par okok amnɨgab. Am nɨb okok mɨdɨl, bin si tap tɨmel okok gɨlɨg gɨ, mani tap ne dad amnɨgab okok, abramek bin bɨ okok ñɨ saknɨgab. \v 14 Nɨg gek, mani ne sakek, karɨp lɨm nɨbak yuan kɨb yɨb lɨnɨgab. Pen tap magɨl tau ñɨŋnɨmɨŋ mani alap ma mɨdenɨgab. \v 15 Nɨg gek, ne amɨl, bɨ karɨp lɨm nɨbak nɨb nap kɨri alap ag nɨŋek, nop kaj mɨkep wög ak ag lɨnɨgab. \v 16 Pen nop yuan kɨb yɨb ak lek gɨ mɨdek mɨdek, kaj mɨkelɨgɨpal womai wak okok ognap ñɨŋnɨm agnɨgab ak pen bin bɨ ognap nop tap magɨl ma ñɨnɨgal. \v 17 Pen gos magɨl ne nɨŋ dad amek gos tep magɨl ak apek agnɨgab, ‘Bapi yad bɨ nop wög gɨpal okok, tap magɨl koŋai mɨdeb. Pen yad sɨŋaul mɨdebin, yɨp yuan kɨb yɨb lɨp. \v 18 Nɨb ak, yad karɨp lɨm aul kɨrɨg gɨl, bapi mɨdeb sɨŋak kauyaŋ adɨk gɨ amɨl, nop agnɨgain, “God udɨn yɨrɨk ar ne ak gɨ tɨmel gɨl, udɨn yɨrɨk ar nep ak gɨ tɨmel gɨl, gɨpin rek, \v 19 nak yɨp ñɨ yad ma agnɨmɨn. Yɨp bɨ wög gɨ ñeb nak alap rek ag lek gɨnɨgain,” agnɨgain,’ agnɨgab. \v 20 Gos nɨbak nɨŋɨl, bapi karɨp adɨk gɨ amnɨgain, agɨl, paŋ dɨnɨgab. Am am am, nap ne par okok nɨb ñɨ ne nɨbak nop yɨpɨd nɨŋnɨgab. Nap ñɨ ne nɨŋɨl, nop yɨmɨg yɨb gɨnɨgab. Ne kasek pɨg gɨ rɨkɨd ag amɨl nop nab nab lɨ dɨ kaiŋ gɨl, tɨg bom sɨlokɨl mɨlɨk ñɨŋnɨgab. \v 21 Nap nɨg gek, ñɨ agnɨgab, ‘Bapi, God udɨn yɨrɨk ar ne ak gɨ tɨmel gɨl, udɨn yɨrɨk ar nep ak gɨ tɨmel gɨl, gɨpin rek, nak yɨp ñɨ yad ma agnɨmɨn,’ agnɨgab. \v 22 Nap pen, bɨ wög gɨ ñeb ne okok kɨrop agnɨgab, ‘Nɨbi kasek nep am walɨj par kɨb yad ak dap nop yɨm ñɨl, ñɨnmagɨl nop ak riŋ lɨ ñɨl, tob tɨrɨp lɨ ñɨl, gɨm. \v 23 Nɨg gɨl, amɨl kaj kau ñɨlɨk marɨp sɨlɨn tep yɨb ak pak dam dagɨlem, mɨñ mɨñ gɨlɨg gɨ tap kɨb ñɨŋɨn. \v 24 Ñɨ yad ak pɨs nep kɨmak rek lak ak, pen mɨñi ne kauyaŋ komɨŋ mɨdeb. Ned ne pɨs nep kɨrɨg gak ak, pen mɨñi nop pɨyo nɨŋɨl adɨk dɨpin,’ agnɨgab. Nap nɨb agek, kɨri am kaj kau ñɨlɨk pak dapɨl, tap magɨl dagɨlel, mɨñ mɨñ gɨnɨgal. \p \v 25 “Pen ñɨ ne ned ak, wög dai okok gɨ tag kɨrɨg gɨl, adɨk gɨ yokop karɨp ulep sɨŋak apɨl nɨŋnɨgab, cacɨŋ, mab cög paklɨg gɨ, kogɨm paglɨg gɨ, mɨñ mɨñ gɨlɨg gɨ mɨdenɨgal. \v 26 Nɨg genɨgal, ñɨ ned ak nap bɨ wög gɨ ñeb ne alap nop sɨk agek apek ag nɨŋɨl agnɨgab, ‘Tari gebal?’ agnɨgab. \v 27 Agenɨgab, agnɨgab, ‘Namam kɨsen nak kɨmɨb agɨl nɨŋɨp ak pen mɨñi adɨk gɨ aposɨp, nap kaj kau ñɨlɨk marɨp sɨlɨn tep ak pak dagɨl ñɨblɨg gɨ mɨñ mɨñ gebal,’ agnɨgab. \v 28 Agenɨgab, nop mɨlɨk kal yɨb yapek, karɨp ñɨlɨk mɨgan ma amnɨgab; söŋ sɨŋak eyaŋ nep mɨdenɨgab. Nap pen söŋ amɨl, apek karɨp ñɨlɨk mɨgan amnɨr, agɨl, nop mɨnɨm sain sain agɨl agnɨgab. \v 29 Nap ne mɨnɨm sain sain agenɨgab pen ñɨ ned ne agnɨgab, ‘Yad mɨnɨm nak apan rek per nep kɨsen gɨl, bɨ mɨñ wög gep nak rek mɨdɨl, wög nep per per gen gen mɨ koŋai yɨb nep amɨb. Pen yɨp kaj meme ñɨlɨk alap ñek, ñɨbemmam yad okok eip pak dagɨl ñɨbɨl mɨñ mɨñ ma gɨpin. \v 30 Pen ñɨ nak nɨbak, tap nonɨm lɨ ñɨnak okok damɨl, bin si tap okok gɨl gɨ ñɨb yok sakɨl owɨp, nop yɨmɨg nɨŋɨl, kaj kau ñɨlɨk marɨp sɨlɨn tep yɨb ak pakpan!’ agnɨgab. \v 31 Nɨb agenɨgab, nap ñɨ ne ned nop agnɨgab, ‘Cɨr apɨl per mɨdobɨr rek, tap yad okok magɨlsek nak dɨnɨgan. \v 32 Namam kɨsen nak pɨs nep kɨmak rek lak ak, pen mɨñi ne kauyaŋ komɨŋ mɨdeb. Ne pɨs nep kɨr gak rek lak ak, pen mɨñi nop pɨyo nɨŋ adɨk dɨpin. Nɨb ak me, cɨn mɨñ mɨñ gɨn,’ agnɨgab,” agak. \c 16 \s1 Bɨ wög kod mɨdeb bɨ ak, mɨnɨm sɨd tɨkɨl agak \p \v 1 Jisas bɨ ne okok kɨrop agak, “Bɨ kɨb tap koŋai mɨdenɨgab alap, bɨ tap ne kod mɨdeb bɨ alap ag lek, tap ne okok kod mɨdenɨgab. Pen bɨ kɨb ak, mɨnɨm alap nɨŋnɨgab, bɨ tap ne kod mɨdenɨgab nɨbak, tap ne okok abramek gɨnɨgab. \v 2 Bɨ kɨb mɨnɨm nɨbak nɨŋɨl, nop sɨk agek apenɨgab agnɨgab, ‘Tap yad okok kod mɨd tep ma geban ak, yɨp ag ñel nɨpin. Nɨb ak, nak amɨl, tap yad titi mɨdeb okok magɨlsek wök pag nɨŋ tep gɨl, bin bɨ okok kɨrop tap dai yad titi mɨdeb okok magɨlsek wök pag nɨŋ tep gɨl, ap yɨp ag ñɨl, wög yad geban ak kɨsen ma gɨnɨgan,’ agnɨgab. \v 3 Agenɨgab, bɨ tap ne kod mɨdeb nɨbak, nab ne okok nep gos par nɨŋɨl agnɨgab, ‘Bɨ kɨb ak yɨp ag yoknɨg geb ak pen yad tari gɨnɨm? Yad bɨ kɨlɨs ma mɨdebin rek, lɨm pɨŋɨl pag gɨnɨm rek ma lɨp. Bin bɨ ognap tap kɨrop ak asɨb ag gɨ ñɨbenɨgain ak, yɨp nabɨŋ gɨnɨgab,’ agnɨgab. \v 4 Pen kɨsen gos nɨŋ tep gɨl agnɨgab, ‘Yad tari gɨnɨm ak mɨñi nɨpin. Ar nɨbak gen, kɨsen bɨ kɨb yad yɨp ag yoknɨgab ñɨn ak, bin bɨ ognap yɨp del, karɨp kɨrop sɨŋak kɨn mɨdenɨgain,’ agnɨgab. \v 5 Nɨb agɨl, bin bɨ ognap kɨrop bɨ kɨb ne tap dai mɨdenɨgab okok sɨk agnɨgab. Sɨk agek, bɨ ned onɨgab ak nop agnɨgab, ‘Nak bɨ kɨb yad tap dai titi mɨdeb?’ agnɨgab. \v 6 Agenɨgab agnɨgab, ‘Wel ñɨŋeb dɨlam ñɨnjuɨl aknɨb mamɨd alaŋ (100),’ agnɨgab. Agenɨgab agnɨgab, ‘Tiket aul dɨl, kasek bɨsɨgɨl dɨlam ñɨnjuɨl omal adɨk gɨ dam aknɨb wajrem alaŋ (50) ñu kɨl tɨkan,’ agnɨgab. Agenɨgab, agnɨgab rek nep gɨnɨgab. \v 7 Kɨsen bɨ alap apenɨgab, agnɨgab, ‘Nak bɨ kɨb yad tap dai titi mɨdeb?’ agnɨgab. Agenɨgab agnɨgab, ‘Wid bek ñɨnjuɨl aknɨb mamɨd alaŋ (100),’ agnɨgab. Agenɨgab agnɨgab, ‘Tiket aul dɨl, kasek bɨsɨgɨl bek ñɨnjuɨl omal omal (80) ñu kɨl tɨkan,’ agnɨgab. Agenɨgab, agnɨgab rek nep gɨnɨgab. \v 8 Nɨg genɨgab, kɨsen bɨ kɨb ne ak nɨŋɨl agnɨgab, ‘Bɨ tap yad kod mɨdep bɨ nɨbak, gos nɨŋ tep gɨl, tari tari gɨl mɨd tep gɨnɨgain, agɨp ak, ne gɨ tep gɨp,’ agnɨgab. Nɨb ak nɨŋɨm. Bin bɨ lɨm dai ar wagɨn aul gos nɨpal okok apal, ‘Mɨñi titi gɨl kɨsen bɨsɨg mɨdep cɨn ak mɨd tep gɨnɨmɨŋ?’ apal. Pen melɨk tep nɨpal bin bɨ okok nɨg aknɨb rek nep gɨplap ak tep. \p \v 9 “Mani tap lɨm dai ar wagɨn aul mɨdeb okok, bin bɨ ognap okok ñem me, kɨsen tap nɨb okok pɨs nep kɨr gɨnɨgab ñɨn ak, God karɨp lɨm per mɨdep ne sɨŋak nɨbep ag wasu dɨnɨgab. \v 10 Mani tap sɨkol alap, bin bɨ alap ñɨnmagɨl ar ak lel, kod mɨd tep gɨnɨgab ak, tap kɨb okok ñel, ak rek nep gɨnɨgab. Pen mani tap sɨkol alap, bin bɨ alap ñɨnmagɨl ar ak lel, kod mɨd tep ma gɨnɨgab ak, tap kɨb okok ñel, ak rek nep gɨnɨgab. \v 11 Pen nɨbi mani tap lɨm dai ar wagɨn aul mɨdeb ak dɨl, esek agɨl, kod mɨd tep ma gɨnɨgabɨm ak, bɨ an nɨbep tap tep yɨb ar alaŋ nɨb ñɨnɨgab? \v 12 Bɨ alap mani tap ne dɨ ñɨnmagɨl ar nɨbep lɨnɨgab ak, nɨbi esek agɨl, kod mɨd tep ma genɨgabɨm ak, bɨ an mani tap nɨbep ke ñɨnɨgab? \v 13 Bɨ nokɨm alap, bɨ kɨb omal kɨrop wög gɨnɨmɨŋ rek ma lɨp. Bɨ omalgɨl kɨrop wög gɨnɨgab ak pen ne bɨ kɨb alap nop mɨdmagɨl lɨl, bɨ alap nop mɨdmagɨl ma lɨnɨgab. Aka bɨ kɨb alap nop mɨdmagɨl lɨl, bɨ alap nop mɨdmagɨl ma lɨnɨgab. Aknɨb rek, nɨbi mani tap okok tap tep yɨb agɨl nɨŋenɨgabɨm ak, God nop wög gɨpɨm ak kɨrɨg gɨnɨmɨb rek lɨp,” agak. \p \v 14 Bɨ Perisi okok, gos kɨb kɨri mani ar ak nep nɨŋölɨgɨpal ak me, Jisas mɨnɨm agek ak nɨŋɨl sɨk agɨl ag juelak. \v 15 Ag juelak, kɨrop agak, “Nɨbi bin bɨ udɨn yɨrɨk ar ak, cɨn bin bɨ tep mɨdobɨn, apɨm ak, pen God cɨbur gos mɨdmagɨl nab nɨbep adaŋ nɨŋɨp. Tap bin bɨ nɨŋel tep gɨp okok, God nɨŋek tap tɨmel rek lɨp. \p \v 16 “Jon bɨ ñɨg pak ñeb ma owak ñɨn ak, lo mɨnɨm ñu kɨl tɨklak ak abe, bɨ God mɨnɨm agep mɨnɨm ñu kɨl tɨklak ak abe agel, bin bɨ nɨŋɨl, ar nɨbak gel amolɨgɨp. Pen Jon owak ñɨn ak tɨkek, God bin bɨ dɨl kod mɨdenɨgab mɨnɨm tep ak agel, bin bɨ nɨŋɨl kɨri magɨlsek ar nɨbak nep amnɨn, agɨl, kɨlɨs gɨl gel ameb. \v 17 Seb kab ar alaŋ abe lɨm dai wagɨn aul abe kɨr gɨnɨmɨŋ rek lɨp, pen lo mɨnɨm ak dai sɨkol alap kɨr gɨnɨmɨŋ rek ma lɨp. \p \v 18 “Pen, bɨ alap bin dɨl kɨrɨg gɨl, am bin kɨsen nɨb alap dɨnɨgab ak, bin si dɨnɨgab. Pen bɨ alap warɨkɨl, bin ak, bɨ dɨl kɨrɨg gɨnɨgab bin nɨbak dɨnɨgab ak, ne ak rek nep bin si dɨnɨgab. \s1 Bɨ mani sek bɨ alap eip, Lasaras eip \p \v 19 “Bɨ alap mani tap ne koŋai yɨb mɨdolɨgɨp. Ne walɨj tep tep nep yɨmɨl, tap ñɨŋeb tep tep nep ñɨbolɨgɨp. \fig caption|alt="rich man & Lazarus" src="ABS-051.tif" size="col" ref="16:19-31" \fig* \v 20 Pen karɨp kɨjoŋ wagɨn gol ne sɨŋak, bɨ soi bɨrbɨr sek tap ma mɨdolɨgɨp bɨ alap dap lel mɨdolɨgɨp. Yɨb ne Lasaras. \v 21 Gos ne ak nep nɨŋɨl, ‘Bɨ tap koŋai mɨdeb aul tap ñɨbek, tap yɨpɨl yɨpɨl abañ mok sɨŋ aul yonɨgab ak, yad ñɨbenɨgain yuan ma lɨnɨgab,’ agɨl, nɨŋolɨgɨp. Pen kain okok apɨl, soi ne okok bɨleg gɨ ñɨbelɨgɨpal. \v 22 Kɨsen bɨ yɨgen nɨbak kɨmak. Ne kɨmek, ejol okok apɨl, nop dam karɨp lɨm ar alaŋ sɨŋak amɨl, Ebraham pɨs ne pɨs kɨd lek tap kɨb ñɨŋak. Pen bɨ gep nɨbak abe kɨmek, tɨgel gɨlak. \v 23 Bɨ gep nɨbak kɨmɨl, mab ke yɨneb eyaŋ sɨŋak amek, nop yur kɨb yɨb gek nɨŋlɨg gɨ mɨdolɨgɨp. Pen mɨdɨl kɨlan gɨ nɨŋak, Ebraham Lasaras eip ke ke sɨŋ alaŋ mɨderek. \v 24 Nɨŋɨl, sɨk par agɨl agak, ‘Bapi Ebraham, yɨp yɨmɨg nɨŋɨl, Lasaras nop agek, ñɨnmagɨl par ne alap ñɨg alap tauɨl, dap aleb yɨp ak dɨ nɨŋek, yɨp sain gaŋ. Mab ak sɨj yɨnɨl, yɨp yur kɨb yɨb gɨp,’ agak. \v 25 Agek, Ebraham agak, ‘Ñɨ nɨŋan! Lɨm dai ar wagɨn eyaŋ mɨdelɨgɨpan ñɨn ak, nak tap tep tep nak bɨr dölɨgɨpan, pen Lasaras tap tɨmel tɨmel nep dolɨgɨp. Pen mɨñi karɨp lɨm aul, ne sain tep mɨdek nɨŋlɨg gɨ, nep yur kɨb gɨp. \v 26 God ne mol kɨb yɨb nab aul gɨ lak ak me, cɨn bin bɨ pɨs kɨd aul talak gɨl pɨs kɨd adaŋ nɨjɨn rek ma lɨp; pen nɨbi pɨs kɨd talak gɨl pɨs kɨd aul onɨmɨb rek ma lɨp,’ agak. \v 27 Agek, bɨ nɨbak agak, ‘Nɨb ageban rek, Lasaras nop agek, ne bapi yad karɨp amɨl, \v 28 mam yad aknɨb mamɨd alaŋ kɨrop mɨnɨm kɨlɨs yɨb agek, karɨp lɨm yur ke tɨmel per nep gɨp sɨŋaul ma onɨmel,’ agak. \v 29 Agek, Ebraham pen agak, ‘Mosɨs abe, bɨ God mɨnɨm agep bɨ okok abe, mɨnɨm ñu kɨl tɨklak ak nɨŋnɨmel,’ agak. \v 30 Agek, agak, ‘Bapi Ebraham, nɨg ma gɨnɨgal; pen bin bɨ alap kɨmɨl warɨkɨl, am agenɨgab ak me, nɨŋɨd agɨp, agɨl, tap si tap tɨmel gɨpal ar ak, tari gɨnɨg nɨg gɨpɨn, agɨl, kɨrɨg gɨnɨgal,’ agak. \v 31 Agek, Ebraham agak, ‘Kɨri Mosɨs abe, bɨ God mɨnɨm agep bɨ okok abe, mɨnɨm ñu kɨl tɨklak mɨnɨm nɨbak ma nɨŋnɨgal ak, bɨ alap kɨmɨl warɨknɨgab ak, kɨri ak rek nep ma nɨŋnɨgal,’ agak,” agak. \c 17 \s1 Tap si tap tɨmel gep magɨl ak \r (Mat 18:6-7; Mak 9:42) \p \v 1 Jisas bɨ ne okok kɨrop agak, “Bɨ alap aka bin alap nag tɨmel ar ak gɨl, bin bɨ ognap kɨrop gos ñek, kɨri abe nag tɨmel ar nɨbak gɨl ap yap paknɨgal. Nag ar nɨbak ned gölɨgɨpal, mɨñi gɨpal, kɨsen ak rek nep gɨnɨgal. Pen bin bɨ kɨri gos tɨmel ñɨnɨgal okok, kɨri yur aknɨb ke yɨb dɨnɨgal. \v 2 Pen bɨ alap aka bin alap, ñɨ pai okok nokɨm alap nɨg gɨnɨg gɨnɨgab ak, ned kab kɨb wid pa cɨb jakep kab alap dɨl kɨŋam nop ak sek nag lɨ rɨbɨkɨl, dam ñɨg solwara yokplap ak tep. Tari gɨnɨg: ne komɨŋ mɨdɨl, ñɨ pai alap nop gek ap yap paknɨgab ak, yur kɨb yɨb dɨnɨgab. \v 3 Nɨb ak, nɨbi ke gos nɨŋ tep gɨl gɨnɨmɨb. \p “Nanai namam nak alap tap si tap tɨmel gonɨmɨŋ, nop sɨlɨk agem, tari gɨnɨg nɨg gɨpin, agɨl gos nɨŋenɨgab ak, gɨ tɨmel gak nɨbak nɨŋɨl kɨrɨg gɨnɨmɨb. \v 4 Tap nɨbep rek ognap gɨ tɨmel gɨl, kɨsen apɨl, tari gɨnɨg nɨg gɨpin, agɨl agenɨgab ak, tap tɨmel gak nɨbak nɨŋɨl kɨrɨg gɨnɨmɨb. Pen ñɨn nokɨm alap, nɨg gek gek aknɨb ar oŋɨd ak genɨmɨŋ ak, ak rek nep nɨŋɨl kɨrɨg gɨnɨmɨb,” agak. \s1 Nɨŋ dep magɨl ak \p \v 5 Jisas nɨb agek, bɨ mɨnɨm ne dad ameb okok aglak, “Nak cɨnop gek, nɨŋ dep magɨl cɨn kɨb gɨnɨmɨŋ,” aglak. \p \v 6 Agelak, Jisas kɨrop agak, “Nɨŋ dep magɨl kɨb mer, nɨŋ dep magɨl nɨbi mab mastad magɨl sɨkol yɨb ak rek nep mɨdenɨgab ak, nɨbi mab nɨbaul, wagɨn sek ju amɨl ñɨg solwara nab sɨŋ adaŋ tan mɨdei, agɨl agem, agnɨgabɨm rek gɨnɨgab. \s1 Bɨ wög gɨ ñeb alap wög ne \p \v 7 “Nɨbi gos tari nɨpɨm? Bɨ wög gɨ ñeb bɨ alap lɨm dai pɨŋɨl pag sakɨl, aka kaj sipsip mɨk sakɨl, adɨk gɨ karɨp apek, bɨ nap ne ak nop mɨnɨm tari agnɨgab? ‘Nep yuan gɨp ak, nak sɨŋaul bɨsɨgɨl tap magɨl ñɨŋan,’ agnɨgab aka? \v 8 Mer. Nɨb ma agnɨgab. Ne agnɨgab, ‘Walɨj dek ap ranek, sɨb nag pog lɨl, ñɨg tap yad okok dap ñek ñɨben, kɨsen ñɨg tap nak okok ñɨŋan,’ agnɨgab. \v 9 Nɨbi gos tari nɨpɨm? Bɨ wög gɨ ñeb nɨbak, bɨ kɨb agnɨgab rek genɨgab ak, bɨ kɨb mɨnɨm tep ognap nop agnɨgab aka? Mer. Bɨ wög gɨ ñeb ne mɨdeb ak me, bɨ kɨb ne agnɨgab rek nep gɨnɨgab. \v 10 Nɨb aknɨb rek me nɨbi. God nɨbep wög ag lɨnɨgab rek, gɨ sakɨl, agnɨgabɨm, ‘Cɨn bin bɨ wög gɨ ñeb tep mer. Tap ar alap ke ma gɨpɨn; wög cɨn ke gep ak rek nep gɨpɨn,’ agnɨgabɨm,” agak. \s1 Bɨ aknɨb wajrem alaŋ soi kɨsak lak okok, Jisas gek, komɨŋ lak \p \v 11 Jisas Jerusalem amnɨm, agɨl, karɨp lɨm Sameria aul, karɨp lɨm Galili kɨdadaŋ nab sɨŋak adaŋ amɨl amɨl, \v 12 karɨp tɨrɨg tɨroŋ alap ajek nɨŋlɨg gɨ, bɨ soi kɨsak lak aknɨb wajrem alaŋ, nop nabɨŋ pakɨl, ke ke sɨŋ adaŋ mɨdɨl, \v 13 meg mɨgan dap ranɨl aglak, “Jisas, Bɨ Kɨb, cɨnop yɨmɨg nɨŋan,” aglak. \p \v 14 Agelak, Jisas kɨrop agak, “Nɨbi amɨl, bɨ God nop tap sobok gep okok kɨrop wak nɨbi okok yomnɨmɨb,” agak. Nɨb agek, kɨri amɨl, majɨl nab sɨŋak amel nɨŋlɨg gɨ, kɨrop komɨŋ lak. \v 15 Pen kɨrop nɨg gɨl komɨŋ lek, bɨ Sameria nɨb alap, nop komɨŋ lak ak nɨŋɨl, mɨnɨm kɨb aglɨg gɨ, God yɨb nop agek ar amek nɨŋlɨg gɨ, \v 16 adɨk gɨ apɨl, Jisas mɨdek ulep tob wagɨn sɨŋak yap pakɨl, mɨlɨk dai ne kɨyan gɨ lɨm eyaŋ nɨŋɨl, Jisas nop tep agak. \v 17 Ne nɨg gek, Jisas agak, “Yad gos nɨpin e, bɨ aknɨb wajrem alaŋ komɨŋ lɨp ak, pen bɨ aknɨb ajɨp alaŋ okok akal? \v 18 Bɨ ognap tari gɨnɨg ma opal? Bɨ par okok nɨb, bɨ Juda mer ak nep apɨl God nop tep ageb ar?” agak. \v 19 Jisas nɨb agɨl bɨ nɨbak nop agak, “Jisas yɨp gek komɨŋ lɨnɨgab, agɨl, nɨŋ dɨpan rek, nep komɨŋ lɨp amnoŋ,” agak. \s1 God bin bɨ dɨl kod mɨdenɨgab \r (Mat 24:23-28) \p \v 20 Pen ñɨn alap bɨ Perisi okok Jisas nop ag nɨŋɨl, “God bin bɨ dɨl kod mɨdenɨgab ñɨn nɨbak ñɨn akal onɨgab?” aglak. Agelak, Jisas pen agak, “God bin bɨ dɨl kod mɨdenɨgab, agebɨm nɨbak, bin bɨ okok kiŋ kɨri ak kod mɨdɨl mɨdɨl, nɨŋ tep gel gel, kɨsen kiŋ kɨri apek, bin bɨ nop udɨn nɨŋɨl, mɨñi apeb, agnɨgal rek ma gɨnɨgab. \v 21 ‘Mɨdeb aul,’ aka ‘Mɨdeb adaŋ,’ ma agnɨgal. Tari gɨnɨg: ne kapkap apɨl, nab nɨbep sɨŋaul bɨr mɨdeb,” agak. \p \v 22 Nɨb agɨl, bɨ ne okok kɨrop agak, “Kɨsen okok, Bɨ Ñɨ ne apek nop nɨŋɨn, agɨl, mɨdmagɨl nɨbep pɨŋɨl ñɨl nep mɨdenɨgab, pen nop ma nɨŋnɨgabɨm. \v 23 Bin bɨ ognap nɨbep agnɨgal, ‘Mɨdeb aul,’ aka ‘Mɨdeb adaŋ,’ agenɨgal ak pen mɨnɨm nɨbak nɨŋɨd agebal, agɨl, pɨg gɨ rɨkɨd ag amɨl, kɨrop eip ma amnɨmɨb. \v 24 Tari gɨnɨg: Bɨ Ñɨ ne onɨgab ñɨn ak, añɨm añɨm dɨl, melɨk parsek amɨb nɨpal ak rek onɨgab. \v 25 Pen nɨbi bin bɨ mɨñi mɨdebɨm sɨŋ aul, Bɨ Ñɨ ne nop yɨrɨk nɨŋɨl, nop ma dɨl, nop mɨker kɨb yɨb ñɨnɨgabɨm. \v 26 Bɨ Ñɨ ne onɨgab ñɨn nɨbak, bɨrarɨk nep Noa mɨdek ñɨn ak gak rek gɨnɨgab. \v 27 Noa mɨdek ñɨn ak, bin bɨ okok tap magɨl ñɨblɨg gɨ, ñɨg ñɨblɨg gɨ, bin pen pen ñɨlɨg gɨ, gɨ mɨdel nɨŋlɨg gɨ, Noa amɨlgon apɨlgon ñɨg magöb kɨb ñɨlɨk mɨgan amel nɨŋlɨg gɨ, nogob asad kɨb yɨb ñagebin, agek, ñɨg ulɨk apɨl bin bɨ okok kɨrop magɨlsek dɨ yɨpɨl yɨpɨl yokek kɨm saklak. \v 28 Pen bɨ Lot mɨdek ñɨn ak, Sodom bin bɨ okok ak rek nep tap ñɨblɨg gɨ, ñɨg ñɨblɨg gɨ, tap okok sɨkim gɨlɨg gɨ, tap wög dai okok gɨlɨg gɨ, karɨp gɨlɨg gɨ, gɨ mɨdel nɨŋlɨg gɨ, \v 29 Lot karɨp lɨm nɨbak kɨrɨg gɨl, karɨp lɨm mɨgan alap ke amek nɨŋlɨg gɨ, won nɨbak nep, mab mɨlaŋ kɨb seb kab ar alaŋ nɨb apɨl, Sodom bin bɨ kɨrop magɨlsek yɨn sɨbok ñɨb amnak. \v 30 Bɨ Ñɨ ne onɨgab ñɨn ak, nɨg aknɨb rek nep gɨnɨgab. \p \v 31 “Ñɨn nɨbak, bin bɨ karɨp ar alaŋ mɨdenɨmel okok, tap kɨri karɨp ñɨlɨk mɨgan eyaŋ mɨdeb ak dɨnɨg karɨp mɨgan eyaŋ ma amnɨmel. Pen bin bɨ wög dai okok ajenɨmel okok, tap ognap dɨnɨg adɨk gɨ karɨp ma amnɨmel. \v 32 Lot bine nop gak ar ak nep gos nɨŋɨl, nɨŋ tep gɨnɨmɨb. \v 33 Bin bɨ an, yad ke nɨŋ tep gɨl komɨŋ mɨdenɨgain, agɨl nɨŋnɨgab ak, kɨmnɨgab; pen bin bɨ an, Krais mɨnɨm tep ageb rek wög nop gɨ damɨl kɨmnɨgain, agɨl nɨŋnɨgab ak, komɨŋ mɨdenɨgab. \v 34 Nɨbep agebin, ñɨn nɨbak kɨslɨm eyaŋ bɨ omal abañ ar nokɨm alap kɨnenɨgair ak, alap dɨl, alap kɨrɨg gɨnɨgain. \v 35 Pen bin omal wid magɨl pak jɨsɨpɨk masɨpɨk lɨgolɨg genɨgair ak, alap dɨl, alap kɨrɨg gɨnɨgain. \v 36 Bɨ omal wög dai okok wög gɨ mɨdenɨgair ak, alap dɨl, alap kɨrɨg gɨnɨgain,” agak. \p \v 37 Jisas nɨb agek, kɨri aglak, “Bɨ Kɨb, mɨnɨm ageban nɨbak, karɨp lɨm akal nɨg gɨnɨgab?” aglak. \p Agelak, Jisas agak, “Kɨmɨn kobri alap kɨmɨl mɨdenɨgab sɨŋak, yakɨr gɨlgalap nɨŋɨl ap sɨbaibai gɨnɨgal,” agak. \c 18 \s1 Bɨ mɨnɨm tɨg bɨlokep alap, bin kaŋɨl alap \p \v 1 Jisas, bɨ yad okok gos par ma nɨŋnɨmel, God nop sobok gɨlɨg gɨ nep mɨdenɨmel, agɨl, kɨrop mɨnɨm alap mɨnɨm sɨd tɨkɨl agak, \v 2 “Karɨp lɨm alap, bɨ kɨb mɨnɨm tɨg bɨlokep bɨ alap mɨdenɨgab. Pen bɨ nɨbak, God nop gos ak ma nɨŋɨl, bin bɨ okok kɨrop yɨmɨg ma nɨŋnɨgab. \v 3 Pen bin kaŋɨl karɨp lɨm nɨbak nɨb alap, per nep apɨl nop agnɨgab, ‘Bɨ kaual maual yad alap mɨnɨm cɨrop ak nɨŋnɨmɨn,’ agnɨgab. \v 4 Nɨb agnɨgab ak pen bɨ mɨnɨm tɨg bɨlokep bɨ kɨb nɨbak mɨnɨm ne ak ma dɨnɨgab. Pen bin kaŋɨl nɨbak, ne per per apɨl ag nɨŋ gek gek, kɨsen bɨ kɨb nɨbak agnɨgab, ‘Yad God nop ma pɨrɨkpin; bin bɨ okok kɨrop yɨmɨg ma nɨpin; \v 5 pen bin kaŋɨl aul yɨp per per apɨl ag nɨŋ gek gek yɨp yɨrɨk gɨp ak me, yad am mɨnɨm kɨb nɨbak nɨŋnɨm,’ agnɨgab,” agak. \p \v 6 Bɨ Kɨb nɨb agɨl agak, “Bɨ mɨnɨm tɨg bɨlokep nɨbak bin bɨ yɨmɨg ma gak, pen ne mɨnɨm tari agak ak nɨŋ tep gɨnɨmɨb. \v 7 Nɨbi gos tari nɨpɨm? God ne bin bɨ ne ke ag lɨp okok, pɨb nab kɨslɨm eyaŋ nop sobok genɨgal ak, mɨnɨm kɨrop nɨŋɨl yɨmɨg ma nɨŋnɨgab, agɨl, nɨpɨm? Kɨri mɨlek par kod mɨdenɨgal, agɨl, nɨpɨm? \v 8 Yad nɨbep agebin, ne mɨnɨm agnɨgal nɨbak nɨŋɨl, kɨrop yɨmɨg nɨŋɨl, kasek nep bɨ kaual maual kɨrop gɨ tɨmel gɨnɨgal okok majɨl pɨlɨŋ gɨnɨgab. Pen Bɨ Ñɨ ne lɨm dai ar wagɨn aul adɨk gɨ onɨgab ñɨn ak, bin bɨ ognap nop nɨŋ dɨlɨg gɨ mɨdenɨgal aka mer?” agak. \s1 Bɨ Perisi alap, bɨ takɨs dep alap \p \v 9 Bin bɨ ognap, cɨn bin bɨ tep, bin bɨ ognap okok bin bɨ tɨmel, agɨl, nɨŋlak rek, Jisas kɨrop mɨnɨm alap mɨnɨm sɨd tɨkɨl agak, \v 10 “Bɨ Perisi alap, bɨ takɨs dep alap, God nop sobok gɨnɨg, God sobok gep karɨp ak amnɨgair. \v 11 Bɨ Perisi nɨbak, nab ne okok nep God nop sobok gɨl agnɨgab, ‘Nep tep yɨb agebin. Yad bɨ ognap gɨpal rek, tap tep koŋai nep dɨl, tap si dɨl, bin si dɨl, ma gɨpin. Yad bɨ takɨs dep epim aul rek mer. \v 12 Wik per per, ñɨn omal tap magɨl bɨl gɨpin sek. Per tap yad aknɨb wajrem alaŋ dɨl, nep nokɨm nɨb alap ñɨbin,’ agnɨgab. \v 13 Pen bɨ takɨs dep nɨbak, nop nabɨŋ gek, seb kab ar alaŋ ma nɨŋɨl, ke ke sɨŋ adaŋ kɨbor kɨyan gɨl, pabɨl cög ne ke pakɨl, gos par nɨŋɨl agnɨgab, ‘God, yad bɨ tap si tap tɨmel gɨpin ak, yɨp yɨmɨg nɨŋnɨmɨn,’ agnɨgab. \v 14 Nɨbep agebin, bɨ takɨs dep ak nɨb agek, God nop, tap si tap tɨmel gɨpan ak nɨŋɨl kɨrɨg gebin, agnɨgab. Pen bɨ Perisi ak nop God nɨb ma agnɨgab. Tari gɨnɨg: bin bɨ yɨb kɨri ke dap rannɨgal okok, God gek ap yap paknɨgal. Pen bin bɨ yɨb kɨri ke ma dap rannɨgal okok, God gek kɨri yɨb mɨdenɨgab,” agak. \s1 Jisas ñɨ pai sɨkol okok kɨrop dɨ nɨŋak \r (Mat 19:13-15; Mak 10:13-16) \p \v 15 Bin bɨ okok, Jisas ñɨ pai sɨkol cɨnop dɨ nɨŋaŋ, agɨl, dapelak. Jisas kɨrop dɨ nɨŋek nɨŋlɨg gɨ, bɨ ne okok nɨg gesal ak nɨŋɨl, bin bɨ nɨb okok kɨrop sɨlɨk agɨl aglak, “Nɨbi aknɨb ma gɨnɨmɨb,” aglak. \v 16 Jisas pen ñɨ pai nɨb okok sɨk agek apelak, bɨ ne okok kɨrop agak, “Tari gɨnɨg kɨrop nɨb ag gebɨm? Ñɨ pai sɨkol nɨb okok kɨrɨg gem yɨp olaŋ. God bin bɨ dɨl seb kab ar alaŋ kod mɨdenɨgab ak, ñɨ pai sɨkol nɨb okok rek mɨdenɨgal,” agak. \v 17 God Mɨnɨm ag ñɨl nɨb gɨl mɨdeb agenɨgal ak, ñɨ pai sɨkol okok God Mɨnɨm nɨbak nɨŋɨl, kasek nɨŋ dɨnɨgal. Nɨb ak, yad nɨbep nɨŋɨd agebin, bin bɨ ñɨ pai sɨkol yɨp nɨŋ dɨpal rek, yɨp nɨŋ denɨgal bin bɨ okok, God kɨrop dɨl kod mɨdenɨgab. Pen bin bɨ ñɨ pai sɨkol yɨp nɨŋ dɨpal rek, yɨp ma nɨŋ dɨnɨgal bin bɨ okok, God karɨp lɨm ne sɨŋak ma amnɨgal. \s1 Juda bɨ kɨb alap tap koŋai mɨdek \r (Mat 19:16-22; Mak 10:17-22) \p \v 18 Juda bɨ kɨb alap Jisas mɨdek sɨŋak apɨl agak, “Bɨ mɨnɨm ag ñeb bɨ tep yad. Yad tari gɨl, komɨŋ per mɨdep won ak dɨnɨm?” agak. \p \v 19 Agek, Jisas agak, “Yɨp tari gɨnɨg, ‘Bɨ tep,’ ageban? Bin bɨ alap tep ma mɨdeb; God nokɨm me Bɨ tep mɨdeb. \v 20 Pen nak God lo mɨnɨm ak nɨpan: ‘Bin si bɨ si ma gɨnɨmɨb; cɨp ma ñagnɨmɨb; tap si ma dɨnɨmɨb; mɨnɨm kɨb agnɨgal okok am mɨnɨm esek ma agnɨmɨb; nanɨm nap agnɨmir ar ak nep nɨŋɨl, kɨsen gɨnɨmɨb,’” agak. \p \v 21 Nɨb agek, bɨ nɨbak agak, “Yad ñɨ sɨkol nep tɨkɨl, lo mɨnɨm ar nɨb okok magɨlsek gɨ dap dap, mɨñi ñɨn aul ak rek nep gɨ mɨdebin,” agak. \p \v 22 Jisas mɨnɨm nɨbak nɨŋɨl nop pen agak, “Tap nokɨm alap nep ma gɨpan. Tap nak okok magɨlsek sɨkim gɨl, mani dɨl, bin bɨ yɨm gep rek okok kɨrop nonɨm lɨ ñɨnɨmɨn. Nɨg genɨgan ak me, mɨd tep gep nak ak mɨdenɨgab God karɨp lɨm seb kab ar alaŋ sɨŋak. Agebin rek gɨl, apek, yad eip ajor,” agak. \v 23 Jisas mɨnɨm nɨbak agek, Juda bɨ kɨb nɨbak mani tap ne okok koŋai nep mɨdek ak gos nɨŋɨl mapɨn gek, gos par nɨŋak. \p \v 24 Gos par nɨŋek ak, Jisas nop nɨŋɨl agak, “Bin bɨ tap koŋai mɨdenɨgab okok, koslam yɨb God bin bɨ ne mɨdel, kɨrop dɨl, karɨp ne sɨŋak kod mɨdenɨgab. \v 25 Kaj kamel okok ñu mauöl nag yokpal mɨgan ak amnɨg, koslam amnɨgal ak pen bin bɨ kɨbap kɨlnok tap okok koŋai nep mɨdeb okok, God karɨp lɨm ne ak koslam yɨb amnɨgal,” agak. \p \v 26 Nɨb agek, bin bɨ mɨdelak okok aglak, “Mɨnɨm ageban nɨbak, God ne bin bɨ alap dɨ komɨŋ yoknɨmɨŋ rek ma lɨp aka tari?” aglak. \p \v 27 Agelak, Jisas agak, “Ar ognap bin bɨ gɨnɨmel rek ma lɨp ak pen God ne gɨnɨg, gɨnɨmɨŋ rek nep lɨp,” agak. \p \v 28 Nɨb agek, Pita agak, “Nɨŋan! Karɨp tap cɨn okok magɨlsek kɨrɨg gɨl, nep eip nep jɨm ñɨl ajobɨn,” agak. \p \v 29 Agek, Jisas kɨrop agak, “Nɨbep nɨŋɨd agebin, bin bɨ, God mɨnɨm tep ne ak dad ajojɨn, agɨl, karɨp, bin, nɨmam, nonɨm nap, ñɨ pai kɨri okok kɨrɨg gɨnɨgal okok, God kɨrop saköl ma gɨnɨgab. \v 30 Mɨñi mɨdobɨn ñɨn nab aul, God ne kɨrop kod mɨd tep gek, tap kɨri okok, bin bɨ kɨri okok koŋai nep mɨdenɨgab. Pen ñɨn kɨsen ak, ne eip per per nep mɨdenɨgal,” agak. \s1 Jisas kauyaŋ, “Yɨp ñag pak lel, kɨmɨl warɨknɨgain,” agak \r (Mat 20:29-34; Mak 10:46-52) \p \v 31 Jisas bɨ ne aknɨb umɨgan alaŋ kɨrop dam gol okok amɨl agak, “Nɨŋɨm. Mɨñi Jerusalem amobɨn. Amjaknɨgabɨn ak, Bɨ Ñɨ ne nop, God mɨnɨm agep bɨ okok bɨrarɨk nep God Mɨnɨm ak ñu kɨl tɨkɨl aglak rek nep gɨnɨgal. \v 32 Nop dɨl, bɨ Juda mer okok ñɨnmagɨl ar kɨrop lel, nop ag juɨl, ñɨloŋ lɨl, kɨñɨk ñagɨl, nag dɨ pakɨl, pɨs nep ñag pak lɨnɨgal. \v 33 Pen ñɨn omal mɨdɨl, mɨnek ñɨn omal nokɨm ak kauyaŋ warɨknɨgab,” agak. \p \v 34 Pen Jisas nɨb agek, bɨ ne okok gos pag yɨknɨmɨŋ rek ma lek, mɨnɨm ageb ar ak, agɨl, ma nɨŋlak. \s1 Jisas bɨ udɨn kwoi gak ak gek, udɨn ñɨl nɨŋak \r (Mat 20:17-19; Mak 10:32-34) \p \v 35 Pen kɨsen, Jisas am Jeriko amjakek nɨŋlɨg gɨ, bɨ udɨn kwoi alap mɨdek. Bɨ nɨbak ne majɨl gol sɨŋak bɨsɨg mɨdɨl, mani tap ñɨm, agɨl, asɨb aglɨg gɨ mɨdek. \v 36 Bin bɨ koŋai nep mɨnɨm ag padɨkel nɨŋlɨg gɨ, bin bɨ ognap kɨrop ag nɨŋɨl agak, “Tari gebal?” agak. \p \v 37 Agek aglak, “Jisas bɨ Nasaret nɨb ak apɨl padɨkeb,” aglak. \p \v 38 Nɨb agelak, ne sɨk kɨb agɨl agak, “Jisas, Depid Ñɨ ne, yɨp yɨmɨg nɨŋan!” agak. \p \v 39 Agek, bin bɨ padɨkelak okok nop ag gɨl aglak, “Tari gɨnɨg ap raneban? Kapkap mɨdei!” aglak. Nɨb aglak ak pen ne kapkap ma mɨdek. Sɨk par yɨb aglɨg gɨ agak, “Jisas, Depid Ñɨ ne, yɨp yɨmɨg nɨŋan!” agak. \p \v 40 Agek, Jisas nɨŋɨl wös gɨl, bin bɨ okok kɨrop agak, “Poŋɨd ulep sɨŋaul dowɨm,” agak. Agek, poŋɨd dapelak agak, \v 41 “Nep tari gɨnɨm?” agak. \p Agek agak, “Bɨ Kɨb, yɨp gek udɨn magɨl ak kauyaŋ nɨŋin,” agak. \p \v 42 Agek, Jisas nop agak, “Jisas yɨp gek, udɨn magɨl ñɨl nɨŋnɨgain, agɨl, gos nɨŋ deban rek, udɨn magɨl ñɨl nɨŋan,” agak. \p \v 43 Agek, magɨl nɨbak nep udɨn ñɨl nɨŋɨl, God yɨb ne ak agek ar amek nɨŋlɨg gɨ, Jisas amek sɨŋak kɨsen gak. Bin bɨ magɨlsek Jisas gak nɨbak nɨŋɨl, God yɨb ne ak agel ar amnak. \c 19 \s1 Sakias, bɨ takɨs dep alap \p \v 1 Jisas Jeriko amɨl, nab nɨb sɨŋak ap padɨkak. \v 2 Pen Jeriko sɨŋak, bɨ mani tap okok koŋai mɨdolɨgɨp alap, bɨ takɨs bɨ dölɨgɨpal okok kɨrop magɨlsek kod mɨdolɨgɨp. Yɨb ne Sakias. \v 3 Jisas taun nab sɨŋak padɨkek nɨŋlɨg gɨ, bin bɨ koŋai nep ap nɨŋnɨg gelak. Sakias ne bɨ ulep won ak me, Jisas bɨ tigep bɨ rek mɨdeb ak nɨŋin, agɨl, nɨŋak ak pen ma nɨŋak. \v 4 Nɨg gek, ne ned pɨg gɨ rɨkɨd ag am mab bɨd alap tan ar alaŋ amɨl, Jisas apek tam oŋɨd nɨŋlɨg gɨ mɨdek. \v 5 Jisas pen mab tan mɨdek wagɨn nɨb sɨŋak apɨl, kɨlan gɨ nɨŋɨl, Sakias nop agak, “Sakias, nak kasek wagɨn aul yowan! Mɨñi am karɨp nep ak eip mɨdenɨgain,” agak. \p \v 6 Agek, Sakias kasek wagɨn eyaŋ yapɨl, mɨñ mɨñ gɨlɨg gɨ, Jisas nop poŋ dɨ dam karɨp ne dad amnak. \v 7 Bin bɨ okok gak nɨbak nɨŋel mɨlɨk yapek nɨŋɨl aglak, “Bɨ nɨbak am bɨ tap si tap tɨmel gɨp karɨp ak kɨnnɨg ameb,” aglak. \p \v 8 Pen Sakias warɨkɨl, Jisas nop agak, “Bɨ Kɨb, nak nɨŋan! Mɨñi tap yad okok nonɨm lɨ pɨs ak ke lɨl, pɨs ak bin bɨ yɨm gep rek okok kɨrop ñɨnɨgain. Pen yad ned wai ñɨl, bin bɨ ognap tap kɨri si dɨnek rek lɨp okok pen ñɨnɨgain, agɨl, tap nokɨm alap si dɨnek rek, pen omal omal ñɨnɨgain; pen tap omal si dɨnek rek, pen aknɨb jɨl oŋɨd ak ñɨnɨgain. Nɨg gɨ dam dam magɨlsek dai pag ju sakɨl, kɨrɨg gɨnɨgain,” agak. \p \v 9 Agek, Jisas agak, “Bɨ aul Ebraham ñɨ ne alap. Mɨñi God ne yakam karɨp aul kɨnebal tap si tap tɨmel gɨpal okok nɨŋɨl kɨrɨg gɨl dɨ komɨŋ yokɨp. \v 10 Bɨ Ñɨ ne owak ak, bin bɨ kɨr gɨpal okok kɨrop pɨyo nɨŋɨl dɨ komɨŋ yoknɨm, agɨl, owak,” agak. \s1 Bɨ aknɨb wajrem alaŋ mani dɨlak ak, mɨnɨm sɨd tɨkɨl agak \r (Mat 25:14-30) \p \v 11 Pen bin bɨ nɨb okok, Jisas me, Bɨ Kɨb per kod mɨdobɨn ak, Jerusalem amek, nop kiŋ ag lon, cɨnop kod mɨdek, mɨd tep yɨb gɨnɨgabɨn, agɨl gos ak nɨŋlak. Jisas, gos kɨri nɨŋlak nɨbak ke nɨŋɨl, kɨrop mɨnɨm alap sek sɨd tɨkɨl agak. \v 12 Jisas mɨnɨm sɨd tɨkɨl agak, “Bɨ kɨb alap, bɨ kɨb kod mɨdep yad mɨdeb sɨŋak amen, yɨp kiŋ ag lek, adɨk gɨ apɨl, bin bɨ karɨp lɨm yad sɨŋ aul kɨrop kiŋ kod mɨdenɨm, agɨl, karɨp lɨm par mɨlek okok amnɨgab. \v 13 Pen ned bɨ wög gep ne aknɨb wajrem alaŋ kɨrop sɨk agek apenɨgal, bɨ kɨb ne kab magɨl gol nokɨm nokɨm ke ke nonɨm lɨl agnɨgab, ‘Kab magɨl ñebin aul dɨl, sɨkim gɨ adɨk madɨk gɨl, koŋai dɨ lɨnɨmɨb; kɨsen yad kauyaŋ onɨgain,’ agnɨgab. \v 14 Nɨb agɨl amnɨgab ak pen bin bɨ karɨp lɨm ne kod mɨdek okok, nop mɨlɨk yapek nɨŋlɨg gɨ, bɨ ognap ag yokel, kɨsen amɨl, bɨ kɨb yɨb ak nop agnɨgal, ‘Bɨ nɨbaul ne kiŋ cɨn ma mɨdenɨgab,’ agnɨgal. \p \v 15 “Pen bɨ kɨb yɨb ak mɨnɨm kɨri ak ma dɨl, bɨ kɨb nɨbak nop kiŋ kɨri ag lɨnɨgab. Nɨg gek, ne kauyaŋ adɨk gɨ apɨl, bɨ wög gɨ ñeb ne okok kɨrop sɨk agek apenɨgal, kiŋ kɨri ak agnɨgab, ‘Kab magɨl gol ñɨbin okok, nɨbi dɨ sɨkim gɨ adɨk madɨk gɨl, pen titi gɨl dɨpɨm?’ agnɨgab. \v 16 Agek, bɨ ned ak apɨl agnɨgab, ‘Bɨ kɨb, kab magɨl gol nokɨm yɨp ñɨnak ak, sɨkim gɨ adɨk madɨk gɨl, pen aknɨb wajrem alaŋ kab magɨl gol dɨpin,’ agnɨgab. \v 17 Agenɨgab, bɨ kɨb ne ak agnɨgab, ‘Nak gɨ tep gɨpan. Tap sɨkol ak ñɨnek wög gɨ tep gɨpan rek, mɨñi taun kɨb aknɨb wajrem alaŋ nep agen, kod mɨdenɨgan,’ agnɨgab. \v 18 Pen bɨ alap apɨl agnɨgab, ‘Bɨ kɨb, kab magɨl gol nokɨm yɨp ñɨnak ak, sɨkim gɨ adɨk madɨk gɨl, pen aknɨb mamɨd alaŋ kab magɨl gol dɨpin,’ agnɨgab. \v 19 Agenɨgab, bɨ kɨb ne ak agnɨgab, ‘Gɨpan nɨbak rek, mɨñi taun kɨb aknɨb mamɨd alaŋ nep agen, kod mɨdenɨgan,’ agnɨgab. \v 20-21 Pen bɨ wög gep ne alap apɨl agnɨgab, ‘Bɨ kɨb, yad nep nɨpin. Nak bɨ kal yɨb. Bin bɨ ognap tap kɨri okok, nak sɨkim gɨ tep gɨl mer, tau pɨlɨ gɨ dɨpan. Tap wög koslam gɨ yɨbal okok, nak kɨlɨs gɨl nep ñɨban. Nɨb ak, yad nep pɨrɨkɨl me, kab magɨl gol nokɨm yɨp ñɨnak ak, dam lɨpsam tin ñon gɨ len mɨdek. Magɨl gol nokɨm nak ak mɨñi dopin aul,’ agnɨgab. \v 22 Agenɨgab, bɨ kɨb ne ak agnɨgab, ‘Mɨnɨm nak apan ak tɨg adɨk gɨl, mɨnɨm kɨb nak eip agnɨgain. “Nak bɨ kal yɨb, bin bɨ ognap tap kɨri okok, nak sɨkim gɨ tep gɨl mer, tau pɨlɨ gɨ dɨpan; tap wög koslam gɨ yɨbal okok, nak kɨlɨs gɨl nep ñɨban,” ageban ar? \v 23 Nɨb ak, tari gɨnɨg kab magɨl yad ak dam beg pasbuk lek, adɨk gɨ apɨl sinɨŋ ognap sek ma dɨpin?’ agnɨgab. \v 24 Nɨb agɨl, bɨ ulep sɨŋak mɨdenɨgal okok kɨrop agnɨgab, ‘Kab magɨl gol yad ak pɨlɨ gɨ dɨl, bɨ sɨŋak kab magɨl gol wajrem alaŋ mɨdeb ak nop ñɨm,’ agnɨgab. \v 25 Agenɨgab agnɨgal, ‘Bɨ kɨb. Ne kab magɨl gol wajrem alaŋ bɨr mɨdeb!’ agnɨgal. \v 26 Agenɨgal agnɨgab, ‘Nɨbep agebin, per bin bɨ tap kɨri koŋai mɨdenɨgab okok ognap sek dɨnɨgal, pen bin bɨ tap kɨri sɨkol sɨkol mɨdenɨgab okok gel, tap sɨkol nɨbak pɨs nep yap lɨg amnɨgab. \v 27 Pen bin bɨ yɨp nɨŋɨl mɨlɨk nɨŋɨl, bɨ nɨbak ne kiŋ cɨn ma mɨdenɨgab, aglak bin bɨ okok, kɨrop am dapɨl, udɨn yɨrɨk ar yad sɨŋaul ñag pak lɨm,’ agnɨgab,” agak. \s1 Jisas Kiŋ rek Jerusalem amnak \r (Mat 21:1-11; Mak 11:1-11; Jon 12:12-19) \p \v 28 Jisas kɨrop mɨnɨm nɨbak agɨl, bɨ ne okok eip Jerusalem amnɨn, agɨl, ne ned gak. \v 29 Am am Olip Dɨm sɨŋak, karɨp tɨrɨg tɨroŋ Betpagi Betani gol sɨŋak ulep amjakɨl, bɨ ne omal kɨrop ned ag yokɨl agak, \v 30 “Karɨp tɨrɨg tɨroŋ mɨgan kɨdadaŋ amɨl nɨŋnɨgair, kaj donki marɨp bin bɨ dad ma ajpal alap, nag ñon gɨ lel mɨdenɨgab ak, wɨsɨb donɨmir. \v 31 Pen bin bɨ ognap apɨl, ‘Kaj donki ak tari gɨnɨg wɨsɨb dad amebir,’ agenɨmel ak, agnɨmir, ‘Bɨ Kɨb ak wög mɨdek cɨrop ag yokosɨp, dɨnɨg apobɨr,’ agnɨmir,” agak. \p \v 32 Nɨb agek, amɨl nɨŋrek, agak rek nep mɨdek. \v 33 Am nag wɨsɨb ger nɨŋlɨg gɨ, bɨ kaj donki nap nɨb okok apɨl aglak, “Kaj donki marɨp ak tari gɨnɨg nag wɨsɨbebir?” aglak. \p \v 34 Agelak agrek, “Bɨ Kɨb ak wög mɨdek cɨrop ag yokosɨp, apɨl nag wɨsɨbobɨr,” agrek. \v 35 Nɨb agɨl, kaj donki marɨp nɨbak nag wɨsɨbɨl, poŋ dapɨl Jisas mɨdek sɨŋak amjakɨl, walɨj kɨri bad ognap tɨg juɨl, dɨ kaj donki ar ak lɨl, Jisas nop dɨ kaj donki ar nɨb alaŋ lɨrek. \fig caption|alt="trumphal entry into Jerusalem" src="LB00315B.TIF" size="col" ref="19:35-40" \fig* \v 36 Jisas donki ar alaŋ bɨsɨg gɨl, majɨl ar ak amek nɨŋlɨg gɨ, bin bɨ okok walɨj tap kɨri ognap dap majɨl ar nɨbak lel nɨŋlɨg gɨ, kaj donki Jisas bɨsɨg mɨdek nɨbak walɨj tap kɨri ar nɨbak taulɨg gɨ taulɨg gɨ amnak. \p \v 37 Am am Jerusalem ulep ulep gel nɨŋlɨg gɨ, Olip Dɨm majɨl tam kɨyan gep kau sɨŋak, bin bɨ ne okok koŋai yɨb nep, magɨlsek nop mɨñ mɨñ yɨb gɨlɨg gɨ, Jisas tap tari tari gak okok gos ak nɨŋlɨg gɨ, sɨk kɨb aglɨg gɨ, God yɨb ne dap ranɨl aglak, \q1 \v 38 “Bɨ Kɨb ne Kiŋ cɨnop ag yokek apeb aul, \q2 God nop dɨ tep gɨnɨmɨŋ! \q1 God karɨp lɨm seb kab ar alaŋ sɨŋak, \q2 cɨbur sain sain won ak nep mɨdeb. \q1 God ne ar i oklaŋ mɨdɨl, \q2 ne melɨk tep aknɨb ke sek mɨdeb,” aglak. \p \v 39 Nɨb agel nɨŋlɨg gɨ, bɨ Perisi ognap nab nɨb sɨŋak mɨdelak okok, Jisas nop aglak, “Mɨnɨm ag ñeb bɨ. Bin bɨ nak okok kɨrop ag gek, nɨg aknɨb rek ma aglaŋ,” aglak. \p \v 40 Agelak, Jisas pen agak, “Nɨbep agebin, kɨri mɨnɨm nɨbak rek ma agenɨgal ak, kab okok ke sɨk agnɨgal,” agak. \s1 Jisas Jerusalem nɨŋɨl sɨl agak \p \v 41 Jisas Jerusalem ulep ulep gɨlɨg gɨ, taun kɨb nɨbak nɨŋɨl, udɨn ñɨg pɨg gɨ rɨk yapek nɨŋlɨg gɨ agak, \v 42 “Karɨp lɨm Jerusalem aul, nɨbep yɨmɨg yɨb nɨŋebin. Yad nɨbep dɨ God eip jɨm ñɨl, cɨbur sain sain magɨl ak nɨbep ñɨnɨg onek ak nɨpkep ak, tep yɨb gɨpkop. Pen mɨñi nɨbi ma nɨŋɨl, udɨn kwoi rek mɨdebɨm. \v 43 Kɨsen bɨ kaual maual nɨbi apɨl, taun kɨb nɨbi aul, ulɨŋɨn lɨl kɨs kɨs gɨ mɨdɨl, \v 44 apɨl gɨ tɨmel yɨb gel, wög wari, karɨp okok magɨlsek, kab alap kab alap ar alaŋ kosɨgɨl ma mɨdenɨgab; bin bɨ, ñɨ pai, kab wari mɨgan nab eyaŋ mɨdenɨgal okok, karɨp sek pag jɨsɨpɨk masɨpɨk gɨ yoknɨgal. God nɨbep dɨnɨg owɨp ñɨn aul ma nɨpɨm ak me, nɨg gɨnɨgab,” agak. \s1 Jisas God sobok gep karɨp ñɨlɨk mɨgan eyaŋ amnak \r (Mat 21:12-17; Mak 11:15-19; Jon 2:13-22) \p \v 45 Jisas nɨb agɨl, God sobok gep karɨp ak amɨl, bin bɨ sɨkim gelak okok kɨrop ag söŋ yoklɨg gɨ agak, \v 46 “God Mɨnɨm ak ñu kɨl tɨkɨl aglak, ‘Karɨp yad ak, yɨp sobok gep karɨp mɨdenɨgab,’ aglak ak pen nɨbi sɨkim gɨ gem gem, bin bɨ tap si dɨl dap we gɨl kɨnbal karɨp alap rek lɨp,” agak. \p \v 47 Pen Jisas ne per per, ñɨn nokɨm nokɨm amɨl God sobok gep karɨp ñɨlɨk mɨgan ak, bin bɨ okok kɨrop mɨnɨm ag ñolɨgɨp. Bɨ God nop tap sobok gep bɨ kɨb okok, bɨ lo mɨnɨm ag ñeb bɨ okok, bɨ mɨnɨm tɨg bɨlokep okok, nop ñag pak lɨn, agɨl, gos nokɨm ak nɨŋelak. \v 48 Nɨg gos nɨŋlak ak pen bin bɨ magɨlsek, mɨnɨm tep ne nɨŋɨn, agɨl, nop mɨñ mɨñ gel nɨŋlɨg gɨ, kɨri Jisas nop ñag pak lɨnɨmel rek ma lak. \c 20 \s1 “Nep an agek nɨg gɨ ajeban?” aglak \r (Mat 21:23-27; Mak 11:27-33) \p \v 1 Pen ñɨn nab nɨb sɨŋak, Jisas ne God sobok gep karɨp ñɨlɨk mɨgan ak amɨl, ne bin bɨ dɨ God eip jɨm ñɨl lɨnɨgab mɨnɨm tep ak bin bɨ okok kɨrop ag ñɨ mɨdek nɨŋlɨg gɨ, bɨ God nop tap sobok gep bɨ kɨb okok abe, bɨ lo mɨnɨm ag ñeb bɨ okok abe, bɨ mɨnɨm tɨg bɨlokep okok abe olak. \v 2 Apɨl nop aglak, “Bɨ an nep agek, nak apɨl nɨg gɨ ajeban?” aglak. \p \v 3 Agelak agak, “Yad nɨbep pen ag nɨŋeb alap ag nɨŋnɨg gebin. \v 4 Jon bin bɨ okok kɨrop ñɨg pak ñek ak, God nop agek nɨg gek aka gos ne ke nɨŋɨl gek?” agak. \p \v 5 Agek, kɨri ke ag nɨŋ ag nɨŋ gɨl aglak, “‘God agek Jon bin bɨ okok kɨrop ñɨg pak ñak,’ agenɨgabɨn ak, ne agnɨgab, ‘Nɨb ak, mɨnɨm ne ak tari gɨnɨg ma dɨpɨm?’ agnɨgab. \v 6 Pen, ‘Jon gos ne ke nep nɨŋɨl bin bɨ okok kɨrop ñɨg pak ñak,’ agenɨgabɨn ak, bin bɨ sɨŋ aul, God ne Jon mɨnɨm agep bɨ ne ag lek apɨl gek, agɨl gos nɨpal rek, kɨri kal juɨl cɨnop kab ju pak lɨnɨgal,” aglak. \v 7 Pen kɨri gos nɨbak nɨŋɨl, Jisas nop pen aglak, “Jon apɨl bin bɨ okok kɨrop mɨnɨm ag ñɨl, ñɨg pak ñɨl gak ak, cɨn ma nɨpɨn, God agek gak aka gos ne ke gak ak ma nɨpɨn,” aglak. \p \v 8 Nɨb agelak, Jisas kɨrop agak, “Nɨbi yɨp pen ma ag ñɨbɨm rek, yad pen an agek apɨl gebin ak, nɨbep ak rek nep ma ag ñɨnɨgain,” agak. \s1 Bɨ wain wög dai kod mɨdelak okok, mɨnɨm sɨd tɨkɨl agak \r (Mat 21:33-46; Mak 12:1-12) \p \v 9 Jisas bin bɨ okok kɨrop mɨnɨm sɨd tɨkɨl agak, “Bɨ alap wain wög dai alap gɨ yɨmɨl, bin bɨ ognap ag lɨl, am karɨp lɨm par okok mɨdenɨgab. \v 10 Pen wain magɨl pok gɨnɨgab ñɨn ak, bɨ ne alap ag yokɨl agnɨgab, ‘Am bin bɨ wain wög gɨ mɨdebal okok kɨrop agek, wain magɨl yɨp ognap ñel dowan,’ agnɨgab. Agek, ne amjakek, bin bɨ wain wög gɨ mɨdenɨgal okok nop pak pak lɨl, yokop ag yokel adɨk gɨ onɨgab. \v 11 Nɨg gel, bɨ wain wög nap nɨb ak, bɨ alap pen ag yokek amnɨgab. Amenɨgab nop ak rek nep pak pak lɨl, yokop ag yokel adɨk gɨ onɨgab. \v 12 Nɨg gel, bɨ kɨsen nɨb alap ag yokek amjakek, nop tapɨn magɨl pakɨl, lɨp gɨ dam söŋ sɨŋak eyaŋ yoknɨgal. \v 13 Nɨg gel, bɨ wög dai nap nɨb ak agnɨgab, ‘Yad ti gɨnɨm? Ñɨ mɨdmagɨl yad ak ag yokenɨgain ak, mɨnɨm ne agnɨgab rek nɨŋnɨmel rek lɨp,’ agɨl ag yoknɨgab. \v 14 Ag yokek amjakek, bin bɨ wain wög gɨ mɨdenɨgal nɨb okok agnɨgal, ‘Ñɨ apeb aul, nap wain wög ak ne dɨnɨmɨŋ rek lɨp. Nop pɨs nep ñag pak lɨl, cɨn dɨn,’ agnɨgal. \v 15 Nɨb agɨl, nop lɨp lɨp gɨ dam söŋ okok amɨl, pɨs nep ñag pak lel kɨmnɨgab. \p “Pen nɨg genɨgal ak, bɨ wain wög dai nap nɨb ak kɨrop tari gɨnɨgab? \v 16 Ne apɨl, bin bɨ nɨb okok kɨrop ñag pak lɨl, wain wög dai nɨbak bin bɨ ognap kɨrop pen agek kod mɨdenɨgal,” agak. \p Jisas nɨb agek, bin bɨ nɨŋ mɨdelak okok aglak, “Ageban nɨbak rek ma gɨnɨmɨŋ!” aglak. \p \v 17 Agelak, Jisas kɨrop nɨŋ kɨs kɨs gɨlɨg gɨ agak, “Nɨb agebɨm ak pen nɨb ak, God Mɨnɨm ñu kɨl tɨklak dai alap tɨk nɨŋɨl wagɨn ak yɨp ag ñɨnɨmɨb. Dai agebin nɨbak nɨg gɨl mɨdeb, \q2 ‘Bɨ karɨp gep okok, kab alap tep ma gɨp, agɨl, kɨrɨg gɨlak kab nɨbak nep \q2 mɨñi karɨp sap nab eyaŋ ak pɨŋɨl ñɨl mɨdeb,’ aglak. \p \v 18 “Bin bɨ an an ap yap kab ar nɨbak paknɨgal okok, kɨrop pɨs nep pag jɨsɨpɨk masɨpɨk gɨ lɨnɨgab. Pen kab nɨbak pa ju ap yap bin bɨ pak tɨbɨknɨgab ak, kɨrop pɨs nep pak cɨb ma cɨb jak lɨnɨgab,” agak. \p \v 19 Jisas nɨb agek, cɨnop nep ageb, agɨl, bɨ lo mɨnɨm ag ñeb bɨ okok abe, bɨ God nop tap sobok gep bɨ kɨb okok abe, mɨñi nep nop mɨnɨm kɨb agɨn, agɨl nɨŋlak ak, pen bin bɨ koŋai nep nɨŋ mɨdelak okok nɨŋɨl, pɨrɨkɨl kɨrɨg gɨlak. \s1 “Rom bɨ kɨb Sisa nop takɨs ñɨn aka mer?” aglak \r (Mat 22:15-22; Mak 12:13-17) \p \v 20 Pen Jisas nop titi gɨl dam mɨnɨm kɨb agnɨg amnɨn, agɨl, am bin bɨ ognap kɨrop mɨmɨg gɨl aglak, “Nɨbi bin bɨ tep rek ulek lɨl, am mɨnɨm tom tom pagɨl, nop mɨnɨm ognap agem, ne pen mɨnɨm tari agonɨmɨŋ nɨŋɨl, nop dam gapman bɨ mɨnɨm kɨb dɨ bɨlokep ak dad amnɨgabɨn,” aglak. \v 21 Nɨb agel, bɨ okok kɨri amɨl Jisas nop mɨnɨm ognap tom pagɨl aglak, “Mɨnɨm ag ñeb bɨ, cɨn nɨpɨn nak pɨs kɨd alap nep ma amban; yɨpɨd gɨl nep apan. God Mɨnɨm ak bin bɨ okok kɨrop ag ñɨban ak, ak rek nep yɨpɨd gɨl nep apan. \v 22 Nɨb ak, cɨn tari gɨn? Rom gapman bɨ kɨb Sisa nop takɨs ñɨn aka mer?” aglak. \p \v 23 Kɨri mɨnɨm tom pagɨl aglak nɨbak nɨŋɨl, Jisas kɨrop agak, \v 24 “Mani takɨs ñɨbal nɨbak alap yɨp dɨ yomem nɨŋin,” agak. Agek, dɨ yomelak, nɨŋɨl agak, “Mani bak ak, kaunan an rek mɨdeb? Yɨb ñu kɨl tɨklak nɨbak, an yɨb rek mɨdeb?” agak. \p Agek aglak, “Sisa kaunan ne ak mɨdɨl, yɨb ne ak nep mɨdeb,” aglak. \p \v 25 Agelak, Jisas kɨrop agak, “Nɨb ak, Sisa tap ne mɨdonɨmɨŋ, Sisa nop ñɨnɨmɨb. God tap ne mɨdonɨmɨŋ, God nop ñɨnɨmɨb,” agak. \p \v 26 Jisas ne bin bɨ mɨdelak nab nɨb sɨŋak nɨb agek, mɨnɨm ne tɨb junɨmel rek ma lek, gos par nɨŋɨl mɨnɨm alap ma aglak. \s1 Bin bɨ warɨknɨgal ak, ag nɨŋeb alap \r (Mat 22:23-33; Mak 12:18-27) \p \v 27 Bin bɨ Sadyusi okok, bin bɨ kɨmɨl ma warɨknɨgal, agɨl, gos ak nɨpal. Pen Sadyusi bɨ ognap Jisas mɨdek sɨŋak apɨl, nop ag nɨŋeb alap ag nɨŋlak. \v 28 Ag nɨŋɨl aglak, “Mɨnɨm ag ñeb bɨ. Mosɨs mɨnɨm alap cɨnop ñu kɨl tɨkɨl agak, ‘Bɨ alap bin dɨl, ñɨ pai tɨk dapɨl mer, yokop kɨmnɨgab ak, nɨmam ne alap pen bin nɨbak dɨl, ñɨ pai ne ak, agɨl, tɨk donɨmɨŋ,’ agak. \v 29 Nɨb ak, bɨ wagɨn sek aknɨb ar oŋɨd okok mɨdenɨgal. Nɨmam ned ak bin dɨl, ñɨ pai tɨk dapɨl mer, yokop kɨmnɨgab. \v 30 Kɨmek, nɨmam yɨgwu nab nɨb ak pen bin nɨbak dɨl, ak rek nep ñɨ pai tɨk dapɨl mer, yokop kɨmnɨgab. \v 31 Nɨg gek, nɨmam yɨgwu nokɨm nɨb ak pen bin nɨbak dɨl, ak rek nep ñɨ pai tɨk dapɨl mer, yokop kɨmnɨgab. Nɨg gɨ dam dam, nɨmam aknɨb ar oŋɨd magɨlsek ñɨ pai tɨk dapɨl mer, yokop kɨmnɨgal. \v 32 Kɨsen bin nɨbak ak rek nep kɨmnɨgab. \v 33 Pen kɨmɨl warɨknɨgal apan ak, bin nokɨm nɨbak bɨ ne aknɨb dɨ ar oŋɨd lɨnɨgab ak, kɨsen bɨ an bine mɨdenɨgab?” aglak. \p \v 34 Agelak, Jisas kɨrop pen agak, “Mɨñi mɨdobɨn ñɨn aul, bin okok bɨ dɨpal, bɨ okok bin dɨpal. \v 35 Pen bin bɨ God gek warɨkɨl, karɨp ne seb kab ar alaŋ sɨŋak amnɨgal okok, bin okok bɨ ma dɨnɨgal, bɨ okok bin ma dɨnɨgal. \v 36 Pen kɨri kauyaŋ ma kɨmnɨgal; ejol okok rek per per nep komɨŋ mɨdenɨgal. Kɨri warɨknɨgal ak me, God ñɨ pai ne mɨdenɨgal. \v 37 Bin bɨ kɨmɨl warɨkpal mɨnɨm ak, Mosɨs ak rek nep mab yɨnek kesɨm ak agɨl ñu kɨl tɨkak. Mosɨs mɨnɨm nɨbak ñu kɨl tɨkɨl agak, ‘Bɨ Kɨb ne Ebraham, Aisak, Jekop, God kɨri mɨdeb,’ agak. \v 38 Bin bɨ ned kɨmlak okok, ‘God kɨri mɨdeb,’ agak rek, cɨn nɨpɨn, bin bɨ ned kɨmlak okok mɨñi komɨŋ mɨdebal. God nɨŋeb, bin bɨ ne magɨlsek komɨŋ mɨdebal,” agak. \p \v 39 Jisas nɨb agek, bɨ lo mɨnɨm ag ñeb bɨ ognap aglak, “Mɨnɨm ag ñeb bɨ, mɨnɨm yɨpɨd gɨl nep agesan!” aglak. \v 40 Mɨnɨm ag tep gak nɨbak nɨŋɨl, pɨrɨkɨl, kɨsen mɨnɨm ognap nop ma ag nɨŋlak. \s1 “Mesaia ne Bɨ an ñɨ ne mɨdeb?” agak \p \v 41 Pen Jisas kɨrop agak, “Bin bɨ okok tari gɨnɨg, Mesaia ak Depid ñɨ ne ak nep mɨdeb, apal? \v 42 Depid ne ke God Mɨnɨm dai Sam alap ñu kɨl tɨkɨl agak, \q1 ‘Bɨ Kɨb ne Bɨ Kɨb yad nop agak, \q2 “Nak ñɨnmagɨl yɨpɨd ken kɨd yad bɨsɨg mɨdenɨmɨn; \q1 \v 43 mɨd damɨl yad kaual maual nak okok kɨrop gen, \q2 tob mok nak okok kɨrop tob tau rɨbɨknɨgan,” ’ agak. \m \v 44 Pen Depid ne Mesaia ak nop, ‘Bɨ Kɨb yad,’ agak rek, tari gɨnɨg, Mesaia ak Depid ñɨ ne ak nep mɨdeb, apal?” agak. \s1 Lo mɨnɨm ag ñeb bɨ okok gɨpal rek ma gɨnɨmɨb, agak \r (Mat 23:1-36; Mak 12:38-40; Luk 11:37-54) \p \v 45 Bin bɨ okok nɨŋ mɨdel nɨŋlɨg gɨ, Jisas bɨ ne okok kɨrop agak, \v 46 “Nɨbi lo mɨnɨm ag ñeb bɨ okok gɨpal rek gɨnɨmɨb rek lɨp ak, nɨŋ tep gɨnɨmɨb. Kɨri gɨpal ar ak, cɨn okok gɨ ajon, bin bɨ okok cɨnop bɨ kɨb ag gos nɨŋlaŋ, agɨl, walɨj par tol gɨl, bin bɨ okok eip mogɨm gel, bin bɨ okok kɨrop nɨŋɨl, ‘Bɨ kɨb apebɨm e!’ agenɨgal ak, mɨñ mɨñ gɨnɨgal; Juda mogɨm gep karɨp okok amɨl, bɨ kɨb bɨsɨgpal sea ar ak nep bɨsɨgnɨgal; pen tap kɨb ñɨŋnɨgal ñɨn ak, am bɨ kɨb bɨsɨgpal kau ak nep bɨsɨgnɨgal. \v 47 Bɨ lo mɨnɨm ag ñeb bɨ okok, bin kaŋɨl karɨp tap kɨri okok si dɨl, God nop sobok gɨnɨgabɨn ak, bin bɨ nɨŋlaŋ, agɨl, mɨnɨm par kɨb tom tom ar ognap apal. Nɨg gɨpal ak, kɨsen yur kɨb ke yɨb dɨnɨgal,” agak. \c 21 \s1 Bin yadu alap God nop tap kɨb ñak \r (Mak 12:41-44) \p \v 1 Jisas God sobok gep karɨp ñɨlɨk mɨgan am mɨdɨl nɨŋak, bin bɨ mani sek okok mani ognap dap mab kɨnaŋ mɨgan ak yokelak. \v 2 Pen bin yadu yɨm gep rek eñap kab magɨl lakañ sɨkol magɨl omal dap yokak. \v 3 Nɨg gek Jisas nɨŋɨl agak, “Yad nɨŋɨd agebin, bin bɨ ognap mani sɨkol dap yokebal; pen bin yadu yɨm gep rek aul mani ne kɨb yɨb dap yokɨp. \v 4 Pen bin bɨ ognap mani kɨri koŋai nep mɨdek nɨŋlɨg gɨ mani yokebal; pen bin yadu yɨm gep rek aul mani ne mɨdeb rek magɨlsek yokɨp. Tap tau ñɨŋeb mani alap ma mɨdeb,” agak. \s1 God sobok gep karɨp ak gɨ tɨmel gɨnɨgal, agak \r (Mat 24:1-2; Mak 13:1-2) \p \v 5 Pen bɨ ne ognap aglak, “God sobok gep karɨp aul kab tep tep, tap tep tep dap God nop ñɨl tɨb kadɨg ñɨlak ak, tep yɨb mɨdeb,” aglak. Nɨb agelak, Jisas kɨrop agak, \v 6 “Nɨb agebɨm ak pen kɨsen tap tep nɨŋebɨm nɨb okok ma mɨdenɨgab. Magɨlsek tɨg wal gɨ yokel, kab alap kab alap ar alaŋ ma mɨdenɨgab,” agak. \s1 Kɨsen mɨker kɨb onɨgab, agak \r (Mat 24:3-14; Mak 13:3-13) \p \v 7 Agek, nop ag nɨŋɨl aglak, “Mɨnɨm ag ñeb bɨ, tap nɨbak ñɨn akal rek nɨg gɨnɨgab? Pen tap tari rek gek nɨŋɨl, mɨñi gɨnɨg geb agnɨgabɨn?” aglak. \p \v 8 Agelak, Jisas kɨrop agak, “Nɨŋ tep gɨnɨmɨb! Bin bɨ koŋai nep apɨl tom pagɨl, yɨb yad ak dɨl agnɨgal, ‘Yad nep apebin. Ñɨn kɨb ak owɨp,’ agnɨgal. Nɨb agenɨgal ak, nɨŋɨd agebal agɨl, kɨrop kɨsen ma gɨnɨmɨb. \v 9 Pen karɨp lɨm mɨgan ognap warɨkɨl, karɨp lɨm mɨgan ognap eip pen pen gɨnɨgal. Karɨp lɨm mɨgan ognap kɨri ke nep pen pen gɨnɨgal. Nɨg genɨgal ak nɨŋɨl, ñɨn kɨb apal ak onɨg geb nɨŋɨl nɨg gebal agɨl, ma pɨrɨknɨmɨb. Ñɨn kɨb nɨbak kɨsen onɨgab,” agak. \p \v 10 Nɨb agɨl kɨrop agak, “Karɨp lɨm mɨgan ognap warɨkɨl, karɨp lɨm mɨgan ognap eip pen pen gɨnɨgal. Kiŋ ognap yakam kɨri warɨkɨl, kiŋ ognap yakam kɨri eip pen pen gɨnɨgal. \v 11 Karɨp lɨm okok koŋai nep monmon kɨb yɨb dɨl, yuan kɨb gɨl, mɨñak kɨb yɨb gɨl gɨnɨgab. Tap seb kab ar alaŋ sɨŋak ke kɨsen nɨb lɨl, tap aknɨb ke pɨrɨkep rek ar alaŋ sɨŋak lɨnɨgab. \v 12 Tap nɨb okok kɨsen nɨg gɨnɨgab pen ned yad jɨm ñɨl eip mɨdobɨm rek, nɨbep gɨ tɨmel gɨnɨgal. Nɨbep mɨnɨm kɨb agnɨg, dam Juda mogɨm gep karɨp okok amɨl, mɨnɨm kɨb agɨl, nɨbep mɨñ lɨl, dam kiŋ gapman bɨ kɨb okok dad amnɨgal. \v 13 Nɨbep gɨnɨgal nɨbak, mɨnɨm tep yad ak kɨrop mɨseŋ ag ñɨnɨmɨb rek lɨnɨgab. \v 14 Pen nɨbep mɨnɨm kɨb agenɨmel ak, mɨnɨm tari rek pen agɨn, agɨl, ned ma pɨyo nɨŋnɨmɨb. \v 15 Yad ke nɨbep gos tep ñɨl mɨnɨm magɨl ñen, nɨbi mɨnɨm nɨbak nep ag ñem, kɨri pen agɨl dɨ yokep rek ma lɨnɨgab. \v 16 Pen nanɨm nap, namam sɨkop, bɨ tɨdɨg nɨŋeb, bɨ nɨŋeb kɨri ke ognap nɨbep mɨmɨg nɨŋɨl, dɨ kaual maual ñɨnmagɨl ar lel, nɨbep ognap pɨs nep ñag pak lɨnɨgal. \v 17 Yɨp nɨŋ dɨpɨm rek, bin bɨ okok magɨlsek nɨbep mɨlɨk kal nɨŋnɨgal. \v 18 Pen nabɨc kɨmkas nɨbi nokɨm alap ma kɨr gɨnɨgab. \v 19 Pen yɨp cɨg dɨ kɨlɨs gɨl mɨdenɨgabɨm ak, nɨbi komɨŋ mɨdep magɨl ak dɨl, per per nep mɨdenɨgabɨm. \s1 Jerusalem gɨ tɨmel gɨnɨgal, agak \r (Mat 24:15-21; Mak 13:14-19) \p \v 20 “Pen ami bɨ okok apɨl, Jerusalem bɨnem yokɨl kɨs kɨs gɨnɨgal ñɨn ak, mɨñi ulep mɨdeb Jerusalem gɨ tɨmel gɨnɨgal, agɨl nɨŋnɨgabɨm. \v 21 Bin bɨ karɨp lɨm Judia mɨdenɨmel okok, pɨrɨk gɨ dɨm gol okok amnɨmel. Bin bɨ Jerusalem mɨdenɨmel okok, pɨrɨk gɨ mɨs ken ar amnɨmel. Pen bin bɨ mɨs ken ar mɨdenɨmel okok, Jerusalem wari mɨgan ma amnɨmel. \v 22 Tari gɨnɨg: ñɨn nɨbak me, kɨri God nop kɨrɨg gɨpal rek, God mɨnɨm agep bɨ okok magɨlsek God Mɨnɨm ñu kɨl tɨkɨl aglak rek nep gɨnɨgab nɨŋɨl kɨri pen yur kɨb dɨnɨgal. \v 23 Pen ñɨn nɨbak, bin ñɨ kogi mɨdenɨgal okok abe, bin ñɨ paiŋaŋ ci ñenɨgal okok abe, kɨrop mɨker kɨb yɨb gɨnɨgab. God Juda bin bɨ kɨrop mɨker kɨb yɨb gɨnɨm, agɨl, bin bɨ karɨp lɨm nɨbaul mɨdebal kɨrop gɨ tɨmel yɨb gɨnɨgab. \v 24 Bɨ par okok nɨb apɨl, bin bɨ ognap kɨrop tu par kɨd dɨl tɨb lɨnɨgal, bin bɨ ognap kɨrop nag lɨl dam karɨp lɨm ke tɨgoŋ tɨgoŋ magɨlsek dad amnɨgal. Pen Juda bin bɨ mer okok apɨl, Jerusalem gɨ tɨmel gel gel, God ñɨn ne agak ak ap padɨkek, kɨrɨg gɨnɨgal. \s1 Bɨ Ñɨ ne melɨk sek onɨgab, agak \r (Mat 24:29-31; Mak 13:24-27) \p \v 25 “Pen kɨsen, pɨb takɨn gap tap ke alap mɨseŋ lɨl, ñɨg si pag apɨl gu kɨb genɨgab. Pen karɨp lɨm wagɨn aul bin bɨ karɨp lɨm tɨgoŋ tɨgoŋ magɨlsek gos par nɨŋɨl, tari geb, agɨl, gos par lɨl pɨrɨknɨgal. \v 26 Tap seb kab ar alaŋ mɨdeb tap okok, adaŋ nɨb aul nɨb gek, lɨm dai aul tari gɨnɨg geb, agɨl, pɨrɨkɨl, gos magɨl tɨke apek kɨmeb rek lɨnɨgab. \v 27 Nɨg gɨnɨgab ñɨn ak, Bɨ Ñɨ ne kɨmi nab sɨŋak apek nɨŋlɨg gɨ, bin bɨ kɨri kɨlɨs ne ak abe, melɨk tep aknɨb ke yɨb ne ak abe nɨŋnɨgal. \v 28 Tap agebin aul genɨgab ak, Bɨ Kɨb cɨnop dɨ komɨŋ yoknɨgab ñɨn ak ulep mɨdeb, agɨl, udɨn kɨlan gɨl salmol gɨ nɨŋlɨg gɨ mɨdenɨmɨb,” agak. \s1 Mab kanɨŋaj ak, mɨnɨm sɨd tɨkɨl agak \r (Mat 24:32-35; Mak 13:28-31) \p \v 29 Jisas nɨb agɨl, kɨrop mɨnɨm sɨd tɨkɨl agak, “Mab kanɨŋaj abe, mab ognap abe, \v 30 sɨlɨp lek, mɨñi pɨb lɨnɨg gɨ geb, agɨl, nɨpɨm. \v 31 Nɨb ak rek, tap agebin okok gek, God bin bɨ dɨl kod mɨdenɨgab ñɨn ak ulep apeb, agɨl nɨŋnɨgabɨm. \p \v 32 “Yad nɨbep nɨŋɨd agebin, bin bɨ mɨñi mɨdebal sɨŋ aul magɨlsek ma kɨmnɨgal; ognap komɨŋ mɨdel nɨŋlɨg gɨ, tap agebin aul magɨlsek gɨnɨgab. \v 33 Seb kab ar alaŋ abe, lɨm dai wagɨn aul abe kɨr gɨnɨgab, pen mɨnɨm magɨl yad okok ma kɨr gɨnɨgab. \s1 Nɨŋ tep gɨl mɨdenɨmɨb, agak \p \v 34 “Pen nɨŋ tep gɨnɨmɨb. Nɨbi ñɨg wain ñɨg kɨlɨs koŋai ñɨbɨl saköl lɨl, tap lɨm dai ar wagɨn aul nep gos nɨŋ mɨdenɨgabɨm ñɨn nɨbak nep, yakɨr kaj kɨmɨn kobri gon lel, kasek nep dɨp rek ak gɨnɨgab. \v 35 Sɨŋ aul nep ma gɨnɨgab; bin bɨ karɨp lɨm wagɨn kɨgɨn yɨm ñak okok magɨlsek mɨdebal mɨdebal rek gɨnɨgab. \v 36 Nɨb ak, nɨbi per per nɨŋ tep gɨnɨmɨb, God nop sobok gɨlɨg gɨ nep mɨdlɨg gɨ agnɨmɨb, ‘Tap nɨb okok cɨnop ñag pak ma lɨnɨmɨŋ; nak cɨnop kod mɨdek, komɨŋ amɨl, am Bɨ Ñɨ ne udɨn yɨrɨk ar ne ak mɨdojɨn,’ agnɨmɨb,” agak. \p \v 37 Ñɨn sɨkol bad nɨbak, Jisas per am God sobok gep karɨp ñɨlɨk mɨgan ak am mɨdɨl, bin bɨ okok kɨrop mɨnɨm ag ñolɨgɨp. Pen kɨslɨm gek nɨŋlɨg gɨ, Jisas ne am karɨp lɨm alap Olip Dɨm apal ak kɨnolɨgɨp. \v 38 Bin bɨ okok magɨlsek, mɨnɨm nop ak nɨŋɨn, agɨl, kɨslɨm sek yɨb warɨkɨl, God sobok gep karɨp ak amelɨgɨpal. \c 22 \s1 Judas Jisas nop mɨmɨg gak \r (Mat 26:1-5; Mak 14:1-2,10-11; Jon 11:45-53) \p \v 1 Juda kai Bred Yɨs Sek Ma Ñɨŋeb ñɨn kɨb kɨri ak, Pasopa apal ñɨn kɨb kɨri ak, maŋ maŋ gak. \v 2 Bɨ God nop tap sobok gep bɨ kɨb okok abe, bɨ lo mɨnɨm ag ñeb bɨ okok abe, Jisas nop ñag pak lɨn, aglak ak pen bin bɨ okok kɨrop pɨrɨkɨl, titi gɨl ñag pak lɨn, agɨl, ag nɨŋ mɨdelak. \p \v 3 Ag nɨŋ mɨdel nɨŋlɨg gɨ, Seten ne apɨl, Judas yɨb ne alap Iskariot agölɨgɨpal bɨ nɨbak, nop yɨpɨl sɨkak. Bɨ nɨbak Jisas bɨ ne aknɨb umɨgan alaŋ okok bɨ alap. \v 4 Yɨpɨl sɨkek, Judas ne am God nop tap sobok gep bɨ kɨb okok abe, God sobok gep karɨp kod mɨdelɨgɨpal polisman bɨ kɨb kɨri okok abe mɨdelak sɨŋak amɨl, Jisas nop titi gɨl mɨmɨg gɨ dam ñen nop ñag pak lɨlaŋ, agɨl, mɨnɨm nɨbak kɨrop eip ag nɨŋak. \v 5 Agek, kɨrop tep gek nɨŋlɨg gɨ aglak, “Nep mani ñɨnɨgabɨn,” aglak. \v 6 Agelak, Judas ne, won akal rek Jisas bin bɨ okok eip ma mɨdenɨgab ak, nop mɨmɨg gɨ dam bɨ kɨb okok kɨrop ñɨnɨgain, agɨl, kod nɨŋ mɨdek. \s1 Pasopa tap ñɨŋnɨg gɨjɨn gɨlak \r (Mat 26:17-25; Mak 14:12-21; Jon 13:21-30) \p \v 7 Pen Bred Yɨs Sek Ma Ñɨŋeb ñɨn nɨbak apek, Pasopa kaj sipsip ñɨlɨk pak sobok gep ñɨn mɨñi, agɨl, \v 8 Jisas ne Pita eip Jon eip kɨrop mal ag yokɨl agak, “Nɨri mal am Pasopa tap ñɨŋnɨgabɨn ak gɨ lɨ tep gɨnɨmir,” agak. \p \v 9 Agek agrek, “Akal nɨg gɨr?” agrek. \p \v 10 Agerek, Jisas agak, “Nɨri mal taun kɨb ak amɨl nɨŋnɨgair, bɨ alap ñɨg mɨl dapenɨgab. Nop nabɨŋ pakɨl, amonɨmɨŋ karɨp ak amɨl, \v 11 bɨ karɨp nap nɨb nɨbak nop agnɨmir, ‘Mɨnɨm Ag Ñeb Bɨ nep ag nɨŋɨp, “Karɨp ñɨlɨk mɨgan akal bɨ yad okok eip Pasopa tap ñɨŋnɨgabɨn?” agɨp,’ agnɨmir. \v 12 Nɨb agenɨgair, nɨrep mal dam karɨp ñɨlɨk mɨgan kɨb tebol tap okok sek mɨdenɨgab ar alaŋ ak agenɨgab ak, Pasopa tap ñɨŋnɨgabɨn okok ñɨlɨk mɨgan nɨbak gɨ jɨn gɨnɨmir,” agak. \p \v 13 Agek amɨl nɨŋrek, agak agak rek nep mɨdek. Nɨb ak, Pasopa tap ñɨŋnɨg gɨlak okok gɨ lɨ tep gɨrek. \s1 Jisas bɨ ne okok kɨrop bred wain ñak \r (Mat 26:26-30; Mak 14:22-26; 1Ko 11:23-25) \p \v 14 Pen karɨp dɨgep magɨl ak tap ñɨŋnɨg gɨl, bɨ mɨnɨm ne dad ameb okok eip tebol ak bɨsɨg kɨs kɨs gɨl, \fig caption|alt="last supper" src="CN01803B.TIF" size="col" ref="22:14-23" \fig* \v 15 kɨrop agak, “Gos yad per nɨpin ak, nɨbep eip Pasopa tap ñɨŋnɨg gobɨn aul ñɨbɨl me, kɨsen yur kɨb dɨnɨm, agɨl, gos ak nɨpin. \v 16 Pen yad nɨbep agebin, Pasopa tap ak kɨsen kauyaŋ ma ñɨŋnɨgain; kɨsen Pasopa kaj sipsip ñɨlɨk per pak ñɨbɨn wagɨn nɨbak mɨseŋ lɨnɨgab nɨŋɨl God bin bɨ ne dɨl kod mɨdenɨgab ñɨn ak nep tap kɨb ñɨŋnɨgabɨn,” agak. \p \v 17 Jisas nɨb agɨl, ñɨg wain kap dɨl, God nop tep agɨl, bɨ ne okok kɨrop ñɨlɨg gɨ agak, “Ñɨg ñebin aul nɨbi ke dɨ ñɨŋɨm. \v 18 Pen nɨbep agebin, mɨñi ñɨn aul tɨkek, ñɨg wain kauyaŋ ma ñɨŋnɨgain; God bin bɨ ne dɨl kod mɨdenɨgab ñɨn ak nep ñɨg wain kauyaŋ ñɨŋnɨgain,” agak. \p \v 19 Nɨb agɨl, bred alap dɨl, God nop tep agɨl, tɨ paŋɨl kɨrop ñɨlɨg gɨ agak, “Mɨb goŋ yad aul nɨbep ñebin. Nɨbi kɨsen nɨg aknɨb rek nep gɨl, yɨp gos nɨŋlɨg gɨ mɨdenɨmɨb,” agak. \v 20 Kɨri tap ñɨb sakɨl, Jisas ñɨg wain kap ak dɨl, kɨrop ñɨlɨg gɨ agak, “Lakañ yad soŋ gɨ yapek kɨmen me, God nɨbep, bin bɨ yad, agɨl, dɨnɨgain agak mɨnɨm ar ak am kɨlɨs gɨnɨgab ak me, nɨbep ñɨg wain aul ñebin. \p \v 21 Pen bɨ yɨp kain gɨ dad amnɨgab ak eip bɨsɨg mɨdobɨn. Ñɨnmagɨl yad tebol ar aul mɨdeb ñɨnmagɨl ne abe ar aul mɨdeb. \v 22 Bɨ Ñɨ ne, God bɨrarɨk nep agak mɨñ ar ak nep kɨsen gɨl kɨmnɨgab ak pen bɨ nop kain gɨ dam amnɨgab ak nop yɨmɨg nɨŋebin,” agak. \p \v 23 Jisas nɨb agek, bɨ ne okok kɨri ke nep, an rek nɨg gɨnɨgab, agɨl, pen pen ag nɨŋlɨg gɨ mɨdelak. \s1 Bɨ ne okok, nɨbi mer, yad nep bɨ kɨb mɨdebin, aglak \p \v 24 Jisas bɨ ne okok, nɨbi mer, yad nep bɨ kɨb mɨdebin, agɨl, kɨri ke nep pen pen agelak. \v 25 Nɨb agelak, Jisas kɨrop agak, “Kiŋ okok Juda bin bɨ mer okok kɨlɨs gɨl kod mɨdlɨg gɨ apal, ‘Kɨrop dɨ tep yɨb gɨpɨn,’ apal. \v 26 Pen nɨbi aknɨb rek ma gɨnɨmɨb. Bɨ kɨb nɨbi okok, ñɨ praj rek mɨdenɨmel; bɨ kɨb yɨb okok, bɨ wög gɨ ñeb rek mɨdenɨmel. \v 27 Lɨm dai ar wagɨn aul gɨpal nag ar ak, bɨ kɨb am bɨsɨgel, bɨ wög gɨ ñeb okok tap magɨl tap kɨrop okok pɨɫak pɨɫak gɨpal. Pen yad nab nɨbep bɨ wög gɨ ñeb rek nep mɨdebin. \p \v 28 “Yɨp mɨker yɨb golɨgɨp ak nɨŋɨl yɨp ma kɨrɨg gɨpɨm; yɨp kod mɨdebɨm. \v 29 Nɨg gɨpɨm ak, God yɨp agɨp, ‘Nak Kiŋ mɨdɨl, bin bɨ okok kɨrop kod mɨdenɨgan,’ agɨp rek, yad pen ak rek nep nɨbep agebin, nɨbi kiŋ rek mɨdɨl bin bɨ okok kɨrop kod mɨdenɨgabɨm. \v 30 Ñɨn nɨbak nɨbi karɨp lɨm yad ak amɨl, yad eip bɨsɨgɨl tap magɨl ñɨbɨl, ñɨg ñɨbɨl, gɨnɨgabɨm; nɨbi kiŋ bɨsɨgpal sea ar ak bɨsɨgɨl, Isrel wagɨn ke ke aknɨb umɨgan alaŋ kɨrop mɨnɨm kɨb nɨŋnɨgabɨm,” agak. \s1 Pita, Jisas nop ma nɨpin, agnɨgab \r (Mat 26:31-35; Mak 14:27-31; Jon 13:36-38) \p \v 31 Jisas ne Pita nop agak, “Saimon, Saimon, nɨŋan. God ne Seten nop yau agek, nɨbep bɨ, wid magɨl soŋ gel soŋ gel, magɨl yɨb ak ke lɨl, dai dai ak ke lɨl gɨpal rek ak gɨl, nɨbi gɨ tɨmel gɨnɨgabɨm aka mer agɨl gɨ nɨŋnɨgab,” agak. \v 32 Pen yad God nop sobok gɨpin rek, yɨp pɨs nep ma kɨrɨg gɨnɨgan. Pen tap si tap tɨmel gɨnɨgan ak, tari gɨnɨg nɨg gɨpin, agɨl, yɨp kauyaŋ adɨk gɨ onɨgan. Pen nɨg gɨl, kɨsen apɨl namɨd namam nak ognap kɨrop mɨnɨm ag ñɨ tep gek, kɨri kɨlɨs gɨl yɨp kɨsen gɨnɨmel,” agak. \p \v 33 Jisas nɨb agek Pita agak, “Bɨ Kɨb, yad nep ma kɨrɨg gɨnɨgain. Omalgɨl nep ajonɨgabɨr. Nep mɨñ lɨl, yɨp abe mɨñ lɨnɨmel. Pen nep ñag pak lɨl, yɨp abe ñag pak lɨnɨmel,” agak. \p \v 34 Agek, Jisas agak, “Pita, yad nep agebin, mɨñi kɨslɨm eyaŋ kɨlokɨl sɨk ma agnɨgab won ak, Jisas nop ma nɨpin, agɨl, yɨj omal nokɨm wai ñɨnɨgan,” agak. \s1 Mani tin, wad, tu par kɨd \p \v 35 Jisas nɨb agɨl kɨrop agak, “Ned nɨbep ag yokɨl agnek, ‘Mani tin, wad, tob tɨrɨp okok dɨl ma dad amnɨmɨb; yokop amnɨmɨb,’ agnek. Agnek ambek ñɨn nɨbak, tap nɨbi ognap mɨdek aka ma mɨdek?” agak. \p Agek aglak, “Mer, tap cɨn ulep ma gak; mɨdek,” aglak. \p \v 36 Agelak, Jisas agak, “Pen mɨñi nɨbi mani tin, wad mɨdonɨmɨŋ ak, sek dad amnɨmɨb. Bɨ an tu par kɨd ma mɨdonɨmɨŋ ak, kolsior ne ak bɨ ognap kɨrop sɨkim gɨl mani dɨl tu par kɨd alap tauaŋ. \v 37 Pen nɨŋɨm! Ned God mɨnɨm agep bɨ Aisaia God Mɨnɨm dai alap ñu kɨl tɨkɨl agak, ‘ “Ne bɨ tap si tap tɨmel gep bɨ alap,” agnɨgal,’ agak. Agak nɨbak yɨp nep agak. Mɨnɨm agɨl ñu kɨl tɨkak nɨbak mɨñi gɨnɨg geb,” agak. \p \v 38 Jisas nɨb agek, kɨri aglak, “Bɨ Kɨb, tu par kɨd cɨn omal mɨdeb,” aglak. \p Agelak agak, “Ak nɨg ma agnɨmɨb,” agak. \s1 Jisas Olip Dɨm sɨŋak Nap nop sobok gak \r (Mat 26:36-46; Mak 14:32-42) \p \v 39 Jisas Jerusalem söŋ amɨl, per Nap nop sobok golɨgɨp Olip Dɨm sɨŋak amnak; bɨ ne okok kɨsen gɨlak. \v 40 Karɨp lɨm nɨbak amjakɨl kɨrop agak, “Gos tɨmel apek gɨ tɨmel gɨnɨmɨb rek lɨp ak, God nop sobok gɨlɨg gɨ mɨdenɨmɨb,” agak. \p \v 41 Nɨb agɨl, kɨrop kɨrɨg gɨl, ne ke ke sɨŋak amɨl, kogɨm yɨmɨl God nop sobok gɨl agak, \v 42 “Bapi, gos yad nɨpin ak ñɨg sɨlek kap yɨp ñɨnɨg geban ak ma ñɨnɨmɨn. Pen yad gos nɨpin ar ak ma gɨnɨmɨn; gos nak ke nɨpan ar ak nep gɨnɨmɨn,” agak. \v 43 Jisas nɨb agek, ejol alap seb kab ar alaŋ sɨŋak nɨb apɨl nop kɨlɨs ñak. \v 44 Nop mɨker yɨb gek, Jisas ne Nap nop kɨlɨs yɨb gɨl sobok gɨlɨg gɨ mɨdek nɨŋlɨg gɨ, wɨsɨb ak lakañ rek pɨg gɨ rɨkɨl wagɨn eyaŋ yowak. \p \v 45 Nap nop sobok gɨ mɨd juɨl amɨl nɨŋak, bɨ ne okok mɨker gɨ dap yapek nɨŋlɨg gɨ, wɨsɨn kɨnelak. \v 46 Nɨg gelak ak nɨŋɨl kɨrop agak, “Tari gɨnɨg wɨsɨn kɨnebɨm? Seten ne gos ñek nɨbi gɨ tɨmel gɨnɨmɨb rek lɨp ak, warɨkɨl, sobok gɨlɨg gɨ mɨdem,” agak. \s1 Jisas nop tɨg cɨcɨ lɨlak \r (Mat 26:47-56; Mak 14:43-50; Jon 18:3-12) \p \v 47 Jisas mɨnɨm nɨbak ag mɨdek nɨŋlɨg gɨ, bɨ ne Judas bɨ ñon kɨb alap poŋ dɨl dad apjakɨl, Jisas nop dɨ bom sɨloknɨg gek. \fig caption|alt="Judas kissing Jesus" src="cn01812B.tif" size="col" ref="22:47-53" \fig* \v 48 Nɨg gek, Jisas nop agak, “Judas, ‘Bɨ me aul nop ñag pak lɨm,’ agɨl, yɨp Bɨ Ñɨ ne dɨ bom sɨloknɨg geban ar?” agak. \p \v 49 Nɨb agek nɨŋlɨg gɨ, bɨ ne okok tap tari gɨnɨg gelak nɨbak nɨŋɨl aglak, “Bɨ Kɨb, cɨn kɨrop tu par kɨd dɨl tɨbɨn aka?” aglak. \v 50 Nɨb aglɨg gɨ, bɨ alap tu par kɨd ne ak dɨl, bɨ God nop tap sobok gep bɨ kɨb yɨb bɨ wög gɨ ñeb ne ak, nop tɨmɨd yɨpɨd kɨd pɨs nep tɨb gɨ rɨk yokak. \p \v 51 Nɨg gek, Jisas nɨŋɨl agak, “Nɨg ma gɨm! Me tep,” agak. Nɨb agɨl, tɨmɨd ak dɨ nɨŋek komɨŋ lak. \p \v 52 Pen God nop tap sobok gep bɨ kɨb okok abe, God sobok gep karɨp kod mɨdelɨgɨpal polisman bɨ kɨb kɨri okok abe, bɨ mɨnɨm tɨg bɨlokep okok abe, ap nop dɨnɨg gelak okok, kɨrop agak, “Nɨbi tu par kɨd dɨl, yɨr pakep dɨl dopɨm ak, yɨp bɨ pen pen ñagep bɨ alap rek ag gos nɨŋɨl, dɨ cɨcɨ lɨnɨg opɨm ar? \v 53 Yad nɨbi eip per per God sobok gep karɨp ak mɨdenek yɨp ma dɨpek. Pen mɨñi Seten, bɨ kɨslɨm pɨs ken mɨdeb ak, ñɨn ne ak me, nɨg gebɨm,” agak. \s1 Pita, Jisas nop ma nɨpin, agak \r (Mat 26:47-56; Mak 14:43-50; Jon 18:3-12) \p \v 54 Jisas nɨb agek nɨŋlɨg gɨ, nop dɨ cɨcɨ lɨl, dam God nop tap sobok gep bɨ kɨb yɨb karɨp ak dad amnɨlak. Pita pen kɨsen kɨsen nɨŋlɨg amnak. \v 55 Karɨp nɨbak amjakɨl, karɨp gol sɨŋak mab dagɨl bɨsɨg mɨdelak. Pita kɨsen amjakɨl kɨrop eip bɨsɨgak. \v 56 Pita eip bɨsɨg mɨdek nɨŋlɨg gɨ, pai karɨp nɨbak wög gɨ ñolɨgɨp alap nop nɨŋ dap ran dap yaplɨg gɨ agak, “Bɨ aul abe Jisas eip mɨdolɨgɨp,” agak. \v 57 Agek, Pita agak, “Pai, bɨ nɨbak adi ma nɨpin!” agak. \p \v 58 Nɨb agɨl, yokop sɨkol won alap mɨdek nɨŋlɨg gɨ, bɨ alap pen apɨl Pita nop nɨŋɨl agak, “Nak ak rek nep Jisas bɨ ne alap,” agak. \p Agek, Pita agak, “Bɨ aul, yad mer!” agak. \p \v 59 Pen kɨsen sɨkol sɨkol magɨl alap aua nokɨm alap rek mɨdek, bɨ alap pen apɨl, kɨlɨs gɨl agak, “Nɨŋɨd agebin, bɨ aul Jisas eip mɨdolɨgɨp. Ne abe karɨp lɨm Galili nɨb,” agak. \p \v 60 Agek, Pita agak, “Bɨ aul, mɨnɨm ageban ak adi ma nɨpin me!” agak. \p Nɨb agek nɨŋlɨg gɨ, dai kɨlokɨl sɨk agak. \v 61 Nɨg gek, Jisas adɨk gɨl, Pita nop nɨŋ i sek lek, Pita pen Jisas, “Mɨñi kɨslɨm eyaŋ kɨlokɨl sɨk ma agnɨgab won ak, Jisas nop ma nɨpin, agɨl, yɨj omal nokɨm wai ñɨnɨgan,” agak mɨnɨm ak gos nɨŋak. \v 62 Nɨg nɨŋɨl, kɨŋam mɨlep gek, molɨl pag apek, söŋ amɨl sɨl agak. \s1 Jisas nop ag julɨg gɨ, paklak \r (Mat 26:67-68; Mak 14:65) \p \v 63 Bɨ Jisas nop dɨ mɨdelak okok nop ag julɨg gɨ, paklɨg gɨ gɨlak. \v 64 Kɨri walɨj bad alap dɨ udɨn nop ak karɨk ñɨl, nop paklɨg gɨ aglak, “Nak bɨ ke nɨpan ak, nep an pakeb ak cɨnop ag ñan!” aglak. \v 65 Pen mɨnɨm tɨmel nɨbak rek, nop tapɨn koŋai nep aglak. \s1 Juda bɨ kɨb mɨnɨm tɨg bɨlokep okok Jisas nop mɨnɨm kɨb aglak \r (Mat 26:59-66; Mak 14:55-64; Jon 18:19-24) \p \v 66 Kɨslɨm sek, Juda bɨ mɨnɨm tɨg bɨlokep okok lɨl, God nop tap sobok gep bɨ kɨb okok lɨl, bɨ lo mɨnɨm ag ñeb okok lɨl, ap mogɨm gel, Jisas nop poŋ dɨl Kansol kɨb nɨbak mɨdelak nab sɨŋak dad olak. \v 67 Pen Kansol bɨ okok kɨri Jisas nop aglak, “Pen nak ke agnɨmɨn, nak Mesaia ak aka mer,” aglak. \p Agelak, Jisas kɨrop agak, “Pen yad nɨbep agenɨgain ak, nɨŋɨd ageb, agɨl, ma nɨŋnɨgabɨm. \v 68 Pen ag nɨŋeb yad mɨdeb ak, nɨbep ag nɨŋenɨgain ak, yɨp pen ma ag ñɨnɨgabɨm. \v 69 Pen mɨñi tɨkɨl mɨd damɨl kɨsen okok, Bɨ Ñɨ ne God Bɨ kɨlɨs aknɨb ke sek mɨdeb ak, ñɨnmagɨl yɨpɨd pɨs ar ne sɨŋak bɨsɨg mɨdenɨgab,” agak. \p \v 70 Nɨb agek, bɨ kansol okok magɨlsek nop aglak, “Nɨb ak, nak ke God Ñɨ ne ak aka?” aglak. \p Agelak, Jisas agak, “Me nɨbi ke agebɨm me ak,” agak. \p \v 71 Agek aglak, “Tari gɨnɨg mɨnɨm kɨb tapɨn ag mɨdɨl, bɨ ognap ag nɨŋon, Jisas nɨg gɨp nɨg gɨp agenɨmel? Meg mɨgan ne ke agosɨp nɨpɨn ak,” aglak. \c 23 \s1 Gapna Pailot Jisas nop mɨnɨm nɨŋak \r (Mat 27:1-2,11-14; Mak 15:1-5; Jon 18:28-38) \p \v 1 Nɨb agɨl, magɨlsek warɨkɨl, Jisas nop dam gapman bɨ kɨb Pailot mɨdek sɨŋak amnɨlak. \v 2 Damɨl, nop mɨnɨm kɨb agnɨg, mɨnɨm okok nɨb okok nɨb dapɨl aglak, “Cɨn pɨyo nɨŋɨl nɨpɨn, bɨ nɨbaul bin bɨ cɨn okok mɨnɨm esek agɨl agɨp, ‘Bɨ kɨb Sisa nop takɨs ma ñɨnɨmɨb, gapman kai mɨnɨm ak, ak rek nep ma nɨŋnɨmɨb,’ agɨp. Pen mɨnɨm alap agɨp, ‘Yad ke Mesaia ak, yad ke kiŋ nɨbak,’ agɨp,” aglak. \v 3 Agelak, Pailot Jisas nop ag nɨŋɨl agak, “Nak Juda kai kiŋ kɨri ak aka?” agak. \p Agek, Jisas nop pen agak, “Me nak ke ageban me ak,” agak. \p \v 4 Agek, Pailot pen bɨ God nop tap sobok gep bɨ kɨb okok abe, bin bɨ yokop ap mɨdelak okok abe kɨrop agak, “Yad nepin, bɨ aul nop mɨnɨm kɨb agep wagɨn alap ma mɨdeb,” agak. \p \v 5 Nɨb agak ak pen kɨri mɨnɨm kɨlɨs agɨl aglak, “Gapman mɨnɨm ma nɨŋnɨmel, agɨl, mɨnɨm ag ñɨ ajɨl, Juda bin bɨ karɨp lɨm cɨn okok magɨlsek ag ñɨ ajolɨgɨp. Karɨp lɨm Galili tɨkɨl, ag ñɨ ajɨl dam dam mɨñi Jerusalem sɨŋaul owɨp,” aglak. \s1 Jisas nop dam kiŋ Herod mɨdek sɨŋak amnɨlak \p \v 6 Agelak, Pailot kɨrop ag nɨŋɨl agak, “Bɨ nɨbaul Galili nɨb aka?” agak. \v 7 Agek, yau aglak. Pen kiŋ Herod karɨp lɨm Galili kod mɨdolɨgɨp ak, ñɨn nab ak apɨl Jerusalem mɨdek. Nɨb ak, Jisas ne Galili nɨb bɨ alap aglak ak nɨŋɨl, nop Herod ñɨnmagɨl ar ag yoken mɨnɨm kɨb aul nɨŋnɨmɨŋ, agɨl, Pailot kɨrop agek, Jisas nop dam Herod mɨdek sɨŋak dad amnɨlak. \v 8 Herod, Jisas tap tari tari golɨgɨp ak per mɨnɨm nep nɨŋɨl, ñɨn akal rek tap ma gep rek alap gek nɨŋnɨgain, agɨl, gos ak nep nɨŋ mɨdolɨgɨp rek, ñɨn nɨbak Jisas nop poŋɨd dɨ dapjakel, ne mɨñ mɨñ yɨb gak. \v 9 Pen Herod ne Jisas nop mɨnɨm koŋai nep ag yɨgɨn wagɨn gak, pen Jisas mɨnɨm alap pen ma agak. \v 10 Pen bɨ God nop tap sobok gep bɨ kɨb okok abe, bɨ lo mɨnɨm ag ñeb bɨ okok abe, mɨnɨm kɨlɨs agɨl, bɨ koŋai nep pedak pedak aglak. \v 11 Herod abe, ami bɨ ne okok abe, Jisas nop gɨ tɨmel gɨlɨg gɨ, ñɨñɨloŋ lɨlɨg gɨ, gapman bɨ kɨb tol gɨpal walɨj tep alap tol gɨ ñɨl, kauyaŋ Pailot mɨdek sɨŋak ag yoklak. \v 12 Ned Herod eip Pailot eip ñag ñɨŋeb rek mɨdölɨgɨpir ak pen ñɨn nɨbak mɨnɨm nɨŋ jɨm ñɨrek. \s1 Juda bin bɨ okok, “Jisas nop ñag pak lɨm,” aglak \r (Mat 27:15-26; Mak 15:6-15; Jon 18:39–19:16) \p \v 13 Pen Pailot, bɨ God nop tap sobok gep bɨ kɨb okok abe, bɨ mɨnɨm tɨg bɨlokep bɨ kɨb okok abe, bin bɨ yokop okok abe kɨrop agek ap mogɨm gɨlak. \v 14 Kɨri ap mogɨm gelak, ne kɨrop agak, “‘Bɨ aul mɨnɨm nab pag agɨl, bin bɨ okok kɨrop nɨb nɨb agɨp,’ agebɨm ak pen mɨñi udɨn yɨrɨk ar nɨbep aul mɨnɨm nɨpin ak, ne tap tɨmel gɨp mɨnɨm wagɨn alap ma pɨyo nɨpin. \v 15 Herod ak rek nep mɨnɨm wagɨn alap ma pɨyo nɨŋɨp ak me, adɨk cɨnope ke ñɨb. Yad nɨpin, tap tɨmel alap ma gɨp; nɨb ak nop ñag pak lep rek ma lɨp. \v 16 Nɨb ak, ami bɨ yad okok agen, nop yokop pakɨl, ag yokel amnaŋ,” agak. \v 17 Pen Juda kai ñɨn kɨb kɨri Pasopa ak apek, Pailot per mɨ nokɨm nokɨm nagɨman kɨri nokɨm alap yokop ag yokolɨgɨp. \p \v 18 Pen ñɨn nɨbak kɨri magɨlsek meg mɨgan bleble gɨl sɨk kɨlɨs gɨl aglak, “Bɨ nɨbak ñag pak lɨm! Barabas nop ag yokem cɨnop owaŋ!” aglak. \v 19 Bɨ Barabas nɨbak ne taun kɨb nɨbak bin bɨ ognap dɨl, karɨp lɨm nɨbak kod mɨdolɨgɨp bɨ kɨb nɨbak eip pen pen gɨl, cɨp alap pɨs nep ñag pak lak rek, nop mɨnɨm kɨb agɨl mɨñ lɨlak. \p \v 20 Pen Pailot Jisas yokop ag yoken amnaŋ, ag gos nɨŋɨl, kɨrop kauyaŋ agɨl nɨb agak. \v 21 Agek, kɨri kauyaŋ meg mɨgan bleble gɨl sɨk agɨl aglak, “Nop mab bak alaŋ ñag pak lɨm! Nop mab bak alaŋ ñag pak lɨm!” aglak. \p \v 22 Agelak, Pailot kɨrop kauyaŋ agɨl agak, “Bɨ nɨbaul tap tari gɨ tɨmel gɨp? Yad nɨpin, tap tɨmel alap ma gɨp rek, nop ñag pak lɨjɨn rek ma lɨp. Nɨb ak, ami bɨ yad agen, nop yokop pakɨl, ag yokel amnaŋ,” agak. \p \v 23 Agek, kɨri kɨlɨs yɨb gɨl, Jisas nop ñag pak lel kɨmaŋ, agɨl, meg mɨgan kɨri bɨlalö gɨ dap ranɨl, ag gel gel, \v 24 Pailot mɨnɨm kɨrop ak dɨl, \v 25 bɨ alap, bin bɨ ognap dɨl karɨp lɨm kod mɨdolɨgɨp bɨ kɨb ak eip pen pen gɨl, cɨp alap pɨs nep ñag pak lak bɨ nɨbak nop ag yokek komɨŋ amnak; pen ami bɨ ne okok kɨrop agak, “Kɨri Jisas tari gɨnɨg gɨn, agɨl agebal ak, nep gɨm,” agak. \s1 Jisas nop mab bak alaŋ cɨpɨl pak lɨlak \r (Mat 27:32-44; Mak 15:21-32; Jon 19:17-27) \p \v 26 Jisas nop ñag pak lɨnɨg dad amnɨlak. Nab sɨŋak amlɨg gɨ, Sairini taun nɨb bɨ alap Jerusalem apek. Bɨ nɨbak yɨb ne Saimon. Nop nabɨŋ pakɨl, dɨ cɨcɨ lɨl, mab kros dɨ ka gɨ ñɨl aglak, “Jisas ameb ak kɨsen amnoŋ,” agel, dad kɨsen amnak. \v 27 Pen Jisas nop dad amel nɨŋlɨg gɨ, bin bɨ koŋai nep kɨsen gɨlak. Bin bɨ amelak nab nɨbak bin ognap Jisas nop yɨmɨg nɨŋɨl sɨl agelak. \v 28 Nɨg gel, Jisas adɨk gɨl kɨrop agak, “Nɨbi Jerusalem bin, yɨp gɨnɨg geb ak sɨl ma agɨm. Nɨbep gɨ tɨmel gɨl, ñɨ pai nɨbi okok gɨ tɨmel gɨl genɨgab nɨbak sɨl agɨm. \v 29 Kɨsen mɨker kɨb ak apek, agnɨgal, ‘Bin ñɨ pai ma tɨk dopal okok abe, bin ñɨ pai ci ma ñɨbal okok abe, kɨri nep mɨñ mɨñ gɨnɨmel,’ agnɨgal. \v 30 Ñɨn nɨbak, tari gɨnɨg mɨdojɨn, agɨl, pɨs nep kɨmɨn, agɨl, agnɨgal ‘Dɨm gol okok pag pe gɨ apɨl, cɨnop ñag pak lɨnɨmɨŋ aka koji dɨl cɨnop lɨm ñɨnɨmɨŋ ak tep,’ agnɨgal. \v 31 Yad mab komɨŋ rek mɨdebin pen yɨp nɨg gɨl gɨ tɨmel gebal. Pen nɨbi mab mɨlep rek mɨdebɨm rek, nɨbep tari rek gɨ tɨmel gɨnɨgal?” agak. \p \v 32 Pen bɨ gapman lo mɨnɨm tɨb jurek bɨ omal, mab bak alaŋ ñag pak lɨnɨg sek dad amnɨlak. \v 33 Dam karɨp lɨm Cɨp Nabɨc Cög Tɨŋɨl apal sɨŋak amjakɨl, Jisas nop dam mab bak alaŋ cɨpɨl pak lɨl, bɨ gapman lo tɨb jurek bɨ omal kɨrop dam mab pɨs pɨs cɨpɨl pak lɨlak. \v 34 Nɨg gel, Jisas agak, “Bapi, yɨp gebal ak, ti gɨnɨg nɨg gobɨn, agɨl, nɨŋ tep gɨl ma gebal. Nɨb ak, kɨri gɨ tɨmel gebal ak nɨŋɨl kɨrɨg gɨnɨmɨn,” agak. \p Pen ami bɨ okok, Jisas walɨj ne tɨg ju lel mɨdek okok, kɨri ke sadu gɨlolo gɨpal rek ak gɨl dɨlak. \v 35 Bin bɨ koŋai nep nɨŋ mɨdel nɨŋlɨg gɨ, Juda bɨ kɨb okok Jisas nop paj agɨl aglak, “Ne, ‘Yad Mesaia ak; God yɨp dosɨp ne eip mɨdobɨr,’ agɨl, bin bɨ ognap kɨmbal gosɨp warɨkpal. Gɨp nɨbak rek, ne ke ak rek nep nɨg gɨl komɨŋ amek nɨŋɨn,” aglak. \p \v 36 Pen ami bɨ okok ak rek nep, Jisas mɨdek ulep sɨŋak apɨl nop paj agɨl, ñɨg wain sɨlek ñɨlɨg gɨ aglak, \v 37 “Nak, ‘Juda Kiŋ kɨri mɨdebin,’ apan ak, nak ke gɨl komɨŋ amnoŋ!” aglak. \v 38 Pen Jisas nop cɨpɨl pak lɨlak mab bak sɨŋak alaŋ, mab bog bad alap ar ak mɨnɨm ñu kɨl tɨklak: \qc \sc JUDA KAI KIŊ KƗRI ME AUL.\sc* \p \v 39 Bɨ gapman lo mɨnɨm tɨb juel, mab bak alaŋ ñag pak lɨlak omal, bɨ alap Jisas nop ag juɨl agak, “Nak Mesaia mɨdeban ak, nak ke gɨl komɨŋ amɨl, cɨrop mal ak rek nep gek, komɨŋ amnɨr!” agak. \p \v 40 Agek, bɨ alap pen nop ag gɨl agak, “Bɨ nɨbaul yur kɨb dɨl kɨmnɨg geb; cɨr mal ke ak rek nep yur kɨb dɨl kɨmnɨg gobɨr ak, agɨl, God nop ma pɨrɨkpan ar? \v 41 Cɨr mal gɨ tɨmel gɨpɨr rek yur dobɨr, pen bɨ nɨbaul tap tɨmel alap ma gɨp,” agak. \v 42 Ne nɨb agɨl, Jisas nop agak, “Nak karɨp lɨm nak sɨŋak am kiŋ mɨdɨl, yɨp gos nɨŋnɨmɨn,” agak. \p \v 43 Nɨb agek, Jisas nop pen pe agak, “Yad nep nɨŋɨd yɨb agebin, mɨñi ñɨn aul nep nak yad eip am karɨp lɨm tep ak mɨdonɨgabɨr,” agak. \s1 Jisas kɨmak \r (Mat 27:45-56; Mak 15:33-41; Jon 19:28-30) \p \v 44 Magɨl nɨbak, pɨb nab epel magɨl ak kɨslɨm gɨl, mɨd damɨl pɨb sɨŋeim okol gak magɨl ak kauyaŋ melɨk gak. \fig caption|alt="curtain of temple torn in two" src="CN01843B.TIF" size="col" ref="23:44-45" \fig* \v 45-46 Pen Jisas sɨk kɨb agɨl agak, “Bapi, kaun yad ak ñɨnmagɨl ar nep ak lebin,” agak. Nɨb agɨl ake bad kɨr gak. Jisas ake bad kɨr gak, magɨl nɨbak nep, God sobok gep karɨp magɨl ñɨlɨk kapkap mɨgan eyaŋ, walɨj dɨ kɨjoŋ pɨlɨŋ gɨlak ak, nab eyaŋ pak talɨkɨl, lɨlɨg gɨ pɨs pɨs amek, kɨjoŋ yɨkɨl mɨdek. \p \v 47 Pen ami bɨ kod mɨdep bɨ kɨb ak, gek nɨbak nɨŋɨl, God yɨb ne ak dap ranlɨg gɨ agak, “Nɨŋɨd yɨb! Bɨ nɨbaul bɨ tep nep!” agak. \p \v 48 Bin bɨ ap nɨŋ mɨdelak okok, tap gak nɨbak nɨŋɨl, molɨl pag apek pabɨl paklɨg gɨ, adɨk gɨl karɨp kɨri amnɨlak. \v 49 Pen Jisas bin bɨ nɨŋeb ne okok abe, bin Galili nɨb nop kɨsen gɨlak okok abe, kɨri ke ke sɨŋ adaŋ mɨdɨl, tap gak nɨbak nɨŋ mɨdelak. \s1 Josep ne Jisas mɨb goŋ dam tɨgel gak \r (Mat 27:57-61; Mak 15:42-47; Jon 19:38-42) \p \v 50-51 Pen Juda Kansol kɨb bɨ alap, yɨb ne Josep. Ne bɨ tep, mɨnɨm tɨg bɨlok tep golɨgɨp. Ne Arimatia taun, karɨp lɨm Judia nab sɨŋak nɨb. Ne Juda Kansol bɨ ognap, Jisas nop ñag pak lɨn, agɨl, gos nɨŋlak rek ma nɨŋak. Ne, God bin bɨ dɨl kod mɨdenɨgab ñɨn ak onɨgab, agɨl, kod mɨdolɨgɨp. \v 52 Ne Jisas kɨmak, cɨp se dam tɨgel gɨnɨg gɨl, Pailot mɨdek sɨŋak amɨl, ag nɨŋek yau agak. \v 53 Nɨb ak, Josep ne amɨl cɨp se tɨg asɨk dap yapɨl, walɨj tɨd tep alap dɨ kom kam gɨl, dam kab mɨgan kɨsen nep yɨg jɨrɨk lɨl cɨp tɨgel ma gɨlak mɨgan ak tɨgel gak. \v 54 Pen Juda God nop sobok gep ñɨn ak maŋ apeb, agɨl, Praide\f + \fr 23:54 \ft Juda Sarere ñɨn kɨri ak Praide dɨgep dɨgep wagɨn gɨl, gɨ damɨl, Sarere dɨgep dɨgep juolɨgɨp.\f* dɨgep dɨgep magɨl ak cɨp tɨgel gak. \v 55 Pen bin ñon, Jisas eip Galili nɨb olak okok, Josep amek nɨŋlɨg gɨ, kɨsen gɨ amɨl cɨp tɨgel amjakɨl, cɨp se titi gɨl tɨgel gak ak nɨŋ tep gɨl, adɨk gɨ karɨp kɨri amnɨlak. \v 56 Karɨp kɨri amɨl, agnoŋ ñɨg ki tep owep ognap cɨp se lɨ ñɨnɨg gɨl, gɨ lɨ tep gɨlak. \p Mɨnek ñɨn ak nep doplap ak pen Sarere ñɨn kɨb kɨri yokop mɨdep ak nɨŋɨl me, yokop mɨd mɨd kɨnlak. \c 24 \s1 Jisas warɨkak \r (Mat 28:1-10; Mak 16:1-8; Jon 20:1-10) \p \v 1 Mɨnek Sade ñɨn ak, karɨp kɨsen tɨkak magɨl ak, bin ñon nɨbak agnoŋ ñɨg ki tep owep ak dɨl, cɨp se mɨb goŋ anöŋ lɨ ñɨn, agɨl, dad cɨp tɨgel gɨlak sɨŋak amnɨlak. \v 2 Amɨl nɨŋlak, kab salai kɨb cɨp tɨgel mɨgan pɨlɨŋ gɨlak ak, lɨlɨg gɨ am bak kɨd sɨŋak mɨdek. \v 3 Pen kɨri mɨgan nɨbak amɨl nɨŋlak, Bɨ Kɨb Jisas mɨb goŋ ne ma mɨdek. \v 4 Ti gɨp, agɨl, ag mɨdel nɨŋlɨg gɨ, dai bɨ omal gol nɨb sɨŋak warɨkɨl mɨderek. Bɨ omal walɨj kɨri tɨd melɨk sek aknɨb ke mɨdek. \fig caption|alt="angels & women in tomb" src="ubscl-25a.tif" size="col" ref="24:4-8" \fig* \v 5 Bin okok kɨrop nɨŋɨl, jel gek pɨrɨkɨl, kogɨm yɨmɨl jɨl kɨyan gɨl mɨdel nɨŋlɨg gɨ, bɨ nɨb omal agrek, “Tari gɨnɨg bɨ komɨŋ mɨdeb ak nop cɨp tɨgel gɨpal nab sɨŋ aul pɨyo nɨŋ ajebɨm? \v 6 Ne sɨŋaul ma mɨdeb; mɨdarɨk nep warɨkɨp. Pen ne nɨbep eip Galili mɨdɨl mɨnɨm agak ak gos nɨŋɨm. \v 7 Ne nɨbep agak, ‘Bɨ Ñɨ ne ak nop, dɨ bin bɨ tap si tap tɨmel gɨpal ñɨnmagɨl ar kɨrop lel, nop mab bak alaŋ ñag pak lel, kɨmɨl ñɨn omal mɨdɨl, mɨnek ñɨn omal nokɨm ak kauyaŋ warɨknɨgab,’ agak,” agrek. \p \v 8 Nɨb ager nɨŋlɨg gɨ, gos magɨl kɨri ak pag yɨkek, Jisas ned Galili mɨdɨl mɨnɨm agak nɨbak gos nɨŋ dam nɨŋlak. \v 9 Bin okok kɨri cɨp tɨgel ak kɨrɨg gɨl, kauyaŋ adɨk gɨ amɨl, tap gak nɨŋlak nɨbak, Jisas bɨ ne aknɨb agɨp alaŋ okok abe, bin bɨ ne ognap okok abe ag ñɨlak. \v 10 Bin ñon mɨnɨm ag ñɨlak nɨbak, Maria Magdala ak, Joana ak, Jems nonɨm Maria ak, bin ognap sek. \v 11 Pen kɨri mɨnɨm ag ñɨlak nɨbak peyɨg nɨŋɨl, nɨŋɨd agebal, agɨl, ma nɨŋlak. Ñɨñɨloŋ lɨl rek agebal, agɨl gos ak nɨŋlak. \v 12 Pen Pita mɨnɨm nɨbak nɨŋɨl, pɨg gɨ rɨkɨd ag amɨl, tɨgel gɨlak kab mɨgan ak sɨpsɨp nɨŋak, cɨp walɨj kom kam gɨlak bad ak nep mɨdek. Nɨbak nɨŋɨl, tari gɨp, agɨl, gos par yɨb lɨlɨg gɨ, cɨp tɨgel ak kɨrɨg gɨl kauyaŋ adɨk gɨ amnak. \s1 Bɨ omal karɨp tɨrɨg tɨroŋ Emeas amnɨrek \r (Mak 16:12-13) \p \v 13 Ñɨn nɨbak nep, bɨ omal karɨp tɨrɨg tɨroŋ Emeas, yokop Jerusalem ulep nɨb sɨŋak\f + \fr 24:13 \ft Grik 60 stadia (11 kilomita)\f* amnɨr, agɨl, majɨl amlɨg gɨ, \v 14 tap tari tari gek nɨŋrek mɨnɨm ak kapkap ag nɨŋlɨg gɨ amerek. \v 15 Amerek nɨŋlɨg gɨ, Jisas kɨd ken apɨl, kɨrop mal poŋ dɨl amnak. \v 16 Pen bɨ nɨb omal Jisas nop nɨprep ak pen God gos magɨl kɨrop mal dɨ we gek, Jisas nop nɨŋer bɨ aknɨb ke rek lak. \v 17 Ne kɨrop mal ag nɨŋɨl agak, “Mɨnɨm ak tari mɨnɨm ager ameb?” agak. \p Nɨb agek, kɨri cɨb gep rek wös gɨ warɨk mɨdlɨg gɨ, \v 18 bɨ Kliopas agak, “Nak nep me, mɨñi ñɨn sɨkol bad aul Jerusalem sɨŋaul ap mɨdɨl tap tari tari gɨp ak ma nɨpan ar?” agak. \p \v 19 Agek, Jisas agak, “Tap nɨbak tari gek agebir?” agak. \p Agek agrek, “Jisas Nasaret nɨb gak ak me. Bɨ God mɨnɨm agep ak, mɨnɨm ag ñɨ tep gɨl, tap ma gep rek okok golɨgɨp ak me, God nop tep gɨl, bin bɨ okok kɨrop tep gɨl gak. \v 20-21 Ne nɨg golɨgɨp ak, gos cɨn nɨŋɨl agnok, ‘God nop ag yokek cɨnop Isrel bin bɨ dɨl, kod mɨd tep gɨnɨgab,’ ag gos nɨŋnok ak pen God nop tap sobok gep bɨ kɨb okok abe, bɨ mɨnɨm tɨg bɨlokep bɨ kɨb okok abe, nop mɨnɨm ag gɨl, dam Rom gapman bɨ kɨb ak nop ñel, ne mɨnɨm kɨb agɨl, nop ami bɨ ne okok kɨrop ñek, dam mab bak alaŋ ñag pak lel kɨmak. Pen tap gak nɨbak ñɨn omal nep ap amnak me. \v 22 Mɨñi kɨslɨm sek magɨl ak, bin ñon cɨn alap, amɨl nop tɨgel gɨlak kau mɨgan kau ak nɨŋɨl, apɨl cɨnop tap tari tari gɨp ak ag ñel nɨŋɨl pak ju dɨpɨn. \v 23 Bin okok kɨri apal, ‘Cɨp se par ak ma mɨdosɨp, pen ejol omal apɨl apir, “Ne warɨkɨl komɨŋ mɨdeb,” apir,’ apal. \v 24 Nɨb agel, bɨ cɨn ognap nop tɨgel gɨlak kau mɨgan kau ak amɨl nɨpal, bin okok agesal rek nep mɨdosɨp. Pen Jisas nop ma nɨpal,” agrek. \p \v 25 Nɨb agerek, Jisas agak, “Nɨri mal gos nɨŋ tep ma gɨpir. Bɨ God mɨnɨm agep okok mɨnɨm aglak ak magɨlsek, tari gɨnɨg mɨnɨm nɨŋɨd apal, agɨl, ma nɨpir? \v 26 Bɨ God mɨnɨm agep bɨ okok aglak rek, Mesaia ak ned yur kɨb yɨb denɨgab me, pen kɨsen ne melɨk tep ke sek mɨdenɨgab,” agak. \v 27 Nɨb agɨl, Mosɨs abe, bɨ God mɨnɨm agep bɨ okok magɨlsek abe, Krais nop God Mɨnɨm ñu kɨl tɨklak mɨdeb mɨnɨm nɨbak magɨlsek kɨrop ag ñɨ tep gek amnak. \p \v 28 Karɨp lɨm amelak ulep nɨb sɨŋak amjakɨl, Jisas kɨrop mal tausak lɨl, kɨrɨg amnɨg rek gak. \v 29 Pen kɨri mal nop mɨnɨm kɨlɨs agɨl agrek, “Dɨgep aul opɨn. Kɨslɨm gɨnɨg geb nɨŋɨl nak apek cɨr mal eip kɨnɨn,” agrek. Ager, kɨrop mal eip karɨp amnɨlak. \v 30 Karɨp am mɨdɨl, tap ñɨŋnɨg, ne bred dɨl, God nop tep agɨl, tɨ paŋɨl kɨrop mal ñek nɨŋlɨg gɨ, \v 31 gos magɨl kɨri mal ak gos pɨwakek, ak Jisas nep, agɨl nɨŋel nɨŋlɨg gɨ, kapkap kɨr gak. \v 32 Nɨg gak ak nɨŋɨl agrek, “Majɨl nab sɨŋak aplɨg gɨ, mɨnɨm ognap ag ñɨlɨg gɨ, God Mɨnɨm ñu kɨl tɨklak mɨnɨm wagɨn ak ag ñɨlɨg gosɨp ak, mɨdmagɨl cɨrop ak mab rek yɨnɨl pɨlɨs gɨ ñɨb,” agrek. \p \v 33 Nɨb agɨl, magɨl nɨbak nep kauyaŋ adɨk gɨ Jerusalem amɨl nɨŋrek, Jisas bɨ ne aknɨb agɨp alaŋ, bin bɨ nɨŋeb kɨri ognap sek eip ap mogɨm gɨl mɨdelak. \v 34 Amjakɨl kɨri nɨŋrek, bin bɨ okok kɨri ke Jisas nop mɨnɨm ag mɨdelak. “Nɨŋɨd nep! Jisas kɨmak ak pen kauyaŋ warɨkɨl, ap Saimon mɨdosɨp sɨŋak mɨseŋ losɨp nɨŋɨp,” aglak. \p \v 35 Mɨnɨm agelak nɨbak nɨŋɨl, bɨ omal agrek, “Cɨr mal majɨl nab sɨŋak amosɨr, Jisas cɨrop nabɨŋ pakosɨp, dam karɨp cɨr mal ak amɨl, tap ñɨŋnɨg gɨl, ne bred dɨl, God nop tep agosɨp ak, ak Jisas nep, agɨl nɨpɨr,” agrek. \s1 Jisas bɨ ne okok nop mɨseŋ nɨŋlak \r (Mat 28:16-20; Mak 16:14-18; Jon 20:19-23) \p \v 36 Pen mɨnɨm nɨbak ag mɨdel nɨŋlɨg gɨ, Jisas ne ke mɨdelak nab sɨŋak mɨseŋ lɨl, nab sɨŋak alaŋ warɨk mɨdɨl agak, “God nɨbep kod mɨdeŋ,” agak. \p \v 37 Agek, kɨri cɨp kaun, agɨl, jel gek pɨrɨklak. \v 38 Pɨrɨkelak, Jisas kɨrop agak, “Tari gɨnɨg pɨrɨkebɨm? Udɨn nɨbi ke nɨŋebɨm ak pen tari gɨnɨg gos omal nɨŋebɨm? \v 39 Ñɨnmagɨl tob yad okok nɨŋɨm. Yad nep me! Yɨp dɨ pok nɨŋɨl nɨŋɨm. Cɨp kaun mɨb goŋ tɨpɨk sek ma mɨdeb. Pen yad yɨpɨl abe, tɨpɨk abe mɨdebin ak, udɨn nɨbi ke bɨr nɨŋebɨm,” agak. \p \v 40 Nɨb aglɨg gɨ, ñɨnmagɨl tob ne okok kɨrop yomak. \v 41 Nɨg gek, kɨri mɨñ mɨñ gɨlɨg gɨ, gos par lɨlɨg gɨ, ak Jisas nep aka agɨl, gos omal nɨŋel nɨŋlɨg gɨ, Jisas kɨrop agak, “Tap ñɨŋeb nɨbi ognap sɨŋaul mɨdeb aka?” agak. \v 42 Agek, nop kɨbsal dagɨl lɨlak alap ñɨlak. \v 43 Kɨri nɨŋ mɨdel nɨŋlɨg gɨ, ne kɨbsal nɨbak dɨ ñɨŋak. \p \v 44 Pen Jisas kɨrop agak, “Ned yad nɨbep eip mɨdɨl, mɨñi yɨp geb aknɨb rek ak gɨnɨgab, agɨl, nɨbep ag ñölɨgɨpin. Mosɨs yɨp mɨnɨm ñu kɨl tɨkak ak, bɨ God mɨnɨm agep yɨp mɨnɨm ñu kɨl tɨklak ak, God Mɨnɨm dai Sam ak yɨp mɨnɨm ñu kɨl tɨkak ak, yɨp ñu kɨl tɨklak rek nep magɨlsek aknɨb rek nep gɨnɨgab, agɨl, nɨbep ag ñɨ tep gɨnek,” agak. \p \v 45 Nɨb agɨl, God Mɨnɨm ñu kɨl tɨklak ak nɨŋ tep gɨlaŋ, agɨl, gos tep yɨb ak kɨrop ñak. \v 46 Ne nɨg gɨl, kɨrop agak, “Ned okok ñu kɨl tɨkɨl aglak, ‘Mesaia ak yur kɨb dɨl kɨmek, tɨgel gel, ñɨn omal mɨdɨl, ñɨn omal nokɨm ak kauyaŋ warɨknɨgab. \v 47 Nɨb ak, mɨnɨm tep ne ak karɨp lɨm Jerusalem wagɨn gɨ ag ñɨl, ag ñɨ damɨl, bin bɨ karɨp lɨm tɨgoŋ tɨgoŋ magɨlsek ag ñel amek nɨŋlɨg gɨ, bin bɨ tap si tap tɨmel gɨpal okok, tari gɨnɨg nɨg gɨpɨn, agɨl, kɨrɨg gɨl, Krais nop cɨg gel nɨŋlɨg gɨ, tap tɨmel acɨr kɨrop ak lɨg gɨ yoknɨgab,’ aglak. \v 48 Pen yɨp gak nɨbak udɨn magɨl nɨbi ke nɨpɨm. \v 49 Pen Bapi yad mɨnɨm ned ag lak rek, yad nɨbep ñɨnɨgain. Nɨb ak, nɨbi taun kɨb sɨŋaul nep mɨdɨl, kod mɨdenɨmɨb. Seb kab ar alaŋ sɨŋak nɨb kɨlɨs ke apɨl nɨbep goŋ lenɨgab ak nɨŋɨl amnɨgabɨm,” agak. \s1 Jisas ap ran jak karɨp lɨm seb kab ar alaŋ sɨŋak amnak \r (Mak 16:19-20; Apo 1:9-12) \p \v 50 Jisas nɨb agɨl, kɨrop poŋɨd damɨl, Jerusalem kɨrɨg gɨl, karɨp tɨrɨg tɨroŋ Betani ulep sɨŋak amɨl, God kɨrop kod mɨdeŋ, agɨl, ñɨnmagɨl ne dap ranɨl, God nop sobok gak. \v 51 Jisas nɨg gek nɨŋlɨg gɨ, God nop dam ap ran jak karɨp lɨm seb kab ar alaŋ sɨŋak dad amnak. \fig caption|alt="Jesus ascending" src="CN01883B.TIF" size="col" ref="24:51" \fig* \v 52 Nɨg gek, kɨrop tep gek nɨŋlɨg gɨ, yɨb ne ak agel ar amek nɨŋlɨg gɨ, adɨk gɨ Jerusalem amnɨlak. \v 53 Amɨl, per per nep God nop sobok gep karɨp ñɨlɨk mɨgan ak amɨl, God yɨb ne agel ar amolɨgɨp.