\id ACT - Kalam NT [kmh] -Papua New Guinea 1992 (DBL 2014) \h Apasol \toc1 Bi Jiysis Minim Dand Amemb Gok Yerer Giyak Kesim \toc2 Apasol \toc3 Ap \mt1 APASOL \mt2 Bi Jiysis Minim Dand Amemb Gok Yerer Giyak Kesim \imt1 Minim Nind Niŋep \ip Baybol buk day “Apasol” apun biy, bi Luk, bi Jiysis minim dand amemb gok, giyak giyak rek kesim dey niŋrep gak rek tikak. Nuk nep Jiysis Krays minim tep “Luk” apun ak kunep tikak. \iot Minim Ar Keykey Mindip Rek: \io1 Jiysis Nop ker amniŋg aŋgak minim ak mindip, chapta 1:1-14. \io1 Jiwdas kumek bi kisen bap tip nup dak minim ak mindip, chapta 1:15-26. \io1 Jerusalem mindeyak Gor Kawnan nuk yokek kuyip ker owak minim ak mindip, chapta 2:1–8:3. \io1 Jiysis nup minim ak miñmon Jiwdiya yip, Samariya yip aŋgñiyak minim ak mindip, chapta 8:4–12:25. \io1 Pol Gor nup woŋg gak minim ak mindip, chapta 13:1–28:31. \io1 A. Pol nind giraŋgyiŋg Gor minim aŋgñak minim ak mindip, chapta 13:1–14:28. \io1 B. Pol, Banabas yip, bi biynimb Krays ker Jerusalem kond mindeyak gok sek mitiyŋ yomb ak giyak minim ak mindip, chapta 15:1-35. \io1 C. Pol namb ak giraŋgyiŋg Gor minim aŋgñak minim ak mindip, chapta 15:36–18:22. \io1 D. Kisen am giraŋgyiŋg Gor minim aŋgñak minim ak mindip, chapta 18:23–21:16. \io1 E. Pol Jerusalem amek, nup kalambis ay dand Sisariya amey kor niŋiy, kisen dand Rom amniyak minim ak mindip, chapta 21:17–28:31. \c 1 \p \v 1-2 Mam Tiyopiylas. Yand nip minj nind tiknik ak; Jiysis nup tikey yomb giy, tikjak woŋg gi mind dand amiy, woŋg yerip yerip gak, minim yerip yerip biynimb gok kuyip aŋgñak ak, nip aŋgnik. Kisen nuk Nop miñmon amniŋg, Nop Kawnan ak gos ñakniŋ, bi minim nup dand amemb gok kuyip aŋgñirep giy amnak. \v 3 Pen kumiy tikjakiy, binuk gok mindyakniŋ, ñin kuŋaynep miseŋ giy, kuyip Gor biynimb diy kond mindeniŋgamb minim ak aŋgñiyiŋgip. Pen nuk yerer gak ak niŋiy, ak Jiysis nep kumiy tikjakip aŋgiy, niŋrep giyak. Pen kumiy tikjakiy, ñin jiwiy andikiy onep kaŋgol piskind (40) ak man ar biy mindiy, aranjak semb biyoŋ amnak. \p \v 4 Pen kumiy tikjakiy, man ar biy mindyiŋgip ñin kun gok, ñin bap ap binuk gok yip mindiy aŋgak, “Nimbip nind aŋgnik rek, Bapiy Kawnan nuk ak nimbip yokniŋgamb ak mey; miñmon Jerusalem biy nep kond mindenimimb. \v 5 Jon bi ñiŋg pikñemb ak, nimbip ñiŋg anep pikñak ak pen; Bapiy nimbip Kawnan nuk ak yokniŋgamb. Ñin kun ak maŋ mindip, kond mindenimimb aŋgak.” \s1 Jiysis Nop Miñmon Aranjak Amnak \p \v 6 Pen ñin bap, Jiysis binuk gok mindeyak siŋak miseŋ gek, nup aŋgyak, “Biyomb. Nand miñiy kiyŋ chin mindey, miñmon Yisrel biy tip ak key kond mindiy, miñmon gunap kond mindiy giniŋgambun?” \p \v 7 Aŋgeyak, kuyip aŋgak, “Kond mindeniŋgambim ñin kun ak, tap nimbik niŋep rek niŋnimimb; Bapiy nuk key gek niŋniŋgambim. \v 8 Pen Bapiy Kawnan ak ap nimbip kond mindakniŋ; nimb am Jerusalem biynimb, Jiwdiya biynimb, Samariya biynimb, biynimb miñmon okok maŋgiysek, yand yerer gipiyn ak kuyip aŋgñiniŋgambim aŋgak.” \p \v 9 Kun aŋgakniŋ, Nop nup dand aranjak semb biyoŋ amnak. Binuk gok niŋmindyakniŋ, semb band ak ap nup yiwgak. \p \v 10 Pen kun giy kuyoŋgiy niŋmindyakniŋ, bi chech tund tep yimb yimrik omiŋal ap mindeyak maŋ siŋak miseŋ giy, aŋgrik, \v 11 “Galiyliy biynimb. Yenen semb biyoŋ niŋmindpim? Jiysis andkind winiŋgamb ñin ak, giy amimb rek nep winiŋgamb aŋgrik.” \s1 Jiwdas Kumek Matayas Nup Diyak \p \v 12 Bi omiŋal kun ak, kun aŋgiy amnirikniŋ, kiyk miñmon Oliyp dum mindeyak ak kirgiy, Jerusalem amniyak. \v 13-14 Am mindiy, Gor nup aŋgniŋniŋg, kinyiŋgipay korip ar biyoŋ miŋgan ak nan-giy, Gor nup aŋgniŋyiŋgipay. Biynimb kun gok mey: Piyta, Jon, Jemis, Enjriw, Piyliyp, Tomas, Batlomiyiw, Matyiw, Alpiyas ñinuk Jemis ak, Saymon Selot ak, Jemis ñinuk Jiwdas ak, Jiysis nonim Mariya ak, Jiysis numam sikop ak, biyn gunap sek. \p \v 15 Pen ñin kun siŋak, biynimb wan handret tiwendiy rek ap nan-giyakniŋ, Piyta tikjakiy kuyip aŋgak, \v 16 “Mam ay sikop niŋim. Gor Kawnan ak wosrey Depiyt nup gos ñek, Jiwdas bi Jiysis nup mimuŋg niŋak anup giniŋgamb rek aŋgiy tikek, miñiy aŋgak aŋgak rek nep gisap. \v 17 Jiysis bi Jiwdas kun ak dek chin yip mindiy, Gor woŋg ak jimñiy giyiŋgipun ak pen; \v 18 kisen nuk Jiysis nup mimuŋg niŋiy, maniy dak ak dand amiy, mankumb bap tawiy, mind dand amiy, ñin bap apyap pikek, koŋgiy nup ak pikjakiy, simbwur gok limiŋg mis amek kumak. \v 19 Kun giy kumek, Jerusalem biynimb maŋgiysek niŋiy, mankumb tawiy kumak kun ak, yimb Akeldama aŋgyak. Akeldama aŋgyak minim kiñiŋ ak, likañ yowak miñmon aŋgiy aŋgyak. \v 20 Pen Piyta aŋgak, “Depiyt wosrey Baybol buk day Sam apay ak tikiy aŋgak, ‘Biynimb gunap miñmon nuk kun ak, ma am mindeniŋgiy aŋgak.’” Minim bap pen aŋgak, ‘Woŋg nuk ak, bi bap pen dinimuŋ aŋgak.’ \v 21-22 Aŋgak kun ak, chin bi bap niŋiy dinjun. Bi kun ak bi yikop bap mer; bi chin yip per taŋgiy, Jon Jiysis nup ñiŋg pikñak ak niŋiy, mind dand amiy, Jiysis kumiy tikjak semb biyoŋ amek niŋak bi bap niŋiy dinjun. Bi kun ak rek don mey, Biyomb Jiysis kumiy tikjakak minim ak, aŋgñirep giniŋgamb aŋgak.” \p \v 23 Piyta kun aŋgek, binak Matayas yip, Josep Jastas yip kuyip aŋgayak. Pen Josep nup ñin gunap ‘Basabas’ aŋgyiŋgipay. \v 24-25 Bi omiŋal kun ak, kun giy aŋgay, Jiysis nup aŋgniŋiy aŋgyak, “Biyomb. Jiwdas nind timey giy kumak ak, tip nup ak an dinimuŋ aŋgiy bi omiŋal biy aŋgaypun. Kun ak nand biynimb maŋgiysek gos niŋiy gipay rek niŋban ak mey, nip aŋgniŋsipun! Nand key ‘Bi ak aŋgey,’ niŋiy dinjun aŋgyak.” \v 26 Kun aŋgiy, sandiw rek giy, Matayas wiyn giy, Jiwdas tip nup ak dak. \c 2 \s1 Gor Kawnan Owak \p \v 1 Biynimb Jiysis nup gosimb niŋyak gok, Pendiykos ñin yomb ak miñiy wip aŋgiy, ap korip miŋgan nokom bap mindeyak. \v 2 Kun giy mindyakniŋ, giw yomb ak semb ar biyoŋ aŋgiy, yiŋgen rek diy, korip mindeyak ak apek, maŋgiysek niŋyak. \v 3 Pen won kun anep mon maŋlaŋ biñ rek ak apiy, kuyip jun ar keykey amnakniŋ, \v 4 Gor Kawnan ak kuyip bak ayek, minim yimb ar keykey aŋgyak. \p \v 5 Ñin kun ak, Jiwda biynimb wikan keykey ap Jerusalem nan-gi mindeyak ak mey, \v 6 giw yomb kun ak aŋgek niŋiy, yergip aŋgiy, biynimb kuŋaynep kasek korip kun ak apiy niŋyak: minim yimb ar keykey yipund giy nep aŋgeyak. \v 7-8 Kiyk niŋiy, wal aŋgiy aŋgyak, “Biynimb guniy maŋgiysek Galiyliy nimb ak pen; yergiy minim yimb chin keykey apun rek yipund giy aspay? \v 9 Chin gunap Patiya nimb, gunap Miydiya nimb, gunap Yilam nimb, gunap Mesopotemiya nimb, gunap Jiwdiya nimb, gunap Kapadosiya nimb, gunap Pontas nimb, gunap Esiya nimb, \v 10 gunap Priysiya nimb, gunap Pampiyliya nimb, gunap Yijip nimb, gunap miñmon yomb Liybiya, Sayriyniy gol okok nimb. \v 11 Chin gunap Jiwda yipund giy yimb; gunap miñmon Rom nimb winuk ak pen, Jiwda biynimb gipay rek ak gipun. Gunap Kriyt nimb, gunap Areybiya nimb. Pen Gor kuyip key yimb gek, minim yimb chin keykey mindip rek ak aŋgey niŋsipun aŋgyak.” \v 12 Kun aŋgiy, gos kuŋay niŋyiŋg, pen aŋgniŋek, pen aŋgniŋek giy aŋgyak, “Key yimb gisap kun ak yerginiŋg gisap aŋgiy,” gos kuŋay yimb niŋyak. \v 13 Pen biynimb gunap aŋgyak, “Ak ñiŋg wayn kuŋay ñimbiy, sakiy ay aspay aŋgyak.” \s1 Piyta Minim Aŋgñak \p \v 14 Kun aŋgeyak, Piyta bi Jiysis minim dand amemb gunap yip tikjakiy, meŋg miŋgan dand araniy aŋgak, “Nimb Jiwda biynimb diy, Jiwda biynimb mer gok diy, Jerusalem mindpim gok, minim aspiyn ak niŋim. \v 15 Chin minim yimb keykey aspun ak, ñiŋg wayn ñimbiy ma aspun. Ñiŋg wayn ak pumb kisen owip won ak ma ñimbay; duŋgep won anep ñimbay. \v 16 Chin pen minim yimb keykey aŋgambun niŋsipim kun biy, bi Gor minim aŋgep Jowel, wosrey aŋgiy tikak rek nep gip. \v 17 Nuk minim kun ak tikiy aŋgak: \q1 ‘Gor aŋgip, “Ñin kisen ak biynimb maŋgiysek okok biyn piñ, bi paranj, biyn yomb, biyomb gok kuyip; Kawnan yand ak yokniŋgayn. Bi paranj gok day niŋniŋgambay. Biyomb gok wisin niŋniŋgambay. Ñi, pañ gok, minim tep yip ak miseŋ aŋgyikniŋgambay. \v 18 Ñin kun ak, biyn bi yip woŋg giñimbay gok kuyip, Kawnan yand ak yoken, minim tep yip ak biynimb okok kuyip aŋgñiniŋgambay. \v 19 Pen semb biyoŋ tap key yimb gunap giy, man ar biy tap mageprek gunap key giniŋgayn. Pen likañ giy, mon yiniy, sikum yomb giy giniŋgamb. \v 20 Takin ak likañ giy, pumb ak melik ma giniŋgamb. Kun gek, kisen mey, ñin yand Biyomb yimb mindiy winiŋgayn ak winiŋgamb. \v 21 Pen biynimb yip aŋgniŋniŋgambay gok, kuyip diniŋgayn aŋgip” aŋgak.’” \p \v 22 Piyta Jowel tikak minim kun ak aŋgjiwiy aŋgak, “Nimb Yisrel biynimb. Minim aŋgniŋg gispiyn biy niŋnimimb. Jiysis bi Nasaret nimb ak, bi yikop mer; Gor nep nup yokek owak. Ñiyand ak yoken, tap mageprek gek niŋiy, Gor Ñinuk nep aŋgniŋgambay aŋgiy, yokek apiy, tap mageprek gok gek niŋbim. \v 23 Nuk giniŋgambim rek niŋiy, Ñinuk Jiysis nup di ñin ar nimbip ak ayek; dam biynimb Gor minim ma niŋbay gok kuyip ñembik, mon kiros bak biyoŋ ñaŋgbirik ayey kumak. \v 24 Yiwur yomb diy kumak ak pen, pisnep lum namb okok mindiy, kuyiŋg yownimuŋ rek ma ayak. Nop gek tip ak tikjakak. \v 25 Pen Depiyt wosrey Jiysis nup minim ak tikiy aŋgak: \q1 ‘Bapiy yand. Yip per aymindpan rek, tap bap yip ginimuŋ rek ma ayip. \v 26 Kun gip ak, yip tep gek, miñmiñ yimb gipiyn. Kumniŋg kunep ma pirikpiyn. \q1 \v 27 ‘Yip aŋgiy “Ñi suŋ-tep yand ak biynimb kumbay gok yip mindiy ma kuyiŋg yowniŋgamb apan” ak, yip tep gip. \v 28 Permindep kinjeŋ ak yip yomnak rek, nand yip perper mindiy, miñmiñ giniŋgayn aŋgak.’” \p \v 29 Piyta minim kun ak aŋgiy aŋgak, “Mam ay sikop. Nimb key niŋrep gipim. Basind yes chin Depiyt, bi minim tikak kun ak kumek, komyak kaw miŋgan ak, miñiy kunep niŋbun. Kun ak nuk key ma aŋgak. \v 30 Pen nuk bi Gor minim aŋgep ak mey, nuk niŋak: Gor nup niŋind yimb aŋgiy aŋgak, “Ñi nand tikey, kiy tikey amiy apiy giniŋgamb gok, kisen ñi bap nand kiyŋ mindpan rek mindiy, biynimb kond mindeniŋgamb aŋgak.” \v 31 Gor aŋgak kun ak mey, Depiyt niŋak: kisen Krays kumiy pisnep kuyiŋg yownimuŋ rek ma ayak. Gor gek tip ak tikjakniŋgamb rek niŋiy minim kun ak aŋgak. \p \v 32 Gor gek, Jiysis tip ak tikjakek, windin chin key niŋiy aspun. \v 33 Nuk tikjakek, Nop Ñi tep yand aŋgiy, dand amiy, ñin yipund kind okok ken ayek, nuk yip mindiy, Nop nind aŋgak rek Kawnan ak yoker mey; ap giw yomb aŋgek, minim keykey aspun biy niŋsipim. \v 34 Pen Depiyt minim aŋgak kun ak, nuk key ma aŋgak. Nuk biy mindiy, semb ar biyoŋ ma amnak. Pen nuk minim gunap tikiy aŋgak: \q1 ‘Biyomb ak Biyomb yip ak nup aŋgak, “Ñin yipund kind yip okok ken mindenimin mey; \v 35 yand gen biynimb nip yiruk niŋbay gok, talak miŋgan nand okok mindeniŋgambay aŋgak.’ \p \v 36 “Depiyt minim aŋgak kun ak, nimb Yisrel biynimb niŋrep ginimimb. Jiysis bi mon Kiros bak biyoŋ ñaŋgbirik aypik ak nup, Gor gek Biyomb yimb mindip. Nuk nep Kiyŋ yomb key yimb per kond mindyiŋgipun ak aŋgak.” \p \v 37 Piyta minim kun ak aŋgek, biynimb mindeyak gok gos kuŋay yimb niŋiy; Piyta sek, Jiysis minim dand amemb binuk gunap sek kuyip aŋgyak, “Kun ak mam sikop: chin miñiy yerginjun?” \p \v 38 Aŋgeyak, Piyta aŋgak, “Nimb nokom nokom mindpim rek, tap siy tap timey gipim ar ak kirgiy, Jiysis nup gosimb niŋiy, ñiŋg piknimimb. Kun geniŋgambim, Gor tap siy tap timey gipim ak niŋiy kirgiy, Kawnan nuk ak nimbip yokniŋgamb. \v 39 Gor wosrey aŋgak, ‘Kawnan yand ak nimbip Yisrel biynimb yokiy, ñapan nimb tikayniŋgambim gok yokiy, biynimb okok kuyip yokiy giniŋgayn aŋgak.’ Kun ak niŋbun. Gor biynimb nuk diniŋg gip gok kuyip maŋgiysek, Kawnan nuk ak yokniŋgamb aŋgak.” \p \v 40 Piyta kuyip simb niŋiy, minim gunap aŋgiy aŋgak “Nimb biynimb gunap monmon gipay rek kirgiy, mindrep ginimimb. Mer ak, yiwur yomb diniŋgambim aŋgak.” \v 41 Piyta ñin kun ak, kun giy aŋgek, biynimb kuŋaynep, chiriy tawsin (3000) rek, Jiysis nup gosimb niŋiy, ñiŋg pikyak. \v 42 Kun ak bi Jiysis minim dand amemb minim aŋgñiyiŋgipay ak niŋrep gun aŋgiy, aŋg amiy apiy giyiŋg, biret tipaŋg jimñiy ñimbyiŋg, Gor nup aŋgniŋyiŋg mindyiŋgipay. \s1 Jiysis Biynimb Nuk Gok Giyiŋgipay Rek \p \v 43 Gor bi Jiysis minim dand amemb gok kuyip kond mindakniŋ, tap mageprek gunap geyak, biynimb maŋgiysek jel pirikyak. \v 44 Biynimb Jiysis nup gosimb niŋyak gok jimñiy mindiy mey, biynimb an tap kuyip tikdak gok, biynimb gunap monmon ñiyak. \v 45 Mankumb, tap okok kunep yokyiŋg, maniy diy, biynimb tap ma mindek gok kuyip bilok ñiyak. \v 46-47 Minek minek, Gor nup yimb ak dand araniŋg; Gor aŋgniŋep korip ak am nan-giyiŋgipay. Pen korip kiyk okok kunep nan-giy, Gor nup yimb dand aranyiŋg, biret tipaŋgiy, miñmiñ giyiŋg, tap jimñiy ñimbyiŋgipay. Biynimb yikop gok kuyip niŋey tep gak. Gor gek minek minek biynimb gunap sek apey, Jiysis nup gosimb niŋiy, ap biynimb nuk nindnimb gok yip jimñiyiŋgipay. \c 3 \s1 Bi Tomb Timey Gak Ak Suŋ Ayak \p \v 1-3 Bi nonim tikak ñin anep tomb timey gak bap nup, minek minek dand apiy; Gor aŋgniŋep korip kinjeŋrumb yomb, kil tep giyak gol siŋak ayey, bisiŋg mindyiŋgip. Mindyiŋg, biynimb Gor aŋgniŋep korip miŋgan apiy amyiŋgipay gok kuyip, maniy nen asimb aŋgyiŋgip. \p Pen minek bap, Piyta yip, Jon yip pumb kuyim gak won ak, Gor nup aŋgniŋniŋg, apiy pandikrikniŋ, bi tomb timey gak kun ak kuyipmiŋay niŋiy aŋgak, “Yip tap gunap ñiyr aŋgak.” \v 4 Aŋgek, kiymiŋay nup niŋyinjsek ay mindyiŋg, Piyta aŋgak, “Chirupmiŋay niŋan aŋgak!” \v 5 Aŋgek, yip tap ñiniŋg gispiyr aŋgiy, niŋmindek, \v 6 Piyta aŋgak, “Maniy yand ma mindip; pen tap nokom bap nip giniŋgayn. Jiysis Krays Biyomb Nasaret nimb ak mindip rek, nip aspiyn, ‘Tikjakiy saŋdan!’” \v 7 Kun aŋgiy, ñin yipund kind nup ak diy, di jakñakniŋ, won kun anep, ñin tomb nup gok suŋ ayek, \v 8 Gor nup tep yimb aŋgyiŋg, talak talak giyiŋg, kiymiŋay yip Gor aŋgniŋep korip miŋgan ak amnak. \v 9-10 Kun gek, biynimb mindeyak gok, bi tomb timey per ap kinjeŋrumb kil tep giyak gol siŋak mindyiŋg, maniy tap gok nen asimb aŋgip ak, yergiy tomb yimb tawiy asaw aŋgiy, gos kuŋay niŋyak. \s1 Piyta Minim Aŋgñak \p \v 11 Won kun ak, bi kun ak nuk, Gor aŋgniŋep korip mis ar; Solomon korip bandak band aŋgyiŋgipay miŋgan ak mindiy, Piyta yip, Jon yip kuyip namb namb dakniŋ, biynimb kuŋaynep kasek ap niŋiy, gos kuŋay niŋyak. \v 12 Kun geyak, Piyta aŋgak, “Yisrel biynimb. Chirup yenen niŋiy wal aspim? Kiymiŋay bi suŋ-tep omiŋal kun ak key yimb ak mey; gambiyr, bi kun biy kinjeŋ tasap aŋgiy gos ak niŋsipim? \v 13 Ak mer. Basind chin Ebraham, Aysek, Jekop bi gok aŋgniŋyiŋgipay Gor ak nep gek suŋ ayip. Nuk gip kun ak, Ñinuk Jiysis yimb ak dand araniyaŋ aŋgiy gip. Nimb pen, Ñinuk kun ak nup ma dipik. Nup mon kiros bak biyoŋ ñaŋgbirik ayniŋg giyak ñin ak, gapman biyomb Paylat wisik yokiyn aŋgek, \v 14-15 nimb nup kirgiy, bi biynimb pikayep ak nup wisik yokiy, bi tap siy tap timey ma giy, biynimb gek perper mindpay ak nup pisnep pikaypik. Kun gipik ak pen; Gor gek tip ak tikjakiy kim mindip ak, chir niŋiy aspur. \p \v 16 “Bi tomb timey per niŋbim biy, miñiy suŋ ayamb niŋbim. Bi Jiysis kun ak nep chirupmiŋay gos ñek, gek suŋ ayniŋgamb aŋgiy di jakñirukniŋ, gek suŋ ayip. \p \v 17 “Pen mam ay sikop. Nimb biyomb nimbik gok yip, sakiy sek mindembik ak mey, Jiysis nup kun gipik. \v 18 Pen Gor, bi minim nup aŋgep gok kuyip wosrey gos ñek aŋgyak, ‘Kisen Kiyŋ yomb key yimb ak yiwur yomb yimb diy, kumniŋgamb aŋgyak’ ak mey; aŋgyak rek nep gipik. \v 19 Pen tap yerip yerip timey gipim ak, Gor niŋmindip. Kun ak tap siy tap timey gipim ak kirgiy, gos kisenimb ar ak niŋeniŋgambim; Gor tap siy tap timey gipim gach ak wiykyokek mey, nuk yip jimñiy mindiy tep gakniŋ mindeniŋgambim. \v 20 Kun giy mey, Ñinuk Jiysis ‘Nimbip nen yokiyn aŋgiy’ kond mindip ak yokniŋgamb. Kiyŋ yomb key yimb ak, Jiysis nep. \v 21 Pen bi Gor minim aŋgep gok wosrey aŋgyak rek, nuk semb biyoŋ mindip rek mindiy, kisen tap mankumb biy mindip gok tip ak girep giniŋg winiŋgamb. \v 22 Bi Gor minim aŋgep Mosis aŋgak, ‘Gor kisen bi minim nup aŋgep yand rek bap yokek, minim aŋgniŋgamb ak niŋrep ginimimb. \v 23 Biynimb ma niŋniŋgambay gok, biynimb nuk yimb gok yip jimñiy ma mindeniŋgambay aŋgak.’ \p \v 24 “Bi Gor minim aŋgep Samwel sek, bi Gor minim aŋgep kisen wiyak gok sek minim aŋgyak gok, miñiy mindpun ñin namb biy aŋgyak. \v 25 Bi minim aŋgyak kun gok, ñapan tikey, kiy pen tik dand amiy, tik dand amiy tikey mey, chin mindpun. Kun ak minim chinup bap Gor basind Ebraham nup giniŋgayn aŋgiy minim aŋgayak. Nup minim aŋgay aŋgak, ‘Ñapan nand tikey, kiy tik dand amiy apiy giy tikniŋgambay gok, bap mindek mey; biynimb okok maŋgiysek tep giniŋgamb aŋgak.’ \v 26 Pen, Gor Ñinuk ak yokniŋg aŋgak, Yisrel biynimb kuyip nind yoken maŋgiysek mindpay rek tap siy tap timey gipay ak kirgiy, mindrep giniŋgiy aŋgiy’ yokek awak aŋgak.” \c 4 \s1 Piyta Yip Jon Yip Kuyip Kor Giyak \p \v 1-3 Piyta yip, Jon yip Jiysis kumiy tikjakak minim ak aŋgñirikniŋ, bi Gor nup simboŋgep yomb gok sek, bi Sanjiwsiy gok sek, Jiwda poliys kond mindep yomb ak sek minim aŋgrik kun ak niŋiy, biynimb gunap kumiy ma tikjakpay ak yenen minim kun ak aŋgñispiyr aŋgiy, miluk yapek di kalambis ay; miñiy duŋgep won biy mer, toy kor gep aŋgyak. \v 4 Pen minim aŋgrik ñin kun ak, biynimb kuŋay yimb nep, Jiysis nup gosimb niŋyak. Biyn gok sek mer, bi gok nep mey; payp tawsin rek amnak. \p \v 5-6 Pen minek, Jiwda kanjsol nan-giniŋg, per giyiŋgipay rek, bi low tiysa gunap, bi Gor nup tap simboŋgep yomb gunap, bi kanjsol yikop gunap ap nan-giyak. Pen Anas ak, Kayapas ak, Jon ak, Aleksanda ak, Anas biynimb nuk gunap sek minim aŋgeyak namb kun ak, ap niŋmindeyak. \v 7 Kun giy niŋmindyakniŋ, Piyta yip, Jon yip kuyip dap namb siŋak ay aŋgyak, “Bi tomb timey gak ak yergiy ger suŋ ayip? Tap yerip ak aŋgniŋiy, tap mageprek kun ak gipiyr?” \p \v 8 Aŋgeyak, Piyta Gor Kawnan yip mindek ak mey aŋgak, “Nimb Yisrel biyomb gok sek, \v 9 bi kanjsol yomb gok sek chirup bi tomb timey gak anup, yergiy ger suŋ ayip aŋgiy, aŋgniŋsipim? \v 10 Nimb Yisrel biynimb maŋgiysek, minim aspiyn ak niŋrep ginimimb. Jiysis Krays bi Nasaret nimb ak nup, mon kiros bak biyoŋ ñaŋgrimbikaypik ak pen; Gor gek tip ak tikjakak. Bi kun ak nep aŋgniŋor, bi tomb timey gak kun biy nup gek pisnep suŋ ayek, taŋgrep gisap. \v 11 Bi Jiysis kun anup mey, Baybol buk tikiy aŋgyak, \q1 ‘Kamb par bi korip gep gok yiruk gek kirgiyak ak, miñiy korip sap nambyaŋ ak piŋiyñiy mindip aŋgyak.’ \m \v 12 Nop Ñinuk kun ak nep chinup aŋgak ak mey; nup don, nuk gek, Gor biynimb nuk mindoniŋgambun. Pen biynimb gunap chinup di Gor yip jimñiy ayniŋgiy rek ma mindip aŋgak.” \p \v 13 Piyta kun giy aŋgek, biyomb kun gok niŋiy aŋgyak, “Bi omiŋal biy sikul ma aŋgrik ak pen, minim kun biy ma pirikiy, monmon aspiyr. Jiysis yip taŋgyiŋgipay ak mey, kun gispiyr aŋgyak.” \v 14-16 Bi tomb timey suŋ ayak ak, biynimb windin yirik ar ak mindakniŋ, kuyipmiŋay aŋg giniŋgiy rek ma ayek aŋgyak, “Kanjsol korip biy kirgiy, mis biyaŋ amnimiyr aŋgyak.” Kun aŋgey, mis amerik, kiyk key aŋgniŋ aŋgniŋ giy aŋgyak, “Bi omiŋal biy tap mageprek ak ger, Jerusalem biynimb maŋgiysek niŋbay. Kun ak kuyipmiŋay yesek gipiyr aŋgiy, aŋgjun rek ma ayip. \v 17-18 Pen minim kun ak, biynimb gunap kunep aŋger niŋniŋgiy rek ayip ak, kuyip mer aŋgjun aŋgyak.” Kun aŋgiy, kuyipmiŋay aŋgey aper aŋgyak, “Jiysis nup yimb ak kisen ma yimb aŋgnimiyr aŋgyak.” \p \v 19 Kun aŋgey, pen aŋgrik, “Chir Gor minim nup ak kirgiy, minim nimbip ak niŋor, Gor nup tep giniŋgamb akaŋ; nimb key niŋim. \v 20 Pen Jiysis yerer gak, minim yerip yerip aŋgak ak kirginjur rek ma ayip; biynimb gok kuyip aŋgñiniŋgambur aŋgrik.” \p \v 21-22 Kun aŋgerik, Kanjsol biyomb gok gos key niŋiy, bi biy simiy ñin jiwiy ñin jiwiy mindiy, kisen suŋ ayip ak; biynimb gok Gor nup tep aspay. Bi omiŋal kun biy kuyip, tap bap goniŋgambun; kaljiwniŋgambay aŋgiy, kuyipmiŋay yikop minim yomb aŋgiy, aŋg mis yokyak. \s1 Biynimb Jiysis Nup Gosimb Niŋyak Gok Gor Nup Aŋgniŋyak \p \v 23 Piyta yip, Jon yip kuyipmiŋay kun giy aŋg mis yokey, kiyk am, Jiysis biynimb nuk gunap kuyip niŋiy, bi kanjsol yomb gok, minim yerip yerip aŋgyak ak aŋgñirik. \v 24 Aŋgerik niŋiy, maŋgiysek Gor nup aŋgniŋiy aŋgyak, “Nand Biyomb! Semb biyoŋ gay, man biy gay, ñiŋg solwara gay, tap yerip yerip mindip okok maŋgiysek gaynak. \v 25 Wosrey Kawnan nand ak basind Depiyt nup gos ñek, minim nip ak aŋgiy aŋgak: \q1 ‘Jiwda biynimb gok sek, Jiwda biynimb mer gok sek kaljiwiy, Gor apiymiŋay yip penpen gun apay ak pen; kuyip apiymiŋay tap bap giniŋgiy rek ma ayip. \v 26 Kiyŋ miñmon okok nimb gok sek, Jiwda biyomb gok sek minim aŋg jimñiy, Gor apiymiŋay yip penpen ginjun aŋgiy, minj moka giy mindpay aŋgak.’ \m \v 27 Basind Depiyt, minim nip tikak kun ak niŋind yimb aŋgiy tikak. Gapman biyomb Herot ak, Ponsis Paylat ak, biynimb okok nimb gunap, Yisrel guniy nimb gunap ap minim aŋg ar nokom ay; Ñi nip Jiysis nup timey giyak miñmon Jerusalem biy. Bi yikop bap mer; Ñi tep nand Krays nup kun giyak. \v 28 Pen nind ‘Krays nup kun giniŋgambay aŋgnak’ ak mey, yaw aŋgey giyak; yikop ak kun ma gipyap. \p \v 29 “Bapiy yomb. Miñiy chinup minim kilis timey yimb aspay. Pen ak yikop aspay; nand mindpan. Chin biynimb nak yimb. Chinup kond mindenimin, ma pirikiy, minim nand ak biynimb okok kuyip monmon aŋgñinjun. \v 30 Aŋgñiyiŋg, Ñinak suŋ-tep ak chin yip nep mindiy, biynimb tap gip gok gon suŋ ay, tap mageprek gunap sek ginjun aŋgyak.” \p \v 31 Pen Gor nup kun giy aŋgniŋ mindyakniŋ, korip mindeyak ak monmon rek diy, Gor Kawnan ak ap kuyip bak ayek, ma pirikiy, Gor minim ak monmon yimb aŋgñiyak. \s1 Biynimb Tap Pikasik Tep Giyak \p \v 32 Pen biynimb Jiysis nup gosimb niŋyak kun gok, minim ar nokom aŋgiy, gos ar nokom niŋiy, tap kiyk yerip yerip mindek gok, tap chin asiy aŋgiy ma niŋyak; tap chin jimñiy aŋgiy niŋyak. \v 33 Bi Jiysis minim dand amemb gok, kilis giy aŋgyiŋgipay, “Jiysis nup ñaŋg ayey kumiy tikjakek, nup niŋnuk aŋgyiŋgipay.” Gor kuyip direp yimb gak. \v 34 Kiyk bap tap gunap tikdek ma mindeyak; maŋgiysek tap mindek. Biynimb mankumb akaŋ korip gunap mindek gok, bap yokiy maniy diyiŋg, dam bi Jiysis minim dand amemb gok kuyip ñiyiŋgipay. \v 35 Kiy pen diy, biynimb tap ma mindek gok kuyip bilok ñiyiŋgipay. Kun gey mey, biynimb gunap yimgeprek ma mindeyak; tap yerip tikdak ak mindek. \p \v 36 Pen bi Liypay kiñiŋ tik dand amiy tikyak bi bap, yimb nuk Josep. Miñmon nuk Saypras nimb. Bi kun ak nuk minim aŋgñirep giyiŋgip rek, bi Jiysis minim dand amemb gok, nup Banabas aŋgyak. \v 37 Josep miñmon nuk wikan bap aŋgek tawyakniŋ, maniy kun ak dap bi Jiysis minim dand amemb gok kuyip ñak. \c 5 \s1 Ananayas Ber Yesek Aŋgrik \p \v 1-2 Pen biber bap minderik. Nuŋgumiy yimb ak Ananayas, biynuk yimb ak Sapayra. Kiykber mankumb bap yoker, tawyakniŋ, maniy kun ak piskind ak ay piskind ak nuŋgumiy dand amiy, bi Jiysis minim dand amemb onep wimiŋgan ak kuyip ñak. \p \v 3 Pen nuŋgumiy maniy ak kun giy dap ñek, Piyta aŋgak, “Ananayas. Yenen Seytan yip mindiy, yesek aŋgiy apan, ‘Maniy maŋgiysek dand opiyn apan?’ Yesek apan kun ak, yip nep ma apan; Gor Kawnan ak nup kunep apan. Maniy nip mankumb tawpay kun ak, piskind ak weygiy opan. \v 4 Mankumb kun ak, mankumb nak. Yokniŋg yokpinap; kirginiŋg kirgipnap. Pen yokey maniy tawembiyap; maŋgiysek dand winiŋg dand opnap. Piskind ak korip kiriŋg winiŋg; kiriŋg opnap. Nak yesek apan ak, chinup nep ma apan; Gor nup kunep apan aŋgak.” \p \v 5-6 Piyta kun aŋgek, Ananayas won kun ak nep pisnep kumiy, apyap lum biyaŋ pikak. Kun giy kumek, biynimb gok gak kun ak niŋiy, jel pirikyak. Pen bi paranj gok apiy, nup chech kom kom giy, dam komyak. \p \v 7-8 Biynuk, nuŋgumiy nup kumek dam komyak kun ak ma niŋak. Nuk yep takiy won bap mindiy apchakek, Piyta nup aŋgak, “Mankumb nirber ak yoker, yerip yerip tawyak?” \p Aŋgek aŋgak, “Mey bi ak dand wip rek tawyak aŋgak.” \p \v 9 Kun aŋgek, Piyta nup aŋgak, “Nirber yenen minim ayniŋ ayniŋ giy, yesek apiyr? Gor Kawnan ak minim kun ak ma niŋniŋgamb aŋgiy kun apiyr? Niŋan! Naŋgumiy kumamb, dam kombay bi gok, mindpay kinjeŋrumb biy. Nip kunep, dand amniŋg gispay aŋgak.” \p \v 10 Kun aŋgakniŋ, won kun anep, pisnep kumiy, Piyta tomb aŋgin siŋak apyap pikak. Bi paranj tiwin nuŋgumiy nup dam komyak kun ak apiy niŋyak; biynuk kunep pisnep kumek, nup dand amiy nuŋgumiy nup komyak gol siŋak komyak. \v 11 Biynimb Jiysis ker mindeyak gok sek, biynimb yikop gok sek tap gak kun ak niŋiy, pirikyak. \s1 Tap Mageprek Gunap Keykey Giyak \p \v 12 Bi Jiysis minim dand amemb onep wimiŋgan ak, tap mageprek gunap biynimb namb okok giyiŋg mindeyak. Biynimb Jiysis nup gosimb niŋyak gok maŋgiysek ap nan-giyiŋgipay; Gor aŋgniŋep korip mis ar “Solomon korip bandak band aŋgyiŋgipay ak. \v 13 Biynimb yikop gok, kuyip niŋey tep gak ak pen, Gor yip mindpay kun ak yergiy am kiy yip yiŋgoŋg ginjun aŋgiy pirikyak. \p \v 14 Pen minek minek biynimb gunap sek Jiysis nup gosimb niŋiy, biynimb nindnimb gok yip ap yiŋgoŋg giyiŋgipay. \p \v 15 Jerusalem biynimb bi Jiysis minim dand amemb gok giyak rek niŋiy, biynimb tap gak gok dand kinjeŋ yomb gol ak apiy, minj dam miŋgan miŋgan par ay aŋgyak, “Piyta pandikek, pumb kawnan nuk ak, kuyip pikniŋeniŋgamb, suŋ ayniŋgamb aŋgyak” \v 16 Biynimb miñmon yep maŋ kun okok mindeyak gok kunep: biynimb tap gak gok diy, kichekiy malñiluk sek mindeyak gok diy, dand wiyak. Dand apeyak, Piyta kuyip gek maŋgiysek suŋ ayak. \s1 Bi Jiysis Minim Dand Amemb Gok Kuyip Kalambis Ayak \p \v 17 Pen Piyta kun gek niŋiy, bi Gor nup simboŋgep yomb yimb ak sek, buŋgiy nuk Sanjiwsiy gok sek bi Jiysis minim dand amemb gok kuyip miluk niŋiy, \v 18 miñ ay, dam gapman kuyip ñeyak; kalambis ayak. \p \v 19 Kuyip kun giy dam kalambis ayak ak pen, ñin kun anep kisyim biyaŋ, Gor aŋgek, enjol bap apiy, kinjeŋ ak yikiy, kuyip aŋgek mis amniyak. \v 20 Amey aŋgak, “Nimb Gor aŋgniŋep korip ak amiy, biynimb gok kuyip, yerip gey Gor gek perper mindeniŋgambay minim ak, aŋgñinimimb aŋgak.” \v 21 Aŋgek, miñmon tikakniŋ, Gor aŋgniŋep korip ak amiy, enjol ak aŋgak rek, biynimb gok kuyip minim aŋgñiyak. Kun giy aŋgñiyakniŋ, Gor nup simboŋgep yomb yimb ak binuk gok sek, Jiwda biyomb gunap sek kuyip suk aŋgek, ap kanjsol miytiyŋ ak nan-giy, Jiwda poliys gok kuyip aŋgyak, “Bi Jiysis minim dand amemb kalambis aypun ak, miñiy am poŋind owim aŋgyak.” \p \v 22 Aŋgeyak, bi Jiwda poliys kun gok amiy niŋyak: bi Jiysis minim dand amemb kun gok, ma mindeyak. Kun gek andkind apiy aŋgyak, \v 23 “Chin amiy niŋbun; kinjeŋ ak giñiyak rek mindamb; bi poliys gok kunep kinjeŋrumb ak niŋmindambay ak pen, kinjeŋ yikiy, korip miŋgan biyaŋ amiy niŋbun; bi bap ma yimb mindambay aŋgyak.” \p \v 24 Kun aŋgeyak, Jiwda poliys kond mindep yomb ak sek, Gor nup simboŋgep yomb gok sek niŋiy, yergip aŋgiy, gos kuŋaynep niŋyak. \v 25 Kun giy niŋmindyakniŋ, bi bap apiy, kuyip aŋgak, “Bi kalambis aypik gok, kiyk am Gor aŋgniŋep korip miŋgan ak mindyiŋg, biynimb gok kuyip minim aŋgñispay aŋgak.” \p \v 26-27 Kun aŋgek, Jiwda poliys kond mindep yomb ak, poliys gunap poŋind, bi Jiysis minim dand amemb kun gok diniŋg amniyak. Amiy, Jerusalem biynimb chinup kamb jiw pikniŋgambay aŋgiy, kuyip ma aŋg giyak; kapkap poŋind kanjsol ap nan-gi mindeyak ak wiyak. Poŋind apeyak, Gor nup simboŋgep biyomb yimb ak kuyip aŋgak, \v 28 “Nimbip Jiysis minim ak ma aŋgnimimb aŋgiy, kilis giy apun ak pen; aŋg mer niŋiy kirpun! Nimb Jerusalem biynimb kuyip maŋgiysek Jiysis minim ak aŋgñiyiŋg apim, ‘Kiyk nep nup pikayak aŋgiy aŋgñimbim’ aŋgak.” \p \v 29 Kun aŋgek, Piyta binuk gunap yip aŋgyak, “Biynimb minim apay ak ma diniŋgambun; Gor minim ak diniŋgambun. \v 30-31 Jiysis nup mon bak biyoŋ ñaŋgbirik ayenimbik kumak ak pen, apis basind sikop aŋgniŋyiŋgipay Gor anep gek, tip ak tikjakiy, semb biyoŋ amiy, Nop ñin yipund kind okok ken mindip. Kun ak niŋbun; nuk nep mey Biyomb chin, chinup Gor ker diniŋgamb. Nuk chinup Yisrel biynimb simb niŋimb ak mey; tap siy tap timey yerip yerip gipun ak kirgiy, nup aŋgniŋon, chinup dip. \v 32 Gor gip kun ak niŋrep gipun rek, biynimb gok aŋgñimbun. Gor Kawnan ak kunep niŋrep giy, minim kun ak rek nep aŋgip aŋgyak.” \p \v 33 Kun aŋgeyak, bi kanjsol ap nan-gi mindeyak kun gok, kaljiwiy aŋgyak “Kuyip pisnep pikayjun aŋgyak.” \v 34 Kun aŋgyak ak pen, namb kun ak, bi bap mindek. Yimb nuk ak Gameliyel. Nuk bi Peresiy low tiysa kiyk bap. Jiwda biynimb maŋgiysek nup niŋey tep giyiŋgip. Bi Gameliyel kun ak tikjakiy aŋgak, “Bi tiwin biy kuyip aŋgem mis amey, nimbip minim bap aŋgiyn aŋgak.” Kun aŋgek, aŋg mis yokyakniŋ, \v 35 kuyip aŋgak, “Yisrel bi guniy. Kuyip yerer giniŋg gispim ak, gos niŋrep giy ginimimb. \v 36 Nimb niŋbim; nind bi Tiyiwdas yand biyomb aŋgiy aŋgek mey, minim nuk aŋgyiŋgip ak biynimb kuŋaynep niŋyiŋgipay. Pen kisen gapman biyomb gok nup pisnep pikayeyak; biynimb minim nup niŋyak gok, keykey amniyak. \v 37 Pen kisen, yimb diyak ñin ak kunep, bi Jiwdas Galiyliy nimb ak aŋgak, ‘Yand biyomb yimb mindpiyn. Minim apiyn rek nep giniŋgamb.’ Chin gapman gok yip penpen giy, kuyip aŋgyokniŋgambun aŋgakniŋ, biynimb kuŋaynep minim nup kisen giyak ak pen; mind dand amiy, bi kun ak nup ñaŋgeyak kumek, biynimb minim nuk aŋgek niŋyak gok, keykey amniyak. \p \v 38 “Kun ak mey, nimbip aspiyn: bi kor gispun guniy kuyip, gi timey ma ginimimb. Minim kiyk keynep aŋgniŋgambay ak, yomb giniŋg rek giy apyowniŋgamb. \v 39 Pen Gor nep aŋgek giniŋgambay ak, kuyip tap bap ginimimb rek ma ayniŋgamb. Kuyip timey giniŋg, kiyk yip ma penpen giniŋgambim; Gor yip penpen giniŋgambim aŋgak.” \p \v 40 Gameliyel kun aŋgek, aŋgak rek niŋiy, bi Jiysis minim dand amemb gok kuyip aŋgey apey, miñ diy tapin pikiy, Jiysis minim ak kisen ma yimb aŋgnimimb aŋgiy, kuyip aŋgyokeyak amniyak. \p \v 41 Kiyk pen, chinup yenen kun gipay aŋgiy ma niŋyak; Gor chinup Jiysis binuk yipund giy aŋgiy gek mey, chinup kun gispay aŋgiy, tep gakniŋ amniyak. \v 42 Amiy, minek minek, korip okok amiy, Gor aŋgniŋep korip mis ar ak amiy, minim tep ak aŋgñiyiŋg, Jiysis nep mey, Kiyŋ yomb key yimb ak aŋgyiŋgipay. \c 6 \s1 Tap Bilok Ñemb Bi Onep Ar Ak Aŋgayak \p \v 1 Pen mind dand amiy, biynimb Jiysis nup gosimb niŋyak gok kuŋay yimb amek, Jiwda biynimb Griyk minim nep niŋyak gok; Jiwda minim yipund giy niŋyak gok kuyip aŋgjiwiy aŋgyak, “Biyn yandiw kiyk gok kuyip, maniy keñmaŋgiy tap okok bilok ñirep gipay ak pen; yenen biyn yandiw chinup gok kuyip kun ma gipay aŋgyak.” \p \v 2-3 Kun aŋgeyak, bi Jiysis minim dand amemb gok, biynimb Jiysis nup chiŋgiyak gok maŋgiysek suk aŋgey apey aŋgyak, “Mam ay sikop. Chin Gor minim aŋgñimbun ak kirgiy, biynimb gok kuyip tap bilok ñiniŋgambun ak, yipund ma giniŋgamb. Kun ak, nimb bi onep ar ak niŋiy dem, kuyip woŋg kun ak aŋgayjun. Bi yikop gunap ma dinimimb; Bi Gor Kawnan yip mindiy, gosimb niŋrep giy, biynimb niŋey tep gip gok nep dinimimb. \p \v 4 Kun giy dem mey, kuyip tap bilokep woŋg ar kun ak aŋgay, chin pen, Gor nup aŋgniŋyiŋg, biynimb gok kuyip minim tep ak aŋgñiyiŋg gi mindeniŋgambun aŋgyak.” \p \v 5-6 Kun aŋgeyak, niŋey kuyip tep gek, bi onep ar ak aŋgay, dand bi Jiysis minim dand amemb gok mindeyak ak apey, ñin jun ar ay aŋgyak, “Gor. Nand bi guniy kuyip kond mindenimin aŋgyak.” Bi kun gok mey, Stiypin bi Gor nup chiŋgiy, Gor Kawnan yip nep mindek ak; Piyliyp ak; Prokoras ak; Naykena ak; Tiymon ak; Pamiynas ak; Niykolas ak. Bi Niykolas kun ak, nuk miñmon Antiyok nimb ak pen; nind Jiwda lotiw minim ar ak kindik giy, kisen Jiysis nup chiŋgak. \v 7 Pen bi Jiysis minim dand amemb gok, kiyk Gor minim ak aŋgñey amnakniŋ, Jerusalem biynimb kuŋay yimb nep niŋyak. Bi Gor nup simboŋgep yomb gok kunep; kuŋaynep, Jiysis nup gosimb niŋyak. \s1 Stiypin Nup Dand Kor Amniyak \p \v 8 Stiypin, bi Gor Kawnan yip mindek ak, tap mageprek gok, biynimb mindyiŋgipay namb okok giyiŋgip. \v 9 Pen Jiwda bi miñmon keykey okok nimb gunap ap nan-giy, minim ar nokom aŋgey niŋiy kuyip “Priyman” aŋgyiŋgipay. Bi kun gok, gunap Sayriyniy nimb, gunap Aleksandriya nimb, gunap Siyliysiya nimb, gunap Esiya nimb. Kiyk Stiypin gak rek niŋiy, nup minim kilis yimb giy aŋgyak ak pen, \v 10 Gor Kawnan ak nup gos tep yimb ñakniŋ, minim yerip aŋgyak ak, gosimb niŋrep giy pen kunep aŋgek, nup pen aŋgniŋgiy rek ma ayak. \p \v 11 Pen kiyk Stiypin nup aŋg mer niŋiy, am bi minim yesek aŋgep gok kuyip kapkap aŋgrep gey, kiyk apiy aŋgyak, “Chin niŋbun; bi biy Mosis minim tikak ak aŋgjiwiy, Gor nup aŋgjiwiy gip aŋgyak.” \p \v 12 Kun aŋgiy, bi low tiysa gok diy, bi kanjsol gok diy, biynimb yikop gok diy simbwur kuyip ak timey gek, Stiypin nup kor giniŋg, dand kanjsol kay mindeyak ak amniyak. \v 13 Dand amiy, bi yesek aŋgep gunap sek dand apey, kiyk aŋgyak, “Chin niŋbun: bi kun biy per Gor aŋgniŋep korip ak aŋgjiwiy, chinup Jiwda kay low minim apun ak aŋgjiwiy gip aŋgyak. \v 14 Pen nuk minim bap aŋgek niŋnuk ak aŋgak, ‘Jiysis bi Nasaret nimb ak, kisen Gor aŋgniŋep korip biy timey giy, Mosis minim aŋgek gipay ak aŋgek, kirgiy giniŋgambay aŋgak’ aŋgyak.” \v 15 Pen bi kun gok, bi kanjsol gok yip niŋmindyakniŋ, Stiypin jomluk nup ak, enjol jomluk rek ayak. \c 7 \s1 Stiypin Kanjsol Kay Kuyip Minim Aŋgak \p \v 1 Pen bi Gor nup simboŋgep yomb yimb ak, Stiypin nup aŋgak, “Minim nip apay kun ak, niŋind apay akaŋ?” \p \v 2 Aŋgek, Stiypin aŋgak, “Bapiy mam sikop. Niŋim! Basind yes chin Ebraham, wosrey miñmon Haran ma amnak, miñmon Mesopotemiya nep mindakniŋ, Gor Biyomb tep yimb chin ak nup aŋgak, \v 3 ‘Miñmon nak biy kirgiy, biynimb kanj kayn nak gok kirgiy, miñmon yand nip aŋgñiniŋgayn ak amnimin aŋgak.’ \v 4 Aŋgek, Ebraham miñmon yomb Kaldiya mindyiŋgip ak kirgiy, miñmon Haran am mindyiŋgip. Kisen nop kumek, Gor aŋgek, ap mindyiŋgip miñmon Jiwda biy. \v 5 Ñin kun ak, Gor Ebraham nup, mankumb wikan bap ma aŋgak; yikop ap mindyiŋgip. \p “Pen ñin kun ak, Ebraham ñapan bap ma tikak, yikop nep mindek. Gor Ebraham nup aŋgak, ‘Kisen mankumb kun biy, nand diniŋgamban. Ñapan nand tikeniŋgamban tikey amniŋgamb gok, mankumb kun biy kunep diy mindeniŋgambay aŋgak.’ \v 6 Pen Gor minim bap aŋgak, ‘Ñapan nand tikeniŋgamban tikey amniŋgamb gok, am biynimb gunap miñmon okok mindey, kuyip maŋgiysek miñ ay, timey yimb giy, kalambis woŋg rek aŋgayey giyakniŋ; simiy pow handret (400) yiniŋgamb. \v 7 Biynimb nip gok kuyip kun giniŋgambay ak, yand kuyip timey giniŋgayn. Biynimb nak gok, miñmon kun ak kirgiy, ap yip lotiw gi mindeniŋgambay miñmon biy aŋgak.’ \p \v 8 “Pen Gor Ebraham nup minim bap aŋgay aŋgak, ‘Ñapan nand tikeniŋgamban tikey amniŋgamb gok, nimbip maŋgiysek kond mindeniŋgayn ak mey, kumbak tiknimimb aŋgak.’ Aŋgek, kisen Ebraham ñinuk Aysek nup tikiy, ñin onep jiy ak mindiy, kumbak nup ak tikak. Aysek pen Jekop nup tikak. Jekop nund pen, ñi onep wimiŋgan ak kuyip tikek mey, chin Jiwda biynimb kiñiŋ keykey mindpun. \v 9 Basind kun gok, numam Josep nup niŋey yiruk gek, bi gunap kuyip ñeyak, taw dand miñmon Yijip amniyak. Dand amey, mindrep ma gak ak pen, Gor Josep nup sakiy ma gak; nuk yip nep mindiy, \v 10 Yijip biyomb Perow nup gos ñek aŋgak, ‘Bi Josep biy, niŋrep yimb gip aŋgiy’ nup aŋgek, korip tap nup gok sek, miñmon Yijip sek kond mindyiŋgip. \p \v 11 “Kisen ñin bap yiwan yomb sikerek ak, miñmon Yijip sek, miñmon Keynan sek apek, basind chin tap keñmaŋgiy piyow niŋiy, ñiŋniŋgiy rek bap ma mindek; gos par yimb ayak. \v 12 Jekop minim bap niŋak; tap keñmaŋgiy kuŋay mindek miñmon Yijip ak mey, ñinuk sikop kuyip aŋgek, keñmaŋgiy tawniŋg amniyak. \v 13 Am taw dand apiy, ñimb diy, tip ak pen tawniŋg amniyak. Amjakey, numam Josep kuyip aŋgak, ‘Mam sikop, nimb yip an aŋgiy niŋbim? Yand namam nimbik Josep nep aŋgak.’ Aŋgek, Yijip biyomb Perow, minim kun ak niŋiy aŋgak, ‘Ak Josep numam sikop-ey aŋgak.’ \v 14 Josep pen, bapiy Jekop, biynimb nuk gok yip kasek winiŋgiy aŋgiy, minim yokek, nop Jekop biynimb ñin jiwiy omiŋal nokom rek diy, yip wiyak. \v 15 Ap miñmon Yijip mindiy nuk kumak. Mind dand amiy, basind sikop kun gok maŋgiysek kumdiyak. \v 16 Kuyip komniŋg; dand andkind miñmon Sekem amiy, komyak. Miñmon Sekem kun ak, basind yes Ebraham, binak Hemow nup tawiy, ñinuk sikop kuyip aŋgak. \p \v 17 “Pen Gor Ebraham nup nind giniŋgayn aŋgiy aŋgayak rek giniŋg gakniŋ, biynimb chin gok, tikey amiy apiy giy, kuŋay yimb mindeyak. \v 18-19 Ñin kun ak Yijip biynimb kiyŋ yomb kiyk kisenimb bap diyak. Kiyŋ kun ak, basind Josep nup ma niŋak ak mey, biynimb chinup gok timey yimb giy, minim kilis aŋgek, ñapan kiyk gok tikiy, mis okok yokey, key mindiy kumyiŋgipay. \p \v 20-22 “Kun giyak ak pen, ñin kun ak, biber bap ñi tep yimb bap tikiy, yimb nup Mosis aŋgrik. Ñi kun ak nup takin omiŋal nokom, korip miŋgan okok nep weyger mindyiŋgip. Kisen dam mis akyaŋ ayerik, kiyŋ panuk ak ap nup niŋiy, dand amiy, ñapan yand aŋgiy yimaŋgiyiŋgip. Nup kun giy yimaŋgiyek yomb gek, Yijip biynimb kiyk yerer giyiŋgipay ak, nup aŋgñirep giyak. Nuk bi minim kilis giy aŋgiy, woŋg kilis giy giyiŋgip. \p \v 23-24 “Pen Mosis simiy nuk kuŋaynep yinek aŋgak, ‘Biynimb yand Yisrel kuyip am niŋiy wiyn aŋgak.’ Pen ñin kun ak niŋak; Yijip bi bap, Yisrel bap yip penpen gerik. Mosis niŋiy, Yijip bi anup pisnep yimb pikayek kumak. \v 25 Pen, Mosis gosimb nuk niŋak ak: Biynimb yand Yisrel biynimb gok aŋgniŋgambay, ‘Gor Mosis nup gosimb ñek, ap chinup kond mindniŋg gisap ak mey; kisen mindrep giniŋgambun aŋgniŋgambay aŋgiy’ niŋak ak pen, gos kun ak rek kiyk ma niŋyak. \p \v 26 “Pen minek ap niŋak; Yisrel bi omiŋal penpen gerik. Niŋiy aŋgak, ‘Mam omiŋal. Nir omiŋal penpen gispiyr ak kirgiyr aŋgak.’ \v 27 Aŋgek, numam bap Mosis nup diyokiy aŋgak, ‘Nip an aŋgek, biyomb mindiy, chinup kond mindpan? \v 28 Toyrik Yijip bi bap pikaynak ak; miñiy pen yip pikayniŋg ap aspan?’ \p \v 29-30 “Kun aŋgek, bi pikaypiyn kun ak niŋbay aŋgiy, Mosis pirik miñmon Miydiyen amiy, bi yikop bap rek mindek, simiy ñin jiwiy omiŋal rek yinak. Ñin namb kun ak, nuk biyn diy, ñi omiŋal tikak. Kisen minek bap, am miñmon nep Saynay dum maŋ okok mindiy niŋak: enjol bap ap mon bind ak mindiy, mon maŋlaŋ rek gak. \v 31-32 Kun gek, Mosis niŋiy, tap kun ak yerip gip aŋgiy, maŋ siŋak apiy niŋakniŋ, Gor aŋgak, ‘Nasind yes Ebraham, Aysek, Jekop, Gor kiyk mey yand nep aŋgak.’ Kun aŋgek, ‘Ak Gor nep aŋgip aŋgiy,’ pirikiy kuyaŋgak. \v 33 Pen Gor Mosis nup aŋgak, ‘Yand Biyomb suŋ-tep yimb ak; wikan biy opan rek, tomb tirup nand ak tuŋgasikan. \v 34 Yand niŋbiyn: Yijip biynimb gok, biynimb yip Yisrel kay kuyip timey yimb gey, siy apay. Kun ak niŋiy, kuyip ap dand amniŋg gispiyn. Nand Yijip amnimin aŋgak.’ \p \v 35 “Gak kun ak mey, bi Yisrel biynimb nup nind, an aŋgek chinup kond mindniŋg gispan aŋgyak ak nep; Gor mon maŋlaŋ rek giyiŋg aŋgek, biyomb kiyk mindiy, kuyip diniŋg andkind Yijip amnak. \v 36 Yijip amiy, tap mageprek gunap kuŋay yimb nep giy, biynimb nuk Yisrel kuyip dand ñiŋg solwara ‘Likañ’ apay ak, tikiy kind bindoŋ ameyak, tap mageprek gok gi mindyiŋgip. Kun gi mindek, simiy ñin jiwiy omiŋal yinak. \v 37-38 Nuk kun okok mindiy, enjol minim aŋgek niŋiy, biynimb gok kuyip aŋgñiyiŋgip. Nuk nep mey, minim bap aŋgak, ‘Kisen Gor namam nimbip bap deniŋgamb, nimbip Gor minim aŋgñimbiyn rek ak aŋgñiniŋgamb aŋgak.’ \p \v 39 “Nuk Gor minim tep ak chinup maŋgiysek aŋgñak ak pen, basind chin gok minim aŋgak ak ma niŋyak. Kiyk Mosis nup kirgiy, andkind Yijip amnun aŋgiy gos ak niŋiy, \v 40 Mosis numam Eron nup aŋgyak, ‘Namam chinup Yijip nimb dand owak ak, akay amimb ak ma niŋbun. kun ak nand tap chin aŋgniŋjun gunap gayey, chinup kond mindyakniŋ, andkind Yijip amnun aŋgyak.’ \p \v 41 “Kun aŋgiy, kaw ñiluk rek bap gay, kuyip tep gakniŋ, tap ñiŋemb pik dap simboŋg ñiyak. \p \v 42 “Kun geyak, Gor kuyip kirgiy aŋgak, ‘Kun gipay ak, pumb, takin, gap gok monmon aŋgniŋyaŋ aŋgak.’ Ñin kun ak kiyk tap kun gok nep aŋgniŋyak ak mey, bi Gor minim aŋgep bap, Gor aŋgak rek, buk ak tikiy aŋgak: \q1 ‘Yisrel biynimb. Nimb nind simiy ñin jiwiy omiŋal rek, miñmon nep namb okok taŋgyiŋgipim ñin ak, kanj kaw siypsiyp tap okok pikiy yip simboŋgipik? Ak yip ma simboŋgipik. Nimb pen tap yesek omiŋal, key gaypik ak aŋgniŋyiŋgipim. \v 43 Tap kun ak, bap Molok aŋgyiŋgipim. Bap gap rek gay, Repan aŋgyiŋgipim. Tap gor yesek omiŋal kun ak nep, ser korip gi dand taŋgyiŋg, lotiw gi mindyiŋgipim. Gipik kun ak, yand nimbip aŋgyoken, am kalambis mindeniŋgambim miñmon Babiylon bak okok aŋgak.’.” \p \v 44 Stiypin kun aŋgiy, minim bap pen aŋgak, “Wosrey basind sikop miñmon nep namb okok mindyiŋgipay ñin ak, Mosis Saynay dum biyoŋ amek, Gor nup minim gunap aŋgiy aŋgak, ‘Sel korip yip gosimb niŋniŋgiy bap kun kun giy giniŋgiy aŋgek,’ Mosis ap kuyip aŋgek, korip aŋgak kun ak rek giyak. \v 45-46 Geyak, pernep mindyiŋgip. Pen Mosis kumek, basind Josiwa kuyip poŋind, ser korip kun ak dand wiyakniŋ, biynimb kind akniy mindeyak gok, ñawil di mindyakniŋ, kuyip pisnep yuk yokyak. Ser korip kun ak mindiy, mind dand amiy, kisen kiyŋ Depiyt, bi Gor niŋek tep gak ak, Gor nup aŋgniŋiy aŋgak, ‘Yand korip nip tep bap gen, chin Jekop ñapan nuk gok ap korip kun ak nip aŋgniŋjun?’ \v 47 Aŋgek, Gor aŋgak ‘Mer. Ñi nand Solomon nep korip yip ak giniŋgamb aŋgak.’ Aŋgek, kisen ñinuk Solomon Gor aŋgniŋep korip aŋgak kun ak gak. \p \v 48 “Pen Biyomb Gor tap okok maŋgiysek gayak ak, biynimb ñin maŋgiy diy korip giniŋgambay ak, nuk ma mindeniŋgamb. Bi Gor minim aŋgep bap minim kun ak aŋgiy aŋgak: \p \v 49 ‘Semb biyoŋ gay, yand mindpiyn. Man biy gay, tomb yand aypiyn. Yip yerip korip tep ak giy, añiŋ ayaŋ aŋgiy apim? \v 50 Tap gok maŋgiysek ñin maŋgiy yand ak ma gaypiyn akaŋ aŋgak.’” \p \v 51 Stiypin minim kun ak kun giy aŋgiy aŋgak, “Nimb minim ma niŋiy, timey yimb nep gipim. Gor Kawnan ak nimbip gos tep ñek niŋbikip ak pen, per mer apim. Nasind sikop giyiŋgipay rek nep gipim. \v 52 Nasind sikop bi Gor minim aŋgep gunap kuyip ma kirgiyak, maŋgiysek timey giyak. Gor Ñi tep ak winiŋgamb aŋgyak gok kuyip maŋgiysek pikayak. Nimb pen; Ñinuk tep ak apek, mimuŋg niŋiy ñapik. \v 53 Pen Gor low minim nuk, enjol gok kuyip aŋgek dand wiyak ak, niŋiy ma dipik aŋgak.” \s1 Stiypin Nup Kamb Diy Pik Ayey Kumak \p \v 54 Stiypin minim kun ak aŋgakniŋ, kuyip milukrimey yimb yapek, meŋg siwbirikiy kaljiwyak. \v 55 Pen Gor Kawnan ak Stiypin yip mindek ak mey; semb ar biyoŋ niŋak: Gor melik tep ak sek mindiy, Jiysis bak siŋak mindek. \v 56 Niŋiy aŋgak, “Niŋim! Yand niŋsipiyn; semb biyoŋ miŋgan sek mindip. Gor Ñinuk ñin yipund kind okok ken jakiy mindip aŋgak.” \p \v 57-58 Stiypin kun aŋgek, timund kiyk ak pilgiy, nup minim yomb yimb aŋgiy, maŋgiysek tikjakiy, ap nup chichiy diy, dand mis akyaŋ ken amniyak. Dand amiy, bi nup minim yesek aŋgyak gok, kaljiwiy, tiŋgliys kiyk gok tuŋgasik, bi paranj Sol mindek maŋ siŋak ayey, nuk kond mindakniŋ, kiyk Stiypin nup kamb jiw pikyak. \p \v 59 Nup kun giy pikyakniŋ, aŋgak, “Jiysis! Kawnan yip ak dan aŋgak.” \v 60 Kun aŋgiy koŋgim piŋiy, meŋg miŋgan dand araniy aŋgak, “Biyomb. Yip pikaysipay biy, tap siy tap timey gispay ak niŋiy kirginimin aŋgak.” Kun aŋgiy kumak. \c 8 \s1 Biynimb Jiysis Nup Gosimb Niŋyak Gok Miñmon Okok Amiy, Minim Aŋgñiyak \p \v 1-3 Stiypin kumek, bi Jiysis nup gosimb niŋyak gunap, simb gek siy aŋgyiŋg, dam komyak. Nup pikey kumak kun ak, binak Sol panj aŋgak. Ñin kun ak, Jerusalem kay, biynimb Jiysis nup gosimb niŋyak gok kuyip, timey giniŋg nep giyak. Sol nuk korip korip giyiŋg, biynimb gok kuyip monmon nep pik lipiŋg dam miñ ayiŋgip. Kun gek, gunap pirik, Samariya amniyak; gunap pirik miñmon Jiwdiya tiŋgoŋ okok amniyak. Bi Jiysis minim dand amemb onep wimiŋgan ak, kiyk Jerusalem nep mindeyak. \s1 Piyliyp Minim Aŋgñak Miñmon Samariya \p \v 4 Biynimb Jiysis nup gosimb niŋiy, pirik am miñmon okok mindeyak gok, biynimb kun okok kuyip, Jiysis minim tep ak aŋgñiyak. \v 5-6 Binak Piyliyp pen, am miñmon Samariya mindiy, biynimb gok kuyip, Biyomb per kond mindyiŋgipun ak wip aŋgiy, aŋgñiyiŋg, tap mageprek gok gak. Minim nuk yerip yerip aŋgak ak, timund pik niŋrep yimb giyak. \v 7 Biynimb kichekiy malñiluk sek mindeyak gok, gosimb niŋyaŋ aŋgiy, tap kun gok aŋgek, wal aŋgyiŋg mis amniyak. Biynimb ñin tomb kalaw gak gok sek, biynimb ñin tomb timey gak gok sek gek, suŋ ayak. \v 8 Kun gek, biynimb maŋgiysek miñmiñ yimb giyak. \p \v 9 Pen miñmon yomb kun ak, bi bap mindyiŋgip. Yimb nuk Saymon. Nuk kunj giy, tap mageprek gunap giy, yesek aŋgiy aŋgyiŋgip, “Yand biyomb.” Aŋgek, Samariya biynimb gos kuŋay yimb niŋyiŋgipay. \v 10 Biynimb yimb mindek gok, biynimb yimb ma mindek gok, Saymon minim aŋgak rek nep niŋyak. Niŋiy aŋgyak, “Bi kal timey kun biy, bi bap key mer; mey biyomb kond mindyiŋgipun anep aŋgyak.” \v 11 Tap mageprek gok per gakniŋ, biynimb gok gos kuŋay niŋiy; minim aŋgak rek nep niŋyiŋgipay. \v 12 Pen kisen Piyliyp apiy, kuyip Gor biynimb diy kond mindeniŋgamb minim tep ak aŋgñiyiŋg, Jiysis mey, bi Kiyŋ yomb key yimb per kond mindpun ak aŋgek, Jiysis nup gosimb niŋiy, ñiŋg pikyak. \v 13 Saymon kunep, Jiysis nup gosimb niŋiy, ñiŋg pikiy, Piyliyp nup kisen gakniŋ, nuk tap mageprek gok kuŋay yimb nep gek niŋiy, Saymon gos par yimb ayak. \p \v 14 Bi Jiysis minim dand amemb onep wimiŋgan ak, Jerusalem mindey, kuyip minim bap aŋgyak, “Samariya biynimb Gor minim niŋsipay aŋgyak.” Kun aŋgeyak niŋiy, Piyta yip, Jon yip kuyip aŋgyokey, Samariya amnirik. \v 15-17 Amiy, Gor nup aŋgniŋiy aŋgrik, “Biynimb guniy Jiysis nup gosimb niŋyak ak pen, Kawnan nip ak diy ñiŋg ma pikyak aŋgrik.” Kun aŋgiy, kuyip diniŋyiŋg aŋgrik, “Kawnan nand ak kuyip nokom nokom yoknimin aŋger,” Gor Kawnan nuk ak kuyip keykey yokak. \p \v 18 Kiykmiŋay kun giy Gor nup aŋgniŋer, Kawnan nuk ak biynimb gok kuyip yokak ak, Saymon niŋiy, yand kunep ginim aŋgiy, kuyipmiŋay maniy yomyiŋg aŋgak, \v 19 “Gor niripmiŋay kond mindakniŋ, biynimb gok yikop diniŋer, Kawnan nuk kuyip ker amimb ak, nirip tawiy yand kunep ginim aŋgak.” \p \v 20 Kun aŋgek, Piyta aŋgak, “Gor Kawnan nuk yikop ñimb kun ak, yenen tawniŋg gispan? Maniy kun ak nak yip key kuyiŋg yownimuŋ! \v 21 Woŋg chir gipur ak nak yip mer. Gosimb nand niŋban ak, Gor niŋek tep ma gip. \v 22-23 Yand niŋbiyn: gos timey niŋban kun ak, nip miñ ay wos giniŋg gisap. Tap siy tap timey ginim aŋgiy gos niŋban ak kirgiy, miluk niŋban ak kirgiy, Gor nup aŋgniŋeniŋgamban, timey yimb gipan kun gok niŋiy kirginiŋgamb aŋgak.” \p \v 24 Aŋgek, Saymon aŋgak, “Nirmiŋay biyomb anup aŋgniŋer, tap yip ginimuŋ aŋgiy aspiyr kun ak ma ginimuŋ aŋgak.” Aŋgek, aŋgak rek girik. \p \v 25 Pen Piyta yip, Jon yip biynimb okok kuyip, Jiysis kuyipmiŋay yerer gak minim ak aŋgñiy, andkind Jerusalem amniŋg, kinjeŋnamb okok amyiŋg, Samariya biynimb wikan gunap kuyip, Gor minim tep ak aŋgñiyiŋg amnirik. \s1 Piyliyp Bi Yitiyopiya Nimb Bap Nup Minim Aŋgñak \p \v 26 Pen Gor enjol bap apiy, Piyliyp nup aŋgak, “Jerusalem nimb Gasa ambay kinjeŋ par ak amnimin aŋgak.” \v 27 Aŋgek, Piyliyp kinjeŋ aŋgak par kun ak amiy niŋak: biyomb bap, kanj hos lipiŋg dand taŋgip tap band ar ak bisgiy, kinjeŋ ar kun ak amek. Bi kun ak nuk, kiwiyn biyn yomb miñmon Yitiyopiya kond mindep ak nup woŋg giyiŋg, maniy nup ak kond mindyiŋgip. Pen nuk Jerusalem Gor aŋgniŋep korip ak amiy, lotiw mindiy, \v 28 andkind miñmon Yitiyopiya amniŋg, Baybol buk band, Asaya tikak ak diy, niŋyiŋg amek. \p \v 29 Pen Gor Kawnan ak Piyliyp nup aŋgak, “Hos tap band lipiŋg dand amjap bak siŋak amiy, yip amnimiyr aŋgak.” \p \v 30 Aŋgek, Piyliyp aŋgak rek amiy niŋak: biyomb Yitiyopiya nimb kun ak, bi Gor minim aŋgep Asaya buk band tikak ak, niŋyiŋg amek. Piyliyp niŋiy aŋgak, “Buk niŋyiŋg amjipan kayaŋ ak, minim kiñiŋ ak aspiyn kun aŋgiy niŋsipan akaŋ mer?” \p \v 31 Aŋgek aŋgak, “Biynimb gunap yip minim kun ak aŋgñey niŋiy rek, niŋnim aŋgak.” Kun aŋgiy, Piyliyp nup aŋgak, “Ap ar biy bisgey amnur aŋgak.” Aŋgek, am ar kun ak bisgak. \v 32 Pen Baybol buk band Asaya tikak kun ak aŋgak: \q1 “Kanj siypsiyp ñiluk pikniŋg; yikop poŋind amiy pikpay. Pen kas kuyip gok tikyakniŋ, wal ma apay. Kun ak rek nup kunep gey, minim ma aŋgniŋgamb. \v 33 Tap timey bap ma yimb giniŋgamb ak pen; nup yesek aŋgiy, pikniŋgambay ak, kisen bi an rek mindiy kun kun giyiŋgip aŋgniŋgamb? Nuk ñi pañ gunap tikayek ak, kun apyap aŋgak.” \p \v 34 Asaya minim aŋgiy tikak kun ak niŋiy, biyomb Yitiyopiya nimb ak Piyliyp nup aŋgak, “Anup aŋgak? Nuk key akaŋ, biynimb gunap kuyip aŋgak?” \p \v 35 Aŋgek, Piyliyp bi kun anup, Asaya minim tikak kiñiŋ kun ak aŋgiy, Jiysis nup minim tep ak aŋgñirep gak. \p \v 36 Pen kun giy minim aŋg dand amyiŋg niŋrik, ñiŋg bap mindek. Bi kun ak Piyliyp nup aŋgak, “Ñiŋg mindip biy, yip ñiŋg pik ñiniŋgamban?” \p \v 37 Aŋgek aŋgak, “Nand Krays nup gosimb niŋiy mey, ñiŋg pikniŋgamban aŋgak.” \p Kun aŋgek aŋgak, “Yand niŋbiyn; Jiysis Krays mey Gor Ñinuk yimb aŋgak.” \p \v 38 Aŋgek, hos tap lipiŋg dand taŋgip ar bisgiy aperik ak, hos ak sek kun siŋak ay, ñiŋg biyaŋ amiy, Piyliyp bi kun anup, ñiŋg pikñak. \v 39 Kun giy ñiŋg pikñiy, kumb biyoŋ wirikniŋ, Gor Kawnan ak, Piyliyp nup dand wikan bap amek, bi kun ak nup ma niŋak. Nuk pen miñiy Jiysis yip mindpiyn aŋgiy, tep gakniŋ, Yitiyopiya amnak. \p \v 40 Pen Gor Kawnan ak Piyliyp nup dam miñmon Esdot ayek, biynimb miñmon kun okok mindeyak gok kuyip, Jiysis minim tep ak aŋgñiyiŋg aŋgñiyiŋg, gi dam dam miñmon Siysariya amjakak. \c 9 \s1 Bi Sol Jiysis Minim Niŋak \p \v 1 Pen Sol biynimb Jiysis minim niŋyak gok kuyip pikayin aŋgiy, per kilis yimb giyiŋgip. Minek bap am bi Gor nup simboŋgep yomb yimb anup aŋgak, \v 2 “Yip minj gunap tikñenimin; dand Jiwda nan-gep korip keykey mindip miñmon yomb Damaskas amiy, kuyip ñiniŋgayn. Minj kun ak tikiy aŋgnimin, ‘Nimb biynimb Jiwda nan-gep korip miñmon Damaskas nimb opim gok, biynimb Jiysis nup gosimb niŋbay gunap mindeniŋgiy ak; Sol nup aŋgem, miñ ay, dand Jerusalem winimuŋ aŋgiy,’ tiknimin aŋgak.” \p \v 3 Kun aŋgek, minj keykey tikñakniŋ, dand Damaskas maŋ maŋ gakniŋ; melik yomb ak, semb biyoŋ nimb nup niŋak. \v 4 Niŋek, Sol kanj hos ar biyoŋ nimb apyap man biyaŋ pikakniŋ, minim bap aŋgak, “Sol! Sol! Yip yenen per pikniŋg gipan?” \p \v 5 Aŋgek aŋgak, “Biyomb. Nand an?” \p Aŋgek aŋgak, “Yand Jiysis, yip per pikayniŋg gipan ak nep nip aspiyn aŋgak.” \v 6 Kun aŋgiy aŋgak, “Nand tikjakiy, miñmon yomb Damaskas amiy, bi bap ap nip minim aŋgnimuŋ rek niŋiy ginimin aŋgak.” \p \v 7 Pen bi Sol yip wiyak gok, nuk apyap pikakniŋ, minim maŋgiy anep niŋiy, bi nonim ak ma niŋiy, gospar ay minim gunap ma yimb aŋgyak. \p \v 8 Nuk kun giy apyap pikiy, tikjakiy niŋak; windin nup ak pisnep koy gak. Kun gek, binuk yip wiyak gok, ñin kind nup ak diy, poŋind Damaskas amniyak. \v 9 Nup kun giy windin koy gek; ñiŋg, keñmaŋgiy tap gok ma ñimbiy, ñin omiŋal nokom, yikop nep mindek. \p \v 10 Pen bi bap miñmon kun ak mindek. Yimb nuk ak Ananayas. Nuk day niŋak; Jiysis nup aŋgak, “Ananayas!” \p \v 11-12 Aŋgek, Jiysis aŋgak, “Sol bi miñmon Tasas nimb ak, day niŋimb: nup am diniŋamban, windin koy gak ak suŋ ayip. Nuk miñiy yip aŋgniŋyiŋg mindip Jiwdas korip ak. Kun ak nand kinjeŋ ‘Yipund’ apay ak amiy, Jiwdas korip amjakiy kuyip aŋgnimin, ‘Sol nup niŋniŋg aswiyn aŋgnimin’ aŋgak.” \p \v 13 Jiysis kun aŋgek, Ananayas aŋgak, “Biyomb. Yand niŋbiyn: biynimb kuŋay yimb nep apay, ‘Bi Sol kun ak biynimb nip ker mindpay gok kuyip, per timey yimb gip miñmon Jerusalem apay.’ \v 14 Nuk miñiy wip biy, yikop ma wip: biyomb Gor nup simboŋgipay gok, minim kuyip ak niŋiy, chin lotiw mindiy yimb nip apun gok, miñ ayin aŋgiy wip aŋgak.” \p \v 15 Ananayas kun aŋgek, Jiysis aŋgak, “Amnimin apiyn kun ak, ma piriknimin. Bi kun anup woŋg gunap pisnep aŋgaypiyn. Nuk minim tep yip ak Yisrel biynimb guniy aŋgñiy, biynimb okok kuyip aŋgñiy, biyomb gunap aŋgñiy, giniŋgamb. \v 16 Pen yand gen nup añiŋ yapiy, miker yomb diyiŋg, woŋg kun ak giniŋgamb aŋgak.” \p \v 17 Pen Ananayas kun giy day niŋiy, Jiwdas korip ak amiy niŋak: Sol mindek. Nup diniŋyiŋg aŋgak, “Mam Sol. Bi Jiysis kinjeŋnamb miseŋ gek niŋnak ak, yip aŋgyokamb aswiyn. Windin ak tip niŋiy, Gor Kawnan ak kunep dinimin aŋgak.” \v 18 Kun aŋgakniŋ, tap aŋoy band rek windin nup yiwgiy mindek ak, waniŋgyowakniŋ, day windin niŋak. Won kun anep, Ananayas Sol nup ñiŋg pikñak. \v 19 Pen Sol ñin omiŋal nokom yikop kinak rek; tap ñimbek nup giy aŋgak. \s1 Sol Minim Aŋgñak Miñmon Damaskas \p Pen Sol nuk Jiysis biynimb nuk gok yip Damaskas mindiy, \v 20 Jiwda nan-gep korip okok taŋgiy, Jiysis minim ak, biynimb gok kuyip aŋgñiy aŋgak, “Jiysis, Gor Ñinuk yipund giy yimb aŋgak.” \p \v 21 Kun giy aŋgñek, niŋiy jiw di giyiŋg aŋgyak, “Bi biy mey, biynimb Jiysis nup gosimb niŋyak gok kuyip girimey giyiŋgip miñmon Jerusalem rek? Miñiy gunap sek miñ ay, dam Jerusalem biyomb gok kuyip ñiyn aŋgiy wip rek ayip aŋgyak.” \v 22 Sol Jiysis minim aŋg dand amiy, bi kiyŋ yomb key per kond mindyiŋgipun ak mey, Jiysis nep aŋgiy, yipund giy yimb nep aŋgek, bi Jiwda Damaskas mindeyak gok, minim bap pen aŋgniŋgiy rek ma ayak. \p \v 23 Pen kisen mind dand amiy, Jiwda kay ap nan-giy, minim aŋg ar nokom ay aŋgyak, “Sol nup pikayjun aŋgyak.” Minim aŋgyak kun ak Sol niŋak. \p \v 24-25 Miñmon yomb kun ak, kamb wariy nep gi kus kus giyak ak mey, kinjeŋ tam taŋgyiŋgipay taŋgyiŋgipay gok, Sol nup ñaŋgun aŋgiy, pumbnamb kisyimken ñiluk aymindyiŋgipay. Kun geyak minek bap, kisyimken biyaŋ Sol minim aŋgek bi minim nup niŋyiŋgipay gok, nup wand miŋgan yomb ak yiŋgiy, miñ tiwniŋgiy, lipiŋg wiyndiw miŋgan biyoŋ nimb lum biyaŋ yokeyak, pirik amnak. \s1 Sol Jerusalem Am Mindek \p \v 26 Pen Sol Jerusalem amiy, biynimb Jiysis ker mindeyak gok yip jimñiy mindon aŋgek, kiyk niŋiy, bi biy Jiysis nup ma chiŋgip; chinup pikayniŋg nep wip aŋgiy, pirikyak. \v 27 Kun geyak Banabas, Sol nup dand, bi Jiysis minim dand amemb gok mindeyak ak amiy, kuyip aŋgak, “Bi kun biy nup niŋiy ma piriknimimb. Minim tep chin niŋbun rek niŋimb. Minek bap miñmon Damaskas amniŋg, kinjeŋnamb ak amek, Jiysis miseŋ giy nup minim gunap aŋgek niŋak. Kisen am Damaskas biynimb kuyip, ma pirikiy, Jiysis minim tep ak monmon yimb aŋgñak aŋgak.” \v 28 Banabas kun aŋgek, Sol nup deyak, kiy yip Jerusalem mindiy, Jiysis minim tep ak ma pirikiy, monmon yimb aŋgñak. \v 29 Pen bi Jiwda, Griyk minim aŋgyak gok, nuk yip penpen aŋg amiy apiy giy, pisnep pikayun aŋgiy gos ak niŋyak. \v 30 Pen bi Jiysis nup gosimb niŋyak gunap, minim kun ak niŋiy, nup poŋind dam Siysariya amiy, yokey miñmon nuk Tasas amnak. \p \v 31 Ñin kun ak, miñmon Jiwdiya, Galiyliy, Samariya, biynimb Jiysis nup gosimb niŋyak gok, mind tep giy, Gor minim ma kirgiy; direp yimb ginjun aŋgyak. Gor Kawnan ak, kuyip kond mindakniŋ, mindrep giy, biynimb kuŋaynep Jiysis nup diyak. \s1 Piyta Yiniyas Nup Gek Jak Amnak \p \v 32 Piyta biynimb Jiysis nup gosimb niŋyak gok, miñmon keykey niŋraŋgyiŋgip. Kun giy niŋraŋgiy, minek bap biynimb Jiysis nup gosimb niŋyak gok kuyip, niŋiyn aŋgiy miñmon Liyda amnak. \v 33 Miñmon kun ak, bi ñin tomb kalaw gek, minj ar nep kin mindek simiy yin jiy ayak bap mindek. Yimb nuk Yiniyas. \p \v 34 Piyta bi kun anup aŋgak, “Yiniyas. Tap nip gip ak, Jiysis gek suŋ ayniŋgamb. Jakiy, minj ak par tep gan aŋgak.” Kun aŋgakniŋ, nup suŋ ayek, \v 35 giraŋgakniŋ, Liyda biynimb gok sek, Saron biynimb gok sek nup niŋyak rek, Jiysis nup gosimb niŋyak. \s1 Tabiyta Kumek, Piyta Gek Tip Tikjakak \p \v 36 Pen Piyta miñmon Liyda nep mindakniŋ, biyn Jiysis nup gosimb niŋak bap kumak, yep miñmon yomb Jopa. Biyn kun ak yimb nuk Tabiyta. Pen Griyk minim aŋgiy, nup Dokas aŋgyak. Nuk biynimb okok kuyip kond mindrep giy, biynimb simbgeprek gok kuyip woŋg giñiyiŋgip. \v 37 Biyn kun ak kumek, nup ñiŋg pikñiy dam ayak korip miŋgan ar akyoŋ. \v 38 Biynimb Jiysis nup gosimb niŋyak gok, minim bap niŋyak; Piyta ap mindek miñmon Liyda. Kiyk niŋiy, bi omiŋal yokey, amiy aŋgrik, “Nand chir yip kasek apey amnun aŋgrik.” \v 39 Aŋgerik, Piyta tikjakiy, kiymiŋay yip Jopa amiy, nup poŋind Tabiyta kumek, dam ayak korip ar biyoŋ amniyak. Pen biyn kaŋil ap mindeyak gok, biyn kumak kun ak, nind kim mindyiŋg chech tap kuyip yikop ñiyiŋgip gok, Piyta nup yomyiŋg, siy aŋgyak. \v 40 Nuk pen biynimb ap mindeyak gok kuyip, aŋg mis biyaŋ yokiy, koŋgim yimiy, Gor nup aŋgniŋiy, tuŋgandikiy Tabiyta nup niŋyiŋg aŋgak, “Tabiyta. Tikjakan!” Aŋgek, Tabiyta Piyta nup niŋiy, tikjakiy bisgak. \v 41 Piyta ñin kind nup ak diy, di jakñiy, am biyn palpal gok sek, biynimb Jiysis nup gosimb niŋyak gok sek kuyip, aŋgek apey, “Tabiyta biy aŋgak.” \p \v 42 Pen Piyta kun gek, minim kun ak Jopa biynimb maŋgiysek niŋiy, biynimb kuŋaynep, Jiysis nup gosimb niŋyak. \v 43 Pen Piyta nuk miñmon Jopa kun ak, bi kaw wak woŋg giyiŋgip bap yip, ñin gunap tapin mindyiŋgipiyr. Bi kun ak yimb nuk Saymon. \c 10 \s1 Enjol Bap Ap Bi Konliyas Nup Minim Aŋgak \p \v 1-2 Pen bi amiybi gok kuyip kond mindyiŋgip biyomb bap, miñmon Siysariya mindyiŋgip. Yimb nuk ak Konliyas. Amiybi nuk kond mindyiŋgip gok kuyip “Yitaliy amiybi,” aŋgyiŋgipay. Biyomb Konliyas kun ak, biynimb korip nup ap mindyiŋgipay gok yip, Gor nup lotiw giyiŋgipay. Nuk Jiwda biynimb tap gunap ma mindek; maniy tap gok monmon ñiyiŋgip. Pen nuk Gor nup minek minek aŋgniŋyiŋgip. \p \v 3 Minek bap pumb kuyim gak won ak, day niŋak: Gor enjol bap yokek apiy aŋgak, “Konliyas!” \v 4 Aŋgek, pirikiy aŋgak, “Biyomb. Yip yenen aŋgak.” \p Aŋgek, enjol ak nup aŋgak, “Nand Gor nup aŋgniŋying, biynimb simbgeprek gok kuyip tap monmon ñiyiŋg gipan ak; nip sakiy ma gip. \v 5 Nand bi gunap aŋgey, am miñmon Jopa amiy, bi Saymon Piyta apay ak nup, am aŋgey winimuŋ. \v 6 Nuk Saymon, bi kaw wak woŋg gip ak yip mindpiyr, ñiŋg solwara gol ak aŋgak.” \p \v 7 Pen enjol ak minim kun ak aŋgiy amnakniŋ, Konliyas bi nup woŋg giñirik omiŋal ak sek, amiybi Gor nup gosimb niŋak bap sek aŋgek apeyak, \v 8 kuyip enjol ak minim yerip yerip aŋgak ak aŋgñi tep giy, aŋgyokek, Jopa amniŋg saŋdiyak. \p \v 9 Am am kinjeŋnamb ak kinyak. Minek am am, pumbnamb yomb yoŋ won ak, miñmon Jopa maŋ maŋ giyak. Won kun ak Piyta, Gor nup aŋgniŋniŋg amnak, korip miŋgan ar biyoŋ. \v 10-11 Amiy, Gor nup aŋgniŋ mindakniŋ, nup yiwan yomb yimb ak gak. Pen biynimb nuk gok, tap daŋgiy giyakniŋ, nuk day niŋiy niŋak: semb biyoŋ miŋgan yikiy, wand yomb bap kun biyoŋ nimb lum biyaŋ owak. \v 12 Wand miŋgan kun ak kanj, kimin, yakir, siyŋ, saraw, Jiwda biynimb ma ñimbay tap gok keykey kuŋaynep mindek. \p \v 13 Minim bap pen aŋgak, “Piyta. Tikjakiy tap ñiŋemb kun kayaŋ gok pik daŋgiy ñiŋan aŋgak.” \p \v 14 Aŋgek, pen aŋgak, “Biyomb. Mer! Yenen ñiŋan aŋgiy apan? Chin Jiwda biynimb tap asik kun gok ma ñimbun aŋgak.” \p \v 15 Aŋgek, minim kun ak tip aŋgak, “Tap yerip yerip yand gen suŋ mindip gok, asikep aŋgiy ma aŋgnimin aŋgak.” \p \v 16 Day niŋak kun ak, tip ak niŋiy, tip ak niŋiy gak. Kisen mey, tap wand yomb kun ak, andkind semb biyoŋ amnak. \v 17-18 Kun gek, Piyta “Day niŋbiyn kun ak yerginiŋgamb aŋgiy,” gos kuŋay niŋmindakniŋ, bi Konliyas yokek nup aŋgniŋg wiyak bi kaw ak, kinjeŋrumb ak amjakiy aŋgyak, “Bi Saymon, yimb nuk bap Piyta apay ak, biy mindip akaŋ aŋgyak.” \p \v 19-20 Pen Gor Kawnan ak Piyta nup aŋgak, “Bi omiŋal nokom, yand key aŋgen, nip piyowsipay ak; kuyip gos kuŋay ma niŋiy; biyaŋ amiy, kiy yip minim aŋgnimimb aŋgak.” \p \v 21 Aŋgek, biyaŋ amiy, kuyip niŋiy aŋgak, “Bi piyowniŋsipim ak mey, yand nep. Yip minim bap aŋgniŋg opim?” \p \v 22 Aŋgek aŋgyak, “Biyomb Konliyas, amiybi gok kuyip kond mindip ak, chinup aŋgyokek opun. Nuk Gor nup gosimb niŋek, Jiwda kay nup niŋey tep gip. Nuk day niŋak: enjol bap apiy nup aŋgak, ‘Nand bi gunap yokey, am Saymon Piyta nup poŋind apey, minim aŋgnimuŋ ak niŋnimimb aŋgak.’ Enjol ak kun aŋgek mey, Konliyas niŋiy, chinup aŋgyokek aswun aŋgyak.” \s1 Piyta Konliyas Korip Amnak \p \v 23-24 Kun aŋgey, Piyta kuyip aŋgek korip miŋgan amiy kinyak. Minek Piyta, bi Jopa nimb Jiysis nup gosimb niŋyak gunap diy, Konliyas yokak biriwin ak yip am am kinjeŋnamb ak kinyak. Minek mey, Siysariya amjakiy, Konliyas korip ak amniyak. Pen Konliyas nuk Piyta asaw aŋgiy, biynimb nuk gok sek, numiy numam nuk gok sek kuyip suk aŋgek ap nan-giy mindeyak. \v 25 Piyta amiy, korip miŋgan amniŋg gakniŋ, Konliyas nup tep gek, am tomb kiñiŋ siŋak koŋgim yimak. \v 26 Kun gek, Piyta nup di jakñiy aŋgak, “Yand Gor mer; yand bi yikop nen, Jakan aŋgak.” \p \v 27 Aŋgek jakakniŋ, minim aŋgyiŋg korip miŋgan biyaŋ amnirik. Amiy, Piyta niŋak: biynimb kuŋaynep ap nan-giy mindeyak. \v 28 Niŋiy, kuyip aŋgak, “Nimb key niŋbim: chin Jiwda biynimb gok asik tep gipun. Korip miñmon gunap ma ambun sek; Jiwda mer gok yip yiŋgoŋg giy ma tapun. Pen yand day niŋnik; Gor yip minim bap aŋgak ak mey, biynimb gunap asiŋ mindpay aŋgiy, kuyip asiknim rek ma ayip. \v 29 Kun ak niŋiy mey, Konliyas minim aŋgip ak niŋiy ma kirpiyn; aŋgip rek niŋiy opiyn. Kun ak yip yerginiŋg aŋgem opiyn?” \p \v 30 Piyta kun aŋgek, Konliyas aŋgak, “Yand menikarik namb siŋbiy pumb kuyim gip won biy rek, korip miŋgan biyaŋ Gor nup aŋgniŋ mindyiŋg niŋnik: bi chech tund yimb yimak bap, ap mindenik siŋak miseŋ giy aŋgak, \v 31 ‘Konliyas. Nand Gor nup aŋgniŋying, maniy tap gok biynimb yimgeprek gok kuyip monmon ñimban ak, Gor niŋimb. \v 32 Kun ak mey, bi gunap aŋgyokey, miñmon Jopa amiy, bi Saymon yimb nup bap Piyta apay ak, poŋind winiŋgiy. Nuk Saymon, bi kaw wak woŋg gip ak yip mindpiyr solwara gol ak aŋgak.’ \p \v 33 “Enjol ak yip kun aŋgek, yand kasek bi yand gunap aŋgenik, nip am poŋind apey mey, yip tep gip. Biy Gor yip mindpun rek, minim kuyip aŋgnimin aŋgiy nip aŋgip ak, chinup aŋgey niŋun aŋgak.” \s1 Piyta Konliyas Biynimb Nup Gok Kuyip Minim Aŋgñak \p \v 34 Konliyas kun aŋgek, Piyta aŋgak: “Yand miñiy niŋbiyn. Gor chinup Jiwda nep diyn aŋgiy gos ak ma niŋimb; biynimb miñmon okok maŋgiysek diniŋgamb. \v 35 Miñmon okok maŋgiysek, biynimb an siskoy diy, minim nup diniŋgambay gok kuyip diniŋgamb. \v 36 Pen Gor chinup Yisrel biynimb diniŋg, minim tep aŋgak ak niŋbim. Nund yip jimñiy mindeyaŋ aŋgiy, biyomb chin kond mindyiŋgipun Jiysis Krays nup yokek owak. Nuk nep mey, biynimb okok maŋgiysek Biyomb chin yipund giy yimb mindip. \v 37 Nimb key niŋbim! Wosrey, Jon bi ñiŋg pikñemb ak ñiŋg pikñiyiŋg, minim tep kun ak kiñiŋ giy aŋgak miñmon Galiyliy. Kun giy aŋgek, aŋg dand amiy, aŋg dand amiy, biynimb Jiwdiya mindpay gok maŋgiysek niŋyak. \v 38 Pen niŋbim! Bi Jiysis miñmon Nasaret nimb apun ak; Gor yip mindiy Kawnan nuk ak nup yokek kond mindakniŋ, miñmon okok taŋgiy, biynimb yikop gok direp giyiŋg, biynimb Seytan gek kosyam mindeyak gok kuyip gek, suŋ ayak. \p \v 39-40 “Pen Jiysis, Jiwda miñmon okok giraŋgiy, miñmon yomb Jerusalem giraŋgiy gak gak rek, chin key niŋnuk rek aspiyn. Nup mon kiros bak biyoŋ ñaŋgbirikayey kumak ak pen, ñin omiŋal nokom mindiy, Gor gek tip tikjakiy, ap miseŋ gek niŋnuk. \v 41 Biynimb maŋgiysek nup ma niŋyak; Gor chinup biynimb nuk niŋayak gok nep, Ñinuk nup yomek miseŋ niŋnuk. Chin mey nuk kumiy tikjakek, yip jimñiy tap ñiŋnuk. \v 42 Chinup aŋgak, ‘Minim tep yand ak biynimb okok kuyip aŋgñirep giyiŋg aŋgnimimb. Kisen Gor aŋgek, Ñinuk Jiysis, biynimb kumyak gok sek, biynimb kim mindeniŋgambay gok sek kor niŋniŋgamb. \v 43 Pen ar kun ak, bi Gor minim aŋgep gok maŋgiysek aŋgyak, “Krays nuk apiy giniŋgamb rek Nop biynimb nup gosimb niŋniŋgambay gok kuyip tap siy tap timey gipay ak wiykyokniŋgamb’ aŋgyak.” ” \s1 Jiwda Mer Gunap Gor Kawnan Ak Diyak \p \v 44 Pen Piyta kun giy minim aŋg mindakniŋ, Gor Kawnan ak kuyip bak ayek, \v 45-46 Gor yimb nup dand aranyiŋg, minim yimb keykey aŋgyak. Kun geyak, bi Jiwda Jiysis nup gosimb niŋiy, Piyta yip wiyak gok niŋiy aŋgyak, “Gor Kawnan nuk ak, biynimb Jiwda mer guniy kuyip monmon yokek ap bak ayek, minim keykey yimb aspay aŋgyak.” Piyta pen aŋgak, \v 47 “Gor Kawnan chinup yokak rek ak, miñiy biynimb guniy kuyip kunep yokip. Kun ak ñiŋg pikniŋg aŋgey, biynimb gunap kuyip mer aŋgniŋgiy rek ma ayip aŋgak.” \v 48 Kun aŋgiy, binuk gunap aŋgek, Jiysis ker mindpay aŋgiy, kuyip ñiŋg pikñeyak aŋgyak, “Piyta! Ñin kaw bap chin yip mindenimin aŋgyak.” Aŋgeyak, ñin kaw bap, kiy yip mindek miñmon kun ak. \c 11 \s1 Piyta Jerusalem Amek Nup Minim Aŋgyak \p \v 1-3 Pen Piyta biynimb Jiwda mer gok kuyip, Gor minim ak aŋgñek diyak kun ak, bi Jiysis minim dand amemb gok sek, biynimb Jiysis ker mindeyak gok sek niŋyak. Kun ak kisen Piyta Jerusalem amek, Jiwda bi kumbak tikniŋgiy aŋgyiŋgipay gok, nup kuŋay aŋgiy aŋgyak, “Nand yenen amiy, biynimb kumbak ma tikpay gok yip tap jimñiy ñimban?” \p \v 4 Kun aŋgeyak, Piyta Jopa mindiy, day niŋak kesim ak kuyip aŋgñiyiŋg aŋgak, \v 5 “Yand miñmon yomb Jopa mindiy, Gor nup aŋgniŋ mindiy, day niŋnik: wand yomb yimb ak semb biyoŋ nimb yip ker owak. \v 6 Apek, yand wand kun ak mindek maŋ siŋak amiy niŋnik: siyŋ saraw, yakir kimin, kanj kayn, tap chin Jiwda kay ma ñimbun gok, maŋgiysek mindek. \v 7 Minim bap pen semb ar biyoŋ nimb apiy, yip aŋgak, ‘Piyta! Nand tap kun gok pik ñiŋan aŋgak.’” \p \v 8 “Aŋgek, pen aŋgnik, ‘Biyomb. Mer! Yand tap kun gok asik tep giy, ma ñimbiyn aŋgnik.’ \p \v 9 “Aŋgen, minim kun ak tip aŋgak, ‘Gor tap yerip yerip gek suŋ ayip gok, tap asikep aŋgiy ma aŋgnimin aŋgak.’ \v 10 Day niŋnik ar kun anep, tip ak niŋiy, tip ak niŋiy ginik. Pen kisen tap wand yomb kun ak, tip ak semb biyoŋ amnak. \v 11 Won kun ak, bi omiŋal nokom korip chin mindonuk ak apchakyak. Bi kun gok biyomb Konliyas, miñmon Siysariya nimb ak aŋgyokek, yip poŋdiniŋg wiyak. \v 12 Gor Kawnan ak yip aŋgak, ‘Gos kuŋay ma niŋnimin, kiy yip monmon amnimin aŋgak.’ Kun aŋgek, yand mam Jiysis minim niŋbay kaw biy kuyip diy, kiy yip Konliyas korip ak amninuk. \v 13 Amjakon, Konliyas aŋgak, ‘Enjol bap apiy yip aŋgak, “Bi gunap aŋgenimin, miñmon Jopa amiy, bi Saymon Piyta apay ak nup poŋind apey, nip Jiysis minim tep ak aŋgñiniŋgamb. \v 14 Gor nuk biynimb korip nand yip mindpim gok maŋgiysek dek, biynimb nuk mindeniŋgambim aŋgak.” Enjol ak kun aŋgek mey, nip suk aŋgen opan aŋgak.’ \p \v 15 “Konliyas yip kun aŋgek, yand kiñiŋ giy minim aŋgnikniŋ, Gor Kawnan nuk ak chinup nind yokak rek, biynimb kun gok kuyip kunep yokek, \v 16 Jiysis chinup aŋgak minim ak gos niŋnik. Nuk aŋgak, ‘Jon nimbip yikop ñiŋg band anep ñiŋg pikñak; pen maŋ mindip, Gor nimbip Kawnan nuk yipund giy ak yokniŋgamb aŋgak.’ \v 17 Pen chin Biyomb Jiysis Krays nup gosimb niŋnuk ñin ak, Gor Kawnan nuk ak chinup yikop yokak rek, kuyip kunep yokak. Kun ak yergiy, Gor nup kirgan apnip aŋgak.” \p \v 18 Piyta kun aŋgek, bi nup kuŋay aŋgyak gok niŋiy aŋgyak, “Gos nand key niŋiy, biynimb Jiwda mer gok kuyip ker ma amninak. Gor kuyip diniŋg, nip aŋgek amninak ak, minim ma mindip aŋgyak.” Kun aŋgiy, Gor nup tep aŋgyiŋg aŋgyak, “Chinup nep mer; biynimb Jiwda mer gok kunep: yenen tap siy tap timey gipun aŋgiy, nup aŋgniŋeniŋgambay, kuyip gek perper mindeniŋgambay aŋgyak.” \s1 Antiyok Biynimb Jiysis Minim Niŋyak \p \v 19 Pen Stiypin nup pikayak ñin ak; Jerusalem biynimb Jiysis nup gosimb niŋyak gok, pirik keykey amniyak. Gunap pirik Saypras amniyak; gunap Piniysiya amniyak, gunap Antiyok amniyak. Amiy, Jiysis minim tep ak biynimb Jiwda mer gok kuyip ma aŋgñiyak; Jiwda biynimb jiw am kun okok mindyiŋgipay gok kuyip nep aŋgñiyak. \v 20 Pen biynimb Gor nup gosimb niŋyak gok gunap Saypras nimb, gunap Sayriyniy nimb pirik miñmon Antiyok amiy; Jiysis minim tep ak, Jiwda biynimb sek, Jiwda mer gok sek kuyip aŋgñiyak. \v 21 Jiysis kiy yip mindakniŋ, minim aŋgñeyak mey, biynimb kuŋaynep, nind niŋyiŋgipay ar ak kirgiy, Jiysis nup gosimb niŋyak. \p \v 22 Pen Jerusalem biynimb Jiysis nup gosimb niŋyak gok, minim kun ak niŋiy, bi kiyk Banabas nup aŋgey Antiyok amnak. \v 23-24 Nuk bi tep, Gor Kawnan nup bak ayek, Gor aŋgip rek nep giniŋgamb aŋgiy niŋyiŋgip ak mey, Antiyok amjakiy niŋak: Gor biynimb Jiwda mer kun gok yip nep mindek niŋiy, nup tep gakniŋ, kuyip minim gunap sek aŋgñirep giyiŋg aŋgak, “Gor nup dipim ak, ma kirginimimb; nup chiŋgiy nep mindenimimb aŋgak.” Kun giy aŋgñakniŋ, biynimb kuŋaynep, Jiysis nup gosimb niŋyak. \p \v 25-26 Banabas pen, Sol nup am dand wiyn aŋgiy, miñmon Tasas amiy piyow niŋiy, poŋind andkind apiy, simiy nokom kun ak, biynimb Jiysis nup gosimb niŋyak gok kuyip, Gor minim tep ak aŋgñiyiŋg minderik. Antiyok biynimb yikop gok, biynimb Jiysis Krays nup gosimb niŋyak gok kuyip niŋiy aŋgyak, “Krays biynimb nuk” aŋgyak. \p \v 27 Ñin kun ak, bi Gor minim aŋgep Jerusalem nimb gunap, Antiyok wiyak. \v 28 Apey, Gor Kawnan ak bi kiyk Aŋgabas nup gos ñek aŋgak, “Yiwan yomb yimb ak, miñmon biy maŋgiysek giniŋg gisap aŋgak.” Aŋgek, aŋgak rek yiwan yomb sikerek ak, gapman biyomb Kilodiyas kond mindyiŋgip ñin ak owak. \v 29 Kun giy yiwan yomb gakniŋ, Antiyok biynimb Jiysis nup gosimb niŋyak gok, aŋgyak, “Mam ay chin Jiwdiya mindpay gok, yiwan mindpay rek, chin nokom nokom kuyip maniy gunap ñinjun aŋgyak.” \v 30 Kun aŋgiy, maniy ay nan-giy, Banabas yip Sol yip kuyip ñiy aŋgyak, “Dand amiy, biyomb Gor minim aŋgñimbay gok kuyip ñer; kiy pen, biynimb gok kuyip bilok ñiniŋgiy aŋgyak.” \c 12 \s1 Herot Jemis Nup Pik Ay, Piyta Nup Kalambis Ayak \p \v 1-2 Ñin namb kun ak, gapman biyomb Herot, Krays ker mindeyak biynimb gunap kuyip timey giyiŋg, dam kalambis ayiŋg gak. Amiybi nuk gok kuyip aŋgek, Jon numam Jemis nup, baynat diy pisnep piŋiy ayey kumak. \v 3 Herot aŋgek kun geyak, Jiwda biynimb gok tep aŋgiy niŋyak. Pen kun giy niŋyak rek, Herot Piyta nup kunep aŋgek, di kalambis ayak. Giyak kun ak, Jiwda biynimb biret yiys sek ma ñimbay ñin namb siŋak giyak. \v 4 Herot Piyta nup kun giy dam kalambis ay, amiybi onep jiy piskind ak kuyip bilok tiŋgawip tiŋgawip ay, pumbnamb kisyimken kond nep mindenimimb aŋgak. Herot gos nuk niŋak ak; pasopa ñin ak apiy pandikek ker, kisen nup dand biynimb mindeniŋgambay namb ak amiy, kor giniŋgambun aŋgiy niŋak. \v 5 Pen Piyta kun giy kalambis mindakniŋ, biynimb Jiysis nup gosimb niŋyak gok, nup nen aŋgiy, Gor nup aŋgniŋ mindeyak. \p \v 6 Pen gapman biyomb Herot nup kor ginim aŋgiy niŋak ñin ak; kisyimken biyaŋ nup sen omiŋal tiwniŋgiy, amiybi omiŋal bindoŋ bindoŋ niŋmindrikniŋ, Piyta namb biyaŋ kinek. Amiybi gunap mis akyaŋ mindiy, kinjeŋrumb ak niŋmindeyak. \v 7 Pen Gor enjol bap aŋgyokek mon melik rek gakniŋ, kalambis korip miŋgan ak amnak. Amiy, Piyta nup pik niŋiy aŋgak, “Kasek tikjakan!” Aŋgek tikjakakniŋ, sen nup tiwniŋgiyak ak wisikak. \v 8 Enjol ak nup aŋgak, “Simbnaŋg nand ak poŋgay, sendol ak ay gan aŋgak.” Aŋgek, aŋgak rek gek; enjol ak aŋgak, “Chech paryomb ak ayey amnur aŋgak.” \p \v 9 Aŋgek, chech paryomb nuk ak ay, korip miŋgan mindek ak kirgiy, enjol ak yip saŋdirik. Enjol gak kun ak, Piyta nuk aŋgniŋak-eŋ, “Ak day niŋsipiyn aŋgiy niŋak.” \v 10 Pen amiybi niŋmindeyak kinjeŋrumb omiŋal ak silgiy, kinjeŋ kilis timey mis biyaŋ ak key yikakniŋ, mis amnirik. Amiy, kinjeŋnamb okok amyiŋg, Piyta niŋak; enjol ak ma mindek. \v 11 Kun gek, niŋiy aŋgak, “Miñiy niŋrep gispiyn. Ak Bapiy yomb nep, enjol nuk ak aŋgyokek, ap gapman biyomb Herot yip miñ kilis ayip ak wisikip. Gapman biyomb Herot sek, Jiwda biynimb gok sek tap yip giniŋg gipay ak, giniŋgiy rek ma ayip aŋgak.” \p \v 12 Kun aŋgiy, gos kun ak niŋrep giy, binak Jon Mak nonim Mariya korip ak amnak. Korip kun ak biynimb kuŋaynep apiy, Gor nup aŋgniŋ mindeyak. \v 13 Piyta apiy, kinjeŋ ak pik giygiw gek, pañ Ronda, korip kun ak woŋg giyiŋgip ak, kinjeŋ ak yikniŋg owak. \v 14 Apiy niŋak, Piyta meŋg miŋgan anep aŋgek niŋiy, miñmiñ yimb giyiŋg kinjeŋ ak sakiy giy ma yikak; am biynimb gok kuyip aŋgak, “Piyta ap mindip mis bikyaŋ aŋgak.” \v 15 Aŋgek aŋgyak, “Nip sakiy ayamb aspan aŋgyak.” Kun aŋgeyak, kilis yimb giy aŋgak, “Yesek ma apiyn. Niŋind yimb apiyn. Piyta mindip mis bikyaŋ aŋgak.” Aŋgek, “Ak kawnan nuk ak rek ayip aŋgyak.” \p \v 16 Pen kinjeŋ ak tip pik giygiw gek, am kinjeŋ ak yikiy niŋyak; Piyta nep ap mindek niŋiy, wal yimb aŋgyak. \v 17 Wal aŋgyakniŋ, kuyip ñin tuŋg milich giy aŋgak, “Ma yimb aŋgnimimb aŋgak.” Kun aŋgiy, kalambis korip mindek, Gor enjol bap yokek apiy, nup yerer giy dand owak minim ak, kuyip aŋgñiy aŋgak, “Nimb Jemis nup aŋgñiy, bi Jiysis ker mindpay gunap kuyip aŋgñiy ginimimb; yand wikan bap key amjipiyn aŋgiy,” amnak. \p \v 18 Minek miñmon tikakniŋ, amiybi gok Piyta ma mindek niŋiy, yergip aŋgiy aŋg apran apyan gi mindeyak. \v 19 Gapman biyomb Herot, kun ak niŋiy, nup kasek piyow niŋiy dand wim aŋgek, piyow mer niŋeyak; kuyip kor giy aŋgek, amiybi kun gok kuyip pisnep yimb pik ayak. \s1 Herot Kumak \p Kisen gapman biyomb Herot Jiwda kirgiy, am Siysariya mindyiŋgip. \v 20 Mindiy, Taya biynimb gok sek, Saydon biynimb gok sek niŋek, nup miluk yowak. Pen Taya-Saydon biynimb ap bi Herot korip nup kond mindep, Blastas nup siy aŋgiy aŋgyak, “Chinup per yiwan gek, ap Herot miñmon nuk biy, keñmaŋgiy taw dand ambun sek. Kun ak chinup miluk ma niŋnimuŋ; kapkap jimñiy mindenjun aŋgyak.” Aŋgeyak, bi Blastas kun ak aŋgak, “Ak niŋind apim aŋgak.” \p \v 21-22 Herot minim kun ak niŋiy, ñin bap minim aŋgniŋgayn aŋgiy aŋgayak. Ñin kun ak apek; bi kiyŋ kay aypay chech tep tep yimb gok ay siya kiyŋ yomb nuk ar ak bisgiy, biynimb gok kuyip minim aŋgñek aŋgyak, “Ak bi rek ma asap, gor rek bap asap aŋgyak.” \v 23 Pen Gor nup kirgiy, yimb nuk ak key dand aranak rek, Gor enjol bap yokek, ap nup gek tap yomb giy, kisow ayek kumak. \p \v 24 Pen Gor minim ak aŋgñey amnakniŋ, miñmon okok kind kind amnak. \v 25 Banabas yip Sol yip Jerusalem mindiy, giniŋg orik ak gindipur aŋgiy, Jon Mak nup poŋind andkind Antiyok amniyak. \c 13 \s1 Banabas Yip Sol Yip Minim Aŋgniŋg Amnirik \p \v 1 Miñmon Antiyok kun ak, bi Gor minim aŋgep gunap, bi Gor minim aŋgñiyiŋgipay tiysa gunap mindeyak. Bi kun gok mey, bap Banabas; bap Sol; bap Simiyon. Bi Simiyon kun anup bi mosimb aŋgyiŋgipay. Bap mey, Liwsiyas. Nuk miñmon Sayriyniy nimb. Bap Maneyen, nuk mey biyomb Herot buŋgiy nuk ak. \v 2 Pen bi Gor minim aŋgñemb kun gok, tap ma ñimbiy, Gor nup nep aŋgniŋ mindyakniŋ, Gor Kawnan ak kuyip aŋgak, “Nimb Banabas yip, Sol yip kuyip aŋgenimimb, woŋg kuyip aŋgnik ak ger amnimuŋ aŋgak.” \v 3 Kun aŋgek, tap ma ñimbiy, Gor nup nep aŋgniŋ mindiy, Banabas yip, Sol yip kuyip diniŋiy, bilesiym giyiŋg, Gor nirmiŋay yip mindeniŋgamb aŋgiy aŋgyokeyak; \v 4-5 Gor Kawnan ak kuyip kond mindakniŋ, binak Jon Mak nup woŋg chinup siskoy gunap ginimuŋ aŋgiy poŋind, Seliwsiya biyaŋ amiy, siyip diy, miñmon ñiŋg timb kusgak Saypras amniyak. Amiy, miñmon yomb Seliwsiya amiy, Sol yip, Banabas yip Jiwda nan-gep korip gok amiy, biynimb gok kuyip Gor minim aŋgñirik. \p \v 6-8 Pen biynimb miñmon kun okok, Gor minim aŋgñi dam dam; miñmon yomb Pepos amjakyak. Miñmon Pepos kun ak, gapman biyomb kiyk ak yimb nuk, Sesiyas Polas. Bi kun ak nuk bi gos kind yimb aŋgiy niŋyiŋgip. Nuk Banabas yip, Sol yip kuyip, yip Gor minim tep ak aŋger niŋiyn aŋgiy, aŋgek apiy, minim tep ak aŋgñirik. Aŋgñer niŋiy, buŋgiy nuk Jiwda nimb, kunj tap gok nep giyiŋg, ‘Yand bi Gor minim aŋgep aŋgyiŋgip ak aŋgak,’ “Bi omiŋal kun ak, minim aspiyr ak ma dinimin aŋgak.” Bi kun ak yimb nuk Bajiysis. Pen Griyk minim aŋgiy, Eliymas aŋgyak. Eliymas aŋgyak minim kiñiŋ ak; koyimb sek aŋgiy aŋgyak. \p \v 9 Sol nup yimb bap mey, Pol aŋgyiŋgipay. Gor Kawnan ak Pol nup gos tep ñakniŋ, Bajiysis nup niŋyinjsek aymindiy aŋgak, \v 10 “Nip kichekiy tikak; timey nep gipan. Gor minim tep apay ak ma nep niŋban. Tap yerip yerip tep mindip ak kirgiy, biynimb gok kuyip tom nep gipan. Yerip ñin ak niŋniŋgamban? \v 11 Kun gipan ak Gor gek, ñin kaw bap windin koy giy nep mindeniŋgamban aŋgak.” \p Pol minim kun ak aŋgakniŋ, Eliymas niŋak; semb gach rek band bap, ap windin nup ak yiwgak. Kun gek, bi bap yip kinjeŋ yomaŋ aŋgiy, tuŋgrirkoy gakniŋ, \v 12 gapman biyomb Sesiyas Polas niŋiy, wal yimb aŋgiy, Jiysis nup gosimb niŋak. \s1 Miñmon Antiyok Yimb Aloŋg Bap Pen Amnirik \p \v 13 Pen Pol binuk gok yip siyip diy, Pepos kirgiy, miñmon Pega, Pampiyliya propens ak amniyak. Am mindiy, Jon Mak nuk, kuyipmiŋay kirgiy, andkind Jerusalem amnak. \v 14 Kiyk pen Pega kirgiy, miñmon Antiyok, Pisiydiya propens ak amnirik. Am mindiy, Jiwda lotiw ñin ak apek, Jiwda nan-gep korip ak amiy, bisiŋg mindrikniŋ, \v 15 bi lotiw kond mindyiŋgipay gok tikjakiy, Mosis minim tikak gunap, bi Gor minim aŋgep tikyak gunap, riytiym giy, ap Pol yip, Banabas yip kuyip aŋgyak, “Mam omiŋal. Biynimb guniy niŋdiniŋgiy rek minim ar gunap mindonimuŋ; kuyip aŋgñinimiyr aŋgyak.” \p \v 16 Aŋgeyak, Pol tikjakiy minim aŋgniŋg, ñin dand araniy aŋgak, “Nimb Jiwda biynimb gok sek, Jiwda biynimb mer gok sek Gor nup niŋem tep gip gok, minim aŋgniŋg gispiyn biy, timund pik niŋmindenimimb. \v 17-18 Chin Jiwda biynimb miñiy mindpun biy, wosrey apis basind chinup gok, Gor niŋek tep gek aŋgak, ‘Biynimb kun gok rek diniŋgayn aŋgak.’ Kun aŋgiy kuyip dak ak mey, kisen kiyk miñmon Yijip am mindeyak, kuyip kond mindrep gek; ñi pañ gay, kuŋay yimb mindeyak. Ñin kun ak, biyomb Perow kuyip ma amniŋgiy aŋgak ak pen, Gor tap mageprek gunap giy, kuyip dand miñmon nep namb Saynay owak. Kiyk keñmaŋgiy tap gok nen, yiruk marik aŋgyiŋgipay ak pen; kuyip kond mindrep gek, simiy yin ñin jiwiy, andikiy ar piskind ak amnak. \v 19 Pen kisen kuyip dap miñmon Keynan biy, miñmon onep ar ak wikan keykey ayniŋg, apis basind sikop kuyip kond mindek, biynimb nind mindeyak gok gunap pik ay, gunap yuk yokiy, ap tip kun ak diyak. \p \v 20 “Kiyk Yijip mindey simiy yinak ak ñin paŋgiy, miñmon nep namb okok mindey simiy yinak ak ñin paŋgiy, biynimb yuk yokiy, miñmon kun ak diyak simiy yinak ak kunep ñin paŋgiy gey mey, simiy yin ñin jiwiy onep tiŋgawip piskind rek amnak. \p “Pen Gor kuyip dap miñmon kun okok ay, bi minim tuŋgasikep gunap aŋgayek, kuyip kond mindyiŋgipay. Kisen bi minim nup aŋgep Samwel mindek ñin ak, \v 21 kiyk aŋgyak, ‘Chin kiyŋ, biyomb miñmon chinup maŋgiysek kond mindeniŋgamb bap dinjun aŋgyak.’ Aŋgeyak, Gor binak Kiys ñinuk Sol nup aŋgayek, kiyŋ kiyk mindyiŋgip. Nup Benjamen kiñiŋ ak tik dand amiy tikyak. Nuk kuyip kond mindek, simiy yin ñin jiwiy, andikiy onep ar piskind ak amnak. \v 22 Pen kisen Gor Sol nup kirgiy, Jesiy ñinuk Depiyt nup dek, kiyŋ mindiy, kuyip kond mindyiŋgip. Kun giy kond mindakniŋ, Gor aŋgak, ‘Jesiy ñinuk Depiyt bi tep yimb; apiyn rek nep giniŋgamb aŋgak.’ \v 23 Kun aŋgiy kisen aŋgak, ‘Yand gen, Depiyt tikek tik dand amiy tikniŋgambay bi bap, Yisrel biynimb biyomb kiyk mindiy, kuyip di Gor yip jimñiy ayniŋgamb aŋgak.’ Aŋgek mey, Jiysis Krays nup tikeyak; aŋgak rek nep gak. \p \v 24 “Pen Jiysis Krays tikjak woŋg ma gak ñin ak, Jon bi ñiŋg pikñemb ak ap Yisrel biynimb kuyip aŋgak, ‘Gor nup yenen timey gipun aŋgiy, tap siy tap timey gipim ak kirgem, nimbip ñiŋg pikñiniŋgayn aŋgak.’ \v 25 Jon biynimb okok kuyip Gor minim aŋgñi dand amiy, kisen ñin bap aŋgak, ‘Nimb yip an aŋgiy gos niŋbim? Biyomb per kond mindpun ak mey, wip aŋgiy niŋbim? Yand biyomb yimb kun ak mer; Nuk kisen winiŋgamb. Yand bi tep mer; tomb tirup nup ak tuŋgasikyiŋg, tap nup gok marik ginim rek ma ayip aŋgak.’ \p \v 26 “Pen nimb Ebraham kiñiŋ ak sek, biynimb okok nimb Gor nup aŋgniŋbim gok sek Jiysis chinup aŋgiy kumak minim ak, minim chin yimb. \p \v 27 “Jerusalem biynimb gok sek, biyomb kiyk gok sek minek minek Jiwda nan-gep korip ak amiy, Krays kisen winiŋgamb aŋgiy tikyak minim ak, niŋrep giyak ak pen; Jiysis apek, biyomb chin per kond mindpun ak, mey wip biy aŋgiy nup ma kirgiyak; nind bi Gor minim aŋgep gok nup pisnep pik ayniŋgambay aŋgyak rek nep giyak. \p \v 28 “Nuk tap timey bap gip akaŋ aŋgiy, piyow mer niŋyak ak pen; gapman biyomb Paylat nup aŋgyak, ‘Nup ñaŋgbirik aynimin aŋgyak.’ \v 29 Aŋgey, nup dam mon kiros bak ak ñaŋgbirik ay, bi Gor minim aŋgep gok giniŋgamb aŋgiy aŋgyak rek nep giyak. Pen kun giy geyak, biynimb nuk gok ap nup tuŋgasik dam kamb miŋgan ak komey, \v 30 Gor gek tip ak tikjakiy, \v 31 kim mindakniŋ, Galiyliy biynimb nuk yip Jerusalem wiyak gok, nup minek kuŋaynep niŋyak rek, Yisrel biynimb gok kuyip aŋgñey niŋsipay. \p \v 32-33 “Miñiy mindpun namb biy, Jiysis nup gek tip tikjakip minim tep ak, nimbip aspur. Pen minim kun ak kisenimb mer; Gor wosrey apis basind sikop kuyip aŋgek, kond mindyiŋgipay minim anep aspur. Baybol buk day sam namba tiw apay ak tikiy aŋgyak, \p ‘Ñiyand. Yand miñiy Nap nand mindpiyn aŋgip’ aŋgyak. \p \v 34 “Gor aŋgak kun ak, Ñinuk kumek, tip gek tikjakak ak mey, kisen kumiy kuyiŋg yownimuŋ rek ma ayip. Gor Ñinuk Jiysis nup gek pisnep tikjakniŋgamb minim ak aŋgniŋg aŋgak: \q1 ‘Yand Depiyt nup; kuyip direp giniŋgayn aŋgiy minim aŋgaynik rek, nimbip giniŋgayn aŋgak.’ \p \v 35 “Ar kun ak nep mey, baybol buk ‘Sam’ apay ak, minim gunap tikiy aŋgyak: \q1 ‘Ñi suŋ-tep nand, nip woŋg giñimb ak, ma kuyiŋg yowniŋgamb; nand gey tip tikjakniŋgamb aŋgyak.’ \p \v 36 “Pen nimb gunap aŋgniŋgambim, Gor minim aŋgiy tikyak kun ak, Depiyt nup aŋgiy tikyak aŋgniŋgambim ak pen; Depiyt nup aŋgiy ma tikyak. Depiyt Gor nup gosimb niŋiy aŋgak rek, biynimb nup gok kuyip woŋg giñi dand amiy kumek, nop nusind sikop kuyip komyiŋgipay okok dam komeyak, kuyiŋg yowak. \v 37-38 Kun ak mam ay sikop niŋim! Depiyt nup ma aŋgyak, bi aŋgyak kun ak kumek, Gor gek tikjakak ak mey, ma kuyiŋg yowak. Bi kun ak Jiysis nup nep aŋgyak. Kun ak mey, Gor tap siy tap timey gipim ak niŋiy kirginiŋgamb aŋgiy, nimbip aspur. \v 39 Chin Jiwda low minim ar anep niŋiy goniŋgambun; Gor tap siy tap timey gipun ak niŋnep mindeniŋgamb. Pen Jiysis nup gosimb niŋoniŋgambun; tap siy tap timey ginuk ak, niŋiy kirgiy, ‘Biynimb suŋ-tep yand gok aŋgniŋgamb.’ \v 40 Pen nimb bi Gor minim aŋgep gok, wosrey aŋgyak rek ginimimb rek ayip ak, niŋrep ginimimb. Kiyk aŋgyak: \q1 \v 41 ‘Biynimb niŋiy sik nep apim gok niŋim! Nimb mindpim won biy, tap giniŋgayn ak nimbip nind aŋgñembiyap, “Yesek apay” apkip rek ayip. Kun ak gos kuŋay niŋyiŋg kumnimimb aŋgyak.’” \p \v 42 Pol yip, Banabas yip minim kun ak aŋgiy mis amnirikniŋ, biynimb gok aŋgyak, “Lotiw ñin kisen ak tip apiy, chinup minim kun ak gunap sek aŋgñinimiyr aŋgyak.” \v 43 Jiwda nan-gep korip ak kirgiy, keykey amniyakniŋ, Jiwda biynimb yipund giy gunap, biynimb okok nimb, Jiwda biynimb niŋyak rek niŋyak gok gunap Pol yip, Banabas yip kuyip kindik giy amniyak. Kinjeŋnamb ak amyiŋg, kuyip aŋgrep giy aŋgrik, “Gor chinup simb niŋimb rek dip aŋgiy, gos ak niŋyiŋg nep mindenimimb aŋgrik.” \p \v 44 Jiwda lotiw ñin kisen ak, biynimb miñmon yomb kun ak mindeyak gok maŋgiysek rek, Gor minim niŋniŋg ap nan-giyak. \v 45 Kun geyak, Jiwda biyomb gok Pol yip, Banabas yip kuyip niŋey, milukrimey yimb yapek, biynimb gok kuyip minim yerip yerip aŋgrik ak aŋgjiwiy, kuyipmiŋay aŋgjiwiy giyak. \p \v 46 Kun giy aŋgjiweyak, Pol yip, Banabas yip kuyip aŋgrik, “Minim kun ak, nimbip Jiwda biynimb nind aŋgep rek ak apur ak pen; nimb key permindep ma diniŋgambun apim ak; miñiy Jiwda biynimb mer gok kuyip aŋgñiniŋgambur. \v 47 Kun ak, Gor wosrey aŋgek tikyak rek giniŋgamb. Nuk aŋgak: \p ‘Yand apiyn ak mey, nimb Jiwda biynimb gok, Jiwda mer gok kuyip melik kiyk ak mindiy, minim yip ak miñmon okok maŋgiysek aŋg ñem mey; biynimb minim yip niŋiy diniŋgambay gok kuyip, di yand yip jimñiniŋgayn aŋgak.’” \p \v 48 Jiwda mer gok minim kun ak niŋeyak, kuyip tep yimb gek, Gor minim nuk ak tep yimb aŋgyak. Kun ak biynimb Gor perper mindeniŋgiy aŋgiy niŋayak gok maŋgiysek, nup gosimb niŋyak. \p \v 49 Pen Jiysis minim ak, miñmon Antiyok okok maŋgiysek tapin nep amnakniŋ, \v 50 Jiwda biynimb gok kuyip miluk yapek, am Antiyok biyomb, biynyomb Jiwda lotiw wiyak gok kuyip aŋgeyak, kiy am biynimb kuŋaynep dand apiy, Pol yip, Banabas yip kuyip timey giy, aŋgyokyak. \v 51 Aŋgyokeyak, miñmon Antiyok kun ak kiriŋg amniŋg, biyn bi guniy minim ak dand apor ma niŋbay aŋgiy, tomb silkul gok pipal piker yapek, miñmon Aykoniyam amnirik. \v 52 Pen Antiyok biynimb Jiysis nup gosimb niŋyak gok, Gor Kawnan ak yip mindiy, miñmiñ yimb giyiŋg mindyiŋgipay. \c 14 \s1 Banabas Yip Pol Yip Aykoniyam Taŋgerik \p \v 1 Banabas yip, Pol yip am Aykoniyam mindiy, Jiwda nan-gep korip ak amiy, minim aŋgrep gerik, Jiwda biynimb diy, Jiwda biynimb mer gok diy, kuŋaynep Jiysis nup gosimb niŋyak. \p \v 2 Pen Jiwda biynimb gunap aŋgyak, “Minim kiymiŋay apiyr ak ma diniŋgambun aŋgiy,” am Jiwda biynimb mer gok kuyip aŋgey, biynimb Jiysis nup gosimb niŋyak gok kuyip, miluk niŋyak. \p \v 3 Pen Banabas yip, Pol yip minim kun ak niŋiy, miñmon kun ak ma kiriŋg amnirik; mindyiŋg Gor minim tep ak aŋgñiyiŋgipiyr. Gor kuyipmiŋay kond mindakniŋ, tap mageprek gunap gerik, biynimb Jiwda mer gok niŋiy, minim aspiyr kun biy, niŋind yimb nep aspiyr aŋgiy niŋyak. \v 4 Pen Aykoniyam biynimb kun gok, asik keykey ay; pis bap Banabas yip, Pol yip minim aŋgrik rek niŋyak, pis bap, Jiwda biynimb aŋgyak rek niŋyak. \p \v 5 Pen, Jiwda biynimb gok, Jiwda biynimb mer gok, biyomb kiyk gok sek Banabas yip, Pol yip kuyip timey giy, kamb jiw pikayun aŋgiy gos ak niŋyak. \v 6-7 Kiykmiŋay pen minim kun ak niŋiy, pirik miñmon Liystra Debiy, Likoniya propens ak amiy, kun okok giraŋgyiŋg, Gor minim tep ak aŋgñirik. \s1 Bi Tomb Timey Gak Ak Suŋ Ayak \p \v 8-10 Pen miñmon Liystra kun ak, bi bap nonim nup tikak ñin anep tomb timey gak bap mindek. Bi kun ak nuk ap bisiŋg mindyiŋg, Pol minim aŋgakniŋ, niŋmindek. Pol bi kun ak nup niŋiy, bi kun biy Gor yip gek suŋ ayniŋgamb aŋgiy niŋmindip rek ayip aŋgiy, nup niŋyiŋg, meŋg miŋgan dand araniy aŋgak, “Jakan!” Aŋgek, tikjakiy amnak. \p \v 11 Pol kun gek, biynimb niŋmindeyak gok wal aŋgiy, minim yimb kiyk Likoniya minim ak aŋgiy aŋgyak, “Bi semb biyoŋ nimb gok, biyimb rek ay, ap aspiyr biy aŋgyak.” \v 12 Kun aŋgiy, Pol nup aŋgyak, “Ak bi minim aŋgep Hemis, per aŋgniŋbun ak wip aŋgyak.” Banabas nup pen aŋgyak, “Ak bi Sus, lotiw korip giy per aŋgniŋbun ak wip aŋgyak.” \v 13 Tap Sus aŋgiy aŋgniŋyiŋgipay kun ak, lotiw korip nup ak gayak dawin gol kun ak mey, bi lotiw yesek kond mindep kun ak, bi Sus per aŋgniŋbun ak miñiy wip biy aŋgiy, makaw aŋlam gunap diy, mon sum tep tep gunap diy dand apek, biynimb kuŋay yimb nep wiyak. \v 14-15 Pen Pol yip, Banabas yip giyak kun ak niŋiy, chirup Gor rek kun gispay aŋgiy, chech kiyk gok tuŋgralikiy, biynimb kuŋay mindeyak namb kun ak amiy aŋgrik, “Chirmiŋay gor mer! Biynimb yimb yipund giy. Pen Gor Biyomb yimb tap okok maŋgiysek gayak ak, minim tep nup ak dand aswur. Nuk semb biyoŋ gay, man ar biy gay, ñiŋg solwara ak gay gak. Chir minim tep nup ak aŋgor, tap yikop aŋgniŋbim gok kirgiy, Gor permindep ak nup, aŋg niŋmindenimimb aŋgiy nimbip aspur. \v 16 Pen wosrey tikiy, Gor biynimb miñmon keykey okok, yerer giyak ak, minim ma aŋgak. \v 17 Pen nimbip kirgek, yikop yimb ma mindpim; Minek minek nimbip direp giyiŋg; gek miñmon pikiy, tap keñmaŋgiy kuŋay mindakniŋ, miñmiñ gipim. Kun ak biynimb akay akay nuk mindip aŋgiy niŋniŋg, miseŋ niŋniŋgambay aŋgrik.” \p \v 18 Kun aŋgrik ak pen, biynimb kun gok bi omiŋal biy semb biyoŋ nimb opiyr aŋgiy, kaw aŋlam gunap pik simboŋg ñiniŋg geyak, kosyam aŋg aŋg kuyip mer aŋgrik. \s1 Pol Nup Kamb Jiw Pikyak \p \v 19 Pen kiymiŋay miñmon Liystra kun ak nep mindrikniŋ, Jiwda biynimb Antiyok Pisiydiya propens mindyiŋgipay gunap, Aykoniyam mindyiŋgipay gunap ap, biynimb kun gok kuyip yesek aŋgiy aŋgyak, “Minim tep ma aspiyr. Yesek aspiyr aŋgyak.” Kun aŋgeyak, biynimb kun gok niŋiy, Pol nup kamb jiw pikay, pisnep kumimb aŋgiy, lipiŋg dam kamb wariy giyak ak taw akyaŋ ken yokyak. \v 20 Yokeyak, biynimb Jiysis nup gosimb niŋyak gok, ap piŋiy kus kus geyak, Pol tikjakakniŋ, nup tip ak poŋind dawin yomb miŋgan biyaŋ amniyak. \s1 Banabas Yip Pol Yip Andkind Antiyok Siyriya Amnirik \p Minek, Banabas yip, Pol yip Liystra kirgiy, miñmon Debiy amnirik. \v 21 Amiy, Jiysis minim tep ak biynimb gok kuyip aŋgñerik, biynimb kuŋaynep Jiysis nup gosimb niŋyak. Pen kiykmiŋay nind opur ar anep amjur aŋgiy, andkind Liystra, Aykoniyam, Antiyok Pisiydiya propens ak amyiŋg; biynimb nind Jiysis minim aŋger niŋyak gok kuyip, tip ak aŋgñirep giyiŋg amnirik. \v 22 Pen aŋgrep giyiŋg aŋgrik, “Jiysis minim ak ma kirginimimb; nup gosimb niŋbim rek nep niŋnimimb. Kun gem, nimbip miker ñiniŋgambay ak pen; kosyam mindpun aŋgiy gos ak ma niŋnimimb; Gor chinup diy kond mindeniŋgamb aŋgiy kilis giy gem amnimuŋ aŋgrik.” \v 23 Kun aŋgyiŋg, biyomb kuyip miñmon keykey kun gok kond mindeniŋgiy gunap aŋgay, kiymiŋay tap ma ñimbiy, Gor nup aŋgniŋyiŋg aŋgrik, “Biynimb guniy, nip gosimb niŋbay rek, kuyip kond mindenimin aŋgrik.” \p \v 24 Kun giy Pisiydiya propens okok taŋgiy, andkind ap Peka, Pampiyliya propens ak amiy; \v 25 Gor minim ak biynimb kun gok kuyip aŋgñiy, miñmon Ataliya amnirik. \p \v 26 Amiy, siyip diy; Antiyok Siyriya propens nind mindiy wirik ak andkind amnirik. Kiyk nind amniŋg gerik, Antiyok biynimb Jiysis nup gosimb niŋyak gok, Gor nup aŋgniŋiy aŋgyak, “Minim tep nand ak biynimb okok kuyip aŋgñiniŋg amjipiyr rek, kuyipmiŋay kond mindrep ginimin aŋgiy, kuyip miŋay aŋgyokey, am Aŋgeyak, minim kun ak aŋgñi taŋgyiŋgipiyr. \v 27 Kun ak andkind Antiyok apiy, biynimb Jiysis nup gosimb niŋyak gok kuyip suk aŋger, apeyak aŋgrik, “Nimb chirup, Gor nup aŋgniŋ mindnimbikniŋ mey, Gor chirup kond mind tep gakniŋ, Jiysis minim tep ak aŋgñi taŋgor; biynimb Jiwda mer gok kuŋaynep Jiysis nup gosimb niŋbay aŋgrik.” \v 28 Kuyip kun giy aŋgñiy, kiy yip tapin mindyiŋgipiyr. \c 15 \s1 Jerusalem Ap Nan-giy Minim Aŋgyak \p \v 1 Pen Jiwda bi Jiysis nup gosimb niŋyak gunap, Jiwdiya nimb apiy, bi Jiwda mer Jiysis nup gosimb niŋyak gok kuyip aŋgyak, “Basind Mosis chinup Jiwda biynimb gok aŋgak, ‘Gor binuk mindniŋg, kumbak tiknimimb aŋgak.’ Kun ak nimb kun ma giniŋgambim ak, Gor binuk ma mindeniŋgambim aŋgyak.” \p \v 2 Pen Pol yip, Banabas yip minim ak yipund ma gip aŋgiy, kiy yip penpen yimb aŋg amniyak. Kun geyak, Antiyok biynimb Jiysis nup gosimb niŋyak gok aŋgyak, “Bi gunap yokon, Pol yip, Banabas yip Jerusalem amiy, bi Jiysis minim dand amemb gok sek, bi lotiw kond mindpay gok sek minim aŋg amiy apiy giy, ap aŋgey chin niŋjun aŋgyak.” \p \v 3 Kun aŋgiy, kuyip yokyakniŋ, am am Piniysiya propens namb ak amyiŋg, biynimb Jiysis nup gosimb niŋyak gok kuyip aŋgyak, “Miñmon okok biynimb Jiwda mer gok kunep, Jiysis nup gosimb niŋsipay aŋgyak.” Kun aŋgeyak, kuyip tep gak. Miñmon Piniysiya kun ak kirgiy, Samariya amiy, kuyip minim kun ak rek nep aŋgeyak, kiyk kunep niŋey tep gak. \v 4 Pen Samariya kirgiy, Jerusalem amjakeyak, bi Jiysis minim dand amemb gok sek, Jiysis biynimb nuk gok kuyip kond mindeyak bi gok sek, biynimb Jiysis nup gosimb niŋyak yikop gok sek kuyip niŋiy aŋgyak, “Mam sikop aswim aŋgyak.” Aŋgeyak, Banabas yip, Pol yip pen aŋgrik, “Gor chin yip taŋgiy mey, minim tep aŋgñon; biynimb miñmon okok kuŋaynep Jiysis nup gosimb niŋsipay aŋgrik.” \p \v 5 Kun aŋgerik, bi Peresiy Jiysis nup gosimb niŋyak gunap aŋgyak, “Biynimb Jiwda mer gok, Jiysis nup gosimb niŋsipay ak, kumbak tikiy Mosis aŋgak aŋgak rek giy, Gor biynimb nuk yipund giy mindeniŋgambay aŋgyak.” \p \v 6 Kun aŋgeyak, Jiysis biynimb nuk gok kuyip kond mindep bi gok sek, bi Jiysis minim dand amemb gok sek minim kun ak aŋgrep gun aŋgiy ap nan-giyak. \v 7 Ap nan-giy, minim aŋg dam namb pikyiŋg, Piyta tikjakiy aŋgak, “Mam sikop. Nimb niŋbim: Gor chinup woŋg keykey aŋgip rek, wosrey Jiwda mer gok aŋgem niŋniŋgiy aŋgiy, yip aŋgek, am kuyip minim tep nup ak aŋgñinik. \p \v 8 “Gor gos timund chinup maŋgiysek niŋimb ak, chinup Jiwda diy, Jiwda mer gok kuyip ma kirgip; Kawnan nuk chinup yokak rek, kuyip kunep yokak. \v 9 Chinup minim bap key aŋgiy; kuyip minim bap key aŋgiy ma gip. Chinup maŋgiysek minim ar nokom aŋgak ak mey, nup gosimb niŋon; tap siy tap timey gipun ak niŋiy kirgip rek, kuyip kunep gip. \p \v 10 “Gor kuyip pisnep dip kun ak, nimb yenen, Gor chinup yerip ginimuŋ aŋgiy nembnemb giyiŋg apim, ‘Mosis minim sikoy aŋgak aŋgak rek ma giniŋgambay ak, kuyip ma diniŋgamb apim?’ Asik mosik girep giniŋgiy apim kun ak, apis basind sikop gi mer niŋyak. Chin kunep gi mer niŋbun ak pen, nimb tip ak aspim. \v 11 Jiysis chinup simb niŋiy kumak rek, Gor chinup diy, biynimb okok kuyip diy gip aŋgak.” \p \v 12 Pen biynimb ap mindeyak gok, minim bap aŋgiy mer, kapkap mindeyak; Banabas yip, Pol yip aŋgrik, “Chir biynimb okok kuyip minim tep ak aŋgñi taŋgyiŋg, Gor tap mageprek gunap kun kun giy gak aŋgrik.” \p \v 13 Pen minim kiymiŋay ak aŋgjiwrikniŋ, Jemis tikjakiy aŋgak, “Mam sikop. Minim yand aŋgniŋg gispiyn biy niŋim! \v 14 Gor biynimb Jiwda mer okok kuyip gunap nind dak minim ak, Piyta mindarik nimbip aŋgip. \v 15 Biynimb Jiwda mer gok kuyip dak kun ak, bi Gor minim aŋgep gok wosrey aŋgiy tikyak rek nep gak. Minim kun ak tikiy aŋgyak: \q1 \v 16-17 Biyomb ak aŋgip, ‘Wosrey Jiwda kay nusind kiyk Depiyt mindek ñin ak, kuŋaynep mindrep giyak ak pen; miñiy yip kirgiy, gos kiyk key niŋbay ar ak nep gipay. Kun ak, kisen yand biynimb miñmon okok maŋgiysek diniŋg gipiyn gok kuyip den, gos yip ak niŋniŋgambay. \v 18 Tap yerip yerip kisen giniŋgamb ak niŋbiyn ak mey, kun aspiyn aŋgip’ aŋgyak.” \p \v 19 Jemis minim kun ak aŋgiy aŋgak, “Biynimb Jiwda mer gok, Jiysis nup gosimb niŋsipay ak, kuyip tap asik mosik gep gok kuŋay mindip aŋgiy ma aŋgjun! \v 20 Kuyip yikop minj tikyokiy aŋgjun: ‘Biynimb gunap gor yesek gunap sinboŋgniŋg, kimin kanj tap okok pikeniŋgiy, ma ñiŋnimimb. Kimin kanj tap gok, likañ ak ma ñiŋnimimb. Kuŋam tuŋgwikey kumek, likañ sek mindeniŋgamb rek ma ñiŋnimimb. Kuŋam tikem, likañ amdek nep ñiŋnimimb. Pen biyn siy bi siy ma ginimimb aŋgjun aŋgak.’ \v 21 Yenen, chin Jiwda asik mosik gipun minim Mosis tikak ak, wosrey aŋgeyak niŋbay. Miñiy kunep miñmon okok maŋgiysek, lotiw ñin ak ap Jiwda nan-gep korip ak nan-giy, minim Mosis aŋgiy tikak ak aŋgey niŋbay aŋgak.” \s1 Biynimb Jiwda Mer Gok Kuyip Minj Tik Yokyak \p \v 22 Jemis kun aŋgek, Jiysis biynimb nuk gok kuyip kond mindeyak bi gok diy, bi Jiysis minim dand amemb gok diy, biynimb yikop Jiysis nup gosimb niŋyak gok diy maŋgiysek aŋgyak, “Antiyok biynimb kuyip minj bap tikiy, biyomb Jiwdas yip, Salas yip ñon; Pol yip, Banabas yip amjipiyr rek, dand kawsek amniyaŋ aŋgyak.” Bi Jiwdas kun ak yimb bap “Basabas” aŋgyiŋgipay. \p \v 23 Pen kiyk kun aŋgiy, minj tik miñmon Antiyok Siyriya propens ak yokiy, miñmon Siyliysiya propens ak yokiy, aŋgyak, \p “Mam sikop nimb mindpim? \p “Chin numam nimbik Jiysis minim dand amemb gok sek, Jiysis biynimb nuk gok kuyip kond mindep gok sek nimbip biynimb Jiwda mer, Jiysis nup gosimb niŋbim gok minj tikyoksipun. \v 24 Yenen: minim bap wip ak; biynimb guniy nimb gunap, chinup aŋgniŋiy mer, gos kiyk anep niŋiy, nimbip am minim yomb gospar ayep rek gunap aŋgeyak mey, \v 25-26 nimbip minj biy tiksipun. Bi chin omiŋal sek aŋgyokon; Pol yip, Banabas yip kawsek niniŋgambay. Yimb kiymiŋay ak, Jiwdas yip, Salas yip. Pen Pol yip, Banabas yip bi tep yimb omiŋal ak; chirup ñaŋg pikayniŋgambay aŋgiy gos ak ma niŋbiyr: Jiysis minim tep ak, monmon aŋgñirep giyiŋg tapiyr. \v 27 Bi kiymiŋay yip yokniŋgambun omiŋal kun ak, minj tikpun minim ar anep nimbip aŋgñiniŋgayr. \v 28 Gor Kawnan ak chinup gos tep ñek, minim kun biy tiksipun. Chin Jiwda gipun gipun rek ginimimb aŋgoniŋgambun; kosyam giniŋgambim ak mey, tap magep yep kaw bap nep aspun. \v 29 Nimb Jiysis nup gosimb niŋbim rek, biynimb gunap, kimin kanj tap yesek gunap simboŋgiy pikeniŋgiy; ma ñiŋnimimb. Kimin kanj tap gok likañ ak ma ñiŋnimimb. Kuŋam miñ wok gey kumek, likañ sek mindonimuŋ ak kunep ma ñiŋnimimb. Biyn siy bi siy ma ginimimb. Tap apun kun gok asikrep giniŋgambim ak, tep yimb. Minim kun ak aŋgdipun. Tep.” \p \v 30-31 Pen biynimb Jerusalem nimb Jiysis nup gosimb niŋyak gok, minim kun ak tikiy, Jiwdas yip, Salas yip kuyip ñey, Banabas yip, Pol yip miñmon Antiyok amniyak ñin ak, dand sesek amniyak. Dand amjakeyak, biynimb Jiysis nup gosimb niŋyak gok ap nan-giy, minj tikyokyak kun ak riytiym giy niŋey, kuyip tep yimb gak. \v 32-33 Jiwdas yip, Salas yip bi Gor minim aŋgep omiŋal ak mey, ñin kaw bap Antiyok mindiy, mind tep giyaŋ aŋgiy, minim tep gunap kuŋaynep aŋgñirik. Kun giy aŋgñindiy amnirikniŋ, mam ay kun gok aŋgyak, “Tep. Amniyr aŋgyak.” \v 34 Pen Salas gos nuk key niŋiy aŋgak, “Yand Antiyok biy mindenim aŋgiy,” Antiyok mindek; Jiwdas nep andkind Jerusalem amnak. \v 35 Pol yip, Banabas yip Antiyok mindiy, bi kun okok nimb gunap yip, Jiysis minim tep ak aŋgiy, aŋgñirep giyiŋg mindyiŋgipay. \s1 Pol Yip Banabas Yip Keykey Amnirik \p \v 36 Pen mind dand amiy, Pol Banabas nup aŋgak, “Chirmiŋay nind taŋgiy Jiysis minim aŋgor amnak miñmon okok, Jiysis nup gosimb niŋyiŋg nep mindpay akaŋ aŋgiy, am niŋiy wur aŋgak.” \v 37 Aŋgek, Banabas aŋgak, “Kun ak Jon Mak nup poŋind amjur aŋgak.” \v 38 Aŋgek, Pol aŋgak, “Ñi kun ak nind poŋind amor, woŋg gi diy ma owak; nuk Pampiyliya nep amiy kiriŋg owak. Kun ak miñiy nup poŋind ma amniŋgambur aŋgak.” \v 39 Pol kun aŋgek, kiykmiŋay keynep penpen aŋgiy, Banabas nuk Jon Mak yip siyip diy, miñmon Saypras amnirik. \v 40 Pol nuk pen, binak Salas nup dak. Biynimb Jiysis nup gosimb niŋyak gok, Pol yip, Salas yip kuyip, Gor niripmiŋay kond mindakniŋ, taŋgiy winimiyr aŋgiy aŋgyokeyak, \v 41 am Siyriya propens okok, Siyliysiya propens okok taŋgyiŋg, biynimb Jiysis nup gosimb niŋyak gok kuyip, minim gunap sek aŋgrep girik. \c 16 \s1 Pol Miñmon Taŋgyiŋgip Okok Tip Amnak \p \v 1-2 Kiymiŋay am am, miñmon Debiy amiy, miñmon Liystra amjakrik. Miñmon kun ak, bi Jiysis nup gosimb niŋak bap mindek. Yimb nuk Timotiy. Biynimb Jiysis nup gosimb niŋyak miñmon Liystra sek, Aykoniyam sek nuk bi tep yimb aŋgyak. Bi kun ak, nonim nuk Jiwda nimb Jiysis nup gosimb niŋak; nop nuk ak Griyk nimb. \p \v 3 Pol pen, Timotiy nup niŋek tep gek, nund yip Jiysis minim ak aŋgñi taŋgor aŋgiy niŋak ak pen; Jiwda biynimb gok, nop Griyk nimb ak ñinuk kumbak ma tikip rek, minim nup ma niŋjun aŋgniŋgiy rek ayek niŋiy, Timotiy nup dand amek kumbak tikyak. \v 4 Tikiy kisen mey, Pol, Salas, Timotiy kiykyakam, dawin yomb okok taŋgyiŋg, biynimb Jiysis nup gosimb niŋyak gok kuyip aŋgyak, “Bi Jiysis minim dand amemb gok sek, Jerusalem Jiysis biynimb nuk gok kuyip kond mindpay bi gok sek apay, ‘Mosis Jiwda asik mosik minim aŋgak ak maŋgiysek mer; kaw bap nep dinimimb apay aŋgiy kuyip aŋgrep giyak.’” \v 5 Aŋgrep geyak mey, biynimb Jiysis nup gosimb niŋyak gok, mindrep geyak, biynimb yikop gok kunep tep gek, minek minek gunap sek Jiysis nup gosimb niŋyak. \s1 Pol Wisin Niŋak \p \v 6-7 Pol binuk gok yip Esiya taŋgey, Gor Kawnan ak aŋgak, “Miñmon biy minim tep ak kuyip ma aŋgñinimimb aŋgak.” Kun aŋgek, Priysiya propens namb okok taŋgiy, Galesiya propens namb okok taŋgiy, ap miñmon Miysiya maŋ maŋ giyiŋg, Biytiyniya propens amnun aŋgeyak, Jiysis Kawnan ak kuyip aŋgak, “Ma amnimimb aŋgak.” \v 8 Kun aŋgek, miñmon Biytiyniya ma amniyak; Miysiya kirgiy, miñmon Trowas amniyak. \p \v 9 Amiy, kisyimnamb biyaŋ Pol day niŋak; bi Masedoniya propens nimb bap tikjakiy, nup suk aŋgyiŋg aŋgak, “Chinup simb niŋiy, ñiŋg tikiy, pis biy winimin aŋgak.” \v 10 Pol kun giy day niŋek, ak Gor nep, Masedoniya biynimb kuyip minim tep ak aŋgñinimimb aŋgip aŋgiy, am siyip diy, \v 11 am am, miñmon ñiŋg timb kusgak Samotres amjaknuk. Minek pen, miñmon ñiŋg timb kusgak Niyapoliys amjakiy, \v 12 siyip ak kirgiy, Masedoniya biynimb miñmon yomb kiyk Piyliypay amjaknuk. Miñmon Piyliypay kun ak, Rom gapman kuŋaynep ap mindiy kond mindyiŋgipay. \s1 Biyn Liydiya Jiysis Nup Gosimb Niŋak \p Ñin kaw bap miñmon kun okok yikop mindiy, \v 13 Jiwda lotiw ñin ak apek, miñmon yomb biy ñiŋg gol akyim, Gor nup aŋgniŋbay tip bap mindip aŋgiy, miñmon yomb kun ak kirgiy, amiy niŋnuk: biyn gunap ap mindeyak. Niŋiy, kun siŋak bisgiy, kuyip minim aŋgñinuk. \v 14 Biyn mindeyak kun gok, bap yimb nuk Liydiya. Nuk chech muk gok gayek tawyiŋgipay. Nuk Tayatayra nimb. Gor nup nep aŋgniŋyiŋgip. Biyn kun anup, Jiysis gos tep ñek, Pol minim aŋgak ak niŋind aŋgip aŋgiy dek, \v 15 nup ñiŋg pikñiy, biynimb nuk yip kinyak gok kuyip ñiŋg pikñiy ginuk. Biyn Liydiya kun ak aŋgak, “Nimb yip niŋem, Jiysis nup gosimb niŋbiyn rek ayip ak, ap korip yip biy mindenimimb aŋgak.” Chinup kun aŋgek, niŋind aŋgip aŋgiy, am korip nup ak kininuk. \s1 Pol Yip Salas Yip Kuyip Kalambis Ayak \p \v 16 Pen chin minek bap tip ak, Gor nup aŋgniŋniŋg amiy, pañ woŋg yikop giñemb bap nup namb piknuk. Pañ kun anup kichekiy abaŋ ayek mey, tap yerip yerip kisen giniŋgamb ak, biynimb gok kuyip aŋgñek, nup maniy tawyiŋgipay. Kun gek, bi nup taw dand apey, woŋg kuyip giñiyiŋgip gok, maniy yomb diyiŋgipay. \p \v 17 Chin amninukniŋ, pañ kun ak chinup kisen giyiŋg aŋgyiŋgip, “Bi guniy, Gor Biyomb ak nup woŋg giyiŋg, nimb yergem Gor nimbip diniŋgamb minim ak aŋgñiraspay aŋgyiŋgip.” \p \v 18 Pen minim kun ak rek, minek minek aŋgek, minek bap Pol nup yiruk gek, andikiy pañ kun anup kichekiy ambaŋ ayak anup aŋgak, “Jiysis Krays yip ginimin aŋgip rek, nip aspiyn, pañ anup kirgiy amnoŋ aŋgak.” Kun aŋgakniŋ, kichekiy nup ambaŋ ayak ak, mis amnak. \p \v 19 Pen pañ kun anup kond mindyiŋgipay bi gok, Pol kichekiy aŋgyokak minim ak niŋiy, maniy yomb dipun ak, kisen ma diniŋgambun aŋgiy, Pol yip, Salas yip kuyip kor giniŋg, lipiŋg dand, Rom biyomb mindeyak ak amiy aŋgyak, \v 20 “Jiwda nimb bi omiŋal biy, ap miñmon chinup biy monmon gispiyr ak, yesek gispiyr. \v 21 Chin Rom biynimb, minim nindik ar ak key mindip ak pen; kiyk yerginiŋg, minim kisenimb ak niŋyaŋ aŋgiy aŋgraspiyr aŋgyak.” \p \v 22 Biynimb mindeyak gok kunep, minim ar kun anep aŋgeyak, biyomb gok tikjakiy, chech kuyipmiŋay gok tuŋgasikiy aŋgyak, “Kur diy pikim aŋgyak.” \v 23 Aŋgeyak, kur diy pik andik mandik giy, dam kalambis miŋgan ak yokiy, bi kalambis kond mindek anup aŋgyak, “Kuyipmiŋay niŋmindenimin aŋgyak.” \v 24 Aŋgeyak, bi kalambis kond mindek ak, kuyipmiŋay poŋind dam korip miŋgan yimb biyaŋ ay, tomb kind kuyip omiŋal ak diy mon yomb miŋgan ak aŋgek liŋger amek, lokiym gak. \p \v 25 Pen kisyimnamb yomb biyaŋ, Pol yip, Salas yip Gor nup aŋgniŋyiŋg, lotiw kamep gunap aŋg mindrikniŋ, kalambis bi gok maŋgiysek niŋmindeyak. \v 26 Kun giy niŋmindyakniŋ, day monmon yomb ak diy, kalambis korip ak dand doŋwiy giy, kinjeŋ gok yikiy, kalambis kay kuyip tiwniŋgiyak senwur gok, maŋgiysek asikak. \v 27 Kun gek, bi kalambis kay kuyip kond mindek ak tikjakiy niŋak; kinjeŋ gok maŋgiysek yikiy mindek. Nuk niŋiy, kalambis kay kinjeŋ yikiy pirik amdipay rek, biyomb ak yip ñaŋgniŋgamb aŋgiy, ñayip baynat ak lipiŋg diy, nuk key piŋiy ayin aŋgak. \p \v 28 Pol pen, meŋg miŋgan dand araniy aŋgak, “Yenen nak key piŋiy ayniŋg gispan? Chin ma pirik ambun. Maŋgiysek mindpun aŋgak.” \p \v 29 Aŋgek, bi kalambis kond mindek ak meŋg miŋgan dand araniy aŋgak, “Kalambis kay amdipay rek ayip! Sup ak kasek dowim aŋgak.” Aŋgek, sup dand apeyak, dand korip miŋgan amiy, jel gek, jep jep diyiŋg, am Pol yip, Salas yip minderik kiñiŋ siŋak koŋgim yimak. \v 30 Pen kun giy koŋgim yimiy tikjakiy, kuyipmiŋay poŋind mis biyaŋ amiy aŋgak, “Bomiŋal. Yand yergen, Gor yip diniŋgamb?” \v 31 Aŋgek, nup aŋgrik, “Jiysis nup gosimb niŋeniŋgamban; Gor nip diniŋgamb; biynimb nand yip kinban gok kunep aŋgrik.” \p \v 32-33 Kun aŋgerik, kuyipmiŋay kisyimken biyaŋ nep dand amiy, pikyak gok ñiŋg ayokak. Pen Pol yip, Salas yip biynimb nuk yip kinyak gok sek kuyip, Gor minim ak aŋgñerik, nup gosimb niŋeyak, kuyip maŋgiysek ñiŋg pikñirik. \v 34 Ñiŋg pikñerik, bi kalambis kay kuyip kond mindek kun ak, kuyipmiŋay poŋind korip nuk ar biyoŋ amiy, tap keñmaŋgiy ñek ñiŋrik. Bi kun ak, biynuk ñapan nuk gok sek, “Miñiy Gor nup gosimb niŋbun aŋgiy,” tep gakniŋ mindeyak. \p \v 35 Minek pen, Rom biyomb gok, poliys gok kuyip aŋgyak, “Bi kalambis mindpiyr omiŋal ak kuyip wisik yokem, amnimiyr aŋgyak.” \p \v 36 Aŋgeyak, bi kalambis kay kuyip kond mindyiŋgip ak, minim kun ak dand Pol yip, Salas yip minderik ak amiy aŋgak, “Biyomb gok nirip apay, ‘Wisik yokem amnimiyr apay.’ Kun ak gos sek amnimiyr aŋgak.” \p \v 37 Aŋgek, Pol aŋgak, “Chirmiŋay kunep bi Rom nimb ak pen, kor niŋiy mer; biynimb namb ak chirupmiŋay kur diy pikiy, dam kalambis aypay ak tep ma gip. Kun ak chirup kapkap weygiy aŋgyokun aŋgiy aspay? Kiyk key apiy, chirup wisik yokniŋgambay aŋgak.” \p \v 38-39 Pol kun giy aŋgek, poliys gok minim kun ak niŋiy, andkind am biyomb gok kuyip minim kun ak aŋgñeyak, kiyk kunep Rom nimb aŋgiy pirikiy, am Pol yip, Salas yip kuyip minim sayn aŋgiy aŋgyak, “Nirmiŋay miñmon yomb kun biy kiriŋg amnimiyr aŋgyak.” \p \v 40 Aŋgeyak, Pol yip, Salas yip kalambis korip ak kirgiy, biyn Liydiya korip ak am mindiy, biynimb Jiysis nup gosimb niŋyak gok kuyip minim aŋgrep giy, amnirik. \c 17 \s1 Tesalonayka Biynimb Pol Yip Salas Yip Kuyip Pikniŋg Giyak \p \v 1 Kiymiŋay miñmon Piyliypay kirgiy, am am miñmon Ambiypoliys amjakrik. Ambiypoliys nimb am am, miñmon Apoloniya amjakrik. Pen Apoloniya nimb am am miñmon Tesalonayka amjakiy niŋrik; Jiwda nan-gep korip bap mindek. \v 2 Niŋiy, Pol per giyiŋgip, Jiwda lotiw ñin omiŋal nokom, biynimb gok yip nan-gep korip miŋgan ak amiy, Gor minim nind aŋgiy tikyak ak, aŋg amiy apiy giyak. \v 3 Kun giy aŋg amiy apiy giyiŋg, kuyip Jiysis minim tep ak aŋgñirep giyiŋg aŋgak, “Bi Krays winiŋgamb aŋgiy kond mindpim ak, nuk apiy, chinup nen aŋgiy, yiwur dak. Bi Kiyŋ yomb key yimb kond mindyiŋgipun ak mey, bi Jiysis nimbip kesim dispiyn ak nep. Baybol buk ak nup nind aŋgiy tikyak rek, kumiy tip ak tikjakak aŋgak.” \p \v 4 Kun aŋgek, gunap niŋind aŋgip aŋgiy, Pol yip, Salas yip kind ak amniyak. Griyk biynimb Gor nup aŋgniŋyiŋgipay gunap; biyn yimb sek gunap kunep, Pol yip, Salas yip aŋgrik minim ak diyak. \p \v 5 Deyak, Jiwda bi gok niŋey miluk yapek, bi timey yikop mindeyak gunap dey, kiyk pen am biynimb kuŋaynep dand apey, kilpul yomb aŋgyak. Pen Pol yip, Salas yip kuyip piyow niŋiy, biynimb guniy kuyip ñon, pikyaŋ aŋgiy, am Jeson korip ak piŋiy kus kus giy, piyow mer niŋyak. \v 6 Piyow mer niŋiy, Jeson nup diy, biynimb Jiysis nup gosimb niŋyak gunap sek diy, dand gapman biyomb mindeyak ak amiy, kor giyak. Kor giy aŋgyak, “Bi miñmon okok maŋgiysek taŋgiy minim aŋgñiyakniŋ, kilpul yomb apay gok, miñiy ap mindpay miñmon chin biy. \v 7 Kiyk gapman biyomb chinup Siysa nup kirgiy, Biyomb kiyk Jiysis nup nep dipay. Pen bi Jeson biy, bi kun gok kuyip dam korip nuk ak ayip ak mey, nup dand aswun aŋgyak.” \v 8 Kun aŋgeyak, biynimb kuŋay ap mindeyak gok sek, gapman biyomb gok sek niŋiy, gos kuŋay niŋyak. \v 9 Gos kuŋay niŋiy, Jeson nup maniy gunap diy, biynimb nup sek dand wiyak gok maniy gunap diy aŋgyak, “Kisen minim kun ak tip aŋgñeniŋgambim, maniy nimbip kun biy pisnep diniŋgambun aŋgyak.” Kun aŋgiy, kuyip aŋg mis yokyak. \s1 Miñmon Beriya Minderik \p \v 10 Kisyim owakniŋ, mam Tesalonayka nimb gok, Pol yip, Salas yip kuyip aŋgyokey, miñmon Beriya amnirik. Amiy, Jiwda nan-gep korip miŋgan ak amiy, biynimb gok kuyip minim aŋgñirik. \v 11 Jiwda biynimb kun gok, Jiwda biynimb Tesalonayka mindeyak gok rek mer; kiyk mindrep giyak ak mey; minim kuyipmiŋay ak niŋey tep gakniŋ, niŋind apiyr akaŋ aŋgiy, Baybol buk ak minek minek riytiym gi niŋiy mey, \v 12-13 biynimb kuŋaynep, Jiysis nup gosimb niŋyak. Griyk biyn yimb mindek gok kunep, kuŋaynep Jiysis nup gosimb niŋyak. \p Pen Pol am Beriya biynimb kuyip, Gor minim ak aŋgñisap aŋgey, Jiwda biynimb Jiw ap Tesalonayka mindyiŋgipay gok miluk yapek, apiy Beriya biynimb kuyip nembnemb gey, kal jiwniŋg geyak. \v 14 Kun ak niŋiy, biynimb Jiysis nup gosimb niŋyak gok, Timotiy yip, Salas yip kuyipmiŋay miñmon Beriya kun ak kirgiy, Pol nup dam miñmon nambiys gol okok yokyak. \v 15 Pen bi gunap Pol nup dam miñmon Atens yokiy, andkind amniyakniŋ, Pol kuyip aŋgak, “Timotiy yip, Salas yip kuyip aŋgyokem, kasek winimiyr aŋgak.” \v 16 Nuk kun aŋgiy, kuyipmiŋay miñmon Atens kun ak kond mindyiŋg niŋak; biynimb kun gok, gor yesek kiyk aŋgniŋyiŋgipay gok, kuŋay yimb nep mindek. Niŋek, simbwur nup ak timey yimb gek, \v 17 lotiw ñin gok Jiwda nan-gep korip ak amiy, bi Jiwda nimb gunap, bi yikop Gor nup aŋgniŋyiŋgipay gunap yip minim aŋg amiy apiy giyiŋgipay. Pen ñin yikop gunap kunep, ap biynimb nan-giyiŋgipay tip ak nan-giy, kiy yip minim aŋg amiy apiy gi mindyiŋgipay. \p \v 18 Miñmon kun okok, biynimb gos ar keykey niŋyak gok, yimb keykey aŋgiy, gunap Epkiwriyan biynimb aŋgyak, gunap Stoyik biynimb aŋgyak. Minek bap, Pol biynimb kun gok yip minim aŋg amiy apiy giy, Jiysis kumiy tikjakak minim ak aŋgek, bi tiysa kiyk gok sek niŋiy; gunap aŋgyak, “Bi minim monmon aŋgip biy, minim kun ak yerip asap?” Pen gunap aŋgyak, “Biynimb par okok aŋgniŋbay tap gok asap aŋgyak.” \p \v 19-20 Pen Pol nup dand kanjsol kay mindeyak ak amiy aŋgyak, “Nand minim kisenimb, biynimb okok kuyip apan ak, miñiy chinup aŋgey, minim kiñiŋ kun ak niŋrep gun aŋgyak.” \v 21 Pen biynimb miñmon Atens nimb gok sek, biynimb okok nimb ap Atens mindeyak gok sek minim kisenimb gunap niŋiy, aŋg mindonjun aŋgiy gos anep niŋyiŋgipay. \v 22 Pen Pol kanjsol mindeyak namb ak tikjakiy aŋgak, “Nimb Atens biynimb. Yand nimbip niŋbiyn. Nimb kilis yimb giy, tap gunap aŋgniŋun aŋgiy, gos ak niŋbim. \v 23 Yand akniy taŋgiy niŋbiyn; nimb kamb bind keykey giy, tap keykey aŋgniŋbim rek, yimb ak ar kun ak tikpik. Kamb bind bap gaypik ak, yimb ak tikiy apik, ‘Bi ma niŋbun ak: kamb bind nup biy apik.’ Minim ma niŋbun aŋgiy tikpik kun ak, nimbip miñiy kiñiŋ ak aŋgniŋg gispiyn. \p \v 24 “Gor mankumb biy gay, tap okok maŋgiysek gay gak ak, nuk biyomb yimb. Semb biyoŋ sek, man biy sek kond mindip. Biynimb gok korip akaŋ, tap gunap gayey, nuk ap tap gayniŋgambay namb kun okok mindonimuŋ rek ma ayip. \v 25 Nuk chinup gay, añiŋ band ak yokek, añiŋ ayiŋg mindpun. Tap chin okok maŋgiysek, nuk nep gayak. Nuk Bi kalrimey kun ak, chin tap tep bap giy, nup ñinjun rek ma ayip. \v 26 Nuk Andam nup nep gayek, Andam nuk pen tik dand amiy apiy gek mey, biynimb keykey okok maŋgiysek mindpun. Gor nuk nep gek mey, biynimb gunap miñmon bap mindiy, mind dand amiy, kisen nuk key aŋgak ñin ak apek, biynimb okok nimb gunap ap tip kun ak dipay. \p \v 27 “Gor gek, ñin gunap kosyam mindpun ak, yip gosimb niŋyaŋ aŋgiy gip. Nup gosimb niŋniŋg, nuk par okok ma mindip; chin yip mindip. \v 28 Ñin ar nuk ak mey, chin mindpun. Pen bi minim kil tikep nimb key gunap, Gor nup Bapiy chin aŋgyak ak, niŋind aŋgyak. \v 29 Pen biynimb gok yenen gol, kamb, tap gok diy, gos kiyk key niŋiy, tap gunap gay aŋgniŋbay. \v 30 Wosrey Gor minim nup ak ma niŋyiŋgipay rek, kuyip minim gunap kuŋay ma aŋgak. Pen miñiy biynimb miñmon okok maŋgiysek kuyip aŋgip, ‘Tap gunap aŋgniŋbim ak kirgiy, tap yerip yerip timey gipim ak kirgiy, yip nep gosimb niŋnimimb aŋgip.’ \v 31 Aŋgip kun ak niŋrep yimb ginjun. Kisen nuk key niŋimb ñin bap apek, binuk yipund giy nep gip ak yokek apiy, biynimb maŋgiysek kor giy, bilokniŋgamb. Chin niŋbun: binuk chinup kor yomb giniŋgamb kun ak, Gor gek kumiy tip ak tikjakak aŋgak.” \p \v 32 Pol minim kun ak kun giy aŋgek, biynimb mindeyak gok niŋyiŋg, gunap sik aŋgyak; gunap aŋgyak, “Ñin gunap minim kun ak tip aŋgenimin, chin niŋjun aŋgyak.” \v 33 Kun aŋgyakniŋ, Pol kuyip kiriŋg amnak. \p \v 34 Pen miñmon Atens kun ak, biyn bi gunap, minim nup ak kindik giy, Jiysis nup gosimb niŋyak. Biyn bi kun gok mey, bi bap yimb nup ak Dayoniysiyas. Nuk biyomb kanjsol kiyk kun ak nimb bap. Biyn bap yimb nuk Damariys. Pen biynimb bi yikop gunap sek Jiysis nup gosimb niŋyak. \c 18 \s1 Pol Am Miñmon Koriyn Mindek \p \v 1 Pol miñmon Atens kun ak kirgiy, miñmon Koriyn amiy niŋak; \v 2-3 bi Jiwda ber, miñmon Pontas nimb bap ap minderik. Biynuk yimb ak Priysiyla; nuŋgumiy yimb ak, Akiwiyla. Biber kun ak, kiyk am mindyiŋgipiyr; miñmon Yitaliy, Rom maŋ okok. Kiyk kun giy am mindyiŋgipiyr ak pen, ñin kun ak biyomb Kilodiyas, Jiwda gunap miñmon Rom biy ma mindeniŋgiy aŋgek mey, ap miñmon Atens kun ak minderik. Biber kun ak, kiyk ser korip gayiŋgipiyr. Pen Pol kunep, woŋg kun ak rek giyiŋgip ak mey, am kiy yip mindiy, ser gok gayiŋgipay. \p \v 4 Pol nuk pen, Jiwda biynimb, Griyk biynimb maŋgiysek niŋyaŋ aŋgiy, Jiwda lotiw ñin ak wakniŋ, nan-gep korip ak amiy, kiy yip minim aŋg amiy apiy giyiŋgip. \p \v 5 Kun gi dand amiy, kisen Salas yip, Timotiy yip miñmon Masedoniya kirgiy aperik, ser giyiŋgip woŋg ak kirgiy, minek minek Jiwda biynimb gok kuyip minim aŋgñiraŋgyiŋg aŋgyiŋgip, “Bi Kiyŋ yomb key yimb per kond mindyiŋgipun ak mey, Jiysis nep aŋgyiŋgip.” \p \v 6 Kun aŋgek, minim nup ak ma niŋiy, nup aŋgjiweyak; Gor nup yenen kirpay aŋgiy, chech nuk ak pipal pikyiŋg, kuyip aŋgak, “Yand nimbip Gor minim ak aŋgñen ma niŋbim ak, tap nimbik key. Miñiy nimbip Jiwda biynimb kirgiy, biynimb Jiwda mer gok kuyip aŋgñiniŋgayn aŋgak.” \v 7 Kun aŋgiy, kuyip kirgiy, bi Jiwda mer bap korip ak amnak. Bi kun ak yimb nuk Taytas Jastas. Nuk Gor nup aŋgniŋyiŋgip. Korip nuk ak mindek; Jiwda nan-gep korip gol siŋak. \p \v 8 Pen Kriyspas, bi Jiwda nan-gep korip kond mindyiŋgip ak; biynimb nuk yip mindeyak gok yip, Pol Jiysis minim aŋgak ak, niŋind aŋgip aŋgiy, Jiysis nup gosimb niŋiy ñiŋg pikyak. Koriyn biynimb gunap kunep, Pol minim aŋgak ak niŋiy, Jiysis nup gosimb niŋiy, ñiŋg pikyak. \p \v 9 Minek bap, Pol day niŋak; Biyomb ak nup aŋgak, “Yand nand yip nep mindpiyn ak mey, ma piriknimin; minim yip ak biynimb gok kuyip monmon aŋgñinimin. \v 10 Miñmon yomb biy, biynimb yand kuŋay yimb nep mindpay; biynimb gunap nip timey giniŋgiy rek ma ayip aŋgak.” \v 11 Kun aŋgek, Pol miñmon okok ma amnak; miñmon kun anep mindiy, simiy nokom, takin onep kaŋgol ak, Gor minim ak aŋgñi mindyiŋgip. \p \v 12 Pen Rom biynimb gok, biyomb Galiyow nup aŋgey, ap Akaya propens kond mindek ñin ak; Jiwda biynimb gok, Pol nup niŋey miluk yapek, nup dand kor amiy aŋgyak, \v 13 “Bi biy biynimb gok kuyip Gor minim aŋgñispiyn aŋgiy, Rom biynimb mer apay minim gok nep kuyip aŋgip aŋgyak.” \v 14 Kun aŋgeyak, Pol minim kun ak pen aŋgiyn aŋgakniŋ, biyomb Galiyow tikjakiy kuyip aŋgak, “Nimb Jiwda biynimb. Bi biy tap timey bap gombikop, minim nimb kor gipim ak niŋbinip. \v 15 Pen nimb yikop apim, ‘Bi biy yesek aŋgiy aŋgip, “Bi Kiyŋ yomb key yimb per kond mindpun ak mey, Jiysis nep aŋgiy,” nasind sikop minim mer apay ak gunap aŋgiy gip apim’ ak, yand ma niŋniŋgayn. Ak minim yand mer. Minim kun ak nimbik key aŋgnimimb aŋgak.” \v 16 Kun aŋgiy, kuyip aŋg mis yokakniŋ, \v 17 kiyk mis amyiŋg, bi Jiwda nan-gep korip kond mindep, Sosteniys nup kur diy pikyak. Nup kun giyak ak pen; biyomb Galiyow niŋiy, minim bap ma aŋgak. \s1 Pol Tip Ak Andkind Antiyok Siyriya Amniyn Aŋgiy Amnak \p \v 18 Pen Pol miñmon Koriyn tapin mindiy, mam ay gok kuyip aŋgak, “Nimbkaw mindem aŋgiy,” Akiwiyla ber yip miñmon Siyriya amnun aŋgiy, siyip diy saŋdiyak. Am am miñmon Senkriya apay ak amjakiy, Pol yand Gor nup chiŋgiy nep mindeniŋgayn aŋgiy minim aŋgayiŋg, jun kas nuk ak tikak. \p \v 19-22 Pen kiyk am am miñmon Yipiyses amjakiy, Pol nuk Jiwda nan-gep korip miŋgan ak amiy, Jiwda biynimb gok yip, minim aŋg amiy apiy gak. Kun gek, nup aŋgyak, “Ñin gunap sek, chin yip biy mindenimin aŋgyak.” Kun aŋgyak ak pen, minim kuyip ak ma diy aŋgak, “Nimb kaw mindem. Gor yip yaw aŋgeniŋgamb; kisen andkind winiŋgayn aŋgak.” Kun aŋgiy, Akiwiyla ber kuyip, biynimb kun gok yip aŋgay, nuk siyip diy, am am miñmon Siysariya amjakiy, biynimb Jiysis nup gosimb niŋyak gok kuyip, nimb mindpim aŋgiy, tip ak siyip diy, miñmon Antiyok amnak. \p \v 23 Amiy, tapin yep ñin kaw bap mindiy kuyip kirgiy, nuk am Galesiya propens okok sek, Priysiya propens okok sek giraŋgyiŋg; biynimb Jiysis nup nind gosimb niŋyak gok kuyip, aŋgñirep gek, niŋrep giyak. \s1 Binak Apolas Gak Minim Ak \p \v 24-25 Pen bi Jiwda miñmon Aleksandriya nimb bap, ap Yipiyses mindek. Yimb nuk ak Apolas. Nuk bi minim aŋgrep yimb giy; Baybol buk day nind tikyak ak niŋrep yimb giy gak ak mey; Jiysis minim ak biynimb okok kuyip yipund giy nep aŋgak. Minim aŋgak kun ak, Jon bi ñiŋg pikñemb niŋak rek nep niŋiy aŋgak. Pen nuk Jiysis minim gunap sek niŋrep ma gak. \v 26 Ñin kun ak tikiy nuk ma pirikiy, Jiwda nan-gep korip ak amiy, Jiysis minim ak monmon yimb aŋgñak. Aŋgñek, Akiwiyla ber niŋiy, nup dand korip kiyk ak amiy, Jiysis minim ma niŋak won gunap, aŋgñirep yimb girik. \p \v 27-28 Kisen nuk Akaya propens amniŋg gek, Yipiyses biynimb Jiysis nup gosimb niŋyak gok, tep yimb am kuyip aŋgñiniŋgamb aŋgiy, Akaya biynimb Jiysis nup gosimb niŋyak gok kuyip minj bap tikiy aŋgyak, “Bi Gor woŋg gip Apolas amjakek, nup dinimimb aŋgyak.” Kun aŋgey mey, Apolas amjakiy, minj ak yomek, Akaya biynimb Gor kuyip simb niŋiy gos tep ñek, Jiysis nup gosimb niŋyak gok maŋgiysek, Apolas nup diyak. Deyak, nuk pen tip kuyip ak diy, Jiwda biynimb gok kuyip minek minek, Baybol buk minim ar ak aŋgrep giyiŋg aŋgak, “Bi Kiyŋ yomb key yimb aŋgiy, kond mindpim ak mey, Jiysis nep aŋgak.” Kun giy aŋgrep gek, nup minim bap pen aŋgniŋgiy rek ma ayak. Kun gek, biynimb gok Jiysis nup gosimb niŋiy, mindrep yimb giyak. \c 19 \s1 Pol Yipiyses Taŋgiy Minim Aŋgak \p \v 1 Apolas miñmon Koriyn mindakniŋ, Pol miñmon dum bap paŋind amiy, miñmon Yipiyses amjakiy, biynimb Jiysis nup minim niŋun aŋgyak gunap mindeyak. \v 2 Kuyip niŋiy aŋgak, “Nimb Jiysis nup gosimb niŋbik ñin ak, Gor Kawnan kunep dipik?” \p Aŋgek aŋgyak, “Mer. Gor Kawnan mindip aŋgiy chin ma niŋbun aŋgyak.” \p \v 3 Aŋgeyak, Pol kuyip aŋgak, “Pen nimb yenen ñiŋg pik pik?” \p Aŋgek aŋgyak, “Chin Jon aŋgyiŋgip minim ak diy, ñiŋg piknuk aŋgyak.” \p \v 4 Kun aŋgeyak aŋgak, “Jon biynimb gok aŋgek ñiŋg pikyiŋgipay ak; tap siy tap timey gipun ak, yenen kun gipun aŋgiy niŋey mey, kuyip ñiŋg pikñiyiŋgip. Pen kuyip aŋgyiŋgip, ‘Biyomb kisen winiŋgamb ak apek, nup gosimb niŋnimimb aŋgyiŋgip.’ Bi kisen winiŋgamb aŋgak kun ak, Jiysis nep aŋgak.” \p \v 5 Pol kun aŋgek, Jiysis biynimb nuk yimb mindenjun aŋgiy, tip ak ñiŋg pikyak. \v 6 Pol kuyip diniŋek, Gor Kawnan nuk ak kuyip yokek, minim yimb keykey aŋgiy, day Gor minim tep ak aŋgñiyak. \v 7 Bi anep wimiŋgan ak rek kun giyak. \p \v 8 Pol takin omiŋal nokom, biynimb Jiwda nan-gep korip wiyak gok yip, Gor biynimb diy kond mindeniŋgamb minim ak aŋg amiy apiy gi mindyiŋgip. \v 9 Pen biynimb gunap, minim tep ak ma yimb diy, biynimb mindeyak namb ak aŋgyak, “Kinjeŋ tep amemb apay minim kun ak minim rek ma ayip aŋgyak.” Kun aŋgeyak, Pol biynimb Jiysis nup gosimb niŋyak gok kuyip nep dand Tayrenas sikul korip yomb ak amiy, kuyip minim aŋgñi mindyiŋgip. \v 10 Kun giy aŋgñi mindek, simiy omiŋal yinek mey, Jiwda biynimb gok diy, Griyk biynimb gok diy, miñmon yomb Esiya mindeyak rek maŋgiysek, Jiysis nup minim ak, kun kun giy apay aŋgiy niŋyak. \s1 Siypa Ñinuk Nup Giyak Minim Ak \p \v 11 Gor, Pol yip mindakniŋ, nuk tap mageprek key yimb gunap giyiŋgip. \v 12 Biynimb gok tap gek, Pol aŋgsiyip chech band nup gok dam, mumbwak ar kiyk gok ay, jak amyiŋgipay. Kichekiy tap gok ambaŋ ayiŋgip gok kunep mis amyiŋgipay. \p \v 13 Jiwda bi kunj tap gok giyiŋg, kichekiy tap gok aŋgyokpun aŋgiy giraŋgyiŋgipay gok, Pol gak rek niŋiy chin kunep gun aŋgiy, kichekiy gok kuyip aŋgyak, “Jiysis Biyomb Pol per aŋgniŋimb ak mindip rek, mis amnoŋ aŋgyak.” \v 14-16 Pen bi Gor nup simboŋgep yomb Siypa, ñinuk onep ar ak mindeyak. Kiyk kunep kichekiy tap gok aŋgyokun aŋgiy aŋgeyak, kichekiy biynimb ambaŋ ayak gok pen aŋgyak, “Jiysis yip, Pol yip kuyip niŋbun ak pen, nimb bi an?” Kun aŋgiy, bi kun gok kuyip talakiy, tapin nep pikiy, chech kuyip gok tuŋgralikyokey, daynep mindiy, korip kun ak kirgiy pirik amniyak. \p \v 17 Pen minim kun ak, Jiwda biynimb, Griyk biynimb, miñmon Yipiyses mindeyak gok maŋgiysek niŋiy pirikiy, Jiysis yimb nup ak tapin nep dand aranyak. \v 18 Jiysis biynimb nuk mindeyak gok, gunap ap nan-giy, kunj tap yerip timey giyak gok, miseŋ aŋgyak. \v 19 Kunj tap gok giy, buk tik ayiŋgipay gok, biynimb niŋmindyakniŋ, mon pik daŋgiyey yinak. Buk tap kun gok, maniy tawep namb ak ñin paŋgey, piyptiy tawsin (50,000) rek amnak. \v 20 Pen miñmon Yipiyses kun geyak, Biyomb minim nuk ak yomb yimb gak. \s1 Yipiyses Biynimb Kilpul Aŋgyak \p \v 21 Pen kun giy, kisen Gor Kawnan ak Pol nup gos ñek aŋgak, “Yand Masedoniya amiy, Akaya amiy, Jerusalem amniŋgayn. Amiy, miñmon Rom kunep amniŋgayn aŋgak.” \v 22 Kun aŋgiy, bi nup kond minderik, Timotiy yip, Yirastas yip kuyip aŋgyokek, miñmon Masedoniya amerik; nuk miñmon Yipiyses takiy ñin kaw bap mindek. \p \v 23 Ñin namb kun ak, Yipiyses biynimb yikop gunap, Jiysis nep mey; Gor yip jimñiy mindep kinjeŋram ak mindip aŋgeyak, kiy yip penpen giniŋg rek giyak. \v 24 Bi bap, yimb nuk Demetriyas ak, bi gunap yip, tap gol rek ak diy, tap yesek aŋgniŋyiŋgipay korip achimb kilrimey gunap gayey, biynimb gunap ap taw dam ay, biyn yomb chin Atemis nup aŋgniŋep korip ak aŋgiy, aŋgniŋyiŋgipay. Bi kun gok woŋg kun ak giy, maniy yomb yimb diyiŋgipay rek, \v 25 Demetriyas nuk bi nup woŋg giyak gok sek, bi woŋg kiyk giyiŋgipay kun ak rek giyak gok sek aŋgek, ap nan-geyak aŋgak, “Nimb niŋbim; chin woŋg nokom kun biy giy mey, maniy yomb yimb dipun. \v 26 Pen Pol apiy, biynimb gok kuyip yesek aŋgiy aŋgip, ‘Ñin maŋgiy diy tap gipay gok, tap aŋgniŋep mer aŋgip.’ Kun aŋgamb, Yipiyses biynimb gok diy, Esiya propens biynimb okok diy maŋgiysek niŋsipay. \v 27 Pol minim nuk ak aŋgek, tap gon tawyiŋgipay ak, miñiy ma tawpay. Pen ar kun anep ma aspiyn; biyn yomb chin Atemis nup aŋgniŋbun ak kirgiy, korip yomb nup aŋgniŋbay ak kirgiy gispay aŋgiy aspiyn. Biynimb akniy nep nup ma kirpay, biynimb okok kunep nup kirginiŋg gispay aŋgak.” \p \v 28-29 Demetriyas kun aŋgek, bi kun gok niŋiy, biyn yomb chin aŋgniŋbun ak nep aŋgiy, meŋg miŋgan dand araniy aŋg amiy apiy giyakniŋ, biynimb dawin yomb kun animb kuŋaynep apiy, Pol binup omiŋal ak kuyip, lipiŋg dand minim aŋgep tip ak amniyak. Binuk omiŋal kun ak, nuk yip Masedoniya nimb ap minderik. Yimb kiymiŋay ak, Gayas yip, Ariystakas yip. \v 30 Pol pen, biynimb ap nan-giy, minim aŋgeyak namb ak amniyn aŋgek, bi Jiysis nup gosimb niŋyak gok nup mer aŋgyak. \v 31 Gapman biyomb gunap, Pol nup buŋgiy kiyk ak mey, nup minim yokiy aŋgyak, “Biynimb ap nan-giy, minim aspay namb ak ma amnimin aŋgyak.” \p \v 32 Pen biynimb kuŋaynep ap nan-giy, minim yomb aŋgiy, minim keykey yimb nep aŋgyak. Kiyk minim kiñiŋ niŋiy aspun ak aŋgiy ma niŋyak; monmon nep aŋgyak. \p \v 33 Bi Jiwda gunap, bi chin Aleksanda, kuyip aŋgrep giniŋgamb aŋgiy, nup biynimb namb ak yokeyak, nuk kuyip ñin tuŋg milich giy, minim aŋgniŋg gakniŋ, \v 34 kiyk niŋyak; nuk Jiwda nimb ak mey, meŋg miŋgan dand araniy aŋgak, “Atemis nep mey, biyn yomb chin aŋgiy,” tapin nep aŋg mindeyak. \p \v 35 Kun giy aŋg mindey mindey; bi ñiwkil tikep yomb kiyk ak tikjakiy kuyip aŋgak, “Kapkap mindem aŋgak.” Kun aŋgek, kapkap mindyakniŋ aŋgak, “Yipiyses biynimb. Miñmon chin biy, biyn yomb Atemis kamb nuk gap rek, semb biyoŋ nimb jiw owak ak diy, korip gayrep giy aŋgniŋbun ak; an ma niŋimb aŋgiy, kilpul yomb ak aspim? \v 36 Minim kun ak, biynimb maŋgiysek niŋbay nen: kirgim. \p \v 37 “Pen bi dand opim omiŋal biy, biyn yomb Atemis nup aŋgniŋbun ak, nup ma aŋgjiwiy, korip nup aŋgniŋbun tap gunap siy ma dipiyr ak pen; kuyip dand opim. \v 38 Kun ak Demetriyas akaŋ, binuk gunap minim mindek kor giniŋg, biyomb gok mindpay ak mey, kor giniŋgiy. \v 39 Pen minim miker gunap mindonimuŋ, ap nan-gipun ñin ak nep aŋgnimimb. \v 40 Chin miñiy ap nan-giy kilpul aspun ak, minim kiñiŋ bap mindek ma aspun. Gapman biyomb yimb bap, yenen ap nan-giy minim aspim aŋgek, pen minim bap aŋgjun rek ma ayip aŋgak.” \v 41 Nuk kun aŋgiy, kuyip aŋgyokek, keykey amniyak. \c 20 \s1 Pol Miñmon Masedoniya Amiy, Miñmon Griyk Amnak \p \v 1 Pen biynimb gok minim yomb aŋg mindiy keykey amniyakniŋ, Pol biynimb Jiysis nup gosimb niŋyak gok kuyip suk aŋgek apeyak; Gor minim gunap aŋgñirep yimb giy, kuyip kirgiy, nuk miñmon Masedoniya amnak. \v 2 Amiy, kun okok taŋgyiŋg, biynimb Jiysis nup gosimb niŋyak gok kuyip, Jiysis minim ak aŋgñi dam dam, miñmon Griyk amjakak. \v 3 Amjakiy, takin omiŋal nokom kun ak mindiy, kisen siyip diy, Siyriya amniyn aŋgak ak pen; nuk minim bap niŋak; Jiwda kay nup pik ayniŋg geyak. Minim kun ak niŋiy, lum ar nep andkind Masedoniya amniyn aŋgiy niŋak. \p \v 4-5 Pen Pol binuk yip taŋgeyak gok mey Timotiy; Piras ñinuk Sopata miñmon Beriya nimb; Ariystakas yip, Sekundas yip Tesalonayka nimb; Gayas Debiy nimb; Tikiykas yip, Tropiymas yip Esiya nimb. Bi kun gok, Pol yip ap ap miñmon Piyliypay apiy, kiyk nind miñmon Trowas amiy, chinup kond mindeyak. \v 6 Jiwda ñin yomb biret yiys sek ma ñimbun ñin ak mindon pandikakniŋ, kisen siyip diy, ñin onep mamind ak namb kiniy, miñmon Trowas amjaknuk. Amiy, wiyk nokom bap kun okok mindonuk. \s1 Yiwraya Nup Gek Tip Tikjakak \p \v 7-8 Wiyk mindonuk kun ak, Sarirey duŋgep won ak, biret wayn ñiŋniŋg am korip ar biyoŋ nan-giy, Pol toy amniŋgayn aŋgiy, minim aŋgakniŋ, niŋmindonuk. Kun giy niŋmindon mindon, kisyim apek, lam daŋgiy ay niŋmindonuk. \v 9 Pen bi paranj bap, wiyndiw ar ak bisgiy, Pol minim aŋgakniŋ, niŋmindek. Yimb nuk ak Yiwtiykas. Nuk kun giy niŋmind mind, wisin kalrimey yimb apek, wisin juk juk gi gi, biyoŋ nimb gindam man biyaŋ pikek, am biyaŋ diy niŋyak: pisnep kumiy mindek. \v 10 Pol nuk pen biyaŋ amiy, nup namb namb diy aŋgak, “Gos kuŋay ma niŋnimimb; nuk kim mindip aŋgak.” \v 11 Kun aŋgiy, tip biyoŋ amiy, biret gunap tipaŋg jimñiy ñimbiy, Pol tip ak minim aŋg mindek mindek, miñmon yapiy, pumb owakniŋ amnak. \v 12 Pen bi paranj apyap pikak anup, dand korip amiy, miñmiñ yimb giyak. \s1 Pol Trowas Kirgiy Miletas Amnak \p \v 13 Pol chinup aŋgak, “Nimb siyip diy miñmon Asos amenimimb; yand man ar apiy, siyip diniŋgayn miñmon kun ak aŋgak.” \v 14 Kun aŋgek, chin siyip diy am Asos amiy, Pol nup kun ak diy, miñmon Mitiliyniy amninuk. \v 15-16 Minek Mitiliyniy kirgiy, miñmon Chiyos maŋ ak amjaknuk. Minek ak, miñmon Samos amjakiy, Pol nuk gos bap niŋak: Yipiyses amiy, sayn nep giraŋgiy, Pendiykos ñin ak, Jerusalem ma niŋjun rek ayek mey, Yipiyses silgiy, Miletas amninuk. \s1 Pol Yipiyses Biynimb Kuyip Aŋgak Pisnep Amjipiyn Aŋgak \p \v 17 Miletas amiy, Pol minim yokek Yipiyses amek, Jiysis biynimb nuk gok kuyip kond mindeyak bi gok kuyip aŋgak, “Mindpiyn biy winiŋgiy aŋgak.” \p \v 18 Kun aŋgek, apeyak aŋgak, “Nind propens nimbip biy mawep ñin ak apiy, nimb yip mindiy, mind dand amiy, yerip yerip giyiŋgipiyn ak niŋbim. \v 19 Yimb yand ma dand araninik; Krays nup woŋg ak giñinikniŋ, Jiwda biynimb yip timey giniŋg geyak, yip simb gek, siy aŋgyiŋg, minim aŋgñinik. \v 20 Pen yand korip nimbip okok akaŋ, nan-gipim tip okok amiy, minim tep nup bap weygiy ma aŋgñinik; maŋgiysek nep aŋgñinik. \v 21 Nimbip Jiwda biynimb gok diy, Jiwda biynimb mer gok diy, aŋgrep giy aŋgnik, ‘Tap timey gipim ak kirgiy, Gor aŋgip minim ak diy, Jiysis nup gosimb niŋnimimb aŋgnik.’ \p \v 22 “Pen miñiy niŋim! Gor Kawnan ak, yip miñ rek ay, dand Jerusalem amjap ak; yip yerip rek giniŋgamb ak ma niŋbiyn. \v 23 Pen yand niŋbiyn: miñmon gok miñmon gok amjaken; Gor Kawnan ak yip aŋgip, “Nand Jerusalem amey, nip kalambis ayey, kosyam yimb mindeniŋgamban aŋgip.” \v 24 Pen ak minim ma mindip. Yand keynep mindrep giyn aŋgiy gos ak ma niŋbiyn. Yip pikniŋgambay aŋgiy, ma pirikpiyn. Biyomb Jiysis, woŋg yip aŋgak ak nep gosimb niŋbiyn ak mey, Gor chinup simb niŋiy dip minim tep ak, aŋgyiŋg nep mindeniŋgayn. \p \v 25 “Pen niŋim. Nimb biynimb akay akay, Gor biynimb diy kond mindeniŋgamb aŋgen niŋbim gok, yip tip ak ma niŋniŋgambim. \v 26 Miñiy amniŋg mey, nimbip miseŋ aspiyn. Biynimb Gor minim ma niŋiy yiwur yomb diniŋgambay gok; tap kiyk key. Yand yip mer. \v 27 Yand Gor minim bap ma aŋgñimbiyn mer; maŋgiysek yimb nimbip aŋgñimbiyn. \v 28 Nimb key niŋrep giy, biynimb Gor Kawnan aŋgek kond mindpim gok kuyip, niŋrep giy ginimimb. Bi kanj siypsiyp mokep gok, kanj kiyk gok kond mindrep gipay rek, nimb biynimb Jiysis nup gosimb niŋbay gok kuyip, kond mindrep ginimimb. Gor chinup simb niŋiy, Ñinuk nup yokek ap chinup aŋgiy kumak ak, sakiy ma ginimimb. Niŋmindiy, biynimb nup ker mindpay gok kuyip kond mindenimimb. \v 29 Yand niŋbiyn. Yand amen, kayn sakiy gok apiy, kanj siypsiyp nimb mokpim gok gunap siw ñiŋniŋgambay. \v 30 Biynimb gunap pen tikjakiy, minim yesek yesek aŋgiy, biynimb Jiysis nup gosimb niŋbay gunap kuyip, lipiŋg dand kind kiyk okok amniŋgambay. \v 31 Pen yand simiy omiŋal nokom, miñmon nimbip Yipiyses mindiy, pumbnamb kisyimken, simb gakniŋ, siy aŋgyiŋg nimbip maŋgiysek aŋgñirep ginik. Minim aŋgñinik kun ak sakiy ma ginimimb; niŋyiŋg nep mindenimimb. \p \v 32 “Yand nimbip Gor ñin ar ak ay amjipiyn. Nuk nimb yip mindeniŋgamb. Minim tep nup ak niŋnep mindiy mey; biynimb suŋ-tep nuk gunap yip mindrep giniŋgambim. \p \v 33 “Nimb yip mindenik ñin ak, biynimb gunap, chech maniy tap kuyip gok asimb ma aŋgnik. \v 34 Ñin maŋgiy yand ak keynep woŋg giy, bi yip taŋgyiŋgipun gok yip, tap ñimbyiŋgipun. \v 35 Pen gipiyn kun ak rek nimb kunep giy, biynimb simbgeprek gok kuyip direp ginimimb. Biyomb chin Jiysis, minim aŋgak ak niŋbim. Nuk aŋgak, ‘Bi gunap nimbip tap ñeniŋgambay, nimbip tep giniŋgamb ak pen; nimb biynimb gunap kuyip tap ñiniŋgambim ak, nimbip tep yimb giniŋgamb aŋgak.’” \p \v 36 Pol minim kun ak aŋgjiwiy, biyomb Yipiyses nimb kun gok yip koŋgim yimiy, Gor nup aŋgniŋyak. \v 37-38 Pen Pol bi kun gok kuyip, kisen jomluk yip ak ma niŋniŋgambim aŋgek, nup am kaykol giy, siy aŋgiy, kuyip simb gakniŋ, nup namb ay dam siyip miŋgan ak yokyak. \c 21 \s1 Pol Siyip Diy Jerusalem Amniŋg Saŋdak \p \v 1 Pen chin Yipiyses biynimb kuyip, nimb mindem aŋgiy saŋdinuk. Yiŋgen ak aprep gek, yipund giy nep am am, Kos amninuk. Pen minek Kos kirgiy, Rowdes amiy, Patara amninuk. \v 2 Amiy niŋnuk; siyip bap Piniysiya amniŋg gek mey, chin siyip kun ak diy saŋdinuk. \v 3 Am am, Saypras ñin aŋind kind okok ken mindakniŋ, niŋyiŋg am am, Siyriya niŋnuk. Tap kakaw gok, Siyriya yisik yokniŋg mey, am sua ginuk Taya. \v 4 Taya sua giy, am biynimb Jiysis nup gosimb niŋyak gok kuyip piyow niŋiy, kiy yip wiyk nokom bap mindonuk. Pen Gor Kawnan ak biynimb kun gok kuyip gos ñek, Pol nup aŋgyak, “Jerusalem amniŋg gispan ak ma amnimin aŋgyak.” \v 5 Pen siyip ak tap kakaw yisik yokdey, amjipun aŋgon, biynimb Jiysis nup gosimb niŋyak kun gok, biyn ñapan kiyk gok maŋgiysek, chinup dam ñiŋg gol ak yokey, kiy yip koŋgim yimiy, Gor nup aŋgniŋnuk. Pen chin penpen ñin piksakiy, \v 6 am siyip ak dinukniŋ, kiyk andkind korip amniyak. \s1 Aŋgabas Pol Nup Kun Kun Giniŋgambay Aŋgak \p \v 7 Pen chin siyip diy Taya kirgiy, am sua ginuk: Tolemeys. Sua giy, biynimb Jiysis nup gosimb niŋyak gok kuyip aŋgnuk, “Nimb mindpim aŋgnuk.” Kun aŋgiy, ñin bap kiy yip kun ak mindonuk. \v 8 Minek ak kuyip kirgiy, am Siysariya amjakiy, Piyliyp korip ak amninuk. Nuk bi yipenjiliys bap. Nup mey, nind Jerusalem mindek, bi onep kaŋgol ak yip aŋgayeyak, keñmaŋgiy bilok ñiyiŋgipay. \v 9 Pen bi Piyliyp kun ak, panuk onep tiŋgawip ak Gor minim aŋgyiŋgipay. Pañ kun gok kiyk bi ma diyak. \v 10-11 Chin Piyliyp yip mindonuk ñin namb kun ak, bi Gor minim aŋgep Aŋgabas; miñmon Jiwdiya nimb ak apiy, Pol ler nup ak diy, ñin tomb nuk gok tiwniŋgrimbikiy aŋgak, “Gor Kawnan ak aŋgip, ‘Bi ler nop kun biy nup, Jerusalem amek, Jiwda biynimb nup tiwniŋgrimbikiy, dam Rom biyomb gok kuyip ñiniŋgambay aŋgip aŋgak.’” \v 12 Kun aŋgek, chin maŋgiysek minim kun ak niŋiy, Pol nup aŋgnuk, “Jerusalem ma amnimin aŋgnuk.” \p \v 13 Aŋgonuk, nuk pen aŋgak, “Yip yenen simb niŋiy siy aŋgem, yip simb gisap. Yand Jerusalem amiy, Jiysis minim ak aŋgniŋgayn. Yip kalambis ayniŋgambay akaŋ, pik ayniŋgambay ak, ma piriksipiyn. Monmon am aŋgniŋgayn aŋgak.” \p \v 14 Pen chin Pol nup kun giy aŋg mer niŋiy aŋgnuk, “Bapiy Gor key niŋimb rek giniŋgamb aŋgnuk.” \s1 Jerusalem Biynimb Pol Nup Aŋgjiwyak \p \v 15-16 Pen chin kun giy Siysariya mindiy, Jerusalem amniŋg, tap chin gok moka giy, biynimb Jiysis nup gosimb niŋyak miñmon kun okok nimb gunap poŋind, Jerusalem amonuk; chinup dam Nason korip ak ayey kininuk. Bi Nason kun ak, miñmon Saypras nimb. Nuk Jiysis nup nind nep gosimb niŋak. \v 17 Biynimb Jiysis nup gosimb niŋyak gok maŋgiysek, chinup niŋey tep gak. \p \v 18 Minek minim aŋgniŋg; biyomb Jiysis biynimb nuk gok kuyip kond mindyiŋgip Jemis nup niŋniŋg amiy niŋnuk: nuk bi woŋg jimñiy gep gunap yip, ap nan-giy mindeyak. \v 19 Pen chin amjakiy, Pol kuyip, nimb mindpim aŋgak. Pol pen, Gor nup kond mindakniŋ, Jiwda biynimb mer miñmon okok taŋgiy, tap yerip yerip gak ak, biyomb kun gok kuyip kesim diñak. \v 20 Kiyk minim kun ak niŋiy, Gor nup tep aŋgiy, Pol nup aŋgyak, “Mam. Nand niŋban: Jiwda biynimb tawsin kuŋaynep, Jiysis nup gosimb niŋbay ak pen, kilis timey giy apay, ‘Chin Jiwda gok, Jiwda biynimb giyiŋgipay ar ak nep ginjun apay.’ \v 21 Kun gipay rek, Jiwda biynimb okok nimb gunap, Jerusalem biy apiy, niŋrep ma giy apay, ‘Pol nuk, Gor minim Mosis wosrey aŋgiy tikak ak kirgiy, chin Jiwda gipun gipun ar ak kirgiy, Jiwda biynimb miñmon paryomb okok mindpay gok kuyip aŋgip, “Ñi nimb gok kumbak ma tiknimimb aŋgip” apay.’ \p \v 22 “Kiyk minim niŋrep ma giy, nip apay kun ak, chin yerginjun? Nand Jerusalem biy opan rek, biynimb kun gok nip niŋiy, minim yomb aŋgniŋgambay. \v 23-24 Kun ak bi chin omiŋal omiŋal, chin Jiwda gipun miñ ar ak kindik giy, Gor nup minim bap niŋind yimb aspun aŋgyak ak mey, Gor nup tap pik daŋgiy simboŋg ñiniŋg gispay rek; nand am ñin onep ar ak kiy yip ñiŋg pik tep giy, tap Gor nup simboŋg ñiniŋgambay gok taw ñenimin simboŋg ñiy mey, jun kas kiyk ak tikniŋgambay. Kun geniŋgamban mey, biynimb maŋgiysek nip minim aŋgyak kun ak, yesek nep aŋgyak ak niŋniŋgambay. Nand Jiwda nimb ak mey, chin Jiwda gipun rek nep gipan aŋgniŋgambay. \v 25 Pen biynimb Jiwda mer Jiysis nup gosimb niŋbay gok kuyip, minj tikyokiy aŋgnuk: \p ‘Jiwda kay gipay gipay rek gun aŋgiy, kosyam giniŋgambim. Kun ak tap gunap nep ginimimb. Biynimb gunap tap yesek okok simboŋgyiŋg, kimin kanj pikeniŋgiy, nimb ma ñiŋnimimb. Kimin kanj tap gok likañ sek ma ñiŋnimimb. Kun ak kimin, kanj tap gok kuŋam tuŋgwikey kumek, likañ sek mindeniŋgamb rek ma ñiŋnimimb. Biyn siy bi siy ma ginimimb aŋgiy,’ minj tiknuk aŋgyak.” \p \v 26 Kun aŋgeyak, Pol minim kuyip ak diy; minek, bi omiŋal omiŋal tap simboŋg ñiniŋg giyak kun gok yip, ñiŋg pik tep giy; Gor aŋgniŋep korip ak amniyak. Amiy, Pol bi mindeyak gok kuyip aŋgak, “Chin ñin onep kaŋgol ak mindiy, ñin ar ak, Gor nup tap ñiŋemb gunap keykey dand apiy, nup simboŋg ñiniŋgambun aŋgak.” \s1 Jiwda Biynimb Pol Nup Chichiy Diyak \p \v 27-28 Kun aŋgiy, ñiŋg pik mindyakniŋ, ar ñin ak maŋ owakniŋ, Jiwda biynimb Esiya mindiy wiyak gunap niŋyak: Pol Gor aŋgniŋep korip miŋgan ak mindek. Niŋiy, nup chichiy diy, meŋg miŋgan dand araniy aŋgyak, “Chin Yisrel biynimb maŋgiysek tikjakiy, bi timey gip biy di mindenjun. Miñmon okok taŋgiy, per timey nep gip bi ak mey biy. Chin Jiwda biynimb gipun ar ak timey aŋgiy, Mosis aŋgiy tikak minim ak timey aŋgiy, Gor aŋgniŋep korip biy aŋgjiwiy gip. Jiwda biynimb mer Gor aŋgniŋep korip miŋgan biy ma dand owep gok kuyip, monmon dand wip aŋgyak.” \v 29 Kiyk minim aŋgyak kun ak, gos nep niŋiy aŋgyak. Pol yikop Tropiymas yip, Gor aŋgniŋep korip maŋ okok taŋgek niŋiy mey aŋgyak, “Pol binak Tropiymas miñmon Yipiyses nimb ak yip, Gor aŋgniŋep korip miŋgan ak amimb aŋgyak.” \p \v 30 Kun aŋgey, minim kun ak biynimb okok maŋgiysek niŋiy, ap Pol nup di mis biyaŋ yokiy, kinjeŋ ak giñiyak. \v 31-32 Giñiy, kilpul yomb aŋgyiŋg, Pol nup pisnep pikayniŋg rek giyak. Pen giyak minim kun ak, amiybi yomb yimb mindek ak amek, nuk binuk kuŋaynep poŋind kasek apchakeyak niŋiy, Pol nup pikayniŋg geyak ak kirgiyak. \v 33 Amiybi yomb kun ak apiy, Pol nup chichiy diy, binuk gok kuyip aŋgak “Nup sen omiŋal ayñinimimb aŋgak.” \p Aŋgek, aŋgak rek geyak, biynimb mindeyak gok kuyip aŋgak, “Nuk tap yergamb nup kun gispim?” \p \v 34 Aŋgek, kiyk minim keykey aŋgey, kilpul yomb yimb gak. Kun gek amiybi yomb ak, binuk gok kuyip aŋgek, Pol nup dand korip yomb kiyk ak amniŋg; \v 35 dand korip kinjeŋrumb gol siŋak amjakyakniŋ, biynimb kuŋaynep kisen giy, Pol nup timey giniŋg nep giyak. Kun giyak rek, amiybi gok nup di wanjrem ar ak ay, dand amniyak. \v 36 Pen biynimb kun gok, Pol nup aŋgyak, “Nup pisnep pikayim! Nup pisnep pikayim aŋgyak.” \v 37 Kun aŋgyak ak pen; amiybi gok Pol nup dand korip miŋgan biyaŋ amniŋg giyakniŋ, nuk Griyk minim aŋgiy, amiybi yomb yimb anup aŋgak, “Yand minim nip bap aŋgnim akaŋ?” Aŋgek, amiybi yomb yimb ak aŋgak, “Nand Griyk minim niŋban sek? \v 38 Yand aŋgniŋbiyn-eŋ, nand mey, bi Yijip nimb; bi penpen gipay kuŋay yimb diy, dam miñmon nep okok, weygey mindeyak bi anep aŋgniŋbiyn. Pen nand Griyk minim ak aspan aŋgak.” \p \v 39 Aŋgek, Pol aŋgak, “Yand bi Jiwda bap. Yip tikyak, miñmon yomb Tasas Siyliysiya propens. Pen yip yaw aŋgenimin, yand biynimb guniy kuyip minim aŋgnim aŋgak.” \v 40 Aŋgek, amiybi yomb yimb ak, yaw kun ginimin aŋgek, Pol korip ak yirar rek giy tawind tapay ar ak taw mindiy, ñin dand aranek, biynimb gok minim ma aŋgyakniŋ; nuk Hiybriw minim aŋgiy kuyip minim aŋgñak. \c 22 \p \v 1 Pol nuk kuyip kun giy, Hiybriw minim aŋgiy aŋgak, “Bapiy sikop diy, mam sikop diy, nimb minim aŋgniŋg gispiyn ak niŋmindenimimb aŋgak.” \v 2 Kun aŋgek, minim minim aŋgiy mer, kapkap yimb mindyakniŋ, \v 3 kuyip aŋgak, “Yand Jiwda nimb ak pen, yip tikyak miñmon yomb Tasas Siyliysiya propens. Pen yand ap Jerusalem biy, tiysa Gameliyel yip mindiy, yomb ginik ak mey, apis basind sikop yerip yerip aŋgyak minim ak maŋgiysek, yip aŋgñek niŋnik. Kun ak, nimb Gor nup direp gun aŋgiy, kilrimey nep gipim rek, yand kunep giyiŋgipiyn. \v 4 Biynimb Jiysis nup gosimb niŋyak gok kuyip, timey yimb giyiŋgipiyn. Kuyip pik ayin aŋgiy, biynimb gok monmon miñ ay, dand kalambis amyiŋgipiyn. \p \v 5 “Giyiŋgipiyn kun ak, biyomb Gor nup simboŋgep gok sek, bi kanjsol gok sek aŋgniŋem, kiyk yesek aŋgip ma aŋgniŋgambay; niŋind aŋgip aŋgniŋgambay. Biyomb kun gok, yand Damaskas amniŋg genik, yip minj gunap tikñiyak. Minj kun ak tikiy aŋgyak, ‘Pol nup kondenimimb; nuk Damaskas biynimb Jiysis nup gosimb niŋbay gok kuyip miñ ay, dand Jerusalem biy winimuŋ aŋgyak.’ Pen yand minj kun ak diy kuyip miñ ay, dand Jerusalem apen, gos niŋniŋgambay aŋgnik. \s1 Pol Jiysis Nup Gosimb Niŋak Kesim \p \v 6 “Pen yand minj kun gok bi gunap yip dand am am, pumbnamb yoŋ won ak, Damaskas maŋ maŋ ginukniŋ, melik yomb ak, semb ar biyoŋ nimb añiñak rek diy owak. \v 7 Kun gek, yand apyap piknikniŋ, minim bap yip aŋgak, ‘Sol! Sol! Yip yenen per timey gipan?’ \p \v 8 “Aŋgek, yand aŋgnik, ‘Biyomb! Nand an?’ \p “Aŋgenik, ‘Yand bi Jiysis Nasaret nimb: yip per timey gipan anep aŋgak.’ \p \v 9 “Bi yand yip amonuk gok, melik yomb ak niŋyak ak pen; minim maŋgiy ak ma niŋyak. \v 10 Yand pen aŋgnik, ‘Biyomb. Yerginim?’ \p “Aŋgenik, yip aŋgak, ‘Tikjakiy, Damaskas amiy, Gor nup yerer giniŋgamban ak, nip aŋgniŋgambay aŋgak.’ \v 11 Melik kun ak, yomb yimb giy, windin yip ak pisnep koy gek, niŋnim rek ma ayak. Kun gek, bi yand yip amninuk gok, yip ñin kind ak diy, dand Damaskas amniyak. \p \v 12 “Pen Damaskas bi bap mindek. Yimb nuk ak Ananayas. Nuk Gor minim ak niŋrep giy, minim chin yerip yerip mindip ak niŋrep yimb giy gak. Bi kun anup, Jiwda biynimb Damaskas mindeyak gok, maŋgiysek aŋgyak, ‘Ak bi tep yimb aŋgyak.’ \v 13 Pen nuk, yand mindenik maŋ siŋak apiy aŋgak, ‘Mam Pol, windin tip niŋan aŋgak.’ Kun aŋgakniŋ, windin yip koy gak ak, pisnep suŋ ayakniŋ, nup niŋnik. \v 14 Yip aŋgak, ‘Gor Biyomb, basind apis sikop aŋgniŋyiŋgipay ak, nip diy woŋg nuk ak ayniŋg gisap ak mey, Ñinuk Krays nup miseŋ niŋiy, minim nuk ak miseŋ niŋiy gipan. \v 15 Nip yerer gamb niŋban kun ak, biynimb gok kuyip aŋgñiniŋgamban. \v 16 Kun ak ma kond mindenimin; tikjakiy Gor nup aŋgniŋiy, ñiŋg pikeniŋgamban; timey gipan gach ak, Gor wiykyokniŋgamb aŋgak.’ \s1 Jiwda Mer Okok Kuyip Aŋgñinimin Aŋgak \p \v 17 “Kun aŋgek, aŋgak rek nep ginik. Kisen miñmon Jerusalem biy apiy, Gor aŋgniŋep korip ak amiy, Gor nup aŋgniŋ mindiy, day niŋnik ak: \v 18 Jiysis yip aŋgak, ‘Kasek Jerusalem kirgiy, miñmon key okok amnimin. Biynimb guniy minim tep yip ak aŋgeniŋgamban, ma niŋniŋgambay aŋgak.’ \p \v 19 “Kun aŋgek, yand aŋgnik, ‘Biyomb. Kiyk key yip niŋbay; yand nind nan-gep korip okok amiy, biynimb nip gosimb niŋyak gok kuyip kalambis ay, takiy nep pikyiŋgipiyn. \v 20 Pen ñin bap, bi minim tep nip aŋgep Stiypin nup pikayakniŋ, panj aŋgiy, bi nup pikeyak gok chech kiyk tuŋgasik ayak gok kond mindenik aŋgnik.’ \v 21 Kun aŋgenik, Biyomb ak yip aŋgak, ‘Yand nip aŋgyoken, am Jiwda mer gok kuyip, minim aŋgñiniŋgamban aŋgak.’” \s1 Amiybi Yomb Ak Pol Nup Kond Mindek \p \v 22 Jiwda biynimb, Pol minim aŋgak ak niŋmind dand amiy, minim kun ak aŋgek niŋiy, kiyk minim yomb yimb aŋgiy aŋgyak, “Bi kun ak rek ma mindenimuŋ; nuk Gor nup aŋgjiwsap rek, nup pisnep pikayep aŋgyak.” \p \v 23 Kun aŋgyiŋg, chech yomb kiyk gok tuŋgasik yokiy, silkul gok yipruŋg diŋgey aranak. \v 24 Kun geyak, amiybi yomb yimb ak, binuk gunap kuyip aŋgak, “Nup dand korip miŋgan amiy, pikenimimb, biynimb guniy yenen nup minim yomb aspay kiñiŋ ak, nimbip aŋgnimuŋ aŋgak.” \p \v 25 Kun aŋgek, nup pikniŋg, dand amiy miñ tiwniŋg ayak. Pen Pol amiybi yomb yep maŋ kun siŋak jak mindek anup aŋgak, “Chin Rom biynimb low bap kun giy mindip? Bi Rom nimb yipund giy gok kuyip kor ma giy, monmon pikpay sek?” \p \v 26 Pol kun aŋgek, amiybi yomb kun ak, amiybi yomb yimb anup aŋgak, “Nand yerginiŋg gispan? Bi kun ak nuk Rom yipund giy aŋgak.” \p \v 27 Kun aŋgek, amiybi yomb yimb ak apiy, Pol nup aŋgak, “Nand Rom nimb yipund giy akaŋ, yip aŋgey niŋiyn?” \p Aŋgek, Pol aŋgak, “Yaw. Yand Rom nimb yipund giy aŋgak.” \p \v 28 Aŋgek, amiybi yomb yimb ak aŋgak, “Yand maniy yomb yimb ak yokiy mey, Rom bi mindpiyn aŋgak.” \p Aŋgek, Pol pen aŋgak, “Rom kay yip tikyak ak mey, yand Rom bi mindpiyn aŋgak.” \p \v 29 Kun aŋgek, bi nup miñ ayak gok pirikyak. Amiybi yomb yimb ak, bi biy Rom nimb ak pen; nup miñ aypiyn aŋgiy, kunep pirikak. \p \v 30 Minek pen, amiybi yomb yimb ak, Jiwda kay Pol nup minim yerip aspay ak niŋrep giyn aŋgiy, Gor nup simboŋgep yomb gok sek, bi Jiwda kanjsol gok sek maŋgiysek, suk aŋgek ap nan-geyak, aŋgek Pol nup am wisik dand apiy, mindeyak maŋ siŋak ayak. \c 23 \s1 Pol Jiwda Kanjsol Gok Kuyip Minim Aŋgak \p \v 1 Pol nup kun giy wisik dap ayeyak; nuk Jiwda kanjsol kun gok kuyip niŋmindyiŋg aŋgak, “Mam sikop. Yand Gor aŋgip rek per gipiyn ak mey, gospar ayiŋg ma mindpiyn aŋgak.” \p \v 2 Kun aŋgek, Ananayas Gor nup simboŋgep biyomb yimb ak, bi maŋ siŋak mindeyak gok kuyip aŋgak, “Minim yesek aŋgip joŋimb band, ak piktopil gim aŋgak.” \p \v 3 Kun aŋgek, nup pikeyak, Pol nuk biyomb kun anup aŋgak, “Biynimb gok nip niŋey, bi tep rek mindpan ak pen; gos timund nak ak, timey yimb niŋban. Kun gipan kun ak, Gor nip pen pikniŋgamb. Chin Jiwda gipun rek niŋiy, yip kor gipan ak pen; Jiwda gipun ar ak kirgiy, ‘Nup monmon pikim apan’ aŋgak.” \p \v 4 Pol kun aŋgek, bi maŋ siŋak mindeyak kun gok aŋgyak, “Gor nup simboŋgep biyomb yimb anup aŋgjiwsipan?” \p \v 5 Aŋgey, Pol aŋgak, “Mam sikop. Nuk Gor nup simboŋgep biyomb yimb aŋgiy ma niŋbiyn. Baybol buk ak tikiy aŋgyak, ‘Biyomb nimb gok kuyip ma aŋgjiwnimimb aŋgyak.’” \p \v 6-8 Won kun ak Pol niŋak; bi kanjsol mindeyak kun gok, gunap Sanjiwsiy biynimb niŋbay rek niŋyak, gunap Peresiy biynimb niŋbay rek niŋyak. Bi Sanjiwsiy gok gos kiyk ak niŋiy aŋgyiŋgipay, “Enjol gok ma mindpay. Kawnan ma mindip. Biynimb gok kumiy pisnep kumbay aŋgyiŋgipay.” Pol nuk layn keykey mindeyak kun ak niŋiy, minim yomb aŋgiy aŋgak, “Mam sikop. Basind apis yand gok maŋgiysek Peresiy biynimb: yand kunep Peresiy bap. Biynimb kumiy tikjakpay minim ak aŋgen, yip pen kor gispay aŋgak.” \p \v 9-10 Kun aŋgek, bi Sanjiwsiy kanjsol gok asik key ay, bi Peresiy kanjsol gok asik key ay, kilpul yomb aŋgyak. Aŋgeyak, Peresiy kay bi low tiysa kiyk gok, meŋg miŋgan dand araniy aŋgyak, “Bi biy tap timey bap gip aŋgiy, ma apun. Nuk Damaskas amnak ñin ak, Gor Kawnan ak akaŋ, enjol bap niŋak rek ayip; chin ma niŋbun aŋgyak.” Kun aŋgiy, penpen aŋg dand amniyakniŋ, amiybi yomb yimb ak niŋiy, mindak kun aŋg dand amiy, Pol nup tuŋgrik day day ayniŋgiy rek ayek niŋiy, amiybi nuk gok kuyip aŋgek, Pol nup poŋind dam korip kiyk yomb miŋgan ak ayak. \p \v 11 Pen ñin kun ak kisyimken biyaŋ, Jiysis ap Pol mindek siŋak jak mindiy aŋgak, “Gos sek mindenimin. Minim tep yand ak Jerusalem biy apan rek, Rom amiy, kunep aŋgnimin aŋgak.” \s1 Pol Nup Pikniŋgambun Aŋgyak \p \v 12-13 Minek pen, Jiwda biynimb ñin jiwiy omiŋal rek ap nan-giy, minim aŋg ar nokom ay aŋgyak, “Chin Pol nup ma pikaypun won biy; tap ma ñimbiy, ñiŋg ma ñimbiy giniŋgambun aŋgyak.” \v 14 Kun aŋgiy, am Gor nup simboŋgep biyomb gok sek, bi kanjsol yikop gok sek kuyip aŋgyak, “Chin niŋind yimb apun. Tap ma ñiŋniŋgambun: Pol nup pisnep pik ay mey, kisen tap ñiŋniŋgambun. \v 15 Kun ak nimb, amiybi yomb anup minim yokiy, yesek aŋgiy aŋgnimimb, ‘Pol nup dand biy apey, nup minim gunap sek aŋgniŋ tep ginjun aŋgnimimb.’ Yesek kun aŋgem mey, chin ñiluk ay mindoniŋgambun; apeniŋgamb, pisnep pikayniŋgambun aŋgyak.” \p \v 16 Pen Pol nunay ñinuk ak, Pol nup pikayniŋg giyak minim kun ak niŋiy, numbap Pol nup dam ayak korip ak amiy, aŋgñak. \v 17 Aŋgñek, Pol niŋiy, amiybi kuyip kond mindep bi bap nup aŋgak, “Bi paranj biy, minim bap mindip. Nup poŋind amiybi yomb yimb mindip ak amey, minim kun ak aŋgaŋ aŋgak.” \p \v 18 Aŋgek, nunay ñinuk kun anup poŋind amiybi yomb yimb mindek ak amiy aŋgak, “Pol kalambis bi ak aŋgip, ‘Bi paranj biy minim bap mindip nen, nup poŋind dand, biyomb yimb ak mindip amey, minim kun ak aŋgnimuŋ aŋgek;’ poŋind aswiyn aŋgak.” \p \v 19 Kun aŋgek, amiybi yomb yimb ak, ñi kun anup ñin kind ak diy, poŋind gol okok amiy aŋgak, “Yip minim aŋgniŋg apan kun ak, aŋgan aŋgak.” \p \v 20 Aŋgek, ñi paranj kun ak aŋgak, “Jiwda biynimb gok toy nip minim yokiy, yesek aŋgniŋgambay, ‘Pol nup dand kanjsol mindpay ak apenimin, minim gunap sek aŋgniŋrep ginjun aŋgniŋgambay.’ \v 21 Kun ak minim kiy aŋgniŋgiy ak, ma niŋnimin. Bi kiyk ñin jiwiy omiŋal rek, Pol nup ñaŋg ay nep mey, tap ñiŋniŋgambun aŋgiy, minim aŋgaypay. Kiyk minim nip ak niŋiy, kun ginjun aŋgiy kond mindpay aŋgak.” \p \v 22 Kun aŋgek, amiybi yomb yimb ak niŋiy, nup aŋgyokyiŋg aŋgak, “Biynimb gunap kuyip niŋiy, amiybi yomb yimb anup, kun kun giy aŋgiy aswiyn ma aŋgnimin aŋgak.” \s1 Pol Gapman Biyomb Piyliyks Mindek Ak Amnak \p \v 23 Amiybi yomb yimb ak kun aŋgiy, amiybi kond mindep nuk omiŋal ak suk aŋgek aper aŋgak, “Pol nup pik ayniŋg minim aspay. Kun ak miñiy kisyimnamb biyaŋ, nup poŋind dand Siysariya amnimimb. Bi kusay diniŋgiy gok, ñin jiwiy onep wanjrem ak diy, amiybi gok, ñin jiwiy onep wanjrem ak diy, kanj hos sek diniŋgiy gok, ñin jiwiy omiŋal nokom, andikiy onep wanjrem ak diy dand amnimimb. \v 24 Pol nup hos gunap sek di namb ay, poŋind dam, gapman biyomb Piyliyks mindip ak yokiy winimimb aŋgak.” \p \v 25 Kun aŋgiy, nuk biyomb Piyliyks nup minj bap tikiy aŋgak, \v 26 “Yand Kilodiyas Liysiyas; nip gapman biyomb Piyliyks minj tiksipiyn. ‘Nand mindpan?’ \v 27 Bi nip yoksipiyn biy, Jiwda biynimb pikayniŋg gey, yand niŋnik: nuk bi Rom nimb ak niŋiy mey, amiybi yand gunap yip amiy, nup dand winuk. \v 28 Dand apiy, nup pikniŋg giyak minim kiñiŋ kun ak niŋiyn aŋgiy, nup dand kanjsol miytiyŋ kiyk ak amiy niŋnik: \v 29 Jiwda biynimb kiyk gipay rek minim ar gunap nep mindek. Pen nuk tap gunap gek, nup pisnep pik ayep akaŋ, kalambis ayep minim kiñiŋ bap ma mindek. \v 30 Pen minim bap apay, ‘Bi kun anup ñiluk ay mindiy ñaŋgniŋgambun aŋgey’ mey, nand mindpan ak yoksipiyn. Bi nup minim aspay kun gok, kunep aŋgyoken amiy, minim kiñiŋ kun ak nip aŋgniŋgambay. Tep.” \p \v 31 Amiybi yomb yimb ak kun aŋgiy, minj tikñek; amiybi gok, Pol nup kisyim biyaŋ nep poŋind am am, Antiypatriys amjakyak. \v 32 Minek, amiybi yikop gok maŋgiysek andkind korip wiyak. Amiybi kanj hos sek gok nep, Pol nup dand Sisariya amiy, \v 33 gapman biyomb anup minj ñiy aŋgyak, “Kalambis bi dand opun biy, yimb nuk Pol aŋgyak.” \p \v 34 Biyomb ak nuk minj riytiym giniŋgiy, Pol nup aŋgak, “Nand propens akay nimb?” \p Aŋgek, Pol aŋgak, “Propens yand Siyliysiya aŋgak.” \p \v 35 Kun aŋgek, biyomb ak niŋiy nup aŋgak, “Bi nip minim apay gok apey, minim aŋgniŋgambun aŋgak.” Kun aŋgiy, binuk gunap kuyip aŋgak, “Nup dam gapman biyomb Herot korip ak ay, kond mindrep ginimimb aŋgak.” \c 24 \s1 Jiwda Biyomb Gok Pol Nup Kor Giyak \p \v 1 Pol nup kun giy dam ayey, ñin onep tiŋgawip ak mindek. Minek mamind ak, Gor nup simboŋgep biyomb yimb Ananayas, Siysariya amniŋg, Jiwda kanjsol kiyk gunap poŋind, bi minim aŋgep kiyk Tetiwlas yip, Siysariya amniyak. Amiy, gapman biyomb Piyliyks nup niŋiy aŋgyak, “Pol nup kor gun aŋgyak.” \p \v 2 Kun aŋgeyak, gapman biyomb ak, Pol nup aŋgek apek, bi minim aŋgep Tetiwlas, Pol nup kor giniŋg, gapman biyomb Piyliyks nup aŋgak, “Nand mey, gos niŋrep giy chinup kond mindey mindrep gipun. \v 3 Gipan kun ak, chin nip tep yimb apun. \v 4 Nip minim paryomb ma aŋgniŋgayn; minim maŋ won aŋgniŋg gispiyn ak, timund pik niŋnimin. \p \v 5 “Chin niŋbun: bi kun biy per timey nep gip. Miñmon akay akay amimb okok, Jiwda kay kuyip tuŋgasik keykey ayakniŋ, pernep penpen gipay. Biynimb Jiysis bi Nasaret nimb anup gosimb niŋbay gok, biyomb kiyk mey kun ak. \v 6-7 Nuk Gor aŋgniŋep korip chinup ak kunep gek timey ginimuŋ rek ayek mey, nup diy, tap chinup gip kun ak kor giniŋg gonuk, amiybi yomb yimb Laysiyas, kaljiw apiy, \v 8 nup dand amiy aŋgak, ‘Bi nup kor giniŋg gipay gok, biyomb Piyliyks mindip ak amiy, kor giniŋgiy aŋgak.’ Kun aŋgek mey, miñiy opun. Minim kun ak, Pol nup aŋgniŋeniŋgamban, nuk key, nup kor gipun minim kiñiŋ ak aŋgek, niŋniŋgamban.” \v 9 Tetiwlas kun aŋgek, bi Jiwda ap mindeyak gok, minim nup ak kindik giy aŋgyak, “Niŋind yimb aŋgip aŋgyak.” \s1 Pol Biyomb Piyliyks Nup Minim Aŋgak \p \v 10 Gapman biyomb ak, Pol nup minim aŋgan aŋgek, Pol aŋgak, “Nand simiy kuŋaynep miñmon biy kond mindiy, niŋrep gipan rek, yipund giy nep aŋgniŋgamban. Kun ak mey, yip tep gakniŋ nip minim aspiyn. \v 11 Yip Jerusalem per giraŋgip aŋgey ma niŋniŋgamban; yand Gor nup aŋgniŋiyn aŋgiy, menikarik siŋbiy nep, Gor aŋgniŋep korip ak amninik. \v 12 Yand biynimb gunap diy Gor aŋgniŋep korip ak akaŋ, Jiwda nan-gep korip okok akaŋ, dawin yomb namb okok akaŋ; simbwur timey gep rek minim gunap ma aŋgnik. \v 13 Yip miñiy kor gispay ak, nand niŋniŋgamban; minim kiñiŋ bap ma mindeniŋgamb. \p \v 14 “Pen nip minim bap miseŋ aŋgniŋg gispiyn. Yip apay ‘Pol chin Jiwda gunap gipun rek ma gip. Nuk Jiysis nup kisen giyiŋg, Gor nup aŋgniŋimb apay.’ Minim kun ak niŋind apay. Yand Jiysis binuk yimb ak mey, kun gipiyn. Apis basind sikop Gor aŋgniŋyiŋgipay anep, yand aŋgniŋbiyn. Bi Gor minim aŋgep gok, minim tikyak ak ma kirpiyn. \v 15-16 Jiwda gunap, ‘Biynimb tep gok sek, biynimb timey gok sek maŋgiysek, kumiy tikjakniŋgambay aŋgiy niŋbay rek ak’ yand kunep niŋbiyn. Gor yip am mindeniŋgambiyn aŋgiy, monmon ma gipiyn. Gor niŋiy akaŋ, biynimb gok niŋiy, sisker gip aŋgniŋgambay ak niŋiy mey, niŋrep giy, mindrep gipiyn. \p \v 17 “Pen yand simiy gunap, miñmon okok taŋgiy, biynimb yand tap ma mindip gok kuyip maniy ñiy, Gor nup tap simboŋg ñiyn aŋgiy, Jerusalem amninik. \v 18 Amiy, Gor nup tap simboŋg ñiyn aŋgiy, ñiŋg pikrep giy, Gor aŋgniŋep korip ak am mindenik. Pen biynimb kuŋay ma ap mindeyak ak mey, penpen aŋgep rek minim gunap ma aŋgnik. \p \v 19 “Pen Jiwda biynimb Esiya nimb gok, ap yesek aŋgiy, yip diyak. Minim kiyk mindombikop ak, biy apiy minim kun ak apyap. \v 20 Ma opay ak, bi kanjsol guniy, yip Jerusalem biy kor giy, timey gen minim kiñiŋ niŋyak ak, aŋgey niŋnimin! \v 21 Pen yip kor giyak ñin ak, minim nokom bap nep aŋgnik. Meŋg miŋgan dand araniy aŋgnik, ‘Yand biynimb kumiy tikjakpay aŋgiy gos anep niŋen, yip kor gispim aŋgnik.’” \p \v 22 Pol kun aŋgakniŋ, gapman biyomb Piyliyks, biynimb Jiysis nup gosimb niŋyiŋgipay gok per girep gey niŋak ak mey, Jiwda biynimb minim ar kuyip ak ma diy aŋgak, “Kisen amiybi yomb yimb Liysiyas apek, minim nup ak niŋiy, minim kun ak aŋgniŋgayn aŋgak.” \p \v 23 Kun aŋgiy, bi kalambis kay kuyip kond mindep anup aŋgak, “Pol nup miñ ay, kond mindrep ginimin. Pen nup pisnep miñ wos ma aynimin; nuk tap gunap ma mindek, biynimb nuk gok kuyip aŋgniŋek, nup ñiniŋgiy aŋgak.” \s1 Pol Kalambis Simiy Omiŋal Mindek \p \v 24 Kisen minek bap, Piyliyks biynuk Driwsiyla yip, Pol nup niŋniŋg wirik. Biyn Driwsiyla kun ak, nuk Jiwda biyn bap. Pen kiyber apiy, nuŋgumiy Pol nup suk aŋgek apek, Pol nuk Jiysis nup yergiy chiŋgipay minim ak aŋg dand amyiŋg aŋgak, \v 25 “Gos chin ar ak key ma niŋjun, Gor aŋgip rek niŋiy, mindrep ginjun. Mer ak kor yomb ak niŋniŋgambun aŋgak.” Kun aŋgek, gapman biyomb Piyliyks minim kun ak niŋiy pirikiy, jep di giy, Pol nup aŋgak, “Nand miñiy am mindenimin; kisen yikop mindiy ker nip suk aŋgen winimin aŋgak.” \p \v 26 Pen biyomb kun ak, gos nuk okok nep niŋiy aŋgak, yand Pol nup minek minek suk aŋgen apek mey, gos nuk ak niŋiy aŋgniŋgamb, ‘Yand nup kapkap maniy ñiy amniyn aŋgiy, yip maniy ñiniŋgamb aŋgak. Pen gos kun ak niŋak rek, Pol nup minek minek suk aŋgek apek, minim aŋgyiŋgipiyr.” \v 27 Pen Piyliyks, Pol nup yikop wisik yoknim aŋgiy niŋak ak pen; Jiwda biynimb yip yiruk niŋniŋgambay aŋgiy kirgak. \p Pol kalambis nep mindek, simiy omiŋal yinakniŋ, binak Posiyas Pestas, Piyliyks tip nup ak diy, Siysariya propens ak kond mindek. \c 25 \s1 Pol Biyomb Siysa Nep Yip Kor Niŋniŋgamb Aŋgak \p \v 1 Pen biyomb Pestas, Siysariya apiy, ñin omiŋal nokom mindiy, Jerusalem amnakniŋ, \v 2-3 Gor nup simboŋgep biyomb gok sek, Jiwda biyomb gunap sek nup niŋiy; Pol nup kinjeŋnamb ak ñiluk ay pikayniŋg aŋgyak, “Chinup simb niŋiy, bi nand gunap aŋgenimin, Pol nup kasek dand Jerusalem winiŋgiy aŋgyak.” \p \v 4 Kun aŋgeyak, Pestas aŋgak, “Pol kalambis mindip Siysariya. Kun ak, yand amniŋg gispiyn rek, \v 5 nup minim gunap mindonimuŋ, biyomb nimb gunap aŋgem, yand yip Siysariya amiy, nup kor giniŋgiy aŋgak.” \p \v 6 Kun aŋgiy, nuk ñin kaw bap mindiy, biyomb kiyk gunap Pestas yip Siysariya amniyak. Minek, kor gep miŋgan ak amiy, Pestas aŋgek, \v 7 Pol nup dand apeyak, Jiwda bi Jerusalem nimb wiyak gok ap nup piŋiy kus kus giy, minim ar keykey kuŋaynep aŋgyak. Pen minim aŋgyak ar kun gok, minim kiñiŋ mindek ma aŋgyak; yesek nep aŋgyak. \p \v 8 Pen Pol tikjakiy aŋgak, “Yand Jiwda biynimb minim ar ak akaŋ, Gor aŋgniŋep korip minim ar ak akaŋ, Rom biyomb Siysa low minim nup ar ak, ma timbrikpiyn aŋgak.” \p \v 9 Aŋgek, biyomb Pestas gos nuk ak key niŋiy aŋgak, “Pol nup Jerusalem yoken, Jiwda biynimb yip niŋey tep giniŋgamb aŋgiy,” Pol nup aŋgniŋiy aŋgak, “Kor minim kun biy, Jerusalem amiy aŋgjun?” \p \v 10 Aŋgek Pol aŋgak, “Miñiy Rom biyomb Siysa kor ar nuk ak mindpiyn. Yenen Jerusalem amiy aŋgjun? Yand Jiwda biynimb kuyip tap bap ma yimb gipiyn ak, nand kunep niŋban. \v 11 Pen tap bap gen, kor giy yip pikayun apyap ak; ma pirikpinip. Ak yip monmon pikpiyap. Pen kor giy, minim kiñiŋ ma mindip ak, yip Jiwda biynimb kuyip ñiniŋg gispan ak, yipund ma gip. Rom biyomb yimb Siysa, low nuk bap kun giy ma mindip. Kun ak yand biyomb Siysa mindip ak amiy, minim kun biy aŋgniŋgayn. Pen yand Jerusalem ma amniŋgayn aŋgak.” \p \v 12 Pol kun aŋgek, biyomb Pestas am binuk gok yip minim kun ak aŋg amiy apiy giy, andkind apiy aŋgak, “Biyomb Siysa kor yip ak niŋniŋgamb apan ak mey, nip Siysa mindip Rom aŋgyokon, kor kun ak giniŋgamban aŋgak.” \s1 Pol Biyomb Aŋgriypa Nup Minim Aŋgñak \p \v 13-14 Pen ñin bap, kiyŋ Aŋgriypa yip, nunay nuk Baniys yip aŋgrik, “Binak Pestas miñiy ap biynimb kond mindip Siysariya. Chir am nup niŋiy owiyr aŋgrik.” Kun aŋgiy, Siysariya amiy, Pestas yip ñin kaw bap mindyiŋg; Pestas kiyŋ Aŋgriypa nup aŋgak, “Yand kisen winik; nind Piyliyks miñmon biy kond mindek ñin ak, bi Pol apay anup, kor giyak ak mey, kor giniŋg ap kond mindip biy. \v 15 Yand Jerusalem amenik, Gor nup simboŋgep biyomb gok sek, bi Jiwda kanjsol gok sek maŋgiysek aŋgyak, ‘Pol nup pikaynimimb aŋgyak.’ \v 16 Pen minim kiñiŋ bap ma aŋgeyak kuyip aŋgnik, ‘Chin Rom biynimb low bap kun giy ma mindip. Biynimb yikop ma pikpun; kor giy, minim junj bap mindamb nep mey, kun gipun aŋgnik.’ \v 17 Kun aŋgiy, yand yip Jerusalem biy apiy, minek mey, am kor gipay korip miŋgan ak bisgiy, Pol nup suk aŋgen owak. \v 18 Yand aŋgniŋnik-eŋ, minim yomb yimb mindip aŋgnik ak pen, bi nup kor giyak gok, minim aŋgyakniŋ niŋnik; minim yomb ma mindek. \v 19 Kiyk yikop aŋgyak, ‘Gor minim ak, chin aŋgrep gipun rek ma aŋgip; nuk gunap sisker aŋgip aŋgyak.’ Bi bap yimb nuk Jiysis aŋgyak ak kunep; kiyk pisnep kumimb aŋgyak’ ak pen; Pol aŋgak, ‘Miñiy tikjakiy kim mindip aŋgak.’ \v 20 Gor minim aŋgiy kor gipay ak, yand niŋrep ma gipiyn rek, nup aŋgnik, ‘Jerusalem amiy, minim kiñiŋ kun ak aŋgñiniŋgamban akaŋ aŋgenik,’ \v 21 ‘Mer! Yand kalambis nep mindeniŋgayn. Kisen Rom biyomb yimb Siysa, nuk key minim kun ak aŋgniŋgamb aŋgak.’ Kun aŋgek, yand nup Siysa ker yokniŋg, kalambis aypiyn rek mindip aŋgnik.” \p \v 22 Pestas kun aŋgek, kiyŋ Aŋgriypa aŋgak, “Pestas. Bi kun ak minim nuk key aŋgek, yand niŋniŋgayn aŋgak.” Aŋgek aŋgak, “Kun ak toy niŋnimin aŋgak.” \p \v 23 Kun aŋgek, minek, Aŋgriypa nunay Baniys yip, chech tep tep nep ay, amiybi yomb gunap, biyomb miñmon kun ak nimb gunap yip wilikiy, biynimb yomb aswun aŋgiy, yiñrimey giyiŋg, kor niŋep korip miŋgan ak wiyak. Ap mindyakniŋ, Pestas bi gunap kuyip aŋgak, “Pol nup am dand owim aŋgak.” \p \v 24 Aŋgek, dand apeyak, Pestas tikjakiy aŋgak, “Kiyŋ Aŋgriypa sek, biynimb ap mindpim guniy sek bi biy nup niŋim. Jiwda biynimb nup kor giy, minim yomb aŋgiy, bi kun biy pisnep pikayep apay. Jerusalem minden, yip kun anep apay; biy apen, kun anep apay. \v 25 Yand niŋbiyn: biynimb gok tap timey yimb gey, ñin gunap pikaypay ak pen, bi biy nup kor giy niŋnik: tap kun ak rek bap ma gak. Nuk key aŋgak, ‘Biyomb Siysa nep minim yip kun ak aŋgniŋgamb aŋgak.’ Kun ak mey, yand gos kun ak niŋiy, Siysa ker yokniŋg gispiyn. \v 26 Pen yand bi kun biy tap yerip yerip gip minim kiñiŋ ak, minj sek tikñinim rek ma ayip. Kun ak, kiyŋ Aŋgriypa sek, biynimb yikop gok sek nimb minim nup ak niŋiy, tap gunap yerip yerip gip ak aŋgem, minj sek tikiy, biyomb Siysa mindip ak yoknim. \v 27 Yikop yokniŋgambiyn ak, yand niŋen yipund ma giniŋgamb aŋgak.” \c 26 \s1 Pol Kiyŋ Aŋgriypa Nup Minim Aŋgak \p \v 1 Pen kiyŋ Aŋgriypa Pol nup aŋgak, “Yand nip niŋsipiyn nen, minim aŋgan aŋgak.” \p \v 2 Aŋgek, Pol ñin dand araniy aŋgak, “Kiyŋ Aŋgriypa. Nand nep apiy yip minim aŋgnimin aŋgey, Jiwda biynimb minim yip apay ak, nip aŋgniŋg gispiyn ak; yip tep gip. \v 3 Chin Jiwda biynimb gipun gipun ar ak nand maŋgiysek niŋban ak mey; nip nep aŋgniŋg gispiyn ak, yip tep gip. Kun ak minim aŋgen, yip yiruk ma niŋnimin. \p \v 4-6 “Jiwda biynimb Jerusalem nimb gok, yip kor gispay ak; Gor wosrey basind apis sikop kuyip minim tep aŋgek, gos sek kond mindyiŋgipay minim anep aŋgen, yip kor gispay. Pen yand bi key okok nimb rek, minim bap key aŋgnim: yand bi key okok nimb mer; bi Peresiy, Jiwda low minim niŋiy, asik tep yimb gipiyn bap. Ñiskoy miŋg mindiy, mind dand apiy, miñiy mindpiyn ñin biy, miñmon yand Tasas nimb, Jerusalem nimb gipiyn. Kun ak yip Peresiy aŋgiy niŋbay ak pen, minim kun ak weygiy, yip kor gispay. \p \v 7 “Nand niŋban: ‘Chin Jiwda biynimb gok kiñiŋ keykey onep wimiŋgan ak mindpun. Chin maŋgiysek, Gor basind apis sikop kuyip aŋgak minim tep ak kond mindpun. Nuk biynimb kumbay gok, gen tikjakniŋgambay aŋgak minim ak niŋmindiy, pumbnamb kisyimken, nup aŋgniŋyiŋg mindpun. Pen kiyŋ Aŋgriypa nand niŋan! Kumiy tip tikjakniŋgambun minim anep aŋgen, yip kor gipay! \v 8 Pen nimb yenen biynimb kumbay gok, Gor gek ma tikjakniŋgambay aŋgiy niŋbim? \p \v 9 “Pen yand key, nind Jiysis Nasaret nimb minim ak, yipund ma gip aŋgiy, Gor biynimb nuk gok kuyip, timey yimb giyiŋgipiyn. \v 10 Pen Jerusalem minden, Gor nup simboŋgep biyomb gok yip aŋgey, Jiysis ker mindeyak biynimb gok kuyip am dand apen, kalambis ayiŋgipay. Gunap pisnep pikayiŋgipay. Biynimb pikayiŋgipay gok kuyip panj aŋgyiŋgipiyn. \v 11 Jiwda nan-gep korip okok taŋgiy, biynimb Jiysis nup gosimb niŋyak gok kuyip niŋen, yip milukrimey yapek; minim kun ak kirginimimb aŋgiy, kuyip timey giyiŋgipiyn. Ñin gunap biynimb kun gok piyow niŋiyn aŋgiy, miñmon paryomb okok amyiŋgipiyn. \s1 Pol Jiysis Nup Gosimb Niŋak Kesim \p \v 12 “Pen ñin bap Damaskas biynimb Jiysis nup gosimb niŋyak gok kuyip, miñ ay dand wiyn aŋgen, Gor nup simboŋgep biyomb gok yaw aŋgiy, minj tikñey, dand saŋdinik. \v 13 Pumbnamb yomb yoŋ won ak, kinjeŋnamb ak amyiŋg niŋnik; melik yomb ak semb biyoŋ nimb, chin amninuk ak niŋak. Biyomb niŋan! Melik niŋak kun ak, pumb melik rek mer; melik kun ak key yimb gak. \v 14 Kun gek, chin maŋgiysek apyap pikiy, yand niŋnik; minim bap, minim yimb chin Hiybriw minim aŋgiy, yip aŋgak, ‘Sol! Sol! Yip yenen per miluk niŋiy timey gipan? Nip per kinjeŋ tep yomiyn apiyn ak pen; yip timey gipan ak, nip key yiwur gisap aŋgak.’ \p \v 15 Aŋgek, yand aŋgnik, ‘Biyomb nand an?’ Aŋgenik aŋgak, ‘Yand Biyomb Jiysis; yip per timey gipan ak nep aŋgak.’ \v 16 Kun aŋgiy, yip aŋgak, ‘Tikjakan! Yand nip minim aŋgniŋg opiyn ak aŋgniŋg gispiyn. Nand woŋg yip ak giy, yip miñiy niŋban rek, pen kisen yomen niŋrep giniŋgamban rek, biynimb gunap kuyip aŋgñiniŋgamban. \v 17 Kun giy aŋgñiyiŋg taŋgnakniŋ, Jiwda biynimb gok sek, biynimb Jiwda mer gok sek nip timey giyakniŋ, kond mindeniŋgayn. \v 18 Kun ak biynimb kisyim wip okok mindpay gok, melik tep ak niŋniŋgambay. Seytan nup gos ak kirgiy, Bapiy gosimb chirupapiy anep niŋniŋgambay. Yip diniŋgambay kun ak, tap yerip yerip timey giyak gok, Bapiy niŋiy kirginiŋgamb. Nuk kuyip niŋek, biynimb yand nindnimb gok niŋek tep gip rek ak giniŋgamb aŋgak.’ \s1 Pol Gor Nup Woŋg Giyiŋgip Ak Aŋgñak \p \v 19 “Pen kiyŋ Aŋgriypa. Yand melik semb biyoŋ nimb apiy minim aŋgak kun ak, ma kirginik. \v 20 Damaskas amiy, biynimb kun okok kuyip Jiysis minim tep ak aŋgñinik. Kisen am Jerusalem biynimb kuyip aŋgñiy, Jiwdiya biynimb okok kuyip aŋgñiy, biynimb Jiwda mer miñmon okok aŋgñiy ginik. Kuyip aŋgñiy aŋgnik, ‘Tap siy tap timey gipim gok yenen kun gipun aŋgiy kirgiy, Gor nup gosimb nokom niŋiy, aŋgip rek ginimimb aŋgnik.’ \v 21 Jiwda biynimb mer gok sek, minim kun ak aŋgñinik ak mey, kisen Gor aŋgniŋep korip ak amenik, Jiwda biynimb yip niŋiy mey pikayak. \v 22 Pen Gor yip kond nep mindip rek, minim tep nup ak, biynimb yimb mindip gok sek, biynimb yimb ma mindip gok sek aŋgñiyiŋg nep mindpiyn. Minim aŋgñimbiyn kun ak, ar bap key mer; binak Mosis sek, bi Gor minim aŋgep gunap sek aŋgyak rek nep aŋgñimbiyn. \v 23 Kiyk aŋgyak: \q1 “Krays apiy, miker diyiŋg, kumiy tikjakniŋgamb ak mey; Jiwda biynimb gok sek, Jiwda biynimb mer gok sek kumiy, tikjakep kinjeŋ ak niŋniŋgambay aŋgyak.” ” \p \v 24 Pol minim kun ak aŋgakniŋ, biyomb Pestas minim yomb aŋgiy aŋgak, “Pol. Nand minim ar keykey layniym gipan rek, jun muk nip ak milip gek aspan aŋgak.” \p \v 25 Aŋgek, Pol aŋgak, “Biyomb Pestas. Yip jun muk milip gek ma aspiyn; gos niŋyiŋg, minim niŋind yimb ak aspiyn. \v 26 Kiyŋ Aŋgriypa! Chin niŋiy gipun ar ak, nand niŋban ak mey, yand nip pirikiy ma asipiyn. Yand niŋbiyn: Jiysis nup yerer giyak ak weygiy ma giyak; miseŋ nep geyak niŋnak ak mey, tap bap ma niŋban mer; maŋgiysek niŋban. \p \v 27 “Nand bi Gor minim aŋgep gok, minim aŋgyak ak, niŋind aŋgyak aŋgiy, gos niŋban? Yand niŋen; nand niŋind apay aŋgiy niŋban rek ayip aŋgak.” \p \v 28 Pol kun aŋgek, kiyŋ Aŋgriypa aŋgak, “Pol. Nand yip, minim sikoy bap aŋgen, Jiysis binuk bap mindeŋ aŋgiy, yip minim kun ak aspan?” \p \v 29 Aŋgek, Pol aŋgak, “Minim paryomb aŋgiy akaŋ, minim maŋ won aŋgiy ma apiyn; yikop Gor nup aŋgniŋiy apiyn, “Nand sek, biynimb minim aŋgen niŋmindpay guniy sek yand mindpiyn rek, mindeniŋgiy aŋgiy apiyn. Pen yip sen aypay rek, kuyip ma ayniŋgiy aŋgiy apiyn.” \p \v 30-31 Pol kun aŋgek, biyomb Pestas ak, kiyŋ Aŋgriypa ak, nunay Baniys ak, biynimb mindeyak gok maŋgiysek mis tikjakiy aŋgyak, “Biynimb gok timey gey mey, kor giy, gunap kalambis ay, gunap pisnep pik ay gipay; pen bi biy tap timey bap ma gip aŋgyak.” \p \v 32 Kun aŋgiy, kiyŋ Aŋgriypa, Pestas nup aŋgak, “Miñiy kalambis kirgiy mis ambikop ak pen; nuk Siysa kor yip niŋniŋgamb aŋgip ak mey, kalambis mindiy, biyomb Siysa mindip ak amniŋgamb aŋgak.” \c 27 \s1 Pol Nup Yokon Rom Amniŋgamb Aŋgyak \p \v 1 Kisen minim aŋgay aŋgyak, “Bi kalambis gok kuyip, biyomb Jiwliyas, amiybi kuŋay yimb kond mindip anup ñon, amiybi nuk gunap yip poŋind biyomb Siysa mindip Rom amniyaŋ aŋgyak.” Amiybi kun gok kuyip aŋgyiŋgipay, “Biyomb Siysa amiybi nuk yimb aŋgyiŋgipay.” \v 2 Pen ñin kun ak, siyip Andramaytiyam nimb ak, miñmon Esiya amniŋg gek mey, siyip kun ak dinuk. Bi Masedoniya propens nimb bap yip amninuk. Yimb nuk Ariystakas. Miñmon sikoy nuk ak mey Tesalonayka. \p \v 3 Minek Saydon amjakonuk. Pen Jiwliyas Pol nup ma girimey gak; nup aŋgak, “Am buŋgiy nand gok kuyip niŋey, nip tap yerip tikdinimuŋ gok, ñiniŋgiy aŋgak.” \v 4-5 Pen chin Saydon kun ak kiriŋg amyiŋg niŋnuk; yiŋgen yomb yimb ak apiy, ñiŋg siy ak paŋgek. Kun gek, Saypras bak okok amiy, am am Siyliysiya sil giy, am Pampiyliya sil giy, miñmon yomb Lisiya amiy, am Mayra amjaknuk. \v 6 Amjakiy, amiy biyomb bi kalambis kay kuyip kond mindek ak niŋak; siyip Aleksandriya nimb ak, Rom amniŋg gek. Niŋiy, chinup aŋgek siyip kun ak dinuk. \v 7 Diy, kapkap nep am am, Naydas amjaknuk. Pen yiŋgen yomb ma apek, yipund giy amemb rek ma ayek mey, piskind okok nep am am, Salmoney sil giy, Kriyt bak okok amiy, \v 8 kosyam am am, Per-Heypens amjaknuk. Miñmon kun ak, miñmon yomb Lasiya maŋ okok. \v 9-10 Chin kun giy sayn nep giraŋgnukniŋ mey, Jiwda biynimb tap ma ñimbay ñin ak pandikek; ñiŋg siy yomb paŋgep ñin ak owak. \p Pen Pol nuk, bi siyip kapten ak sek, bi siyip nop ak sek kuyip aŋgak, “Bi guniy. Amemb rek ma ayip ak; amoniŋgambun, tap kakaw timey giy, siyip timey giy, chinup gunap pikayniŋgamb aŋgak.” \p \v 11 Pol kun aŋgak ak pen, siyip kapten ak sek, bi siyip nop ak sek aŋgrik, “Miñmon biy miñmon timey. Yiŋgen nep dip ak, siyip ak mindrep ginimuŋ rek ma ayip aŋgrik.” Kun aŋgerik, amiybi yomb Jiwliyas, Pol minim ak kirgiy, minim kuyip ak dak. \v 12 Bi siyip nop ak sek, bi siyip woŋg giyak gunap sek aŋgyak, “Yiŋgen yomb dip ñin biy, miñmon timey kun biy ma mindonjun; Piyniyks maŋ mindip ak am mindonjun. Yiŋgen yomb wip ñin ak, siyip dam miñmon kun ak ayey, timey ma gip aŋgyak.” \s1 Yiŋgen Yomb Apiy Ñiŋg Siy Paŋgak \p \v 13 Kun aŋgiy, kun ak mindiy, yiŋgen siskoy owak ñin bap, miñiy amiy, amjakniŋgambun aŋgiy, aŋga yokyak ak lipiŋg diy, ñiŋg timb kusgak Kriyt kun ak, ñiŋg gol ar ak amninuk. \p \v 14 Kun giy amninukniŋ, yiŋgen yomb ak amninuk okok ken apiy, chinup dand yesek okok amniŋg rek gak. \v 15 Kun gek, bi siyip nop gok, dand yipund giy amnun aŋgiy, gi mer niŋiy kirgiyak. Chinup sesek dand ñiŋg solwara namb yomb okok amnak. \p \v 16 Kun giy dand amek, am am, ñiŋg timb kusgak miñmon sikoy Kawda aŋgyak ak bak okok amiy aŋgnuk, “Yiŋgen siskoy asaw rek, bot sikoy band ak diy, siyip yomb miŋgan ak ayun aŋgiy, kosyam yimb daynuk. \v 17 Dayrep giy, siyip yomb ak paŋgnimuŋ aŋgiy, miñ gok, okok nimb okok nimb tiwniŋgrep giyak. Pen “Yiŋgen yomb asaw biy, siyip chinup ak dand Apriyka amiy, kamb kalnas akaŋ, kamb kilup ak piŋiyek, paŋgniŋgamb aŋgiy, ser tiwniŋgiyak ak wisik yepyey, jel pirikyiŋg amninuk. \v 18 Yiŋgen yomb apyiŋg nep mindek ak mey, minek siyip ak awan amnaŋ aŋgiy, tap kakaw gok, yisik ñiŋg solwara yokyak. \v 19 Minek ak kunep, yiŋgen di nep mindek mey, tap yerip yerip siyip timey gek ginjun aŋgiy dayey mindek gok, ñinen maŋgiysek diyokyak. \v 20 Chin minek minek pumb gap gok ma nep niŋyiŋgipun. Pen yiŋgen ak kun giy di nep mindek ak mey, miñmon bap ma amniŋgambun; kum diniŋgambun aŋgiy niŋnuk. \p \v 21 Pen tap ma nep ñimbyiŋgipay rek, Pol mindeyak namb ak tikjakiy aŋgak, “Minim yand aŋgnik ak niŋbikip rek aŋgep, chin Kriyt nep mindiy, tap kakaw tap gok ma diyokpinup. \v 22 Pen gos kuŋay ma niŋnimimb. Chin bap ma kumniŋgambun; siyip ak nep pisnep timey giniŋgamb. \p \v 23-24 “Yand Gor binuk ak, nup aŋgniŋyiŋg nep mindpiyn ak mey, miñiy kinambiyn, enjol bap yokek ap yand mindambiyn maŋ siŋak apiy, aŋgip, ‘Pol ma piriknimin! Gor nip kond mindeniŋgamb ma kumniŋgamban. Mindiy, biyomb Siysa mindip ak amiy, kor niŋniŋgamban. Biynimb siyip miŋgan guniy kuyip kunep kond mindek ma kumniŋgambay aŋgip.’ \p \v 25 “Kun ak ma piriknimimb. Yand niŋbiyn; Gor aŋgip rek nep giniŋgamb. \v 26 Pen chin am am, miñmon ñiŋg timb kusgak bap amniŋgambun aŋgak.” \s1 Siyip Pisnep Timey Gak \p \v 27 Pen yiŋgen ak chinup kun giy dand am am, ñin wanjrem piskind ak, kisyimken biyaŋ mey, ñiŋg solwara ‘Edriyatiyk’ apay namb ak amyiŋg, bi siyip woŋg giyak gok, gos bap niŋiy, miñmon sikoy bap apchaksipun rek ayip aŋgyak. \v 28 Kiyk gos kun ak niŋiy, kamb kilup maŋ maŋ mindip akaŋ aŋgiy, ay niŋbay tap bap ay niŋyak: par yomb yomb mindek. Takiy sikoy won bap amiy, tip ak ay niŋyak: tapin maŋ yimb mindek. \p \v 29 Kun gek, chin kamb sek okok amjipun rek ayip aŋgiy, pirikiy, aŋga omiŋal omiŋal yokeyak, siyip ak aland gak. Aland gek mindyiŋg, Gor nup aŋgniŋiy aŋgyak, “Miñmon kasek yapiy, pumb ak niŋaŋ aŋgyak.” \v 30 Pen bi siyip woŋg giyak gok, miñmon ñiŋg timb kusgak yep maŋ kun ak amniŋg; biynimb gok niŋmindeyak rek, yesek tom giy aŋgyak, “Bot sikoy ak dam jun akneŋ ken yokiy, aŋga gunap sek yokun aŋgyak.” \p \v 31 Kiyk yesek kun giyakniŋ, Pol niŋiy, Jiwliyas amiybi nuk gok yip kuyip aŋgak, “Bi siyip woŋg gipay biy, kiyk bot sikoy ak diy maŋgiysek am diniŋg gispay. Kun ak kiyk amdeniŋgambay, siyip biy an kond mindek mindoniŋgambun? Ak kum diniŋgambun aŋgak.” \v 32 Kun aŋgek, amiybi gok, minim kun ak niŋiy, bot ñiŋg biyaŋ yokniŋg geyak miñ ak, pisnep timbrik yokyak. \p \v 33 Pen miñmon yowniŋg gak won ak, Pol kuyip aŋgak, “Ñin onep wanjrem piskind ak gos kuŋay niŋyiŋg, tap ma ñimbiy, yikop nep mindpim. \v 34 Pen nimbip aspiyn, tap bap ma yimb giniŋgamb. Kun ak yikop mindiy, yergiy mindeniŋgambim; tap ñiŋnimimb aŋgak.” \p \v 35-36 Pol kun aŋgiy, biret ak diy, Gor nup aŋgniŋiy, tipaŋg ñiŋakniŋ, kiyk kunep simbwur tep gek tap ñiŋyak. \v 37 Chin biynimb tiw handret sependiy sikis, siyip miŋgan kun ak mindonuk. \v 38 Pen tap ñimbiy, siyip ak awan amnaŋ aŋgiy, wiyt mindek gok ñiŋg solwara biyaŋ diyokyak. \p \v 39 Miñmon tikakniŋ, ñiŋg timb kusgak miñmon won ak niŋnuk ak pen, miñmon kun biy yerip aŋgiy, ma niŋnuk. Pen kiyk niŋyak; ñiŋg solwara akneŋ timbsak amnak ak, kamb kilup tep yimb ak mindek ak mey, aŋgyak, “Siyip ak ar kun ak yipund giy amniŋgambun aŋgiy,” \v 40 siyip aŋga yokyak miñ gok timbrikiy, siyip pis pis ayak stiya omiŋal ak wisik yepiy, ser yomb wisik ayak ak, tip ak tiwniŋgiy, saŋdinuk. \v 41 Am am mey, siyip jun day ak, kamb kalnas day ak piŋiy; aldi wos gak. Kun giy aldi wos gek, ñiŋg solwara ak paŋg apiy, siyip sumb day okok ken, pisnep pikpaŋg pikek amnak. \v 42 Kun gek, amiybi gunap, ap biyomb kiyk Jiwliyas nup aŋgyak, “Siyip ak timey gisap. Bi kalambis gok pirik amey, chinup aŋg giniŋgambay. Kun ak kuyip pikayun aŋgyak.” \p \v 43 Kun aŋgyak ak pen, Jiwliyas Pol nup gos niŋiy, kuyip mer aŋgiy aŋgak, “Bi ñiŋg kas pilik niŋbay gok, nind ñiŋg kas pilikiy ameniŋgiy; \v 44 kisen bi ñiŋg kas ma pilik niŋbay gok, pilaŋ day day gok, chichiy diy amniŋgiy aŋgak.” Aŋgek, aŋgak rek nep ginuk. Bi bap ñiŋg ma ñiŋnuk; maŋgiysek kim amninuk. \c 28 \s1 Pol Miñmon Molta Mindek \p \v 1 Pen chin miñmon ñiŋg timb kusgak kun ak amonuk, biynimb kun gok mindeyak gok, chinup aŋgyak, “Miñmon biy, Molta aŋgyak.” \v 2 Kun aŋgiy, chinup girep giyak. Chinup miñmon pik pir gak rek; mon dap daŋgiyey, maŋiy tep ginuk. \p \v 3 Pol pen am mon alik gunap yipruŋg dand apiy, daŋgiyakniŋ, kondkol ak mon alik dand wak namb kun okok mindek ak mey, pipoŋ gek, araniy Pol nup ñin kind ak siwyinjsek ayak. \v 4 Kun gek, biynimb miñmon kun ak mindeyak gok niŋiy, kiyk key aŋgyak, “Kalambis bi biy, timey gip rek, kim amnimun rek ma ayip. Ñiŋg solwara namb ak mindiy, siyip ak timey gek ma kumimb ak pen; miñiy kumniŋgamb aŋgyak.” \p \v 5 Kun aŋgyak ak pen, Pol ñin maŋgiy nuk ak pipal pikek, kondkol kun ak yapiy, mon yinak. \v 6 Biynimb kun gok pen, Pol nup kondkol siwip ak, siw giniŋgamb akaŋ, kasek kumniŋgamb aŋgiy, tapin niŋmindey, nup tap bap ma gek aŋgyak, “Bi kun ak biyimb bap mer: nuk gor bap aŋgyak.” \p \v 7 Pen biyomb miñmon kun ak kond mindek ak, yimb nuk ak Pabliyas. Korip miñmon nuk ak maŋ kun siŋak mindek ak mey, chinup dand korip nuk ak amiy, ñin omiŋal nokom kond mindrep yimb gak. \v 8 Biyomb kun ak, nop nuk ak, mumbwak nup okok mon rek yiniy, simb koŋgil kunep giy, kum mindek. Pol Gor nup aŋgniŋiy, nup diniŋek, tap gak kun ak pisnep suŋ ayak. \v 9 Kun gek niŋiy, biynimb miñmon kun ak tap gak gok, apeyak, Pol diniŋek, kuyip suŋ ayak. \v 10 Pol kun gek mey, chinup kond mindrep yimb giy; siyip diy amniŋg ginuk ñin ak, tap yerip ma mindek gok, chinup monmon ñiyak. \s1 Pol Rom Amjakak \p \v 11 Pen miñmon kun ak, siyip Aleksandriya nimb bap ap mindek. Siyip kun ak yimb nuk ak “Tamsek” aŋgyak. Ñin kun ak yiŋgen yomb dep ñin ak owak ak mey, amemb rek ma ayek, kun ak mindek. Chin kunep miñmon kun ak mindon, takin omiŋal nokom amnakniŋ, \v 12 yiŋgen yomb ma dep ñin ak apek, siyip Tamsek kun ak diy, Sayrakus amninuk. Amiy, ñin omiŋal nokom kun ak mindiy, \v 13 siyip kun ak nep diy, Resiyam amninuk. Minek, yiŋgen yomb ak kund okok ken apiy, siyip ak dand kasek amek mey, ñin omiŋal ñiŋg namb okok mindiy, Puteyoliy amjaknuk. \v 14 Miñmon kun ak, biynimb Jiysis nup gosimb niŋyak gunap mindeyak ak mey, chinup aŋgyak, “Chin yip mindiy amnimimb aŋgyak.” Aŋgeyak, kiy yip ñin onep ar ak mindiy, Rom amnun aŋgiy saŋdinuk. \p \v 15 Pen Rom biynimb Jiysis nup gosimb niŋyak gok, chinup asway aŋgey niŋiy, gunap ap chinup Apiyas maker namb ak, namb pikyak; gunap ap chinup namb pikyak; stowa omiŋal nokom mindek miñmon ak. Pen chinup ap namb pikyak rek, Pol kuyip niŋiy, simbwur nup ak tep gek, Gor nup, “Tep” aŋgak. \p \v 16 Pen chin Rom amonuk, gapman biyomb ak, Pol nup aŋgak, “Korip nak bap key kinimin aŋgek,” nuk korip bap piyow niŋiy kin mindakniŋ, amiybi bap nup kond mindyiŋgip. \s1 Pol Jiysis Minim Tep Ak Aŋgak Miñmon Rom \p \v 17 Pol ñin omiŋal nokom mindiy, minim aŋgniŋg, Jiwda biyomb miñmon kun ak mindeyak gok kuyip suk aŋgek, ap nan-geyak aŋgak, “Mam sikop. Yand biynimb chin gok ma miluk niŋiy, basind apis sikop minim aŋgyak ak ma timbriknik ak pen, Jiwda biyomb Jerusalem nimb gok, yip kalambis ay, dam Rom gapman biyomb kun okok mindpay gok kuyip ñeyak, \v 18-19 yip kor giy niŋyak: minim kiñiŋ bap ma mindek. Yip pikniŋgiy rek ma ayak. Kun gek mey, yip wisikyokun aŋgiy niŋyak ak pen; Jiwda kay mindeyak gok, kilis timey giy, yip tip ak kor geyak mey aŋgnik, ‘Biyomb Siysa nep kor yip ak niŋniŋgamb aŋgnik.’ Biynimb yand gok kuyip minim bap mindek kun ma ginik. \v 20 Pen chin Jiwda gok, minim tep gos sek kond mindpun ak nep aŋgen; yip miñ aypay. Minim kun ak aŋgniŋg mey, nimbip suk apiyn aŋgak.” \p \v 21 Pol kun aŋgek, nup aŋgyak, “Bi Jiwdiya nimb kun gok, biy apiy akaŋ, minj ñey apek, minim timey gunap nip aŋgey, ma niŋbun. \v 22 Kun ak, nand minim nand key aŋgey chin niŋjun. Pen chin niŋbun: Jiwda biynimb gok apay, ‘Biynimb gos nand niŋban rek niŋbay gok, biynimb tep mer apay’ aŋgyak.” \p \v 23 Pen kiyk kun aŋgiy, ñin bap minim aŋgniŋgambun aŋgiy, aŋgayak. Kisen ñin aŋgayak kun ak apek, biynimb nind wiyak rek mer, kuŋay yimb nep Pol mindek korip ak, maynamb yimb ap nan-giyak. Kun giy ap nan-geyak, Pol nuk Gor biynimb diy kond mindeniŋgamb minim ak aŋgñiyiŋg; Mosis sek, bi Gor minim aŋgep gunap sek Jiysis kun kun giy giniŋgamb aŋgiy tikyak minim ak sek aŋgñiy gak. Jiysis nup minim ak aŋgen niŋyaŋ aŋgiy, minim kun ak aŋg mindakniŋ, pumb paŋind amnak. \p \v 24 Pen minim aŋgak kun ak, gunap aŋgak rek niŋyak; gunap ma niŋyak. \v 25 Biynimb ma niŋyak gok kuyip aŋgak, “Wosrey Gor Kawnan ak, Asaya nup bak ayek, niŋind yimb, basind apis chinup gok kuyip minim bap aŋgak. \v 26 Minim kun ak, Baybol buk ak tikiy aŋgyak: \p ‘Jiwda biynimb gok kuyip am aŋgiy aŋgnimin, “Minim aŋgey niŋniŋgambim ak pen; minim aŋgip ak aŋgiy ma niŋniŋgambim. Windin niŋniŋgambim ak pen, tap bap ma niŋniŋgambim. \v 27 Biynimb guniy minim yand apiyn ak kuyip yiruk gek, ma yimb niŋbay. Gor minim niŋon, chinup gek, biynimb nuk mindenjun rek ma ayip aŋgiy, timund pil giy, windin jukiy nep mindpay’ aŋgyak.” \p \v 28 “Kun ak, Jiwda biynimb guniy. Nimb Jiwda kay, Gor minim tep ak kirpim rek, nuk aŋgek amjap biynimb wikan gunap kuyip. Kiyk nep niŋniŋgambay aŋgak.” \v 29 Pol kuyip minim kun ak aŋgjiwakniŋ, Jiwda gok kiyk key amyiŋg, pen aŋgek pen aŋgek giyiŋg amniyak. \p \v 30 Pen Pol miñmon Rom kin mindyiŋgip korip ak, tawyiŋg tawyiŋg nep kin mindek; simiy omiŋal yinak. \v 31 Biynimb nup ker wiyak gok, kuyip maŋgiysek direp yimb giy, Gor biynimb diy kond mindeniŋgamb minim ak, aŋgñiy; Jiysis Krays minim ak aŋgñiy gak. Nuk kun gek, Rom gapman biyomb gok, nup ma aŋg giyak ak mey, biynimb gok kuyip minim kilis giy aŋgiy, yipund giy nep aŋgñiyiŋgip.