\id 1TI - Minimib dialect (Kalam) NT [kmhM] -Papua New Guinea 2008 (web version -2012 bd) \h 1 Timoti \toc1 Pol mɨj ned ak Timoti nop ñu kɨl tɨkak \toc2 1 Timoti \toc3 1Ti \mt1 1 Timoti \mt2 Pol mɨj ned ak Timoti nop ñu kɨl tɨkak \c 1 \p \v 1 Timoti. Yad Pol. God Dɨ Komɨŋ Yokep Bɨ Kɨb cɨn ak abe, Krais Jisas cɨn nɨŋ dɨl gos sek mɨdobɨn Bɨ Kɨb ak abe, apɨl mal yɨp ag ler, Krais Jisas mɨnɨm tep dad ameb bɨ ne alap mɨdebin. \v 2 Timoti. Krais mɨnɨm tep ak nep ag ñenek, Krais Jisas nɨŋ dɨpan ak me, nep ñɨ tep yad, agɨl nɨpin. Bapi God, Bɨ Kɨb cɨn Krais Jisas, nep yɨmɨg nɨŋɨl, dɨ tep gɨl, kod mɨd tep ger me, nak kapkap mɨd tep gɨnɨmɨn. \s1 Mɨnɨm tom nɨŋ dɨnɨmel rek lɨp ak, kɨrop ag ñɨ tep gɨnɨmɨn, agak \p \v 3 Yad ned Masedonia Propins amnɨg gɨl, nep taun kɨb Epesas dɨ lɨl mɨnɨm ag ñɨnek ak, mɨñi ak rek nep kauyaŋ agebin: nak Epesas sɨŋak mɨdɨl, bin bɨ God Mɨnɨm agobɨn apal pen kɨri mɨnɨm esek agebal bin bɨ okok kɨrop mer agɨl, ag ñɨ tep gɨnɨmɨn. \v 4 Mɨnɨm kesɨm esek ar dɨl agebal ak, “Apɨs based cɨn nɨg gɨl nɨg gɨl tɨkel owɨp,” agebal ak, nak agek kɨrɨg gɨnɨmel. Mɨnɨm ar nɨbak agɨl, pen pen nep agebal. Mɨnɨm esek ar nɨbak bin bɨ okok kɨrop agel, God ne bin bɨ dɨ komɨŋ yoknɨg geb mɨnɨm tep ak ma nɨŋnɨgal. Nɨb ak, kɨri Krais mɨnɨm tep ak nɨŋ dɨnɨmel rek ma lɨnɨgab. \v 5 Bin bɨ Jisas nɨŋ dɨpal okok kɨri pen pen mɨdmagɨl lɨnɨmel, agɨl, nep mɨnɨm nɨbaul agebin. Mɨdmagɨl kɨri nab adaŋ, nag kɨbɨŋ ar ak tep, nag kɨbɨŋ ar ak tɨmel, nɨŋ tep gɨl, nag kɨbɨŋ tep ar nɨbak amenɨgal ak, kɨri nɨŋɨd nep ai mam okok mɨdmagɨl lɨnɨgal. Kɨri nɨbgɨl ai mam okok pen pen mɨdmagɨl lenɨgal ak, kɨri nɨŋɨd nep Krais mɨnɨm tep ak nɨŋ dɨl, ageb rek nep gɨpal, agɨl nɨŋnɨgabɨn. \v 6 Pen bin bɨ ognap Krais mɨnɨm tep ak ageb rek kɨrɨg gɨl, bɨ saköl rek mɨnɨm yokop okok ag amɨl apɨl gɨpal. \v 7 Cɨn God lo mɨnɨm ag ñeb bɨ mɨdon, agɨl, kaun ma dɨl bin bɨ okok kɨrop ag ñɨbal ak pen kɨri kɨlɨs gɨl mɨnɨm agobɨn wagɨn nɨbak mɨdeb me ak, agɨl, wagɨn nɨbak tɨk dam ma nɨpal. \p \v 8 Cɨn nɨpɨn, God lo mɨnɨm ne agak ak, mɨnɨm yɨpɨd gɨl, mɨnɨm tep yɨb mɨdeb. Pen cɨn God lo mɨnɨm tep nɨbak dɨl, gos cɨn ke nɨŋɨl sain gɨl, abramek genɨgabɨn ak, tep mer. Ne agak rek nep ag ñenɨgabɨn ak, tep gɨnɨgab; mer ak, mer. \v 9 Pen cɨn nɨpɨn, God lo mɨnɨm bin bɨ gɨ tep gɨpal okok kɨrop ma ageb; bin bɨ lo mɨnɨm tɨb jupal okok kɨrop ageb. Bin bɨ God nop ma nɨpal okok abe, bin bɨ tap si tap tɨmel gɨpal okok abe, kɨrop ageb. Bin bɨ God nop ma sobok gɨpal okok abe, bin bɨ God nop mɨnɨm tɨmel apal okok abe, kɨrop ageb. Bin bɨ nonɨm nap kɨri ke ñag pak lɨpal okok abe, bin bɨ cɨp ñapal okok abe, kɨrop ageb. \v 10 Bin si bɨ si gɨpal okok abe, bɨ kɨri bin alap eip mer bɨ alap eip gɨl gɨpal okok abe, kɨrop ageb. Bin bɨ kɨri bin bɨ ñɨ pai ognap si dad dapel, wög kɨrop gɨpal, bɨ okok abe, bin bɨ mɨnɨm esek apal okok abe, bin bɨ “God udɨn yɨrɨk nɨŋɨd agebin,” agɨl, esek apal okok abe, kɨrop ageb. Bin bɨ Krais mɨnɨm tep ne ak tɨb jupal okok kɨrop ageb. \v 11 Mɨnɨm tep nɨbak Krais mɨnɨm tep ne ak nep. Mɨnɨm tep nɨbak God melɨk sek ak yɨp mɨnɨm ag ñɨ ajep bɨ ne alap ag lɨp. \s1 Bɨ Kɨb Pol nop yɨmɨg nɨŋak \p \v 12 Yad Krais Jisas Bɨ Kɨb cɨn ak nop tep agebin. Yɨp, bɨ tep yad agɨl, dɨl, kɨlɨs ne ak yɨp ñek, bɨ wög gep ne mɨdebin. \v 13 Pen ned yad mɨd tep ma gölɨgɨpin. Yad God nop ag juɨl, Krais Jisas bin bɨ ne okok kɨrop gɨ tɨmel gɨl, bɨ tɨmel, bɨ kal yɨb mɨdölɨgɨpin. Pen God nop ma nɨŋɨl, mɨnɨm agak wagɨn ak ma nɨŋɨl gɨnek ak me, yɨp yɨmɨg nɨŋɨl dak. \v 14 Bɨ Kɨb yɨp yɨmɨg yɨb nɨŋɨl, dɨ tep gɨl, Krais Jisas nɨŋ dep won ak abe, bin bɨ okok mɨdmagɨl lep won ak abe, mɨdmagɨl yad nab adaŋ yɨm lak. \p \v 15 Mɨnɨm pɨs nep nɨŋ dep alap agnɨg gebin: Krais Jisas karɨp lɨm wagɨn aul owak ak, bin bɨ tap si tap tɨmel gɨpal okok kɨrop dɨ komɨŋ yoknɨg owak. Bɨ tap si tap tɨmel kɨb yɨb golɨgɨp ak yad nep. \v 16 Pen Krais Jisas yɨp mapɨn nɨŋɨl, dɨ komɨŋ yoknɨm, agɨl, agak, “Bɨ tap si tap tɨmel yɨb golɨgɨp nɨbak nop dɨ komɨŋ yoken, bin bɨ okok magɨlsek nɨŋɨl agnɨgal, ‘Krais Jisas ne bɨ tɨmel nɨbak nop dɨ komɨŋ yokak rek, yɨp ak rek nep dɨ komɨŋ yoknɨgab,’ agnɨgal,” agak. Nɨb ak, kɨri Jisas nop nɨŋ del, ne kɨrop komɨŋ per mɨdep won ak ñɨnɨgab. Ar nɨbak nep, yɨp mapɨn nɨŋɨl dɨ komɨŋ yokak. \v 17 Kiŋ kɨb ne bɨrarɨk ped okok mɨdolɨgɨp, mɨñi mɨdeb, kɨsen per per nep mɨdenɨgab. Ne komɨŋ mɨdep won ak nep mɨdeb; kɨmeb won ak ma mɨdeb. Bin bɨ nop udɨn ma nɨpal. Ne nep God nokɨm nep mɨdeb. Bɨ Kɨb melɨk aknɨb ke sek nɨbak, yɨb ne per per nep agon ar amnaŋ. Nɨb aknɨb rek tep. \s1 Pol Timoti nop mɨnɨm alap agak \p \v 18-19 Ñɨ yad Timoti. Nep mɨnɨm alap agnɨg gebin. Mɨnɨm agnɨgain nɨbak, God ned bin bɨ ognap gos ñek, nak kɨsen tari tari gɨnɨgan ak aglak rek nep agnɨgain. Mɨnɨm nɨbak dɨl, Krais Jisas mɨnɨm tep ak kɨlɨs gɨ nɨŋ dɨl, tap tari tep, tap tari tɨmel, agɨl nɨŋ tep gɨl, nag kɨbɨŋ tep ar ak nep amɨl, kɨjeki yakam ne okok eip kɨlɨs gɨl pen pen gɨnɨmɨn. Bin bɨ ognap nɨg ma gɨl, God kɨrop gos tep ñɨb ak kɨrɨg gɨl, ap yap pakpal. \v 20 Bɨ nak Aimenias eip Aleksada eip nɨg gɨrek agnek, “Nɨg gɨpir ak, cɨn eip jɨm ñɨl God nop sobok ma gɨn. Kɨrop bɨ omal kɨrɨg gon, Seten pɨs ak mɨdɨl, mɨker yɨb gek, God nop ag jupir ak kɨrɨg gɨnɨmir rek lɨp,” agnek. \c 2 \s1 God nop sobok gep \p \v 1 Mɨnɨm agnɨg gebin ak nɨg gɨl mɨdeb: cɨn bin bɨ okok magɨlsek gos nɨŋɨl, kɨrop God nop sobok gɨn; bin bɨ okok kɨrop tap tari ma mɨdonɨmɨŋ, God nop ag nɨŋɨn; bin bɨ okok God kɨrop gɨ ñɨl kod mɨd tep gɨnɨmɨŋ, agɨl, sobok gɨn; bin bɨ okok magɨlsek God nop tep agɨn. \v 2 God nop ag nɨŋon, kiŋ okok abe, gapman bɨ kɨb okok abe, kɨrop magɨlsek kod mɨd tep gɨnɨmɨŋ. Nɨg gek me, cɨn kapkap mɨd tep gɨl, God nop gos nɨŋlɨg gɨ, gɨ tep gɨlɨg gɨ mɨdonɨgabɨn. \v 3 Nɨb aknɨb rek gɨnɨgabɨn tep. God, Dɨ Komɨŋ Yokep Bɨ cɨn ak, nop ak rek nep tep gɨnɨgab. \v 4 “Yad bin bɨ okok magɨlsek dɨ komɨŋ yoknɨg gebin ak, kɨri magɨlsek mɨnɨm tep yad ak nɨŋ dɨl, mɨnɨm tep mɨnɨm wagɨn ak nɨŋ tep gɨnɨmel,” ag gos ak nɨŋɨp. \p \v 5 Tari gɨnɨg: \q1 God nokɨm alap nep mɨdeb. \q2 Pen Bɨ nab nɨb ak, ak rek nep nokɨm alap nep mɨdeb. \q1 God pɨs kɨd mɨdeb; \q2 cɨn bin bɨ pɨs kɨd mɨdobɨn. \q1 Pen Bɨ nokɨm alap nep bin bɨ dɨ God eip jɨm ñɨnɨmɨŋ rek lɨp. \q2 Bɨ nɨbak Krais Jisas, ne ke bɨ yɨb alap. \q1 \v 6 Tap si tap tɨmel bin bɨ okok magɨlsek gɨpal okok, \q2 Krais Jisas ne mab bak alaŋ mɨb goŋ ne ke dɨl, \q1 yur kɨb dɨl, kɨmɨl, saj kɨb cɨn nɨbak pɨs nep tauak. \q2 Nɨb ak, God ag lak ñɨn ak, \q1 Krais Jisas gak nɨbak bin bɨ nɨŋɨl nɨŋ dɨnɨgal okok, \q2 ne kɨrop magɨlsek dɨ komɨŋ yoknɨgab. \m \v 7 Ar nɨbak nep, Krais Jisas yɨp ag lek, yad Jisas mɨnɨm tep dad ameb bɨ alap mɨdɨl, mɨnɨm tep nɨbak bin bɨ okok magɨlsek ag ñɨ tep gɨl, Juda bin bɨ mer okok kɨrop Krais Jisas mɨnɨm nɨŋɨd ak ag ñɨ ajpin. Yɨp wög ag lak nɨbak, nɨŋɨd yɨb agebin. \p \v 8 Bɨ okok, karɨp lɨm magɨlsek okok, bɨ ognap kɨrop mɨlɨk ma yapek, pen pen ma agɨl, kapkap jɨm ñɨl nep mɨdɨl, per nep God ageb rek nep gɨl, nop ñɨnmagɨl kɨlan gɨlɨg gɨ sobok genɨmel ak, yɨp tep gɨnɨgab. \p \v 9 Pen bin okok ak rek nep kapkap mɨd tep gɨnɨmel. Kɨmkas kɨri ma malɨknɨmel. Tap gol dɨl kɨl tep gɨpal okok, aka bis kɨbap rek mani kɨb tauep okok, aka walɨj mani kɨb tauep okok ma yɨmnɨmel. Bin tap tep tep mɨb goŋ yɨmbal okok, bin bɨ ognap cɨnop nɨŋel tep gaŋ, agɨl, gɨpal ak, God nop tep ma gɨp. \v 10 Pen bin God nop nɨŋ dɨl sobok gɨn, apal okok, kɨri bin bɨ ognap okok kɨrop dɨ tep gɨl, wög ognap gɨ ñɨl, kɨrop gɨ tep gɨl, gɨnɨmel. Nɨg gɨnɨgal ak, God nop tep gɨnɨgab. \p \v 11 Bɨ okok God Mɨnɨm ag ñenɨmel ak, bin okok kapkap mɨdɨl, nɨŋ tep gɨnɨmel. \v 12 Yad bin okok kɨrop agebin, kɨri God Mɨnɨm bɨ okok kɨrop ma ag ñɨnɨgal; kɨri bɨ okok kɨrop ma kod mɨdenɨgal. Bɨ okok God Mɨnɨm ag ñenɨmel ak, bin okok kɨri mɨnɨm ognap ma agnɨmel. \v 13 God Adam nop ned gɨ lɨl, kɨsen bin ne Ip nop gɨ lak. \v 14 God mab magɨl mer agak ak, kɨjeki mɨnɨm esek agek Adam ma nɨŋak. Bine Ip kɨjeki mɨnɨm esek ak nɨŋɨl gɨ tɨmel gak. \v 15 Pen bin okok ñɨ pai tɨk dapɨl, kaun dɨl, Krais Jisas nop nɨŋ dɨlɨg gɨ, bin bɨ okok kɨrop mɨdmagɨl lɨlɨg gɨ, Krais Jisas mɨnɨm tep ne ageb rek nep gɨlɨg gɨ mɨdenɨgal ak, God kɨrop dɨ komɨŋ yoknɨgab. \c 3 \s1 Bin bɨ Krais Jisas nɨŋ dɨpal okok kɨrop kod mɨdep bɨ okok \p \v 1 Mɨnɨm nɨŋɨd yɨb agnɨg gebin. Bɨ ognap, Krais Jisas nop wög gɨl, bin bɨ nop nɨŋ dɨpal okok kɨrop kod mɨdon, agɨl, gos ak nɨpal okok, gos tep yɨb nɨpal. \v 2 Pen kɨri bin bɨ Jisas nɨŋ dɨpal okok kɨrop kod mɨdep bɨ alap dɨn, agnɨgabɨm ak, bɨ gɨ tep gɨpal okok nep nɨŋɨl dɨnɨmɨb. Bin kɨri nokɨm alap nep dɨl, bɨ sain tep, gos nɨŋ tep gɨl, tap tɨmel ma gɨl, bin bɨ par okok nɨb ag wasu dam karɨp kɨri eip nab adaŋ dɨl, bin bɨ Krais Jisas nɨŋ dɨpal okok kɨrop ag ñɨ tep gɨl, gɨpal bɨ okok nep nɨŋɨl dɨnɨmɨb. \p \v 3 Pen bɨ ñɨg wain koŋai ñɨbal okok, bɨ kal yɨb jupal okok, bɨ mɨnɨm pen pen apal okok, bɨ agon kɨlnok kɨbap mani mɨdmagɨl lɨpal okok, kɨrop nɨŋɨl ma dɨnɨmɨb. Bɨ kapkap sain tɨkɨl, mɨd tep gɨpal bɨ okok nep nɨŋɨl dɨnɨmɨb. \v 4 Bɨ bin ñɨ pai amɨlgon kɨri okok kɨrop kod mɨd tep gel, ñɨ pai kɨri okok pen, bapi nɨŋɨd agɨp, agɨl nɨpal, bɨ okok rek nep nɨŋɨl dɨnɨmɨb. \v 5 Pen bɨ bin ñɨ pai ne ke okok kod mɨd tep ma gɨnɨgab ak, ne titi gɨl God bin bɨ ne okok kɨrop kod mɨd tep gɨnɨgab? \p \v 6 Bɨ Krais Jisas nop kɨsen nep nɨŋ dɨpal okok nɨŋɨl ma dɨnɨmɨb. Bɨ Krais Jisas nop kɨsen nep nɨŋ dɨp ak, bɨ kɨb mɨdebin, agɨl, yap pakek, God nop mɨnɨm kɨb agɨl, ag ke okok yoknɨmɨŋ rek lɨp. Kɨjeki bɨrarɨk nep, yad bɨ kɨb mɨdebin, agɨl, God nop kɨrɨg gek, God pen nop ag yokak rek ak, nop ak rek nep gɨnɨgab. \v 7 Bɨ dɨnɨgabɨm nɨb ak, bin bɨ Krais mɨnɨm tep ak ma nɨŋ dɨpal okok nɨŋɨl, bɨ ak bɨ tep, agɨl gos nɨpal, bɨ nɨbak rek nep nɨŋɨl dɨnɨmɨb. Mer ak, bin bɨ Krais Jisas nop ma nɨŋ dɨpal okok bɨ nɨbak nop ag juel, kɨjeki gon nop dɨnɨmɨŋ rek lɨp. \p \v 8 Pen nɨbi bɨ kod mɨdep nop wög gɨ ñeb bɨ ognap dɨn, agnɨgabɨm ak, nɨŋ tep gɨl dɨnɨmɨb. Bin bɨ okok, bɨ ak bɨ tep, agɨl gos nɨpal bɨ nɨbak nep nɨŋɨl dɨnɨmɨb. Kɨri mɨnɨm nɨŋɨd nep agɨl, mɨnɨm tom ma agɨl, ñɨg wain koŋai ma ñɨbɨl, kɨbap kɨlnok mani tap lɨp gɨ ma dɨl, gɨpal bɨ okok rek nep nɨŋɨl dɨnɨmɨb. \v 9 God Mɨnɨm ak magɨlsek mɨnɨm nɨŋɨd nep agɨl, kɨlɨs gɨ nɨŋ dɨl, mɨd tep gɨpal bɨ okok nep nɨŋɨl dɨnɨmɨb. \v 10 Nɨb ak, ned wög sɨkol ognap kɨrop ag lem, kɨri gɨ tep genɨgal ak nɨŋɨl agem, bɨ kodep bɨ ak nop wög gɨ ñeb bɨ mɨdenɨmel. \p \v 11 Pen bɨ kodep nop wög gɨ ñeb bin ognap dɨn, agnɨgabɨm ak, ak rek nep nɨŋ tep gɨl dɨnɨmɨb. Bin nɨb okok ak rek nep bin tep nep mɨdenɨmel. Bin bɨ okok, bin ak bin tep, agɨl gos nɨpal, bin nɨbak rek nep nɨŋɨl dɨnɨmɨb. Bin bɨ ognap kɨrop ma ag juɨl, bin kapkap sain tɨkɨl, ñɨg wain koŋai ma ñɨbɨl, mɨnɨm esek ma agɨl, tap ognap si ma dɨl, per gos nɨŋ tep gɨ mɨdenɨgab, bin nɨbak rek nep nɨŋɨl dɨnɨmɨb. \v 12 Pen bɨ kodep nop wög gɨ ñeb bɨ okok, bin kɨri nokɨm alap nep dɨl, bine ñɨ pai amɨlgon kɨri okok kɨrop kod mɨd tep gɨpal bɨ okok nep nɨŋɨl dɨnɨmɨb. \v 13 Wög gɨ ñeb bin bɨ okok wög kɨri gɨ tep genɨgal ak, bin bɨ Jisas nɨŋ dɨpal nab sɨŋak yɨb tep dɨl, Krais Jisas nop nɨŋ dɨ kɨlɨs gɨ mɨdenɨgal. \p \v 14 Yad nep kasek nɨnɨgain, agɨl, nep mɨj aul ñu kɨl tɨkebin. \v 15 Pen kasek ma nenɨm ak, nak mɨj aul dɨ nɨŋɨl, cɨn God bin bɨ ne, bin bɨ God per komɨŋ mɨdeb ak nop nɨŋ dɨl cöc ne mɨdobɨn okok, cɨn titi gɨl gɨ tep gɨnɨgabɨn ak, nɨŋnɨgan. Cɨn God bin bɨ ne okok, jɨm ñɨl karɨp sap kɨlɨs yɨb rek mɨdon me, mɨnɨm nɨŋɨd ne ak kɨr gɨnɨmɨŋ rek ma lɨp. \p \v 16 Nɨŋɨd nep, God mɨnɨm ne ageb ak mɨnɨm nɨŋɨd yɨb ageb: \q1 Krais Jisas bɨ mɨb goŋ lek, bin bɨ nop mɨseŋ nɨŋlak. \q2 God Kaun, Jisas gɨ tep yɨb nep gɨp, agak. \q1 Ejol seb kab ar alaŋ sɨŋak nop nɨŋlak. \q2 Bin bɨ karɨp lɨm tɨgoŋ tɨgoŋ ajɨl, \q1 mɨnɨm tep ne bin bɨ okok kɨrop ag ñɨlak. \q2 Bin bɨ karɨp lɨm ke ke okok nop nɨŋ dɨlak. \q1 Nap ne nop dɨ melɨk tep aknɨb ke sek \q2 seb kab ar alaŋ sɨŋak dad amnak. \c 4 \s1 God mɨnɨm tep ag ñobɨn, apal ak pen mɨnɨm esek nep ag ñebal \p \v 1 God Kaun mɨseŋ agɨl agɨp, “Ñɨn kɨsen bin bɨ ognap Krais Jisas mɨnɨm tep nɨŋ dɨpal ak kɨrɨg gɨl, kɨjeki mɨnɨm tom nɨbak nɨŋɨl, kɨjeki kɨyob ñɨlɨk yakam ne okok mɨnɨm tom ag ñɨbal ak nɨŋ dɨl, ar nɨbak nep kɨsen gɨnɨgal,” agɨp. \v 2 Bin bɨ kɨjeki mɨnɨm esek ag ñɨbal okok, kɨri nag ar ak tep, nag ar ak tɨmel, agɨl gos ma nɨpal. Gos tɨmɨd won kɨri ak, ak tep, ak tɨmel, apkop, pen gos tɨmɨd won kɨri ak ain mɨlaŋ rek dagɨl yɨnek pɨs nep kɨr gɨp. Kɨri mɨnɨm esek nep ag ñɨbal. \v 3 Bin bɨ nɨb okok mɨnɨm esek agɨl apal, bɨ okok bin ma dɨnɨmel, bin okok bɨ ma dɨnɨmel, apal. Kɨri apal, tap magɨl nɨb okok tap ñɨŋeb pen tap magɨl nɨb okok tap ma ñɨŋeb asɨk mosɨk gɨnɨmel, apal. Pen God ne tap magɨl gɨ lɨl, bin bɨ yɨp nɨŋ dɨl mɨnɨm nɨŋɨd yad nɨŋ dɨpal okok, kɨri tap magɨl okok magɨlsek tep agɨl ñɨŋnɨgal, agɨl, gɨ lak. \v 4 God tap gɨ lak okok magɨlsek tep nep gɨ lak. God tap magɨlsek tep gɨ lak mɨdeb okok me, cɨn bin bɨ tap alap asɨk mosɨk ma gɨnɨgabɨn. Tap tep gɨ lak mɨdeb okok, magɨlsek tep, agɨl, dɨ ñɨŋnɨgabɨn. \v 5 Tari gɨnɨg: God nop sobok gɨl, tep gɨp, agenɨgabɨn ak, God mɨnɨm ne ageb rek, tap magɨl nɨb okok magɨlsek ke komɨŋ tep rek nep mɨdenɨgab. \s1 Bin bɨ okok kɨrop ag ñɨ tep gɨnɨmɨn \p \v 6 Mɨnɨm agebin aul, nanai namam ognap okok kɨrop ag ñɨ tep genɨgan ak, nak Krais Jisas wög gɨ ñeb bɨ tep mɨdenɨgan. Nak ned ñɨ sɨkol mɨdɨl, Krais Jisas mɨnɨm tep ne nep ag ñɨlak ak nɨŋ tep gɨl, ageb rek nep kɨsen gɨl, gɨ damɨl, mɨñi ak rek nep mɨnɨm tep ak nɨŋɨl kɨsen gɨpan. \v 7 Pen kesɨm yokop okok ag amɨl apɨl gɨpal okok ma nɨŋnɨmɨn. Nak kɨlɨs gɨl, God nop tep gɨnɨgab ar ak nep gɨ mɨdenɨmɨn. \v 8 Bin bɨ ognap kɨlɨs gɨl eksais gɨpal okok, mɨb goŋ kɨri kɨlɨs gɨnɨgab. Pen nak kɨlɨs gɨl God Mɨnɨm ageb rek nep genɨgan ak, kɨlɨs ke dɨnɨgan. God nop tep gɨnɨgab ar ak nep genɨgan ak, karɨp lɨm ar wagɨn aul mɨdenɨgan ñɨn aul abe, karɨp lɨm ar alaŋ sɨŋak mɨdenɨgan ñɨn ak abe, mɨd tep gɨnɨgan. \v 9 Mɨnɨm agnɨg gebin nɨb aul, mɨnɨm nɨŋɨd yɨb, agɨl, pɨs nep nɨŋ dɨnɨmɨn. \v 10 God per komɨŋ mɨdeb ak nɨŋ dɨpɨn ak me, gos sek mɨdobɨn. Krais Jisas ne bin bɨ okok magɨlsek dɨ komɨŋ yoknɨgain, agɨl, kɨmak. Bin bɨ Krais Jisas nɨg gak ak nɨŋ denɨgal okok, God per komɨŋ mɨdeb ak kɨrop magɨlsek pɨs nep dɨ komɨŋ yoknɨgab. Cɨn gos ar nokɨm nɨbak nep nɨŋɨl, wög kɨlɨs gɨ mɨdobɨn. \p \v 11 Mɨnɨm agebin aul, nak bin bɨ okok kɨrop ag ñek nɨŋnɨmel. \v 12 Bin bɨ ognap, nep bɨ praj, agɨl, mɨnɨm agnɨgan ak ma nɨŋnɨmel rek lɨp ak, nak nɨŋ tep gɨnɨmɨn. Pen nak gɨ tep gɨlɨg gɨ nep gek amek, bin bɨ Krais Jisas nop nɨŋ dɨpal okok, nak mɨnɨm tep ageban rek, nak gɨ tep geban rek, nak bin bɨ mɨdmagɨl lɨpan rek, nak Krais Jisas nop nɨŋ dɨ wös gɨpan rek, nak mɨñ kɨbɨŋ tep ar ak nep ameban rek nɨŋɨl, kɨri ke ak rek nep gɨnɨgal. \p \v 13 Yad nɨnɨgain ak pen yɨp kod mɨdeban ñɨn aul, bin bɨ okok kɨrop God Mɨnɨm ak udɨn lɨ aglɨg gɨ, mɨnɨm wagɨn ak ag ñɨlɨg gɨ, gɨ mɨdenɨmɨn. \p \v 14 Pen ned okok bin bɨ Krais Jisas nɨŋ dɨpal kɨrop bɨ kod mɨdep bɨ okok, ñɨnmagɨl kɨri dɨ nabɨc ar nep ak lɨl, God kɨrop gos ñek, nak kɨsen tari tari rek gɨnɨgan mɨnɨm ak agel, God nep tap tep ke ñak ak saköl ma gɨnɨmɨn. \v 15 Tap agesin aul, nak gos ar nokɨm nep nɨŋɨl, kɨlɨs yɨb gɨnɨmɨn. Nɨg genɨgan ak, nak Krais Jisas kanɨb tep ne ak kɨlɨs gɨl, pɨg gɨ rɨkɨd ag ameban ak, bin bɨ okok magɨlsek nɨŋnɨgal. \v 16 Nak nɨŋ tep gɨl, God Mɨnɨm ageb rek nep gɨlɨg gɨ mɨdenɨmɨn. Nɨŋ tep gɨl, God Mɨnɨm ageb rek nep gos nɨŋlɨg gɨ mɨdenɨmɨn. Nɨg gɨl kɨlɨs gɨ dam dam gɨ mɨdenɨgan ak, nak ke abe, bin bɨ mɨnɨm nep nɨŋnɨgal okok abe, kɨrop dɨ komɨŋ yoknɨgan. \c 5 \s1 Krais bin bɨ ne okok kɨrop kod mɨd tep gɨnɨmɨn \p \v 1 Bɨ nap sɨkop ognap kɨrop ma ag gɨnɨmɨn; nap nak ke ag ñɨ tep gɨpan rek ak, kɨrop ak rek nep ag ñɨnɨmɨn. Bɨ praj okok, namam nak ke gɨ tep gɨpan rek ak, kɨrop ak rek nep gɨnɨmɨn. \v 2 Bin nonɨm okok, nanɨm sɨkop nak ke gɨ tep gɨpan rek ak, kɨrop ak rek nep gɨnɨmɨn. Bin praj okok, nanai nak ke gɨ tep gɨpan rek ak, kɨrop ak rek nep gɨnɨmɨn. Nak gos tep ar ak nep nɨŋɨl, gos tɨmel ognap ma nɨŋnɨmɨn. \s1 Bin kaŋɨl \p \v 3 Bin kaŋɨl ñɨ pai kɨri ma mɨdeb okok kɨrop kod mɨd tep gɨnɨmɨn. \v 4 Pen bin kaŋɨl ñɨ pai kɨri ognap mɨdenɨmel, kɨrop agenɨmɨn, Krais Jisas nop nɨŋ dɨpal rek, nɨpɨs nonɨm sɨkop ned kɨrop tap magɨl ñölɨgɨpal rek, mɨñi kɨrop pen tap magɨl ñɨl kod mɨd tep gɨnɨmel. Nɨg genɨgal ak me, God nop tep gɨnɨgab. \p \v 5 Bin kaŋɨl ke ausek yɨb mɨdeb ak, ne God nokɨm yɨp kod mɨdenɨgab, agɨl, pɨb nab kɨslɨm eyaŋ God nop sobok gɨlɨg gɨ nep mɨdeb. \v 6 Pen bin kaŋɨl yɨn pɨn gɨ ajpal okok, komɨŋ mɨdobɨn, agɨl nɨpal ak pen kɨmeb rek mɨdebal. \v 7 Mɨnɨm agebin nɨbaul, bin bɨ okok kɨrop ag ñɨ tep gɨnɨmɨn nɨŋɨl bin kaŋɨl abe ñɨ pai sɨkop kɨri okok abe mɨnɨm nɨbaul nɨŋɨl kɨsen gel, kɨrop mɨnɨm alap ma mɨdenɨgab. \p \v 8 Pen bin bɨ an, bin bɨ ne ke yɨb okok, nɨpɨs nonɨm sɨkop ne ke okok, dɨ tep gɨl tap ñɨŋeb ñɨl ma gɨnɨgab ak, ne Krais mɨnɨm tep ne ak kɨrɨg gɨl nɨg gɨnɨgab. Bin bɨ Krais nop ma nɨŋ dɨpal okok, tɨmel yɨb gɨp nɨbak rek ma gɨpal. \p \v 9 Pen bin kaŋɨl ognap agɨl, “Yɨb cɨn ak bin kaŋɨl okok eip ñu kɨl tɨkɨl cɨnop abe tap ñɨŋeb tap okok ñɨnɨmɨb,” agenɨmel, nɨŋ rep gɨl yɨb kɨrop dɨnɨmɨb. Bin mɨlep mɨ aknɨb ñɨn juɨl omal nokɨm (60) yɨnak, bɨ nokɨm alap nep dek kɨmak, bin kaŋɨl okok nep dɨnɨmɨb. \v 10 Bin kaŋɨl bin bɨ ognap nɨŋel tep gɨnɨmɨŋ bin kaŋɨl ak nep dɨnɨmɨb. Bin mɨñ tep ar ak nep gɨl, ñɨ pai sɨkol kod mɨd tep gɨl tɨmɨd ukek mɨd tep gɨpal okok, bin bɨ okok nɨb apel dɨ tep gɨl tap magɨl ñɨl, bin bɨ Krais nop nɨŋ dɨpal okok kɨrop wög ognap gɨ ñɨl, bin bɨ koslam mɨdɨl gos par lɨ mɨdebal okok kɨrop dɨ tep gɨp, bin kaŋɨl ak nep dɨnɨmɨb. \v 11 Bin kaŋɨl mɨlep ma lɨpal ognap, yɨb kɨrop ma dɨnɨmɨb. Krais nop cɨg gɨnɨgabɨn agnɨgal ak pen mɨd damɨl, mɨdmagɨl kɨri pɨlɨs gek, bɨ kɨsen nɨb dɨl nop cɨg gɨn, agɨl, Krais nop kɨrɨg gɨl bɨ kɨsen nɨb dɨnɨgal. \v 12 Mɨnɨm kɨri ke ned aglak ak tɨb junɨgal ak, God nɨŋek tɨmel gek, mɨnɨm mɨdenɨgab. \v 13 Pen bin kaŋɨl mɨlep ma lɨpal okok, kɨri wög yɨb ma gɨl, yokop karɨp karɨp gɨ ajlɨg gɨ, bin bɨ ognap ag julɨg gɨ, mɨnɨm tom ma agep okok aglɨg gɨ, nɨb gɨpal nɨb gɨpal aglɨg gɨ, gɨ mɨdebal. \v 14 Bin kaŋɨl kɨri bɨ kɨsen nɨb dɨl, ñɨ pai tɨkɨl, karɨp kɨri ke wög gɨl, mɨd tep gɨnɨgal ak tep. Mɨd tep gɨnɨgal ak, bin bɨ God nop mɨlɨk yapek nɨpal okok, cɨnop ag junɨmel rek ma lɨnɨgab. \v 15 Pen bin kaŋɨl ognap Krais Jisas nop kɨrɨg gɨl bɨr Seten nop kɨsen gɨpal. \p \v 16 Bin Krais Jisas nop nɨŋ dɨpal okok, bin kaŋɨl yakam kɨri ke alap mɨdonɨmɨŋ, kɨri ke kod mɨdenɨmel. Bin bɨ Krais nop nɨŋ dɨpal okok jɨm ñɨl, bin kaŋɨl ke ausek yɨb mɨdebal okok nep kod mɨdenɨgal. Mer ak, bin kaŋɨl koŋai mɨdel, koslam yɨb kod mɨdenɨgal. \s1 Bin bɨ Krais nɨŋ dɨpal okok kɨrop bɨ kod mɨdep bɨ okok \p \v 17 Bɨ kɨri bin bɨ Krais Jisas nɨŋ dɨpal okok kɨrop kod mɨd tep gɨpal okok, bin bɨ Krais nɨŋ dɨpal okok, bɨ nɨb okok rek kɨrop dɨ tep gɨl pe tep ñɨnɨmel. Bɨ kɨlɨs gɨl Krais mɨnɨm tep ak ag ñɨ ajpal okok abe, bɨ kɨlɨs gɨl Krais mɨnɨm tep ak bin bɨ ne kɨrop ag ñɨbal okok abe, bɨ nɨb okok rek kɨrop dɨ tep gɨl pe tep ñɨnɨmel. \p \v 18 God Mɨnɨm ñu kɨl tɨkɨl aglak, “Tap wid magɨl tau cɨb jakel, magɨl okok ke lɨl, cög okok ke lɨl gaŋ, agɨl, kaj kau poŋɨd damɨl, wid magɨl ognap ñɨŋnɨgal, agɨl, meg mɨgan kɨrop nag lɨ rɨbɨk ma gɨnɨmɨb; wög gɨpal rek ak, ognap ñɨŋnɨg, ñɨŋnɨmel,” aglak. Pen mɨnɨm alap aglak, “Bɨ wög gɨpal okok, kɨrop pe ñeb,” aglak. \v 19 Bɨ nokɨm alap nep apɨl agnɨgab, “Bin bɨ Krais nɨŋ dɨpal kɨrop bɨ kod mɨdep bɨ ak, nɨb gɨl nɨb gɨl gɨ tɨmel gɨp,” agenɨmɨŋ ak, ma nɨŋnɨmɨn. Bin bɨ omal aka bin bɨ omal nokɨm rek nɨŋɨl, apɨl agenɨmel ak, nɨŋɨd apal rek lɨp, agɨl, nɨŋnɨmɨn. \v 20 Bin bɨ Krais nɨŋ dɨpal kɨrop bɨ kod mɨdep bɨ ak, tap si tap tɨmel gɨp ak ma kɨrɨg gɨnɨgab ak, Krais bin bɨ am mogɨm gɨnɨgal ñɨn ak, magɨlsek nɨŋ mɨdel nɨŋlɨg gɨ, nop ag gɨnɨmɨn. Nɨg genɨgan ak, bin bɨ ognap nɨŋel, ne kaun dɨl, kɨsen nɨb ma gɨnɨgab. \p \v 21 Bɨ yad okok gɨ tɨmel ma gɨpal, bɨ nɨbi okok nep gɨ tɨmel gɨpal, agɨl, gos ak ma nɨŋnɨmɨn. Mɨnɨm wagɨn mɨdonɨmɨŋ ak, nɨŋ tep gɨl nep agnɨmɨn. Nep mɨnɨm nɨbaul yokop ma agebin; God, Krais Jisas, ejol ne ag lak okok nɨŋ mɨdel nɨŋlɨg gɨ agebin. \p \v 22 Pen Krais bin bɨ kɨrop kod mɨdep bɨ okok, kasek ñɨnmagɨl nak nabɨc kɨrop ar ak lɨl, wög nɨbak ma ag lɨnɨmɨn. Bin bɨ ognap tap si tap tɨmel genɨmel ak, nak eip ma gɨnɨmɨn. Nak bɨ asɨŋ ma mɨdeb rek nep mɨdenɨmɨn. \v 23 Pen nep tap per per gɨl, yɨpɨl suɨp ak, nak mɨñi ñɨg nep ma ñɨŋnɨmɨn, ñɨg wain sɨkol sɨkol ognap sek ñɨŋnɨmɨn. \p \v 24 Bin bɨ tap si tap tɨmel gɨpal ak, ognap mɨseŋ gel, kasek nep nɨŋɨl mɨnɨm ag gɨnɨgabɨn. Pen bin bɨ ognap tap si tɨmel kapkap we gɨl gel, kasek ma nɨŋnɨgabɨn. Kɨsen nɨŋnɨgabɨn. Mer ak, God mɨnɨm kɨb agnɨgab ñɨn ak nep mɨseŋ lɨnɨgab. \v 25 Pen nɨb aknɨb rek nep, bin bɨ kɨri bin bɨ ognap kɨrop gɨ tep genɨgal ak, ognap mɨseŋ mɨdek, kasek nep nɨŋnɨgabɨn. Pen kasek ma nɨŋnɨgabɨn ak, we gɨl mɨdonɨmɨŋ rek ma lɨp. \c 6 \s1 Bin bɨ mɨñ wög gep okok \p \v 1 Krais bin bɨ ne ognap kɨri mɨñ wög gep bin bɨ mɨdebal okok, bɨ kɨb kɨrop tau dolak okok dɨ tep gɨnɨmel. Nɨg genɨgal, bin bɨ ognap nɨŋɨl, God nop ag juɨl, Krais Jisas mɨnɨm tep ag ñɨbɨn ak ag juɨl, ma gɨnɨgal. \v 2 Pen bin bɨ Krais nop nɨŋ dɨpal okok, bɨ Krais nop nɨŋ dɨpal ognap kɨrop mɨñ wög gɨ ñɨlɨg gɨ, gos tɨmel nɨŋɨl, Krais bin bɨ mam cɨn ke okok tari gɨnɨg kɨrop mɨñ wög gobɨn, agɨl, ma agnɨmel. Mam tep cɨn Krais nop nɨŋ dɨpal okok kɨrop wög gɨ ñobɨn, agɨl, wög kɨrop ak gɨ tep yɨb gɨnɨmel. Mɨnɨm ñu kɨl tɨkebin aul bin bɨ okok kɨrop ag ñɨ tep gek nɨŋnɨmel. \s1 Tap koŋai dɨn, agɨl, gos ak nɨpal \p \v 3 Bin bɨ ognap, Bɨ Kɨb cɨn Jisas Krais ne mɨnɨm tep agak ak abe, mɨnɨm tep ne per ag ñɨbɨn ak abe kɨrɨg gɨl, mɨnɨm ke ognap ag ñɨnɨgal okok, \v 4 cɨn nep bin bɨ kɨb mɨdobɨn, agɨl, saköl ñagɨl gos ma mɨdek, nɨg gɨpal. Nɨb ak, kɨri bin bɨ ognap kɨrop gos tɨmel nɨŋɨl, mɨnɨm magɨl ar ak nep pen pen ag amɨl apɨl gɨl, bin bɨ ognap nɨŋel mɨlɨk yapek, kal juɨl, mɨnɨm tɨmel agɨl, gos tɨmel nɨpal. \v 5 Kɨri Jisas mɨnɨm nɨŋɨd ne ak kɨrɨg gɨl, God kanɨb amnɨgabɨn ak kɨbap kɨlnok mani tap okok dɨnɨgabɨn, agɨl, gos tɨmel nep nɨŋɨl, per per nep mɨnɨm pen pen apal. \p \v 6 Pen cɨn Krais Jisas nɨŋ dɨl, tap cɨn bɨr mɨdeb ak mɨñ mɨñ gɨnɨgabɨn ak, cɨn tap tep yɨb alap dɨl, mɨd tep yɨb gɨnɨgabɨn. \v 7 Ami sɨkop cɨnop tɨk dolak ñɨn ak, tap ognap sek ugai ma donok. Pen kɨmnɨgabɨn ñɨn ak, ak rek nep tap ognap sek dɨl ma amnɨgabɨn. \v 8 Nɨb ak, tap ñɨŋeb ognap, walɨj cɨn ognap mɨdonɨmɨŋ, tap cɨn rek sɨkol me ak, agɨn. \v 9 Pen bin bɨ tap koŋai dɨn, agɨl gos nɨpal okok, saköl ñagek, gos nokɨm nɨbak kɨrop lɨp gɨ dɨ amek, kɨmɨn tap ñɨŋnɨg apel, gon dek, dai yur kɨb dɨpal ak rek kɨrop gɨnɨgab. Kɨrop pɨs nep gɨ tɨmel gɨnɨgab. \v 10 Bin bɨ agon kɨlnok kɨbap mani tap okok mɨdmagɨl lɨpal okok, tap si tap tɨmel ar ke ke koŋai nep gɨpal. Ognap gos nɨbak nɨŋɨl, God nop gos ak kɨrɨg gɨl, mɨd tep ma gɨl, kɨrop ke mapɨn tɨmel yɨb gɨnɨgab. \s1 God tap ñɨnmagɨl ar nep lɨ ñak ak, dɨ tep gɨnɨmɨn \p \v 11 Timoti. Nak God bɨ ne mɨdeban ak me, tap tɨmel tap esek agesin aul magɨlsek bɨl gɨl, gɨ tep gɨl, God ageb rek nep gɨl, Krais Jisas nɨŋ dɨl, bin bɨ okok mɨdmagɨl lɨl, kɨlɨs gɨl gɨ damɨl, bɨ kapkap sain tɨkɨl, gɨ mɨdenɨmɨn. \v 12 Nak Jisas nɨŋ dɨpan rek, ñɨn ognap mɨker apek, koslam mɨdenɨgan, pen nak kɨlɨs gɨl, Krais mɨnɨm tep ak kɨsen gɨnɨmɨn. Bin bɨ koŋai nɨŋ mɨdel nɨŋlɨg gɨ, yad Krais Jisas nop nɨŋ dɨpin, agnak ñɨn nɨbak, ne komɨŋ per mɨdep won ak nep ñak. Komɨŋ per mɨdep won nɨbak dɨ wös gɨnɨmɨn. \p \v 13 God tap okok magɨlsek komɨŋ won ñeb ak abe, Krais Jisas Podias Pailot nop mɨnɨm yɨpɨd gɨl agak ak abe, kɨri nɨŋ mɨdel nɨŋlɨg gɨ, nep kɨlɨs gɨl agebin, \v 14 mɨnɨm nep agebin aul magɨlsek nɨŋ tep gɨl, kɨsen gɨl, gɨ tep gɨl gek amek, Bɨ Kɨb cɨn Jisas Krais adɨk gɨ onɨgab. Nak nɨg genɨgan, bin bɨ ognap nɨŋɨl nep ag junɨmel rek ma lɨnɨgab. \v 15 Jisas adɨk gɨ onɨgab ñɨn nɨbak, God ne ke ag lak. Ñɨn ag lak ñɨn nɨbak nep Jisas ne kauyaŋ adɨk gɨ onɨgab. God Bɨ tep ke yɨb. Ne nokɨm nep tap okok magɨlsek kod mɨdeb. Ne kiŋ okok magɨlsek Kiŋ kɨri mɨdeb. Ne bɨ kɨb okok magɨlsek Bɨ Kɨb kɨri mɨdeb. \v 16 Pen ne nokɨm nep kɨmnɨmɨŋ rek ma lɨp; ne per per nep mɨdenɨgab. Melɨk tep ne ak ke yɨb mɨdeb. Bin bɨ ognap nop udɨn ma nɨpal yɨb; bin bɨ ognap nop udɨn nɨŋnɨmel rek ma lɨp. Bin bɨ alap ne mɨdeb maŋ sɨŋak amnɨmel rek ma lɨp. Ne God Bɨ kɨlɨs yɨb aknɨb ke ak, bin bɨ magɨlsek nɨŋɨl, yɨb ne ak per per nep agel ar amnaŋ. Nɨb aknɨb rek tep. \p \v 17 Bin bɨ agon kɨlnok kɨbap mani tap koŋai mɨdeb okok kɨrop agenɨmɨn, cɨn nep bin bɨ ke yɨb mɨdobɨn, agɨl, tap kasek kɨrɨg gɨnɨgab okok gos ma nɨŋnɨmel; God cɨnop bin bɨ kod mɨdɨl, mɨd tep gɨnɨgal, agɨl, tap tep tep koŋai nep cɨnop per ñɨb ak nep dɨl, gos sek mɨdojɨn. \v 18 Nɨb ak, kɨrop agenɨmɨn, tap koŋai mɨdeb rek, bin bɨ okok dɨ tep gɨl, kɨrop yɨmɨg nɨŋɨl, tap kɨri ognap kɨrop abramek ñɨnɨmel. Kɨri bin bɨ ognap kɨrop gɨ tep gɨl, gɨ dad amel dad amel, kɨrop masos ma gɨnɨmɨŋ. \v 19 Nɨb aknɨb rek genɨgal ak, kɨri tap tep yɨb kɨri alap mɨdenɨgab God karɨp lɨm ne seb kab ar alaŋ sɨŋak, nɨŋɨl kɨri amɨl komɨŋ per mɨdep won ak pɨs nep dɨl, per nep per nep komɨŋ mɨdenɨgal. Komɨŋ mɨdep magɨl nɨbak, komɨŋ magɨl nɨŋɨd yɨb. \p \v 20 Timoti. God tap ñɨnmagɨl ar nep ñɨ lak ak, dɨ tep gɨnɨmɨn. God nop gos ma nɨŋɨl mɨnɨm esek mɨnɨm yokop per per ag amɨl apɨl gɨpal okok abe, mɨnɨm saköl ñagek pen pen apal okok abe, ma dɨnɨmɨn. \v 21 Bin bɨ ognap, mɨnɨm esek kɨri nɨbak dɨl, mɨñi God Mɨnɨm yɨpɨd gɨl nɨpɨn, agɨl, ke tam ak amɨl, Jisas mɨnɨm tep ne nɨŋ dɨlak ak pɨs nep kɨrɨg gɨpal. \p God nep mapɨn nɨŋɨl, kod mɨdenɨmɨŋ.