\id 1PE - Maskelynes NT [klv] -Vanuatu 2013 (web version -2014) \h 1 Pita \toc1 Nalob̃ulat napisulan na-vǝha-sual-an aPita totosi \toc2 1 Pita \toc3 1Pit \mt1 1 Pita \mt3 Nalob̃ulat napisulan na-vǝha-sual-an aPita totosi \imi Ase itos nalob̃ulat napisulan egai? \ipq APita tovi ahai susur siYesu, gai itosi. \imi Itos nalob̃ulat napisulan egai hǝn nǝsa? \ipq APita itosi hǝn b̃ikel mai alat siYesu ke limastoh hǝn aYesu b̃ehǝhaṽur hǝn nǝmauran salit gail, naut kǝmas na-lǝŋon-isa-vǝsa-an ideh. \imi Itos nalob̃ulat napisulan m̃os ase? \ipq APita itosi m̃os alat siYesu len naut p̃isi. \imi Itos nalob̃ulat napisulan egai ŋais? \ipq Itosi pǝpadaŋ hǝn nasihau A.D. 64. \io2 1) Na-ke-ivoi-an (1.1-2) \io2 2) Na-sor-tuṽ-an hǝn nasipaan (1.3-12) \io2 3) Nǝmauran silat siYesu (1.13–2.10) \io2 4) Naṽide alat siYesu lǝb̃imashusuri (2.11–3.22) \io2 5) Na-lǝŋon-isa-vǝsa-an seKristen mai nauman hǝn na-vi-tarhǝte-an (4.1–4.19) \io2 6) Nakelean todaŋ van hǝn alat siYesu (5.1-11) \io2 7) Nasudǝlam̃ian (5.12-14) \c 1 \s1 Na-ke-ivoi-an \p \v 1 Ginau, aPita notovi ahai pispisul siYesu Kristo, nutos nalob̃ulat napisulan egai. Nutosi van hǝn alat aGot tolekis hǝn galito, lototoh hum nametb̃os gail len naut gail lototiltile; naut a Pontus, a Kalatia, a Kappatosia, a Asia mai a Pitinia.\f + \fr 1.1 \ft Nǝboŋ toke \fq metb̃os \ft len naut egai, namilen ke lovi Kristen gail naut a im salit len nǝmav gol ke lovi metb̃os len navile a pan. Uman 8.1, 4, 11.19.\f* \v 2 Len nalǝboian siGot aTata, ilekis hǝn gamito sutuai tia ale aNunun igol ke mǝttokad nab̃oruan siGot m̃os mǝtb̃igol nǝsa aYesu Kristo tokele, mǝtb̃iveveu len nǝda han.\x * \xo 1.2 \xt Rom 8.29; 2Tes 2.13; Ipru 10.22, 12.24\x* Navoian aGot toviol habat kǝmas hǝni mai natǝm̃at tepul sǝsǝhov len nǝlomito. \s1 Nǝ-vatvat-viri-an hǝn nǝmauran vi sutuai \p \v 3 Datesipa vi tǝban aGot aTǝman aYesu Kristo, aMasta sidato. Bathut ke nǝlon totaŋis masuṽ hǝn gidato, eviol hǝn nǝpasian veveu mai gidato len na-le-mǝhat-an dan nǝmatan siYesu Kristo, gol ke dattokad nǝ-vatvat-viri-an tomaur. \v 4 Ekitin, aGot etǝgau gat natit gail lotovoi masuṽ len nǝmav m̃os anatun gail. Etǝgau gat natgalenan m̃os gamito, natgalenan asike logǝgel boŋ ideh, asike lum̃om, asike natideh emǝdas gail, asike luwav. \v 5 Ale len nǝdaŋan siGot, gai dereh tihavhav gol gamito len nadǝlomian samito van vǝbar nǝsarpohan hǝn nǝmauran kitin mai aGot; nǝmauran kitin totub̃at nǝboŋ tolav kuv gamit dan nǝsaan samito. Evi nǝsarpohan enan gai toutaut hǝn b̃evǝhoti len nǝboŋ namǝkot. \p \v 6 Mǝtohǝhaṽur masuṽ tǝban natgalenan, naut kǝmas na-lǝŋon-isa-an totiltile gail limasbar gamito, gol nǝlomit tisa; husur asike idareh linoŋ. \v 7 Imaienan hǝn na-lǝŋon-isa-an galenan lǝb̃igol ris nadǝlomian samito ke lotovi nadǝlomian gǝgǝras o kitin. Na-lǝŋon-isa-an galenan lugol kitev nadǝlomian samito hum nǝhab tolatlat kitev nametǝlai nagol van tovi wai hǝn b̃isab̃i ke toveveu o tokad nǝpahsago lan. Be len nǝnauan siGot, nadǝlomian samito esǝhor masuṽ hǝn nagol tomasmasig. Ale nadǝlomian samit b̃ekitin, dereh aGot tilav nǝ-sal-suhi-an mai nǝyalyalan mai gamito, dereh nahǝsamit tevi mǝhat len nǝboŋ hǝn navisian siYesu Kristo. \v 8 Mǝtolǝmas bun aYesu naut kǝmas mǝtsarisi boŋ ideh. Naut kǝmas mǝtsarisi, mǝtoriŋ nǝlomit idaŋ lan, gol ke mǝttopul hǝn nakemkeman. Nahǝhaṽuran mǝttokade, nasoruan edǝdas b̃ikel lǝboii.\x * \xo 1.8 \xt Jon 20.29\x* \v 9 Bathut ke nǝsa togǝmgǝm hǝn gamito tohum naṽit nadǝlomian samito, evi nǝ-lav-kuvi-an dan nǝpanismen tonor hǝn nǝsaan beti nǝmauran kitin mai aYesu. \p \v 10 Ahai kelkel ur gail ta m̃o lopǝhav utaut hǝn nǝ-lav-kuvi-an enan tovi naviolan b̃egǝm hǝn gamito, aGot b̃eviol kǝmas hǝni mai gamito. Galit ludoŋ vahvahur nǝ-lav-kuvi-an enan dan nǝsaan, lous kitevi hǝn lǝb̃elǝboii. \v 11 Len nǝboŋ ta m̃o lunau habat, nǝboŋ aNunun aKristo len nǝlolito tokel kot na-lǝŋon-isa-vǝsa-an seKristo mai nǝsa b̃ehusuri: naputsanian hǝn nahǝsan mai nǝyalyalan san. Lunau kitev nǝboŋ natgalenan lǝb̃evisi mai lǝb̃imabe.\x * \xo 1.11 \xt Psa 22; Isa 53; Luk 24.25-26\x* \v 12 AGot ikel vǝhoti mai ahai kelkel ur galenan ta m̃o ke lǝsavi tarhǝt salit gabag be lovi tarhǝt samito nǝboŋ lotokel natgalenan mǝttomadhasǝsǝloŋ hǝni. Ale gagai alat lotokel ur na-kel-uri-an tovoi mai gamito, lukel natgalenan len nǝdaŋan seNunun aGot, aGot tosǝvati len nǝmav. Ale natgalen lotokel uri, aŋel gail am lolǝŋon buni ke lekǝta kitev natgalenan hǝn lǝb̃elǝboi gail. \s1 AGot tevi nǝkadun nǝmauran samito \p \v 13 Imaienan, mǝteutaut hǝn nǝnauan samito, mǝtehulahul, tǝgau gat nǝlomito. Ale mǝteriŋ p̃is nǝ-vatvat-viri-an samit len navoian aGot b̃eviol kǝmas hǝni mai gamito nǝboŋ aYesu Kristo b̃evisi. \v 14 Mitigol nǝsa aGot tokele hum mǝttovi anatun gail. Nalǝŋonian gail lotosa mǝttokade nǝboŋ mǝttotǝtan hǝn nakitinan, saliwol hǝn nǝmauran samit am, samtehusur gail. \v 15 Avil len natit p̃isi mǝtb̃igole, mǝtesum̃an aGot tokis gamito ke: mitivoi, mitinor buni, mititoh a tut dan nǝsaan gail, mitikad nab̃oruan san. \v 16 Husur len natosian siGot ike, “Mitivoi buni, mititoh a tut dan nǝsaan sum̃an ginau notovoi buni, nototoh a tut dan nǝsaan.”\x * \xo 1.16 \xt Lev 11.44-45, 19.2\x* \p \v 17 Ale aGot, mǝttokisi hǝn aTǝmamito, ebunus nǝvanuan gail len naṽide top̃itoṽ van hǝn nǝvanuan p̃isi, nǝboŋ topǝpehun navoian dan nǝsaan len natit p̃isi lotogole. Imagenan, len naṽide samito, len nǝmauran kavkav samito hum nametb̃os gail len navile a pan, mǝtetǝŋedur bathurien, mǝtemǝtahw len nǝyalyalan san. \v 18 Husur mǝtolǝboi tia ke aGot toṽur nǝmakuvan samito hǝn b̃ilav kuv gamit dan naṽide kǝmas hǝn nǝmauran samito togǝm len atǝmamit ta sutuai. AGot saṽur nǝmakuvan samito hǝn nagol o nasilva arb̃isa vǝmasig. \v 19 Ao, eṽuri hǝn nǝda nǝmauran seKristo tosǝhor natit p̃isi,\x * \xo 1.19 \xt Kol 1.20\x* aKristo tohum natuhsipsip tonor hǝn natutumavan, sǝkad naut ideh len niben tosa, sǝkad natideh tosa lan.\f + \fr 1.19 \ft Exo 12.5 tosor husur natuhsipsip hǝn natutumavan.\f* \v 20 AGot itabtabuh lan tia nǝboŋ satub̃at hǝn b̃igol navile a pan sal, be aGot esǝvati hǝn b̃evisi len nǝboŋ namǝkot galegai m̃os gamito. \v 21 Len aKristo mǝtoriŋ nǝlomit len aGot. Evi aGot togol aKristo tole mǝhat dan nǝmatan, toputsan nahǝsan, toriŋi toyalyal. Imagenan, mǝtoriŋ gat nadǝlomian mai nǝ-vatvat-viri-an samito len aGot. \p \v 22 Nǝboŋ mǝttogol tabtab hǝn nǝsa nakitinan tokele, mǝtugol nǝlomit gabag iveveu hǝn mǝtb̃elǝmas bun nǝbathudud nadǝlomian len nakitinan. Len nǝlomit tomasil habat, mitidaŋ hǝn mǝtb̃elǝmas masuṽ hǝn gamit gabag, \v 23 husur mǝtukad nǝpasian veveu. Nǝmauran veveu mǝttokade sagǝm len nǝpasusan sitata mai sinana husur nǝmauran artoviol hǝni mai gamito dereh tesib len nǝmatan. Avil nǝmauran veveu mǝttokade dereh tipat vi sutuai bathut ke togǝm len nasoruan siGot, nasoruan nǝmauran, nasoruan topat vi sutuai. \v 24 Hum natosian siGot am tosor husur natenan, ike, \q1 “Nǝvanuan p̃isi lohum naliol, \q2 nǝyalyalan p̃isi lotokade ehun napushǝt naliol; \q3 naliol imasmas, napushǝte imayoh, erus vi pan, \q2 \v 25 avil nasoruan siNasub̃ aGot ipat vi sutuai.”\x * \xo 1.25 \xt Isa 40.6-8\x* \m Ale, nasoruan enan evi na-kel-uri-an tovoi lotokel uri mai gamito. \c 2 \p \v 1 Imaienan, samtigol nǝsaan ideh am, mitinoŋ dan nǝsaan p̃isi togol nasǝnahan. Samtelibliboŋ am; samtegǝgǝras; nǝlomit satevǝnoh natit gail sivan ideh; samtisor tisa husur avan ideh, samtisor mǝdas nahǝsan. \v 2 Hum amas mai alikob artomaduh tabtab hǝn nasus, gamito mitimaslǝŋon masuṽ hǝn nasus nakitinan togǝm ben aGot, hǝn mǝtb̃emuni hǝn mǝtb̃etibau len nǝmauran kitin topat vi sutuai. \v 3 Husur, hum natosian siGot toke, “Mǝtusab̃ lǝboi navoian siNasub̃, ke nabus han ivoi.”\x * \xo 2.3 \xt Psa 34.8\x* \s1 Nǝvat nǝmauran mai alat aGot tolekis hǝn galito \p \v 4-5 Nasub̃ aKristo ehum nǝvat nǝmauran sua m̃os naim siGot, nǝvanuan gail lotomǝtahuni hum sanor hǝn naim be aGot tolekis hǝni husur ivoi sǝhor natit p̃isi. Mǝtegǝm hǝn aKristo hum gamit gabag mǝttovi nǝvat nǝmauran gail hǝn aGot b̃eum hǝn naim san hǝn nǝvat galenan hǝn mǝtb̃egǝm vi hai tutumav san gail, gai tolekis hǝn gamito m̃osi. Len aYesu Kristo, mǝtetutumav hǝn naviolan aGot tohǝhaṽur hǝn gail: len aNunun aGot, lotu hǝn aGot.\f + \fr 2.4-5 \ft Natutumavan gail aGot tohǝhaṽur hǝni lovi naviolan hǝn nalotuan, nǝ-sal-suhi-an, na-sor-tuṽ-an, na-lǝŋon-isa-an m̃os aKristo. Naviolan galenan lovi natit gail lotonor hǝn nalǝŋonian seNunun aGot totoh len nǝlolito.\f* \v 6 Husur len natosian siGot ike, \q1 “Sǝsǝloŋ! Noriŋ nǝvat sua len naut a Sion, \q2 tolǝboi b̃igol naim b̃ihav mai b̃inor, \q2 nulekis hǝni husur ivoi sǝhor natit p̃isi, \q1 ale avan ideh toriŋ nǝlon lan, \q2 asike elǝŋon isa sil toriŋ nǝlon lan.”\f + \fr 2.6 \ft Isa 28.16. \fq Naut a Sion \ft evi nǝhes sual am hǝn naut a Jerusalem ale nǝvat evi aYesu.\f* \m \v 7 Imagenan, len gamit mǝttokad nadǝlomian, nǝvat enan ivoi sǝhor natit p̃isi, wake len alat sǝkad nadǝlomian, lomǝtahuni hum nasoruan siGot toke, \q1 “Nǝvat, nǝvanuan na-um-im-an gail lotomǝtahuni, \q2 gai egǝm vi vat sua ŋai b̃elǝboi b̃igol naim b̃ihav mai b̃inor.”\x * \xo 2.7 \xt Psa 118.22; Mat 21.42; Mak 12.10; Luk 20.17; Uman 4.11\x* \m \v 8 Natosian ikele am ke, \q1 “Evi nǝvat togol nǝvanuan gail lǝb̃ipes hab̃etw, \q2 nǝvat totibau togol lǝb̃iteh.”\x * \xo 2.8 \xt Isa 8.14-15\x* \m Lupes hab̃etw husur lǝsagol nǝsa nasoruan siGot tokele. Len nǝ-nau-utaut-an san, aGot eriŋi sutuai tia hǝn lǝb̃imagenan. \p \v 9 Be gamito mǝtovi vanuan aGot tolekis hǝn gamit sǝlani; mǝtovi hai tutumav siGot tovi kiŋ; mǝtovi luṽoh hǝn nǝvanuan gai toriŋ nahǝsan lan, naluṽoh san sǝb̃on. Mǝtumagenan hǝn mǝtb̃ikel ur nab̃oruan san tovoi mai natit p̃isi tovoi buni aGot togole, aGot tokis gamito dan nǝmargobut vi lan nam̃ial namǝnas san.\x * \xo 2.9 \xt Exo 19.5-6; Deu 4.20, 7.6; Isa 9.1, 43.20-21\x* \v 10 A m̃o mǝtsavi alat siGot, be gagai mǝtovi alat siGot. A m̃o aGot salolosa hǝn gamito, be gagai aGot ilolosa hǝn gamito.\x * \xo 2.10 \xt Hos 1.6, 9, 2.1, 23; Rom 9.25\x* \p \v 11 Gamit notolǝmas bun gamit p̃isi, navile a pan egai savi naut samit am. Mǝtosum̃an nametb̃os gail, mǝtosum̃an alat lototoh len naut savi salito. Imaienan noŋir gamito ke, bulatut dan nalǝŋonian gail hǝn nibemito lotob̃al mai nǝmauran kitin len nǝlomit gail. \v 12 Naṽide hǝn nǝmauran samito len nǝhon alat lotokad nadǝlomian len nagot gǝgǝras gail, timasvoi, hǝn ke naut kǝmas lotosor tas gamit sum̃an mǝttogol natit tosa gail, nǝboŋ lǝb̃eris navoian gǝb̃igole, dereh lisal suh nǝyalyalan siGot len nǝboŋ hǝn navisian san. \s1 Gol nǝsa alat lotoil a m̃o lotokele \p \v 13 Hǝn mǝtb̃ehusur Nasub̃, mǝteriŋ gamit len navǝlan alat lotoil a m̃o len navile a pan, naut kǝmas tovi akiŋ toil a m̃o, \v 14 o agavna san gail. Husur akiŋ eriŋ galito hum agavna gail hǝn lǝb̃ipansem alat lotogol nǝsa tosa, be sal suh alat lotogol nǝsa tovoi.\f + \fr 2.14 \ft Hǝn naves 13-14, ris Rom 13.1-7\f* \v 15 Gol nǝsa tovoi, husur aGot elǝŋon ke navoian mǝtb̃igole tekǝkol hǝn nabuŋon alat lototǝtan, lotosor len namelmelan salit ŋai. \v 16 Mǝtsavi slev am be mǝtumakuv tia. Nǝmakuvan mǝttokade, samtinau ke tigol mǝtolǝboi mǝtb̃igol nǝsaan ideh. Ao, mǝtukad nǝmakuvan hǝn mǝtb̃itoh hum naslev siGot. Nǝsaan sǝbaŋis gat gamit am, mǝtumakuv dani tia. Mititoh tin len nǝmakuvan mǝttokade. Samtinau ke nǝmakuvan tesusuan gamito hǝn ke mǝtolǝboi mǝtb̃igol nǝsaan tǝtas. Ao, mǝtukad nǝmakuvan hǝn mǝtb̃itoh hum naslev siGot. \v 17 Mǝteputsan nǝvanuan gail p̃isi len nǝnauan samito. Mǝtelǝmas bun nǝbathudud nadǝlomian. Len nalotuan, mǝtemǝtahw len nǝyalyalan siGot. Putsan nakiŋ hǝn nǝkantri samito len nǝnauan samito. \s1 Naslev gail \p \v 18 Gamit mǝttovi slev gail, len nǝ-nau-mǝhat-hǝni-an, mitidam̃ hǝn na-il-a-m̃o-an simasta samit gail, mitigol nǝsa lotokele. Mitimagenan hǝn amasta gail lotovoi, lotomǝdau, ale mitimagenan hǝn galit am lotodaŋ taltal, lotosa. \v 19 Husur, len nǝlomit tolǝboi nalǝŋonian siGot, mǝtb̃idaŋ b̃ur napǝŋasan hǝn na-lǝŋon-isa-an sanor, dereh aGot tehǝhaṽur hǝn gamito. \v 20 Mǝtb̃idaŋ b̃ur nabilasian tonor hǝn nǝsaan mǝttogole, mǝtosǝhor nǝsa? As tisal suh gamito? Avan ideh a? Ao! Avil mǝtb̃idaŋ b̃ur na-lǝŋon-isa-an sil navoian mǝttogole, dereh aGot tehǝhaṽur hǝn gamito. \v 21 Husur aGot ekis gamit hǝn mǝtb̃ivoi, naut kǝmas na-lǝŋon-isa-an enan. Igol aKristo elǝŋon isa vǝsa m̃os gamito hǝn mǝtb̃igol tǝtoṽ hǝni, husur nǝmel rien. \v 22 Gai sagol nǝsaan ideh, nabuŋon sakel nagǝgǝrasan ideh, gai sagǝras avan ideh.\x * \xo 2.22 \xt Isa 53.9\x* \v 23 Nǝboŋ nǝvanuan gail lotosǝvari, gai sapesǝvar tǝlmam; nǝboŋ tolǝŋon tosa vǝsa, gai sasor husur nasisilan. Ao, eriŋ gai len navǝlan aGot topǝpehw tonor hǝn navoian dan nǝsaan. \v 24 AKristo evus nǝsaan sadit gail len niben gabag len nǝhai balbal, hǝn datb̃imakuv dan nǝdaŋan hǝn nǝsaan sadito, hum dattomat, be hǝn datb̃imaur m̃os nanoran. Evi niben tomǝtartar togol mǝttomaur! \v 25 Husur a m̃o mǝtohum nasipsip gail lotoyar lab, lotosab, lotomasig a tut sua. Be gagai mǝtupair van hǝn atenan tokǝtkǝta tǝban nasipsip gail hǝn mǝtb̃ehusuri, gai tokǝtkǝta gol nǝlomito mai nǝmauran kitin topat lan.\f + \fr 2.25 \ft Hǝn naves 24-25, Isa 53.4-6\f* \c 3 \s1 Alarmisoan \p \v 1 Imaienan, gamit mǝttovi pǝhaṽut mǝttolah, geriŋ gaiug len navǝlan asoam̃. Gǝb̃igol b̃imagenan, naut kǝmas ahaṽut sam̃ asike b̃igol nǝsa nasoruan siGot tokele, naṽide sam̃ dereh tesǝhor atenan hǝn b̃eriŋ nǝlon len aGot. Husur naut kǝmas gǝsakel natideh,\x * \xo 3.1 \xt Efe 5.22; Kol 3.18\x* \v 2 dereh atenan tebunus naṽide sam̃ togǝm len nǝlom̃ toveveu, dereh tebunus nalotuan sam̃ van hǝn aGot ke emǝlas. \v 3 Napǝhasan sam̃, natideh sam̃ tokab, satipat len navurum̃ gotoviri, o nagol gotovǝhas nibem̃ hǝni, o nahurabat gotosuni hǝn nǝvanuan gail lǝb̃eris gaiug ŋai.\x * \xo 3.3 \xt 1Tim 2.9\x* \v 4 Ao, napǝhasan sam̃, nǝsa tokab len gaiug, tegǝm len gaiug kitin gotosusuah len nǝlom̃, tevi napǝhasan hǝn nanunum̃ mai nǝlom̃ tomǝdau, natǝm̃at topat lan. Napǝhasan enan asike iwav boŋ ideh. Napǝhasan enan sǝlani ŋai, aGot ehǝhaṽur masuṽ hǝni. \v 5 Alatpǝhaṽut ta sutuai lotovatvat vir na-kel-gati-an siGot gail, lukad napǝhasan tomaienan. Galito lulotu hǝn aGot ale lugol husur nǝsa asoalit lotokele. \v 6 Nau tǝlmam hǝn aSarah togol nǝsa aApraham tokele, tokisi hǝn amasta san.\x * \xo 3.6 \xt Gen 18.12\x* Gamit mǝtogǝm vi natun aSarah gail nǝboŋ mǝttodaŋ b̃ur namǝtahwan hǝn mǝtb̃igol natit tovoi gail. \p \v 7 Imaienan, gamit mǝttovi ulum̃an mǝttolah, gitoh mai asoam̃ len nalǝboian ke, sǝdaŋ sǝhor gaiug, be geputsani len nǝnauan sam̃, husur asoam̃ am ikad naviolan hǝn nǝmauran kitin aGot toviol kǝmas hǝni. Gigole hǝn asike natideh b̃ip̃on gol na-sor-tuṽ-an sam̃.\x * \xo 3.7 \xt Efe 5.25; Kol 3.19\x* \s1 Na-lǝŋon-isa-vǝsa-an sil na-gol-na-voi-an \p \v 8 Hǝn nǝb̃imaris kotov nasoruan sagw, nukele ke, gamit p̃isi mǝtegǝm sua ŋai len nǝnauan samito mai nǝlomito; len nǝlomit totaŋis gabag hǝn gamito, lǝmas bun gamit gabag; nǝlomit temǝdau. Samtinau gamito. \v 9 Samtivar tǝlmam hǝn nǝsaan van hǝn avan ideh togol tosa hǝn gamito. Samtisor tisa tǝlmam van hǝn avan ideh tosor tosa hǝn gamito. Be gol vari len navoian mǝttous aGot hǝn b̃igole hǝni. Enan evi nalǝŋonian siGot tokis gamito, hǝn mǝtb̃ikad naviolan tovoi, gai totǝgau gati m̃os gamito.\x * \xo 3.9 \xt Mat 5.44; Rom 12.17; 1Pit 2.23\x* \v 10 Husur natosian siGot ike, \q1 “Gǝb̃elǝŋon nǝmauran gǝb̃ehǝhaṽur lan, hǝn ke nǝboŋ sam̃ gail b̃ivoi, \q2 nameam̃ satisor tisa, \q2 nabuŋom̃ satelibliboŋ. \q1 \v 11 Gipair dan nǝsaan, gigol navoian, \q2 gidoŋ natǝm̃at, gam kitevi hǝn gǝb̃ikade mai nǝvanuan gail. \q1 \v 12 Husur namǝtan Nasub̃ aGot ekǝtkǝta tǝban alat lotonor, \q2 nǝdariŋan esǝsǝloŋ hǝn na-sor-tuṽ-an salito, \q1 avil nǝhon Nasub̃ ipair dan alat lotogol tosa.”\x * \xo 3.12 \xt Psa 34.12-16\x* \p \v 13 Ale, mǝtb̃idaŋ m̃os mǝtb̃igol navoian ŋai, as tigol nasǝnahan hǝn gamito? \v 14 Be naut kǝmas mǝtb̃elǝŋon b̃isa vǝsa m̃os nanoran, aGot dereh tigol navoian van hǝn gamito,\x * \xo 3.14 \xt Mat 5.10\x* ale nǝkadumito sateṽurṽur, sagemǝtahw len avan ideh, nǝlomito satetuhatuh.\x * \xo 3.14 \xt Isa 8.12-13\x* \v 15 Be len nalotuan len nǝlomito, putsan nǝyalyalan seKristo tovi aMasta samito. Ale avan ideh b̃eus gamit hǝn mǝtb̃isor husur nǝ-vatvat-viri-an mǝttokade, mǝteutaut tabtab hǝn mǝtb̃isor vahvah hǝni. \v 16 Sor mǝdau sum̃an atenan totibau sǝhor gamito. Gole len nǝlomit tomasil. Mǝtb̃imagenan, nǝboŋ alat lotosor tas nab̃oruan samit tovoi, lotoris naṽide tovoi mǝttokade husur mǝttovi seKristo, dereh tigol nahurulit tisa. \v 17 Husur na-lǝŋon-isa-an samito b̃evi nalǝŋonian siGot, ivoi am hǝn mǝtb̃elǝŋon b̃isa sil navoian mǝttogole, sǝhor mǝtb̃elǝŋon b̃isa sil nǝsaan mǝttogole. \v 18 Husur aKristo elǝŋon isa vǝmat vǝha-sua ŋai sil nǝsaan sinǝvanuan gail. Gai tonor buni imat m̃os alat lǝsanor hǝn b̃esǝhar gamito van hǝn aGot. Nǝvanuan gail lugol niben imat, be len aNunun aGot imaur tǝtas.\x * \xo 3.18 \xt Kol 1.22; Rom 1.4\x* \v 19 Len aNunun aGot ivan vakel na-kel-uri-an mai nanunun alat lotosuh len nabǝbaŋisan len naut nǝmatan. \v 20 Lovi alat ta sutuai lǝsagol nǝsa aGot tokelkele nǝboŋ totoh ebǝlav vir aNoah toum hǝn nab̃iltib̃ot. Len nab̃ot enan, nǝvanuan evis ŋai, mǝlevtor p̃isi, lǝsǝmat, lumaur len nǝwai.\x * \xo 3.20 \xt Gen 6.1–7.24\x* \v 21 Enan evi nasoruan kǝta hǝn nǝbaptaisan tolav kuv gamit dan nǝsaan len nǝboŋ ta damǝŋai. Nǝbaptaisan savi nalilosan hǝn mǝtb̃ekǝkas kuv nab̃iŋb̃iŋalan dan nibemito, evi na-kel-gati-an van hǝn aGot len nǝlomit tomasil. Len nǝbaptaisan, aGot ilav kuv gamit dan nǝsaan samito len na-le-mǝhat-an dan nǝmatan siYesu Kristo. \v 22 Atenan evi mǝhat vi lan nǝmav, ebǝtah len nǝtarhǝt nǝmatu siGot, ale aŋel gail mai alat lotoil a m̃o mai alat lotokad nǝdaŋan; galit p̃isi lotǝŋedur bathurien. \c 4 \s1 Toh m̃os nǝyalyalan siGot \p \v 1 Imagenan, husur aKristo elǝŋon isa vǝsa len niben, gamit am, mǝteutaut hǝn gamit gabag len naṽide hǝn nǝnauan top̃itoṽ hum esan. Husur avan ideh tolǝŋon tosa vǝsa len niben tia, gai sagol nǝsaan am, ipair dani.\x * \xo 4.1 \xt Rom 6.7\x* \v 2 Nǝmauran san tokade sal len navile a pan igol husur nalǝŋonian siGot ŋai, sahusur nalǝŋonian tosa seniben am. \v 3 Namityal em̃idol! A m̃o mǝtohusur ebǝlav habat hǝn nalǝŋonian silat lǝsǝkad nadǝlomian. Galit lohusur naṽide naitian taṽtaṽor; nǝlolit evǝnvǝnah; lomun tǝmǝhav van vatǝrog; len nab̃iltihanan mai natǝrogan salito lugol naitian tosa; lub̃onb̃on vamun taṽtaṽor; lulotu van hǝn nǝlablab gail tovi naṽide tosa vǝsa batbat. \v 4 Imaienan losǝhoṽut len gamito husur mǝtsatutut hǝn mǝtb̃itah mai galit am len naṽide tosa vǝsa hun topǝhas hǝn niten, igol losǝvar gamito. \v 5 Be galit limassor vǝsvǝsai naṽide salito len nǝhon atenan toutaut tia hǝn b̃epǝpehun navoian dan nǝsaan silat lotomaur mai lotomat. \v 6 Husur natenan, na-kel-uri-an tovoi ibar galit am lotomat, hǝn ke naut kǝmas lotokad nǝpanismen hǝn nǝmatan len nibelito sum̃an nǝvanuan p̃isi, len aNunun aGot lukad nǝmauran kitin, tosum̃an nǝmauran aGot tokade. \p \v 7 Nanoŋan hǝn natit p̃isi egǝm pǝpadaŋ. Imagenan, mǝtetǝgau gat nǝlomito, mǝtehulahul hǝn mǝtb̃isor tuṽ. \v 8 A mǝhat hǝn natit p̃isi, lǝmas bun gamit gabag len nǝlomit kavkav, gol tabtab hǝni husur na-lǝmas-buni-an ikabut gol nǝsaan isob̃ur.\x * \xo 4.8 \xt Pro 10.12\x* \v 9 Mǝtehǝhaṽur hǝn gamit gabag mǝtb̃eb̃is lohoim samit gail, ale kǝtkǝta tǝban galito, nakoblenan teb̃uer. \v 10 AGot eviol kǝmas hǝn naviolan lototiltile mai gamit ṽisusua. Gamit p̃isi mǝtekǝtkǝta tǝban na-viol-kǝmas-an galenan hǝn lǝb̃evi tarhǝt samit gabag. \v 11 Gǝb̃isor, tesum̃an m̃au aGot tosor len nabuŋom̃. Gǝb̃evi tarhǝt sivan ideh, gole len nǝdaŋan aGot toviol hǝni. Hǝn ke, len aYesu Kristo, natit p̃isi gǝb̃igole tigol nǝ-sal-suhi-an tivan hǝn aGot. Gol nǝ-sal-suhi-an hǝn nǝyalyalan mai nǝdaŋan tivan hǝni vi sutuai sutuai! Ganan!\x * \xo 4.11 \xt Uman 6.2-4; Rom 12.7; Kol 3.23\x* \s1 Na-lǝŋon-isa-vǝsa-an hǝn naKristen \p \v 12 Gamit, notolǝmas bun gamit p̃isi, samtesǝhoṽut len na-lǝŋon-isa-vǝsa-an topǝŋas, togol kitev gamito ke mǝttomabe, samtesǝhoṽut lan hum tovi natsua totile masuṽ tovisi hǝn gamito. \v 13 Mǝtehǝhaṽur hǝn mǝtb̃ihan katǝp̃ol mai aKristo len na-lǝŋon-isa-vǝsa-an san. Hǝn ke nǝboŋ nǝyalyalan san b̃evisi, dereh mitikemkem, mǝtehǝhaṽur. \v 14 Nǝvanuan gail lǝb̃isor viles gamito sil mǝttohusur aKristo, navoian siGot igol mǝtukab hǝni husur aNunun Nǝyalyalan tovi aNunun aGot itoh len gamito. \v 15 Be mǝtb̃elǝŋon b̃isa vǝsa, satesil natideh tosa mǝttogole. Samtimagenan husur mǝtugolgol nǝmatan, mǝtovǝnvǝnah, mǝtugolgol tosa o mǝtosulsul len nǝsa savi samito. \v 16 Be mǝtb̃ikad na-lǝŋon-isa-vǝsa-an bathut mǝttovi Kristen, nahurumit satisa. Ao, mitisal suh nǝyalyalan siGot husur mǝtukad nahǝsan aKristo, nǝhes enan ipat len gamito. \p \v 17 Husur namityal hǝn aGot b̃epǝpehun navoian dan nǝsaan egǝm tia. Ale na-lǝŋon-isa-vǝsa-an evi natub̃atan han tobar nǝbathudud san a m̃o. Ale b̃etub̃at len gidat dattovi bathudud san, timab hǝn alat lǝsagol nǝsa na-kel-uri-an tovoi siGot tokele? Nǝsa tevisi hǝn galito? \v 18 Hum natosian siGot tokele, \q1 “B̃idaŋ habat hǝn nǝvanuan tonor b̃ikad nǝ-lav-kuvi-an dan nǝpanismen tonor hǝn nǝsaan san, \q2 nǝsa tevisi hǝn alat lotomǝtahun aGot, nǝsa tevisi hǝn nǝvanuan nǝsaan gail?”\x * \xo 4.18 \xt Pro 11.31\x* \m \v 19 Imaienan, mǝtb̃elǝŋon isa vǝsa husur evi nalǝŋonian siGot m̃os gamito, gol tabtab hǝn nǝsa tonor, ale riŋ gamit sǝb̃omit kavkav len navǝlan aGot togol gamito, husur etǝgau gat gamit hǝn asike mǝtb̃iteh dan navǝlan. \c 5 \s1 Alat siYesu limabe? \p \v 1 Ginau notovi elta sum̃an gamit galevis, nokǝtkǝta tǝban alat siYesu, noris na-lǝŋon-isa-vǝsa-an seKristo, ale dereh nihan katǝp̃ol maii len nǝyalyalan san b̃evisi asike idareh. Imaienan nusor buni mai gamit, aelta gail mǝttokǝtkǝta tǝban alat siYesu. Nekǝmaiegai: \v 2 Kǝtkǝta tǝban alat siGot sum̃an nǝvanuan tokǝtkǝta tǝban navǝshǝsipsip, husur evi aGot toriŋ galit len navǝlamito. Sagigole husur avan ideh b̃italtal hǝn gaiug; be gole len nǝlom̃ tohǝhaṽur. Sagigole husur golǝŋon masuṽ hǝn natite; be gole husur golǝŋon masuṽ hǝn nalǝŋonian siGot.\x * \xo 5.2 \xt Jon 21.15-17\x* \v 3 Len nǝdaŋan sam̃, sagipatpat gaiug mǝhat hǝn alat, aGot toriŋ galit len navǝlam̃; be len naṽide tovoi sam̃, sǝhar navǝshǝvanuan hǝn lǝb̃igol tǝtoṽ hǝn gaiug. \v 4 Beti, nǝboŋ ab̃iltivanuan tokǝtkǝta tǝban nasipsip b̃egǝmai, dereh tilav mai gaiug nǝprais hǝn namǝnas tobilbil vi sutuai. \p \v 5 Gamit mǝtsǝmatmatu, mitigol nǝsa ahaṽut gail lotokad nǝdaŋan hǝn na-il-a-m̃o-an lotokele. Gamit p̃isi, mǝtesun nahurabat hǝn namǝdauan len nǝlomito, nǝlomit temǝdau hǝn mǝtb̃evi tarhǝt samit gabag, bathut natosian siGot ike, “AGot evi enemi silat lotopatpat galit mǝhat, be eviol kǝmas hǝn navoian mai alat nǝlolit tomǝdau, lǝsǝnau galito.”\x * \xo 5.5 \xt Pro 3.34; Jem 4.6\x* \v 6 Imaienan, gol nǝlomit temǝdau len nǝhon aGot, riŋ gamit len navǝlan aGot todaŋ habat, hum mǝttovi naut kǝmas, hǝn gai b̃eputsan gamito len nǝboŋ tonor hǝni.\x * \xo 5.6 \xt Mat 23.12; Luk 14.11, 18.14\x* \v 7 Riŋ gab̃ulan nǝnauan samit totuhatuh mai aGot bathut ekǝtkǝta tǝban gamito, vǝhvǝh gamito.\x * \xo 5.7 \xt Psa 55.22\x* \p \v 8 Mǝtetǝgau gat gamit sǝb̃omito, mǝtehulahul. Natǝmat, aenemi samito, ehum nalion toṽun, toyar mǝtmǝtan, das vanuan hǝn b̃ikat pǝpasi, han p̃isi. \v 9 Mǝteil b̃ur atenan, il gǝgat len nadǝlomian samito, husur mǝtolǝboii ke, nǝbathudud nadǝlomian len navile a pan kavkav ludaŋ b̃ur na-lǝŋon-isa-vǝsa-an gail lotop̃itoṽ hǝn gail mǝttokade. \v 10 Ale, nǝboŋ mǝtb̃elǝŋon b̃isa vǝsa b̃ebǝlav kǝkereh, aGot, topul hǝn na-viol-kǝmas-an, gai tokis gamito len aYesu Kristo vi lan namǝnas san topat vi sutuai, gai gabag dereh teutaut kavkav hǝn gamito, tigol mǝteil gǝgat am, tigol mitidaŋ am, tigol nadǝlomian samit tidaŋ hǝn asike mǝtb̃erus dani. \v 11 Gai bolai! Nǝdaŋan tipat len navǝlan m̃au vi sutuai! Ganan! \s1 Nasudǝlam̃ian \p \v 12 ASilas, notonau lǝboii tovi na-ke-ṽan-an nadǝlomian todaŋ len aKristo, evi tarhǝt sagw nǝboŋ nototos natuhlob̃ulat napisulan egai top̃itol. Notosi hǝn nǝb̃igol mǝtb̃elǝŋon b̃ivoi am len nǝlomito, ale hǝn nǝb̃ikel kot navoian aGot toviol kǝmas kitin hǝni, hǝn mǝtb̃eil gǝgat lan.\f + \fr 5.12 \ft Uman 15.22-40. Nǝboŋ aPol toke \fq aSilas, \ft len naut egai len nasoruan ta Kris ike \fq aSilvanus.\f* \v 13 Alat siYesu len naut a Papilon, aGot tolekis hǝn galito, luke, “Ivoi,” mai gamito. Anatugw nadǝlomian, aMak am, ikele.\f + \fr 5.13 \ft Uman 12.12, 25, 13.13, 15.37-39; Kol 4.10; Flm 24. Len nasoruan ta Kris ike \fq alitenan len naut a Papilon, \ft be naKristen gail lokis alat siYesu len naut ideh hǝn napǝhaṽut. Nǝvanuan namitisau hǝn nasoruan siGot lunau ke Papilon evi nasoruan tosusuah hǝn naut a Rom.\f* \v 14 Len na-lǝmas-buni-an mǝtesum̃ nǝtarhomit gabag hǝn mǝtb̃ike, “Ivoi,” mai gamito. Gamit mǝttovi seKristo, nǝlomit tikad natǝm̃at!