\id HEB - East Kewa NT [kjs] -Papua New Guinea 2004 (web version -2013 bd) \h Hibru \toc1 Hibru \toc2 Hibru \toc3 Hib \mt1 Hibru \imt1 Ripili Agale \ip Go Hibru agaleme Kristen enaali meda nimuna kone rulae ele giyasimi-daa go enaalinu raba mulalo agale lisa. Gore nimu rabuaanaaoma kedaa kalisimi. Go buk-miri nimuna kone rulae ele puri mapalaalia. Gote-me Yesu Keriso madaa pisa kogonona page agale lisa. Keriso komeamere Gote-na epe-ai mea waatea. \ip Agale adaa repo madaa agale go-rupa lisa: 1) Yesuri ora Gote-na Si pia. Yesu nipu go su kamaa pa aasa raburi kedaa adaapu ruma radaa adaapu nisa. Go-alere Gote-me Yesuri ora enaali raayo raba minalo riri-nane mapiraasa (2.10). Go puma Yesumi Profet alinu-para ensel-nupara Moses page ora raba mu aaya. 2) Gote-me nipu ora eda kirae ali-rupa mapiraasa. Juda alinuna eda kirae ali page ora rabuaaya. 3) Yesuri ora eda kirae Mudu Ali pia-pulu nipu madaa kone rulae enaali raayo mada wala mealia. Moses-na rekena agaleme talore Yesumi pisa kogonona ora piksa-rupa lea. \ip Go pepa-mere enaali kone rulae-airi puri mapalaaoma abalade Israel enaalina puri pale kone rulae-ai madaa agale adaapu wia (sapta 11). Go-rupa lisa: Kedaa epalia page pinawa. Nimina kone rulaere waru ripinuma komalimi. Yesu piri puma nipuna pea-ai raitalepape. Radaa-para kedaanu apo rialimiri wadialepape lisa. \iot Robonu go-rupa adamina: \io1 Yesuri Gote-na puri (1.1-3) \io1 Yesumiri ensel-nu page ma-oge yaaya (1.4–2.18) \io1 Yesumi Moses Josua laapo rabuaanaaya (3.1–4.13) \io1 Yesumi ofa lodo kirape alinu ma-oge yaaya (4.14–7.28) \io1 Yesumi waru agale-daa ma-oge yaaya (8.1–9.28) \io1 Yesumi sipsip-na yaapi ma-oge yaaya (10.1-39) \io1 Kone rulaere enaalinuna remaa (11.1–12.29) \io1 Gote madaa kone suma pora pamualepape (13.1-19) \io1 Enaalinu rabaminalo beten lisa (13.20-21) \io1 Pora po agale (13.22-25) \c 1 \s1 Gote-na Simi naa agale lagu aaya \p \v 1 Abalade rana adaapu kone rado madaare Gote-me naana aapa kasuanu agale lakalisa rabu Gote-na agale lakale alinumi agale rado rado adaapu lakalisimi. \v 2 Go lisimi pare abi page ora werepe yapi di rabu Gote nipuna Simi naa nipuna agale lagu aaya. Gore Gote-na Si nipumi go su ele raayo warisa. Go puma su yaa perekealia rabu Gote-me nipuna Si ele raayo minalo mapiraasa. \v 3 Simiri Gote nipuna epe paana puri maa waatea. Nipuri Gote-na kone nona pi piruma nipuna puri pale agaleme nipuna warili enaali raayo-para elenu raayo-para puri mapalaaya. Nipumi enaalinuna koe elenu maa rubape kogono dialenaloma nipu yaa-para puma Gote-na popa ki-nane puma piru aaya. Gote-re ora ele raayona re yaa-pulu nipu komea go-rupa piru aaya. \s1 Gote-na Simiri ensel-nu rabuaaya \p \v 4 Gote-me nipuna Naaki su kamaa mea rapaasa-daa go Naaki nipuna bimiri ensel-nuna bi page rabuaaya lisa. Go-rupa abalade aaraame Si lakeloma nena bimi ensel-nuna bi rabuaaya lisa. \v 5 Siri ora mupaa naaki komea yaa-pulu abalade Gote-me ensel medaloma go-rupa nalakalisa: \q1 Nere nana Si pi-daa nalakalisa. Abiri niri nena Aapa pitua lo ensel-nu nalakalisa. \q1 Niri nipuna Aapa pitua. Nipuri nana Si piralia lo ensel-nu nalakalisa. \m \v 6 Dia, pare abalade Gote nipuna mupaa naaki go su kamaa rapaalalo pisa rabu nipumi go-rupa lisa: Naa ensel-numiri go naakina bi minasaalimina lisa. \v 7 Go lisa pare nipumi mo ensel-nu go-rupa lakalisa: \q1 Go ensel-nu wagepu po rilipu maa rapaato. \q2 Go puma nana kogono pi ensel-nu repena sulaa-rupa mapiraayo. \m \v 8 Go loma Gote-me nipuna Naaki go-rupa lakalisa: \q1 Nena surubape elenu Gote piri-para ade abuna pa su aalia. \q2 Nena surube suri enaalinumi ora redepo le kone suma waru surubalimi. \q1 \v 9 Naa redepo le kone madaa ora waru ranaame komo aaya. \q1 Go pea pare koe konere ora giya kome. \q2 Go pea-pulu ni ora nena Gote-me neme abalade ne mapiraasuade. \q2 Go puma nena epe kogono ali yagonu epe bi kate rabu raaname komeleme. \q2 Go pisi pare nena bi minasaoma raana komape kone gisa rabu nimuna bi ma-oge yaasa. \m \v 10 Go puma Si madaa Gote-na agale wi buk madaa go-rupa lisa: \q1 Mudu Ali abalade neme go su wari sogo yaa page warisua wia. \m \v 11 Go su yaa laapore ora nu piri-rupa kalepe pape puma dia yaalia. \q2 Yapare nere ade abuna kagaa piramala pali. \m \v 12 Go puma alinumi mamina maa pege pimide-rupa \q2 neme go su yaa laapo kobapu muma ma-dia yaali. \q1 Go pumare alinumi maarae ele koloma alo paeme-rupare go su yaa laapo kagaa perekealia. \q1 Go pea pare nere ade abuna pi-rupa kama pa piraoma pumare ne ogae-rupa napirali. \m \v 13 Abalade Gote-me ensel-nu page go-rupa nalakalisa: \q1 Nimiri nana popa ki-nane epa piralepa lo nalakalisa. \q1 Go pumare nimina lore alinu kibu rolo-para mapiraalua lo nalakalisa. \m \v 14 Go agalere Si komea mada lagisa pare go ensel-nu nimuri pa wasaanu mapiraasa. Nimu Gote-na kogono pinalo mapiraasa. Gote-me ensel-nu ade abuna kagaa piru aape enaalinu raba minalo maa rapaaya. \c 2 \s1 Gote-me naa wala misare ora adaa pisa \p \v 1 Go pea-le ora agale riaoma naame abala pagemadere naana kone-para waru maa su makuaaba piramina. Go puma naame go pagema agale ogesi-daa page nagiyamina. \v 2 Gote-na rekena agalere abala ririna ensel medalomame kalenaloma mea ipisimi. Go pisa pare enaali raayome go agale napagoma ralisimi rabu nimuna napagesimi kone mada koe kedaa misimide. \v 3 Go pisimi-pulu Gote-me naa ade abuna mapiraape kogonore ora adaa-pisa-pulu naame go mada giyalima-daare naame page ora koe kedaa waru mealima. \p Abala ririnare Mudu Ali nipuna ade abuna mapiraape agale lakalisa. Go puma enaali medalomame nipuna agale pagoma lisimina nimumi go agale naa maa waalisimi. \v 4 Gote-me page nimumi agale adoba makuaanalore nipuna purimi kogono rado rado pu na-ade kogono page nipumi napi kogono rado rado page pisa. Go page Gote-me nipuna kone suma Holi Spirit-na puri enaalinu re-para rumaaoma kalisa. \s1 Yesuri enaalinu naa wala mi ali \p \v 5 Abiri naame makuaaema. Gote-me go su yaa wari yalo pisa rabu nipumi ensel-nu go su yaa surubenalo namapiraasa. \v 6 Dia, pare Gote-na agale wi buk-para ali medame agale go-rupa lisa: \q1 O Gote, enaalinu naare ele ya? \q1 Naa pa elenu-rupale ake puma naa madaa kone suma naa surube pae? \q1 \v 7 Oge yapi di-na neme naa mo ensel-nuna rolo-para mapiraasi. \q1 Go puma neme naa epe paana puri-para gisi rabu ora ali muduna bi puri laapo misima. \q1 \v 8 Go puma neme ele raayo naana purimi surubamonolo mapiraasi. \m Gore go agalemere Gote-na ele raayore enaalinumi surubenalo mapiraasa lea. Go puma nipumi ora ele raayo surubaaya. Go pea pare abiri enaalinumi ele raayo surubema pare waru na-adema. \v 9 Dia, pare abi naame Yesu adema. Abalade rudupu yapi di raburi nipu ensel-nuna rolo-para mapiraasa. Go puma Gote-na epe raba meape kone madaa enaali raayo raba mulalo Yesu komisa. Gore nipumi go enaali raayona kedaanu ruma komisa-pulu Gote-me nipu minasaoma nipuna epe paana puri-para adaa bi laapo kalisa. \p \v 10 Go puma Gote nipuri ora ele raayona re yaa-pulu nipumi ele raayo warisa-pulu nipuna surubea. Go pea-le nipumi nipuna epe paana puri si wane adaapu lamua puma kalalo pisa-pulu Yesu radaa manaasimi. Go radaa no pirisa rabu Yesumi enaalinu ade abuna epe-rupa mapiraaminalo riri-nane puma pirisa. Gote-me ele wariaoma surubea-pulu go pisare gore ora epeta pisa. \v 11 Yesumi enaali raayona koeyae mea rubuma epe-rupa mapiraaya. Go puma ipu-para nipuna epe-rupa mapiraae enaalinu-para nimuna Aapare ora komea pia. Go pea-le Yesumi go enaalinu-para ame bali go-rupa lapere nipumi yala napotea. \v 12 Gore nipumi talo: \q1 O Gote-ya, nena biri nana amenu laketoa. \q1 Gore neme nena bi minasaaluame mo Yesuna ruru enaalina le agaana madaa \q2 Ne madaa epe yasa toa. \m \v 13 Gore nipumi agale wala go-rupa lisa: Neme Gote madaa kone waru mapiraalua. Go loma nipumi wala go-rupa lisa: Gote-me abalade nogo naaki medaloma ni gisa-pulu ni go nogo naakinu raapu piru aayo lisa. \s1 Yesuri su kamaa ali auloma naa raba misa \p \v 14 Gore nipumi nimu nogo naaki bi lakalisadere nimu yogale yaapi apalae enaalinu pirisimi. Go pisa-pulu Yesu nipu page go enaalinu piruma nimu madaa komape kone suma pisa. Go puma komisa raburi nipumi enaali makomaape puri wi ali Satan-na puri makoyaalalo pisa. \v 15 Nipumi go-rupa pisa rabu enaalinuri su kamaa piruma komape madaa paalame komisimi. Go puma nimu go madaa koe kone saapirisimi: Nimu paala komisimi rabu go konemere nimu koe-rupa mapiraasa. Go pisa-pulu Yesu komisa-airi go komape koneme adili enaalinu kepelalo pisa. \p \v 16 Go madaare abalade nipumi ensel-nu raba mulalo naipisa. Dia, pare nipumi Abraham-me madu wi ruru enaalinu raba misa. \v 17 Go puma nipuna amenuna kone komea-rupa mu pirisa. Nipumi go-rupa pumare nipu Gote-na lodo kira-ae ali pirumare nipumi Gote-na kogono pu aaya. Gore nipu lodo kira-ae ali-rupa pirisa rabu nipumi kone komea suma kodome komoma pisa. Go pisa rabu nipumi enaali raayona koe elenu mea rakepealalo pisa. \v 18 Go puma nipu mada koe kedaanu ipisare pupitagi ne koneme nipu kotalalo ipisa. Nipumi go kedaanu ria-pulu koe elenumi enaalinu kotalalo palia-daare gore nipumi nimu mada raba mealia. \c 3 \s1 Yesuna adaa bimiri Moses-na bi page rabuniaaya \p \v 1 Naa Keriso-na ame balinu-ya, Gote-me nimi page yaaloma epe-rupa mapiraasa. Go pisa-le nimimi Yesu madaa kone waru salepape. Gote-me Yesu naa piri-para mea rapaasaainare nipumi Gote-na lodo kira-ae ali mudu piruma naame kone rulaminalo kogono pisa. \v 2 Go puma Gote-me abalade nipu go kogono mapaasa rabu nipumi Gote-na agale ora waru pagisa. Gote-na ruru enaali medalomare nipuna ada ru-para pirisimi. Go puma abalade Moses-me kogono pisa pare Yesumi go kogono wala ora misa. \v 3 Go pea pare Gote-me Yesu nipu adaa bi mina kone wisa. Go adaa bimiri Moses-na adaa bi rabuaina kone wisa. Gore ada pi aliri nipuna adaa bi mu aaya rabu nipumi go adana bi rabuaanaaya. Go yapare Yesuri nipuna adaa bimi ada pi ali pia. \v 4 Go ada raayore kogono pape alimi paaya. Go puma ele raayo warili aliri ora Gote nipu komea pia. \v 5 Gore Moses-me nipu kogono pumare nipumi Gote-na pora waru raluma nipuna ruru raapu piruma agale waru lakalisa. Go rabu nipumi Gote-na werepe pape elenuna agale go rurunu lakalisa. \v 6 Go pisa pare Keriso-re Gote-na Si piruma nipumi Gote-na ruru enaali ada waru mapiraaya. Gore nipumi Gote-na agale raluma go kogono pisa. Gore ade abuna naana lo robaa-para puri mapalaaoma Mudu Ali epaliade yapi di madaa ranaa komo waru suruba pimare naa page Gote-na ruru mada pima. Go puma nipuna ada pima. \s1 Agale yoke enaalinuri Gote-na Pomo mu Pirape su namealimi \p \v 7 Go pea-le naame Holi Spirit-na agale pagamina. Gore Gote-na buk madaa wi agaleme go-rupa lea: \q1 Abi Holi Spirit-na agale pagalimi-daare \q2 Nimina pu robaa-para go agale mealimina lo robaa narogaatepape. \q1 \v 8 Abalade nimina kasuanumi nipuna agale yokoma \q2 Ali-kone wisimiya-rupa napipape. \q1 Go rabu nimimi mo enaali napiri su-para puma piruma \q2 Gote ko lisimi rabu yola mi kone wisimi. \q1 \v 9 Go su-parare nimina kasuanumi maali 40-pela ru-para pisa. \q2 Kogono pisua rabu adoba kiritasimi. Go adilisimi rabu ronome komoma ni ko lisimi. \q1 \v 10 Go pisimi-pulu neme go enaalinu nimu ora ronome komoma neme go-rupa lakalisua: \q2 Ade abuna nimimi kone koe suma nana agale ade abuna raluma \q2 Nana kone namuma pora go-rupa pameme. \q1 \v 11 Ni ora rono pisa rabu neme ora yaa madaa makuaa loma go-rupa lakalisua: \q2 Nimi nana pirape su-parare ni raapu ora mada na-epa piralimi lisuade. \s1 Israel enaalinumi Gote-na agale yokesimi naame go-rupa napamina \p \v 12 Gore amenu nimina rikirana ali meda nipuna pu robaa-para koe kone salia-daare Gote madaa kone narulaaya. Go puma nipumi ade abuna piri Gote giyalia-le nimimi nipu waru surubuma adalepape. \v 13 Go pea pare nimina rikirana piri enaalinumi makiraoma pu robaa-para yola mi kone sulalo palimi-daare ade abuna go ame balinu waru raba mealepape. Go puma Gote-na buk madaa wi agalemere go rabu lea yapi di naame page mada adalima. \v 14 Go puma abalade ririna naame kone puri paloma rulasima-rupare abi page go kone puri paloma rulaa-ma pumare komalima rabu page go-rupa palima. Go puma naare ora Keriso raapu nipuna enaali pitima. \q1 \v 15 Go madaare Gote-na buk madaa wi agaleme go-rupa luma su aaya: \q1 Gore abi go rabu nipuna agale pagalimiri gore nimi lo robaa narogaatepape. \p Abalade nimimi nipuna agale yokoma koe enaali pirisimide-rupa go kone namogealepape lisa. \p \v 16 Gore abalade Gote-na agalere aapimi pa pagoma koe kone suma nipuna agale ralisimi pae? Go enaali raayore Moses-me nimu Isip su giyoma lamua pisa raburi go koe kone lisimi. \v 17 Gore maali 40-pela patinalomare Gote-me aapi rono pagisa pae? Gore nipumi koeyae pisimide enaalinu ronome komisa. Go pisa-pulu nimu komenaloma nimuna ronu enaali napiri su-para pa wisa. \v 18 Gore Gote-me ora yaa madaa makuaa loma go-rupa lakalisa: Nimi epe Pomo mu Pirape su-para ni raapu napiralimi. Go lisare aapi madaa lisa ya? Gore abalade mo nipuna koau waalisimi enaalinu madaa lakalisa. \v 19 Gore nimumi kone narulaoma Gote-na epe Pomo mu Pirape Yapi su-parare mada napuma pirisimi-daa pagemade. \c 4 \s1 Gote-na ruru enaalinu pomo mu mealimi \p \v 1 Gore abi Gote-na ora talo loma kana warae agalere naa nipu raapu ora pomo mu piraminalo lagisa. Go puma nimimi nimina rikirana enaali medaloma paala komoma waru adalepape. Go puma Pomo mu Pirape Su mulalo surubalimina. \v 2 Gore abalade Israel enaalinumi Epe Agale pagisimide-rupa naame page pagema. Nimumi Epe Agale go pagisimi pare nimu naraba misa. Gore nimumi pa kaleme pagoma yapare nimumi kone narulalisimi. \v 3 Naa enaalinumi kone rulaemare gore mo epe-rupa pirape kone muma Gote raapu pima. Abalade Gote-me go madaa agale go-rupa lakalisa: \q1 Ni rono waru pagoma nimu-para gupa laa: \q2 Nimiri ade abuna nana pirape su-para ni raapu ora mada napiralimi lisa. \m Go lisa pare nipumi su yaa wariboma kogono pisa rabu nipumi go Pomo mu Pirape su yarare pisa. \v 4 Gore yapi di ki medane luma medane laapo madaare Gote-na agale wi buk madaa go-rupa luma wisa: Gote-me nipuna kogono raayo abala pu kiraloma yapi ki medane luma medane laapomere nipu pomo mu pirisa lu wisa. \v 5 Wala go agale medame go-rupa lisa: Nimuri epe pirape su-para ade abuna ni raapu madaa na-epalimi lisa. \v 6 Go puma Epe Agale abala pagoma kone narulasimi-pulu nimu Gote raapu Pomo mu Pirape su-para napirisimi. Go pea pare enaali medaloma Epe Agale pagisimi-pulu ru-nane puma Gote raapu mada pomo mu piramina. \v 7 Go-rupa pomo mu piralimi-daare Gote-me yapi di rado meda page mea wisa. Go wisa yapi di-na biri ora go rabu-le go bi abi maasa. Werepe maali adaapu abala patinaloma Gote-me Devit lakenaloma Devit-mi buk-para lu mapaitaasa. Go agalere naame go-rupa yarepealima: \q1 Go rabu nimimi nipuna agale pagalimi rabu \q2 Nimina lo robaana pora poalepape lisa. \p \v 8 Yapare abalade Josua-me enaalinu epe Pomo mu Pirape yaapi di maa wisa yaalore gore Gote-me wala Pomo mu Pirape yapi di meda madaa agale nalakela pisa. \v 9 Go pea pare Gote-na rurumi puma meape suri abi page pa wia. \v 10 Gore Gote-na Pomo mu Pirape su-parare enaalinu nimuna kogono giyoma pomo mu piralimi. Gore abalade Gote-me nipuna kogono pu kiraloma pomo mu pirisa-rupa pomo mu piralimi. \v 11 Go pea-le naame Gote-na agale waru pagoma naa ade abuna epe-rupa pirape su-para puma piramina. Naa raayome go agale yokalima-daare abalade go enaalinu nimumi Pomo mu Pirape su-para napisimi-rupa naa page Pomo mu Pirape suna ru-para mada napalima. \p \v 12 Gote-na agalere ora nakoma paaya pare go agale ora puri paloma pia. Go agalere nipu rai kuduna eke yaa-pulu eke laapo-ae rai kudu medaloma ma-oge yaaya. Go puma enaalinumi go agale pageme rabu nimuna lo robaa-para rai kudu eleme awea. Go puma go agalena puriri naana kone wasupa laapo kiritaaya-para awea. Go pumare nipuna puriri wala naana kuli rodai page makibumaaya-para page awea. Go pumare go agalena purimimi naana lo robaa-para wi kone-para naana raana pi kone-para ado rekele muma rumaaya. \v 13 Gore Gote-me warili ele meda nipuna le agaana mada nakaledalimi. Dia, pare su yaa raayona elere Gote nipuna le agaa madaa pename su aaya. Go pea-pulu Gote komeame naana pema-nu adoma mada rumaalia. \s1 Yesuri naana lodo kira-ae ali mudu pia \p \v 14 Gore naana lodo kiraoma adaa ali mudu pa pia. Nipu Yesu Gote-na Siri so yaa-para puma kodobaoma Gote raapu piru aaya. Go pea-le naame go kone rulae kone waru kiritao saaba piramina. \v 15 Naame naana koe ele rabuape puri nasalima. Dia, pare naana lodo kira-ae ali mudumiri koe eleme naa kotalalo pia rabu go Mudu Alimi naa ora kodome komo aaya. Go puma nipumi naa raba mulalo pea. Go ele raayome nipu abalade kotalalo pisa pare nipumi koe ele meda nawisa. \v 16 Go pea-le Gote-me naana lo robaa-para puri mapalaalia rabu Gote-na surubape kone waru mula baina. Go-parare nipuna epe raba meape kone meamina. Go puma naa madaa kedaa saliare nipuna epe koneme naa raba mealia. \c 5 \s1 Lodo kira-ae ali Yesumi naa wala misa \p \v 1 Gore enaalinuri Gote-na lodo kirape ali mudu medare nimuna rikirana mada muma mapiraaya. Go puma nimu raba minalo mapiraaya. Go puma nipumi Gote pa kalape elenu-para lodo kira-ae kogono pu aaya. Gore Gote-me nimuna koe elenu mea raakepeanalo go lodo kira-ae kogono pea. \v 2 Go pea pare nipumi page pa kone rado rado suma puri napatya. Go puma enaali medalomame koeyae puma puri napateme rabu nipumi nimu raba mulalore kogono pawa paaya. \v 3 Gore nipumi page koeyae pisa-pulu nipumi nipuna koe ele-para naana koe ele raayo mea rubapena lodo kiraasa. \p \v 4 Go Gote-na lodo kira-ae ali kalunumi kogono peme rabu adaa bi kaleme. Go pea pare pa ali meda nipuna kogono napeme. Dia, Gote-me nipu kogono pinalo yaaloma mapiraaya. Go yapare abala ririna Gote-me Aron yaaloma lodo kira-ae ali mada muma mapiraasa. \p \v 5 Go page Keriso-re nipuna bi nipuna minasaatalo Gote-na lodo kira-ae ali mudu napirisa. Dia, pare Gote-me nipu go epe kogono pinalo lakalisa: \q1 Nere ora nana Si yaade. \q1 Abi neme ne nana Si penaame mea waalalo lo lakalisa. \m \v 6 Gore Gote-na agale buk-para go-rupa lu wisimi: \q1 Nere Gote-na lodo kira-ae kogono ade abuna paina. \q1 Go puma ne lodo kira-ae ali Melkisedek-rupa piraina lisa. \p \v 7 Abalade Yesu nipu su kamaa epa aasa raburi nipumi Gote-para beten-me\f + \fr 5.7 \ft Yesu Getsemani maapu beten lo piruma go ipula kedaanu pane maa rubisa. Go-para page adape: \xt Matyu 26.36-46, Mak 14.32-42, Luk 22.39-46\ft . Gore Gote-me nipuna beten pagisa-pulu Gote-me Krais komena giyoma tapa-para wala marekaalisa. Komape eleme nipu naripinaalisa. Guma pisa-daa Krais adaa bi ora madaa wi medaa kalisa. Go puma ali mudu raayona adaa ali mudu nipu pia. Meda agale medaa: \xt Kogono 2.24, Hibru 2.9, Filipai 2.6-11\ft .\f* lorapisa. Go puma nipu komape paala komoma giyalalo pisa rabu Gote-me nipu raba minalo beten lalaaoma puri palo yaaloma re page waru lisa. Go puma Yesu nipumi Gote-na kogono pawa puma nipuna bi rabuaasa-pulu Gote-me nipuna beten pagisa. \v 8 Yesuri nipu ora Gote-na Si yapare nipumi radaa nisa rabu nipu Gote-na agale waru raluma pora mogealalo radaa nisa. \v 9 Go puma nipumi Gote-na agale waru pagoma ralisa-pulu nipu ade abuna kagaa pirape konena re piru aaya. Go pea-pulu enaali raayome nipu madaa kone rulaoma nipuna agale pageme rabu ade abuna kagaa piramala palimi. \v 10 Go pea-le Gote-me nipu lodo kira-ae ali mudu mapiraasa. Go puma go ali Melkisedek-na rurunu mo lodo kiruma pisimi-rupa mapiraasa. \s1 Naare oge nogo naaki-rupa napiramina \p \v 11 Go lodo kira-ae kogono madaare naame agale adaapu lagialima pare go agalena re abala makuaaliminalo kedaa waru pema. Gore nimimi aaroma yoma pageme-daa abi nalagialo. \v 12 Gore naame nimi waru mogeama naa nimina tisaa-rupa pima. Go pea pare nimimi kone waru abi nasu kiralimi. Go puma Gote-na abala pagisimide agalena re-re pa ali medame wala nimi lagina. Go pumare nimimi puri pale agalenuri eda nanoaeme. Dia, yapare abi nimimi adu-ipaa pa no aeme. \v 13 Gore enaali medame adu ipaa-rupa pa no piralimiri nimu oge nogo naaki-rupa pa pimi. Go puma nipumi epe pora koe pora laapo mada na-ado rumaaya rabu pa adu ipaa-rupa no pimi. \v 14 Go pea pare puri pale edare ora enaalinumi waru neme. Go-rupa enaalinumiri epe pora koe pora laapo mada adoma rumaalia. Nimimiri epe pora na-ado pimi. \c 6 \s1 Naame puri waru paloma kone rulamina \p \v 1 Gore abiri naame epe puri pale agale mogeamina. Go pumare naame Yesuna agalena re madaa kama natapape. Go page naame abala pagisimade agalena re komea go kama nalamina. Naame abalade kone pereke yoma pa kogono koau waaloma Gote komea madaa kone rulasimade. \v 2 Go puma naame abalade kalu-ipa meape agale pagoma kalu madaa ki sape agale page pagisima. Go puma go agale-para kome enaali wala rekape agale-para werepe Gote-me kose pagenalo yoto meape agale-para go agale raayo pagisima-pulu go-rupa kama nalamina. Dia-le naame ora enaalinuna kone waru suma agale lamina. \v 3 Gore Gote-me naa puri ginalore ora naame puri paloma kogono pamina. \p \v 4 Enaali medalomame Gote giyalimiri ake puma naame go enaalinuna kone wala maperekealima ya? Gore nimumi Gote-na epe paa-para piruma so yaa-para epe-ae puri misimide rabu Holi Spirit-mi nimu piri-para ipisa. \v 5 Gore nimumi Gote-na agale pagoma nimu pora pamuma ora epelea kone wisimi. Go puma nimumi Gote-na werepe epape Di-na puri medaloma adisimi. \v 6 Go pirisimi pare go enaalinu nimu lopome rabu Gote madaa koau waaleme. Go peme raburi nimumi Gote-na Si wala repena polopea-para rana laapo luma mudiaaeme. Go peme enaalinu Keriso adoma nimu yala mapolaalia. Go peme rabu nimu wala kone pereke yoma nipu piri-para epape pora meda nawia. \s1 Enaalinumi Gote koau waaleme rabu kope keto keto openaloma ma-koyaeme-rupa peme \p \v 7 Ade abuna yai epea rabu sumi yai mea-pulu enaalinumi nimuna nape elere go su rege-para e poaeme. Go paare Gote-me enaali raba mulalo su madaa go-rupa pisa. \v 8 Go pea pare su kope ketelo ketelo maitaa suri ora koae su leme. Go pea-pulu go su koae madaare Gote-me koe ero agale laketea rabu repena sulaa-para ralia. \p \v 9 Gore nana adami alinu abiri naame go puri pale agale lagialima rabu nimiri go-rupa nakomalimi-daa waru adema. Gore nimimi ade abuna epe-rupa kagaa pirape kone mu aaeme rabu Gote-na epe puri muma epe-rupa piramina. \v 10 Gote nipuna epe kone suma nimi raba mealia. Go pea-le kogono raayo nimimi pisimidere nipumi nimi mada nakone rugulalia. Dia-le abalade nimimi nipu madaa ranaa kome raana komisimi-pulu nimimi Keriso-na ame balinu ele kaloma raba misimi. Go pirisimi pare abi page go-rupa peme. Go pea-le Gote-me nakone rugulalia. \v 11 Gore naame nimi raayona lo robaa rekoma kogono puri palo pama komape yapi di epalia rabu pamina kone wima. Go palimi-daare nimina epe adoba piri elenu waru mealima. \v 12 Gore nimina kogono nagiyaoma komalepape. Dia, pare nimimi kone waru rulaeme enaalinuna kone adoba moge epe-rupa adoba piramina. Go rabu abalade Gote-me nipuna enaalinu-para meaminalo kalisa elenu nimimi mealimina. \s1 Naame Gote-na ora palua lea agale madaa kone rulamina \p \v 13 Abalade Gote-me Abraham-para kana waraaoma go-rupa palua lo agale lakalisa rabu nipumi yaa makuaa loma ora agale ria lakalisa. Go pumare puri pale ali meda napirisa-pulu Gote-na puri rabuaaniaoma nipumi yaa madaa loma nipuna bimi loma agale ria lakalisa. \v 14 Neme ne ora ria lagialo lisa. Go loma nipumi talo: Neme kana warae agale loma puri adaalepe Go nena werepe mati sina kasuanu ruru adaapupe mapiraalua lisa. \v 15 Go lisa rabu Abraham nipu pa adoba piruma kiaa nakomisa pare nipumi Gote-na kana warae agale suruba piruma misa. \p \v 16 Gore ali medame ora yaa madaa makuaa loma agale tea-daare go alimi nipuna bimi nalea pare adaa ali medana bi loma ora lalo tea. Go puma nipuna agale puri mapalaatyalo pea-pulu ali laapome yada palipi rabu apo yaa madaa makuaa lomare ora pape-aunupara ora meape elenu mada leme. \v 17 Gore abalade Gote nipumi go-rupa pisa. Nipuna Simi enaali raba minalo naa pename maasa. Go puma nipuna pulalo pi kogono madaa kone naperekeyo salimi lo nipumi nipuna kana warae agale puri mapalaatalo yaa madaa makuaa agale lisa. \v 18 Go puma abiri go ora lalo agale-para kana warae agale laapo wia pare wala rado meda nawia. Go laapo madaare Gote-me makirae agale mada natea. Go pea-pulu naare nipu raapu ade abuna kagaa piramala palima. Go puma mu kiritape yapi di-ri naana kone-para waru makuaaba piruma lo robaa-para puri mapalaamina. \v 19 Gote-me naa adoba piralepape loma kana warae agale-para pogalu pirape agale-para lo robaa-para ora waru samina. Go konemere naa Gote-na yaa-para wi epe lotu ada ru-para epe-rupa maa palia. Sogo yaa-para wi epe lotu ada-para palima rabu nimumi epe lotu adana mudia-ae mamina ru-para kodobasimi-rupa ora kodobalima. \v 20 Go rekena wi lotu ada-rupare Yesumi naa raba mulalo nipu abala puma kodobaoma pirisa. Nipuri Gote-na lodo kira-ae ali mudu Melkisedek-na ruru yaalo pisa. \c 7 \s1 Melkisedek nipu ora Gote-na lodo kira-ae ali mudu pirisa \p \v 1 Go Melkisedek\f + \fr 7.1 \ft Melkisedek-re agimi go yapi dina madisa pi page nalea. Go dina komisa pi page na lea. Nipuri go pi ali lo page buk Baibel-me nalea. Guma pea pare go Hibru agale lea alimi Melkisedek-re Krais-rupa ali mudu kogono koro yalo yalo pisa lea.\f* aliri Salem su-para ali mudu piruma nipu ora so yaa madaa pia Gote-na lodo kira-ae ali mudu page pirisa. Abalade Abraham-me yada puma ali mudu raayo luma nipu adaa wala pisa rabu mo Melkisedek-re nipumi Abraham mo pora madaoma nipu agale mana lakalisa. \v 2 Go pisa rabu Abraham-me yada walipi misa elenu raayo rikirana rumaala paoma medalomare Melkisedek kalisa. Naame go Melkisedek-na biri go-rupa perekeamina: Epe redepo le kone raayona ali mudu lamina. Nipu Salem su-para piri ali mudu yaa-pulu go suna biri go-rupa perekeamina: Nipu epe-rupa pawa piri ali mudu lamina. \v 3 Gore Melkisedek-re aaraa aginu page napiri nipuna kasuanu page agimi nipu madi yapi-para nipu komape yapi di page ora nawia. Go puma ade abuna piru aaya pare nipu Gote-na Si ora pia. Nipu Gote-na lodo kira-ae ali ade abuna pa pia. \p \v 4 Melkisedek-re ora Mudu Ali-le nimimi pagalepape. Naana ora mupaa kasuare Abraham-re nipumi yadana walipi muma mea ipisa elenu rumaaoma medaloma Melkisedek kalisa. \v 5 Gore lodo kira-ae Livai-na si rurumiri Gote-na lodo kira-ae kogono misimi. Go kogono madaare agale mana go-rupa lakalisimi: Nimumi Israel enaalina ele raayo rumaaoma lapama ki laapo pegepuri nimi mealepape lo lakalisimi. Gore mo Israel enaaliri ora Livai-repaa piruma ora Abraham-na si wanenu page pirisimi. Gore Abraham-na ruru pirisimi alinuri Livai-mi nipuna amenuna ki laapo pegepu rumaape ele kalisimi. \v 6 Go pisa pare Melkisedek nipu Livai ruru namaitisimi. Go ruru napirisa pare nipumi Abraham-na ele kuni 10-pela rumaaoma misa. Go pumare Melkisedek nipumiri Abraham agale lakeloma puri kalisa. Gore Abraham-mere Gote nipuna kana waarae agale maa lakalisa-daa ora ali mudu pirisa. Go-rupa pirisa pare nipumi Melkisedek ele kalisa rabu go alina puri misa. \v 7 Gore naame go-rupa makuaamina puri katea aliri ora adaa ali pia. Go puma Melkisedek-mere Abraham ma-oge yaina sa. \p \v 8 Gore mo Livai-repaare enaalinumi ele kuni 10-pela rumaainaloma nimu misimi pare nimu page pa komisimi. Go pisa pare Melkisedek nipumiri enaalinuna ele 10-pela rumaae muma pa pirisa. Gore Gote-na agale wi buk madaare nipu abi page pa pia-daa makuaaema. \v 9 Go pea-le abasadere Abraham-me Melkisedek-para ele 10-pela kalisa rabu Livai-mi page kalisa. Gore Livai alinuna si wanenumi apo ele 10-pela misimide-pulu Livai-mi page kalisa. Go pisa pare Melkisedek nipuna go-rupa nakalisa. \v 10 Gore Melkisedek-para Abraham laapo mo pora madaasipi rabu kasua Abraham-me nipu pirisa. Go pisa pare Livai-ri nipuna kasuana lo robaa-para wasa pirisa. \s1 Gote-na lodo kira-ae kogonore ali rado abi pa pia \p \v 11 Abalade Israel su-para piri enaalinumi rekena lorapisimi rabu Livai ruru alinu Gote-na lodo kira-ae kogono kama pisimi. Go puma mo Livai ruru alinumi Gote-na lodo kira-ae kogono ora epe-rupa pirisimi rabu Gote-me lodo kira-ae ali rado meda werepe namapiraala pisa. Yapare Gote-na lodo kira-ae ali rado meda mapiraalalo pisa rabu nipumi Erono-repaa namapiraae Melkisedek-repaa mapiraasa. \v 12 Go pisa pare Gote-na lodo kira-ae ali ruru-daa alopalo pula peme yaalore gore rekena agaleme lodo kira-ae kogono page maa perekealia. \v 13 Go puma naana Ali Mundu-ri nipu madaa apo agale lisade aliri nipu ruru rado pirisa. Go puma nipuna rurunumi lodo kira-ae ali mudu abalade kana reke madaa Gote-na lodo go-rupa nakirisimi. \v 14 Dia-le naana Mudu Ali Juda alinuna rurunumi madisimi-daa makuaaema. Go madisa pare Moses-me Gote-na lodo kira-ae alina kogono madaa agale lakalisa rabu Juda ruruna bi nalakalisa. \s1 Lodo kira-ae ali meda Melkisedek-rupa \p \v 15 Gore Gote-na lodo kira-ae ali rado meda go piare mo Melkisedek pia-pulu lodo kira-ae kagaa agalena re-re waru makuaamina. \v 16 Go aliri rado ruru meda yapare rekena agaleme nipu Gote-na lodo kira-ae ali namapiraasa. Dia, pare nipuri ade abuna kagaa pirape koneme nipu Gote-na lodo kira-ae ali mada muma mapiraasa. \v 17 Gote-na buk madaa wi agaleme nipu madaa go-rupa lu wisa: \q1 Nere nana lodo kira-ae ali ade abuna piraina lo wisa. \q1 Melkisedek lodo kirae nona pi-rupa pirali. \m \v 18 Go lisa-pulu abalana rekena agalere puri napaboma naa naraba misa-pulu Gote-me mea rubisa. \v 19 Gore Moses-na rekena agaleme abalade enaalinu ora epe-rupa namapiraasa. Go pisa-pulu Gote-me ora epe pora rado meda warisa. Go kagaa lodo kira-ae alimiri abalana rekena agale rabuaainaoma naare Gote piri-para maa palia. \p \v 20 Gote-me Yesu nipuna kagaa lodo kira-ae ali mapiraasare nipumi yaa madaa makuaa ora talo loma mapiraasa. Abalade lodo kira-ae alinu mapiraasa rabu ali medame go-rupa naloma pirisimi. \v 21 Pare Yesu nipu lodo kira-ae ali pirinalo Gote nipuna yaa madaa makuaa lisa. Gore Gote-me nipu go-rupa lakalisa: \q1 Nere lodo kira-ae ali ade abuna pirape. \q1 Ni Mudu Alimi yaa madaa makuaae agale loma \q2 Neme wala kone naperekealua lisa. \m \v 22 Go agale lakalisa rabu Yesumi ora kana waraalapae agale maa ipisa rabu nipumi abalade lodo kirisimide kogono rabuaanaoma nipuna kagaa kogono pu aaya. \p \v 23 Abalade Gote-na lodo kirisimide alinuri nimu komaoma pirisimi. Go puma nimumi ade abuna alopaema puma nimumi kogono pala pirisimi. \v 24 Go pirisimi pare Yesu nipuri ade abuna pa piruma nipumi lodo kirae kogono ade abuna palia. Go pea-pulu nimumi alopa-ai ali medaloma mada namapiraalimi. \v 25 Go pea-pulu abi page werepe page enaali medalomame nipu madaa kone rulalimiri Gote piri-para polalo palimi rabu go enaalinu ade abuna pirina lape su-para mapiraoma rabamealia. Gore nipu ade abuna pa pia-pulu nipumi enaalinu madaa Gote-me nimu raba minalo beten lo aaya. \s1 Gote-na lodo kira-ae Mudu Ali Yesumi naa raba mu aaya \p \v 26 Go pea-le Yesumiri naana lodo kira-ae Mudu Ali piruma naa waru raba mu aaya. Gore nipuri ora epe-rupa piruma nipumi koe elenu meda napisa-pulu ora koe ele pi enaalinu giyaaya. Nipuri ora epe ali rado pirisa-pulu Gote-me koeyae pi enaalinu raapu meda-para napirina so yaa-para Mudu Ali mapiraasa. \v 27 Abalade Gote-na lodo kira-ae ali kalunumi yapi komea komea lo kana reke mada puma epe elenu Gote-para lodo kirisimi. Go puma abala nimuna koe elenu mea rubenalo lodo kiraasimi. Go puma werepere enaalinuna koe elenu mea rubenalo lodo kirisimi. Go pisimi pare Yesumi nipu komoma nipuna yogale Gote kalisa rabu nipumi rana komea kalisa. Go pisare nipuna koe ele madaa nakomisa. \v 28 Gore Moses-na rekena agaleme pa pupitagi ne alinuri lodo kira-ae ali mudunu mapiraasa. Rekena agale maala misa pare werepe Gote-me yaa madaa makuaa loma pisa rabu nipuna Si mapiraasa. Gote nipumi go-rupa pisa-pulu nipumi Yesu ade abuna epe-rupa mapiraasa. \c 8 \s1 Yesuri yaa-para lodo kirape Mudu Ali pia \p \v 1 Gore mo lemade agalena re-re go-rupa: Naana go-rupa epe lodo kirape ali muduri pa pia. Nipuri so yaa-para pia Mudu Ali-na Siaa King pope ki-nane ora epe-rupa pia. \v 2 Nipumi Gote-na ora waru epe ada-para lodo kira-ae kogono pea. Go adare abalade ali medame nawarisimi pare Mudu Ali nipuna gole warisa. \p \v 3 Gote-na lodo kira-ae ali raayomere Gote-para pa kale elenu-para epe sipsip menanuna lodo-para maa kalenalo mapiraasimi. Go pea-pulu naana lodo kira-ae ali Yesumi page epe elenu katalo pea. \v 4 Yesuri nipu su kamaa pirula pisa yaalore nipu Gote-na Lodo Kirae Ali napirula pisa. Ake paa-daa ya? Gote-na lodo kira-ae ali medaloma su kamaa abala piruma rekena agaleme lea-rupa nimumi Gote pa kale ele kaleme. \v 5 Nimumi Gote-na lodo kira-ae kogono pemere nimumi so yaa-para epe lotu ada ru-nane wi kogono go suna peme. Go yapare Moses-me page pisa. Moses nipumi sel laplap-me warili lotu ada pulalo marekaasa raburi Gote-me go-rupa lakalisa: Gore neme ada wariali rabu ele raayore neme ne so rudu madaa mea waalawade wariape lo lakalisa. \v 6 Go pisa pare Gote-me Yesu nipuna lodo kira-ae kogono mea kalisa rabu go kogonome lodo kira-ae ali medalomana kogono rabuaanaasa. Gore Yesu nipumi Gote-re naa raapu kagaa pogalu piruma kogono abalade pisimi-rupa rabuaanaaya. Gore go kagaa pogalu pirape kogono pisa rabu ora epe kana warae agaleme maa lagisa-pulu abalana kana warae agale rabuaanaasa. \s1 Kagaa pogalu pirape agaleme abalana kana warae agale rabuaaya \p \v 7 Gore abala ririna pogalu pirisa-rupa ora epeta pisa yaalore gore Gote-me wala rana laapopa pogalu pirape giyala pisa. \v 8 Go pisa pare Gote-me abalana pogalu pirape agale madaa pedo napisa. Go puma enaalinuna koe ele pename waalisa rabu nipumi adoma talo: Abalade Mudu Alimi go-rupa lisa: Pagalepa. Ora werepe epaliade yapi di raburi neme Israel enaalinu raapu kagaa pogalu pirape agale laketoa. Go puma mo Juda enaali ruru page laketoa. \v 9 Go palua pare abalade neme nimuna kasuanu raapu pogalu piru kogono pisua-rupa napalua. Abalade neme nimu surubuma Isip su giyainalo maa pisua. Go pisua rabu nimumi nana pogalu pirape agale madaa kone narulalisimi. Go pisimi-pulu neme nimu giyasua. Mudu Alimi go-ai madaa agale go-rupa lisa. Gore Mudu Alimi wala page go-rupa lisa: \v 10 Go kagaa pogalu pirape agale rado medare Israel enaalinu laketoa. Go raburi neme nana rekena agale raayore nimuna lo robaa-para wina toa lisa. Go pumare nimuna kone-para masaalua. Go pumare niri nimuna Gote pitua-pulu nimuri naa ruru enaali piralimi. \v 11 Go palua rabu nimumi nimuna ame balinu-para Mudu Ali madaa kone rulaalepape lo nalakeleme. Go rabu page nimumi nimuna su komea-para piri enaalinu-para Mudu Ali madaa kone rulaalepape lo nalakeleme. Dia yapare enaali raayome ni madaa kone abala rulae kiraloma makuaalimi. Go puma enaali naralinu page ali mudunu page raayome kone rulae kiritalimi. \v 12 Go rabu neme nimu madaa kodome komoma nimina koe elenu maa rubalua. Go puma neme nimuna koe elenu minarepaoma neme maa rubalua. Mudu Alimi agale go-rupa lisa. \p \v 13 Gore Gote-me kagaa pogalu pirape agale madaa agale lakalisa-pulu go agalemere abalana mupaa pogalu pirisimi agale ora rabuaanaasa. Go puma abalade wi elenuri ora wagepu dia yaalia. \c 9 \s1 Abalade lodo kira-ae alinumi sipsip elena yaapimi lodo kirisimi \p \v 1 Abala ririna Gote raapu pogalu pirape agale lakalisa rabu enaalinumi Gote-na bi minasaame rabu go agaleme pora maa waalisa. Go pogalu pirape agale kalisa rabu nimumi epe lotu ada go su kamaa warisimi. \v 2 Gore nimumi lotu ada meda sel laplap-me pisimi. Go puma nimumi abala riri-nane robo suma sel ada komea pisimi. Go ada-parare lam reke madaa Gote-na warili bret raapu maa wisimi. Go adana ru-para go biri Epe Rekena Robele Rum lisimi. \v 3 Gore nimumi laplap-me pape puma gona masaa-nanere oge sel ada meda pisimi. Go ada laapona biri Ora Epe Rekena Robele Rum lisimi. \v 4 Go ada-parare epe roro pi lodo kira-ae ele wisa. Go elenu maa kirisimi kana sekere kana gol-me warisimi. Go ada-parare meda-para pogalu pirape agale sape bokis maa wisimi. Go bokis-ri nipuna ragala meda kana gol-me warisimi. Go bokis-parare eda mana pabe botol-para Aron-na lama-para kana laapo page maa wisimi. Mo botol-re kana gol-me warisimi. Mo rimaapuri kagaa repena yonu apalae saapirisimi. Mo kana laapo madaa Gote raapu pogalu pirape agale tapalaoma wisimi. \v 5 Gore go bokis so madaare ensel ele laapo marekaasimi. Nipuri epe paana puri muma Gote-na epa pirape robo maa waalisipi. Nipu pa awoma popaa ridulasipi robo-parare enaalinuna koe elenu maa rubape robo mea waalisa. Go pisa pare abi go elenuna re raayo mada nalagialua. \p \v 6 Gore nimumi elenu go-rupa managolaoma pirisimi. Go puma koro yaalore mo Gote-na lodo kira-ae alinu nimuri mo laplap-me riri-nane warili lotu ada-para pumare nimuna pa kogono pu pirisimi. \v 7 Go pirisimi pare epe mamina ada laapopa rum ru-nanere Gote-na lodo kira-ae ali mudu komea kodoba pisa. Ora maali raayo-parare rana komea kama puala pisa. Go pisa rabu nipumi yaapi maa puala pisa. Go yaapi-miri nipuna koe ele-para enaalinuna koe ele mea rubainalo lodo kirala pisa. Go koe elenuri enaalinumi kone waru namakuaaoma pirisimi pare nipumi go raayo maa rubainalo pisa. \v 8 Go abalana pora madaare Holi Spirit-mi naa go-rupa waatea: Gore mo abala warisimide riri-nane sel ada-para kogono pisimi rabu go epe sel lotu ada ru-nane mada na-adisimi. \v 9 Go laplap-me warili sel adare abi naame go rabu makuaamonalo warisimi. Go sel-me warili lotu ada-parare nimumi Gote kale elenu-para mena elenu lodonu-para kalisimi. Go pirisimi pare go enaalinuna lo robaa-para wi kone nama-epelea aasa. \v 10 Go lodo kira-ae konere edanu-para ipa nape elenu-para enaali redepo yaape elenu page go elenu madaa kirisimi. Go pisimi rabu rekena agale raluma to yogale madaa kone suma pisimi. Gote-me go rekena agale raayo kalisare gore nimumi kurama pu pimi. Go peme pare Keriso-me ele raayo ma-redepo yaainalo kagaa ele mea ipisimi. \s1 Keriso-mere nipuna yaapimi ora pili lo lodo kirisa \p \v 11 Gore apo ipisade epe elenuna lodo kira-ae Mudu Ali Yesu nipumi kagaa ele maa ipisa. Nipuna lotu adare ora epelea-daa pa su kamaa enaalina kimi warili-rupa dia. Nipuna pirape adare pa suma kamaa enaalina kimi warisimi-rupadaa dia. \v 12 Gore Keriso nipu Epe Rekena Rum-para pisa rabu nipumi meme sipsip-nu yaapi namuma pisa. Dia yapare nipuna yaapimi rana komea Gote-para lodo kirisa-pulu nipu so epe ada-para rana komea pisa. Go pisare nipumi naa ade abuna kagaa mapiraalalo pisa. \v 13 Gore abala pirisimide enaali medalomana yogale koto madaa niti pisimi. Go puma mo Gote-na lodo kira-ae alinumi meme menanu-para gawa ru menana yaapi mumare mo gawa mena page repena sulaa-para kirisimi. Go puma go kupa mumare mo enaalinu mada maa rada lisimi. Go pirisimi raburi nimuna yogale ora ma-epeaaoma epe-rupa pirinalo pisa. \v 14 Go waru pirisimi pare Keriso-na yaapimi go pisimi-ai raayo rabuniaasa. Yesu Keriso-re nipumi ele meda napisa. Dia, pare Holi Spirit-na puri ade abuna nipu madaa wisa-pulu nipuna leare Gote-para ora epe lodo-rupa kalisa. Go pisa-pulu nipuna yaapi-miri naana yogale kama-daa nama-epeaasa. Dia, pare naana pu robaa-para wi kone raayo ma-epeaasa-pulu naame ade abuna pia Gote-na kogono epe-rupa pamina. \s1 Yesuna yaapimi kagaa pogalu pirape agale puri mapalaaya \p \v 15 Go pisa-pulu Keriso-me naa raapu kagaa pogalu pirape agalena porare nipuna yaapimi puma puri mapalaasa. Go puma nipu komisa rabu enaali raayo abalana rekena agale wisimi rabu nimuna pirisimi koae elenu madaa nimu ma-kepealalo komisa. Go pisa-pulu Gote-me enaali raayo yaaloma mapiraasadere nimumi Gote-na kana warae epe puri raayo ade abuna mealimina. \p \v 16 Gore ali medame nipu werepe komalua kone salia-daare nipuna moae-elenu-ri nu yapara maa palia. Go puma nipuna ele minalo pepa madaa luma mapaitaasa. Go puma aaraana moae-elenu mulalo palia-daare enaali medalomame apo pepa ademe-pulu si nipuna mealia. \v 17 Go pea pare aaraa pa kagaa pirinare moae-elenu meape pepa madaa kone nasalia. Dia, pare komenalomare nimumi mulalore alinuna bi yarepea rumaalimi. \v 18 Go kone komea-rupa sumare abalade nimumi rekena agale komea wisimi rabu yaapimi go agale puri mapalaasimi. \v 19 Abala ririnare Moses-me rekena agale raayo enaali lakelalo kiritasa. Go pumare werepere nipumi gawa kebonu meme menanuna yaapi-para ipa-para ma medale yaasimi. Go puma nipumi sipsip menana iri-para repena hisop-na yo apalae muma yaapi paitaasa. Go pumare nipumi mo yaapimi rekena agale wi buk-para enaalinu raayo madaa page pasa. \v 20 Go rabu nipumi talo: Gote-me nimi rekena agale pagaliminalo lagilisa-nairi go yaapi-miri apo agale pogalu mapiraaya. \v 21 Go pumare Moses mo yaapimi sel mamina ada mada page mo lotu ada-para sape elenu madaa page go yaapinu radu radu pasa. \v 22 Gore rekena agale madaare yaapimi ele raayo pode ma-epeaaya. Go page yaapi nakoeyaalimiri Gote-me enaalinuna koae elenu namuma rakepeaalia. \s1 Keriso nipuna yokale tome lodo kirisa rabu naana koae elenu raayo mea rubaasa \p \v 23 Gore go su kamaa lotu ada-para Gote lodo kirala pisimide elere so yaa-para wi ele maa waalisimi. Go pea pare so yaa-para wi elenu raayo madaare epe lodo kira-ae ele rado medame ma-epeaalalo pisa. \v 24 Gore abalade Keriso pa su kamaa alinumi warili ada-para nakodobasa. Go alinumi pisimide mamina adare so yaa-para aaya aasa. Go pumare abiri Keriso Gote-na le agaa madaa piruma nipumi naa raba minalo pu aaya. \p \v 25 Gore maali komea komea lo raburi Juda alinuna lodo kira-ae ali mudu Epe Rekena Robele Rum-para kodobaoma mena medana yaapi mea wisa. Go pisima pare Keriso-mere nipuna yaapi koyalisa rabu nimumi lodo kirulalo peme-rupare ade abuna rana adaapu nakoeyaasa. \v 26 Gore nipumi rana adaapu pula pisa yaalore gore nipumi kedaa rana adaapu ria pisa. Dia go-rupa pula pisa yaalore Gote-me su warisana rabu nipumi kedaa ria ipuma abi page pa kedaa ruala pisa. Ora dia-le Keriso su kamaa rana komea ipuma kedaa ria-pulu wala laapo pa narialia. Go puma nipu naa madaa komisa rabu Gote-para lodo kirulalo pumare naana koe ele raayo mea rubisa. \v 27 Enaali raayore komea rabu komoma wala werepe Gote-me enaali raayo kose madaa epena tea. \v 28 Go pea-rupare Yesu Keriso-mere nipuna rana komea Gote-para lodo kirulalo kalisa. Go pisa rabu enaali raayona koe elenu maa raakepe rubulalo pisa. Go pisa-le wala werepere rana laapo epalia rabu koe elenu maa rubulalo-daa na-epalia. Dia, pare enaalinuri nipu madaa kone ora waru rulaoma nipu adoba piralimi-daare nipumi go enaalinu kagaa mapiraaoma la palia. \c 10 \s1 Abalade kirisimide lodomere koae aunu narakepeasa \p \v 1 Gore Juda alinuna rekena agaleme werepe paliade-alenu raayo pename nawalisa. Go puma rekena agalere ora elena re waru namuma waalisa pare wasupa ademe-rupa mada adisimi. Rekena agalemere maali komea lo Gote-para elena lodo komea-rupa lodo kira-ma pu piru aasimi. Go puma ade abuna enaalinu nimu lotu ada-para pirisimi rabu rekena agaleme nimu nama-epea kiritasa. \v 2 Dia yapare rekena agaleme Gote-na bi minasaatalo pirisimi enaalinuri nimu waru ma-redepo yaata pisa yaalore gore nimumi Gote-para epe kaa pi lodo wala nakirita pisimi. Go page lodo kirita enaalinuna kedaa dia lea pisa yaalore nimumi lodo kira-ae kogono giyoma koeyae nasaapirita pirisimi. \v 3 Go pirisimi pare ade abuna maali epala pisa rabu mo nimuna lodo kirisimi rabu nimuna koe elenu pa makuaaba piruma gona kirisimi. \v 4 Go pea-le gawa ru mena yaapi-para meme menana yaapi-paramere enaalinuna koe elenu ora namuma rubisa. \p \v 5 Go pea-pulu Keriso go su kamaa epalalo pirisa raburi nipumi Gote-para go-rupa lisa: \q1 Gore nimumi pa gawa mena-para meme menanuna yaapi koyoma \q2 Lodo kirita kalemere nimu giya komisi. \q1 Go puma neme nana lodo kiratalo nena yogale abala yarare puma saaye. \q1 \v 6 Gore nimumi meme gawanuna to yogale raayo kana reke madaa suma repena sulaa-para maa suma \q2 Lodo kirita koe elenu raayo mea rubaasimi. \q2 Neme go kone raayo raaname nakomisi. \q1 \v 7 Go pisi-daa neme go-rupa lisuade: \q2 O Gote, neme ni adape. \q2 Abalade ni madaa rekena agale wi buk madaa pepa lisimi wia-rupare \q2 Abiri nena agale pagoma raitulalo abala epawa lisa. \m \v 8 Go abala ririnare nipu madaa rekena agaleme lodo kirisimina agale madaa go-rupa lisua: Nimumi meme gawa menanu luma lodo kiritimiri gore neme giye lisa. Go puma eda yari go elenu kana reke madaa repena sulaa-para koae elenu maa rubenalo lodo kiritimi neme go kone madaa raaname page nakomisi. \v 9 Go pumare wala werepere nipumi go-rupa lisa: Gore neme ni adape. Niri nena agale pagoma raitulalo abala epawa lisa. Go lisa-pulu nimuna abalana lodo kirisimide kogono raayore nipumi maa rubumare Keriso naa madaa komape kogono maa lopasa. \v 10 Yesu Keriso-mere Gote-na kone raayo muma pisa-pulu nipuna yogalere Gote-na lodo kirape-rupa rana komea pisa. Go pisa-pulu go madaare nipumi naana koe elenu maa rubama epe-rupa pima. \s1 Keriso nipuna to maa kalisa rabu ofa-rupa puma koe elenu raayo maa rubisa \p \v 11 Gote-na lodo kira-ae Juda ali raayore reke madaa rekaoma nimuna kogono ade abuna yarinuna lodo komea-rupa kirisimi. Ade abuna go-rupa peme pare gomere enaalinuna koe elenu mada namuma rubaasa. \v 12 Go pea pare Keriso-me naana koe elenu maa rubape lodo-rupare ora rana komea kiraasame epe lisa. Go madaare ade abuna go kogonome naana koe elenu raayo maa ruba kiritasa. Nipumi go-rupa pumare nipu Gote-na pope ki-nane puma pia. \v 13 Nipu go-rupa pu kiralomare Gote-me nipuna lore alinu nipuna age rolo-para maa mapiraanalo nipu adoba piruma surubisa. \v 14 Gore nipumi rana komea lodo kirisana kogono puma enaalinu ma-epeaaoma nimu ade abuna epe-rupa mapiraalalo pisa. \p \v 15 Go madaare Holi Spirit-mi page naa agale go-rupa lagu aaya: Gore Mudu Alimi go-rupa lisa: \v 16 Go kagaa pogaluma pirape elere go-rupa: Neme nimu raapu pogatapena agale kagaa go-rupa lakela: Naa rekena agale raayore nimuna lo robaa-para masaalua. Go puma nimuna kone-para rekena agale page lu salua lisa. \v 17 Go lakeloma lisana wala werepe agale meda go-rupa lakalisa: Neme nimuna koe elenu pisimide kogono madaa namakuaaba pitua lisa. \v 18 Gore Gote-me koe elenu abala maa rubaasa-pulu wala naame koe ele raakepenalo lodo wala meda nakiralima. \s1 Naame Gote kone waru rulaoma re-para baina \p \v 19 Go pea-le nana ame balinu, Yesu nipuna yaapimi naa abala kabisa-pulu Gote-na sogo epe rekena rum-para puma kodobaitalore gore naame paalame nakomamina. \v 20 Nipumi ora epe kagaa pora warisa-pulu naa mo Gote-na ada-para baina. Go kagaa ade abuna pirape porare nipu komisa rabu nimumi nipuna yogale mo epe adana mamina pora gaape makoyaasimi. Go pisa-daa naa ora epe ru-nane mada kodobamina. \v 21 Gore naana Gote-na lodo kira-ae ali mudu komea pia-pulu naa Gote-na rurunu mapiraaya. \v 22 Gore nipumi abalade nipuna yaapimi naana lo robaa-para wi koe kone raayo mea rubuma naa ma-epeaasa. Go puma nipumi naana yogale page epe ipame abala radepeasa. Go pisa-pulu naame kone komea sulalore puri waru paloma kone rulaoma Gote re-para baina. \v 23 Go puma epe ele gialua lea-pulu naame kone waru rulaoma adoba piramina. Go puma Gote-me kana waraaoma ora palua lea elenuri ora mada palia. \v 24 Go puma naame naana ame balinu madaa kone waru suma nimu raba meamina. Naame go-rupa palima rabu nimumi raana komape kone-para epe kogono pape pora kama ralinalo raba meamina. \v 25 Go puma naana ame balinu raapu kirita pirape konere nakone rugulamina. Enaali medalomame kone ruguloma pirisimi-rupa napiramina. Dia, naame ame balinuna lo robaa-para puri mapalaamina. Gore naame Mudu Ali-na epape yapi di-ri abiri abala rudu yaala-le nimu ora waru raba meamina. \s1 Naame Gote-na Siri koau nawaalamina \p \v 26 Gore naame Keriso-na agale abala waru pago kiraloma wala werepe naana koneme pupitagi nalima-daare go koe ele maa rubulalore lodo kira-ae konemere mada namuma rubalia. \v 27 Dia-le naame paalame ora waru komoma kose lape di madaa kone waru suma paalame komoma piramina. Gore enaali medalomare Gote-na lore alinu apo piruaeme-pulu kose pagomare koe kedaa minaloma ade abuna raalape repena sulaa-mere nimu raayo ralia. \v 28 Gore ali medaloma Moses-na rekena agale agula-ai adasae ali repo laapome nipuna pisa koae aunu lakalisimi. Go pisa rabu kose pagomare nimumi go ali madaa kodome nakomoma nipu lu makomasimi. \v 29 Go pisa pare ali medame Gote-na Si koau waalalia-daare Gote-me raana komalia ya? Dia, go alimiri ora koe kedaa adaalepe mulalo pea. Yesuna yaapi-miri abalade go ali nipu wala misa. Go pisa pare mo Yesuna yaapimi Gote-na kagaa pogalu pirape ele nipuna puri mapalaasa. Go pisa-pulu Gote-na Holi Spirit-mi rabameape kone guaayare ora koeyae pea kone wimi. \v 30 Go agalere Gote-me lagiala-le pagalepa: Neme koeyae pi enaalinu-para kone suma yago abutua lisa. Go puma nipumi wala agale go-rupa lisa: Mudu Alimi nipuna ruru enaali kose pago rumaalia lisa. \v 31 Go pea-le ali meda apo-rupa koeyae paliare ade abuna pa piri Gote-me koe elena yago tyalalo palia-pulu go madaare paalame waru komamina. \s1 Naame kone rulaere madaa rekaamina \p \v 32 Pare nimimi abalade pirisimide-rupa makuaalepape. Gore Gote-na epe paa adoma kedaa adaapu rilisimi rabu go elenumi nimi narabuaaniasa. \v 33 Go puma yapi medalomamere nimumi nimi pa enaalina le agaana marekaaoma ero agale loma koeyae pirisimi. Go puma koro medamere enaali medaloma kedaa go-rupa rilisimi rabu nimimi nimu raba mulalore nimu raapu puma pirisimi. \v 34 Go puma enaali medaloma karapo ada-para pirisimi rabu nimimi kodome komisimi. Go puma alinumi nimina ele wala perea meala pirisimi rabu nimimi raaname komoma ria mina giyasimi. Gore nimina ade abuna epe pirape elenu wia-daa makuaaoma go kedaanu rilisimi. \p \v 35 Go pisa-le nimina lo robaa-para wi puri pale kone rulaere nimimi nagiyalepape. Dia, go koneme nimi epe yoto adaalepe maa gialia. \v 36 Nimimi puri paloma rekaape kone salepape. Nimimi go-rupa palimi rabu nimimi Gote-na agale mogeaoma Gote-me kana waraaoma ora palua lea-pulu epe elenu piruma mealimina. \v 37 Gore Gote-na buk madaa go-rupa lu wisa: Werepe oge-daa piruma epaliade aliri ora epalia. Gore nipuri adoba piru aaya. \v 38 Go pea pare nana epe redepo le enaalinumi kone rulaoma nimi ade abuna epe-rupa piralepape. Go palimi pare nimu komeame ni koau waalalia-daare neme nipu madaa raaname nakomalua. \p \v 39 Go lisa pare naame paalame nakomoma pururu pea-ai naloma alupamina. Dia, naame ora kone waru rulaoma ade abuna kagaa piramala palima. \c 11 \s1 Kone rulae elena re agale \p \v 1 Naana kone rulae eleme mealua kone suma adoba pia elere Gote-me ora gialia-daa makuaaema. Go puma naame abala na-adema elenu naana kone wasaame abala makuaaya. Go konere ora ria yaade. \v 2 Abalade pirisimi alinumi kone rulasimi rabu Gote-me nimu ora epe bi kalisa. \v 3 Naame page go-rupa kone rulaema. Go puma Gote-me su yaa laapore go agaleme warisaaya-daa makuaaema. Go puma ele raayo naame namakuaaema elenu muma Gote-me warisa. \s1 Abel-para Enok-para Noa nimuna kone rulae elena agale \p \v 4 Abel-me Gote madaa kone waru rulasa. Go puma Gote-para lodo kirisa rabu nipuna lodo ora epe redepo lisa. Go puma Kein-na lodo ma-rabuaasa. Go pisare Abel-me kone rulasa-pulu go madaare Gote-me nipu ma-redepo yaaoma epe bi kalisa. Abel-me Gote elenu pa kama kalisa-daa Gote-me ora raana waru komisa. Gore Abel nipuri abala komisa pare nipu Gote madaa kone rulaoma pirisa agalere naame pa go pagema-daa. \p \v 5 Enok page Gote madaa kone rulasa-pulu nipu nakomisa. Nipu yogale aopale Gote-me yaa-para maa pasa. Go pisa rabu enaalinumi nipu asa pirisimi pare nipu na-adasasimi. Gore Gote-na agale wi buk madaare go-rupa palia lo go-rupa lu wisa: Abalade Gote-me Enok so yaa-para namuma pisa rabu Gote nipu madaa pedo pisa. \v 6 Gore ali medame Gote kone narulalia-daare Gote-me nipu mada pedo napalia. Gore ali raayo Gote piri-para polalo palimi-daare nimumi Gote ora pa pia-daa kone rulalimi. Go enaalinumi Gote kone rulalimi-daare nipumi nimu epe elenu katea. \p \v 7 Noa-me page Gote madaa kone rulasa-pulu Gote-me Noa lakeloma koe kedaa meda werepe epalia lo remaa lapalasa. Go ele Noa-me abala mamakuaasa pare nipumi Gote-na agale lagisa-pulu sip meda abala warisa. Go pumare nipuna ena nogo naakinu nimu ru-nane puma kodobaoma epe-rupa pirisimi. Go nipuna kone rulae elemere su kamaa piri enaali raayo madaare yada robe nona pi-rupa rumaasa. Gore Noa nipu kone waru rulasa-pulu Gote-me nipu ora redepo le ali mapiraasa. \s1 Abraham-para Sara laapo \p \v 8 Abraham-me Gote kone rulasa-pulu Gote-me nipu yaalisa rabu Abraham-me Gote-na agale pagoma ralisa. Go puma Gote-me ne adare meda gialua loma waalalo pisa. Go suri Abraham nipumi na-adisa pare nipumi kone rulaoma nipumi go su mealua kone suma pirisa. \v 9 Nipumi kone rulaomare abalade Gote-me gialua lisa su-para puma pirisa. Nipu go su-para puma pirisa raburi gore nipu pora kimisu ali puma pirisa. Go puma nipuna laplap-me pi ada maa puma Aisak-para Jekop nipu laapo pirisimi. Go ali laapore Gote-me nipu raapu go su ora minalo lakela palasa. \v 10 Ade abuna Gote-me Abraham madaa kone mapiraoma warili adare yaa-pulu adawe kone suma pirisa. Abraham nipu komomare go ada re-para palua kone suma kone rulaoma pirisa. Gore Gote nipumi go adare warisare ade abuna kagaa pirape ada pigi muma warisa. \p \v 11 Sara-me page Gote mada kone rulasa-pulu nipuna naaki nogo maitape yapi di-ri abala dialenaloma enagae pirisa pare nipumi Gote madaa kone rulasa. Go puma Gote-me kana waraaoma ora palua lo agale lakalisa-pulu mada palia kone wisa. \v 12 Go pisa-pulu nipu ogae piruma pode komisa pare nipu ora nogo naaki adaapuna aaraa pirisa. Nipuna madina si wanenuri gore nimu so yaa-para aaya kuba kedonu-rupa pimi. Go page ipa solwara mada wisade ipa mu-rupa page pirisimi. Go enaalinuri mada nararepe garulalima. \p \v 13 Go enaalinuri nimu kone rulae pirumare abala komisimi. Go puma nimu abalade go su kamaa pirisimi raburi nimumi Gote-me kana waraaoma go-rupa palua lo lakalisa elenu abi namisimi. Dia, pare nimumi go elenu koro opapalia-daa makuaaoma mealima kone madaa raaname komisimi. Go pisimi-pulu go su kamaare nimu yada tyape enaali piruma ora pa pora kimisu enaalinu pima lo pename lapalasimi. \v 14 Enaalinumi agale go-rupa laminyare nimumi ora epe su rado mealima madaa agale pename lapalasimi. \v 15 Go enaalinuri nimumi abala piruma ipisimide su-para tya pisimi yaalore go konemere nimu wala pola pisimi. \v 16 Yapare nimuna wi konere ora epe su rado meda adawe kone wisimi. Go suri yaa-para komea wia. Go kone wisimi-pulu nimumi Gote-para nere ora naana Gote lema lisimi rabu Gote-me yalame nakomisa. Dia, nipumi go enaalinuna kone rulae madaa ade abuna kagaa pirape epe adare so yaa-para yarera pu saaya. \p \v 17 Abalade Gote-me Abraham-na kone makoyalalo lisa rabu Abraham-me Gote madaa kone rulasa. Go pisa-pulu nipuna si Aisak Gote-para lodo kira-ae ele katalo pisa. Gore Gote-me kana waraaoma go-rupa palua lo agale lakalisa-pulu Abraham-me nipuna si lodo kirape nagiyasa. \v 18 Gore Gote-me Abraham-para Aisak madaa kana waraaoma ora palua lo agaleme go-rupa lakalisa: Gore Aisak-na rurumiri nena si wanenu matia lisa. \v 19 Gore Abraham-me si tyalo pisa rabu nipumi kone go-rupa wisa: Nipu ora komalia-daare pinawa kone suma Gote-me nipu wala mada marekaalia kone wisa. Go kone wisa pare abiri go pi agale wia: Abraham nipuna konemere naaki luma tapa-para abala rogaabaayae yapare nipu tapa-para wala misa. \s1 Aisak-para Jekop-para Josep-para Gote-para kone rulaeme \p \v 20 Aisak-me Gote madaa kone rulasa-pulu nipumi agale mana Jekop-para Iso laapo puri minalo agale mana lakalisa. Go agalere nipumi werepe pape-ai mada kone lakalisa. \p \v 21 Jekop-mere Gote madaa kone rulasa-pulu nipuna komape yapi di rudu lisa raburi nipumi Josep-na si laapo-para puri minalo agale mana lakalisa. Go pulalore nipuna rimaapu ripinuma rumu pege puma kalu adainaaoma Gote-na bi minasaasa. \p \v 22 Josep nipu komolalo piruma nipumi kone rulaoma werepe Israel enaalinu Isip su giyoma palimi lo lakalisa. Go puma nipumi kone rulaoma nipuna kuli rogaabaayae wala muma maa pulupape lo lakalisa. \p \v 23 Moses-na agi aaraa laapomere Gote madaa kone rulasipi. Go puma naaki Moses madisipi rabu nipumi ipa le repale-nane aasa aroka re-parare naaki suba repo ru-nane paga wisipi. Gore go naakiri ora epe naaki madu wisipi. Go puma agi aaraa laapome king-na agale madaa paalame komoma pagaa wisipi. \p \v 24 Gore Moses nipu Gote madaa kone rulaoma abala adaa yaboma lisana ni ora ali mudu Fero-na wanena si-daa dia yaade lo abala makuaasa. \v 25 Gore nipuna konere Gote-na ruru enaali raapu piruma go kedaa nimu raapu ria palua kone wisa. Gore niri go su kamaa rudupu piruma pupitagi napere gipia kone suma pisa. \v 26 Gore nimumi Keriso-na\f + \fr 11.26 \ft Krais-na bina re-re go-rupa: Gote-me madaa muma nipuna kogono pa winalo maa repaae ali. Moses-mi Israel enaalinuna rikiraana Isip su-para Gotena kogono puma pua yaala poteare pinawa kone suma go buk Hibru lu alimi makuaoma lisa.\f* kogono madaa ni ero agale leme-daare ora epe agale le kone wisa. Go konere Isip su-para wi alina ele raayo rabuniaae kone misa. Gore nipumi mo Gote-na epe yoto meape di rabu raaname komalua kone wisa. \p \v 27 Gore Moses nipumi Gote madaa kone rulasa-pulu nipumi Isip su-para piri ali mudumi nipu rono page-ai madaa paalame nakomisa-pulu go su giyoma pisa. Gore ali medame Gote ora na-ademe pare Moses-na koneme Gote adisa-pulu nipu ora puri paloma pirisa. \v 28 Gore Moses nipumi Gote madaa kone rulasa-pulu nipumi eda kirape yapi di wisa. Go pumare nipumi gawa menana yaapi pora gaape madaa kiralepape lo lakalisa. Moses-me naaki mupaa makomaape ensel-me Israel enaalinuna madi mupaa naaki nalinalo rekena mada wisa. \s1 Israel enaali adaapumi Gote kone rulaoma puri misimi \p \v 29 Gore Israel enaalinumi Gote madaa kone rulasimi-pulu nimumi Kale Ipa kenaasimi raburi ora su kaapu le kenaasimi. Go pisimi pare Isip su-para piri alinumi go ipa kaapu le pare nimu tyalo raita maa pisimi pare ipame nimu keapisa rabu nimu komabesimi. \p \v 30 Gore Israel enaali nimumi Gote madaa kone rulasimi-pulu nimumi Jeriko adarena pape yapi ki medane luma medane laapo ru-para pamu ma-ruyaasimi. Go pirisimi rabu nimu Gote madaa kone rulasimi-pulu go konemere adare-na kana pape malopaasimi. \p \v 31 Go page ali paake yole ena Rahap Gote madaa kone rulaoma nipumi ada pode ali laapo raba misa. Go pisa-pulu nipumi mo agale napagesimi enaalinu raapu meda-para nalisimi. \p \v 32 Pare abiri neme agale akepu makibuma lano ya? Dia-le neme Gideon-para Barak-para Samson-para Jepta-para Devit-para Samuel-para mo Gote-na agale mea lakale alinu page remaa adaalu yaa-pulu mada nalagialo. \v 33 Go enaali raayomere Gote madaa kone rulasimi-pulu nimumi gavman komeana su-para piri enaali raayo ora puri paloma yada puma rabuaniaalisimi. Nimumi ora epe kone suma go-rupa pisimi-pulu nimumi Gote-me kana waraaoma go-rupa palua le elenu misimi. Go Gote madaa kone rulae enaalinumi koe raa menana agale page rogaae-rupa mada pirisimi. \v 34 Gore nimumi repena sulaa adaalepe rala-ae page makudunaasimi. Lore alinumi rai kudu eleme page kone rulae enaalinu awolalo pisimi pare nimu pogola pisimi. Nimi ora komapae enaali pirisimi pare wala werepe puri misimi. Go pumare yada pulalore nimu ora puri paloma yada puma nimumi soldia ruru rado adaapu pamu ralu lisimi. \v 35 Go puma enanu medalomame kone rulasimi-pulu abala kome enaalinu page wala rekesimi. Ali medalomare karapo ada-para palinaloma nimuna lore alinumi nimu epa lisimi. Nimumi Gote-para koau rialala pisimi yaalore gore lore alinumi nimu kepe repala pisimi. Go pisa pare nimumi lore alinuna agale napagesimi. Dia, lore alinumi naa timi rabu tapa-para wala rekoma ade abuna piramala palima kone wisimi. \p \v 36 Gore kone rulae enaali medalomare lore alinumi ero agale loma repename kudu lisimi. Medalomare lore alinumi sen-me adiala rumare karapo ada-para mapaitaasimi. \v 37 Gore ali medalomare lore alinumi kaname lu repena kabeme page ebepea rai kudumi page rugula po makomasimi. Kone rulae enaali medalomamere ele dia lisa-daa meme sipsip-na irimi warili mamina yamoma pora pamuasimi. Gore nimu naarali enaali piruma kedaa waru maa kalisimi. \v 38 Go puma nimu pogola pumare nimu enaali napiri su-para puma su rudunu meda madaa puma kana apedaa-para page puma kaleda pita pisimi. Gore nimu ora epe enaali pirismi-pulu nimumi go su kamaa koe-rupa pirisimi enaalinu raapu napirula pisimi yaalore ora epeta pisa. \p \v 39 Gore go enaali raayo Gote madaa kone rubita pisimi yaalore nimu Gote-na le agaana ora epe enaali pita pisimi. Go pisa pare abalade Gote-me kana waraaoma nimu-para ora palua lisa ele abi nameme. \v 40 Gore abalade Gote-me naana ora epe ele rado meda yarera pu saasa. Go puma abalade pirisimi kone rulae enaalinuri nimu abala riri-nane mada namula palimi. Dia, pare Gote-na konere go-rupa wisa: Naa nimu raapu epe-rupa piraminalo yarera pu saaya. \c 12 \s1 Yesu waru adoma maa kone rulamina \p \v 1 Gore abalade epe-rupa pisimide enaalinuri nimu kone rulasimi-pulu naa kutapu paki paoma naa epe pora maa waalisimi. Go pea-le naame naana koe kedaa pi elenu raayo giyamina. Go pumare naana lo robaa-para epe agaleme puri mapalaaoma Gote nipu piri-para pulalore pora-nane waru wagepu baina. \v 2 Go pumare naana lemere Yesu piri-para ada palae baina. Gore nipu komea naana kone rulapena re page naana epe yoto meapena re page pia. Gore abalade Yesu nipu werepe enaalinu epe-rupa mapiraape kone madaare raaname komisa. Go puma nipumi adaa kedaa pi elenu mea ruma repena polopea madaa komisa. Go puma nipumi repena polopea madaa yala nakomisa pare komoma wala rekoma Gote-na pope ki-nane siaa king muma pua pia. \s1 Gote-me naa kedaa geare ma-redepo yaalalo pea \p \v 3 Gore abalade koeyae pisimi alinumi Yesu rono pagesimi rabu nipu ora puri waru paloma pisade kogono makuaalepape. Go pumare nimimi kogono nagiyaeme nimina lo robaa-para paala nakomoma piralepape. \v 4 Gore nimimi kedaa rabuapena yada peme pare nimina yaapi abi nakoyaaeme. \v 5 Gore Gote-me nipuna agale puri mapabaliminalo lagisade agalere abala kone rugulabeme. Nipumi go-rupa talo: Nere nana si yaa-pulu Mudu Alimi nena kone ma-redepo yaalalo yada palia-daare go madaa waru adape. Go pea-le ne epe-rupa pirainalo ne ma-redepo yaape kedaa gialia-daare nena lo robaa-para koe kone nasape. \v 6 Gore ake paa-daa ya? Mudu Alimi enaali raayo madaa ranaa kome raana komea-pulu nimuna kone ma-redepo yaainalo kedaa gea. Go pea-le enaali raayo nipuna si wanenu pima temare nipumi kone ma-redepo yaainalo repena kudumi tia. \p \v 7 Gu paare Gote-me nimi kedaa Go puri mapalaaoma pawa piraminalo pea. Gote-me nimi-para kedaa geare ora nipuna si wanenu pima lamonolo pea. Gore nogo naaki medaloma nimuna agi aaraanumi ma-redepo yaape-rupa naana kone ma-redepo yaalalo pea. \v 8 Go pea-pulu Gote-me nipuna nogo naaki raayo-para agale mana loma kedaa katea. Go pea-le nimi-daa Aapame namaredepo yaaliare gore nimiri ora nipuna nogo naakinu napimi. Go puma nimiri pa paake muma madi naaki-rupa piralimi. \v 9 Gore naana go su kamaa aapanumiri naa agale mana lo kedaa gisimide rabu naame nimuna agale raluma bi minasaasima. Go pea-le naana kagaa porana aaraare naame nimuna agale pagoma nipuna pora raluma ora epe-rupa piramina. \v 10 Naa go su kamaa piri aapanumiri nipuna raaname naa oge nogo naaki raburi naa agale mana loma kedaa gisimi. Go pea pare Gote-me naa nipu raapu ora epe-rupa piraminalo naa raba meape agale mana raapu kedaa gialia. Go puma naa nipuna epe paa-para pima. \v 11 Gore naana Aapame naa kedaa gu aaya raburi naana lo robaa-para koe kone su naame pedo pedo puma napimade. Go pea pare werepere go kedaa ruma agale mana pagoma epe-rupa pamualimide enaalinuri pu robaa-para epe kuma pi kone suma ora epe-rupa pirualima. \s1 Naana kuli radaa pina kone rulaoma rekaamina \p \v 12 Go page nimina kiaa laapo abala komapalia pagepina-le pa rekaalepape. \v 13 Go puma apo redepo le porana pamuamina. Go-rupa pamualimi-daare gore nimina agere ora nakoyaalia pare wala epe tea. \p \v 14 Gore nimimi enaali raayo raapu epe-rupa piramina kone mealepape. Go palima-daare ora epe-rupa piralima. Gore ali meda nipumi epe-rupa pirape kone nasalia-daare gore nipumi Mudu Ali mada na-adalia. \v 15 Gore nimimi waru adalepape. Ake paa-daa ya? Naana ame balinu nimu Gote-na epe raba meape agale giyoma koau waateme-daare waru adalepape. Go pea-le enaali medaloma nimina rikirana piruma nimuna konere koe rero pi kili salimi. Gore nimiri go elaana kili rero pi kili mealimi makoyaalia. \v 16 Go pea pare ali medame ena paake yolape kone su piralia waru adalepape. Ali medame Gote koau walalia-daare nipumi giyalia-le waru adalepape. Go konere abalade Iso-me page wisa. Go pisa rabu nipumi eda rana komea yawape-ai kabolalore nipu mupaa naaki nipu piruma meape epe elenu page raayo rubisa. \v 17 Gore nipumi nipuna Aapana agale mana elenu wala mulalo pisa rabu Aapame dia lakalisa. Gore Iso-me epe elenu wala mulalo asapisa pare nipuna kone perekeape pora na-adasaasa. Go puma re loma piruma asapisa pare na-adasaasa-le waru makuaalepape. \s1 Naa yaa-para abala pima \p \v 18 Abiri nimimi ele meda kimi waraaoma adape-rupa abi na-ademe. Go yapare Israel enaalinumi so Sainai Rudu madaa adaa repena sulaa adisimi. Go page ora ribaa rumu rumuna piruma puri pale po rilipu page misimi. \v 19 Go pirisimi rabu medame biugel talaina agale medamere nimu agale lakalisa rabu Israel enaalinumiri go agale ogeasi pagoma lisimina go agale paalame komisimi. Go puma nimumi Moses-para re loma naare go agale wala pagapere gipia lo lakalisimi. \v 20 Gore Gote-me nimu lakalisa agale maname talo: Gore ali medame page gawa meme sipsip-nu page go ruduna epalia-daare gore kana muma nipu ora lu makomalepape lisa. \v 21 Nimumi go adisimi elenu madaare nimu paalame waru komisimi. Go pisa-pulu gore Moses-me page talo: Neme ora paalame waru komoma pogolasaayo lisa. \p \v 22 Gore nimumi abalade ele go-rupanudaa na-adisimi. Dia, pare abiri nimi Saion rudu mada epamede. Gore abiri ade abuna pa pia Gote-na adare-para epamena. Go adare ora so yaa-para ae Jerusalem su meda-le go-parare ranaa komo pimi ensel adaapu raapu epamena. \p \v 23 Abiri nimiri Gote-na mupaa naakina\f + \fr 12.23 \ft Krais-ri Gotena Si ora ria. (\xt Hibru 1.6\ft ). Go buk Hibru lisa alimi gupa lea: Gote-me nipuna Sina ki madaa wia. Go suna pima enaalinu waru kalalo yokeleme (6.12-para 9.15). Juda enaalina rekena agale madaare mupaa naakimi aaraana elenu waru mealia. Go kone ralumare Gotena elenu Si-mi mua na maa gea.\f* ruru kiritae-para apo epamena-daa. Go rururi Gote-me nimuna binu pepa madaa abala luma lisana pepa tyapalae so yaa-para wina epamede. Nimiri enaali raayo madaa redepo le kose page Gote piri-para epamede. Go page nimiri abalade Gote-me enaalinuna wasupa ma-redepo yaasade enaalinuri ade abuna ora epe-rupa piralimide enaali epamena. \v 24 Nimiri Yesu-para epame. Nipuri naana rikirana piri ali pia. Nipuna yaapimi naa pogalu pirape ele puri mapalaasa. Gore nipumi nipuna yaapimi naana koe ele maa rubisa. Go pumare go kagaa poramere abala pirisade ali Abel nipuna koeyae abulisade yaapi nona pi-daa dia. \s1 Naa epe-rupa surubuaaya \p \v 25 Go pea-le nimimi waru adoma surubalepape. Go agale lape ali koau nawaalamina. Ora abalade go su kamaa piri enaalinuri Gote-me puri pale agale lakalisa pare nimumi nipuna agale ralisimi. Go pisimi-pulu nimumi nimuna koe kedaa mada napogola pisimi. Go pea-le abiri Gote nipu so yapare piruma naa puri pale agale lagu aaya. Go pea-le naame nipuna agale mada koau waatema-daare gore naa koe su-para mada pirula palima. \v 26 Abaladere Gote-na agaleme lisa rabu su lewa mapaasa. Go pisa pare abiri nipumi naa kana waraaoma ora go-rupa lagea: Neme su waala-daa ma-lewa palua pare go rabu neme su yaa laapo raita maa perekealua wia. \v 27 Go agale lea-rupa nipumi su wala ma-lewa palia-pulu naame go agalena re go-rupa makuaamina: Abalade Gote-me warisa elenuri nipuna ma-lewa paoma wala mealia. Pare ele medaloma mada nama-lewa pape elenuri ora pa salia. \p \v 28 Naame Gote-na Surube Suri lewa lewa nalina mealima-pulu Gote-para ora pili lamina. Go puma nipuna raaname komea kogono puma naame beten waru loma nipuna kone mu piramina. Go puma naame nipuna bi minasaoma nipu madaa paalame komamina. \v 29 Gore naana Gote-me ele raayo repena sulaame ralade-rupa mea kiralia-pulu epe-rupa piruma nipu madaa paalame komamina. \c 13 \s1 Naana ame balinu raaname komamina \p \v 1 Gore Keriso-na enaali nimimiri ade abuna nimina ame balinu madaa pedo puma raaname komo piralepape. \v 2 Gore pora kimisu alinu epalimiri gore nimimi nimu lamua puma ada mealepape. Gore abalade ali medalomame go-rupa pisimi rabu ensel medaloma nimuna ada-para mea ipuma surubisimi. Gore nimumi ensel kone-daa nawisimi pare pa pora kimisu alinu kone wisimi. \p \v 3 Gore naana ame balinu karapo ada-para piminuri naame page nimu raba mulalore nimu re-para epe-rupa pamina kone mealepape. Go page enaali medaloma kedaa ruaeme gore radaa pinaloma nimu raapu kedaa riamina. \p \v 4 Gore repaaya auloma pirape-airi ora waru epelea. Gote-na le agaa madaa ora epe-rupa piralepape. Gore Gote-me ali paake rumi enanu-para ena paake ne alinu raayo kotare yaweme-pulu koe kedaa mealimi lisa. \p \v 5 Gore nimimi kana madaa kepaame komape konere ora nasalepape. Go page ele nimimi abala saapimiri ora go mada kone suma piralepape. Go madaa Gote-me abala go-rupa lisa: Neme nimi mada nagiyalua nimi koau ora nawaalalua lisa. \v 6 Go pea-le naame naana pu robaa-para puri mapalaaoma go-rupa lamina: \q1 Mudu Alimi naa raba mu aaya. Go paa-daa neme paalame nakomalua. \q1 Gore enaalinu medalomame ni madaa ele meda napalimi kone wimi? Mada dia. \s1 Yesuna agale raitape-ai madaa yala napolamina \p \v 7 Gore nimina ali kalunumi abalade Gote-na agale nimi lagisimide waru makuaalepape. Gore nimumi abalade pa piruma pora epe-rupa pamisimi-daa go alinumi kone rulaoma pirisimi-rupa mogema piralepape. \p \v 8 Yesu Keriso-re ora piri-rupa pa pia. Gore abala page abi page ade abuna page komea-rupa pa pia. \v 9 Gore agale rado radome nimina agale epa mabebolaoma mogealimiri Gote-na pora nagiyalimina. Naana lo-parare Gote-na epe raba meape agaleme puri mapalaaliare ora epelea. Gore naana kone lo-parare eda nape elenu rekena salima-daare puri napalalia. Go poranuri enaalinumi abala pago pirisimi pare go rekena agaleme nimu naraba misa. \s1 Ofa lodo kiralima rabu Gote-me raaname komea \p \v 10 Naana lodo kerele kana sekere Juda alinuna laplap-me pi lotu ada-para wisa-pulu go-para lodo kirisimi. Go alinumiri kana reke madaa kiri ele mada nanisimi. \v 11 Gore Gote-na lodo kira-ae Juda ali mudumi sipsip gawanuna yaapi mumare ora Epe Rekena Robele Rum-para maa pumare Gote-me koe elenu mea rubenalo lodo kiruasimi. Go pisa pare gawa sipsip-na ria Gote-na riare epe lotu adana pape mopare kiru aasimi. \v 12 Go pisimi-rupa Yesu nipu radaa noma repena polopea-para komisa rabu nipu page adare pape mopare puma komisa. Go puma nipumi naana koe elenu maa rubulalore nipuna yaapimi naa ma-epeaasa. \v 13 Go pea-le naa page nipu raapu pa pare baina. Go rabu nimumi nipu abalade yala mapolaasimi. Go pisa-rupare abi naame nipuna kogono pema rabu enaalinumi naa nipu raapu yala polamina. \v 14 Gore go su kamaare adare ade abuna kagaa pirape meda ora nawia. Dia, naame ade abuna kagaa pirape adare ora meaminalo asapamina. \v 15 Go pea-le naame Yesuna bi madaare Gote-para ora pili loma raaname waru komamina. Naame go epe raana pi konere gore ade abuna nipu kalamina. Go puma lodo kirape-rupare naana agale Gote lakelamina. \v 16 Gore nimi enaalinumi epe kogono pape kone narugulalepape. Go puma nimimi ele dia yaaliade enaalinu rumaaoma katapape. Gore go kogonore ora lodo kirili-rupa mada peme-pulu Gote-me go-rupa peme rabu raaname waru komea. \p \v 17 Nimina ali mudunumiri nimi raba mulalo ade abuna surubeme-le nimuna agale pagalepape. Nimumiri ade abuna nimina epe kone surubeme rabu nimuna kogono madaare Gote-para agale lakeleme. Gore nimimi nimuna agale waru raitalimiri gore nimumi raaname waru komoma nimuna kogono epe-rupa palimi. Go pea pare nimuna kone pu robaa-para kone kedaa pi salimi-daare nimumi nimi mada naraba mealimi. \s1 Gote-na agaleme naa rabamina \p \v 18 Gote-me naa raba minalo nimimi beten tapape. Gore naame Gote-na le agaa madaa naana lo robaa-para wi kone ora redepo yaina kone wima. Go pumare naare ade abuna kogono epe-rupa pulalo pima. \v 19 Gore Gote-me ni nimi piri wagepu wala epenalea-daare nimimi Gote-para beten waru tapape. \p \v 20 Gote-me naana Mudu Ali Yesu tapa-para wala marekaasa. Yesu komisa rabu ade abuna kagaa pogalu pirape agale ma-epeaasa. Go puma abiri Yesu nipuri Gote-na sipsip surube ali mudu pia. \v 21 Gore Gote-me epe kuma pi kone nimi gina. Go puma nimimi nipuna agale pagoma raitaliminalo go kone raayo gialia. Go puma nipuna raana komea-ae naa madaa suma Keriso-na kogono pamina. Go pumare nipuna adaa biri ade abuna minasalimina. Gore ora yaade. \s1 Go agalena pora poae agale \p \v 22 Ame balinu-ya, nimi-para neme puri paloma agale apo lagialo-daa. Gore nimimi pawa piruma nimi puri mapalaape agale waru pagalepape. Go pepa-para nimi piri-para lu rapaatore pa rudusi-le pagalepape. \v 23 Gore naana ame Timoti karapo ada-para palisa abala rapaasimi remaa lagialo. Gore nipu ni piri wagepu epaliade raburi saa laapo raitame nimi mada adola epalipa. \p \v 24 Nimimi naa epe-rupa piramina agalere nimina ali mudunu-para Gote-na ruru enaali raayo page laketapape. Rom su-para piri Keriso-na ruru enaalinumi nimi epe-rupa piralepape lo la moyaatema. \p \v 25 Gote-na epe raba meape agalere nimi raayo mada ina. Go yaade.