\id COL - Kalam NT [kmh] -Papua New Guinea 1992 (DBL 2014) \h Kolosiy \toc1 Pol Kolosiy Biynimb Kuyip Minj Tikak \toc2 Kolosiy \toc3 Kol \mt1 KOLOSIY \mt2 Pol Kolosiy Biynimb Kuyip Minj Tikak \imt1 Minim Nind Niŋep \ip Biynimb gunap minim tep ak aŋgñek Kolosiy biynimb Krays nup chiŋgyak. Kisen Pol kuyip kond mindiy minim aŋgñirep giyiŋgip. Pen bi Gor minim aspun aŋgiy yesek aŋgyak gunap, Kolosiy biynimb Krays ker mindeyak gok kuyip aŋgyak, “Gor ker mindniŋg, kumbak tikiy, tap ñiŋemb tap gok asikrep giy, tap yesek okok aŋgniŋnimimb aŋgyak.” \ip Kun aŋgey, Pol minj biy tikyokiy aŋgak, Krays nep tap okok maŋgiysek gayek mindip ak mey, tap yikop yesek okok ma aŋgniŋnimimb. Krays nep chinup di Nop yip jimñiy aynimuŋ rek mindip ak, nup nep aŋgniŋnimimb aŋgiy minj tikiy aŋgñirep gak. \iot Minim Ar Keykey Mindip Rek: \io1 Minim nind aŋgak ak mindip, chapta 1:1-8. \io1 Krays nep Biyomb yimb. Nuk nep biynimb gok kuyip di Nop yip jimñinimuŋ rek mindip aŋgak minim ak mindip, chapta 1:9–2:19. \io1 Gor gek Krays biynimb nuk aypim ak; monmon giyiŋgipim rek ma ginimimb aŋgak minim ak mindip, chapta 2:20–4:6. \io1 Minim aŋg day jiwniŋg aŋgak minim ak mindip, chapta4:7-18. \c 1 \p \v 1-2 Yand Pol. Bapiy Gor yip ñinen aŋgek, bi Jiysis Krays nup minim dand amemb ak mindpiyn. Pen miñiy mam chin Timotiy yip mindiy, nimb biynimb Krays nup chiŋgrep gipim gok minj tiksipur. \p Bapiy Gor, nimbip mam ay Kolosiy mindpim gok simb niŋiy, kond mindrep ginimuŋ. \s1 Pol Gor Nup Lotiw Giy Tep Aŋgak \p \v 3-4 Pen chir minim bap niŋbur ak, nimbip apay, “Jiysis Krays nup gosimb niŋiy, biynimb nup gok maŋgiysek wasemb aypay apay.” Kun aŋgey, chir niŋiy, per Biyomb chin Jiysis Krays Nop nup, nimbip nen aŋgniŋyiŋg, tep apur. \v 5 Yenen: Jiysis Krays minim tep yipul yimb ak, miñmon nimbip okok amek dipik ak mey, chinup simb niŋiy dip rek, direp giniŋgamb miñmon nuk biyoŋ aŋgiy, niŋrep giy gos sek kond mindpim. \p \v 6 Pen minim tep kun ak miñmon nimbip okok nep ma dand ambay; miñmon okok kind kind amjap. Amnakniŋ mey, kiyk kunep niŋiy, miñ tep gipim rek ak gispay. \p \v 7 Bi tep chin Epapras, woŋg yand gipiyn rek giyiŋg, nimbip Krays minim tep aŋgñimb ak, biy apiy aŋgak, \v 8 “Gor Kawnan ak kiy yip mindakniŋ, Krays biynimb nuk gunap kuyip wasemb aypay aŋgak.” \s1 Pol Gor Nup Aŋgniŋiy Aŋgak, Nand Gey Nip Chiŋgrep Giniŋgiy Aŋgak \p \v 9 Aŋgek, Timotiy chir niŋiy, nimbip nen Gor nup per aŋgniŋbur. Pen chinup tep giniŋgamb ak mey, Gor Kawnan ak nimbip gos tep yimb ñonimuŋ, niŋrep giy, gos nuk ñiniŋgamb ar ak nep giniŋgambim. \v 10 Nimbip gos tep kun ak ñek, Gor miñ tep nup ak niŋrep giy mey, Biyomb chin anup tep giniŋgamb ar ak gem amniŋgamb. \v 11-12 Pen Biyomb yimb ak nimbip kond mindek, miker gunap apek gos kun ak ma niŋiy, chinup dek biynimb nuk mindpun aŋgiy gos sek mindiy, nup tep aŋgyiŋg nep mindenimimb. \v 13 Seytan, bi kisyim kind okok ken mindip ak, chinup tiwniŋg wos yimb giyiŋgip ak pen; Gor Ñi tep nuk ak chinup wisik yokek, miñiy biynimb nuk mindiy, melik kind okok ken mindpun. \v 14 Nuk nep mey, chinup nen kumiy, tap siy tap timey ginuk gach ak wiykyokak. \s1 Gor Ñinuk Biyomb Yimb \p \v 15 Nop Gor nup miseŋ niŋjun rek ma ayip ak pen; Ñinuk mey Nop rek mindip. Biynimb tap okok maŋgiysek kayaŋ rek mindip; Jiysis nuk koyoŋ mindiy mey, tap kun gok maŋgiysek kond mindip. \v 16 Tap semb biyoŋ, man biy; tap windin niŋbun gok, windin ma niŋbun gok; enjol, Seytan, chip kawnan, chipday, malñiluk, kichekiy tap okok maŋgiysek nuk nep gayak. Gayak kun ak yimb nuk araniŋgamb. \v 17 Miñmon ma alwol gayak ñin ak, nuk mindek. Miñiy nuk yip jimñiy, biynimb tap yerip okok mindrep giniŋgamb. \v 18 Nuk jun won rek mindamb, chin biynimb nuk gok, ñin kind tomb kind nuk gok rek mindpun. Nuk kiñiŋ giy kumiy tip tikjakak ak mey, tap yerip yerip mindip gok kayaŋ rek mindip; nuk Biyomb yimb koyoŋ mindip. \v 19 Yenen: Gor gos nuk key niŋiy gek, Ñinuk nundkaw rek nep mindiy, \v 20 mon kiros bak biyoŋ likañ yapek kumiy, biynimb akaŋ, tap yerip yerip semb biyoŋ man biy mindip gok, Gor yip jimñinimuŋ rek ayip. \p \v 21 Nimb nind tap siy tap timey giy, paryomb okok rek mindiy, Gor biynimb ñaŋgep nuk mindyiŋgipim. \v 22 Miñiy pen Ñinuk kumak rek, nimbip di jimñiy ayek, Gor niŋek minim bap ma mindip; biynimb suŋ-tep nuk gok mindpim. \v 23 Pen nimbip diniŋgamb minim tep ak ma kirgiy, direp gipim rek di mindiy, nup pisnep chiŋgiy gem amniŋgamb ak; biynimb tep nuk anep mindeniŋgambim. Minim tep nimbip aŋgey niŋbim kun ak, nimbip nep mer, biynimb miñmon okok kind kind aŋgñey amnak. Yand Pol kunep woŋg ar kun anep gipiyn. \s1 Pol Kolosiy Biynimb Kuyip Woŋg Giñak \p \v 24 Yand nimbip nen woŋg kun ak gen yip kalambis aypay ak, minim ma mindip; Krays chinup diniŋg, yiwur yomb yimb ak diy kumak. Kun ak chin kiñiŋ nokom mindpun rek, yand biynimb nup ker mindpay gok kuyip, woŋg aŋgayak rek giy miker diniŋgayn ak, minim ma mindip. \p \v 25 Gor nep yip aŋgek, nimbip biynimb Krays ker mindpim gok, direp giniŋg minim tep nup ak aŋgñirep gipiyn. \v 26-27 Minim teprep kun ak ma niŋyiŋgipay ak pen; miñiy Gor gos nuk key niŋiy, biynimb nup ker gok gos ñek; Krays chin yip nep mindeniŋgamb rek, chin am nuk yip mindrep giniŋgambun minim ak niŋrep giy mey, yip aŋgek nimbip biynimb Jiwda mer gok sesek aŋgñimbun. \v 28 Kun ak mey, biynimb okok monmon, Krays biynimb tep nuk mindey, Gor ñin ar ak ayjun aŋgiy, kuyip minim yipul kun ak aŋgñirep gipun. \v 29 Ar kun ak nep, Gor yip kond mindakniŋ, kilis giy woŋg gi mindpiyn. \c 2 \s1 Nimbip Minim Yesek Aŋgniŋgiy Ak Ma Dinimimb \p \v 1 Nimb Kolosiy biynimb gok diy, Leyodiysiya biynimb gok diy, biynimb jomluk yip ma niŋbim gok diy mindrep ginimimb aŋgiy, woŋg kilis giy gipiyn. \v 2 Kun ak nimb maŋgiysek gos sek mindiy, penpen wasemb ay, gosimb tep niŋiy mey, minim tep ma niŋyiŋgipay ak niŋrep yimb giniŋgambim. Minim nind ma niŋyiŋgipay kun ak mey, Krays minim tep ak nep. \v 3 Gos timund teprep ak nuk yip mindip. Biynimb nup chiŋgniŋgambay gok gos tep ñek, Gor gosimb tep nup ak niŋrep giniŋgambay. \p \v 4 Pen biynimb gunap tom giyiŋg, minim tep ar ak aspun aŋgey, minim yesek kiyk ak niŋnimimb rek ayip ak; nimbip aŋgrep gispiyn. \v 5 Yand miñmon paryomb biy mindpiyn ak pen, gos yand ak nimbip ker amnakniŋ, niŋyiŋg mindpiyn. Pen nimb Krays nup gosimb niŋyiŋg, jimñiy mindpim ak, yip tep gip. \s1 Minim Yesek Ak Ma Dinimimb \p \v 6 Nimb Jiysis Krays nup gosimb niŋiy, Biyomb chin aŋgiy niŋbim ak mey; ar kun ak nep niŋiy gem amnimuŋ. \v 7 Nup chiŋgrep giy, minim niŋind yimb nimbip aŋgñeyak dipik ak direp giy, Gor nup tep aŋgyiŋg nep mindenimimb. \p \v 8 Pen niŋrep ginimimb. Biynimb gunap nimbip, Gor nup gosimb ak niŋbim ar ak kirgiy, gos chin niŋbun ar ak niŋyaŋ aŋgiy, nimbip nembnemb gi dand kind kiyk okok amey, minim tep ak tip niŋun aŋgiy kosyam niŋnimimb rek ayip. Yenen: kiyk Krays minim yipund giy ak ma apay; biynimb aŋgñiyiŋgipay ar ak niŋiy, Seytan layn nuk miseŋ ma niŋbun gok minim ak apay. \v 9 Krays mumbwak sek ak pen, Gor mindip rek yipund giy yimb mindip. \v 10 Nuk nep gek nup chiŋgiy, Gor biynimb nuk yipund giy yimb mindpim. Nuk nep mey, Biyomb yimb. Biynimb yomb, enjol yomb, tap simboŋgipay yomb gok maŋgiysek beŋ nup okok mindpay. \p \v 11 Nimb Krays nup diy mey, mindyiŋgipim rek ma mindpim: key yimb mindpim. Chin Jiwda biynimb kumbak tikyiŋgipun gok, biynimb tep kun gok key mindonjun aŋgiy tikyiŋgipun ak pen; nimb key yimb mindpim ak, biynimb gey kun giy ma mindpim; Krays nep gek kun giy mindpim. \v 12 Ñiŋg pikpik ak, Krays yip kumiy tip tikjakpun aŋgiy ñiŋg pikpik. Pen Gor bi kilis kun ak key yimb. Nuk Jiysis Krays nup gek tip tikjakak rek, chinup kunep gek, biynimb kim kisenimb mindpun. \p \v 13 Nimb nind tap siy tap timey ar anep giy, Gor yip minim aŋg amiy apiy ginimimb rek ma mindek, pisnep kumnimimb rek ayak ak pen; nuk gek Krays yip mindiy kim mindpim. Tap siy tap timey ginuk ak niŋiy kirgak ak mey; \v 14 minim keykey buk yomb biyaŋ tikayak ak wiykyokak. Minim keykey timbrikonuk, minim yomb mindek ak pen; nuk dam mon bak biyoŋ Jiysis yip sesek ayek kumak. \v 15 Kun gak rek, Seytan sek, kichekiy malñiluk tap yerip nup marik gipay gok sek wiyniym gek, pisnep apyap pikyak. \s1 Krays Kumiy Tikjakak Rek Kim Mindoniŋgambun \p \v 16 Kun gak rek, nimb ñiŋg akaŋ tap gunap okok ñimbem, biynimb gunap nimbip aŋg sikoy ma giniŋgiy. Takin kisen wip ñin ak, ñin yomb aŋgiy asikniŋgambay akaŋ; Jiwda lotiw ñin yomb aŋgiy asikniŋgambay akaŋ; ñin yerip yerip asikniŋgambay ak; kindik ma gem nimbip aŋg sikoy geniŋgiy, gos kuŋay ma niŋnimimb. \v 17 Krays ma awak ñin ak, low minim kun ak kawnan rek niŋiy giyiŋgipay ak pen; miñiy Krays bi nonim ak pisnep miseŋ wip ak, minim kun ak rek nimbip ma aŋgniŋgiy. \p \v 18 Kun ak biynimb gunap biynimb yomb mindpun aŋgiy, tom giy aŋgniŋgambay, “Day niŋbun rek, chin enjol beŋ okok mindiy, kuyip lotiw gipun aŋgey,” minim kuyip ak ma dinimimb. Ak gos kiyk key niŋbay rek tom giniŋgambay. \v 19 Biynimb kun gok, Biyomb Jiysis Krays nup kirgiy mey, ar kun ak ambay. Pen nuk, Biyomb chin ak mey; chin biynimb nup ker mindpun gok di jimñiy ay, kond mindiy kilis ñamb, Gor nup tep gip ar ak gon amimb. Kun ak nuk jun won rek ak mindakniŋ, chin ñin kind tomb kind nuk gok rek mindiy, kindiy yimñi wos gakniŋ, mindrep gipun. \p \v 20 Krays ker mindpim ak, nuk yip kumnimbik rek ayip ak mey; Seytan layn nuk; kichekiy, chipday tap gok nimbip tiwniŋg ayiŋgipay miñ wos ak, pisnep puŋgrikip. Kun ak yenen biynimb yikop gok gos niŋbay rek niŋiy gi mindpim. Minim kilrimey nimbip apay kun ak: \v 21 “Tap ak ñin maŋgiy ma dinimimb,” “Tap ak ma ñimb niŋnimimb,” “Tap ak ma diniŋnimimb apay” ak, \v 22 minim rek ma ayip. Tap kun gok ñimbun akaŋ, yergon, tap yikop rek ayip. Minim kilrimey aŋgñimbay kun ak, biynimb gos key niŋiy apay ar ak nep aŋgñimbay. \p \v 23 Biynimb kun gok Gor nup ma chiŋgipay rek, lotiw yesek, gos kiyk key niŋbay rek giyiŋg, biynimb simbgeprek mindon tep giniŋgamb aŋgiy, tap asik mosik giy, kosyam mindpay. Kun gey, biynimb gunap niŋey, niŋind gispay rek ayniŋgamb ak pen; tap timey gep gos ak apek, Gor yip ma mindpay rek, tap bap kilis ñek, mindrep giniŋgiy rek ma mindip. \c 3 \s1 Gor Chinup Gek Krays Yip Tikjaknuk Rek Ayip \p \v 1-2 Pen nimb Krays yip, tip tikjakiy kim kisenimb mindpim ak, man ar biy tap gok gos ak ma niŋnimimb. Gos yomb nimb ak amnimuŋ; Krays semb biyoŋ amiy, Nop ñin yipund kind okok ken mindiy, chinup kond mindip ak nup. \v 3 Nimb Krays yip kumbik rek ayip ak mey; per mindeniŋgambim junj ak, kiy apiymiŋay yip mindip. \v 4 Kun ak chin perper mindeniŋgambun junj ak mey, Krays. Kisen nuk winiŋgamb ñin ak, am nuk yip mindrep giniŋgambun. \s1 Nind Mindyiŋgipim Ak Key: Miñiy Key Mindpim \p \v 5 Krays yip kumbik rek, nuk yip mindnep mindeniŋgambim ak; monmon ma ginimimb. Biyn siy bi siy ma giy, timey ma giy, biynimb gunap tap kuyip gok yip rek mindombikop aŋgiy, gur-maniy tap gok nep dun aŋgiy ma gem amnimuŋ. Pen ar kun ak gem, biynimb tap yesek gunap aŋgniŋun aŋgiy, Gor nup kirpay rek ak giniŋgambim. \v 6 Ar kun gok gey, Gor nup tep ma gip rek, yiwur yomb diniŋgambay. \v 7 Nimb biynimb yikop mindyiŋgipim ñin ak, tap timey ar kun ak nep gos niŋiy giyiŋgipim. \v 8 Pen miñiy biynimb Krays ker kim kisenimb mindpim ak; nind miluk niŋiy, kalrimey jiwiy, penpen aŋgiy, minim timey aŋgiy, biynimb gok kuyip aŋg sikoy giy, wasik aŋgiy giyiŋgipim rek ma ginimimb. \v 9 Minim yesek aŋgiy, pen aŋgek pen aŋgek giyiŋgipim ak, kunep ma aŋgnimimb. \v 10 Krays yip kumbik rek ayip kun ak, timey giyiŋgipim miñ nimbip kom kom gak ak, nuk chech wor ayip band rek ak tuŋgasik yokak. Tuŋgasik yokiy, kim kisenimb bap rek ayñak ak mey, miñiy gos nup ak niŋrep giyiŋg, kim kisenimb rek ayiŋg, Biyomb tap maŋgiysek gayak ak mindip rek mindniŋg gispim. \v 11 Chinup kun gip rek, Jiwda biynimb gok key, Jiwda biynimb mer gok key ma mindpun. Biynimb kumbak tikpay gok key, biynimb kumbak ma tikpay gok key ma mindpun. Biynimb taw dam ayey woŋg yikop giñimbay gok key, biynimb gos key niŋiy woŋg gipay gok key ma mindpun. Biynimb riyt rayt gipay gok key, biynimb riyt rayt ma gipay gok key ma mindpun. Chin maŋgiysek kim kisenimb rek ay, Krays Biyomb chin ak yip nep mindpun. \s1 Biynimb Simb Niŋep Miñ Ar Ak Ginjun \p \v 12 Kun ak Gor nimbip diy, biynimb suŋ-tep yand aŋgiy, wasemb ay mindip ak; yimb nimbik key ma dand aranimimb. Biynimb sayn tep nuk gok mindiy, biynimb gok kuyip simb niŋiy, direp giy, nimbip timey geniŋgiy miluk ma niŋnimimb. \v 13 Biynimb Krays ker mindpay gunap, nimbip timey rek geniŋgiy, gos kun ak ma niŋnimimb. Minim gunap mindonimuŋ; Biyomb ak nimb timey gem niŋiy kirgak rek, kuyip kunep niŋiy kirginimimb. \v 14 Pen tap yomb yimb ak, biynimb wasemb aynimimb. Kun gem mey, minim gunap ap ar kun ak jimñiniŋgamb. \p \v 15 Krays nimbip kond mindip nen, gos yomb ma niŋnimimb. Biynimb yand gok jimñiy mindiy, mindrep giniŋgambay aŋgiy, nimbip dek jimñiy mindpim ak, gos gunap ma niŋnimimb. Gor nup tep aŋgyiŋg nep mindenimimb. \v 16 Krays minim tep ak, namb nimbip biyaŋ aranjakiy rek mindonimuŋ. Minim nup ak niŋrep yimb giy mey, penpen aŋgñirep giyiŋg, Gor nup yimb dand aranemb kamep saŋ salik gunap, Baybol buk “Sam” apay gunap aŋgyiŋg mindenimimb. \v 17 Pen minim aŋgniŋg akaŋ, yerer giniŋg, Biyomb Jiysis ker mindpun aŋgiy, kuyip apiymiŋay tep aŋgyiŋg gem amnimuŋ. \s1 Biynimb Jiysis Ker Mindpay Gok Mindrep Giniŋgiy \p \v 18 Krays ker mindpun ak, nimb biyn gok Biyomb chin ak nup tep ginimuŋ aŋgiy, naŋgumiy sikop minim aŋgniŋgiy ak kindik ginimimb. \p \v 19 Pen nimb bi gok, biyn nimb gok kuyip minim kilis giy ma aŋgnimimb; kuyip wasemb aynimimb. \p \v 20 Pen nimb ñapan gok, nap nanim aŋgniŋgiy rek niŋdinimimb. Kun geniŋgambim mey, Biyomb chin anup tep giniŋgamb. \p \v 21 Pen nimb nop sikop, ñapan nimb gok kuyip minim kilis giy aŋgem aŋgem, gos timey niŋiy, mind tep ma giniŋgiy rek ayip ak; niŋrep ginimimb. \s1 Biyomb Gok Sek, Bi Woŋg Giñimbay Gok Sek \p \v 22 Nimbip biynimb kalambis rek ay dand amey, biyomb gunap kuyip woŋg yikop giñimbim gok; niŋmindyakniŋ won anep woŋg gon, kuyip tep ginimuŋ aŋgiy, ma ginimimb; Biyomb chin semb biyoŋ ak niŋmindip rek, girep gun aŋgiy, tep gakniŋ ginimimb. \v 23-24 Nuk nep nimbip direp giniŋgamb ak mey; tap yerip yerip ginimimb okok, biyomb man ar biy gunap niŋey tep gaŋ aŋgiy ma ginimimb; Biyomb semb biyoŋ anup woŋg gispun aŋgiy ginimimb. Woŋg giñispim ak; Biyomb semb biyoŋ anup giñispim. \v 25 Pen Gor nuk biynimb timey giniŋgambay gok kor niŋniŋg; biynimb yomb gok, biynimb sikoy gok aŋgiy, ma kor giniŋgamb; ar nokom giy, yiwur ñiniŋgamb. \c 4 \p \v 1 Kun ak nimb biyomb rek mindpim gok, Biyomb nimb semb biyoŋ mindip anup pirikiy, bi nimbip woŋg giñimbay gok kuyip kond mindrep giy, tap kuyip ñemb rek ak monmon ñinimimb. \s1 Gor Nup Aŋgniŋyiŋg Mindrep Ginimimb \p \v 2 Kolosiy biynimb. Gor nup aŋgniŋyiŋg nep mindenimimb. Gos sek mindiy, Gor nup aŋgniŋyiŋg, tep aŋgyiŋg mindenimimb. \v 3 Chinup kunep Gor nup aŋgniŋ mindem, kinjeŋ yomek, Krays biynimb miñmon okok kuyip kunep diniŋgamb minim tep ak; aŋgñiyiŋg nep mindenjun. Minim kun ak nep aŋgen, yip kalambis ayeyak mindpiyn. \v 4 Pen nup aŋgniŋem, yip kond mindakniŋ, minim kun ak aŋgrep gen, biynimb niŋrep giniŋgiy. \p \v 5 Pen nimb biynimb Krays ker ma mindpay gok kuyip aŋgrep gem, Gor nup gosimb ak niŋniŋgiy. \v 6 Gor nimbip kond mindakniŋ, meŋg miŋgan nimbik ak sol yindik rek ayonimuŋ; nimbip minim yerip rek aŋgniŋeniŋgambay, kuyip aŋgñirep yimb giniŋgambim. \s1 Pol Tikiykas Yip Oniysmas Yip Kuyip Yokak \p \v 7-8 Mam tep Tikiykas, woŋg yand gipiyn rek gip anup, yoken jap. Mindpim ak amiy, yand yergiy rek mindpiyn ak nimbip aŋgñek niŋiy, miñmiñ gim aŋgiy yoksipiyn. \v 9 Pen mam tep Oniysmas, bi nimbik key ak yip niniŋgayr. Amiy, tap yerip yerip akniy gisap ak maŋgiysek, nimbip aŋgñirep giniŋgambiyr. \s1 Pol Minim Aŋg Day Jiwak \p \v 10 Bi Ariystakas, yand yip kalambis mindpur ak sek, bi chin Mak sek nimbip, “Mindpim?” apiyr. Mak mey, bi chin Banabas numind nuk ak. Bi kun anep nind minim yokiy aŋgnik, “Nup kayaŋ ak amjakek dinimimb aŋgnik.” \v 11 Bi chin Josiwa yimb nup bap Jastas apay ak kunep, nimbip, “Mindpim?” aŋgip. Bi chin omiŋal nokom kun ak kuyipyakam niŋen yip tep gip. Yenen: Jiwda gunap yip gosow gosow niŋiy jimñiy ma woŋg gipun; kiykyakam nep yand yip, Gor biynimb diy kond mindeniŋgamb minim ak aŋgñimbun. \p \v 12 Bi nimb Epapras, Jiysis Krays nup woŋg gip ak, nimbip, “Mindpim?” aŋgip. Nuk per nimbip Gor nup aŋgniŋiy aŋgip, “Kiyk gos gunap ma niŋiy; nip chiŋgrep yimb giy, niŋrep yimb giy, apan rek nep gey amnimuŋ aŋgip.” \v 13 Yand nup niŋbiyn; nuk kilis giy nimbip woŋg giy, Leyodiysiya biynimb kuyip woŋg giy, Hiyrapoliys biynimb kuyip woŋg giy gip. \p \v 14 Pen Demas yip, bi tep yand dokta Luk yip nimbip, “Mindpim?” apiyr. \v 15 Leyodiysiya kay Krays ker mindiy mam ay apun gok, biynimb ap biyn Niympa korip lotiw apay gok maŋgiysek, “Pol nimbip, ‘Mindpim?’ aŋgip aŋgnimimb.” \p \v 16 Nimbip minj yoksipiyn biy niŋiy, ñem amek, Leyodiysiya biynimb Krays ker mindpay gok kunep niŋniŋgiy. Pen Leyodiysiya biynimb kuyip minj yokpiyn ak, nimb kunep diy niŋnimimb. \p \v 17 Pen Akiypas nup aŋgnimimb, “Biyomb woŋg nip aŋgak ak gi dinimin aŋgnimimb.” \p \v 18 Yand Pol, miñiy ñin maŋgiy yand ak key, minim day won biy tiksipiyn. Yip sen diy miñ wos aypay ak, yip sakiy ma ginimimb. Gor nimbip kond mindonimuŋ.