\id JHN - Minimib dialect (Kalam) NT [kmhM] -Papua New Guinea 2008 (web version -2012 bd) \h Jon \toc1 Jisas Krais Mɨnɨm Tep ak Jon ñu kɨl tɨkak \toc2 Jon \toc3 Jon \mt1 Jon \mt2 Jisas Krais Mɨnɨm Tep ak Jon ñu kɨl tɨkak \c 1 \s1 God Mɨnɨm ne karɨp lɨm wagɨn aul owak \p \v 1 \fig caption|alt="town of Jerusalem" src="HK00379B.TIF" size="col" ref="Jon 1:1" \fig* Karɨp lɨm bɨrarɨk ped okok ma gɨ lak ñɨn ak, God Mɨnɨm mɨdek. God Mɨnɨm ne God eip mɨdek. God Mɨnɨm ne ak rek nep God. \v 2 Wös rek God Mɨnɨm ne God eip mɨdek. \v 3 God ne gek, God Mɨnɨm ne tap okok magɨlsek gɨ lak. Tap alap ke ma lak; ne ke gɨ lak tap okok nep mɨdeb. \v 4 God Mɨnɨm ne komɨŋ mɨdep wagɨn ak. Komɨŋ mɨdep won nɨbak bin bɨ kɨrop melɨk ñak. \v 5 Melɨk nɨbak amɨl bin bɨ kɨslɨm gɨp nab sɨŋak mɨdebal okok ñɨ leb nɨŋɨl kɨslɨm Melɨk nɨbak posɨg gɨnɨmel rek ma lɨp. \p \v 6-7 Bin bɨ okok magɨlsek Melɨk nɨbak nop nɨŋ dɨnɨmel, agɨl, God bɨ alap nop ag lek, ne apɨl Melɨk nɨbak nop mɨnɨm ag ñolɨgɨp. Bɨ mɨnɨm ag ñolɨgɨp bɨ nɨbak yɨb ne Jon. \v 8 Jon ne Melɨk nɨbak mer. Ne yokop bɨ an Melɨk mɨdeb mɨnɨm ak bin bɨ okok kɨrop ag ñɨnɨg owak. \v 9 Melɨk nɨŋɨd yɨb nɨbak ne karɨp lɨm wagɨn aul apɨl, bin bɨ okok magɨlsek kɨrop melɨk ñeb. \p \v 10 Ne karɨp lɨm wagɨn aul apɨl mɨdolɨgɨp. God ne gek, ne lɨm dai wagɨn aul gɨ lɨl, bin bɨ okok gɨ lak. Pen ne karɨp lɨm wagɨn aul ap mɨdek ak, bin bɨ nop udɨn nɨŋɨl, ne bɨ an, agɨl, ma nɨŋlak. \v 11 Ne karɨp lɨm ne ke owak ak pen bin bɨ ne ke nop ma dɨlak. \v 12 Pen bin bɨ an an, mɨnɨm tep ne ak nɨŋ dɨl, nop Bɨ Kɨb cɨn, agɨl, nɨŋ dɨpal bin bɨ okok, ne kɨrop gek kɨri magɨlsek God ñɨ pai ne mɨdenɨgal. \v 13 God ñɨ pai ne mɨdenɨgal ak, bɨ ber gon okok dɨl, ñɨ pai tɨk dapel mɨdebal rek ma mɨdenɨgal. God ne ke gek ñɨ pai ne mɨdenɨgal. \p \v 14 Pen Mɨnɨm nɨbak, ne apɨl bɨ mɨb goŋ lɨl, cɨnop eip kɨn mɨdolɨgɨp. Nɨb ak, cɨn melɨk won tep ne bɨr nɨpɨn. Ne Bɨñen Ñɨ ne nokɨm yɨb ak me, Bɨñen ne ke melɨk won tep ke sek mɨdeb rek, Ñɨ ne ak rek nep melɨk won tep ke sek mɨdeb. Pen ne bɨ mɨb goŋ lɨl apɨl, cɨnop magɨlsek yɨmɨg yɨb nɨŋɨl dɨ tep yɨb gɨl, mɨnɨm nɨŋɨd magɨlsek ag ñɨ tep golɨgɨp. \p \v 15 Ne owak ak, Jon ne nɨŋɨl, sɨk agɨl bin bɨ okok kɨrop agak, “Bɨ mɨñi apeb aul nep, yad nɨbep ned agnek, ‘Bɨ alap ne yɨp kɨsen onɨgab ak pen yɨp ma tɨk dorek ar ak, ne bɨrarɨk ped okok mɨdolɨgɨp. Nɨb ak, ne yad rek mer; ne Bɨ Kɨb yɨb,’ agnek ak, bɨ nɨbak me aul,” agak. \p \v 16 Ne cɨnop bin bɨ magɨlsek yɨmɨg yɨb nɨŋɨl, dɨ tep yɨb gɨl, tap tep tep koŋai nep ñɨb. \v 17 Wösrek nep lo mɨnɨm ar ak, God Mosɨs nop ñek, Mosɨs cɨnop ñak ak pen God bin bɨ yɨmɨg nɨŋɨl dɨ tep gɨp mɨnɨm nɨŋɨd nɨbak, Jisas Krais owak ak me, mɨñi mɨseŋ nɨŋobɨn. \v 18 Bin bɨ ognap God nop ma nɨpal. God Ñɨ nokɨm ne ak nep Nap eip mɨdebir. Ne Nap ne ag mɨseŋ lak nɨŋɨl mɨñi cɨn Bapi God bɨr nɨpɨn. \s1 Jon Bɨ Ñɨg Pak Ñeb ak, “Yad Mesaia ak mer,” agak \r (Mat 3:1-12; Mak 1:7-8; Luk 3:15-17) \p \v 19 Juda bɨ kɨb Jerusalem nɨb okok kɨri bɨ God nop tap sobok gep bɨ ognap abe, bɨ God sobok gep karɨp wög gɨ ñölɨgɨpal bɨ ognap abe ag yokɨl aglak, “Nɨbi Jon mɨdeb sɨŋak amɨl, ‘Nak bɨ an?’ agɨl, ag nɨŋnɨmɨb,” aglak. \p \v 20 Kɨri Jon mɨdek sɨŋak amjakɨl, nop ag nɨŋɨl aglak, “Nak bɨ an?” aglak. \p Ag nɨŋelak, ne we ma ñak. Kɨrop mɨseŋ agɨl agak, “Yad Krais ak\f + \fr 1:20 \ft Grik mɨnɨm “Krais ak” abe, Hibru mɨnɨm “Mesaia ak” abe, wagɨn nokɨm alap nep mɨdeb: “God ag lak Bɨ ak.”\f* mer,” agak. \p \v 21 Nɨb agek, kɨri pen aglak, “Nɨb apan ak, nak bɨ an? Nak Ilaija aka?” aglak. \p Nɨb agelak, Jon agak, “Yad Ilaija mer,” agak. \p Nɨb agek, kɨri pen aglak, “Nak bɨ God mɨnɨm agep per kod mɨdobɨn ak aka?” aglak. \p Agelak, Jon mer agak. \p \v 22 Nɨb agek, bɨ nɨb okok pen aglak, “Nɨb ak, nak bɨ an? Pen, yad bɨ an, agɨl, agnɨgan ak, cɨn amɨl bɨ kɨb cɨnop ag yokpal okok kɨrop ag ñɨnɨgabɨn,” aglak. \p \v 23 Agelak, Jon kɨrop agak, “Yad mɨñi gebin aul, bɨ God mɨnɨm agep Aisaia ned agak rek nep gebin. Ne agak, \q1 ‘Yad bɨ alap karɨp lɨm bin bɨ koŋai ma mɨdebal, \q2 mɨñ mab kab nep mɨdeb nab sɨŋak am mɨdɨl, sɨk kɨb aglɨg gɨ agebin, \q1 “Per Bɨ Kɨb apeb, agɨl, \q2 kanɨb lɨg gɨ tep gɨnɨmɨb,” agebin,’ agak. \m Yad Jon mɨñi gebin me ak,” agak. \p \v 24 Pen bɨ Jon nop ag nɨŋnɨg olak nɨb okok, bɨ Perisi ognap eip olak. \v 25 Kɨri Jon nop ag nɨŋɨl aglak, “Nak apan, yad Krais mer, Ilaija mer, bɨ God mɨnɨm agep kod mɨdobɨn ak mer apan gö pen tari gɨnɨg bin bɨ okok kɨrop ñɨg pak ñeban?” aglak. \p \v 26 Agelak, Jon agak, “Yad kɨrop yokop ñɨg pak ñebin. Pen bɨ alap nab nɨbep sɨŋaul mɨdeb, ne tigep bɨ rek mɨdeb, agɨl, ma nɨpɨm. \v 27 Bɨ nɨbak ne yad kɨsen onɨgab pen ne yad rek mer; ne bɨ kɨb yɨb, yad bɨ sɨkol. Yad tob tɨrɨp ne ak nag wɨsɨbnɨm rek ma lɨp,” agak. \p \v 28 Jon bin bɨ okok kɨrop ñɨg pak ñolɨgɨp karɨp tɨrɨg tɨroŋ Betani, ñɨg Jodan gol pɨs kɨd adaŋ nɨŋɨl bɨ nɨb okok apɨl nop mɨnɨm nɨbak ag nɨŋlak. \s1 Jisas ne God Sipsip Ñɨlɨk ne \p \v 29 Mɨnek Jisas apek nɨŋlɨg gɨ, Jon Jisas nɨŋɨl bin bɨ okok kɨrop agak, “Nɨŋɨm! God Sipsip Ñɨlɨk ne cɨnop ag yokɨp me ak. Ne me bin bɨ lɨm dai ar wagɨn aul tɨgoŋ tɨgoŋ magɨlsek tap si tap tɨmel gɨpal gac ak lɨg gɨ yoknɨgab. \v 30 Bɨ nɨbak me, yad agnek, ‘Bɨ alap ne yɨp kɨsen onɨgab ak pen yɨp ma tɨk dorek ar ak, ne bɨrarɨk ped okok mɨdolɨgɨp. Nɨb ak, ne yad rek mer; ne Bɨ Kɨb yɨb,’ agnek. \v 31 Bɨ Kɨb nɨbak bɨ an, agɨl, adi ma nɨŋölɨgɨpin. Pen Isrel bin bɨ, Bɨ Kɨb nɨbak bɨ tigep bɨ rek mɨdeb ak nɨŋnɨmel, agɨl, kɨrop ñɨg pak ñɨnɨg onek,” agak. \p \v 32-33 Pen Jon Jisas mɨnɨm ar nɨbak nep agɨl agak, “Bɨ nɨbaul bɨ an, agɨl, yad ke ma nɨpnep; pen bɨ yɨp ag yokek apɨl bin bɨ kɨrop ñɨg pak ñebin ak agak, ‘Nak nɨŋnɨgan, Kaun ne bɨ an apɨl, eip mɨdenɨgab, bɨ nɨbak nep bin bɨ okok kɨrop Kaun Sɨŋ pak ñɨnɨgab,’ agak. Agak nɨbak me, mɨñi Kaun ak seb kab ar alaŋ nɨb yakɨr tɨbaglem rek ug gɨ nop aposɨp \v 34 nɨŋɨl yad nɨŋ tep gɨl kɨrop mɨnɨm nɨŋɨd agebin, bɨ nɨbaul ne God Ñɨ ne ak nep,” agak. \s1 Jisas bɨ ne omal ned dak \p \v 35 Mɨnek pen, Jon bɨ ne omal eip, kauyaŋ ap ñɨg pak ñolɨgɨp kau sɨŋak mɨdel nɨŋlɨg gɨ, \v 36 Jisas ap padɨkek, Jon ne Jisas nɨŋɨl bin bɨ okok kɨrop agak, “Bɨ nɨbaul me God Sipsip Ñɨlɨk ne ak,” agak. \v 37 Nɨb agek, Jon bɨ ne omal, mɨnɨm nɨbak nɨŋɨl, Jisas amek mɨgan ak sain amnɨrek. \v 38 Pen Jisas adɨk gɨl kɨrop mal nɨŋɨl agak, “Tari gɨnɨg apebir?” agak. Agek agrek, “Rabai! Nak kɨnban akal?” agrek. Hibru mɨnɨm agɨl “Rabai” agrek mɨnɨm nɨbak wagɨn ak “Mɨnɨm Ag Ñeb Bɨ.” \v 39 Pen kɨri nɨg gɨl ag nɨŋrek, Jisas agak, “Nɨb ak, yad eip amɨl nɨŋnɨgair,” agak. Agak ñɨn nɨbak nep dɨgep won ak amɨl, ne eip mɨderek. \p \v 40 Jon bɨ ne nɨb omal, bɨ alap yɨb ne Edru. Edru nɨmam ne me Saimon Pita. \v 41 Edru won nɨbak nep am nɨmam Saimon nop pɨyo nɨŋɨl agak, “Mesaia ak onɨgab agɨl per kod mɨdobɨn ak mɨñi nɨpɨr,” agak. (“Mesaia” agak mɨnɨm won ak, Grik mɨnɨm agɨl “Krais” apal.) \p \v 42 Edru nɨb agɨl, nɨmam Saimon nop poŋ dɨl Jisas mɨdek sɨŋak amek, Jisas Saimon nop nɨŋɨl agak, “Jon ñɨ ne Saimon. Nep Sipas agnɨgal,” agak. Arameik mɨnɨm agɨl, yɨb Sipas agak mɨnɨm won nɨbak, Grik mɨnɨm agɨl Pita apal. Sipas abe Pita abe wagɨn nokɨm nɨbak “kab.” \s1 Jisas Pilip Natanyel kɨrop mal dak \p \v 43 Mɨnek, Jisas karɨp lɨm Galili amnɨg, am Pilip nop nɨŋɨl agak, “Yad eip amnɨr,” agak. \v 44 Pilip, Edru, Pita, karɨp lɨm kɨri Betsaida nɨb. \v 45 Pen Pilip am Natanyel nop nɨŋɨl agak, “Cɨn bɨ ak, Mosɨs abe, bɨ God mɨnɨm agep ognap abe ñu kɨl tɨkɨl aglak bɨ nɨbak nop mɨñi nɨpɨn. Ne me Jisas, Josep ñɨ ne. Karɨp lɨm ne Nasaret nɨb,” agak. \p \v 46 Pilip nɨb agek, Natanyel agak, “Bɨ tep alap karɨp lɨm tɨmel nɨbak nɨb ma onɨgab,” agak. \p Agek, Pilip agak, “Nɨb ageban ak, apek am nɨŋɨr!” agak. \p \v 47 Nɨb agɨl, kɨri bɨ omal amɨl ulep ulep ger nɨŋlɨg gɨ, Jisas Natanyel nop nɨŋɨl agak, “Bɨ nɨbak bɨ Isrel yɨpɨd gɨl ak me, ne esek ar ak ma agnɨgab; ne nɨŋɨd nep mɨseŋ agnɨgab,” agak. \p \v 48 Nɨb agek, Natanyel agak, “Nak titi gɨl yɨp nɨpan?” agak. \p Agek, Jisas agak, “Pilip nep kɨsen poŋ dɨnɨg nɨb; yad nep ned nɨpin, nak bɨsɨg mɨdesan tauan wagɨn sɨŋak,” agak. \p \v 49 Nɨb agek, Natanyel agak, “Mɨnɨm ag ñeb bɨ, nep nɨpin! Nak God Ñɨ ne, Isrel bin bɨ Kiŋ cɨn,” agak. \p \v 50 Nɨb agek, Jisas agak, “Nep yokop tauan wagɨn sɨŋak nɨpin apin ak me, yɨp nɨŋ dɨpan? Kɨsen tap ke nɨb ognap nɨŋnɨgan,” agak. \p \v 51 Jisas nɨb agɨl agak, “Nɨbep magɨlsek nɨŋɨd agebin, seb kab ar alaŋ sɨŋak pag yɨkek, ejol okok apɨl, yɨp Bɨ Ñɨ ne nɨŋ amɨl apɨl, nɨŋ amɨl apɨl, genɨgal nɨŋnɨgabɨm,” agak. \c 2 \s1 Jisas ne ñɨg yɨb ak gek ñɨg wain lak \p \v 1-2 Ñɨn omal mɨdɨl, bɨ alap bin dɨnɨg gɨl, bin bɨ sɨk agek amɨl, tap ñɨŋlak Kena taun, karɨp lɨm Galili nab sɨŋak. Mɨnek nɨbak, Jisas abe, bɨ ne okok abe, kɨrop ak rek nep sɨk agel amnɨlak. Pen Jisas nonɨm abe am karɨp nɨbak mɨdek. \fig caption|alt="Jesus watching water jars being filled" src="CNT5194.tif" size="col" ref="2:1-11" \fig* \v 3 Ñɨg wain ak ñɨb sakelak, Jisas nonɨm apɨl Jisas nop agak, “Wain ak ñɨb sakpal,” agak. \p \v 4 Nɨb agek, Jisas agak, “Yɨp nɨg gan nɨg gan, agɨl, yɨp ma agnɨmɨn. Ñɨn yad ak ma owɨp,” agak. \p \v 5 Agek, nonɨm ne am bɨ wög gɨ ñeb okok kɨrop agak, “Jisas mɨnɨm alap agonɨmɨŋ, agnɨmɨŋ rek nep gɨnɨmɨb,” agak. \p \v 6 Pen Juda bin bɨ kab dɨl gɨlak tin kɨb yɨb aknɨb kagol oŋɨd ak dɨ lel mɨdek. Tin kɨb nokɨm nokɨm ñɨg lita aknɨb ñɨnjuɨl mamɨd ak mɨl dap lep. Pen Juda bin bɨ nag ar kɨri gölɨgɨpal rek, God udɨn yɨrɨk bin bɨ tɨd tep mɨdojɨn, agɨl, tin nɨb okok ñɨg mɨl dap soŋ gɨl, ñɨn tob ñɨg lɨ yokölɨgɨpal. \v 7 Jisas pen, bɨ wög gɨ ñeb okok kɨrop agak, “Kab tin ognɨl, ñɨg mɨl dap soŋ gem, ap ran jaknɨmɨŋ,” agak. \p Agek, agak rek gelak agak, \v 8 “Mɨñi ñɨg mɨl dap lɨpɨm ak, mɨl damɨl, bɨ tap ñɨbobɨn aul kod mɨdeb ak nop ñɨm,” agak. \p \v 9 Agek, ñɨg yɨb nɨbak mɨl dam bɨ kɨb ak nop ñelak, ne dɨl ñɨb nɨŋak, ñɨg wain tep ak mɨdek. Pen ne ñɨg wain nɨbak akal nɨb, agɨl, ma nɨŋak; bɨ wög gɨ ñeb okok kɨri nep nɨŋlak. Pen ne ma nɨŋak rek me, bɨ bin dɨnɨg gak nɨbak nop sɨk agek apek agak, \v 10 “Per nep, ñɨg wain tep ak ned dap ñel ñɨb sakel me, kɨsen ñɨg wain tɨmel ak ñel ñɨbal. Pen nak ñɨg wain tep ak dap lek mɨdosɨp, mɨñi nep dap ñeban,” agak. \p \v 11 Jisas tap ma gep rek ned sabdaŋ eyaŋ gak nɨbak, ne Kena taun, karɨp lɨm Galili nab sɨŋak mɨdɨl gak. Tap ma gep nɨbak gɨl, ne titi bɨ rek mɨdek ak yomek bɨ ne okok nɨŋɨl, nop nɨŋ dɨlak. \v 12 Pen Kena taun kɨrɨg gɨl, Jisas ne ke, nonɨm, nɨmam kɨsen, bɨ ne okok eip taun sɨkol Kapaneam amɨl, yokop ñɨn bad alap nɨb sɨŋak mɨdelak. \s1 God sobok gep karɨp ak tap sɨkim gelak, Jisas kɨrop yɨklɨg gɨ söŋ eyaŋ yokak \r (Mat 21:12-13; Mak 11:15-17; Luk 19:45-46) \p \v 13 Juda kai Pasopa ñɨn kɨb kɨri ak maŋ gak nɨŋɨl Jisas Jerusalem amnak. \fig caption|alt="Jesus cleansing temple" src="CN01787B.TIF" size="col" ref="2:13-17" \fig* \v 14 Jisas Jerusalem amɨl, God sobok gep karɨp mɨgan ak nɨŋak, bɨ ognap kɨri kaj kau, kaj sipsip, yakɨr tɨbaglem okok dap sɨkim gɨl, bɨ ognap abañ bad okok lɨl, mab bog ar bɨsɨg gɨl, mani yɨmjɨklɨg gɨ mɨdelak. \v 15 Jisas nɨŋɨl, nag alap dɨl malɨkɨl, kaj sipsip kaj kau okok yɨklɨg gɨ söŋ eyaŋ yokɨl, mani dap pen pen yɨmjɨklɨg gelak abañ bad okok mani sek tɨg soŋ gɨ yokak. \v 16 Nɨg gɨl, bin bɨ yakɨr tɨbaglem dap sɨkim gelak okok kɨrop agak, “Tap nɨb okok dad amnɨm. Bapi yad karɨp ne ak gem sɨkim gep karɨp rek ma lɨnɨmɨŋ,” agak. \p \v 17 Jisas nɨg gek, bɨ ne okok gos kɨri amnak God Mɨnɨm ñu kɨl tɨklak mɨnɨm alap ar ak. Mɨnɨm nɨbak ñu kɨl tɨkɨl aglak, “Sobok gep karɨp nak ak mɨdmagɨl yɨb lɨl kɨmnɨgain,” aglak. \p \v 18 Pen Juda bɨ kɨb ognap apɨl, Jisas nop ag nɨŋɨl aglak, “Nep bɨ an agosɨp apɨl nɨg geban? God nep agek apɨl gebin, agɨl, tap ma gep rek alap gek cɨn nɨŋɨl, ‘Nɨŋɨd ageban,’ ag nɨŋɨn,” aglak. \p \v 19 Nɨb agelak, Jisas kɨrop pen agak, “Nɨbi God sobok gep karɨp nɨbaul tɨb wal genɨgabɨm, ñɨn omal nokɨm kauyaŋ gɨ lɨnɨgain,” agak. \p \v 20 Nɨb agek aglak, “God sobok gep karɨp nɨbaul, mɨ ñɨnjuɨl omal adɨk gɨ dam aknɨb kagol oŋɨd (46) gɨ saklak ak pen nak ñɨn omal nokɨm kauyaŋ gɨ lɨnɨgain ageban ar?” aglak. \v 21 Pen Jisas ne sobok gep karɨp mɨnɨm agak nɨbak, mɨb goŋ ne ke nep agak. \v 22 Nɨb ak me, kɨsen Jisas ne kɨmɨl warɨkak ak, bɨ nop kɨsen gölɨgɨpal okok, God Mɨnɨm ak abe, Jisas ne ke mɨnɨm agak nɨbak abe gos nɨŋɨl, “Nɨŋɨd agɨp,” agɨl nɨŋ dɨlak. \s1 Jisas bin bɨ okok magɨlsek nɨŋɨp \p \v 23 Jisas, Juda kai Pasopa ñɨn kɨb kɨri ak Jerusalem kɨn mɨdɨl, tap ma gep rek ognap gek ak nɨŋɨl, bin bɨ okok, “Ne nep Mesaia ak,” agɨl, nop nɨŋ dɨlak. \v 24-25 Bin bɨ titi gɨl rek mɨdebal ak, bɨ alap Jisas nop ma ag ñölɨgɨpal. Jisas ne ke bin bɨ nag ar gɨpal bɨr nɨŋ tep gɨp. Bin bɨ nɨb okok gos kɨri ar akal ameb ak nɨŋ tep gɨp ak me, ne bin bɨ nɨb okok bin bɨ nɨŋeb yad, agɨl, kɨrop ma dak. \c 3 \s1 Jisas Nikodimas nop ag ñɨ tep gak \p \v 1 Bɨ Juda Kansol kɨb ak bɨ alap mɨdolɨgɨp, yɨb ne ak Nikodimas. Ne Perisi bɨ alap. \v 2 Ne kɨslɨm eyaŋ, Jisas nop nɨŋnɨg, mɨdek sɨŋak apɨl agak, “Mɨnɨm ag ñeb bɨ. Cɨn nɨpɨn, tap ma gep rek gɨpan okok, nak ke ma gɨpnap; God ne ke nep nep eip mɨdeb ak me, tap ma gep rek nɨb okok gɨpan. Nɨb ak, cɨn nɨpɨn, God ne nep nep ag yokek apɨl cɨnop mɨnɨm ag ñɨban,” agak. \p \v 3 Agek, Jisas agak, “Yad nep nɨŋɨd yɨb agebin, bin bɨ ke komɨŋ kɨsen nɨb lɨnɨgal okok nep, God kɨrop dɨl, ‘Bin bɨ yad’ agɨl, kod mɨdenɨgab,” agak. \p \v 4 Nɨb agek, Nikodimas wal agɨl gos par nɨŋɨl agak, “Bin bɨ tɨk lel kɨb gɨpal okok, kauyaŋ nonɨm kogi nab adaŋ amel, kauyaŋ tɨk dapel, bin bɨ ke komɨŋ kɨsen nɨb lɨlaŋ, agɨl, ageban aka tari?” agak. \p \v 5 Agek, Jisas agak, “Nep nɨŋɨd yɨb agebin, bin bɨ sɨŋak, ñɨg ak abe, God Kaun ak abe dɨl ke komɨŋ kɨsen nɨb lɨnɨgal okok nep, God kɨrop dɨl, ‘Bin bɨ yad’ agɨl, kod mɨdenɨgab. \v 6 Bin bɨ tɨk dopal rek tɨk dapel mɨdebal ak pen God Kaun ne apɨl kaun won nɨbep nab adaŋ gek komɨŋ mɨdenɨgabɨm. \v 7 Nɨb ak, “Nɨbi bin bɨ magɨlsek ke komɨŋ kɨsen nɨb lɨnɨmɨb,” mɨnɨm agesin nɨbak, nak wal agɨl gos par ma nɨŋnɨmɨn. \v 8 Pɨnem ak gos ne ke apɨl ameb. Pɨnem dosɨp nɨpɨm ak pen apeb tam ak sek, ameb tam ak sek, nɨbi ma nɨpɨm. Nɨb ak rek me, bin bɨ God Kaun bak lek, ke komɨŋ kɨsen nɨb lɨpal okok,” agak. \p \v 9 Nɨb agek, Nikodimas agak, “Nak ageban ar nɨbak, titi gɨl gɨnɨmɨŋ?” agak. \p \v 10 Agek, Jisas agak, “Nak Isrel bin bɨ mɨnɨm ag ñeb bɨ kɨb kɨri alap pen nak ma nɨpan ar? \v 11 Nep nɨŋɨd yɨb agebin, cɨn ke tap tari nɨŋ tep gɨl, tap tari udɨn cɨn ke nɨŋɨl nɨpɨn nɨbak nep nɨbep ag ñobɨn ak pen mɨnɨm agobɨn nɨbak ma nɨŋ dɨpɨm. \v 12 Yad nɨbep lɨm dai ar wagɨn aul gɨp rek agen, ma nɨŋ dɨpɨm rek, titi gɨl God karɨp lɨm seb kab ar alaŋ sɨŋak gɨp rek agen, nɨŋ dɨnɨgabɨm? \v 13 Pen bin bɨ alap God karɨp lɨm seb kab ar alaŋ sɨŋak ajɨl ma nɨŋak; yad ke Bɨ Ñɨ ne nep nɨb alaŋ mɨdɨl onek. \p \v 14 “Pen bɨrarɨk nep mɨñ mab kab nep mɨdolɨgɨp nab sɨŋak, soiŋ tɨmel okok Isrel bin bɨ kɨrop su lel kɨmlak ak nɨŋɨl Mosɨs soiŋ tɨmel nɨb okok rek alap dɨ mab bak sɨŋ alaŋ lek, bin bɨ an an soiŋ nɨb alaŋ nɨŋlak okok, kɨrop komɨŋ lak. Nɨb ak rek me, Bɨ Ñɨ ne nop mab bak alaŋ ñag pak lel, \v 15 bin bɨ an an nop nɨŋ dɨnɨgal okok, komɨŋ per mɨdep ak dɨnɨgal. \v 16 God bin bɨ karɨp lɨm wagɨn aul mɨdebal okok kɨrop mɨdmagɨl yɨb lɨl, Ñɨ ne nokɨm yɨb ak kɨrop nen agɨl ñak. Nɨb ak, bin bɨ an an Ñɨ ne nɨbak nop nɨŋ dɨnɨgal okok, kɨrop komɨŋ per mɨdep magɨl ak ñek, kɨmɨl ma kɨr gɨnɨgal. \v 17 God Ñɨ ne ag yokak ak, bin bɨ okok kɨrop mɨnɨm kɨb agnɨmɨŋ, agɨl, ma ag yokak; bin bɨ okok dɨ komɨŋ yoknɨmɨŋ, agɨl, ag yokak. \p \v 18 “Bin bɨ an an Ñɨ ne nop nɨŋ dɨnɨgabal okok, God kɨrop mɨnɨm kɨb agɨl pen yur ma ñɨnɨgab. Pen bin bɨ nop ma nɨŋ dɨnɨgal okok, God Ñɨ ne nokɨm yɨb nɨbak nop ma nɨŋ dɨnɨgal rek, God kɨrop bɨr mɨnɨm kɨb agɨl, pen yur kɨb dɨnɨgal, agak. \v 19 God bin bɨ okok kɨrop mɨnɨm kɨb agɨl pen yur ñɨnɨgab, wagɨn nɨbak nɨg gɨl mɨdeb: Melɨk lɨm dai ar wagɨn aul owɨp ak pen bin bɨ okok, melɨk mɨdeb sɨŋak amnɨn, agɨl gos ak ma nɨpal. Kɨri tap si tap tɨmel gɨ mɨdebal rek, kɨslɨm gɨp okok nep mɨdojɨn, agɨl gos ak nep nɨpal. \v 20 Melɨk nɨbak nɨŋel mɨlɨk yapek, ‘Tɨmel gɨpɨn ak, mɨseŋ ma nɨŋnɨmel,’ agɨl, melɨk mɨdeb sɨŋak ma onɨgal. \v 21 Pen bin bɨ yɨpɨd gɨl gɨpal okok, ‘God agɨp rek nep gobɨn ak mɨseŋ nɨŋlaŋ,’ agɨl, melɨk mɨdeb ar sɨŋak opal,” agak. \s1 Jon Ñɨg Pak Ñeb Bɨ ak, Jisas bɨ tigep bɨ rek mɨdeb, agɨl, mɨnɨm ag ñak \p \v 22 Kɨsen Jisas bɨ ne okok eip am karɨp lɨm Judia nab okok am mɨdlɨg gɨ, bin bɨ okok kɨrop ñɨg pak ñɨ mɨdek. \v 23 Ainon karɨp lɨm Salim maŋ nɨb sɨŋak mɨdek. Pen karɨp lɨm Ainon sɨŋak ñɨg koŋai mɨdek. Nɨb ak, ñɨn nab nɨb sɨŋak, Jon ne Ainon sɨŋak am kɨn mɨdɨl, bin bɨ koŋai nep apelɨgɨpal okok kɨrop ñɨg pak ñolɨgɨp. \v 24 Ñɨn nɨbak kɨri Jon bɨ ñɨg pak ñeb nop mɨñ ma lɨlak. \v 25 Pen Juda bɨ alap apɨl, Juda nag ar kɨri, ñɨg lɨ yokɨl God udɨn yɨrɨk ar sɨŋak mɨd tep gɨjɨn, agölɨgɨpal mɨnɨm ar ak agɨl, Jon bɨ ne ognap eip mɨnɨm pen pen aglak. \v 26 Mɨnɨm pen pen agɨl, Jon bɨ ne okok apɨl Jon nop aglak, “Mɨnɨm ag ñeb bɨ. Bɨ aul ñɨg Jodan gol pɨs kɨdadaŋ mɨdek, nop Bɨ Kɨb agenak bɨ nɨbak, mɨñi apɨl bin bɨ kɨrop ñɨg pak ñeb nɨŋɨl bin bɨ magɨlsek nop amebal,” aglak. \p \v 27 Nɨb agelak, Jon pen agak, “God gos ne ke nɨŋɨp rek, cɨnop wög ar ke ke ag lɨp. \v 28 Nɨbi ke nɨpɨm yad nɨbep agnek, ‘Yad Krais mer; God agek yad yokop kanɨb ne ak lɨg yɨpɨd gebin,’ agnek. \v 29 Bɨ alap bin dɨnɨgab ñɨn ak, ne bin ne dɨnɨgab. Bin nɨbak bin ne me ak. Bɨ bin dɨnɨgab bɨ ak, bɨ nɨŋeb ne alap apɨl nop gɨ ñɨnɨgab. Mɨnek akal bin ne dɨnɨg onɨgab, agɨl, nop kod mɨdenɨgab. Pen ne bin dɨnɨg apɨl ‘Bɨr opin aul’ agenɨgab ak, bɨ nɨŋeb ne mɨnɨm ne nɨŋɨl mɨñ mɨñ gɨnɨgab. Yad me nɨbak rek. Jisas ne bin bɨ okok kɨrop nɨg gɨl geb ak, yɨp tep gɨp. Mɨñi yad mɨñ mɨñ yɨb gebin. \v 30 Yɨb ne ap ranek nɨŋlɨg gɨ, yɨb yad ap yonɨgab ak tep. \p \v 31 “Bɨ seb kab ar alaŋ sɨŋak nɨb owɨp ak, ne bin bɨ okok magɨlsek ar i alaŋ mɨdeb. Bɨ lɨm dai wagɨn aul nɨb bɨ ak, ne lɨm dai wagɨn aul nɨb ak me, lɨm dai ar wagɨn aul gos nɨŋɨl mɨnɨm apal rek ageb. Pen bɨ seb kab ar alaŋ sɨŋak nɨb owɨp ak, ne bin bɨ okok magɨlsek ar i alaŋ mɨdeb. \v 32 Ne seb kab ar alaŋ sɨŋak mɨdɨl tap tari udɨn nɨŋɨp ak, mɨnɨm tari peyɨg nɨŋɨp ak, bin bɨ okok kɨrop ag ñeb, pen mɨnɨm ne ak ma debal. \v 33 Pen bin bɨ mɨnɨm ne nɨŋ dɨpal okok, God mɨnɨm nɨŋɨd ak nep ageb, agɨl, nɨŋ dɨpal. \v 34 God ne Jisas ag yokak ak, Kaun ne ak nop ñek ap ran jakek, God mɨnɨm magɨl ne nep ag ñeb. \v 35 Nap Ñɨ ne nop mɨdmagɨl lɨl, ‘Tap okok magɨlsek kod mɨdenɨmɨn,’ agɨl, dɨ ñɨnmagɨl ar nop ak lɨp. \v 36 Bin bɨ an an Ñɨ ne nop nɨŋ dɨpal okok, per komɨŋ mɨdep won ak bɨr dɨpal. Pen bin bɨ an an Ñɨ ne nop ma nɨŋ dɨpal okok, kɨri per komɨŋ mɨdep won ak ma dɨnɨgal; God bin bɨ nɨb okok kɨrop mɨnɨm kɨb agek, mɨker dɨlɨg gɨ nep mɨdenɨgal,” agak. \c 4 \s1 Jisas bin Sameria nɨb alap nop mɨnɨm ag ñak \p \v 1 Pen bɨ Perisi okok mɨnɨm alap peyɨg nɨŋlak, bin bɨ koŋai nep, Jisas eip mɨdon, agɨl, ne mɨdek sɨŋak apel ne kɨrop bin bɨ koŋai nep ñɨg pak ñɨlɨg mɨdek; pen bin bɨ sɨkol bad alap nep Jon mɨdek sɨŋak apel ne kɨrop ñɨg pak ñɨlɨg mɨdek. \v 2 Pen Jisas ne ke bin bɨ okok kɨrop ñɨg ma pak ñak; bɨ ne okok nep kɨrop ñɨg pak ñɨlak. \v 3 Pen Perisi kai mɨnɨm nɨbak rek agelak nɨŋɨl, Jisas karɨp lɨm Judia kɨrɨg gɨl, adɨk gɨ karɨp lɨm Galili amnak. \v 4 Pen kanɨb nab sɨŋak amlɨg gɨ, ne karɨp lɨm Sameria amjakak. \v 5 Pen karɨp lɨm Sameria nab sɨŋak amlɨg gɨ, Sikar taun amjakak. Sikar maŋ nɨb sɨŋak me, bɨrarɨk nep Jekop ñɨ ne Josep nop lɨm dai alap agak. \v 6 Pen Jekop ñɨg kau dak ak mɨdek ak me, Jisas apek apek, pɨb nab alaŋ won ak nop masos gek rek, ne amɨl ñɨg kau gol maŋ nɨb sɨŋak bɨsɨgak. \p \v 7-8 Pen bɨ ne okok tap magɨl taunɨg, Sikar taun nɨbak amnɨlak. Jisas ñɨg kau maŋ sɨŋak bɨsɨg mɨdek nɨŋlɨg gɨ, bin Sameria nɨb alap ñɨg mɨlnɨg owak. Apek, Jisas nop nɨŋɨl agak, “Yɨp ñɨg mɨl ñek ñɨŋin,” agak. \p \v 9 Agek, bin nɨbak agak, “Nɨbi Juda bin bɨ, cɨnop Sameria bin bɨ nɨŋɨl, asɨk mosɨk gɨ rep gɨpɨm rek, tari gɨnɨg, ‘Yɨp ñɨg mɨl ñek ñɨŋin,’ agɨl ageban?” agak. \p \v 10 Nɨb agek, Jisas pen agak, “Nak God tap tep bin bɨ ñɨnɨg geb ak nɨŋɨl, yad nep, ñɨg mɨl dap ñan, agebin, yad bɨ an mɨdebin nɨpnap ak, nak yɨp apnap, yad nep ñɨg komɨŋ magɨl ñeb ñɨbnep,” agak. \p \v 11 Agek, bin nɨbak agak, “Bɨ kɨb. Ñɨg mɨlep tin nak alap ma mɨdeb; ñɨg kau ak rek nep i okeyaŋ mɨdeb. Nɨb ak, ñɨg komɨŋ magɨl ñeb nɨbak akal nɨb dɨnɨgan? \v 12 Based acɨk cɨn Jekop ñɨg kau nɨbaul cɨnop ñak. Ñɨg nɨbaul nep, ne ke abe, ñɨ ne sɨkop abe ñɨbɨl, kaj sipsip tap ne okok ñɨbɨl gölɨgɨpal. Nɨb ak, yad bɨ kɨb, Jekop bɨ sɨkol, agɨl gos nɨpan ar?” agak. \p \v 13 Agek, Jisas agak, “Bin bɨ ñɨg aul ñɨŋnɨgal okok, kɨrop kauyaŋ ñɨg nen gɨnɨgab; \v 14 pen bin bɨ ñɨg yad ñen ñɨŋnɨgal okok, kɨrop kauyaŋ ñɨg nen ma gɨnɨgab. Pen ñɨg yad ñɨnɨgain nɨbak ñɨbel, kɨrop nab adaŋ ñɨg kɨlam kajoŋ rek julɨg gɨ, kɨrop per mɨdep ak ñɨnɨgab,” agak. \p \v 15 Jisas nɨb agek, bin nɨbak pen agak, “Bɨ kɨb. Yɨp ñɨg nɨbak ñek ñɨŋen, kɨsen yɨp ñɨg nen ma gɨnɨmɨŋ; apɨl ñɨg aul ma mɨlnɨm,” agak. \p \v 16 Nɨb agek, Jisas agak, “Am bɨ nagɨmɨl nak poŋɨd dowan,” agak. \p \v 17 Agek agak, “Yad bɨ sek mer,” agak. \p Agek, Jisas agak, “Mɨnɨm nɨbak nɨŋɨd ageban. \v 18 Bɨ aknɨb mamɨd alaŋ dɨnak ak pen bɨ mɨñi eip mɨdebir ak, bɨ nagɨmɨl nak mer. Nɨb ak, nɨŋɨd ageban,” agak. \p \v 19 Nɨb agek, bin nɨbak agak, “Bɨ kɨb. Yad nɨpin, nak bɨ God mɨnɨm agep bɨ alap. \v 20 Apɨs based cɨn bɨrarɨk nep okok dɨm aul God nop sobok gölɨgɨpal rek, cɨn ak rek nep sobok gɨ mɨdobɨn ak pen nɨbi Juda kai apɨm, ‘Jerusalem nep God nop sobok gɨnɨmel,’ apɨm,” agak. \p \v 21 Nɨb agek, Jisas agak, “Yad mɨnɨm nɨŋɨd agebin nɨbaul nɨŋan. Kɨsen dɨm nɨbaul abe Jerusalem abe Bapi nop ma sobok gɨnɨgabɨm. \v 22 Nɨbi Sameria bin bɨ sobok gɨpɨm pen bɨ tigep bɨ rek nop sobok gɨpɨm ak ma nɨpɨm; pen cɨn Juda bin bɨ, Bɨ sobok gɨpɨn Bɨ ak nɨpɨn. Tari gɨnɨg: God ne titi gɨl bin bɨ dɨ komɨŋ yoknɨgab ak, cɨnop Juda bin bɨ agak. \v 23 Ñɨn ulep apeb, pen mɨñi bɨr owɨp aul, God Kaun ne bin bɨ gos ñek nɨŋlɨg gɨ, kɨri Bapi nop yɨpɨd gɨl sobok gɨnɨgal; nɨg gɨnɨgal ak, nop tep gɨnɨgab. \v 24 God ne Kaun mɨdeb ak me, bin bɨ God nop sobok gɨl, kaun kɨrop nab adaŋ nɨŋɨd nep sobok gɨnɨmel. \p \v 25 Jisas nɨb agek, bin nɨbak pen agak, “Yad nɨpin, kɨsen Mesaia ak apɨl, cɨnop tap magɨlsek ag ñɨ tep gɨnɨgab,” agak. \p \v 26 Agek, Jisas agak, “Bɨ nɨbak me yad mɨdebin. Nak eip mɨnɨm agobɨr me aul,” agak. \p \v 27 Jisas nɨb agek nɨŋlɨg gɨ won nɨbak bɨ ne okok apjakɨl nɨŋlak, Jisas bin alap eip mɨnɨm ag mɨderek, nɨŋɨl kɨri pak ju dɨlak. Pen bɨ kɨri alap warɨkɨl, bin ak nop “Nak mɨnɨm tari mɨdeb?” agɨl ma aglak. Jisas nop ak rek nep, “Tari gɨnɨg bin nɨbak eip mɨnɨm dai dai agesan?” agɨl ma aglak. \p \v 28 Pen bin nɨbak, ñɨg tin ak kɨrɨg gɨl, kauyaŋ adɨk gɨ taun nɨbak amɨl, bin bɨ mɨdelak nɨb okok kɨrop agak, \v 29 “Apɨl, tap okok magɨlsek gɨpin rek ag ñɨb bɨ ak nɨŋɨm! Ne Mesaia ak aka?” agak. \p \v 30 Nɨb agek, bin bɨ nɨb okok taun nɨbak kɨrɨg gɨl, Jisas nop nɨŋɨn, agɨl, apelak. \v 31 Pen Jisas bɨ ne okok Jisas nop neb neb gɨl aglak, “Mɨnɨm ag ñeb bɨ. Tap ñɨŋan!” aglak. \v 32 Agelak, ne pen agak, “Tap ñɨŋeb yad mɨdeb ak nɨbi ma nɨpɨm,” agak. \v 33 Nɨb agek, bɨ ne okok kɨri ke nep ag nɨŋ ag nɨŋ gɨl aglak, “Bin bɨ ognap nop tap magɨl dap ñɨbal aka?” aglak. \p \v 34 Pen Jisas kɨrop agak, “Nɨbep tap magɨl nɨb okok nen gɨp; yɨp pen tap magɨl nɨb okok nen ma gɨp. Bapi mɨnɨm agak ak nep gos gɨp ak me, gos nɨbak nɨŋɨl, ne yɨp wög ag lɨp nɨbak gɨ juin, agɨl gos nɨpin. Tap ñɨŋeb yad me ak. \v 35 Pen nɨbi mɨnɨm alap apɨm, ‘Takɨn omal omal mɨdɨl, wid magɨl pok gek am tɨk donɨgabɨn,’ apɨm ak pen mɨñi nɨg ma agnɨmɨb. Udɨn nɨbi ke sɨŋak nɨŋ padɨklɨg nɨŋɨm! Wid wög okok bɨr pok gɨl tɨk dowep rek mɨdeb. \v 36 Pen mɨñi nep, bin bɨ wid pok tɨk dopal bin bɨ okok, mɨñ mɨñ gɨlɨg gɨ wid pok gɨp nɨbak tɨk dam komɨŋ per mɨdep mɨgan ak lɨl, saj kɨri dɨpal me ak. Nɨb ak me, bin bɨ wid magɨl tanaŋ, agɨl, dam yokpal okok abe, bin bɨ wid pok gɨp tɨk dopal okok abe jɨm ñɨl, wid pok ak komɨŋ per mɨdep mɨgan ak mɨdenɨgab ak nɨŋɨl, mɨñ mɨñ gɨnɨgal. \v 37 Cɨn mɨnɨm alap apɨn, ‘Bin bɨ ognap wid magɨl yokel tannɨgab, bin bɨ ognap am tɨk donɨgal,’ apɨn ak, nɨŋɨd yɨb apɨn. \v 38 Yad nɨbep ag yoken, am wid tɨk dapebɨm. Wid wög dai nɨbak nɨbi wög kɨlɨs gɨl ma gɨpɨm; bin bɨ ognap kɨlɨs kɨri ak gel tanɨb. Nɨbi yokop am tɨk dapɨl tap tep ak debɨm,” agak. \p \v 39 Bin Sameria nɨb nɨbak am bin bɨ ne okok kɨrop agak, “Bɨ nɨbak tap gɨpin gɨpin okok magɨlsek yɨp ag ñɨb,” agak ak me, bin bɨ Sameria nɨb taun nɨbak mɨdelak okok koŋai nep Jisas nop nɨŋ dɨlak. \p \v 40 Pen Sameria bin bɨ, kɨri Jisas mɨdek sɨŋak apɨl, Jisas mɨnɨm neb neb gɨl aglak, cɨn eip am mɨdon, agel, Jisas ñɨn omal am kɨri eip mɨdɨl, \v 41 mɨnɨm ag ñek, bin bɨ ognap sek koŋai nep mɨnɨm nɨbak nɨŋɨl nop nɨŋ dɨlak. \v 42 Pen kɨri nɨg gɨl nɨŋ dɨl, bin nɨbak nop aglak, “Mɨñi mɨnɨm nak ak nep agek cɨn ma nɨŋ dɨpɨn; Jisas mɨnɨm ne ak ke agek nɨŋɨl nɨpɨn, ne nep bin bɨ karɨp lɨm ar wagɨn aul mɨdebal tɨgoŋ tɨgoŋ magɨlsek kɨrop dɨ komɨŋ yoknɨg owak. \s1 Jisas, bɨ kɨb alap ñɨ ne ak nop gek, komɨŋ lak \p \v 43 Jisas ñɨn nɨb omal karɨp lɨm nɨbak mɨdɨl, mɨnek karɨp lɨm Galili amnak. \v 44 Ne ned mɨnɨm alap agɨl agak, “Bɨ God mɨnɨm agep bɨ okok, karɨp lɨm kɨri ke sɨŋak mɨdɨl mɨnɨm agnɨgal ak, mɨnɨm kɨrop ma dɨnɨgal,” agak. \v 45 Pen Pasopa ñɨn ak, Galili bin bɨ ognap am Jerusalem mɨdelak. Kɨri Jerusalem mɨdelak nɨŋlɨg gɨ, Jisas tap ma gep rek okok gek nɨŋlak ak me, Jisas mɨñi karɨp lɨm Galili amjakek, kɨri tap ma gep rek Jerusalem gak ak gos nɨŋɨl, nop mɨñ mɨñ gɨlɨg gɨ ag dɨlak. \p \v 46 Pen Jisas am Galili mɨdɨl, kauyaŋ Kena taun amnak. Kena taun nɨbak me, ned ñɨg yɨb ak gek ñɨg wain lak. \p Pen taun sɨkol Kapaneam sɨŋak, bɨ kɨb alap ñɨ ne tap gak. \v 47 Bɨ kɨb nɨbak mɨnɨm alap nɨŋak, Jisas karɨp lɨm Judia kɨrɨg gɨl, ap karɨp lɨm Galili mɨdek. Nɨb ak, Jisas mɨdek ak apɨl, nop neb neb gɨlɨg gɨ agak, “Ñɨ yad ak tap gɨp kɨmnɨg geb. Nak kasek am nop gek komɨŋ laŋ!” agak. \p \v 48 Nɨb agek, Jisas agak, “Nɨbi yokop yɨp ma nɨŋ dɨnɨgabɨm; tap ma gep rek ognap gen nɨŋɨl nep, yɨp nɨŋ dɨnɨgabɨm,” agak. \p \v 49 Pen bɨ kɨb nɨbak agak, “Bɨ Kɨb! Apek amnɨr! Mer ak, ñɨ yad ak kɨmnɨgab!” agak. \p \v 50 Agek, Jisas pen agak, “Amnoŋ! Ñɨ nak ak komɨŋ lɨl mɨdenɨgab,” agak. \p Nɨb agek, Jisas nɨŋɨd agɨp, agɨl, paŋdak. \v 51 Kanɨb nab sɨŋak amek nɨŋlɨg gɨ, bɨ wög gɨ ñeb ne ognap apɨl nop nabɨŋ pakɨl aglak, “Ñɨ nak ak ma kɨmɨb; mɨdeb,” aglak. \p \v 52 Nɨb agelak, ñɨ yad ak won akal rek komɨŋ lɨp, agɨl, kɨrop ag nɨŋek aglak, “Tol pɨb kim gak won ak, wak pɨboŋ gak ak komɨŋ lak,” aglak. \p \v 53 Nɨb agelak bɨ nap ne nɨŋak, Jisas, “Ñɨ nak ak komɨŋ lɨl mɨdenɨgab,” agak won ak nep komɨŋ lak. Nɨb ak me, bin bɨ ne okok eip magɨlsek Jisas nop nɨŋ dɨlak. \p \v 54 Pen Jisas ne ned Kena apɨl, tap ma gep ned nɨb gɨl, ñɨg yɨb ak gek adɨk gɨl ñɨg wain lak; kɨsen pen tap ma gep yɨgwu nab nɨb ak gɨl bɨ kɨb ak ñɨ ne nop gek komɨŋ lak. \c 5 \s1 Bɨ tap gak alap ñɨg cöb gol sɨŋak mɨdek, Jisas gek komɨŋ lak \p \v 1 Kɨsen pen Juda kai tap kɨb ñɨŋeb ñɨn ak mɨñi, agɨl, Jisas Jerusalem amnak. \v 2 Karɨp lɨm Jerusalem nɨbak, kaj sipsip dap amɨl apɨl gɨpal kɨjoŋ tam gol sɨŋak ñɨg cöb kɨb alap mɨdeb. Ñɨg cöb nɨbak Arameik mɨnɨm lɨl, Betesda apal. Pen ñɨg gol omal omal abe ñɨg kɨbɨŋ nab sɨŋak mɨdeb ar ak abe, karɨp badak par aknɨb mamɨd alaŋ mɨdeb. \v 3 Pen bin bɨ tap gak okok koŋai nep ap karɨp badak nɨb okok kɨn mɨdelak. Bin bɨ nɨb okok, ognap udɨn kwoi gak, ognap tob tɨmel gak nɨŋɨl ma ajölɨgɨpal, ognap mɨb goŋ kɨri pɨs nep kalau gak. Pen ñɨg cöb ak kaun gɨnɨgab aka agɨl, apɨl kod mɨdlɨg gɨ kɨn mɨdölɨgɨpal. \fig captiion|alt="pool of Siloam" src="LB00307B.TIF" size="col" ref="5:3" \fig* \v 4 Ñɨn ognap God ejol alap apɨl, ñɨg cöb ak dɨ kaun gek, bin bɨ an ned preŋɨd ñɨg cöb nɨb eyaŋ yapolɨgɨp ak, nop tap tari golɨgɨp ak komɨŋ lolɨgɨp. \v 5 Pen bɨ alap tap gek, per nep kɨm mɨdek, mɨ yɨn ñɨn juɨl nokɨm alap adɨk gɨ dam kagol pɨs adaŋ (38) lak, ñɨg cöb gol sɨŋak dap lɨlak kɨn mɨdek. \v 6 Jisas bɨ nɨbak nɨŋɨl, mɨlek padek nɨg gɨlɨg gɨ mɨdolɨgɨp ak nɨŋɨl, nop agak, “Yɨp komɨŋ lɨnɨmɨŋ, agɨl, nɨpan aka?” agak. \p \v 7 Agek, bɨ tap gak nɨbak agak, “Bɨ kɨb. Ñɨg ak kaun gek nɨŋlɨg gɨ, yɨp dɨ ñɨg cöb nab eyaŋ lɨnɨmel bin bɨ alap ma mɨdebal. Yad ñɨg nab eyaŋ ned amnɨm ag gos nɨpin ak pen bin bɨ ognap kasek nep ned ambal,” agak. \p \v 8 Nɨb agek, Jisas pen nop agak, “Warɨkɨl, mɨj nak pɨyak wɨnɨg dad amnoŋ,” agak. \v 9 Agek, won nɨbak nep nop komɨŋ lek nɨŋlɨg gɨ, warɨkɨl mɨj ne ak wɨnɨg dɨl, dad amnak. \p Pen Jisas bɨ nɨbak nop gek komɨŋ lak ñɨn nɨbak, Juda kai God nop sobok gep ñɨn kɨri ak me, \v 10 Juda bɨ kɨb okok, bɨ komɨŋ lak nɨbak nop aglak, “Ñɨn aul God nop sobok gep ñɨn cɨn. Pen nak mɨj bad nak ak dad ajeban ak, lo mɨnɨm cɨn ak mer agɨp,” aglak. \p \v 11 Agelak, agak, “Bɨ yɨp gosɨp komɨŋ lɨp ak agɨp, ‘Warɨkɨl, mɨj bad nak ak wɨnɨg dad amnoŋ,’ agosɨp ak me, dad ajebin,” agak. \v 12 Agek, aglak, “Bɨ nep agek, mɨj bad wɨnɨg dad ajeban bɨ nɨbak bɨ an?” aglak. \v 13 Pen Jisas ne bin bɨ koŋai mɨdelak nab nɨb sɨŋak kapkap amnak rek, bɨ komɨŋ lak nɨbak, bɨ yɨp gɨp komɨŋ lɨp me aul, agɨl, agnɨmɨŋ rek ma lak. \p \v 14 Kɨsen pen, Jisas bɨ nɨbak nop God sobok gep karɨp mɨgan ak nɨŋɨl agak, “Nɨŋan! Nep komɨŋ lɨp. Nɨb ak, tap si tap tɨmel gölɨgɨpan ak kɨrɨg gɨnɨmɨn. Mer ak, nep tap kɨb yɨb gɨnɨmɨŋ rek lɨp,” agak. \p \v 15 Pen bɨ nɨbak ne adɨk gɨ amɨl, Juda bɨ kɨb okok kɨrop agak, “Jisas nep yɨp gɨp komɨŋ lɨp,” agak. \v 16 Nɨb agek nɨŋɨl, God nop sobok gep ñɨn ak gek komɨŋ lak, agɨl, Juda bɨ okok Jisas nop mɨlɨk kal nɨŋlak. \v 17 Jisas pen kɨrop agak, “Bapi yad ak per nep wög gɨlɨg gɨ nep mɨdeb rek, yad ak rek nep gɨnɨm,” agak. \v 18 Nɨb agek, Juda bɨ kɨb okok, ned nop ñagɨn, agɨl gos nɨŋlak ak, mɨñi kɨlɨs yɨb gɨl nɨŋlak. Kɨri aglak, “Ne God nop sobok gep ñɨn cɨn ak tɨb rɨkɨl, ‘Yad God Ñɨ ne,’ agɨp. Nɨb ak, God ne mɨdeb rek, yad nɨb aknɨb rek nep mɨdebin, agɨp,” aglak. \s1 Nap ageb rek nɨŋɨl, Ñɨ ne wög ar ke ke geb \p \v 19 Jisas pen kɨrop agak, “Nɨbep nɨŋɨd agebin, Ñɨ ak ne ke tap alap gɨnɨmɨŋ rek ma lɨp; Nap tap gɨnɨgab okok nep nɨŋɨl gɨnɨgab. Nɨb ak, Nap gɨnɨgab rek, Ñɨ ne ak rek nep gɨnɨgab. \v 20 Nap Ñɨ ne nop mɨdmagɨl lɨl, tap ne geb geb okok magɨlsek yomeb. Nap ognap sek abe yomek me, Ñɨ ne tap ke yɨb okok gek nɨŋɨl, nɨbi magɨlsek wal agnɨgabɨm. \v 21 Pen Nap bin bɨ kɨmbal okok gek warɨkpal rek, Ñɨ ne ak rek nep, bin bɨ ognap, kɨrop gen warɨklaŋ, agnɨgab ak, gek warɨknɨgal. \v 22 Bin bɨ tari tari gɨpal, gos tari tari nɨpal ak, Nap nɨŋɨl kɨrop mɨnɨm kɨb ma agnɨgab; Ñɨ ne nop agek, ne kɨrop magɨlsek mɨnɨm kɨb agnɨgab. \v 23 Nɨb ak me, bin bɨ kɨri Nap yɨb ne agel ar amnɨgab ak rek, Ñɨ ne yɨb ak abe ak rek nep agel ar amnɨgab. Pen bin bɨ God Ñɨ ne ak nop nɨŋɨl, yɨb ne agel ar ma amnɨgab okok, Nap Ñɨ ne ag yokak ak abe, ak rek nep yɨb agel ar ma amnɨgab. \p \v 24 “Nɨbep nɨŋɨd agebin, bin bɨ an mɨnɨm yad ak nɨŋɨl, Bɨ yɨp ag yokek onek ak nop nɨŋ dɨpal okok, mɨnɨm kɨb ag yur dep ar ak ma nɨŋnɨgal; kɨri komɨŋ per mɨdep magɨl ak bɨr dɨpal. Nɨb ak, kɨri kɨmeb magɨl ar ak kɨrɨg gɨl, komɨŋ per mɨdep ar ak bɨr mɨdebal. \v 25 Nɨbep nɨŋɨd yɨb agebin, ñɨn kɨsen per kod mɨdebɨm ak maŋ apeb—pen mɨñi bɨr owɨp aul—bin bɨ kɨmɨl rek mɨdebal okok, God Ñɨ ne mɨnɨm agek, mɨnɨm nɨbak nɨŋɨl nɨŋ dɨnɨgal okok, komɨŋ lɨnɨgal. \v 26 Bapi tap okok magɨlsek komɨŋ mɨdep wagɨn ak mɨdeb rek, yad Ñɨ ne ak rek nep komɨŋ mɨdep wagɨn ak mɨdebin. \v 27 Yad Ñɨ ne pen, Bɨ Ñɨ ne mɨdebin rek, yɨp agek, bin bɨ okok kɨrop mɨnɨm kɨb agɨl nonɨm lɨnɨgain. \v 28 Mɨnɨm agebin nɨbak nɨŋɨl wal ma gɨnɨmɨb: kɨsen yad agen, bin bɨ kɨmel tɨgel gɨpal okok, \v 29 magɨlsek mɨnɨm yad nɨŋɨl, warɨkɨl, bin bɨ gɨ tep gɨpal okok, am yad eip komɨŋ mɨdenɨgal; pen bin bɨ gɨ tɨmel gɨpal okok, warɨkɨl mɨnɨm kɨb nɨŋɨl pen yur kɨb dɨnɨgal. \v 30 Pen yad tap tari tari gɨnɨgain okok, ke nɨŋɨl ma gɨnɨgain; Bapi yɨp agnɨgab rek nep gɨnɨgain. Nɨb ak, bin bɨ mɨnɨm kɨb agɨl nonɨm lɨnɨgain ak, Bapi agnɨgab rek nɨŋɨl, yɨpɨd gɨl nep nonɨm lɨnɨgain. Tari gɨnɨg: yɨp tep gɨnɨgab ar ak mɨnɨm kɨb ma agnɨgain. Bɨ yɨp ag yokek onek Bɨ nɨbak nop tep gɨnɨgab ar ak nep gos nɨŋɨl, mɨnɨm kɨb agɨl nonɨm lɨnɨgain. \s1 Yad bɨ tigep bɨ rek mɨdebin ak nɨŋɨm, agak \p \v 31 “Yad ke, ‘God yɨp ag yokek opin,’ apnep ak, mɨnɨm nɨbak yɨpɨd gɨl ma mɨdeb apkep. \v 32 Pen Bɨ alap sek\f + \fr 5:32 \ft “Bɨ alap sek” agak ak, God ne ke\f* yad bɨ tigep bɨ rek mɨdebin ak ageb. Yad nɨpin, mɨnɨm ageb nɨbak nɨŋɨd nep ageb. \v 33 Nɨbi Juda kai bɨ nɨbi ognap ag yokem, kɨri Jon nop amɨl, yad bɨ tigep bɨ rek mɨdebin, agɨl, ag nɨŋlak ak, ne mɨnɨm nɨŋɨd nep kɨrop agak me ak. \v 34 Jon aka bɨ karɨp lɨm ar wagɨn aul bɨ alap yad bɨ tigep bɨ rek mɨdebin agnɨgab ak, yɨp tap kɨb mer. Pen nɨbi Jon mɨnɨm agak ak nɨŋɨl, mɨnɨm nɨŋɨd yɨb, agɨl, nɨŋ dɨl, komɨŋ amnɨgabɨm, agɨl, Jon mɨnɨm yɨp nɨg gɨl agak, agebin. \v 35 Jon mɨnɨm agak ak, ne sɨp mɨlaŋ melɨk ñeb rek mɨdek, nɨbi mɨnɨm agak nɨbak melɨk rek nɨŋɨl, won sɨkol ulep won alap nep mɨñ mɨñ gɨpek. \p \v 36 “Jon nɨbep ag tep gak pen ak yokop mɨnɨm nep agak. Yad lɨm dai wagɨn aul apɨl, Bapi yɨp gɨnɨmɨn agak rek, tap ke yɨb okok gebin ak me, nɨbi Bapi ne nep yɨp ag yokɨp ak, agɨl, mɨseŋ yɨb nɨpkep. \v 37 Bapi yɨp ag yokak ak, ne ke, yad bɨ tigep bɨ rek mɨdebin ak, nɨbep mɨnɨm nɨŋɨd ageb. Pen nɨbi meg mɨgan ne ak peyɨg ma nɨpɨm. Ne bɨ tigep bɨ rek mɨdeb ak, agɨl, ma nɨpɨm. \v 38 Nɨbi yad bɨ ne ag yokak mɨnɨm yad ak ma nɨŋ dɨpɨm rek, God Mɨnɨm mɨdmagɨl nɨbep nab adaŋ ma mɨdeb. \p \v 39-40 “Nɨbi, komɨŋ per mɨdep magɨl dɨn, agɨl, God Mɨnɨm ak udɨn lɨ nɨŋ tep gɨpɨm ak pen mɨnɨm nɨbak, yɨp agɨl ñu kɨl tɨklak rek nɨŋɨl, komɨŋ per mɨdep magɨl dɨn, agɨl, yɨp ma apebɨm. \p \v 41 “Bin bɨ okok yɨb yɨp agel ar amnaŋ, agɨl, ma agebin. \v 42 Pen nɨbi bin bɨ tigep bɨ rek mɨdebɨm ak bɨr nɨpin. Nɨbi God nop mɨdmagɨl ma lɨpɨm ak nɨŋɨl agebin. \v 43 Bapi ne ke yɨp ag yokek opin ak pen nɨbi yɨp ma dɨpɨm. Pen bɨ yokop alap gos ne ke nɨŋɨl apenɨgab ak, nop dɨnɨgabɨm. \v 44 Bin bɨ ognap okok yɨb kɨri agel ar amenɨgab ak, nɨbep tep gɨnɨgab. Pen Bɨ God nokɨm nep mɨdeb ak cɨnop nɨŋek tep gɨnɨmɨŋ, agɨl, gos ar ak ma nɨpɨm. Nɨb ak, nɨbi titi gɨl yɨp nɨŋ dɨnɨgabɨm? \p \v 45 “Pen Bapi mɨnɨm yad dɨl, nɨbep mɨnɨm kɨb agnɨgab, agɨl, gos ak ma nɨŋnɨmɨb, mer. Mosɨs cɨnop gɨ ñɨnɨgab apɨm ak pen Bapi ne Mosɨs mɨnɨm ne agak mɨnɨm nɨbak dɨl nɨbep mɨnɨm kɨb agnɨgab. \v 46 Mosɨs ne God Mɨnɨm ñu kɨl tɨkɨl mɨnɨm ognap yad bɨ tigep bɨ rek mɨdebin mɨnɨm ak ñu kɨl tɨkak. Pen Mosɨs mɨnɨm ñu kɨl tɨkak mɨnɨm nɨbak ma dɨpɨm rek, mɨnɨm yad agebin ak rek nep ma dɨnɨgabɨm. \v 47 Mosɨs mɨnɨm ñu kɨl tɨkak ma dɨpɨm rek, nɨbi ti gɨl mɨnɨm yad agebin ak dɨnɨgabɨm?” agak. \c 6 \s1 Jisas bɨ aknɨb paip tausan tap ñek ñɨŋlak \r (Mat 14:13-21; Mak 6:30-44; Luk 9:10-17) \p \v 1 Pen Jisas nɨg gɨ mɨdɨl, kɨsen ñɨg magöb dɨl, Ñɨg Cöb Galili juɨl, pɨs kɨdadaŋ amnak. Ñɨg Cöb Galili nɨbak nep me, yɨb alap Ñɨg Cöb Taibirias apal. \v 2 Pen Jisas ne bin bɨ tap gak okok gek komɨŋ lak ak nɨŋölɨgɨpal rek, bin bɨ koŋai nep nop kɨsen gɨlak. \v 3 Pen Jisas bɨ ne okok eip am dɨm sɨŋak alaŋ amɨl, bɨsɨg mɨdelak. \v 4 Ñɨn nab nɨb sɨŋak Juda kai Pasopa ñɨn kɨb kɨri ak ulep ulep gak. \v 5-6 Jisas bɨ ne eip dɨm sɨŋak bɨsɨg mɨdɨl, udɨn kɨlan gɨl nɨŋak, bin bɨ koŋai sɨkerek yɨb nep nop apelak. Jisas nɨŋɨl, ne tari tari gɨnɨgab ak ke nɨŋak ak pen bɨ ne Pilip tari agnɨgab, agɨl, nop agak, “Cɨn tap magɨl akal nɨb dɨl, bin bɨ koŋai nep sɨŋ aul kɨrop ñon ñɨŋnɨmel?” agak. \p \v 7 Agek, Pilip pen agak, “Kab magɨl silpa won aknɨb ñɨn juɨl wajrem alaŋ (200) rek yokɨl, bred tau dapɨl, dɨ pag gɨl sɨkol sɨkol gɨl, bin bɨ nɨb sɨŋ aul ñon, magɨlsek tap sɨkol sɨkol ñɨbenɨmel rek lɨnɨgab,” agak. \p \v 8 Nɨb agek, bɨ ne Edru, Saimon Pita nɨmam ak agak, \v 9 “Ñɨ sɨkol alap bred bali plaua dɨ dagɨlpal bred won aknɨb mamɨd alaŋ, kɨbsal omal sek dɨ mɨdeb aul, pen tap nɨbak bin bɨ koŋai yɨb sɨŋ aul tap kɨb mer,” agak. \p \v 10 Agek, Jisas agak, “Bin bɨ okok agem bɨsɨglaŋ,” agak. Agek, bɨ ne okok bin bɨ okok kɨrop agelak, tap kas koŋai nep tan tep gak ain ar nɨb sɨŋak magɨlsek bɨsɨgel amnak. Bɨ okok nep me paip tausan (5000) rek amnak. \p \v 11 Kɨri nɨg gɨl bɨsɨglak nɨŋɨl, Jisas bred won nɨb okok dɨl, God nop tep agɨl, kɨrop nonɨm lɨ ñak. Kɨbsal ak, ak rek nep gak. Kɨrop nɨg gɨl nonɨm lɨ ñek, bin bɨ okok kɨri magɨlsek bred kɨbsal titi rek dɨjɨn agɨl gos nɨŋlak ak rek nep dɨlak. \v 12 Nɨg gɨl ñɨbel ñɨbel kogi gek kɨrɨg gɨlak. Jisas bɨ ne okok kɨrop agak, “Bin bɨ tap ñɨbɨl kɨrɨg gɨpal okok, dɨ adaŋ aul ma gɨnɨmɨb,” agak. \v 13 Agek, bɨ ne okok bred dai dai okok yɨprɨg wad yɨgel yɨgel, wad aknɨb umɨgan alaŋ ak ap ran jakak. \p \v 14 Bin bɨ okok Jisas tap ma gep rek gak nɨbak nɨŋɨl aglak, “Cɨn mɨñi nɨpɨn, bɨ aul me, Bɨ God Mɨnɨm Agep lɨm dai wagɨn aul onɨgab agɨl per agobɨn bɨ me ak,” aglak. \v 15 Pen Jisas nɨŋak, bin bɨ okok, yɨp kiŋ bɨ kɨb kɨri mɨdenɨm, agɨl, apɨl yɨp kɨlɨs gɨl dad amnɨgal, ag gos nɨŋɨl, ne kauyaŋ amɨl dɨm okok ne ke ausek mɨdek. \s1 Jisas ñɨg kas ar tauɨd amnak \r (Mat 14:22-23; Mak 6:45-52) \p \v 16 Pen dɨgep won ak, Jisas bɨ ne okok am Ñɨg Cöb Galili eyaŋ amɨl, \v 17 Jisas ma owak rek, kɨslɨm gek, kɨri nep ñɨg magöb dɨl kauyaŋ taun sɨkol Kapaneam amnɨg paŋdɨlak. \v 18 Amelak nɨŋlɨg gɨ, yɨgen kɨb dɨl, ñɨg ak pagak. \v 19 Pen kɨri tapɨn ñɨg magöb ñɨg kas parɨk nab sɨŋak kilomita aknɨb mamɨd alaŋ aka kagol oŋɨd amɨl nɨŋlak, Jisas ñɨg ar sɨŋak tauɨd apek. Kɨri nɨŋɨl mɨdmagɨl kɨb amnak nɨŋɨl pɨrɨklak. \v 20 Pen Jisas agak, “Nɨbi ma pɨrɨknɨmɨb. Yad nep apebin,” agak. \v 21 Nɨb agek, kɨri ma pɨrɨkɨl, nop dɨ ñɨg magöb mɨgan ak lel nɨŋlɨg gɨ, ñɨg magöb ak mɨñi nep karɨp lɨm amnɨg gɨlak mɨgan ak amjakak. \s1 Jisas nop pɨyo nɨŋlak \p \v 22 Mɨnek bin bɨ Ñɨg Cöb Galili pɨs kɨdadaŋ kɨnlak okok gos nɨŋɨl nɨŋlak, tol dɨgep ñɨg magöb nokɨm alap nep mɨdek nɨŋɨl Jisas bɨ ne okok nep ñɨg magöb nɨbak amnɨlak; Jisas ne ke ñɨg magöb nɨbak ma amnak. \v 23 Mɨdel nɨŋlɨg gɨ, ñɨg magöb ognap bin bɨ ognap taun kɨb Taibirias nɨb apɨl, Bɨ Kɨb ne God nop tep agɨl tap ñek ñɨŋlak kau ak ñɨg gol sɨŋak ap wös gɨlak. \v 24 Pen bin bɨ mɨdelak okok nɨŋlak, Jisas abe bɨ ne okok abe ma mɨdelak; nɨbak Jisas nop pɨyo nɨŋɨn, agɨl, kɨri ñɨg magöb nɨb okok amɨl Kapaneam amnɨlak. \s1 Yad bred rek, yɨp dɨl komɨŋ mɨdenɨgabɨm, agak \p \v 25 Ñɨg Cöb Galili am am pɨs kɨdadaŋ amjakɨl, Jisas nop nɨŋɨl aglak, “Mɨnɨm ag ñeb bɨ. Nak won akal aul opan?” aglak. \v 26 Agelak agak, “Nɨbep mɨnɨm nɨŋɨd agebin, bred ñen ñɨbem kogi gak rek, yɨp pɨyo nɨŋ ajebɨm; pen tap ma gep rek gɨpin okok mɨnɨm wagɨn ak nɨŋɨl yɨp pɨyo nɨŋ ma ajebɨm. \v 27 Tap magɨl ki gɨ yonɨg geb ak dɨn, agɨl, wög kɨlɨs ma gɨnɨmɨb; God ne Bɨ Ñɨ ne nɨŋebir agek owɨp rek, tap magɨl per mɨdep ne ñɨnɨgab ak dɨn, agɨl, wög kɨlɨs gɨnɨmɨb,” agak. \p \v 28 Nɨb agek aglak, “Cɨn wög tari gon, God nop tep gɨnɨgab?” aglak. \p \v 29 Agelak, Jisas agak, “God ne Bɨ ag yokek owɨp ak, Bɨ nɨbak nop nɨŋ dɨnɨgabɨm ak, God nop tep gɨnɨgab,” agak. \p \v 30 Nɨb agek aglak, “Cɨn tap ma gep rek alap nɨŋnɨgabɨn ak, agnɨgabɨn, ‘God nep nep ag yokɨp,’ agɨl, nep nɨŋ dɨnɨgabɨn. Nɨb ak, cɨnop tap ma gep tari rek gɨnɨgaban? \v 31 Bɨrarɨk nep apɨs based sɨkop mɨñ mab kab nep mɨdolɨgɨp nab okok mɨdɨl, tap mana agölɨgɨpal ak ñɨbelɨgɨpal. God Mɨnɨm ñu kɨl tɨkɨl aglak, ‘Ne bred seb kab ar alaŋ sɨŋak nɨb ognap kɨrop ñek ñɨbelɨgɨpal,’ aglak,” aglak. \p \v 32 Nɨb aglak ak pen Jisas kɨrop pen agak, “Nɨbep mɨnɨm nɨŋɨd yɨb agebin, Mosɨs bɨrarɨk okok bred kɨrop ñek ñɨŋlak bred nɨbak, bred seb kab ar alaŋ sɨŋak nɨb mer. Bred seb kab ar alaŋ sɨŋak nɨb bred nɨŋɨd nɨbak, Bapi yad nɨbep ñeb. \v 33 God bred ne ak, God ag yokek, seb kab ar alaŋ sɨŋak nɨb lɨm dai wagɨn aul apɨl, bin bɨ okok kɨrop komɨŋ mɨdep won ak ñeb,” agak. \p \v 34 Jisas nɨb agek aglak, “Bɨ Kɨb. Mɨñi bred nɨbak cɨnop per nep ñɨlɨg gɨ nep mɨdenɨmɨn,” aglak. \p \v 35 Agelak, Jisas agak, “Yad nep me bred komɨŋ mɨdep bred nɨbak. Bin bɨ yɨp onɨgal okok, kɨrop kauyaŋ yuan ma gɨnɨgab. Bin bɨ yɨp nɨŋ dɨnɨgal okok, kɨrop kauyaŋ ñɨg nen ma gɨnɨgab. \v 36 Pen nɨbep mɨdarɨk nep ag ñesin ak, yɨp udɨn nɨpɨm ak pen yɨp ma nɨŋ dɨpɨm. \v 37 Bapi yɨp agɨp bin bɨ okok kɨri magɨlsek yɨp onɨgal. Bin bɨ yɨp onɨgal okok, ma ag yoknɨgain, mer yɨb. \v 38 Pen tari: yad seb kab ar alaŋ sɨŋak nɨb opin ak, gos yad nɨpin ar ak gɨnɨm, agɨl, ma opin; Bapi yɨp ag yokɨp ak, gos ne nɨŋɨl agɨp rek gɨnɨm, agɨl, opin. \v 39 Bapi bin bɨ yɨp agɨp okok kɨrop nɨŋ mɨden, alap ma kɨr gɨnɨmɨŋ; mɨnɨm kɨb agep ñɨn ak, yad gen, kɨri magɨlsek warɨknɨmel. Nɨg gɨnɨgab ak, Bapi yɨp ag yokak ak, nop tep gɨnɨgab. \v 40 Bapi yad nop tep gɨnɨgab ak, bin bɨ an an yɨp nɨŋɨl nɨŋ dɨnɨgal okok, kɨri magɨlsek per per nep komɨŋ mɨdenɨgal. Pen mɨnɨm kɨb agep ñɨn ak, yad ke gen kɨri magɨlsek warɨknɨgal,” agak. \p \v 41 Pen Jisas, “Yad me, bred seb kab ar alaŋ sɨŋak nɨb opin ak,” agak ak me, Juda bin bɨ okok mɨnɨm ali gɨrɨra gɨrɨra gelak. \v 42 Juda bin bɨ okok ali gɨrɨra gɨrɨra gɨl aglak, “Bɨ aul, nonɨm nap ne ak cɨn ke nɨpɨn. Ne Josep ñɨ ne Jisas nep. Nɨb ak, ne titi gɨ agɨp, ‘Yad seb kab ar alaŋ sɨŋak nɨb opin,’ agɨp?” aglak. \p \v 43 Nɨb agelak, Jisas pen agak, “Ali gɨrɨra gɨrɨra ma gɨnɨmɨb. \v 44 Bin bɨ alap ne ke yɨp ma nɨŋ dɨnɨgab. God nop gos tep ñek nep me, yɨp apek, mɨnɨm kɨb agep ñɨn kɨsen ak yad gen ne kauyaŋ warɨknɨgab. \v 45 Bɨ God mɨnɨm agep bɨ okok kɨri God Mɨnɨm ñu kɨl tɨkɨl aglak, ‘God ne bin bɨ nɨb okok magɨlsek kɨrop ag ñɨnɨgab,’ aglak. Bin bɨ Bapi kɨrop mɨnɨm ag ñek nɨŋ dɨnɨgal okok, kɨri magɨlsek yɨp onɨgal. \v 46 Bin bɨ ognap kɨri God nop udɨn ma nɨpal; yad Bɨ ne ag yokek onek ak nep Bapi nop udɨn nɨpin. \p \v 47 “Pen yad nɨbep nɨŋɨd yɨb agebin, bin bɨ yɨp nɨŋ dɨnɨgal okok, komɨŋ per mɨdep won nɨbak bɨr dɨl, per per nep mɨdenɨgabal. \v 48 Bred ñɨbɨl komɨŋ mɨdenɨgal ak, yad me bred nɨbak. \v 49 Nased yes sɨkop bɨrarɨk nep mɨñ mab kab nep mɨdolɨgɨp nab okok mɨdɨl, tap mana ak ñɨŋlak ak pen mɨd damɨl kɨmlak. \v 50 Pen bred Bɨñen ag yokek seb kab ar alaŋ nɨb apeb bred nɨbak, bin bɨ ñɨbɨl, komɨŋ per per nep mɨdɨl ma kɨmnɨgal. \p \v 51 “Yad ke bred komɨŋ seb kab ar alaŋ sɨŋak nɨb opin bred nɨbak. Bin bɨ an an bred nɨbaul ñɨb nab eyaŋ lɨnɨgal okok, per nep per nep komɨŋ mɨdenɨgal. Bred agebin nɨbaul mɨb goŋ yad ak me. Bin bɨ karɨp lɨm ar wagɨn aul mɨdebal kɨri per nep per nep komɨŋ mɨdenɨmel, agɨl, mɨb goŋ yad ak ñɨnɨgain,” agak. \p \v 52 Jisas nɨb agek, Juda bin bɨ nɨb okok kɨri ke nep mɨnɨm pen pen agɨl, ognap aglak, “Bɨ aul titi gɨl, cɨnop mɨb goŋ ne ak ñek ñɨŋnɨgabɨn?” aglak. \p \v 53 Agelak, Jisas kɨrop agak, “Yad nɨbep nɨŋɨd yɨb agebin, nɨbi Bɨ Ñɨ ne mɨb goŋ ne, lakañ ne ma ñɨŋnɨgabɨm ak, komɨŋ mɨdep won ak nɨbep nab adaŋ ma mɨdenɨgab. \v 54 Bin bɨ an mɨb goŋ yad, lakañ yad ñɨŋnɨgab ak, ne komɨŋ per mɨdep won ak bɨr dɨp nɨŋɨl mɨnɨm kɨb agep ñɨn ak yad gen ne kauyaŋ warɨknɨgab. \p \v 55 “Pen tari: mɨb goŋ yad ak tap ñɨŋeb yɨb; lakañ yad ak ñɨg ñɨŋeb yɨb. \v 56 Bin bɨ an an mɨb goŋ yad lakañ yad ñɨŋnɨgal okok, yad nab adaŋ mɨdenɨgal; yad kɨrop nab adaŋ mɨdenɨgain. \v 57 Bapi per per nep komɨŋ mɨdeb ak, ne yɨp ag yokɨp Bapi nɨbak, ne yɨp gek komɨŋ mɨdebin ak me, bin bɨ yɨp dɨ nab kɨri adaŋ lɨnɨgal okok, kɨrop ak rek nep gek, komɨŋ mɨdenɨgal. \v 58 Mɨnɨm ar nɨbak me, bred seb kab ar alaŋ sɨŋak nɨb owɨp, agɨl agesin. Bred nɨbak, apɨs based sɨkop tap mana agölɨgɨpal ak ñɨbɨl mɨd damɨl kɨmlak rek mer; bin bɨ bred yad agesin aul kɨri ñɨb nab eyaŋ lɨnɨgal ak, komɨŋ per nep per nep mɨdenɨgal,” agak. \s1 Bin bɨ koŋai nep Jisas nop kɨrɨg gɨlak \p \v 59 Jisas Juda mogɨm gep karɨp Kapaneam sɨŋak mɨdɨl, mɨnɨm nɨbak agek, \v 60 bin bɨ ne okok koŋai nep nɨŋɨl aglak, “Jisas mɨnɨm ageb nɨbak mɨnɨm kɨlɨs yɨb. Mɨnɨm ne nɨŋ dɨjɨn rek ma lɨp,” aglak. \p \v 61 Kɨri ali gɨrɨra gɨrɨra gɨl agelak, Jisas ke nɨŋɨl agak, “Mɨnɨm agesin nɨbak nɨŋɨl gos par nɨŋɨl kɨrɨg gɨn ag gos nɨpɨm ar? \v 62 Pen Bɨ Ñɨ ne seb kab ar alaŋ sɨŋak mɨdɨl owak ak, ne kau nɨb ar sɨŋak alaŋ kauyaŋ adɨk gɨ amenɨgab ak, nɨbi gos tari nɨŋnɨgabɨm? \v 63 God Kaun komɨŋ mɨdep won ak ñek, bin bɨ komɨŋ lɨnɨgal; bin bɨ kɨlɨs kɨri ke komɨŋ ma lɨnɨgal, mer yɨb. Yad mɨnɨm nɨbep agesin ak, mɨnɨm nɨbak gek, God Kaun ne nɨbep apɨl, komɨŋ mɨdep won ak nɨbep ñɨnɨgab nɨŋɨl nɨbi komɨŋ lɨnɨgabɨm,” agak. \v 64 Pen Jisas ne ned nep, bin bɨ an nop ma nɨŋ dɨnɨgab, an nop mɨmɨg nɨŋnɨgab ak nɨŋak ak me, ne agak, “Nɨbi ognap yɨp ma nɨŋ dɨpɨm,” agak. \v 65 Pen mɨnɨm ognap sek agɨl agak, “Ar nɨbak nep nɨbep apin, bin bɨ alap gos ne ke nep nɨŋɨl yɨp ma nɨŋ dɨnɨgab; Bapi nep genɨgab ak me, bin bɨ alap yɨp apɨl yɨp nɨŋ dɨnɨgab,” agak. \p \v 66 Jisas mɨnɨm nɨbak ag juek nɨŋlɨg gɨ, bin bɨ apɨl mɨnɨm nop nɨŋölɨgɨpal okok, koŋai nep nop kɨrɨg gɨl, ke ke amnɨlak. \v 67 Nɨg gɨl amel nɨŋlɨg gɨ, Jisas bɨ ne aknɨb umɨgan alaŋ okok kɨrop ag nɨŋɨl agak, “Nɨbi ak rek nep yɨp kɨrɨg amnɨgabɨm aka?” agak. \p \v 68 Agek, Saimon Pita agak, “Bɨ Kɨb. Bɨ an nop amjɨn? Mɨnɨm nak ageban ak nɨŋɨl me, per per nep komɨŋ mɨdonɨgabɨn. \v 69 Cɨn nep nɨŋ dɨpɨn rek, cɨn nɨpɨn, God ne Bɨ Sɨŋ cɨnop ag yokɨp ak, nak Bɨ nɨbak me ak, agɨl nɨpɨn,” agak. \p \v 70-71 Saimon Pita nɨb agek, Jisas pen Saimon Iskariot ñɨ ne Judas ak, kɨsen nop mɨmɨg nɨŋnɨgab ak nɨŋɨl, kɨrop agak, “Yad nɨbep bɨ aknɨb umɨgan alaŋ dɨpin ak pen bɨ nɨbi nokɨm alap kɨjeki bɨ ne,” agak. \c 7 \s1 Jisas nɨmam kɨsen nop mɨnɨm aglak \p \v 1 Kɨsen pen Juda bɨ kɨb okok Jisas nop ñagnɨg gelak nɨŋɨl Jisas karɨp lɨm Judia okok ma ajolɨgɨp; karɨp lɨm Galili okok nep ajolɨgɨp. \v 2 Pen Juda ñɨn kɨb kɨri, karɨp badak sɨkol gɨ lɨl ñɨn ognap kɨnbal ñɨn ak maŋ maŋ gek nɨŋlɨg gɨ, \v 3 Jisas nɨmam kɨsen okok mɨdek sɨŋak apɨl nop aglak, “Nak mɨgan nɨbaul kɨrɨg gɨl karɨp lɨm Judia amɨl, bin bɨ mɨnɨm nep nɨŋ dɨpal okok ak rek nep tap ma gep rek geban okok ognap nɨŋnɨgal. \v 4 Bɨ kɨri bɨ kɨb mɨdon agnɨgal okok, tap kɨri okok we gɨl ma gɨnɨgal; mɨseŋ yɨb gɨnɨgal. Nɨb ak, nak tap ke yɨb gɨpan rek, bin bɨ koŋai mɨdebal nab sɨŋak tap ma gep ognap gek, bin bɨ magɨlsek nɨŋnɨgal,” aglak. \v 5 Pen Jisas nɨmam kɨsen ne ke okok nop ma nɨŋ dɨlak. \p \v 6 Nɨb agelak, Jisas kɨrop pen agak, “Nɨbi ñɨn akal amnɨgabɨm ak amnɨgabɨm; pen ñɨn yad ameb ak ma owɨp nɨŋɨl adi mɨñi ma amnɨgain. \v 7 Bin bɨ lɨm dai ar wagɨn aul okok, nɨbep bɨ mɨlɨk kal nɨŋnɨmel wagɨn alap ma mɨdeb. Pen yad bin bɨ lɨm dai ar wagɨn aul okok tap si tap tɨmel gɨpal ak ag mɨseŋ len yɨp mɨlɨk kal nɨŋebal. \v 8 Nɨb ak, Karɨp Badak ñɨn kɨb maŋ apeb rek, nɨbi Jerusalem amnɨmɨb; pen yad ñɨn ameb ak ma owɨp rek, yad eip ma amnɨgain,” agak. \v 9 Nɨb agɨl, ne karɨp lɨm Galili mɨdek. \s1 Karɨp Badak ñɨn kɨb owak nɨŋɨl Jisas Jerusalem amnak \p \v 10 Pen Jisas nɨmam sɨkop okok Jerusalem amnɨlak nɨŋɨl Jisas ne kapkap sain amnak. \fig caption|alt="Jerusalem street" src="HK00195B.TIF" size="col" ref="7:10" \fig* \v 11 Juda bɨ kɨb okok, “Jisas akal?” agɨl, bin bɨ koŋai nep ap mɨdelak okok kɨrop ag nɨŋlak. \v 12 Pen bin bɨ yokop okok, Jisas mɨnɨm ak kɨri ke ag nɨŋ ag nɨŋ gɨl, ognap aglak, “Ne bɨ tep alap,” aglak; ognap pen aglak, “Mer, ne bin bɨ okok kɨrop wai ñeb bɨ,” aglak. \v 13 Pen bin bɨ yokop okok, Juda bɨ kɨb nɨb okok kɨrop pɨrɨklak rek, kɨri mɨnɨm ognap mɨseŋ ma aglak. \p \v 14 Karɨp Badak ñɨn kɨb kɨri nɨbak ñɨn ognap padɨkak. Yokop ñɨn bad alap nep mɨdek, Jisas apjakɨl, God sobok gep karɨp ak amɨl, bin bɨ okok kɨrop mɨnɨm ag ñak. \v 15 Jisas mɨnɨm ag ñɨ mɨdek nɨŋlɨg gɨ, Juda bɨ kɨb okok wal agɨl aglak, “Bɨ aul skul ma agak ak pen ne titi gɨl mɨnɨm okok magɨlsek nɨŋɨp?” aglak. \p \v 16 Nɨb agelak, Jisas agak, “Mɨnɨm yad ag ñebin ak, gos yad ke nɨŋɨl ma ag ñebin; Bɨ yɨp ag yokek onek ak nep yɨp gos ñek ag ñebin. \v 17 Bin bɨ an, God ageb rek gɨnɨm, agɨl, gɨ dad amnɨgab ak, God ne mɨnɨm yɨp ñek agebin aka mɨnɨm yad ke agebin ak, nɨŋnɨgab. \v 18 Nɨbi nɨpɨm, bin bɨ an mɨnɨm ne ke ageb ak, yɨb yad ke ap ranaŋ, ag gos nɨŋɨl, mɨnɨm okok nɨb okok nɨb dɨl ageb. Pen bɨ an ne Bɨ ne ag yokak yɨb ne nep ap ranaŋ, ag gos nɨŋɨp ak, bɨ nɨbak bɨ yɨpɨd gɨl mɨnɨm nɨŋɨd nep ageb; ne mɨnɨm esek ognap ma ageb. \v 19 Mosɨs, God agak agak rek kɨrop lo mɨnɨm ag ñak ak pen lo ar nɨb okok nɨbi bɨ alap ma gɨpɨm. Pen yad mɨnɨm alap mɨdek mer, yɨp yokop ñag pak lɨnɨg gebɨm,” agak. \p \v 20 Jisas nɨb agek, bin bɨ ap mɨdelak okok aglak, “Nep bɨ an ñag pak lɨnɨg gek ageban? Nep kɨjeki abaŋ ñagɨp ageban,” aglak. \p \v 21 Agelak, Jisas agak, “Yad tap ma gep nokɨm alap gen, nɨbi magɨlsek pak ju dɨpek.\f + \fr 7:21 \ft God nop sobok gep ñɨn ak tap ma gep ñɨg cöb Betesda ak gak ak nɨŋɨl pak ju dɨlak.\f* \v 22-23 Nɨbi Mosɨs God lo mɨnɨm agak rek, ñɨ nɨbi okok tɨk dapɨl, ñɨn aknɨb ar oŋɨd ak mɨdɨl, mɨnek jɨl ñɨn ak waŋ wak tɨb rɨkpɨm. Gɨpɨm nɨbak, Mosɨs ne mer, nased acɨk sɨkop ned wagɨn gɨl gölɨgɨpal mɨñ ar ak me kɨsen gɨl nɨg gɨpɨm. Pen wak tɨb rɨkep ñɨn jɨl nɨbak, ñɨn ognap God nop sobok gep ñɨn ak nep lɨnɨgab pen, mɨñi God nop sobok gep ñɨn ak, agɨl, ma kɨrɨg gɨpɨm; abramek wak tɨb rɨkpɨm. Gɨpɨm nɨbak rek, yad God nop sobok gep ñɨn ak bɨ alap nop gen, mɨb goŋ magɨlsek komɨŋ lak ak, nɨbi ti gɨnɨg yɨp nɨŋem mɨlɨk yowɨp? \v 24 Nɨb ak, kɨsen mɨnɨm ar ar nep nɨŋɨl ma agnɨmɨb; yɨpɨd gɨl mɨdonɨmɨŋ ar ak nep nɨŋ tep gɨl agnɨmɨb,” agak. \s1 “Jisas me Krais ak aka?” aglak \p \v 25 Jerusalem bin bɨ ognap aglak, “Juda bɨ kɨb okok warɨkɨl bɨ ñag pak lɨnɨg gebal bɨ me aul aka? \v 26 Pen nɨŋɨm! Ne bin bɨ nab kɨb aul mɨnɨm agek nɨŋlɨg gɨ, kɨri pen mɨnɨm alap ma agebal. Nɨb ak, kɨri ke nɨpal ne Krais ak mɨdeb rek yɨpɨd gɨl rek lɨp! \v 27 Pen ne Krais ak opkop ak, cɨn ne karɨp lɨm akal nɨb owɨp ak ma nɨpnop; pen bɨ aul ne karɨp lɨm akal nɨb owɨp ak cɨn magɨlsek nɨpɨn. Nɨb ak, ne Krais ak mer,” aglak. \p \v 28-29 Pen Jisas ne God sobok gep karɨp mɨgan eyaŋ mɨnɨm ag ñɨlɨg gɨ nep mɨdɨl, meg mɨgan dap ranɨl agak, “Nɨbi gos nɨpɨm, nɨbi yɨp nɨŋ tep yɨb gɨl, akal nɨb onek ak nɨpɨm. Pen mer. Gos yad ke nep ma onek. Bɨ yɨp ag yokek onek ak, ne Bɨ yɨpɨd gɨl, Bɨ mɨnɨm nɨŋɨd nep ageb. Yad ne eip mɨdɨl, yɨp ag yokek onek rek, nop nɨpin; pen nɨbi nop ma nɨpɨm,” agak. \p \v 30 Nɨb agek, nop dɨ cɨcɨ lɨn, agɨl nɨŋlak ak pen ñɨn ne ma owak rek, bɨ alap nop dɨ cɨcɨ ma lak. \v 31 Pen bin bɨ nɨb okok, bin bɨ koŋai nep Jisas tap ma gep okok gak nɨŋɨl aglak, “Krais ak kɨsen onɨgab apal ak, pen tap ma gep koŋai yɨb gɨl, bɨ nɨbaul geb rek gɨnɨmɨŋ rek ma lɨnɨgab,” aglak. Gos nɨbak nɨŋɨl kɨri aglak, “Jisas ne Krais ak nep,” agɨl, nop nɨŋ dɨlak. \s1 Juda bɨ kɨb okok, Jisas nop am poŋ dowɨm, agɨl, bɨ ognap ag yoklak \p \v 32 Pen bin bɨ okok Krais mɨnɨm nɨbak kapkap agelak nɨŋɨl, Perisi bɨ kɨb okok abe, bɨ God nop tap sobok gep bɨ kɨb okok abe, Jisas nop am dɨ cɨcɨ lɨl donɨmɨb, agɨl, God sobok gep karɨp kod mɨdelɨgɨpal polisman ognap ag yoklak. \p \v 33 Jisas pen agak, “Yad nɨbep eip tapɨn won alap mɨdɨl, Bɨ yɨp ag yokek onek ak ker adɨk gɨ amnɨgain. \v 34 Yɨp, akal amɨb, agɨl, pɨyonɨgabɨm ak pen yɨp ma nɨŋnɨgabɨm. Yad amnɨgain ar ak, nɨbi kɨsen gɨnɨmɨb rek ma lɨnɨgab,” agak. \p \v 35 Nɨb agek, Juda bɨ kɨb okok kɨri ke nep aglak, “Ne akal amnɨgab, nop ma nɨŋnɨgabɨn? Ne am Juda bin bɨ ju am Grik bin bɨ eip mɨdebal okok amɨl, bin bɨ nɨb okok kɨrop mɨnɨm ag ñɨlɨg gɨ mɨdenɨgab aka tari? \v 36 Pen ne ti gɨnɨg agɨp, ‘Yɨp, akal amɨb, agɨl, pɨyonɨgabɨm ak pen yɨp ma nɨŋnɨgabɨm. Yad amnɨgain ar ak, nɨbi kɨsen gɨnɨmɨb rek ma lɨnɨgab,’ agɨp?” aglak. \s1 God Kaun ñɨg kɨlam kajoŋ rek juɨl onɨgab \p \v 37 Juda Karɨp Badak ñɨn kɨb kɨri nɨbak, ñɨn kɨsen, ñɨn kɨb yɨb ak, Jisas warɨkɨl, meg mɨgan dap ranɨl agak, “Bin bɨ an kɨŋam mɨlep gɨnɨmɨŋ ak, yɨp apɨl ñɨg ñɨŋaŋ. \v 38 Bin bɨ an yɨp nɨŋ dɨnɨgab ak, God Mɨnɨm ageb rek, ñɨg komɨŋ mɨdep ak nab nop adaŋ nɨb kɨlam juɨl onɨgab,” agak. \v 39 Ñɨn nɨbak Jisas kɨmɨl warɨkɨl Nap nop ma amnak ar ak me, Jisas ne Kaun ak bin bɨ okok kɨrop ma ñak. Pen ñɨg kɨlam juɨl onɨgab mɨnɨm agak nɨbak wagɨn nɨbgɨl mɨdeb: bin bɨ Jisas nop nɨŋ dɨnɨgal okok, Jisas ne Kaun ak kɨrop ñɨnɨgab, agɨl agak. \s1 Kɨri ke tɨg asɨk ke ke lɨlak \p \v 40 Jisas nɨb agek, bin bɨ koŋai nep mɨdelak nɨb okok, ognap mɨnɨm agak nɨbak nɨŋɨl aglak, “Bɨ aul, ne bɨ God Mɨnɨm agep onɨgab, agɨl, kod mɨdolɨgɨpɨn bɨ nɨbak nep me,” aglak. \p \v 41 Ognap aglak, “Mer, ne Krais ak!” aglak. \p Nɨb agelak, ognap pen aglak, “Mer, Jisas ne Galili nɨb; Krais ak ne Galili nɨb ma onɨgab! \v 42 God Mɨnɨm ak agɨp rek, Krais ak, Depid tɨkek tɨkel tɨk dam dapɨl gɨl, Krais ak Depid taun ne Betlehem sɨŋak tɨk donɨgal,” aglak. \v 43 Jisas mɨnɨm nɨbak agek nɨŋɨl, bin bɨ koŋai nɨŋ mɨdelak nɨb okok bɨlok ke ke lɨlak. \v 44 Ognap nop dɨ cɨcɨ lɨl dam mɨnɨm kɨb agnɨg dad amnɨn aglak ak pen bɨ nokɨm alap nop ma dak. \s1 Juda bɨ kɨb okok Jisas mɨnɨm agak ak ma nɨŋ dɨlak \p \v 45 Pen God sobok gep karɨp polisman okok adɨk gɨ amel nɨŋlɨg gɨ, bɨ God nop tap sobok gep bɨ kɨb okok abe, bɨ Perisi okok abe kɨrop ag gɨl aglak, “Bɨ nɨbak nop tari gɨnɨg ma dopɨm?” aglak. \p \v 46 Agelak, God sobok gep karɨp polisman nɨb okok aglak, “Bin bɨ ognap okok bɨ nɨbak mɨnɨm tep yɨb ageb rek ma apal,” aglak. \p \v 47 Nɨb agelak, pen bɨ Perisi okok pen aglak, “Bɨ esek agɨp nɨbak, bin bɨ ognap ne nɨŋɨd agɨp agɨl nɨpal rek, nɨbi ak rek nep nɨpɨm ar? \v 48 Cɨn bɨ kɨb bɨ alap aka bɨ Perisi bɨ alap Jisas nop ma nɨŋ dɨpɨn. \v 49 Bin bɨ sɨŋ aul kɨri lo mɨnɨm ak ma nɨpal rek, God kɨrop mɨlɨk kal nɨŋɨl gɨ tɨmel yɨb gɨnɨgab,” aglak. \p \v 50 Pen bɨ kɨri Nikodimas, bɨ sɨŋak ned kɨslɨm eyaŋ amɨl, Jisas nop mɨnɨm ognap ag nɨŋak bɨ nɨbak me, kɨrop agak, \v 51 “Cɨn Juda lo ar ak, bɨ alap nop yokop pen yur ñɨl gɨ tɨmel ma gɨnɨgabɨn; mɨnɨm kɨb agɨl mɨnɨm wagɨn alap pɨyo nɨŋɨl nep me, nɨg gɨnɨgabɨn,” agak. \p \v 52 Nɨb agek aglak, “Nak ak rek nep Galili nɨb rek? God Mɨnɨm ak udɨn lɨ nɨŋ damɨl nɨŋnɨgan, bɨ God mɨnɨm agep alap Galili nɨb ma onɨgab,” aglak. \v 53 Nɨb agɨl kɨri kɨrɨg karɨp kɨri ke ke amnɨlak. \c 8 \s1 Bin alap amɨl bɨ alap eip gɨrek \p \v 1 Pen Jisas Olip Dɨm amnak. \v 2 Mɨnek karɨp tɨk dam lak nɨŋɨl, kauyaŋ adɨk gɨ God sobok gep karɨp ak apek, bin bɨ koŋai nep apɨl nop pɨŋɨl kos kos gelak nɨŋɨl ne bɨsɨg mɨdɨl, kɨrop mɨnɨm ag ñɨ mɨdek. \v 3 Jisas nɨg gɨl mɨnɨm ag ñɨ mɨdek nɨŋlɨg gɨ, bɨ lo mɨnɨm ag ñeb bɨ okok ognap abe, bɨ Perisi ognap abe, kɨri bin alap am bɨ alap eip dosɨp, bin ak nop dap bin bɨ mɨdelak udɨn yɨrɨk ar sɨŋak warɨk ñɨl, \v 4 Jisas nop aglak, “Mɨnɨm ag ñeb bɨ. Bin aul bɨ sek ak pen bɨ alap eip desir nɨŋɨl dapobɨn me aul. \v 5 Mosɨs lo cɨnop ñak ak agak, ‘Bin nɨb okok rek, kab ju pak lel kɨmlaŋ,’ agak. Pen nak tari agnɨgan?” aglak. \v 6 Kɨri mɨnɨm tom aglak nɨbak, nɨb agon Jisas tari agek, nop mɨnɨm kɨb agɨn, agɨl, aglak. \p Pen Jisas ne kɨbor kɨyan gɨl, sɨlpɨl ar ak ñɨnmagɨl mɨnɨm won ognap ñu kɨl tɨklɨg gɨ mɨdek. \v 7 Pen kɨri Jisas nop mɨnɨm nɨbak rek ag nɨŋlɨg gɨ mɨdelak, ne kɨd almɨl lɨl kɨrop agak, “Bɨ tap si tap tɨmel ma gɨp alap mɨdonɨmɨŋ ak, kab dɨ bin nɨbaul ned paknɨmɨŋ,” agak. \v 8 Nɨb agɨl kauyaŋ kɨyan gɨl, lɨm eyaŋ mɨnɨm won ognap ñu kɨl tɨk mɨdek nɨŋlɨg gɨ, \v 9 bɨ Jisas nop mɨnɨm kɨb agɨn aglak nɨb okok, Jisas mɨnɨm agak nɨbak nɨŋɨl, bɨ kɨb kɨb kɨrɨg amnɨlak nɨŋɨl bɨ okok magɨlsek nokɨm nokɨm kɨrɨg gɨl ke ke am saklak; Jisas eip bin ak eip nep mɨderek. \v 10 Jisas ne kɨd almɨl lɨl, bin nɨbak nop agak, “Bɨ okok akal? Bɨ nep mɨnɨm kɨb agnɨmɨŋ alap ma mɨdeb ar?” agak. \v 11 Agek, bin ak agak, “Bɨ Kɨb. Bɨ yɨp mɨnɨm kɨb agnɨmɨŋ alap ma mɨdeb,” agak. Agek, Jisas agak, “Yad ak rek nep nep mɨnɨm kɨb ma agnɨgain. Pen tap si tap tɨmel gölɨgɨpan ak kɨsen ma gɨnɨmɨn; mɨñi nak bɨr amnoŋ,” agak. \s1 Bin bɨ lɨm dai ar wagɨn aul mɨdebal okok melɨk kɨri me Jisas \p \v 12 Jisas mɨnɨm alap bin bɨ okok kɨrop kauyaŋ agɨl agak, “Bin bɨ lɨm dai ar wagɨn aul mɨdebal okok, yad melɨk kɨri mɨdebin. Bin bɨ an yɨp sain gɨl ajenɨgab ak, kɨslɨm nab okok rek ma ajenɨgab; komɨŋ per mɨdep melɨk tep ak dɨl ajenɨgab,” agak. \p \v 13 Jisas nɨb agek, bɨ Perisi okok nop pen aglak, “Mɨnɨm nak ke ag ñeban ak, cɨn nɨpɨn mɨnɨm nɨbak dɨjɨn rek ma lɨp,” aglak. \p \v 14 Nɨb agelak, Jisas agak, “Mɨnɨm nɨbak yad ke agebin ak pen mɨnɨm nɨŋɨd agebin. Pen tari: yad opin okok nɨŋɨl, amnɨgain okok abe nɨŋɨl gɨpin. Pen nɨbi, yad opin okok ma nɨŋɨl, amnɨgain okok abe ma nɨŋɨl gɨpɨm. \v 15 Nɨbi mɨnɨm tɨg bɨloklɨg gɨ, ‘Ar ak gɨ tep gɨpɨm; ar ak gɨ tɨmel gɨpɨm,’ apɨm ak, bin bɨ lɨm dai ar wagɨn aul gos nɨŋɨl apal rek nep apɨm. Pen yad bɨ alap nop mɨnɨm kɨb ma apin. \v 16 Bapi yɨp ag yokek onek ak, ne yad eip mɨdobɨr rek, yad mɨnɨm tɨg bɨlok gɨnɨg, nɨŋɨd nep agɨl mɨnɨm tɨg bɨloknɨgain. \v 17 Lo mɨnɨm nɨbi ar ak apɨm, ‘Bin bɨ omal mɨnɨm ar nokɨm nep agnɨgair ak me, bin bɨ nɨŋɨl agnɨgal, ak nɨŋɨd apir, agnɨgal,’ apɨm. \v 18 Lo nɨbi agɨp nɨbak rek, yad tigep bɨ rek mɨdebin ak, yad ke mɨnɨm bɨr apin; pen Bapi yɨp ag yokak ak, ak rek nep yad tigep bɨ rek mɨdebin mɨnɨm ak bɨr agɨp. Mɨnɨm cɨr apɨl mɨnɨm ar nokɨm nep apɨr ak me, nɨŋɨd apir apkep,” agak. \p \v 19 Nɨb agek, nop aglak, “Nap nak me akal?” aglak. \p Agelak, Jisas pen agak, “Nɨbi yɨp ma nɨpɨm rek, Bapi yad nop ak rek nep ma nɨpɨm. Yɨp nɨpkep rek, Bapi yad ak rek nep nɨpkep,” agak. \p \v 20 Jisas God sobok gep karɨp mɨgan, kab magɨl kɨri God nop ñeb dap yokpal mɨgan ak, mɨnɨm nɨbak ag ñɨ mɨdek pen ñɨn ne ma owak rek, bɨ alap nop dɨ cɨcɨ ma lak. \s1 Yad amnɨgain okok nɨbi ma amnɨgabɨm \p \v 21 Jisas kɨrop kauyaŋ agak, “Yad kɨrɨg gɨl amenɨgain; yɨp pɨyo nɨŋnɨgabɨm ak pen nɨbi tap si tap tɨmel gɨlɨg gɨ nep mɨdɨl kɨmnɨgabɨm rek, yad amnɨgain okok nɨbi ma amnɨgabɨm,” agak. \p \v 22 Nɨb agek, Juda bɨ kɨb okok aglak, “Ne agɨp, ‘Yad amnɨgain okok nɨbi ma amnɨgabɨm,’ agɨp ak, tari gɨnɨg nɨb agɨp? Ne ke ñag pak lɨnɨg gɨl nɨb agɨp aka?” aglak. \p \v 23 Nɨb aglak ak pen Jisas kɨrop agak, “Nɨbi eyaŋ nɨb; yad alaŋ nɨb. Nɨbi lɨm dai ar wagɨn aul nɨb; yad lɨm dai ar wagɨn aul nɨb mer. \v 24 Nɨb ak nɨŋɨl me, ‘Nɨbi tap si tap tɨmel gɨlɨg gɨ nep mɨdɨl kɨmnɨgabɨm,’ agesin. Pen yɨp, Yad Mɨdebin Rek Mɨdebin,\f + \fr 8:24 \ft God Mɨnɨm dai Eksodas ak (Eks 3:14) God yɨb ne ke agɨl, Yad Mɨdebin Rek Mɨdebin agak. Pen sɨŋaul Jisas abe yɨb ne ke agɨl, Yad Mɨdebin Rek Mɨdebin agak. Nɨb ak, Juda bin bɨ okok ognap, mɨnɨm agak ak nɨŋɨl, Jisas nop mɨlɨk kabiam nɨŋɨl, ñag pak lɨn, aglak.\f* ma nɨŋ dɨnɨgabɨm ak, tap si tap tɨmel gac sek mɨdebɨm rek mɨdɨl kɨmnɨgabɨm,” agak. \p \v 25 Nɨb agek, nop ag nɨŋɨl aglak, “Nak bɨ an?” aglak. \p Agelak, Jisas agak, “Yad nɨbep per nep ag ñebin rek nep mɨdebin. \v 26 Nɨbep mɨnɨm kɨb ag gɨnɨm ar ak, mɨnɨm koŋai nep mɨdeb. Bɨ yɨp ag yokek onek ak, magɨlsek nɨŋ tep gɨp rek, yɨp gos ñek nɨŋlɨg gɨ, yad pen bin bɨ okok kɨrop ag ñebin,” agak. \p \v 27 Jisas ne Nap mɨnɨm ag ñak nɨbak ma nɨŋlak rek, kɨrop agak, \v 28 “Bɨ Ñɨ ne nop dɨ oklaŋ lɨnɨgabɨm ñɨn ak, gɨnɨgab gɨnɨgab rek nɨŋɨl ñɨn nɨbak nɨŋnɨgabɨm, Yad Mɨdebin Rek Mɨdebin me. Yad tap alap ke nep nɨŋɨl ma gɨpin; Bapi mɨnɨm yɨp agɨp rek nep ag ñebin ak, nɨŋnɨgabɨm. \v 29 Bɨ yɨp ag yokek onek ak, yad eip mɨdeb. Nop tep gɨp ar ak nep per per gɨpin rek, yɨp ma kɨrɨg gɨp; yad eip nep mɨdeb,” agak. \p \v 30 Jisas mɨnɨm nɨbak agek nɨŋlɨg gɨ, bin bɨ koŋai nep nop Krais ak, agɨl, nɨŋ dɨlak. \v 31 Pen Jisas ne Juda bin bɨ nop Krais ak agɨl nɨŋlak nɨb okok kɨrop agak, “Nɨbi mɨnɨm yad pɨs nep nɨŋ dɨl, apin rek nep genɨgabɨm ak me, nɨŋɨd nep bin bɨ yad mɨdenɨgabɨm. \v 32 Nɨg genɨgabɨm ak, God ne tigep Bɨ rek mɨdeb ak nɨŋɨl, mɨñ wög rek gɨpɨm ak kɨrɨg gɨl, mɨd tep gɨnɨgabɨm,” agak. \p \v 33 Nɨb agek aglak, “Mɨnɨm ageban nɨbak tari? Cɨn based Ebraham ñɨ pai ne mɨdobɨn ak, cɨn bin bɨ ognap kɨrop mɨñ wög rek ma gɨpɨn. Nɨb ak, cɨnop tari gɨnɨg, ‘Mɨñ wög rek gɨpɨm ak kɨrɨg gɨl, mɨd tep gɨnɨgabɨm,’ ageban?” aglak. \p \v 34 Agelak, Jisas pen agak, “Yad nɨbep nɨŋɨd yɨb agebin, bin bɨ tap si tap tɨmel gɨpal okok, tap si tap tɨmel gep won ak nep mɨñ wög gep bin bɨ rek mɨdebal. \v 35 Mɨñ wög gep bɨ alap, nap ne karɨp ak per ma mɨdenɨgab; kɨsen bɨ ke nɨb alap mani yokɨl nop tauek, nap ned nɨb karɨp ne ak kɨrɨg gɨl, karɨp ke amɨl nap kɨsen nɨb ak nop mɨñ wög gɨnɨgab. Pen ñɨ alap nap karɨp sɨŋak kau ne per per nep mɨdenɨgab. \v 36 God Ñɨ ne nɨbep bin bɨ tauɨl, mɨñ mɨdebɨm ak wɨsɨb yokenɨgab ak, nɨbi mɨñ wög gölɨgɨpɨm ak pɨs nep kɨrɨg gɨl, mɨd tep yɨb gɨnɨgabɨm. \v 37 Nɨbep Ebraham tɨkek tɨkel tɨk dam dapɨl gɨl apek mɨdebɨm ak nɨpin ak pen mɨnɨm apin ak ma dɨl, yɨp ñag pak lɨnɨg gebɨm. \v 38 Yad Bapi eip mɨdɨl nɨpin rek nɨbep ag ñebin; pen nɨbi, nap nɨbi ak mɨnɨm agek nɨpɨm ar ak nep gebɨm,” agak. \p \v 39 Agek aglak, “Bapi cɨn me Ebraham,” aglak. \p Agelak, Jisas agak, “Nɨbi Ebraham ñɨ pai ne mɨdebkep rek, ne golɨgɨp rek gɨpkep. \v 40 Yad God mɨnɨm agɨp rek nɨŋɨl, mɨnɨm nɨŋɨd yɨb ak nɨbep ag ñɨbin ak pen yɨp ñag pak lɨnɨg gebɨm. Pen nɨbi gɨnɨg gebɨm nɨbak rek, Ebraham ne ma gak. \v 41 Nɨb ak, nap nɨbi gɨp rek, nɨbi ke nɨb aknɨb rek nep gɨpɨm,” agak. \p Nɨb agek aglak, “Cɨnop bin si dɨl ma tɨkpal; God nokɨm me Bapi cɨn yɨb,” aglak. \s1 Seten ñɨ pai ne \p \v 42 Nɨb agelak, Jisas pen agak, “‘God nokɨm me Bapi cɨn yɨb,’ apɨm ak pen God ne Nap nɨbi mɨdobkop, yad God nɨb apɨl, mɨñi sɨŋaul mɨdebin ak nɨŋɨl, yɨp mɨdmagɨl lɨpkep. Yad okok mɨdɨl, gos yad ke nɨŋɨl ma onek; God eip mɨdɨl, yɨp nɨŋebir ag yokek sɨŋaul onek. \v 43 Nɨb ak, mɨnɨm yad ak tari gɨnɨg nɨŋ tep ma gɨpɨm? Gɨpɨm nɨbak, cɨn ma nɨpɨn, agɨl, gɨpɨm. \v 44 Nɨbi nap nɨbi kɨjeki ñɨ pai ne mɨdebɨm ak me, nop tep gɨp ar ak nep gɨn, agɨl gos nɨpɨm. Ne ned wagɨn gɨl, bin bɨ okok kɨrop ñag pak lolɨgɨp rek, mɨñ ar ne nɨbak nɨg gɨl nep mɨdeb. Gos tep ognap, gos nɨŋɨd ognap ma nɨŋɨp yɨb; ne mɨnɨm nɨŋɨd ognap ma nɨŋɨp. Mɨnɨm esek ageb ak, mɨnɨm yɨb ne me ak. Ne per nep mɨnɨm esek ageb; tom agep wagɨn ak kɨjeki me ak. \v 45 Pen yad nɨbep mɨnɨm nɨŋɨd nep agebin ak me, nɨbi nɨŋɨl ma dɨpɨm. \v 46 Pen yad gebin ar ak nɨŋɨl, ar ak tap si tap tɨmel geban, agɨl, agnɨmɨb rek ma lɨp. Nɨb ak, yad mɨnɨm nɨŋɨd nep agebin ak nɨŋɨl, nɨbi tari gɨnɨg mɨnɨm yad ma nɨŋ debɨm? \v 47 Bin bɨ God eip mɨdebal okok, mɨnɨm ne ak nɨŋ dɨpal. Pen nɨbi nop eip ma mɨdebɨm rek, mɨnɨm ne ak ma nɨŋ dɨpɨm,” agak. \s1 Ebraham nop ma tɨk dowep ar ak, Yad Mɨdebin, agak \p \v 48 Juda bɨ kɨb okok Jisas nop aglak, “Nak bɨ Sameria nɨb, nep kɨjeki abaŋ ñagɨp, apɨn ak, nɨŋɨd apɨn aka?” aglak. \p \v 49 Agelak, Jisas agak, “Yɨp kɨjeki abaŋ ma ñagɨp. Yad Bapi yɨb ne ak agen ar ameb pen nɨbi yɨb yad ak agem sɨŋak eyaŋ ap yapeb. \v 50 Yɨb yad ke agen ar amnaŋ, agɨl gos ma nɨpin; pen God ne bin bɨ tari tari gɨpal nɨŋ tep gɨp ak, bin bɨ yɨb yad agel ar amnaŋ, agɨl gos nɨŋɨp. \v 51 Nɨbep nɨŋɨd agebin, bin bɨ an mɨnɨm yad ak nɨŋɨl, agebin rek gɨnɨgab ak, ne ma kɨmnɨgab; ne per nep per nep komɨŋ mɨdenɨgab,” agak. \p \v 52 Jisas nɨb agek, kɨri aglak, “Nak mɨnɨm ageban nɨbak nɨŋɨl nɨpɨn, nak kɨjeki abaŋ ñagɨp ageban. Ebraham abe, bɨ God mɨnɨm agep okok magɨlsek abe kɨmlak, pen nak tari gɨl ageban, ‘Bin bɨ an mɨnɨm yad ak nɨŋɨl, agebin rek gɨnɨgab ak, ne ma kɨmnɨgab; ne per nep per nep komɨŋ mɨdenɨgab,’ ageban? \v 53 Based cɨn Ebraham abe, bɨ God mɨnɨm agep okok magɨlsek abe kɨmlak rek, bɨ nɨb okok bɨ sɨkol, yad bɨ kɨb, agɨl gos nɨpan aka?” aglak. \p \v 54 Agelak, Jisas agak, “Yɨb yad ke agen ar ambkop, tap yokop rek lɨpkop. Pen Bɨ yɨb yad agek ar ameb bɨ nɨbak Bapi yad. Nɨbi bɨ nokɨm nɨbak nep, God cɨn, apɨm. \v 55 God cɨn, apɨm ak pen nop ma nɨpɨm; pen yad nop nɨpin. ‘Nop ma nɨpin,’ apnep, nɨbi mɨnɨm tom apɨm rek apnep. Nɨb ak, yad nop nɨpin ak me, mɨnɨm ne ageb rek nɨŋɨl gɨpin. \v 56 God bɨrarɨk nep nap Ebraham nop agɨl, yad Jisas mɨñi apɨl mɨdebin ñɨn aul nep agɨl, ‘Ñɨn kɨsen ak onɨgab,’ agak. Pen nap Ebraham God mɨnɨm agak ak nɨŋɨl, mɨnɨm nɨbak God nɨŋɨd agɨp, agɨl, mɨñ mɨñ gɨlɨg gɨ gos sek mɨdek; ñɨn nɨbak nɨŋɨl mɨñ mɨñ gak,” agak. \p \v 57 Jisas nɨb agek, Juda bɨ okok aglak, “Mɨ nak ñɨn juɨl omal adɨk gɨ dam aknɨb wajrem alaŋ (50) rek ma mɨdeban ak pen nak tari gɨl, Ebraham bɨrarɨk ped okok gak ak nɨŋnek, ageban?” aglak. \p \v 58 Agelak, Jisas kɨrop agak, “Nɨbep nɨŋɨd yɨb agebin, Ebraham nop ma tɨk dowep ar ak, Yad Mɨdebin,” agak. \p \v 59 Jisas nɨb agek, nop kab ju ñag pak lɨnɨg gelak ak pen ne God sobok gep karɨp mɨgan mɨdek ak sɨl gɨ lɨl söŋ amɨl amnak. \c 9 \s1 Bɨ alap tɨk dolak ñɨn ak nep udɨn kwoi gɨl mɨdek, Jisas gek udɨn ñɨl nɨŋak \p \v 1 Pen Jisas bɨ ne okok eip amlɨg gɨ nɨŋlak, bɨ tɨk dolak ñɨn ak nep udɨn kwoi gek udɨn magɨl ma nɨŋolɨgɨp bɨ alap mɨdek. \v 2 Jisas bɨ ne okok bɨ nɨbak nɨŋɨl Jisas nop aglak, “Mɨnɨm ag ñeb bɨ. Bɨ an tap si tap tɨmel gek, bɨ nɨbaul tɨk dolak ñɨn ak udɨn ne ak kwoi gek udɨn magɨl ma nɨŋeb? Ne ke aka nonɨm nap gerek gɨp?” aglak. \p \v 3 Agelak, Jisas agak, “Udɨn ne kwoi gɨl mɨdeb ak, ne ke aka nonɨm nap tap si tap tɨmel gerek ma gɨp. Pen udɨn ne kwoi gɨl mɨdeb ak, bin bɨ okok God ne Bɨ kɨlɨs aknɨb ke mɨdeb nɨŋ tep gɨlaŋ agɨl gɨp. \v 4 Mɨñi pɨb nab won aul, Bɨ yɨp ag yokek onek ak, wög nop ak gɨn. Kɨslɨm gɨnɨg geb nɨŋɨl cɨn wög gɨjɨn rek ma lɨnɨgab. \v 5 Yad lɨm dai ar wagɨn aul mɨdebin won aul, bin bɨ lɨm dai ar wagɨn aul mɨdebal okok melɨk kɨri ak yad mɨdebin,” agak. \p \v 6 Jisas mɨnɨm nɨbak agɨl, lɨm eyaŋ kɨñɨk ñagɨl, gek uleb lek, dɨl bɨ udɨn kwoi gɨ mɨdek ak nop udɨn magɨl ne sɨŋak lɨl, \v 7 agak, “Nak Siloam cöb sɨŋak amɨl, udɨn nak ak ñɨg lɨnɨmɨn,” agak. Nɨg gɨl ag yokek, am ñɨg lɨl, udɨn ne ak ñɨl nɨŋɨl, karɨp ne amnak. Siloam mɨnɨm wagɨn ak “Ag Yokek Amnak”. \p \v 8 Pen bin bɨ karɨp yakam ne eip jɨm ñɨl okok abe, ned ne tap asɨb golɨgɨp nɨŋölɨgɨpal bin bɨ okok abe aglak, “Bɨ aul, bɨ sɨŋak bɨsɨg mɨdlɨg gɨ, tap asɨb golɨgɨp ak rek lɨp,” aglak. \v 9 Agelak, ognap aglak, “Yau me, bɨ nɨbak nep,” aglak. Ognap pen aglak, “Mer. Bɨ nɨbak rek lɨp ak pen bɨ aul bɨ ke nɨb,” aglak. Nɨb agelak, bɨ nɨbak ne ke agak, “Yad me bɨ nɨbak,” agak. \v 10 Agek, nop aglak, “Udɨn nep ak titi gɨl komɨŋ lɨp?” aglak. \v 11 Agelak agak, “Bɨ Jisas apal ak, lɨm eyaŋ kɨñɨk ñagɨl, gek uleb lek, dɨl udɨn magɨl yɨp ak lɨl agɨp, ‘Siloam cöb amɨl, udɨn nak ak ñɨg lɨnɨmɨn,’ agek, am udɨn yad ak ñɨg lɨl, dai udɨn ñɨl nɨpin,” agak. \v 12 Agek aglak, “Bɨ nɨbak mɨñi mɨdeb akal?” aglak. Agelak agak, “Adi ma nɨpin,” agak. \s1 Bɨ Perisi okok, “Bɨ udɨn kwoi gɨ mɨdosɨp ak titi gɨl komɨŋ lɨp?” aglak \p \v 13-14 Pen Jisas gek udɨn ñɨl nɨŋak bɨ nɨbak, Juda kai God nop sobok gep ñɨn kɨri ak nɨg gak ak me, bin bɨ ognap bɨ nɨbak nop dam bɨ Perisi mɨdelak sɨŋak dolak. \v 15 Bɨ Perisi bɨ nɨbak nop aglak, “Nak titi gɨl udɨn ñɨl nɨpan?” aglak. Agelak agak, “Jisas lɨm uleb alap dɨl, udɨn yad ak lek, yad am udɨn yad ak ñɨg lɨl, mɨñi udɨn ñɨl nɨpin,” agak. \p \v 16 Nɨb agek, bɨ Perisi ognap aglak, “God nop sobok gep ñɨn ak nɨb gɨp rek, ne God nop sobok gep ñɨn lo ar ak tɨb juɨp. Nɨb ak, cɨn nɨpɨn, God nop ag yokek ma owɨp,” aglak. Nɨb agelak, bɨ kɨri ognap pen aglak, “Bɨ tap si tap tɨmel gep alap mɨdobkop, ne titi gɨl tap ma gep nɨbak gɨpkop?” aglak. Nɨb agɨl kɨri ke nep asɨk ke ke lɨlak. \v 17 Bɨ Perisi okok, bɨ nɨbak nop kauyaŋ ag nɨŋɨl aglak, “‘Bɨ udɨn yɨp gek udɨn ñɨl nɨpin,’ apan ak, nak bɨ nɨbak bɨ tari, agɨl gos nɨpan?” aglak. Agelak agak, “Yad nɨpin ne bɨ God mɨnɨm agep bɨ alap,” agak. \p \v 18 Pen Juda bɨ kɨb okok, bɨ udɨn kwoi gak komɨŋ lak mɨnɨm ne ak ma dɨl, nonɨm nap ne cɨnop onɨmir, agel, ber mal aperek, \v 19 aglak, “Ñɨ aul ñɨ nɨri aka?” aglak. Agelak agrek, “Yau, ñɨ ak ñɨ cɨr,” agrek. Agerek aglak, “Nɨri nop udɨn kwoi sek tɨk dorek aka?” aglak. Agelak agrek, “Yau, nop udɨn kwoi sek tɨk dorok,” agrek. Nɨb agerek aglak, “Nɨb ak, mɨñi titi gɨl udɨn ñɨl nɨŋeb?” aglak. \p \v 20-23 Agelak, kɨri ber pen bɨr nɨŋrek, Juda bɨ kɨb nɨb okok ned mɨnɨm kɨlɨs ar alap agɨl aglak, “Bin bɨ an an Jisas ne Krais ak agɨl mɨseŋ agnɨgal okok, Juda mogɨm gep karɨp nɨbak kauyaŋ ma onɨgal,” aglak. Mɨnɨm aglak nɨbak bɨr nɨŋɨl me, pɨrɨkɨl, agrek, “Ñɨ ak, ñɨ cɨr mɨdeb ak, nɨpɨr; ñɨ cɨr nɨbak udɨn kwoi sek tɨk dorok ak abe nɨpɨr; pen mɨñi titi gɨl udɨn ñɨl nɨŋeb ak ma nɨpɨr; bɨ an ne gek udɨn ñɨl nɨŋeb ak abe cɨr ma nɨpɨr. Pen ne ñɨ sɨkol mer; nop ke ag nɨŋenɨgabɨm ak, ne ke agnɨgab,” agrek. \p \v 24 Nɨb agerek, bɨ kɨb okok bɨ nɨbak nop kauyaŋ sɨk agel apek aglak, “Nep komɨŋ lɨp nɨbak, God udɨn yɨrɨk ne ar ak mɨnɨm nɨŋɨd nep agan. Cɨn nɨpɨn, bɨ agesɨn ak, bɨ nɨbak bɨ tap si tap tɨmel gep bɨ alap,” aglak. \p \v 25 Nɨb agelak, bɨ nɨbak pen agak, “Ne bɨ tap si tap tɨmel gep bɨ alap aka mer, yad ma nɨpin. Yad tap nokɨm alap nep nɨpin. Ned udɨn kwoi gɨ mɨdenek pen mɨñi udɨn ñɨl nɨpin,” agak. \p \v 26 Agek aglak, “Nep titi gɨl gosɨp, udɨn ñɨl nɨpan?” aglak. \p \v 27 Agelak agak, “Yad nɨbep mɨdarɨk nep ag ñɨbin ak pen nɨbi mɨnɨm yɨp ak ma dɨpɨm. Tari gɨnɨg mɨnɨm mɨdarɨk nep agesin mɨnɨm ak kauyaŋ agan, agɨl agebɨm? Nɨbi ke ak rek nep bɨ ne alap mɨdon, agɨl, ag nɨŋebɨm aka?” agak. \p \v 28 Nɨb agek, nop mɨlɨk kal nɨŋɨl, nop mɨnɨm tɨmel agɨl aglak, “Cɨn Mosɨs bɨ ne me, pen nak bɨ yokop ak bɨ ne alap! \v 29 God Mosɨs nop mɨnɨm ag ñek agolɨgɨp ak nɨpɨn, pen bɨ aul akal nɨb owɨp ak ma nɨpɨn!” aglak. \p \v 30 Agelak bɨ nɨbak ne pen agak, “Ake! Bɨ ognɨl! Ne udɨn yɨp ak gek komɨŋ lɨp, pen ne akal nɨb ak nɨbi ma nɨpɨm e! \v 31 Pen cɨn nɨpɨn, bin bɨ tap si tap tɨmel gɨlɨg gɨ, God nop sobok genɨmel ak, ne mɨnɨm kɨrop ma dɨnɨgab; bin bɨ God nop nɨŋ dɨl, ne mɨnɨm ageb rek gɨlɨg gɨ, nop sobok genɨmel ak, ne mɨnɨm kɨrop nɨŋnɨgab. \v 32 Lɨm dai gɨ lak ñɨn ak tɨkɨl, mɨd dap mɨñi mɨdobɨn ñɨn aul, bin bɨ udɨn kwoi sek tɨk dolak alap gek udɨn ma ñɨl nɨŋak. \v 33 Bɨ nɨbak God ag yokek ma opkop, ne tap alap gɨnɨmɨŋ rek ma lɨpkop,” agak. \p \v 34 Nɨb agek, kɨri pen aglak, “Nanɨm nap nep tɨk dorek ñɨn ak, bɨ tap si tap tɨmel gep ak tɨk dorek, pen nak cɨnop mɨnɨm ag ñɨnɨg geban ar? Nɨb agɨl, Juda mogɨm gep karɨp aul kauyaŋ ma onɨgan,” agɨl, nop dɨ neb neb gɨ dam mɨs eyaŋ yoklak. \s1 Bin bɨ Jisas nop ma nɨŋ dɨpal okok, udɨn kwoi rek mɨdebal \p \v 35 Pen bɨ nɨbak nop dɨ mɨs yoklak, Jisas mɨnɨm nɨbak nɨŋɨl, am nop pɨyo nɨŋɨl agak, “Nak Bɨ Ñɨ ne nop nɨŋ dɨpan aka?” agak. \p \v 36 Agek agak, “Bɨ Ñɨ ne bɨ an? Bɨ nɨbak me ak, agek, yad nop nɨŋ dɨnɨm,” agak. \p \v 37 Nɨb agek, Jisas agak, “Bɨ nɨbak mɨdarɨk nep nɨpan. Me nak eip mɨnɨm ag mɨdobɨr aul,” agak. \p \v 38 Nɨb agek, bɨ nɨbak Jisas mɨdek wagɨn sɨŋak kogɨm yɨmɨl agak, “Bɨ Kɨb! Yad nep nɨŋ debin,” agak. \v 39 Agek, Jisas agak, “Yad lɨm dai wagɨn aul opin ak, bin bɨ lɨm dai ar wagɨn aul mɨdebal okok kɨrop nonɨm lɨnɨg opin. Bin bɨ udɨn kwoi gɨp okok melɨk sɨŋak apɨl nɨŋnɨgal; pen bin bɨ, cɨn bɨr nɨŋ tep gɨpɨn ag gos nɨpal bin bɨ okok, kɨri melɨk kɨrɨg gɨl, kɨslɨm eyaŋ amɨl, ma nɨŋnɨgal. \p \v 40 Nɨb agek, bɨ Perisi ulep nɨb sɨŋak mɨdelak ognap, mɨnɨm nɨbak nɨŋɨl aglak, “Nɨb ageban ak, cɨn abe udɨn kwoi gɨp, agɨl, ageban ar?” aglak. \p \v 41 Agelak, Jisas kɨrop agak, “Nɨbi udɨn kwoi mɨdebkep rek, tap si tap tɨmel gɨpɨm ak mɨnɨm kɨb ma dɨpkep; pen nɨŋ tep gɨpɨn, apɨm ak me, nɨbi gac sek mɨdɨl mɨnɨm kɨb dɨnɨgabɨm,” agak. \c 10 \s1 Kaj Sipsip Mɨkep Bɨ Tep ak \p \v 1 Jisas mɨnɨm alap sɨd tɨkɨl agak, “Yad nɨbep nɨŋɨd yɨb agebin, kaj sipsip mɨdebal wari mɨgan ak amnɨg, kɨjoŋ wagɨn yɨpɨd gɨl mɨgan ak mɨdek nɨŋlɨg gɨ, yokop tam sɨŋak talak gɨl amnɨgal okok, kɨri tap si dep bin bɨ. \fig caption|alt="good shephered" src="ABS-035.tif" size="col" ref="10:1-18" \fig* \v 2 Bɨ sipsip mɨkep ak, yokop tam ak talak gɨl ma amnɨgab; kɨjoŋ wagɨn yɨpɨd gɨl mɨgan ak nep amɨl, wari karɨp mɨgan eyaŋ amnɨgab. \p \v 3 “Pen bɨ sipsip mɨkep ak amjakek, bɨ kɨjoŋ wagɨn kod mɨdeb ak nop nɨŋ tep gɨnɨgab rek, kɨjoŋ ak yɨknɨgab. Pen sipsip okok ak rek nep, bɨ nɨbak meg mɨgan nop ak nɨŋnɨgal rek, sipsip ne ke okok yɨb ñɨlɨg gɨ poŋɨd söŋ amnɨgab. \v 4 Sipsip ne poŋɨd söŋ amɨl, ne ned gek nɨŋlɨg gɨ, kɨri meg mɨgan ne ak nɨŋnɨgal rek, nop kɨsen gɨnɨgal. \v 5 Pen bɨ poñɨŋ nɨb alap ap agek, nop kɨsen ma gɨnɨgal; meg mɨgan ne ma nɨŋnɨgal rek, pɨrɨk amnɨgal,” agak. \v 6 Jisas nɨbgɨl mɨnɨm sɨd tɨkɨl agak pen mɨnɨm ageb ar ak agɨl ma tɨk nɨŋlak. \s1 Jisas ne Sipsip Mɨkep Bɨ Tep ak \p \v 7 Jisas mɨnɨm ma tɨk nɨŋlak rek, ne kauyaŋ agak, “Yad nɨbep nɨŋɨd yɨb agebin, yad ke sipsip okok kɨjoŋ tam ameb mɨdebin. \fig caption|alt="sheep in sheepfold with shepherd" src="LB00014B.TIF" size="col" ref="10:7-10" \fig* \v 8 Pen, ‘Cɨn kaj sipsip mɨkep bɨ,’ agɨl, ned olak bɨ okok, kɨri magɨlsek tap si dep bɨ mɨdelɨgɨpal. Sipsip okok mɨnɨm kɨrop ak ma nɨŋelɨgɨpal. \v 9 Pen yad ke sipsip okok kɨjoŋ tam ameb rek mɨdebin. Bin bɨ yɨp apɨl wari karɨp mɨgan amnɨgal okok, komɨŋ nep mɨdenɨgal. Kɨjoŋ tam amɨl apɨl gɨlɨg gɨ, tap kas kas ñɨŋnɨgal. \v 10 Bɨ si dep okok, tap si dɨnɨg, cɨp ñag pak lɨnɨg, gɨ tɨmel gɨnɨg nep opal. Pen yad opin ak, nɨbep gen, nɨbi komɨŋ per mɨdep won nɨbak dɨl, komɨŋ mɨd tep gep ar ak nep mɨdem amnaŋ, agɨl, opin. \p \v 11 “Yad Sipsip Mɨkep Bɨ Tep. Sipsip Mɨkep Bɨ Tep ak kaj sipsip okok nen kɨmnɨgab. \v 12 Bɨ sɨŋak mani dɨnɨg kaj sipsip kod mɨdenɨgab ak, bɨ kaj sipsip mɨkep yɨpɨd gɨl mer; sipsip okok sipsip ne mer ak me, kain sapeb okok apenɨgal ak nɨŋɨl pɨrɨk gɨ amnɨgab. Nɨb ak me, kain sapeb nɨb okok sipsip okok kɨrop yɨk gɨ dam ke tɨgoŋ tɨgoŋ yoknɨgal. \v 13 Bɨ nɨbak mani dɨnɨg kaj sipsip kod mɨdɨl, sipsip okok kɨrop gos ma nɨŋnɨgab ak me, pɨrɨk gɨ amnɨgab. \p \v 14-15 “Yad Sipsip Mɨkep Bɨ Tep. Bapi cɨr apɨl pen pen nɨŋ tep gɨpɨr rek, yad sipsip okok eip pen pen nɨŋ tep gɨpɨn. Nɨb ak, yad kɨrop nen agɨl kɨmnɨgain. \v 16 Sipsip wari karɨp mɨgan aul mɨdebal nep mer, sipsip ognap sek mɨdebal. Sipsip nɨb okok ak rek nep dɨnɨgain. Kɨri ak rek nep mɨnɨm yad ak nɨŋnɨgal. Sipsip karɨp mɨgan nokɨm alap mogɨm gɨ mɨdɨl, bɨ mɨkep kɨri nokɨm alap nep mɨdɨl gɨnɨgab. \p \v 17 “Yad nɨbep nen agɨl kɨmɨl warɨknɨgain rek, Bapi yɨp mɨdmagɨl lɨp. \v 18 Bin bɨ ognap gos kɨri nɨŋɨl gel ma kɨmnɨgain; pen yad gos yad ke nɨŋɨl kɨmnɨgain. Yad ke kɨmnɨm, agɨl, kɨmnɨgain; yad ke warɨknɨm, agɨl, warɨknɨgain. Nɨb ak, Bapi yad, nak aknɨb gɨnɨmɨn, agɨp mɨnɨm ne ak dɨl, agɨp rek nep gɨnɨgain,” agak. \p \v 19 Jisas mɨnɨm nɨbak agek, Juda kai kauyaŋ asɨk pɨs ak ke, pɨs ak ke lɨl, \v 20 ognap aglak, “Ne kɨjeki abaŋ ñagek, mɨnɨm tom ageb ak, tari gɨnɨg mɨnɨm ne ak nɨŋebɨm?” aglak. \p \v 21 Nɨb agelak, ognap pen aglak, “Ne kɨjeki abaŋ ñapkop ak, nɨb ag rep ma gɨpkop. Pen kɨjeki abaŋ ñagek, titi gɨl bin bɨ udɨn kwoi gɨ mɨdelak okok gek kauyaŋ udɨn ñɨl nɨplap?” aglak. \p \v 22 Pen kɨsen Juda bin bɨ, God sobok gep karɨp sɨŋ tep mɨdeb ak mɨñ mɨñ gep ñɨn kɨb ak mɨñi, agɨl, Jerusalem am mogɨm gɨlak. Pen ñɨn kɨb nɨbak, karɨp yɨgen ñɨn ak me, \v 23 Jisas ne God sobok gep karɨp söŋ ar “Solomon Karɨp Badak” apal sɨŋak tagek nɨŋlɨg gɨ, \v 24 Juda bin bɨ okok Jisas mɨdek sɨŋak apɨl aglak, “Cɨnop gek per nep ma kod mɨdojɨn; nak Krais ak mɨdenɨmɨn ak, mɨseŋ agek nɨŋɨn,” aglak. \p \v 25 Agelak, Jisas pen agak, “Yad nɨbep bɨr ag ñɨbin ak pen mɨnɨm yad ak mɨnɨm nɨŋɨd, agɨl, ma nɨŋ dɨpek. Bapi yad kɨlɨs ne dɨl tap ma gep okok gɨpin ak nɨŋɨl, mɨnɨm yad ak mɨnɨm nɨŋɨd ageb, agɨl, nɨŋ dɨpkep. \v 26 Pen sipsip yad ma mɨdebɨm rek, mɨnɨm yad ak mɨnɨm nɨŋɨd, agɨl, ma nɨŋ dɨpɨm. \v 27 Sipsip yad okok mɨnɨm yad agebin ak nɨpal; yad kɨrop nɨpin nɨŋɨl kɨri yɨp kɨsen gɨpal. \v 28 Sipsip yɨp kɨsen gɨpal okok, kɨrop komɨŋ per mɨdep won ak ñɨbin ak me, kɨri ma kɨmnɨgal. Ñɨnmagɨl ar yad mɨdebal rek, bin bɨ ognap apɨl kɨrop tɨg sak dad amnɨmel rek ma lɨp. \v 29 Bapi yad kɨrop dɨ yɨp ñɨb ak, ne Bɨ kɨlɨs aknɨb ke yɨb mɨdeb ak me. Ñɨnmagɨl ar ne mɨdebal rek, bin bɨ ognap apɨl kɨrop tɨg sak dad amnɨmel rek ma lɨp. \v 30 Bapi ke, yad ke, mer; cɨr apɨl nokɨm yɨb mɨdobɨr,” agak. \p \v 31 Jisas nɨb agek, Juda kai nop kauyaŋ kab ju paknɨg gelak. \v 32 Nɨg gelak, Jisas kɨrop pen agak, “Bapi yɨp agek, nɨbi mɨdebek nɨŋɨl tap tep ke ke koŋai nep gɨnek. Pen tap tep gɨnek nɨb okok, ar akal gɨ tɨmel gɨnek nɨŋɨl yɨp ñag pak lɨnɨg gebɨm?” agak. \p \v 33 Agek aglak, “Tap tep ar nɨb okok nɨŋɨl, nep ñag pak lɨnɨg ma gobɨn; nak bɨ yɨb pen, yad God rek mɨdebin, agɨl, God yɨb ne tau dap yap lɨpan ak me, nep ñag pak lɨnɨg gobɨn,” aglak. \p \v 34 Nɨb agelak, Jisas pen agak, “Lo nɨbi ke dai alap ñu kɨl tɨkɨl aglak, ‘God ne agak, “Nɨbi ke god rek mɨdebɨm,” agak,’ aglak. \v 35 God Mɨnɨm ak mɨnɨm alap esek ma agnɨgab; per nep per nep nɨŋɨd nep mɨdenɨgab. God ne bin bɨ yokop okok mɨnɨm agesin nɨbaul ñɨl, ‘Nɨbi god rek mɨdebɨm,’ agak. \v 36 Pen yad, yad lɨm dai wagɨn aul opin ak, Bapi yɨp wög ne ag lɨl ag yokek opin. Pen yad God Ñɨ ne mɨdebin agnek mɨnɨm nɨbak nɨŋɨl, nɨbi tari gɨnɨg, God yɨb ne tau dap yap lɨp, agɨl, yɨp ñag pak lɨnɨg gebɨm? \v 37 Yad God wög ne genɨgabin ak, mɨnɨm yad nɨŋ dɨnɨmɨb. Mer ak, mer. \v 38 Pen mɨnɨm yad ma nɨŋ dɨpɨn, agnɨgabɨm ak, yad tap ma gep rek gɨpin okok nɨŋɨl, nɨŋ dɨnɨmɨb. Nɨbi nɨg gɨl nɨŋ dɨl me, yad Bapi eip mɨdebin Bapi yad eip mɨdeb ak nɨŋnɨgabɨm,” agak. \p \v 39 Jisas nop kauyaŋ dɨ cɨcɨ lɨn aglak ak pen ne kapkap sɨl gɨ lɨl amnak. \v 40 Jisas nɨg sɨl gɨ amɨl, kauyaŋ ñɨg Jodan juɨl pɨs kɨdadaŋ amɨl, Jon ned mɨdɨl bin bɨ ñɨg pak ñolɨgɨp karɨp lɨm tɨgoŋ okok am mɨdek. \v 41 Bin bɨ koŋai nep mɨdek sɨŋak apɨl aglak, “Jon ne tap ma gep rek ognap ma golɨgɨp, pen ne bɨ aul nop agɨl, mɨnɨm tari tari agolɨgɨp ak, magɨlsek mɨnɨm nɨŋɨd nep agolɨgɨp,” aglak. \v 42 Nɨb agɨl, bin bɨ mɨgan nɨbak mɨdelak okok koŋai nep Jisas nop nɨŋ dɨlak. \c 11 \s1 Lasaras kɨmak \p \v 1 Karɨp tɨrɨg tɨroŋ Betani nɨb bɨ alap tap gak; yɨb ne ak Lasaras. Bɨ nɨbak, nɨnai ne omal mɨdölɨgɨpir; alap Maria, alap Mata. \v 2 Maria me, Jisas nop tob kɨd ne ak wel soŋ gɨ ñɨl, kɨmkas ne dɨ lɨg gɨ yokak bin nɨbak. Nɨmam ne Lasaras tap gak. \v 3 Lasaras nɨnai mal Jisas nop mɨnɨm pɨŋɨl yokɨl agrek, “Bɨ Kɨb! Bɨ mɨdmagɨl nak ak tap gɨp,” agrek. \p \v 4 Pen Jisas mɨnɨm ag yokrek nɨbak nɨŋɨl agak, “Ne tap gɨp pen pɨs nep ma kɨmnɨgab. Pen God ne ke nɨŋɨp rek, ne kɨlɨs ke ne gek, bin bɨ okok God yɨb ne ak abe, God Ñɨ yɨb ne ak abe agel ar amnɨgab, agɨl, gak,” agak. \p \v 5 Jisas ne Mata, nɨnai ne Maria, nɨmam nɨri Lasaras kɨrop yakam mɨdmagɨl lolɨgɨp. \v 6 Pen Lasaras tap gak mɨnɨm nɨbak nɨŋɨl, Jisas nop nɨŋnɨg kasek ma amnak; karɨp lɨm mɨdek sɨŋak ñɨn omal sek mɨdek. \v 7 Ñɨn omal yapek, bɨ ne okok kɨrop agak, “Karɨp lɨm Judia adɨk gɨ amnɨn,” agak. \v 8 Nɨb agek, bɨ ne okok aglak, “Mɨnɨm ag ñeb bɨ. Tol won ak nep, bɨ Juda okok nep kab ju paknɨg gelak ak pen nak kauyaŋ karɨp lɨm nɨbak adɨk gɨ amnɨg geban aka?” aglak. \p \v 9 Agelak, Jisas agak, “Nɨbi nɨpɨm, ñɨn nokɨm alap, aua aknɨb umɨgan alaŋ nep mɨdeb. Bin bɨ melɨk sek ajenɨgal okok, lɨm dai melɨk nɨbak melɨk ñek, tap ognap kɨrop lɨ dɨl amek ma ap yap paknɨgal. \v 10 Pen bin bɨ kɨslɨm eyaŋ ajenɨgal okok, melɨk kɨri ma mɨdek, tap ognap kɨrop lɨ dɨl amek ap yap paknɨgal,” agak. \p \v 11 Jisas nɨb agɨl, mɨnɨm alap sek kɨrop agɨl agak, “Bɨ nɨŋeb cɨn Lasaras wɨsɨn kɨneb; pen yad amɨl nop agen warɨk onɨgab,” agak. \p \v 12 Agek, bɨ ne okok pen aglak, “Bɨ Kɨb. Ne wɨsɨn kɨneb, apan rek, komɨŋ lɨnɨgab,” aglak. \v 13 Jisas ne Lasaras bɨr kɨmɨb ak nɨŋɨl, “Lasaras wɨsɨn kɨneb,” agak. Pen bɨ ne okok Jisas mɨnɨm ne nɨŋɨl, Lasaras yokop wɨsɨn kɨneb, agɨl gos nɨŋlak. \v 14 Bɨ ne okok ma nɨŋep ar mɨdelak nɨŋɨl Jisas kɨrop mɨseŋ agɨl agak, “Lasaras bɨr kɨmɨb. \v 15 Pen yad Lasaras eip ma mɨdenek kɨmɨb ak, nɨbep nen agɨl mɨñ mɨñ gɨpin. Nɨb gɨp ak me, nɨbi mɨnɨm yad nɨŋ dɨnɨmɨb rek lɨp. Pen Lasaras mɨdeb sɨŋak amnɨn,” agak. \p \v 16 Agek, Tomas Didimas ne Jisas bɨ ne ognap okok kɨrop agak, “Cɨn magɨlsek mɨnɨm ag ñeb bɨ cɨn eip karɨp lɨm Judia amon, nop ñag pak lɨl, cɨnop abe ñag pak lɨnɨmel,” agak. \s1 Jisas Mata Maria air mal kɨrop mɨnɨm agak \p \v 17 Pen kɨri karɨp tɨrɨg tɨroŋ Betani amjakelak, bin bɨ okok Jisas nop aglak, “Lasaras kɨmak tɨgel gɨnok, ñɨn omal omal padɨkɨp,” aglak. \v 18 Pen karɨp tɨrɨg tɨroŋ Betani nɨbak, Jerusalem maŋ sɨŋak, kilomita aknɨb omal nokɨm rek nep mɨdolɨgɨp rek me, \v 19 Lasaras kɨmek, Juda bin bɨ koŋai nep apɨl, Mata Maria air mal yɨmɨg nɨŋɨl sɨl magɨl ag mɨdelak. \v 20 Pen Jisas apeb, agel, Mata nɨŋɨl, nɨnai Maria nop karɨp ak kɨrɨg gɨl, am Jisas nop nɨŋnɨg amnak. \v 21 Mata ne am Jisas nop nɨŋɨl agak, “Bɨ Kɨb. Nak aul mɨdebnap, mam yad Lasaras ma kɨmbkop. \v 22 Pen yad nɨpin, mɨñi nak God nop tap tari ag nɨŋenɨgan ak, agnɨgan rek gɨnɨgab,” agak. \p \v 23 Agek, Jisas agak, “Namam kauyaŋ warɨknɨgab,” agak. \v 24 Agek, Mata agak, “Yad nɨpin mɨnɨm kɨb agep ñɨn ak warɨknɨgab,” agak. \v 25 Agek, Jisas agak, “Yad ke gen bin bɨ warɨknɨgal; yad ke gen bin bɨ komɨŋ mɨdenɨgal. Bin bɨ yɨp nɨŋ dɨl kɨmnɨgal okok, komɨŋ mɨdenɨgal. \v 26 Bin bɨ komɨŋ mɨdɨl yɨp nɨŋ dɨnɨgal okok, ma kɨmnɨgal; per nep per nep komɨŋ mɨdenɨgal. Mɨnɨm agebin nɨbaul nɨŋ dɨpan aka mer?” agak. \p \v 27 Jisas nɨb agek, Mata agak, “Bɨ Kɨb. Yaue, yad nɨŋ dɨpin, nak me Krais ak, God Ñɨ ne lɨm wagɨn aul onɨgab, agölɨgɨpal ak nep,” agak. \p \v 28 Mata mɨnɨm nɨbak agɨl, karɨp adɨk gɨ amɨl, nɨnai ne Maria nop tɨmɨd wagɨn okok mɨmɨg tɨkɨl agak, “Mɨnɨm ag ñeb bɨ bɨr owɨp; nep akal agɨl ag nɨŋeb,” agak. \v 29 Maria mɨnɨm nɨbak nɨŋɨl kasek warɨkɨl, Jisas nop nɨŋnɨg amnak. \v 30 Pen Jisas karɨp tɨrɨg tɨroŋ Betani bɨr ma owak; Mata nop nɨŋak mɨgan nɨb sɨŋak nep mɨdek. \v 31 Maria ne nɨg kasek amek, Juda bin bɨ nop eip karɨp mɨgan mɨdelak okok ag nɨŋlak e, cɨp tɨgel adaŋ sɨl agnɨg ameb, agɨl, amek nɨŋlɨg gɨ sain amnɨlak. \p \v 32 Maria am Jisas nop nɨŋɨl, mɨdek tob wagɨn sɨŋak mapɨk yɨmɨl agak, “Bɨ Kɨb, nak sɨŋaul mɨdebnap, mam yad ma kɨmbkop!” agak. \p \v 33 Pen Maria abe, Juda bin bɨ ne eip olak okok abe sɨl agelak ak nɨŋɨl, Jisas gos cɨbur mɨdmagɨl ne mapɨn kɨb yɨb gak. \v 34 Nɨb gek, Jisas agak, “Nop tɨgel gɨpɨm akal?” agak. \p Agek aglak, “Apek am nɨŋɨn,” aglak. \p \v 35 Jisas udɨn ñɨg yowak. \v 36 Jisas udɨn ñɨg yapek ak nɨŋɨl, Juda bin bɨ okok nɨŋɨl aglak, “Nɨŋɨm! Lasaras nop mɨdmagɨl yɨb lɨp!” aglak. \p \v 37 Ognap pen aglak, “Ne bɨ udɨn kwoi gak ak nop gek udɨn ñɨl nɨŋak rek, tari gɨnɨg tap bɨ nɨbaul nop gak ak gek komɨŋ ma lak?” aglak. \s1 Jisas Lasaras nop gek, warɨkak \p \v 38 Pen Jisas kauyaŋ gos cɨbur mɨdmagɨl ne mapɨn kɨb yɨb nɨŋɨl, Lasaras nop tɨgel gɨlak mɨgan ak amjakak. Cɨp tɨgel gɨlak nɨbak, kab mɨgan alap tɨgel gɨlak; pen kab kɨb alap dɨ kɨjoŋ pɨlɨŋ gel mɨdek. \fig caption|alt="rolling stone from Lazarus' tomb" src="CN01768B.TIF" size="col" ref="11:38-44" \fig* \v 39 Pen Jisas bɨ okok agak, “Kab ak dɨ yokɨm,” agak. \p Jisas nɨb agek, bɨ Lasaras kɨmak nɨbak nɨnai ne Mata agak, “Bɨ Kɨb, cɨp ak kɨmek tɨgel gɨnok, ñɨn omal omal padɨkɨp ak, ki tɨmel yɨb onɨgab,” agak. \p \v 40 Agek, Jisas pen agak, “Nep tari agesin? Nep apin, ‘Yɨp nɨŋ dɨ mɨdɨl me, God kɨlɨs ne ke nɨŋnɨgan,’ apin,” agak. \p \v 41 Nɨb agek, kab ak dɨ yokel, Jisas kɨlan gɨ nɨŋɨl agak, “Bapi, yad nep ag nɨŋen yɨp nɨpan ak, nep tep agebin. \v 42 Yad nep ag nɨŋen yɨp per nɨpan ak bɨr nɨpin ak pen mɨnɨm agebin nɨbaul, bin bɨ sɨŋaul warɨk mɨdebal okok, nak nep yɨp ag yokek onek ak kɨri nɨŋ dɨnɨmel, agɨl, agebin,” agak. \p \v 43 Jisas nɨb agɨl, meg mɨgan dap ranɨl agak, “Lasaras, nak mɨs aul owan e!” agak. \v 44 Agek, walɨj ñɨn tob nop kom kam sɨlokɨl, nabɨc meg mɨgan walɨj kom kam gɨl, dam tɨgel gɨlak walɨj okok, nɨg gɨl mɨdek nɨŋlɨg gɨ, cɨp se par ak warɨkɨl walɨj sek kom kam gɨl mɨs owak. Apek, Jisas bɨ okok kɨrop agak, “Walɨj nop kom sɨlokpɨm okok wɨsɨb yokem amnaŋ,” agak. Agek, agak rek gɨlak. \s1 Jisas nop ñag pak lɨn, agɨl gos ak nɨŋlak \r (Mat 26:1-5; Mak 14:1-2; Luk 22:1-2) \p \v 45 Juda bin bɨ Maria nop nɨŋnɨg olak nɨb okok, Jisas Lasaras nop gek warɨkak ak nɨŋɨl, bin bɨ koŋai nep Jisas ne Krais ak, agɨl, nop nɨŋ dɨlak. \v 46 Pen ognap adɨk gɨ bɨ Perisi mɨdelak sɨŋak amɨl, Jisas gak nɨbak kɨrop ag ñɨlak. \v 47 Ag ñelak, bɨ Perisi okok abe, bɨ God nop tap sobok gep bɨ kɨb okok abe, kɨri Juda Kansol mɨnɨm tɨg asɨk lölɨgɨpal bɨ kɨb okok kɨrop sɨk agel, am mogɨm gelak, kɨrop aglak, “Bɨ nɨbak tap ma gep koŋai nep geb ak, cɨn tari gɨn? \v 48 Cɨn nɨŋɨl kɨrɨg gon, ne ar nɨbak nep gek amek, bin bɨ magɨlsek nop nɨŋ dɨl, kiŋ kɨb cɨn, agenɨgal ak, Rom bɨ kɨb okok apɨl, God sobok gep karɨp cɨn ak gɨ tɨmel gɨl, cɨnop Juda bin bɨ gɨ tɨmel gɨl, gɨnɨgal,” aglak. \p \v 49 Pen mɨ nɨbak nep, bɨ alap nop ag lel, ne bɨ God nop tap sobok gep bɨ kɨb yɨb ak mɨdek. Bɨ nɨbak yɨb ne Kaiapas. Ne mogɨm gelak nab ak mɨnɨm agɨl agak, “Nɨbep gos ma lɨp. \v 50 Yad nɨbep agebin, bɨ nokɨm alap kɨmek cɨn magɨlsek komɨŋ amnɨgabɨn ak tep; cɨn magɨlsek kɨmnɨgabɨn ak tɨmel,” agak. \p \v 51 Kaiapas ne mɨnɨm agak nɨbak, ne ke ma agak; ne bɨ God nop tap sobok gep bɨ kɨb yɨb mɨ nɨbak mɨdek rek, ne tap tari tari kɨsen gɨnɨgab okok gos nɨŋɨl, Jisas ne Juda bin bɨ okok kɨrop nen agɨl kɨmnɨgab, agɨl, mɨnɨm nɨbak agak. \v 52 Pen Juda kai kɨrop nep mer; bin bɨ God ñɨ pai ne dɨnɨg geb okok magɨlsek dɨ jɨm ñɨl lek, wagɨn ne nokɨm yɨb mɨdenɨgal, agɨl, kɨmnɨgab, agak. \p \v 53 Nɨb ak, ñɨn nɨbak wagɨn gɨl, Juda bɨ kɨb nɨb okok Jisas nop titi gɨl ñag pak lɨn, agɨl, per nep mɨnɨm nɨbak nep ag amɨl apɨl gɨ mɨdelak. \p \v 54 Juda bɨ kɨb okok Jisas nop ñag pak lɨnɨg gelak ak nɨŋɨl, Jisas ne karɨp lɨm kɨri Judia nab sɨŋak mɨseŋ ma tagolɨgɨp; ne bɨ ne okok eip karɨp lɨm Judia sɨŋak ju am Epraim taun amjakɨl, mɨñ mab kab nep mɨdolɨgɨp gol sɨŋak mɨdelɨgɨpal. \p \v 55 Pen Juda kai Pasopa ñɨn kɨb kɨri ak ulep ulep gek nɨŋɨl, bin bɨ koŋai nep karɨp lɨm kɨri ke okok kɨrɨg gɨl, cɨn God udɨn yɨrɨk bin bɨ tɨd tep mɨdɨl, Pasopa tap ñɨŋɨn, agɨl, wög ar kɨri bɨrarɨk okok gölɨgɨpal rek gɨnɨg Jerusalem amnɨlak. \v 56 Kɨri Jerusalem apjakɨl, Jisas nop pɨyo nɨŋ mɨdelak. Kɨri amɨl God sobok gep karɨp ñɨlɨk mɨgan ak mɨdɨl, Jisas akal, agɨl, pen ag nɨŋ pen ag nɨŋ gɨl aglak, “Nɨbi tari gos nɨpɨm? Ne Pasopa ñɨn aul onɨgab aka mer?” aglak. \v 57 Pen God nop tap sobok gep bɨ kɨb okok abe, bɨ Perisi okok abe, mɨnɨm alap aglak, “Bin bɨ alap Jisas nop nɨŋonɨmɨŋ ak, ne ap cɨnop agenɨgab, cɨn am nop dɨ cɨcɨ lɨn,” aglak. \c 12 \s1 Maria Jisas nop wel ki tep owep lɨ ñak \r (Mat 26:6-13; Mak 14:3-9) \p \v 1 Pasopa tap ñɨŋnɨg gɨlak ak, ñɨn aknɨb kagol oŋɨd ak nep mɨdek nɨŋlɨg gɨ, Jisas Lasaras kɨmak nop gek warɨkak karɨp ne ak amnak. Karɨp tɨrɨg tɨroŋ nɨbak yɨb Betani. \v 2 Betani amɨl, tap ñɨŋɨn, agɨl, Jisas ak, Lasaras ak, bin bɨ ognap abe, bɨsɨg mɨdelak nɨŋlɨg gɨ, Mata tap magɨl okok nonɨm lak. \v 3 Nɨnai Maria pen, agnoŋ ki tep mani kɨb yɨb taupal barol alap dapɨl, Jisas tob ar ak soŋ gɨ ñɨl, kɨmkas ne ak dɨl tob nop lɨlɨg gak. Nɨg gek, agnoŋ ki tep nɨbak, karɨp mɨgan mɨdelak nɨbak magɨlsek ki tep yɨb pak ñek amnak. \v 4 Nɨg gek, Judas Iskariot, Jisas bɨ ne sɨŋok nop kɨsen mɨmɨg nɨŋak bɨ nɨbak, ki tep nɨbak nɨŋɨl agak, \v 5 “Mani kɨb yɨb taupal agnoŋ nɨbaul rek yokɨl, mani dɨl, bin bɨ tap ma mɨdeb okok kɨrop ñɨbkop ak tep. Bɨ agnoŋ nɨb rek taunɨg geb ak, ne takɨn aknɨb wajrem alaŋ wög gɨl mani dɨl amɨl agnoŋ nɨbaul taunɨgab,” agak. \v 6 Ne nɨb agak ak, bin bɨ tap ma mɨdeb okok yɨmɨg nɨŋɨl ma agak; ne mani wad ak dɨ ajɨl, ognap kapkap si dolɨgɨp ak me nɨb agak. \p \v 7 Pen Jisas agak, “Nop ma ag gɨnɨmɨn. Yɨp tɨgel gɨnɨgal ñɨn ak lɨ ñɨnɨg dap lɨp ak, mɨñi dap lɨ ñeb. \v 8 Bin bɨ mani ma mɨdeb okok eip per mɨdenɨgabɨm; pen yad eip per ma mɨdenɨgabɨm,” agak. \s1 Lasaras nop kapkap ñag pak lɨn, aglak \p \v 9 Jisas Betani ap mɨdeb aglak mɨnɨm nɨbak nɨŋɨl, Juda bin bɨ koŋai nep okok nop nɨŋnɨg amnɨlak. Pen Jisas nop nep nɨŋnɨg ma amnɨlak; Lasaras bɨ kɨmak Jisas gek warɨkak bɨ nɨbak nop abe nɨŋnɨg amnɨlak. \v 10-11 Pen Lasaras kɨmak Jisas nop gek warɨkak rek, Juda bin bɨ koŋai nep mɨñ ar kɨri gɨ mɨdelɨgɨpal ak kɨrɨg gɨl, Jisas nop nɨŋ dɨlak. Nɨg gelak, bɨ God nop tap sobok gep bɨ kɨb okok, Lasaras nop abe ñag pak lɨnɨgabɨn, agɨl gos ak nɨŋlak. \s1 Jisas kiŋ rek Jerusalem amnak \r (Mat 21:1-11; Mak 11:1-11; Luk 19:28-40) \p \v 12 Mɨnek, bin bɨ koŋai yɨb Pasopa tap ñɨŋnɨg olak okok, Jisas Jerusalem apeb aglak mɨnɨm nɨbak nɨŋɨl, \v 13 nop am nɨŋɨn, agɨl, albad kas ognap tɨk dap pɨpal paklɨg gɨ, sɨk kɨb aglɨg gɨ aglak, \q1 “Bɨ Kɨb yɨb ne ak agon ar amnaŋ!” \q2 “Bɨ Kɨb ne Bɨ ne nɨbaul ag yokek owɨp me aul!” \q1 “Ne Bɨ tep. Yɨb ne agon ar amnaŋ!” \q2 “Ne Isrel Kiŋ apeb me aul! Yɨb ne agon ar amnaŋ!” \m \v 14 Jisas kaj donki marɨp alap dɨl, ar nɨbak bɨsɨg gɨl amek. Nɨg gak ak, God Mɨnɨm ak ñu kɨl tɨkɨl aglak rek nep gak. God Mɨnɨm dai nɨbak ñu kɨl tɨkɨl aglak, \q1 \v 15 “Saion pai, nak ma pɨrɨknɨmɨn. \q2 Kiŋ nak ak kaj donki marɨp ar ak bɨsɨg gɨl apeb,” aglak. \p \v 16 Gak ñɨn nɨbak, Jisas bɨ ne okok, God ne nɨg gɨnɨgab agak rek nep geb ak, agɨl, ma nɨŋlak; pen kɨsen Jisas kɨmɨl warɨkɨl, God ker karɨp lɨm seb kab ar alaŋ sɨŋak bɨr amnak ñɨn nɨbak nep, Jisas bɨ ne okok gos nɨŋ tep gɨl nɨŋlak, Jisas Jerusalem amek ñɨn nɨbak tap tari tari nop gɨlak okok, ned God mɨnɨm agep bɨ okok God Mɨnɨm ñu kɨl tɨkɨl aglak rek nep gɨlak. \p \v 17 Jisas Lasaras kɨmak nop gek warɨkak ak, bin bɨ nɨŋlɨg gɨ mɨdelak okok mɨnɨm nɨbak ag amɨl apɨl gɨ mɨdelak. \v 18 Nɨb ak, bin bɨ koŋai nep tap ma gep gak nɨbak nɨŋɨl, Jerusalem kɨrɨg gɨl, nop kanɨb nab sɨŋak nɨŋnɨg amnɨlak. \v 19 Kɨri nɨg gɨlak rek, bɨ Perisi okok nɨŋɨl, kɨri ke nep mɨnɨm agɨl aglak, “Nɨŋɨm! Cɨn tap alap gɨjɨn rek ma lɨp. Bin bɨ lɨm dai ar wagɨn aul magɨlsek bɨ nɨbak nop sain gebal,” aglak. \s1 Grik bin bɨ ognap Jisas nop nɨŋnɨg amnɨlak \p \v 20 Pen Pasopa ñɨn ak apeb, agɨl, God nop sobok gɨnɨg Jerusalem amnɨlak ñɨn nɨbak, Grik bin bɨ ognap eip amnɨlak. \v 21 Grik bin bɨ nɨb okok apɨl, Pilip karɨp lɨm Galili sɨŋak Betsaida taun nɨb bɨ ak nop aglak, “Bɨ kɨb yɨb, cɨn Jisas nop nɨŋɨn,” aglak. \p \v 22 Nɨb agelak, Pilip am Edru nop ag ñɨl, Edru eip omalgɨl amɨl Jisas nop ag ñɨrek. \v 23 Ag ñerek, Jisas agak, “Mɨñi God gek, Bɨ Ñɨ ne Bɨ melɨk tep ke sek mɨdeb ak nɨŋnɨgal ñɨn ak bɨr owɨp. \v 24 Yad nɨbep nɨŋɨd yɨb agebin, wid magɨl alap lɨm eyaŋ yapɨl ma kɨmnɨgab ak, yokop wid magɨl nokɨm alap nep mɨdenɨgab. Pen wid magɨl nɨbak lɨm eyaŋ yapɨl kɨmenɨgab ak, kɨsen tanɨl magɨl koŋai nep pɨlnɨgab. \v 25 Bin bɨ an, ‘Lɨm dai ar wagɨn aul komɨŋ mɨdep won yad ke nep gos nɨŋɨl mɨd tep gɨnɨm,’ agɨl gek amnɨgab ak, ne kɨmɨl pɨs nep kɨmnɨgab; pen bin bɨ an, ‘Lɨm dai ar wagɨn aul komɨŋ mɨdep won yad ke gos par ma nɨŋnɨm; mɨd tep gɨnɨgain aka mɨd tep ma gɨnɨgain ak tap kɨb mer,’ agɨl gek amnɨgab ak, komɨŋ mɨdep won ne ak per nep per nep mɨdenɨgab. \v 26 Pen bin bɨ an yɨp wög gɨnɨg gɨnɨgain, agnɨgab ak, ne yɨp sain gɨnɨmɨŋ; yad akal mɨdenɨgain ak, bin bɨ wög gɨ ñeb yad eip mɨdenɨgab. Bin bɨ an wög yɨp gɨ ñɨnɨgab, Bapi yad bin bɨ nɨbak yɨb nop ak dap rannɨgab. \s1 Jisas, “Kɨmnɨgain,” agak \p \v 27 “Mɨñi yɨp mɨker geb ak tari agnɨm? ‘Bapi yɨp talak tauek, yɨp tap tari gɨnɨg geb ak ma gɨnɨmɨŋ,’ agɨl agnɨm aka? Mer! Mɨker nɨbak dɨnɨg onek. \v 28 Pen Bapi, nak gek bin bɨ okok nɨŋnɨgal, nak Bɨ melɨk tep ke sek mɨdeban,” agak. \p Jisas nɨb agek nɨŋlɨg gɨ, mɨnɨm alap seb kab ar alaŋ nɨb apɨl agak, “Yad gen, bin bɨ okok bɨr nɨpal yad Bɨ melɨk tep ke sek mɨdebin. Pen yad kauyaŋ gen, bin bɨ okok aknɨb rek me kauyaŋ nɨŋnɨgal,” agak. \p \v 29 Pen bin bɨ mɨdelak okok, God mɨnɨm agak nɨbak nɨŋɨl, ognap aglak, “Tɨmɨk agosɨp,” aglak; ognap pen aglak, “Ejol alap Jisas nop mɨnɨm ognap agosɨp,” aglak. \p \v 30 Nɨb aglak ak pen Jisas kɨrop agak, “Mɨnɨm agosɨp nɨbak yɨp nen agɨl ma agosɨp; nɨbep nen agɨl agosɨp. \v 31 Pen tari: mɨñi bin bɨ lɨm dai ar wagɨn aul okok, kɨri tari tari gɨpal ak, God ne ke nɨŋɨl, pen ñɨl, kɨrop dɨ bɨlok ke ke lɨnɨgab. Bin bɨ lɨm dai ar wagɨn aul yɨp ma nɨŋ dɨpal okok kɨrop kiŋ rek kod mɨdeb bɨ tɨmel nɨbak, God nop yɨk gɨ yoknɨgab. \v 32 Yɨp dɨ ar sɨŋ alaŋ lenɨgal ak, yad bin bɨ karɨp lɨm ke okok nɨb okok nɨb magɨlsek lɨp gɨ dam dɨnɨgain,” agak. \v 33 Jisas mɨnɨm agak nɨbak, yɨp titi gɨl gel kɨmnɨgain, agɨl, agak. \p \v 34 Pen bin bɨ koŋai nep ap mɨdelak nɨb okok Jisas nop pen aglak, “Lo mɨnɨm cɨn ak agɨp, ‘Krais ak per per nep komɨŋ mɨdenɨgab,’ agɨp ak pen nak ti gɨnɨg gɨl ageban, ‘Bɨ Ñɨ ne nop dɨ ar sɨŋ alaŋ lɨnɨgal,’ ageban? Pen Bɨ Ñɨ ne agɨl ageban ak, bɨ an nop ageban?” aglak. \p \v 35 Agelak, Jisas agak, “Melɨk ak sɨkol eñap sek nɨbep eip mɨdenɨgab. Nɨb ak, melɨk nɨbep eip mɨdeb won aul, kanɨb tag tep gɨnɨmɨb; mer ak, kɨslɨm apɨl nɨbep karɨk yugnɨgab. Bin bɨ an kɨslɨm sɨŋak ajenɨgab, akal amebin, agɨl ma nɨŋnɨgab. \v 36 Melɨk nɨbep eip mɨdeb won aul, melɨk ak nɨŋ dɨnɨmɨb. Melɨk ak nɨŋ denɨgabɨm ak, melɨk ñɨ pai ne lɨnɨgabɨm,” agak. Jisas nɨb agɨl, bin bɨ nɨb okok kɨrɨg gɨl ke okok amɨl we gɨl mɨdek. \s1 Bin bɨ okok koŋai nep Jisas nop ma nɨŋ dɨlak \p \v 37 Jisas ne tap ma gep koŋai nep bin bɨ okok udɨn yɨrɨk ar kɨri gek nɨŋlak pen nop ma nɨŋ dɨlak. \v 38 Bin bɨ Jisas nop ma nɨŋ dɨlak ak, bɨ God mɨnɨm agep Aisaia bɨrarɨk nep God Mɨnɨm dai alap ñu kɨl tɨkɨl agak rek nep gɨlak. Ne mɨnɨm nɨbak ñu kɨl tɨkɨl agak, \q1 “Bɨ Kɨb, mɨnɨm tep nak kɨrop ag ñɨbɨn \q2 pen kɨri mɨnɨm nɨbak mɨnɨm tep agɨl ma dɨpal; \q1 nak kɨlɨs ke yɨb nak ke gɨl genak ak nɨpal ak \q2 pen nep Bɨ Kɨb agɨl ma nɨŋ dɨpal,” agak. \m \v 39-40 Nɨb ak, kɨri Jisas nop ma nɨŋ dɨlak. Nɨg gɨlak ak, Aisaia God Mɨnɨm dai alap ñu kɨl tɨkɨl agak rek nep gɨlak. Ne mɨnɨm nɨbak ñu kɨl tɨkɨl agak, \q1 “God ne bin bɨ okok kɨrop gek \q2 kɨri udɨn kwoi rek mɨdebal; \q1 God ne gek kɨri gos tɨmɨd tep ma mɨdeb. \q2 God ne kɨrop gak nɨbak, \q1 kɨri udɨn magɨl nɨŋ tep gɨl, \q2 gos tɨmɨd nɨŋ tep gɨl, yɨp oplap, \q1 yad gen kɨrop komɨŋ lɨpkop, agɨl, gak,” agak. \p Ar nɨbak nep kɨri Jisas nop nɨŋ dɨnɨmel rek ma lak. \v 41 Aisaia bɨrarɨk nep mɨnɨm agak nɨbak, ne Jisas melɨk tep ne ak nɨŋɨl nɨb agak. \p \v 42 Pen Juda bɨ kɨb okok kɨri magɨlsek Jisas nop ma kɨrɨg gɨlak; bɨ kɨb koŋai yɨb nep nop nɨŋ dɨlak. Pen, bɨ Perisi cɨnop ag yokel cɨn Juda mogɨm gep karɨp ñɨlɨk mɨgan ak kauyaŋ ameb rek ma lɨnɨgab, agɨl me, Jisas nɨŋ dɨlak ak mɨseŋ ma aglak. \v 43 Jisas nɨŋ dɨlak ak mɨseŋ ma aglak ak, bin bɨ okok yɨb cɨn agel ar amnaŋ, agɨl gos nɨŋɨl, nɨg gɨlak. Pen tap tari gon God nɨŋek, nop tep gɨnɨgab, agɨl, gos ar nɨbak ma nɨŋlak. \s1 Jisas mɨnɨm tep ne ak nep bin bɨ kɨrop mɨnɨm kɨb agnɨgab \p \v 44 Pen Jisas meg mɨgan dap ranɨl agak, “Bin bɨ an yɨp nɨŋ dɨnɨgab ak, yɨp nep mer, bɨ yɨp ag yokek onek nop abe nɨŋ dɨnɨgab. \v 45 Bin bɨ an yɨp udɨn nɨŋnɨgab ak, yɨp nep mer, bɨ yɨp ag yokek onek nop abe udɨn nɨŋnɨgab. \v 46 Yad lɨm dai wagɨn aul apɨl bin bɨ okok kɨrop melɨk ñebin. Nɨb ak, bin bɨ yɨp nɨŋ dɨnɨgal okok, kɨslɨm nab okok ma mɨdenɨgal. \p \v 47 “Bin bɨ mɨnɨm yad ak nɨŋɨl agebin rek ma gɨnɨgal okok, kɨrop mɨnɨm kɨb ma agnɨgain. Pen tari: yad bin bɨ lɨm dai ar wagɨn aul mɨdebal kɨrop mɨnɨm kɨb agnɨg ma onek; kɨrop dɨ komɨŋ yoknɨg onek. \v 48 Pen bin bɨ yɨp ma dɨl, mɨnɨm yad ma dɨnɨgal okok, mɨnɨm kɨb agep ñɨn ak, mɨnɨm yad apin ak nep kɨrop mɨnɨm kɨb agnɨgab. \v 49 Tari gɨnɨg: mɨnɨm yad apin ak, ke nɨŋɨl ma apin; Bapi yɨp ag yokak ak, nɨb nɨb agnɨmɨn, agɨp rek nep apin. \v 50 Yad nɨpin, mɨnɨm ne ak nɨŋ denɨgal ak, kɨrop komɨŋ per mɨdep magɨl ak ñɨnɨgab. Nɨb ak, mɨnɨm yad agebin ak, Bapi mɨnɨm nɨb nɨb rek agnɨmɨn, agɨp rek nep agebin,” agak. \c 13 \s1 Jisas bɨ ne okok tob kɨrop ñɨg lɨg gɨ yokak \p \v 1 Ñɨn kɨb Pasopa ñɨŋeb ñɨn ak tol, agɨl, Jisas nɨŋak, Nap nop lɨm dai ar wagɨn aul ag lak ñɨn ak padɨk amnak nɨŋɨl ne adɨk gɨ Nap ameb ñɨn ak maŋ owak. Pen bin bɨ ne ke lɨm dai ar wagɨn aul mɨdmagɨl lɨ mɨdɨl, mɨd damɨl, nop ñag pak lel, ne kɨmɨl Nap ne ker adɨk amnak. \v 2 Kɨjeki pen Saimon Iskariot ñɨ ne Judas nop gos ñek, Jisas nop titi gɨl damɨl bɨ kɨb okok kɨrop ñɨnɨm, agɨl, gos ak ned nep nɨŋ we gɨ lɨl, kɨsen cɨn Jisas bɨ ne okok Jisas eip Pasopa tap ñɨŋnɨg bɨsɨg gɨnok. \v 3 Jisas ne nɨŋɨp, God ne tap okok magɨlsek dɨ ñɨnmagɨl ar ne lak. Jisas nɨŋɨp, ne Nap God eip mɨdɨl lɨm dai wagɨn aul apɨl, mɨd damɨl, kɨsen kɨmɨl, adɨk gɨ Nap mɨdeb amnɨg gek. \v 4 Nɨb ak, Jisas warɨkɨl, walɨj par kɨb ne ak tɨg juɨl, tauel alap nab sɨŋak adaŋ paŋɨl, \v 5 ñɨg ognap dɨ cög mɨgan alap soŋ gɨl, cɨnop bɨ ne okok tob cɨn ak ñɨg lɨlɨg gɨ, tauel pagak nɨbak dɨ lɨg gɨ yoklɨg gɨ mɨdek. \p \v 6 Jisas nɨg gɨ dam dam, Saimon Pita tob ne ñɨg lɨnɨm, agek, Pita nop agak, “Bɨ Kɨb. Nak ke tob yɨp ak ñɨg lɨg gɨ yoknɨg geban?” agak. \p \v 7 Agek, Jisas agak, “Mɨñi gebin aul, nak mɨñi ma nɨpan, pen kɨsen mɨdɨl nɨŋnɨgaban,” agak. \p \v 8 Jisas nɨb agek, Pita agak, “Mɨñi aka kɨsen okok, tob yɨp ak ñɨg lɨg gɨ ma yoknɨgan, mer yɨb!” agak. \p Agek, Jisas pen agak, “Tob nep ñɨg lɨg gɨ ma yokenɨgain ak, bɨ yad alap ma mɨdenɨgan,” agak. \p \v 9 Jisas nɨb agek, Saimon Pita agak, “Bɨ Kɨb! Nɨb ageban ak, tob yɨp ak nep ñɨg lɨg gɨ ma yoknɨmɨn; ñɨn kɨd, kɨmɨg cög yad abe ñɨg lɨg gɨ yokan!” agak. \p \v 10 Nɨb agek, Jisas pen agak, “Bin bɨ an ñɨg bɨr pakɨp, bɨ nɨbak mɨb goŋ ne magɨlsek tɨd tep mɨdeb. Kauyaŋ ñɨg ma paknɨgab; tob kɨd ak nep ñɨg lɨg gɨ yoknɨgab. Nɨbi tɨd tep mɨdebɨm; pen nɨbi nokɨm alap nep tɨd tep ma mɨdeb,” agak. \v 11 Jisas agak ak, nop mɨmɨg nɨŋnɨg gek bɨ nɨbak nop bɨr nɨŋak ak me, ne agak, “Nɨbi nokɨm alap nep tɨd tep ma mɨdeb,” agak. \p \v 12 Pen Jisas tob cɨnop ñɨg lɨg gɨ yok sakɨl, walɨj tɨg ju lak ak dɨ tol gɨl, am kau ne sɨŋak bɨsɨg gɨl agak, “Nɨbep tob ñɨg lɨg gɨ yokpin mɨnɨm wagɨn ak nɨpɨm aka?” agak. \v 13 Nɨb agɨl Jisas agak, “Yɨp Mɨnɨm Ag Ñeb Bɨ aka Bɨ Kɨb apɨm ak, nɨŋɨd apɨm. Yad Mɨnɨm Ag Ñeb Bɨ nɨbi abe Bɨ Kɨb nɨbi abe mɨdebin. \v 14 Nɨb ak, yad Mɨnɨm Ag Ñeb Bɨ nɨbi, Bɨ Kɨb nɨbi, tob nɨbep ñɨg lɨg gɨ yokpin rek, nɨbi ak rek nep pen pen tob ñɨg lɨg gɨ yokɨl, tob ñɨg lɨg gɨ yokɨl, gɨnɨmɨb. \v 15 Yad nɨbep gɨpin rek ak nɨŋɨl, nɨbi pen am bin bɨ ognap kɨrop nɨg aknɨb rek nep gɨnɨmɨb, agɨl, nɨbep kanɨb tep nɨbaul yobin. \v 16 Nɨbep nɨŋɨd yɨb agebin, bɨ wög gɨ ñeb bɨ ak bɨ kɨb, bɨ nop kodeb bɨ ak bɨ sɨkol, ma mɨdeb; ak rek nep bɨ mɨnɨm dad ameb bɨ ak bɨ kɨb, bɨ nop ag yokak ak bɨ sɨkol, ma mɨdeb. \v 17 Nag tep agesin nɨpɨm ar nɨbak gem amek, nɨbi mɨñ mɨñ gɨnɨgabɨm. \p \v 18 “‘Nɨbi nokɨm alap nep tɨd tep ma mɨdeb,’ agesin ak, nɨbep magɨlsek, agɨl ma apin. Pen yad nɨbep bɨ yad dɨpin okok nɨŋ tep gɨpin. Bɨ alap yɨp mɨmɨg gɨnɨg gɨnɨgab ak, God Mɨnɨm ak ñu kɨl tɨkɨl aglak rek nep gɨnɨgab. Mɨnɨm nɨbak ñu kɨl tɨkɨl aglak, ‘Bɨ yad eip tap jɨm ñɨl ñɨborok bɨ nɨbak kaual maual rek lɨl yɨp gɨ tɨmel gak,’ aglak. \v 19 Nɨbep ned, nɨb gɨl nɨb gɨl gɨnɨgab, agɨl agebin rek, kɨsen nɨg aknɨb rek nep genɨgab ak, ‘Yad Mɨdebin Rek Mɨdebin’ apin mɨnɨm nɨbak mɨnɨm nɨŋɨd, agɨl, nɨŋ dɨnɨgabɨm, agɨl, agebin. \p \v 20 “Yad nɨbep nɨŋɨd yɨb agebin, bin bɨ yad ag yoknɨgain okok, bin bɨ an an kɨrop dɨnɨgal okok, kɨrop nep ma dɨnɨgal; yɨp abe dɨnɨgal. Pen bin bɨ an yɨp dɨnɨgal okok, yɨp nep ma dɨnɨgal; Bɨ yɨp ag yokek onek ak abe dɨnɨgal,” agak. \s1 Jon Jisas nop ag nɨŋak, “Bɨ an nep mɨmɨg gɨnɨgab?” agak \p \v 21 Jisas mɨnɨm nɨbak agek, gos cɨbur mɨdmagɨl ne mɨker yɨb gek, agak, “Nɨbep nɨŋɨd yɨb agebin, nɨbi bɨ alap yɨp mɨmɨg gɨnɨgab,” agak. \p \v 22 Nɨb agek, cɨn bɨ ne okok, bɨ an nop ageb ak, agɨl, gos par lɨl udɨn pen pen nɨŋnok. \v 23 Pen Jisas bɨ ne mɨdmagɨl yɨb lolɨgɨp bɨ nɨbak, Jisas mɨdek maŋ sɨŋak bɨsɨg mɨdek ak me, \v 24 Saimon Pita bɨ nɨbak nop udɨn kɨbɨŋ nɨŋ padɨkɨl agak, “Bɨ an nop ageb ak ag nɨŋan,” agak. \p \v 25 Agek, ne Jisas mɨdek maŋ sɨŋak lɨlɨg gɨ amɨl agak, “Bɨ Kɨb. Bɨ nɨbak bɨ an agesan,” agak. \p \v 26 Agek, Jisas agak, “Yad bred kɨd aul dɨ ñɨg kɨnaŋ eyaŋ tauɨl nop ñɨnɨgain bɨ me ak,” agak. Nɨb agɨl, bred kɨd dɨ mɨdosɨp ak ñɨg acab eyaŋ tauɨl, dɨ Saimon Iskariot ñɨ ne Judas nop ñak. \v 27 Judas bred kɨd ak dɨp won nɨbak nep Seten ne Judas yɨpɨl nab ne eyaŋ sɨkak. Jisas Judas nop agak, “Tari gɨnɨg geban ak, kasek gan!” agak. \v 28 Pen cɨn Jisas bɨ ne, tari gɨnɨg Judas nop nɨb ageb, agɨl gos ma nɨŋnok. \v 29 Judas ne mani wad ak kod mɨdolɨgɨp rek, cɨn Jisas bɨ ne ognap gos nɨŋnok, Jisas ne Judas nop agɨl, “Nak amɨl Pasopa tap ñɨŋnɨgabɨn ognap taunɨmɨn,” agɨl ag yokeb, agɨl gos nɨŋnok; cɨn ognap pen gos nɨŋnok, Jisas ne Judas nop agɨl, “Nak amɨl bin bɨ mani ma mɨdeb okok kɨrop mani ognap ñɨnɨmɨn,” agɨl ag yokeb, agɨl gos nɨŋnok. \v 30 Pen Judas bred kɨd nɨbak dɨl warɨkɨl mɨs amnak. Karɨp bɨr kɨslɨm gak. \s1 Bɨ Kɨb lo kɨsen nɨb ñak \p \v 31 Judas mɨs amnak nɨŋɨl Jisas agak, “Maŋ mɨdeb God ne gek bin bɨ okok nɨŋnɨgal, Bɨ Ñɨ ne melɨk tep ke sek mɨdeb. Pen Bɨ Ñɨ ne melɨk tep ke sek mɨdeb ak nɨŋɨl, God melɨk tep ne abe nɨŋnɨgal. \v 32 Pen bin bɨ kɨri Bɨ Ñɨ ne nɨŋ denɨgal ak, God melɨk tep aknɨb ke sek mɨdeb ak nɨŋnɨgal. Nɨb ak, dai God gek bin bɨ okok Bɨ Ñɨ ne melɨk tep aknɨb ke sek mɨdeb ak mɨseŋ nɨŋnɨgal. \p \v 33 “Ñɨ mɨdmagɨl yad sɨŋ aul! Yad nɨbep eip tapɨn ma mɨdenɨgain. Yad amenɨgain, yɨp amɨb akal, agɨl, yɨp pɨyo mer nɨŋnɨgabɨm. Pen Juda bɨ kɨb okok kɨrop apin rek, mɨñi nɨbep ak rek nep agebin: yad amnɨgain ak, nɨbi amnɨmɨb rek ma lɨp. \p \v 34 “Pen mɨñi nɨbep lo kɨsen nɨb alap ag ñebin: nɨbi pen pen mɨdmagɨl lɨnɨmɨb. Yad nɨbep mɨdmagɨl lɨpin rek ak, nɨbi ak rek nep pen pen mɨdmagɨl lɨnɨmɨb. \v 35 Pen pen mɨdmagɨl lenɨgabɨm ak, bin bɨ okok magɨlsek mɨseŋ nɨŋnɨgal, nɨbi bɨ yad mɨdebɨm,” agak. \s1 Jisas Pita nop agak, “‘Jisas nop ma nɨpin,’ agnɨgan,” agak \p \v 36 Nɨb agek, Saimon Pita agak, “Bɨ Kɨb. Nak akal amnɨg geban?” agak. \p Agek, Jisas agak, “Yad amnɨgain okok nak mɨñi kɨsen gɨnɨmɨn rek ma lɨp; pen kɨsen me, yɨp kɨsen gɨnɨgan,” agak. \p \v 37 Agek, Pita agak, “Tari gɨnɨg mɨñi nep kɨsen ma gɨnɨm? Nep kodnɨgain; yɨp ñag pak lenɨgal ak, mɨnɨm ma mɨdeb,” agak. \p \v 38 Agek, Jisas pen agak, “Eip kɨmnɨgabɨr ageban mɨnɨm nɨbak mɨnɨm nɨŋɨd ageban aka? Nep nɨŋɨd yɨb agebin, kɨlokɨl kɨsen gaul gɨnɨgab; ned nep yɨj omal nokɨm agnɨgan, ‘Yad Jisas nop ma nɨpin,’ agnɨgan,” agak. \c 14 \s1 Jisas ne kanɨb \p \v 1 Pen Jisas agak, “Nɨbi gos mɨker nɨŋɨl ma pɨrɨknɨmɨb. Bapi nop nɨŋ dɨpɨm rek, yɨp ak rek nep nɨŋ dɨnɨmɨb. \v 2 Bapi yad karɨp ne ak ñɨlɨk mɨgan koŋai nep mɨdeb. Yad amɨl kau nɨbep gɨ jɨn gɨnɨgain. Mer ak, nɨb ma apnep. \v 3 Yad am kau nɨbep gɨ jɨn gɨl, apɨl nɨbep poŋɨd dɨ dam, yad mɨdenɨgain sɨŋak nɨbi eip kabsek mɨdonɨgabɨn. \v 4 Yad amnɨg gebin kanɨb ak nɨbi nɨpɨm,” agak. \p \v 5 Jisas nɨb agek, Tomas agak, “Bɨ Kɨb! Nak akal amnɨgan ak cɨn ma nɨpɨn. Nɨb ak, cɨn titi gɨl kanɨb ameb nɨŋɨn?” agak. \p \v 6 Agek, Jisas agak, “Yad nep kanɨb; yad nep mɨnɨm nɨŋɨd; yad nep komɨŋ mɨdep wagɨn ak. Bin bɨ yɨp onɨgal okok nep, Bapi onɨgal. Bin bɨ yɨp ma onɨgal okok, Bapi ma onɨgal. \v 7 Yɨp nɨŋ tep gɨpkep, Bapi yad ak rek nep nɨŋ tep gɨpkep. Pen mɨñi nɨbi Bapi bɨr nɨpɨm; udɨn magɨl nɨbi ke Bapi bɨr nɨpɨm. \p \v 8 Nɨb agek, Pilip agak, “Bɨ Kɨb! Nak Bapi cɨnop yomek, nɨŋɨl, kɨsen tap alap nep ma ag nɨŋnɨgabɨn,” agak. \p \v 9 Agek, Jisas agak, “Pilip. Yad nɨbep eip mɨlek padek mɨdenek ak, yɨp ma nɨŋɨl nɨb ageban ar? Bin bɨ yɨp udɨn nɨpal okok, Bapi abe bɨr udɨn nɨpal. Nɨb ak, nak tari gɨnɨg ageban, ‘Bapi cɨnop yomek nɨŋɨn,’ ageban? \v 10 Yad Bapi nab ne adaŋ mɨdebin, Bapi nab yad adaŋ mɨdeb mɨnɨm ak ma nɨŋ dɨpan ar? Mɨnɨm nɨbep agebin ak mɨnɨm yad ke mer. Pen Bapi ne nab yad adaŋ mɨdɨl gek, cɨr apɨl mal wög ne nep gobɨr me ak. \v 11 Nɨb ak, yad Bapi nab ne adaŋ mɨdebin, Bapi nab yad adaŋ mɨdeb mɨnɨm ak, mɨnɨm nɨŋɨd, agɨl, nɨŋ dɨpkep. Pen mɨnɨm agebin ak ma nɨŋ dɨnɨgabɨm ak, Bapi gek cɨr apɨl mal tap ma gep okok gobɨr ak gos nɨŋɨl, ‘Ñɨ ak Bapi nab ne adaŋ mɨdeb, Bapi Ñɨ ne nab adaŋ mɨdeb ak me, nɨg gebir,’ agɨl, nɨŋ dɨnɨmɨb. \p \v 12 “Yad nɨbep nɨŋɨd yɨb agebin, bin bɨ yɨp nɨŋ dɨnɨgal okok, yad tap ma gep gɨpin okok, kɨri abe ak rek nep gɨnɨgal. Pen yad Bapi ker amnɨgain rek, kɨri aknɨb rek nep ma gɨnɨgal; kɨri ke yɨb gɨnɨgal. \v 13 Pen nɨbi bɨ yad mɨdebɨm rek, yɨb yad ak agɨl, tap tari tari ag nɨŋnɨgabɨm ak, Bapi melɨk tep ke sek mɨdeb ak nɨŋel, agɨl, agnɨgabɨm rek gɨnɨgain. \v 14 Nɨb ak me, tap tari tari yɨb yad ak agɨl ag nɨŋnɨgabɨm ak, agnɨgabɨm rek gɨnɨgain,” agak. \s1 Jisas agak, “Yad nɨbep Kaun Sɨŋ ak ag yoknɨgain,” agak \p \v 15 “Nɨbi yɨp mɨdmagɨl lenɨgabɨm ak, nɨbep agebin rek nep gɨnɨgabɨm. \v 16 Nɨbi nɨg genɨgabɨm ak, yad pen Bapi nop agen, ne nɨbep Bɨ Goŋ Bak Lep ak ag yokek apɨl, nɨbep eip per per nep mɨdɨl, yad nɨbep gɨ ñölɨgɨpin rek, ne nɨbep ak rek nep gɨ ñɨnɨgab. \v 17 Bɨ Goŋ Bak Lep ak ne Kaun mɨnɨm nɨŋɨd ag ñeb ak. Ne God ne bɨ tigep bɨ rek mɨdeb mɨnɨm nɨŋɨd nɨbak ag ñeb. Bin bɨ lɨm dai ar wagɨn aul okok Bɨ Goŋ Bak Lep nop udɨn ma nɨpal; ne bɨ tigep bɨ rek mɨdeb ak ma nɨpal. Nɨb ak, nop nɨŋ dɨnɨmel rek ma lɨp. Pen mɨñi Bɨ Goŋ Bak Lep ne nɨbep eip mɨdeb; pen kɨsen nab nɨbep adaŋ mɨdenɨgab. Nɨb ak, nɨbi nop bɨr nɨpɨm. \v 18 Yad kɨmɨl, nɨbep ñɨ nap ma mɨdeb rek pɨs nep ma kɨrɨg gɨnɨgain; yad nɨbep adɨk gɨ onɨgain. \v 19 Maŋ mɨdeb, bin bɨ lɨm dai ar wagɨn aul mɨdebal okok yɨp ma nɨŋnɨgal pen nɨbi yɨp nɨŋnɨgabɨm. Yad komɨŋ mɨdenɨgain rek, nɨbi ak rek nep komɨŋ mɨdenɨgabɨm. \v 20 Ñɨn nɨbak yad Bapi yad nab ne adaŋ mɨdebin mɨnɨm agnek wagɨn ak nɨŋ tep gɨnɨgabɨm. Pen nɨbi yɨp nab adaŋ mɨdebɨm, yad nɨbep nab adaŋ mɨdebin wagɨn ak, ak rek nep nɨŋ tep gɨnɨgabɨm. \v 21 Bin bɨ mɨnɨm yad agebin ak nɨŋ dɨl, agebin rek nep kɨsen gebal okok, yɨp mɨdmagɨl lɨl me, nɨg gebal. Pen bin bɨ yɨp mɨdmagɨl lɨpal okok, Bapi yad kɨrop ak rek nep mɨdmagɨl lɨnɨgab; yad ak rek nep kɨrop mɨdmagɨl lɨl, yad bɨ tigep bɨ rek mɨdebin kɨrop yomen, kɨri yɨp nɨŋ tep gɨnɨgal,” agak. \p \v 22 Jisas nɨb agek, Judas (Judas nop mɨmɨg nɨŋak ak mer, Judas ke alap) ne Jisas nop agak, “Bɨ Kɨb. Tari gɨnɨg nak bɨ tigep bɨ rek mɨdeban ak, cɨnop bɨ ñon nep yomnɨgan, pen bin bɨ lɨm dai ke ke okok nep ma nɨŋ dɨpal bin bɨ okok kɨrop ma yomnɨgan?” agak. \p \v 23 Agek, Jisas agak, “Bin bɨ an yɨp mɨdmagɨl lɨnɨgab ak, mɨnɨm agebin ak dɨl agebin rek nep gɨnɨgab. Bapi yad nop mɨdmagɨl lɨl, cɨr apɨl nop apɨl, nop eip mɨdonɨgabɨr. \v 24 Bin bɨ an yɨp mɨdmagɨl ma lɨnɨgab ak, mɨnɨm agebin ak dɨl agebin rek ma gɨnɨgab. Pen yad mɨnɨm agen nɨŋebɨm ak mɨnɨm yad ke mer; Bapi yɨp ag yokek onek ak, mɨnɨm ne me. \p \v 25 “Yad nɨbep eip mɨdebin ñɨn aul me, mɨnɨm nɨbaul ag ñesin. \v 26 Yad amnɨgain pen Bapi ne Bɨ Goŋ Bak Lep ak, Kaun Sɨŋ ak, ag yokek apɨl wög yad gɨpin rek gɨnɨgab. Kaun Sɨŋ ak ne nɨbep eip mɨdɨl mɨnɨm tep ak magɨlsek ag ñɨ tep gɨl, nɨbep gos tep ñek, nɨbi yad mɨnɨm tari tari apin okok magɨlsek gos nɨŋlɨg gɨ mɨdenɨgabɨm. \v 27 Yad amnɨgain pen nɨbi kapkap mɨd tep gɨl mɨdenɨmɨb. Mɨnɨm nɨbak bin bɨ lɨm dai ar wagɨn aul okok yokop apal rek ma agebin. Yad ke apɨl gen, bin bɨ kapkap mɨd tep genɨmel rek lɨp. Nɨb ak nɨŋɨl yad nɨbep agebin, kapkap sain tɨkɨl mɨd tep gɨl mɨdenɨmɨb. Nɨb ak, cɨbur gos mɨdmagɨl mɨker nɨŋɨl ma pɨrɨknɨmɨb. \p \v 28 “Yad amɨl adɨk gɨ onɨgain, agesin mɨnɨm ak nɨŋɨl, nɨbi ti gɨnɨg cɨbur gos mɨdmagɨl mɨker nɨŋlɨg gɨ mɨdebɨm? Nɨbi yɨp mɨdmagɨl lɨpkep ak, Jisas amɨl Nap ne eip mɨdenɨgab, agɨl, mɨñ mɨñ gɨlɨg gɨ mɨdebkep. Ti gɨnɨg: Bapi ne yad rek mer; Bapi ne Bɨ kɨb yɨb. \v 29 Nɨb ak, nɨbep kɨrɨg ma ambin magɨl aul, nɨbep ned agebin me ak; kɨsen amenɨgain, gos ognap ma pɨyo nɨŋnɨgabɨm; mɨnɨm agebin ak nɨŋ dɨnɨgabɨm, agɨl agebin. \v 30 Bin bɨ lɨm dai ar wagɨn aul yɨp ma nɨŋ dɨpal okok kɨrop kiŋ rek kod mɨdeb bɨ tɨmel nɨbak apeb ak me, yad nɨbep eip mɨnɨm par kɨb ag mɨdenɨm rek ma lɨp. Pen bɨ tɨmel nɨbak yɨp gɨ tɨmel gɨnɨgain ageb ak, kɨlɨs ne ma mɨdeb. \v 31 Yad Bapi yad mɨdmagɨl lɨpin ak, bin bɨ okok nɨŋnɨmel, agɨl, Bapi yɨp agɨp rek nep magɨlsek gebin. \p “Pen mɨñi apem bɨr amnɨn,” agak. \c 15 \s1 Jisas ne ke nag wain rek, bin bɨ ne okok nag lek lek okok rek \p \v 1 Jisas mɨnɨm agɨl agak, “Yad me nag wain ak; Bapi yad me bɨ wög dai nap nɨb ak. \fig caption|alt="grapewine" src="LB00107B.TIF" size="col" ref="15:1-8" \fig* \v 2 Lek kɨd yad alap magɨl ma pɨlnɨgab ak, Bapi ne lek kɨd nɨbak tɨb yoknɨgab. Pen lek kɨd pɨlnɨgab ak, kɨsen magɨl koŋai nep pɨlnɨgab, agɨl, ne tɨb gɨ rɨk dɨ tep gɨnɨgab. \p \v 3 “Yad nɨbep mɨnɨm tep ag ñen nɨpɨm rek, nɨbi bɨr sɨŋ tep rek mɨdebɨm. \v 4 Yɨp nab adaŋ mɨdenɨmɨb; yad nɨbep nab adaŋ mɨdenɨgain. Lek kɨd okok, wagɨn sek jɨm ñɨl mɨdɨl nep, magɨl pɨlnɨgab; ke nep mɨdɨl magɨl ma pɨlnɨgab. Nɨb aknɨb rek nep, nɨbi yɨp jɨm ñɨl ma mɨdenɨgabɨm ak, magɨl ognap ma pɨlnɨgab. \p \v 5 “Yad me nag wain ak, nɨbi me mɨbɨl lek okok. Bin bɨ an an yad eip jɨm ñɨl mɨdenɨgal okok, magɨl koŋai nep pɨlnɨgal; pen nɨbi ke ausek nep mɨdenɨgabɨm ak, tap alap ma gɨnɨgabɨm. \v 6 Nɨb ak, bin bɨ an yɨp nab adaŋ ma mɨdenɨgab ak, nag lek tɨb gɨ rɨk gel wagɨn eyaŋ yapɨl mɨlep gɨnɨgab rek ak mɨdenɨgab; nag lek nɨb okok dɨl dam mab dagɨlel yɨnnɨgab. \v 7 Pen nɨbi yɨp nab adaŋ mɨdɨl, mɨnɨm magɨl yad nab nɨbep adaŋ nɨŋ dɨlɨg gɨ mɨdenɨgabɨm ak, tap tari tari ag nɨŋnɨgabɨm ak, Bapi agnɨgabɨm rek gɨnɨgab. \v 8 Nɨbi tap magɨl koŋai yɨb nep pɨlnɨgab ak, bin bɨ yad nɨŋɨd yɨb mɨdenɨgabɨm. Nɨb ak, bin bɨ okok kɨri nɨŋɨl, Bapi yad Bɨ melɨk tep ke sek mɨdeb ak nɨŋnɨgal. \p \v 9 “Bapi yɨp mɨdmagɨl yɨb lɨp rek, yad nɨbep ak rek nep mɨdmagɨl yɨb lɨpin. Nɨb ak, nɨbi yɨp cɨg gɨlɨg gɨ nep mɨdenɨmɨb, nɨŋɨl yad nɨbep mɨdmagɨl lɨlɨg gɨ mɨdenɨgain. \v 10 Yad Bapi mɨnɨm ne ak kɨsen gen, yɨp mɨdmagɨl lɨlɨg gɨ nep mɨdeb. Nɨb aknɨb rek nep, nɨbi mɨnɨm yad ak kɨsen genɨgabɨm ak, yad nɨbep mɨdmagɨl lɨlɨg gɨ nep mɨdenɨgain. \p \v 11 “Mɨnɨm nɨbep agebin nɨbaul, yad ti gɨnɨg gɨl agebin? Yad mɨñ mɨñ yɨb gebin rek, nɨbi ak rek nep mɨñ mɨñ yɨb gɨnɨmɨb, agɨl, mɨnɨm nɨbaul agebin. \v 12 Yad pen nɨbep mɨnɨm kɨlɨs alap agnɨgain: yad nɨbep mɨdmagɨl yɨb lɨpin rek ak, nɨbi abe ak rek nep pen pen mɨdmagɨl yɨb lɨnɨmɨb. \v 13 Bɨ alap ne bɨ nɨŋeb ne okok gos nɨŋɨl kɨrop nen agɨl kɨmnɨgab ak, bɨ nɨbak bɨ nɨŋeb ne mɨdmagɨl yɨb lɨl me, nɨg gɨnɨgab. \v 14 Yad agnɨgain rek gɨnɨgabɨm ak, nɨbi bɨ nɨŋeb yad mɨdenɨgabɨm. \v 15 Pen mɨñi yad nɨbep bɨ wög gɨ ñeb yad ma agebin; nɨbep bɨ nɨŋeb yad agebin. Bɨ wög gɨ ñeb okok, bɨ kod mɨdep kɨri, tap kɨri ar ak ma nɨpal. Pen yad Bapi mɨnɨm tari tari yɨp ag ñɨb ak, nɨbep mɨseŋ ag ñɨbin rek, nɨbep bɨ nɨŋeb yad apin. \v 16 Nɨbi yɨp dɨn, agɨl, ma gɨpek; yad me nɨbep dɨnɨm, agɨl, nɨbep dɨnek. Nɨbi amem, tap magɨl koŋai nep, tap magɨl per per nep mɨdenɨgab ak pɨlnɨmɨŋ, agɨl, nɨbep wög nɨbak ag lɨpin. Nɨbi nɨg genɨgabɨm ak, nɨbi yɨb yad agɨl Bapi nop ag nɨŋem, tap tari tari ag nɨŋnɨgabɨm ak, ag nɨŋnɨgabɨm rek nɨbep ñɨnɨgab. \p \v 17 “Yad nɨbep mɨnɨm kɨlɨs agɨl agebin, pen pen mɨdmagɨl lɨnɨmɨb,” agak. \s1 Bin bɨ lɨm dai ar wagɨn aul okok, kɨri Jisas bin bɨ kɨrop mɨlɨk kal nɨpal \p \v 18 Jisas bɨ ne okok kɨrop mɨnɨm ognap sek agɨl agak, “Bin bɨ lɨm dai ar wagɨn aul nɨbep mɨlɨk kal nɨŋnɨgal ak, gos kɨb ar nɨbak ma nɨŋnɨmɨb; Jisas nop ned mɨlɨk kal nɨŋlak rek, cɨnop gebal, agɨl gos ak nɨŋnɨmɨb. \v 19 Nɨbi bin bɨ lɨm dai ar wagɨn aul yɨp ma nɨŋ dɨpal okok rek mɨdebkep ak, nɨbep, bin bɨ cɨn, agɨl, dɨ mɨdmagɨl lɨplap. Nɨbep ma dɨnek ñɨn ak, lɨm dai ar wagɨn aul gos nɨpal rek gos nɨŋölɨgɨpɨm ak pen nɨbep dɨnɨgain agɨl den bɨ yad mɨdebɨm. Nɨb ak me, bin bɨ lɨm dai ar wagɨn aul nɨbep mɨlɨk kal nɨpal. \v 20 Pen ned nɨbep mɨnɨm agnek ak saköl ma gɨnɨmɨb: ‘Bɨ wög gɨ ñeb bɨ ak bɨ kɨb, bɨ nop kod mɨdeb bɨ ak bɨ sɨkol, ma mɨdeb.’ Nɨb ak, bin bɨ okok ognap yɨp gɨ tɨmel gɨpal rek, bin bɨ okok ognap nɨbep ak rek nep gɨ tɨmel gɨnɨgal; pen bin bɨ okok ognap mɨnɨm yad nɨŋ dɨl kɨsen gɨpal okok rek, bin bɨ okok ognap mɨnɨm nɨbi ag ñɨnɨgabɨm ak, ak rek nep dɨl kɨsen gɨnɨgal. \v 21 Kɨri bɨ yɨp ag yokek onek ak nop ma nɨpal rek, nɨbi bɨ yad mɨdebɨm ak nɨŋɨl, nɨbep gɨ tɨmel gɨnɨgal. \p \v 22 “Yad apɨl kɨrop mɨnɨm tep ma apnep ak, tap si tap tɨmel gɨl mɨnɨm kɨb yɨb ma dɨplap. Pen yad apɨl kɨrop ag ñɨ tep gɨnek rek, kanɨb kɨri ameb alap ma mɨdeb; kɨri tap si tap tɨmel gɨpal ak bɨr nɨpal, pen mɨñi kɨri ak rek nep tap si tap tɨmel nɨŋebir gebal. \v 23 Pen yɨp mɨlɨk kal nɨpal rek, yɨp nep mer, Bapi nop abe mɨlɨk kal nɨpal. \v 24 Yad kɨrop eip mɨdɨl, tap ma gep okok ma gɨpnep ak, tap si tap tɨmel gɨl mɨnɨm kɨb yɨb ma dɨplap. Pen yad apɨl tap ma gep okok gen yɨp mɨlɨk kal nɨpal rek, Bapi yad abe nop mɨlɨk kal nɨpal ak me, mɨnɨm kɨb nɨbak dɨnɨgal. \p \v 25 “Gɨpal nɨbak, Depid ne God Mɨnɨm ak Juda kai lo cɨn apal mɨnɨm ognap ñu kɨl tɨkɨl agak rek nep gɨpal. Ne mɨnɨm nɨbak ñu kɨl tɨkɨl agak, ‘Mɨnɨm wagɨn mɨdek mer, yɨp yokop nep mɨlɨk kal nɨpal,’ agak. \p \v 26 “Pen yad am Bapi nop agen, ne pen Bɨ Goŋ Bak Lep ak nop ag yokek apɨl nɨbep eip kod mɨdenɨgab. Kaun mɨnɨm nɨŋɨd nep ag ñeb ak, yad bɨ tigep bɨ rek mɨdebin ak, nɨbep gos ñek, nɨŋnɨgabɨm. \v 27 Pen nɨbi yad eip per ajölɨgɨpɨm ak rek, nɨbi abe amɨl bin bɨ okok kɨrop, yad tigep bɨ rek mɨdebin mɨnɨm ak ag ñem amnaŋ,” agak. \c 16 \p \v 1 Jisas mɨnɨm agɨl agak, “Yad nɨbep mɨnɨm agesin nɨbaul, nɨŋ tep gem me, kɨsen tari gek, yɨp kɨrɨg gɨl ma ap yap paknɨgabɨm, agɨl agesin. \v 2 Pen nɨbep Juda mogɨm gep karɨp okok ag söŋ yokɨl, ‘Kauyaŋ ma onɨmɨb,’ agnɨgal. Pen nɨbak nep mer; kɨsen nɨbep ñag pak lɨnɨg genɨgal ak, nɨg genɨgabɨn God nop tep gɨnɨgab, agɨl gos nɨŋnɨgal. \v 3 Nɨg gɨnɨgal ak, Bapi cɨrop apɨl ma nɨpal rek, nɨg gɨnɨgal. \v 4 Yad nɨbep ned, nɨg gɨl nɨg gɨl gɨnɨgab, agɨl mɨnɨm agesin nɨbak, kɨsen nɨg aknɨb rek nep genɨgab ak, Jisas ned cɨnop nɨg gɨnɨgab agak rek nep geb, agɨl gos nɨŋnɨgabɨm, agɨl, nɨbep mɨnɨm nɨbaul ag ñesin. \s1 Jisas, “Kaun Sɨŋ onɨgab,” agak \p “Pen ned yad ke nɨbepe eip mɨdölɨgɨpin ak me, yad nɨbep ned mɨnɨm nɨbak rek ma ag ñɨnek. \v 5 Mɨñi Bɨ yɨp ag yokek onek ak adɨk gɨ amnɨg gebin pen nɨbi bɨ alap yɨp, ‘Akal amnɨg geban?’ agɨl, ma ag nɨŋeb. \v 6 Mɨnɨm yad nɨbaul nɨŋem, mɨdmagɨl nɨbep ak pɨŋɨl ñek, gos par nɨŋebɨm. \v 7 Pen yad nɨbep nɨŋɨd agebin, yad amenɨgain ak, nɨbep tep gɨnɨgab. Pen tari: yad ma amnɨgain ak, Bɨ Goŋ Bak Lep ak nɨbep ma onɨgab; pen yad amenɨgain ak, yad nop ag yoken, nɨbep onɨgab. \v 8 Ne apɨl, bin bɨ lɨm dai ar wagɨn aul mɨdebal okok kɨrop gos kɨlɨs ñek, kɨri tap si tap tɨmel gɨl gac sek mɨdebal wagɨn ak nɨŋɨl, kɨri titi gɨl komɨŋ tep mɨdenɨgal wagɨn ak nɨŋɨl, God kɨrop mɨnɨm kɨb agnɨgab wagɨn ak nɨŋɨl, nɨŋnɨgal. \v 9 Nɨb ak, yɨp ma nɨŋ dɨpal rek, Bɨ Goŋ Bak Lep ak kɨrop tap si tap tɨmel gɨpal ak yɨpɨd gɨl ag ñɨl, ‘Gac sek mɨdebɨm,’ agnɨgab. \v 10 Yad am Bapi eip mɨdenɨgain nɨŋɨl kɨri yɨp ma nɨŋnɨgal rek, Bɨ Goŋ Bak Lep ak bin bɨ okok kɨrop komɨŋ tep mɨdep wagɨn ak yɨpɨd gɨl ag ñɨl, ‘Gac sek mɨdebɨm,’ agnɨgab. \v 11 Pen bin bɨ lɨm dai ar wagɨn aul yɨp ma nɨŋ dɨpal okok kɨrop kiŋ rek kod mɨdeb bɨ tɨmel nɨbak, God ne nop mɨnɨm kɨb bɨr agak rek, Bɨ Goŋ Bak Lep ak, Seten bin bɨ ne okok ak rek nep mɨnɨm kɨb nɨŋnɨgal, agnɨgab. \p \v 12 “Mɨnɨm yad koŋai nep mɨdeb pen nɨbi mɨnɨm nɨb okok mɨñi nɨŋ dɨnɨmɨb rek ma lɨp. \v 13 Pen Kaun mɨnɨm nɨŋɨd nep ag ñeb ak apenɨgab ak, God ne bɨ tigep bɨ rek mɨdeb mɨnɨm nɨŋɨd nɨbak magɨlsek nɨbep ag ñɨ tep gɨnɨgab. Mɨnɨm ne ar ognap ke dɨl ma agnɨgab; mɨnɨm peyɨg nɨŋnɨgab mɨnɨm nɨbak nep ag ñɨlɨg gɨ, kɨsen gɨnɨgab mɨnɨm ar ak nɨbep ag ñɨnɨgab. \v 14 Mɨnɨm yad ak dɨl, nɨbep ag ñɨnɨgab. Ne nɨg gek, bin bɨ okok melɨk tep ke yad ak nɨŋnɨgal. \v 15 Pen Bapi tap ne tari tari mɨdeb okok, magɨlsek tap yad mɨdeb. Nɨb ak me agesin, ‘Kaun ne mɨnɨm yad ak dɨl, nɨbep ag ñɨnɨgab,’ agesin. \p \v 16 “Yokop won alap mɨdeb, yɨp ma nɨŋnɨgabɨm; pen kɨsen yokop won alap mɨdɨl, yɨp kauyaŋ nɨŋnɨgabɨm,” agak. \p \v 17 Jisas nɨb agek, bɨ ne okok kɨri ke nep aglak, “‘Yokop won alap mɨdeb, yɨp ma nɨŋnɨgabɨm; pen kɨsen yokop won alap mɨdɨl, yɨp kauyaŋ nɨŋnɨgabɨm,’ agosɨp mɨnɨm nɨbak wagɨn tari mɨdeb? Pen mɨnɨm alap agosɨp, ‘Yad Bapi ker amnɨgain,’ agosɨp ak, tari mɨnɨm agosɨp?” aglak. \v 18 Nɨb agɨl, kɨri pen ag nɨŋ, pen ag nɨŋ gɨl aglak, “‘Yokop won alap’ agosɨp ak, tari gɨnɨg gɨl agosɨp? Agosɨp ak cɨn wagɨn alap ma tɨg nɨŋobɨn,” aglak. \p \v 19 Nɨb agɨl, Jisas nop ag nɨŋnɨg gelak ak, ne ke nɨŋɨl kɨrop agak, “‘Yokop won alap mɨdeb, yɨp ma nɨŋnɨgabɨm; pen kɨsen yokop won alap mɨdɨl, yɨp kauyaŋ nɨŋnɨgabɨm,’ agesin mɨnɨm nɨbak nɨŋɨl me, pen pen ag nɨŋebɨm ar? \v 20 Yad nɨbep nɨŋɨd yɨb agebin, bin bɨ lɨm dai ar wagɨn aul yɨp ma nɨŋ dɨpal okok, tap kɨri ke okok nep gos nɨŋɨl mɨñ mɨñ gɨnɨgal; pen nɨbi mapɨn gek sɨl aglɨg gɨ mɨdenɨgabɨm. Sɨl ag mɨdenɨgabɨm pen kɨsen nɨbi kauyaŋ mɨñ mɨñ yɨb gɨ mɨdenɨgabɨm. \v 21 Bin alap ñɨ pai ñɨbek nɨŋlɨg gɨ, yur kɨb dɨp, pen kɨsen ñɨ pai tɨk dap lɨl, won ak nep ne ñɨŋaŋ kɨsen karɨp lɨm sɨŋaul owɨp ak nɨŋɨl, yur mab ak saköl gɨl, mɨñ mɨñ gɨlɨg gɨ nep mɨdenɨgab. \v 22 Nɨbi nɨb aknɨb rek, mɨñi mɨdmagɨl yur nɨbep pɨŋɨl ñɨl mɨdeb ak pen yɨp kauyaŋ nɨŋɨl, mɨñ mɨñ yɨb gɨnɨgabɨm. Bin bɨ ognap apɨl mɨñ mɨñ gep nɨbi ak ma pɨlɨ gɨ dɨnɨgal. \p \v 23 “Ñɨn kɨsen nɨbak, nɨbi tap alap yɨp ma ag nɨŋnɨgabɨm. Nɨbep nɨŋɨd yɨb agebin, nɨbi yɨb yad agɨl Bapi nop ag nɨŋem, tap tari tari ag nɨŋnɨgabɨm ak, ag nɨŋnɨgabɨm rek nɨbep ñɨnɨgab. \v 24 Nɨbi ned yɨb yad agɨl Bapi nop tap alap ma ag nɨpɨm. Pen mɨñi, yɨb yad agɨl ag nɨŋem, ag nɨŋnɨgabɨm rek nep gɨnɨgab nɨŋɨl nɨbi mɨñ mɨñ yɨb gɨnɨgabɨm. \p \v 25 “Yad Bapi mɨnɨm ne ar ak agɨl, per mɨnɨm bak okok lɨl apin ak pen mɨñi maŋ mɨdeb, mɨnɨm nɨbak rek ma agnɨgain; mɨseŋ nep agnɨgain. \v 26 Ñɨn nɨbak apek, Bapi nop ag nɨŋnɨgabɨm ak, yɨb yad agɨl ag nɨŋnɨgabɨm. Pen yɨb yad ag nɨŋnɨgabɨm ak, yad ke Bapi ag nɨŋnɨgabɨm ar ak ma agnɨgain, mer; nɨbi ke yɨb yad agɨl Bapi ag nɨŋnɨgabɨm ak, nɨŋnɨgab. \v 27 Pen tari: Bapi nep yɨp ag yokek onek ak nɨŋ dɨl, yɨp mɨdmagɨl lɨpɨm ak me, ne ke nɨbep mɨdmagɨl lɨp. \v 28 Bapi eip mɨdɨl kɨrɨg gɨl lɨm dai wagɨn aul onek; mɨñi lɨm dai wagɨn aul kɨrɨg gɨl kauyaŋ Bapi mɨdeb sɨŋak amɨl eip mɨdonɨgabɨr,” agak. \p \v 29 Jisas nɨb agek, bɨ ne okok aglak, “Mɨñi mɨnɨm bak okok lɨl ma ageban; mɨseŋ yɨb ageban. \v 30 Mɨñi cɨn nɨpɨn, nak mɨnɨm okok magɨlsek bɨr nɨpan. Bin bɨ ognap mɨnɨm ag nɨŋeb kɨri mɨdenɨgab ak, nep ma ag nɨpal won ak, nak ke nɨŋɨl kɨrop ag ñɨnɨgan. Gɨpan nɨbak cɨn nɨpɨn, nak God eip mɨdɨl onak,” aglak. \p \v 31 Nɨb agelak, Jisas agak, “Nɨb ak, ‘Cɨn mɨñi nɨŋ dɨpɨn,’ agɨl gos nɨpɨm ar? \v 32 Ulep apeb—pen mɨñi bɨr owɨp aul—yɨp kɨrɨg gɨl nɨbi karɨp ke ke amem, yad ke ausek mɨdenɨgain. Pen yad ke ausek ma mɨdenɨgain; Bapi yad mɨdeb rek, eip mɨdonɨgabɨr. \p \v 33 “Pen nɨbep mɨnɨm ag ñesin nɨbaul, yɨp nab adaŋ nep mɨdɨl, kapkap mɨd tep gɨnɨmɨb, agɨl, ag ñesin. Lɨm dai ar wagɨn aul mɨdebɨm rek, nɨbep mɨker ñɨnɨgal. Pen gos sek mɨdenɨmɨb, tap tari tari lɨm dai ar wagɨn aul nɨbep gɨnɨgab ak, yad kɨlɨs nɨbak magɨlsek dɨ talak mɨgan yad ak bɨr lɨpin,” agak. \c 17 \s1 Jisas Nap nop sobok gak \p \v 1 Jisas mɨnɨm nɨbak ag dai juɨl, seb kab alaŋ nɨŋɨl agak, \pi1 “Bapi. Ñɨn yɨp agnak ak mɨñi owɨp. Nɨb ak, nak gek, bin bɨ okok nɨŋnɨgal, yad Ñɨ nak melɨk tep aknɨb ke sek mɨdebin; pen yad Ñɨ nak gen, kɨri nɨŋnɨgal, nak Bapi melɨk tep aknɨb ke sek mɨdeban. \v 2 Tari gɨnɨg: yɨp ke agnak rek, yad bin bɨ tɨgoŋ tɨgoŋ magɨlsek kod mɨdɨl, bin bɨ yɨp ag lɨnak okok kɨrop dɨl, komɨŋ per mɨdep won ak kɨrop ñɨnɨgain. \v 3 Bin bɨ kɨri, nak God nɨŋɨd nokɨm nep mɨdeban ak nɨŋɨl, yɨp Jisas Krais ag yoknak ak nɨŋnɨgal bin bɨ okok, per per nep komɨŋ mɨdenɨgal. \v 4 Wög yɨp karɨp lɨm ar wagɨn aul agnak ak, gɨ damɨl gɨ sakpin ak me, bin bɨ lɨm dai ar wagɨn aul mɨdebal okok kɨri nɨpal, nak Bɨ melɨk tep aknɨb ke sek mɨdeban. \v 5 Pen Bapi. Mɨñi nak genɨmɨn, ned karɨp lɨm ma gɨ lɨrok ñɨn ak, cɨri apɨl melɨk tep aknɨb ke sek mɨdölɨgɨpɨr rek, mɨñi kauyaŋ nɨb aknɨb rek nep mɨdenɨgabɨr. \s1 Jisas bɨ ne okok nen agɨl Nap nop sobok gak \pi1 \v 6 “Bin bɨ lɨm dai ar wagɨn aul okok ognap yɨp ñɨnak. Bin bɨ nɨb okok, kɨri bin bɨ nak mɨdölɨgɨpal pen yɨp ñɨnak. Nak tigep bɨ rek mɨdeban ak kɨrop ag ñɨnek. Yad mɨnɨm tep nak kɨrop ag ñɨnek, kɨri nɨŋ dɨl, ageb rek nep gɨpal. \v 7 Mɨñi kɨri bɨr nɨpal, yad tap tari gɨpin okok, yad ke ma gɨpin. Kɨri nɨpal tap tari nak yɨp ñɨban ak nep dɨl kɨrop ñɨbin. \v 8 Mɨnɨm tari tari yɨp agnak ak, kɨrop ag ñen nɨŋ dɨpal. Nɨb ak, yad ned nak eip mɨdolɨgɨpɨr, nak yɨp ag yokek lɨm dai wagɨn aul onek mɨnɨm ak, nɨŋ dɨpal. \pi1 \v 9 “Kɨrop nep sobok gebin. Bin bɨ lɨm dai ar wagɨn aul nep nɨŋel mɨlɨk yowɨp okok ma sobok gebin. Bin bɨ yɨp apan okok nep, bin bɨ nak mɨdebal rek, nep sobok gebin. \v 10 Bin bɨ yad okok ke, bin bɨ nak okok ke mer, bin bɨ cɨr apɨl nokɨm nep mɨdebal me. Kɨri gɨpal nɨbak nɨŋɨl, bin bɨ ognap okok nɨpal, yad bɨ melɨk tep ke sek mɨdebin. \v 11 Pen mɨñi yad mɨdeban ak nɨnɨgain rek, kɨri ke ausek mɨdenɨgal. Bapi Sɨŋ! Nak kɨlɨs ke sek mɨdeban rek, yɨb yɨp ñɨnak yad ak rek nep mɨdebin. Yɨb kɨlɨs ke yɨb nak ak dɨl, kɨrop talak tauenɨmɨn, cɨr apɨl jɨm ñɨl mɨdobɨr rek, kɨri nɨb aknɨb rek nep jɨm ñɨl mɨdenɨmel. \v 12 Yad kɨrop eip mɨdɨl, yɨb nak kɨlɨs nɨbak yɨp ñɨnak ak dɨl, kɨrop talak tauɨl kod mɨd tep gɨpin. Bɨ alap ma kɨr gɨp. God Mɨnɨm ñu kɨl tɨkɨl, bɨ alap pɨs nep ap yap pakɨl yur kɨb dɨnɨgab, aglak rek, bɨ nɨbak nep kɨr gak. Gak nɨbak, God Mɨnɨm ned ñu kɨl tɨklak rek nep gak. \pi1 \v 13 “Pen nak mɨdeban sɨŋak nɨnɨg gebin rek, mɨñi maŋ won alap sek lɨm dai ar wagɨn aul mɨdebin rek, kɨri nɨŋ mɨdel nɨŋlɨg gɨ, nep mɨnɨm nɨbaul agebin. Nɨb ak, yad mɨñ mɨñ yɨb gɨpin rek, kɨri ak rek nep mɨñ mɨñ yɨb gɨnɨmel. \v 14 Mɨnɨm tep nak ak kɨrop ag ñen nɨŋ dɨpal rek, bin bɨ lɨm dai ar wagɨn aul okok kɨrop mɨlɨk kal nɨpal. Yad bin bɨ lɨm dai ar wagɨn aul gos nɨpal rek gos ma nɨpin rek, kɨri ak rek nep bin bɨ lɨm dai ar wagɨn aul gos nɨpal rek gos ma nɨpal. Nɨb ak me, bin bɨ lɨm dai ar wagɨn aul kɨrop mɨlɨk kal nɨpal. \v 15 Pen kɨrop lɨm dai wagɨn aul nɨb dam nak mɨdeban sɨŋak dad amnoŋ, agɨl ma agebin; nak kɨrop lɨm dai ar wagɨn aul kod mɨdenɨmɨn, Seten kɨrop gɨ tɨmel gɨnɨmɨŋ rek ma lɨnɨgab, agɨl agebin. \v 16 Yad bin bɨ lɨm dai ar wagɨn aul gos nɨpal rek gos ma nɨpin; kɨri ak rek nep bin bɨ lɨm dai ar wagɨn aul gos nɨpal rek gos ma nɨpal. \v 17 Mɨnɨm nak ak, mɨnɨm nɨŋɨd nep nɨbak, kɨrop ag ñenɨmɨn, kɨri sɨŋ mɨdenɨgal. \v 18 Nak yɨp bin bɨ lɨm dai ar wagɨn aul mɨdebal nab okok ag yoknak rek, yad kɨrop ak rek nep bin bɨ lɨm dai ar wagɨn aul mɨdebal nab okok ag yokpin. \v 19 Wög tari tari yɨp ñɨban ak, yad gɨ saknɨgain. Yad nɨg gebin ak, bɨ yad okok kɨri yɨp nɨŋɨl, cɨn ak rek nep God bɨ wög gep bɨ ne nep mɨdon, agɨl, wög kɨrop tari tari ñɨban ak, ak rek nep gɨ saklaŋ, agɨl, gebin. \s1 Jisas bin bɨ ne okok magɨlsek nen agɨl, Nap nop sobok gak \pi1 \v 20 “Yad nep sobok gebin aul, bɨ mɨñi agesin kɨrop nep ma sobok gebin; kɨri mɨnɨm ag ñel, bin bɨ okok mɨnɨm kɨrop nɨŋ dɨl, yɨp nɨŋ dɨnɨgal okok, kɨrop abe sobok gebin. \v 21 Bapi, nak yɨp nab adaŋ mɨdeban, yad nep nab adaŋ mɨdebin. Cɨr apɨl jɨm ñɨl mɨdobɨr rek, kɨri magɨlsek nɨb aknɨb rek nep cɨr apɨl eip jɨm ñɨl mɨdenɨmel. Nɨg gɨnɨgab ak, nak nep yɨp ag yokek onek ak, bin bɨ lɨm dai ar wagɨn aul mɨdebal okok nɨŋ dɨnɨmel. \v 22 Cɨr apɨl jɨm ñɨl mɨdobɨr rek, kɨri ak rek nep jɨm ñɨl mɨdenɨmel, agɨl, nak melɨk tep aknɨb ke yɨp ñɨnak ak, yad pen kɨrop abe ak rek nep ñɨbin. \v 23 Nɨb ak, nak yɨp nab adaŋ mɨdeban rek, yad kɨrop nab adaŋ mɨden me, kɨri jɨm ñɨl yɨb mɨdenɨmel. Nɨg gek me, bin bɨ lɨm dai ar wagɨn aul okok nɨŋnɨgal, nak nep yɨp ag yokek onek nɨŋɨl nak yɨp mɨdmagɨl lɨpan rek, kɨrop ak rek nep mɨdmagɨl lɨpan. \pi1 \v 24 “Bapi! Yɨp tep gɨp ak, bin bɨ yɨp ñɨban okok, am yad mɨdenɨgain sɨŋak eip mɨdɨl, lɨm dai ma gɨ lɨrok ñɨn ak, yɨp mɨdmagɨl lɨl melɨk tep aknɨb ke yɨp ñɨnak ak nɨŋnɨmel. \pi1 \v 25 “Bapi! Nak me bɨ asɨŋ ma mɨdeb! Bin bɨ lɨm dai ar wagɨn aul okok kɨri nep ma nɨpal. Pen yad nep nɨpin. Bin bɨ yad sɨŋ aul nak nep yɨp ag yokek onek ak, nɨpal. \v 26 Nak tigep bɨ rek mɨdeban ak, yad kɨrop ag ñɨbin. Pen kɨsen ak rek nep, nak tigep bɨ rek mɨdeban ak yad kɨrop ag ñɨ tep gɨnɨgain. Nɨg gɨl, yad ke kɨrop nab adaŋ mɨden, nak yɨp mɨdmagɨl lɨpan rek nɨŋ tep gɨl, kɨri ak rek nep pen pen mɨdmagɨl lɨnɨmel,” agak. \c 18 \s1 Jisas nop dɨ cɨcɨ lɨlak \r (Mat 26:47-56; Mak 14:43-50; Luk 22:47-53) \p \v 1 Jisas Nap nop sobok gɨ mɨbɨl juɨl, bɨ ne okok eip ñɨg sɨkol Kidron juɨl, pɨs kɨdadaŋ amɨl, mab olip wög dai ak amnɨlak. \v 2 Mab olip wög dai nɨbak Jisas bɨ ne okok eip per am mogɨm gölɨgɨpal rek, Judas bɨ Jisas nop mɨmɨg nɨŋnɨg gek ak, mɨgan nɨbak nɨŋ tep gak. \v 3 Perisi bɨ okok abe, bɨ God nop tap sobok gep bɨ kɨb okok abe, Judas nop agelak, ne am ami bɨ ognap poŋ dɨl, God sobok gep karɨp polisman ognap poŋ dɨl, dam Jisas mɨdek sɨŋak amjakak. Kɨri pen pen ñagep tap ognap dɨl, sɨp ognap lam ognap dagɨl dɨl, apelak. \v 4 Jisas nop tap tari gɨnɨg gak ak nɨŋak ak me, apelak ak amɨl agak, “Bɨ an nop pɨyo nɨŋ ajebɨm?” agak. \p \v 5 Agek aglak, “Jisas, bɨ Nasaret nɨb ak,” aglak. \p Agelak, Jisas agak, “Bɨ nɨbak me yad aul,” agak. Pen won nɨbak, bɨ nop mɨmɨg nɨŋak ak, Judas, kɨri eip nɨb sɨŋak mɨdek. \v 6 Pen Jisas, “Bɨ nɨbak me yad aul,” agek, kɨri kɨd ken lɨlɨg gɨ amɨl gɨ dam pak lak. \p \v 7 Jisas pen kɨrop kauyaŋ agak, “Bɨ an nop pɨyo nɨŋ ajebɨm?” agak. \p Agek aglak, “Jisas, bɨ Nasaret nɨb ak,” aglak. \p \v 8 Agelak, Jisas agak, “Nɨbep mɨdarɨk nep apin, ‘Bɨ nɨbak me yad aul.’ Yɨp pɨyo nɨŋ ajebɨm rek, bɨ sɨŋ aul kɨrop kɨrɨg gem amnɨlaŋ,” agak. \p \v 9 Gak nɨbak, Jisas ned Nap nop agak rek nep gak. Ne Nap nop agak, “Bapi. Bɨ yɨp ñɨnak okok, nokɨm alap ma kɨr gɨp,” agak. \p \v 10 Pen won nɨbak nep, Saimon Pita tu par kɨd dowak ak lɨp gɨ dɨl, bɨ alap nop tɨmɨd yɨpɨd pɨs kɨd pɨs nep tɨb sak yokak. Bɨ nɨbak yɨb ne Malkas. Ne God nop tap sobok gep bɨ kɨb yɨb ak nop bɨ wög gɨ ñeb ne ak mɨdolɨgɨp. \v 11 Pita nɨg gek, Jisas agak, “Tu par kɨd dɨpan kauyaŋ lek amnaŋ! Nak Bapi ñɨg sɨlek yɨp ñɨb ak ma ñɨŋnɨgain, agɨl nɨpan ar?” agak. \s1 Jisas dɨ Anas mɨdek sɨŋak amnɨlak \p \v 12 Jisas nɨb agek nɨŋlɨg gɨ, ami bɨ okok abe, God sobok gep karɨp polisman okok abe, Jisas nop dɨ cɨcɨ lɨl, nag lɨ wös gɨl, \v 13 kɨri ned Jisas dam Anas mɨdek sɨŋak amnɨlak. Bɨ Anas nɨbak, Kaiapas nɨmak ne. Kaiapas me, mɨ nokɨm nɨbak, God nop tap sobok gep bɨ kɨb yɨb wög ak ag lel gɨ mɨdek. \v 14 Kaiapas ne me ned Juda bɨ mɨnɨm dɨ bɨlokep kɨrop agak, “Bɨ nokɨm alap kɨmek cɨn magɨlsek komɨŋ amnɨgabɨn ak tep,” agak. \s1 Pita, “Jisas nop ma nɨpin,” agak \r (Mat 26:69-70; Mak 14:66-68; Luk 22:55-57) \p \v 15 Pen Jisas nop nɨg gɨl, dam Anas karɨp ak amelak nɨŋɨl, Saimon Pita eip, yad Jon eip, cɨr mal kɨsen kɨsen amnɨrok. Bɨ God nop tap sobok gep bɨ kɨb yɨb ak yɨp nɨŋ tep gak rek, yad amɨl pɨs nep karɨp ne wari mɨgan eyaŋ am nɨnek; \v 16 pen Pita ne söŋ kɨd eyaŋ ar mɨdek. Yad pen adɨk gɨ apɨl, bin kɨjoŋ wagɨn kod mɨdek ak nop agɨl, Pita nop poŋ dɨl wari mɨgan eyaŋ amnɨrok. \v 17 Pen bin kɨjoŋ wagɨn kod mɨdek ak, Pita nop agak, “Nak ak rek nep Jisas bɨ ne alap ar?” agak. \p Agek, Pita pen agak, “Yad mer,” agak. \p \v 18 Pen Kaiapas nop wög gɨ ñeb bin bɨ ognap abe, God sobok gep karɨp polisman ognap abe, kɨrop yɨgen gek, mab bɨj tɨn kab nab nɨb sɨŋak pɨboŋ mɨdek, warɨkɨl maŋɨl mɨdelak. Pita nop ak rek nep yɨgen gek, ap nab nɨb sɨŋak kab sek, kɨrop eip mab maŋɨl mɨdek. \s1 Anas Jisas nop mɨnɨm ag nɨŋak \r (Mat 26:59-66; Mak 14:55-64; Luk 22:66-71) \p \v 19 Pen Anas, bɨ God nop tap sobok gep bɨ kɨb yɨb ned mɨdolɨgɨp ak, Jisas nop ag nɨŋak, “Bin bɨ nak bin bɨ an an? Nak mɨnɨm tari tari bin bɨ nak ag ñɨban?” ag nɨŋak. \v 20 Agek, Jisas pen agak, “Yad mɨnɨm ognap we gɨl ma ag ñɨbin; bɨ nɨbi okok nɨŋ mɨdel nɨŋlɨg gɨ, Juda mogɨm gep karɨp okok abe, God sobok gep karɨp ak abe, per mɨseŋ ag ñɨbin. \v 21 Nɨb ak, tari gɨnɨg yɨp mɨnɨm ag nɨŋeban? Bin bɨ mɨnɨm ag ñɨnek nɨŋ mɨdelak ognap dapɨl ag nɨŋɨm. Mɨnɨm tari tari ag ñɨbin ak nɨpal me,” agak. \p \v 22 Jisas nɨb agek, God sobok gep karɨp kod mɨdolɨgɨp polisman alap, nop mɨkem ak pakɨl agak, “Tari gɨnɨg bɨ God nop tap sobok gep bɨ kɨb yɨb ak nop mɨnɨm nɨbak rek ageban?” agak. \p \v 23 Agek, Jisas pen agak, “Yad mɨnɨm esek alap apin, agɨl, mɨnɨm esek apin nɨbak bin bɨ sɨŋ aul kɨrop mɨseŋ ag ñan. Pen mɨnɨm nɨŋɨd apin ak, nak tari gɨnɨg yɨp pakesan?” agak. \p \v 24 Jisas nop nag lɨ rɨbɨklak rek mɨdek nɨŋlɨg gɨ, Anas agek kɨri Jisas nop dam, bɨ God nop tap sobok gep bɨ kɨb yɨb kɨsen nɨb ak, Kaiapas, dad amnɨlak. \s1 Pita kauyaŋ, “Jisas nop ma nɨpin,” agak \p \v 25 Pen Pita ne nɨg warɨkɨl gɨ mɨdɨl mab maŋɨl mɨdek nɨŋlɨg gɨ, bɨ ognap nop aglak, “Nak abe bɨ ne alap eip aka?” aglak. \p Agelak, Pita ag sɨlokɨl agak, “Yad mer,” agak. \v 26 Pen bɨ Pita tɨmɨd tɨb sak yokak ak, bɨ tɨdɨg lek lek ne alap, God nop tap sobok gep bɨ kɨb ak nop wög gɨ ñeb bɨ ne alap ap mɨdek. Ne apɨl, Pita nop agak, “Yad nep nɨpin, nak bɨ nɨbak eip mab olip wög dai sɨŋak mɨdesan ar?” agak. \p \v 27 Agek Pita kauyaŋ ag sɨlokɨl agak, “Yad mer,” agak. Nɨb agek nɨŋlɨg gɨ, dai kɨlokɨl gaul gak. \fig caption|alt="rooster" src="HK007D.tif" size="col" ref="18:27" \fig* \s1 Jisas nop dam Pailot mɨdek sɨŋak amnɨlak \r (Mat 27:1-2,11-14; Mak 15:1-5; Luk 23:1-5) \p \v 28 Karɨp tɨk dam lek nɨŋlɨg gɨ, Juda kai kɨri Jisas nop Kaiapas karɨp nɨbak nɨb dam Rom gapman bɨ kɨb Pailot karɨp kɨb ak amnɨlak. Juda kai aglak, “Cɨn Rom bɨ karɨp mɨgan aul amon, cɨnop asɨŋ ulɨk gɨnɨgab nɨŋɨl cɨn Pasopa tap ñɨŋjɨn rek ma lɨnɨgab,” agɨl, mɨs eyaŋ mɨdelak. \v 29 Nɨb ak, Pailot mɨs amɨl agak, “Bɨ aul nop tari mɨnɨm nɨŋɨl dopɨm?” agak. \p \v 30 Agek, kɨri aglak, “Ne tap tɨmel alap ma apkop, nep nɨg ma dopnop,” aglak. \p \v 31 Agelak, Pailot agak, “Nɨbi dam lo nɨbi ke ageb rek ar ak nɨŋɨl, nɨbi ke mɨnɨm kɨb agɨm,” agak. \p Agek, Juda kai pen aglak, “Cɨn bin bɨ okok kɨrop mɨnɨm kɨb agɨl, ñag pak lon kɨmnɨmel, lo ar ak ma mɨdeb. Rom gapman kai cɨnop mer apal,” aglak. \v 32 Juda kai nɨg gɨlak ak, Jisas yɨp titi gel kɨmnɨgain, agɨl, agak rek nep gɨlak. \p \v 33 Pen Juda kai nɨb agelak, Pailot kauyaŋ adɨk gɨ karɨp mɨgan eyaŋ amɨl, Jisas owaŋ, agek, apek nop agak, “Nak Juda kai kiŋ kɨri ak aka?” agak. \p \v 34 Agek, Jisas agak, “Mɨnɨm yɨp ag nɨŋeban ak, meg mɨgan nak ak ke ageban aka bin bɨ ognap meg mɨgan kɨri ak dɨl ageban?” agak. \p \v 35 Agek, Pailot agak, “Yad Juda bɨ mer. Juda kai nak okok nep, bɨ God nop tap sobok gep bɨ kɨb nak okok nep me, nep dapɨl ñɨnmagɨl ar yɨp ñɨbal. Nak tap tari genak nɨg gɨpal?” agak. \p \v 36 Agek, Jisas agak, “Yad bin bɨ dɨl kod mɨdenɨgain ak, kiŋ lɨm dai ar wagɨn aul mɨdebal rek ma mɨdenɨgain. Yad lɨm dai wagɨn aul kiŋ mɨdnɨg gebnep, Juda bin bɨ okok yɨp nag lɨn, agebal okok, bin bɨ yad okok warɨkɨl kɨrop eip pen pen ñaplap. Pen yad bin bɨ dɨl kod mɨdenɨgain nag ar yad ke mɨdeb; lɨm dai wagɨn aul gɨpal rek mer,” agak. \p \v 37 Nɨb agek, Pailot agak, “Nɨb ak, nak kiŋ alap aka?” agak. \p Agek, Jisas pen agak, “Me nak eyɨk apan me ak. Ar nɨbak nep me, yɨp lɨm dai ar wagɨn aul tɨk dapel, yad mɨd kɨb gɨl, mɨnɨm nɨŋɨd yɨpɨl yɨb ak ag ñebin. Bin bɨ mɨnɨm nɨŋɨd yɨb dɨn, agɨl gos nɨpal okok, mɨnɨm yad ak nɨŋ dɨpal,” agak. \p \v 38 Nɨb agek, Pailot agak, “Pen mɨnɨm okok nɨb okok nɨb koŋai nep pɨg dɨl mɨdeb ak, cɨn titi gɨl mɨnɨm nɨŋɨd yɨb me ak, agɨl nɨŋɨn?” agak. \s1 Juda bin bɨ Pailot nop aglak, “Jisas nop ñag pak lɨm,” aglak \r (Mat 27:15-31; Mak 15:6-20; Luk 23:13-25) \p Pailot mɨnɨm nɨbak agɨl, kauyaŋ söŋ amɨl, Juda kai kɨrop agak, “Yad ne tap tɨmel alap gɨp ma nɨpin. \v 39 Pen cɨn Rom gapman, mɨ nokɨm nokɨm, Pasopa ñɨn kɨb ak apek, bɨ nagɨman nɨbi alap yokop wɨsɨb yokpɨn. Nɨb ak, Juda kai kiŋ kɨri ak, yokop wɨsɨb yoken amnɨmɨŋ aka?” agak. \v 40 Agek, meg mɨgan dap ranɨl aglak, “Nop mer! Cɨnop Barabas nop wɨsɨb yokan!” aglak. Bɨ Barabas nɨbak, bin bɨ okok kañ kañ gek gapman kai kɨrop eip pen pen ñaglak. \c 19 \s1 Pailot Jisas mɨnɨm kɨb agak \p \v 1 Nɨb agelak, Pailot ami bɨ ne okok agek, Jisas nop nag dɨl pak adɨk madɨk gɨlak. \v 2 Nɨg gɨl pakɨl, nag mɨgoñɨb ñu ñu sek ognap dɨl, kiŋ lɨpal rek usajɨl bad alap gɨl, Jisas nop tol gɨ ñɨl, walɨj mɨk par sek alap lɨ ñɨl, \v 3 nop kauyaŋ amɨl kauyaŋ amɨl aglak, “Nak Juda kai kiŋ kɨri, nak per nep mɨdenɨmɨn!” aglak. Nɨb aglɨg gɨ, nop mɨlɨk jo mɨlɨk paklak. \p \v 4 Pen Pailot kauyaŋ söŋ amɨl, Juda bin bɨ kɨrop agak, “Nɨŋɨm! Yad Jisas nop söŋ aul donɨgain nɨŋɨl nɨbi nɨŋnɨgabɨm, yad ne tap tɨmel gɨp wagɨn alap ma pɨyo nɨpin,” agak. \v 5 Pen Jisas nop usajɨl ñu ñu sek bad ak tol gɨ ñɨl, walɨj mɨk par sek ar lɨ ñɨlak ak sek apek nɨŋlɨg gɨ, Pailot kɨrop agak, “Nop nɨŋɨm!” agak. \p \v 6 Nɨb agek, bɨ God nop tap sobok gep bɨ kɨb okok abe, God sobok gep karɨp polisman okok abe, Jisas nop nɨŋɨl mɨnɨm bleble gɨl aglak, “Nop mab bak alaŋ ñag pak lɨm! Nop mab bak alaŋ ñag pak lɨm!” aglak. Nɨb agelak, Pailot agak, “Nɨbi ke nop damɨl, mab bak alaŋ ñag pak lɨm. Yad ne tap tɨmel gɨp wagɨn alap ma pɨyo nɨpin!” agak. \p \v 7 Agek, Juda kai aglak, “Ne, ‘Yad God Ñɨ ne,’ agɨp ak, lo cɨn alap agɨp, ‘Kɨmnɨmɨŋ,’ agɨp,” aglak. \p \v 8 Nɨb agelak, Pailot nɨŋɨl, tapɨn pɨrɨkɨl, \v 9 kauyaŋ karɨp mɨgan eyaŋ amɨl, Jisas nop ag nɨŋɨl agak, “Nak karɨp lɨm akal nɨb?” agak. Agek, Jisas mɨnɨm alap pen ma agak. \v 10 Pailot agak, “Nak yɨp mɨnɨm ma agnɨgan ar? Nak nɨpan. Yad nep kod mɨdebin. Nɨb ak, nep wɨsɨb yoknɨg wɨsɨb yoknɨgain; pen nep mab bak alaŋ ñag pak lɨlaŋ, agen, nep ñag pak lɨnɨgal,” agak. \p \v 11 Agek, Jisas pen agak, “Pen nak yɨp kod mɨdeban ak, nak ke mer, God nep agek kod mɨdeban. Nɨb ak, yɨp gɨ tɨmel geban mɨker ak, nak nep ma dɨnɨgan; bɨ yɨp dɨl nep ñɨb ak, mɨker kɨb yɨb ak dɨnɨgab,” agak. \p \v 12 Jisas nɨb agek, Pailot nop yokop ag yokin, agɨl, gos nɨŋak ak pen Juda kai nop bɨlalö gɨ agɨl aglak, “Nak Jisas nop wɨsɨb yokenɨgan ak, Rom bɨ kɨb Sisa bɨ nɨŋeb ne ma mɨdenɨgan. Bɨ, yad kiŋ mɨdebin, apal okok, Sisa eip pen pen ñag lɨn, agɨl me, mɨnɨm nɨbak rek apal,” aglak. \p \v 13 Nɨb agelak, Pailot mɨnɨm nɨbak nɨŋɨl, am Jisas nop poŋ dɨl söŋ amɨl, ne am bɨ mɨnɨm dɨ bɨlokep sea ar sɨŋak alaŋ gɨlak ar ak bɨsɨgak. Kau bɨsɨgak nɨbak, “Kab Kɨjoŋ” apal. Pen Arameik mɨnɨm lɨl, “Gabada” apal. \p \v 14 Pen ñɨn nɨbak, Juda bin bɨ Pasopa tap kɨri mogɨm gep ñɨn. Pɨb nab kɨb alaŋ won ak, Pailot kɨrop agak, “Kiŋ nɨbi me aul!” agak. \v 15 Agek, meg mɨgan dap ranɨl aglak, “Nop ñag pak lan! Nop mab bak alaŋ ñag pak lan!” aglak. \fig caption|alt="Pilate, Jesus & soldiers" src="cn01825B.tif" size="col" ref="19:15" \fig* \p Agelak, Pailot agak, “Kiŋ nɨbi nɨbaul mab bak alaŋ ñag pak lɨnɨm aka?” agak. \p Agek, bɨ God nop tap sobok gep bɨ kɨb okok aglak, “Kiŋ cɨn alap ma mɨdeb; Rom bɨ kɨb Sisa nep mɨdeb,” aglak. \p \v 16 Pen nɨg gɨ ag damɨl, Pailot mɨnɨm kɨrop ak dɨl, ami bɨ okok kɨrop agak, “Jisas nop dam mab bak alaŋ ñag pak lɨm,” agak. \s1 Jisas nop mab bak alaŋ ñag pak lɨlak \r (Mat 27:32-44; Mak 15:21-32; Luk 23:26-43) \p \v 17 Pen nop ñag pak lɨnɨg gɨlak mab kros ak, Jisas nop ke ñel, ne dɨ ka gɨ dam “Cɨp Nabɨc Cög Tɨŋɨl” apal dɨm ak apjakak. Dɨm nɨbak Arameik mɨnɨm lɨl “Golgota” apal. \v 18 Jisas nop mab kros cɨpɨl pak lɨl, bɨ omal, alap pɨs kɨd, alap pɨs kɨd, ñag pak lɨlak. Jisas nab sɨŋak mɨdek. \p \v 19 Pen Pailot agek, bɨ ne okok mab bog alap dɨl ñu kɨl tɨkɨl, Jisas nop ñag pak lɨlak mab kros bak nabɨc sɨŋak adaŋ dɨlam gɨ lɨlak. Ñu kɨl tɨklak mɨnɨm ak: \qc \sc JISAS NASARET NƗB JUDA KAI KIŊ KƗRI ME AUL.\sc* \m \v 20 Mɨnɨm nokɨm ar nɨbak nep, Arameik mɨnɨm ñu kɨl tɨkɨl, Latin mɨnɨm ñu kɨl tɨkɨl, Grik mɨnɨm ñu kɨl tɨkɨl gɨlak me, Jerusalem ulep nɨb sɨŋak mɨdek rek, Juda bin bɨ koŋai nep udɨn lɨ nɨŋlak. \v 21 Pen God nop tap sobok gep bɨ kɨb okok am Pailot nop aglak, “Mɨnɨm ñu kɨl tɨkpan ak yɨpɨd gɨl ma gɨp. ‘Juda kai kiŋ kɨri’ mɨnɨm ak ma mɨdonɨmɨŋ; yokop agnɨmɨn, ‘Ne agɨp, “Yad Juda kai kiŋ kɨri mɨdebin,” agɨp,’ agɨl, mɨnɨm nɨbak nep ñu kɨl tɨknɨmɨn,” aglak. \p \v 22 Nɨb agelak pen Pailot kɨrop pen agak, “Yad mɨnɨm tari ñu kɨl tɨkpin ak, nɨg gɨl nep mɨdenɨgab,” agak. \p \v 23 Pen Jisas nop mab bak alaŋ ñag pak lɨl, ami bɨ omal omal Jisas walɨj ne okok bɨlok ke ke dɨl, walɨj par sek gɨl ñag dör ma gɨlak ak, ak rek nep bɨlok dɨnɨg aglak, \v 24 “Tɨg bɨlɨlɨ ma gɨn! Yokop sadu rek gɨl, bɨ an dɨnɨmɨŋ ak, ne dɨnɨgab,” aglak. Gɨlak nɨbak, God bɨrarɨk nep bin bɨ okok kɨrop gos ñek, God Mɨnɨm ak ñu kɨl tɨkɨl, kɨsen nɨb gɨnɨgal, aglak ak me, kɨsen aknɨb rek nep gɨlak. Mɨnɨm nɨbak ñu kɨl tɨkɨl aglak, \q1 “Walɨj yɨp ak bɨlok ke ke dɨl, \q2 walɨj par sek yad ak, sadu rek gɨl dɨn, aglak,” aglak. \p \v 25 Pen ñɨn nɨbak, Jisas nonɨm ak, nɨmañ ak, Klopas bine Maria ak, Maria Magdala ak, apɨl Jisas nop mab kros ñag pak lɨlak maŋ gol nɨb sɨŋak mɨdelak. \fig caption|alt="Jesus on cross" src="CN01840B.TIF" size="col" ref="19:25-27" \fig* \v 26 Yad Jon, Jisas yɨp mɨdmagɨl lolɨgɨp bɨ ak, ak rek nep ap maŋ nɨb sɨŋak mɨdenek ak me, Jisas yɨp nɨŋɨl, nonɨm Maria nop agak, “Bin aul, ñɨ nak me ak,” agak. \v 27 Nɨb agɨl, ne pen nonɨm Maria nɨŋɨl yɨp agak, “Nanɨm nak me ak,” agak. Nɨb agek nɨŋlɨg gɨ, ñɨn nɨbak, Jisas nonɨm nop poŋ dɨl karɨp yad ak damɨl, eip mɨdolɨgɨpɨr. \s1 Jisas kɨmak \r (Mat 27:45-56; Mak 15:33-41; Luk 23:44-49) \p \v 28 Jisas nɨŋak, wög ar ne ak magɨlsek gɨ sakak ak me, God Mɨnɨm agak ak nɨŋɨd lɨnɨmɨŋ, agɨl, agak, “Yɨp kɨŋam mɨlep gɨp,” agak. \v 29 Pen ñɨg wain sɨlek barol alap dap nɨb sɨŋak lel mɨdek ak me, ami bɨ alap, tap sain bad alap dɨl, wain sɨlek nɨbak lɨl, dɨ mab hisop lek dai ak kabɨs ñagɨl, dap ranɨl Jisas nop joŋɨb wak ar sɨŋak lak. \v 30 Jisas ñɨg wain sɨlek nɨbak ñɨbɨl agak, “Dai juɨp,” agɨl, kɨbor kɨyan gɨl, kaun ne God nop ñak. \s1 Jisas tɨglem bak ne ak pɨŋ lɨlak \p \v 31 Pen Juda bɨ kɨb okok, kagol ñɨn ak dɨgep won ak bɨr aposɨp nɨŋɨl aglak, “Tol God nop sobok gep ñɨn cɨn ak, cɨp okok mab bak alaŋ ma mɨdenɨmel,” agɨl, am Pailot nop aglak, “Bɨ mab bak alaŋ ñag pak lɨpal okok, ami bɨ okok tob kɨrop okok pak pagel, kasek kɨmel, dɨ lɨm eyaŋ lɨnɨmel,” aglak. \v 32 Agelak, Pailot ami bɨ okok kɨrop agek, am bɨ Jisas eip ñag pak lɨlak omal, tob kɨrop mal pak paglak. \v 33 Pen Jisas tob nop ak pak pagɨn, agɨl, nɨŋlak, ne bɨr kɨmak. Nɨb gak ak me, tob nop ak pak pag ma gɨlak. \v 34 Pen ami bɨ alap, golɨŋ alap dɨl, Jisas nop tɨglem dai sɨŋak pɨŋ lek, dai lakañ sek, ñɨg sek soŋ gak. \v 35 Nɨb ak, nɨbi bin bɨ mɨnɨm ñu kɨl tɨkebin nɨbaul nɨŋnɨgabɨm okok abe Jisas nop nɨŋ dɨnɨmɨb, agɨl, yad Jon, Jisas nop gak ak udɨn yad ke nɨpin rek, nɨbep mɨnɨm nɨŋɨd yɨb nɨbaul agɨl ñu kɨl tɨkebin. \v 36 Pen gak nɨbak, God bɨrarɨk nep bin bɨ okok kɨrop gos ñek, God Mɨnɨm ak ñu kɨl tɨkɨl, kɨsen nɨb gɨnɨgal, aglak ak me, kɨsen nɨg anɨb rek nep gɨlak. God Mɨnɨm ak ñu kɨl tɨkɨl aglak, “Tɨŋɨl nop ak, alap pak pag ma gɨnɨgal,” aglak. \v 37 Pen mɨnɨm alap aglak, “Bɨ nop pɨŋɨl gesal ak nop nɨŋnɨgal,” aglak. \s1 Josep ne Jisas mɨb goŋ dam tɨgel gak \r (Mat 27:57-61; Mak 15:42-47; Luk 23:50-56) \p \v 38 Bɨ Arimatia taun nɨb alap, Jisas mɨnɨm nop nɨŋ dak ak pen, Juda bɨ kɨb kɨrop pɨrɨkɨl, Jisas nop nɨŋ dɨpin, agɨl, mɨseŋ ma agolɨgɨp. Bɨ nɨbak yɨb ne Josep. Ne Jisas nop dam tɨgel gɨnɨm, agɨl, am Pailot nop ag nɨŋek, yau agek, dad amnak. \v 39 Nikodimas ne Josep eip amnɨrek. Nikodimas, bɨ ned am Jisas nop kɨslɨm eyaŋ nɨŋak bɨ nɨbak. Nikodimas tap ki tep owep koŋai nep, kilo aknɨb ñɨnjuɨl nokɨm alap adɨk gɨ dam aknɨb ajɨp pɨs adaŋ (35) rek, dɨl amnak. Tap ki tep owep nɨbak, mab mö mok ak abe, mab alos mok ak abe dɨl gɨlak. \v 40 Pen kɨri mal am cɨp se ak tɨg asɨk dap yapɨl, Juda bin bɨ gölɨgɨpal rek, mab mok dad amnak ak, cɨp se par anöŋ lɨ ñɨl, linɨn dɨl walɨj tɨd gɨlak sɨkol par ak dɨl, kom kam gɨrek. \v 41 Jisas mab bak alaŋ ñag pak lɨlak kau nɨb ulep sɨŋak wög dai alap mɨdek. Wög dai nɨbak nab sɨŋak kab mɨgan kɨsen nep kɨrɨkɨl, cɨp tɨgel ma gɨlak alap mɨdek. \v 42 Juda kai God nop sobok gep ñɨn kɨri ak ulep ulep gak rek, kasek tɨgel gɨr, agɨl, kab mɨgan yokop ulep nɨb sɨŋak dam tɨgel gɨrek. \c 20 \s1 Cɨp tɨgel gɨlak ak kau nep mɨdek \r (Mat 28:1-8; Mak 16:1-8; Luk 24:1-12) \p \v 1 Sade ñɨn ak, karɨp tɨknɨg gek nɨŋlɨg gɨ, Maria Magdala cɨp tɨgel gɨlak mɨgan amɨl nɨŋak, kab kɨb cɨp tɨgel pɨlɨŋ gɨlak ak, lɨlɨg gɨ am gol sɨŋak mɨdek. \v 2 Ne nɨŋɨl, kauyaŋ pɨg gɨ rɨkɨd ag apɨl Saimon Pita cɨr mal mɨdorok sɨŋak apɨl agak, “Bɨ Kɨb ak nop kapkap dad ambal; pen dap lɨpal okok ma nɨpɨn,” agak. \p \v 3-4 Nɨb agek, Pita cɨr mal nɨŋnɨg kasek pɨg gɨ rɨkɨd yɨb ag amɨl paŋ dɨrok. Yad ned amjakɨl, \v 5 mɨs ar kɨdeyaŋ nep mɨdɨl, kab mɨgan oŋɨd sɨpsɨp nɨŋnek walɨj bad okok nep mɨdek. \v 6-7 Pen Saimon Pita ne kɨsen apɨl, kab mɨgan ak sɨkɨd amɨl nɨŋak, Jisas nop walɨj kom sɨlok yoklak okok wɨsɨb ma gak; tɨgel gɨlak rek nep mɨdek. Pen walɨj nabɨc oŋɨd pag kom mɨd pakɨd gɨlak ak, ak rek nep ma wɨsɨbak; pag kom mɨd pakɨd gɨlak rek nep asɨk gɨ ke sɨŋak mɨdek. \v 8 Yad ned cɨp tɨgel gɨlak sɨŋak apjaknek pen mɨñi yad ak rek nep kab mɨgan sɨkɨd amɨl nɨŋnek, walɨj okok kom sɨloklak rek mɨdek ak me, ak me Jisas warɨkɨp, agɨl, nɨŋ dɨnek. \v 9 Pen ñɨn nɨbak, God Mɨnɨm ñu kɨl tɨkɨl, Jisas kɨmɨl warɨknɨmɨŋ, aglak mɨnɨm ak, cɨr nɨŋ rep ma gɨrok. \v 10 Nɨg nɨŋɨl adɨk gɨ karɨp amnɨrok. \s1 Maria Magdala Jisas mɨseŋ lek nop nɨŋak \r (Mat 28:9-10; Mak 16:9-11) \p \v 11-12 Pen Maria cɨp tɨgel gɨlak tɨgel mɨgan nɨbak söŋ ar sɨŋak warɨkɨl mɨdɨl sɨl aglɨg gɨ mɨdek. Sɨl ag mɨdlɨg gɨ, kɨd magɨl ñɨk gɨl kab mɨgan oŋɨd sɨpsɨp nɨŋak, ejol walɨj tɨd lɨrek omal, Jisas cɨp se ned mɨdek kau nɨbak bɨsɨg mɨdlɨg gɨ, alap nabɨc dai oŋɨd, alap tob dai eim, mɨderek. \v 13 Ejol nɨb omal Maria nop agrek, “Tari gɨnɨg sɨl ageban?” agrek. \p Agerek agak, “Bɨ Kɨb yad ak nop damɨl akal dam lɨpal ak ma nɨpin!” agak. \v 14 Nɨb agɨl, adɨk gɨl nɨŋak, Jisas warɨk mɨdek. Pen nop nɨŋek, bɨ aknɨb ke rek lak. Jisas nɨŋak ak pen ak Jisas nep, agɨl ma nɨŋak. \p \v 15 Jisas pen Maria nop agak, “Bin aul. Tari gɨnɨg sɨl ageban? Bɨ an nop pɨyo nɨŋeban?” agak. \p Agek, Maria agak e, bɨ wög dai nap nɨb ak nep yɨp ageb, agɨl, agak, “Bɨ kɨb nɨŋeb. Cɨp ak dad ambin, agɨl, akal dam lɨpan ak yɨp agenɨmɨn, yad dad amnin,” agak. \p \v 16 Agek, Jisas agak, “Maria!” agak. \p Agek, Maria, Arameik mɨnɨm lɨl, “Rabonai!” agak. (Mɨnɨm agak nɨbak, “Mɨnɨm Ag Ñeb Bɨ.”) \p \v 17 Agek, Jisas agak, “Yad karɨp lɨm wagɨn aul kɨrɨg gɨl, Bapi ker adɨk gɨ sɨŋ alaŋ ma ambin rek, yɨp ma dan. Pen nak amɨl, mam sɨkop kɨrop agnɨmɨn, ‘Jisas agɨp, “Yad Bapi yad, Nap nɨbi, God yad, God nɨbi mɨdeb sɨŋak adɨk gɨ amebin,” agɨp,’ agnɨmɨn,” agak. \p \v 18 Jisas nɨb agek, Maria Magdala amɨl Jisas bɨ ne okok kɨrop agak, “Yad Bɨ Kɨb ak nop nɨŋɨl apebin,” agak. Nɨb agɨl, Jisas mɨnɨm tari tari nop agak ak, Maria ne Jisas bɨ ne okok kɨrop mɨnɨm nɨbak agak. \s1 Jisas mɨseŋ lek bɨ ne okok nɨŋlak \r (Mak 16:14-18; Luk 24:36-49) \p \v 19 Pen Sade ñɨn ak, pɨb paŋɨd amnak nɨŋɨl, bɨ ne okok Juda bɨ kɨb okok kɨrop pɨrɨkɨl, karɨp mɨgan amɨl kɨjoŋ ak gɨñ wös gɨl, kapkap mɨdelak nɨŋɨl, Jisas apɨl nab nɨb sɨŋak mɨseŋ lɨl agak, “God nɨbep kod mɨdeŋ,” agak. \v 20 Nɨb agɨl, ñɨnmagɨl ur ne ak kɨrop yomɨl, tɨglem pɨs kɨd ne ak yom ñak. Yom ñek Bɨ ne okok nɨŋɨl, ak Bɨ Kɨb nep, agɨl, mɨñ mɨñ yɨb gɨlak. \p \v 21 Jisas pen kɨrop kauyaŋ agak, “God nɨbep kod mɨdeŋ. Bapi yɨp ag yokek apɨl wög ne gɨpin rek, nɨbep pen abe ag yokebin,” agak. \v 22 Nɨb agɨl, kɨrop pɨglɨg gɨ agak, “Kaun Sɨŋ ak dɨnɨmɨb. \v 23 Bin bɨ ognap tap si tap tɨmel gɨpal okok nɨŋɨl kɨrɨg gɨnɨgabɨm ak, God ak rek nep nɨŋɨl kɨrɨg gɨnɨgab. Pen nɨŋɨl ma kɨrɨg gɨnɨgabɨm ak, God ak rek nep nɨŋɨl ma kɨrɨg gɨnɨgab,” agak. \s1 Jisas mɨseŋ lek bɨ ne Tomas nop nɨŋak \p \v 24 Pen Jisas ap mɨseŋ lɨl kɨrop mɨnɨm agak ñɨn nɨbak, bɨ ne Tomas, yɨb alap Ñɨ Tam apal bɨ nɨbak, kɨrop eip ma mɨdek. \v 25 Nɨb ak, kɨsen Jisas bɨ ne Tomas nop aglak, “Bɨ Kɨb ak nɨpɨn,” aglak. \p Agelak, ne pen agak, “Nɨb agebɨm ak pen ñɨnmagɨl nop cɨpɨl paklak ak abe, tɨglem pɨŋɨl lɨlak ak abe, udɨn yad ke nɨŋɨl ñɨnmagɨl yad dɨ nɨŋnɨgain ak me, mɨnɨm nɨbak nɨŋ dɨl, warɨkɨp, agɨl, nɨŋ dɨnɨgain; mer ak, mer,” agak. \p \v 26 Nɨb agɨl, pen wik nokɨm alap mɨdɨl, Jisas bɨ ne okok Tomas eip kauyaŋ karɨp mɨgan ak mɨdelak. Kɨjoŋ gɨñ wös gɨlak ak pen Jisas ne apɨl nab nɨb sɨŋak mɨseŋ lɨl agak, “God nɨbep kod mɨdeŋ,” agak. \v 27 Jisas nɨb agɨl, Tomas nop agak, “Ñɨnmagɨl nak ak, yɨp cɨpɨl paklak aul dɨ nɨŋan. Ñɨnmagɨl yad nɨŋan. Tɨglem pɨs yad pɨŋɨl lɨlak aul abe dɨ nɨŋan. Gos par ma lɨl, yɨp nɨŋ dɨnɨmɨn,” agak. \p \v 28 Agek, Tomas agak, “Bɨ Kɨb yad, God yad!” agak. \p \v 29 Pen Jisas Tomas nop agak, “Yɨp mɨseŋ nɨŋɨl me, yɨp nɨŋ dɨpan. Pen bin bɨ yɨp mɨseŋ ma nɨŋɨl, yɨp nɨŋ dɨnɨgal okok, mɨñ mɨñ yɨb gɨnɨgal,” agak. \s1 Jon mɨnɨm nɨbaul tari gɨnɨg ñu kɨl tɨkak \p \v 30 Pen mɨnɨm ñu kɨl tɨkebin nɨbaul, cɨn Jisas bɨ ne okok nɨŋ mɨdon nɨŋlɨg gɨ, Jisas tap ma gep ke ke koŋai nep golɨgɨp rek, magɨlsek ñu kɨl ma tɨkpin. \v 31 Pen nɨbi, Jisas nep me Krais ak, God Ñɨ ne yɨb ak nep, agɨl, nop nɨŋ dem, nɨbep dek, nop eip komɨŋ mɨdenɨgabɨm, agɨl, mɨnɨm nɨbaul ñu kɨl tɨkpin. \c 21 \s1 Jisas mɨseŋ lek bɨ ne aknɨb ar oŋɨd ak nop nɨŋlak \p \v 1 Pen kɨsen cɨn Jisas bɨ ne okok Ñɨg Cöb Taibirias sɨŋak mɨdonok nɨŋɨl Jisas ne mɨseŋ lek nɨŋnok. Tari gak ak agnɨg gebin. \v 2 Saimon Pita ak, Tomas ak (yɨb alap Ñɨ Tam apal bɨ nɨbak), Natanyel bɨ Kena taun karɨp lɨm Galili sɨŋak nɨb ak, Sebedi ñɨ Jems cɨr mamɨl mal, Jisas bɨ ne omal sek eip, jɨm ñɨl am Ñɨg Cöb Taibirias sɨŋak mɨdonok. \p \v 3 Saimon Pita cɨnop agak, “Yad kɨbsal nen amebin,” agak. Agek, “Cɨn eip amnɨgabɨn,” agɨl, am nop eip ñɨg magöb dɨl, gɨ ajon ajon mɨñab tɨk da yokak pen kɨbsal ognap ma dɨnok. \p \v 4 Pen pɨb lɨm gɨnɨg gek nɨŋlɨg gɨ, Jisas apɨl ñɨg cöb gol sɨŋak warɨk mɨdek. Nop nɨŋnok pen ak Jisas nep, agɨl, ma nɨŋnok. \fig caption|alt="Jesus serving breakfast" src="LB00330B.TIF" size="col" ref="21:4-14" \fig* \v 5 Ne cɨnop agak, “Ñɨ ognɨl. Nɨbi kɨbsal nen gɨ tag mer nɨpɨm ar?” agak. Agek, cɨn yau agnok. \v 6 Nɨb agonok, cɨnop agak, “Uben ak dɨ ñɨg magöb ñɨnmagɨl yɨpɨd kɨd pɨs ken yokɨl me, kɨbsal ognap dɨnɨgabɨm!” agak. Agek, uben ak dɨ ñɨg nab eyaŋ yokɨl, kɨbsal koŋai yɨb nep dɨl, lɨp gon onɨmɨŋ rek ma lak. \v 7 Nɨg gek, yad Jon, Pita nop agnek, “Bɨ nɨbak Bɨ Kɨb ak nep,” agnek. Nɨb agenek, Pita nɨŋɨl, walɨj ne sɨŋak lak ak dɨ sɨb nag nab sɨŋak adaŋ paŋɨl, preŋɨd ñɨg nab eyaŋ lak. \v 8 Cɨn bɨ ognap ñɨg magöb ar ak mɨdɨl, uben kɨbsal sek ap ran jakɨl mɨdek ak, lɨp gɨ dap, par okok mer, mita aknɨb ñɨnjuɨl mamɨd alaŋ (100) rek nep, ñɨg gol sɨŋak onok. \p \v 9 Gol nɨb sɨŋak apɨl nɨŋnok, mab yɨn bɨj yowak ar ak, kɨbsal ognap yɨn mɨdek. Bred ognap ak rek nep mɨdek. \v 10 Pen Jisas cɨnop agak, “Kɨbsal mɨñi dɨpɨm okok, ognap dowɨm,” agak. \v 11 Agek, Saimon Pita ñɨg magöb ar ak amɨl, ne eip uben kɨbsal koŋai nep (153) mɨdek nɨbak kab kɨlɨp ar sɨŋak lɨp gɨ donok. Uben ak mɨker gak pen ma pɨg rɨkak. \p \v 12 Jisas pen cɨnop agak, “Apɨl, tap ñɨŋɨm,” agak. Cɨn pen nabɨŋ gek, nak bɨ an amɨl mɨdeban, agɨl, nop ma ag nɨŋnok; ak Bɨ Kɨb ak nep, ag gos nɨŋɨl, kɨrɨg gɨnok. \v 13 Jisas ne am bred ak dɨl, cɨnop nonɨm lɨl, kɨbsal abe dɨ cɨnop nonɨm lɨl gek, ñɨŋnok. \p \v 14 Pen Jisas kɨmɨl warɨkɨl, cɨnop bɨ ne okok ñɨn omal eper mɨseŋ lek nop nɨŋnok. \s1 Jisas Pita nop mɨnɨm agak \p \v 15 Pen cɨn tap ñɨb sakɨl, Jisas Saimon Pita nop ag nɨŋak, “Saimon Jon ñɨ ne. Bɨ sɨŋ aul rek mer; nak yɨp nɨŋɨd nep mɨdmagɨl lɨpan aka?” agak. \p Agek, Pita agak, “Bɨ Kɨb. Yad nep mɨdmagɨl lɨpin ak, nak nɨpan,” agak. \p Nɨb agek, Jisas agak, “Sipsip ñɨlɨk yad okok kod mɨdenɨmɨn,” agak. \p \v 16 Jisas nɨb agɨl, kauyaŋ ag nɨŋak, “Saimon Jon ñɨ ne. Nak yɨp nɨŋɨd nep mɨdmagɨl lɨpan aka?” agak. \p Agek, Pita agak, “Bɨ Kɨb. Yad nep mɨdmagɨl lɨpin ak, nak nɨpan,” agak. \p Nɨb agek, Jisas agak, “Sipsip yad okok kod mɨdenɨmɨn,” agak. \p \v 17 Jisas kauyaŋ pen ag nɨŋak, “Saimon Jon ñɨ ne. Nak yɨp mɨdmagɨl lɨpan aka?” agak. \p Pen Jisas nɨg gɨl, mɨnɨm ar nokɨm nɨbak nep, “Nak yɨp mɨdmagɨl lɨpan aka?” ag nɨŋɨl ag nɨŋɨl gek me, Pita gos par nɨŋlɨg gɨ agak, “Bɨ Kɨb. Nak tap okok magɨlsek nɨpan. Nɨb ak, yad nep mɨdmagɨl lɨpin ak, nak bɨr nɨpan,” agak. \p Agek, Jisas agak, “Nɨb ak, sipsip yad okok kod mɨdenɨmɨn. \v 18 Yad nep nɨŋɨd yɨb agebin, nak bɨ praj rek mɨdenak ñɨn ak, walɨj gos nak ke nɨŋnak rek dɨ lɨl ajelɨgɨpan. Pen nak kɨsen bɨ mɨlep lɨnɨgan ñɨn ak, nak ñɨnmagɨl nak kɨlan gɨ mɨdek nɨŋlɨg gɨ, bɨ ke nɨb alap nep nag ñon gɨl, ma amnɨgan mɨgan ak poŋ dɨl dad amnɨgab,” agak. \v 19 Jisas mɨnɨm agak nɨbak, bin bɨ ognap kɨsen Pita ñag pak lɨnɨgal ak, Jisas ned nɨŋak me ak. Bin bɨ kɨsen nɨb okok, Pita nop tap tari gɨnɨgal kɨmnɨgab ak nɨŋɨl, God ne melɨk tep sɨŋ ke sek mɨdeb ak nɨŋnɨgal. Pen Jisas Pita nop agak, “Yɨp kɨsen gan,” agak. \p \v 20 Jisas mɨnɨm nɨbak agak nɨŋɨl Pita adɨk gɨl nɨŋak, yad bɨ Jisas mɨdmagɨl lolɨgɨp ak mɨdenek. Yad bɨ nɨbak me, ned Jisas Pasopa tap ñɨb mɨdek wagɨn sɨŋak bɨsɨg mɨdɨl ag nɨŋnek, “Bɨ Kɨb. Bɨ an nep mɨmɨg gɨnɨgab?” agnek. \v 21 Pen Pita yɨp nɨŋɨl Jisas nop agak, “Bɨ Kɨb. Bɨ aul nop tari gɨnɨgab?” agak. \p \v 22 Agek, Jisas agak, “Ak gos yad. Yad agen ne mɨdep nep mɨdek nɨŋlɨg gɨ, adɨk gɨ onɨgain ak, mɨnɨm nak mer. Pen nak yɨp kɨsen gan,” agak. \p \v 23 Jisas mɨnɨm agak nɨbak, bin bɨ nop nɨŋ dɨlak ognap aglak, “Jisas bɨ ne nɨbak ma kɨmnɨgab,” aglak. Pen Jisas bɨ ne nɨbak ma kɨmnɨgab, agɨl, mɨnɨm nɨbak ma agak; ne yokop agak, “Yad agen, ne mɨdep nep mɨdek nɨŋlɨg gɨ, adɨk gɨ onɨgain ak, mɨnɨm nak mer,” agak. \p \v 24 Jisas bɨ ne nɨbak me, ne ke mɨnɨm nɨbaul ñu kɨl tɨkɨl, magɨlsek mɨnɨm nɨŋɨd yɨb nep mɨdeb ak nɨŋɨl, ñu kɨl tɨkɨp me ak. \v 25 Jisas tap ar ke ke koŋai nep gak ak pen mɨnɨm nɨbak yokop ognap nep nab sɨŋaul ñu kɨl tɨkpin. Yad nɨpin, mɨnɨm nɨb okok magɨlsek ñu kɨl tɨk buk koŋai nep eyaŋ lɨplap, lɨm dai aul sɨkol gek, dam lep kau ak ma mɨdobkop.