\id HEB \h Ibrani \toc1 Ibrani \toc2 Ibrani \toc3 Ibr. \mt1 Ibrani \is1 Horok Lirna La'an \ip Nano nonolu ri man wakuku Horok Lap wekel horok eni naran ‘horok man aku laa ri Ibrani’. Naran ‘ri Ibrani’ onne na'ono ri ma namwali ‘ri Yahudi’, noro idewe ‘ri Israel’ haenhi. \ip Ik ka kauroin inhoi man hi'i horok eniyeni, ono ai kan loi naran, maa ik kauroin ai namwali man panulu lolo ri Ibrani ma namwali Kristen, la ka namwali ri nano ri idaweli woro'o man loikaru Yesus Lirna Wawa'an enihe (2:3). \ip Ik ka kauroin an aku horok eni laa inhawa kote, maa ik kauroin ri man kokala horok eni rauroinedi Musa nin Nou Nonolu, la hi rauroinedi agame nin holoor halauk man ri Israel lernohi lere nonolu onne. \ip Ik ka kauroin ri onnenihe holi lolo ewi, maa ik kauroin hi onnenihe ramwali ma akin naili'iledi Yesus, la mahar lernala wewerek pananaka ono lernohi Yesus. Rin hadwei hadwokor hi, rahoredi rir hahaa, la kele rodi laa bui raram (10:32-34, 13:3, 13), penia hi heruwali akin tana me'e (12:12), la heruwali ramhene lawuku ra'uli rasa'a Makromod Lalap me'e (10:25). Heruwali ka ramkene akin naili'il me'e, la manlo'o kar derne rakani Makromod Lalap me'e. \ip Ende ri man hi'i horok eniyeni nin panaeku wokelu: Wakuku hi panaeku ma namlolo, na'alap hi akin leke yon nado'o, la nounaku hi leke yon wali kili'urne Makromod Yesus. \ip An wakuku hi na'aheni Yesus eniyeni kulu narehi ha wo'ira na'akeme (1:1-4:13), la Ai namwali iknik Imam Man Kulu Narehi man paku ika mamani lolo Makromod Lalap kalarna (2:17, 7:24, 25). Man hi'i horok eniyeni konohi hi nahenia Yesus hari kalla leke ik lernala or'ori dardari ma kan horu (10:19-23), la an konohi hi yon ramka'uk hi'i lir napanak Makromod Lalap, ono Ai naramyaka ika rehi (4:16). An nounaku hi rahehe leke lernala Makromod Lalap Nin renren warwarna (3:10-4:11). Enla an nounaku hi mamani yon holi kili'ur kani ko'or Makromod Yesus, ono ri man holi naise onne lernala hunukum man werek narehi, la ka namwali hir wali wali'ur mai Makromod Lalap me'e (2:1-4, 3:7-19, 5:11-6:12, 10:26-39, 12:18-29). \is1 Horok Ihin \io1 1. Hana'arne dedesne: Yesus kulu narehi Israel nin man panulu na'akeme man nonolu ilitolle Makromod Lalap Nin Nou Nonolu (1:1-10:18). \io2 a. Man hi'i horok eni nala wanakunu man hari horok eni (1:1-4). \io2 b. Yesus kulu narehi hophopon a'am raram (1:5-2:18). \io2 c. Yesus kulu narehi nabi Musa (3:1-4:13). \io2 d. Yesus namwali Imam Man Kulu Narehi de An kulu narehi imam-imam na'akeme lolo Yahudi rir agame (4:14-7:28). \io2 e. Yesus, iknik Imam Man Kulu Narehi, Nin honowok wa'an narehi nano imam-imam lolo Yahudi rir agame (8:1-10:18). \io1 2. Hana'arne rewro'o nine: Yon ik akin nahinuri Yesus (10:19-12:29). \io1 3. Panaeku Man Horu: Ik hi'i hehewi leke kahuwa'an Makromod Lalap akin (pnk. 13). \ie \c 1 \s1 Yesus Nin siksika lerlere namnenehe noro Makromod Lalap \p \v 1 Nonolu eni, Makromod Lalap kan ren nodi kalla nammori wakunu noro nabi-nabi mamani leke hir loikaru Nin panaeku laa ik upud a'ad. \v 2 Enimaa lere eniyeni, na'akeki noho nin man horu, Makromod Lalap kukunohi Nin panaeku maika lolo Anan mehe. Lolo Anan, Makromod Lalap nakuku noho na'aleu a'am noro ne'en raram na'akeme, la Ai nala Anan nodi molollo na'akeme. \v 3 Lo'o ik do'on Anan eniyeni, onne naise ik do'onedi Makromod Lalap me'e haenhi, ono Nin morimori ma'aruru wake'e, la Nin ke'eke'el an'anha ma narehi nalewen eni namnenehe noro Makromod Lalap! Ai Lirna nodi molollo nadiyaka a'am lehern na'akeme leke yon man yaka. An mai noho wawan maki leke na'amou na'adewe ri mormori rir dohohale horu mene An laa a'am raram naikoro Makromod Lalap Ma Narehi Ma Nalewen herne malanna. \s1 Yesus kulu narehi nano hophopon a'am raram \p \v 4 Ende Ai onne lernala onno man kulu narehi nano hophopon a'am raram, ono Makromod Lalap penia man hi'i Ai kulu narehi nano hophopon a'am raram na'akeme. \v 5 Ik kauroin onne ono Makromod Lalap na'aheni, \q1 “Ya an'u O, \q2 de lere eni Ya amwali O Ammu.” \p Ai na'aheni wali'ur, \q1 “Ya'u eni O Ammu, \q2 la O mamwali Ya An'u.” \x * \xo 1:5 \xt Mzm. 2:7\x* \p Makromod Lalap ka na'aheni hophopon a'am raram ramwali Ai anan, maa Ai na'aheni Yesus mehe namwali Ai Anan. \p \v 6 Enla lere Makromod Lalap hopon Anan Anulu man An horhawe rehi mai noho wawan, Ai na'aheni wali'ur, \q1 “Na'amoli Ainu'u hophopon a'am raram na'akeme \q2 kadi ein korno ra'uli rasa'a Ya An'u eni.” \x * \xo 1:6 \xt Ul. 32:43\x* \p \v 7 An wekel hophopon a'am raram la na'aheni, \q1 “Ya'u hi'i Ainu'u hophopon a'am raram ramwali anna lape man huhuu \q2 noro aiye man lerlere leke hir ilitolle Ya'u.” \x * \xo 1:7 \xt Mzm. 104:4\x* \p \v 8 Enimaa Makromod Lalap wakunu noro Anane, leke Ai na'ono Anan namwali Makromod Lalap haenhi. Lere onne Ai na'aheni Anan, \q1 “Makromod Lalap, O maikoro onno man wa'an, \q2 la mamkene mamani rakan laa ewi-ewi. \q1 O mamwali Rai ma nodi molollo ma namlolo wake'e laa ewi-ewi. \q1 \v 9 O raram nodi hi'i ha ma namlolo mamani, \q2 la kam suk wake'e ha man ailanne. \q1 Eni penia Ya'u ma namwali Num Makrommu, \q2 horhawe O narehi nano O wallumhe, \q2 de Ya ala wuru dupuwala uluwakum wawan hi'i O akim nahuwa'an.” \x * \xo 1:9 \xt Mzm. 45:5-6\x* \p \v 10 Makromod Lalap na'aheni wali'ur Anan, \q1 “Makromod, lere dedesne O penia ma nakuku noho \q2 ma naleu a'am noro ne'en raram haenhi. \q1 \v 11 Lere man mai noho wawan noro a'am raram moluloin, \q2 maa O mamkene mamani rakan laa ewi-ewi. \q1 Lere onne noho wawan noro a'am raram nalo'oledi me'e, \q2 de naise nainair lo'olo'ol man yakedi me'e. \q1 \v 12 Lere onne Om lunne noho \q2 noro a'am eni naise nainair lo'olo'ol man yakedi me'e \q2 leke rodi nainair worworu herredi, \q1 maa O penia Num morimori namkene mamani, \q2 la Num anna kan horu laa ewi-ewi!” \x * \xo 1:12 \xt Mzm. 102:24-26\x* \p \v 13 Makromod Lalap wakunu noro Anan mehe na'ahenia, \q1 “Maikoro Ya'u herne malanna \q2 hehen nanumene Ya'u hi'i Num arwali na'akeme lolo yawa ki O!” \x * \xo 1:13 \xt Mzm. 110:1\x* Ai kan wakunu noro hophopon a'am raram heheni. \p \v 14 Hophopon a'am raram onne ramwali roh man ilitolle Makromod Lalap, la An hopon hi paku ri man lernala or'ori dardari ma kan horu. \c 2 \s1 Kasala kerkerhe or'ori dardari ma kan horu ma narehi nalewen eni \p \v 1 Kasala kerkerhe Lira ma na'ono or'ori dardari man ik dernedi me'eni, ono ik kauroin kokkoo nahenia Yesus onne kulu narehi nano hophopon a'am raram! Kasala kerkerhe Lir onne leke yono ik holi kili'ur kani ko'or Ai, maa ik akin namkene naili'il mamani. \v 2 Nonolu hophopon a'am raram loikaru Makromod Lalap Nin keneri hono'ok ma namlolo laa ik upud a'ad, de inhoi kan derne nakani keneri hono'ok onne an lernala hunukum lernohi nina sale. \v 3 Enimaa lere eniyeni Makromod Yesus mehe nala or'ori dardari ma kan horu ma narehi nalewen maika me'e, de lo'o ik kak peinohi or'ori dardari eniyeni ik lernala hunukum man werek narehi. Lere Yesus minle noho wawan, An wakuku Lirna Wawa'an eniyeni, la ri man meher derne Lir onne laa loikaruwedi maika me'e, de ik kauroin Lirna Wawa'an onne namlolo kokkoo. \v 4 Lere onne Makromod Lalap hi'i tanada man ri kan dodo'onnala makun, la Ai nodi Nin molollo hi'i ha man ma'aruru nodi kunukunohi nahenia Lirna onne namlolo. Enla Roh Kudus nala woroin ma na'ono ri ma akin naili'il enihe dohodoho lernohi Nina honorok aki, leke ik kauroin Lirn onne namlolo kokkoo. \s1 Yesus namwali ri mormori leke Ai nauroin kokkoo paku maika \p \v 5 Ler man mai Makromod Lalap hi'i noho worworu, de lere eniyeni ik mahak wakunu panaeku ma na'ono noho onne. Ai ka nala molollo hophopon a'am raram komdere noho worworu onne, maa nala ri mormori. \v 6 Ik kauroin onne, ono horhorok aile lolo Horok Lape ma na'aheni, \q1 “Ri mormori ramwali inhawa penia O kam hamlinue? Ri mormori ananne onne ri mormori mehe, de alhi'ihepe O raram nodie? \v 7 Enimaa Om hi'i ai lolo yawa Num hophopon a'am raram tarana, maa ka nalo'olala O maledi onno man kulu ai leke lernala honoor hanawe noro ul'uli sa'sa'a, \v 8 la Om hi'i ai nodi molollo ha wo'ira na'akeme.” \x * \xo 2:8 \xt Mzm. 8:3-8\x* \p Ende ik kauroin Makromod Lalap Nin panaeku hi'i ai\f + \fr 2:8 \ft Lolo lisir eniyeni tafsiran heruwali na'ahenia ‘ai’ wekel ri mormori, maa tafsiran namehin na'ahenia ‘ai’ onne wekel Yesus.\f* nodi molollo ha wo'ira na'akeme lolo noho wawan eniyeni. Memen lere eniyeni ik kauroin nahenia ri mormori ka nodi molollo ha wo'ira na'akeme man aile lolo noho eniyeni, \v 9 maa ik do'on Yesus penia ma nodi molollo ha wo'ira na'akeme. Lere An min noho wawan hophopon a'am raram rarehiyedi Ai tarana, maa Makromod Lalap kikan Ai naikoro onno man kulu narehi, la An lernala honoor hanawe noro ul'uli sa'asa'a man ma'aruru mamani, ono Ai nala kemen maki herredi maika. Makromod Lalap nala Nin rere'e harharu maika penia nala Yesus lernala apinpinha la maki leke na'uwara iknika dohohale na'akeme. \p \v 10 Makromod Lalap hi'i ha wo'ira man aile mai noho wawan, la na'akeme lernohi Nin kenekrohu. Ai raram nodi napolu ri mormori namansa ramwali Ai ananhe la nala hi morimori man ma'aruru wake'e. Onne penia An huriyedi Yesus lernala apinpinha, wewerek pananaka la maki. Ainin kenekrohu onne wa'an wake'e ono lolo ha onne na'akeme An hi'i Yesus namwali iknik Man Panulu kokkoo, ono Ai nauroin namlolo kokkoo nala or'ori dardari maika. \v 11 Yesus hi'i Nin ri mememen moumou dewdewe ono Ai na'amouwedi ik kemen nano dohohale me'e. Ai na'amou na'adewedi ika, penia ik koro Ai Aman mahaku. Onne penia Ai ka nawawa na'aheni maika kamwali Ai walinhe. \v 12 Ik kauroin onne ono lolo Horok Lape raram Yesus konohi Makromod Lalap na'ahenia, \q1 “Na'amoli Ya'u loikaru Makromod Lalap Oin Naran laa i wal'uhe. Ya ahinara Num ul'uli sasa'a lolo heri leken kalarna.” \x * \xo 2:12 \xt Mzm. 22:22, 23\x* \p \v 13 Yesus na'aheni wali'ur, \q1 “Ya'u pu'ik heli mehe Ai.” \p Enla lolo lisir namehin Yesus na'aheni, \q1 “Eni Maya'u! Yo oro anumhe man Makromod Lalap naledi Maya'u.” \x * \xo 2:13 \xt Yes. 8:17, 18\x* \p \v 14 Makromod Lalap ananhe ri mormori nadedem, de mori ka nalo'ol ne, maki. Ende Yesus mai namwali ri mormori molmolo maika haenhi, Ai kemen naise ik kemen, la rarna naise ik rarna. Ai naise maika ri mormori, leke lere An maki Ai na'amoluloinedi Hayakyak Makromon nin molollo, de makmaki ka nodi molollo maika me'e. \v 15 Nonolu ri na'akeme ramka'uk maki, maa Yesus huriyedi ika nano makmaki nin molollo, de ik ka kamka'uk maki me'e. \p \v 16 Ende ik kauroin mouropo nahenia Yesus kan mai leke paku hophopon a'am raram, maa mai leke paku maika ma namwali Abraham upun anan. \v 17 Enpenia Yesus namwali iknik Imam Man Kulu Narehi ma nauroin paku ik wawa'an, ono Makromod Lalap nala Ai namwali ri mormori naise maika. Yesus naramyaka maika rehi, la namkene hi'i ha ma namlolo mamani. An ilitolle Makromod Lalap Nin honowok, ono Ai nala kemen maki namwali honoi kanani pair ika nik dohohale nin hunukum. \v 18 Ai namkene paku maika lere ika lernala kenene panatal, ono An lernala kenene panatal noro apinpinha haenhi. \c 3 \s1 Yesus kulu narehi Musa \p \v 1 Ende I wal'u na'ahoru ma namwali Makromod Lalap Nina ri, man Ai napolu leke lernala onno lolo a'am raram, wa'an rehi ika loi honorok Yesus eniyeni! Ika kauroin kokkoo nahenia Ai penia ma namwali iknik Imam Man Kulu Narehi, la Ai ma nodi Makromod Lalap Lirna Wawa'an loikaru ri mormori, la ik akin naili'il iknik Imam eniyeni. \v 2 Yesus eni namkene derne nakani Makromod Lalap man kikan Ai leke howok Nina honowok, naise nonolu Musa namkene derne nakani ilitolle Makromod Lalap Nina Nakar Raram mamani. \v 3 Ik kodi wanakunu naho'ok nano ma nayapi nakar. Nadedem ma nayapi nakar lernala uli sa'a narehi nalewen nano nakar ma na'aririri onne. Yesus naise ma na'ariri nakar, de Ai penia man lernala honoor hanawe noro ul'uli sa'asa'a ma narehi nalewen Musa. \v 4 Memen nakar rahu na'akeme ri mormori hi'ie, maa ha wo'ira na'akeme lolo noho wawan, Makromod Lalap mehen hi'i. \p \v 5 Musa onne namkene ilitolle Makromod Lalap Nina Nakar Raram, la an howok naise hophopon wahwahan man wa'an. An konohi ri man mori lere onne inhawe ma namwali lere eniyeni. \v 6 Enimaa, Kristus eni narehi nalewen Musa ono Ai namwali Makromod Lalap Anan. Ai namkene ilitolle Makromod Lalap Nina Nakar Raram eni naise anan mememen ma nodi molollo lolo aman nin nakar. Enla ika penia kamwali Ainin Nakar Raram horo kasala kerkerhe inhawe man ik akin naili'iledi me'e, la kamkene pu'ik heli Ai mehe. \s1 Yono ka'uluwaku kekerhe molmolle ri Yahudi lere minle noho mamun \p \v 7 Ende derne makani inhawe man Roh Kudus wakunu lolo Horok Lap raram na'ahenia, \q1 “Lere eniyeni, lo'o mim derne Makromod Lalap Lirna, \q2 \v 8 yono hi'i uluwakun kekerhe \q2 naise mi upum a'um nonolu lere hi ramhara Mesir minle noho mamun onne. \q1 Lere onne hi ra'okuledi Makromod Lalap la ramhene derne rakani, \q2 penia hir kene Ai leke rauroin An pelek na'ahan, ee ka! \q1 \v 9 Makromod Lalap na'aheni heheni: \q1 Lolo noho onne mi upum a'um ken hi'i Ya a'ahan, \q2 kade hir po'on Ya'u hi'i tanada man kar dodo'onnala makun anna weli'akka raram onne. \q1 \v 10 Enpenia Ya a'ahan hi, la Ya aheni, \q2 ‘Hi honorok akin ka namkene Maya'u me'e, \q2 la hi kar derne rakani Ainu'u wanakuku wanayo'o me'e.’ \q1 \v 11 Ya ahan de Ya ahopo na'ahenia, \q2 ‘Hi lo'o kar rakan noho man Ya'u nonouwedi hi me'e, \q2 la kar lernala renren warwarna roro Maya'u lolo noho onne haenhi!’ ” \x * \xo 3:11 \xt Mzm. 95:7-11\x* \p \v 12 I wal'u na'ahoru, madiyaka mi akim leke yon mi ri mahaku raram nodi hi'i dohohale mamani. Madiyaka mi akim naili'il wawa'an, leke yon wali kili'ur, de mako'u nano Makromod Lalap man mori laa ewi-ewi. \v 13 Yon hi'i heheni, maa akilere ida ma na'alapa ida akin leke yon dohohala paipudi mi, de nakoko mi akim kerhe. Hi'i ha man wa'an onne mamani hehen nanumene rakan lere noho nin man horu, lere ri kan wekel ‘Lere eniyeni’ me'e. \v 14 Ik koro Kristus kamwaliyedi mahaku, de ik kokala na'akeme man Makromod Lalap nala Yesus haenhi, horo ik kadiyaka ik akin leke namkene naili'il ha man ik dederne nonolu onne rakan lere noho eni nin man horu. \p \v 15 Yono hamlinu inhawe man horhorok lolo Horok Lap ma na'aheni, \p “Lere eniyeni lo'o mim derne Makromod Lalap Lirna Wawan, yono hi'i uluwaku kekerhe naise mi upum a'um nonolu lere hi ramhara nano Mesir minle noho mamun.” \x * \xo 3:15 \xt Mzm. 95:7-8\x* \p \v 16 Lere nonolu onne, Musa nodi hi ramhara noho Mesir, la an loikaru Makromod Lirna hi, maa hir hi'i uluwaku kekerhe mamani, de ramhene derne rakani! \v 17 Enla anna weli'akka raram Makromod Lalap na'ahan man uluwaku kekerhe onnenihe, ono hir hi'i dohohala mamani, penia maki mouwedi lolo kalla. \v 18 Ende Makromod Lalap nahopo na'ahenia, \q1 “Hi onne kar rakan noho man Ya'u nonou onne raram, de hi kar lernala renren warwarna lolo noho onne.” \p Lere onne Makromod Lalap kukul inhoi? An kukul ri ma na'uluwaku kekerhe ma na'okuledi Ai lolo noho mamun onneni. \v 19 Ende ik kauroin kokkoo nahenia ri onnenihe kar rakan noho onne raram, la kar lernala renren warwarna lolo onne, ono akinhe ka naili'il Makromod Lalap. \c 4 \s1 Makromod Lalap nou nala Nin renren warwarna maika \p \v 1 Makromod Lalap nou nahenia inhoi ma akin naili'il Ai, ri onne lernala Nin renren warwarna man An nouwedi nonolu me'eni, la nano nonolu rakan lere eniyeni Nina nou onne aile makun. Ende madiyaka mi akim wawa'an leke mi na'akeme lernala renren warwarna onne. \v 2 Lira Wawa'an onne loikaruwedi maika me'e naise nonolu loikaruwedi ik upud a'ad haenhi, maa Lir onne ka nala ha man wa'an ida hi, ono hi kar kokala la akin ka naili'il. \v 3 Ik ma akin naili'il Yesus mehe lernala Nin renren warwarna man Makromod Lalap nouwedi me'e, maa ri ma akin ka naili'il kar lernala. Onne namnenehe noro inhawe man Makromod Lalap na'aheni, \q1 “Ya ahan de kikan hopo a'aheni, ‘Hi onne ka roro Ya'u ren warna lolo noho onne me'e.’ ” \p Hi kar lernala renren warwarna onne, kade Makromod Lalap na'akenedi renren warwarna onne nano lere Ai nakuku noho naleu a'am nonolu eni. \v 4 Lolo Horok Lap raram horhorok ida aile man kukul lere alam wo'ikku onne na'ahenia, “Makromod Lalap howok lere alam woneme, la rakan lere alam wo'ikku eni An warnala nano Nin honowok na'akeme.” \x * \xo 4:4 \xt NN. 2:2\x* \v 5 Enla yon hamlinu horok namehin ma na'aheni, “Hi onne kar rakan noho onne raram, de ka roro Ya'u lernala renren warwarna.” \x * \xo 4:5 \xt Mzm. 95:11\x* \p \v 6 Enpenia Makromod Lalap Nin panaeku nahenia ri mormori aile man lernala Nin renren warwarna, maa man derne Lira Wawa'an nonolu enihe kar lernala ono hi kar derne rakani Makromod Lalap. \v 7 Ende ik kauroin Makromod Lalap kan herre Nin panaeku onne makun, ono An nili lere alam worworu wali'ur leke rin lernala Nin renren warwarna. Ler alam worworu man An ninili onne An wekel, “Ler eniyeni!” \p Ri ma kan derne nakani nonolu onnenihe morile Musa nin kulere, la nakawedi ku wo'iraha rakan Daud nin kulere mene Makromod Lalap konohi Daud na'ahenia, \q1 “Lere eniyeni lo'o mim derne Makromod Lalap Lirna, yono ma'uluwaku kekerhe.” \x * \xo 4:7 \xt Mzm. 95:7-8\x* \p \v 8 Nonolu Yosua nodi ri Israel laa noho Kana'an, la hir lernala renren warwarna tarana lolo noho onne, maa ik kauroin Makromod Lalap kan wekel renren warwarna onne, ono An konohi Daud nahenia lere namehin ri ma akin naili'il Ai lernala Nin renren warwarna ma namlolo. \x * \xo 4:8 \xt Ul. 31:7, Yos. 22:4\x* \v 9 Ende i wal'u na'ahoru, Makromod Lalap na'akenedi renren warwarna ma namlolo nala Nin ri, leke hir ren warna naise An ren warna lere wo'ikku nine haenhi, ono lere onne Ainin honowok horuwedi me'e. \v 10 Ri na'akeme man lernala Makromod Lalap Nin renren warwarna onne, hir warnala nano rir honowok naise Makromod Lalap warnedi nano Nin honowok lere wo'ikku nine onne.\f + \fr 4:10 \ft Tafsiran namehin na'aheni ‘renren warwarna’ wekel lere ik laa a'am raram, de kak howok lolo noho wawan me'e, la tafsiran namehin na'aheni ‘renren warwarna’ wekel lere ik ren warna nano nahehe mamani hi'i ha man wa'an leke lernala or'ori dardari onne, ono ik kak pu'ik heli iknik hini'i wenewhe me'e, maa ik pu'ik heli Makromod Lalap mamani ono ik kauroin Ai penia ma nala or'ori dardari maika.\f* \v 11 Ende wa'an rehi ik kahehe leke ik na'ahoru lernala renren warwarna man Makromod Lalap nouwedi me'eni, leke nano ik eniyeni yonde ri aile man lernohi ik upud a'ad rira hini'i wenewhe nonolue, penia wali kili'urne Makromod Lalap ono akin ka naili'il me'e, de kar lernala renren warwarna onne. \p \v 12 Makromod Lalap Lirna Wawan namwali Lira man mormori la ma nodi molollo howok lolo ri honorok akin. Lirna Wawan onne naise raa ma namlorno kili'ur kalari, la nalhariyedi iknik honorok panaeku man susuwar eni, la ha'ar ri nin roh nano ri hamaran! Lirna Wawan penia nauroin ik honorok akin na'akeme, ono \v 13 Makromod Lalap do'on la nauroin ha wo'ira na'akeme lolo noho wawan eniyeni. An do'on nauroin ha ma nasinuwar na'akeme, de lere man mai An hopon ik kala wanalhanne lolo iknik hini'i wenewhe na'akeme lolo Ai leken kalarna. \s1 Yesus namwali Imam Man Kulu Narehi \p \v 14 I wal'u na'ahoru! Makromod Lalap Anan Yesus namwali Imam Man Kulu Narehi. An laa a'am raram minle Makromod Lalap leken kalarna. Ende wa'an rehi ik kasala kerkerhe inhawa ma na'ono Yesus leke ik akin namkene naili'il. \v 15 Ik eniyenihe ka karuri hi'i ha ma namlolo mamani, ono kamwali ri mormori ma nadedem mehe. Enimaa Yesus namwali iknik Imam Man Kulu Narehi ma nauroin kokkoo paku ika, ono lere An minle noho wawan An lernala kenene panatal nammori naise maika, maa Ai kan hi'i dohohalida. \v 16 Ende yon kamkauk kakpali Makromod Lalap hi'i lir napanak, ono Ai naramyaka ika, la kukul Nin aki man wa'an maika. Ai namre'e namharu la naramyaka ika, de lere ik kapanak An paku ika, Ai namkene paku. \c 5 \p \v 1 Nonolu lolo ri Israel, nadedem Makromod Lalap nili ri ida kikan namwali imam man kulu narehi leke ilitolle Nin honowok. Ri ma namwali imam man kulu narehi nadedem hi'i lir napanak la nodiyala ri mormori laa Makromod Lalap leken kalarna. Imam onne nin honowok nesne ha mormori leke nodi na'ohu nahala rir dohohala, la nala rir honoi kanani namehin laa Makromod Lalap haenhi.\fig Imam man kulu narehi|src="LB00266b.tif" size="col" ref="Ibr. 4:14-15" \fig* \v 2 Imam man kulu narehi onne namwali ri mormori ma nadedem naise maika, de ai ka naruri hi'i ha man wa'an mamani. Onne penia ai nauroin nodi wanakunu man mamamal wakunu noro ri man hi'i dohohala ma ka nauroin kalla ma namlolo makun. \v 3 Imam onne hi'i dohohala haenhi, de ai nodi honoi kanani nalle Makromod Lalap, la napanak Ai na'ohu nahala nin dohohala noro idewe ri Israel rira dohohala haenhi. \p \v 4 Ri ka nadedem mehen kikan kemen namwali imam man kulu narehi nodi nin suk aimehi, maa Makromod Lalap mehe nili ri ma namwali imam onne leke ilitolle honowok eniyeni, naise Harun nonolu haenhi. \v 5 Namnenehe onne, Kristus kan mehe na'uli nasa'a kemen, maa Makromod Lalap mehe nili Ai la kikan namwali Imam Man Kulu Narehi leke ra'uli rasa'e, la Ai na'aheni, \q1 “Ya An'u O! \q2 Lere eni Ya amwali O Ammu!” \x * \xo 5:5 \xt Mzm. 2:7\x* \p \v 6 Lolo Horok Lap, Makromod Lalap Lirna namehin aile ma na'ahenia, \q1 “O mamwali Imam laa ewi-ewi, \q2 naise Melkisedek ma namwali imam nonolu eni.” \x * \xo 5:6 \xt Mzm. 110:4\x* \p \v 7 Lere Yesus aile mai noho wawan makun, An hi'i lir napanak wakau nodi mak oir lolo Makromod Lalap kalarna. Ai nauroin Makromod Lalap mehe nodi molollo huriyedi Ai nano Nin makmaki onneni, maa Yesus derne nakani la horhawe mamani, de hurinohi kemen maki. Onne penia Makromod Lalap derne Ainin lir napanak haenhi. \v 8 Yesus onne Makromod Lalap Anan mememen, maa An lernala hadwei hadwokor noro apinpinha namehin, penia eren dederne nakani Makromod Lalap. \v 9 Makromod Lalap nodi kalla eniyeni hi'i Yesus namwali Rai Ma Nala Or'ori Dardari ma namlolo wake'e, la Ai onne namwali or'ori dardari onno, leke ri na'akeme man derne nakani Ai lernala or'ori dardari ma kan horu haenhi. \v 10 Makromod Lalap kikan Ai namwali Imam Man Kulu Narehi naise rai Melkisedek nonolu eni. \s1 Wakuku wanakuku man hi'i ik akin eren namkekene lernohi Makromod Lalap \p \v 11 Ya'u raram nodi konohi mi panaeku nammori ma na'ono Yesus noro Melkisedek onne, maa mi honorok akin deul tana rehi makun, de nalo'ol mene mi mauroin. \v 12 Mi ka mauroin wakuku ri namehin ha ma na'ono Yesus dedesne nine makun, kade mi akim naili'iledi nano nonolu me'e! Wa'an rehi mi mamwali man loikaru Lirn onne, maa onne ka namwali, ono mi ka mauroin haida-haida makun! Ende wa'an rehi mi mapanak rin mai wakuku mi! Mi eniyenihe maise tatana man huhuhu, de ka mauroin ma'ak makun! \v 13 Ri ma naise tatana man huhuhu makun, wakuku ha ma na'ono Yesus dedesne nine mamani, de hi ka rauroin ewi ma namlolo noro ewi man sala lolo Makromod Lalap kalarna. \v 14 Wanakuku man hi'i ik akin eren namkene onne naise hanana'an man ri lalap na'an. Ri man wakuku wanakuku onne, rir morimori namlolo wake'e. Hir loi honorok wanakuku onne mamani leke rauroin Makromod Lalap Nin honorok panaeku man wa'an, penia hi rauroin idewe inhawe ma namlolo noro inhawe man sala. \c 6 \p \v 1 Ende ya apanak I wal'u na'ahoru yono ik wakuku wanakuku dedesne nina mehe, maa na'amoli ik wakuku wanakuku man hi'i ik akin eren namkene haenhi, leke ik akin naruri naili'il wawa'an. Wa'an rehi ri man idedi nanumene akin naili'il Yesus, hi onne wakuku wanakuku ma na'ono Kristus dedesne nine. Wanakuku dedesne onne hopon hi herre rir hini'i wenewhe ma nodi ri laa makmaki, la wakuku hi leke akin naili'il Makromod Lalap. \v 2 Wanakuku dedesne onne na'ono unulu tanada, kikan liman laa ri wawan, la konohi ika nahenia ri man makiyedi mori wali'ur. Wanakuku onne konohi ik nahenia lere man mai Makromod Lalap ho'ok kail ri na'akeme, la nala ri man ailanna hunukum laa ewi-ewi. \v 3 Wanakuku dedesne onne wa'an la namlolo, maa ors eniyeni ik wakuku wanakuku man hi'i ik akin eren namkene, horo Makromod Lalap hari kalla maika. \p \v 4 Lo'o ri aile ma akin naili'il wawa'an Yesus, maa hi'i kenekrohu ra'okuledi Ai leke rako'uwedi, hi onne kar lernala leken wali wali'ur lernohi Yesus me'e. Nonolu hir min lolo Makromod Lalap Nin Ropropo, la kokaledi Nin rere'e haharu noro Nin Roh me'e. \v 5 Hi rauroin kokkoo nahenia Makromod Lalap Lirna Wawan onne namlolo wake'e. Hir do'on rauroinedi Makromod Lalap Nin molollo man lap wake'e lolo rir morimori, la hi rauroin Ai nodi molollo onne ku man mai eni haenhi. \v 6 Enimaa lo'o hir hi'i kenekrohu ra'okuledi Makromod Lalap, kan hi'i hi derne rakani wali'ur me'e, ono hi kar herre rir morimori ma namehiyaleni wali'ur me'e. Nonolu hir derne rakani, maa ra'okuledi wali'ur, de rira hini'i wenewhe onne naise hi'i Makromod Lalap Ananne wair wali'ur lolo au kekiyowok la hadwei hadwokor lolo heri kalarna. \p \v 7 Wanakunu eniyeni naho'ok naise ri mormori noro kirne! Ri aile man lernala wanakuku ma na'ono Yesus, la derne nakani Makromod Lalap mamani. Ai onne naise kirna man lernala okon, de au or'oriyana mori wawa'an, penia orkirna lernala ihin ennen nammori. Makromod Lalap namre'e namharu ri onne naise Ai namre'e namharu kirna onne haenhi. \v 8 Enimaa ri ma na'okuledi Yesus onne naise kirna man au or'oriyana ruri roke mamani morile, de orkirna kan lernala haida-haida. Kirna onne Makromod Lalap nakineri la lere man mai harnedi. \p \v 9 I wal'u na'ahoru man ya aramyaka! Ai mala wanakunu naho'ok onne, maa ai kam wekel mi ono ai mauroin nahenia wallumhe kar hi'i heheni. Ai mauroin mim hi'i ha ma nahuwa'an Makromod Lalap akin. Mim hi'i ha ma nadedem ri man lernaledi or'ori dardari hihi'ie. \v 10 Makromod Lalap kan hamlinu minima mahmaha awenne ilitolle Nin honowok, ono Ai namkene hi'i ha ma namlolo mamani. An horhorok nahenia mi maramyaka Ai mamani, penia mim ilitolle Nin ri nano nonolu rakan lere eniyeni. \v 11 Ai mapanak yon maprehen, maa mampe'el maramyaka ri heri ri wali rakan noho nin man horu leke inhawe man Makromod Lalap nouwedi ki mi, onne namwali. \v 12 Yon maprehen lernohi Makromod Lalap, maa madiyaka leke mi akim namkene naili'il mamani. Wa'an rehi mim teunohi ri ma akin naili'il wawa'an, ono hi rodi aki ma namkene weilapan hehen nanumene lernala inhawe man Makromod Lalap nouwedi hi eni. \s1 Ik akin nahuwa'anedi ono ik kauroin kokkoo Makromod Lalap Nin nou maika namwali \p \v 13-14 Lere Makromod Lalap nala Nin nou ma namkene Abraham, Ai nahopo na'akerhe Nin nou na'ahenia, “Yo odi I Naran, Ya amre'e amharu o narehi nalewen, la Ya'u hi'i o upum anumhe nammori rehi.” \x * \xo 6:13-14 \xt NN. 22:16-17\x* \p Ri kaale ma narehi nalewen Makromod Lalap, de Ai nahopo mehen wekel Naran. \p \v 15 Ende Abraham akin namkene newek hehen nanumene nou ma namkene onne namwali. \p \v 16 Nadedem lo'o ri nahopo, hir wekel ri man kulu narehi leke ri onne na'akerhe nin hope, de ri mahaku kan kawala. \v 17 Enla Makromod Lalap nodi Naran nahopo na'akerhe Nin nou, leke ri na'akeme man lernala nou onnenihe rauroin kokkoo Ai kan herre Nin nou onne. \v 18 Makromod Lalap naledi Nin nou noro Nin hopo maika leke na'alapedi ik akin, la Nin nou noro Nin hopo kan herre laa ewi-ewi. Ik kauroin Nin nou noro Nin hopo namwali, ono Ai ka napoho la kan herre inhawe man An nouwedi me'eni. Onne penia ika na'akeme lari laa Ai, ono ik kauroin mouropo nahenia inhawe man An nouwedi me'e onne ik lernala. \v 19 Ik akin nawiya'ar Ai mamani, naise kapal ma nina waku orkara rodi palipali, de ka nawollo. Ende Nin nou onne namwali kalla man du'ul kali ika koro Makromod Lalap leke ik lolo tapi man rodi kawkawa Makromod Lalap Nin Onno Man Moumou Dewdewe man aile Nin Romleu lolo a'am raram, leke min wewerre noro Ai.\f + \fr 6:19 \ft Nonolu tapi kawkawe aile lolo Tenda man Musa hi'i, leke yon ri nadedem la Makromod Nin Onno Man Moumou Dewdewe raram. Maa oras eniyeni Yesus lariyala maika man pu'ik heli Ai lolo tapi kawkawa laa Onno Man Moumou Dewdewe lolo Romleu Lalap man aile a'am raram, leke ik koro Makromod Lalap minle wewerre.\f* \v 20 Yesus hari kalla maika ono Ai noluwedi laa Onno Man Moumou Dewdewe onne me'e, leke lere man mai ik lernohi Ai haenhi. Ai namwali iknik Imam Man Kulu Narehi laa ewi-ewi, naise rai Melkisedek nonolu eni. \c 7 \s1 Imam Melkisedek kulu narehi nano Lewi upun anan ma namwali imam man kulu narehi \p \v 1 Nonolu Melkisedek eniyeni namwali kota Salem nin rai, noro idewe namwali imam man ilitolle Makromod Lalap Man Kulu Narehi Lap Narehi Nin honowok. Lere Abraham rehiyedi ara noro rai-rai man aile lolo onne, an wali laa nin nohe, maa kan rakan makun pakromo noro Melkisedek. Enla Melkisedek napanak Makromod Lalap namre'e namharu Abraham. \v 2 Kame'ede Abraham nala Melkisedek hahaa man an lernale nano ara onne persen idaweli. Melkisedek onne narane napa'ahne, ‘rai ma namlolo mamani,’ la ai namwali ‘rai ma nodi moiliwi mahuwele’ haenhi, ono kota Salem onne narane napa'ahne, ‘moiliwi mahuwele’. \x * \xo 7:2 \xt NN. 14:17-20\x* \v 3 Ik ka kauroin Melkisedek eni upun a'an noro nin ri leleher inhoi, de ik ka kauroin ainina lere alam momori noro makmaki, maa ai eni namwali imam man kulu narehi naise Makromod Lalap Anan, ono ai namwali imam laa ewi-ewi haenhi. \p \v 4 Ken ik horokala Melkisedek eni, ono ai namwali ri ma na'ono wake'e! Ik kauroin onne, ono ik upud a'ad Abraham nala Melkisedek persen idaweli nano nin hahaa lere onne. \v 5 Makromod Lalap Nina keneri hono'ok hopon ri Israel puliwuku persen idaweli nano rira nahehe nawo'or ihin ennen rale Lewi upun anan ma namwali imam, kade Lewi upun anan onne na'akeme namwali Abraham upun ananhe haenhi. \v 6 Melkisedek eni ka namwali Lewi upun anan, maa an lernala persen idaweli nano Abraham, la napanak Makromod Lalap namre'e namharu haenhi, kade Abraham eniyeni man lernaledi Makromod Lalap Nin nou ma namkene eni. \v 7 Namlolo kokkoo, ri ma napanak Makromod Lalap namre'e namharu ri namehin, ai onne kulu narehi ri man kokala rere'e harharu onne. \p \v 8 Ler nonolu onne, Lewi upun ananhe ma namwali imam nadedem lernala persen idaweli nano ri Israel, la imam onnenihe kar mori laa ewi-ewi ono hi ramwali ri mormori ma nadedem, de rakan rir lere horu, hir makiyedi. Enimaa ik kauroin nano Horok Lap raram nahenia Melkisedek man lernala persen idaweli onne mori mamani. \p \v 9 Lo'o ik ka'aheni Lewi upun ananhe ma nadedem puli persen idaweli nano ri Israel lere li'ur onnenihe rala persen idaweli laa Melkisedek lolo hi upun a'an Abraham, iknik wakunu eni kan sala. \v 10 Onne namlolo ono lere Abraham nala persen idaweli Melkisedek onne, ka ra'ori Lewi noro upun anan makun. Abraham namwali hi upun a'an de naise hi roro wewerre Abraham rala paipair onne Melkisedek. \s1 Keneri hono'ok man kikan Lewi upun anan ramwali imam herredi me'e \p \v 11 Lere Makromod Lalap nala keneri hono'ok ri Yahudi, An kikan Lewi upun ananhe mehe ramwali imam, la hopon hi wakuku ri Israel leke lernohi keneri hono'ok onne. Enimaa hirira honowok ka na'akuku na'anokor Makromod Lalap Nin panaeku wawa'an ono kan hi'i ri namlolo wake'e lolo Ai leken kalarna. Ende Makromod Lalap hopon imam namehin mai naise Melkisedek. Imam woruworu eniyeni ka namwali Lewi upun anan naise Harun noro imam nadedem onne. \v 12 Onne nin panaeku nahenia kanakarne man kikan Lewi upun anan ramwali imam onne herredi me'e, de Makromod Lalap Nin keneri hono'ok man kakar onne herredi haenhi. \v 13 Keneri hono'ok onne herredi me'e ono Makromod Lalap niliyedi imam worworu ma ka nano Lewi upun anan, maa Ai onne nano Yehuda upun anan ma ka nadedem namwali imam lolo kanakarne nonolu onne. \v 14 Enla lolo Horok Lalap raram, ik kauroin nahenia ik Makromod Yesus namwali Yehuda upun anan, la Musa kan wekel Yehuda upun anan ramwali Makromod Lalap Nin imam. \p \v 15 Ende ors eniyeni Yesus mai namwali imam naise Melkisedek nonolu eni, de ik kauroin mouropo nahenia Makromod Lalap herredi keneri hono'ok me'e. \v 16 Keneri hono'ok nonolu onne kukul inhoi namwali imam, la kan kukul Yesus, ono ka namwali Lewi upun anan. Enimaa Makromod Lalap penia man kikan Yesus namwali imam worworu man mori laa ewi-ewi ono haida ka nano'onyak Ai! \v 17 Onne naise horhorok aile Horok Lap raram ma na'aheni, \q1 “O eniyeni mamwali imam laa ewi-ewi \q2 maise imam Melkisedek.” \x * \xo 7:17 \xt Mzm. 110:4\x* \p \v 18 Enla ik kauroin nahenia kanakarne man kikan imam ma aile lolo keneri hono'ok onne kar hewek nair me'e, ono keneri hono'ok onne ka naruri hi'i ik kamlolo lolo Makromod Lalap leken kalarna. \v 19 Keneri hono'ok onne kan hi'i ik kamwali ri molololo, de lere eni ik lernala kalla worworu man wa'an narehi nano kalla nonolu onne, ono ik kauroin Yesus nouwedi nahenia An hi'i ika kamlolo lolo Makromod Lalap leken kalarna leke yon ik kako'u nano Ai me'e. \s1 Yesus namwali Imam Man Kulu Narehi Lewi upun ananhe \p \v 20 Ik kauroin panaeku ida wali'ur! Makromod Lalap kikan hopo lere Yesus namwali imam, maa Ai kan kikan hopo lere Lewi upun anan namwali imam. \v 21 Lere Yesus namwali imam Makromod Lalap kikanedi hopo na'aheni, \q1 “Ya'u eni, \nd Makromod\nd*! \q2 Ya'u kikanedi hopo me'e, \q1 de ka'u herre Ainu'u wanakunu ma na'ahenia, \q2 ‘O eni mamwali imam laa ewi-ewi.’ ” \x * \xo 7:21 \xt Mzm. 110:4\x* \p \v 22 Makromod Lalap kikan hopo heheni leke ik kauroin Yesus penia ma na'akerhe Nou Worworu eniyeni, la Nou Worworu eniyeni wa'an narehi nano Nou Nonolu man ik kokala lolo keneri hono'ok onne. \p \v 23 Lo'o ik hoiwuku Nou Worworu noro Nou Nonolu, ik do'on kauroin ha namehin ida wali'ur. Nou Nonolu nair imam nammori ono hi ramwali ri mormori nadedem de ra'ileher la maki, mene namehin herre wali'ur, \v 24 maa Nou Worworu eniyeni nair Imam ida mehe. Imam ida onne Yesus man mori laa ewi-ewi, de kar herre Ai, la Nin honowok nala'a mamani. \v 25 Ende nano lere eniyeni rakan laa ewi-ewi, Yesus mehe nodi molollo huriyedi ri nano dohohala nin molollo, la lolo Yesus ri na'akeme man maiyedi Makromod Lalap lernala or'ori dardari ma kan horu. Ai nodi molollo eniyeni ono An mori laa ewi-ewi, la namwali iknik Man Hemen lolo Makromod Lalap kalarna, la hi'i lir napanak mamani leke paku maika. \p \v 26 Ende Yesus namwali Imam Man Kulu Narehi man wa'an wake'e ma nauroin paku ika. Ainin morimori moumou dewdewe lolo Makromod Lalap kalarna, la Ai kan hi'i dohohala wake'e, ono salida kaale raramne. Makromod Lalap nako'uwedi Ai nano ri man hi'i dohohala, la hopon Ai naikoro onno man kulu narehi na'akeme lolo a'am raram. \v 27 Ai eni ka naise imam man kulu narehi namehin. Akilere hi ra'akene honoi kanani rale Makromod Lalap leke na'ohu nahala rira dohohala nanumene rala ri namehin rir honoi kanani haenhi. Yesus kan hi'i heheni, maa lere Ai nala kemen maki Ai namwali honoi kanani raram mehe laa ewi-ewi leke namlolo kokkoo na'ohu nahala iknik dohohala. \p \v 28 Lere nonolu keneri hono'ok onne kikan ri mormori ramwali imam man kulu narehi, maa hi onne ka raruri hi'i ha man wa'an mamani ono hi ramwali ri mormori nadedem. Ende nakawedi anna wo'iraha mene Makromod Lalap kikan hopo na'akerhe Nin nou na'aheni Anan namwali Imam ma namlolo wake'e, la Ai onne Nin morimori moumou dewdewe laa ewi-ewi. Amin! \c 8 \s1 Yesus namwali Imam Man Kulu Narehi lolo Nou Worworu \p \v 1 Panaeku ma na'ono lolo iknik wanakunu eniyeni hi'i heheni: Ik lernaledi Imam Man Kulu Narehi man laedi a'am raram naikoro Makromod Lalap Ma Narehi Ma Nalewen herne malanna la rodi molollo wewerre. \v 2 Ai namwali Imam Man Kulu Narehi man howok lolo Onno Moumou Dewdewe man aile lolo Makromod Lalap Nina Romleu Lape man aile a'am raram. Romleu Lap eniyeni namlolo wake'e ono Makromod mehen hi'ie, ka naise Nin Tenda man nonolu ri mormori hi'i lolo noho mamun onne. \v 3 Keneri hono'ok kikan imam man kulu narehi na'akeme leke hi resne ha mormori rodi hoikani Makromod Lalap, la rodi ri nina honoi kanani namehin rala Ai haenhi. Onne namnenehe noro iknik Imam Man Kulu Narehi, de Ai nala honoi kanani haenhi. \v 4 Ors eniyeni Yesus aile a'am raram, maa lere An minle noho wawan makun, Ai ka namwali imam, ono imam namehin aile ma nala honoi kanani lernohi keneri hono'ok onne. \v 5 Hir ilitolle Makromod Lalap Nin honowok lolo Nin Tenda man aile lolo noho wawan onne, la Tenda onne naise na'oi Makromod Lalap Nin Romleu Lape man aile a'am raram. Ik kauroin onne ono Makromod Lalap konohiyedi Musa na'ahenia, “Madiyaka leke om hi'i Ainu'u Tenda onne lernohi kanakarn na'akeme man Ya'u kukuledi ki o lolo wo'or tilu onne.” \x * \xo 8:5 \xt Kel. 25:40\x* Ende Makromod Lalap Nin Romleu Lap ma namlolo kokkoo aile a'am raram, la ma aile noho wawan onne naulinu nawali man aile a'am raram. \v 6 Enla imam onnenihe kokala honowok lolo Tenda mai noho wawan eni, maa honowok man Yesus kokala onne wa'an narehi imam onnenihe rir honowok. Namnenehe onne Nou Worworu man Yesus nala maika eni naruri narehi nano Nou Nonolu onne, ono nala maika ha man ma'aruru narehi nano ha man keneri hono'ok onne nala maika. \s1 Nou Worworu naruri narehi Nou Nonolu \p \v 7 Keneri hono'ok ma namwali Nou Nonolu onne kan kuku kan nokor, de Makromod Lalap nala Nou Worworu wali'ur rodi herre. \v 8 Makromod Lalap mehen kuku sala Nin ri ono hi kar derne rakani Ai, kade lernaledi Nou Nonolu onne me'e, de Ai na'aheni,\f + \fr 8:8 \ft Tafsiran namehin na'aheni ‘Makromod Lalap mehen nala sala keneri hono'ok onne, ono ri kar derne rakani Ai, kade lernaledi Nou Nonolu onne...’\f* \q1 “Derne Ainu'u wanakunu eniyeni: \q1 Ler man mai Ya'u hi'i Nou Worworu, \q2 la Ya alle noho Israel noro luhu Yehuda. \q1 \v 9 Nou Worworu onne ka naise Nou Nonolu man Ya aledi Yehuda upun a'an \q2 lere Yo orokaru hi ramhara Mesir. \q1 Hi onne kar derne rakani Ainu'u Nou Nonolu man Ya aledi hi eni, \q2 de lere onne ka'u peinohi hi me'e. \q1 \v 10 Enimaa ors eni Ya'u konohi nahenia \q2 lere man mai Ya ala Nou Worworu eniyeni hair Israel upun anan na'akeme. \q2 Ainu'u Nou Worworu hi'i heheni: \q1 Na'amolia Ya ala Ainu'u keneri hono'ok naikoro hi honorokne, \q2 la horok loiledi hi akin. \q1 Na'amolia Ya amwali hi Makromod Lalap, \q2 la hi ramwali Ainu'u ri. \q1 \v 11 Lo'o ri kaale man wakuku hi ha ma na'ono Ya'u, kan hi'i haida \q2 ono Ya'u hi'iyedi hi na'akeme tatana lalapa rauroinedi Ya'u wawa'an me'e. \q1 \v 12 Ya'u penia a'ohu ahala rir dohohala, \q2 la ka'u horhorok rir hini'i wenewhe man ailanna me'e.” \x * \xo 8:12 \xt Yer. 31:31-34\x* \p \v 13 Ende lolo horok onne Makromod Lalap na'ono Nou Worworu, la kukul nahenia Nou Nonolu kar nair me'e. Enla ik kauroin nahenia ha man kar nair, lo'o ka nalo'ol moluloinedi me'e. \c 9 \s1 Honoi kanani lernohi Nou Nonolu \p \v 1 Ors eni ik wakunu keneri hono'ok ma namwali Nou Nonolu. Memen Nou Nonolu onne wakuku ri Israel hi'i Makromod Lalap Nin Tenda leke ra'uli rasa'a Ai, la keneri hono'ok onne wakuku hi holoor halauk rala honoi kanani haenhi. \v 2 Hi ra'ariri Tenda onne, la lolo Tenda onne raram kanawa ida aile, de kawe namwali onno woro'o. Onno dedesne wekel ‘Onno Man Moumou Dewdewe’, la lolo onno onne rala wadu onno noro mei aile. Mei onne nadedem rala roti loile rodi hoikani Makromod Lalap.\fig Makromod Lalap Nin Tenda man moumou dewdewe rodi ra'uli rasa'e|src="LB00259b.tif" size="span" ref="Ibr. 9:2" \fig* \v 3 Onno man aile lolo tapi wali eni, rin wekel ‘Onno Man Moumou Dewdewe Wake'e’. \v 4 Lolo onno raram onne honoi kanani onno man rodi mahe hi'ie aile noro Oplaha rodi panaku Makromod Lalap Nin nou, de rin wekel onne ‘Oplaha Nou’. Honoi kanani onno onne nadedem rodi harna au hairne wala'ula'u, la Oplaha onne paharne rodi mahe hi'ie. Lolo Oplaha onne raram potol mahe aile penpenu noro hanana'an manna, la Harun nina au ke'eke'en ma napupul aile, la waku woro'o man Makromod Lalap horokedi keneri hono'ok idaweli enihe aile haenhi. \v 5 Oplaha onne rala kerub woro'o man rodi mahe hi'ie loile aile wawan. Kerub onne kukul nahenia Makromod Lalap man siksik lerlere aile lolo onne.\f + \fr 9:5 \ft Lo'o kerub onne liwarne aile la lo'o oin makan noro kemen naise Makromod Lalap Nin hophopon a'am raram, maa Horok Lap kan konohi mouropo kerub onne naise inhawe. Po'onala lolo kamus.\f* Kerub woro'o onne harhari liwarne lolo Oplaha anadunne wawan. Anadunne onne namwali onno ra'ohu rahala ri nin dohohala, maa ors eni ka a'amou a'aropo ha eniyeni na'akeme me'e. \p \v 6 Ende Makromod Lalap Nin Tenda nonolu onne kakar naisa onne. Akilere imam ma nadedem laa tenda raram ilitolle rir honowok lolo Onno dedesne onne, \v 7 maa imam man kulu narehi mehen laa Onno Man Moumou Dewdewe Wake'e raram howok lolo onne. Ai kan laa Onno onne raram mamani, maa annida an laa raram mehe. Lere an la Onno onne raram ai nodi ha mormori rarna hoikani Makromod Lalap leke na'ohu nahala ai noro nin ri heri ri wali rira dohohala man hir hi'iyedi, maa ka rauroiroin eni. \v 8 Imam man kulu narehi mehe laa Onno onne raram. Ende Roh Kudus nodi holoor halauk onne kukul mouropo maika nahenia lere onne kar hari kalla ri mormori ma nadedem makun leke roro Makromod Lalap pakromo lolo Onno Moumou Dewdewe Wake'e raram. Lo'o lere eni Tenda onne nainair makun, kalla kaale ri mormori ma nadedem pakromo noro Makromod Lalap. \p \v 9 Onne na'akeme kukunohi maika nahenia honoi kanani noro hahaa namehin man imam lalape nala Makromod Lalap lolo Tenda onne, ka na'amou ri mormori honorok akin, kade hi rale honoi kanani noro hahaa onne mamani. Honoi kanani noro hahaa onne namwali henerun mehe ono honoi kanani ma namlolo kan mai makun. \v 10 Keneri hono'ok man kakar hahaa noro honoi kanani onne kukul mehe nana'an nonomun noro holoor halauk man kakar hi'ihehewi rodi oir leke ra'amou kemen. Ende keneri hono'ok onne na'ono hi kemen mehe, maa ka na'amou hi honorok akin. Makromod Lalap nala keneri hono'ok onne leke hir lernohie rakan lere Ai nala Nin Nou Worworu mai. \s1 Yesus nala kemen namwali honoi kanani ma namlolo narehi keneri hono'ok lo'olo'ol nina \p \v 11 Lere eniyeni Kristus ma namwali iknik Imam Man Kulu Narehi maiyedi noho wawan me'e. Ai nodi Nou Worworu ma nala rere'e harharu, moiliwi mahuwele, noro or'ori dardari ma kan horu. Enla An maki, mori wali'ur mene laa Onno Man Moumou Dewdewe man Makromod Lalap na'akenedi lolo a'am raram me'e. Ai kan laa Tenda noho wawan nina, maa An laa Onno man wa'an narehi Tenda ri mormori hi'i mai noho wawan eni. \v 12 Kristus laedi Onno Man Moumou Dewdewe Wake'e onne raram mehe laa ewi-ewi, la Ai ka nodi pipi rarna noro sapiyane rarna hi'i honoi kanani naise imam lolo noho wawan, maa Ai nodi Ai rarna namwali honoi kanani raram mehe. Ende Ai na'ohu nahala iknik dohohala, la An huriyedi ika nano dohohala nin hunukum laa ewi-ewi. \p \v 13 Nonolu Makromod Lalap Nin keneri hono'ok kuku kalla leke ri mormori man ‘morso’ ono larlewenedi keneri hono'ok onne, ‘mou’ wali'ur lolo keneri hono'ok onne kalarna. Keneri hono'ok ida hopon imam resne pipi noro sapi rala rarna loile ri onne kemen leke ‘mou’ wali'ur. Keneri hono'ok namehin hopon imam harne sapi raranida hehen nanumene namwaliyedi apu la nala apu onne loile oir mene wetik ri kemen leke ‘mou’ wali'ur. Ende lo'o hi rodi pipi noro sapi rarna noro apu loile kemen leke ‘mou’ wali'ur, \v 14 emene hi'ihehewi Yesus rarna ho'o? Makromod Lalap Nin Roh man mormori laa ewi-ewi nodi molollo Kristus penia Ai nala kemen Makromod Lalap namwali honoi kanani man moumou dewdewe ono Ai onne na'alehe dohohala wake'e. Ai rarna onne narehi nalewen, ono Ai penia na'amou ik honorok akin nano hini'i wenewhe ma nodi ik laa yakanne, leke ik ilitolle la ka'uli kasa'a Makromod Lalap man mormori mamani. \v 15 Enpenia Kristus namwali man Hari Kalla Nou Worworu onne leke ri man Makromod Lalap napoluwedi me'eni, hir kokala rere'e harharu, or'ori dardari ma kan horu noro nou namehin na'akeme rakan laa ewi-ewi. Hir lernala ha wo'ira na'akeme eni, ono Yesus maki leke huri we'er hi nano rir dohohala man hir hi'iyedi lere Nou Nonolu onne nainair makun. \s1 Horok ma nakakar pusake, ri kan nair hehen nanumene man hi'ie maki \p \v 16 Lolo noho wawan eniyeni, lo'o ri ida hi'i horok man kakar nin pusake nale upun anan leke manarne, horok onne kar nair hehen nanumene ri nauroin nahenia man hi'i horok onne makiyedi me'e. \v 17 Ende lo'o man hi'i horok onne mormori makun horok onne kan min haida, maa rakan lere ri onne makiyedi mene nair horok onne. \v 18 Onne namnenehe noro Nou Nonolu haenhi. Lo'o man maki rarna kaale, Nou Nonolu onne kan min haida. Ende imam nodi ha mormori rarna namwali tanada nahenia ha mormori maki namwali honoi kanani leke rodi rarna ra'ono rawinau Nou Nonolu onneni. \s1 Ha mormori rarna rodi ra'ono rawinau Nou Nonolu \p \v 19 Nonolu eni nadedem Musa napolu hair Israel maiwuku mene konohi keneri hono'ok na'akeme man Makromod Lalap nanale hi eni. Onne horu, ai nala sapiyana noro pipi rarna loile oir. Horu, ai nala au hisop noro pipdum wulu memere wuku nanumene ku'u laa rara ma nawa'awa'aha onne raram mene an we'eke laa horok lunlunna man horhorok Makromod Lalap Lirna onne, la we'ek ri Israel enihe haenhi. \v 20 Musa mahan hi'i heheni, ai na'ahenia, “Rareni na'ono nawinau Makromod Lalap Nin Nou! Ai penia man hopon mi lernohi keneri hono'ok eni na'akeme.”\x * \xo 9:20 \xt Kel. 24:6-8\x* \v 21 An we'ek rara wa'awa'aha onne lolo horok lunlunna horu, an we'ek rara onne laa Tenda noro hahaa na'akeme man hir nair rodi hoikani Makromod Lalap. \x * \xo 9:21 \xt Im. 8:15\x* \v 22 Keneri hono'ok onne hopon hi rodi rara ra'amou na'akeki ha wo'ira na'akeme, la lo'o honoi kanani onne rarna kaale, ri kan lernala ampun nano rira dohohala. \x * \xo 9:22 \xt Im. 17:11 \x* \s1 Yesus rarna namwali honoi kanani penia ik lernala ampun nano iknik dohohala laa ewi-ewi \p \v 23 Enla Makromod Lalap Nin Tenda lolo noho wawan eni, noro hahaa man nair lolo Tenda onne, nodi kunukunohi maika inhawe man aile a'am raram. Keneri hono'ok hopon hir nair ha mormori rarna ra'amou Tenda ma aile noho wawan onne noro nin hahaa, kalla namehin kaale leke ra'amou wali'ur. Enimaa rara rodi ra'amou ra'adewe hahaa man aile a'am raram onne narehi nalewen pipi noro sapiyana onne rarna. \v 24 Tenda onne nodi kunukunohi maika naulinu nawali Tenda man aile a'am raram mehe. Kristus kan laa Onno Moumou Dewdewe raram man aile noho wawan, maa An laa a'am raram. An maki mori wali'ur mene laa a'am raram minle Onno Man Moumou Dewdewe ma namloleni, leke akilere An hemenala maika lolo Makromod Lalap leken kalarna hi'i lir napanak paku maika. \v 25 Aki anna ri Yahudi ma namwali imam man kulu narehi rodi pipi noro sapi rarna laa Onno Man Moumou Dewdewe Wake'e raram, maa Yesus kan lernohi Yahudi rira hini'i wenewhe onne, ono Ai nala kemen namwali honoi kanani nale Makromod Lalap raram mehe. \v 26 Lo'o Kristus lernohi holoor halauk onne, aki anna An lernala apinpinha mamani nano lere Makromod Lalap nakuku noho eni rakan lere eniyeni. Onne ka namwali, maa lere alam ma na'urani noho nina man horu eni, An mai noho wawan nala kemen maki raram mehe leke namwali honoi kanani na'ohu nahala ri mormori rira dohohale. \v 27 Onne naise Makromod Lalap Nin panaeku ma na'aheni, “Ri mormori na'akeme maki raram mehe, mene Makromod Lalap ho'ok kail hi.” \v 28 Enpenia namnenehe onne Kristus nala kemen maki raram mehe leke namwali honoi kanani na'ohu nahala ri nammori rira dohohale. Enla lere man mai An wali wali'ur mai noho wawan rewro'o nine, la lere onne Ai kan mai leke na'uwara ri nin dohohala me'e, maa An mai leke nala or'ori dardari ri man nenewek Ai enihe. \c 10 \s1 Yesus namwali honoi kanani man kukkuku noknokor \p \v 1 Keneri hono'ok onne kukunohi maika nahenia lere man mai Makromod Lalap nala maika hahaa ma namlolo, naise rere'e harharu, wawa'an rara'a, noro or'ori dardari ma kan horu. Ik kak kokala hahaa ma namlolo onne nano keneri hono'ok, ono keneri hono'ok onne naulinu nawali henerun mehe. Onne penia keneri hono'ok nin honoi kanani onne kan huri ri Israel nano rir dohohala. Kade aki anna hi resne ha mormori rodi hoikani lernohi keneri hono'ok onne, maa onne kan hi'i hi ramlolo lolo Makromod Lalap kalarna. \v 2 Lo'o honoi kanani onne namlolo kokkoo na'amou rir dohohala leke ramlolo lolo Makromod Lalap kalarna, hi ka rala honoi kanani rapanak ampun wali'ur. Enimaa aki anna hi rodi honoi kanani mai hoikani mamani, ono hi rauroin nahenia hi ka ramwali ri molololo makun, ono hi rokroku doho ra'uwarwara hala makun. \v 3 Hir lernohi keneri hono'ok onne, maa aki anna rakan lere rala honoi kanani onne ra'ori honorok hi nahenia rir dohohala kan molu makun, \v 4 ono memen namlolo kokkoo pipi ketawa noro sapi dalu rarna ka na'amoluloin rira dohohala. \p \v 5 Onne penia lere Kristus mai noho wawan An konohi Makromod Lalap na'ahenia, \q1 “Makrom'u, O ka mapanak hi rala honoi kanani noro hahaa ki O, \q2 maa O penia ma'akene I kem'u \q2 leke namwali honoi kanani Ya ale ki O. \q1 \v 6 O kam suk honoi kanani man harna lolo honoi kanani onno, \q2 noro honoi kanani namehin man hi rala ki O rodi herre rir dohohala. \q1 \v 7 Enla ya a'ahenia, ‘Makrom'u! Eni Maya'u! \q2 Ya'u mai leke lernohi Num panaeku ma na'ono Maya'u man aile lolo Horok Lap eni.’ ” \x * \xo 10:7 \xt Mzm. 40:7-9\x* \p \v 8 Lolo wanakunu onne, dedesne Yesus na'aheni, “O ka mapanak hi rala honoi kanani noro hahaa namehin ki O. O kam suk ha man harne lolo honoi kanani onno noro ha namehin man hi rala ki O rodi herre rir dohohala.” Ai na'aheni heheni kade keneri hono'ok onne hopon hi rala honoi kanani onne. \v 9 Enla Ai na'aheni wali'ur, “Makrom'u! Eni Maya'u! Ya'u mai leke lernohi Num honorok panaeku!” \p Ende ik kauroin nahenia Makromod Lalap herredi kanakarne lo'olo'ol leke nair kanakarne worworu. \v 10 Yesus Kristus lernohiyedi Makromod Lalap Nin honorok panaeku, penia An hi'i ika moumou dewdewe lolo leken kalarna laa ewi-ewi. Onne namwali ono Ai nala kemen namwali honoi kanani maika raram mehe. \p \v 11 Akilere Yahudi rir imam howok mamani rala honoi kanani ma namnenehe, maa honoi kanani onne ka na'amoluloin rir dohohala. \v 12 Hi onne howok mamani, maa Kristus, iknik Imam Man Kulu Narehi, nala kemen namwali honoi kanani raram mehe, leke na'ohu nahaledi iknik dohohala laa ewi-ewi. Ai namwali honoi kanani onne horu mene Ai naikoro Makromod Lalap herne malanna, ono Nin honowok onne horuwedi me'e. \v 13 Nano lere onne Kristus namkene lapan hehen nanumene Makromod Lalap hi'i Nin arwali na'akeme lolo yawa Ai. \v 14 Ende Ai nala kemen namwali honoi kanani raram mehe, la honoi kanani onne na'alolo Nin ri leke ramlolo wake'e lolo Ai kalarna laa ewi-ewi. Enla Ai na'amou na'adewe ri onnenihe ono Ai penia ma na'ohu nahala rir dohohala. \p \v 15 Panaeku onne namlolo ono Makromod Nin Roh kukunohi maika na'ahenia, \q1 \v 16 “Makromod na'aheni, ‘Ler man mai Ya'u hi'i Nou Worworu noro Ainu'u ri. \q2 Na'amolia Ya ala Ainu'u keneri hono'ok naikoro hi honorok la horok loile hi akin.’ ” \x * \xo 10:16 \xt Yer. 31:33\x* \p \v 17 Ai na'aheni wali'ur, \q1 “Ya'u penia ma na'ohu nahala rir dohohala, \q2 la ka'u horhorok rir hini'i wenewhe man ailanna me'e.” \x * \xo 10:17 \xt Yer. 31:34\x* \p \v 18 Ende lere eniyeni ik kauroin kokkoo nahenia Makromod Lalap na'ohu nahalaedi iknik dohohala me'e, de yon ik hi'i honoi kanani onne me'e. \s1 Yon kako'u Makromod Lalap \p \v 19 I wal'u na'ahoru! Lere nonolu onne lo'o imam man kulu narehi laa Onno Moumou Dewdewe Wake'e raram ka nodi rara ai namka'uk, maa ors eni ik ka kamka'uk kakpali Makromod Lalap me'e, ono Yesus na'ohu nahaledi iknik dohohala lolo rarna ma nakliu eni me'e. \v 20 Yesus Nin makmaki onne hari kalla worworu ma nala or'ori dardari ma kan horu maika. Ai kemen namnenehe noro tapi man rodi kawkawa Onno Moumou Dewdewe Wake'e onne, de lere Ai nala kemen maki, tapi man rodi kawkawa Onno onne hariyedi kalla maika leke laa raram. \v 21 Yesus eniyeni namwali iknik Imam Man Kulu Narehi, la Ai nodi molollo Makromod Lalap Nina Nakar Raram! \v 22 Ende mai ik kaurani Makromod Lalap kodi honorok aki man moumou, noro aki ma naili'il kokkoo. Ik kauroinedi An kokala ika, ono Yesus Kristus rarna na'amouedi ik honorok akin me'e, de kan horhorok iknik dohohala me'e, la Ai nodi oir na'amouwedi ik kemen, leke namwali tanada nahenia ik kemen moumou dewdewe lolo Ai leken kalarna me'e. \v 23 Kasala kerkerhe inhawe man ik akin naili'il leke kamkene pu'ik heli Yesus mamani, ono ik kauroin nahenia Makromod Lalap namkene mamani, la Ai namkene hi'i Nin nou na'akeme namwali maika! \v 24 Loi honorok leke ik ida ma na'alap ida akin, la ika ida man pakuwala ida wawa'an, leke ik karamyaka ri heri ri wali la ik hi'i ha man wa'an mamani. \v 25 Ri heruwali raprehen lawuku ra'uli rasa'a Makromod, de yon lernohi hi, maa wa'an rehi kampe'el lawuku leke ik ida man nounaku ida, la ida ma na'alap ida akin leke eren naruri nailili'il ono kauroinedi lere Makromod Yesus Nin maimai eni na'uraniyedi me'e. \s1 Yon mi akim nahinuri Yesus \p \v 26 I wal'u na'ahoru! Lo'o ik kokaledi Makromod Lalap Lirna ma namlolo eni, maa ka nalo'olo ik ka'okuledi Ai wali'ur, la hi'i dohohala mamani, honoi kanani kaale kodi herre iknik dohohala onne. Lo'o ik hi'i heheni, ik kak lernala ampun wali'ur, \v 27 maa ik kamka'uk mamani newek lere Makromod Lalap ho'ok kail ika, ono lere onne Ai nodi aiye man mormori herre Nina ahan la harne is'isnedi ri ma na'okuledi Ai enihe! \v 28 Lere nonolu lo'o ri woro'o wokelu po'on ri ida hi'i ha man sala, la kukumaka nahenia ri onne na'okuledi Makromod Lalap Nin keneri hono'ok, idewe imam ka nala ampun, maa hukumesne ri man sale onne. \v 29 Ri ma kan derne nakani Makromod Lalap Nin keneri hono'ok onne me'ene lernala hunukum heheni, de lo'o inhawe namwali noro ri ma na'okuledi Yesus? Hir lernala hunukum man werek wake'e, ono ra'okuledi Makromod Lalap Anan. Ri ma na'okuledi Yesus, namnenehe hi ra'ihoru ra'idaru Yesus rarna ra'aheni rarna onne ka na'amou na'adewe maika, la hir wakunu nano'onyaka Roh Kudus ma nala rere'e haharu man wa'an maika eni. \v 30 Ik kauroin Makromod Lalap inhoi. Ai peni na'aheni, “Ya amwali man herre walha ri nin hini'i, la Ya amwali ma nala hunukum.” Ai na'aheni wali'ur, “Ya'u eni Makromod Lalap man ho'ok kail Ainu'u ri.” \x * \xo 10:30 \xt Ul. 32:35, 36\x* \v 31 Eih! Ik kamkauk rehi lernala Makromod Lalap man mormori laa ewi-ewi Nin hunukum onne! \p \v 32 Yon hamlinu! Nonolu, mim lernala Makromod Lalap Nin Ropropo lolo mi raram ono derne makani panaeku ma na'ono Ai. Ler onne, kade mim lernala apinpinha wake'e, maa mi mamkene lernohi Ai la mi akim naili'il mamani. \v 33 Ler romromo rin hadwei hadwokor la hi'i apinpinha mi lolo heri kalarna, la lere namehin mi ka mamka'uk paku ri man mahan lernala wewerek pananaka, kade mim lernala wewerre haenhi. \v 34 Mi maramyaka ri man aile bui raram de paku, la lere ri nahoro minim hahaa, mi kam walha haida, maa akin nahuwa'an mamani ono mauroin nahenia minim linikir kanaru namehin aile makun. Kanaru onne narehi nalewen minim hahaa man ri nahohoro onne, la kanaru onne namkene rakan laa ewi-ewi. \p \v 35 Ler onne mi akim ka nado'o wake'e, de yon huri mi akim ma naili'il onne. Lo'o mi akim naruri naili'il Yesus mamani, lere man mai mim lernala mahmaha kolkoli man wa'an narehi ma aile a'am raram. \v 36 Yon pelek mi akim towor, maa hi'i mi akim namkene mamani, leke mim hi'i wewhe Makromod Lalap Nin panaeku na'akeme. Lo'o mim hi'i heheni mim lernala inhawa man nouwedi me'eni, \v 37 ono lolo Horok Lap raram horhorok aile ma na'ahenia, \q1 “Ka nalo'ol me'e, Ri Man Mai onne mai me'e. \q2 \v 38 Ainu'u ri ma namwaliyedi ri molololo Ya'u leken kalarna, \q1 hi onne akin naili'il mamani de mori laa ewi-ewi, \q1 maa lo'o hir waliyedi kili'ur Maya'u, \q2 Ya a'ahan hi.” \x * \xo 10:38 \xt Hab. 2:3-4\x* \p \v 39 Enimaa ika eniyenihe ka kamwali ri man wali kili'urn de makileken, maa ik kamwali ri ma akin naili'il mamani de lernala or'ori dardari ma kan horu eni! \c 11 \s1 Wa'an rehi ik mori lernohi ri man akin naili'il \p \v 1 I wal'u na'ahoru, lolo wanakunu eniyeni ik wakunu panaeku ma na'ono hi'ihehewi ik akin naili'il Makromod Lalap. Lo'o ik akin naili'il Makromod Lalap, ik kauroin mouropo nahenia inhawe man An nou maika namwali, kade kak do'on ha onne namwali makun. \v 2 Ik upud a'ad nonolu akin naili'il, de Makromod Lalap akin nahuwa'an noro hi. \v 3 Ik akin naili'il, de kauroinedi nahenia Makromod Lalap nodi Lirna Wawan nakuku noho la naleu a'am eniyeni. Ai ka nodi hahaa man ik dodo'on lolo noho eni wawan hi'i ha wo'ira na'akeme eniyeni, maa nodi Lirna mehe! \p \v 4 Habel akin naili'il penia nala honoi kanani Makromod Lalap man wa'an narehi mo'oniwalla Kain. Makromod Lalap kokala honoi kanani onne, la na'aheni Habel namwali ri molololo lolo leken kalarna ono akin naili'il. Habel makiyedi me'e, maa nin hini'i wenewhe onne namwali wanakuku wanayo'o maika rakan lere eniyeni. \p \v 5 Henok haenhi, ai akin naili'il penia kan maki, maa lere an mormori makun Makromod Lalap kikan ai nano noho wawan, de ri mahaku kan do'on ai me'e. Lere Makromod Lalap kan kikan Henok makun, Ai na'aheni lolo Horok Lap raram, “Henok onne nahuwa'anedi Ya akin.” \x * \xo 11:5 \xt NN. 5:21-24\x* \p \v 6 Ri ma akin naili'il Makromod Lalap, ai mehen hi'i Makromod Lalap akin nahuwa'an, ri namehin ka! Lo'o ri akin namrana na'urani Makromod Lalap, wa'an rehi ai onne akin naili'il kokkoo de nauroin nahenia Makromod Lalap aile, la Ai nala wanalha man wa'an ri na'akeme ma nampe'el nanoin Ai. Ri ma akin ka naili'il heheni, Makromod Lalap kan kokala! \p \v 7 Nuh akin naili'il, de derne nakani Makromod Lalap Nin konomdere. Makromod Lalap konohi ai ha rahu man An hi'ie lere man mai eni, de Nuh nayapi kapal, kade kan do'on ha onne namwali makun. Onne penia ai noro nakar raram kar maki maa mori lolo kapal onne raram, la nin hini'i wenewhe kukul nahenia noho wawan onne sala wake'e penia hir lernala hunukum de maki mouwedi. Makromod Lalap na'aheni Nuh onne ri molololo Ai leken kalarna ono ai akin naili'il wawa'an. \s1 Abraham akin naili'il Makromod Lalap \p \v 8 Abraham akin naili'il Makromod Lalap, de an derne nakani lere hopon ai namhara nin nohe nala'a laa noho man ko'u, kade ka nauroin noho onne aile lolo ewi. Makromod Lalap nou nahenia lere man mai Abraham manarna noho onne. \v 9 Ai akin naili'il Makromod Lalap Nin nou, kade ai noro upun anan Isak noro Yakup minle tenda raram lolo noho onne, naise ri man ko'u nin nohe. Makromod Lalap nou nahenia lere man mai hir manarna noho onne. \v 10 Abraham min lolo tenda raram ono ai mahan newek kote man ma'aruru wake'e man Makromod Lalap mehen paeku la na'ariri lolo waku na'a'ar ma naruri. \v 11 Ai akin naili'il, penia hono Sara moriyana, kade Sara tatana kaale raramne, la nin anna mormoriyana larlewenedi me'e. Makromod Lalap nala tatana Abraham ono ai nauroinedi kokkoo Makromod Lalap namkene hi'i Nin nou namwali. \v 12 Lere onne Abraham na'ileheredi la kemen ka naruri me'e, maa hono moriyana. Eni penia ai upun anan nammori naise kaliyoro man minle a'am noro dosle man minle herraram. \p \v 13 Hi onne na'akeme akin naili'il hehen nanumene maki. Hi kar kokala inhawe man Makromod Lalap nouwedi mene hir maki, maa hir loiyedi honorok me'e nahenia ha onne na'akeme namwali lere man mai. Eni penia hi rauroin kokkoo nou na'akeme onne namwali lere man mai, de akin nahuwa'an mamani. Hi akin nahuwa'an newekala nou onne namwali de hi ra'aheni, “Lo'o ik kamwali do'on awan noro ma nala leliyara lolo noho wawan eniyeni, kan hi'i haida.” \v 14 Ri man wakunu naise onne kukul nahenia hi maha ranoin onno namehin namwali rir nohorai. \v 15 Hi ka rahinorok rir nohorai ramharhara onne, ono ka ranoin kalla wali wali'ur, \v 16 maa hi ranoin noho man wa'an narehi nalewen nano noho onne. Hi ranoin noho man aile a'am raram, de Makromod Lalap ka nawawa namwali hirira Makromod. An kokala hi, de Ai na'akenedi kote man wa'an hir minle me'e. \p \v 17-18 Abraham akin naili'il, de lere Makromod Lalap mai kene Abraham hopon nala anan Isak namwali honoi kanani, Abraham namkene derne nakani. Lere nonolu Makromod Lalap nala Nin nou ma namkene Abraham na'ahenia, “Ler man mai nano anum Isak, o upun anumhe nammori naise Ya'u konohiyedi o me'eni.” \x * \xo 11:17-18 \xt NN. 21:12\x* Kade Abraham lernaledi Nin nou onne, maa an derne nakani mamani, de namkene nesne anan mahaku onne nale namwali honoi kanani. \v 19 Abraham hi'i heheni ono nauroin kokkoo nahenia lo'o Isak maki, Makromod Lalap na'amori wali'ur. Ende onne naise Abraham kokala wali'uredi anan nano nina makmaki me'e. \s1 Isak, Yakup noro Yusup, akinhe naili'il Makromod Lalap \p \v 20 Isak akin naili'il, de ai napanak Makromod Lalap namre'e namharu anan Yakup noro Esau, la konohi inhawa ma namwali noro hi lere man mai. \v 21 Yakup akin naili'il, de rakan nina lere alam na'akeki horu, ai napanak Makromod Lalap namre'e namharu Yusup ananhe, la ai nodi nina au ke'eke'en ke'enale leke namriri na'uli nasa'a Makromod Lalap. \x * \xo 11:21 \xt NN. 47:31—48:20\x* \v 22 Yusup akin naili'il, de rakan nin leleher laa honon, an hopon walinhe na'ahenia, “Makromod Lalap nou nahenia lere man mai Nina ri Israel ramhara Mesir, de ma'akene manaku ya'u rurna hokon wawa'anedi leke modi mamhara Mesir.” \x * \xo 11:22 \xt NN. 50:24-25, Kel. 13:19\x* \s1 Musa akin naili'il Makromod Lalap \p \v 23 Musa nina ri leleher akin naili'il, de lere mori Musa, hir po'on tatane onne ma'aruru de hir suware wollo wokelu raramne leke yon rai Mesir nesne. Hi ka ramka'uk hi'i onne, kade lere onne rai Mesir komdere resne mouwedi Israel anan mo'oniyana na'akeme. \v 24 Musa akin naili'il, de lere an lapedi namhene rin wekel ai rai Mesir upun anan. \v 25 Musa namhene hi'i dohohala leke lernala soksok murmura lere ida woro'o noro ri Mesir, maa ai nahinorok nahenia wa'an rehi lernala apinpinha wewerre noro Makromod Lalap Nin ri. \v 26 Musa hi'i kenekrohu nahenia wa'an rehi lernala hadwei hadwokor noro ri Israel, ono ai nauroin lere man mai Makromod Lalap kikan Kristus namwali Rai, la Ai onne mai nano ri Israel onne. Ende ai akin naili'il nahenia linikir kanaru man Makromod Lalap nala lere man mai, wa'an narehi nano Mesir nin linikir kanaru na'akeme. \v 27 Ai akin naili'il, de lere ai namhara Mesir ka namka'uk rai nin ahan. Ai namkene mamani, ono an do'onedi Makromod Lalap man ri ka nadedem dodo'onnala. \p \v 28 Musa akin naili'il, de hopon ri Israel hi'i Lere Alam Lalap Paska, la an hopon wetik rara lolo rir nakar nin nike heneli, leke lere Makromod Nin hophopon a'am raram mai leke nesne tatan anulu lolo noho Mesir, ka nesne Israel anan anulu enihe. \v 29 Ri Israel onne akin naili'il, de Kahi Memere onne nahina'ar namwali woro'o leke hi rala'a lolo onno ma napro'uk, maa kahi onne uin mouwedi ri Mesir man lernohi enihe. \s1 Ri nonolu man akin naili'il Makromod Lalap \p \v 30 Ri Israel akin naili'il penia hir laliwewer kota Yeriko lere wo'ikku raram mene kota onne nina lukur lapa napye'er. \v 31 Lere onne ri Israel ida woro'o mai koklolo ra'inau kota Yeriko leke rauroin naruri, ee ka, la Rahab ma namwali maekyaka onne kokala hi wawa'anedi ono ai akin naili'il Makromod Lalap, de kan maki wewerre noro ri ma kan derne nakani Makromod Lalap lolo kota onne raram. \p \v 32 Nammori makun man ya'u raram nodi wakunue, maa leken kaale wakunu ma na'ono Gideon, Barak, Simson, Yefta, Daud, Samuel, noro nabi-nabi namehin. \v 33 Hi onne na'akeme akin naili'il Makromod Lalap penia hir hi'i heheni: Hi heruwali rarehiyedi hair-hair, heruwali ramwali ma nodi molollo ma namlolo lolo rir lekloi, la heruwali lernala inhawe man Makromod Lalap nouwedi. Heruwali hi'i singe kan werre wawan, \v 34 heruwali kar maki lolo aiye man mormori lalap raram, la heruwali rahale nano ri ma nodi raa dare. Heruwali ka raruri me'e, maa lernala ruri wali'ur, penia raruri wake'e rehiyedi ara roro rir arwali man mai nano kote namehin. \v 35 Maeke ma akin naili'il lernala wali'ur rir ri man makiyedi maa mori wali'ur. \p Ri namehin ma akin naili'il aile ma ne'e lernala apinpinha noro makmaki ono hi ramhene ra'okul Makromod Lalap. Hi rahinorok nahenia lo'o makiyedi, ka ramkene lolo makmaki onno, maa mori wali'ur la lernala or'ori dardari man wa'an narehi. \v 36 Heruwali lernala hadwei hadwokor, riuk rerhe, rodi rantan wuku, la rala laa bui raram. \v 37 Heruwali rodi waku wasle hehen nanumene maki, rodi ne'er ne'er ramwali woro'o, rodi raa daresne. Heruwali rir nainair kaale de rodi pipdume noro pipi ketawa ulikne hi'i nainair lalaa mamai. Heruwali ra'alehe haida-haida, heruwali lernala nuknukur noro apinpinha nammori. \v 38 Hir lalaa mamai lolo wo'or mamun, la minle ku'il-ku'il noro lo'o-lo'o ma aile wo'or. Noho wawan eni namehiyala de ka namwali onno man wa'an hir minle! \p \v 39 Ri onne na'akeme hi'i Makromod Lalap akin nahuwa'an ono hi akin naili'il Ai wawa'an, maa lere onne hi kar lernala ha ma na'ono man Makromod Lalap nouwedi hi makun, \v 40 ono Ai na'akenedi nou man wa'an narehi nala maika leke ik koro hi lernala wewerre. Ende Nin panaeku ik koro hi lernala Nin nou onne wewerre, leke ik na'ahoru kamwali ri ma namlolo wake'e lolo Ai leken kalarna. \c 12 \s1 Nounaku lernohi Yesus Nin hini'i wenewhe \p \v 1 I wal'u na'ahoru! Ik kauroin nahenia ri ma akin naili'il nonolu onnenihe mahar lawuku po'on ika, la hi ramwali kunukunohi leke ra'alapa ik akin! Iknik morimori lolo noho wawan eniyeni naise ma na'ohi larlari! Ende wa'an rehi ik sopoledi hahaa noro dohohala ma namwali ew'ewek kawkawa, leke ik kamkene lari kokkoo lolo kalla man Makromod Lalap kukuledi maika eni. \v 2 Yon po'on laa mariri malanna, maa po'on mehe Yesus. Ai penia ma na'ori honorok maika leke ik akin naili'il Ai mamani, la An hi'i ik akin namkene naili'il Ai rakan lere An mai wali'ur. Yesus kerhu apinpinha hehen nanumene maki lolo au kekiyowok. Nadedem ri man maki lolo au kekiyowok nawawa wake'e, maa Yesus ka nawawa ono Ai nauroin nahenia Nin wewerek pananaka onne horu, An lernala rere'e harharu lolo a'am raram ma nahuwa'an Ai akin wake'e. Enla lere eniyeni Ai naikoro lolo Makromod Lalap herne malanna rodi molollo wewerre. \p \v 3-4 Yon hamlinu nahenia Yesus me'ene lernala nuknukur noro apinpinha nano ri man ailanna ma kar suk Ai, leke yon mi akim tana, maa mi akim eren namkene naili'il mamani, la madiyaka leke mampe'el hi'i ha man wa'an mamani. Kade ri aile man hi'i sus mi mamani, maa mi kam lernala makmaki naise Yesus makun. \v 5 Yon hamlinu Horok Lap Lirna ma na'alap mi akim! Horok Lirna onne na'aheni Makromod Lalap napolu maika ananhe la Ai na'aheni, \p “Makromod anan na'ahoru! Yom po'on lewen Makromod Lalap Nina wanakuku ki mi, la lo'o An dadiyala mi yono mi akim tana, \v 6 ono ri na'akeme man Makromod Lalap naramyaka, An nounaku la nukur. Onne namwali tanada nahenia mi mamwali Ai anan kokkoo.”\x * \xo 12:6 \xt Ams. 3:11-12\x* \p \v 7 Ende lo'o mim lernala apinpinha yon mi akim tana, maa kerhu mamani, ono mi mauroin nahenia apinpinha onne namwali nounaku noro nuknukur nano mi Ammu man aile a'am raram. Lolo noho wawan na'akeme paphe nadedem nala wanakuku noro nounaku ananhe, la lere romromo nukur hi haenhi! \v 8 Makromod Lalap hi'i heheni noro Ai anan na'akeme haenhi, de lo'o mi kam lernala nuknukur la nounaku makun, onne nin panaeku mi ka mamwali Ai anan mememen! \v 9 Lere iknik pape nukur maika, ik horhawe la derne kakani. Ende wa'an rehi ik derne kakani rehrehi lewlewen iknik Pape man aile a'am raram, leke ik lernala or'ori dardari ma kan horu! \p \v 10 Ik kauroin nahenia lere tatana ik makun, iknika papa man aile mai noho eni wakuku la nala nounaku maika, maa rir wanakuku noro nounaku onne ka naise Makromod Lalap Nine, ono hir lernohi inhawe man hi rahinorok wa'an. Enimaa Makromod Lalap raram nodi wakuku la nala nounaku leke ik lernala ha man wa'an wake'e, leke kamwali ri man moumou dewdewe naise Ai haenhi. \v 11 Memen namlolo lere ik lernala apinpinha onne, ik kahere la sus rehi, maa lere man mai apinpinha onne hi'i ika kamwali ri man akin namlina namkai, la iknik hini'i wenewhe eren namlololo wake'e, horo nahenia ik derne kakani Nin wanakuku noro nounaku wawa'an. \s1 Ida man mori wawa'an noro ida \p \v 12 Ende i wal'u na'ahoru, yon mi akim tana, maa hi'i mi liman ein naruri, leke yon mi ein korno ruru me'e! \v 13 Ma'adudu kalla leke mi walinhe ma akin ka naili'il wawa'an makun yon sus hir lole, maa hi akinhe eren naruri naili'il. Mi walin onne naise ri ma ein he'ehe'e de wa'an rehi lolo kalla ma namdudu la namnenehe onne, leke yon nediyawa, maa wa'an wali'ur. \p \v 14 Mahehe leke ida man mori wawa'an noro ida, la madiyaka mi leke yon hi'i dohohala, ono lere man mai ri man moumou dewdewe lolo Makromod Lalap leken kalarna meher do'on Makromod. \v 15 Madiyaka wawa'an leke yon mi ri mahaku kar peinohi Makromod Lalap Nin rere'e harharu de wali kili'urne. Yon mi ri mahaku mamwali naise au or'ori man ra'an meru, de nano'onyaka mi, penia ri nammori lolo kalla man laa yakan. \v 16 Madiyaka wawa'an leke yono mim holi yak leke yak, la yon maise Esau ma kan horhawe Makromod Lalap. Esau onne namwali Isak anan anulue, maa ai kan peinohi nin pusake, de nala walla herre noro ha ra'u ida mehe. \v 17 Yono mim hi'i heheni, ono mi mauroin nahenia ka nalo'ol ne, Esau herredi nin honorok panaeku, de napanak an'anhedi leke aman namre'e namharu, maa kan yadi. Esau nahere la nahehe nanoin kalla leke lernala rere'e haharu wali'ur, maa leken kame'el. \s1 Ik mai Makromod Lalap man mori laa ewi-ewi \p \v 18 Mi eniyenihe kam lernala ha man hi'i ri Israel ramka'uk nonolu eni. Ler nonolu onne Makromod Lalap wakunu noro ri Israel lolo wo'or Sinai. Wo'or Sinai onne namwali wo'or nadedem, maa lolo wo'or onne hir do'on aiye man mormori noro aiye mahu nammori, noho ha'aha'a noro anna lalap. \v 19 Enla hir derne neknekir lalap naise kowuri lirna, la derne Makromod Lalap wakunu nodi Lirna ma naruri wake'e, penia hi ramka'uk rehi. Ler onne kar kerhu derne Lirn onne de rapanak leke yon wakunu wali'ur noro hi. \v 20 Hi ramka'uk maki, ono Lir onne hopon hi na'ahenia, “Lo'o ri mormori me inhawe memehe, mai rakan wo'or eniyeni, rodi waku waslesnedi.” \x * \xo 12:20 \xt Kel. 19:12-13\x* \v 21 Inhawe man ri Israel do'on onne lewlewen, de hi'i hi ramka'uk rehi penia Musa me'ene na'aheni, “Ya arururuwa'u la ya amka'uk rehi!” \x * \xo 12:21 \xt Ul. 9:19\x* \p \v 22 Enimaa mi eniyeni lernala ha man wa'an narehi onne! Ler eniyeni Makromod Lalap wakunu noro mi lolo Ai Anan mememen. Mim maiyedi wo'or Sion ma namlolo noro Kote Yerusalem man aile a'am raram. Makromod Lalap man mormori laa ewi-ewi minle kote onne. Lolo onne mim pakromo noro hophopon a'am raram riwriwan rahrahu man lawuku rahinara ra'uli rasa'a Makromod Lalap. \v 23 Lolo onne, mim pakromo noro Makromod Lalap ananhe dedesneni, ma naranhe horokedi lolo a'am raram me'e. Mim pakromo noro Makromod Lalap man ho'ok kail ri mormori noho wawan eni na'akeme, la mim pakromo noro ri ma akin naili'il man makiyedi lolo noho wawan nonolu eni. Ri onnenihe ramwali ri molololo Makromod Lalap leken kalarna, la lere eniyeni moumou dewdewe naise ri ma na'alehe dohohala ida me'e. \v 24 Mim pakromo noro Yesus haenhi. Ai penia Man Hari Kalla Nou Worworu ki mi. An maki, la rarna ma nakliu onne wa'an narehi Habel rarna, ono Yesus rarna huriyedi ika nano iknik dohohala. \x * \xo 12:24 \xt NN. 4:10\x* \p \v 25 Ende nakinemen ki mi! Yom hi'i de kam derne makani Ai man loikaru Makromod Lalap Lirna Wawan eniyeni! Nonolu Musa loikaru Makromod Lalap Lirna Wawa'an ri Israel lolo noho wawan, maa hi kar derne rakani, de lernala hunukum. Ik kauroin Makromod Lalap wakunu noro ika nano a'am raram lolo Yesus man mehen mai noho wawan loikaru Lirna Wawa'an maika! Emene alhi'ihepe ik kak derne? Lo'o ik lernala hunukum, ee ka?! Namlolo kokkoo lo'o ik kak derne kakani ik lernala hunukum man werek wake'e! \p \v 26 Lere nonolu onne Makromod Lalap wakunu noro ri Israel lolo wo'or Sinai eni, de Ai Lirna hi'i noho nado'odo'o. Enimaa lere eni An nou na'ahenia, “Ler man mai Ya ado'odo'o noho raram wali'ur noro idewe a'am haenhi.” \x * \xo 12:26 \xt Hag. 2:6\x* \v 27 Makromod Nin wanakunu onne kukul nahenia lere man mai An do'o e'er mouwedi ha wo'ira na'akeme man An hi'i eni. Enpenia lere man mai Makromod Lalap naiye'eredi noho wawan eniyeni, maa inhawe man lernohi Nin honorok panaeku, onne mehe ka nawollo de namkene laa ewi-ewi. \p \v 28 Ende i wal'u na'ahoru! Ik lernala onno lolo Makromod Lalap Nin Noho Worworu ma namkene laa ewi-ewi, de mai ik kapanak trimkasi mamani, ka'uli kasa'a Makromod Lalap kodi aki man mou, horhawe la derne kakani Ai mamani. \v 29 Ik horhawe la kamka'uk Makromod Lalap ma nodi molollo hukum ri, ono Ai onne naise aiye ma na'an mouwedi ha wo'ira. \c 13 \s1 Hi'i hehewi leke kahuwa'an Makromod Lalap akin? \p \v 1 I wal'u na'ahoru, ya apanak mi ida ma naramyak ida naise ri ma na'unara noro ma na'umo'oniwali, ono mi mamwali mahaku lolo Kristus. \v 2 Lo'o ri man mi ka mauroroinala makun mai minim nakar, kokala wawa'anedi! Lo'o mim horhorok nahenia ri aile nonolu man kokala do'on awan lolo nakar, la pene'ek do'on awan onne ri mormori nadedem, maa ma namlolo hi onnenihe hophopon a'am raram! \v 3 Ilitolle ri man minle bui raram naise moro minle bui raram wewerre. Pakuwala ri man lernala apinpinha naise mim lernala apinpinha wewerre haenhi. \v 4 Ya'u hopon ri na'akeme horhawa hohoo, leke mo'oni maeke ida man horhawa ida. Makromod Lalap ho'ok kail ri na'akeme man holi yak leke yaka, la lerwa'u hailai. \v 5 Yono hurinohi kupan nodi molollo minim morimori, maa hi'i mi akim nahuwa'anedi noro inhawe man mim lernaledi me'e, ono Makromod Lalap na'ahenia, “Ka'u hoikaru o memehedi, la ka'u huri we'er o laa ewi-ewi.” \x * \xo 13:5 \xt Ul. 31:6, 8\x* \p \v 6 Ende ik ka kamka'uk ka'aheni, “Makromod mehen paku ya'u, de ka amka'uk haida man ri mormori noho eni wawan hi'i maya'u.” \x * \xo 13:6 \xt Mzm. 118:6\x* \p \v 7 Yom hamlinu minim ri man panulu. Hi penia man dedesne loikaru Makromod Lalap Lirna Wawan ki mi. Po'on wawa'an rir morimori rakan lere hir maki, la lernohi hi leke mi akim naili'il Makromod Lalap namnenehe hi akin naili'il haenhi. \v 8 Yesus Kristus onne kar herre nano nonolu, lere eni, la rakan laa ewi-ewi. \p \v 9 Yom lernohi wanakuku warna-warna ma nodi mi laa kalla yakanne. Kalle yakan onne naise Yahudi rir holoor halauk ma na'ono hanana'an nonomun. Ri Yahudi onne lernohi holoor halauk nammori, maa onne ka na'aruri hi akin, la ka nala or'ori dardari ma kan horu hi. Wa'an rehi ik ka'alap ik akin noro Makromod Lalap Nin rere'e harharu man Ai naledi maika me'eni! \v 10 Iknik honoi kanani lolo honoi kanani onno man aile a'am raram wa'an narehi hirira, ono Yesus penia namwali iknik honoi kanani leke na'ohu nahala iknik dohohala, la Ai nala or'ori dardari ma kan horu maika. Enimaa, ri aile man pene'ek keneri hono'ok nin honoi kanani onne hi'i hi ramwali ri molololo, de hir pu'ik heli keneri hono'ok onne makun. Hi onne kar lernala haida-haida nano Yesus Nin hini'i wenewhe onne. \p \v 11 Nonolu imam man kulu narehi nodi ha mormori rarna laa Onno Man Moumou Dewdewe Wake'e raram, maa ha mormori man makiyedi onne rodi laa kote paharne mene harna. \v 12 Onne namnenehe Yesus lernala apinpinha hehen nanumene maki lolo kota paharne. Lere onne Ai nodi rarna mehe na'amou ri mormori nano rir dohohala. \v 13 Ende yon ik lolo kalla namehin, maa kamkene lernohi Yesus mamani, kade rin hadwei hadwokor maika naise hir hadwei hadwokor Yesus lolo kota paharne haenhi. \v 14 Lolo noho eni ik kak lernala kota ma namkene, maa ik akin naili'il nahenia lere man mai ik min lolo kota ma namkene laa ewi-ewi. \p \v 15 I wal'u na'ahoru! Yesus penia man hi'i lir napanak la paku ika leke ka'uli kasa'a Makromod Lalap. Iknik ul'uli sasa'a onne namwali honoi kanani ma namlolo wake'e, de mai ik ka'uli kasa'a Ai mamani leke ri noho wawan na'akeme rauroin Ai onne namwali ik Makromod! \p \v 16 Yom hamlinu hi'i ha man wa'an mamani, la wa'an rehi ik paku ri lolo rir lelehe loloi mamani. Hini'i onne penia namwali honoi kanani ma nahuwa'an Makromod Lalap akin. \v 17 Horhawe minim man panulu la derne makani, ono Makromod Lalap hopon hi ilitolle ki mi leke mi akim eren namkene naili'il, la lere man mai hir konohi Makromod Lalap inhawa hir hi'iyedi me'eni. Derne makani hirira honopon modi aki man mou la lernohi, leke mi mahuwa'an hi akin. Lo'o kam derne makani, minim hini'i onne hi'i hi akin werek, la lo'o mim hi'i sus hi, onne kan paku mi haenhi! \p \v 18 I wal'uhe, ya apanak mim hi'i lir napanak leke Makromod Lalap pakuwala mayai. Ai mauroin nahenia ai modi honorok aki man mou la ai raram nodi hi'i ha ma namlolo mamani. \v 19 Ya apanak an'anhedi mim hi'i lir napanak Makromod Lalap leke An hari kalla de ya'u pelek wali wali'ur ki mi. \s1 Lir napanak man horu \p \v 20 Ik Makromod Yesus maki, la rarna rodi ra'ono rawinau Makromod Nin Nou Worworu. Enla Makromod Lalap na'amori Ai wali'ur nano Nin makmaki, la Ai namwali iknik Man Huri man wa'an, la ik kamwali Nin pipduma mememen! Ende ya'u hi'i lir napanak Makromod Lalap ma nala maika aki ma namlina namkai, \v 21 leke Ai nala ha wo'ira na'akeme man wa'an ki mi, la ya apanak leke mi akim namkene naili'il, la mi mampe'el hi'i Nin panaeku mamani. Ya apanak Makromod Lalap howok lolo iknik morimori leke ik kahuwa'an Ai akin lolo Yesus Kristus! Mai ka'uli kasa'a Ai laa ewi-ewi. Amin! \s1 Lir man horu \p \v 22 Horok eni deudeul tantana mehe, de ya apanak i wal'uhe derne makani ainu'u nounaku eniyeni. \v 23 Ya'u kukunohi mi nahenia ik walin Timotius namharedi bui me'e. Lo'o an pelek mai ainu'u nakar, airo ki wewerre ka'arala mi. \v 24 Konohiyala ainu'u tape masi rakanala minim man panulu enihe na'akeme noro idewe Makromod Lalap Nin ri ma aile lolo onne. Ik walin ma nano Italia aku rir tape masi rakanala ki mi haenhi. \v 25 Ya apanak na'amolia Makromod Lalap nala Nin rere'e haharu ki mi na'ahoru.