\id ACT - Minimib dialect (Kalam) NT [kmhM] -Papua New Guinea 2008 (web version -2012 bd) \h Aposɨl \toc1 Bɨ Jisas mɨnɨm dad ameb okok kɨri tap tari tari gɨlak \toc2 Aposɨl \toc3 Apo \mt1 Aposɨl \mt2 Bɨ Jisas mɨnɨm dad ameb okok kɨri tap tari tari gɨlak \c 1 \s1 Luk Tiopilas nop kauyaŋ ñu kɨl tɨkak \p \v 1 Mam Tiopilas. Yad nep mɨnɨm ned ñu kɨl tɨknek ak, Jisas nop tɨk dapek, pobɨŋ gɨl, wög wagɨn gɨl mɨd damɨl, tap tari tari gɨl, mɨnɨm tari tari ag ñɨl gak ak, nep mɨj ned ak ñu kɨl tɨknek. \v 2 Kɨsen, God Jisas nop dad ap ran jak seb kab alaŋ sɨŋak dad amnak. Pen ne seb kab ar alaŋ sɨŋak amnɨg gak won ak, ne gek Kaun Sɨŋ ne mɨnɨm ne dad ameb ag lak bɨ okok kɨrop ag ñɨ tep gak. Mɨnɨm nɨbak magɨlsek ned ñu kɨl tɨkɨl nep ñɨnek. \v 3 Jisas kɨmak pen kauyaŋ warɨkɨl, ñɨn aknɨb ñɨnjuɨl omal (40) nab ak ñɨn koŋai nep mɨseŋ lɨl, mɨnɨm ne dad ameb bɨ ne okok eip mɨdɨl, God bin bɨ dɨl kod mɨdenɨgab mɨnɨm ak kɨrop ag ñolɨgɨp. Nɨg gek, kɨri udɨn magɨl kɨri ke nɨŋlak ne komɨŋ mɨdek. \v 4 Pen kɨmɨl warɨkɨl, lɨm dai ar wagɨn aul mɨdolɨgɨp ñɨn nab nɨb sɨŋak, ñɨn alap bɨ ne nɨb okok eip tap magɨl ñɨblɨg gɨ agak, “Yad nɨbep ned agnek rek, Bapi yad tap tari nɨbep ñɨnɨgain agak ak, Jerusalem sɨŋaul nep mɨdɨl, kod mɨdenɨmɨb. \v 5 Jon ñɨg pak ñeb bɨ ak bin bɨ kɨrop ñɨg ak nep pak ñolɨgɨp, pen ñɨn omal nep ap padɨkek, Kaun Sɨŋ ak apɨl nɨbep pak ñɨnɨgab,” agak. \s1 Jisas ne karɨp lɨm seb kab ar alaŋ sɨŋak ap ran jak amnak \p \v 6 Pen ñɨn alap Jisas ne bɨ ne nɨb okok mɨdelak nab sɨŋak mɨseŋ lek, nop aglak, “Bɨ Kɨb, nak mɨñi kiŋ cɨn mɨdek, cɨn Isrel bin bɨ karɨp lɨm cɨn aul kauyaŋ ke kod mɨdɨl, karɨp lɨm ognap sek kod mɨdɨl gɨnɨgabɨn aka?” aglak. \v 7 Agelak, kɨrop agak, “Ñɨn akal gɨnɨgab ak, Bapi gos ne ke nɨŋɨl ag lak; tap nɨbi mer. \v 8 Pen Kaun Sɨŋ ne nɨbep apek, nɨbi kɨlɨs dɨl amɨl, Jerusalem bin bɨ, Judia bin bɨ, Sameria bin bɨ, bin bɨ karɨp lɨm tɨgoŋ tɨgoŋ magɨlsek okok, yad tari tari gɨpin ak kɨrop ag ñɨnɨgabɨm,” agak. \p \v 9 Nɨb agɨl, bɨ ne okok nɨŋ mɨdel nɨŋlɨg gɨ, God nop dad ap ran jak seb kab ar alaŋ sɨŋak dad amek nɨŋlɨg gɨ, kɨmi bad alap apɨl nop karɨkak. \p \v 10 Pen ne amek, kɨri seb kab alaŋ nɨŋ mɨdel nɨŋlɨg gɨ, magɨl nɨbak nep bɨ walɨj tɨd yɨmrek omal apɨl kɨrop eip warɨk mɨderek. \v 11 Bɨ nɨb omal agrek, “Bɨ Galili nɨb sɨŋ aul, nɨbi tari gɨnɨg seb kab alaŋ nɨŋ mɨdebɨm? Nɨbi nɨŋlɨg gɨ mɨdem nɨŋlɨg gɨ, God ne gek, Jisas ap ran jak seb kab ar alaŋ sɨŋak dad amɨb ak, kɨsen ne ke aknɨb rek nep adɨk gɨ onɨgab,” agrek. \s1 Judas kɨmak ak Mataias kau ne dak \p \v 12 Olip Dɨm alaŋ mɨdelak ak kɨrɨg gɨl, Jerusalem adɨk gɨ amnɨlak. Kanɨb par mer, Olip Dɨm Jerusalem nɨb ulep; Juda God nop sobok gep ñɨn ak ajpal rek nep.\f + \fr 1:12 \ft kilomita nokɨm alap nep rek\f* \fig caption|alt="mt of Olives & Jerusalem" src="LB00352B.TIF" size="col" ref="1:12" \fig* \v 13 Jerusalem amɨl, karɨp kɨneb kɨri amjakɨl, karɨp ñɨlɨk ar alaŋ mɨgan ak amnɨlak. Bɨ mɨdelak okok: Pita, Jon, Jems, Edru, Pilip, Tomas, Batolomyu, Matyu, Alpias ñɨ ne Jems ak, Saimon Selot ak, Jems ñɨ ne Judas ak. \v 14 Kɨri per per mogɨm gɨl, God nop sobok gölɨgɨpal. Jisas nonɨm Maria ak, Jisas nɨmam sɨkop okok, bin ognap sek per nɨg gölɨgɨpal. \p \v 15 Pen ñɨn nab nɨb sɨŋak, bin bɨ ñɨnjuɨl aknɨb kagol oŋɨd (120) rek ap mogɨm gel nɨŋlɨg gɨ, Pita warɨkɨl kɨrop agak, \v 16 “Ai mam sɨkop nɨŋɨm. Kaun Sɨŋ ne bɨrarɨk nep Depid nop gos ñek, Judas Jisas nop mɨmɨg nɨŋak bɨ ak gɨnɨgab rek nɨŋɨl ñu kɨl tɨkek, agak agak rek nep gak. \v 17 Jisas bɨ Judas nɨbak dek, cɨn eip mɨdɨl, wög ne ak jɨm ñɨl golɨgɨpɨn,” agak. \p \v 18 Pen kɨsen ne Jisas nop mɨmɨg nɨŋɨl, kab magɨl dak ak damɨl, lɨm dai alap tauɨl, mɨd damɨl, ñɨn nokɨm alap ap yap pakɨl, kogi ne ak pawɨkɨl, cɨbur magɨlsek lɨm gɨ söŋ apek kɨmak. \v 19 Nɨg gɨl kɨmek, Jerusalem bin bɨ magɨlsek nɨŋɨl, lɨm dai tauɨl kɨmak nɨbak, yɨb Akeldama, aglak. Akeldama aglak mɨnɨm wagɨn ak, “Lakañ Yowak Lɨm Dai,” agɨl aglak. \p \v 20 Pita agak, “Depid bɨrarɨk nep God Mɨnɨm dai Sam ñu kɨl tɨkɨl agak, \q1 ‘Karɨp ne cög nep mɨdonɨmɨŋ; \q2 bin bɨ ognap karɨp ne am ma mɨdenɨmel,’ agak. \m Depid mɨnɨm alap pen agak, \q1 ‘Wög ne ak bɨ alap dɨnɨmɨŋ,’ agak. \m \v 21 Agak nɨbak, bɨ cɨn ke alap nɨŋɨl dɨnɨgabɨn. Cɨn Bɨ Kɨb Jisas eip tagolɨgɨpɨn ak, bɨ cɨn eip per tagolɨgɨp bɨ alap nɨŋɨl dɨnɨgabɨn. \v 22 Bɨ cɨn eip per tagɨl, Jon Jisas nop ñɨg pak ñak ak nɨŋɨl, mɨd damɨl, Jisas kɨmɨl warɨkɨl seb kab ar alaŋ amnak nɨŋak bɨ alap nɨŋɨl dɨnɨgabɨn. Bɨ nɨbak rek don me, Bɨ Kɨb Jisas kɨmɨl warɨkak mɨnɨm ak ag ñɨ tep gɨnɨgab,” agak. \p \v 23 Pita nɨb agek, bɨ nak Mataias eip Josep eip kɨrop mal ag lɨlak. Pen Josep ñɨn ognap yɨb ne alap Basabas, alap Jastas, agölɨgɨpal. \v 24-25 Bɨ nɨb omal kɨrop nɨg gɨl ag lɨl, God nop sobok gɨl aglak, “Bɨ Kɨb, Judas ned gɨ tɨmel gɨl kɨmɨl, karɨp ne mɨdonɨmɨŋ sɨŋak amnak ak, kau ne ak an dɨnɨmɨŋ, agɨl, bɨ omal aul ag lɨpɨn. Nɨb ak, nak bin bɨ magɨlsek gos nɨŋɨl gɨpal rek nɨpan ak me, nep ag nɨŋobɨn, nak ke bɨ ak agek, cɨn nɨŋɨl dɨnɨgabɨn,” aglak. \v 26 Nɨb agɨl, bɨ nɨb omal yɨr bopɨs tɨg gɨlɨg gɨ del, Mataias yɨb ap ranek, Jisas mɨnɨm dad ameb aknɨb agɨp alaŋ eip jɨm ñɨl, kauyaŋ bɨ aknɨb umɨgan alaŋ lak. \c 2 \s1 Kaun Sɨŋ ne owak \p \v 1 Bin bɨ Jisas nop nɨŋ dɨlak okok, Pedikos ñɨn kɨb ak mɨñi, agɨl, apɨl karɨp ñɨlɨk mɨgan nokɨm alap mɨdelak. \fig caption|alt="tongues of fire on disciples" src="CN01890B.TIF" size="col" ref="2:1-4" \fig* \v 2 Nɨg gɨl mɨdel nɨŋlɨg gɨ, dai gu kɨb seb kab ar alaŋ nɨb agɨl, yɨgen rek dɨl, karɨp ñɨlɨk mɨgan bɨsɨg mɨdelak sɨŋak eyaŋ owak. \v 3 Pen magɨl nɨbak nep nɨŋlak, mab mɨlaŋ ñon rek ak apɨl, pɨlajɨkɨl ke ke pɨg gɨ rɨk amɨl, bin bɨ nabɨc cög ar alaŋ nokɨm nokɨm am mɨdek. \v 4 Am mɨdek nɨŋlɨg gɨ, Kaun Sɨŋ apɨl, kaun kɨrop nab adaŋ ap ran jakak nɨŋɨl kɨri mɨnɨm yɨb ar ke ke aglak. \p \v 5 Pen ñɨn nɨbak, Juda bin bɨ okok, kɨri mɨgan ke ke, karɨp lɨm okok nɨb okok nɨb apɨl, Jerusalem mogɨm gɨ mɨdelak. Bin bɨ nɨb okok kɨri God Mɨnɨm ageb rek nɨŋɨl, ar nɨbak rek nep gɨ mɨdelak. \fig caption|alt="map of pentecost" src="Pentecos.tif" size="col" ref="2:5-11" \fig* \v 6 Gu kɨb nɨbak agek nɨŋɨl, tari geb, agɨl, bin bɨ koŋai nep kasek karɨp nɨbak apɨl nɨŋlak, mɨnɨm yɨb ar ke ke yɨpɨd gɨl nep agelak. \v 7 Kɨri nɨŋɨl, kɨb gaul gɨl aglak, “Bin bɨ sɨŋ aul magɨlsek Galili nɨb. \v 8 Pen titi gɨl mɨnɨm yɨb cɨn ke ke apɨn rek yɨpɨd gɨl agebal nɨŋobɨn? \v 9 Cɨn ognap Padia nɨb, ognap Midia nɨb, ognap Ilam nɨb, ognap Mesopotemia nɨb, ognap Judia nɨb, ognap Kapadosia nɨb, ognap Podas nɨb, ognap Esia nɨb, \v 10 ognap Prijia nɨb, ognap Pampilia nɨb, ognap Ijip nɨb, ognap karɨp lɨm Libia, Sairini taun gol okok nɨb, ognap Rom nɨb opɨn. \v 11 Bin bɨ Rom nɨb opal okok, ognap Juda bin bɨ yɨpɨd gɨl, ognap Juda bin bɨ mer pen mɨñi Juda bin bɨ gɨpal rek ar ak gɨpal. Ognap Krit nɨb, ognap Arebia nɨb opɨn. Pen cɨn nɨŋ mɨdon nɨŋlɨg gɨ, mɨnɨm yɨb cɨn ke ke agobɨn rek yɨpɨd gɨl agɨl, God ne tap aknɨb ke yɨb gɨp, agɨl, yɨb ne agel ar amek, nɨŋobɨn,” aglak. \v 12 Nɨb agɨl, gos par nɨŋlɨg gɨ, pen ag nɨŋek, pen ag nɨŋek gɨl aglak, “Ke yɨb geb nɨbak tari gɨnɨg geb,” agɨl, gos par yɨb nɨŋlak. \p \v 13 Bin bɨ ognap pen kɨri ñɨñɨloŋ lɨl aglak, “Ak ñɨg wain koŋai nep ñɨbɨl, saköl ñagɨp agebal,” aglak. \s1 Pita mɨnɨm ag ñak \p \v 14 Pen Pita bɨ Jisas mɨnɨm dad ameb bɨ aknɨb agɨp alaŋ eip warɨkɨl, meg mɨgan dap ranɨl, bin bɨ koŋai nep mɨdelak okok kɨrop agak, “Nɨbi Juda bin bɨ cɨn abe, nɨbi bin bɨ Jerusalem sɨŋaul kɨn mɨdebɨm okok abe, sɨŋaul tari gosɨp ak yad nɨbep mɨnɨm agnɨg gebin aul nɨŋ tep gɨnɨmɨb. \v 15 Nɨbi ognap agebɨm, ‘Bɨ sɨŋ aul ñɨg wain koŋai nep ñɨbɨl, saköl ñagɨp agebal,’ agebɨm ak, pen kɨri ñɨg wain ñɨbel saköl ma ñagɨp. Mɨñi pɨb kɨsen nep aposɨp won ak nep me. \v 16 Pen mɨnɨm yɨb ke ke agebal nɨŋebɨm nɨbaul, bɨ God mɨnɨm agep Joel bɨrarɨk nep agɨl ñu kɨl tɨkak rek nep geb me ak. Ne mɨnɨm nɨbak ñu kɨl tɨkɨl agak, \q1 \v 17 ‘God ageb, “Ñɨn kɨsen ak, \q2 bin bɨ magɨlsek okok kɨrop Kaun yad soŋ gɨ yoknɨgain. \q1 Ñɨ pai nɨbi okok God mɨnɨm ne ak bin bɨ okok kɨrop ag ñɨnɨgal. \q2 Bɨ praj nɨbi okok dai nɨŋnɨgal. \q2 Bɨ pobɨŋ nɨbi okok wɨsɨn nɨŋnɨgal. \q1 \v 18 Ñɨn nɨbak, wög gɨ ñeb bin bɨ yad okok, bin okok abe bɨ okok abe, \q2 kɨrop Kaun yad soŋ gɨ yoken, mɨnɨm tep yad ak bin bɨ okok kɨrop ag ñɨnɨgal. \q1 \v 19 Pen yad seb kab ar alaŋ tap ke ma gep rek ognap gɨl, \q2 lɨm dai ar wagɨn aul tap nɨŋep ma nɨŋep ke nɨb ognap gɨnɨgain. \q2 Lakañ gɨl, mab yɨnɨl, sɨkɨm adpɨl kɨb gɨl gɨnɨgab. \q1 \v 20 Pɨb melɨk ma gɨnɨgab; \q2 takɨn lakañ sek lɨnɨgab. \q1 Nɨg genɨgab, kɨsen ñɨn aknɨb ke nɨb mɨseŋ lɨnɨgab. \q2 Bɨ Kɨb melɨk tep aknɨb ke sek onɨgab. \q1 \v 21 Pen bin bɨ an an, Bɨ Kɨb yɨp dɨ komɨŋ yokaŋ, agɨl, ag nɨŋnɨgal okok, \q2 kɨrop dɨ komɨŋ yoknɨgab,” agak. \p \v 22 Pita ne Joel ñu kɨl tɨkak mɨnɨm nɨbak ag dai juɨl agak, “Nɨbi Isrel bin bɨ, mɨnɨm agnɨg gebin aul nɨŋ rep gɨnɨmɨb. Jisas bɨ Nasaret nɨb ak bɨ yokop mer; God ne ke nop ag yokek owak. Ñɨ yad ak ag yoken, tap ma gep rek koŋai nep gɨl, tap nɨŋep ma nɨŋep koŋai nep gɨl gɨnɨgab nab kɨrop sɨŋak nɨŋɨl, bɨ nɨbak God ne ke ag yokek owak ak nɨŋlaŋ, agɨl, nop ag yokek owak. Jisas ne tap ma gep rek nab nɨbi sɨŋak gak ak, nɨbi ke bɨr nɨpɨm. \v 23 God nɨbi gɨnɨgabɨm rek ned nɨŋɨl, Jisas nop dɨ ñɨnmagɨl ar nɨbep ak lek, nɨbi dam bin bɨ tap si tap tɨmel gɨpal okok kɨrop ñem, nop mab kros bak alaŋ ñag pak lel kɨmak. \v 24 Ne yur kɨb yɨb dɨl kɨmak ak pen pɨs nep cɨp tɨgel sɨŋak mɨdɨl, ki gɨ yap pak amnɨmɨŋ rek ma lak. God gek kauyaŋ warɨkak. \v 25 Depid pen bɨrarɨk nep Jisas nop mɨnɨm ñu kɨl tɨkɨl agak, \q1 ‘Yad nɨpin, Bɨ Kɨb yad eip per per mɨdeb. \q2 Ne ñɨnmagɨl yɨpɨd yad pɨs ken mɨdeb ak me, yad ma pɨrɨknɨgain. \q1 \v 26 Nɨg gɨp ak, cɨbur mɨdmagɨl yad pɨs geb nɨŋɨl yad mɨñ mɨñ yɨb gɨl agebin. \q2 Mɨb goŋ yad kɨmnɨg geb pen gos sek mɨdɨl ma pɨrɨknɨgain. \q1 \v 27 Ti gɨnɨg? Nak yɨp cɨp tɨgel mɨgan ma kɨrɨg gɨnɨgan. \q2 Nak Bɨ Sɨŋ nak kɨrɨg gek, mɨb goŋ ne ki gɨ yap pak ma amnɨgab. \q1 \v 28 Nak yɨp komɨŋ mɨdep kanɨb ak yomnak. \q2 Yad nak eip mɨdɨl, mɨñ mɨñ yɨb gɨnɨgain,’ agak,” agak. \p \v 29 Pita Depid agak mɨnɨm nɨbak ag juɨl agak, “Ai mam sɨkop, yad nɨbep mɨnɨm yɨpɨd gɨl agen, nɨŋ tep gɨnɨgabɨm. Based acɨk Depid kɨmek tɨgel gɨlak kau mɨgan ak mɨdeb; kau mɨgan nɨbak mɨñi cɨn ak rek nep nɨpɨn. \v 30 Pen Depid ne God mɨnɨm agep bɨ alap mɨdolɨgɨp ak me, ne nɨŋak, God bɨrarɨk nep mɨnɨm ag lɨl agak, ‘Nak ñɨ tɨknɨgan tɨk damɨl tɨk lɨnɨgal ñɨ alap ne kau nep dɨl, kiŋ mɨdenɨgab,’ agak. \v 31 Depid tap kɨsen gɨnɨgab ak nɨŋɨl, Mesaia ak\f + \fr 2:31 \ft Grik mɨnɨm “Krais ak” abe, Hibru mɨnɨm “Mesaia ak” abe wagɨn nokɨm alap nep mɨdeb: “God ag lak Bɨ ak.”\f* ne kɨmɨl warɨknɨgab, agɨl, agak, ‘Nop cɨp tɨgel mɨgan ma kɨrɨg gak. Mɨb goŋ ne ki gɨ yap pak ma amnak,’ agak. \p \v 32 “Mɨñi God gek, Jisas ne warɨkɨl komɨŋ mɨdeb. Ne komɨŋ mɨdeb ak cɨn magɨlsek udɨn magɨl cɨn ke nɨpɨn. \v 33 God Jisas nop dam ñɨnmagɨl yɨpɨd pɨs ar ne ak lak. Lɨl, ne Kaun Sɨŋ ñɨnɨgain, agɨl agak ak, Jisas nop ñek, ne pen cɨnop ñek, apɨl gu kɨb agek, cɨn mɨnɨm ke ke agosɨn sɨŋaul nɨbi ke nɨŋebɨm. \v 34 Pen Depid mɨnɨm agak nɨbak, ne ke ma agak. Depid ne lɨm dai ar wagɨn aul mɨdɨl, seb kab ar alaŋ ma amnak. Pen ne agak, \q1 ‘Bɨ Kɨb ne Bɨ Kɨb yad ak nop agak, \q2 “Ñɨnmagɨl yɨpɨd yad pɨs ar bɨsɨg mɨdenɨmɨn; \q1 \v 35 yad gen kaual maual nak okok, \q2 talak mɨgan nak okok mɨdenɨgal,” agak,’ agak. \p \v 36 “Nɨb ak, nɨbi Isrel bin bɨ magɨlsek nɨŋ rep gɨnɨmɨb: Jisas bɨ mab bak alaŋ ñag pak lem kɨmak bɨ nɨbak nep, God gek Bɨ Kɨb yɨb mɨdeb. Ne nep Mesaia per kod mɨdolɨgɨpɨn me ak,” agak. \p \v 37 Pita mɨnɨm nɨbak agek, bin bɨ nɨŋ mɨdelak okok nɨŋel ñaul amnak. Nɨg gek, kɨri Pita abe, Jisas mɨnɨm dad ameb bɨ okok abe, ag nɨŋɨl aglak, “Nɨb ak, mam sɨkop, cɨn mɨñi tari gɨn?” aglak. \p \v 38 Agelak, Pita agak, “Nɨbi nokɨm nokɨm magɨlsek mɨdebɨm rek, tap si tap tɨmel gɨpɨm ar ak, tari gɨnɨg nɨg gɨpɨn, agɨl, kɨrɨg gɨl, Jisas Krais nop nɨŋ dɨl, ñɨg paknɨmɨb. Nɨg genɨgabɨm, God tap si tap tɨmel gɨpɨm ak nɨŋɨl kɨrɨg gɨl, Kaun Sɨŋ ne ak nɨbep ñɨnɨgab. \v 39 God bɨrarɨk nep agak, ‘Yad Kaun yad nɨbep Isrel bin bɨ ñɨl, ñɨ pai nɨbi tɨk donɨgabɨm okok kɨrop ñɨl, bin bɨ par okok kɨrop abe ñɨl gɨnɨgain,’ agak. Nɨb ak, cɨn nɨpɨn, God bin bɨ an an olaŋ, agnɨgab okok, kɨrop magɨlsek Kaun Sɨŋ ak ñɨnɨgab,” agak. \v 40 Pita kɨrop yɨmɨg nɨŋɨl, mɨnɨm koŋai nep agɨl agak, “Bin bɨ mɨñi mɨdebal ognap abramek gɨ tɨmel gɨpal rek, nɨbi kɨrɨg gɨl, mɨd tep gɨnɨmɨb. Mer ak, yur kɨb dɨnɨgabɨm,” agak. \v 41 Bin bɨ koŋai nep Pita mɨnɨm agak ak nɨŋɨl, Jisas Krais nop nɨŋ dɨl, ñɨg paklak. Ñɨn nɨbak nep, bin bɨ tri tausan (3000) rek Jisas Krais nop nɨŋ dɨl, Jisas bin bɨ ne eip jɨm ñɨl mɨdelak. \p \v 42 Nɨb ak, kɨri per per apɨl, bɨ Jisas mɨnɨm dad ameb okok eip jɨm ñɨl mɨdɨl, God Mɨnɨm ag ñelak ak nɨŋ tep gɨn, agɨl, ag amɨl apɨl gɨlɨg gɨ, bred tɨ paŋɨl jɨm ñɨl ñɨblɨg gɨ, God nop sobok gɨlɨg gɨ mɨdelɨgɨpal. \s1 Jisas bin bɨ ne okok gölɨgɨpal rek \p \v 43 God bɨ Jisas mɨnɨm dad ameb okok kɨrop kɨlɨs ñek, tap ma gep rek koŋai nep gɨl, tap nɨŋep ma nɨŋep koŋai nep gɨl gel, bin bɨ okok nɨŋɨl, kɨb gaul gɨlak. \v 44 Bin bɨ Jisas nop nɨŋ dɨlak okok, jɨm ñɨl mɨdɨl, bin bɨ tap ma mɨdek okok, bin bɨ ognap kɨrop tap abramek bɨlok ñɨlak. \v 45 Lɨm dai, tap okok ak rek nep sɨkim gɨl, mani dɨl, bin bɨ tap ma mɨdek okok kɨrop nonɨm lɨ ñɨlak. \v 46 Kɨri per per, ñɨn nokɨm nokɨm, God sobok gep karɨp ak am mogɨm gölɨgɨpal. Pen karɨp kɨri okok ak rek nep am mogɨm gɨl, bred tɨ paŋɨl, mɨdmagɨl ar nokɨm lɨlɨg gɨ, mɨñ mɨñ gɨlɨg gɨ, tap jɨm ñɨl ñɨbelɨgɨpal. \v 47 Pen bin bɨ mɨdelak okok magɨlsek, Jisas nɨŋ dɨlak bin bɨ kɨrop nɨŋel, tep gak. Per per, ñɨn nokɨm nokɨm, Bɨ Kɨb ne bin bɨ ognap sek dɨ komɨŋ yokek, kɨri Jisas nop nɨŋ dɨl, apɨl Jisas bin bɨ ne ned nɨb okok eip nab sakɨl mɨdelɨgɨpal. \c 3 \s1 Bɨ tob tɨmel gak ak, Pita gek, komɨŋ lak \p \v 1-3 Praj nonɨm tɨk dowak ñɨn ak nep tob tɨmel gak alap, nop ñɨn nokɨm nokɨm per per dapɨl, God sobok gep karɨp kɨjoŋ wagɨn, Kɨjoŋ Kɨl Tep, apal ak, gol sɨŋak lel bɨsɨg mɨdolɨgɨp. Mɨdlɨg gɨ, bin bɨ God sobok gep karɨp ñɨlɨk mɨgan ap amelɨgɨpal okok, kɨrop mani tap yɨp alap ñɨm, agɨl asɨb golɨgɨp. \p Pen mɨnek alap, Pita eip, Jon eip pɨb kim gak dɨgep won ak, God nop sobok gep won ak, God nop sobok gɨnɨg, ap padɨker nɨŋlɨg gɨ, bɨ tob tɨmel gak nɨbak kɨrop mal nɨŋɨl agak, “Yɨp mani ognap ñɨr,” agak. \v 4 Agek, kɨri mal nop nɨŋ i sek lɨ mɨdɨl, Pita agak, “Cɨrop mal nɨŋan!” agak. \v 5 Agek, yɨp tap alap ñɨnɨg gebir, agɨl, kɨrop mal nɨŋ mɨdek nɨŋlɨg gɨ, \v 6 Pita agak, “Mani silpa, mani gol, yad ma mɨdeb ak pen tap yad nokɨm alap mɨdeb ak nep ñɨnɨgain. Jisas Krais Nasaret nɨb ak, yɨb ne agɨl nep agebin, ‘Warɨk amnoŋ!’” agak. \v 7 Pita nɨb agɨl, ñɨnmagɨl yɨpɨd pɨs kɨd nop dɨl, dɨ warɨk ñek nɨŋlɨg gɨ, magɨl nɨbak nep tob abe, tob gol abe tep gak. \v 8 Tep gek, kasek warɨk amlɨg gɨ, talak talak gɨlɨg gɨ, God nop tep aglɨg gɨ, kɨri mal eip God sobok gep karɨp ñɨlɨk mɨgan ak amnak. \v 9 God nop tep, agɨl, tob taulɨg gɨ ajek ak, bin bɨ mɨdelak okok nɨŋɨl, \v 10 bɨ tob tɨmel per apɨl, God sobok gep karɨp kɨjoŋ wagɨn, Kɨjoŋ Kɨl Tep, apal ak, gol sɨŋak bɨsɨg mɨdɨl, mani tap okok asɨb agolɨgɨp bɨ nɨbak, titi gɨl tob yɨb taulɨg gɨ apeb, agɨl, kɨri gos par nɨŋɨl kɨb gaul gɨlak. \s1 Pita mɨnɨm ag ñak \p \v 11 Bɨ nɨbak ne, God sobok gep karɨp mɨs ken, Solomon Karɨp Badak, apal, mɨgan ak mɨdɨl, Pita eip, Jon eip kɨrop mal nab nab lɨl dɨ mɨdek nɨŋlɨg gɨ, bin bɨ magɨlsek kɨb gaul gɨlɨg gɨ, pɨg gɨ rɨkɨd ag apelak. \v 12 Bin bɨ apelak, Pita ne nɨŋɨl agak, “Isrel bin bɨ sɨŋ aul, nɨbi tari gɨnɨg gos par nɨŋɨl cɨrop bɨ mal nɨŋ i sek lebɨm? ‘Cɨr mal bɨ kɨlɨs, bɨ tep mɨdɨl gesir, bɨ nɨbaul kanɨb tag tep geb,’ agɨl, gos ak nɨŋebɨm ar? Ak mer. \v 13 Ebraham, Aisak, Jekop, based acɨk cɨn sɨkop okok sobok gölɨgɨpal, God nɨbak nep ne ke gek, bɨ wög gɨ ñeb ne Jisas warɨkek, bin bɨ okok nɨŋɨl, ne melɨk tep aknɨb ke sek mɨdeb, agɨl, nɨpal. Nɨbi pen Jisas nop ma dɨpek. Pailot, Jisas nop wɨsɨb yokin, agak ak pen nɨbi ke, nop dam mab bak alaŋ ñag pak lɨlaŋ, apek. \v 14 Jisas ne Bɨ Sɨŋ; ne Bɨ Komɨŋ Tep per nep God ageb rek nep geb. Pen nɨbi apek, Jisas ne bɨ nɨŋeb cɨn mer, bɨ cɨp ñagolɨgɨp bɨ ak cɨnop wɨsɨb yokan, apek. \v 15 Nɨg gɨl, Bɨ komɨŋ mɨdep magɨl ñeb Bɨ ak nop ñag pak lɨpek. Pen God gek, ne warɨkak ak, cɨn udɨn magɨl cɨn ke nɨŋɨl agobɨr. \v 16 Bɨ tob tɨmel per nɨpɨm aul, mɨñi komɨŋ losɨp nɨpɨm. Jisas kɨlɨs ne gek me, komɨŋ lɨp. Jisas nɨŋ dɨl, yɨb ne agor, ne gek pɨs nep komɨŋ lɨp. \p \v 17 “Pen mɨdemam yad sɨŋaul. Nɨbi ke abe, bɨ kɨb nɨbi okok abe, sakɨl sek mɨdɨl, Jisas nop nɨg gɨpek. \v 18 Pen God ne bɨ mɨnɨm ne agep okok kɨrop bɨrarɨk nep gos ñek aglak, ‘Kɨsen God Mesaia ne yur kɨb yɨb dɨl kɨmnɨgab,’ aglak ak me, aglak rek nep gɨpek. \v 19 Nɨb ak, tap si tap tɨmel gɨpɨm ak, tari gɨnɨg nɨg gɨpɨn, agɨl, kɨrɨg gɨl, God nop adɨk gɨ apem, ne tap si tap tɨmel gɨpɨm acɨr ak lɨg gɨ yoknɨgab. \v 20 Nɨg gem, Bɨ Kɨb ne kaun nɨbep nab adaŋ kɨlɨs ne ñɨl, Krais ak nɨbep bɨrarɨk nep ag lak ak ag yoknɨgab. Krais ak Jisas. \v 21 God ne bɨrarɨk nep agek, bɨ mɨnɨm agep sɨŋ ne okok aglak rek, Jisas ne karɨp lɨm seb kab ar alaŋ sɨŋak mɨdeb rek mɨdenɨgab nɨŋlɨg gɨ, God tap magɨlsek kauyaŋ gɨ lɨ rep gɨnɨgab ñɨn ak onɨgab. \v 22 Mosɨs agak, ‘Kɨsen Bɨ Kɨb God nɨbi, ne bɨ mɨnɨm agep yad rek, bɨ wagɨn nɨbi ke alap, ag yoknɨgab. Ne apɨl, mɨnɨm agnɨgab ak magɨlsek nɨŋ tep gɨnɨmɨb. \v 23 Bin bɨ mɨnɨm ne ma dɨnɨgal okok, bin bɨ ne ma mɨdenɨgal; kɨri pɨs nep söŋ ar eyaŋ amɨl, kɨmnɨgal,’ agak. \p \v 24 “Bɨ God mɨnɨm agep Samyuel abe, bɨ God mɨnɨm agep kɨsen olak okok abe, magɨlsek tap mɨñi mɨseŋ leb nɨŋobɨn ak, bɨr ag ñɨlak. \v 25 God bɨrarɨk nep nased acɨk nɨbi mɨnɨm ag lak ak, nɨbi ke tap ame debɨm me ak. God based Ebraham nop gɨnɨgain, agɨl, mɨnɨm ag lak. Mɨnɨm ag lɨl agak, ‘Ñɨ pai nak tɨkek, kɨri tɨk dam dapɨl gɨl tɨknɨgal okok, bɨ alap mɨdɨl me, ne gek bin bɨ okok magɨlsek mɨñ mɨñ gɨnɨgal,’ agak. \v 26 Pen God Bɨ Wög Gɨ Ñeb ne Jisas karɨp lɨm wagɨn aul ag yokak ak, nɨbep nep nen agɨl, ned ag yokek owak. Isrel bin bɨ tap si tɨmel tɨmel yɨb gɨpal ak, tari gɨnɨg nɨg gɨpɨn, agɨl, ar nɨbak kɨrɨg gɨl, mɨd tep gɨlaŋ, agɨl, nɨbep Isrel bin bɨ sɨŋ aul ned ag yokek owak,” agak. \c 4 \s1 Pita eip Jon eip kɨrop mɨnɨm kɨb aglak \p \v 1 Pita eip, Jon eip bin bɨ kɨrop mɨnɨm ag ñerek nɨŋlɨg gɨ, bɨ God nop tap sobok gep bɨ okok abe, God sobok gep karɨp polisman bɨ nabɨc kɨri ak abe, bɨ Sadyusi okok abe, amɨl mɨnɨm agelak nɨbak peyɨg nɨŋlak. \v 2 Jisas kɨmɨl warɨkak rek, bin bɨ Jisas nop nɨŋ dɨnɨgal okok ak rek nep kɨmɨl warɨknɨgal mɨnɨm ak, tari gɨnɨg nɨb ag ñebir, agel, mɨlɨk yowak. \v 3 Nɨb ak, kɨri Pita eip Jon eip dɨ cɨcɨ lɨl, mɨñi dɨgep magɨl aul mer, tol mɨnɨm kɨb agnɨgabɨn, agɨl, kɨrop mal dam mɨñ lɨlak. \v 4 Pen Pita Jon bɨ omal mɨnɨm tep nɨbak ag ñerek, bin bɨ nɨŋɨl, koŋai yɨb nɨŋ dɨlak. Nɨb ak, bin bɨ Jisas nɨŋ dɨlak okok aknɨb paip tausan (5000) rek amnak. \p \v 5 Pen mɨnek, Juda bɨ kɨb karɨp lɨm nɨbak kod mɨdelɨgɨpal okok abe, bɨ mɨnɨm tɨg bɨlokep okok abe, bɨ lo mɨnɨm ag ñeb bɨ okok abe, Jerusalem sɨŋak ap mogɨm gɨlak. \v 6 God nop tap sobok gep bɨ kɨb yɨb Anas eip, Kaiapas eip, yakam kɨri bɨ Jon ak, Aleksada ak, bɨ yakam kɨri ognap sek apɨl, nab nɨb sɨŋak mɨdelak. \v 7 Kɨri mogɨm gɨl agel, Pita Jon kɨrop mal poŋ dɨl dap nab sɨŋak lel, kɨrop mal ag nɨŋɨl aglak, “Bɨ tob tɨmel gak ak titi gɨ gesir komɨŋ lɨp? Kɨlɨs akal nɨb dɨl, yɨb tari agɨl, nɨg gɨpir?” aglak. \v 8 Agelak, Kaun Sɨŋ ne am Pita nab adaŋ ap ran jakek nɨŋlɨg gɨ, Pita agak, “Nɨbi Juda bɨ kɨb abe, bɨ mɨnɨm tɨg bɨlokep abe, mɨnɨm agebin aul nɨŋɨm. \v 9 Bɨ yɨm gep tob tɨmel gak ak cɨr gor komɨŋ lak ak nɨŋɨl, ‘Nɨri titi gɨ gesir komɨŋ lɨp?’ agɨl, cɨrop mɨnɨm kɨb agebɨm ar? \v 10 Nɨb ak, nɨbi mɨnɨm agnɨg gebin aul nɨŋ tep gɨnɨmɨb. Isrel bin bɨ okok magɨlsek ak rek nep nɨŋ tep gɨnɨmel. Jisas Krais bɨ Nasaret nɨb, cɨr yɨb ne ak nep nɨŋ dɨl, yɨb ne agor, ne gek, bɨ nɨbaul nop pɨs nep komɨŋ lek, tag tep geb nɨŋebɨm. Nɨbi Jisas Krais nop mab bak alaŋ ñag pak lɨpek ak pen God gek kauyaŋ warɨkak. \v 11 Bɨ Jisas nɨbak nop gos nɨŋlɨg gɨ me, God Mɨnɨm ñu kɨl tɨkɨl aglak, \q1 ‘Nɨbi bɨ karɨp gep okok, kab par alap, ak kab tɨmel, agɨl, kɨrɨg gɨpek ak, \q2 mɨñi karɨp sap nab eyaŋ pɨŋɨl ñɨl mɨdeb,’ aglak. \m \v 12 God ne Jisas yɨb ne nep cɨnop agak nɨŋɨl Jisas ne nep cɨnop dɨ komɨŋ yoknɨmɨŋ rek lɨp. Lɨm dai ar wagɨn aul bɨ ke nɨb alap cɨnop dɨ komɨŋ yoknɨmɨŋ rek ma lɨp, mer yɨb,” agak. \p \v 13 Pita Jon kɨri bɨ omal warɨkɨl, ma pɨrɨkɨl, abramek yɨpɨd gɨl nep agrek ak, bɨ kɨb nɨb okok nɨŋɨl, wal yɨb agɨl aglak, “Bɨ omal aul kɨri skul ma agrek ak pen kɨri Jisas eip mɨdɨl nɨg gɨl gebir,” aglak. \v 14 Bɨ tob tɨmel gak komɨŋ lak ak nab kɨri sɨŋak mɨdek nɨŋlɨg gɨ, kɨrop mal mɨnɨm ag gɨnɨmel rek ma lak. \v 15 Nɨb ak me, kɨri aglak, “Kansol karɨp aul söŋ eyaŋ am mɨdenɨmir,” aglak. Söŋ eyaŋ am mɨder nɨŋlɨg gɨ, kɨri ke ag nɨŋ ag nɨŋ gɨl aglak, \v 16 “Bɨ omal aul cɨn tari gɨn? Kɨri tap ma gep rek ak ger, Jerusalem bin bɨ magɨlsek bɨr nɨpal. Nɨb ak, kɨri mal tap ma gep rek alap ma gɨpir agjɨn rek ma lɨp. \v 17 Pen kɨri amɨl, mɨnɨm nɨbak bin bɨ tɨgoŋ ognap ager, kɨri ak rek nep nɨŋnɨmel rek lɨp. Nɨg gɨp ak, cɨn kɨrop mal mɨnɨm kɨlɨs agɨl agɨn, ‘Jisas yɨb ne ak kɨsen bin bɨ ognap ma agnɨmir, mer yɨb,’ agɨn,” aglak. \p \v 18 Nɨb agɨl, kɨrop mal agel aperek aglak, “Jisas yɨb ak kɨsen ma agnɨmir; bin bɨ ognap Jisas mɨnɨm ak ma ag ñɨnɨmir, mer yɨb,” aglak. \v 19 Nɨb agelak, Pita Jon kɨri pen pe agrek, “Cɨr God mɨnɨm nop ak kɨrɨg gɨl, mɨnɨm nɨbep ak dor, God nop tep gɨnɨgab aka mer? Nɨbi ke nɨŋɨm. \v 20 Pen Jisas tari tari gak, mɨnɨm tari tari agak ak, cɨr bin bɨ okok kɨrop ag ñɨ kɨrɨg gɨjɨr rek ma lɨp,” agrek. \p \v 21-22 Nɨb agerek, Kansol bɨ kɨb okok gos kɨri ke nɨŋɨl, ‘Bɨ aul mɨ ñɨnjuɨl omal (40) mɨdɨl, mɨñi komɨŋ lɨp aul, bin bɨ okok nɨŋɨl magɨlsek God nop tep agebal. Cɨn bɨ nɨb omal aul kɨrop tap alap genɨgabɨn ak, bin bɨ sɨŋ aul kal onɨgal,’ agɨl, kɨrop mal yokop mɨnɨm kɨlɨs agɨl, ag söŋ yoklak. \s1 Bin bɨ Jisas nop nɨŋ dɨlak okok God nop sobok gɨlak \p \v 23 Pita Jon kɨrop mal nɨg gɨl ag söŋ yokel, kɨri am Jisas bin bɨ ne okok kɨrop nɨŋɨl, bɨ God nop tap sobok gep bɨ kɨb okok abe, bɨ mɨnɨm tɨg bɨlokep okok abe, mɨnɨm tari tari aglak ak kɨrop ag ñɨrek. \v 24 Ag ñerek, kɨri nɨŋɨl magɨlsek God nop sobok gɨl aglak, “Nak Bɨ Kɨb nokɨm nep mɨdeban. Nak seb kab ar alaŋ gɨ lɨl, lɨm dai wagɨn aul gɨ lɨl, ñɨg solwara gɨ lɨl, tap tari tari mɨdeb okok magɨlsek gɨ lɨl, gɨ lɨnak. \v 25 Bɨrarɨk nep nak gek, Kaun Sɨŋ ne based cɨn Depid nop gos ñek, mɨnɨm nep ak agɨl agak, \q1 ‘Juda bin bɨ mer okok kɨri tari gɨnɨg kal jupal? \q2 Bin bɨ okok tari gɨnɨg gos nɨŋ tep gɨl mer, \q2 mɨnɨm ar nokɨm ag lɨl mɨmɨg mɨnɨm apal? \q1 \v 26 Kiŋ karɨp lɨm ke ke kod mɨdebal okok abe, \q2 gapman bɨ kɨb karɨp lɨm ke ke kod mɨdebal okok abe, \q1 mɨnɨm ag ar nokɨm lɨl apal, \q2 “God Bɨ Kɨb eip, Mesaia ne eip, kɨrop eip pen pen gɨn,” apal,’ agak. \m \v 27 Kiŋ Herod abe, gapman bɨ kɨb Podias Pailot abe, Juda bin bɨ mer okok ognap abe, Isrel bin bɨ sɨŋ aul nɨb ognap abe, Jerusalem aul apɨl, Bɨ Wög Gɨ Ñeb sɨŋ nak ak Jisas, Mesaia ag lɨnak ak nep, mɨnɨm ag ar nokɨm lɨlak. \v 28 Pen nak Bɨ kɨlɨs, ned gos nak ke nɨŋɨl agnak, Krais nop nɨg nɨg gɨnɨgal agnak ak me, kɨri nɨg gɨnɨmel rek lak; yokop ak kɨlɨs kɨri ma mɨdobkop. \v 29 Bɨ Kɨb, mɨñi cɨnop mɨnɨm kɨlɨs tɨmel yɨb agebal ak nak gos nɨŋnɨmɨn. Cɨnop bin bɨ wög gɨ ñeb nak kod mɨdɨl, kɨlɨs nak cɨnop ñek, cɨn ma pɨrɨkɨl, kɨlɨs yɨb gɨl mɨnɨm nak bin bɨ okok kɨrop mɨseŋ ag ñɨn. \v 30 Bin bɨ tap gɨp okok, nak gek, cɨn Bɨ Wög Gɨ Ñeb sɨŋ nak Jisas yɨb ne agon, kɨrop komɨŋ lɨnɨmɨŋ. Nak gek, cɨn Jisas yɨb ne agon, tap ma gep rek ognap, tap nɨŋep ma nɨŋep rek ognap gɨn,” aglak. \p \v 31 Pen kɨri God nop nɨg gɨ sobok gɨlɨg gɨ mɨdel nɨŋlɨg gɨ, karɨp mɨdelak ak monmon rek dɨl, Kaun Sɨŋ ne apɨl nab kɨrop adaŋ ap ran jakek, ma pɨrɨkɨl, God Mɨnɨm ak kɨlɨs yɨb gɨl ag ñɨlak. \s1 Jisas bin bɨ ne tap nonɨm lɨ ñɨ tep gɨlak \p \v 32 Pen bin bɨ Jisas nop nɨŋ dɨlak nɨb okok, mɨnɨm ar nokɨm agɨl, gos ar nokɨm nɨŋɨl, tap kɨri tap tari mɨdek okok, tap kɨri jɨm ñɨl nep mɨdek, tap cɨn ausek, agɨl ma nɨŋlak. \v 33 Bɨ Jisas mɨnɨm dad ameb okok, bin bɨ okok kɨrop mɨnɨm kɨlɨs gɨ agɨl agelɨgɨpal, “Jisas nop ñag pak lel, kɨmɨl warɨkak, nop udɨn cɨn ke nɨŋnok,” agölɨgɨpal nɨŋɨl God kɨrop magɨlsek yɨmɨg yɨb nɨŋɨl dɨ tep yɨb golɨgɨp. \v 34 Kɨrop bɨ ognap tap ulep gɨ ma mɨdek; magɨlsek tap mɨdek. Bin bɨ lɨm dai aka karɨp ognap mɨdek okok, sɨkim gɨ mani dɨl, \v 35 bɨ Jisas mɨnɨm dad ameb okok kɨrop ñölɨgɨpal. Kɨri pen dɨl, bin bɨ tap ma mɨdek okok kɨrop nonɨm lɨ ñölɨgɨpal. \p \v 36 Pen bɨ Lipai wagɨn tɨk damɨl tɨklak bɨ alap yɨb ne Josep. Karɨp lɨm ne Saipras nɨb. Bɨ nɨbak ne bin bɨ ognap kɨrop mɨnɨm sain agɨl ag ñɨ rep gek, kɨri nɨŋɨl gos sek mɨdelɨgɨpal rek, bɨ Jisas mɨnɨm dad ameb okok nop Banabas aglak. \v 37 Josep lɨm dai ne alap agek, bin bɨ ognap taulak nɨŋɨl mani nɨbak dad apɨl bɨ Jisas mɨnɨm dad ameb okok kɨrop ñak. \c 5 \s1 Ananaias ber tom agrek \p \v 1 Pen bɨ ber alap mɨderek. Nɨgmɨl yɨb ne ak Ananaias, bin ne yɨb ne ak Sapaira. Ber mal kɨri lɨm dai kɨri alap ager taulak. \v 2 Tauel, Ananaias ne mani nɨbak pɨs kɨd kɨri ke nonɨm lɨl, pɨs kɨd dam Jisas mɨnɨm dad ameb bɨ okok kɨrop ñak. Bine abe nɨŋak. \p \v 3 Pen Ananaias mani nɨbak nɨg gɨl dap ñek, Pita agak, “Ananaias, Seten nep gos ñek, nak tom agɨl agesan, ‘Lɨm taupal mani magɨlsek dapebin aul,’ agesan. Mɨnɨm esek agesan nɨbak, Kaun Sɨŋ nop ak rek nep esek agesan. Mani lɨm dai taupal nɨbak pɨs kɨd we gɨl opan. \v 4 Lɨm dai nɨbak, lɨm dai nak. Sɨkim gɨnɨg, sɨkim gɨpnap; kɨrɨg gɨnɨg, kɨrɨg gɨpnap. Pen lɨm sɨkim gek, mani taulak nɨbak, magɨlsek donɨg, magɨlsek dopnap; ognap nep donɨg, ognap nep dopnap; magɨlsek karɨp nak sɨŋak kɨrɨg onɨg, kɨrɨg opnap. Mɨnɨm ma mɨdobkop. Pen nak mɨnɨm wai ñesan ak, cɨnop bɨ nep mɨnɨm wai ma ñesan; God nop ak rek nep mɨnɨm wai ñesan. Nak ti gɨnɨg nɨg gesan?” agak. \p \v 5 Pita nɨb agek, Ananaias nɨŋɨl, won nɨbak nep ap yap lɨm eyaŋ pakɨl pɨs nep kɨmak. Nɨg gek nɨŋlɨg gɨ, bin bɨ okok gak nɨbak nɨŋɨl, jel gek pɨrɨklak. \v 6 Pen bɨ praj okok apɨl, cɨp se par ak walɨj kom kam gɨl, dam tɨgel gɨlak. \p \v 7-8 Pen bine, nɨgmɨl ne kɨmek dam tɨgel gɨlak ak ma nɨŋak. Ne yokop ulep won alap mɨdɨl apjakek, Pita nop agak, “Lɨm dai nɨri ber ak sɨkim gɨrek, mani nɨg aknɨb rek nep taulak aka?” agak. \p Agek, bine agak, “Taulak ak dowɨp me ak,” agak. \p \v 9 Agek, Pita nop agak, “Nɨri ber tari gɨnɨg mɨnɨm ag ar nokɨm lɨl nɨg gɨpir? Bɨ Kɨb Kaun ne mɨnɨm esek nɨbak ma nɨŋnɨgab, agɨl, nɨg gɨpir? Nɨŋan! Nagɨmɨl kɨmosɨp, dam tɨgel gɨpal bɨ okok mɨdebal kɨjoŋ wagɨn sɨŋaul. Nep ak rek nep dad amnɨg gebal,” agak. \p \v 10 Nɨb agek nɨŋlɨg gɨ, magɨl nɨbak nep, Pita tob wagɨn sɨŋak ap yap lɨm eyaŋ pakɨl kɨmak. Bɨ praj ñon nɨgmɨl nop dam tɨgel gɨlak nɨbak apɨl, bine ak rek nep bɨr pɨs nep kɨmak ak nɨŋɨl, nop dam nɨgmɨl nop tɨgel gɨlak pɨs kɨd tɨgel gɨlak. \v 11 Krais nop nɨŋ dɨlak bin bɨ okok abe, bin bɨ ognap okok abe, tap gak nɨbak nɨŋɨl, magɨlsek jel gek pɨrɨklak. \s1 Tap ma gep rek ognap ke ke gɨlak \p \v 12 Bɨ Jisas mɨnɨm dad ameb aknɨb umɨgan alaŋ tap ma gep rek koŋai nep bin bɨ mɨdelak nab sɨŋak gɨ mɨdelak. Pen bin bɨ God Mɨnɨm nɨŋ dɨl Krais nop nɨŋ dɨlak okok, magɨlsek ap mogɨm gölɨgɨpal God sobok gep karɨp söŋ ar “Solomon Karɨp Badak” apal ak. \v 13 Bin bɨ ognap okok, Krais nop nɨŋ dɨlak bin bɨ okok kɨrop nɨŋel, tep gak ak pen, Krais bin bɨ ne mɨdebal okok, cɨn titi gɨl am kɨrop eip mogɨm gɨn, ag gos nɨŋɨl, pɨrɨklak. \v 14 Pen per per bin bɨ kɨsen nɨb koŋai yɨb nep, Bɨ Kɨb nop nɨŋ dɨl, bin bɨ ned nɨb okok eip ap jɨm ñɨl mogɨm gölɨgɨpal. \v 15 Jerusalem bin bɨ, bɨ Jisas mɨnɨm dad ameb okok gɨlak rek nɨŋɨl, bin bɨ mɨñak gak okok dap kanɨb kɨb gol sɨŋak lɨl, mɨj par mɨgan mɨgan lɨl aglak, “Pita padɨkek, pɨb mɨmɫaŋ ne ak kɨrop pak ñek, kɨrop komɨŋ lɨnɨgab,” aglak. \v 16 Bin bɨ maŋ karɨp lɨm Jerusalem ulep sɨŋak mɨdelak okok, ak rek nep bin bɨ tap gak okok dɨl, bin bɨ kɨjeki kɨyob ñɨlɨk sek mɨdelak okok dɨl, dolak. Dapelak, kɨrop gel, magɨlsek komɨŋ lak. \s1 Jisas mɨnɨm dad ameb bɨ okok kɨrop gɨ tɨmel gɨl mɨñ lɨlak \p \v 17 Nɨg gelak, bɨ God nop tap sobok gep bɨ kɨb yɨb ak abe, bɨ nɨŋeb ne bɨ Sadyusi okok abe, bɨ Jisas mɨnɨm dad ameb okok kɨri tap ma gep rek nɨg gel yɨb cɨnop ap yonɨgab, agɨl, bɨ okok kɨrop nɨŋel mɨlɨk yowak. \v 18 Kɨrop mɨlɨk yapek, bɨ Jisas mɨnɨm dad ameb okok kɨrop tɨg cɨcɨ lɨl, dam gapman kai kɨrop ñel, mɨñ lɨlak. \v 19 Mɨñ lɨlak ak, pen ñɨn nɨbak nep kɨslɨm eyaŋ, Bɨ Kɨb agek, ejol alap apɨl, kɨjoŋ ak yɨkɨl, kɨrop poŋ dad söŋ amnɨlak. \v 20 Söŋ amel, ejol agak, “Nɨbi God sobok gep karɨp ak amɨl, bin bɨ okok kɨrop, God gek per per komɨŋ mɨdenɨgal mɨnɨm tep ak magɨlsek ag ñɨ tep gɨnɨmɨb,” agak. \p \v 21 Agek, mɨñab tɨkak nɨŋlɨg gɨ, God sobok gep karɨp ak amɨl, ejol ak agak rek, bin bɨ okok kɨrop wagɨn gɨl mɨnɨm ag ñɨlak. Nɨg gɨl ag ñel nɨŋlɨg gɨ, God nop tap sobok gep bɨ kɨb yɨb ak abe, bɨ nɨŋeb ne okok abe apjakɨl, bɨ mɨnɨm dɨ bɨlokep okok kɨrop magɨlsek sɨk agel, ap Kansol kɨb ak mogɨm gel, bɨ God sobok gep karɨp kod mɨdep bɨ okok ag yokɨl aglak, “Bɨ Jisas mɨnɨm dad ameb okok mɨñ lɨpɨn ak mɨñi am ulɨk gɨ dowɨm,” aglak. \v 22 Agelak, bɨ God sobok gep karɨp kod mɨdelak bɨ okok mɨñ lep karɨp ak amɨl nɨŋlak, bɨ Jisas mɨnɨm dad ameb okok ma mɨdelak. Kɨri adɨk gɨ apɨl aglak, \v 23 “Cɨn am nɨpɨn, kɨjoŋ ak gɨñlak rek mɨdosɨp, bɨ kod mɨdep bɨ okok ak rek nep kɨjoŋ wagɨn ak nɨŋ mɨdesal ak pen cɨn kɨjoŋ yɨkɨl, karɨp ñɨlɨk mɨgan eyaŋ amɨl nɨpɨn, bɨ alap ma mɨdosɨp yɨb,” aglak. \v 24 Nɨb agelak, bɨ God sobok gep karɨp kod mɨdelak bɨ kɨb kɨri ak abe, God nop tap sobok gep bɨ kɨb okok abe, mɨnɨm nɨbak nɨŋɨl, nɨg gɨp tari gɨnɨgab, agɨl, gos par yɨb nɨŋlak. \p \v 25 Nɨg gɨl gos par nɨŋ mɨdel nɨŋlɨg gɨ, bɨ alap apɨl kɨrop agak, “Bɨ mɨñ lɨpek okok, kɨri am God sobok gep karɨp ak mɨdlɨg gɨ, bin bɨ okok kɨrop mɨnɨm ag ñebal,” agak. \v 26 Nɨb agek, bɨ God sobok gep karɨp kod mɨdelak bɨ kɨb kɨri ak, bɨ ne ognap kɨrop ulɨk gɨl, bɨ Jisas mɨnɨm dad ameb nɨb okok kɨrop dɨnɨg amnɨlak. Amɨl, Jerusalem bin bɨ sɨŋ aul cɨnop kab ju paknɨgal, agɨl, kɨrop ma ag gɨlak; kapkap ulɨk gɨ dolak. \p \v 27 Jisas mɨnɨm dad ameb bɨ okok kɨrop kapkap ulɨk gɨ Kansol ap mogɨm gɨ mɨdelak nab sɨŋak dapel, God nop tap sobok gep bɨ kɨb yɨb ak kɨrop agak, \v 28 “Cɨn nɨbep, Jisas mɨnɨm ak ma agnɨmɨb, agɨl, mɨnɨm kɨlɨs gɨ agɨl apɨn ak pen ag mer nɨŋɨl kɨrɨg gɨpɨn. Nɨbi pen amɨl Jerusalem bin bɨ kɨrop magɨlsek Jisas mɨnɨm ak ag ñɨlɨg gɨ, cɨnop ag juɨl agebɨm, ‘Kɨri nep Jisas nop ñag pak lɨlak,’ agebɨm,” agak. \p \v 29 Nɨb agek, Pita bɨ Jisas mɨnɨm dad ameb ognap eip aglak, “Cɨn bin bɨ mɨnɨm apal ak ma dɨnɨgabɨn; God mɨnɨm ne ak nep dɨnɨgabɨn! \v 30 Jisas nop mab bak alaŋ ñag pak lem kɨmak ak pen, apɨs based sɨkop sobok gölɨgɨpal God ak nep gek, ne kauyaŋ warɨkak. \v 31 Warɨkɨl, God ne gek, am karɨp lɨm seb kab ar alaŋ sɨŋak amɨl, God ñɨnmagɨl yɨpɨd pɨs ken mɨdeb. Nɨb ak cɨn nɨpɨn, ne nep Kiŋ mɨdɨl, cɨnop dɨ komɨŋ yoknɨgab. Ne cɨnop Isrel bin bɨ yɨmɨg nɨŋɨl, tap si tap tɨmel gɨpɨn ak, tari gɨnɨg nɨg gɨpɨn, agɨl, kɨrɨg gon, ne nɨŋɨl tap tɨmel gɨpɨn okok kɨrɨg gɨl, cɨnop dɨ komɨŋ yoknɨgab. \v 32 God gɨp nɨbak, cɨn udɨn magɨl tɨmɨd mɨgan cɨn ke nɨŋɨl, bin bɨ okok kɨrop ag ñobɨn. Bin bɨ mɨnɨm ne nɨŋ dɨl ageb rek nep gɨnɨgal okok, God ne Kaun Sɨŋ ak kɨrop ñek, ne kɨrop ak rek nep mɨnɨm tep nɨbak ag ñɨ tep gek nɨŋnɨgal,” aglak. \p \v 33 Bɨ Jisas mɨnɨm dad ameb okok nɨb agelak, bɨ mɨnɨm dɨ bɨlokep ap mogɨm gɨ mɨdelak nɨb okok kal juɨl aglak, “Kɨrop pɨs nep ñag pak lɨn,” aglak. \v 34 Nɨb aglak ak pen, nab nɨb sɨŋak bɨ alap mɨdek, yɨb ne ak Gameliel. Ne bɨ Perisi, lo mɨnɨm ag ñeb bɨ kɨri alap. Juda bin bɨ magɨlsek nop nɨŋel tep golɨgɨp. Bɨ Gameliel nɨbak warɨkɨl agak, “Bɨ ñon nɨbaul kɨrop agem söŋ amnɨlaŋ. Yad nɨbep mɨnɨm alap ag ñɨn,” agak. Nɨb agek, bɨ nɨb okok ag söŋ yoklak. \v 35 Bɨ nɨb okok ag söŋ yokel nɨŋlɨg gɨ, Gameliel ne bɨ Kansol okok kɨrop agak, “Isrel bɨ sɨŋ aul, nɨbi bɨ sɨŋ aul kɨrop tari gɨnɨg gebɨm ak, gos nɨŋ tep gɨl gɨnɨmɨb. \v 36 Nɨbi nɨpɨm, ned bɨ Tudas, yad bɨ kɨb, agɨl agek, mɨnɨm ne agolɨgɨp ak bin bɨ koŋai nep, po hadred rek, nɨŋ dölɨgɨpal. Pen kɨsen bɨ ognap nop ñag pak lel, bin bɨ mɨnɨm nop nɨŋ dölɨgɨpal okok ke ke amel kɨr gak. \v 37 Pen kɨsen, yɨb cɨnop dɨlak ñɨn ak, ak rek nep bɨ Judas Galili nɨb ak agak, ‘Cɨn gapman okok eip pen pen gɨl, kɨrop yɨk gɨ yoknɨgabɨn,’ agak. Nɨb agek, bin bɨ koŋai nep mɨnɨm nop dɨl, warɨk gapman eip pen pen gɨlak. Pen mɨd damɨl, bɨ nɨbak nop ak rek nep ñag pak lel, bin bɨ mɨnɨm nop nɨŋ dölɨgɨpal okok ke ke amel kɨr gak. \v 38 Nɨb ak me, yad nɨbep agebin, bɨ mɨnɨm kɨb agobɨn sɨŋ aul kɨrop gɨ tɨmel ma gɨnɨmɨb. Kɨrop yokop ag yokem amnɨmel. Mɨnɨm kɨri ke nep agenɨgal ak, kɨb gɨnɨmɨŋ ag mer nɨŋɨl ap yonɨgab. \v 39 Pen God ne ke agek genɨgal ak, nɨbi ke nep tap alap gɨnɨmɨb rek ma lɨnɨgab. Kɨrop gɨ tɨmel gɨn, agenɨgabɨm ak, kɨrop eip pen pen ma gɨnɨgabɨm; God eip pen pen gɨnɨgabɨm,” agak. \p \v 40 Gameliel nɨb agek, bɨ okok agak rek nɨŋɨl, bɨ Jisas mɨnɨm dad ameb okok kɨrop agel apelak, kɨrop nag dɨ tapɨn magɨl pa gɨs pakɨl, “Jisas mɨnɨm ak kɨsen ma agnɨmɨb, mer yɨb,” agɨl, kɨrop ag yokel amnɨlak. \p \v 41 Pen bɨ Jisas mɨnɨm dad ameb okok, cɨnop tari gɨnɨg nɨg gɨpal, agɨl, ma nɨŋlak. God cɨnop Jisas bɨ ne yɨpɨd gɨl, agɨl gek, cɨnop nɨg gɨpal, agɨl, tep gek nɨŋlɨg gɨ, Kansol kɨb nɨbak kɨrɨg gɨl amnɨlak. \v 42 Amɨl, per per God sobok gep karɨp söŋ ar sɨŋak amɨl, bin bɨ karɨp karɨp okok amɨl, Jisas ne Krais ak mɨnɨm tep ak ag ñölɨgɨpal. \c 6 \s1 Tap bɨlok ñeb bɨ aknɨb ar oŋɨd ag lɨlak \p \v 1 Pen mɨd damɨl, bin bɨ Jisas nop nɨŋ dɨlak okok koŋai yɨb mɨdelak. Pen Juda bin bɨ Grik mɨnɨm nep nɨŋlak okok, Juda bin bɨ kɨri Juda mɨnɨm yɨpɨd gɨl nɨŋlak okok kɨrop ag gɨl aglak, “Bin kaŋɨl kɨri okok kɨrop mani tap magɨl tap okok nonɨm lɨ ñɨ tep gɨpal pen bin kaŋɨl cɨn okok kɨrop nonɨm lɨ tep ma gɨpal,” aglak. \v 2 Nɨb agelak, bɨ Jisas mɨnɨm dad ameb aknɨb umɨgan alaŋ okok nɨŋɨl, bin bɨ Jisas nɨŋ dɨlak okok magɨlsek sɨk agel apelak aglak, “Ai mam sɨkop. Cɨn God Mɨnɨm ag ñobɨn ak kɨrɨg gɨl, bin bɨ okok kɨrop tap nonɨm lɨ ñɨnɨgabɨn ak, yɨpɨd gɨl ma gɨnɨgab. \v 3 Nɨb ak, nɨbi bɨ aknɨb ar oŋɨd nɨŋɨl ag lem, kɨrop wög nɨbak ag lon, wög nɨbak gɨnɨgal. Pen God Kaun kɨrop ap ran jakɨl gos tep ñɨb bɨ okok nep nɨŋɨl ag lɨnɨmɨb. \v 4 Cɨn pen God nop sobok gɨlɨg gɨ, bin bɨ okok kɨrop God Mɨnɨm ak ag ñɨlɨg gɨ, gɨ mɨdonɨgabɨn,” aglak. \p \v 5 Mɨnɨm agelak nɨbak nɨŋel, kɨrop magɨlsek tep gek, bɨ aknɨb ar oŋɨd ag lɨlak. Bɨ nɨb okok alap me Stipen ak. Stipen ne God nop nɨŋ dɨ kɨlɨs yɨb golɨgɨp. Kaun Sɨŋ nop ap ran jakɨl mɨdolɨgɨp. Alap Pilip ak, alap Prokoras ak, alap Naikena ak, alap Timon ak, alap Pamenas ak, alap Nikolas ak. Nikolas ne taun kɨb Adiok nɨb. Ne ned bɨ Juda mer ak pen kɨsen Juda bin bɨ gos nɨŋlak rek nɨŋ dak. Pen kɨsen ne Jisas nop nɨŋ dak. \v 6 Bɨ aknɨb ar oŋɨd nɨb okok ag lɨl, kɨrop dam bɨ Jisas mɨnɨm dad ameb okok mɨdelak sɨŋak dapel, kɨri God nop sobok gɨl, ñɨnmagɨl nabɨc kɨrop ar alaŋ lɨlak. \p \v 7 Pen kɨri God Mɨnɨm ag ñel, amek nɨŋlɨg gɨ, Jerusalem bin bɨ koŋai yɨb nep Jisas nop nɨŋ dɨlak. Pen bɨ God nop tap sobok gep bɨ okok koŋai yɨb nep Jisas mɨnɨm tep ak nɨŋɨl nɨŋ dɨlak. \s1 Stipen nop mɨnɨm kɨb aglak \p \v 8 God ne Stipen nop dɨ tep yɨb gɨl, kɨlɨs ne nop ñek, Stipen ne tap ma gep rek okok, tap nɨŋep ma nɨŋep okok, koŋai nep bin bɨ mɨdelak nab sɨŋak golɨgɨp. \v 9 Pen Juda bin bɨ karɨp lɨm ke ke okok nɨb ognap apɨl, Juda mogɨm gep karɨp alap apɨl, God nop sobok gölɨgɨpal; Juda mogɨm gep karɨp nɨbak, “Mɨñi Mɨñ Ma Mɨdobɨn Karɨp” agölɨgɨpal. Bɨ Juda nɨb okok, ognap Sairini taun nɨb, ognap taun kɨb Aleksadria nɨb, ognap Silisia Propins nɨb, ognap Esia Propins nɨb. Kɨri Stipen gak rek nɨŋɨl, kɨlɨs yɨb gɨl nop mɨnɨm pen pen aglak ak pen, \v 10 God Kaun ne Stipen nop gos tep yɨb ñek nɨŋlɨg gɨ, bɨ Juda okok nop mɨnɨm tari aglak ak, gos nɨŋ tep gɨl pen ak rek nep mɨnɨm tep yɨb agek, nop pen agnɨmel rek ma lak. \p \v 11 Pen kɨri Stipen nop ag mer nɨŋɨl, am bɨ mɨnɨm tom agep ognap kɨrop kamger ag rep gel, kɨri apɨl aglak, “Cɨn nɨpɨn, bɨ aul ne Mosɨs mɨnɨm ñu kɨl tɨkak ak ag juɨl, God nop ag juɨl gɨp,” aglak. \p \v 12 Kɨri mɨnɨm tom nɨbak agelak, bin bɨ yokop okok lɨl, bɨ mɨnɨm tɨg bɨlokep okok lɨl, bɨ lo mɨnɨm ag ñeb bɨ okok lɨl, cɨbur kɨrop ak tɨmel gek, Stipen nop mɨnɨm kɨb agnɨg dam Juda Kansol kɨb mɨdelak okok dad amnɨlak. \v 13 Damɨl, bɨ mɨnɨm tom agep ognap sek dapel, kɨri aglak, “Cɨn nɨpɨn, bɨ nɨbaul per nep God sobok gep karɨp sɨŋ aul ag juɨl, Mosɨs lo mɨnɨm ñu kɨl tɨkak ak ag juɨl gɨp. \v 14 Pen ne mɨnɨm alap agosɨp nɨpɨn ak, agɨp, ‘Jisas bɨ Nasaret nɨb ak, kɨsen God sobok gep karɨp aul gɨ tɨmel gɨl genɨgab, Mosɨs mɨnɨm cɨnop ag ñak gɨpɨn ak kɨrɨg gɨl, mɨnɨm kɨsen nɨb dɨl sain gɨnɨgabɨn,’ agɨp,” aglak. \p \v 15 Pen Juda Kansol kɨb mɨdelak bɨ okok, Stipen nop nɨŋ i sek lɨl nɨŋlak, mɨlɨk jo mɨlɨk ne ak ejol mɨlɨk jo mɨlɨk rek lak. \c 7 \s1 Stipen Juda Kansol Kɨb bɨ okok kɨrop Krais mɨnɨm tep ak ag ñak \p \v 1 Kɨri mɨnɨm esek nɨbak agel, God nop tap sobok gep bɨ kɨb yɨb ak Stipen nop agak, “Mɨnɨm nep agebal nɨbak nɨŋɨd agebal aka esek agebal?” agak. \p \v 2 Agek, Stipen agak, “Bapi mam sɨkop, nɨŋɨm! Based acɨk cɨn Ebraham bɨrarɨk nep taun kɨb Haran ma amnak ñɨn ak, karɨp lɨm Mesopotemia mɨdek won ak, God melɨk tep ke sek mɨdeb ak nop agak, \v 3 ‘Karɨp lɨm nak aul kɨrɨg gɨl, bin bɨ nak okok kɨrɨg gɨl, karɨp lɨm ke yad nep yomnɨgain ak amnɨmɨn,’ agak. \p \v 4 “Agek, Ebraham karɨp lɨm kɨb Kaldia mɨdolɨgɨp ak kɨrɨg gɨl, taun kɨb Haran am mɨdolɨgɨp. Kɨsen Ebraham nap kɨmek, God agek, apɨl karɨp lɨm nɨbi mɨdebɨm nab sɨŋaul mɨdolɨgɨp. \v 5 Ñɨn nɨbak God Ebraham nop lɨm dai mɨgan alap ma agak. Apɨl yokop nep mɨdolɨgɨp. Ñɨn nɨbak Ebraham ñɨ pai alap ma tɨkak; yokop nep mɨdolɨgɨp. Pen God Ebraham nop agak, ‘Kɨsen lɨm dai nɨbaul, nak dɨnɨgan. Ñɨ pai nak tɨk donɨgan tɨk dapel amnɨgab okok, lɨm dai nɨbaul ak rek nep dɨl mɨdenɨgal,’ agak. \v 6 Pen God mɨnɨm alap agɨl agak, ‘Ñɨ pai nak tɨk donɨgan tɨk dapel amnɨgab okok, amɨl bin bɨ ognap karɨp lɨm okok mɨdel, kɨrop magɨlsek mɨñ lɨl, gɨ tɨmel yɨb gɨl, mɨñ wög rek ag lel, gel nɨŋlɨg gɨ, mɨ aknɨb po hadred (400) yɨnnɨgab. \v 7 Pen bin bɨ kɨrop nɨg genɨgal okok, yad pen kɨrop gɨ tɨmel gɨnɨgain. Bin bɨ nak okok, karɨp lɨm nɨbak kɨrɨg gɨl, ap yɨp sobok gɨlɨg gɨ mɨdenɨgal karɨp lɨm aul,’ agak. \v 8 Pen God Ebraham nop mɨnɨm kɨlɨs nɨŋɨd alap ag lɨl agak, ‘Ñɨ pai nak tɨk donɨgan tɨk dapel amnɨgab okok, nɨbep kod mɨdenɨgain ak me, ñɨŋaŋ lakañ sek waŋ wak tɨb gɨ rɨk gɨnɨmɨb,’ agak. Agek, kɨsen Ebraham ñɨ ne Aisak nop tɨk dapɨl, ñɨn aknɨb ar oŋɨd mɨdɨl, ñɨn jɨl oŋɨd ak ñɨ ak nop waŋ wak tɨb gɨ rɨkak. Aisak pen Jekop nop tɨk dowak. Jekop ne pen ñɨ aknɨb umɨgan alaŋ okok kɨrop tɨk dapek me, cɨn Isrel bin bɨ wagɨn ke ke mɨdobɨn. \p \v 9 “Based acɨk cɨn nɨb okok, nɨmam ned sɨkop okok nɨmam kɨsen Josep nop gos tɨmel nɨŋɨl, mɨlɨk yapek, bɨ ognap ñel, nop tau dad karɨp lɨm Ijip dad amnɨlak. Dad amel, mɨd tep ma gak ak pen God nop saköl ma gak. \v 10 Tap mɨker Josep nop apek ak, God ne nɨŋɨl Josep nop kod mɨd tep golɨgɨp. God ne Josep nop gos tep ñɨl gek, Ijip Kiŋ Pero, bɨ Josep aul gos nɨŋ tep yɨb geb, agɨl, nop agek, lɨm dai Ijip abe, karɨp tap ne okok magɨlsek abe, kod mɨdolɨgɨp. \p \v 11 “Kɨsen ñɨn alap yuan kɨb yɨb ak, karɨp lɨm Ijip abe, karɨp lɨm cɨn Kenan aul abe apek, based cɨn karɨp lɨm Kenan aul mɨdelak okok tap magɨl pɨyo nɨŋɨl, tap ñɨŋeb alap ma mɨdek, gos par yɨb lɨlak. \v 12 Pen nap kɨri Jekop mɨnɨm alap nɨŋak, tap magɨl koŋai nep karɨp lɨm Ijip mɨdek. Nɨb ak nɨŋɨl ñɨ ne okok kɨrop agek, tap magɨl taunɨg Ijip amnɨlak. \v 13 Am tau dapɨl, ñɨb sakɨl, kauyaŋ pen taunɨg amnɨlak. Amel, nɨmam Josep kɨrop agak, ‘Mam sɨkop, nɨbi yɨp bɨ an, agɨl nɨpɨm? Yad namam nɨbi Josep nep,’ agak. Agek, Ijip Kiŋ Pero mɨnɨm nɨbak nɨŋɨl agak, ‘Ak Josep nɨmam sɨkop ne okok e!’ agak. \v 14 Josep pen, bapi yad Jekop, bin bɨ ne okok eip kasek onɨmel, agɨl, mɨnɨm ag yokek, nap Jekop bin bɨ ñɨnjuɨl omal nokɨm adɨk gɨ dam ajɨp pɨs kɨd adaŋ (75) rek dɨl, eip amnɨlak. \v 15 Nap Jekop nɨg gɨl, karɨp lɨm Ijip am mɨdɨl, kɨmak. Mɨd damɨl, based sɨkop nɨb okok magɨlsek kɨm saklak. \v 16 Pen kɨsen ñɨ kɨri okok nap tɨŋɨl damɨl, taun kɨb Sekem tɨgel gɨlak. Cɨp tɨgel nɨbak, based acɨk Ebraham, Hemor ñɨ ne okok kɨrop mani alap ñɨl tauak. \p \v 17 “Pen God Ebraham nop ned gɨnɨgain, agɨl, mɨnɨm ag lak rek gɨnɨg gɨl gak ak me, bin bɨ cɨn Isrel karɨp lɨm Ijip mɨdelak okok, ñɨ pai tɨk damɨl tɨk dam dapɨl gɨl, koŋai yɨb nep mɨdelak. \v 18 Bin bɨ cɨn Isrel koŋai nep mɨdelak ñɨn nɨbak, karɨp lɨm Ijip ak kiŋ kɨsen nɨb mɨseŋ lak. Kiŋ kɨsen nɨb nɨbak based Josep nop ma nɨŋak ak me, \v 19 bin bɨ cɨn okok gɨ tɨmel yɨb gɨl, mɨnɨm kɨlɨs agek, ñɨ pai kɨri okok tɨk dapɨl, söŋ ken okok yokel, ke mɨdɨl kɨmelɨgɨpal. \v 20 Nɨg gɨlak ak pen, ñɨn nab nɨb sɨŋak, ber mal ñɨ wak tep yɨb alap tɨk dapɨl, yɨb ne Mosɨs agrek. Ñɨ nɨbak nop takɨn omal nokɨm karɨp ñɨlɨk mɨgan okok nep we ger mɨdolɨgɨp. \v 21 Kɨsen ñɨŋaŋ nɨbak nop dam söŋ sɨŋ eyaŋ lɨrek, Pero pai ne ak apɨl, nop nɨŋɨl, dam ñɨ yad, agɨl, yɨmag lolɨgɨp. \v 22 Ne nɨg gɨl yɨmag lek, kɨb gek, Ijip bin bɨ kɨri tari tari gölɨgɨpal ak, nop ag ñɨ tep gɨlak. Ne bɨ mɨnɨm kɨlɨs gɨ agɨl, wög kɨlɨs gɨl golɨgɨp. \p \v 23 “Pen Mosɨs mɨ ne aknɨb ñɨnjuɨl omal (40) yɨnek, bin bɨ yad Isrel kɨrop am nɨŋɨl owin agak. \v 24 Pen amɨl nɨŋak, Ijip bɨ alap Isrel bɨ alap nop tapɨn magɨl pakek. Mosɨs nɨŋɨl, bɨ Isrel nop dɨ komɨŋ yokɨl, Ijip bɨ ak nop pɨs nep ñag pak lek kɨmak. \v 25 Pen Mosɨs gos ne nɨŋak ak, ‘Bin bɨ yad Isrel agnɨgal, “God Mosɨs nop gos ñek, apɨl cɨnop tɨg asɨk yokek, mɨd tep gɨnɨgabɨn,” agnɨgal,’ ag nɨŋak ak pen kɨri gos nɨbak ma nɨŋlak. \v 26 Pen mɨnek Mosɨs amɨl nɨŋak, Isrel bɨ omal pen pen gerek. Nɨg gerek nɨŋɨl agak, ‘Bɨ aul, nɨri mamɨl mal mɨdebir; pen pen gebir ak kɨrɨg gir!’ agak. \p \v 27 “Agek, bɨ alap bɨ alap nop pakek ak, Mosɨs nop dɨ okdaŋ yokɨl agak, ‘Nak bɨ an agek, bɨ kɨb mɨdɨl, cɨrop bɨ mɨnɨm tɨg bɨlokep rek kod mɨdeban? \v 28 Nak tol Ijip bɨ ak ñag pak lɨnak ak, mɨñi yɨp abe ñag pak lɨnɨg ageban aka?’ agak. \v 29 Nɨb agek, Mosɨs bɨ ñag pak lɨpin nɨbak nɨpal, agɨl, pɨrɨk gɨ am karɨp lɨm Midian amɨl, bɨ yokop alap rek mɨdolɨgɨp. Ñɨn nab nɨb sɨŋak, ne bin dɨl, ñɨ omal tɨk dowak. \v 30 Nɨg gɨl yokop nep mɨdek mɨ ñɨnjuɨl omal (40) yɨnak. Kɨsen ñɨn alap mɨñ mab kab nep mɨdeb Sainai Dɨm ulep sɨŋak mɨdɨl nɨŋak, ejol alap apɨl, mab bɨd nokɨm alap mɨlaŋ gek nab sɨŋak mɨseŋ lek nɨŋak. \v 31 Nɨg gek Mosɨs nɨŋɨl, tap nɨbak tari geb, agɨl, am ulep sɨŋak apɨl nɨŋek nɨŋlɨg gɨ, Bɨ Kɨb agak, \v 32 ‘Nased acɨk Ebraham, Aisak, Jekop, God kɨri yad mɨdebin,’ agak. Nɨb agek, Mosɨs, ak Bɨ Kɨb nep ageb, agɨl, pɨrɨkɨl jep jep dɨl, kɨyan gɨl udɨn ma nɨŋak. \p \v 33 “Pen Bɨ Kɨb Mosɨs nop agak, ‘Lɨm dai sɨŋ aul ap mɨdeban rek, tob tɨrɨp nak ak tɨg juan. \v 34 Ijip bin bɨ okok bin bɨ yad Isrel karɨp lɨm Ijip mɨdebal okok kɨrop gɨ tɨmel yɨb gɨpal, yad nɨpin. Kɨri sɨl agebal ak peyɨg nɨŋɨl, apɨl kɨrop tɨg asɨk yoknɨg opin. Nɨb ak, nak adɨk gɨ Ijip amnoŋ,’ agak. \p \v 35 “Isrel bin bɨ ned Mosɨs nop aglak, ‘Nak bɨ an agek, bɨ kɨb mɨdɨl, cɨrop bɨ mɨnɨm tɨg bɨlokep rek kod mɨdeban?’ aglak. Pen kɨsen, God ejol ne ag yokek apɨl, mab bɨd mɨlaŋ gek nab sɨŋak Mosɨs nop mɨseŋ lek, God ne ke Mosɨs nop bin bɨ kɨb kɨri mɨdɨl kɨrop tɨg asɨk yokaŋ, agɨl, ag yokak. \v 36 Pen Mosɨs Ijip amɨl, tap ma gep rek ognap sɨŋak gɨl, bin bɨ ne Isrel kɨrop dɨl ñɨg solwara ‘Lakañ’ apal ak amɨl, tap ma gep rek ognap sɨŋak gɨl, kɨsen Isrel bin bɨ poŋ dɨl dam mɨñ mab kab nep mɨdolɨgɨp nab okok amɨl, tap ma gep rek ognap sɨŋak gɨlɨg gɨ mɨdolɨgɨp. Nɨg gɨ mɨdek mɨdek, mɨ ñɨnjuɨl omal (40) yɨnak. \p \v 37 “Mosɨs ne nep me bin bɨ Isrel kɨrop agak, ‘God ne bɨ mɨnɨm ne agep alap, ñɨ nɨbi ke bɨ yad rek alap, ag yokek nɨbep onɨgab,’ agak. \v 38 Mosɨs ne mɨñ mab kab nep mɨdolɨgɨp nab okok mɨdek; ne apɨs based cɨn eip mɨdek; Sainai Dɨm sɨŋak ejol alap apɨl Mosɨs nop mɨnɨm ag ñak. Mosɨs mɨnɨm nɨbak dɨl cɨnop Isrel bin bɨ ag ñɨnɨgab, agɨl, God ne mɨnɨm komɨŋ nɨbak Mosɨs nop ñak. \p \v 39 “Mosɨs mɨnɨm komɨŋ nɨbak ag ñak ak pen based cɨn okok mɨnɨm nɨbak ma dɨlak. Kɨri Mosɨs nop ag juɨl, adɨk gɨ Ijip amnɨn, agɨl, gos ak nɨŋlak. \v 40 Kɨri Mosɨs nɨmam Eron nop aglak, ‘Bɨ nak Mosɨs cɨnop Ijip nɨb dowɨp ak, nop tari gɨp ak ma nɨpɨn. Nɨb ak, nak cɨnop tap god rek ognap gek, bɨ cɨn ognap god gɨnɨgan nɨb okok dɨ ned amel, cɨn kɨsen amnɨn,’ aglak. \v 41 Ñɨn nɨbak nep, god esek kaj kau ñɨlɨk rek alap gɨ lɨl, yakɨr tap okok pak dap sobok gɨ ñɨlak. Kɨri tap ñɨnmagɨl kɨri ke gɨ lɨlak okok nɨŋɨl, ak god cɨn, agɨl, mɨñ mɨñ gɨlɨg gɨ tap kɨb dagɨl ñɨŋlak. \v 42 Nɨg gelak, God kɨrop kɨrɨg gɨl agak, ‘Nɨg gɨpal ak, pɨb, takɨn, gap okok abramek sobok gɨlaŋ,’ agak. Ñɨn nɨbak kɨri tap nɨb okok nep sobok gölɨgɨpal ak me, bɨ God mɨnɨm agep alap God Mɨnɨm ak ñu kɨl tɨkɨl agak, \q1 ‘Isrel bin bɨ. \q2 Nɨbi ned mɨ ñɨnjuɨl omal mɨñ mab kab nep mɨdolɨgɨp nab okok ajölɨgɨpɨm ñɨn ak, \q2 kaj kau kaj sipsip tap okok pak yɨp sobok gɨ ma ñölɨgɨpɨm. \q1 \v 43 Nɨbi tap yokop esek omal nɨbi ke gɨ lɨpek ak \q2 nop tap pak sobok gɨ dagɨl ñɨlɨg gɨ, gɨ mɨdelɨgɨpɨm. \q1 Tap nɨbak, alap Molok agölɨgɨpɨm, \q2 alap gap rek gɨ lɨl, Repan agölɨgɨpɨm. \q1 Tap god tom nɨb omal nep, \q2 sel karɨp gɨ dɨ ajlɨg gɨ, sobok gɨlɨg gɨ mɨdelɨgɨpɨm. \q1 Gɨ mɨdelɨgɨpɨm nɨbak, yad nɨbep ag yoken, \q2 am mɨñ mɨdenɨgabɨm taun kɨb Babilon beŋ kɨd okok,’ agak. \p \v 44 “Based sɨkop cɨn okok mɨñ mab kab nep mɨdolɨgɨp nab okok mɨdelak ñɨn ak sel karɨp dad ajölɨgɨpal. Sel karɨp nɨbak mɨdek ak nɨŋɨl, God cɨnop eip mɨdeb, agɨl nɨŋölɨgɨpal. Sel karɨp nɨbak, God mɨnɨm agak rek nep gɨ lel mɨdek. \v 45 Kɨsen pen bɨ nap sɨkop okok, kɨri sel karɨp nɨbak yes kɨri Josua based sɨkop cɨn okok kɨrop ñel, kɨri dɨlak. Kɨsen, kɨri sel karɨp nɨbak dapelak nɨŋlɨg gɨ, God ne bin bɨ karɨp lɨm sɨŋaul mɨdelak okok pɨŋɨl ju yɨk gɨ yokak. Sel karɨp nɨbak mɨdɨl, mɨd damɨl, kɨsen Depid tɨk dolak. \v 46 Based Depid, bɨ God nɨŋek tep gak bɨ ak, ne God nop ag nɨŋɨl agak, ‘Nak yau agek, yad karɨp nep tep alap gɨ len, nak God Jekop ned sobok golɨgɨp ak, karɨp nɨbak mɨdenɨgan,’ agak. \v 47 Agek pen God ne yau ma agak. Kɨsen Solomon ne God sobok gep karɨp nɨbak gɨ lak. \p \v 48 “Pen God ar i oklaŋ mɨdeb ak, bin bɨ ñɨnmagɨl dɨl gɨ lɨnɨgal karɨp okok ma mɨdenɨgab. Bɨ God mɨnɨm agep alap mɨnɨm nɨbak agɨl agak, \q1 \v 49 ‘Bɨ Kɨb ak ne agɨp, \q1 “Karɨp lɨm seb kab ar alaŋ sɨŋak \q2 sea kiŋ yad rek ar sɨŋak bɨsɨg mɨdɨl, \q2 lɨm dai wagɨn aul tob yad tau rɨbɨk lɨlɨg gɨ mɨdebin. \q1 Yɨp tari karɨp gɨ lem, yad kɨn mɨdenɨm? \q2 Yad karɨp sɨŋ akal ake lɨnɨm? \q1 \v 50 Tap okok magɨlsek ñɨnmagɨl yad ke ma gɨ lɨpin aka?” agak,’ agak. \p \v 51 “Cɨn ke nɨŋ rep gɨpɨn, agɨl, tap si tap tɨmel nep gɨl, God Mɨnɨm ma nɨpɨm. Nased sɨkop gölɨgɨpal rek nep gɨpɨm. Kaun Sɨŋ ne nɨbep gos tep ñek nɨpkep, pen per mer apɨm. \v 52 Nased sɨkop okok, bɨ God mɨnɨm agep okok kɨrop magɨlsek gɨ tɨmel gɨlak. Bɨ God mɨnɨm agep bɨrarɨk okok, ‘God Bɨ Wög Gɨ Ñeb tep yɨb ak apeb,’ aglak. Pen nased sɨkop okok kɨri bɨ nɨb okok ak rek nep ñag pak lɨlak. Pen mɨñi God Bɨ Wög Gɨ Ñeb tep yɨb nɨbak apek me, nɨbi nop mɨmɨg nɨŋɨl ñag pak lɨpek. \v 53 Pen God lo mɨnɨm ne ak, ejol ne okok kɨrop ag yokek dapel dɨpek, pen ageb rek nɨŋɨl ma gɨpɨm,” agak. \s1 Stipen nop kab ju pak lɨlak \p \v 54 Stipen mɨnɨm nɨbak agek nɨŋlɨg gɨ, kɨrop mɨlɨk kal yɨb yapek, meg magɨl su rɨbɨkɨl kal julak. \fig caption|alt="Stephen being stoned" src="ABS-118.tif" size="col" ref="7:54-60" \fig* \v 55 Pen Kaun Sɨŋ ne Stipen ap ran jakɨl mɨdek nɨŋlɨg gɨ, ne kɨlan gɨ nɨŋɨl seb kab ar alaŋ sɨŋak nɨŋak, God melɨk tep aknɨb ke yɨb ne mɨdek nɨŋɨl Jisas ne God ñɨnmagɨl yɨpɨd pɨs ken ar ne warɨk mɨdek. \v 56 Stipen nɨŋɨl agak, “Nɨŋɨm! Yad nɨŋebin, seb kab ar alaŋ sɨŋak kɨjoŋ yɨk mɨdeb. Bɨ Ñɨ ne ak God ñɨnmagɨl yɨpɨd pɨs ken ar ne warɨk mɨdeb!” agak. \p \v 57 Stipen nɨb agek, tɨmɨd kɨri ak ñɨnmagɨl dɨ pɨlɨŋ gɨl, dai magɨlsek warɨkɨl, mɨnɨm bleble agɨl mɨnɨm kɨb yɨb agɨl, pɨg gɨ rɨkɨd ag amɨl ne mɨdek amnɨlak. \v 58 Nop dɨ cɨcɨ lɨl, dam dam taun kɨb nɨbak söŋ ar eyaŋ dad amnɨlak. Bɨ nop mɨnɨm esek aglak okok kal juɨl, walɨj par kɨri okok tɨg juɨl, bɨ praj Sol mɨdek ulep sɨŋak yokel, ne kod mɨdek nɨŋlɨg gɨ, kɨri Stipen nop kab ju paklak. \v 59 Nop nɨg gɨl pakel nɨŋlɨg gɨ, Stipen Bɨ Kɨb nop sɨk par agɨl agak, “Bɨ Kɨb Jisas, kaun magɨl yad dan,” agak. \v 60 Nɨb agɨl, kogɨm yɨmɨl, sɨk kɨb par agɨl agak, “Bɨ Kɨb! Yɨp ñag pak lebal aul, tap si tap tɨmel gebal ak nɨŋɨl kɨrɨg gɨnɨmɨn,” agak. Nɨb aglɨg gɨ kɨmak. \c 8 \p \v 1 Stipen nop kab ju pak lɨlak ñɨn ak, Sol maŋ sɨŋak mɨdɨl, paj agɨl wobi yal yal agak. \s1 Jisas bin bɨ ne kɨrop yɨk gɨ yokel, ke ke amnɨlak \p Ñɨn nɨbak nep, Jerusalem kai wagɨn gɨl, bin bɨ Jisas nɨŋ dɨ mɨdelak okok kɨrop gɨ tɨmel yɨb gelak. Nɨg gelak, bin bɨ Jisas nop nɨŋ dɨ mɨdelak okok kɨri magɨlsek pɨrɨk gɨl, karɨp lɨm Judia okok abe, karɨp lɨm Sameria okok abe, ke ke amnɨlak. Pen bɨ Jisas mɨnɨm dad ameb aknɨb umɨgan alaŋ okok kɨri nep Jerusalem sɨŋak mɨdelak. \v 2 Pen God Mɨnɨm ageb rek nep gölɨgɨpal bɨ ognap, Stipen nop mapɨn yɨb gek nɨŋɨl sɨl kɨb yɨb aglɨg gɨ, cɨp dam tɨgel gɨlak. \v 3 Sol pen, bin bɨ Jisas nɨŋ dɨpal okok gɨ tɨmel yɨb gɨnɨgain, agɨl, karɨp karɨp gɨlɨg gɨ, bin bɨ nɨb okok kɨrop abramek lɨp gɨ dam mɨñ lolɨgɨp. \s1 Pilip karɨp lɨm Sameria amɨl God mɨnɨm ag ñak \p \v 4 Bin bɨ Jisas nop nɨŋ dɨ mɨdelak okok pɨrɨk gɨ am karɨp lɨm ke tɨgoŋ tɨgoŋ mɨdelak. Pen nɨb okok am mɨdɨl, Jisas mɨnɨm tep ak dam bin bɨ nɨb okok kɨrop ag ñölɨgɨpal. \v 5-6 Bɨ nak Pilip ak rek nep amɨl taun kɨb alap karɨp lɨm Sameria sɨŋak mɨdɨl, bin bɨ okok kɨrop, Mesaia owak mɨnɨm tep ak ag ñak. Pilip mɨnɨm agak ak abe, tap ma gep rek gak ak abe nɨŋɨl, mɨnɨm ne tari tari agak ak, tɨmɨd lɨ nɨŋ tep yɨb gɨlak. \v 7 Pilip ne bin bɨ kɨjeki kɨyob ñɨlɨk sek mɨdelak okok koŋai nep gek, tap nɨb okok wal agɨl mɨs amnɨlak. Ne bin bɨ ñɨnmagɨl tob pɨnok gek kalau gak okok koŋai nep abe, bin bɨ tob gɨ go geb mo geb gak okok koŋai nep abe kɨrop gek, komɨŋ lak. \v 8 Nɨg gek nɨŋlɨg gɨ, bin bɨ taun nɨbak kɨn mɨdelak okok nɨŋɨl magɨlsek mɨñ mɨñ yɨb gɨlak. \p \v 9 Pen taun kɨb nɨbak bɨ alap kɨn mɨdolɨgɨp, yɨb ne ak Saimon. Ne kɨj gɨl, tap ma gep rek ognap gek, Sameria bin bɨ okok magɨlsek gos par yɨb nɨŋölɨgɨpal. Yad bɨ pobɨŋ yɨb mɨdebin, agolɨgɨp. \v 10 Saimon ne nɨg gek, bin bɨ yɨb mɨdek okok abe, bin bɨ yɨb ma mɨdek okok abe, Saimon mɨnɨm agak rek nep nɨŋɨl aglak, “Bɨ nɨbaul ne god ‘Kɨlɨs Kɨb’ apɨn ak nep,” aglak. \v 11 Tap ma gep rek okok per golɨgɨp nɨŋɨl bin bɨ okok gos par nɨŋɨl, mɨnɨm agolɨgɨp rek nep nɨŋölɨgɨpal. \v 12 Pen kɨsen Pilip apɨl, God bin bɨ dɨl karɨp ne seb kab alaŋ sɨŋak kod mɨdenɨgab mɨnɨm tep ak abe, Jisas Krais mɨnɨm tep ne ak abe ag ñek, bin bɨ okok kɨri mɨnɨm nop nɨŋ dɨl, ñɨg paklak. \v 13 Saimon ne ke ak rek nep, Jisas nop nɨŋ dɨl ñɨg pakak. Pilip amek, Saimon nop sain gek nɨŋlɨg gɨ, Pilip tap ma gep aknɨb ke rek gek ak nɨŋɨl, Saimon ne wal yɨb agak. \p \v 14 Bɨ Jisas mɨnɨm dad ameb okok Jerusalem mɨdel nɨŋlɨg gɨ, kɨrop mɨnɨm alap aglak, “Sameria bin bɨ God Mɨnɨm nɨŋ dɨpal,” aglak. Kɨri mɨnɨm nɨbak nɨŋɨl, Pita Jon kɨrop mal ag yokel, karɨp lɨm Sameria amnɨrek. \v 15-17 Amɨl nɨŋrek, bin bɨ okok Jisas nop nɨŋ del, Bɨ Kɨb Jisas yɨb agɨl kɨrop ñɨg pak ñɨlak ak pen Kaun Sɨŋ ne kɨrop ma owak. Nɨb ak, Pita Jon bɨ omal, Kaun Sɨŋ ne kɨrop owaŋ, agɨl, sobok gɨl, ñɨnmagɨl nabɨc cög kɨrop ar alaŋ lel, Kaun Sɨŋ ne kɨrop nokɨm nokɨm owak. \p \v 18 Kɨri mal ñɨnmagɨl nabɨc cög ar alaŋ ler, God ne Kaun Sɨŋ bin bɨ okok kɨrop ñak ak, Saimon nɨŋɨl, yad ak rek nep gin, agɨl, kɨrop mal mani yomɨl agak, \v 19 “Mani aul dɨl, yɨp kɨlɨs nɨbak ñer, yad bin bɨ an an ñɨnmagɨl yad nabɨc cög ar alaŋ len, kɨri ak rek nep Kaun Sɨŋ dɨnɨgal,” agak. \p \v 20 Nɨb agek, Pita agak, “God tap tep ne yokop ñeb nɨbak, tari gɨnɨg mani taunɨg ageban? Mani nɨbak nak ke eip ki gɨ yonɨgab! \v 21 Wög cɨr gobɨr ak nak eip mer. Cɨbur gos mɨdmagɨl nak nɨŋ dɨ mɨdeban ak, God nɨŋek tep ma gɨp. \v 22 Tap si tap tɨmel gɨnɨm, agɨl, gos nɨŋeban ar ak kɨrɨg gɨl, God nop sobok genɨgan ak, gos tɨmel yɨb nɨŋeban nɨbak nɨŋɨl kɨrɨg gɨnɨmɨŋ rek lɨp,” agak. \v 23 Yad nɨpin, tap tep kɨri sɨŋak tap yad rek mɨdobkop, agɨl, gos tɨmel nɨŋɨl, tap si tap tɨmel gek ameb. Nɨb ak, nak tap si tap tɨmel gep magɨl ak, mɨñ wög gep bɨ rek mɨdeban. \p \v 24 Agek, Saimon agak, “Nɨr mal Bɨ Kɨb ak nop sobok ger, tap yɨp gɨnɨmɨŋ rek lɨp, agɨl agebir nɨbak ma gɨnɨmɨŋ,” agak. \p \v 25 Pen Pita eip Jon eip, Jisas kɨrop mal tari tari gak mɨnɨm ak abe, Bɨ Kɨb mɨnɨm tep ak abe, bin bɨ okok kɨrop ag ñɨ sakɨl, adɨk gɨ Jerusalem amnɨg, kanɨb nab okok amlɨg gɨ, karɨp lɨm Sameria nab sɨŋak karɨp tɨrɨg tɨroŋ koŋai nep bin bɨ okok kɨrop Jisas mɨnɨm tep ak ag ñɨlɨg gɨ amnɨrek. \s1 Pilip ne bɨ Itiopia nɨb alap nop Jisas mɨnɨm tep ak ag ñak \p \v 26 Pen Bɨ Kɨb ejol alap apɨl Pilip nop agak, “Jerusalem nɨb taun kɨb Gasa ambal kanɨb par ak amnoŋ,” agak. \fig caption|alt="Philip running chariot" src="LB00331B.TIF" size="col" ref="8:26-40" \fig* \v 27 Agek, Pilip kanɨb agak par nɨbak amɨl nɨŋak, bɨ kɨb alap, kaj hos lɨp gɨ dad ameb tap bad ar alaŋ bɨsɨg gɨl, kanɨb par nɨbak amek. Bɨ nɨbak ne bin kwin Kadaki, karɨp lɨm kɨb Itiopia kod mɨdek bin ak nop wög gɨlɨg gɨ, mani ne ak kod mɨdolɨgɨp. Pen ne Jerusalem God sobok gep karɨp ak amɨl sobok gɨlɨg gɨ mɨd juɨl, \v 28 adɨk gɨ karɨp lɨm Itiopia amɨl, God Mɨnɨm dai Aisaia ñu kɨl tɨkak ak dɨl, udɨn lɨ nɨŋlɨg gɨ amek. \v 29 Pen God Kaun Pilip nop agak, “Hos tap bad lɨp gɨ dad ameb adaŋ am ulep bak sɨŋak amɨl, bɨ nɨbak eip amnɨmir,” agak. \p \v 30 God Kaun agak rek nep, Pilip pɨg gɨ rɨkɨd ag ulep bak sɨŋak amɨl nɨŋak, bɨ Itiopia nɨb nɨbak, bɨ God mɨnɨm agep Aisaia God Mɨnɨm dai ñu kɨl tɨkak ak, udɨn lɨ nɨŋlɨg gɨ amek. Pilip nɨŋɨl agak, “Nak mɨj udɨn lɨ nɨŋlɨg gɨ ameban pɨyak ak, mɨnɨm wagɨn ak nɨb ageb, agɨl nɨpan aka mer?” agak. \p \v 31 Agek, ne pen agak, “Bin bɨ ognap rek yɨp ag ñel nɨŋɨl rek agnɨm,” agak. Nɨb agɨl ne Pilip nop agak, “Ap ar sɨŋaul bɨsɨgek cɨr eip amnɨr,” agak. Agek, Pilip am ar nɨbak bɨsɨgak. \p \v 32 Bɨ nɨbak God Mɨnɨm dai Aisaia ñu kɨl tɨkak nɨbak udɨn lɨ nɨŋek. Mɨnɨm nɨbak nɨbgɨl mɨdeb: \q1 “Ne kaj sipsip poŋ dɨl dam ñag pak lɨpal rek nep mɨdek. \q2 Kaj sipsip ñɨlɨk kas tɨkel, wal ma agɨp rek, \q2 ne ak rek nep mɨnɨm alap ma agak. \q1 \v 33 Tap tɨmel alap ma gak ak pen nop mɨnɨm esek agɨl, gɨ tɨmel gɨlak. \q2 Nop pɨs nep ñag pak lel kɨmak ak me, kɨsen bɨ an rek mɨdɨl, \q2 ‘Nɨb nɨb golɨgɨp,’ agnɨgab?” agak. \p \v 34 Bɨ kɨb Itiopia nɨb ak mɨnɨm nɨbak nɨŋɨl, Pilip nop agak, “Mɨnɨm ageb nɨbaul, God mɨnɨm agep bɨ ak ne ke ageb aka bɨ ke nɨb alap ageb?” agak. \v 35 Agek, Pilip God Mɨnɨm dai udɨn lɨ nɨŋesir ak nep wagɨn gɨl ag dam dam, Jisas mɨnɨm tep ak ag ñɨ tep gak. \p \v 36 Pen nɨg gɨl mɨnɨm ag damlɨg gɨ nɨŋrek ñɨg alap mɨdek. Bɨ nɨbak Pilip nop agak, “Ñɨg mɨdeb aul yɨp ñɨg pak ñɨnɨgan aka?” agak. \v 37 Agek, Pilip agak, “Nak Krais nop cɨbur gos mɨdmagɨl yad nɨŋɨd nep nɨŋ dɨpin agenɨgan ak, yad nep ñɨg pak ñɨnɨgain,” agak. Agek, bɨ nɨbak pen agak, “Jisas Krais ne God Ñɨ ne mɨdeb ak, yad nɨŋ dɨpin,” agak. \v 38 Agek, kaj hos tap lɨp gɨ dad ameb ar bɨsɨg aperek ak, hos ak sek nɨb sɨŋak lɨl, ñɨg eyaŋ amɨl, Pilip bɨ nɨbak nop ñɨg pak ñak. \v 39 Nɨg gɨl ñɨg pak ñɨl, gol sɨŋak aper nɨŋlɨg gɨ, dai Bɨ Kɨb Kaun ne Pilip nop dɨl, ke mɨgan alap dad amek nɨŋlɨg gɨ, bɨ pobɨŋ nɨbak nop ma nɨŋak. Ne pen mɨñ mɨñ yɨb gɨlɨg gɨ kanɨb ar nɨbak amnak. \v 40 Pen Bɨ Kɨb Kaun ne Pilip nop dam karɨp lɨm Asotas lek, bin bɨ karɨp lɨm nɨb okok taun ke ke mɨdelak okok kɨrop magɨlsek Jisas mɨnɨm tep ak ag ñɨ dam dam, taun kɨb Sisaria amjakak. \c 9 \s1 Sol Jisas nop nɨŋ dak \p \v 1 Pen Sol ne Bɨ Kɨb mɨnɨm tep nɨŋ dɨl kɨsen gölɨgɨpal bin bɨ okok kɨrop ñag pak lin, agɨl, per kɨlɨs yɨb golɨgɨp. Mɨnek alap ne am God nop tap sobok gep bɨ kɨb yɨb ak nop agak, \v 2 “Yɨp mɨj ognap ñu kɨl tɨk ñenɨmɨn, yad dam Juda mogɨm gep karɨp ke ke mɨdeb taun kɨb Damaskas amɨl, kɨrop ñɨnɨgain. Mɨj nɨbak ñu kɨl tɨkɨl agnɨmɨn, ‘Taun kɨb Damaskas sɨŋak, nɨbi bin bɨ Jisas nop nɨŋ dɨpal ognap Juda mogɨm gep karɨp okok mɨdenɨmel ak, Sol nop agem, kɨrop mɨñ lɨl Jerusalem donɨmɨŋ,’ agɨl, ñu kɨl tɨknɨmɨn,” agak. \v 3 Sol mɨj nɨbak dɨl, Damaskas ulep ulep gek nɨŋlɨg gɨ, dai melɨk seb kab ar alaŋ nɨb ap yapɨl nop nɨŋak. \v 4 Sol kaj hos ar alaŋ nɨb ap yap lɨm eyaŋ pakek nɨŋlɨg gɨ, mɨnɨm alap nop agak, “Sol, Sol, yɨp tari gɨnɨg gɨ per gɨ tɨmel gɨpan?” agak. \v 5 Agek, Sol agak, “Bɨ Kɨb, nak bɨ an?” agak. \p Agek, agak, “Yad Jisas, yɨp per gɨ tɨmel gɨpan ak nep agebin. \v 6 Pen nak warɨkɨl, Damaskas amɨl, bɨ alap apɨl nep mɨnɨm agenɨmɨŋ rek nɨŋɨl gɨnɨmɨn,” agak. \p \v 7 Pen bɨ Sol eip olak okok mɨnɨm magɨl ak nep nɨŋɨl, bɨ nonɨm ak ma nɨŋɨl, gos par yɨb nɨŋɨl mɨnɨm ognap ma aglak. \v 8 Sol pen warɨkɨl udɨn ñɨlɨl nɨŋak, udɨn ne ak pɨs nep kwoi gak. Nɨg gek, bɨ ne eip olak okok ñɨnmagɨl kɨd ne ak dɨl, poŋ dɨl Damaskas amnɨlak. \v 9 Nop nɨg gɨl udɨn kwoi gek, ñɨg, tap magɨl tap okok ma ñɨbɨl, ñɨn omal nokɨm yokop nep mɨdek. \p \v 10 Pen Jisas nop nɨŋ dak bɨ alap Damaskas mɨdek, yɨb ne ak Ananaias. Bɨ nɨbak ne nɨgrɨkep nɨŋak, Jisas nop agak, “Ananaias!” agak. \p Agek agak, “Bɨ Kɨb, yad mɨdebin,” agak. \v 11-12 Agek, Jisas agak, “Sol bɨ taun kɨb Tasas nɨb ak, God nop sobok gɨlɨg gɨ, nɨgrɨkep nɨŋɨp, bɨ Ananaias apal ak, nop am dɨ nɨŋosɨp, udɨn ne kwoi gak ak ñɨlɨl nɨŋɨp. Ne mɨñi yɨp sobok gɨlɨg gɨ mɨdeb Judas karɨp ak. Nɨb ak, nak kanɨb ‘Yɨpɨd’ apal ak amɨl, Judas karɨp ak amjakɨl kɨrop agnɨmɨn, ‘Sol nop nɨŋnɨg apebin,’ agnɨmɨn,” agak. \p \v 13 Jisas ne nɨb agek, Ananaias agak, “Bɨ Kɨb. Yad nɨpin bin bɨ koŋai yɨb nep apal, ‘Bɨ Sol nɨbak bin bɨ nep pɨs ken mɨdebal Jerusalem okok kɨrop per gɨ tɨmel yɨb gɨp,’ apal. \v 14 Ne mɨñi Damaskas aul owɨp ak, bɨ God tap sobok gep bɨ kɨb okok mɨj ognap nop ñel, bin bɨ an an yɨb nak agel ar amnɨgab okok, kɨrop mɨñ lin, agɨl, owɨp,” agak. \p \v 15 Ananaias nɨb agek, Bɨ Kɨb nop agak, “Amnoŋ! Bɨ nɨbak wög ognap yad ke nop ag lɨpin. Ne mɨnɨm tep yad ak Isrel bin bɨ kɨrop ag ñɨl, Isrel bin bɨ mer okok kɨrop ag ñɨl, kiŋ okok kɨrop ag ñɨl gɨnɨgab. \v 16 Pen ne yur mab dɨl mɨker kɨb dɨlɨg gɨ wög yad nɨbak gɨnɨgab. Nɨg gɨnɨgab ak yad ke nop ag ñɨ tep gɨnɨgain,” agak. \p \v 17 Bɨ Kɨb nɨb agek, Ananaias amɨl, Sol mɨdek karɨp ak apjakɨl, mɨgan eyaŋ amɨl, Sol nop nabɨc cög ar alaŋ ñɨnmagɨl lɨl agak, “Mam Sol. Bɨ Kɨb Jisas nep kanɨb nab sɨŋak ap yapɨl mɨseŋ lek nɨŋnak ak, yɨp ag yokosɨp opin aul. Nak udɨn nak kauyaŋ ñɨl nɨŋɨl, Kaun Sɨŋ ne nep am ap ran jaknɨmɨŋ, agɨl, yɨp ag yokosɨp opin me aul,” agak. \v 18 Ananaias nɨb agek nɨŋlɨg gɨ, tap apab sagaɫ bad rek Sol udɨn nop karɨkɨl mɨdek ak, wal gɨ yapek nɨŋlɨg gɨ, dai udɨn ñɨl nɨŋak. Udɨn ñɨl nɨŋɨl, warɨk amɨl, ñɨg pakak. \v 19 Sol tap ñɨbɨl kɨlɨs dak. \s1 Sol Damaskas bin bɨ okok kɨrop Jisas mɨnɨm tep ak ag ñak \p Pen Sol ne ñɨn ognap bin bɨ Jisas nop nɨŋ dɨlak okok eip Damaskas kɨn mɨdlɨg gɨ, \v 20 Juda mogɨm gep karɨp okok gɨ tagɨl, Jisas ne God Ñɨ ne mɨdeb mɨnɨm tep ak bin bɨ okok kɨrop ag ñak. \v 21 Ne nɨg gɨl ag ñɨ mɨdek nɨŋlɨg gɨ, kɨri nɨŋɨl pak ju dɨlɨg gɨ aglak, “Bɨ aul nep me, Jerusalem bin bɨ Jisas nop nɨŋ dɨlak okok kɨrop gɨ tɨmel golɨgɨp! Mɨñi bin bɨ ognap sek nag lɨ dam, bɨ God sobok gep bɨ kɨb okok kɨrop ñɨnɨm, agɨl, owɨp,” aglak. \v 22 Pen Sol Jisas mɨnɨm tep ak ag ñɨ damɨl, Jisas ne nep Mesaia ak mɨnɨm yɨpɨd gɨl yɨb agek, bɨ Juda Damaskas kɨn mɨdelak okok mɨnɨm alap pen agnɨmel rek ma lak. \p \v 23 Pen kɨsen mɨd damɨl, Juda kai ap mogɨm gɨl, mɨnɨm ag ar nokɨm lɨl aglak, “Sol nop ñag pak lɨn,” aglak. \v 24 Pen mɨnɨm aglak nɨbak, bɨ alap nɨŋɨl Sol ag ñak. Taun kɨb nɨbak, bɨrarɨk nep kab wari gɨ kɨs kɨs gɨlak ak me, kɨjoŋ tam ajölɨgɨpal okok, Sol nop ñag pak lɨn, agɨl, pɨb nab kɨslɨm eyaŋ ulɨŋɨn lɨ mɨdelak. \v 25 Nɨg gelak nɨŋɨl Sol bɨ ne okok kɨslɨm nab eyaŋ nop dɨ wad mɨgan pobɨŋ alap yɨgɨl, nag ñon gɨl, lɨp gɨ wari nɨbak mɨgan alap mɨs ken ar alaŋ nɨb lɨm eyaŋ yokel, pɨrɨk gɨ amnak. \s1 Sol Jerusalem am mɨdek \p \v 26 Sol Jerusalem amɨl, bin bɨ Jisas pɨs ar mɨdelak okok eip mɨdenɨm, agek pen kɨri nɨŋɨl, bɨ aul Jisas bɨ ne alap mer, cɨnop ñag pak lɨnɨg owɨp, agɨl, jel gek pɨrɨklak. \v 27 Nɨg gelak, Banabas ne Sol nop dam bɨ Jisas mɨnɨm dad ameb okok mɨdelak sɨŋak amɨl, kɨrop agak, “Bɨ nɨbaul nop nɨŋɨl ma pɨrɨknɨmɨb. Mɨnek alap taun kɨb Damaskas amlɨg gɨ, kanɨb nab sɨŋak amɨl, Bɨ Kɨb nop nɨŋek, nop mɨnɨm ognap agak. Kɨsen am Damaskas bin bɨ kɨrop ma pɨrɨkɨl, Jisas mɨnɨm tep ak abramek nep ag ñak,” agak. \v 28 Banabas nɨb agek, kɨri Sol nop del, ne kɨrop eip Jerusalem kɨn mɨdɨl, taun kɨb nɨbak mɨgan mɨgan okok amɨl, Jisas mɨnɨm tep ak abramek yɨb nep ag ñolɨgɨp. \v 29 Pen bɨ Juda Grik mɨnɨm nɨŋlak okok nop eip mɨnɨm pen pen ag amɨl apɨl gɨl, nop ñag pak lɨn, agɨl, gos ak nɨŋlak. \v 30 Pen bɨ Jisas nop nɨŋ dɨlak ognap mɨnɨm nɨbak nɨŋɨl, nop poŋ dɨl dam taun kɨb Sisaria amɨl yokel, taun kɨb Tasas amnak. \p \v 31 Ñɨn nab nɨb sɨŋak, karɨp lɨm Judia, Galili, Sameria okok, bin bɨ Jisas nop nɨŋ dɨlak okok mɨd tep gölɨgɨpal. Kaun Sɨŋ ne kɨrop kod mɨd tep gɨl, kɨlɨs ñek nɨŋlɨg gɨ, kɨri kɨlɨs gɨl, Bɨ Kɨb nop gos nɨŋlɨg gɨ mɨdɨl, bin bɨ ognap sek Jisas mɨnɨm tep ak ag ñel, kɨri ak rek nep Jisas nop nɨŋ dɨlak. \s1 Pita Inias nop gek warɨk amnak \p \v 32 Pita karɨp lɨm ke ke okok gɨ ajlɨg gɨ, bin bɨ Jisas nop nɨŋ dɨlak okok kɨrop am nɨŋ ajolɨgɨp. Nɨg gɨl kɨrop nɨŋ ajɨl, mɨnek alap, bin bɨ Jisas nop nɨŋ dɨlak okok kɨrop nɨŋin, agɨl, karɨp tɨrɨg tɨroŋ Lida amnak. \v 33 Karɨp lɨm nɨbak bɨ alap mɨdek, yɨb ne ak Inias. Pen ñɨnmagɨl tob ne okok kalau gek, kau ar ne ak nep kɨn mɨdolɨgɨp mɨ aknɨb jɨl oŋɨd yɨnak. \v 34 Pita bɨ nɨbak nop agak, “Inias. Tap nep gɨp ak Jisas gek komɨŋ lɨnɨgab. Warɨkɨl, kau nak ak yad tep gan,” agak. Nɨb agek nɨŋlɨg gɨ, magɨl nɨbak nep Inias nop komɨŋ lek warɨkak. \v 35 Inias warɨkɨl gɨ tagek nɨŋlɨg gɨ, karɨp tɨrɨg tɨroŋ Lida bin bɨ okok abe, karɨp lɨm Seron bin bɨ okok abe nop nɨŋɨl, Bɨ Kɨb nop nɨŋ dɨlak. \s1 Tabita kɨmak, Pita gek, warɨkak \p \v 36 Pen Pita karɨp tɨrɨg tɨroŋ Lida nɨbak mɨdek nɨŋlɨg gɨ, bin Jisas nop nɨŋ dak alap kɨmak yep taun kɨb Jopa sɨŋak. Bin nɨbak yɨb ne Tabita. Pen Grik mɨnɨm agɨl nop Dokas agölɨgɨpal. Ne bin bɨ okok kɨrop kod mɨd tep gɨl, bin bɨ yɨm gep rek okok kɨrop wög gɨ ñolɨgɨp. \v 37 Bin nɨbak nop tap gek bɨr kɨmek, nop ñɨg pak ñɨl cɨp se dam karɨp ñɨlɨk mɨgan ar alaŋ lɨlak. \v 38 Jisas bin bɨ ne Jopa mɨdelak okok mɨnɨm alap nɨŋlak, Pita ap mɨdek karɨp tɨrɨg tɨroŋ Lida sɨŋak. Lida taun kɨb Jopa ulep sɨŋak mɨdeb nɨŋɨl kɨri bɨ omal kɨrop ag yokel, Pita mɨdek sɨŋak amɨl mɨnɨm kɨlɨs agɨl agrek, “Nak cɨr eip kasek apek amnɨn,” agrek. \v 39 Agerek, Pita kɨrop mal eip Jopa amɨl amjakel nɨŋlɨg gɨ, nop poŋ dɨ dam Tabita kɨmak dam lɨlak karɨp mɨgan ar alaŋ amnɨlak. Pita nop poŋ dɨ dad amel nɨŋlɨg gɨ, bin kaŋɨl ap mɨdelak okok, bin kɨmak nɨbak ned komɨŋ mɨdolɨgɨp ak, walɨj par walɨj ognap kɨrop yokop ñolɨgɨp okok, Pita nop yomlɨg gɨ, sɨl aglɨg gɨ mɨdelak. \p \v 40 Pita pen bin bɨ ap mɨdelak nɨb okok kɨrop ag söŋ eyaŋ yokɨl, kogɨm yɨmɨl, God nop sobok gɨlɨg gɨ, adɨk gɨl, cɨp se nɨŋlɨg gɨ agak, “Tabita, warɨkan!” agak. Agek, Tabita udɨn ñɨl Pita nop nɨŋɨl, warɨk bɨsɨgak. \v 41 Pita pen ñɨnmagɨl kɨd ne ak dɨl, tɨg warɨk ñɨl, bin kaŋɨl okok abe, bin bɨ Jisas nop nɨŋ dɨlak okok abe, kɨrop magɨlsek sɨk agek apelak agak, “Tabita aul,” agak. \v 42 Pen Pita nɨg gek, mɨnɨm nɨbak Jopa bin bɨ magɨlsek nɨŋɨl, bin bɨ koŋai nep Bɨ Kɨb nop nɨŋ dɨlak. \v 43 Pen Pita ne taun kɨb Jopa nɨbak, bɨ kaj kau wak wög golɨgɨp bɨ alap eip ñɨn ognap tapɨn kɨn mɨdölɨgɨpir. Bɨ nɨbak yɨb ne Saimon. \c 10 \s1 Ejol alap apɨl Konilias nop mɨnɨm agak \p \v 1 Pen ami bɨ okok kɨrop kod mɨdolɨgɨp bɨ kɨb alap taun kɨb Sisaria mɨdolɨgɨp. Yɨb ne ak Konilias. Ami bɨ ne kod mɨdolɨgɨp nɨb okok kɨrop “Itali Ami Bɨ” agölɨgɨpal. \v 2 Bɨ kɨb Konilias nɨbak eip, bin bɨ karɨp ne okok eip, God nop nɨŋ dɨlak. Juda bin bɨ tap kɨri ognap ma mɨdolɨgɨp ak, Konilias ne mani tap okok abramek ñolɨgɨp. Pen ne God nop per sobok golɨgɨp. \v 3 Mɨnek alap pɨb kim gak magɨl ak, Konilias ne nɨgrɨkep nɨŋak, God ejol alap apɨl agak, “Konilias!” agak. \v 4 Agek, Konilias pɨrɨkɨl nop nɨŋ i sek lɨl agak, “Bɨ kɨb, yɨp tari ageban?” agak. \p Agek, ejol ak nop agak, “Nak God nop sobok gɨl, bin bɨ yɨm gep okok kɨrop tap abramek ñɨl gɨpan ak, God nop tep gek nep saköl ma gɨp. \v 5 Nak bɨ ognap agek, kɨri am taun kɨb Jopa amɨl, bɨ Saimon Pita apal ak nop agel onɨmɨŋ. \v 6 Ne Saimon, bɨ kaj kau wak wög geb ak eip kɨn mɨdebir ñɨg solwara gol sɨŋak,” agak. \p \v 7 Pen ejol mɨnɨm nɨbak agɨl amek nɨŋlɨg gɨ, Konilias bɨ wög nop gɨ ñölɨgɨpir omal abe, ami bɨ God nop nɨŋ dak alap abe agek apelak, \v 8 kɨrop ejol ak mɨnɨm tari tari agak ak ag ñɨ tep gɨl ag yokek, Jopa amnɨg paŋdɨlak. \p \v 9 Kɨri am am kanɨb nab sɨŋak kɨnlak. Mɨnek am am, pɨb nab epel magɨl ak, Jopa maŋ maŋ gɨlak. Won nɨbak Pita God nop sobok gɨnɨg amnak karɨp ar alaŋ mɨgan ak. \fig caption|alt="Peter's vision of animals" src="cn01945B.tif" size="col" ref="10:9-16" \fig* \v 10 Ne amɨl, God nop sobok gɨ mɨdek nɨŋlɨg gɨ, nop yuan kɨb yɨb lak. Pen bin bɨ ne okok tap magɨl dagɨlel nɨŋlɨg gɨ, Pita nop dai alap yomak. \v 11 Pita nop dai ak yomek nɨŋak, seb kab ar alaŋ mɨgan pag yɨkek, wad kɨb alap ñon par omal omal gol pɨs pɨs ñon gɨl mɨdek nab sɨŋak yap yap lɨm wagɨn eyaŋ yowak. \v 12 Wad mɨgan nɨb eyaŋ kaj, kɨmɨn kobri, toi, yakɨr ke ke okok magɨlsek nep mɨdek. \v 13 Mɨnɨm alap pen nop agak, “Pita, nak warɨkɨl tap nɨb pɨyak okok pak ñɨŋan,” agak. \p \v 14 Agek, Pita pen agak, “Bɨ Kɨb. Mer yɨb! Tari gɨnɨg, ñɨŋan, agɨl ageban? Cɨn Juda bin bɨ tap bɨl gep nɨb okok tap ognap ma ñɨbin yɨb,” agak. \p \v 15 Agek, mɨnɨm nɨbak kauyaŋ agak, “Tap tari tari God tap ñɨŋeb, agɨp okok, bɨl gep, agɨl ma agnɨmɨn,” agak. \p \v 16 Gak nɨbak, yɨj omal nokɨm gak. Kɨsen me, tap wad kɨb nɨbak adɨk gɨ seb kab ar alaŋ amnak. \p \v 17 Nɨg gek, Pita nɨgrɨkep nɨpin nɨbak tari gɨnɨgab, agɨl, gos par nɨŋ mɨdek nɨŋlɨg gɨ, Konilias bɨ ag yokek nop agnɨg olak bɨ ñon ak kɨjoŋ wagɨn sɨŋak apjaklak. \v 18 Apjakɨl aglak, “Bɨ Saimon Pita sɨŋak mɨdeb aka?” aglak. \p \v 19 Pita nɨgrɨkep nɨŋosɨp nɨbak gos nɨŋlɨg gɨ mɨdek nɨŋlɨg gɨ, God Kaun nop agak, “Nak nɨŋan! Bɨ omal nokɨm nep pɨyo nɨŋ apebal. \v 20 Nɨb ak, warɨkɨl tam sɨŋak eyaŋ amnoŋ. Yad ke kɨrop ag yoken apebal. Nɨb ak, apek eip amnɨn agenɨmel ak, gos par ma nɨŋɨl eip amnɨmɨn,” agak. \p \v 21 God Kaun nɨb agek, Pita sɨŋ eyaŋ amɨl bɨ nɨb okok kɨrop agak, “Bɨ pɨyo nɨŋebɨm bɨ ak, yad me aul. Yɨp mɨnɨm alap agnɨg apebɨm aka?” agak. \p \v 22 Agek, aglak, “Bɨ kɨb Konilias, ami bɨ okok kɨrop kod mɨdeb bɨ kɨb ak cɨnop ag yokek apobɨn. Ne God nop nɨŋ dɨl, God Mɨnɨm ageb rek gɨp; Juda kai nop nɨŋel kɨrop magɨlsek tep gɨp. Pen ne nɨgrɨkep nɨŋak, God ejol alap apɨl nop agak, ‘Nak bɨ ognap ag yokek, am Saimon Pita nop poŋ dɨ dapel, mɨnɨm agonɨmɨŋ ak nɨŋnɨmɨn,’ agak,” aglak. \s1 Pita Konilias karɨp amnak \p \v 23 Nɨb agerek, Pita kɨrop agek karɨp ñɨlɨk mɨgan eyaŋ amɨl kɨnlak. \p Mɨnek Pita, bɨ Jopa nɨb Jisas nop nɨŋ dɨlak ognap dɨl, Konilias ag yokak bɨ ñon nɨbak eip am am kanɨb nab sɨŋak kɨnlak. \v 24 Mɨnek ak, Sisaria amjakɨl, Konilias karɨp ak amjaklak. Pen Konilias ne Pita apeb, agɨl, bin bɨ ne okok abe, nɨmɨd nɨmam ne okok abe, kɨrop sɨk agek ap mogɨm gɨ mɨdelak. \v 25 Pita ne amɨl karɨp mɨgan amnɨg gek nɨŋlɨg gɨ, Konilias nop nabɨŋ pakɨl, nop bɨ kɨb, agɨl, am tob wagɨn ne sɨŋak kogɨm yɨmak. \v 26 Nɨg gek nɨŋlɨg gɨ, Pita pen nop tɨg warɨk ñɨl agak, “Nak warɨkan! Yad ak rek nep bɨ alap me aul,” agak. \p \v 27 Agek, warɨkek nɨŋlɨg gɨ, mɨnɨm aglɨg gɨ, karɨp ñɨlɨk mɨgan eyaŋ amnɨrek. Amɨl Pita nɨŋak, bin bɨ koŋai nep ap mogɨm gɨ mɨdelak. \v 28 Pita kɨrop agak, “Nɨbi ke nɨpɨm, cɨn Juda bin bɨ asɨk mosɨk gɨ tep gɨpɨn. Juda bin bɨ mer okok eip ma ajpɨn; karɨp kɨrop ma ambɨn. Pen yad nɨgrɨkep nɨŋnek, God yɨp mɨnɨm alap agak. Ne mɨnɨm agak nɨbak, yad bin bɨ ognap asɨk mosɨk mɨdebal, agɨl, kɨrop asɨk mosɨk gɨnɨm rek ma lɨp. \v 29 Nɨb ak nɨŋɨl me, Konilias mɨnɨm ag yokak ak nɨŋɨl ma kɨrɨg gɨpin; agak rek nep nɨŋɨl opin. Nɨb ak, mɨnɨm tari mɨdek ag yoknak opin?” agak. \p \v 30 Pita nɨb agek, Konilias agak, “Yad menɨk nep me, mɨñi pɨb kim gɨp magɨl ak rek, karɨp ñɨlɨk mɨgan eyaŋ God nop sobok gɨ mɨdlɨg gɨ nɨŋnek, bɨ walɨj tɨd yɨb yɨmak alap apɨl, mɨdenek bak sɨŋak warɨkɨl mɨdek. \v 31 Ne yɨp agak, ‘Konilias, nak God nop sobok gɨl, mani tap okok bin bɨ tap ma mɨdeb okok kɨrop abramek ñɨl gɨpan ak, God nɨŋɨp. \v 32 Nɨb ak me, bɨ ognap ag yokek, taun kɨb Jopa amɨl, Saimon yɨb ne alap Pita apal ak, nop poŋ dɨ dolaŋ. Ne Saimon bɨ kaj kau wak wög geb ak eip kɨn mɨdebir ñɨg solwara gol sɨŋak,’ agak. \v 33 Ejol ak yɨp nɨb agek, yad kasek nep bɨ yad ognap ag yoken, nep am ulɨk gɨ dapesal, yɨp tep gɨp. Cɨn bin bɨ sɨŋaul God eip mɨdobɨn rek, Bɨ Kɨb mɨnɨm kɨrop ag ñɨnɨmɨn, agɨl, nep ag yokek opan ak, mɨñi cɨnop ag ñek nɨŋɨn,” agak. \s1 Pita Konilias bin bɨ ne okok kɨrop mɨnɨm ag ñak \p \v 34 Konilias nɨb agek, Pita agak, “Yad mɨñi nɨpin, God ne, bɨ ulep sɨŋaul nɨb nep bɨ tep, bɨ par okok nɨb bɨ tɨmel, agɨl, ma nɨŋɨp. \v 35 Karɨp lɨm ke ke okok nɨb, wagɨn ke ke okok nɨb, bin bɨ an an God nop nɨŋɨl sɨskol dɨl, mɨnɨm ne nɨŋɨl ageb rek gɨnɨgal bin bɨ okok, kɨrop magɨlsek dɨnɨgab. \v 36 Pen God ne cɨnop Isrel bin bɨ mɨnɨm tep ag yokak ak nɨpɨm. Yad ke eip jɨm ñɨl mɨdelaŋ, agɨl, God ne Jisas Krais nop ag yokak. Jisas Krais ne nep me, bin bɨ okok magɨlsek Bɨ Kɨb kɨri mɨdeb. \v 37 Nɨbi ke nɨpɨm, Jon bɨ ñɨg pak ñeb ak, ñɨg pak ñɨlɨg gɨ, mɨnɨm tep nɨbak wagɨn gɨl, karɨp lɨm Galili ag ñak. Nɨg gɨl agek, ag damlɨg, ag damlɨg, bin bɨ karɨp lɨm Isrel mɨdebal okok magɨlsek nɨŋlak. \v 38 Pen nɨbi nɨpɨm, Jisas Nasaret nɨb ak God eip mɨdɨl, Kaun Sɨŋ ak nop ñek, kod mɨdek nɨŋlɨg gɨ, kɨlɨs ne nep dɨl, karɨp lɨm ke ke okok magɨlsek taglɨg gɨ, bin bɨ okok gɨ tep gɨlɨg gɨ, bin bɨ Seten kɨrop gek koslam mɨdelak okok kɨrop gek, komɨŋ lolɨgɨp. \p \v 39 “Pen Jisas Juda bin bɨ karɨp lɨm kɨri okok gɨ taglɨg gɨ, Jerusalem gɨ taglɨg gɨ, gak gak rek cɨn udɨn cɨn ke nɨŋnok ak agebin. Pen kɨsen nop mab bak alaŋ ñag pak lel kɨmak. \v 40 Kɨmak ak pen ñɨn omal mɨdɨl, God gek, ñɨn omal nokɨm ak kauyaŋ warɨkɨl, am mɨseŋ lek udɨn cɨn ke nɨŋnok. \v 41 Bin bɨ magɨlsek nop udɨn ma nɨŋlak. God cɨnop bin bɨ ag lak okok nep Jisas nop udɨn nɨŋnok. Ne kɨmɨl warɨkek nɨŋlɨg gɨ, eip mɨdɨl jɨm ñɨl tap ñɨbɨl ñɨg ñɨbonok. \v 42 Jisas cɨnop agak, ‘Mɨnɨm tep yad ak bin bɨ okok kɨrop ag ñɨl agnɨmɨb, “God agak rek me, kɨsen Jisas bin bɨ komɨŋ mɨdenɨgal okok abe, bin bɨ kɨmnɨgal okok abe, kɨrop magɨlsek mɨnɨm kɨb agnɨgab,” agnɨmɨb,’ agak. \v 43 Pen ar nɨbak, bɨ God mɨnɨm agep okok magɨlsek Jisas Krais nop agɨl aglak, ‘Bin bɨ an an Krais yɨb kɨlɨs yɨb ne ak nɨŋ dɨnɨgal okok, tap si tap tɨmel gɨpal ak, God nɨŋɨl kɨrɨg gɨnɨgab,’ aglak,” agak. \s1 Juda bin bɨ mer okok Kaun Sɨŋ dɨlak \p \v 44 Pen Pita nɨg gɨl mɨnɨm ag mɨdek nɨŋlɨg gɨ, Kaun Sɨŋ ne bin bɨ nɨŋ mɨdelak okok kɨrop magɨlsek owak. \v 45-46 Kaun Sɨŋ kɨrop apek, kɨri mɨnɨm ar ke ke aglɨg gɨ, God yɨb ne agel ar amek, Juda bin bɨ Jisas nop nɨŋ dɨlak Pita eip Jopa nɨb olak okok, God Juda bin bɨ mer okok kɨrop Kaun Sɨŋ ñɨb me ak, agɨl, wal yɨb aglak. \p Pita pen agak, \v 47 “God ne Kaun Sɨŋ cɨnop ñak rek ak, mɨñi bin bɨ sɨŋ aul kɨrop ak rek nep ñɨb. Nɨb ak, kɨri ñɨg paknɨgaun, agel, bin bɨ ognap kɨrop mer agnɨmel rek ma lɨp,” agak. \v 48 Pita nɨb agɨl bɨ ne ognap kɨrop agak, “Nɨbi bin bɨ sɨŋ aul kɨrop Jisas Krais yɨb ne agɨl ñɨg pak ñɨnɨmɨb,” agak. Ñɨg pak ñel nɨŋlɨg gɨ, kɨri aglak, “Pita, nak cɨnop eip ñɨn sɨkol magɨl eñap sɨŋaul mɨdenɨmɨn,” aglak. Agel, ñɨn sɨkol magɨl eñap kɨrop eip kɨn mɨdek. \c 11 \s1 Pita Jerusalem amek nop mɨnɨm ag gɨlak \p \v 1 Pen Jisas mɨnɨm dad ameb bɨ okok abe, karɨp lɨm Judia bin bɨ Jisas nop nɨŋ dɨlak okok abe nɨŋlak, Juda bin bɨ mer okok ognap God Mɨnɨm nɨŋ dɨlak. \v 2 Nɨb ak, kɨsen Pita Jerusalem amek, Juda bɨ mer okok ak rek nep wak tɨb gɨ rɨk gɨnɨmel, agölɨgɨpal bɨ okok, Pita nop kal gɨl aglak, \v 3 “Nak tari gɨnɨg bɨ wak tɨb gɨ rɨk ma gɨpal okok karɨp kɨri amɨl, kɨrop eip tap jɨm ñɨl ñɨban?” aglak. \p \v 4 Nɨb agelak, Pita taun kɨb Jopa mɨdɨl nɨgrɨkep nɨŋak kesɨm ak kɨrop ag ñɨlɨg gɨ agak, \v 5 “Yad taun kɨb Jopa mɨdɨl, God nop sobok gɨ mɨdɨl, nɨgrɨkep nɨŋnek, seb kab ar alaŋ nɨb, wad kɨb alap rek ñon par omal omal gol pɨs pɨs tɨn gɨl mɨdek yap yap wagɨn yad mɨdenek sɨŋak ap yowak. \v 6 Apek, yad wad nɨbak mɨdek ulep sɨŋak amɨl nɨŋnek, kaj, kɨmɨn kobri, toi, yakɨr okok okok magɨlsek mɨdek. \v 7 Pen mɨnɨm alap yɨp agak, ‘Pita, nak warɨkɨl tap nɨb pɨyak okok pak ñɨŋan,’ agak. \p \v 8 “Agek, yad pen agnek, ‘Bɨ Kɨb. Mer yɨb! Tari gɨnɨg, ñɨŋan, agɨl ageban? Cɨn Juda bin bɨ tap bɨl gep nɨb okok tap ognap ma ñɨbin yɨb,’ agnek. \p \v 9 “Nɨb agenek, mɨnɨm nɨbak kauyaŋ agak, ‘Tap tari tari God tap ñɨŋeb, agɨp okok, bɨl gep, agɨl ma agnɨmɨn,’ agak. \v 10 Gak nɨbak, yɨj omal nokɨm gak. Pen kɨsen tap wad kɨb nɨbak adɨk gɨ seb kab ar alaŋ amnak. \p \v 11 “Pen magɨl nɨbak nep, bɨ omal nokɨm karɨp kɨn mɨdenek ak apjaklak. Bɨ nɨb okok bɨ kɨb Konilias, Sisaria nɨb ag yokek, yɨp poŋ dɨnɨg olak. \v 12 God Kaun yɨp agak, ‘Gos par ma nɨŋɨl, kɨrop eip abramek amnɨmɨn,’ agak. Nɨb agek, yad mam Jisas mɨnɨm nɨŋ dɨpal aknɨb kagol oŋɨd dɨl, cɨn bɨ okok eip Konilias karɨp ne ak amnɨnok. \v 13 Amjakon, Konilias kesɨm dɨl agak, ‘Ejol alap apɨl yɨp agak, “Bɨ ognap agenɨmɨn, taun kɨb Jopa amɨl, bɨ alap Saimon Pita apal ak nop poŋ dɨ dolaŋ. \v 14 Poŋ dɨ dapel, ne nep mɨnɨm ognap ag ñek, bin bɨ karɨp nak eip mɨdebɨm okok, God nɨbep magɨlsek dɨ komɨŋ yokek, bin bɨ ne mɨdenɨgabɨm,” agak,’ agak. \p \v 15 “Konilias yɨp nɨb agek, yad wagɨn gɨl mɨnɨm ag ñen nɨŋlɨg gɨ, Kaun Sɨŋ ne cɨnop ned owak rek, bin bɨ nɨb okok kɨrop ak rek nep owak. \v 16 Nɨg gek, Bɨ Kɨb cɨnop ned agak mɨnɨm ak gos nɨŋnek. Ne agak, ‘Jon kɨrop ñɨg pak ñak ak pen maŋ mɨdeb, God ne nɨbep Kaun Sɨŋ ak pak ñɨnɨgab,’ agak. \v 17 Pen cɨn Bɨ Kɨb Jisas Krais nop nɨŋ dɨnok ñɨn ak, God tap tep yɨb cɨnop ñak rek, kɨrop ak rek nep ñak. Nɨb ak, yad titi gɨl God nop, ‘Nɨg ma gɨnɨmɨn,’ apnep?” agak. \p \v 18 Pita nɨb agek, bɨ nop mɨnɨm kal ag gɨlak okok mɨnɨm agak ak nɨŋɨl, mɨnɨm kal ognap sek ma ag gɨlak. God yɨb agel ar amek nɨŋlɨg gɨ aglak, “Cɨnop nep mer; Juda bin bɨ mer okok ak rek nep, tap si tap tɨmel gɨpal ak, tari gɨnɨg nɨg gɨpɨn, agɨl, nop sobok genɨgal ak, ne nɨŋɨl, tap si tap tɨmel gɨpal okok kɨrɨg gɨl, komɨŋ per mɨdep magɨl ak kɨrop ñɨnɨgab,” aglak. \s1 Adiok bin bɨ Jisas mɨnɨm tep ak nɨŋ dɨlak \p \v 19 Pen Stipen nop kab ju pak lɨlak ñɨn nab sɨŋak, bɨ Juda Jerusalem mɨdelak okok, bin bɨ Jisas nop nɨŋ dɨlak okok kɨrop gɨ tɨmel yɨb gel, kɨri pɨrɨk gɨ ke ke amnɨlak. Ognap pɨrɨk gɨ karɨp lɨm Pönisia amnɨlak, ognap pɨrɨk gɨ karɨp lɨm ñɨg tɨb kɨs gak airan Saipras amnɨlak, ognap pɨrɨk gɨ taun kɨb Adiok amnɨlak. Amɨl, Jisas mɨnɨm tep ak Juda bin bɨ mer okok kɨrop ma ag ñɨlak, bin bɨ kɨri ke Juda kai ju am nɨb okok mɨdelɨgɨpal okok kɨrop nep ag ñɨlak. \v 20 Pen bin bɨ Jisas mɨnɨm tep ak nɨŋ dɨlak ognap Saipras nɨb, ognap Sairini taun nɨb, pɨrɨk gɨ Adiok amɨl, Bɨ Kɨb Jisas mɨnɨm tep ak Juda bin bɨ mer okok kɨrop ag ñɨlak. \v 21 Bɨ Kɨb kɨlɨs ne ak kɨrop eip mɨdek ak me, bin bɨ okok kɨrop Jisas mɨnɨm tep ak ag ñel, bin bɨ koŋai nep Bɨ Kɨb nop nɨŋ dɨlak. \p \v 22 Pen Jerusalem bin bɨ Jisas nop nɨŋ dɨlak okok, mɨnɨm nɨbak nɨŋɨl, bɨ kɨri Banabas nop agel, Adiok amnak. \v 23 Banabas ne Adiok amjakɨl nɨŋak, God ne bin bɨ nɨb okok yɨmɨg nɨŋlɨg gek, Jisas mɨnɨm tep ak nɨŋ dɨlak. Nɨb ak me, ne mɨñ mɨñ gɨl, kɨrop mɨnɨm ognap sek ag ñɨlɨg gɨ agak, “Bɨ Kɨb nop nɨŋ dɨpɨm ak ma kɨrɨg gɨnɨmɨb; nop nokɨm nep cɨbur gos mɨdmagɨl nɨbi nab adaŋ nɨŋ dɨ kɨlɨs gɨl, cɨg gɨlɨg gɨ nep mɨdenɨmɨb,” agak. \v 24 Banabas ne bɨ tep yɨb. Kaun Sɨŋ ne Banabas apɨl ap ran jakɨl mɨdek. Ne Jisas mɨnɨm tep ak pɨs nep nɨŋ dak. Ne Jisas mɨnɨm tep ak bin bɨ okok ag ñek, bin bɨ koŋai nep Bɨ Kɨb nop nɨŋ dɨlak. \p \v 25 Banabas pen bɨ Sol nop am donɨm, agɨl, taun kɨb Tasas amnak. \v 26 Banabas Tasas amjakɨl, Sol nop pɨyo nɨŋɨl, poŋ dɨl adɨk gɨ am Adiok amɨl, mɨ nokɨm nɨbak bin bɨ Jisas nop nɨŋ dɨlak okok kɨrop Jisas mɨnɨm tep ak ag ñɨlɨg gɨ mɨderek. Adiok bin bɨ Jisas Krais nop nɨŋ dɨlak okok, ned yɨb ñɨl Krais Bin Bɨ aglak. \p \v 27 Ñɨn nab nɨb sɨŋak, bɨ God mɨnɨm agep ognap Jerusalem nɨb Adiok amnɨlak. \v 28 Amɨl, God Kaun ne bɨ kɨri alap Agabas nop gos ñek agak, “Yuan kɨb yɨb karɨp lɨm magɨlsek lɨnɨg geb,” agak. Agek, agak rek yuan kɨb yɨb ak, gapman bɨ kɨb Klodias kod mɨdolɨgɨp ñɨn ak owak. \v 29 Nɨg gɨl yuan kɨb lak nɨŋɨl Adiok bin bɨ Jisas nop nɨŋ dɨlak okok aglak, “Bin bɨ Jisas mɨnɨm tep ak nɨŋ dɨpal ognap karɨp lɨm Judia okok mɨdel nɨŋlɨg gɨ, kɨrop yuan kɨb yɨb lɨp ak, cɨn nokɨm nokɨm kɨrop mani ognap mogɨm gɨl ñɨn,” aglak. \v 30 Nɨb agɨl, mani lɨ mogɨm gɨl, Banabas eip Sol eip kɨrop ñɨl aglak, “Nɨri bɨ omal mani aul damɨl, Krais bin bɨ ne kod mɨdebal bɨ kɨb okok kɨrop ñɨr,” aglak. \c 12 \s1 Herod Jems nop ñag pak lɨl, Pita nop mɨñ lak \p \v 1 Ñɨn nab nɨb sɨŋak, gapman bɨ kɨb Herod, bin bɨ Jisas nɨŋ dɨlak okok ognap kɨrop gɨ tɨmel gɨl, dam mɨñ lak. \v 2 Ami bɨ ne okok ognap agek, Jon nɨmam Jems nop tu par kɨd dɨl pɨs nep ñag pak lel kɨmak. \v 3 Herod agek nɨg gelak, Juda bin bɨ okok nɨŋɨl mɨñ mɨñ gɨlak. Mɨñ mɨñ gɨlak ak, Herod nɨŋɨl, Pita nop ak rek nep agek, nop dam mɨñ lɨlak. Gɨlak nɨbak, Juda bin bɨ Bred Yɨs Sek Ma Ñɨŋeb ñɨn nab sɨŋak gɨlak. \v 4 Herod Pita nop nɨg gɨl dam mɨñ lɨl, ami bɨ aknɨb jɨl pɨs kɨd adaŋ (16) kɨrop nonɨm lɨ yɨgwu par yɨgwu par lɨl agak, “Pɨb nab kɨslɨm eyaŋ bɨ omal omal nop kod tep gɨ mɨdenɨmɨb,” agak. Herod gos ne ak ke nɨŋɨl agak, “Pasopa ñɨn ak ap padɨkek me, kɨsen Pita nop dam bin bɨ mɨdenɨgal nab sɨŋak amɨl mɨnɨm kɨb agnɨgabɨn,” agɨl gos nɨŋak. \p \v 5 Pita ne nɨg gɨl mɨñ mɨdek nɨŋlɨg gɨ, bin bɨ Jisas nop nɨŋ dɨlak okok Pita nop gos nɨŋlɨg gɨ, kɨlɨs gɨl God nop sobok gɨlɨg gɨ nep mɨdelak. \fig caption|alt="Peter in prison" src="LB00335B.TIF" size="col" ref="12:5-6" \fig* \p \v 6 Pen gapman bɨ kɨb Herod Pita nop mɨnɨm kɨb agnɨm, agɨl, nɨŋak ñɨn nɨbak nep kɨslɨm nab eyaŋ, Pita nop sen omal ñon gɨl, ami bɨ omal pɨs kɨd pɨs kɨd nɨŋ mɨdel nɨŋlɨg gɨ, Pita nab eyaŋ kɨnek. Ami bɨ ognap ak rek nep kɨjoŋ wagɨn sɨŋak nɨŋ mɨdelak. \v 7 Pen dai Bɨ Kɨb ejol ne alap warɨk mɨdek nɨŋlɨg gɨ, mab mɨlaŋ rek am mɨñ lep karɨp ñɨlɨk mɨgan ak sɨkɨd amnak. Ejol nɨbak am Pita nop tɨglem pak nɨŋɨl agak, “Kasek jakan!” agak. Agek, Pita warɨkek nɨŋlɨg gɨ, sen nop ñon gɨlak ak wɨsɨbak. \p \v 8 Ejol Pita nop agak, “Sɨb nag nak ak pog lɨl, tob tɨrɨp nak pɨyak dɨ lan,” agak. Agek, Pita ejol agak rek nep gek, ejol ak agak, “Walɨj par kɨb nak ak yɨmek, yad eip amnɨr,” agak. \v 9 Agek, walɨj par kɨb ne ak yɨmɨl, karɨp ñɨlɨk mɨgan mɨdek ak kɨrɨg gɨl, ejol ak eip paŋdɨrek. Ejol gak nɨbak, Pita ne ag nɨŋak e, ak nɨgrɨkep nɨŋebin agɨl nɨŋak. \v 10 Pen ami sɨkop nɨŋ mɨdelak kɨjoŋ wagɨn omal sɨl gɨl, kɨjoŋ kɨlɨs yɨb ain dɨl gɨlak kɨjoŋ söŋ eyaŋ ak ke yɨkek nɨŋlɨg gɨ, mɨs amnɨrek. Amɨl, kanɨb nab okok amlɨg gɨ Pita nɨŋak, ejol ak ma mɨdek. \p \v 11 Nɨg gek nɨŋɨl Pita agak, “Mɨñi nɨŋ rep gɨpin. Ak Bɨ Kɨb nep, ejol ne ak ag yokek, apɨl gapman bɨ kɨb Herod yɨp mɨñ kɨlɨs lɨp ak wɨsɨb yokɨp. Gapman bɨ kɨb Herod abe, Juda bin bɨ okok abe, tap tɨmel yɨp gɨnɨg gesal ak, gɨnɨmel rek ma lɨp,” agak. \v 12 Nɨb agɨl, gos nɨŋ tep gɨl, bɨ nak Jon Mak nonɨm Maria karɨp ak amnak. Karɨp nɨbak bin bɨ koŋai nep apɨl, God nop sobok gɨ mɨdelak. \v 13 Pita apɨl, kɨjoŋ ak pak gu gu gek, pai Roda, karɨp nɨbak wög golɨgɨp ak kɨjoŋ ak yɨknɨg owak. \v 14 Pai nɨbak kɨjoŋ apɨl nɨŋak, Pita meg mɨgan ak nep agek. Ne nɨg nɨŋɨl, mɨñ mɨñ yɨb gɨl, saköl padek kɨjoŋ ma yɨkak; am bin bɨ okok kɨrop agak, “Pita ap mɨdeb söŋ eyaŋ,” agak. \p \v 15 Agek, kɨri aglak, “Nak saköl losɨp ageban,” aglak. Nɨb agelak, ne kɨlɨs yɨb gɨl agak, “Esek ma apin; nɨŋɨd yɨb agebin. Pita mɨdeb söŋ eyaŋ,” agak. Agek aglak, “Ak kaun ne ak rek lɨp ap mɨdeb,” aglak. \v 16 Pen Pita ne kɨjoŋ ak kauyaŋ pak gu gu gek gek gek, am kɨjoŋ ak yɨk yokɨl nɨŋlak, Pita nep mɨdek nɨŋɨl wal yɨb aglak. \v 17 Wal agel nɨŋlɨg gɨ, Pita kɨrop ñɨn mɨlɨc gɨ ñɨl agak, “Mɨnɨm ma agnɨmɨb!” agak. Nɨb agɨl, mɨñ lep karɨp mɨdek nɨŋlɨg gɨ, God ejol alap ag yokek apɨl, nop tari tari gɨl dowak mɨnɨm ak kɨrop ag ñɨlɨg gɨ agak, “Mɨnɨm nɨbaul Jems abe, bin bɨ Jisas nop nɨŋ dɨpal okok abe, kɨrop ag ñɨnɨmɨb,” agɨl, ke mɨgan alap amnak. \p \v 18 Mɨnek mɨñab tɨkek nɨŋlɨg gɨ, ami sɨkop okok Pita ma mɨdek ak nɨŋɨl, tari gɨp, agɨl, ag ap ran ap yaplɨg gɨ mɨdelak. Pɨrɨkɨl, “Akal,” agɨl, pɨyolak ak pen ma nɨŋlak. \v 19 Herod ami sɨkop nɨb okok kɨrop, Pita nop kasek pɨyo nɨŋɨl dowɨm, agek, pɨyo mer nɨŋel, kɨrop mɨnɨm kɨb agɨl, mɨnɨm agek, ami bɨ ne ognap ami bɨ nɨb okok pɨs nep ñag pak lɨlak. \s1 Herod kɨmak \p Kɨsen Herod karɨp lɨm Judia kɨrɨg gɨl, am taun kɨb Sisaria mɨdolɨgɨp. \v 20 Herod am Sisaria mɨdɨl, taun kɨb omal Taia Saidon bin bɨ okok kɨrop nɨŋek mɨlɨk yowak. Pen Taia Saidon bin bɨ apɨl, bɨ Herod karɨp ne kod mɨdek bɨ Blastas nop sɨl ag ñɨl aglak, “Cɨnop per yuan gek, apɨl Herod karɨp lɨm ne aul tap magɨl tau dad ambɨn sek. Nɨb ak, cɨnop kal kal ma junɨmɨb; kapkap jɨm ñɨl mɨdojɨn,” aglak. Agelak, Blastas ne pen agak, “Ak nɨŋɨd agebɨm,” agak. \p \v 21 Pen Herod mɨnɨm nɨbak nɨŋɨl, ñɨn alap mɨnɨm agnɨgain, agɨl, ag lak. Kɨsen ag lak ñɨn nɨbak apek, ne kiŋ kai yɨmbal rek walɨj tep tep yɨb okok yɨmɨl, sea kiŋ kɨb ne ar ak bɨsɨg gɨl, bin bɨ okok kɨrop mɨnɨm ag ñak. \v 22 Herod mɨnɨm nɨbak ag ñek nɨŋlɨg gɨ aglak, “Ak bɨ alap rek ma ageb; god alap rek ageb,” aglak. \v 23 Pen Herod mɨnɨm nɨbak nɨŋɨl, “Yɨp mɨnɨm nɨbak rek ma agnɨmɨb; God yɨb ne nep agem ar amnaŋ,” ma agak. Nɨb ak, Bɨ Kɨb ejol ne alap ag yokek, apɨl Herod nop gek, mɨñak kɨb gɨl, kɨsoi lek pɨs nep kɨmak. \p \v 24 Pen God Mɨnɨm ak ag ñel amek nɨŋlɨg gɨ, karɨp lɨm okok kɨd kɨd amnak. \p \v 25 Pen Banabas eip Sol eip Jerusalem mɨdɨl, tari gɨnɨg orok ak bɨr gɨpɨr, agɨl, Jon Mak nop poŋ dɨl adɨk gɨ Adiok amnɨlak. \c 13 \s1 Banabas eip Sol eip mɨnɨm ag ñɨlɨg gɨ amnɨrek \p \v 1 Taun kɨb Adiok nɨb sɨŋak bɨ God mɨnɨm agep bɨ ognap abe, bɨ God mɨnɨm ag ñeb bɨ ognap abe mɨdelak. Bɨ nɨb okok me, alap Banabas; alap Simion. Bɨ Simion nɨbak nop Bɨ Kɨñɨr agölɨgɨpal. Bɨ alap Lusias, ne Sairini taun nɨb. Bɨ alap Maneyen, ne Kiŋ Herod bɨ nɨŋeb ne alap. Pen bɨ alap Sol. \fig caption|alt="Pauljr map" src="PAULJR1.tip" size="col" ref="13:1-48" \fig* \v 2 Pen ñɨn alap kɨri tap magɨl ma ñɨbɨl, Bɨ Kɨb nop nep sobok gɨ mɨdel nɨŋlɨg gɨ, Kaun Sɨŋ ne kɨrop agak, “Nɨbi Banabas eip Sol eip agem, wög kɨrop ag lɨnek ak ger amnɨmɨŋ,” agak. \v 3 Nɨb agek, kɨri tap magɨl ma ñɨbɨl, God nop sobok gɨl, Banabas eip Sol eip kɨrop ñɨnmagɨl ar alaŋ lɨl, God kɨrop mal kod mɨdeŋ, agɨl, kɨrop ag yoklak. \p \v 4-5 Kaun Sɨŋ ne kɨrop kod mɨdek nɨŋlɨg gɨ, bɨ nak Jon Mak, wög cɨrop sɨkol sɨkol ognap gɨ ñaŋ, agɨl, nop poŋ dɨ Selusia taun ñɨg gol eyaŋ amɨl, ñɨg magöb dɨl, karɨp lɨm ñɨg tɨb kɨs gak airan Saipras amnɨlak. Amɨl, taun kɨb Salamis amɨl, Sol eip Banabas eip Juda mogɨm gep karɨp okok amɨl, bin bɨ okok kɨrop God Mɨnɨm ag ñɨrek. \v 6 Pen bin bɨ Saipras mɨdelak nɨb okok kɨrop God Mɨnɨm ag ñɨ dam dam, taun kɨb Pepos amjakɨl, Juda bɨ alap kɨj coge su juep bɨ alap nabɨŋ pakrek. Bɨ nɨbak yɨb ne Ba-Jisas. Ne mɨnɨm esek agɨl agak, “Yad God mɨnɨm agep bɨ alap,” agak. \v 7 Taun kɨb Pepos sɨŋak, Saipras gapman bɨ kɨb yɨb kɨn mɨdolɨgɨp, yɨb ne Segias Polas. Bɨ nɨbak ne bɨ gos nɨŋ kɨd yɨb yɨkɨl nɨŋolɨgɨp. Ne Banabas eip Sol eip God Mɨnɨm yɨp ager nɨŋin, agɨl, kɨrop agek apɨl, nop God Mɨnɨm ag ñɨrek. Pen bɨ kɨj coge su juep bɨ ak ne bɨ kɨb nɨbak bɨ nɨŋeb ne alap. \v 8 Bɨ Ba-Jisas nɨbak, Grik mɨnɨm agɨl nop Elimas agölɨgɨpal. Banabas eip Pol eip kɨri Segias Polas nop God Mɨnɨm tep ak ag ñer, ne tɨmɨd lɨ peyɨg nɨŋ tep gak ak pen, bɨ kɨj su juep bɨ ak nɨŋɨl, Banabas Pol mɨnɨm tɨmel ke gɨ agɨl, Segias Polas Jisas mɨnɨm ak ma nɨŋ dɨnɨmɨŋ, agɨl, nop agak, “Bɨ nɨb omal mɨnɨm esek agebir ak ma nɨŋnɨmɨn,” agak. \v 9 Sol yɨb ne alap me Pol agölɨgɨpal. Kaun Sɨŋ ne Pol nop ap ran jakɨl gos tep ñek nɨŋlɨg gɨ, bɨ kɨj su juep bɨ ak nop nɨŋ i sek lɨ mɨdlɨg gɨ agak, \v 10 “Nak kɨjeki kɨyob ñɨlɨk tɨk dowak; gɨ tɨmel nep gɨpan. Tap tari tari tep mɨdeb ak kɨrɨg gɨl, bin bɨ okok kɨrop esek ar ak nep gɨpan. Nak per per Bɨ Kɨb mɨnɨm nɨŋɨd ne ak dɨl mɨnɨm esek rek lɨpan. Nak ñɨn akal gɨ tɨmel gɨpan ak kɨrɨg gɨnɨgan? \v 11 Nɨg gɨpan ak, God gek, ñɨn bad alap udɨn nep kwoi gek pɨb melɨk ma nɨŋnɨgan,” agak. \p Pol mɨnɨm nɨbak agek, dai Ba-Jisas nɨŋak, kɨmi kɨñɨr rek bad alap udɨn ne pak karɨkek pɨs nep kɨslɨm gak. Nɨg gek, bɨ alap yɨp ñɨnmagɨl dɨ kanɨb yomaŋ, agɨl, tɨg rɨrɨkol gɨlɨg gɨ mɨdek. \v 12 Banabas Pol kɨri bɨ omal Bɨ Kɨb mɨnɨm ak nop ag ñerek ak nɨŋɨl, Segias Polas ne wal agak. Nɨb ak, Ba-Jisas gak ak nɨŋɨl, ne Jisas nop nɨŋ dak. \s1 Banabas Pol kɨri taun kɨb Adiok, karɨp lɨm Pisidia sɨŋak amnɨrek \p \v 13 Pen Pol bɨ ne okok eip ñɨg magöb dɨl, Pepos kɨrɨg gɨl, Pega taun, karɨp lɨm Pampilia sɨŋak amnɨlak. Am mɨdɨl, Jon Mak ne kɨrop mal sɨŋak kɨrɨg gɨl, adɨk gɨ Jerusalem amnak. \v 14 Kɨri pen Pega taun kɨrɨg gɨl, taun kɨb Adiok, karɨp lɨm Pisidia sɨŋak amnɨrek. Am mɨdɨl, Juda God nop sobok gep ñɨn ak, Juda mogɨm gep karɨp ak amɨl, bɨsɨg mɨderek. \v 15 Juda mogɨm karɨp kod mɨdelak bɨ okok warɨkɨl, Mosɨs lo mɨnɨm ñu kɨl tɨkak dai ognap abe, bɨ God mɨnɨm agep okok ñu kɨl tɨklak dai ognap abe, udɨn lɨ nɨŋɨl bin bɨ ap mɨdelak okok kɨrop aglak. Kɨri mɨnɨm ag dai juɨl, bɨ alap ag yokel Banabas Pol bɨsɨg mɨderek sɨŋak amɨl agak, “Mam omal. Bin bɨ sɨŋ aul nɨŋ dep mɨnɨm ognap mɨdonɨmɨŋ ak, cɨnop ag ñer nɨŋɨn,” aglak. \p \v 16 Agelak, Pol warɨkɨl mɨnɨm agnɨg ñɨnmagɨl dap ranɨl agak, “Nɨbi Juda bin bɨ okok abe, Juda bin bɨ mer God nop sobok gɨpɨm okok abe, mɨnɨm agnɨg gebin aul tɨmɨd lɨ nɨŋɨm. \v 17 God ne bɨrarɨk nep apɨs based sɨkop cɨn okok dak. God nɨbak ne Isrel bin bɨ God cɨn me. Kɨsen kɨri karɨp lɨm Ijip am mɨdelak, God kɨrop kod mɨd tep gek, ñɨ pai tɨk dapɨl, koŋai yɨb nep mɨdelak. Bɨ kɨb Pero kɨrop, ma amnɨgabɨm, agak ak pen God kɨlɨs ke yɨb ne ak gɨl, kɨrop poŋ dɨ dapek Ijip mɨs ken olak. \v 18 Kɨri mɨ ñɨnjuɨl omal (40) mɨñ mab kab nep mɨdolɨgɨp nab sɨŋak mɨdɨl, God nop mɨnɨm koŋai yɨb nep aiŋeb lɨ agölɨgɨpal ak pen God kɨrop kod mɨd tep gak. \v 19 Pen ned karɨp lɨm Kenan bin bɨ tɨgoŋ ke ke aknɨb ar oŋɨd mɨdelak, pen God bin bɨ ne kɨrop kod mɨd tep gɨl kɨlɨs ne ñek, bin bɨ tɨgoŋ ke ke aknɨb ar oŋɨd ned mɨdelak okok kɨrop eip pen pen gɨl, yɨk gɨ yokɨl ñag pak lɨl, karɨp lɨm nɨbak karɨp lɨm kɨri ke rek dɨlak. \v 20 Kɨri Ijip mɨdel mɨ yɨnak ak wök pagɨl, karɨp lɨm eywo nep nab okok mɨdel mɨ yɨnak ak wök pagɨl, bin bɨ yɨk gɨ yokɨl, karɨp lɨm kɨri dɨlak mɨ yɨnak ak abe wök pagɨl gel me, mɨ aknɨb po hadred pipti (450) yɨnak. \p “Pen God kɨrop dam karɨp lɨm Kenan sɨŋaul lɨl, bɨ mɨnɨm tɨg bɨlokep ognap ag lek, kɨrop kod mɨdelɨgɨpal. Kɨsen bɨ God mɨnɨm agep Samyuel mɨdek ñɨn ak, \v 21 bin bɨ Isrel okok kɨri Samyuel nop aglak, ‘Nak kiŋ alap ag lek, cɨnop bin bɨ magɨlsek kod mɨdenɨgab,’ aglak. Agelak, God bɨ nak Kis ñɨ ne Sol nop ag lek, kiŋ kɨri mɨdolɨgɨp. Bɨ nɨbak Benjamin kɨgɨn tɨk damɨl tɨk damɨl tɨk lɨlak. Sol kiŋ kɨri mɨdek, mɨ ñɨnjuɨl omal (40) yɨnak. \v 22 Pen kɨsen God ne gek Sol kiŋ ma mɨdek. God ne Depid kiŋ kɨri ag lak. God ne Depid mɨnɨm agɨl agak, ‘Cɨbur gos mɨdmagɨl yad ke gos gɨp rek ak, Jesi ñɨ ne Depid cɨbur gos mɨdmagɨl ne abe aknɨb rek nep gos gɨp; tap tari tari gaŋ ag nɨŋnɨgain ak, ne nɨg aknɨb rek nep gɨnɨgab,’ agak. \p \v 23 “Pen God ne gek, Depid ñɨ pai tɨkek, tɨk dam dapɨl gɨl, Jisas nop tɨk dolak. Nɨb ak, God ned mɨnɨm kɨlɨs ag lak rek, ne Isrel bin bɨ kɨrop Dɨ Komɨŋ Yokep Bɨ alap ag yokak. \v 24 Pen Jisas wagɨn gɨl wög ma gak won ak, Jon ne apɨl, Isrel bin bɨ kɨrop agak, ‘Tap si tap tɨmel gɨpɨm ak, tari gɨnɨg nɨg gɨpɨn, agɨl, kɨrɨg gem, nɨbep ñɨg pak ñɨnɨgain,’ agak. \v 25 Jon wög ne gɨ dai junɨg gek ñɨn nab ak, bin bɨ okok kɨrop agak, ‘Nɨbi yɨp bɨ an, agɨl, gos nɨŋebɨm? Bɨ Kɨb per kod mɨdebɨm bɨ ak yad mer. Bɨ nɨbak kɨsen onɨgab. Tob tɨrɨp ne ak dɨ nag wɨsɨbnɨm rek ma lɨp,’ agak. \p \v 26 “Ai mam yad, nɨbi ognap Ebraham ñɨ pai ne mɨdebɨm; nɨbi ognap Juda bin bɨ mer pen God nop sobok gɨpɨm. Krais bin bɨ dɨ komɨŋ yokep mɨnɨm Jon ag ñɨ mɨdolɨgɨp nɨbak, God ne cɨnop nen agɨl agak. \v 27 Jerusalem bin bɨ okok abe, bɨ kɨb kɨri okok abe, Jisas ne Krais ak owɨp, agɨl ma nɨŋlak. Jisas nop ñag pak lel kɨmaŋ, aglak ak, God mɨnɨm agep mɨnɨm ñu kɨl tɨklak rek nep gɨlak. Pen God nop sobok gɨnɨg Juda mogɨm gep karɨp per apelɨgɨpal ak, kɨri mɨnɨm ñu kɨl tɨklak nɨbak per per nep nɨŋölɨgɨpal. \v 28 Ne tap tɨmel alap gɨp aka agɨl, pɨyo mer nɨŋɨl, gapman bɨ kɨb Pailot nop aglak, ‘Nak agek nop ñag pak lɨlaŋ,’ aglak. \v 29 Pen God Mɨnɨm agak rek, magɨlsek nep Jisas nop gɨlak. Kɨsen bin bɨ ne okok apɨl, cɨp se tɨg asɨk dam kab mɨgan tɨgel gɨlak. \v 30 Tɨgel gɨlak ak pen God gek kauyaŋ warɨkak. \v 31 Ne warɨkɨl, komɨŋ mɨdek nɨŋlɨg gɨ, bin bɨ ne eip Galili nɨb Jerusalem olak okok, nop ñɨn koŋai nep nɨŋ mɨdelak rek, mɨñi Isrel bin bɨ kɨrop Jisas mɨnɨm tep ak ag ñebal. \p \v 32 “Pen cɨr bɨ omal opɨr aul, nɨbep Krais mɨnɨm tep ak ag ñɨnɨg opɨr. God bɨrarɨk nep apɨs based sɨkop cɨn kɨrop mɨnɨm kɨlɨs ag lɨl gɨnɨgain agak mɨnɨm nɨbak nep \v 33 gos nɨŋ mɨdɨl, God ne Jisas nop dɨ warɨk ñak. Gak nɨbak apɨs based sɨkop okok ma nɨŋlak ak pen cɨn ñɨ pai tɨk lep kɨri okok mɨñi bɨr nɨpɨn. Depid ne God Mɨnɨm dai Sam sɨŋak Kɨmep yɨgwu nab nɨb ñu kɨl tɨkɨl agak, \q1 ‘Nak Ñɨ yad. \q2 Yad mɨñi Nap nak mɨdebin,’ agak. \m \v 34 God ne gek, Jisas warɨkak ak me, kɨsen kɨmɨl, mɨb goŋ ki gɨ yap lɨg pak amnɨmɨŋ rek ma lɨp. Mɨnɨm nɨbak God Mɨnɨm dai alap nɨbgɨl mɨdeb: \q1 ‘Yad Depid nop mɨnɨm sɨŋ kɨlɨs nɨŋɨd ag lɨnek ak \q2 nɨbep nep ñɨnɨgain,’ agak. \m \v 35 Pen God Mɨnɨm dai alap nɨbgɨl mɨdeb: \q1 “‘Nak Bɨ Sɨŋ nak kɨrɨg gek, \q2 mɨb goŋ ne ki gɨ yap lɨg pak ma amnɨmɨŋ,’ agak. \p \v 36 “Pen Depid ne God wög nop ag lak ak, bin bɨ ne mɨdelɨgɨpal ñɨn nɨbak gɨ damɨl kɨmak. Pen Depid ne kɨmek, nap nɨsed sɨkop kɨrop tɨgel gölɨgɨpal okok dam tɨgel gel, mɨb goŋ ne ki gɨ yap lɨg amnak. \v 37 Pen God ne gek warɨkak Bɨ nɨbak, mɨb goŋ ne ki gɨ yap lɨg ma amnak. \p \v 38 “Nɨb ak, mɨdemam nɨŋɨm. Jisas ne kɨmɨl warɨkak ak me, God tap si tap tɨmel gɨpɨm ak nɨŋɨl kɨrɨg gɨnɨgab mɨnɨm tep ak nɨbep ag ñobɨr. \v 39 Cɨn Juda lo mɨnɨm ar ak nep nɨŋɨl genɨgabɨn ak, God tap si tap tɨmel gɨpɨn ak nɨŋ nep mɨdenɨgab. Pen Jisas mab bak alaŋ ñag pak lel kɨmak ak me, cɨn Jisas nop nɨŋ donɨgabɨn ak, God tap si tap tɨmel gɨpɨn ak nɨŋɨl, kɨrɨg gɨl, cɨnop bin bɨ tep yad, agnɨgab. \v 40 Pen bɨ God mɨnɨm agep okok bɨrarɨk nep aglak rek cɨnop ma gɨnɨmɨŋ, agɨl gos ak nɨŋ rep gɨnɨmɨb. Kɨri aglak, \q1 \v 41 ‘Nɨbi bin bɨ yɨp aleb aleb ñɨbɨm okok nɨŋɨm! \q2 Nɨbi mɨdebɨm magɨl aul, tap ke nɨb alap gɨnɨgain. \q1 Tap gɨnɨgain nɨbak nɨbep ned agenɨgal ak, \q2 ñɨñɨloŋ lɨ agebal, ag gos nɨŋnɨgabɨm. \q1 Nɨb ak, nɨbi pak jep jep dɨl \q2 pɨs nep kɨm kɨr gɨnɨmɨb!’ aglak,” agak. \p \v 42 Pol eip Banabas eip mɨnɨm nɨbak agɨl, Juda mogɨm gep karɨp nɨbak mɨs amer nɨŋlɨg gɨ, bin bɨ okok aglak, “God nop sobok gep ñɨn kɨsen ak kauyaŋ apɨl, cɨnop mɨnɨm nɨbak ognap sek ag ñɨr,” aglak. \v 43 Bin bɨ okok mogɨm gɨ mɨdelak okok karɨp ak kɨrɨg gɨl, ke ke amel nɨŋlɨg gɨ, Juda bin bɨ yɨpɨd gɨl ognap abe, bin bɨ okok nɨb Juda kai nɨŋ dölɨgɨpal rek nɨŋ dɨlak ognap abe, Pol eip Banabas eip kɨrop kɨsen gɨl amnɨlak. Pol Banabas kanɨb nab sɨŋak amlɨg gɨ kɨrop agrek, “‘God cɨnop yɨmɨg nɨŋɨl dɨ tep gɨp,’ agɨl, gos ar nɨbak nep nɨŋlɨg gɨ mɨdenɨmɨb,” agrek. \p \v 44 Pen Juda God nop sobok gep ñɨn kɨsen ak, bin bɨ taun kɨb nɨbak mɨdelak okok magɨlsek rek, Bɨ Kɨb mɨnɨm nɨŋnɨg ap mogɨm gɨlak. \v 45 Pen Juda bɨ kɨb okok bin bɨ koŋai sɨkerek olak ak nɨŋel, mɨlɨk yapek, Pol Banabas kɨrop bɨ omal nɨŋɨl gos tɨmel nɨŋlak. Pol mɨnɨm tari tari bin bɨ okok kɨrop agak ak ag juɨl, yɨb ne ak ag sɨkol gɨlak. \v 46 Juda bɨ okok nɨg gelak, Pol eip Banabas eip ma pɨrɨkɨl, mɨnɨm pen kɨlɨs gɨl agrek, “God Mɨnɨm tep ak nɨbep Juda bin bɨ ned ag ñɨr, apɨr ak pen nɨbi mɨnɨm tep nɨbak ma dɨl, cɨn komɨŋ per mɨdep magɨl ak nɨŋ dɨjɨn rek ma lɨp, apɨm ak me, mɨñi Juda bin bɨ mer okok kɨrop ag ñɨnɨgabɨr. \v 47 Tari gɨnɨg: Bɨ Kɨb cɨnop agɨl mɨnɨm nɨg gɨl agak, \q1 ‘Yad agen, nɨbi Juda bin bɨ mer okok kɨrop melɨk kɨri mɨdɨl, \q2 karɨp lɨm ke ke okok amenɨgabɨm, \q1 bin bɨ okok magɨlsek melɨk nɨbak nɨŋel nɨŋlɨg gɨ, \q2 yad kɨrop dɨ komɨŋ yoknɨgain,’ agak,” agak. \p \v 48 Juda bin bɨ mer okok mɨnɨm nɨbak nɨŋɨl, mɨñ mɨñ gɨl, Bɨ Kɨb mɨnɨm ak, mɨnɨm tep aknɨb ke yɨb, aglak. Nɨb ak, bin bɨ God, per per mɨdenɨmel, agɨl, ag lak okok magɨlsek mɨnɨm tep nɨbak nɨŋ dɨlak. \p \v 49 Pen Bɨ Kɨb mɨnɨm ak, karɨp lɨm nɨb okok magɨlsek agel amnak. \v 50 Nɨg gak ak, Juda bin bɨ okok nɨŋel mɨlɨk yapek, amɨl Adiok bin pobɨŋ God nop nɨŋ dɨlak ognap abe, bɨ pobɨŋ karɨp lɨm nɨbak kod mɨdelɨgɨpal okok ognap abe, kɨrop agel, kɨri amɨl bin bɨ koŋai nep dapɨl, Pol eip Banabas eip kɨrop gɨ tɨmel gɨl, karɨp lɨm kɨri okok ag mɨs yoklak. \v 51 Nɨg gɨl ag mɨs yokel, bɨ omal kɨri Adiok kɨrɨg amlɨg gɨ, mɨnɨm tep dam ag ñosɨr ma dɨpɨm, agɨl, tob kɨri acɨp acɨp okok lɨg gɨ yokɨl amɨl, taun kɨb Aikoniam amnɨrek. \v 52 Pen Kaun Sɨŋ ne bin bɨ Jisas nop nɨŋ dɨlak okok ap ran jakek, kɨri mɨñ mɨñ yɨb gɨlɨg gɨ mɨdelak. \c 14 \s1 Pol eip Banabas eip taun kɨb Aikoniam ajerek \p \v 1 Pol eip Banabas eip am taun kɨb Aikoniam kɨn mɨdɨl, Juda mogɨm gep karɨp ak amɨl, mɨnɨm ag ñɨ tep ger nɨŋlɨg gɨ, Juda bin bɨ okok lɨl, Juda bin bɨ mer okok lɨl, koŋai nep Jisas nop nɨŋ dɨlak. \v 2 Pen Juda bin bɨ ognap, Jisas mɨnɨm agebir ak ma nɨŋ dɨnɨgabɨn, agɨl, amɨl Juda bin bɨ mer okok kɨrop mɨnɨm nɨŋep ma nɨŋep tom agelak nɨŋɨl kɨri bin bɨ Jisas nɨŋ dɨlak okok kɨrop nɨŋel mɨlɨk kal yowak. \v 3 Pen Pol eip Banabas eip, mɨnɨm nɨbak nɨŋɨl, karɨp lɨm nɨbak ma kɨrɨg amnɨrek. Kɨri sɨŋak nep kɨn mɨdɨl, Bɨ Kɨb mɨnɨm ak kɨlɨs gɨl mɨseŋ nep ag ñölɨgɨpir. Bɨ Kɨb kɨrop mal eip kod mɨdek nɨŋlɨg gɨ, tap ma gep rek ognap, tap nɨŋep ma nɨŋep rek ognap gerek, bin bɨ ognap nɨŋɨl aglak, “Nɨb ak, mɨnɨm agebir nɨbaul nɨŋɨd nep agebir,” agɨl nɨŋlak. \v 4 Pen Aikoniam bin bɨ nɨb okok asɨk ke ke lɨl, pɨs ak Juda bin bɨ okok mɨnɨm aglak rek nɨŋ dɨlak, pɨs ak bɨ Jisas mɨnɨm dad ameb okok aglak rek nɨŋ dɨlak. \v 5 Pen Juda bin bɨ ognap okok lɨl, Juda bin bɨ mer ognap okok lɨl, bɨ pobɨŋ kɨri okok abe, Pol eip Banabas eip kɨrop gɨ tɨmel gɨl, kab ju pak lɨn, agɨl, gos ak nɨŋelak. \v 6 Kɨri mal pen mɨnɨm nɨbak nɨŋɨl, pɨrɨk gɨ am taun kɨb omal Listra Debi, karɨp lɨm Likonia sɨŋak amnɨrek. \v 7 Amɨl, nɨb okok gɨ ajlɨg gɨ, Krais mɨnɨm tep ak ag ñölɨgɨpir. \s1 Bɨ tob tɨmel gak alap, Pol gek, komɨŋ lak \p \v 8 Pen taun kɨb Listra nɨbak, bɨ alap nonɨm nop tɨk dowak ñɨn ak nep tob tɨmel gek, kanɨb ma tagolɨgɨp bɨ alap mɨdolɨgɨp. \v 9 Bɨ nɨbak ne ap bɨsɨg mɨdɨl, Pol mɨnɨm agek ak nɨŋ mɨdek. Pol bɨ nɨbak nop nɨŋ i sek lɨl gos nɨŋak, bɨ nɨbaul, God yɨp gek komɨŋ lɨnɨmɨŋ rek lɨp, ag gos nɨŋeb, agɨl gos nɨŋak. \v 10 Nɨb ak, Pol nop nɨŋɨl, meg mɨgan dap ranɨl agak, “Warɨkan!” agak. Agek, bɨ nɨbak kasek warɨkɨl, tob taulɨg gɨ amnak. \p \v 11 Pol nɨg gek, bin bɨ nɨŋ mɨdelak okok mɨnɨm yɨb kɨri Likonia mɨnɨm ak agɨl aglak, “Bɨ seb kab ar alaŋ nɨb okok, god omal bin bɨ rek lɨl ap agebir aul,” aglak. \v 12 Nɨb agɨl, Banabas nop, god Sus, aglak. Pen Pol ne mɨnɨm koŋai nep agolɨgɨp rek, nop, god Hemis, aglak. \v 13 God esek Sus sobok gölɨgɨpal nɨbak, sobok gep karɨp ak yokop gɨ lɨlak taun gol nɨb sɨŋak me, god esek Sus sobok gep bɨ kɨb ak abe, bin bɨ sɨŋak mɨdelak okok abe, god Sus per sobok gɨpɨn ak mɨñi owɨp aul, agɨl, kaj kau aŋlam ognap dɨl, mab sɨm tep tep ognap tɨg rɨk dɨl, bin bɨ koŋai yɨb olak. \p \v 14 Pen Pol eip Banabas eip, gelak nɨbak nɨŋɨl, walɨj kɨri okok tɨg bɨl bɨl gɨl, bin bɨ koŋai nep mɨdelak nab nɨb sɨŋak amɨl agrek, \v 15 “Nɨbi tari gɨnɨg nɨg gebɨm? Cɨr mal god mer! Nɨbi bin bɨ yɨb mɨdebɨm rek, cɨr ak rek nep aknɨb rek mɨdobɨn. Cɨr Jisas Krais mɨnɨm tep ne ak nɨbep ag ñɨnɨg opɨr. God ne seb kab alaŋ gɨ lɨl, lɨm dai wagɨn aul gɨ lɨl, ñɨg solwara ak gɨ lɨl, tap tari tari mɨdeb okok magɨlsek gɨ lɨl, gak. Cɨr nɨbep Krais mɨnɨm tep ak agor, tap yokop esek sobok gɨ mɨdebɨm okok kɨrɨg gɨl, God komɨŋ mɨdeb ak nep sobok gɨ mɨdenɨmɨb, agɨl, nɨbep agobɨr. \v 16 Pen ned bin bɨ karɨp lɨm ke ke okok mɨdɨl, gos kɨri ke nɨŋɨl tap yokop sobok gɨlak ak, God nɨŋɨl kɨrop gɨ tɨmel ma gak. \v 17 Pen nɨbi yokop ma mɨdebɨm; nop nɨŋnɨg, nɨŋnɨgabɨm. Ne per per nɨbep dɨ tep gɨp. Ne nep gek, mɨñab pakɨl, tap magɨl koŋai nep mɨdek nɨŋlɨg gɨ, mɨñ mɨñ gɨlɨg gɨ tap ñɨb mɨdebɨm. Nɨb ak, ne nɨg gɨp ak nɨŋɨl, nɨŋɨd nep God cɨn mɨdeb ak, agɨl, bɨr nɨpkep,” agrek. \v 18 Nɨb agrek ak pen bin bɨ nɨb okok kɨlɨs gɨl, bɨ nɨb omal aul seb kab ar alaŋ nɨb opir, agɨl, kaj kau aŋlam ognap pak sobok gɨ ñɨnɨg gelak ak nɨŋɨl Pol Banabas koslam yɨb ag mer agrek. \s1 Pol nop kab ju paklak \p \v 19 Pen kɨri mal taun kɨb Listra nɨbak nep mɨdel nɨŋlɨg gɨ, Juda kai taun kɨb Adiok, karɨp lɨm Pisidia sɨŋak mɨdelɨgɨpal bin bɨ ognap abe, taun kɨb Aikoniam mɨdelɨgɨpal bin bɨ ognap abe apɨl, bin bɨ nɨb okok kɨrop mɨnɨm esek agɨl aglak, “Bɨ omal mɨnɨm tep ma agebir; esek agebir,” aglak. Nɨb agelak, bin bɨ nɨb okok nɨŋɨl, Pol nop kab ju pak lɨl, pɨs nep kɨmɨb, agɨl, lɨp gɨ dam kab wari kɨs kɨs gɨlak ak mɨs ken kɨdeyaŋ yoklak. \v 20 Nɨg gelak nɨŋɨl bin bɨ Jisas nop nɨŋ dɨlak okok apɨl pɨŋɨl kɨs kɨs gel nɨŋlɨg gɨ, Pol warɨkɨl taun kɨb nab nɨbak adɨk gɨ amnak. Pen mɨnek Pol eip Banabas eip Listra kɨrɨg gɨl Debi amnɨrek. \v 21-22 Pol eip Banabas eip Debi amɨl, Jisas mɨnɨm tep ak bin bɨ okok kɨrop ag ñerek, bin bɨ koŋai nep Jisas nop nɨŋ dɨlak. Pen kɨri mal, ned orok kanɨb ar ak nep amnɨr, agɨl, adɨk gɨ Listra, Aikoniam, Adiok karɨp lɨm Pisidia sɨŋak amlɨg gɨ, bin bɨ Jisas mɨnɨm tep ak ager nɨŋ dɨlak okok kɨrop kauyaŋ ag ñɨ tep gɨlɨg gɨ amnɨrek. Kɨrop ag ñɨ tep gɨlɨg gɨ agrek, “Jisas mɨnɨm tep ak ma kɨrɨg gɨnɨmɨb; nɨŋ dɨpɨm rek nep nɨŋ dɨl mɨdenɨmɨb. Nɨg gem, nɨbep mɨker koŋai ñɨnɨgal pen gos ak ma nɨŋnɨmɨb; God cɨnop dɨl kod mɨdenɨgab, agɨl, kɨlɨs gɨl, gos ar ak nep nɨŋem amnɨmɨŋ,” agrek. \v 23 Nɨb agɨl, cöc ke ke nɨb okok, bin bɨ Jisas nɨŋ dɨlak okok bɨ nabɨc mɨdenɨmel, agɨl, bɨ ognap wög nɨbak ag lɨrek. Nɨg gɨl, kɨri mal tap magɨl ma ñɨbɨl, God nop sobok gɨlɨg gɨ agrek, “Bɨ Kɨb, bɨ sɨŋ aul nep nɨŋ dɨpal rek, kɨrop kod mɨdenɨmɨn,” agrek. \s1 Pol eip Banabas eip taun kɨb Adiok, Siria Propins sɨŋak amnɨrek \p \v 24 Nɨg gɨl karɨp lɨm Pisidia okok ajɨl, karɨp lɨm Pampilia amnɨrek. \v 25 Pampilia amɨl, Jisas mɨnɨm tep ak bin bɨ Pega taun okok kɨrop ag ñɨl, taun kɨb Atalia amnɨrek. \p \v 26 Atalia amɨl, ñɨg magöb dɨl, taun kɨb Adiok, Siria Propins sɨŋak, ned kɨn mɨdɨl orek sɨŋak adɨk gɨ amnɨrek. Kɨri ned amnɨg gerek mɨnek ak, Adiok bin bɨ Jisas nop nɨŋ dɨlak okok, God nop sobok gɨl aglak, “Mɨnɨm tep nak ak bin bɨ okok kɨrop ag ñɨnɨg amebir rek, kɨrop mal kod mɨd tep genɨmɨn,” agɨl, kɨrop mal ag yokel, amɨl, mɨnɨm nɨbak ag ñɨ ajölɨgɨpir. \v 27 Nɨb ak, adɨk gɨ Adiok apɨl, bin bɨ Jisas nop nɨŋ dɨlak okok kɨrop sɨk agel apelak, God ne gek kɨri tari tari gɨlak okok magɨlsek ag ñɨ tep gɨlak. Juda bin bɨ mer okok koŋai nep Jisas mɨnɨm tep ak nɨŋ dɨlak kesɨm ak abe ag ñɨlak. \v 28 Kɨrop nɨg gɨl ag ñɨl, kɨrop eip ñɨn bad alap tapɨn mɨderek. \c 15 \s1 Bɨ kɨb Jerusalem ap mogɨm gɨl mɨnɨm aglak \p \v 1 Pen bɨ ognap karɨp lɨm Judia nɨb Adiok apɨl, bɨ Juda mer Jisas nop nɨŋ dɨlak okok kɨrop ag ñɨlak, “Mosɨs bɨrarɨk nep cɨnop Juda bin bɨ agak, ‘Ñɨŋaŋ kɨsen tɨk dapɨl, waŋ wak kɨri tɨb gɨ rɨk gɨnɨmɨb,’ agak. Nɨb ak, nɨbi ak rek nep wak tɨb gɨ rɨk ma gɨnɨgabɨm ak, God nɨbep dɨ komɨŋ ma yoknɨgab,” aglak. \v 2 Nɨb agelak, Pol eip Banabas eip mɨnɨm ak yɨpɨd gɨl ma agebal, agɨl, kɨrop eip mɨnɨm pen pen agel amnak. Nɨg gelak, Adiok bin bɨ Jisas nop nɨŋ dɨlak okok, bin bɨ kɨri ke ognap abe, Pol Banabas bɨ omal abe ag lɨl aglak, “Nɨbi Jerusalem amɨl, mɨnɨm nɨbaul dam, bɨ Jisas mɨnɨm dad ameb okok abe, Jisas bin bɨ ne okok kɨrop kod mɨdebal bɨ okok abe kɨrop ag ñem, kɨri pen ag amɨl apɨl gɨl gos tari nɨŋnɨgal ak, adɨk gɨ ap agem nɨŋɨn,” aglak. \v 3 Nɨb agɨl, kɨrop ag yokel, kɨri am karɨp lɨm Pönisia nab sɨŋak amlɨg gɨ, Juda bin bɨ mer okok Jisas nop nɨŋ dɨlak mɨnɨm nɨbak ag ñel nɨŋlɨg gɨ, ai mam nɨŋɨl magɨlsek mɨñ mɨñ gɨlak. Karɨp lɨm Pönisia nɨbak kɨrɨg gɨl, kɨri amɨl karɨp lɨm Sameria nab sɨŋak amlɨg gɨ, mɨnɨm ak rek nep ag ñel nɨŋlɨg gɨ, ai mam okok ak rek nep nɨŋɨl mɨñ mɨñ gɨlak. \v 4 Pen kɨri karɨp lɨm Sameria kɨrɨg gɨl, amɨl Jerusalem amjakerek, bin bɨ Jisas nop nɨŋ dɨlak okok abe, bɨ Jisas mɨnɨm dad ameb okok abe, Jisas bin bɨ ne okok kɨrop kod mɨdelak bɨ okok abe, kɨrop ag wasu dɨl use tep apebɨm e aglak. Agelak, Pol eip Banabas eip, God ne gek tap tari tari gɨrek ak magɨlsek kɨrop ag ñɨ tep gɨrek. \p \v 5 Nɨb agerek, Perisi bɨ Jisas nop nɨŋ dɨlak okok ognap warɨkɨl aglak, “Juda bin bɨ mer okok Jisas nop nɨŋ dɨnɨgal ak, wak tɨb gɨ rɨk gɨl, Mosɨs lo agak agak rek nep gɨlaŋ,” aglak. \p \v 6 Nɨb agelak, bɨ Jisas mɨnɨm dad ameb okok abe, Jisas bin bɨ ne kod mɨdölɨgɨpal bɨ okok abe, mɨnɨm nɨbak ag tep gɨn, agɨl, ap mogɨm gɨlak. \v 7 Ap mogɨm gɨl, mɨnɨm nɨbak ag amɨl apɨl gɨ mɨdel nɨŋlɨg gɨ, Pita warɨkɨl agak, “Mam sɨkop. Nɨbi nɨpɨm, ned God cɨnop nonɨm lɨl, Juda bin bɨ mer okok Jisas mɨnɨm tep ak nɨŋ dɨnɨmel, agɨl, yɨp ag lek, yad am kɨrop Krais mɨnɨm tep ak ag ñɨ ajpin. \v 8 God gos tɨmɨd mɨdmagɨl cɨn magɨlsek nɨŋɨp ak, Kaun Sɨŋ cɨnop ñak rek, Juda bin bɨ mer okok kɨrop ak rek nep ñak. Nɨg gak ak cɨn nɨpɨn, ne kɨrop abe dɨ tep gɨp. \v 9 Cɨnop Juda kai mɨnɨm alap ke agɨl, Juda bin bɨ mer okok kɨrop mɨnɨm alap ke agɨl ma gɨp. Krais mɨnɨm tep ak nɨŋ dɨpal ak me, God ne tap si tap tɨmel gɨpal gac mɨdmagɨl kɨrop nab adaŋ mɨdeb ak lɨg gɨ yokɨp. \v 10 God Juda bin bɨ mer okok pɨs nep dɨp rek, nɨbi tari gɨnɨg neb neb gɨlɨg gɨ agebɨm, ‘Mosɨs lo mɨnɨm ñu kɨl tɨkɨl agak agak rek nep, lo sɨkol alap ma gɨnɨgabɨm ak, God nɨbep dɨ komɨŋ ma yoknɨgab,’ agebɨm? Asɨk mosɨk gɨ rep gɨnɨmɨb, apɨm ak, apɨs based sɨkop gɨ mer nɨŋlak. Cɨn ak rek nep gɨ mer nɨpɨn ak pen mɨñi Juda bin bɨ mer, Jisas nop nɨŋ dɨpal okok kɨrop, mɨker nɨbak dɨnɨmel, agɨl, agebɨm ar? \v 11 Ak tep mer. Bɨ Kɨb Jisas cɨnop Juda kai yɨmɨg nɨŋɨp ak, wagɨn nokɨm nɨbak nep me, Bɨ Kɨb Jisas ne ke gek, cɨn nop nɨŋ don, cɨnop dɨ komɨŋ yoknɨgab. Nɨb aknɨb rek nep, Bɨ Kɨb Jisas Juda bin bɨ mer okok kɨrop yɨmɨg nɨŋɨp ak, wagɨn nokɨm nɨbak nep me, Bɨ Kɨb Jisas ne ke gek, kɨri nop nɨŋ del, kɨrop ak rek nep dɨ komɨŋ yoknɨgab,” agak. \p \v 12 Pen bin bɨ ap mɨdelak okok magɨlsek, mɨnɨm alap agɨl mer, kapkap mɨdel nɨŋlɨg gɨ, Banabas eip Pol eip kɨrop kesɨm dɨl, kɨri mal karɨp lɨm ke tɨgoŋ tɨgoŋ amlɨg gɨ, Juda bin bɨ mer okok Jisas mɨnɨm tep ak ag ñɨ ajerek nɨŋlɨg gɨ, God ne tap ma gep rek okok, tap nɨŋep ma nɨŋep okok gak ak, kesɨm ar nɨbak magɨlsek kɨrop ag ñɨ tep gɨrek. \v 13 Pen bɨ omal mɨnɨm ag dai juer nɨŋlɨg gɨ, Jems warɨkɨl agak, “Mam sɨkop. Mɨnɨm agnɨg gebin aul nɨŋɨm! \v 14 God Juda bin bɨ mer okok kɨrop yɨmɨg nɨŋɨl dɨ tep gɨl, bin bɨ yad ke mɨdenɨgal, agɨl, bɨr dɨp ak, Saimon mɨñi nep mɨnɨm agosɨp ak nɨpɨn. \v 15 God gɨp nɨbak, God mɨnɨm agep okok bɨrarɨk nep agɨl ñu kɨl tɨklak rek nep gɨp. Mɨnɨm nɨbak ñu kɨl tɨkɨl aglak, \q1 \v 16 ‘Bɨ Kɨb ne ageb, \q2 “Kɨsen yad adɨk gɨ apɨl, \q1 Depid karɨp pag ajɨl gɨ pag jɨsɨpɨk masɨpɨk gɨ yowɨp ak, \q2 yad ke kauyaŋ gɨ tep gen, kɨlɨs yɨb gɨ mɨdenɨgab. \q1 \v 17 Nɨb ak, Juda bin bɨ mer karɨp lɨm ke okok nɨb okok nɨb, \q2 ognap bin bɨ yad mɨdenɨgal apin okok, yɨp pɨyo nɨŋnɨgal. \q1 \v 18 Tap tari tari kɨsen gɨnɨgab ak, \q2 yad bɨrarɨk ped okok ag lɨnek. Yad Bɨ Kɨb nɨbak nep mɨnɨm aul agebin,” ageb,’ aglak,” agak. \p \v 19 Jems mɨnɨm nɨbak agɨl agak, “Gos yad nɨpin ar ak, Juda bin bɨ mer Jisas nop nɨŋ dɨnɨgal okok, kɨrop mɨker ognap ma ñɨjɨn. \v 20 Pen kɨrop mɨj ñu kɨl tɨk yokɨl agɨn, ‘Bin bɨ ognap tap yokop god esek okok sobok gɨ ñɨnɨg, kɨmɨn kaj tap okok pakenɨmel, nɨbi ma ñɨŋnɨmɨb. Bin si bɨ si ma gɨnɨmɨb. Kɨmɨn kaj tap okok kɨŋam tɨg kɨbor juel kɨmonɨmɨŋ ak, ma ñɨŋnɨmɨb. Kɨmɨn kaj tap okok lakañ ak ma ñɨŋnɨmɨb,’ agɨn. Mɨnɨm ognap sek ma agɨn. \v 21 Pen ti gɨnɨg: based sɨkop bɨrarɨk nep gɨlak rek, mɨñi ak rek nep taun tɨgoŋ tɨgoŋ magɨlsek, God nop sobok gep ñɨn ak Juda mogɨm gep karɨp ak am mogɨm gɨl, per per mɨnɨm Mosɨs agɨl ñu kɨl tɨkak ak udɨn lɨ nɨŋölɨgɨpal,” agak. \s1 Juda bin bɨ mer okok kɨrop mɨj ñu kɨl tɨkɨl yoklak \p \v 22 Jems nɨb agek, bɨ Jisas mɨnɨm dad ameb okok lɨl, bɨ Jisas bin bɨ ne okok kɨrop kod mɨdelak bɨ okok lɨl, bin bɨ Jisas nop nɨŋ dɨlak okok magɨlsek lɨl, aglak, “Cɨn bɨ cɨn ognap ag lon, Pol Banabas bɨ omal eip Adiok amnɨlaŋ,” aglak. Nɨb agɨl, bɨ Jisas bin bɨ ne okok kod mɨdelak bɨ omal Judas Basabas eip, Sailas eip, kɨrop ag lɨlak. \v 23 Mɨj alap ñu kɨl tɨkɨl, Pol Banabas bɨ ñon ñɨlak. Mɨj nɨg gɨl ñu kɨl tɨklak: \pi1 Mam sɨkop, nɨbi mɨdebɨm? \pi1 Cɨn namam nɨbi, bɨ Jisas mɨnɨm dad ameb okok abe, Jisas bin bɨ ne okok kɨrop kod mɨdebir bɨ omal ak abe, nɨbep Juda bin bɨ mer taun kɨb Adiok abe, Siria Propins abe, Silisia Propins abe mɨdɨl Jisas nop nɨŋ dɨpɨm okok, mɨj ñu kɨl tɨkɨl yokobɨn. \v 24 Ti gɨnɨg: mɨnɨm alap owɨp nɨpɨn, bin bɨ cɨn sɨŋ aul ognap, cɨnop ag nɨŋɨl mer, gos kɨri ke ak nep nɨŋɨl, amɨl mɨnɨm kɨb nɨbep gos par lɨnɨmɨb rek mɨnɨm ognap nɨbep ag ñɨlak. \v 25 Nɨb ak, cɨn bɨ ognap cɨn ke ag lon, bɨ mɨdmagɨl cɨn tep yɨb Pol Banabas bɨ omal kabsek nɨnɨgal. \v 26 Pol Banabas bɨ omal okok ajɨl, bɨ okok cɨrop ñag pak lɨnɨgal, agɨl, gos ar ak rek ma nɨpir. Bɨ Kɨb Jisas Krais mɨnɨm tep ne ak bin bɨ okok kɨrop ag ñɨr, agɨl, gos nokɨm nɨbak nep nɨŋɨl, abramek ag ñɨ tep gɨlɨg gɨ ajölɨgɨpir. \v 27 Judas Sailas bɨ omal ag yoknɨg gebɨn. Kɨri amɨl mɨj ñu kɨl tɨkobɨn aul mɨnɨm ar ak nep nɨbep ag ñɨ tep gɨnɨgair. \v 28 Cɨn mogɨm gɨl, mɨnɨm nɨbak ag amɨl apɨl gon nɨŋlɨg gɨ, Kaun Sɨŋ ne cɨnop gos tep ñek, mɨj ñu kɨl tɨkɨl mɨker ognap nɨbep ma ñɨnɨgabɨn, agɨl, ag lɨpɨn. Yokop mɨnɨm omal nep agnɨgabɨn, agɨl, ag lɨpɨn. \v 29 Bin bɨ ognap tap yokop god esek okok sobok gɨ ñɨnɨg, kɨmɨn kaj tap okok pakenɨmel, nɨbi ma ñɨŋnɨmɨb. Kɨmɨn kaj tap okok lakañ ak ma ñɨŋnɨmɨb. Kɨmɨn kaj tap okok kɨŋam tɨg kɨbor juel kɨmonɨmɨŋ ak, ma ñɨŋnɨmɨb. Bin si bɨ si ma gɨnɨmɨb. Tap agobɨn aul kɨrɨg gɨnɨgabɨm ak, gɨ tep gɨnɨgabɨm. \mi Mɨnɨm bɨr apɨn me ak. Nɨbi mɨd tep gɨnɨmɨb. \m Mɨj ñu kɨl tɨklak ak me ak. \p \v 30 Mɨj nɨbak ñu kɨl tɨkɨl bɨ okok ñel, kɨri Jerusalem kɨrɨg gɨl, taun kɨb Adiok, Siria Propins okok adɨk gɨ amnɨlak. Amjakɨl, bin bɨ Jisas nop nɨŋ dɨlak okok agel, magɨlsek ap mogɨm gelak nɨŋɨl mɨj dolak ak ñɨlak. \v 31 Mɨj ñel, bin bɨ kɨri mɨnɨm nɨbak udɨn lɨ nɨŋel, kɨrop tep yɨb gek, gos sek mɨdɨl cɨbur kɨrop mɨñ mɨñ yɨb gak. \v 32 Judas Sailas bɨ God mɨnɨm agep bɨ omal mɨderek ak me, ñɨn bad alap Adiok kɨn mɨdɨl, Jisas bin bɨ ne okok kɨrop mɨnɨm koŋai nep ag ñɨ tep ger nɨŋlɨg gɨ, kɨri Jisas mɨnɨm tep ne nɨŋ dɨ kɨlɨs gɨl gos sek mɨdelak. \v 33-34 Nɨg gɨl ag ñɨ dai juɨl, amnɨg ger nɨŋlɨg gɨ, bin bɨ Jisas nop nɨŋ dɨlak nɨb okok ap mogɨm gɨl, sobok gɨlɨg gɨ, Bɨ Kɨb kɨrop mal kod mɨd tep gek, kɨri kapkap mɨd tep gir, agɨl, kɨrop mal ag yoklak. \v 35 Pen Pol eip Banabas eip Adiok sɨŋak kɨn mɨdɨl, bɨ nɨb okok nɨb bɨ ognap eip, Bɨ Kɨb mɨnɨm tep ak bin bɨ okok kɨrop ag ñɨlɨg gɨ mɨderek. \s1 Pol Banabas ke ke amnɨrek \p \v 36 Pen mɨd damɨl, Pol ne Banabas nop agak, “Cɨr mal ned tagɨl Bɨ Kɨb mɨnɨm agor amnak karɨp lɨm okok, nɨŋ dɨ kɨlɨs gɨlɨg gɨ nep mɨdebal aka agɨl, am nɨŋɨl owɨr,” agak. \fig caption|alt="Pauljr map2" src="Pauljr2.tip" size="col" ref="15:36" \fig* \v 37 Agek, Banabas agak, “Nɨb ak, Jon Mak nop abe poŋ dɨ dad amnɨr,” agak. \v 38 Agek, Pol agak, “Ñɨ nɨbak ned poŋ dɨ dad amor, wög gɨ sakɨl ma owak; ne Pampilia nep amɨl kɨrɨg amnak. Nɨb ak, mɨñi nop poŋ dɨ ma dad amnɨgabɨr,” agak. \v 39 Pol nɨb agek, kɨri mal ke nep pen pen agɨl, Banabas ne Jon Mak eip ñɨg magöb dɨl, karɨp lɨm ñɨg tɨb kɨs gak airan Saipras amnɨrek. \v 40 Pol ne pen Sailas nop dak. Bin bɨ Jisas nop nɨŋ dɨlak okok, sobok gɨl, Bɨ Kɨb ne Pol Sailas kɨrop mal kod mɨdeŋ, agɨl, bɨ omal ag yoklak. \v 41 Pol ne Siria Propins okok abe, Silisia Propins okok abe gɨ taglɨg gɨ, bin bɨ Jisas nop nɨŋ dɨlak okok kɨrop God Mɨnɨm ognap sek ag ñɨ tep gek, kɨri nɨŋɨl nɨŋ dɨ kɨlɨs gɨ mɨdelak. \c 16 \s1 Pol karɨp lɨm ajolɨgɨp okok kauyaŋ adɨk gɨ amnak \p \v 1 Pol Sailas kɨri mal tag tag lɨl, Debi amɨl, Listra amjakrek. Karɨp lɨm nɨb okok Jisas nop nɨŋ dak bɨ alap mɨdek; yɨb ne ak Timoti. Bɨ nɨbak nonɨm ne ak Juda nɨb bin alap pen Jisas nop nɨŋ dak. Nap ne ak Grik nɨb bɨ alap. \v 2 Listra bin bɨ Jisas nop nɨŋ dɨlak okok abe, Aikoniam bin bɨ Jisas nop nɨŋ dɨlak okok abe, Timoti bɨ tep aglak. \v 3 Pol pen, Timoti yad eip Jisas mɨnɨm ak ag ñɨ ajojɨr, agɨl gos nɨŋak ak pen, Juda bin bɨ okok agnɨgal, “Timoti nap ne ak Grik bɨ alap rek, ñɨ ne wak tɨb gɨ rɨk ma gak rek, mɨnɨm ne ak ma dobɨn,” agnɨgal, ag gos nɨŋɨl, Timoti nop dad amek wak tɨb gɨ rɨk gɨlak. \v 4 Pol Sailas Timoti kɨri taun taun okok gɨ ajlɨg gɨ, bɨ Jisas mɨnɨm dad ameb okok abe, bɨ Jisas bin bɨ ne okok kɨrop kod mɨdelak bɨ okok abe, Jerusalem sɨŋak mogɨm gɨl mɨnɨm tari tari aglak ak, bin bɨ Jisas nop nɨŋ dɨlak okok kɨrop ag ñɨl, nɨb nɨb gɨnɨmɨb, aglak. \v 5 Nɨg gɨl tɨgoŋ tɨgoŋ gɨ taglɨg gɨ, bin bɨ Jisas nop nɨŋ dɨlak okok, kɨrop Jisas mɨnɨm tep ak ag ñɨ tep gel, kɨri mɨnɨm nɨbak nɨŋ dɨl, kɨlɨs gɨl, ne agak rek nep gɨ mɨdelak. Ñɨn nokɨm nokɨm per per bin bɨ ognap sek Jisas mɨnɨm tep ak nɨŋɨl, Jisas nop nɨŋ dɨlak. \s1 Pol nɨgrɨkep nɨŋak \p \v 6 Pol bɨ ne okok eip Esia Propins mɨdebal bin bɨ okok kɨrop Krais mɨnɨm tep ag ñɨn, agɨl, amnɨg gelak ak pen Kaun Sɨŋ ne, ma amnɨmɨb mer, agak. Nɨb ak, karɨp lɨm Prijia nab okok tagɨl, Galesia Propins nab okok taglɨg gelak. \v 7 Kɨri am am, karɨp lɨm Misia maŋ maŋ aplɨg gɨ, Bitinia Propins amnɨn agelak ak pen Jisas Kaun ne kɨrop, ma amnɨmɨb mer, agak. \v 8 Jisas Kaun ne nɨb agek, kɨri Bitinia Propins ma amnɨlak; karɨp lɨm Misia nab sɨŋak amlɨg gɨ taun kɨb Troas amnɨlak. \v 9 Troas amɨl, kɨslɨm nab eyaŋ Pol nɨgrɨkep nɨŋak, bɨ Masedonia Propins nɨb alap warɨk mɨdɨl, nop mɨnɨm neb neb gɨ agɨl agak, “Nak ñɨg juɨl pɨs aul Masedonia apɨl, cɨnop gɨ ñɨnɨmɨn,” agak. \v 10 Pol nɨg gɨ nɨgrɨkep nɨŋek, cɨn agnok, “Ak God nep, Masedonia bin bɨ kɨrop Jisas mɨnɨm tep ak am ag ñɨm, ag ñosɨp,” agɨl, magɨl nɨbak nep Masedonia amnɨg gɨ tap gɨ jɨn gɨnok. \s1 Bin Lidia Jisas nop nɨŋ dak \p \v 11 Amɨl ñɨg magöb dɨl, Troas kɨrɨg gɨl, karɨp lɨm ñɨg tɨb kɨs gak airan Samotres amnɨnok. Mɨnek pen Samotres kɨrɨg gɨl, Niapolis taun amjaknok. \v 12 Ñɨg magöb dɨl, Pilipai, Masedonia Propins nab sɨŋak amjaknok. Rom gapman bin bɨ koŋai nep amɨl, Pilipai mɨdɨl, kod mɨdelɨgɨpal. Nɨb ak, karɨp lɨm nab sɨŋak Pilipai taun kɨb yɨb mɨdek. Cɨn ñɨn bad alap Pilipai okok kɨn mɨdonok. \v 13 Juda God nop sobok gep ñɨn ak, God nop sobok gep kau alap mɨdenɨgab, agɨl, taun kɨjoŋ kɨrɨg gɨl, ñɨg gol ar eim amnɨnok. Amɨl nɨŋnok, bin ognap ap mɨdelak. Nɨb sɨŋak bɨsɨgɨl, kɨrop mɨnɨm ag ñɨnok. \v 14 Bin nɨŋ mɨdelak nɨb okok, bin alap taun kɨb Taiataira nɨb, yɨb ne ak Lidia. Ne walɨj mɨk okok gɨ lek, tauelɨgɨpal. Ne God nop sobok golɨgɨp. Bɨ Kɨb ne bin nɨbak nop gos tep ñek, Pol mɨnɨm tep agak ak, nɨŋɨd ageb, agɨl, nɨŋ dak. \v 15 Pen Lidia abe, bin bɨ karɨp ne eip kɨnlak okok abe, kɨrop ñɨg pak ñon, Lidia agak, “Yad Bɨ Kɨb yɨpɨd gɨl nɨŋ dɨpin, agɨl nɨpɨm ak, nɨbi apɨl karɨp yad kɨn mɨdenɨmɨb,” agak. Cɨnop nɨb agek, mɨnɨm ne dɨl, am karɨp ne ak kɨn mɨdonok. \s1 Pol Sailas kɨrop mal mɨñ lɨlak \p \v 16 Cɨn mɨnek alap God nop sobok gep kau ak amɨl, pai mɨñ wög gep alap nop nabɨŋ paknok. Pai nɨbak nop kɨjeki abaŋ ñagek, tap tari tari kɨsen gɨnɨgab ak, bin bɨ okok kɨrop ag ñek, nop mani ñölɨgɨpal. Ne nɨg gek, bɨ nop tau dapel, mɨñ wög kɨrop golɨgɨp bɨ okok mani kɨb dölɨgɨpal. \v 17 Cɨn amonok nɨŋlɨg gɨ, pai nɨbak cɨnop kɨsen gɨlɨg gɨ agak, “Bɨ sɨŋ aul, God ar i oklaŋ mɨdeb ak nop wög gɨpal. God titi gɨl nɨbep dɨ komɨŋ yoknɨgab, mɨnɨm ar nɨbak nep nɨbep ag ñebal,” agak. \v 18 Pen pai ak mɨnɨm nɨbak rek per per agek agek agek, ñɨn alap Pol nop yɨrɨk yɨb gek, adɨk gɨl kɨjeki pai abaŋ ñagak ak nop agak, “Jisas Krais yɨb ne ak nɨŋɨl, pai nɨbaul nop kɨrɨg gɨl mɨs amnoŋ!” agak. Dai kɨjeki nop abaŋ ñagak ak, söŋ amnak. \p \v 19 Pen pai nɨbak nop mani tauel, kɨrop mɨñ wög golɨgɨp bɨ okok, Pol kɨjeki ag yokak mɨnɨm ak nɨŋɨl, mani kɨb dɨpɨn ak kɨsen ma dɨnɨgabɨn, agɨl, Pol Sailas kɨrop mal dɨ cɨcɨ dɨl, Rom bɨ pobɨŋ mɨdelak okok mɨnɨm kɨb agnɨg, lɨp gɨ dam mɨnɨm agep kau ak amnɨlak. \v 20 Rom bɨ mɨnɨm tɨg bɨlokep bɨ pobɨŋ okok mɨnɨm kɨb agɨl aglak, “Bɨ omal aul bɨ Juda nɨb. Taun kɨb cɨn aul apɨl ger, cɨn bin bɨ karɨp lɨm cɨn nap nɨb aul ger, mɨlɨk kal yowɨp. \v 21 Cɨn Rom bin bɨ mɨnɨm ned nɨb ar ak ke mɨdeb, pen kɨri mɨnɨm kɨsen nɨb mɨnɨm cɨn ma nɨŋep ar ak, nɨŋɨl gɨnɨmɨb, agɨl, ag ajebir,” aglak. \p \v 22 Bin bɨ nɨŋ mɨdelak okok ak rek nep, mɨnɨm ar nɨbak nep agɨl, Pol Sailas kɨrop mal mɨnɨm kɨb agel, bɨ mɨnɨm tɨg bɨlokep bɨ pobɨŋ okok aglak, “Walɨj kɨrop mal okok tɨg juɨl, yɨr dɨ pakɨm,” aglak. \v 23 Agel, yɨr dɨ pak adɨk madɨk gɨl, dam mɨñ lep karɨp ñɨlɨk mɨgan ak yokɨl, bɨ mɨñ lep karɨp kod mɨdek ak nop aglak, “Kɨrop mal nɨŋ tep gɨ mɨdenɨmɨn,” aglak. \v 24 Agel, bɨ mɨñ lep karɨp kod mɨdolɨgɨp ak, kɨrop mal poŋ dɨ dam karɨp ñɨlɨk mɨgan yɨb sɨŋak eyaŋ lɨl, tob kɨd kɨrop mal dɨ mab kɨb mɨgan ak yokel amek, pak rɨbɨk wös gak. \p \v 25 Pen kɨslɨm nab kɨb eyaŋ, Pol Sailas kɨri mal God nop sobok gɨlɨg gɨ, kɨmep ognap ag mɨderek nɨŋlɨg gɨ, bɨ nagɨman ognap kɨri peyɨg nɨŋ mɨdelak. \v 26 Nɨg gerek nɨŋlɨg gɨ, dai monmon kɨb yɨb ak dɨl, mɨñ lep karɨp ak sek tɨg jɨnomno gɨl, kɨjoŋ okok ke yɨkɨl, bɨ nagɨman okok kɨrop sen ñon gɨlak okok magɨlsek wɨsɨbak. \v 27 Nɨg gek, bɨ nagɨman okok kɨrop kod mɨdek bɨ ak warɨkɨl nɨŋak, kɨjoŋ okok magɨlsek yɨkɨl mɨdek. Ne nɨŋɨl, “Bɨ nagɨman okok, kɨjoŋ yɨkek, pɨrɨkɨl am sakpal rek, bɨ kɨb yad ak yɨp ñag pak lɨnɨgab,” agɨl, tu par kɨd ne ke ak tɨg lɨp gɨ dɨl, ne ke pɨŋɨl lɨnɨg gek. \v 28 Pol pen nop sɨk kɨb par agɨl agak, “Tari gɨnɨg nak ke pɨŋɨl lɨnɨg geban? Cɨn ma pɨrɨk gɨ ambɨn. Magɨlsek mɨdobɨn aul,” agak. \p \v 29 Pol nɨb agek, nagɨman kod mɨdek bɨ ak sɨk agɨl agak, “Sɨp kasek dowɨm,” agak. Agek, sɨp dapel, ne dad pɨg gɨ rɨkɨd agɨl karɨp ñɨlɨk mɨgan eyaŋ amɨl, jel gek, gɨl gɨl gɨlɨg gɨ, amɨl Pol Sailas mɨderek wagɨn sɨŋak kogɨm yɨmak. \v 30 Pen nɨg gɨl kogɨm yɨmɨl, warɨkɨl, kɨrop mal poŋ dɨ mɨs eyaŋ amɨl agak, “Bɨ kɨb tep yad omal, yad tari gen, God yɨp dɨ komɨŋ yoknɨmɨŋ?” agak. \p \v 31 Agek, nop agrek, “Bɨ Kɨb Jisas nop nɨŋ denɨgan ak, nak ke abe, bin bɨ nak eip kɨn mɨdeban okok abe, nɨbep dɨ komɨŋ yoknɨgab,” agrek. \v 32 Nɨb agɨl, bɨ nɨbak nop abe, bin bɨ ne eip kɨn mɨdelak okok magɨlsek abe, kɨrop Bɨ Kɨb mɨnɨm tep ak ag ñɨrek. \v 33 Nɨb ag ñer, kɨrop mal kɨslɨm nab kɨb eyaŋ nep damɨl, mɨb goŋ paklak okok ñɨg lɨ yokak. Nɨg gek, magɨl nɨbak nep nop abe, bin bɨ ne okok abe, kɨrop magɨlsek ñɨg pak ñɨrek. \v 34 Kɨrop magɨlsek ñɨg pak ñer, bɨ nagɨman okok kɨrop kod mɨdek bɨ ak, kɨrop mal poŋ dɨ dam karɨp ne damɨl, tap magɨl ñek, ñɨŋerek. Bɨ nɨbak ne ke abe, bin ñɨ pai ne okok abe, mɨñi cɨn God nop nɨŋ dɨpɨn, agɨl, mɨñ mɨñ yɨb gɨlɨg gɨ mɨdelak. \v 35 Mɨnek pen, Rom bɨ kɨb okok polisman okok kɨrop aglak, “Bɨ mɨñ mɨdebir omal kɨrop wɨsɨb yokem amnir,” aglak. \v 36 Agel, bɨ nagɨman okok kɨrop kod mɨdek bɨ nɨbak, mɨnɨm nɨbak dam Pol Sailas mɨderek sɨŋak amɨl agak, “Mɨnɨm tɨg bɨlokep bɨ kɨb okok nɨrep apal, ‘Wɨsɨb yokem amnir,’ apal. Nɨb ak, nɨri mal amnir. Bɨ Kɨb nɨrep kod mɨd tep gek, kapkap mɨd tep gɨ mɨdenɨmɨb!” agak. \p \v 37 Agek, Pol agak, “Cɨr mal ak rek nep bɨ Rom nɨb omal pen mɨnɨm kɨb nɨŋɨl mer, bin bɨ nab sɨŋak cɨrop mal yɨr dɨ pak adɨk madɨk gɨl, dam mɨñ lɨpal ak, tep ma gɨp. Nɨb ak, cɨrop mal kapkap we gɨl ag yokɨn, agɨl, agebal ar? Bɨ kɨb okok kɨri ke mɨñ lep karɨp aul apɨl, cɨrop bɨ omal poŋ dɨ damɨl, kausek söŋ eyaŋ amnɨn,” agak. \p \v 38 Pol nɨb agek, polisman okok mɨnɨm nɨbak nɨŋɨl, adɨk gɨ amɨl mɨnɨm tɨg bɨlokep bɨ kɨb okok kɨrop ag ñel, Pol Sailas kɨri Rom nɨb bɨ omal mɨnɨm ak nɨŋɨl, pɨrɨklak. \v 39 Pɨrɨkɨl, kɨri am Pol Sailas kɨrop bɨ omal poŋ dɨ damɨl, kausek söŋ eyaŋ amɨl, mɨnɨm sain sain agɨl aglak, “Nɨrep mal tep gonɨmɨŋ ak, taun kɨb nɨbaul kɨrɨg gɨl amnɨmir,” aglak. \v 40 Pol Sailas mɨñ lep karɨp ak kɨrɨg gɨl, bin Lidia karɨp ak am mɨdɨl, bin bɨ Jisas nop nɨŋ dɨlak okok eip mogɨm gɨl, Bɨ Kɨb mɨnɨm tep kɨrop ag ñel, kɨri nɨŋɨl, mɨnɨm tep nɨbak dɨl, gos sek mɨdɨl, mɨñ mɨñ gɨlak. \c 17 \s1 Tesalonaika bin bɨ Pol Sailas kɨrop mal ñag pak lɨnɨg gelak \p \v 1 Pen Pol Sailas kɨri mal taun kɨb Pilipai kɨrɨg gɨl, amɨl taun kɨb Ampipolis amjakerek. Ampipolis kɨrɨg gɨl, am taun kɨb Apolonia amjakerek. Pen Apolonia kɨrɨg gɨl, am taun kɨb Tesalonaika amjakɨl nɨŋrek, Juda mogɨm gep karɨp alap mɨdek. \v 2 Nɨŋɨl, Pol per golɨgɨp rek, Juda God nop sobok gep ñɨn omal nokɨm, bin bɨ okok eip Juda mogɨm gep karɨp ñɨlɨk mɨgan ak amɨl, kɨrop eip mɨnɨm ag amɨl apɨl gak. \v 3 God Mɨnɨm wagɨn ak kɨrop ag ñɨ tep gɨl, God mɨnɨm agep bɨ okok bɨrarɨk okok, Mesaia ak yur kɨb dɨl kɨmɨl kauyaŋ warɨknɨgab aglak mɨnɨm nɨbak ag ñɨ tep gɨl, “Mesaia ak Jisas, bɨ nɨbep agebin aul,” agak. \v 4 Pol nɨb agek, bin bɨ ognap nɨŋɨd ageb, agɨl, mɨnɨm agek rek nep nɨŋ dɨl, Pol Sailas pɨs ak amnɨlak. Bin yɨb sek koŋai nep abe, Grik bin bɨ God nop nɨŋ dɨlak koŋai nep abe, Pol agak mɨnɨm nɨbak nɨŋ dɨlak. \p \v 5 Pol Sailas mɨnɨm ager bin bɨ koŋai nep nɨŋ delak ak, Juda bɨ okok ognap nɨŋel, mɨlɨk yapek, bɨ tɨmel yokop taun kanɨb nab sɨŋak mɨdelak okok ognap del, kɨri pen am bin bɨ koŋai nep dap lɨl, mɨnɨm gi gu kɨb yɨb gɨlak. “Cɨn Pol Sailas kɨrop mal pɨyo nɨŋɨl, bin bɨ sɨŋ aul kɨrop ñon, bɨ omal kɨrop ñag pak lɨlaŋ,” agɨl, am Jeson karɨp ak bɨnem kɨs kɨs gɨl pɨyo mer nɨŋlak. \v 6 Pɨyo mer nɨŋɨl, Jeson nop dɨl, bin bɨ Jisas nop nɨŋ dɨlak ognap sek dɨl, dam gapman bɨ kɨb mɨdelak sɨŋak amɨl, mɨnɨm kɨb aglak. Mɨnɨm kɨb agɨl aglak, “Pol Sailas bɨ omal karɨp lɨm ke tɨgoŋ tɨgoŋ magɨlsek gɨ tagɨl ager, bin bɨ okok magɨlsek mɨnɨm pen pen mɨnɨm saköl gɨpal. Pen mɨñi ap mɨdebir karɨp lɨm cɨn aul. \v 7 Kɨri gapman bɨ kɨb cɨn Sisa mɨnɨm ne tɨb juɨl, kiŋ cɨn ke alap mɨdeb, agɨl, bɨ Kiŋ nɨbak Jisas apal. Pen bɨ Jeson aul, bɨ nɨb omal kɨrop dam karɨp ne ak lek kɨn mɨdesir,” aglak. \v 8 Nɨb agelak, bin bɨ koŋai nep ap mɨdelak okok abe, taun gapman bɨ kɨb okok abe nɨŋɨl, mɨnɨm saköl kɨb yɨb aglak. \v 9 Mɨnɨm saköl kɨb yɨb agɨl, Jeson nop mani ognap dɨl, bin bɨ nop eip dolak okok mani ognap dɨl, aglak, “Kɨsen mɨnɨm nɨbak kauyaŋ gɨnɨgabɨm ak, mani nɨbi nɨbaul pɨs nep dɨnɨgabɨn,” aglak. Nɨb agɨl, kɨrop ag söŋ yoklak. \s1 Taun kɨb Beria bin bɨ koŋai nep Jisas mɨnɨm tep ak nɨŋ dɨlak \p \v 10 Kɨslɨm gak magɨl ak nep, bin bɨ Krais nop nɨŋ dɨlak okok Pol Sailas kɨrop mal dam yokel, taun kɨb Beria amnɨrek. Beria amjakɨl, Juda mogɨm gep karɨp ak amnɨrek. \v 11 Amɨl, Jisas mɨnɨm tep ak ag ñerek, Juda bin bɨ Beria mɨdelak okok, bin bɨ Tesalonaika mɨdelak okok rek mer; mɨnɨm kɨrop mal ak nɨŋel, tep gek nɨŋlɨg gɨ, “Pol nɨŋɨd ageb aka?” agɨl, God Mɨnɨm ak ñɨn nokɨm nokɨm per per udɨn lɨ nɨŋ tep gölɨgɨpal. \v 12 Pen Juda mogɨm gep karɨp nɨbak bin bɨ olak okok koŋai nep Jisas nop nɨŋ dɨlak. Grik bin yɨb mɨdek okok ak rek nep, koŋai nep Jisas nop nɨŋ dɨlak. Grik bɨ ak rek nep, koŋai nep Jisas nop nɨŋ dɨlak. \p \v 13 Pen Pol amɨl Beria bin bɨ kɨrop God Mɨnɨm ag ñeb, agel, Juda bin bɨ Tesalonaika mɨdelak okok mɨnɨm nɨbak nɨŋel, mɨlɨk yapek, apɨl, Beria bin bɨ kɨrop mɨnɨm neb neb gel, kal junɨg gelak. \v 14 Nɨg gek nɨŋlɨg gɨ, bin bɨ Jisas nop nɨŋ dɨlak okok, Pol nop dam yokel, ñɨg solwara gol okok amnak. Pen Sailas Timoti bɨ omal Beria sɨŋak mɨderek. \v 15 Pen bɨ ognap Pol nop dam taun kɨb Atens yokɨl, adɨk gɨ amnɨg gelak nɨŋɨl Pol kɨrop agak, “Sailas Timoti kɨrop mal agem, kasek onɨmir,” agak. \s1 Pol taun kɨb Atens mɨdek \p \v 16 Pol ne Sailas Timoti kɨrop mal taun kɨb Atens sɨŋak kod mɨdlɨg gɨ nɨŋak, bin bɨ nɨb okok god tom kɨri sobok gölɨgɨpal tap okok, koŋai yɨb nep mɨdek. Ne nɨŋek, cɨbur nop ak tɨmel yɨb gak. \fig caption|alt="Paul looking at altar" src="cn01996B.tif" size="col" ref="17:16-31" \fig* \v 17 Nɨg gek, Juda mogɨm gep karɨp ak amɨl, Juda bin bɨ okok ognap abe, Grik bin bɨ God nop nɨŋ dɨlak ognap abe, kɨrop eip mɨnɨm ag amɨl apɨl golɨgɨp. Pen ñɨn nokɨm nokɨm per per mɨnɨm agep kau sɨŋak amɨl, bin bɨ ap mɨdelak okok, kɨrop eip ak rek nep mɨnɨm ag amɨl apɨl golɨgɨp. \v 18 Taun kɨb Atens nɨbak, bin bɨ gos ar ke ke nɨŋlak okok, yɨb ke ke agɨl, ognap Epikorian bin bɨ aglak, ognap Stowik bin bɨ aglak. Ñɨn alap, Pol bin bɨ nɨb okok kɨrop Jisas kɨmɨl warɨkak mɨnɨm tep ak agek, Epikorian bɨ gos tep nɨŋeb ognap, Stowik bɨ gos tep nɨŋeb ognap, Pol mɨnɨm agak ak nɨŋɨl, nop eip ag amɨl apɨl gɨl, ognap aglak, “Bɨ mɨnɨm ñɨg ñɨg lɨp mɨnɨm ak tari mɨnɨm agnɨg geb?” aglak. Pen ognap aglak, “Bin bɨ par okok sobok gɨpal god kɨri okok rek nep ageb,” aglak. \v 19-20 Pen Pol nop dam kansol kai mɨdelak sɨŋak amɨl aglak, “Nak mɨnɨm kɨsen ke nɨb bin bɨ okok kɨrop ageban ak, mɨñi cɨnop ak rek nep ag ñɨ tep gek, cɨn abe mɨnɨm wagɨn nɨbak nɨŋ rep gɨn,” aglak. \v 21 Pen bin bɨ Atens nɨb okok abe, bin bɨ ke okok nɨb apɨl Atens kɨn mɨdelak okok abe, mɨnɨm kɨsen nɨb ar ognap nɨŋɨl ag mɨdojɨn, agɨl, gos ak nep nɨŋölɨgɨpal. \p \v 22 Pol pen ne kansol kai mɨdelak nab sɨŋak warɨkɨl agak, “Nɨbi Atens bin bɨ. Yad nɨpin nɨbi kɨlɨs yɨb gɨl, tap ognap sobok gɨn, agɨl, gos ak nɨpɨm. \v 23 Yad sɨŋ aul tagɨl nɨpin, nɨbi kab kaunan ke ke gɨ lɨl, tap ke ke sobok gɨpɨm rek, yɨb ak ar nɨbak ñu kɨl tɨk lɨpɨm. Pen kab bɨd tap sobok gɨ ñeb alap gɨ lɨpɨm ak, yɨb ak ñu kɨl tɨk lɨpɨm, ‘Bɨ sobok gɨpal ma nɨpɨn ak, kab kaunan ne me aul,’ apɨm. Mɨnɨm ma nɨpɨn, agɨl, ñu kɨl tɨk lɨpɨm nɨbak, mɨñi nɨbep mɨnɨm wagɨn ak agnɨg gebin. \p \v 24 “God lɨm dai wagɨn aul gɨ lɨl, tap lɨm dai ar wagɨn aul mɨdeb okok magɨlsek gɨ lɨl gak Bɨ nɨbak ne Bɨ Kɨb yɨb. Seb kab ar alaŋ abe, lɨm dai wagɨn aul abe, Bɨ Kɨb mɨdɨl kod mɨdeb. Bin bɨ okok God sobok gep karɨp ñɨnmagɨl kɨri gɨ lel, ne ap karɨp nab nɨb okok ma mɨdenɨgab, mer. \v 25 God ne cɨnop gɨ lɨl, ake bad ak ñek, ake lɨlɨg gɨ mɨdobɨn. Tap cɨn okok magɨlsek ne nep ñɨb. Ne Bɨ kɨlɨs tɨmel ke yɨb nɨŋɨl cɨn ñɨnmagɨl cɨn tap tep alap gɨl nop ñɨjɨn rek ma lɨp. \v 26 Ne bɨ nokɨm alap nep, Adam nop gɨ lek, Adam ne pen tɨk damɨl, tɨk dam dapɨl gel, mɨñi bin bɨ ke ke okok lɨm dai ar wagɨn aul tɨgoŋ tɨgoŋ magɨlsek okok mɨdobɨn. Pen God ne nep ned gos nɨŋɨl gek me, bin bɨ ognap karɨp lɨm apɨl apɨl mɨdɨl, mɨd damɨl, kɨsen ne ke agak ñɨn ak, bin bɨ okok nɨb ognap apɨl kau kɨri nɨbak dɨpal. \v 27 God ne ke gos nɨŋɨl geb ak, ñɨn ognap koslam mɨdɨl, yɨp pɨyo nɨŋɨl, dɨ rɨrɨkol gɨlɨg gɨ, yɨp pɨyo nɨŋ dɨnɨmel, agɨl, geb. Pen nop nɨŋ dɨnɨg gonɨgabɨn ak, ne cɨnop magɨlsek par okok ma mɨdeb. Cɨn eip mɨdeb aul. \v 28 Ñɨnmagɨl ar ne ak me, cɨn mɨdobɨn. Pen bɨ mɨnɨm ñu kɨl tɨkep nɨbi ke ognap, ‘Cɨn abe ñɨ pai ne mɨdobɨn,’ apal ak, nɨŋɨd apal. \p \v 29 “Pen cɨn God ñɨ pai ne mɨdobɨn rek, gol, silpa, kab okok dɨl, gos cɨn ke nɨŋɨl, ñɨnmagɨl cɨn ke tap ognap kaunan gɨ lɨl, ma sobok gɨjɨn. \v 30 Ned God mɨnɨm tep ne ma nɨŋelɨgɨpal rek, kɨrop mɨnɨm kɨb ma agak. Pen mɨñi bin bɨ karɨp lɨm ke tɨgoŋ tɨgoŋ magɨlsek kɨrop ageb, ‘Tap si tap tɨmel gɨpɨm ak, tari gɨnɨg nɨg gɨpɨn, agɨl, kɨrɨg gɨm,’ ageb. \v 31 Kɨsen ne ke nep nɨŋɨp ñɨn ak, Bɨ ne ag lak ak nop ag yokek apɨl, bin bɨ lɨm dai ar wagɨn aul mɨdebal magɨlsek mɨnɨm kɨb agɨl, nonɨm lɨnɨgab. Cɨn nɨpɨn, Bɨ mɨnɨm kɨb agnɨgab nɨbak, nop ñag pak lel kɨmek, God gek kauyaŋ warɨkak. Nɨg gak ak, bin bɨ okok magɨlsek nɨŋɨl, mɨnɨm kɨb agnɨgab agak ak, mɨseŋ nep agak ak nɨŋlaŋ, agɨl, gak,” agak. \p \v 32 Pol, bɨ alap kɨmɨl warɨkɨp mɨnɨm agosɨp ak nɨŋɨl, bin bɨ nɨŋ mɨdelak okok ognap ag sɨk aglak; pen ognap aglak, “Ñɨn ognap sek mɨnɨm nɨbak kauyaŋ agek nɨŋɨn,” aglak. \v 33 Nɨb agel nɨŋlɨg gɨ, Pol kansol kai mɨdelak okok kɨrop kɨrɨg amnak. \v 34 Pen taun kɨb Atens nɨbak, bin bɨ ognap Pol mɨnɨm nop ak dɨl, Jisas nop nɨŋ dɨlak. Bin bɨ nɨb okok me, bɨ alap yɨb ne ak Dionisias. Ne bɨ kɨb kansol kɨb kɨri karɨp lɨm nɨbak nɨb bɨ alap. Bin alap yɨb ne ak Damaris. Pen bin bɨ ognap sek abe Jisas nop nɨŋ dɨlak. \c 18 \s1 Pol am taun kɨb Korid okok mɨdek \p \v 1 Pol taun kɨb Atens kɨrɨg gɨl, taun kɨb Korid okok amnak. \v 2 Pol Korid amɨl nɨŋak, bɨ Juda ber mal mɨderek. Nɨgmɨl yɨb ak Akwila; nop karɨp lɨm Podas tɨk dapel, kɨb gɨl ne ju dam karɨp lɨm Itali, taun kɨb Rom ulep sɨŋak, mɨdolɨgɨp. Pen kɨsen gapman bɨ kɨb Klodias, Juda bin bɨ ognap Rom ma mɨdenɨmel, agek, Akwila eip bin ne Prisila eip, Itali kɨrɨg gɨl, am Korid sɨŋak mɨderek. Pen Pol, ber mal kɨrop am nɨŋnɨg gɨl, karɨp kɨrop amnak. \v 3 Bɨ ber nɨbak, kɨri sel karɨp gölɨgɨpir. Pen Pol ak rek nep wög nɨbak rek golɨgɨp ak me, amɨl kɨrop eip kɨn mɨdɨl, sel okok gölɨgɨpal. \v 4 Pol ne pen, Juda bin bɨ okok abe, Grik bin bɨ okok abe, kɨri magɨlsek Jisas mɨnɨm tep ak nɨŋ dɨlaŋ, agɨl, Juda God nop sobok gep ñɨn ak, ne per per Juda mogɨm gep karɨp ak amɨl, kɨlɨs gɨl kɨrop eip mɨnɨm ag amɨl apɨl golɨgɨp. \p \v 5 Pen kɨsen Sailas eip Timoti eip Masedonia Propins kɨrɨg gɨl, Pol Korid mɨdek sɨŋak aper, Pol ne per per Jisas mɨnɨm tep ak ag ñɨ damɨl damɨl, Juda bin bɨ okok kɨrop mɨnɨm ag ñɨl, Mesaia per kod mɨdolɨgɨpɨn ak me Jisas nep, agolɨgɨp. \v 6 Pol nɨb agek, Juda bin bɨ okok mɨnɨm ne ak ma nɨŋɨl, nop ag juɨl, mɨnɨm tɨmel agel nɨŋlɨg gɨ, Pol ne, Jisas mɨnɨm tep ak tari gɨnɨg kɨrɨg gɨpal, agɨl, walɨj ne ak pɨpal paklɨg gɨ agak, “Yad nɨbep Jisas mɨnɨm tep ak ag ñen ma nɨpɨm rek, God nɨbep dɨ komɨŋ ma yoknɨgab ak, tap nɨbi ke. Mɨñi nɨbep Juda bin bɨ kɨrɨg gɨl, Juda bin bɨ mer okok kɨrop am ag ñɨnɨgain,” agak. \p \v 7 Pol nɨb agɨl, kɨrop kɨrɨg gɨl, bɨ Juda mer alap karɨp ak amnak. Bɨ nɨbak yɨb ne Titias Jastas. Ne God nop sobok golɨgɨp. Karɨp ne ak Juda mogɨm gep karɨp gol ulep sɨŋak. \v 8 Pen Krispas, bɨ Juda mogɨm gep karɨp kod mɨdolɨgɨp bɨ ak, bin bɨ ne eip kɨn mɨdelak okok eip Jisas nop nɨŋ dɨlak. Taun kɨb Korid okok, bin bɨ ognap koŋai nep, Pol Jisas mɨnɨm tep agak ak nɨŋɨl, nɨŋɨd ageb, agɨl, mɨnɨm nɨbak nɨŋ dɨl, ñɨg paklak. \p \v 9 Ñɨn alap kɨslɨm eyaŋ Pol nɨgrɨkep nɨŋak, Bɨ Kɨb nop agak, “Nak ma pɨrɨknɨmɨn. Nak gos sek mɨdɨl, kɨlɨs gɨl, mɨnɨm tep yad ak bin bɨ okok kɨrop abramek ag ñek amnaŋ. \v 10 Yad nep eip mɨdebin. Taun kɨb aul bin bɨ yad koŋai yɨb nep mɨdebal; bin bɨ ognap nep gɨ tɨmel gɨnɨmel rek ma lɨp,” agak. \v 11 Bɨ Kɨb nɨb agek, Pol Korid nep kɨn mɨdɨl, mɨ nokɨm alap takɨn aknɨb kagol oŋɨd ak, bin bɨ okok kɨrop God Mɨnɨm ak ag ñɨ mɨdolɨgɨp. \p \v 12 Pen Rom bɨ kɨb okok Galio nop ag lel, ne amɨl Akaia Propins kod mɨdek ñɨn ak, Juda bin bɨ okok, Pol nop nɨŋel mɨlɨk yapek, mɨnɨm ag ar nokɨm lɨl, nop dɨ cɨcɨ lɨ dam mɨnɨm kɨb agnɨg dad amnɨlak. \v 13 Pol nop mɨnɨm kɨb agɨl aglak, “Bɨ aul bin bɨ sɨŋ aul kɨrop agɨl, ‘Nɨbi God nop sobok gɨnɨg gɨl, nɨb nɨb gɨm,’ ageb. Pen mɨnɨm ageb ak dɨl genɨgal ak, kɨri lo cɨn tɨb junɨgal,” aglak. \p \v 14 Nɨb agelak, Pol pen agnɨg gebin ag nɨŋak ak pen, Galio pen warɨkɨl, Juda bin bɨ okok kɨrop agak, “Nɨbi Juda bin bɨ. Bɨ aul tap tɨmel alap gobkop, mɨnɨm kɨb agnɨg gebɨm ak nɨpnep. \v 15 Pen nɨbi yokop mɨnɨm magɨl okok nɨb okok nɨb dɨl, pen pen agɨl, bɨ yɨb kɨri ñɨlak okok ak rek nep dɨl, mɨnɨm pen pen agebɨm, ak mɨnɨm kɨb mer; mɨnɨm yokop nɨbak yad ma nɨŋnɨgain. Ak mɨnɨm yad mer. Mɨnɨm nɨbak nɨbi ke agnɨmɨb!” agak. \v 16 Nɨb agɨl, bɨ polisman ne okok agek, mɨnɨm kɨb agep mɨgan ak kɨrop yɨk gɨ dam mɨs eyaŋ yoklak. \v 17 Kɨri mɨs amlɨg gɨ, bɨ Juda mogɨm gep karɨp kod mɨdolɨgɨp ak, Sostenes, polisman okok nop yɨr dɨl pak gɨs gɨ paklak. Gapman bɨ kɨb Galio nɨŋɨl, mɨnɨm alap ma agak. \s1 Pol kauyaŋ taun kɨb Adiok, Siria Propins sɨŋak amnak \p \v 18 Pen Pol Korid tapɨn kɨn mɨdɨl, bin bɨ Jisas mɨnɨm nɨŋ dɨlak okok kɨrop, “Nɨberɨk sɨŋaul mɨdem,” agɨl, Akwila Prisila ber mal eip karɨp lɨm Siria amnɨn, agɨl, Senkria taun, ñɨg solwara gol sɨŋak amnɨlak. Senkria okok am mɨdɨl, Pol mɨnɨm kɨlɨs nɨŋɨd nɨŋɨd nep God nop agebin agɨl, kɨmkas ne tɨkak. \v 19-21 Ñɨg magöb dɨl, Senkria kɨrɨg gɨl, amɨl amɨl taun kɨb Epesas amjaklak. Pol ne Juda mogɨm gep karɨp ñɨlɨk mɨgan ak amɨl, Juda bin bɨ okok eip mɨnɨm ag amɨl apɨl gek. Nɨg gek, bin bɨ okok nop aglak, “Ñɨn ognap sek cɨnop eip sɨŋaul mɨdenɨmɨn,” aglak. Pen mɨnɨm kɨrop ak ma dɨl agak, “Nɨbi sɨŋaul mɨdem. God yɨp, yau, agenɨgab ak, kɨsen adɨk gɨ nɨbep ker onɨgain,” agak. Nɨb agɨl, Akwila Prisila ber mal kɨrop bin bɨ nɨb okok eip Epesas sɨŋak ag lɨl, ne ñɨg magöb dɨl paŋdak. \v 22 Ñɨg magöb nɨbak amɨl amɨl Sisaria amjakek, Pol ñɨg magöb nɨbak kɨrɨg gɨl, wagɨn ar amɨl Jerusalem amnak. Jerusalem amjakɨl, bin bɨ Jisas nop nɨŋ dɨlak okok, “Nɨbi mɨdebɨm?” agɨl, kɨrop eip mɨnɨm ognap agak. Pol nɨg gɨl, Jerusalem kɨrɨg gɨl, ñɨg magöb kauyaŋ dɨl, taun kɨb Adiok, Siria Propins sɨŋak amnak. \p \v 23 Pol Adiok amɨl, yokop tapɨn ñɨn bad alap kɨn mɨd kɨrɨg gɨl, amɨl Galesia Propins okok abe, karɨp lɨm Prijia okok abe gɨ taglɨg gɨ, bin bɨ Jisas nop ned nɨŋ dɨlak okok, kɨri Jisas mɨnɨm tep ak nɨŋ dɨ kɨlɨs gɨnɨmel, agɨl, kɨrop magɨlsek ag ñɨ tep gak. \fig caption|alt="Pauljr map3" src="Pauljr3.cdr" size="col" ref="18:23—21" \fig* \s1 Bɨ nak Apolos mɨnɨm ak \p \v 24 Pen bɨ Juda taun kɨb Aleksadria nɨb alap apɨl Epesas sɨŋak mɨdek. Yɨb ne ak Apolos. Ne bɨ gos tep nɨŋɨl mɨnɨm ag tep gep bɨ alap. Ne God Mɨnɨm dai ned ñu kɨl tɨklak ak nɨŋ tep golɨgɨp. \v 25 Bɨ ognap nop Bɨ Kɨb Kanɨb Ameb mɨnɨm ak ag ñɨlak. Nɨb ak me, ne kɨlɨs yɨb gɨl, Jisas ne akal nɨb apɨl bɨ tigep bɨ rek mɨdek ak, bin bɨ okok kɨrop yɨpɨd gɨl nep ag ñolɨgɨp. Pen mɨnɨm ag ñolɨgɨp nɨbak, Jon bɨ ñɨg pak ñeb ag ñolɨgɨp rek nep nɨŋɨl ag ñolɨgɨp. Mɨnɨm ognap sek ma nɨŋak. \v 26 Pen Apolos ma pɨrɨkɨl, Juda mogɨm gep karɨp ak amɨl, mɨnɨm nɨbak abramek yɨb ag ñolɨgɨp. Pen ñɨn alap mɨnɨm ag ñɨ mɨdek nɨŋɨl Prisila Akwila ber mal nɨŋɨl, nop poŋ dɨ dam karɨp kɨri ak amɨl, God Kanɨb Ameb mɨnɨm ma nɨŋak magɨl ognap nop ag ñɨ tep yɨb gɨrek. \p \v 27-28 Kɨsen Apolos ne Akaia Propins amnɨg gek, Epesas bin bɨ Jisas nop nɨŋ dɨlak okok, Apolos ne amɨl kɨrop mɨnɨm tep ak ag ñɨnɨgab ak tep, agɨl, Akaia bin bɨ Jisas nop nɨŋ dɨlak okok kɨrop mɨj alap ñu kɨl tɨkɨl aglak, “Bɨ God wög gep Apolos amjakek, nop dɨnɨmɨb,” aglak. Nɨg gel me, Apolos Akaia Propins amjakɨl, mɨj nɨbak yomek, Akaia bin bɨ God kɨrop yɨmɨg nɨŋɨl gos tep ñek, Jisas nop nɨŋ dɨlak bin bɨ okok, Apolos nop dɨlak. Nop del, ne pen kau kɨrop dɨl, mɨnɨm agep kau sɨŋak Juda bin bɨ okok eip mɨnɨm ag amɨl apɨl gɨl, God Mɨnɨm ar ak ag ñɨ tep gɨlɨg gɨ, “Mesaia, agɨl, kod mɨdebɨm ak Jisas nep,” agak. Nɨg gɨl, ag ñɨ tep gek, nop mɨnɨm alap pen agnɨmel rek ma lak. Nɨg gek, bin bɨ Jisas nop nɨŋ dɨlak okok kɨrop gɨ ñɨ tep gek, mɨd tep gɨlak. \c 19 \s1 Pol Epesas am mɨdɨl Krais mɨnɨm tep ak ag ñak \p \v 1 Apolos Korid kɨn mɨdek ñɨn nab nɨb sɨŋak, Pol ne amɨl Galesia Propins sɨŋak abe, karɨp lɨm Prijia sɨŋak abe, nab sɨŋak gɨ taglɨg gɨ, taun kɨb Epesas amjakak. Amjakɨl nɨŋak, bin bɨ Jisas nop nɨŋ dɨlak ognap mɨdelak. \v 2 Pol kɨrop ag nɨŋak, “Nɨbi Jisas nop nɨŋ dɨpek ñɨn ak, Kaun Sɨŋ sek dɨpek aka mer?” agak. \p Agek, aglak, “Mer. Kaun Sɨŋ alap mɨdeb, agɨl, cɨn ma nɨpɨn,” aglak. \p \v 3 Nɨb agelak, Pol kɨrop agak, “Pen nɨbi ñɨg pakpek ak, wagɨn ak tari, ag gos nɨpɨm?” agak. \p Agek, aglak, “Cɨn Jon agolɨgɨp mɨnɨm ak dɨl me, ñɨg paknok,” aglak. \p \v 4 Nɨb agelak, Pol agak, “Jon Isrel bin bɨ okok agek, ñɨg pakelɨgɨpal ak, tap si tap tɨmel gɨpɨn ak, tari gɨnɨg nɨg gɨpɨn, agɨl, nɨŋel me, kɨrop ñɨg pak ñolɨgɨp. Pen Jon kɨrop agolɨgɨp, ‘Bɨ Kɨb kɨsen onɨgab ak apek, nop nɨŋ dɨnɨmɨb,’ agolɨgɨp. Bɨ kɨsen onɨgab agak nɨbak, Jisas nep,” agak. \v 5 Pol nɨb agek, cɨn Bɨ Kɨb Jisas nop nɨŋ dɨl bin bɨ ne ke yɨb mɨdojɨn, agɨl, ñɨg paklak. \v 6 Kɨri ñɨg pakel nɨŋlɨg gɨ, Pol ñɨnmagɨl ne kɨrop ar sɨŋak lek, Kaun Sɨŋ kɨrop apek, kɨri mɨnɨm ar ke ke aglɨg gɨ, God mɨnɨm tep ak ag ñɨlak. \v 7 Bɨ aknɨb umɨgan alaŋ rek nɨg gɨlak. \p \v 8 Pol takɨn omal nokɨm, Juda bin bɨ mogɨm gep karɨp olak okok eip, God bin bɨ dɨl kod mɨdenɨgab mɨnɨm ak nɨŋ dɨnɨmel, agɨl, kɨlɨs gɨl, mɨseŋ nep mɨnɨm ag amɨl apɨl gɨ mɨdolɨgɨp. \v 9 Pen bin bɨ ognap gos mɨdmagɨl kɨri ak, gos mɨdmagɨl kɨri nab okok nep mɨdek nɨŋɨl, Pol mɨnɨm agak ak ma dɨnɨgabɨn, agɨl, bin bɨ magɨlsek mɨdelak nab sɨŋak amɨl, Bɨ Kɨb Kanɨb Ameb ak mɨnɨm tɨmel aglak. Nɨb agel, Pol bin bɨ Jisas nop nɨŋ dɨlak okok kɨrop nep poŋ dɨ dam, Tiranas skul karɨp kɨb ak amɨl, kɨrop mɨnɨm ag ñɨ mɨdolɨgɨp. \v 10 Pol nɨg gɨl ag ñɨ mɨdek, mɨ omal yɨnek me, Juda bin bɨ okok lɨl, Grik bin bɨ okok lɨl, Esia Propins mɨdelak okok magɨlsek Jisas mɨnɨm tep ak nɨŋlak. \s1 Sipa ñɨ ne okok \p \v 11 God ne Pol eip mɨdek nɨŋɨl ne tap ma gep rek ke yɨb ognap golɨgɨp. \v 12 Bin bɨ ognap kɨri Pol agsip walɨj bad ne okok dam, bin bɨ mɨñak gak okok mɨb goŋ kɨrop lel, warɨk amelɨgɨpal; kɨjeki kɨyob ñɨlɨk bin bɨ abaŋ ñagolɨgɨp okok kɨri ak rek nep söŋ amelɨgɨpal. \p \v 13 Juda bin bɨ ognap kɨj tap okok gɨl, kɨjeki kɨyob ñɨlɨk tap okok ag söŋ yok ajölɨgɨpal. Pen kɨsen, Pol gek rek nɨŋɨl, cɨn ak rek nep Bɨ Kɨb Jisas yɨb agon, kɨjeki kɨyob ñɨlɨk söŋ amnɨlaŋ, agɨl, kɨjeki kɨyob ñɨlɨk bin bɨ abaŋ ñagak okok kɨrop aglak, “Jisas, Pol mɨnɨm ne ageb bɨ ak, yɨb ne agobɨn ak nɨŋɨl, mɨs amnoŋ!” aglak. \v 14 Pen bɨ God nop tap sobok gep bɨ kɨb yɨb alap Sipa, ñɨ ne aknɨb ar oŋɨd nɨg gɨ mɨdelak. \v 15 Pen mɨnek alap kɨri, kɨjeki kɨyob ñɨlɨk ag yokɨn, agɨl, nɨb agel nɨŋlɨg gɨ, kɨjeki bɨ abaŋ ñagak ak mɨnɨm kɨrop ak nɨŋɨl kɨrop pen agak, “Yad Jisas nɨpin, Pol nop nɨpin ak pen nɨbi bɨ an?” agak. \v 16 Nɨb agɨl, bɨ kɨjeki abaŋ ñagak ak kɨlɨs ke yɨb kɨrop talak gɨl, tapɨn magɨl pak adɨk madɨk gɨl, walɨj kɨrop okok tɨg bɨl bɨl gɨ yokek, kɨri magɨl nep me karɨp nɨbak kɨrɨg gɨl, sapai sek pɨrɨk gɨ amnɨlak. \p \v 17 Pen mɨnɨm nɨbak, Juda bin bɨ abe, Grik bin bɨ abe, Epesas mɨdelak okok magɨlsek nɨŋɨl, jel gek pɨrɨkɨl, Bɨ Kɨb Jisas yɨb ne ak nep agel ar amnak. \v 18 Nɨg gek, bin bɨ Jisas nop nɨŋ dɨlak okok koŋai nep ap mogɨm gɨl, tap tari tari gɨ tɨmel gɨlak okok ag mɨseŋ lɨlak. \v 19 Kɨj tap okok gɨl, buk ñu kɨl tɨkɨl lölɨgɨpal okok, bin bɨ ognap dapel, bin bɨ ognap okok nɨŋ mɨdel nɨŋlɨg gɨ, kɨri mab pak dagɨlel yɨnak. Buk tap nɨb okok, mani kab magɨl silpa tauep wök pagel, pipti tausan (50,000) rek amnak. \fig captions|alt="Paul watching Ephesians burning books" src="cn02002B.tif" size="col" ref="19:19" \fig* \v 20 Pen taun kɨb Epesas nɨbak nɨg gelak me, Bɨ Kɨb mɨnɨm tep ak tɨgoŋ tɨgoŋ amɨl kɨlɨs yɨb gak. \s1 Epesas bin bɨ mɨnɨm saköl aglak \p \v 21 Pen kɨsen, God Kaun ne Pol nop gos ñek, Pol agak, “Yad Masedonia amɨl, Akaia amɨl, Jerusalem amnɨgain. Pen kɨsen Rom ak rek nep amnɨgain,” agak. \v 22 Nɨb agɨl, bɨ omal ne eip wög gölɨgɨpir, Timoti eip Erastas eip kɨrop ag yokek, Masedonia Propins amnɨrek. Ne pen Esia Propins tapɨn ñɨn bad alap kɨn mɨdek. \p \v 23 Pol Epesas mɨdek ñɨn nab nɨb sɨŋak, Epesas bin bɨ ognap warɨkɨl, Bɨ Kɨb Kanɨb Ameb mɨnɨm tep nɨbak nɨŋ dɨlak bin bɨ okok kɨrop nɨŋel, mɨlɨk yapek, pen pen gɨnɨg rek gelak. \v 24 Pen bɨ alap, yɨb ne Demitrias ak, bɨ ne ognap eip kab silpa dɨl, god esek sobok gölɨgɨpal, yɨb Atemis, agölɨgɨpal ak, karɨp sɨkol kɨl tep ognap gɨ lel, bin bɨ ognap apɨl, tau dam lɨl, bin kɨb cɨn Atemis nop sobok gep karɨp ak, agɨl, sobok gölɨgɨpal. Bɨ nɨb okok wög nɨbak gɨl, mani kɨb yɨb dölɨgɨpal. \v 25 Demitrias ne, bɨ nop wög gölɨgɨpal okok abe, bɨ wög kɨri gölɨgɨpal nɨbak rek gölɨgɨpal bɨ okok abe agek, ap mogɨm gelak, agak, “Nɨbi nɨpɨm, cɨn wög nokɨm nɨbak gɨl me, mani kɨb yɨb dɨpɨn. \v 26 Pen mɨñi bɨ narɨk Pol apɨl, bin bɨ okok kɨrop mɨnɨm esek agɨl agɨp, ‘Ñɨnmagɨl dɨl tap gɨpal okok tap sobok gep mer,’ agɨp. Nɨb agosɨp, Epesas sɨŋaul abe, Esia Propins okok abe, bin bɨ koŋai yɨb nep mɨnɨm ne nɨŋ dɨpal. \v 27 Pol mɨnɨm esek ak agek, nɨŋ dɨl, tap gɨ lon tauelɨgɨpal ak, kɨsen ma taunɨgal. Pen ar nɨbak nep ma agebin. Cɨn ke abe, bin bɨ Esia Propins okok magɨlsek abe, bin bɨ karɨp lɨm ke tɨgoŋ tɨgoŋ magɨlsek abe, god kɨb Atemis ak nop sobok gɨpɨn. Pen nop kɨrɨg gɨl, karɨp kɨb nop sobok gɨpal ak, ak rek nep kɨrɨg gɨnɨmel rek lɨp, agɨl, agebin,” agak. \p \v 28 Demitrias nɨb agek, bɨ nɨb okok nɨŋel, mɨlɨk kal yɨb yapek, meg mɨgan dap ranɨl aglak, “Atemis Epesas nɨb ne kɨb yɨb! Atemis Epesas nɨb ne kɨb yɨb!” aglak. \v 29 Nɨg gɨl mɨnɨm kɨb agel amek nɨŋlɨg gɨ, bin bɨ taun kɨb nɨbak magɨlsek apɨl, Pol bɨ ne omal dɨ cɨcɨ lɨl lɨp gɨ dam mɨnɨm agep kau sɨŋak dad amnɨlak. Pol bɨ ne nɨb omal ne eip Masedonia Propins nɨb ap mɨderek. Yɨb kɨri mal ak, Gaias eip Aristakas eip. \v 30 Pol pen, bin bɨ ap mogɨm gɨl, mɨnɨm agelak nab sɨŋak amnin, agak ak pen bin bɨ Jisas nop nɨŋ dɨlak okok nop mer aglak. \v 31 Pen Esia Propins gapman bɨ kɨb ognap, Pol nop bɨ nɨŋeb ne okok me, nop mɨnɨm yokɨl aglak, “Bin bɨ mɨnɨm agep kau sɨŋak ap mogɨm gɨl mɨnɨm agebal sɨŋak ma amnɨmɨn mer,” aglak. \p \v 32 Pen bin bɨ koŋai nep ap mogɨm gɨl, mɨnɨm kɨb agɨl, mɨnɨm ke ke yɨb nep aglak. Bin bɨ koŋai nep kɨri mɨnɨm wagɨn mɨdeb nɨŋɨl agobɨn ak, agɨl, ma nɨŋlak; abramek nep aglak. \v 33 Pen bɨ Juda ognap, bɨ cɨn Aleksada kɨrop ag ñɨ tep gɨnɨgab, agɨl, nop bin bɨ udɨn yɨrɨk sɨŋak yokɨl, bin bɨ ognap mɨnɨm ar ognap nɨg nɨg gɨ agnɨmɨŋ, agɨl, sɨk par agelak pen ne mɨnɨm agnɨg gɨ, nɨbi mɨnɨm ma agɨm, agɨl, ñɨnmagɨl tɨg mɨlɨc gɨ ñak. \v 34 Aleksada ñɨnmagɨl tɨg mɨlɨc gɨ ñek nɨŋlɨg gɨ, bin bɨ okok nɨŋlak, ne Juda nɨb bɨ alap, nɨŋɨl meg mɨgan dap ranɨl, mɨnɨm ar nokɨm nep sɨk kɨb par agɨl aglak, “Atemis Epesas nɨb ne kɨb yɨb! Atemis Epesas nɨb ne kɨb yɨb!” agɨl, mɨnɨm ar nokɨm nɨbak nep ñon sek sɨk par aul yɨb par ag mɨdelak. \p \v 35 Kɨri tu aua nep nɨg sɨk par ag mɨdel mɨdel, kɨsen bɨ taun gapman wög gɨl, ñu kɨl tɨkep bɨ kɨb kɨri ak warɨkɨl, kɨrop agak, “Kapkap mɨdem!” agak. Nɨb agek agek, kapkap mɨdel nɨŋlɨg gɨ, ne agak, “Epesas bin bɨ. Karɨp lɨm cɨn aul, god kɨb Atemis kab kaunan ne seb kab alaŋ nɨb ju owak ak dɨl, karɨp gɨ lɨ tep gɨl, sobok gɨpɨn ak, bɨ an ma nɨŋɨp, agɨl, mɨnɨm saköl agebɨm? \v 36 Mɨnɨm nɨbak, bin bɨ okok magɨlsek bɨr nɨpal. Nɨb ak, nɨbi kapkap mɨdɨl sɨdol ma gɨnɨmɨb. \v 37 Pen bɨ dopɨm omal aul, god cɨn Atemis nop ag juɨl, karɨp sobok gɨpɨn sɨŋak tap ognap si ma dɨpir ak, pen kɨrop sɨŋaul dopɨm. \v 38 Nɨb ak, Demitrias aka bɨ ne ognap, bɨ alap nop mɨnɨm kɨb agnɨg gɨnɨgal ak, bɨ kɨb mɨnɨm tɨg bɨlokep bɨ okok mɨdebal sɨŋak amɨl mɨnɨm agel, kɨri mɨnɨm kɨb nɨbak nɨŋnɨgal. \v 39 Pen mɨnɨm mɨker ognap mɨdonɨmɨŋ ak, gapman bɨ mɨnɨm tɨg bɨlokep nɨŋ mɨdenɨgal udɨn yɨrɨk kɨri sɨŋak agem nɨŋlaŋ. \v 40 Cɨn mɨñi sɨŋaul ap mogɨm gɨl, mɨnɨm pɨg agobɨn ak, mɨnɨm wagɨn alap mɨdek ma agobɨn. Gapman bɨ kɨb yɨb alap, ‘Tari gɨnɨg ap mogɨm gɨl nɨg gebɨm,’ agek, pen mɨnɨm alap agjɨn rek ma lɨp,” agak. \v 41 Ne nɨb agɨl, bin bɨ okok kɨrop ag yokek, ke ke amnɨlak. \c 20 \s1 Pol Masedonia Propins amɨl, Akaia Propins amnak \p \v 1 Pen bin bɨ okok mɨnɨm pɨg kɨlopɨl ag mɨd kɨrɨg gɨl, am karɨp kɨri ke ke okok amnɨlak. Pol bin bɨ Jisas nop nɨŋ dɨlak okok kɨrop sɨk agek, apelak, kɨri gos sek mɨdɨl Jisas nop nɨŋ dɨ kɨlɨs gɨlɨg gɨ mɨdenɨmel, agɨl, ne mɨnɨm ognap ag ñɨ tep gɨl, “Nɨbi sɨŋaul mɨdem,” agɨl, kɨrop kɨrɨg gɨl Masedonia Propins amnak. \v 2 Amɨl, nɨb okok gɨ taglɨg gɨ, bin bɨ Jisas nop nɨŋ dɨlak nɨb okok, kɨri gos sek mɨdɨl Jisas nop nɨŋ dɨ kɨlɨs gɨlɨg gɨ mɨdenɨmel, agɨl, ne mɨnɨm ognap ag ñɨ tep gɨ damɨl, Akaia Propins amjakak. \v 3 Akaia amjakɨl, takɨn omal nokɨm nɨb okok kɨn mɨdɨl, ñɨg magöb dɨl Siria Propins amnɨm, agak ak pen ne mɨnɨm alap nɨŋak, Juda kai nop ñag pak lɨnɨg gelak. Mɨnɨm nɨbak nɨŋɨl me agak, “Wagɨn ar nep adɨk gɨ Masedonia amnin,” agak. \v 4 Pen Pol ne eip ajelak bɨ okok me: Piras ñɨ ne Sopata taun kɨb Beria nɨb ak; Aristakas eip Sekadas eip taun kɨb Tesalonaika nɨb omal ak; Gaias taun kɨb Debi nɨb ak; Ticikas eip Tropimas eip Esia Propins nɨb omal ak; Timoti ak. \v 5 Bɨ nɨb okok kɨri ned amɨl, taun kɨb Troas amɨl, cɨnop kod mɨdelak. \v 6 Pen ñɨn kɨb Bred Yɨs Sek Ma Ñɨŋeb ñɨn ak mɨdon, ap amek nɨŋlɨg gɨ, ñɨg magöb dɨl, ñɨn aknɨb mamɨd alaŋ nab kɨnɨl, Troas amɨl, bɨ ned amnɨlak okok eip am kausek mɨdɨl ñɨn aknɨb ar oŋɨd nɨb okok kɨn mɨdonok. \s1 Pol ñɨ kɨmak alap nop gek, kauyaŋ warɨkak \p \v 7-8 Wik nokɨm alap Troas mɨdonok nɨbak, sabdaŋ eyaŋ ñɨn ak, bred tɨ pag gɨ ñɨŋnɨg gɨl, karɨp ñɨlɨk mɨgan ar alaŋ am mogɨm gɨl, Pol, tol amnɨgain, agɨl, mɨnɨm agek nɨŋlɨg gɨl, mɨnɨm ne nɨŋ mɨdonok. Nɨg gɨl nɨŋ mɨdon mɨdon, kɨslɨm gek, sɨp mɨlaŋ koŋai nep dagɨl ar sɨŋ epel lɨl, Pol mɨnɨm agek ak nɨŋ mɨdonok. \v 9 Pen bɨ praj alap wido ar sɨŋak bɨsɨg gɨl, Pol mɨnɨm agek ak nɨŋ mɨdek. Yɨb ne ak Yutikas. Ne nɨg gɨl nɨŋ mɨdek mɨdek, wɨsɨn kal yɨb apek me, udɨn jɨk jɨk gɨ gɨ pɨs nep karɨp ar yɨb alaŋ nɨb gɨ dam lɨm sɨŋ eyaŋ pakak. Nɨg gek, kɨri am sɨŋ eyaŋ dɨ nɨŋlak, pɨs nep bɨr kɨmɨl mɨdek. \v 10 Pol ne pen sɨŋ eyaŋ amɨl, ñɨ nɨbak nop nab nab lɨ dɨl, agak, “Gos par ma nɨŋnɨmɨb; ne komɨŋ mɨdeb,” agak. \v 11 Nɨb agɨl, kauyaŋ karɨp mɨgan ar alaŋ amɨl, bred ognap tɨ paŋɨl, jɨm ñɨl ñɨbɨl, Pol kauyaŋ mɨnɨm ag mɨdek mɨdek, mɨñab tɨk melɨk lak ak amnak. \v 12 Pen bɨ praj ap yap pakɨl kɨmak ak nop komɨŋ karɨp poŋ damɨl mɨñ mɨñ yɨb gɨlak. \s1 Pol Troas kɨrɨg gɨl, Mitilini amnak \p \v 13 Pol cɨnop agak, “Nɨbi ñɨg magöb dɨl, taun kɨb Asos am mɨdenɨmɨb; pen yad wagɨn ar apɨl, taun kɨb nɨbak ñɨg magöb kausek dɨl karɨp lɨm Mitilini amnɨn,” agak. Nɨb agek, cɨn ñɨg magöb dɨl, Asos amnɨnok. \v 14 Asos amɨl, Pol nop dɨl, karɨp lɨm Mitilini amnɨnok. \v 15-16 Mɨnek Mitilini kɨrɨg gɨl, karɨp lɨm ñɨg tɨb kɨs gak airan Kaios ulep sɨŋak amjaknok. Mɨnek ak, karɨp lɨm ñɨg tɨb kɨs gak airan Semos amjakɨl, Pol ne gos alap nɨŋak, Epesas amɨl, sɨsain nep gɨ taglɨg gɨ, Pedikos ñɨn ak Jerusalem ma nɨŋnɨgabɨn rek lɨp, ag gos nɨŋak. Nɨb ak me, cɨn Epesas pɨs kɨd jus dɨl, pɨs nep taun kɨb Mailitas amnɨnok. \s1 Pol Epesas bin bɨ kɨrop agak, “Yad pɨs nep amebin,” agak \p \v 17 Taun kɨb Mailitas amjakɨl, Pol mɨnɨm yokek, Epesas amek, bin bɨ Jisas nɨŋ dɨlak okok kɨrop kod mɨdelak bɨ okok kɨrop agak, “Yad Mailitas mɨdebin sɨŋaul owɨm,” agak. \v 18 Nɨb agek, bɨ nɨb okok apelak, kɨrop agak, “Ned Esia Propins nɨbi sɨŋak apɨl, nɨbep eip kɨn mɨdɨl, mɨd damɨl, tari tari gölɨgɨpin ak nɨpɨm. \v 19 Yɨb yad den ar ma amnak. Bɨ Kɨb nop wög ak gɨnek nɨŋlɨg gɨ, Juda bin bɨ yɨp gɨ tɨmel gɨn, agel nɨŋlɨg gɨ, sɨl aglɨg gɨ mɨnɨm ag ñen amnak. \v 20 Nɨbi nɨpɨm, yad Jisas mɨnɨm tep ne alap ma kɨrɨg gɨnek, pen mogɨm gɨpɨm kau okok abe, karɨp nɨbi okok abe amɨl, tari mɨnɨm nɨbep gɨ ñɨnɨgab ak magɨlsek abramek ag ñen amnak. \v 21 Nɨbi Juda bin bɨ okok lɨl, Grik bin bɨ okok lɨl, mɨnɨm kɨlɨs agɨl, ag ñɨ tep gɨl, agnek, ‘Tap si tap tɨmel gɨpɨm ak, tari gɨnɨg nɨg gɨpɨn, agɨl, kɨrɨg gɨl, God mɨnɨm ne ak nɨŋ dɨl, Bɨ Kɨb cɨn Jisas nop nɨŋ dɨnɨmɨb,’ agnek. \p \v 22 “Pen mɨñi nɨŋɨm! God Kaun yɨp mɨñ rek lɨl Jerusalem dad ameb ak, yɨp tari rek gɨnɨgab ak ma nɨpin. \v 23 Pen yad nɨpin, taun kɨb tɨgoŋ tɨgoŋ amjaken, Kaun Sɨŋ ne yɨp per agɨp, ‘Nak Jerusalem amnɨgan, nep mɨñ lel, koslam mɨdenɨgan,’ agɨp. \v 24 Pen ak mɨnɨm ma mɨdeb. Yad ke nep mɨd tep gɨnɨm, agɨl, gos ak ma nɨpin. Yɨp paknɨgal, agɨl, ma pɨrɨkpin, mer. Bɨ Kɨb Jisas, wög yɨp ag lak ak nep gos nɨŋɨl, God cɨnop yɨmɨg nɨŋɨl dɨp mɨnɨm tep ak, ag ñɨlɨg gɨ nep mɨdenɨgain. Yad gos nokɨm nɨbak nep nɨŋɨl, amɨl, kanɨb nɨbak pɨs nep amnɨgain. \p \v 25 “Pen yad nɨpin, nɨbi bin bɨ okok akal magɨlsek, God bin bɨ dɨl kod mɨdenɨgab mɨnɨm nɨbak agen nɨpɨm okok, yɨp kauyaŋ ma nɨŋnɨgabɨm, mer. \v 26 Mɨñi amnɨg gɨl me, nɨbep mɨseŋ agebin, bin bɨ an an God mɨnɨm tep ak ma nɨŋ dɨl yur kɨb dɨnɨgal ak, ak tap kɨri ke; yad mer. \v 27 Yad God tap tari tari gɨnɨg geb mɨnɨm ak alap ma kɨrɨg gɨpin, mer; magɨlsek yɨb nɨbep ag ñɨbin. \v 28 Nɨbi ke nɨŋ rep gɨl, bin bɨ Kaun Sɨŋ ne agek kod mɨdebɨm okok abe nɨŋ rep gɨl mɨdenɨmɨb. Bɨ kaj sipsip mɨkep okok kaj sipsip kɨri okok kod mɨd tep gɨpal rek, nɨbi ak rek nep, God bin bɨ ne, lakañ ne ke tau adɨk dak bin bɨ nɨb okok me, kɨrop kod mɨd tep gɨl mɨdenɨmɨb. \v 29 Yad nɨpin, yad amen, kain saköl okok apɨl, kaj sipsip nɨbi mɨkebɨm okok ognap su ñɨŋnɨgal. \v 30 Pen bin bɨ nab nɨbi sɨŋak mɨdebal ognap ak rek nep, bin bɨ Jisas nop nɨŋ dɨpal okok kɨrop lɨp gɨ dad amon, kɨri cɨn eip amnɨn, agɨl, kɨrop mɨnɨm esek agnɨgal. \v 31 Pen yad mɨ omal nokɨm, karɨp lɨm nɨbi Epesas sɨŋak kɨn mɨdɨl, pɨb nab, kɨslɨm eyaŋ, nɨbep yɨmɨg gek, sɨl aglɨg gɨ, nɨbep magɨlsek nokɨm nokɨm ag ñɨ tep gɨnek. Mɨnɨm ag ñɨnek nɨbak saköl ma gɨnɨmɨb; nɨŋ rep gɨl mɨdenɨmɨb. \p \v 32 “Yad nɨbep God ñɨnmagɨl ar ne ak lɨl, mɨnɨm tep ne ak, ne bin bɨ yɨmɨg nɨŋɨp mɨnɨm tep nɨbak ar ak lɨl, amebin. God nɨbep eip mɨdenɨgab. God mɨnɨm tep ne ak nɨŋ denɨgabɨm ak, ne gek, nɨbi Jisas nop nɨŋ dɨ kɨlɨs gɨl bin bɨ ne ke mɨdɨl, tap tep tep bin bɨ ne ñɨnɨg geb ak dɨnɨgabɨm. \v 33 Yad nɨbep eip kɨn mɨdenek ñɨn ak, bin bɨ ognap mani gol, mani silpa, walɨj tap kɨri okok asɨb ma agnek. \v 34 Nɨbi nɨpɨm, ñɨnmagɨl yad ak ke nep wög gɨl, bɨ yad eip tagolɨgɨpɨn okok eip, tap magɨl ñɨbɨl, walɨj tau yɨmɨl mɨdolɨgɨpɨn. \v 35 Pen yad gɨpin nɨbak rek, nɨbi ak rek nep gɨl, bin bɨ yɨm gep rek okok kɨrop dɨ tep gɨl, gɨ ñɨnɨmɨb. Bɨ Kɨb cɨn Jisas ne ke mɨnɨm agak ak nɨŋ mɨdenɨmɨb. Ne agak, ‘Bɨ ognap nɨbep tap ñenɨgal ak, nɨbep tep gɨnɨgab; pen nɨbi bin bɨ ognap kɨrop tap ñenɨgabɨm ak, nɨbep tep yɨb gɨnɨgab,’ agak,” agak. \p \v 36 Pol mɨnɨm nɨbak ag mɨbɨl juɨl, Epesas bin bɨ Jisas nɨŋ dɨlak okok kɨrop kod mɨdelɨgɨpal bɨ okok eip kogɨm yɨmɨl, God nop sobok gak. \v 37 Pol sobok gek nɨŋlɨg gɨ, kɨri sɨl agɨl, nop am dɨ kaig gɨl, mɨlɨk rek ñɨbɨl bom sɨloklak. \v 38 Kɨsen mɨlɨk dai yad ak ma nɨŋnɨgabɨm, agak, mɨnɨm ak nep nɨŋɨl, kɨrop mapɨn yɨb gek nɨŋɨl, sɨl aglak. Nɨg gɨlɨg gɨ, Pol nop nab nab lɨ dam ñɨg magöb mɨgan ak yoklak. \fig captions|alt="Paul on shore with friends" src="cn02009B.tif" size="col" ref="20:38" \fig* \c 21 \s1 Pol ñɨg magöb dɨl Jerusalem amnɨg amnak \p \v 1 Pen cɨn Epesas bin bɨ okok kɨrop, sɨŋaul mɨdem, agɨl, ñɨg magöb dɨl, paŋdɨnok. Yɨgen ak ap tep gek, yɨpɨd gɨl nep amɨl amɨl, karɨp lɨm ñɨg tɨb kɨs gak airan Kos amnɨnok. Pen mɨnek ak, Kos kɨrɨg gɨl, karɨp lɨm ñɨg tɨb kɨs gak airan Rodos amnɨnok. Pen mɨnek ak, Rodos kɨrɨg gɨl, taun kɨb Patara amnɨnok. \v 2 Taun kɨb Patara amɨl nɨŋnok, ñɨg magöb alap karɨp lɨm Pönisia amnɨg gek. Nɨb ak, cɨn ñɨg magöb nɨbak dɨl paŋdɨnok. \v 3 Amɨl amɨl, karɨp lɨm ñɨg tɨb kɨs gak airan Saipras ñɨnmagɨl aŋɨdken pɨs ar mɨdek nɨŋlɨg gɨ, amɨl amɨl, karɨp lɨm Siria maŋ apɨl me, tap kako okok dɨ yoknɨg amɨl taun kɨb Taia wös gɨnok. \v 4 Taia am wös gɨl, amɨl bin bɨ Jisas nop nɨŋ dɨlak okok kɨrop pɨyo nɨŋɨl, kɨrop eip wik nokɨm alap kɨn mɨdonok. Pen God Kaun ne kɨrop gos ñek, kɨri Pol nop aglak, “Jerusalem amnɨg geban ak, ma amnɨmɨn,” aglak. \v 5 Pen amnɨg gɨnok won ak, bin bɨ Jisas nop nɨŋ dɨlak nɨb okok, bin bɨ ñɨ pai kɨri okok magɨlsek cɨnop damɨl taun kɨb nɨbak mɨs ken ñɨg gol sɨŋak amɨl, kɨrop eip kogɨm yɨmɨl, God nop sobok gɨnok. \v 6 Pen cɨn, “Nɨbi sɨŋaul mɨdem,” agon, kɨri pen, “Nɨbi okok amnɨm,” agel, cɨn am ñɨg magöb ak karɨp mɨgan ak amon nɨŋlɨg gɨ, kɨri adɨk gɨ karɨp kɨri amnɨlak. \s1 Agabas, Pol nop nɨb nɨb gɨnɨgal, agak \p \v 7 Pen cɨn ñɨg magöb dɨl, taun kɨb Taia kɨrɨg gɨl, am taun kɨb Tolemais wös gɨnok. Wös gɨl, bin bɨ Jisas nop nɨŋ dɨlak okok kɨrop, “Nɨbi mɨdebɨm?” agɨl, ñɨn bad alap kɨrop eip nab nɨb sɨŋak kɨn mɨdonok. \v 8 Mɨnek ak kɨrop kɨrɨg gɨl, am Sisaria amjakɨl, Pilip karɨp ak am kɨnnok. Ne Jisas mɨnɨm tep ag ñɨ ajep bɨ alap. Ne me, ned Jerusalem mɨdɨl, bɨ aknɨb kagol oŋɨd okok eip tap magɨl nonɨm lolɨgɨp. \v 9 Pen bɨ Pilip nɨbak, pai ne omal omal, Jisas mɨnɨm tep ak ag ñölɨgɨpal. Pai nɨb okok kɨri bɨ ma dɨlak. \p \v 10 Cɨn Pilip eip kɨn mɨdonok ñɨn nab nɨb sɨŋak, bɨ God mɨnɨm agep Agabas karɨp lɨm Judia nɨb owak. \v 11 Agabas apɨl, Pol sɨb nag ne ak dɨl, ñɨnmagɨl tob ne ke nag lɨl agak, “Kaun Sɨŋ ageb, ‘Bɨ sɨb nag nap nɨb nɨbaul, Juda kai Jerusalem sɨŋak nop nag lɨl, dam Juda bin bɨ mer okok kɨrop ñɨnɨgal,’ ageb,” agak. \p \v 12 Cɨn magɨlsek mɨnɨm nɨbak nɨŋɨl, Pol nop turaj lɨl neb neb gɨl agnok, “Jerusalem ma amnɨmɨn,” agnok. \v 13 Agonok, Pol pen agak, “Yɨp tari gɨnɨg mapɨn gek sɨl agem, mɨdmagɨl yad yur gɨp. Yad Jerusalem amɨl, ‘Bɨ Kɨb yad Jisas,’ agnɨgain. Kɨri mɨnɨm ak nɨŋel, mɨlɨk yapek, yɨp nag lenɨgal aka pɨs nep ñag pak lenɨgal ak, yad ma pɨrɨknɨgain. Abramek am agnɨgain,” agak. \v 14 Pen cɨn Pol nop nɨg gɨ ag mer nɨŋɨl, kɨrɨg gɨl, agnok, “Bɨ Kɨb ne ke nɨŋɨp rek gɨnɨgab,” agnok. \s1 Jerusalem bin bɨ Pol nop ag julak \p \v 15 Pen cɨn nɨg gɨl Sisaria kɨn mɨdɨl, Jerusalem amnɨgabɨn, agɨl, tap cɨn okok gɨ jɨn gɨ lɨl, paŋdɨnok. \v 16 Bin bɨ Jisas nop nɨŋ dɨlak Sisaria nɨb ognap eip Jerusalem amnɨnok. Kɨri cɨnop dam Neson karɨp ak lel, eip kɨnnok. Bɨ Neson nɨbak Saipras nɨb. Ne Jisas nop ned nep nɨŋ dak. \p \v 17 Jerusalem amjakon, bin bɨ Jisas nop nɨŋ dɨlak okok magɨlsek cɨnop nɨŋel tep gak. \v 18 Tol Pol cɨn eip Jems nop mɨnɨm agnɨg amnɨnok. Jerusalem bin bɨ Jisas nop nɨŋ dɨlak okok kɨrop kod mɨdelak bɨ okok magɨlsek ap mogɨm gɨl mɨdelak. \v 19 Pen cɨn amjakɨl, Pol kɨrop, “Nɨbi mɨdebɨm?” agɨl, God nop kod mɨdek nɨŋlɨg gɨ, karɨp lɨm tɨgoŋ tɨgoŋ ajɨl, Juda bin bɨ mer okok tap tari tari gak ak magɨlsek, bɨ nɨb okok kɨrop kesɨm nɨbak agak. \v 20 Pol nɨg gɨl kesɨm nɨbak agek nɨŋɨl, kɨri God nop tep agɨl, Pol nop aglak, “Mam. Nak nɨpan, Juda bin bɨ koŋai sɨkerek Jisas nop nɨŋ dɨpal ak pen kɨlɨs yɨb gɨl apal, ‘Cɨn Juda bin bɨ mɨdobɨn. Nɨb ak, Juda lo ar ak nep gɨn,’ apal. \v 21 Pen Juda bin bɨ okok ognap Jerusalem aul apɨl apal, ‘Pol ne, Mosɨs bɨrarɨk nep lo mɨnɨm ñu kɨl tɨkak ak kɨrɨg gɨl, cɨn Juda kai gɨpɨn ar ak kɨrɨg gɨl, Juda bin bɨ ju amɨl Juda bin bɨ mer karɨp lɨm nab okok mɨdebal kɨrop ageb, “Ñɨ nɨbi okok wak tɨb gɨ rɨk ma gɨnɨmɨb, Juda kai gɨpal rek ma gɨnɨmɨb,” ageb,’ apal. \v 22 Nak mɨñi Jerusalem aul opan, mɨnɨm nɨbak tɨgoŋ tɨgoŋ amek nɨŋnɨgal. Nɨb ak, cɨn titi gɨn, agɨl, mɨnɨm nɨbak ag amɨl apɨl gɨnok. \v 23 Mɨnɨm ag amɨl apɨl gɨl, mɨnɨm ag ar nokɨm lɨnok ak mɨñi nep agnɨg gobɨn, nak nɨŋɨl, kɨsen gɨnɨmɨn. Bɨ cɨn aul bɨ omal omal, mɨnɨm kɨlɨs nɨŋɨd nɨŋɨd God nop agobɨn, apal. \v 24 Nɨg gɨpal rek, God nop tap pak sobok gɨ ñɨnɨg gebal. Nɨb ak, nak am ñɨn ognap kɨrop eip mɨdɨl, tap tari tari gɨl God udɨn yɨrɨk tɨd mɨdenɨgal ak, gɨ tep gɨl, tap God nop sobok gɨ ñɨnɨgal okok, nak tau ñɨl kɨrop gɨ ñek me, kɨsen nabɨc kɨmkas kɨri ak tɨknɨgal. Nɨg genɨgan ak me, bin bɨ okok magɨlsek nɨŋnɨgal, nep mɨnɨm aglak nɨbak esek nep aglak. Kɨri nɨŋnɨgal, nak Juda nɨb ak me, cɨn Juda kai gɨpɨn rek nep gɨpan. \v 25 Pen Juda bin bɨ mer Jisas nop nɨŋ dɨlak okok kɨrop mɨj ñu kɨl tɨk ñɨl apɨn, ‘Bin bɨ ognap tap yokop god esek okok sobok gɨ ñɨnɨg, kɨmɨn kaj tap okok pakenɨmel, nɨbi ma ñɨŋnɨmɨb. Kɨmɨn kaj tap okok lakañ ak ma ñɨŋnɨmɨb. Kɨmɨn kaj tap okok kɨŋam tɨg kɨbor juel kɨmonɨmɨŋ ak, ma ñɨŋnɨmɨb. Bin si bɨ si ma gɨnɨmɨb,’ agɨl, mɨj ñu kɨl tɨk ñɨbɨn,” aglak. \p \v 26 Nɨb agelak, Pol mɨnɨm kɨrop ak dɨl, mɨnek bɨ omal omal tap sobok gɨ ñɨnɨg gɨlak bɨ nɨb okok eip, kɨri tap tari tari gɨl God udɨn yɨrɨk tɨd mɨdenɨgal ak, gɨ tep gɨl, God sobok gep karɨp ak amnɨlak. Amɨl, Pol bɨ kod mɨdelak okok kɨrop agak, “Cɨn ñɨn aknɨb kagol oŋɨd ak mɨdɨl, ñɨn ar oŋɨd ak God nop tap ognap ke ke dapɨl, nop sobok gɨ ñɨnɨgabɨn,” agak. \s1 Juda bin bɨ Pol nop dɨ cɨcɨ lɨlak \p \v 27 Pol nɨb agɨl, kɨri tap tari tari gɨl, God udɨn yɨrɨk tɨd mɨdenɨgal ak, gɨ damɨl, ar oŋɨd ñɨn ak ulep gek nɨŋlɨg gɨ, Juda bin bɨ Esia Propins mɨdɨl olak ognap nɨŋlak, Pol God sobok gep karɨp mɨgan ak mɨdek. Ne mɨdek sɨŋak nɨŋɨl, bin bɨ mɨdelak okok mɨnɨm agel, kɨri kal juɨl Pol nop dɨ cɨcɨ lɨlak. \v 28 Pol nop dɨ cɨcɨ lɨl, sɨk kɨb agɨl aglak, “Bin bɨ Isrel sɨŋaul. Bɨ nɨbaul ne karɨp lɨm ke tɨgoŋ tɨgoŋ magɨlsek ajɨl, bin bɨ okok kɨrop mɨnɨm tom agɨl, cɨn Isrel bin bɨ abe, lo cɨn abe, God sobok gep karɨp aul abe, mɨnɨm tɨmel ageb. Pen ar nɨbak nep, mɨñi ne Juda bin bɨ mer okok God sobok gep karɨp ñɨlɨk mɨgan sɨŋak ma ameb okok, kɨrop abramek poŋ dɨ dowɨp. Nɨb ak, ne karɨp sɨŋ nɨbaul gɨ tɨmel gɨp,” aglak. \v 29 Kɨri mɨnɨm aglak nɨbak, gos kɨri ke nep nɨŋɨl esek aglak. Pol yokop Tropimas eip God sobok gep karɨp maŋ okok ajerek nɨŋlɨg gɨ, gos kɨri ke nɨŋɨl aglak, “Pol bɨ nak Tropimas Epesas nɨb ak eip God sobok gep karɨp ñɨlɨk mɨgan ak ambir,” aglak. \p \v 30 Pen kɨri nɨb agel, mɨnɨm nɨbak bin bɨ okok magɨlsek nɨŋɨl, ke nɨb ke nɨb apɨl Pol nop tɨg lɨp gɨ dam God sobok gep karɨp mɨs eyaŋ yokel nɨŋlɨg gɨ, dai kɨjoŋ gɨ ñɨlak. \v 31-32 Bin bɨ koŋai yɨb mɨnɨm saköl kɨb aglɨg gɨ, kal juɨl Pol nop pɨs nep ñag pak lɨnɨg gelak. Pen gelak mɨnɨm nɨbak Rom ami bɨ kɨb yɨb mɨdek sɨŋak amek, ne ami bɨ kod mɨdelak bɨ kɨb ne ognap dɨl, ami bɨ ognap dɨl, kasek amɨl bin bɨ mogɨm gɨ mɨdelak sɨŋak amjaklak nɨŋɨl Pol nop pak adɨk madɨk gelak ak kɨrɨg gɨlak. \p \v 33 Ami bɨ kɨb nɨbak apɨl, Pol nop tɨg cɨcɨ lɨl, bɨ ne okok kɨrop agak, “Nɨbi nop sen omal lɨnɨmɨb,” agak. Agek, agak rek gɨlak. Pen ne bɨ ned mɨdelak okok kɨrop ag nɨŋak, “Ne tap tari gosɨp nop nɨg gebɨm?” agak. \v 34 Agek, kɨri mɨnɨm ke ke agɨl, mɨnɨm pɨg kɨb yɨb aglak. Nɨg gel, ami bɨ kɨb ak mɨnɨm wagɨn alap ma nɨŋɨl, bɨ ne okok kɨrop agak, “Nop dam karɨp kɨb kɨlɨs nɨbi dad amnɨm,” agak. \v 35 Agek, ami bɨ kɨri Pol nop dam kɨjoŋ wagɨn gol sɨŋak amjakel nɨŋlɨg gɨl, bin bɨ koŋai yɨb nep kabsek amlɨg gɨ Pol nop sɨlɨkɨl, dɨ pakɨn, agɨl, pen pen gɨ yokelak nɨŋɨl bɨ ami bɨ ognap Pol nop dɨ ka gɨl, karɨp mɨgan kɨri dad amnɨlak. \v 36 Pen bin bɨ okok kɨri kal agɨl agɨl, aglak, “Nop pɨs nep ñag pak lɨm!” aglak. \p \v 37 Pen ami bɨ okok Pol nop dam karɨp ñɨlɨk mɨgan eyaŋ amnɨg gel nɨŋlɨg gɨ, Pol ami bɨ kɨb yɨb ak nop agak, “Mɨnɨm yad nep alap agnɨm aka?” agak. \p Agek, ami bɨ kɨb yɨb ak agak, “Yad nɨpin nak Grik mɨnɨm nɨpan. \v 38 Yad gos nɨpin e, nak me, bɨ sɨŋak Ijip nɨb bɨ pen pen gɨpal po tausan (4,000) nep dɨl, dam mɨñ mab kab nep mɨdeb nab okok we gɨl mɨdelak, nak bɨ ak nep, ag nɨpin. Pen nak Grik mɨnɨm nɨpan ak me, nak bɨ nɨbak mer,” agak. \p \v 39 Agek, Pol agak, “Mer, yad bɨ Juda alap. Yɨp tɨk dolak taun kɨb Tasas, Silisia Propins sɨŋak. Taun kɨb yad ak yɨb mɨdeb. Pen yɨp yau, agenɨmɨn, yad bin bɨ sɨŋ aul kɨrop mɨnɨm alap ag ñin,” agak. \p \v 40 Agek, ami bɨ kɨb ak yau agek, Pol kab kɨbɨŋ tan ameb ar ak tob tau mɨdɨl, ñɨn mɨlɨc gek, bin bɨ okok mɨnɨm kɨrɨg gel nɨŋlɨg gɨ, Juda bin bɨ agelɨgɨpal mɨnɨm ak lɨl, kɨrop mɨnɨm agak. \c 22 \p \v 1 Pol ne Juda bin bɨ agelɨgɨpal mɨnɨm ak lɨl, agak, “Bapi mam sɨkop. Mɨnɨm nɨbep agnɨg gebin aul nɨŋ mɨdem,” agak. \p \v 2 Nɨb agek, ne Juda bin bɨ agelɨgɨpal mɨnɨm yɨb agak rek nɨŋɨl, mɨnɨm mɨnɨm ma gɨl, kapkap yɨb nep mɨdelak. \v 3 Kɨri kapkap mɨdel nɨŋlɨg gɨ, Pol kɨrop agak, “Yad Juda nɨb ak pen yɨp tɨk dolak taun kɨb Tasas, Silisia Propins sɨŋak. Pen yad apɨl Jerusalem aul, mɨnɨm ag ñeb bɨ Gameliel eip mɨdɨl kɨb gɨnek ak me, apɨs based sɨkop lo mɨnɨm tari tari aglak ak magɨlsek yɨp ag ñek, nɨpin. Nɨb ak, nɨbi God nop dɨ tep gɨn, agɨl, kɨl tep nep gɨpɨm rek, yad ak rek nep gölɨgɨpin. \v 4 Bin bɨ Jisas Kanɨb nɨbak amnɨlak okok kɨrop gɨ tɨmel yɨb gölɨgɨpin. Kɨrop ñag pak lin, agɨl, bin abe bɨ abe kɨrop abramek nag lɨl, dam mɨñ lölɨgɨpin. Pen ognap gɨ tɨmel gɨ dam pak len, pɨs nep kɨmelɨgɨpal. \v 5 Gölɨgɨpin nɨbak, God nop tap sobok gep bɨ kɨb yɨb ak abe, bɨ mɨnɨm tɨg bɨlokep Kansol mɨdebal bɨ kɨb okok abe, kɨrop ag nɨŋem, esek ageb, agɨl, ma agnɨgal; nɨŋɨd ageb, agnɨgal. Ñɨn alap yad Damaskas amnɨg genek, bɨ kɨb nɨb okok yɨp mɨj ognap nɨmam sɨkop kɨri Damaskas mɨdelak okok ñu kɨl tɨkɨl ñɨlak. Mɨj nɨb okok ñu kɨl tɨkɨl aglak, ‘Pol nop kod mɨdenɨmɨb. Damaskas bin bɨ Jisas nop nɨŋ dɨpal okok kɨrop nag lɨl, dad Jerusalem aul donɨmɨŋ,’ aglak. Yad mɨj nɨb okok dɨl, bin bɨ okok kɨrop nag lɨ Jerusalem dapen, yur dɨnɨgal, agɨl, Damaskas amnɨnek. \s1 Pol ned Jisas nop nɨŋ dak, kesɨm ak agak \p \v 6 “Pen yad mɨj nɨb okok dɨl, bɨ ognap eip amɨl amɨl pɨb nab epel won ak, Damaskas maŋ maŋ gon nɨŋlɨg gɨ, dai melɨk kɨb aknɨb ke seb kab ar alaŋ nɨb ap yapɨl yɨp nɨŋak. \v 7 Nɨg gek, yad ap yap lɨm eyaŋ paken nɨŋlɨg gɨl, mɨnɨm alap yɨp agak, ‘Sol, Sol, yɨp tari gɨnɨg gɨl per gɨ tɨmel geban?’ agak. \p \v 8 “Agek, yad agnek, ‘Bɨ Kɨb! Nak bɨ an?’ agnek. \p “Agenek, agak, ‘Yad Jisas Nasaret nɨb; yɨp per gɨ tɨmel geban ak nep agebin,’ agak. \v 9 Bɨ yad eip amonok okok, melɨk kɨb ak nɨŋlak ak pen mɨnɨm magɨl yɨp agak ak peyɨg ma nɨŋlak. \p \v 10 “Yad pen agnek, ‘Bɨ Kɨb. Yad tari gɨnɨm?’ agnek. \p “Agenek, yɨp agak, ‘Nak warɨkɨl, Damaskas amnoŋ, bɨ alap apɨl, tari tari gɨnɨgan ak nep agnɨgab,’ agak. \v 11 Melɨk nɨbak melɨk kɨb yɨb gɨl, udɨn yɨp ak pɨs nep kwoi gak. Nɨg gek, bɨ yad eip amonok okok, yɨp ñɨnmagɨl kɨd ak dɨl, poŋ dɨl Damaskas amnɨnok. \p \v 12 “Pen taun kɨb nɨbak bɨ alap mɨdek, yɨb ne ak Ananaias. Ne lo cɨn ak nɨŋ tep gɨl, ageb ageb rek nep golɨgɨp. Bɨ nɨbak nep, Juda bin bɨ Damaskas mɨdelak okok magɨlsek aglak, ‘Ak bɨ tep yɨb,’ aglak. \v 13 Pen ne yad mɨdenek ulep sɨŋak apɨl yɨp agak, ‘Mam Sol. Udɨn magɨl nak kauyaŋ ñɨl nɨŋan,’ agak. Nɨb agek nɨŋlɨg gɨ, dai udɨn yad kwoi gak ak pɨs nep komɨŋ lek, ñɨl nɨŋɨl nop nɨŋnek. \p \v 14 “Nɨg gek, Ananaias yɨp agak, ‘God apɨs based sɨkop cɨn sobok gölɨgɨpal God ak nep, nep dɨp. Ne tap tari tari gɨnɨgain ag gos nɨŋɨp ar ak nep yomek nɨŋnɨgan. Ne gos nɨŋɨp, nak Bɨ Komɨŋ Tep ne ak nop ke mɨseŋ nɨŋɨl, mɨnɨm meg mɨgan ne ke agenɨmɨŋ mɨnɨm ak mɨseŋ nɨŋnɨgan. \v 15 God wög gɨ ñeb bɨ mɨdɨl, nep tari tari gek udɨn nɨŋnak ak, mɨnɨm tari tari agek peyɨg nɨŋnak ak, bin bɨ okok magɨlsek kɨrop ag ñɨnɨgan. \v 16 Nɨb ak, ma kod mɨdenɨmɨn. Warɨkɨl, God nop sobok gɨl, ñɨg pakenɨgan, ne tap si tap tɨmel gɨpan gac ak lɨg gɨ ke yoknɨgab,’ agak. \s1 “Juda bin bɨ mer okok kɨrop mɨnɨm tep yad ak ag ñɨnɨmɨn,” agak \p \v 17 “Nɨb agek, agak rek nep gɨnek. Kɨsen Jerusalem aul apɨl, God sobok gep karɨp ak amɨl, God nop sobok gɨ mɨdɨl, nɨgrɨkep nɨŋnek. \v 18 Nɨgrɨkep nɨŋɨl, yad Bɨ Kɨb nɨŋnek nɨŋlɨg gɨ, ne yɨp agak, ‘Bin bɨ Jerusalem sɨŋ aul mɨnɨm tep yad agenɨgan ak ma nɨŋ dɨnɨgal. Nɨb ak nak kasek Jerusalem kɨrɨg gɨl, karɨp lɨm ke okok amnoŋ,’ agak. \p \v 19 “Nɨb agek, yad agnek, ‘Bɨ Kɨb. Kɨri ke yɨp nɨpal, yad ned Juda mogɨm gep karɨp okok ajɨl, bin bɨ nep nɨŋ dɨlak okok kɨrop mɨñ lɨl, tapɨn magɨl nep pakölɨgɨpin. \v 20 Pen ñɨn alap bɨ mɨnɨm tep nak agep Stipen nop kab ju pak lel nɨŋlɨg gɨ, yad bɨ nop pak lelak okok walɨj kɨri tɨg ju lɨlak okok kod mɨdɨl, paj agnek,’ agnek. \p \v 21 “Nɨb agenek, Bɨ Kɨb yɨp agak, ‘Yad nep ag yoken amɨl Juda bin bɨ mer par okok mɨdebal okok amnɨgan,’ agak,” agak. \s1 Ami bɨ kɨb ak Pol nop kod mɨdek \p \v 22 Juda bin bɨ Pol mɨnɨm agek ak nɨŋ mɨd damɨl, Juda bin bɨ mer mɨnɨm ak nep agosɨp ak nɨŋɨl, kɨri meg mɨgan dap ranɨl mɨnɨm kɨb yɨb agɨl aglak, “Nop dɨ ñag pak lɨm! Bɨ aknɨb rek komɨŋ ma mɨdonɨmɨŋ,” aglak. \p \v 23 Mɨnɨm kɨb nɨb aglɨg gɨ, walɨj kɨri ognap tɨg ju lɨl, sɨlpɨl yɨprɨg dɨl, dɨ yokel ap ranak. \v 24 Nɨg gelak, ami bɨ kɨb yɨb ak, bɨ ne ognap kɨrop agak, “Nop dam karɨp ñɨlɨk mɨgan damɨl, pakem, bin bɨ sɨŋ aul tari gɨnɨg nop mɨnɨm kɨb agebal wagɨn ak nɨbep ag ñaŋ,” agak. \v 25 Nɨb agek, nop paknɨg damɨl, nag ñon gɨ lɨlak. Pen Pol ne ami bɨ kɨb ulep nɨb sɨŋak warɨk mɨdek ak nop agak, “Cɨn Rom bin bɨ lo alap nɨg gɨl ma mɨdeb. Bɨ Rom nɨb yɨpɨd gɨl okok yokop ma paknɨgal. Kɨri ned mɨnɨm kɨb agɨl, mɨnɨm tɨg bɨlokɨl, gɨnɨgal,” agak. \p \v 26 Pol nɨb agek, ami bɨ kɨb nɨbak am bɨ kɨb yɨb ak nop agak, “Nak tari gɨnɨg geban? Bɨ nɨbak ne bɨ Rom nɨb rek,” agak. \p \v 27 Nɨb agek, ami bɨ kɨb yɨb ak apɨl, Pol nop agak, “Nak nɨŋɨd bɨ Rom nɨb rek aka? Yɨp agek nɨŋin,” agak. \p Agek, Pol agak, “Yau. Nɨŋɨd, yad bɨ Rom nɨb rek,” agak. \p \v 28 Agek, ami bɨ kɨb yɨb ak agak, “Yad mani kɨb yɨb ak yokɨl me, Rom bɨ mɨdebin,” agak. \p Agek, Pol pen agak, “Yɨp Rom nɨb rek tɨk dolak ak me, yad bɨ Rom nɨb rek mɨdebin,” agak. \p \v 29 Pol nɨb agek, bɨ nop nag lɨlak okok pɨrɨklak. Ami bɨ kɨb yɨb ak, “Bɨ aul Rom nɨb bɨ alap pen nop nag lɨpin,” agɨl, ak rek nep pɨrɨkak. \p \v 30 Mɨnek pen ami bɨ kɨb yɨb ak, Juda kai Pol nop mɨnɨm tari agebal ak nɨŋ rep gin, agɨl, God tap sobok gep bɨ kɨb okok abe, Juda kansol bɨ okok magɨlsek abe, owɨm agek, ap mogɨm gel nɨŋlɨg gɨ, Pol nop am wɨsɨb gɨ dapɨl, mɨdelak nab sɨŋak lak. \c 23 \s1 Pol Juda Kansol kɨb bɨ okok kɨrop mɨnɨm agak \p \v 1 Pol ne Juda Kansol kɨb bɨ nɨb okok kɨrop nɨŋ i sek lɨl agak, “Mam sɨkop. Yad God ageb rek per gɨpin ak me, gos par nɨŋlɨg gɨ ma mɨdebin,” agak. \v 2 Pol nɨb agek, Ananaias, bɨ God nop tap sobok gep bɨ kɨb yɨb ak, bɨ ulep sɨŋak mɨdelak okok kɨrop agak, “Joŋɨb wak nop pakɨm,” agak. \v 3 Nɨb agek, Pol Ananaias nop agak, “Nak mɨlɨk sɨgi dagɨl mɨdeban. Bin bɨ okok nep nɨŋel, bɨ tep rek mɨdeban ak pen gos magɨl nak nɨpan ak tɨmel yɨb gɨp. Nɨb ageban nɨbak, God nep pen eyɨk paknɨgab. Cɨn Juda gɨpɨn rek nɨŋɨl, yɨp mɨnɨm kɨb ageban ak pen Juda gɨpɨn ar ak kɨrɨg gɨl, ‘Nop abramek pakɨm,’ agesan,” agak. \p \v 4 Pol nɨb agek, bɨ ulep sɨŋak mɨdelak nɨb okok aglak, “God nop tap sobok gep bɨ kɨb yɨb ak nop ag jueban aka?” aglak. \p \v 5 Agelak, Pol pen agak, “Mam sɨkop. Ne God nop tap sobok gep bɨ kɨb yɨb agɨp, agɨl ma nɨpin. God Mɨnɨm ak ñu kɨl tɨkɨl aglak, ‘Bɨ kɨb nɨbi okok kɨrop ma ag junɨmɨb mer,’ aglak,” agak. \p \v 6-8 Pen Pol ne nɨŋak, bɨ Kansol kɨb mɨdelak nɨb okok ognap Sadyusi bin bɨ gos nɨŋlak rek gos nɨŋlak, ognap Perisi bin bɨ gos nɨŋlak rek gos nɨŋlak. Bɨ Sadyusi okok gos kɨri ak nɨŋɨl agölɨgɨpal, “Ejol okok ma mɨdebal. Kaun ma mɨdeb. Bin bɨ okok kɨmɨl, pɨs nep kɨmɨl, ma warɨknɨgal,” agölɨgɨpal. Pen bɨ Perisi okok aknɨb gos ma nɨŋelɨgɨpal. Gos kɨri ak nɨŋɨl agölɨgɨpal, “Ejol okok mɨdebal. Kaun mɨdeb. Bin bɨ okok kɨmɨl, pɨs nep kɨmɨl mer, warɨknɨgal,” agölɨgɨpal. Pol ne yakam ke ke mɨdelak nɨbak nɨŋɨl, mɨnɨm kɨb agɨl, agak, “Mam sɨkop. Based bɨ yad okok magɨlsek Perisi nɨb; yad ak rek nep Perisi nɨb nep. Yad bin bɨ kɨmɨl warɨknɨgal mɨnɨm apin ak me, yɨp pen mɨnɨm kɨb agebal,” agak. Nɨb agek, bɨ Sadyusi Kansol kɨb okok asɨk ke ke lɨl, bɨ Perisi Kansol kɨb okok asɨk ke ke lɨl, mɨnɨm pen pen aglak. \v 9 Mɨnɨm pen pen agɨl, mɨnɨm bleble gɨl, mɨnɨm saköl aglak. Agelak, Perisi kai bɨ lo ag ñeb bɨ kɨri ognap warɨkɨl, mɨnɨm pen pen agɨl, aglak, “Bɨ aul tap tɨmel alap gɨp, agɨl, ma agobɨn. Ne Damaskas amek ñɨn ak, kaun alap aka ejol alap nop agek nɨŋak rek lɨp; cɨn ma nɨpɨn,” aglak. \v 10 Nɨb agɨl, pen pen ag dad amelak nɨŋlɨg gɨ, ami bɨ kɨb yɨb ak nɨŋɨl, mɨdak mɨdak nɨb ag damɨl Pol nop tɨg gɨ rɨk gɨ dai dai lɨnɨmel rek lɨp, agɨl, ami bɨ ne okok kɨrop agek, Pol nop poŋ dɨ dam karɨp kɨb mɨgan kɨri dam lɨlak. \p \v 11 Pen ñɨn nɨbak kɨslɨm nab eyaŋ Bɨ Kɨb apɨl Pol mɨdek ulep sɨŋak warɨk mɨdɨl agak, “Gos sek mɨdenɨmɨn. Mɨnɨm tep yad ak Jerusalem aul apan rek, taun kɨb Rom amɨl, ak rek nep agnɨgan,” agak. \s1 Pol nop ñag pak lɨnɨgabɨn, aglak \p \v 12-13 Mɨnek pen Juda bɨ ñɨnjuɨl omal rek ap mogɨm gɨl, mɨnɨm ag ar nokɨm lɨl aglak, “Cɨn Pol nop pɨs nep ñag pak lɨnɨgabɨn. Nop ñag pak ma lɨpɨn won aul, tap ma ñɨbɨl, ñɨg ma ñɨŋnɨgabɨn!” aglak. \v 14 Nɨb agɨl, amɨl God nop tap sobok gep bɨ kɨb okok abe, bɨ mɨnɨm tɨg bɨlokep okok abe, kɨrop aglak, “Cɨn mɨnɨm kɨlɨs mɨnɨm nɨŋɨd nɨŋɨd God nop apɨn. Tap magɨl ma ñɨŋnɨgabɨn; Pol nop pɨs nep ñag pak lɨl me, kɨsen tap ñɨŋnɨgabɨn. \v 15 Nɨb ak, nɨbi abe Juda Kansol kɨb bɨ okok abe, Rom ami bɨ kɨb yɨb ak nop mɨnɨm pɨŋɨl yokɨl, esek agnɨmɨb, ‘Pol nop poŋ dɨ aul dapem, nop mɨnɨm ognap sek ag nɨŋ tep gɨn!’ agnɨmɨb. Nɨbi esek nɨb agenɨgabɨm, cɨn ulɨŋɨn lɨ mɨdɨl, ne aul apek nɨŋlɨg gɨ, nop pɨs nep ñag pak lɨnɨgabɨn,” aglak. \p \v 16 Pen Pol ñɨ yɨŋ ne ak, Pol nop paknɨg gelak mɨnɨm nɨbak nɨŋɨl, nɨbap Pol nop dam lɨlak mɨdek karɨp ak amɨl, nop ag ñak. \p \v 17 Ag ñek, Pol nɨŋɨl, ami bɨ kɨrop kod mɨdek bɨ alap sɨk agek, apek, nop agak, “Bɨ praj aul mɨnɨm ne alap mɨdeb. Nop ulɨk gɨ ami bɨ kɨb yɨb mɨdeb ak amek, mɨnɨm nɨbak agaŋ,” agak. \v 18 Pol agek, ami bɨ nɨbak ñɨ yɨŋ ne nɨbak nop ulɨk gɨ dam ami bɨ kɨb yɨb mɨdek sɨŋak amɨl, agak, “Bɨ nagɨman Pol ak agɨp, ‘Bɨ praj aul mɨnɨm alap mɨdeb nɨŋɨl nop ulɨk gɨ dam ami bɨ kɨb yɨb mɨdeb sɨŋak amek, mɨnɨm nɨbak agaŋ,’ agosɨp, nop ulɨk gɨ dapebin aul,” agak. \p \v 19 Nɨb agek, ami bɨ kɨb yɨb ak, bin bɨ ognap nɨŋnɨgal, agɨl, ñɨ nɨbak nop ñɨnmagɨl kɨd ak dɨl, kapkap ulɨk gɨ ke ke gol sɨŋak amɨl, agak, “Yɨp mɨnɨm agnɨg geban ak agan,” agak. \p \v 20 Agek, ñɨ praj nɨbak agak, “Juda bɨ okok tol nep mɨnɨm yokɨl, esek agnɨgal, ‘Pol nop dam Juda Kansol kɨb mɨdebal ak apenɨmɨn, mɨnɨm ognap sek ag nɨŋ rep gɨn,’ agnɨgal. \v 21 Nɨb ak, mɨnɨm kɨri agenɨmel ak ma nɨŋnɨmɨn, mer. Bɨ kɨri ñɨnjuɨl omal rek Pol nop ñag pak lɨl nep me, kauyaŋ tap magɨl ñɨbɨl ñɨg ñɨbɨl gɨnɨgabɨn, agɨl, mɨnɨm ag lɨpal. Kɨri mɨnɨm nep ak nɨŋɨl, nɨb gɨn, agɨl, kod mɨdebal,” agak. \p \v 22 Ñɨ praj nɨb agek, ami bɨ kɨb yɨb ak nɨŋɨl, nop ag yoklɨg gɨ agak, “Bin bɨ ognap kɨrop nɨŋɨl, ‘Ami bɨ kɨb yɨb ak nop nɨb nɨb gɨ agɨl apebin,’ agɨl, ma ag ñɨnɨmɨn, mer yɨb,” agɨl kab lak. \s1 Pol Gapna Piliks mɨdek amnak \p \v 23 Ami bɨ kɨb yɨb ak nɨb agɨl, ami bɨ kod mɨdep ne omal kɨrop sɨk agek, aper, agak, “Ami bɨ okok ñɨnjuɨl aknɨb wajrem alaŋ (200) dɨl, ami bɨ kaj hos ar bɨsɨg gɨl pen pen gɨpal okok ñɨnjuɨl omal nokɨm adɨk gɨ dam aknɨb wajrem alaŋ (70) dɨl, ami bɨ cɨm kɨsal pen pen gɨpal okok ñɨnjuɨl aknɨb wajrem alaŋ (200) dɨl, mɨñi kɨslɨm nab eyaŋ nep Sisaria amnɨmir. \v 24 Pol nop kaj hos ognap sek ñɨl, nop poŋ dɨ dam tep gɨl, gapman bɨ kɨb Gapna Piliks mɨdeb sɨŋak yokɨl, onɨmir,” agak. \p \v 25 Nɨb agɨl, ne Gapna Piliks nop mɨj alap ñu kɨl tɨkak: \pi1 \v 26 Yad Klodias Lisias. Nep gapman bɨ kɨb Gapna Piliks mɨj aul ñu kɨl tɨkebin. \pi1 Nak mɨdeban? \pi1 \v 27 Bɨ nep ag yokebin aul, Juda bin bɨ nop dɨ cɨcɨ lɨl pak lɨnɨg gelak ak pen yad nɨŋnek ne bɨ Rom nɨb rek ak nɨŋɨl me, ami bɨ yad ognap eip am nop ulɨk gɨ donek. \v 28 Dapɨl, nop ñag pak lɨnɨg gelak mɨnɨm wagɨn nɨbak nɨŋnɨm, agɨl, nop damɨl Juda Kansol kɨb mɨnɨm agep kɨri sɨŋak amɨl nɨŋnek, \v 29 Juda bin bɨ kɨri gɨpal rek lo mɨnɨm ar ognap nep mɨdek. Pen ne tap tɨmel ognap gek, nop pɨs nep ñag pak lep aka mɨñ lep mɨnɨm wagɨn alap ma mɨdek. \v 30 Pen mɨnɨm alap aglak, ‘Bɨ nɨbak nop ulɨŋɨn lɨl ñag pak lɨnɨgabɨn,’ agelak yad jelep nɨŋɨl, nak mɨdeban sɨŋak ag yokebin. Bɨ nop mɨnɨm apal nɨb okok ognap ag yoken, amɨl, nep mɨnɨm wagɨn nɨbak ag ñɨnɨgal. \mi Mɨnɨm apin me ak. \p \v 31 Ami bɨ kɨb yɨb ak nɨb agɨl, mɨj nɨbak ñek, ami bɨ okok Pol nop kɨslɨm eyaŋ nep ulɨk gɨ damɨl, taun kɨb Adipatris amjaklak. \v 32 Mɨnek ami bɨ wagɨn tagelɨgɨpal okok magɨlsek adɨk gɨ Jerusalem amnɨlak. Ami bɨ kaj hos ar bɨsɨg gɨl pen pen gölɨgɨpal okok nep Pol nop dad taun kɨb Sisaria amnɨlak. \v 33 Sisaria amjakɨl, amɨl mɨj dapesal ak, bɨ karɨp lɨm nɨbak kod mɨdolɨgɨp Gapna Piliks nop ñɨl, Pol ñɨnmagɨl ar ne ak lɨlak. \v 34 Gapna Piliks ne mɨj nɨbak udɨn lɨ nɨŋɨl, Pol nop agak, “Karɨp lɨm nak akal nɨb?” agak. Agek, Pol agak, “Yad Silisia Propins nɨb,” agak. \v 35 Pol Silisia Propins nɨb bɨ mɨdek mɨnɨm ak nɨŋɨl, Gapna Piliks nop agak, “Bɨ nep mɨnɨm agnɨgal okok apenɨgal, mɨnɨm kɨb nak agnɨgabɨn,” agak. Nɨb agɨl, bɨ ne ognap kɨrop agak, “Nop dam Herod karɨp kɨb gɨ lak ak lɨl, kod mɨd tep gɨnɨmɨb,” agak. \c 24 \s1 Juda bɨ kɨb okok Pol nop mɨnɨm kɨb aglak \p \v 1 Pol nop dam Herod karɨp gɨ lak ak lel, ñɨn omal omal mɨdek. Mɨnek mamɨd ñɨn ak, God nop tap sobok gep bɨ kɨb yɨb Ananaias, taun kɨb Sisaria ak amnɨg, bɨ mɨnɨm tɨg bɨlokep ognap poŋ dɨl, bɨ mɨnɨm agep kɨri Tetalas eip Sisaria amnɨlak. Mɨnɨm kɨb agep karɨp ak amɨl, kɨri gapman bɨ kɨb Gapna Piliks ak nop, Pol nɨg gɨl nɨg gɨl gak ak mɨnɨm kɨb agnɨg gobɨn, aglak. \v 2 Pol karɨp mɨgan ak dapel nɨŋlɨg gɨ, bɨ mɨnɨm agep Tetalas Gapna Piliks nop agak, “Nak me mɨlek par cɨnop kod mɨdesan, pen pen gɨlɨg gɨ ma gɨl, mɨd tep gɨpɨn. Nak gos nɨŋ tep gɨl gesan ak me, karɨp lɨm cɨn aul tap tep tap kɨsen nɨb mɨseŋ lɨp ak, cɨn mɨd tep gɨpɨn. \v 3 Karɨp lɨm cɨn aul tɨgoŋ tɨgoŋ okok magɨlsek per nep gɨ tep gɨpan nɨbak nɨŋɨl cɨn mɨñ mɨñ gɨl nep tep yɨb agobɨn. \v 4 Pen nep mɨnɨm par kɨb ma agnɨgain. Mɨnɨm maŋ won alap agnɨg gebin ak, tɨmɨd pak nɨŋnɨmɨn. \p \v 5 “Bɨ sɨŋaul mɨdeb aul, cɨn nɨpɨn ne per nep gɨ tɨmel gɨp. Bin bɨ okok kɨrop mɨnɨm esek agek, kɨri mɨnɨm esek nɨbak nɨŋ dɨl, ne gɨ tɨmel gɨp rek kɨri nɨg aknɨb rek nep gɨ tɨmel gɨpal. Karɨp lɨm ke tɨgoŋ tɨgoŋ magɨlsek gɨ tagɨl mɨnɨm esek agɨl, Juda kai kɨrop tɨg asɨk ke ke lek nɨŋlɨg gɨ, kɨri gapman mɨnɨm ag juɨl, pen pen gɨpal. Bin bɨ Jisas bɨ Nasaret nɨb ak nop nɨŋ dɨpal okok, bɨ kɨb kɨri alap me aul. \v 6-7 Ne God sobok gep karɨp gɨ tɨmel gɨnɨg gek, cɨn nɨŋɨl nop tɨg cɨcɨ lɨl, tap cɨnop gɨ tɨmel gak nɨbak, lo cɨn ke mɨnɨm kɨb agnɨg gonok, ami bɨ kɨb yɨb Lisias kal ju apɨl, nop damɨl agak, ‘Bɨ ak nop mɨnɨm kɨb agnɨg gebal okok, bɨ kɨb Piliks mɨdeb sɨŋak damɨl, mɨnɨm kɨb agnɨmel,’ agak. Nɨb agek me, cɨn mɨñi opɨn. \v 8 Mɨnɨm nɨbak Pol nop ag nɨŋenɨmɨn, ne ke, cɨn mɨnɨm kɨb agobɨn wagɨn ak agek, nak nɨŋnɨgan,” agak. \p \v 9 Tetalas nɨb agek, bɨ Juda ap mɨdelak okok, mɨnɨm ne agak ar ak nep agɨl, aglak, “Nɨŋɨd yɨb agɨp,” aglak. \s1 Pol Gapna Piliks nop mɨnɨm agak \p \v 10 Gapna Piliks ne ñɨnmagɨl dap ranlɨg gɨ, Pol nop, mɨnɨm agan, agek, Pol agak, “Nak mɨ koŋai nep karɨp lɨm aul kod mɨdɨl, nɨŋ tep gɨl, mɨnɨm tɨg asɨk tep geban rek, yɨpɨd gɨl nep agnɨgan. Nɨb ak nɨŋɨl, yɨp tep gek nɨŋlɨg gɨ nep mɨnɨm agnɨgain. \v 11 Nak bɨ okok kɨrop ag nɨŋenɨmɨn, agnɨgal ñɨn aknɨb umɨgan alaŋ ma amnak nep, yad Jerusalem amɨl, God sobok gep karɨp ak sobok gɨnɨgain, agɨl, amnɨnek. \v 12 Yad bin bɨ ognap dɨl, God sobok gep karɨp ak aka Juda mogɨm gep karɨp okok aka Jerusalem nab sɨŋak, cɨbur tɨmel gep rek mɨnɨm ognap ma agnek, mer. \v 13 Yɨp mɨñi mɨnɨm kɨb agebal ak, nak nɨŋnɨgan mɨnɨm wagɨn alap ma mɨdenɨgab, mer. \v 14 Pen nep mɨnɨm alap mɨseŋ agnɨg gebin. Yɨp apal, ‘Pol cɨn Juda bin bɨ gɨpɨn ak rek ognap ma gɨp; ne tom agɨl, Kanɨb kɨsen nɨb ak ameb,’ apal. Yɨp Kanɨb kɨsen nɨb ajeb, apal ak, nɨŋɨd apal. Yad Kanɨb kɨsen nɨb tagɨl, based sɨkop sobok gölɨgɨpal God nokɨm nɨbak nep sobok gɨpin. Mosɨs Lo mɨnɨm ñu kɨl tɨkak ak abe, bɨ God mɨnɨm agep okok mɨnɨm ñu kɨl tɨklak ak abe, magɨlsek nɨŋ dɨlɨg gɨ mɨdebin. \v 15 Bɨ Juda sɨŋaul mɨdebal, bin bɨ tep okok abe, bin bɨ tɨmel okok abe, magɨlsek kɨmɨl warɨknɨgal, agɨl nɨpal rek ak, yad ak rek nep nɨpin. \v 16 God eip amɨl mɨdenɨgain, agɨl, yad abramek ma gɨpin, mer. God nɨŋɨl aka bin bɨ okok nɨŋɨl, Pol yɨpɨd gɨl ma gɨp, agnɨgal ak nɨŋɨl, per nɨŋ tep gɨl, mɨd tep gɨpin. \p \v 17 “Pen yad mɨ ognap Jerusalem ma amnɨnek. Pen kɨsen yad amɨl, bin bɨ yad tap ma mɨdeb okok kɨrop mani ognap ñɨl, God nop tap sobok gɨ ñin, agɨl, Jerusalem amnɨnek. \v 18 Jerusalem amɨl, cɨn Juda bɨ, God udɨn yɨrɨk ar ne sɨŋak mɨd tep gɨn, agɨl, tari tari gɨpɨn ak, gɨnek. Nɨg gɨ sakɨl, God nop tap sobok gɨ ñin, agɨl, God sobok gep karɨp ak am mɨdenek. Nɨg gɨlɨg gɨ mɨdenek ak, bɨ sɨŋaul kɨri apɨl yɨp nɨŋlak. Pen bin bɨ koŋai nep yad eip ap ma mɨdelak. Pen pen agep mɨnɨm ognap ma agnek. \v 19 Pen Juda bin bɨ Esia Propins nɨb okok Jerusalem apɨl, God sobok gep karɨp sɨŋak mɨdelak. Mɨnɨm kɨri mɨdobkop ak, kɨri sɨŋaul apɨl, mɨnɨm nɨbak aplap. \v 20 Ma opal ak, bɨ Juda Kansol kɨb sɨŋ aul yɨp Jerusalem mɨnɨm kɨb agɨl, yad tap tɨmel gɨnek mɨnɨm wagɨn nɨŋlak ak agel nak nɨŋan! \v 21 Pen yɨp mɨnɨm kɨb aglak ñɨn ak, yad mɨnɨm nokɨm alap nep agnek. Meg mɨgan dap ranɨl agnek, ‘Yad bin bɨ kɨmɨl warɨknɨgal, agɨl, gos ak nep nɨpin ak me, yɨp mɨnɨm kɨb agebɨm aul,’ agnek,” agak. \p \v 22 Pol nɨb agek nɨŋlɨg gɨ, Gapna Piliks, Kanɨb ak agölɨgɨpal mɨnɨm ak nɨŋ rep gak ak me, Juda bɨ okok mɨnɨm agelak ak ma dɨl, agak, “Kɨsen ami bɨ kɨb yɨb ak Lisias apek, mɨnɨm ne ak nɨŋɨl, mɨnɨm nɨbak agnɨgain,” agak. \v 23 Nɨb agɨl, bɨ nagɨman kai kɨrop kod mɨdek ak nop agak, “Pol nop kod mɨd tep gɨnɨmɨn; nop pɨs nep nag wös ma lɨnɨmɨn. Ne tap ognap ma mɨdonɨmɨŋ, bin bɨ ne okok kɨrop ag nɨŋek, nop ñɨnɨmel,” agak. \s1 Pol mɨ omal mɨñ mɨdek \p \v 24 Ñɨn sɨkol bad alap amek, ñɨn alap Piliks bin ne Drusila eip orek. Bin Drusila nɨbak ne Juda nɨb bin. Pen kɨri ber apɨl, nɨgmɨl ne Pol nop sɨk agek, apɨl, Krais Jisas nop titi gɨl nɨŋ dɨpal mɨnɨm ak agek, Piliks nɨŋ mɨdek. \v 25 Pol ne mɨnɨm ag damlɨg gɨ, cɨn titi gɨl gɨ tep gɨnɨgabɨn mɨnɨm ak abe, cɨn titi gɨl cɨbur gos mɨdmagɨl cɨn gos gɨp rek nep ma gɨnɨgabɨn mɨnɨm ak abe, God kɨsen cɨnop mɨnɨm kɨb agnɨgab mɨnɨm ak abe, Piliks nop agak. Pen Pol nɨb agek, Gapna Piliks mɨnɨm nɨbak nɨŋɨl, pɨrɨkɨl, Pol nop agak, “Nak mɨñi am mɨdenɨmɨn. Kɨsen yad ñɨn alap nep sɨk agen, onɨmɨn,” agak. \v 26 Pen gapman bɨ kɨb nɨbak, gos ne ke okok nep nɨŋak, “Yad Pol nop per per sɨk agenɨgain ak, ne pen gos nɨŋnɨgab, ‘Yad bɨ aul nop kapkap mani ognap ñen, ag yokek, amnin,’ agɨl, yɨp mani ognap ñɨnɨgab,” ag gos ak nɨŋak. Pen gos nɨbak nep nɨŋ mɨdɨl, Pol nop dɨgep mɨnek sɨk agek, apɨl, mɨnɨm agelɨgɨpir. \p \v 27 Mɨ omal ap amek nɨŋlɨg gɨ, bɨ nak Posias Pestas, Piliks kau nop dɨl, karɨp lɨm nɨbak gapna mɨdek. Pen Piliks, Juda kai yɨp bɨ tep agnɨgal ak tep, agɨl, Pol mɨñ mɨdek ak ma wɨsɨb yokak. \c 25 \s1 Pestas Pol nop mɨnɨm kɨb nɨŋak \p \v 1 Pen Pestas taun kɨb Sisaria sɨŋak amɨl, gapna wög nɨbak dɨl, ñɨn omal nokɨm nep mɨdɨl, Jerusalem amnak. \v 2-3 Pestas Jerusalem amek nɨŋlɨg gɨ, God nop tap sobok gep bɨ kɨb okok abe, Juda bɨ kɨb ognap abe nop am nɨŋɨl, Pol nɨg gɨl nɨg gɨl gɨ tɨmel gak mɨnɨm nɨbak nop aglak. Juda bɨ okok kɨri ke kapkap mɨnɨm ar nokɨm ag lɨl, Pol nop kanɨb nab sɨŋak ulɨŋɨn lɨl, ñag pak lɨnɨgabɨn, agɨl, aglak, “Cɨnop yɨmɨg nɨŋɨl, bɨ nak ognap agek, Pol nop kasek poŋ dɨl Jerusalem dolaŋ,” aglak. \v 4 Nɨb agelak, Pestas agak, “Pol mɨñ mɨdeb Sisaria. Nɨb ak, yad Sisaria amnɨg gebin rek, \v 5 nop mɨnɨm ognap mɨdonɨmɨŋ, bɨ kɨb nɨbi ognap agem, yad eip Sisaria amɨl, nop mɨnɨm kɨb agnɨmel,” agak. \p \v 6 Pestas nɨb agɨl, ñɨn jɨl oŋɨd aka wajrem alaŋ sek Jerusalem kɨn mɨdɨl, adɨk gɨ Sisaria amnak. Mɨnek, Pestas ne mɨnɨm kɨb agep karɨp ñɨlɨk mɨgan ak amɨl, Pol nop dowɨm, agak. \v 7 Pol nop dapelak, Juda bɨ Jerusalem nɨb olak okok apɨl nop pɨŋɨl kɨs kɨs gɨl, mɨnɨm ar ke ke koŋai nep aglak. Pen mɨnɨm aglak ar nɨb okok mɨnɨm wagɨn alap mɨdek, ma aglak. \p \v 8 Kɨri mɨnɨm agelak, Pol warɨkɨl pen agak, “Yad Juda bin bɨ lo mɨnɨm nɨbi ak ma tɨb jupin; yad God sobok gep karɨp ak tap tɨmel alap ma gɨpin; yad Rom Empra Sisa nop mɨnɨm tɨmel alap ma apin,” agak. \p \v 9 Agek, bɨ kɨb Pestas, Juda bin bɨ okok yɨp bɨ tep agnɨgal ak tep, agɨl, Pol nop ag nɨŋɨl, agak, “Mɨnɨm kɨb agobɨn nɨbaul, Jerusalem amɨl agɨn aka?” agak. \p \v 10 Agek, Pol agak, “Mɨñi Sisa mɨnɨm kɨb ar ne ak bɨr mɨdebin. Yad Juda bin bɨ kɨrop tap tɨmel alap ma gɨpin ak, nak ak rek nep bɨr nɨpan. \v 11 Pen tap tɨmel alap gen, yɨp mɨnɨm kɨb agɨl, ñag pak lɨn, aplap ak, ma pɨrɨkpnep; nɨb ak yɨp ñag pak lɨplap. Pen mɨnɨm kɨb agɨl, mɨnɨm wagɨn alap ma mɨdeb ak, bɨ alap yɨp Juda bin bɨ kɨrop ñɨnɨmɨŋ rek ma lɨp. Nɨb ak, nak yɨp Sisa mɨdeb ak ag yokek, ne ke mɨnɨm nɨbaul nɨŋnɨgab,” agak. \p \v 12 Pol nɨb agek, bɨ kɨb Pestas amɨl, bɨ ne okok eip mɨnɨm nɨbak ag amɨl apɨl gɨl, adɨk gɨ apɨl, agak, “‘Sisa mɨnɨm kɨb yad ak nɨŋnɨgab,’ apan ak me, nep Sisa mɨdeb ak ag yoknɨgain,” agak. \s1 Kiŋ Agripa eip nɨnai ne Benis eip \p \v 13 Pen yokop ñɨn omal yapek nɨŋlɨg gɨ, Kiŋ Agripa eip nɨnai ne Benis eip, Pestas kɨsen nep gapna owak rek nop am nɨŋɨr, agɨl, Sisaria amɨl, Pestas eip ñɨn bad tapɨn alap kɨn mɨderek. \v 14 Kɨri ñɨn koŋai nep sɨŋak kɨn mɨdnɨg ger nɨŋlɨg gɨ, Pestas ne Kiŋ Agripa nop agak, “Ned Piliks gapna mɨdek ñɨn ak, ne bɨ alap mɨñ lak. Pen gapna wög ne ak kɨrɨg gɨl, bɨ nɨbak mɨñ lep kau ak kɨrɨg amnak. \v 15 Yad Jerusalem amenek, bɨ Juda God nop tap sobok gep bɨ kɨb okok abe, Juda bin bɨ mɨnɨm tɨg bɨlokep bɨ kɨb okok abe, bɨ nɨbak nop yɨp mɨnɨm kɨb agɨl, aglak, ‘Nak agek, Pol nop ñag pak lɨlaŋ,’ aglak. \v 16 Pen mɨnɨm wagɨn alap ma agelak nɨŋɨl yad kɨrop agnek, ‘Cɨn Rom bin bɨ lo alap nɨg gɨl ma mɨdeb. Bin bɨ yokop ma ñag pak lɨjɨn. Mɨnɨm kɨb agnɨgabɨn nɨŋɨl bɨ mɨnɨm mɨdonɨmɨŋ okok amɨl, bɨ kɨrop gɨ tɨmel gak udɨn yɨrɨk ne sɨŋak mɨnɨm mɨseŋ agenɨgal; ne mɨnɨm pen agenɨgab; mɨnɨm wagɨn alap mɨdenɨgab ak, nop ñag pak lɨnɨmel, agnɨgabɨn,’ agnek. \v 17 Nɨb agɨl, Juda bɨ okok yad eip Sisaria aul apɨl, mɨnek me, yad amɨl mɨnɨm kɨb agep karɨp ñɨlɨk mɨgan ak bɨsɨgɨl, Pol nop am dowɨm agen, dolak. \v 18 Yad gos nɨŋnek e, mɨnɨm kɨb yɨb mɨdeb, agnek ak pen mɨnɨm kɨb aglak ak mɨnɨm agel nɨŋlɨg gɨ nɨŋnek, mɨnɨm kɨb ma mɨdek, mer. \v 19 Kɨri yokop aglak, ‘God mɨnɨm ak, cɨn ag tep gɨpɨn rek ma agɨp. Pen bɨ Jisas ak bɨr kɨmak ak pen Pol agɨp ne komɨŋ mɨdeb agɨp,’ aglak. \v 20 Mɨnɨm agelak ak yad nɨŋ tep ma gɨnek rek, Pol nop ag nɨŋnek, ‘Nak Jerusalem amenɨgan, nep mɨnɨm kɨb agnɨgal aka?’ agnek. \v 21 Agenek, ne mer agak. Ne agak, ‘Yad mɨñ mɨdenɨgain. Kɨsen Empra Sisa ne ke mɨnɨm nɨbak agnɨgab,’ agak. Nɨb agek, yad nop Sisa mɨdeb sɨŋak ag yoknɨgain, agɨl, mɨñ lɨnek rek mɨdeb,” agak. \p \v 22 Pestas nɨb agek, Kiŋ Agripa agak, “Pestas. Bɨ nɨbak mɨnɨm ne ke agek, yad nɨŋnɨgain,” agak. Agek agak, “Nɨb ak, tol nɨŋnɨgan,” agak. \p \v 23 Nɨb agek, mɨnek, Agripa nɨnai Benis eip, walɨj tep tep nep yɨmɨl, ami bɨ kɨb ognap abe, bɨ kɨb yɨb ognap abe poŋ dɨl, bin bɨ kɨb apobɨn, agɨl, mɨñ mɨñ gɨlɨg gɨ mɨnɨm kɨb nɨŋeb karɨp ñɨlɨk mɨgan ak amnɨlak. Ap mɨdel nɨŋlɨg gɨ, Pestas bɨ ne ognap kɨrop agak, “Pol nop am dowɨm,” agak. \v 24 Agek, dapelak, Pestas agak, “Kiŋ Agripa abe, bin bɨ ap mɨdebɨm sɨŋ aul abe, bɨ aul nop nɨŋɨm. Juda bin bɨ nop mɨnɨm kɨb agɨl, bɨ nɨbaul pɨs nep ñag pak lep, apal. Yad Jerusalem mɨdenek, yɨp nɨb aknɨb rek nep aglak. Sɨŋaul opin, yɨp ak rek nep apal. \v 25 Yad nɨpin, bin bɨ okok tap tɨmel yɨb gel, ñɨn ognap ñag pak lɨpal ak pen bɨ aul nop mɨnɨm kɨb agɨl nɨŋnek, tap nɨbak rek alap ma gɨp, mer. Pen ne ke agak, ‘Empra ne ke mɨnɨm yad agnɨgab,’ agak. Nɨb ak me, yad nop Empra nop ag yoknɨgain. \v 26 Bɨ nɨbaul Empra nop ag yoknɨgain ak pen ne tap tari tari gɨp mɨnɨm wagɨn ak, mɨj sek ñu kɨl tɨk ñɨnɨm rek ma lɨp. Nɨb ak, nak Kiŋ Agripa abe, bin bɨ ognap sɨŋ aul abe, bɨ nɨbaul tap tari tari gɨp mɨnɨm wagɨn ak nɨŋnɨgabɨm. Nɨbi mɨnɨm ne ak nɨŋɨl, mɨnɨm wagɨn magɨl ak yɨp agenɨgabɨm, yad ñu kɨl tɨkɨl, Empra mɨdeb sɨŋak yoknɨm. \v 27 Pen gos yad nɨpin ak, bɨ nagɨman Empra mɨdeb sɨŋak yokop ag yokɨl, lo tari tari tɨb juɨp ak ma agenɨgain ak, tep ma gɨp, mer,” agak. \c 26 \s1 Pol Kiŋ Agripa nop mɨnɨm agak \p \v 1 Pen Kiŋ Agripa Pol nop agak, “Yad nep peyɨg nɨŋlɨg gɨ mɨdebin, mɨnɨm agan!” agak. \p Nɨb agek, Pol ñɨnmagɨl dap ranlɨg gɨ agak, \v 2 “Kiŋ Agripa. Nak nep apɨl yɨp mɨnɨm agan, agesan, Juda bin bɨ mɨnɨm yɨp agebal ak, nep agnɨg gebin ak, yɨp tep gɨp. \v 3 Cɨn Juda bin bɨ gɨpɨn gɨpɨn ar ak abe, mɨnɨm pen pen apɨn apɨn ar ak abe, nak magɨlsek bɨr nɨpan ak me, nep agnɨg gebin aul, yɨp tep gɨp. Nɨb ak, yad mɨnɨm agen, yɨp yɨrɨk ma nɨŋnɨmɨn. \p \v 4 “Yad ñɨ sɨkol karɨp lɨm yad ke okok mɨdenek ñɨn ak abe, kɨsen am Jerusalem mɨdenek ñɨn ak abe, yad bɨ tigep bɨ rek mɨdenek ak, Juda bin bɨ okok magɨlsek bɨr nɨpal. \v 5 Kɨri yɨp mɨlek par nɨŋölɨgɨpal. Yad bɨ Perisi, Juda lo mɨnɨm nɨŋɨl, kɨlɨs gɨl, asɨk mosɨk gɨ tep yɨb gɨ mɨdölɨgɨpin. Kɨri nep mɨnɨm nɨbak mɨseŋ agenɨgal ak, yad mɨnɨm nɨŋɨd agebin ak, agɨl nɨŋnɨgan. \v 6 Pen God bɨrarɨk nep apɨs based sɨkop kɨrop mɨnɨm tep agek, gos sek kod mɨdelɨgɨpal mɨnɨm nɨbak nep nɨŋ dɨpin ak me, kɨri yɨp mɨnɨm kɨb agebal. \v 7 Cɨn Juda wagɨn ke ke aknɨb umɨgan alaŋ magɨlsek, God apɨs based sɨkop kɨrop ag lak mɨnɨm tep ak kod mɨdobɨn. God ne tap tep ñɨnɨgain ag lak tap tep nɨbak dɨn, agɨl, pɨb nab kɨslɨm eyaŋ nop sobok gɨlɨg gɨ mɨdobɨn. Pen Kiŋ Agripa, nak nɨŋan! God mɨnɨm agak nɨbak mɨnɨm nɨŋɨd nep ageb, agɨl, nɨŋ dɨlɨg gɨ nep mɨdebin ak me, yɨp mɨnɨm kɨb agebal me aul. \v 8 Pen nɨbi tari gɨnɨg bin bɨ kɨmbal okok, God gek ma warɨknɨgal, ag gos nɨpɨm? \p \v 9 “Pen ned yad ke, bin bɨ Jisas Nasaret nɨb mɨnɨm agelak bin bɨ okok kɨrop gɨ tɨmel gin, ag gos nɨŋölɨgɨpin. \v 10 Pen Jerusalem mɨdɨl, yad ak rek nep genek. God nop tap sobok gep bɨ kɨb okok yɨp agel, bin bɨ Jisas nop nɨŋ dɨlak okok koŋai nep am dapen, kɨrop mɨñ lölɨgɨpal. Yad ke bɨ mɨnɨm tɨg bɨlokep okok eip yau agen, ognap pɨs nep ñag pak lel kɨmlak, kɨrop paj agölɨgɨpin. \v 11 Juda mogɨm gep karɨp okok gɨ tagɨl, bin bɨ Jisas nop nɨŋ dölɨgɨpal okok kɨrop mɨlɨk kal nɨŋɨl, kɨri Jisas mɨnɨm ne ak kɨrɨg gɨlaŋ, agɨl, kɨrop gɨ tɨmel gölɨgɨpin. Yad gos ar nokɨm alap nep nɨŋɨl, ñɨn ognap bin bɨ nɨb okok kɨrop pɨyo nɨŋin, agɨl, karɨp lɨm par kɨb okok ajölɨgɨpin. \s1 Jisas Krais Pol nop dak ak, Pol kesɨm nɨbak agak \p \v 12 “Pen ñɨn alap Damaskas bin bɨ Jisas nop nɨŋ dɨlak okok kɨrop nag lɨ donɨm, agenek, God nop tap sobok gep bɨ kɨb okok, yau, agɨl, mɨj ñu kɨl tɨk ñel, dɨl saŋdɨnek. \v 13 Pen kiŋ tep yad nɨŋan! Yad pɨb nab sɨŋ epel owak magɨl ak, kanɨb nab sɨŋak amlɨg gɨ nɨŋnek, melɨk kɨb aknɨb ke seb kab ar alaŋ nɨb yad bɨ ognap eip amonok okok pak ñak. Melɨk pak ñak nɨbak, pɨb melɨk rek mer; melɨk nɨbak ke yɨb gak. \v 14 Nɨg gek, cɨn magɨlsek lɨm eyaŋ ap yap pakɨl, yad nɨŋnek, mɨnɨm alap, mɨnɨm yɨb cɨn Arameik mɨnɨm agɨl, yɨp agak, ‘Sol! Sol! Yɨp tari gɨnɨg per gɨ tɨmel geban? Nep per kanɨb tep yomnɨm, apin ak pen nak yad eip pen pen geban ak, nep ke yur adɨk ñeb,’ agak. \p \v 15 “Agek, yad agnek, ‘Bɨ Kɨb, nak bɨ an?’ agnek. \p “Agenek, Bɨ Kɨb agak, ‘Yad Jisas, yɨp per gɨ tɨmel geban ak nep agebin,’ agak. \v 16 Nɨb agɨl yɨp agak, ‘Pen mɨñi nak warɨkan! Yad nep mɨnɨm agnɨg opin. Nak wög gɨ ñeb bɨ yad mɨdɨl, yɨp mɨñi udɨn nɨŋeban ak abe, yad nep kɨsen yomnɨgain ak abe, bin bɨ ognap okok kɨrop ag ñɨnɨgan. \v 17 Yad nep ag yoken, nak amɨl Juda bin bɨ okok abe, Juda bin bɨ mer okok abe ag ñek, nep gɨ tɨmel gel nɨŋlɨg gɨ, nep kod mɨdɨl tɨg asɨk yoknɨgain. \v 18 Nak mɨnɨm tep yad kɨrop ag ñek, udɨn kwoi mɨdebal ak, udɨn ñɨl nɨŋnɨgal. Nak mɨnɨm tep yad kɨrop ag ñek, kɨslɨm okok mɨdebal ak, kɨrɨg gɨl melɨk onɨgal. Nak mɨnɨm tep yad kɨrop ag ñek, Seten kɨlɨs won ne mok okok mɨdebal ak, kɨrɨg gɨl God nop onɨgal. Nɨg genɨgal, tap si tap tɨmel gɨpal okok, Bapi nɨŋɨl kɨrɨg gek, bin bɨ ned yɨp nɨŋ dɨpal okok eip kausek komɨŋ mɨdenɨgal,’ agak. \s1 Pol God nop wög golɨgɨp mɨnɨm ak agak \p \v 19 “Pen Kiŋ Agripa. Yad nɨgrɨkep karɨp lɨm seb kab ar alaŋ sɨŋak nɨb apɨl mɨnɨm agak nɨŋnek nɨbak ma kɨrɨg gɨnek. \v 20 Damaskas amɨl, bin bɨ nɨb okok kɨrop mɨnɨm tep nɨbak ag ñɨnek. Kɨsen amɨl Jerusalem bin bɨ kɨrop ag ñɨl, karɨp lɨm Juda bin bɨ mɨdebal okok magɨlsek kɨrop ag ñɨl, Juda bin bɨ mer okok ag ñɨl, gɨnek. Kɨrop ag ñɨl agnek, ‘Tap si tap tɨmel gɨpɨm ak, tari gɨnɨg nɨg gɨpɨn, agɨl, kɨrɨg gɨl, God nop nokɨm nɨŋ dɨl, tap tɨmel okok bɨr kɨrɨg gɨpɨn ak nɨŋnɨmel, agɨl, God ageb rek nep gɨnɨmɨb,’ agnek. \v 21 Yad nɨg gɨnek ak me, ñɨn alap God sobok gep karɨp sɨŋak amenek, Juda bɨ sɨŋaul kɨri yɨp dɨ cɨcɨ lɨl, ñag pak lɨnɨg gelak. \v 22 Pen God yɨp per nep kod mɨdeb rek, yad mɨñi won aul nep sɨŋaul warɨk mɨdɨl, mɨnɨm tep ne ak, bin bɨ yɨb mɨdeb okok abe, bin bɨ yɨb ma mɨdeb okok abe ag ñɨlɨg gɨ mɨdebin. Mɨnɨm ag ñebin nɨbak, ar alap ke mer; bɨ God mɨnɨm agep bɨ okok abe, bɨ nak Mosɨs abe, kɨsen gɨnɨgab, agɨl, ñu kɨl tɨklak mɨnɨm ak nep ag ñebin. \v 23 God mɨnɨm agep bɨ Aisaia God Mɨnɨm ñu kɨl tɨkɨl agak, ‘Krais apɨl, yur dɨl kɨmnɨgab, pen ne bɨ ned nep kauyaŋ warɨknɨgab ak me, Juda bin bɨ okok abe, Juda bin bɨ mer okok abe nɨŋnɨgal, God kɨrop ak rek nep dɨ komɨŋ yoknɨmɨŋ rek lɨp. Nɨg gɨnɨgab ak, ne kɨrop melɨk rek pak ñɨnɨgab,’ agak,” agak. \p \v 24 Pol mɨnɨm nɨbak agek nɨŋlɨg gɨ, Gapna Pestas mɨnɨm kɨb agɨl agak, “Pol, nak bɨ mɨnɨm ar ke ke nɨpan rek, nabɨc jɨn mok nak mɨlep gɨp saköl ñagɨl ageban,” agak. \p \v 25 Agek, Pol pen agak, “Bɨ pobɨŋ tep yad Pestas. Yad saköl ñagek ma agebin. Gos nɨŋɨl nɨŋ tep gɨl, mɨnɨm nɨŋɨd yɨb ak agebin. \v 26 Yad tari mɨnɨm agebin aul, Kiŋ Agripa ne ke bɨr nɨŋɨp. Jisas nop tari tari gɨl mɨnɨm tari tari agɨl gɨlak ak we gɨl ma gɨlak. Mɨseŋ nep gɨlak ak me, yad nɨpin, Kiŋ Agripa ne magɨlsek bɨr nɨŋɨp. Nɨg gek nɨŋɨl yad nop pɨrɨkɨl ma agebin, mer,” agak. \v 27 Pol nɨb agɨl Kiŋ Agripa nop nɨŋɨl agak, “Kiŋ Agripa. Nak bɨ God mɨnɨm agep okok mɨnɨm aglak ak, nɨŋɨd aglak, agɨl, gos nɨpan aka? Yad nɨpin, mɨnɨm nɨbak nɨŋɨd apal, agɨl, nɨpan,” agak. \p \v 28 Pol nɨb agek, Kiŋ Agripa pen agak, “Pol. Nak yɨp, mɨnɨm sɨkol alap agen, Jisas bɨ ne alap mɨdeŋ, agɨl, yɨp mɨnɨm nɨbak ageban aka?” agak. \p \v 29 Agek, Pol agak, “Mɨnɨm ulep agnɨm aka mɨnɨm par agnɨm, yad gos nokɨm alap nep nɨŋɨl, God nop sobok gɨl agebin, nak abe, bin bɨ mɨnɨm agebin nɨŋebal sɨŋ aul magɨlsek abe, yad mɨdebin rek mɨdenɨmɨb, agɨl, sobok gebin. Pen yɨp sen ñon gɨpal rek nɨbep lɨlaŋ, agɨl, ma sobok gebin,” agak. \p \v 30-31 Pol nɨb agek, Kiŋ Agripa ak, Gapna Pestas ak, Agripa nɨnai Benis ak, bin bɨ mɨdelak okok magɨlsek warɨkɨl, söŋ amɨl, aglak, “Bin bɨ ognap gɨ tɨmel gel me, mɨnɨm kɨb agɨl, ognap mɨñ lɨl, ognap pɨs nep ñag pak lɨnɨgal. Pen bɨ aul tap tɨmel alap ma gɨp, mer,” aglak. \p \v 32 Nɨb agɨl, Kiŋ Agripa ne Pestas nop agak, “Mɨñi mɨñ lep karɨp kɨrɨg gɨl mɨs ambkop ak pen ne, ‘Sisa mɨnɨm kɨb yad nɨŋnɨgab,’ agɨp ak me, mɨñ mɨdɨl, bɨ kɨb Sisa mɨdeb ak amnɨgab,” agak. \c 27 \s1 Pol Rom amnɨg gɨ ñɨg magöb dak \p \v 1 Gapna Pestas Pol Rom mɨñi amnɨmɨŋ, agɨl agek, ami sɨkop okok kod mɨdep bɨ kɨb Julias ak, Pol abe nagɨman bɨ ognap sek abe dɨl kod mɨdek. Ami sɨkop nɨb okok kɨrop “Empra Ami Sɨkop Ne” agölɨgɨpal. \fig caption|alt="pauljr to Rome map" src="Paulrome.cdr" size="col" ref="27:1" \fig* \v 2 Pen ñɨn nɨbak, ñɨg magöb karɨp lɨm Adramitiam nɨb ak, Esia Propins amnɨg gɨ, Sisaria am wös gak. Nɨb ak, ñɨg magöb nɨbak dɨl ñɨg nab eyaŋ amnɨnok. Bɨ taun kɨb Tesalonaika, Masedonia Propins sɨŋak nɨb bɨ alap eip amnɨnok. Yɨb ne ak Aristakas. \p \v 3 Mɨnek taun kɨb Saidon amjakɨl am wös gɨnok. Julias ne Pol nop dɨ tep gɨl agak, “Amɨl namɨd namam sɨkop kɨrop nɨŋɨl, nep tap tari ma mɨdonɨmɨŋ okok nep ñɨnɨmel,” agak. \v 4 Pen cɨn Saidon kɨrɨg amnɨg gɨl nɨŋnok, yɨgen kɨb yɨb ak apɨl, ñɨg solwara ak abe pag apek. Nɨg gek, karɨp lɨm ñɨg tɨb kɨs gak airan Saipras pɨs kɨd amnɨnok. \v 5 Nɨg gɨl, amɨl amɨl Silisia Propins sɨl gɨl, amɨl karɨp lɨm Pampilia sɨl gɨl, am Lisia Propins amɨl, taun kɨb Maira amjakɨl wös gɨnok. \v 6 Amjak wös gɨl, ami bɨ kɨb bɨ nagɨman okok kɨrop kod mɨdek ak nɨŋak, ñɨg magöb Aleksadria nɨb alap karɨp lɨm Itali amnɨg gek. Nɨb ak, ne cɨnop agek, ñɨg magöb nɨbak amnɨnok. \v 7 Ñɨg magöb nɨbak amɨl, ñɨg nab kɨb eyaŋ amɨl, sɨsain sɨsain nep koslam amɨl amɨl taun kɨb Kɨnidos amjaknok. Pen yɨgen kɨb ma apek nɨŋɨl yɨpɨd gɨl ameb rek ma lak. Nɨb ak me, pɨs kɨd nep amɨl amɨl karɨp lɨm Salmoni sɨl gɨl, karɨp lɨm ñɨg tɨb kɨs gak airan Krit beŋ kɨd jus dɨl, \v 8 koslam amɨl amɨl karɨp lɨm sɨkol ñɨg gol sɨŋak alap, “Ñɨg Magöb Mɨd Tep Gep Kau,” agölɨgɨpal, amjakɨl sɨŋak wös gɨnok. Karɨp lɨm nɨbak Lasia taun ulep sɨŋak. \p \v 9 Cɨn nɨg gɨl, sɨsain sɨsain nep gɨ ajon nɨŋlɨg gɨ me, Juda bin bɨ tap ma ñɨŋeb ñɨn ak ap padɨkek, ñɨg solwara kɨb pag owep ñɨn ak bɨr owak. \v 10 Pen Pol ne kɨrop agak, “Bɨ ognɨl. Ameb rek ma lɨp rek, amenɨgabɨn ak, tap wɨs wad tap okok magɨlsek tɨmel gɨl, ñɨg magöb abe tɨmel gek, cɨn magɨlsek ñɨg ñɨŋjɨn rek lɨp,” agak. \v 11 Pol nɨb agak ak pen, ñɨg magöb bɨ wög gelak kod mɨdek bɨ kɨb ak abe, bɨ ñɨg magöb nap nɨb ak abe, mɨnɨm ke agerek nɨŋɨl, ami bɨ kɨb Julias, Pol mɨnɨm kɨrɨg gɨl, mɨnɨm kɨrop ak dak. \v 12 Bɨ koŋai nep aglak, “Karɨp lɨm aul karɨp lɨm tɨmel. Yɨgen kɨb dɨp ñɨn aul, karɨp lɨm tɨmel nɨbaul ma mɨdojɨn; Piniks ulep mɨdeb sɨŋak am mɨdojɨn. Yɨgen kɨb apeb ñɨn ak, ñɨg magöb dam karɨp lɨm nɨbak lon, tɨmel ma gɨnɨmɨŋ,” aglak. Piniks taun nɨbak, karɨp lɨm ñɨg tɨb kɨs gak airan Krit mɨdeb. Ñɨg magöb Piniks apolɨgɨp ak, yɨgen kɨb pɨb apeb pɨs ken apenɨgab ak, ñɨg magöb kapkap pɨb paŋɨd ameb pɨs ken amnɨgab; pen yɨgen kɨb pɨb paŋɨd ameb pɨs ken apenɨgab ak, ñɨg magöb kapkap pɨb apeb pɨs ken amnɨgab. \s1 Yɨgen kɨb apɨl, ñɨg solwara pagak \p \v 13 Pen kɨri nɨb agel, sɨŋak mɨdonok nɨŋlɨg gɨ, yɨgen sɨkol sɨkol apek ak nɨŋɨl, “Mɨñi amɨl amnɨgabɨn,” agɨl, bɨ ñɨg magöb wög gelak okok, aga yoklak ak lɨp gɨ dɨl, karɨp lɨm ñɨg tɨb kɨs gak airan Krit ñɨg gol ar sɨŋak amnɨnok. \v 14 Nɨg gɨl amon nɨŋlɨg gɨ, dai asad kɨb yɨb, airan Krit pɨs kɨd nɨb, ñɨg magöb amnɨg gonok pɨs ken apɨl, ñɨg magöb tɨg jɨnomno gak. \v 15 Nɨg gek, bɨ ñɨg magöb wög gelak okok nɨŋɨl, dad yɨpɨd gɨl amnɨn, agɨl, gɨ mer nɨŋɨl, kɨrɨg gel, cɨnop sek dad ñɨg solwara nab kɨb okok dad amnak. \v 16 Yɨgen nɨg gɨl dad amek, amɨl amɨl karɨp lɨm ñɨg tɨb kɨs gak airan sɨkol Kauda apal ak, pɨs kɨd alap amonok nɨŋɨl yɨgen kɨb apek ak ulekak. Nɨg gek nɨŋlɨg gɨ, agnok, “Yɨgen sɨkol apeb rek, ñɨg magöb sɨkol bad ak dɨl, ñɨg magöb kɨb mɨgan ak dɨ lɨn,” agɨl, koslam yɨb dɨ lɨnok. \v 17 Ñɨg magöb sɨkol bad ak dɨ lɨ tep gɨl, ñɨg magöb kɨb ak pɨpag gɨnɨmɨŋ rek lɨp, agɨl, ñɨg magöb okok nɨb okok nɨb nag ñon gɨl, lɨp gɨ lɨ kɨlɨs gɨlak. Pen, “Yɨgen kɨb apeb aul, ñɨg magöb cɨn ak dam kab kɨlɨp Sötis apal okok amɨl, kab kɨlɨp tɨmel ak pɨŋ lek, tɨmel gɨnɨgab,” agɨl, sel ñon gɨlak ak wɨsɨb yokel, jel gek pɨrɨklɨg gɨ amnɨnok. \v 18 Yɨgen kɨb ak aplɨg gɨ mɨdek ak me, mɨnek ñɨg magöb ak auan amnaŋ, agɨl, wɨs wad tap okok dɨ ñɨg yoklak. \v 19 Mɨnek ak, ak rek nep, yɨgen dɨ nep mɨdek ak me, tap tari tari ñɨg magöb mɨd tep gaŋ, agɨl, karɨp mɨgan lel mɨdek ak, magɨlsek nɨŋebir dɨ ñɨg eyaŋ yoklak. \v 20 Pen cɨn per per pɨb gap okok ma nɨŋolɨgɨpɨn, mer. Yɨgen ak nɨg gɨl dɨlɨg gɨ nep mɨdek ak me, gos alap nɨŋɨl, agnok, “Karɨp lɨm alap ma amnɨgabɨn; kɨm saknɨgabɨn,” agɨl, gos nɨŋnok. \p \v 21 Pen mɨlek par kɨri tap magɨl ma ñɨbelɨgɨpal. Kɨsen Pol mɨdelak nab sɨŋak warɨkɨl agak, “Bɨ ognɨl, mɨnɨm yad agnek ak nɨpkep rek, cɨn airan Krit nep mɨdɨl, wɨs wad tap okok dɨ ñɨg eyaŋ ma yokpnop. \v 22 Pen yad nɨbep agebin, mɨñi gos par ma nɨŋnɨmɨb; gos sek mɨdenɨmɨb. Cɨn alap ma kɨmnɨgabɨn. Ñɨg magöb ak nep pɨs nep tɨmel gɨnɨgab. \v 23 Yad God nop wög gɨ ñeb bɨ ne mɨdebin ak me, mɨñi kɨslɨm eyaŋ God ejol ne alap ag yokek, apɨl yad mɨdesin ulep sɨŋak apɨl yɨp agɨp, \v 24 ‘Pol, nak ma pɨrɨknɨmɨn! Mɨdɨl, nak bɨ kɨb Sisa mɨdeb sɨŋak amɨl, mɨnɨm kɨb nɨŋnɨgan. Pen bin bɨ ñɨg magöb karɨp mɨgan mɨdebal okok, God kɨrop ak rek nep kod mɨdek ognap ma kɨmnɨgal. God ne nep yɨmɨg nɨŋɨl, komɨŋ mɨdep magɨl kɨri ak nep ñɨb,’ agɨp. \v 25 Nɨb ak, bɨ ognɨl, nɨbi ma pɨrɨknɨmɨb; gos sek mɨdenɨmɨb. Yad nɨpin, God nop nɨŋ dɨpin ak, ne ageb rek nep gɨnɨgab. \v 26 Pen cɨn amɨl amɨl, karɨp lɨm ñɨg tɨb kɨs gak airan alap amon, ñɨg magöb kab kɨlɨp pɨŋ lɨ wös gɨnɨgab,” agak. \s1 Ñɨg magöb pɨs nep tɨmel gak \p \v 27 Pen yɨgen ak cɨnop nɨg gɨl dɨ damek damek ñɨn aknɨb wajrem pɨs kɨd adaŋ amek nɨŋlɨg gɨ kɨslɨm eyaŋ me, ñɨg solwara Edriatik, apal ak, nab sɨŋak amlɨg gɨ, bɨ ñɨg magöb wög gelak okok, gos alap nɨŋɨl, ulep karɨp lɨm alap apjaknɨgabɨn rek lɨp, aglak. \v 28 Kɨri gos nɨbak nɨŋɨl, kab kɨlɨp ulep ulep mɨdeb aka agɨl, tap ñɨg lɨ nɨpal alap lɨl nɨŋlak par kɨb kɨb 40 mita mɨdek. Yokop sɨkol sɨkol magɨl alap amɨl, tap nɨbak kauyaŋ lɨl nɨŋlak 30 mita mɨdek. \v 29 Nɨg gek, cɨn kab kɨb salai ar sɨŋak amjɨn rek lɨp, agɨl, pɨrɨkɨl, aga omal omal yoklak nɨŋɨl, ñɨg magöb kɨlɨs gak. Kɨlɨs gek nɨŋlɨg gɨ, God nop sobok gɨl aglak, “Karɨp kasek tɨkɨl pɨb laŋ,” aglak. \v 30 Pen bɨ ñɨg magöb wög gelak okok, karɨp lɨm ñɨg tɨb kɨs gak airan nɨbak yokop ulep nɨb sɨŋak amnɨg, bin bɨ okok nɨŋ mɨdelak rek, esek wai ñɨl aglak, “Ñɨg magöb sɨkol ak dam ñɨg magöb nabɨc pɨs ar yokɨl, aga ognap sek yokɨn,” aglak. \v 31 Kɨri esek nɨg gel nɨŋlɨg gɨ, Pol nɨŋɨl, Julias ami bɨ ne okok eip kɨrop agak, “Bɨ ñɨg magöb wög gebal aul, kɨri ñɨg magöb sɨkol ak dɨl pɨrɨk gɨ amenɨgal ak, nɨbi magɨlsek kɨm saknɨgabɨm,” agak. \v 32 Pol nɨb agek, ami bɨ okok, ñɨg magöb ñɨg eyaŋ yoknɨg gelak nag ak, pɨs nep tɨb gɨ rɨk gɨ yokel, ñɨg nab eyaŋ yowak. \p \v 33 Pen mɨñab tɨknɨg gak magɨl ak, Pol kɨrop agak, “Ñɨn aknɨb wajrem pɨs kɨd adaŋ ak (14) gos par nɨŋɨl, tap magɨl ma ñɨbɨl, yokop nep mɨdebɨm. \v 34 Nɨb ak, mɨñi tap ognap ñɨŋɨm. Mer ak, nɨbi titi gɨl mɨdenɨgabɨm. Bin bɨ nokɨm alap nabɨc kas nokɨm alap ma yonɨgab,” agak. \v 35 Pol nɨb agɨl, bred ognap dɨl, kɨri mɨdelak nab sɨŋak God nop tep agɨl, tɨ paŋɨl, tap ognap ñɨŋak. \v 36 Pol ne ñɨbek nɨŋlɨg gɨ, kɨri ak rek nep cɨbur tep gek, tap ognap dɨ ñɨŋlak. \v 37 Cɨn maŋ ñɨn juɨl aknɨb wajrem pɨs kɨd adaŋ (276) bin bɨ ñɨg magöb mɨgan nɨbak mɨdonok. \v 38 Pen tap ñɨb sakɨl, ñɨg magöb auan amnaŋ, agɨl, wid mɨdek okok dɨ ñɨg eyaŋ yoknok. \p \v 39 Mɨñab tɨkek nɨŋlɨg gɨ, karɨp lɨm nɨbak nɨŋnok. Pen bɨ ñɨg magöb wög gelak okok karɨp lɨm nɨbak tari, agɨl, ma nɨŋlak. Pen kɨri nɨŋlak, ñɨg solwara oŋɨd pak sak amnak ak, kab kɨlɨp tep nep mɨdek kɨd ak me, aglak, “Ñɨg magöb ar nɨbak yɨpɨd gɨl amnɨgabɨn,” aglak. \v 40 Nɨb ak, ñɨg magöb aga yoklak nag okok pɨs nep tɨb gɨ rɨkɨl, ñɨg magöb pɨs pɨs lɨlak stia omal wɨsɨb yeplɨl, sel kɨb ak wɨsɨb lɨlak ak kauyaŋ dap ran ñon gɨl, paŋdɨlak. \v 41 Amɨl amɨl me, ñɨg magöb mɨlɨk dai ak, kab kɨlɨp ar ak pɨŋɨl, paklɨg gɨ kɨlɨs gak. Nɨg gɨl paklɨg gɨ kɨlɨs gek, ñɨg solwara ak pag apɨl, ñɨg magöb cɨmgan dai pɨs nep pag jɨsɨpɨk masɨpɨk gɨ dad amnak. \p \v 42 Nɨg gek, ami bɨ ognap apɨl, bɨ kɨb kɨri Julias nop aglak, “Ñɨg magöb aul tɨmel geb. Bɨ nagɨman okok pɨrɨk gɨ amel, cɨnop ag gɨnɨgal. Nɨb ak, kɨrop ñag pak lɨn,” aglak. \v 43 Nɨb aglak ak pen Julias, Pol nop gos nɨŋɨl, kɨrop mer agɨl, agak, “Bɨ ñɨg kas parɨk nɨpal okok ned ñɨg kas parɨk amnɨlaŋ. \fig caption|alt="shipwreck" src="LB00219B.TIF" size="col" ref="27:43-44" \fig* \v 44 Kɨsen bɨ ñɨg kas parɨk ma nɨpal okok, mab bog dai dai okok dɨl, dɨ cɨcɨ lɨl amnɨlaŋ,” agak. Agek, agak rek nep gɨnok. Bɨ alap ñɨg ma ñɨŋnok; magɨlsek komɨŋ amnɨnok. \c 28 \s1 Pol karɨp lɨm Molta am mɨdek \p \v 1 Pen cɨn karɨp lɨm ñɨg tɨb kɨs gak nɨbak amnɨnok, bin bɨ nɨb okok mɨdelak okok cɨnop aglak, “Karɨp lɨm aul Molta,” aglak. \v 2 Nɨb agɨl, cɨnop dɨl gɨ tep gɨlak. Cɨnop mɨñab pak kalau gak rek, cɨnop dɨ tep gɨl, mab dap dagɨlel, maŋɨl tep gɨnok. \v 3 Pol pen amɨl mab lek lek ognap yɨprɨg dapɨl dagɨlek nɨŋlɨg gɨ, kodal alap mab lek lek dapek nab nɨb sɨŋak mɨdek ak me, pɨboŋ gek, ap ranɨl Pol nop ñɨnmagɨl kɨd ak su i sek lak. \v 4 Nɨg gek, bin bɨ karɨp lɨm nɨbak mɨdelak okok nɨŋɨl, kɨri ke aglak, “Bɨ nagɨman aul gɨ tɨmel gɨp rek komɨŋ amnɨmɨŋ rek ma lɨp. Ñɨg solwara nab sɨŋak mɨdlɨg gɨ, ñɨg magöb ak tɨmel gek ma kɨmɨb ak pen mɨñi kɨmnɨgab,” aglak. \v 5 Nɨb aglak ak pen Pol ñɨnmagɨl ne ak pɨpal pakek, kodal nɨbak yapɨl, mab yɨnak. Pen Pol nop tap alap ma gak. \v 6 Nɨg gek, bin bɨ nɨb okok kɨri ke aglak, “Bɨ aul nop kodal suɨp ak su gɨnɨmɨŋ aka su ma gek kasek kɨmnɨmɨŋ,” agɨl, tapɨn nep nɨŋ mɨdelak. Pen nɨg gɨ nɨŋ mɨdel, nop tap alap ma gak, mer. Kɨri nɨŋɨl, aglak, “Bɨ nɨbak bɨ yɨb alap mer; ne god alap,” aglak. \p \v 7 Pen bɨ kɨb karɨp lɨm nɨbak kod mɨdek ak yɨb ne ak Pablias. Karɨp lɨm ne ak ulep nɨb sɨŋak mɨdek ak me, cɨnop dad karɨp ne ak amɨl, ñɨn omal nokɨm kod mɨd tep yɨb gak. \v 8 Bɨ kɨb nɨbak nap ne ak mɨb goŋ ne ak, mab rek yɨnɨl, cɨb yɨpɨl gɨl, kɨm mɨdek. Pen Pol ne Pablias nap nop nɨŋɨl, God nop sobok gɨl, nop ñɨnmagɨl lek nɨŋlɨg gɨ, tap gak nɨbak pɨs nep komɨŋ lak. \v 9 Nɨg gek me, bin bɨ karɨp lɨm nɨbak tap gak okok peyɨg nɨŋɨl apel nɨŋlɨg gɨ, Pol ne God nop sobok gek, kɨrop komɨŋ lak. \v 10 Pol nɨg gek me, cɨnop kod mɨd tep yɨb gɨl, ñɨg magöb dɨl amnɨg gonok ñɨn ak, tap tari tari ma mɨdek okok cɨnop abramek ñɨlak. \s1 Pol taun kɨb Rom amjakak \p \v 11 Pen karɨp lɨm nɨbak, ñɨg magöb Aleksadria nɨb alap, ak rek nep ap mɨdek. Ñɨg magöb nɨbak yɨb ne ak “Ñɨ Tam” aglak. Ñɨn nɨbak yɨgen kɨb dep ñɨn ak owak ak me, ameb rek ma lek, nɨb sɨŋak mɨdek. Cɨn abe karɨp lɨm nɨbak mɨdon, takɨn omal nokɨm yowak. \v 12 Pen yɨgen kɨb ma owep ñɨn ak, ñɨg magöb Ñɨ Tam nɨbak amɨl, taun kɨb Sairakius amjakɨl wös gɨnok. Amjak wös gɨl, ñɨn omal nokɨm nɨb sɨŋak mɨdonok. \v 13 Ñɨg magöb nɨbak nep dɨl, Sairakius kɨrɨg gɨl, taun kɨb Regium amnɨnok. Mɨnek yɨgen kɨb alap kɨd ken apɨl, ñɨg magöb ak dɨl, kasek amek me, ñɨn omal nep ñɨg nab sɨŋak mɨdɨl, Putiolai taun amjakɨl wös gɨnok. \v 14 Karɨp lɨm nɨbak bin bɨ Jisas nop nɨŋ dɨlak ognap mɨdelak ak me, cɨnop aglak, “Cɨn eip kɨn mɨdɨl, amnɨmɨb,” aglak. Agelak, kɨrop eip ñɨn aknɨb ar oŋɨd kɨn mɨdɨl, “Rom amnɨn,” agɨl, paŋdɨnok. \v 15 Pen Rom bin bɨ Jisas nop nɨŋ dɨlak okok, “Pol bɨ ñon onɨgal,” agel, nɨŋɨl, ognap ap cɨnop Apias Maker nab sɨŋak nabɨŋ paklak rek, ognap ap cɨnop Karɨp Kɨneb Omal Nokɨm mɨdek karɨp lɨm sɨŋak nabɨŋ paklak. Pol kɨrop nɨŋek, cɨbur ne tep gek, God nop tep agak. \v 16 Pen cɨn amɨl Rom mɨdonok, gapman bɨ kɨb ak Pol nop agak, “Karɨp nak alap ke kɨnmɨn,” agak. Nɨb agek, Pol ne karɨp alap pɨyo nɨŋɨl kɨn mɨdek nɨŋlɨg gɨ, ami bɨ alap nop kod mɨdek. \s1 Pol Jisas mɨnɨm tep ak taun kɨb Rom sɨŋak ag ñak \p \v 17 Pol ñɨn omal nokɨm mɨdɨl, Juda bɨ kɨb karɨp lɨm nɨbak mɨdelak okok kɨrop sɨk agek, ap mogɨm gelak, agak, “Mam sɨkop. Yad bin bɨ cɨn okok tap tɨmel alap ma gɨl, apɨs based sɨkop mɨnɨm aglak ak ma tɨb jupin ak pen Juda bɨ kɨb Jerusalem nɨb okok yɨp dɨ cɨcɨ lɨl, dam Rom gapman bɨ kɨb nɨb okok kɨrop ñɨlak. \v 18-19 Rom gapman bɨ okok yɨp mɨnɨm kɨb agɨl nɨŋlak mɨnɨm wagɨn alap ma mɨdek. Cɨn nop ñag pak lɨjɨn rek ma lɨp aglak. Nɨb ak, yɨp, wɨsɨb yokɨn, agɨl, nɨŋlak ak pen Juda kai mɨdelak okok kɨlɨs yɨb gɨl, yɨp kauyaŋ mɨnɨm kɨb aglak. Nɨg gel me, yad agnek, ‘Sisa ne ke mɨnɨm yad ak nɨŋnɨgab,’ agnek. Pen yad bin bɨ yad Juda okok kɨrop mɨnɨm alap agnɨg ma opin. \v 20 Pen cɨn Juda kai Bɨ Kɨb nop gos sek kod mɨdobɨn mɨnɨm tep ne ak nep ag ñen, yɨp mɨñ lɨpal aul. Mɨnɨm nɨbak agnɨg me nɨbep sɨk agen opɨm,” agak. \p \v 21 Pol nɨb agek, nop pen aglak, “Bɨ karɨp lɨm Judia nɨb nɨb okok, aul apɨl aka mɨj ñel apek, mɨnɨm tɨmel ognap nep agel, ma nɨpɨn. \v 22 Pen cɨn nɨpɨn, Juda bin bɨ okok okok magɨlsek apal, ‘Bin bɨ gos nak nɨpan rek nɨpal okok, bin bɨ tep mer,’ apal. Nɨb ak, nak mɨnɨm nak ke agek, cɨn ke nɨŋɨn,” aglak. \p \v 23 Pen kɨri nɨb agɨl, ñɨn alap mɨnɨm agnɨgabɨn, agɨl, ag lɨlak. Ñɨn ag lɨlak nɨbak nep, bin bɨ ned olak rek mer, bin bɨ koŋai yɨb nep Pol mɨdek karɨp ak kɨslɨm sek nep ap mogɨm gɨlak. Nɨg gɨl, ap mogɨm gel nɨŋlɨg gɨ, Pol ne, God bin bɨ dɨnɨg gɨl, Ñɨ ne ag yokek, Kiŋ rek owak mɨnɨm ak ag ñɨnɨg, Mosɨs abe, bɨ God mɨnɨm agep bɨ okok abe, bɨrarɨk nep Jisas nɨb nɨb gɨl gɨnɨgab, agɨl, ñu kɨl tɨklak mɨnɨm ak kɨrop ag ñak. Jisas mɨnɨm ak agen nɨŋlaŋ, agɨl, Pol mɨnɨm nɨbak ag mɨdek nɨŋlɨg gɨ, pɨb paŋɨd amnak. \v 24 Pen mɨnɨm agak nɨbak, ognap agak rek nɨŋ dɨlak pen ognap ma nɨŋ dɨlak. \v 25 Pol bin bɨ ma nɨŋ dɨlak okok kɨrop agak, “Bɨrarɨk nep Kaun Sɨŋ ne Aisaia nop goŋ lek, apɨs based kɨri okok kɨrop mɨnɨm nɨŋɨd yɨb agak. \v 26 Mɨnɨm nɨbak Aisaia ne God Mɨnɨm dai alap ñu kɨl tɨkɨl agak, \q1 ‘Juda bin bɨ okok kɨrop amɨl agnɨmɨn, \q1 “Mɨnɨm agnɨgal nɨŋnɨgabɨm ak \q2 pen mɨnɨm agɨp ak, agɨl, ma nɨŋnɨgabɨm. \q1 Udɨn nɨŋnɨgabɨm ak \q2 pen tap alap ma nɨŋnɨgabɨm. \q1 \v 27 Bin bɨ sɨŋ aul mɨnɨm yad agebin ak \q2 kɨrop yɨrɨk gek ma nɨŋebal. \q1 God Mɨnɨm nɨŋon, cɨnop gek, \q2 bin bɨ ne mɨdojɨn rek lɨp agɨl, \q2 tɨmɨd pɨlɨŋ gɨl, udɨn jɨkɨl nep mɨdebal,” agnɨmɨn,’ agak. \p \v 28 “Nɨb ak, Juda bin bɨ sɨŋ aul nɨŋɨm! Nɨbi Juda kai, God mɨnɨm tep ak kɨrɨg gɨpɨm rek, ne agek, mɨnɨm tep nɨbak Juda bin bɨ mer mɨgan ognap amnɨgab nɨŋɨl kɨri mɨnɨm nɨbak dɨnɨgal,” agak. \v 29 Pol kɨrop mɨnɨm nɨbak ag dai juek nɨŋlɨg gɨ, Juda bin bɨ okok kɨri ke amlɨg gɨ, pen agek pen agek gɨlɨg gɨ amnɨlak. \p \v 30 Pen Pol taun kɨb Rom kɨn mɨdolɨgɨp karɨp ak taulɨg gɨ kɨn mɨdek, mɨ omal yɨnak. Bin bɨ nop nɨŋnɨg apelɨgɨpal okok kɨrop magɨlsek ag wasu dɨl, dɨ tep golɨgɨp. \v 31 Bin bɨ nop apelɨgɨpal okok, God bin bɨ dɨnɨg gɨ, Ñɨ ne ag yokek, Kiŋ rek owak mɨnɨm ak kɨrop ag ñɨl, Bɨ Kɨb Jisas Krais mɨnɨm tep ak ag ñɨl, golɨgɨp. Ne nɨg gek, Rom gapman bɨ kɨb okok nop ma ag gɨlak ak me, bin bɨ okok kɨrop mɨnɨm kɨlɨs gɨ agɨl, yɨpɨd gɨl nep ag ñolɨgɨp.