\id LUK - Kope New Testament \h Ruka \toc1 Pai meai Ruka-ro iꞌati emerai-ka \toc2 Ruka \toc3 Rk \mt1 Ruka \imt1 Pai meai Ruka-ro iꞌati emerai-ka \c 1 \s1 Ruka-ro iiꞌati-ka Tiopiroi-do \p \v 1-2 Aaba Tiopiro: \p Hiiro uubi-ro rimoi-do iiobodimo raarai, odii tauo piꞌatimo, ioromahoroi-da made himoꞌa uubi-ro idomai-da iaꞌaumoi-da ioroaduꞌutimo emerai-ha pirimaꞌaimo. \v 3 Aaꞌo rauri, Aaba Tiopiro, moo rio-ka ara madei ata ma riꞌati meaha, ka ma rotiodoai rooi-do, mabu ioromahoroi-da iiobodimo raarai mea hiꞌa-ha tauo piriooho. \v 4 Moo-ro iibai rododiai mabu roo umoo hiꞌa ma iiꞌi-ri, roo turiaha iematomudioumo raarai, Iesu-ri ihaha-ka. \s1 Ioare ootoi iioaduꞌoi-ka \p \v 5 Heroda Iudea Pai iemidioi-da, pemidio Aiai poue iemaꞌatidioumo dubui ata, ruu pairai Sakaraia-ka, ruu Abaidia guui meree-ka, Aiai Dubuae omaꞌati paꞌai-da. Ruu ooboi Erisabeta, Aiai poue iemaꞌatidio dubui, Arori guui-da oobo-ka. \v 6 Riiti oroiꞌioi mea oobo-ra dubu-raka Iehoma hohoi-da. Paidubui madei-re, ka Bubui-re ai-pimabedioido. \v 7 Irai riiti meree bia, mabu Erisabeta kaaro-ka, kamia riiti paꞌuri hiꞌa-ka. \p \v 8 Himio ata, Sakaraia himia paꞌai uubi rautu irudeme motoi-da omaꞌati himioi ioohiai-da, ruu poue omaꞌati ma aꞌai-ri, Iehoma hohoi-da, \v 9 pouei emaꞌati bubui pobodoumo, rii oorio paꞌaimo, aaꞌo omaꞌati ma aꞌai meree ma emeeꞌaumoi-ri poohoumo, ruu apuimoi-ka, ribo mea herei ma iitoi-ri, irudeme motoi rioi Dubuae totoi-da. \v 10 Aaꞌo himio mabui-da, ribo mea herei iitoi-da, turiaha uubi kekai-da ai-pirudemeumo. \p \v 11 Kaida poobodi ruui-do Paidubui arerui, herei iito totoi iha tui hapuoi-da.\fig Kaida poobodi ruui-do Paidubui arerui, herei iito totoi iha tui hapuoi-da.|alt="050tif" src="050_tif.tif" size="col" copy="Global Recording Network" ref="1:11" \fig* \v 12 Sakaraia-ro ruu iemeeꞌai-da urio podaudio, ka ruu toei-ro aiha peidai. \v 13 Irai arerui-ro ruu oduuꞌai-ka, “Toe aꞌaiꞌa, Sakaraia. Iehoma-ro, roo irudemeai tauo oromai maaka, roo ooboi Erisabeta-ro, roo meree emetei aꞌai ohio, ka pairai ita idodo, Ioare. \v 14 Rooi-do geema geꞌii-ro ooꞌai aꞌai, kamia hiiro-hiiro uubi geꞌii aꞌai aꞌai kaumo Ioare oobodi-da. \v 15 Mabu Paidubui, hohoi-da ruu erehe hiꞌa dubu-ro ooꞌai aꞌai. Ruu-ro mire obo idioꞌa. Ka ruu Dubuae Urioi-ro maamui topii haato imamiai aꞌai. \v 16 Hiiro Isaraꞌera uubi imaimai aꞌai rii himia Paidubui, Iehomai-do. \v 17 Ka ruu Paidubui epuui-da odai aꞌai, urioi-re erehei-reida, himogabo dubui Eria aibo. Abeamiꞌoi kaukai ma imeheꞌeai, mereei rautu gaaꞌu-ha ma emidioumo. Ka ruu-ro iroroomidio tiatoi, imaimai aꞌai, mea emidio oroiꞌioi eito. Uubi imaumodii aꞌai, Paidubui ooꞌui eito.” \p \v 18 Sakaraia-ro arerui atohetai-ka, “Moo-ro ara raai ihahai, raꞌaibou-da umoo iiꞌi raꞌai? Moo dubu paꞌuri-ka, kamia moo ooboi rautu paꞌuri-ka.” \p \v 19 Arerui-ro ruu oduuꞌai-ka, “Moo Gabiriera-ka. Moo Iehoma hohoi-da rotii, ka moo ruu-ro rotiodoai ara made meai roo ma romoaduꞌoi-ri. \v 20 Irai roo-ro, moo madei eidai bia, ara madei ihahai ruu himia hiꞌa himio mabui-da oobodiiꞌai. Mabu roo-ro madei eidai biai-ri, roo oroaduꞌuti oropoiꞌoi aꞌai. Roo piroha emidioi aꞌai, modau-die aaꞌo madei ihahai moobodii.” \p \v 21 Aatu himioi uubi pauo piraromoumo, Sakaraia irudeme motoi-da tutuu-ha iomotiimoi-ri. \v 22 Ka ruu iohuuꞌoi-da, made aaꞌoi modobo bia uubi eito. Rii-ro umoo iiꞌi-ka, ruu aape raa tauo eaꞌa maaka, irudeme motoi-da. Ruu-ro rii-do madei aaꞌoi modobo tiatoi-ri, tui-da perememeꞌuio. \v 23 Ruu iirudemea himio mabui ioropoiꞌoi-da, ruu aiha paraimai motoi eito. \p \v 24 Ipi-ro iopoꞌii-da, ruu ooboi Erisabeta topii emeeꞌai-ka, ka tu-hapuo (5) ome motoi haato pemidio. \v 25 Erisabeta-ro aaꞌoi-ka, “Paidubui-ro ara raai tauo ododiai maaka mooi-do. Doꞌou ara himiou, ruu rioi tauo obodii maaka, ka moo uubi-ro ireemehiipodioumoi, ai-remahuꞌeta.” \s1 Iesu ootoi iioaduꞌoi-ka \p \v 26 Erisabeta topii tikiti (6) omei ioohiai-da, Aiai Iehoma-ro arerui Gabiriera potiodoai, goꞌotoi Rasaretai-to Garereia goroi-da.\fig Erisabeta topii tikiti (6) omei ioohiai-da, Aiai Iehoma-ro arerui Gabiriera potiodoai, goꞌotoi Rasaretai-to Garereia goroi-da.|src="051_tif.tif" size="col" loc="051tif" copy="New Tribes Mission" ref="1:26" \fig* \v 27 Ruu made pomodau, Iosepa iomodabuaimo meree-behei eito. Ruu, rii Pai, Damida guui meree-ka. Meree-behei pairai, Maria-ka. \v 28 Arerui ooꞌui-ka, ida paaꞌo, “Miroi roo rautu-ka! Paidubui, roo rautu-ka. Ruu geema hiꞌa geꞌii-ka rooi-do.” \p \v 29 Maria iraromoi pauo pimidai arerui iaaꞌo madei-da, ka ruu rio-ka umoo ma iiꞌi madei ihahai. \v 30 Arerui-ro aaꞌoi-ka, “Maria, toe aꞌaiꞌa. Aiai Iehoma geꞌii-ka rooi-do. \v 31 Roo topii emeeꞌai aꞌai, ka ohio-meree ootoi aꞌai, ruu pairai ita ahoꞌoo, Iesu. \v 32 Ruu geema-ro ooꞌai aꞌai, ka ruu ahoꞌoi aꞌai kaumo ohu hiꞌai Paidubui Meree. Aiai Iehoma-ro ruu Pai ododiai aꞌai, ruu rariai Damida emerai. \v 33 Ka ruu Iakobo aramiꞌoi Pai emidioi aꞌai, ka ruu Pai erarai oropoiꞌoi aꞌai bia.” \p \v 34 Maria-ro ruu madei pomoaimai, “Ararau mooi-do raꞌaibou oobodi maꞌai? Mabu moo dubu tama umoo bia.” \p \v 35 Arerui-ro omoaimai-ka, “Dubuae Urioi-ro roo atimai aꞌai, Aiai Iehoma erarai, rooato, ooꞌai aꞌai, aaꞌo rau-ri, Dubuae mereei ahoꞌoi aꞌai kaumo, Iehoma meree. \v 36 Iraromai, roo riamabiai Erisabeta, pooꞌa ruu paꞌuri, uubi aaꞌoi ruu kaaro-ka, irai doꞌou, ruu topii tikiti (6) omei-ka. \v 37 Ata raa aahuu bia Aiai Iehomai-do.” \p \v 38 Maria-ro aaꞌoi-ka, “Moo Paidubui himoꞌa meree-ka. Roo aaꞌo emerai mooi-do ita oobodi.” Ka arerui-ro, ruu aiha pemeheai. \s1 Maria-ro Erisabeta iaamiai-ka \p \v 39 Tutuu bia, Maria hioi-to eremaumodi-ka, ioroi, roꞌoa-roꞌoa goꞌoto atai-to, Iudea goroi-da. \v 40 Hiei-da ruu odoroi-ka, Sakaraia motoi, Erisabeta geꞌii made emaꞌai-ka. \v 41 Ka Erisabeta-ro, Maria geꞌii madei ioromai-da, ruu topii ioidio mereei geꞌii ai-piamuhiodidio. Ka Erisabeta Dubuae Urioi-ro aiha piimamiai, \v 42 ida geema madei-to paaꞌo, “Roo turiaha upibaiꞌoi-da, Iehoma meai, geegai roo reꞌei-daka, roo topii emidio mereei-re. \v 43 Moo raꞌu meai-ra, Paidubui maamui-ro moo ma raamiai? \v 44 Mabu, roo madei aaꞌoi-da moo topii emidio mereei geꞌii iapuhiodidio. \v 45 Geꞌii-ka, roo boꞌu-ro iraromo pupuo eidai, Paidubui iaaꞌo madei ihahai oobodi aꞌai.” \s1 Maria raahoaꞌei-ka \p \v 46 Ka Maria-ro aaꞌo-ka, \q1 “Moo kaukaui-da, Paidubui ai-remarahue; \q2 \v 47 Moo urioi rautu geema geꞌii raꞌai, Aiai moo oitorai Dubui-ri, \q2 \v 48 mabu ruu-ro, moo ruu himoꞌa meree, oobo behai, iraromai-ri. \q1 Doꞌou imodau iiꞌai aꞌai himioi, turiaha uubi-ro moo geꞌii-to ahoꞌoodioi aꞌai kaumo, \q2 \v 49 mabu Erara Aiai-ro, mooi-do aꞌai raara paipai-ri. \q1 Ruu pairai Dubuae-ka. \q2 \v 50 Ruu giiꞌepui odai aꞌai, roo boꞌu-ro memaabe ruui-do, \q2 doꞌou abeamiꞌoi eito, mereei eito, aramiꞌoi eito, rariamiꞌoi eito. \q1 \v 51 Ruu tui-da paipai aiaꞌaia raara pidodiai, \q2 ka boiꞌo-ro oroomomioumo, rii himia iraromoi-da, ruu-ro iburuti-ka. \q1 \v 52 Ruu-ro pai erara iemidioumo uubi ai-pimooruodio, \q2 ka himoꞌoi pimioo. \q1 \v 53 Ruu-ro rioi goroꞌoro uubi meamea raarai-da piomoto, \q2 ii raara hiiro-hiiro uubi tutuu-ha pitiodoai. \q1 \v 54 Ruu-ro, ruu himoꞌa mereei, Isaraꞌera ai-pomoaabai, \q2 ruui-do giiꞌepu iraromoi piraromai, \q1 \v 55 Aberahamo himia rariamiꞌoi eito iaraa-ha, \q2 rimo abeamiꞌoi eito iaaꞌo aiboi.” \p \v 56 Maria, Erisabeta rautu, retoꞌa-gaaꞌu (3) ome aibo pemidio, ida paraimai goꞌotoi eito. \s1 Ioare Babatiso iootoi-ka \p \v 57 Erisabeta mereei araraꞌii-ka, mereei aiha pooto, ohio. \v 58 Ruu riaraamiꞌoi-re, ruu taitai uubi-reiro, ruu Paidubui-ro iomoaabai mea geegai ioroomaimoi-da, geꞌii paꞌaimo ruu rautu. \p \v 59 Puura gaaꞌui ioroohodi didimoi, mereei tama ahiai idabuaimoi-ka, ka pairai ma idodoumo Sakaraia, ruu abeai pairai-da. \v 60 Irai ooto maamui-ro aaꞌoi-ka, “Abia, ruu pairai, Ioarei-to, ita ahoꞌoumo.” \p \v 61 Rii-ro ruu oduuꞌaimoi-ka, “Roo riaraamiꞌoi-da, iire pairai ahoꞌoumo bia.” \v 62 Ka rii-ro mereei abeai ememeꞌuioi-ka, mereei ruu-ro boꞌui-to ahoꞌoi maꞌai. \fig Ka Sakaraia erememeꞌuioi-ka iꞌati raa-ri. Ka rii urio podaudioumo ruu iꞌati-da, “Ruu pairai Ioare-ka.”|alt="052tif" src="052_tif.tif" size="col" copy="New Tribes Mission" ref="1:63" \fig* \p \v 63 Ka Sakaraia erememeꞌuioi-ka iꞌati raa-ri. Ka rii urio podaudioumo ruu iꞌati-da, “Ruu pairai Ioare-ka.” \v 64 Aaꞌo ipi haato, Sakaraia madei araꞌerai-ka, Aiai aiha pemarahue. \v 65 Riiti taitai uubi, geega toe paꞌaimo, ka madei iodai-da roꞌoa-roꞌoa mati Iudeaito, uubi-ro aaꞌo raarai madei aiha poromoaꞌoiamo. \p \v 66 Diamoi ioroomaimoi-da, uubi geemai-ro ai-piraromoumo, ida paraatomo, “Ara mereeu raꞌu-ro ooꞌai maꞌai?” Mabu ruu Paidubui erara meree-ka. \s1 Sakaraia ieremamaihidio madei-ka \p \v 67 Dubuae Urioi-ro, Ioare abeai Sakaraia iimamiai-da, araibau peremamaihidio: \q1 \v 68 “Ai-remarahue kaumo Paidubui Iehoma, Isaraꞌera uubi Urio Abeai, \q2 mabu ruu tauo ooꞌu maaka, ruu uubi oroiꞌioi eito ma imaimai-ri. \q1 \v 69 Ruu-ro erehe hiꞌa ioitouti mereei tauo rimaꞌai maaka, \q2 Damida guui-da, Damida Iehoma himoꞌa meree-ka. \q1 \v 70 Aiai-ro epuui-to dubuae himogabo uubi madei modoboi, ruu iereemamaihidio aiboi, \q2 \v 71 ruu-ro rimo iahiꞌii aꞌai, rimoi-do boho uubi-re, \q2 kamia rimoi-do udo uubi-rei erehei goroi-da. \q1 \v 72 Ruu-ro rimo rariamiꞌoi giiꞌepu pimaꞌai, \q2 mabu ruu-ro ai-piraromai rii rautu iereemedeeꞌaumo Dubuae madei. \q1 \v 73 Rimo rariai Aberahamo rautu iereemedeeꞌaido madei, \q2 \v 74 rimo boho uubi erehei goroi-da ma riahiꞌii, \q2 ka ruu himoꞌa ma raꞌaimo toe tiato-ha. \q1 \v 75 Ka rimo ruu hohoi-da, dubuae-ra gamoꞌo-raida ma rodaumo, rimo oroiꞌioi aꞌai himioi-da. \b \q1 \v 76 Ka roo, moo meree, roo ahoꞌoi aꞌai kaumo hoꞌu hiꞌai Paidubui himogabo dubu. \q1 Mabu roo Paidubui epuui-da odai aꞌai, \q2 ruu gaboi emaumodi, \q1 \v 77 ruu uubi umoo ma imaꞌai, oroiꞌioi eito ma iiraimaimo, \q2 rii memihoi imapihiti-da. \q1 \v 78 Mabu Aiai geema giiꞌepu-ka rimoi-do, \q1 aaꞌo rau-ri rimo ioitouti aꞌai mereei oaho himioi hehei aibo oruoi aꞌai aromoi-da, \q2 \v 79 hehei-da ma emidioumoi-ri, duꞌi-da emidio uubi-re, ka oroihi duꞌi-da emidio uubi-re, \q2 ka rimo otoi gamoꞌo gaboi-da ma rimadaꞌuimo miroi eito.” \p \v 80 Ka mereei pupuo-ha piiꞌi tuupi-re urioi-rei rautu, ka opuhe mati-da pemidio, ida didimoi-to poobodi uubi geemai eito, Isaraꞌeraato. \c 2 \s1 Iesu iootoi-ka \r (Matiu 1:18-25) \p \v 1 Aaꞌo himioi, Roma hepui paidubui, Kaisara Agusito-ro, erara made edeꞌai-ka, uubi gamara paira bukai-da, pairai ma ideꞌaumoi-ri, Roma hepu geemai goroi-da. \v 2 Epuu paira imeꞌei-ka, Kurerio Suria hepui gamara iiemidioi-da. \v 3 Ka turiaha uubi aiha piiraimutimo, rii himia-himia rariamiꞌoi, goꞌoto-goꞌotoi eito, pairai ma imodoumoi-ri. \fig Aaꞌo himioi, Roma hepui paidubui, Kaisara Agusito-ro, erara made edeꞌai-ka, uubi gamara paira bukai-da, pairai ma ideꞌaumoi-ri, Roma hepu geemai goroi-da.|alt="GW-063a" src="GW-063A.TIFF" size="col" copy="UBS (Graham Wade)" ref="2:3" \fig* \p \v 4 Ka aaꞌo rau-ri Iosepa, Rasareta goꞌotoi emeheai-ka Garereiaato, odai Beterehemai-to, Iudea goroi-da ooꞌa. Ruu rariai Damida ioobodi goꞌotoi-ka. Mabu ruu Damida guui-da dubu-ka. \v 5 Ruu iodai-da, ruu iomodabuaimo ooboi Maria, ai-pomodau pairai gaaꞌu-ha ma ideꞌaidoi-ri. Maria topii irio hiꞌai-ka. \v 6 Beterehemaa-to, mereei aiha pararaꞌii, \v 7 kiauka, ruu boma mereei aiha pooto ohio, hipurai-da omoomai-ka, boromokaui duui iihodioumo ipuai-da, aiha pomutaꞌa. Mabu dima motoi-da, riiti emidio hiaꞌe tiato-ka. \s1 Mamoei dabi uubi-re Arerui-re \p \v 8 Ka aaꞌo duoi, mamoei iaꞌe uubi aamiꞌa, aaꞌo goꞌotoi taitai hauꞌii-da, mamoei paꞌai dabi paꞌaimo. \v 9 Ida poobodi Paidubui Arerui, ka Iehoma erehe hiꞌa hehei-ro, rii turiaha imemiai-da, iha toei paꞌaimo. \v 10 Irai Arerui-ro aaꞌo-ka, “Toe aꞌaimoꞌa, moo-ro riꞌo meai-re, kamia hiiro-hiiro uubi-ro geꞌii hiꞌa, ma aꞌaimo made rimomoꞌu.\fig Ida poobodi Paidubui Arerui, ka Iehoma erehe hiꞌa hehei-ro, rii turiaha imemiai-da, iha toei paꞌaimo. Irai Arerui-ro aaꞌo-ka, “Toe aꞌaimoꞌa, moo-ro riꞌo meai-re, kamia hiiro-hiiro uubi-ro geꞌii hiꞌa, ma aꞌaimo made rimomoꞌu.”|alt="055tif" src="055_tif.tif" size="col" copy="New Tribes Mission" ref="2:9-10" \fig* \v 11 Doꞌo hiꞌau riꞌo oroiꞌioi eito imodai aꞌai mereei, Damida goꞌotoi-da tauo oobodi maaka, Iehoma-ro Iapui Paidubui, ruu Pai-ka. \v 12 Ka riꞌo-ro umoo ma iiꞌimoi-ri emeeꞌai aꞌai kaumo, ruu hipurai-da omoomatidio, boromokau duu_i iihodioumo ipuai-da oidio.” \p \v 13 Ka tutuu bia hiiro hiꞌa areru oobodimoi-ka aromoi-da, ruu rautu oodabuaimoi-ka, Iehoma raahoaꞌei-da emarahueumoi-ka, \q1 \v 14 “Aromoi hoꞌu hiꞌai-da, Aiai Iehoma emarahueumo, \q2 kamia miroi hepui-da mooꞌa-ka, Aiai Iehoma-ro geꞌii imaꞌai uubi eito!” \p \v 15 Arerui aromoi eito iraimaimoi-da, mamoei dabi uubi-ro, oromoaduꞌoi-ka, “Aiha rodau kaumo, Beterehemai-to, Paidubui-ro rimo made, imetiodoai raai emeeꞌai.” \p \v 16 Ka horehore-ha podaumo, Maria-ra Iosepa-rai imeꞌai-ka, meree gagei boromokaui duui iihodioumo ipuai-da poidio. \v 17 Rii-ro iemeeꞌaumoi-da uubi imoaduꞌuti-ka, arerui-ro mereei iatomudio emerai. \v 18 Ka aaꞌo madei ioromidioumo uubi turiaha urio podaudioumo. \v 19 Maria-ro aaꞌo raarai aiha piraromai moꞌui-da, ka pupuo hiꞌai-to piraromo. \v 20 Mamoei dabi uubi-ro Iehoma raahoaꞌei-da emarahue-ha piraimaimo. Mabu rii-ro turiaha ioromidioumo, kamia ieaꞌaumo raarai arerui-ro aiha iatomudio emerai-ha pimeeꞌaumo. \s1 Iesu pairai iidodoi-ka \p \v 21 Puura gaaꞌui iorohodi didimoi-da, mereei tamai ahiai-ka, pairai aiha pidodoumo Iesu. Arerui-ro iemaꞌai pairai-ka, ruu maamui topi-da orododiai tiatoi-da. \s1 Iesu oaꞌuei-ka, Irudeme motoi-da \p \v 22 Riiti dubuae ma iiꞌidoi-ri, ieremaumodido himioi ioropoiꞌoi-da, Mose bubui-da iaaꞌo emerai, Iosepa-ra Maria-rairo ruu aiha pomodaido, Ierusaremai-to, ma oaꞌueumoi-ri Paidubui eito. \v 23 Paidubui bubui-da iꞌatimo emerai, “Epuu tutuei ohio-ra, ma oaꞌuei Paidubui eito”. \v 24 Kamia ai-podaido, poue raa ma omomohuduaimoi-ri, Paidubui bubui ohidioi-ri, iaaꞌo emerai, badu-oti tiato-ro ooꞌaato, ka upi momoꞌooti-to. \p \v 25 Aaꞌo himioi Ierusaremaa-to pemidio dubu ata paira-ka Simiora, ruu mea hiꞌa-ka. Kamia Aiai ai-pemabeedio, ruu ai-pomoti Isaraꞌera uubi ma imoabai meree-ri. Dubuae Urioi ruu rautu-ka, \v 26 ruui-do Dubuae Urioi-ro, tauo pomoaꞌeemia, ruu iihiai aꞌai bia, modau-die Paidubui iapui mereei memeeꞌa. \v 27-28 Urioi-ro Simiora iimaamiai-da, ruu aiha podoro irudeme motoi eito. Ka maamu-ra abea-rairo Iesu pahapahai iomooꞌuidoi-da, bubui iaaꞌo raarai idomoiatidioi, Simiora-ro mereei aiha poobai ruu tui-da, ka Iehomai-do geꞌii made aaꞌoi-ka, \q1 \v 29 “Ara doꞌou, Aiai-o, roo ieremamaihidio madei ihahai tauo oobodi maaka, \q2 roo-ro moo, roo himoꞌa mereei, rotiodoai iihiai eito, miroi-da. \q1 \v 30 Mabu moo himia idomai-da tauo remeeꞌa maaka, uubi ioitouti aꞌai mereei. \q2 \v 31 Roo-ro aiꞌoi eremaumodi, uubi abeai hohooi-da, \q1 \v 32 roo rioi, roo hehei Iesu-ro, imoaꞌemiai aꞌai, Iuda guui-da paira tiato uubi eito, \q2 kamia tomioi imomoꞌui aꞌai, roo himia uubi Isaraꞌerai-do.” \p \v 33 Mereei maamu-ra abea-rai urio podaudioido, Simiora mereei-ri iaaꞌo raarai-da. \v 34 Simiora-ro meai imaꞌai-ka riibi, ida paaꞌo mereei maamui Mariai-do, “Ara mereeꞌu Iehoma-ro papui, ruuato hiiro uubi Isaraꞌera-to iraahioi aꞌai kaumo, kamia hiiro uubi ireibuai aꞌai kaumo. Ruu Aiai reꞌei-da hooho-ro oroaꞌeemia, ka hiiro uubi-ro eremamaraiboi aꞌai kaumo, \v 35 kamia rii piro-piro iraromoi hauꞌi eito imobodii aꞌai. Ka eꞌa hiꞌua aibo pauo iraromoi-ro, roo himia hiꞌa kaukai amuai aꞌai.” \p \v 36-37 Ka hiei-da pemidio paꞌuri hiꞌa himogabo oobo ata, ruu pairai-ka Ara, Paruera meree-behei-ka, Asa guui-da. Ruu semeri (7) burio beha pemidio dubui rautu, ka doꞌou, ruu eiti-poa (84) burioi-ka, himui. Ruu-ro irudeme motoi emeheai bia, duo-ra himio-raida ruu-ro Iehoma ai-pemarahuedio, imaꞌui-re irudemei-rei rautu. \v 38 Aaꞌo himio mabui haato, ruu eredeꞌai-ka, kiauka Aiai eito keito made aaꞌoi-ka, ka mereei made imoaduꞌoi-ka turiaha goꞌoto-goꞌotoi ioroomotiimo uubi eito, Iehoma-ro Ierusarema-ra Isaraꞌera-ra uubi, ma ioitouti-ri. \s1 Rasaretai-to iiraimai-ka \p \v 39 Iosepa-ra Maria-rai, Paidubui Bubui modoboi-da imaꞌaimo omaꞌati, ioropoiꞌoi-da rii ireheꞌeai-ka iiraimai, Garereia hepui eito, rii himia goꞌotoi Rasaretai-to. \v 40 Mereei pupuoi rautu-ha piiꞌi, ruu pupuo moꞌui geema-ha pooꞌa. Aiai meai, aiha pooꞌa ruuato. \s1 Ohioi Iesu, Irudeme Motoi-da \p \v 41 Turiaha burioi Orohodi mahuai eito, Iesu maamu-ra abea-rai ioroaꞌoiadioumo emerai, imidai-ka odai Ierusaremai-to. \v 42 Iesu tuero (12) burioi-da, rii odaumoi-ka mahuai eito, rii iꞌatidioumo emerai. \v 43 Mahuai ioropoiꞌo didimoi, rii aiha pireheꞌeaimo iraimai goꞌotoi eito, maamu-ra abea-rai umoo iiꞌi bia, meree ohioi Iesu aiha pemeheaimo Ierusaremaato. \v 44 Riiti-ro ai-piraromoido tabai goroi-da imimadaꞌui, irai himio gaaꞌui didimoi-da pomahoroido ororoohoi riaraamiꞌoi-re uubi-rei tuia-tuiai. \v 45 Irai riiti-ro emeeꞌaido bia. Aaꞌo rau-ri, ai-piraimaido Ierusaremai-to ruu oohoi. \v 46 Retoꞌa-gaaꞌu (3) himioi didimoi-da pemeeꞌaido, ruu irudeme motoi-da, Iuda imatomudio uubi tuiai-da pemidio, iroomidio-ra iatohe-rai paꞌai. \v 47 Ka turiaha uubi urio podaudioumo, ruu umooi iemeaꞌaumoi-da, mabu ruui-do iatoheumo madei, gamoꞌo-ha pimoaimuti. \v 48 Ruu maamu-ra abea-rairo iemeeꞌaidoi-da, pauo-ha piraromoido, kaida paaꞌo maamui-ro, “Moo meree, ireibai raꞌu-ri ododiai rimoiti-do? Roo abeai-re mooi-re, roo-ro hora kaukau ridodiai, roo oohoi-da.” \p \fig Retoꞌa-gaaꞌu (3) himioi didimoi-da pemeeꞌaido, ruu irudeme motoi-da, Iuda imatomudio uubi tuiai-da pemidio, iroomidio-ra iatohe-rai paꞌai.|alt="059tif" src="059_tif.tif" size="col" copy="New Tribes Mission" ref="2:46" \fig* \v 49 Iesu-ro madei imoaimai-ka, “Riꞌoiti-ro moo raꞌu-ri rooho duido, riꞌoiti umoo ma iiꞌi, moo abeai motoi-daka.” \v 50 Irai riiti-do iaaꞌo madei, riiti-ro umoo eidaido bia. \p \v 51 Ka ruu rautu atuha piraimaibiimo Rasaretai-to. Ka riiti-ro ruu iotomuido madei ai-peidai. Ka ruu maamui-ro ara raarai aiha piraromo, ka pupuo-ha pideꞌa ruu kaukai-da. \v 52 Ka Iesu tuupi-re moꞌui-rei rautu, iha aahuu-aahuui pitoꞌa, Aiai Iehomai-re uubi-reiro ruu ihaha rioi pemaꞌaimo. \c 3 \s1 Ioare Babatiso Urioi madei imoaduꞌuti-ka \r (Matiu 3:1-12; Maka 1:1-8; Ioare 1:19-28) \p \v 1 Roma pai, Kaisara Tiberu, iemidio pipitiri (15) burioi-da, pemidio, Poroto Pirato, Iudea gamarai. Heroda ruu Garereia hepui pai-ka, ka ruu raamu-abeai, Piripi, Iturea-ra Tarakori-rai hepui pai-ka, Risaria ruu Abirere hepui pai-ka. \v 2 Ka Arasi-ra Kaiopasi-rai, Iehomai-do poue emaꞌati uubi epuuhoroti-ka. Ka aaꞌo himioi Aiai Iehoma madei ooꞌui-ka, Sakaraia mereei Ioarei-do, opuhe mati-da.\fig Ka aaꞌo himioi Aiai Iehoma madei ooꞌui-ka, Sakaraia mereei Ioarei-do, opuhe mati-da.|alt="mx-45" src="MX-45.tif" size="col" copy="Public Domain" ref="3:2" \fig* \v 3 Ka aaꞌo madei itooi-da aaꞌo-ha poroaꞌoia Ioridara oomoi hapuo-hapuoi, “Ireheꞌeaimo riꞌo memihoi reꞌei-da oboi-da ma imaaheemoi, ka Iehoma-ro riꞌo memihoi imapihiti aꞌai.” \q1 \v 4 Tauo-ha piꞌati, Iehoma himogabo dubui Aisaia bukai-da, \q1 “Ata meree itoo aaꞌo opuhe mati-da, \q2 ‘Paidubui gaboi emaumodimo rooꞌo-ha, ruu ma ooꞌui. \q1 \v 5 Roꞌoai boboi iiopoumo, \q2 roꞌoai ubu-ubui patapata idodiaimo, \q1 Kima gaboi ma iꞌimuti, gamoꞌo-ha ma iiꞌai, \q2 roꞌoai bobo-boboi ma imoopoi. \q1 \v 6 Ka Iehoma-ro, uubi ioitouti iotiodoai mereei, turiaha uubi-ro eaꞌai aꞌai kaumo.’” \p \v 7 Hiiro hiꞌa uubi iohai-ka, Ioarei-do, obo ma imaaheemoi-ri, ruu-ro rii-do aaꞌoi-ka, “Riꞌo auo-ka! Riꞌo boꞌu-ro imoaduꞌo Iehoma otiodoai toto aꞌai riiboi-da riꞌo odaudioi aꞌai kaumo? \v 8 Ire raarai ita idodiaimo, ka ruuato riꞌo-ro oroahuꞌomai aꞌai kaumo riꞌo memihoi-da tauo pireheꞌeaimo. Ka riꞌo himia ipituiai-da omahoroumoꞌa oromoaduꞌuti araibau, ‘Aberahamo riꞌo rariai-ka.’ Moo-ro riꞌo ai-riduuꞌai Iehoma-ro ara roꞌoa kopi-kopi-da Aberahamo koemai uubi idodiai modobo-ka! \v 9 Ibuoi tauo-ha peremaumodi, ruꞌai hipi-da ma iahioi-ri turiaha, mea hura aꞌai tiato ruꞌai iahioi aꞌai erai tuiai-da miheuꞌato.” \p \v 10 Ka uubi-ro ruu atohetai-ka, “Rimo raꞌaibou aꞌai-ra?” \p \v 11 Ioare-ro rii imoaimai-ka, “Boꞌu reꞌei-darie retoꞌa (2) teti, ata gaaꞌui ma emaꞌai hobou-ha mereei eito, kamia boꞌu reꞌei-darie dui, ma eremaꞌati.” \p \v 12 Kamia taketi imoamee uubi aamiꞌa, ooꞌumoi-ka, oboi-da ma imaaheemoi-ri, ka rii-ro ruu atohetai-ka, “Imatomudio dubu-o, rimo raꞌaibou aꞌai raꞌai duumo?” \p \v 13 Ruu-ro rii pimoaimai, “Roma gamarai bubui-ro iedeꞌa modoboi ohui-da imoamei bia.” \p \v 14 Heamo uubi aamiꞌa-ro ruu atohetai-ka, “Rimo mia raꞌaibou-ra? Rimo raꞌaibou aꞌai-ra?” \p Ioare-ro rii imoaimai-ka, “Meree ata mori, erehe eito oaidai bia, kamia auma tiato mereei, ematuhuti aibo ahoꞌoi bia. Riꞌo himia taꞌii-ha ma imidai udo tiato-ha.” \p \v 15 Uubi iraromoi, iioi omahoroi-ka, kamia rii ioroomotidioumo, Ioare Iehoma-ro, uubi imoabai-ri iapui mereei roꞌoamooꞌa-o? \v 16 Ka Ioare-ro rii turiaha iduuꞌai-ka, “Riꞌo moo-ro oboi-da rimaaheemo, irai meree ata raa mooꞌu. Moo ruu aibo bia, ruu geema-ka, moo mea bia ruu oto tamai imi ma romopimuti, ruu-ro riꞌo Dubuae Urioi-re, erai-reida, imaaheemoi aꞌai. \v 17 Ruu ruꞌa hurai itode kukui tui-da ai-oꞌapudio, ruꞌa hurai ma itodei-ri, meai ruu du motoi-da, ma iraahoꞌoi, ka memihoi oropoiꞌo tiato erai eito ma ipeduai.”\fig Ruu ruꞌa hurai itode kukui tui-da ai-oꞌapudio, ruꞌa hurai ma itodei-ri, meai ruu du motoi-da, ma iraahoꞌoi, ka memihoi oropoiꞌo tiato erai eito ma ipeduai.|alt="hk00097b" src="HK00097B.TIF" size="col" copy="BFBS (Horace Knowles)" ref="3:17" \fig* \p \v 18 Himia-himia emerai-da poaduꞌo, Ioare-ro paimeai, uubi eito, ka uubi ai-pimoaduꞌuti, rii ioroiꞌioumo emerai-da ma ireheꞌeaimo. \v 19 Irai Ioare-ro pai dubui Heroda erehe madei-to pemaaꞌo, mabu ruu raamu-abeai, ooboi Herodia ai-poahiꞌi, kamia hiiro-hiiro memiho raara ai-paꞌai. \v 20 Kamia Herodai-do memiho hiꞌa iiꞌi, Ioare ruu-ro duꞌi motoi-da pibiꞌa. \s1 Iesu oboi-da ioaahemai-ka \r (Matiu 3:13-17; Maka 1:9-11) \p \v 21 Turiaha uubi oboi imaaheemo didimoi-da, Iesu obo oaahemai-ka. Ka ruu iirudemeai-da, aromoi aiha paraꞌerai. \v 22 Ka Dubuae Urioi, ruiai emerai pooruo, ruu ohui-da emiꞌei-ka. Ida made ata aromoi-da paaꞌo, “Roo moo rio mereei-ka, moo iha geꞌii raꞌai rooi-do.” \fig Ka Dubuae Urioi, ruiai emerai pooruo, ruu ohui-da emiꞌei-ka. Ida made ata aromoi-da paaꞌo, “Roo moo rio mereei-ka, moo iha geꞌii raꞌai rooi-do.”|alt="gw-068b" src="GW-068B.TIFF" size="col" ref="3:22" \fig* \s1 Iesu rariamiꞌoi-ka. \r (Matiu 1:1-17) \p \v 23 Ka Iesu omaꞌati iiomahoroi, ruu teeti (30) burioi-ka. Uubi iraromoumoi ruu Iosepa mereei-ka. Iosepa Heri mereei-ka, \v 24 Heri Matatu mereei-ka, Matatu Remi mereei-ka, Remi Mereki mereei-ka, Mereki Iarai mereei-ka, Iarai Iosepa mereei-ka, \v 25 Iosepa Matataia mereei-ka, Matataia Amosa mereei-ka, Amosa Rahumu mereei-ka, Rahumu Eseri mereei-ka, Eseri Ragai mereei-ka, \v 26 Ragai Mahata mereei-ka, Mahata Matataia mereei-ka, Matataia Semeira mereei-ka, Semeira Ioseka mereei-ka, Ioseka Ioda mereei-ka, \v 27 Ioda Iorara mereei-ka, Iorara Resa mereei-ka, Resa Serubabere mereei-ka, Serubabere Searetiere mereei-ka, Searetiere Reri mereei-ka, \v 28 Reri Mereki mereei-ka, Mereki Adi mereei-ka, Adi Kosama mereei-ka, Kosama Eramadama mereei-ka, Eramadama Eo mereei-ka, \v 29 Eo Iosua mereei-ka, Iosua Eriesere mereei-ka, Eriesere Iorima mereei-ka, Iorima Matatu mereei-ka, Matatu Remi mereei-ka, \v 30 Remi Simiora mereei-ka, Simiora Iuda mereei-ka, Iuda Iosepa mereei-ka, Iosepa Iorama mereei-ka, Iorama Eriakimi mereei-ka, \v 31 Eriakimi Merea mereei-ka, Merea Mera mereei-ka, Mera Matata mereei-ka, Matata Ratara mereei-ka, Ratara Damida mereei-ka, \v 32 Damida Iese mereei-ka, Iese Obeda mereei-ka, Obeda Boasi mereei-ka, Boasi Saramora mereei-ka, Saramora Rasora mereei-ka, \v 33 Rasora Amiradaba mereei-ka, Amiradaba Adamira mereei-ka, Adamira Ari mereei-ka, Ari Hesarora mereei-ka, Hesarora Perese mereei-ka, Perese Iuda mereei-ka, \v 34 Iuda Iakobo mereei-ka, Iakobo Isaꞌako mereei-ka, Isaꞌako Aberahamo mereei-ka, Aberahamo Tera mereei-ka, Tera Rahora mereei-ka, \v 35 Rahora Seruga mereei-ka, Seruga Reu mereei-ka, Reu Perega mereei-ka, Perega Eba mereei-ka, Eba Sera mereei-ka, \v 36 Sera Keirara mereei-ka, Keirara Apasada mereei-ka, Apasada Sema mereei-ka, Sema Roa mereei-ka, Roa Remeka mereei-ka, \v 37 Remeka Metusera mereei-ka, Metusera Eroka mereei-ka, Eroka Iareda mereei-ka, Iareda Maharera mereei-ka, Maharera Kerara mereei-ka, Kerara Erosi mereei-ka, \v 38 Erosi Seta mereei-ka, Seta Adamu mereei-ka, Adamu Iehoma mereei-ka. \c 4 \s1 Satari-ro Iesu iiematuhuti-ka \r (Matiu 4:1-11; Maka 1:12-13) \p \v 1 Iesu ereheꞌeai-ka, araimai Ioridara oomoi-da. Ka Dubuae Urioi-ro ruu iimamiai-da, aiha pomodau opuhe ipi eito. \v 2 Ka hiei-da Satari-ro pematuhuti poati (40) himioi-to. Aaꞌo himioi-da, ruu raa ata uuho bia, ka ruu iha dui boboi peereaꞌaa. \p \v 3 Ka Satari-ro aaꞌoi-ka ruui-do, “Roo Aiai Iehoma mereei-ro ooꞌaato? Ara roꞌoa kopi pupuo made ma emaꞌai, ka ruu du-ro orododiai aꞌai.” \p \v 4 Irai Iesu-ro omoaimai-ka, \wj “Iehoma made bukai-da, tauo piꞌatimo, ‘Uubi dui haato, oroiꞌioi aꞌai bia.’”\wj* \p \v 5 Kiauka, Satari-ro ruu omioi-ka, ohu hiꞌa mati atai-to, ka ruu-ro horehore-ha pomoaꞌemia turiaha ara hepui pai emidio erara raarai. \v 6 Satari-ro ruu oduuꞌai-ka, “Moo-ro emaꞌai raꞌai rooi-do, turiaha erarai ara raarai rautu, mooi-do piremaꞌai ka moo-ro boꞌui-do emaꞌai riraromo, moo-ro emaꞌai raꞌai. \v 7 Ka turiaha ara raarai roo-ro imidai aꞌai, roo aia mihimai, mooi-do emarahuei.” \p \v 8 Iesu-ro omoaimai-ka, \wj “Iehoma made bukai-da, tauo piꞌatimo, ‘Roo Paidubui Iehoma-haido ma emarahuei, ka ruu omaꞌati behai-ha ma ododiai.’”\wj* \p \v 9 Kiauka Satari-ro ruu omodai-ka, Ierusaremai-to, ka irudeme motoi ohu hiꞌai-da itoꞌaidoi-ka, ida paaꞌo ruui-do, “Roo Aiai Iehoma mereei-ro ooꞌaato? Eemediꞌa goroi eito.\fig Kiauka Satari-ro ruu omodai-ka, Ierusaremai-to, ka irudeme motoi ohu hiꞌai-da itoꞌaidoi-ka, ida paaꞌo ruui-do, “Roo Aiai Iehoma mereei-ro ooꞌaato? Eemediꞌa goroi eito.|alt="dn00405b" src="DN00405b.tif" size="col" copy="UBS (Darwin Dunham)" ref="4:9" \fig* \v 10 Mabu, Iehoma made bukai-da, tauo piꞌatimo, ‘Aiai Iehoma-ro ruu arerui made imaꞌaiꞌai, roo mea hiꞌa-ha ma emaabeumoi-ri.’ \v 11 Tauo piꞌatimo, ‘Rii-ro, roo oꞌapuai aꞌai kaumo, rii tui-da, ka roo otoi temeteme eidai aꞌai bia, roꞌoai-da.’” \p \v 12 Irai Iesu-ro ruu omoaimai-ka, \wj “Iehoma made bukai-da tauo piꞌatimo, ‘Roo Paidubui Iehoma, roo-ro emahibai-da, edeꞌai bia.’”\wj* \p \v 13 Ka Satari-ro Iesu ematuhuti turiaha ioropoiꞌoi-da, ruu-ro, Iesu emeheaibuai-ka. \s1 Iesu omaꞌati iiomahoroi-ka, Garereiaato \r (Matiu 4:12-17; Maka 1:14-15) \p \v 14 Kiauka Iesu ereheꞌeai-ka Garereiai-to araimai, ka Dubuae Urioi erarai ruuato aiha pooꞌa. Ka ruu pai aburai-ka turiaha aaꞌo mati iooꞌa modoboi. \v 15 Ruu-ro idabu motoi-da ai-pimatomudio, ka turiaha uubi-ro ruu ai-pemarahueumo. \s1 Iesu iiaraiboumoi-ka Rasaretaato \r (Matiu 13:53-58; Maka 6:1-6) \p \v 16 Iesu odai-ka Rasaretai-to, ruu ioomotoumo mati eito. Ka Sabati himioi-da, ruu odai-ka idabu motoi eito, ruu iꞌatidio aiboi. Ruu eibuai-ka, Iehoma made bukai ma iaapoi-ri. \v 17 Ka himogabo dubui, Aisaia titi aiha pemaꞌaimo. Apopoi-ka, iꞌatimo mati aiha pemeeꞌa: \q1 \v 18 \wj “Paidubui Dubuae Urioi moo rautu-ka,\wj* \q2 \wj mabu ruu-ro moo ai-pirapui, \wj* \q2 \wj mea madei aꞌamii uubi eito ma rimoaduꞌuti-ri.\wj* \q1 \wj Ruu-ro moo ai-pirotiodoai, uubi made ma rimaꞌai-ri, \wj* \q2 \wj rii duꞌi motoi-da iitohitiimoi, moo-ro iiahiꞌii raꞌai,\wj* \q2 \wj ka idomai tiato uubi idomai ma iaamodiimo,\wj* \q1 \wj ka pauo hiꞌa emidio oroiꞌioi reꞌei-da ma rimodaadeai, \wj* \q2 \v 19 \wj ka oaduꞌo himioi tauo oohiai maaka,\wj* \q2 \wj Paidubui ruu himia uubi, oroiꞌioi eito ma imaimai-ri.” \wj* \p \v 20 Iesu-ro titi otohiti-ka, aiha pemaꞌai imoabai mereei eito, ka ruu aiha pemiꞌei. Idabu motoi rioi iemidioumo uubi, turiaha idomai ruu-hato piiꞌaa, \v 21 ruu-ro rii-do, aaꞌoi-ka, \wj “Ara titi-madei doꞌou ihahai tauo obodii maaka, moo-ro iriapoi-da, riꞌo-ro imoromidioumo emerai.”\wj* \p \v 22 Rii turiaha-ro, ruu geꞌii pemaꞌaimo, kamia urio podaudioumo, ruu puꞌoi-da iohuꞌo made meai-da. Ka rii-ro aaꞌoi-ka, “Ruu Iosepa mereei-ra?” \p \v 23 Iesu-ro rii-do aaꞌoi-ka, \wj “Moo umoo-ka, doꞌou riꞌo-ro, aaꞌoi aꞌai kaumo, ara obeegiri mooi-do, ‘Doketa, roo himiaha-ro, oodomoia.’ Riꞌo-ro moo ata oduuꞌai aꞌai kaumo, ‘Ata raa ma raꞌai-ri ara rimo himia goꞌotoi-da, Kaperaraumaato iorododiaimo aiboi, riꞌo-ro ioromidioumo emerai.’” \wj* \v 24 Iesu-ro aaꞌoi-ka, \wj “Moo-ro riꞌo ihaha riduuꞌai araibau. Himogabo dubui ruu himia goꞌotoi-da, emabeumoi aꞌai bia.\wj* \p \v 25 \wj “Moo iaha roromiidiioumo: ihaha-ka, Eria himioi-da, upi himui hiiro-ha pemidioumo Isaraꞌeraato, aaꞌo himioi mihae iaꞌuti bia retoꞌa-gaaꞌu (3) burioi-re tikiti (6) omei-reida, du tiato miomai-ro turiaha aaꞌo hepui aiha peidai.\wj* \v 26 \wj Ka Eria otiodoai bia meree atai-do Isaraꞌera goroi-da, irai oobo himu atai-do podau, goꞌotoi Sarapetai-to, Sidoro hepui-da.\wj* \v 27 \wj Ka hiiro hiꞌa tauo pemidioumo, mobibi gimoi rautu, Isaraꞌeraato, himogabo dubui Erisa himioi-da, irai gaaꞌubuo ata oodomoia bia, iiꞌi Suria dubui Ramari beha-ka.”\wj* \p \v 28 Idabu motoi uubi-ro iioromaimoi-da, rii turiaha udo paꞌaimo. \v 29 Rii iireibuaumoi-da, Iesu aiha pohiꞌitimo, goꞌotoi kekai eito, ka ai-pomodaumo rii goꞌotoi iididimo roꞌoai ohui eito, rii rio-ka, ruu ohiꞌiodidioi roꞌoai dodoroi-da, \v 30 irai uubi tuiai aiha poroohodii, ka ruu himia gabo-ha podau. \s1 Iesu-ro memiho urioi iibodidioi-ka \r (Maka 1:21-28) \p \v 31 Kiauka, Iesu aiha podau Kaperaraumai-to, goꞌoto ata-ka, Garereia goroi-da, ka Sabati himioi-da, uubi imatomudioi omahoroi-ka. \v 32 Rii urio podaudioumo, ruu iimatomudio emerai-da, mabu ruu erehei rautu-ha poroaduꞌuti. \v 33 Idabu motoi rioi-da pemidio, memiho urio rautu dubu ata. Ruu aapoꞌiai-ka, pai rautu madei-to, \v 34 “Aaa, Rasareta Iesu-o, roo raꞌu rio maꞌai rimoato? Roo rimo imodoboai amooꞌu? Moo umoo-ka, roo boꞌu-ra: roo Aiai Dubuae himoꞌa mereei-ka!” \p \v 35 Iesu-ro erehei-to aaꞌoi-ka, \wj “Piroha! Ohuuꞌo ara dubui-da.”\wj* Kiauka memiho urioi-ro, aaꞌo dubui aiha peheuꞌato, rii turiaha hoho reꞌei-da, ka aiha pohuꞌodidio ruuato, ruu omodoboa tiato-ha. \p \v 36 Uubi urio podaudioumo, ka rii himia-ro ai-poroduꞌaitutiimo, “Raꞌaibou made raumo ara? Erehei-re pupuoi-rei rautu, ara dubui-ro, memiho urioi made imaꞌai-da, aiha ihuꞌodidioi-ka.” \v 37 Ka Iesu pai, aiha paburai, aaꞌo hepui-da. \s1 Iesu-ro hiiro uubi ai-pidomo \r (Matiu 8:14-17; Maka 1:29-34) \p \v 38 Idabu motoi emeheai-ka Iesu, ka ai-podau Simora motoi eito. Simora emapua maamui hamamaa gimo paꞌai, ka rii-ro, Iesu oduuꞌaimoi-ka, ruu ma omoabaimoi-ri. \v 39 Iesu odai-ka totoi kekai-da aiha potoꞌa, ka hamamaa gimoi made emaꞌai-ka, ruu ma emeheai-ri. Kiauka gimoi-ro, ruu iemeheai-da, ruu gaaꞌubuo-ha peibua, ka ruu-ro, rii iiho du imododia-ka. \p \v 40 Himioi ioopiꞌoma didimoi-da, uubi-ro, Iesui-do imooꞌumoi-ka, turiaha boiꞌo-ro emidioumo, himia-himia gimoi rautu, ka ruu tui iiaꞌoi-ka rii ohui-da, ka rii turiaha meaha iiꞌimoi-ka. \v 41 Memiho urioi hiiro uubiato pihuꞌotutiimo, ka pairautu madei-to paaꞌoumo, “Roo Aiai Iehoma mereei-ka.” \p Iesu-ro memiho urioi bubu made imaꞌai-ka, rii made aaꞌo tiato-ha ma iiꞌai-ri, mabu rii umoo iiꞌimoi-ka, ruu uubi imoabai-ri, iotiodoai mereei-ka. \s1 Iesu idabu motoi rioi-da iimoaduꞌuti-ka \r (Maka 1:35-39) \p \v 42 Himioi ioahoi-da, Iesu-ro, goꞌotoi emeheai-ka odai, muio-ipi eito. Ka uubi-ro omahoroi-ka ruu oohoi, ka rii-ro ruu iemeeꞌaumoi-da, rii-ro emahibai-ka ruu emadohoi, ruu-ro rii imeheaiꞌai-ri. \v 43 Irai rii-do ruu-ro aaꞌoi-ka, \wj “Moo-ro ma rimoaduꞌuti, Iehoma pai emidio erara mea madei, goꞌoto aamiꞌai pairi, mabu ire moo Aiai Iehoma-ro ododiai-ri irotiodoai omoaꞌati-ka.”\wj* \p \v 44 Ka ruu-ro idabu motoi rioi-da, ai-pimatomudio, Iudeaato. \fig Ka ruu-ro idabu motoi rioi-da, ai-pimatomudio, Iudeaato.|alt="062tif" src="062_tif.tif" size="col" copy="New Tribes Mission" ref="4:44" \fig* \c 5 \s1 Iesu-ro epuu obodoo uubi iiahoꞌoi-ka \r (Matiu 4:18-22; Maka 1:16-20) \p \v 1 Himio ata, Iesu Geresareta damoi\f + \fr 5:1 \fq Geresareta damo \ft ata pairai Garereia damo\f* kekai mioi-da potii, ida uubi ooꞌumoi-ka ruui-do, irai ai-poromotoꞌoimo Aiai Iehoma madei, oromidioi. \v 2 Ruu-ro retoꞌa (2) peeti imeꞌai-ka, mioi-da piaꞌoaimo, raa iobo uubi-ro pimeheaimo, ka rii pohoi pimoruꞌoumo. \v 3 Iesu oroi-ka aaꞌo peei atai-da, aaꞌo peei Simora peei-ka, ruu atohetai-ka, ma iꞌimaibuai-ri tuia aiboi eito. Iesu emiꞌei-ka peei rioi-da, ka uubi hiiroi, pimatomudio. \p \v 4 Kiauka, ruu oroaduꞌuti ioropoiꞌoi-da, Simorai-do aaꞌoi-ka, \wj “Peei oabu gomoi eito, rooi-re, ka roo aamiꞌai-rei rautu, pohoi ma idobiaumo, raa ma iobomo.” \wj* \p \v 5 Simora-ro omoaimai-ka, “Epuudubu-o, rimo duo tutuui biai roroaꞌoia maakaumo, ata raa iobo bia. Irai roo-ro aaꞌoi-ri, pohoi idobiai raꞌai kaumo.” \v 6 Rii-ro iodobiaumoi-da, hiiro hiꞌa raa piohiaimo, pohoi taitai-ka arahiuti.\fig Rii-ro iodobiaumoi-da, hiiro hiꞌa raa piohiaimo, pohoi taitai-ka arahiuti.|alt="gr-tlc023n" src="GR-tlc023n.tif" size="col" copy="Global Recordings Network" ref="5:6" \fig* \v 7 Imemeꞌuioi-ka, rii aamiꞌai pee atai rioi-da, rii imoabai ma ooꞌumoi-ri. Rii iooꞌumoi-da peeti, hiiro hiꞌa raa piomutimo, peeti taitai-ka ioruoi. \v 8 Ida Simora Petero-ro, iobodimo raai ieaꞌai-da, ruu popupopu pihimai, Iesu hohoo reꞌei-da, ida paaꞌo. “Odadeai moo reꞌei-da, Paidubu-o! Moo memiho dubu-ka!” \p \v 9 Ruui-re, ruu rautu aamiꞌai-rei, urio podaudioumo, rii ioboumo raa hiiroi iaꞌaumoi-da. \v 10 Gaaꞌu aibo-ka, Simora aamiꞌai ihahai, Sebedi meree ohiooti-ka, Iemisi-ra Ioare-rai. Iesu-ro Simorai-do aaꞌoi-ka, \wj “Toe aꞌaiꞌa, doꞌoi imodau ooꞌaiꞌai himioi, roo-ro uubi iohi aꞌai.” \wj* \p \v 11 Rii peeti itomaimoi-ka, mioi ohui eito, turiaha raarai imeheaimoi-ka, Iesu obodooi. \s1 Iesu-ro mobibi rautu dubui iodomoiai-ka \r (Matiu 8:1-4; Maka 1:40-45) \p \v 12 Himio ata, Iesu goꞌoto ataato pemidio, ka hiei-da dubu ata, ruu tamai turiaha mobibi haaro piiꞌa, ruu-ro Iesu iemeeꞌai-da hohoo reꞌei-da ihimai-ka. Ruu oroaroi-ka, ida paaꞌo, “Paidubu-o, roo rio-ro ooꞌaato, moo odomoiai ka rodomoia.” \p \v 13 Iesu tui ruu ohui-da iaaꞌoai-ka, ida aaꞌo-ka, \wj “Iee, moo rio-ka, doꞌo hiꞌau roo meaha-ka.” \wj* Kiauka mobibi gimoi-ro, ruu emeheai-ka. \p \v 14 Ka Iesu-ro bubu made emaꞌai-ka, \wj “Meree ata omoaduꞌoꞌa, gamoꞌo-ha odau poue emaꞌati dubui eito. Ka roo ruui-do oroahuꞌomai aꞌai. Poue ita aꞌai, Mose bubui-da, iaaꞌo modoboi. Ka uubi-ro umoo iiꞌi aꞌai kaumo, roo meaha-ka.”\wj* \p \v 15 Irai Iesu odii geega iiꞌi-ka, ka hiiro hiꞌa uubi ooꞌumoi-ka, ruu oromidioi, kamia gimoi-da ma idomoi-ri. \v 16 Irai ruu odai-ka muio mati atai-to, irudemei-ri, ruu iꞌatidio aiboi. \s1 Iesu-ro dabu dubui iodomoiai-ka \r (Matiu 9:1-8; Maka 2:1-12) \p \v 17 Himio ata, Iesu iimatomudioi-da, Pariseia uubi-re, ka bubui imatomudio uubi-rei, hiei-da pemidioumo, ioꞌumo uubi turiaha goꞌoto goꞌotoi-da Garereia goroi-da, ka Iudea goroi-daire, kamia Ierusaremaatoi-re. Paidubui erarai aiha pooꞌa, Iesu-ro, gimo uubi ma idomoi-ri. \v 18 Dubu aamiꞌa-ro, dabu mereei omooꞌumoi-ka, tioi rautu, tautapei-da, ka rii-ro emahibai-ka, omodoi-ri motoi rioi eito, Iesu hohoo reꞌei-da, ruu ma omutaꞌaumoi-ri. \v 19 Irai uubi hiiroi-ri, rii pauo pemeeꞌaumo ruu ibiiꞌai. Ka rii-ro ruu ai-pomioumo motoi ubui eito, hiaꞌe ododiai-ka ubui-da. Ka ruu omooruoi-ka tautapei-da, uubi tuiai-da, Iesu hoho reꞌei eito.\fig Ka rii-ro ruu ai-pomioumo motoi ubui eito, hiaꞌe ododiai-ka ubui-da. Ka ruu omooruoi-ka tautapei-da, uubi tuiai-da, Iesu hoho reꞌei eito.|alt="dn00444b" src="DN00444b.tif" size="col" copy="UBS (Darwin Duham)" ref="5:19" \fig* \v 20 Iesu-ro, rii pupuo iraromoi iimeaꞌai-da, ruu-ro dabu dubui eito aaꞌo-ka, \wj “Dubu-o, roo memihoi tauo remapihiti maaka.” \wj* \p \v 21 Bubui imatomudio uubi-re, ka Pariseia uubi-reiro oomahoroi-ka rii himiai-do oromoaduꞌuti, “Boꞌu-rie ara Iehoma pairai omodoboa dubui? Iehoma beha-ka, memihoi imapihiti dubui.” \p \v 22 Iesu umoo iiꞌi-ka, rii iraromoi, ida aaꞌo-ka rii-do, \wj “Raꞌu-ri miraromo duumo, ire raarai?\wj* \v 23 \wj Modobo bia-ra, araibau aaꞌoi, ‘Roo memihoi tauo emapihiti maaka,’ kamia modobo-ra aaꞌoi, ‘Eibua, ma imadaꞌui.’\wj* \v 24 \wj Moo-ro imoahuꞌomai raꞌai riꞌoi-do, Uubihaubi mereei erara-ka, ara hepui-da, uubi memihoi ma imapihiti.”\wj* Kiauka ruu-ro aaꞌoi-ka dabu dubui eito, \wj “Moo-ro ai-raaꞌo, eibua, roo tautapei ooꞌa tioi oꞌapuai, ka odau motoi eito.” \wj* \p \v 25 Kiauka gaaꞌu-ha peibua rii turiaha hohoi-da, ruu iorobu tioi oꞌapuai-ka, odai motoi eito, Iehoma emarahue-ha. \v 26 Rii urio podaudioumo, ka Iehoma rii-ro ai-pemarahueumo iha toei rautu, ida paaꞌoumo, “Urio odaudio raara tauo riaꞌa maakaumo, ara himioi-da!” \s1 Iesu-ro, Remi iahoꞌoi-ka \r (Matiu 9:9-13; Maka 2:13-17) \p \v 27 Aaꞌo didimoi, Iesu odai-ka. Ida pemeeꞌa taketi imoamee dubui, pairai Remi, ruu ai-pemidio, taketi imoamee motoi-da. Iesu-ro aaꞌoi-ka, \wj “Moo robodoo.” \wj*\fig Ida pemeeꞌa taketi imoamee dubui, pairai Remi, ruu ai-pemidio, taketi imoamee motoi-da.|alt="gt00045" src="GT00045.tif" size="col" copy="Gordon Thompson (WBT)" ref="5:27" \fig* \v 28 Ka ruu eibuai-ka, turiaha raarai imeheai-ka, Iesu obodoi. \p \v 29 Kiauka Remi-ro, Iesu geema iiho omododiai-ka, ruu motoi-da, hiiro taketi imoamee uubi-re, ka uubi aamiꞌai-re, turiaha emiꞌeituti-ka iihoi. \v 30 Pariseia uubi-re, kamia bubui imatomudio uubi-reiro, pauo peaꞌaumo, ida paaꞌoumo, Iesu iimatomudio mereei eito, “Riꞌo iiho-ra idio-rai, memiho uubi-re, kamia taketi imoamee uubi-rei rautu, raꞌu-ri maꞌai duumo?” \p \v 31 Iesu-ro rii madei pimoaimai, \wj “Gimo tiato uubi doketa rio aꞌai bia. Gimo uubi haa-ro oohoi aꞌai kaumo doketa.\wj* \v 32 \wj Moo irooꞌui mea emidio uubi iahoꞌoi ooꞌu bia ma ireheꞌeaimo, irai moo ai-pirooꞌu memiho uubi ma riduuꞌai, memiho oroiꞌioi-da ma ireheꞌeaimo.” \wj* \s1 Iesu imaꞌui hapuo patohetaimo \r (Matiu 9:14-17; Maka 2:18-22) \p \v 33 Aamiꞌa uubi-ro, Iesui-do aaꞌoi-ka, “Ioare iimatomudio uubi imaꞌui-ra, iirudeme rai geega-ha piꞌatidioumo, kamia Pariseia uubi-ro uubi iimatomudio uubi rautu, gaaꞌu emerai piꞌatidioumo. Irai roo obodoumo uubi, iiho-ra idio-rai aꞌai kaumo.” \p \v 34 Iesu-ro rii madei pimoaimai, \wj “Riꞌoi-do modobo-ra, riꞌo madei-da, oio idabuai oobo-ra dubu-rai idabuai eito, imiamaꞌue-ka uubi, iiho tiato ma emidioumo, oio idabuai oobo-ra dubu-rai, dubui riꞌo rautu emidioi-da? Abia.\wj* \v 35 \wj Irai himioi ooꞌui aꞌai, oio orobai oobo-ra dubu-rai, dubui rii reꞌei-da, ma omodadeai-ri. Aaꞌo himioi-da iamaꞌue uubi imaꞌui emidioi aꞌai kaumo.” \wj* \p \v 36 Iesu-ro, ara obeegiri imoaduꞌoi-ka, \wj “Meree ata-ro, oio hipurai oaheꞌai aꞌai bia, pamo hipurai-da, ma oateai-ri. Ruu-ro aia mododiai, ruu-ro, oio hipurai raato tauo ododiai maaka, kamia oio hipurai-da, tauo hipurai oateai aꞌai bia. \wj* \v 37 \wj Kamia meree ata-ro, oio mire oboi aatei aꞌai bia tauo mire obo beumai-da. Aaꞌo emerai aia mododiai, oio mire oboi-ro, beumai apoꞌiai aꞌai, ka mire oboi hepui eito oruodi aꞌai, kamia beumai rautu memiho iiꞌi aꞌai. \wj* \v 38 \wj Aaꞌo rau-ri, oio mire oboi, oio beumai haato, ma aatei.\wj* \v 39 \wj Meree ata-ro, oio mire oboi rio aꞌaiꞌai bia, tauo mire oboi idio didimoi-da. Ruu-ro aaꞌoi aꞌai, ‘Tauoi mea hiꞌa-ka.’” \wj* \c 6 \s1 Iesu ruu Sabati Paidubui-ka \r (Matiu 12:1-8; Maka 2:23-28) \p \v 1 Iesu, uiti hauꞌi tuia-tuiai pimadaꞌui Sabati-da, ka ruu obodo uubi-ro uiti epu-epui imeꞌei-ka, tui-da ihiiꞌautiimoi-ka, ihai aiha piihoumo. \v 2 Aamiꞌa Pariseia-ro rii iatohetai-ka, “Raꞌu-ri maꞌai duumo, rimo bubui-da eremaabe raai, memiho-ka iibai aꞌai Sabati-da.” \p \v 3 Iesu-ro rii imoaimai-ka, \wj “Riꞌo-ro tauo piapoumo, Damida raꞌu aꞌai, ruui-re, ruu aamiꞌai-rei, dui boboi-ro iiohiai-da.\wj* \v 4 \wj Ruu odoroi-ka, Aiai Iehoma motoi rioi eito, poue iemaꞌaimo paramai eidai-ka, uuhoi-ka, ka aiha pimaꞌai ruu rautu dububaiꞌoi eito. Irai rimo bubui-ro ai-aaꞌo, Iehomai-do poue emaꞌai paramai, uuho beha meree-ro uuhoi aꞌai bia, poue emaꞌati mereei ata haa-ro uuhoi aꞌai.”\wj* \p \v 5 Iesu-ro, omoopai-ka, \wj “Uubihaubi mereei, ruu Sabati Paidubui-ka.”\wj* \s1 Tu dabu rautu dubui \r (Matiu 12:9-14; Maka 3:1-6) \p \v 6 Sabati ata, Iesu odoroi-ka, idabu motoi rioi eito. Ka ai-pimatomudio, ida dubu ata hiei-da pemidio ruu iha tui dabu-ka. \v 7 Pariseiaiꞌoi-re, kamia bubu imatomudio uubi aamiꞌai-reiro, rii rio-ka Iesu memiho raa ataato ma ememeeꞌaumo, ka Iesu ma emaaꞌoumo. Ka rii-ro taitai hiꞌa-ha paarodiomo, ruu-ro Sabati-da meree ata odomoiai amaꞌai. \v 8 Irai Iesu umoo iiꞌi-ka, rii raꞌu iraromoumo, ka tu dabu rautu dubui eito aaꞌoi-ka, \wj “Eibua turiaha uubi hoho reꞌei-da otooꞌa.”\wj* Ruu eibuai-ka hiei-da aiha pitooꞌa. \v 9 Ka Iesu-ro rii-do aaꞌoi-ka, \wj “Moo-ro riꞌo ai-riatohetaii, rimo bubui-ro raꞌu rimapui Sabati-da ma raꞌaimo-rai, mea ododiai-ra ee, memiho ododiai-ra, oroiꞌioi omoabai-ra ee, omodoboai-ra?” \wj* \v 10 Ruu-ro rii turiaha iiarodio, ida paaꞌo, aaꞌo dubui eito, \wj “Itutuai roo tui.”\wj* Ruu-ro aiha pododiai, ka ruu tui meaha iiꞌi-ka. \p \v 11 Irai rii pupuoi-to udo-ro, imidai-ka. Ka rii himia tuiai-da oromoaduꞌuti omahoroumoi-ka, rii-ro Iesu raꞌu omododiai maꞌai duumo. \s1 Iesu tuero (12) himoꞌa uubi iiapui-ka \r (Matiu 10:1-4; Maka 3:13-19) \p \v 12 Ata himioi, Iesu ioroi-ka roꞌoai ohui eito, irudemei. Ka duo tutuui hiei-da pirudeme Iehomai-do. \v 13 Himioi ioahoi-da, ruu iimatomudio mereei iahoꞌootiai-ka, ruui-do. Ida piapui, tuero (12) uubi beha, ruu-ro pairai ai-pimaꞌai, iiapui made himoꞌa uubi.\fig Himioi ioahoi-da, ruu iimatomudio mereei iahoꞌootiai-ka, ruui-do. Ida piapui, tuero (12) uubi beha, ruu-ro pairai ai-pimaꞌai, iiapui made himoꞌa uubi.|alt="066tif" src="066_tif.tif" size="col" copy="New Tribes Mission" ref="6:13" \fig* \v 14 Rii pairai-ka, Simora (Iesu-ro ruu pairai ai-pahoꞌoo Petero) ka ruu riai Eridurui-re, Iemisi-re, Ioarei-re, Piripi-re, Bataromi-re, \v 15 Mataioi-re, Tomasi-re, ka Iemisi (Arepeosi meree-ohioi-ka), Simora (ruu Serote\f + \fr 6:15 \ft Serote paꞌai rio-ka Roma gamarai ereheito ma omoamoumo, ma odaadeaimoi-ri, Isaraꞌera hepui-da.\f* paꞌai dubu-ka), \v 16 Iudasi (Iemisi meree-ohioi-ka), Iudasi Isikariota, Iesu oaꞌuei aꞌai mereei-ka. \s1 Iesu-ro iimatomudioi-re, ka iidomoi-re \r (Matiu 4:23-25) \p \v 17 Iesu roꞌoai hoꞌui-da tuero (12) himoꞌa uubi rautu iooruoi-da, hamei-da otooꞌai-ka, ruu iimatomudio uubi hiiroi aaꞌo reꞌei-daka. Turiaha mati-mati-da iooꞌumo uubi geemai Iudea-toire, Ierusarema-toire, kamia tuia geegai barai iiꞌaa goꞌoto paipai, Taiai-re, Sidoroi-rei goroi-da. \v 18 Rii ai-pooꞌumo ruu oroomidioi, kamia gimoi-da rii ma iidomoi, memiho urioi-ro iimaꞌobeumo uubi rautu ai-pooꞌumo, ka aiha piidomo. \v 19 Turiaha uubi-ro emahibai-ka ruu ahimodi, mabu erarai ruuato ai-pohuꞌo, ka rii turiaha aiha pidomo. \s1 Geꞌii hiꞌai-re kamia memiho hiꞌai-re \r (Matiu 5:1-12) \p \v 20 Iesu-ro ruu iimatomudio mereei iaꞌaa, ida paaꞌo, \q1 \wj “Geꞌii-ka riꞌo boiꞌo-ra, raara tiatoi, \wj* \q2 \wj Iehoma pai emidio erarai riꞌoido-ka! \wj* \q1 \v 21 \wj Geꞌii-ka riꞌo doꞌou rioi goroꞌoro-ra, \wj* \q2 \wj riꞌo kaupaꞌe iiꞌi aꞌai kaumo! \wj* \q1 \wj Geꞌii-ka riꞌo doꞌou idebi-ra, \wj* \q2 \wj riꞌo mari aꞌai aꞌai kaumo! \wj* \p \v 22 \wj “Geꞌii-ka riꞌo uubi-ro rio-tiato amimaꞌai duumo, aia miraibo duumo, ee amimehipo duumo, kamia aia maaꞌo duumo, riꞌo turiaha memiho uubi-ka, mabu Uubihaubi mereei obodoumoi-ri. \wj* \v 23 \wj Riꞌo ibai-ha amimodoboa duumo, riꞌo geꞌii geema hiꞌa, hete rautu ma oroamauti, mabu geema hiꞌa taꞌii ai-oroomotii, aromoi-da. Rii himia rariamiꞌoi aibo-ka. Rii rariamiꞌoi-ro, aatu memiho raarai tauo piꞌatidioumo, Iehoma himogabo uubi eito.\wj* \q1 \v 24 \wj Memiho hiꞌa-ro ooꞌai aꞌai, riꞌo doꞌou raarai hiiro-hiiro uubi eito, \wj* \q2 \wj mabu riꞌo pauo tiato oroiꞌioi-da tauo pemidioumo! \wj* \q1 \v 25 \wj Memiho hiꞌa-ro ooꞌai aꞌai, riꞌo doꞌou kaupaꞌe uubi eito,\wj* \q2 \wj riꞌo rioi goroꞌoro aꞌai aꞌai kaumo! \wj* \q1 \wj Memiho hiꞌa-ro ooꞌai aꞌai riꞌo boiꞌo-ro mari maꞌai duumo doꞌou, \wj* \q2 \wj riꞌo giiꞌepu idebi aꞌai aꞌai kaumo! \wj* \p \v 26 \wj “Memiho hiꞌa-ro ooꞌai aꞌai, riꞌo turiaha uubi-ro, geꞌii amimaꞌai duumo, mabu rii rariamiꞌoi-ro, gaaꞌu emerai raara piꞌatidioumo ierematuhutidioumo himogabo uubi eito. \wj* \s1 Boho uubi giiꞌepu ma imaꞌai \r (Matiu 5:38-48; 7:12a) \p \v 27 \wj “Irai riꞌo boiꞌo-ro roromidio duumo moo, riꞌo ai-riduuꞌai, riꞌoi-do boho uubi giiꞌepu-ha ma imaꞌai, meai-ha ma imododiai, riꞌoi-do udo aꞌai uubi-ri,\wj* \v 28 \wj riꞌo boru made imaꞌai uubi-ri, Aiai Iehoma ma atohetai, ruu meai ma imaꞌai, kamia riꞌo memiho imododiai uubi eito, aiha ma irudemeai. \wj* \v 29 \wj Meree ata-ro, roo mapeho tamai aia maatotai, hapuo atai rautu ma ememeheꞌeai, maatotai-ka. Meree ata-ro, riꞌo gugaꞌo hipurai aia mimoaidai dubu-urioi rautu ma emaꞌai. \wj* \v 30 \wj Ma imaꞌati, riꞌoi-do aamiꞌa raara-ri oroaro uubi eito, meree ata-ro, riꞌo ata raa aia mimaidai, oomaahoi bia. \wj* \v 31 \wj Riꞌo rioi aamiꞌai-ro, riꞌoi-do ma ododiaimo emerai, riꞌo haa-ro ma ododiai rii-do.\wj* \p \v 32 \wj “Riꞌo giiꞌepu imaꞌai uubi behai giiꞌepu amimaꞌai duumo, ka raꞌu-ri eidai maꞌai duumo, riꞌo-ro mea taꞌii? Abia! Memiho uubi rautu, rii giiꞌepu imaꞌatidio uubi, giiꞌepu imaꞌatidio kaumo! \wj* \v 33 \wj Kamia riꞌo meai, riꞌoi-do mea ododiai uubi behai eito amododiai duumo, raꞌu-ri eidai maꞌai duumo riꞌo-ro mea taꞌii? Abia! Memiho uubi rautu imiꞌatidio duumo aaꞌo emerai! \wj* \v 34 \wj Ka riꞌo-ro aia mimaꞌai duumo, riꞌo tui imoaimai-ri iraromo uubi behai eito, raꞌu-ri eidai maꞌai duumo mea taꞌii? Abia! Memiho uubi-ro, aamiꞌa memiho uubi eito, imiꞌatidio duumo, gaaꞌu emerai, rii-ro imaꞌai modoboi-ha ma imoaimaimoi-ri! \wj* \v 35 \wj Abiarie! Riꞌoi-do boho uubi, riꞌo-ro giiꞌepu-ha ma imaꞌai, meai-ha ma imododiai, ka ma imaꞌai, irai omoaimai-ri, oroomotii bia. Riꞌo ibai amododiai duumo, taꞌii geema-ha ooꞌai aꞌai, ka riꞌo mia ohu hiꞌai Paidubui meree iiꞌi aꞌai kaumo. Mabu ruu giiꞌepu hiꞌa-ka, memiho uubi-re, kamia ruui-do, keito made aaꞌo tiato uubi-rei eito.\wj* \v 36 \wj Ka riꞌo abeai Iehoma aibo, uubi giiꞌepu ma imaꞌai.\wj* \s1 Aamiꞌai aumai imaapoi bia \r (Matiu 7:1-5) \p \v 37 \wj “Uubi aamiꞌai aumai imaapoi bia, ka Iehoma-ro, riꞌo aumai imaapoi aꞌai bia. Aamiꞌai iahoꞌooi bia, rii aꞌai memihoi taꞌii ma aꞌaimoi-ri, ka Iehoma-ro riꞌo aꞌai memihoi taꞌii ma aꞌaimoi-ri, iahoꞌooi aꞌai bia. Aamiꞌai-ro riꞌoi-do aꞌai memihoi ma imapihiti, ka Iehoma-ro riꞌo memihoi imapihiti aꞌai.\wj* \v 38 \wj Aamiꞌai eito ma imaꞌai, ka Iehoma-ro, riꞌoi-do imaꞌai aꞌai, ka riꞌo imaꞌai aꞌai huru haato modoboi-da, ka geema hiꞌa modoboi oruodii aꞌai riꞌo tui eito, riꞌo tui-da iꞌapudioi modobo tiatoi. Aamiꞌai eito riꞌo-ro imaꞌati emerai, Iehoma-ro riꞌoi-do imaꞌati aꞌai.”\wj* \p \v 39 Ka Iesu-ro ara obeegiri imoaduꞌoi-ka, \wj “Idomai tiato dubu atai-ro, idomai tiato dubu atai, omodai modobo bia, ruu-ro aia mododiai, riiti orohuꞌumoi aꞌai kaido boboi-da.\wj* \v 40 \wj Umooi ooho uubi-ro, rii imatomudio dubui umooi oohoodii aꞌai bia, irai turiaha uubi, ruu ematomudioi aia moropoiꞌo, ruu ematomudio dubui aibo iiꞌi aꞌai.\wj* \p \v 41 \wj “Roo riaraamui idomai ooꞌaa ruꞌa horoi-ha, raꞌu-ri memaroꞌo, kamia roo himia idomai ooꞌaa ruꞌa ipi, ereaꞌaa bia-ra?\wj* \v 42 \wj Roo riaraamui eito aaꞌoi modobo bia, ‘Riaraamu-o, roo idomai ooꞌa ruꞌa horoi, ma arahuurai,’ kamia roo himia idomai ooꞌa ruꞌa ipi, eereaꞌaa bia-ra? Riꞌo daea uubi-ka! Epuui roo himia idomai ooꞌaa ruꞌa ipi-ha ma araahurai, ka roo-ro hauꞌi-ha iaꞌai aꞌai, roo riaraamui idomai ooꞌa ruꞌa horoi ma ahuurai-ri. \wj* \s1 Ruꞌai, ka ruu himia hurai-re \r (Matiu 7:16-20; 12:33-35) \p \v 43 \wj “Mea hiꞌa ruꞌai-ro memiho hura imamirai aꞌai bia, kamia memiho ruꞌai-ro, mea hura imamirai aꞌai bia. \wj* \v 44 \wj Turiaha ruꞌai, ruu himia imamirai hurai haato oibomai-ka, riꞌo-ro topo hiꞌa ruꞌa hurai, eepeeapeeai-da, idoꞌoi aꞌai bia, kamia mire hurai, iimuui-da idoꞌoi aꞌai bia. \wj* \v 45 \wj Mea mereei-ro, imooꞌui aꞌai mea raarai, ruu kaukai-da irahoꞌoo mea raarai-da. Kamia memiho mereei-ro, imooꞌui aꞌai memiho raarai, ruu kaukai-da irahoꞌoo memiho raarai-da. Puꞌoi-da, oroaduꞌoi-ka, kaukai-da raꞌu hiiro-ro miiꞌa. \wj* \s1 Retoꞌa motoi, iititiido dubuoti-ka \r (Matiu 7:24-27) \p \v 46 \wj “Riꞌo-ro moo raꞌu-ri rahoꞌoo duumo, ‘Paidubu-o, Paidubu-o’, irai mia riꞌo-ro, idodiaimo bia, moo-ro riꞌo imoaduꞌuti raarai. \wj* \v 47 \wj Meree ata mooi-do aia mooꞌu, ida aamoromidio moo madei, kaida aia midodiai moo aaꞌo raarai, moo-ro riꞌo imoaꞌemiai raꞌai, ruu raꞌaibou mereei-ra. \wj* \v 48 \wj Ruu dubu ata aibo-ka, moto pididi, aboi boboi goro hiꞌa piobuti, motoi aahuu ma otii-ri. Oomoi borei iooꞌui-da, motoi amaꞌadeai-ka, irai aaꞌo motoi biai poohiai, oomuo bia, mabu motoi aahuu hiꞌa-ha pididi.\wj*\fig Ruu dubu ata aibo-ka, moto pididi, aboi boboi goro hiꞌa piobuti, motoi aahuu ma otii-ri. Oomoi borei iooꞌui-da, motoi amaꞌadeai-ka, irai aaꞌo motoi biai poohiai, oomuo bia, mabu motoi aahuu hiꞌa-ha pididi.|alt="wa03836b" src="WA03836b.tif" size="col" copy="UBS (Graham Wade)" ref="6:48" \fig* \v 49 \wj Kamia moo madei imoroomidio, irai moo aaꞌo raarai idodiai bia-ra, ruu dubu ata aibo-ka, motoi ididi, abo tiato, hepu behai-da. Borei-ro aaꞌo motoi iohiai-da, aiha piiraahiai, ka ruu iiraahiai-da, memiho hiꞌa ha piiꞌi!” \wj* \c 7 \s1 Roma heamo epuuhoro dubui moto himoꞌa mereei Iesu-ro iodomoiai \r (Matiu 8:5-13) \p \v 1 Iesu ara raarai turiaha oroaduꞌuti ioropoiꞌoi-da uubi eito, ruu odai-ka Kaperaraumai-to. \v 2 Hiei-da, Roma heamoi epuuhoro dubui-ro, rio pemaꞌatidio, ruu himia moto himoꞌa meree ata, gimo hiꞌa-ka, iihiai toto-ha paꞌai. \v 3 Heamoi epuuhoro dubui-ro, Iesu pai ioromai-da, Iuda epuuhoro uubi aamiꞌa itiodoai-ka, Iesu ma atohetaimoi-ri, ma ooꞌui-ri ruu himoꞌa mereei ma omodomoiai. \v 4 Rii iooꞌumoi-da Iesui-do iha hiꞌa-ha oroarotiai-ka, “Mea hiꞌa-ka, roo-ro ruu ma omoabai. \v 5 Ruu-ro giiꞌepu imaꞌai rimo uubi, ka ruu himia-ha pididi idabu motoi, rimo-ri.” \p \v 6 Ka Iesu odai-ka, rii rautu. Ruu auꞌo bia motoi-da, heamo epuuhoro dubui-ro riaraamui itiodoai-ka, ruu ma oduuꞌaimoi-ri araibau, “Paidubu-o roo pauo iraromoꞌa, moo mea bia, roo ma odoro moo motoi rioi eito. \v 7 Aaꞌo rauri, moo himia iraromoi-da, moo modobo biai reereeaꞌa maaka, ma rooꞌu rooi-do. Irai made beha-ha aaꞌo, ka moo moto himoꞌa mereei ma oodomoiai-ka. \v 8 Moo roo aibo dubu ata-ka, epuuhoro uubi aamiꞌa goro ato-ka. Heamo uubi moo goroi-daka. Moo-ro arahiou aia roduuꞌai, ‘Odau!’ Ruu odai aꞌai. Kamia aure hiei aia roduuꞌai, ‘Ooꞌu,’ ooꞌui aꞌai. Moo himoꞌa mereei aia roduuꞌai ‘Ara raai ododiai,’ ruu-ro ododiai aꞌai.” \p \v 9 Ara madei Iesu-ro ioroomai-da urio podaudio. Ka ruu iobodoumo uubi iimeteai-da aaꞌo-ka, \wj “Riꞌo moo-ro ai-riduuꞌai, Aiai eito pupuo iraromo meree ata, moo-ro, emeeꞌa bia araibau Isaraꞌera goroi-da.” \wj* \p \v 10 Madei iomodaumo uubi ireheꞌeai-ka, iiraimai epuuhoro dubui motoi eito. Kaida pemeeꞌaumo ruu himoꞌa mereei mea tauo-ha piiꞌi. \s1 Iesu-ro oobo himui meree rituoi ioitorai-ka \p \v 11 Tutuu bia Iesu odai-ka, Raira goꞌotoi eito, ruu iimatomudio mereei rautu, geema uubi-ro pobodoumo. \v 12 Ruu goꞌotoi eito iidouti gaboi hohoi-da iereedeeꞌai-da, pimeeꞌa rituo mereei tuupi rautu, iooꞌumo uubi. Iihiai mereei, himu oobo ata, meree-ohio gaaꞌu-ka, ka rituoi rautu iooꞌumo uubi, maamu himui rautu gaaꞌu-ha piihuuꞌoumo.\fig Ruu goꞌotoi eito iidouti gaboi hohoi-da iereedeeꞌai-da, pimeeꞌa rituo mereei tuupi rautu, iooꞌumo uubi. Iihiai mereei, himu oobo ata, meree-ohio gaaꞌu-ka, ka rituoi rautu iooꞌumo uubi, maamu himui rautu gaaꞌu-ha piihuuꞌoumo.|alt="wa03822b" src="WA03822b.tif" size="col" copy="UBS (Graham Wade)" ref="7:12" \fig* \v 13 Paidubui-ro ruu iemeeꞌai-da, iha giiꞌepui pemaꞌai, ka ruu-ro aaꞌoi-ka, maamu himui eito, \wj “Idebi aꞌaiꞌa.”\wj* \v 14 Ka ruu imadaꞌui-da, aihimodi-ka rituo mereei iorobu tautapei. Ka iomodaumo dububaiꞌoi aiꞌoi mitooꞌa duumo. Iesu-ro aaꞌoi-ka, \wj “Meree dodobai-o, roo moo-ro ai-roduuꞌai, eibua.”\wj* \v 15 Iihiai mereei eibuai-ka, aiha pemiꞌei, ka ruu oroaduꞌuti oomahoroi-ka. Kiauka Iesu-ro, ruu aiha pemaꞌai maamui eito. \p \v 16 Rii turiaha toei-ro imidai-da, Aiai aiha pemarahueumo, “Geema hiꞌa himogabo dubu tauo oobodi maaka, rimo tuiai-da.” Rii-ro aaꞌoumoi-ka, “Aiai tauo ooꞌu maaka, ruu uubi oroiꞌioi-da ma ideꞌai-ri.” \p \v 17 Iesu pai aburai-ka, turiaha Iudea hepui, aamiꞌa mati-mati rautu. \s1 Ioare Babatiso aratohetai-ka \r (Matiu 11:2-19) \p \v 18 Ioare Babatiso iomoaduꞌoumoi-da, ruu himia iimatomudio mereei-ro, Iesu iidodiai raarai, ka Ioare-ro iahoꞌootiai-ka retoꞌa (2) mereeti, iduuꞌai-ka. \v 19 Odaido, Paidubui atohetai, “Roo Aiai Iehoma-ro ooꞌu made ioaduꞌo mereei-ra, ee, dubu ata aromoti duumo?” \p \v 20 Riiti iooꞌuidoi-da Iesui-do aaꞌoidoi-ka, “Uubi obo imaaheemo dubui, Ioare-ro, riitiodoai mama, roo ma ratohetaidoi-ri, ‘Roo ruu-ro ooꞌu made ioaduꞌo mereei-ra, ee, dubu ata aromotii duumo?’” \p \v 21 Aaꞌo himioi haato, Iesu-ro hiiro gimo uubi pidomo, tuupi goroi gimoi-da, memiho urioi iimobodidio, ka hiiro idomai duꞌi uubi, iaꞌai iimaꞌati. \v 22 Iesu-ro Ioare iimatomudio mereeti iduuꞌai-ka, \wj “Iraimaido, ka ita omoaduoido Ioare, riꞌoiti imiaꞌaido raarai, kamia imiromidioido madei, idomai duꞌi, ai-iaꞌaa kaumo, oto memihoi ai-imadaꞌui kaumo, tamai mobibi gimo rautui, mea imiiꞌi duumo, hepatoi mumuroi, ai-iromidio kaumo, rituoi imireibuio duumo, oroiꞌioi eito, ka pai meai, irimoaduꞌuti, raara tiato uubi eito. \wj* \v 23 \wj Moo eaꞌa uubi-ro, rii iraromoi mooato irahio bia-ra, rii geꞌii-ha ma aꞌai.” \wj* \p \v 24 Ioare iimatomudio mereeti iodaido didimoi-da, Iesu-ro omahoroi-ka Ioare oaduꞌoi uubi geemai eito, \wj “Riꞌo aaꞌo himioi iodaumoi-da Ioarei-do, opuhe mati-da, riꞌo-ro raꞌu eaꞌai iraromoumo? Ioare tataꞌoi paha gaaꞌu aibo, ruurui-ro eꞌimotatidioi-da, ma emeeꞌaumoi-ri agiraromoumo? Aabiarie.\wj* \v 25 \wj Riꞌo auꞌoi-da raꞌu eaꞌai odaumo? Dubu ata-ra, muari hiꞌa hipura rautu? Aaꞌo emerai hipura meameai, kamia mea oroiꞌioi-da emidio uubi imeꞌai aꞌai, ohu hiꞌa pai motoi-da! \wj* \v 26 \wj Moo romoaduꞌoumo, riꞌo raꞌu eaꞌai odaumo auꞌoi-da? Himogabo dubu-ra? Ie, iaha-ka, irai riꞌo-ro geega hiꞌai eaꞌa duumo, himogabo dubui-ro omiorai. \wj* \v 27 \wj Ara Ioare ruu-ka, Iehoma made bukai-ro ai-aaꞌo: ‘Moo-ro otiodoai raꞌai himoꞌa mereei, roo epuui-da, roo gaboi ma omododia-ri.’”\wj* \v 28 Iesu-ro odabuai-ka, \wj “Riꞌo moo-ro ai-riduuꞌai, Ioare geega-ka, ruu aibo ata, emidio bia epuui-to, kamia doꞌou, ara hepui-da. Irai keehibuo hiꞌai boꞌu-rie, Iehoma pai emidio erarai-da, ruu Ioare-ro omiorai-ka.” \wj* \p \v 29 Turiaha uubi-ro ruu ai-poroomaimo, rii-re kamia taketi imoamee uubi-reiro poromaimo, ka rii ai-poroahuomaimo, rii iraromoi Iehoma gaboi meaha-ka mabu rii Ioare-ro oboi-da ai-pimaaheemo. \v 30 Irai Pariseia uubi-re kamia bubui imatomudio uubi-reiro Iehoma rioi ai-paraiboumo, rii himia rioi-ri, kaida rii rio tiato paꞌaimo, Ioare-ro, oboi-da imaaheemoi. \p \v 31 Iesu imatomudioi aiha podau, \wj “Ka moo-ro doꞌou uubi raꞌuato idoboai raꞌai? Rii raꞌui aibo-ra?\wj* \v 32 \wj Rii hauꞌi tuiai-da emidio meree keeke aibo-ka. Aamiꞌai-ro aamiꞌai iduuꞌai-ka, ‘Rimo geꞌii raahoaꞌei iabotuti-da, riꞌo hete omaumo bia! Rimo idebi raahoaꞌei iabotuti-da, riꞌo idebi aꞌaimo bia!’ \wj* \v 33 \wj Uubi obo imaaheemo dubui Ioare tauo pooꞌu, ruu imaꞌui iemidio kamia mire obo idio bia. Kaida riꞌo-ro paaꞌoumo, ‘Ruu memiho urio rautu-ka!’ \wj* \v 34 \wj Uubihaubi mereei tauo pooꞌu, ka ruu iiho kamia idio, ka riꞌo-ro paaꞌoumo, ‘Ara dubui ma eaꞌaumo, iiho-toto hiꞌa dubu-ka, kamia mire obo idio hiꞌa meree-ka. Ruu taketi imoamee uubi-re kamia memiho uubi-rei rautu, riaraamu-ka.’ \wj* \v 35 \wj Irai Iehoma umooi ieidaimo uubi-ro, ihahai imoaꞌeemiai aꞌai kaumo, rii oroiꞌio emerai-da.” \wj* \s1 Iesu Pariseia dubui, Simora, motoi-da \p \v 36 Pariseia dubui Simora-ro Iesu amaꞌuei-ka, ruu motoi-da du ma iihoumoi-ri. Ka Iesu odai-ka ruu motoi eito. Ka aiha pemiꞌeitutimo, iihoi. \v 37 Aaꞌo goꞌotoi-da memiho oroiꞌio oobo ata, ai-pemidio. Ruu-ro ai-poroomai Iesu Pariseia dubui motoi-da dui iihoi, kiauka ruu-ro ribo mea herei, gaigarua keehi rautu, ruu oomodai-ka. \v 38 Iesu taitai haato potoꞌa otoi reꞌei-da, idebi imaꞌai-die idebi huoi-da otooti imimoruꞌo. Kiauka ruu epuui muhoi-da otoi iaditi-ka, otooti ihomeai-ka, ka ribo mea herei-da otoi imadouti-ka.\fig Iesu taitai haato potoꞌa otoi reꞌei-da, idebi imaꞌai-die idebi huoi-da otooti imimoruꞌo. Kiauka ruu epuui muhoi-da otoi iaditi-ka, otooti ihomeai-ka, ka ribo mea herei-da otoi imadouti-ka.|alt="gr-tlc041n" src="GR-tlc041n.tif" size="col" copy="Global Recordings Network" ref="7:38" \fig* \v 39 Ida Iesu ioꞌopai dubui-ro himia poromoaduꞌo, “Ara dubui ihaha Iehoma himogabo dubui ata-ro ooꞌaato, ruu umoo mei ooꞌa-ka ara ruuato ateai ooboi memiho oroiꞌio oobo-ka.” \p \v 40 Kiauka Iesu-ro aaꞌoi-ka, \wj “Simora, moo made keehi ata ararie rooi-do.”\wj* \p Simora-ro omoaimai-ka, “Ie, imatomudio dubu-o, romoaduꞌo.” \p \v 41 Iesu-ro aaꞌoi-ka, \wj “Retoꞌa dubuoti, dubu atai-do abitore mori-ri paaꞌoido, atai K500, atai K50. \wj* \v 42 \wj Aaꞌo dubuoti-ro, mori omoaimai modobo tiatoi-ri, abitorei ai-pimahurai. Aaꞌo dubu oti-da, rii abitorei imahurai dubui, ihaha boꞌu-ro rio emaꞌai maꞌai?” \wj* \p \v 43 Simora-ro omoaimai-ka, “Moo iraromoi-da abitorei geema-ha ioahurai mereei-ro rio emaꞌai aꞌai.” \p Iesu-ro aaꞌoi-ka, \wj “Roo iaha aaꞌo.”\wj* \p \v 44 Ruu-ro aaꞌo ooboi eemeteai-ka, ida paaꞌo Simorai-do, \wj “Ara ooboi roo-ro ameaꞌa? Moo roo motoi irodoroi-da, moo otoi imoruꞌo obo emaꞌai bia. Irai ruu idebi huoi-da rimoruꞌo maaka, ka ruu epuui muhoi-da riaditi toatoa-ha.\wj* \v 45 \wj Moo, roo motoi irodoroi-da, roo-ro moo ohomeai bia, irai ara ooboi-ro, moo ototi ihomei emahurai bia, moo irooꞌui-da imomahoroi-ka, imooꞌu doꞌou.\wj* \v 46 \wj Roo-ro moo epuui here ohiꞌauti bia. Irai ruu-ro moo ototi riboi mea hiꞌa herei-da rihiꞌauti.\wj* \v 47 \wj Moo-ro, roo ai-roduuꞌai, ara ooboi, hiiro memiho tauo remapihiti maaka. Aaꞌo rauri, ruu geema giiꞌepu oahuꞌomai, mooi-do. Irai boꞌu remapihiti keehibuo memiho, ruu keehibuo giiꞌepu oahuꞌomai aꞌai.”\wj* \p \v 48 Kiauka, Iesu-ro aaꞌo ooboi oduuꞌai-ka, \wj “Roo memihoi tauo remapihiti maaka.” \wj* \p \v 49 Ruu rautu gaaꞌu-ha iihoumo uubi himia-ro aratohetai-ka, “Ara boꞌu-rie, uubi memihoi ma imapihiti?” \p \v 50 Ida Iesu-ro aaꞌo ooboi oduuꞌai-ka, \wj “Roo himia pupuo iraromoi-ro, roo mea tauo ododiai maaka. Miroi-da odau.” \wj* \c 8 \s1 Iesu iobodoumo upibaiꞌoi \p \v 1 Aamiꞌa himioi didimoi-da, Iesu odai-ka goꞌoto goꞌotoi, pai meai madei Aiai Iehoma pai emidio erarai, imoaduꞌuti-ha. Ruu iobodoumo tuero (12) mereei rautu, \v 2 ka aamiꞌa upibaiꞌoi, ruu-ro memiho urioi imobodidio, kamia gimoi-da idomoiatidioi rautu gaaꞌu-ha. Maria, paira atai Magadara, ruu reꞌei-da semeri (7) memiho urio pomobodidio, \v 3 Ioara, Heroda raarai iemeaꞌa dubui Kuda, ooboi-ka, Tusara, aamiꞌa upibaiꞌoi rautu ai-poromoabaimo, rii himia raarai-da, Iesu iimatomudio mereei ma imoabaimoi-ri. \s1 Raa mate hurai iiodouti dubui \r (Matiu 13:1-9; Maka 4:1-9) \p \v 4 Goꞌoto goꞌotoi-da, iorohoumo uubi aiha pororuꞌudio, ka turiaha ioodabuaimoi-da, Iesu-ro ara obeegiri imoaduꞌoi-ka. \p \v 5 \wj “Dubu ata, raa mate hurai pipeduo, aamiꞌai oto gaboi-da pirahioumo, ka uubi-ro iatuꞌuti-ka, momoꞌoi iooꞌumoi-da aiha piihoumo.\wj* \fig Dubu ata, raa mate hurai pipeduo, aamiꞌai oto gaboi-da pirahioumo, ka uubi-ro iatuꞌuti-ka, momoꞌoi iooꞌumoi-da aiha piihoumo.|alt="hjl-102" src="HJL-102.tif" size="col" copy="SIL (How Jews Lived)" ref="8:5" \fig* \v 6 \wj Aamiꞌai roꞌoa-roꞌoa hepui-da pirahioumo, iiꞌimo irai, pahai ai-pirademeumo, obo tiatoi-ri, ka aiha poroihiimo. \wj* \v 7 \wj Aamiꞌai oroꞌoro tamitami tuiai-da pirahioumo, iiꞌimo irai tamitami-ro ai-piaatioumo, ka aiha poroihimo. \wj* \v 8 \wj Aamiꞌa hurai mea hepui-da pirahioumo, iiꞌimoi-da mea hiꞌa, iha paꞌaimo, patu gaaꞌu-gaaꞌui-da ai-pimeꞌaumo haridere (100) gaaꞌu aibo.” \wj* \p Aaꞌo madei iaaꞌo didimoi, Iesu-ro geema madei-to aaꞌoi-ka, \wj “Roo iroomidio hepato rautu-ra, ka oroomidio.”\wj* \s1 Obeegiri oroaduꞌuti mabui \r (Matiu 13:10-17; Maka 4:10-12) \p \v 9 Ruu himia iimatomudio uubi-ro aiha patohetaimo, aaꞌoi-ka araibau, “Ara obeegiri raꞌu moroaduꞌo?” \v 10 Ka ruu-ro rii madei imoaimai-ka, \wj “Piro-piro madei, Iehoma pai emidio erarai, tauo imaꞌai maaka, riꞌoi-do. Irai aamiꞌai eito, obeegiri-to rimoaduꞌuti, mabu rii-ro meaꞌa duumo, irai eaꞌai aꞌai bia, moromidio duumo, irai umoo iiꞌi aꞌai bia. \wj* \s1 Iesu-ro obeegiri oaꞌeemiai-ka \r (Matiu 13:18-23; Maka 4:13-20) \p \v 11 \wj “Ararie obeegiri oaꞌeemiai, raa matei Iehoma madei-ka. \wj* \v 12 \wj Raa matei oroaꞌoia oto gaboi-da irahioumoi, araibau-ka, madei imoromidio duumo uubi-ro, irai Satari ooꞌui-ka madei omodadeai, rii kaukai-da, rii-ro madei ihahai eidai mooꞌai-ri, kamia rii oroiꞌioi eidai toe.\wj* \v 13 \wj Raa matei roꞌoa-roꞌoa hepui-da irahioumoi araibau-ka: madei imoromidio duumo uubi-ro, geꞌii rautu, irai, madei kaukai goroi eito hipi odai bia. Rii-ro keehibuo iraromoi-ka, irai erematuhuti ooꞌui-da, rii irahioi-ka.\wj* \v 14 \wj Oroꞌoro buꞌi-da iiraahioumoi, madei oromidioumoi-ka. Irai ipi-da, araibau raara-ro imomurudioi-ka: oroiꞌioi iraromo pauo, iiho-toto oroiꞌio, kamia hepui geꞌii. Ka rii aahuu iiꞌi modobo bia, mabu rii ai-piaatioumo oroꞌoro tami-ro aaꞌo rauri rii kaurau orobiꞌo ruꞌa hura aibo-ka. \wj* \v 15 \wj Raa mate hurai, mea hepui-da irahioumoi, araibau aaꞌo, madei rii-ro imoromidio duumo, ka mea eremaabei kaukai-da, aahuu ioohidioi-ka, raa matei iiꞌi-da, meamea hura-ro ma iohui emerai. \wj* \s1 Ramepai ipuai goroi-da \r (Maka 4:21-25) \p \v 16 \wj “Meree ata-ro, ramepai adiai-da ipuai-da atimai aꞌai bia, kamia edeꞌai aꞌai bia totoi goroi-da. Abia, ka aiha edeꞌa, ramepai himia totoi hoꞌui-da. Ka motoi eito iido uubi-ro, ramepai hehei eaꞌai aꞌai kaumo.\wj* \p \v 17 \wj “Piro-piro raꞌu-ro mopiꞌomatidio, hehei-ro obodi aꞌai hauꞌi eito. Ka raꞌu momurudio, ruu memeeꞌa duumo, kamia momooꞌu duumo hehei eito.\wj* \p \v 18 \wj “Roo-ro ara madei mea hiꞌa-ha ma oromidioi, mabu roo reꞌei-da raꞌu-ro mooꞌa, ruu hoꞌui-da, roo emaaꞌoai aꞌai. Kamia boꞌu meree reꞌe ato-ra tuahai, ruu reꞌei-da ooꞌa keehibuoi rautu turiaha omoahurai aꞌai.” \wj* \s1 Iesu riamiꞌoi maamui rautu \r (Matiu 12:46-50; Maka 3:31-35) \p \v 19 Iesu riamiꞌoi maamui rautu ai-podaumo ruui-do, ruu rautu ma odabuaimoi-ri, irai modobo bia, mabu uubi hiiro-ka. \v 20 Ata meree-ro aaꞌoi-ka Iesui-do, “Roo riamiꞌoi maamui rautu, raamomoti duumo kekai-da, rii rio-ka, roo ma emeeꞌaumo.” \p \v 21 Rii turiahai-do Iesu-ro aaꞌoi-ka, \wj “Aiai Iehoma madei, boꞌu-ro moromidio, kamia, ruu rioi boꞌu-ro mododiai, moo maamu-ra riamiꞌo-raika.”\wj* \s1 Iesu-ro tuomoi iemadohomai-ka \r (Matiu 8:23-27; Maka 4:35-41) \p \v 22 Ata himioi, Iesu oroi-ka peei-da, ruu himia iimatomudio uubi iduuꞌai-ka, \wj “Ma raabumo damoi hapuoi eito.” \wj* Ka aiha pahiꞌiaimo aabui. \v 23 Iaabumoi-da, Iesu uro utaꞌai-ka. Tutuu bia tuomoi omumuai-ka tuiai-da, oboi araatei omahoroi-ka peei-da. Kiauka, rii oroihi modobo haato pideꞌa.\fig Iaabumoi-da, Iesu uro utaꞌai-ka. Tutuu bia tuomoi omumuai-ka tuiai-da, oboi araatei omahoroi-ka peei-da. Kiauka, rii oroihi modobo haato pideꞌa.|alt="ap-07-03" src="AP-07-03.TIF" size="col" copy="Alice Paschal" ref="8:23" \fig* \v 24 Ruu iimatomudio uubi odai-ka Iesu oitorai, ida paaꞌoumo, “Paidubu-o, Paidubu-o! Rimo aiha oroihi raꞌai kaumo!” \p Iesu eibuai-ka, tuomo-ra aubo-rai erara made imaꞌai-ka, kiauka tuomo-ra aubo-rai aadohuti-ka, piroha iiꞌi-ka. \v 25 Kiauka ruu-ro rii turiaha iduuꞌai-ka, \wj “Heiꞌe-rie, riꞌo pupuo iraromoi?” \wj* \p Ka rii turiaha urio podaudioumo, ka toei hohoi-ha peremeeꞌaumo, ka hiei-da rii himia aratohei-ka, “Ara dubui boꞌu-rie? Tuomo-ra aubo-rairo, ruu madei-ha oroomai kaumo!” \s1 Memiho urio rautu dubui iodomoiai-ka \r (Matiu 8:28-34; Maka 5:1-20) \p \v 26 Iesu iimatomudio uubi rautu iaabumoi-da, arioi-ka, Gerasaato, Garereia damoi hapuoi-da. \v 27 Iesu iaramotoi-da memiho urio rautu dubui-ro emeeꞌai-ka, ruu aaꞌo mati-da dubu-ka. Tutuu hiꞌa poroaꞌoiadio hipura tiato-ha, kamia motoi-da emidioi modobo bia, oroihi uubi iruꞌumodioumo roꞌoa uuꞌui-da pemidiodio.\fig Iesu iaramotoi-da memiho urio rautu dubui-ro emeeꞌai-ka, ruu aaꞌo mati-da dubu-ka. Tutuu hiꞌa poroaꞌoiadio hipura tiato-ha, kamia motoi-da emidioi modobo bia, oroihi uubi iruꞌumodioumo roꞌoa uuꞌui-da pemidiodio.|alt="lb00303b" src="LB00303B.TIF" size="col" copy="BFBS (Louise Bass)" ref="8:27" \fig* \v 28 Ruu-ro Iesu iemeeꞌai-da, made geema aapoꞌiai-ka, Iesu otoi reꞌei-da irahiai-ka, ida paaꞌo geega madei-to, “Iesu, ohu hiꞌai Aiai meree! Roo raꞌu rio maꞌai mooato? Moo ai-roroaro rooi-do, moo ata riibo emaꞌaiꞌa!” \v 29 Ruu aaꞌo emerau paaꞌo, mabu Iesu-ro memiho urioi tauo piduuꞌai ruuato ma odadeaimoi-ri. Hiiro himio-ka, ruu memiho urioi-ro oaꞌoiai, uubi-ro emaꞌoidioi-ka, oto-ra tu-rai otohiti-ka aahuu hiꞌa imi-da. Irai iahiuti-ka, ka memiho urioi-ro omodai-ka opuhe mati eito. \p \v 30 Iesu-ro atohetai-ka ruu, \wj “Roo pairai boꞌu-rie?” \wj* \p Ruu-ro omoaimai-ka, “Moo pairai-ka, ‘Hiiro’,” mabu hiiro memiho urio-ro pemidioumo ruuato. \p \v 31 Memiho urioi-ro, Iesui-do oroaroi-ka, rii giimui-to iitiodoaiꞌa. \p \v 32 Aaꞌo reꞌeu-da boomo paꞌa geemai goꞌu paꞌaimo, roꞌoai tamai-da. Ka memiho urioi-ro oroarotiaimoi-ka, Iesui-ro, rii erara ma imaꞌai boomo paꞌai haito ma odaumoi-ri, kiauka Iesu-ro madei imaꞌai-ka. \v 33 Aaꞌo dubui-da, rii ihuꞌodidioumoi-da, boomoi haato pimamiaꞌaiimo, ka turiaha aaꞌo boomo paꞌai, dodoroi iromodoimoi-da, aiha paaꞌumutimo. \p \v 34 Boomoi dabi uubi-ro ieaꞌaumoi-da, rii hioi-to podaumo goꞌotoi-re kamia geemaꞌeema paꞌeai-rei, iemidioumo uubi imoaduꞌuti. \v 35 Uubi odai-ka, ioobodi raai emeeꞌai. Rii iooꞌumoi-da Iesu emeeꞌai-ka, memiho urioi-ro iemeheaimo dubui, ruu oto reꞌei-da pemidio hipurai rautu, kamia mea hiꞌa iraromo moꞌui rautu. Ka rii toe peereaꞌaumo. \v 36 Idomai-da ieaꞌaumo uubi-ro pimoaduꞌutimo, aamiꞌai, aaꞌo dubui ioodomoia emerai. \v 37 Ka turiaha Gerasa hepu geemai uubi-ro Iesu oarotiai-ka, ruu-ro rii ma imeheai-ri. Mabu rii toe hiꞌa paꞌaimo. Kiauka Iesu peei-da aiha poroo imaahiꞌiai. \v 38 Memiho urioi-ro, iemeheaimo dubui-ro Iesu atohetai-ka, “Moo ai-rooꞌu, roo rautu.” \p Irai Iesu-ro aiha potiodoai, oduuꞌai-ka, \v 39 \wj “Araimai, goꞌotoi eito, imoaduꞌuti, Iehoma-ro, rooi-do imododiai raai.” \wj* \p Ka ruu araimai-ka goꞌotoi, uubi imoaduꞌuti, Iesu-ro ruu iomododiai emerai. \s1 Iairusi meree behei-re, ka ora gimo rautu ooboi-re \r (Matiu 9:18-26; Maka 5:21-43) \p \v 40 Ka Iesu iaraimai-da damoi hapuoi eito, uubi-ro geꞌii rautu poꞌopaimo, mabu rii ruu-ha pomotiimo. \v 41 Ida pooꞌu idabu motoi epuuhoro dubui Iairusi, Iesu emaabei-ri ihimai-ka, Iesu oto reꞌei-da, Iesui-do pupuoi-to oroaroi-ka ma odaidoi-ri, ruu motoi eito. \v 42 Mabu ruu meree behei gaaꞌubuo hiꞌa-ka, burioi tuero-ka (12), iihiai tooto paꞌai. \p Iesu hiei eito iodai-da, uubi tuia-tuiai-ha pimadaꞌui. \v 43 Rii tuiai-da tuero (12) burioi-to, ora gimo piꞌatidio oobou rautu-ka. Ruu turiaha iiꞌapudioi, tauo-ha pipoiꞌo, ruu ma odomoiamoi-ri uubi imaꞌati-da, irai ruu meree ata-ro ma odomoiai modobo bia. \v 44 Ka ruu iooꞌui-da, Iesu rautu iodaumo uubi iiꞌi-da, aiha porooꞌopai. Ka Iesu hipurai keehibuo iaihimodi-da, ruu iꞌatidio ora gimoi-ro aiha pemeheai, gaaꞌu hiꞌa-ha. \v 45 Iesu-ro aaꞌoi-ka, \wj “O, moo boꞌu-ro rahimodi?” \wj* \p Rii turiaha ai-paratuhutimo. Petero-ro aaꞌoi-ka, “Epuudubu-o, roo rautu rimo hiiro uubi-ro rimadaꞌui kaumo, uubi roo rautu tamai imaraihimo duumo.” \p \v 46 Ida Iesu-ro aaꞌoi-ka, \wj “Ie, moo meree ata-ro raihimodi, moo himia-ro umoo tauo riiꞌi maaka, moo erarai aamiꞌai-ro, emeheai-da.” \wj* \v 47 Aaꞌo ooboi umoo iiꞌi-ka, ruu tauo poibomai. Ka ruu aamohoꞌoo-ha pooꞌu, emaabei-ri ihimai-ka, Iesu hoho reꞌei-da. Turiaha uubi hohoi-da, Iesu omoaduꞌoi-ka, ruu-ro Iesu iaihimodi mabui, ka ruu gimoi gaaꞌu hiꞌa-ha ioroopoiꞌoi. \v 48 Iesu-ro aaꞌo ooboi eito aaꞌo-ka, \wj “Moo meree-behe, roo pupuo iraromoi-ro, roo mea tauo ododiai maaka, miroi-da odau.”\wj* \p \v 49 Iesu aaꞌo madei ioroaduꞌuti-da, himoꞌa meree ata ooꞌui-ka, Iairusi motoi-da, “Roo meree-behei tauo iihiai maaka, imatomudio dubui aiha oomaimutiꞌa.” \p \v 50 Ka Iesu-ro, oroomai-ka. Ida paaꞌo, Iairusi-do, \wj “Toe aꞌaiꞌa, roo iraromoi pupuo-ha ooꞌa. Ka ruu oodomoiaiꞌai.” \wj* \p \v 51 Iesu, Iairusi motoi-da iereedeeꞌai-da, ruu-ro uubi aamiꞌa iꞌopai bia, ruu rautu ma iidoumoi-ri, ii Petero, Ioare, Iemisi, kamia meree-behei maamu-ra abea-rai haa-ro piidoumo. \v 52 Turiaha uubi giiꞌepu idebi paꞌaimo, meree-behei eito, ida paaꞌo Iesu-ro, \wj “Idebi aꞌaimoꞌa, mereei iihiai bia, irai ruu uro orobu.” \wj* \p \v 53 Rii-ro ruu mari pemaꞌaimo, mabu rii umoo-ka, mereei rituo-ka. \v 54 Irai Iesu-ro, ruu tui-da oꞌapuai-ka, ida pupuoi-to paaꞌo, \wj “Moo meree, eibua.” \wj* \v 55 Ruu oroiꞌioi araimai-ka. Kiauka, ruu gaaꞌu hiꞌa-ha peibua, ida Iesu-ro iduuꞌai-ka, uuho raa ata ma emaꞌaimoi-ri.\fig Ruu oroiꞌioi araimai-ka. Kiauka, ruu gaaꞌu hiꞌa-ha peibua, ida Iesu-ro iduuꞌai-ka, uuho raa ata ma emaꞌaimoi-ri.|alt="ubsd-03d" src="ubsd-03d.TIF" size="col" copy="UBS New Reader" ref="8:55" \fig* \v 56 Abea-ra maamu-rai urio podaudioido, ida Iesu-ro iduuꞌai-ka, meree ata omoaduꞌoumoꞌai-ri, raꞌu-ro oobodii. \c 9 \s1 Iesu tuero (12) himoꞌa uubi iitiodoai-ka \r (Matiu 10:5-15; Maka 6:7-13) \p \v 1 Iesu-ro, ruu tuero (12) iimatomudio mereei, iahoꞌootiai-ka, gaaꞌu-ha, erarai ma imaꞌai-ri. Memiho urioi ma ibodidioumoi-ri, kamia gimoi ma idomoumoi-ri. \v 2 Ida rii itiodoai-ka, Aiai Iehoma pai emidio erarai ma imoaduꞌutimoi-ri, kamia gimoi ma idomoumoi-ri. \v 3 Ka ruu-ro rii iduuꞌai-ka, \wj “Tu hai-to odaumo, garaꞌu bia, ipi haaꞌo bia, du bia, mori bia, kamia teti ata bia.\wj* \v 4 \wj Riꞌo raati-da miꞌopai duumo, geꞌii rautu aaꞌo motoi haato ma emidioi, modau-die, riꞌo-ro aaꞌo goꞌotoi memeheai duumo.\wj* \v 5 \wj Riꞌo uubi-ro, geꞌii rautu iꞌopai tiato-ra, ire goꞌotoi ita emeheaimo, ka otoi tuoꞌoi ita imamahuruutiimo. Ka riꞌo-ro, rii iraromo imaꞌai aꞌai kaumo.” \wj* \p \v 6 Ruu iimatomudio mereei emeheaimoi-ka, turiaha goꞌotoi pai meai imoaduꞌuti-ri, kamia uubi ma idomoiatidioumoi-ri, turiaha mati-da. \s1 Heroda iiraromo pauoi-ka \r (Matiu 14:1-12; Maka 6:14-29) \p \v 7 Aaꞌo himioi Garereia paidubui-ka Heroda, ruu-ro ai-piroomidio, turiaha raarai iorododiaimoi. Ka ruu pauo hiꞌa piraromo, mabu aamiꞌa uubi-ro iaaꞌoumoi, Ioare oboi-da imaaheemo dubui, ata paraimai oroiꞌioi eito. \v 8 Aamiꞌai-ro ai-paaꞌoumo, Eria-ro poobodii, kamia aamiꞌai-ro ai-paaꞌoumo, tauo hiꞌai himogabo dubui ata-ro paraimai oroiꞌioi eito. \v 9 Heroda-ro aaꞌoi-ka, “Ioare epuui moo-ro pirahiai, irai moo iroomidio raarai, aꞌai dubui boꞌu-rie?” Ka ruu-ro ai-pemahibaituti, Iesu ma emeeꞌai-ri. \s1 Iesu-ro paipi tauseri (5,000) uubi iiomotoi-ka \r (Matiu 14:13-21; Maka 6:30-44; Ioare 6:1-14) \p \v 10 Iesu iiapui made himoꞌa uubi iiraimaimoi-da, ruu omoaduꞌuti-ka, turiaha rii iaꞌaimo raarai. Ruu-ro, rii himia hiꞌa beha-ha iꞌopai-ka odai, goꞌoto atai-to, pairai Besaida. \v 11 Uubi geemai-ro aaꞌo pai ioroomaimoi-da, Iesu obodoumoi-ka. Ruu-ro, geꞌii rautu piꞌopai imoaduꞌuti, Aiai Iehoma pai emidio erarai ooꞌaa emerai, kamia ruu-ro idomoiatidioi-ri, rio iaꞌaimo uubi ai-pidomoiatidio. \p \v 12 Himioi ooꞌuoi iomahoroi-da, Iesu iimatomudio tuero (12) uubi ooꞌumoi-ka Iesui-do, ida poduuꞌaimo, “Uubi itiodoai ma odaumo, ara taitai goꞌoto-ra paꞌea-rai eito, iihoi-re irobu mati-re ma ioohoumo, mabu ara hiou opuhe mati-ka.” \p \v 13 Irai Iesu-ro rii-do aaꞌoi-ka, \wj “Riꞌo himia-ro, iomotoumo uubi.” \wj* \p Rii-ro omoaimai-ka, “Turiaha rimo reꞌei-da iiꞌai, tu-hapuo (5) parama ipi beha-ka, retoꞌa raai-re. Roo rio-ra rimo-ro ma rodaumo ara uubi hiiroi du imemei?” \fig Turiaha rimo reꞌei-da iiꞌai, tu-hapuo (5) parama ipi beha-ka, retoꞌa raai-re.|alt="hk00155b" src="HK00155B.TIF" size="col" copy="BFBS (Horace Knowles)" ref="9:13" \fig* \p \v 14 (Aaꞌo reꞌei-da paipi tauseri (5,000) aibo-ka, dububaiꞌo behai.) Iesu-ro aaꞌoi-ka, ruu iimatomudio mereei eito, \wj “Uubi idomoiatidioumo, pipiti (50) aibo, paꞌa gaaꞌu-gaaꞌui-da, ma emiꞌeitutiimo.” \wj* \p \v 15 Iesu iaaꞌo emerai, ruu iimatomudio mereei-ro iododiaimo didimoi, \v 16 Iesu-ro, tu-hapuo (5) parama ipi, raati rautu iimidai-da, imaromiai-ka aromoi eito. Aaꞌo raarai-ri, Aiai Iehomai-do geꞌii made aaꞌoi-ka, aiha pihebuti imaꞌai-ka, ruu iobodoumo mereei eito, uubi ma imaꞌatiimoi-ri. \v 17 Rii iihoumo kaupaꞌe hiꞌa. Ka Iesu iobodoumo uubi-ro, ioromoameheaimo riaꞌei, iidabuaimoi-da, tuero (12) rehai pidodiaimo. \s1 Uubi aaꞌoi-da, moo boꞌu-rie? \r (Matiu 16:13-19; Maka 8:27-29) \p \v 18 Ata himioi Iesu ai-pirudemea himia gaaꞌu-ha, ida pooꞌumo ruu iimatomudio mereei, ruui-do. Ruu-ro rii iatohetai-ka, \wj “Uubi aaꞌoi-da, moo boꞌu-rie?” \wj* \p \v 19 Rii-ro omoaimai-ka, “Aamiꞌai-ro ai-aaꞌo kaumo, roo Ioare-ka, uubi oboi-da, imaaheemo dubui-ka, aamiꞌai aaꞌoi Eria, kamia aamiꞌai aaꞌoi roo tauoi himogabo dubui ata-ro paraimai oroiꞌioi eito.” \p \v 20 Ruu-ro rii iatohetai-ka, \wj “Riꞌo mia? Riꞌo aaꞌoi-da, moo boꞌu-rie?” \wj* Petero-ro omoaimai-ka, “Roo Iehoma-ro iapui Paidubui-ka.” \s1 Iesu himia temeteme-ra iihiai-rai ioaduꞌoi-ka \r (Matiu 16:20-28; Maka 8:30—9:1) \p \v 21 Ka Iesu-ro erehe hiꞌa ereemaabe made imaꞌai-ka, ara raai meree ata omoaduꞌoumoꞌai-ri. \v 22 Ka ruu-ro rii iduuꞌai-ka, \wj “Uubihaubi mereei, memiho hiꞌa temeteme eidai aꞌai. Maraibo duumo, epuu otii uubi-ro, Iehoma poue emaꞌatidio uubi epuu uubi-re, kamia bubui imatomudio uubi-re. Ruu iihiai-da edeꞌai aꞌai kaumo. Irai didimoi-to, retoꞌa-gaaꞌu (3) himioi-da, ruu oitorai aꞌai oroiꞌioi eito.” \wj* \p \v 23 Ka ruu-ro, rii turiahai-do aaꞌoi-ka, \wj “Meree ata-ro, rio amaꞌai moo obodoi, ruu himia dodo ma ororiiꞌii, satauroi ma aaꞌotai, ka moo ma robodoi turiaha himioi.\wj* \v 24 \wj Roo boꞌu-ro miraromo, roo himia oroiꞌioi araahoꞌoi, ka aatoai aꞌai, irai boꞌu oroiꞌioi maatoai moo-ri, ruu oroiꞌioi arahoꞌoi aꞌai.\wj* \v 25 \wj Raꞌaibou mea-ro ooꞌai maꞌai, meree ata-ro hepu geegai ma eidai, kaida, ruu himia oroiꞌioi ma aatoai? Aaꞌa, mea bia!\wj* \v 26 \wj Uubi-ro moo hiipo aremaꞌai duumo, kamia moo imatomudioi-re, ka rii Uubihaubi mereei-ro, aaꞌo emerai hiipo imaꞌai aꞌai, ruu himia tomioi-re, Abeai tomioi-re, kamia dubuae arerui tomioi-rei, rautu ooꞌui aꞌai-da.\wj* \v 27 \wj Riꞌo moo-ro iaha hiꞌai riduuꞌai, riꞌo aamiꞌai araarie, oroihi aꞌai bia modau-die, Aiai Iehoma pai emidio erarai, memeeꞌa duumo.” \wj* \s1 Iesu tuupi ioroaꞌoomoi-ka \r (Matiu 17:1-8; Maka 9:2-8) \p \v 28 Ara madei iaaꞌoi-da, eiti (8) himio aibo, tauo poroohodi, Iesu-ro Petero, Ioare, kamia Iemisi iꞌopai-ka, iioi roꞌoai hoꞌui eito irudemeai. \v 29 Ruu irudemeai-da, hohoi ata aibo poroaꞌoomo, ka ruu hipurai rautu bereberei hehei aibo-ro pioohiai. \v 30 Aaꞌo ipi haato, retoꞌa dubuoti iobodidoi-ka, ruu rautu poroaduꞌutido, riiti Mose-ra, Eria-raika. \v 31 Aromoi tomioi rautu piobodiido, Iesu Ierusaremaato iihiai aꞌai emerai poroaduꞌutibiimo, Aiai Iehoma madei modoboi. \v 32 Petero aamiꞌai rautu uro hiꞌai pirobu, irai rii idomai iiaamodiimoi-da, ruu emeeꞌai-ka, tomioi rautu, retoꞌa dubuoti rautu potii.\fig Petero aamiꞌai rautu uro hiꞌai pirobu, irai rii idomai iiaamodiimoi-da, ruu emeeꞌai-ka, tomioi rautu, retoꞌa dubuoti rautu potii.|alt="mh-transfiguration04" src="MH-Transfiguration04.tif" size="col" copy="Michael Harrar (SIL)" ref="9:32" \fig* \v 33 Aaꞌo dubuoti-ro, Iesu iemeheaidoi haato, Petero-ro aaꞌoi-ka, Iesui-do, “Epuudubu-o, raꞌu meai-ra rimoibi araa-rie! Rimoibi-ro, retoꞌa-gaaꞌu (3) moto epuu imoamodoi raꞌai kaumo, roo himia, Mose himia, ka Eria himia.” (Ruu ihaha umoo bia ruu raꞌu aaꞌo). \p \v 34 Ruu ioroaduꞌuti-da dumo kopi aiha poobodi, duꞌi-ro rii iatimai-ka, ruu iimatomudio mereei iha toei paꞌaimo dumoi-ro rii iiatimai-da. \v 35 Kiauka made ata dumoi goroi-da aaꞌoi-ka, “Ara moo meree-ohioi-ka, ruu moo-ro ai-pirapui, ruui-do oromidioumo.” \p \v 36 Madei ioropoiꞌo didimoi-da, Iesu aaꞌo dubuoti-ro emeheai-ka. Irai aaꞌo himioi, Iesu iimatomudio mereei-ro, iaꞌaumo raarai aiha piohiidioumo, meree ata omoaduꞌuti bia. \s1 Iesu-ro memiho urio rautu meree-ohioi iiodomoiai-ka \r (Matiu 17:14-18; Maka 9:14-27) \p \v 37 Himio atai-da, Iesu rautu retoꞌa-gaaꞌu (3) iimatomudio uubi, roꞌoai-da piooꞌumo, ida uubi paꞌa geema-ro imeeꞌai-ka. \v 38 Ida aaꞌo uubi tuiai-da, dubu ata-ro, geema madei-to paaꞌo, “Epuudubu-o! Roo moo-ro ai-roarotiai, moo meree-ohioi, gaaꞌu hiꞌa-ka, ma rememeeꞌai-ri. \v 39 Ruu memiho urioi-ro iimamiiai-da, made geega gaaꞌu aapoꞌiai-ka, eheuꞌatoi-ka hepui-da, iimoaimuti-ka, ka ipuugaahei iamootiai-ka. Ka memiho urioi-ro, ruu aaꞌo emerai omodoboadio, ka pauoi-to emeheai-ka. \v 40 Roo iimatomudio uubi tauo rimoarotiai maaka, irai rii-ro memiho urioi omobodiomai modobo bia.” \p \v 41 Iesu-ro omoaimai-ka, \wj “Riꞌo moꞌui gamoꞌo hiꞌa tiato uubi-ka, Iehomai-do riꞌo pupuo iraromo kaukai, keeke hiꞌa-ka. Moo riꞌo rautu, raꞌaibou tutuu emidioi-ra? Moo haꞌima-ro tauo piroohiai, riꞌo pupuo iraromoi iiꞌimo bia.” \wj* Ruu-ro aaꞌo dubui eito aaꞌoi-ka, \wj “Roo mereei omooꞌu, ara hiou eito.” \wj* \p \v 42 Meree-ohioi iomooꞌumoi-da, memiho urioi-ro, hepui-da eheuꞌatoi-ka, iimoaimutii oomahoroi-ka. Iesu-ro pupuo madei-to memiho urioi obodiomai-ka, ka meree-ohioi aiha poodomoia, ka abeai eito meree-ohioi omoaimai-ka. \v 43 Turiaha uubi urio podaudioumo, Aiai Iehoma erehe erarai ieaꞌaumoi-da. \s1 Iesu himia iihiai, ata iioaduꞌoi-ka \r (Matiu 17:22-23; Maka 9:30-32) \p Irai Iesu iaꞌai raarai uubi-ro geꞌii rautu, geema poomaabumo, kaida ruu himia iimatomudio mereei eito aaꞌoi-ka, \v 44 \wj “Dodo iiꞌimoꞌa moo-ro riꞌo iduuꞌai aꞌai raai! Uubihaubi mereei imaꞌai aꞌai kaumo, uubi erarai eito.” \wj* \v 45 Irai iimatomudio uubi umoo bia ara madei ihahai iaaꞌo emerai, mabu madei rii moꞌui-da ai-pimoapiꞌoma, kamia rii toe paꞌaimo ruu atohetai aaꞌo raarai hapuoi. \s1 Boꞌu-rie geema hiꞌai? \r (Matiu 18:1-5; Maka 9:33-37) \p \v 46 Iimatomudio mereei himia eemaaꞌoi oomahoroi-ka, riiato, boꞌu-ro ooꞌai maꞌai geema hiꞌai. \v 47 Iesu umoo tauo-ha piiꞌi, rii moꞌui-da raꞌu iraromoumoi, ka ruu-ro, meree-keehi ata oꞌopai-ka, ruu taitai-da omotoboai-ka, \v 48 kaida aaꞌo-ka rii-do, \wj “Ara meree-keehi boꞌu-ro moꞌopai, moo pairai-da, moo tauo roꞌopai maaka, kamia moo boꞌu-ro roꞌopai, moo irotiodoai mereei rautu tauo oꞌopai maaka. Mabu riꞌoato keehibuoi boꞌu-rie, ruu-ka geema hiꞌai.” \wj* \s1 Roo omoamoo tiatoi boꞌu-ra, ruu roo rautu-ka \r (Maka 9:38-40) \p \v 49 Ioare-ro aaꞌoi-ka, “Paidubu-o, rimo-ro dubu ata reaꞌaa duumo, memiho urioi, roo pairai-da ibodiidio. Ka rimo-ro ruu ai-roduuꞌai duumo ma emahuurai-ri, mabu ruu rimo paꞌai-da bia.” \p \v 50 Iesu-ro aaꞌoi-ka ruui-do, kamia aamiꞌa iimatomudio mereei rautu, \wj “Riꞌo-ro ruu emadohomaimoꞌa, mabu roo omoamoo tiatoi boꞌu-ra, ruu roo rautu-ka.” \wj* \s1 Samaria goꞌotoi-ro Iesu iaraiboi-ka \p \v 51 Iesu aromoi eito omio himioi taitai-ro ioohiai-da, ruu iraromo peidai, ka odai omahoroi-ka Ierusaremai-to. \v 52 Ka ruu-ro made himoꞌa uubi epuui-da itiodoai-ka, Samaria goꞌoto atai-to, ruu raara ma emaumodiimoi-ri. \v 53 Irai aaꞌo goꞌotoi uubi-ro, ruu oꞌopaimo bia, mabu rii umoo-ka, ruu didimoi-to Ierusaremai-to odai aꞌai. \v 54 Ruu iimatomudio uubi-da, Iemisi-ra Ioare-rairo aaꞌo raai ieaꞌaidoi-da, rii-ro aaꞌoi-ka, “Paidubu-o, roo rio-ra rimo-ro erai ma rahoꞌoumo aromoi-da, ma ooruoi, rii ma iruuroi?” \p \v 55 Iesu-ro riiti iimeteai-ka, erehe madei-to imaaꞌo mamai-ka. \v 56 Kiauka Iesu iimatomudio mereei rautu, aiha podaumo goꞌoto atai-to. \s1 Iesu obodoi iraromo uubi \r (Matiu 8:19-22) \p \v 57 Rii gaboi iimadaꞌuimo himioi haato, dubu ata-ro Iesui-do aaꞌoi-ka, “Roo raati odai maꞌai, moo-ro roo obodoi-ha raꞌai.” \p \v 58 Iesu-ro ruui-do aaꞌoi-ka, \wj “Buꞌi umui medee uuꞌu rautu-ka. Kamia momoꞌoi toto rautu-ka, irai Uubihaubi mereei hora utaꞌa mati tiato-ka.” \wj*\fig Buꞌi umui medee uuꞌu rautu-ka. Kamia momoꞌoi toto rautu-ka, irai Uubihaubi mereei hora utaꞌa mati tiato-ka.|alt="bk00051b" src="BK00051B.TIF" size="col" copy="BRBS (Knowles modified by Bass)" ref="9:58" \fig* \p \v 59 Ruu-ro aaꞌoi-ka, dubu atai eito, \wj “Moo robodoo.” \wj* \p Irai aaꞌo dubui-ro aaꞌoi-ka, “Paidubu-o, epuui tauo, moo abeai uuꞌumai raaraimai.” \p \v 60 Iesu-ro omoaimai-ka, \wj “Oroihi rii himia rituoi-ha ma oruuꞌumoi. Roo-mia odau Aiai Iehoma pai emidio erarai imoaduꞌuti.” \wj* \p \v 61 Meree ata-ro aaꞌoi-ka, “Moo-ro roo obodoi raꞌai, irai tauo moo ai-raraimai, moo riaraamui giiꞌepu-umoo made imaꞌai.” \p \v 62 Iesu-ro, ruui-do aaꞌoi-ka, \wj “Meree ata-ro, hepui auhioi oomahoroi-da, ruu aia mereemeteuti didimoi eito, ruu modobo bia, Aiai Iehoma pai erarai goroi-da emidioi.” \wj* \c 10 \s1 Iesu-ro iitiodoai semeriti-tui (72) \p \v 1 Aaꞌo didimoi-da Paidubui-ro iapui-ka, ata semeriti-tui (72), itiotuti-ka retoꞌa (2), retoꞌa (2), ruu epuui-da ma odaumoi-ri, ruu odai iieremaumodi mati-mati modobo. \v 2 Ruu-ro rii-do aaꞌoi-ka, \wj “Paꞌeai raarai iiho modobo tauo poohiai, irai iaꞌuubo uubi retoꞌati-ka, paꞌeai raarai ihai ma idabuaimo. Ma irudemeai paꞌeai rautu mereei eito, ka ruu-ro iaꞌuubo uubi ma itiodoai. \wj* \v 3 \wj Odaumo! Riꞌo moo-ro ai-ritiodoai mamoe paha-paha aibo, buꞌi umui tuiai eito. \wj* \v 4 \wj Mori ioidio haaꞌo, ipi haaꞌo, kamia oto tamai rautu, riꞌo-ro iꞌapudioumoꞌa. Gaboi ipi-da meree ata rautu tutuu-ha oroaduꞌuti bia. \wj* \v 5 \wj Riꞌo odai-da raati moto modoro, epuui aiha ma aaꞌoi, ‘Miroi ooꞌa, ara motoi-da.’ \wj* \v 6 \wj Miroi umoo meree-ra, riꞌo miroi ruu reꞌei-da ooꞌai aꞌai, ii miroi umoo tiato meree-ra, miroi ma oaimai riꞌo himiai-do. \wj* \v 7 \wj Aaꞌo motoi-da ma emidioi, riꞌo raꞌu mimedeꞌa duumo ma iihoi, kamia ma idioi, mabu omaꞌati mereei taꞌii imidai aꞌai. Moto aamiꞌai-to oroaꞌoiai bia.\wj* \v 8 \wj Riꞌo goꞌoto atai-to aia modau duumo, ida aia mioꞌopai duumo, riꞌo hoho reꞌei-da ideꞌa, dui ma iihoi. \wj* \v 9 \wj Gimoi ma idomoiatidioi aaꞌo goꞌotoi-da, ka uubi ma iduuꞌai, ‘Aiai Iehoma pai emidio erarai riꞌo taitai-daka.’ \wj* \v 10 \wj Ka riꞌo goꞌoto atai-to aia midoo duumo, ida geꞌii rautu ioꞌopaimo tiato-ra, ma odai gaboi ipi eito, ida ma aaꞌoi, \wj* \v 11 \wj ‘Riꞌo goꞌotoi tuoꞌoi, rimo otoi-da imaratemoi, ai-rorotobiiti kaumo, riꞌo himiai-do. Irai ita iraromoumo, Aiai Iehoma pai emidio erarai riꞌo taitai eito, tauo ooꞌu maaka.’ \wj* \v 12 \wj Moo-ro riꞌo iaha hiꞌai riduuꞌai, aumai iimaapo himioi-da, Aiai-ro Sodoma iemaꞌai riiboi keehibuo-ka, irai ire goꞌotoi, geega riibo omiiꞌai aꞌai. \wj* \s1 Iraromoi ireheꞌeai tiato goꞌoto-goꞌotoi \r (Matiu 11:20-24) \p \v 13 \wj “Korasi goꞌotoi-o, memiho hiꞌa-ro ooꞌai aꞌai, rooi-do! Besaida goꞌotoi-o, memihoi hiꞌa-ro ooꞌai aꞌai, rooi-do! Mabu riꞌo reꞌei-da, iaꞌaimo urio odaudio raarai, Taia-ra Sidoro-ra goꞌototi-da aꞌai ato, aaꞌo mati epuui uubi mei emiꞌeituti kaumo, idiꞌidi hipurai-da mei aatimo kaumo, tuoꞌoi-da, ida garadodoumo, mabu rii memihoi reꞌei-da tauo pireheꞌeaimo. \wj* \v 14 \wj Irai Aiai-ro Taia-ra Sidoro-ra goꞌototi iimaꞌai riiboi keehibuo-ka, irai aumai iimaapoi aꞌai himioi-da, riꞌo omiiꞌai aꞌai riiboi geema-ka.\wj* \v 15 \wj Kaperarauma goꞌotoi-o, roo himia oroomioi amaꞌai aromoi eito? Bia, roo omooruoi-ha aꞌai, giimui-to.” \wj* \p \v 16 Ka Iesu-ro aaꞌoi-ka, ruu iimatomudio mereei eito, \wj “Riꞌo boiꞌo-ro miroomidio duumo, ka moo iroromidio duumo, kamia riꞌo boiꞌo-ro miraibo duumo, moo araiboi aꞌai kaumo, kamia moo boiꞌo-ro raraibo duumo, rii-ro moo irotiodoai abeai rautu araiboi aꞌai kaumo.” \wj* \s1 Iesu iitiodoai semeriti-tu (72) dububaiꞌoi iiraimaimoi-ka \p \v 17 Ka iitiodai, semeriti-tu (72), dububaiꞌoi iha geꞌii rautu piiraimaimo, rii-ro aaꞌoi-ka, “Paidubu-o, rimo-ro memiho urioi, roo pairai-da, erehe irudemea made irimaꞌaimoi-da, rii-ro rimo aiha piriroomaimo.” \p \v 18 Iesu-ro rii iduuꞌai-ka, \wj “Moo-ro, Satari aiha pireaꞌa aromoi-da, bereberei emerai piiraahiai. \wj* \v 19 \wj Oromidioumo! Riꞌo erarai tauo pirimaꞌai, auo-ra, duukorope-rai hoꞌu-hoꞌui, ma oroaꞌoiaumoi-ri, kamia riꞌo Boho Mereei pupuoi ma omoapoiꞌoumoi-ri, ka ata raa-ro, riꞌo temeteme imaꞌai aꞌai bia. \wj* \v 20 \wj Irai geꞌii aꞌaimoꞌa, memiho urioi-ro riꞌo madei iiromidio duumoi-ri, ii geꞌii-ha ma aꞌai, mabu riꞌo pairai tauo-ha, paraꞌatiimo aromoi-da.” \wj* \s1 Iesu geꞌii rautu Abeai iemarahuei-ka \r (Matiu 11:25-27; 13:16-17) \p \v 21 Aaꞌo himioi haato, Iesu Dubuae Urioi-ro iimamiai-da, ruu geega geꞌii paꞌai, ida paaꞌo, \wj “Aba-o, aromo-ra hepu-rai, Paidubu-o! Moo-ro, roo ai-remarahue, mabu roo-ro tauo pimoahuꞌomai ara raarai, umoo tiatoi uubi eito, irai umooi-re moꞌui uubi-rei, reꞌei-da, ai-pimopiꞌoma ara raarai. Ie, Aba-o, roo iraromo meai modoboi-da, tauo oobodii maakaumo. \wj* \p \v 22 \wj “Moo Abeai-ro raarai turiaha piremaꞌai. Meree ata umoo bia, meree-ohioi boꞌu-rie, Abea behai umoo-ka, kamia meree ata umoo bia, Abeai boꞌu-rie, meree-ohio behai umoo-ka. Ka mereei-ro rio aꞌai ruu abeai aamiꞌa uubi eito ma imoaꞌemiai, ka rii-ro umoo iiꞌi aꞌai kaumo ruu.” \wj* \p \v 23 Kiauka Iesu ereheꞌeai-ka, ruu iimatomudio meree behai imoaduꞌuti, \wj “Riꞌo meaha tauo iiꞌi maakaumo, doꞌou orododiai raarai, ma iaꞌaamoi-ri. \wj* \v 24 \wj Riꞌo ai-riduuꞌai, hiiro himogabo uubi-re, kamia Pai uubi-reiro, rio paꞌaimo, riꞌo iaꞌaa raarai ma iaꞌaumoi-ri, irai iaꞌaa bia, kamia riꞌo iromidioumo madei ma iromidioumo, irai iromidioumo bia.” \wj* \s1 Mea Samaria dubui \p \v 25 Bubui imatomudio dubui ata, rio-ka Iesu dii ma emedeeꞌai, ruu-ro atohetai-ka, “Imatomudio dubu-o, moo raꞌu aꞌai raꞌai tutuu oroiꞌioi ma reidai-ri?” \p \v 26 Iesu-ro ruu omoaimai-ka, \wj “Iehoma made bukai-ro, raꞌaibou aaꞌo? Roo-ro oaꞌeemiai-da raꞌu moroaduꞌo?” \wj* \p \v 27 Aaꞌo dubui-ro omoaimai-ka, “Roo-ro Paidubui Iehoma, roo kaukai-re, roo urioi-re, roo pupuoi-re, roo iraromoi-re turiaha ma emaꞌai. Ka roo taitai mereei giiꞌepu ma emaꞌai, roo himia-ro giiꞌepu eremaꞌai aiboi.” \p \v 28 Iesu-ro aaꞌoi-ka, \wj “Roo ihaha aaꞌo, ara raarai ita idodiai, roo oroiꞌioi aꞌai.” \wj* \p \v 29 Irai bubui imatomudio dubui rio-ka ruu himia iraromoi-da meai-to arahoꞌoi, ka Iesu atohetai-ka, “Moo taitai mereei boꞌu-rie?” \p \v 30 Iesu-ro odii ataato omoaimai-ka araibau, \wj “Dubu ata ai-poodoi Ierusaremaato Ierikoi-to, ida piroi-ro poohiaimo, hipurai imomopimutimo, iaiꞌiiaumo aumo-aumoi aꞌai-da pemeeheaimo, rii odai.\wj* \v 31 \wj Ka aaꞌo himioi Aiai poue iemaꞌatidioumo dubui ata gaaꞌu, gaboi poodoi, irai aaꞌo dubui iemeeꞌai-da, aiha pemahee hapuoi-ha poodoii. \wj* \v 32 \wj Irudeme motoi-da imoabai dubu ata, gaaꞌu gaboi poodoi aatu emerai, aaꞌo dubui emeeꞌai-ka, ka aiha pemeeheai hapuoi-ha poohodii. \wj* \v 33 \wj Irai Samaria dubu ata, hiei-ha pooꞌu, ida aaꞌo dubui-ha pemeeꞌa, ka ruu-ro iemeeꞌai-da, ruu kaukai-da iha giiꞌepui peereaꞌa. \wj* \v 34 \wj Ruu-ro oomodai-ka, tamai ratoi iiꞌaa reꞌei mire obo-ra, here raai-da imimoruꞌo, umai itohiti-ka, aiha pomiꞌai ruu iomodau doriki-da aiha paaꞌoai, omodai-ka dima motoi-da aiha pedeꞌa, ka hiei-da peaꞌaamo. \wj*\fig Ruu-ro oomodai-ka, tamai ratoi iiꞌaa reꞌei mire obo-ra, here raai-da imimoruꞌo, umai itohiti-ka, aiha pomiꞌai ruu iomodau doriki-da aiha paaꞌoai, omodai-ka dima motoi-da aiha pedeꞌa, ka hiei-da peaꞌaamo.|alt="dn00479b" src="DN00479b.tif" size="col" copy="UBS (Darwin Dunham)" ref="10:34" \fig* \v 35 \wj Himio atai, retoꞌa (2) mori huraati iruutiai-ka, motoi ieaꞌaa dubui emaꞌai-ka, ida poduuꞌai, ‘Meaha ita eaꞌaa, roo raꞌu eheuꞌai maꞌai ruuato, moo-ro omoaimai raꞌai arahiou hoꞌui-da.’” \wj* \p \v 36 Kiauka Iesu-ro madei opoiꞌoi-ka, \wj “Roo iraromoi-da, retoꞌa-gaaꞌu (3) uubi-da piroi-ro iaiꞌiiaumo dubui tama taitai aibo mereei boꞌu-rie?” \wj* \p \v 37 Bubui imatomudio dubui-ro aaꞌo-ka, “Ruu giiꞌepu iemaꞌai dubui-ka.” Iesu-ro aaꞌoi-ka, \wj “Ka roo odau, gaaꞌu emerai ita aꞌai.” \wj* \s1 Iesu-ro Mata-ra Maria-rai piaamiai \p \v 38 Ka Iesu, ruu iimatomudio mereei rautu iodaumo gaboi ipi-da, pemeeꞌaumo, goꞌoto ata. Hiei-da oobo ata paira-ka, Mata, ruu-ro Iesu geꞌii rautu poꞌopai ruu motoi eito. \v 39 Ruu ria meree-behei, pairai Maria, Paidubui hoho reꞌei haato peiꞌei, ka ruu imatomudio emerai-ha poroomidio. \v 40 Mata geꞌii aꞌai bia, turiaha omaꞌati ruu himia haa-ro ma omaꞌati, kaida iooꞌui-da paaꞌo, “Paidubu-o, roo-ro emaabei meaha-ra? Moo ria meree-behei-ro ai-remeheai maaka, turiaha omaꞌati moo himia haa-ro ma romaꞌati-ri. Ruu oduuꞌai ma ooꞌui, moo ma romoabai!” \p \v 41 Paidubui-ro, ruu madei pomoaimai, \wj “Mata, Mata! Roo iraromoi pauo-ka, kamia auma-ka, roo iraromo raara hiiroi-da,\wj* \v 42 \wj irai gaaꞌubuo geema hiꞌa raa rooi-do, roo-ro rio aꞌai. Maria ruu, mea hiꞌa raai rio iiꞌi maaka, ka omodadeai aꞌai bia ruu aaꞌo raai reꞌei-da.”\wj* \c 11 \s1 Iesu-ro irudemeai iimatomudioi-ka \r (Matiu 6:9-13; 7:7-11) \p \v 1 Ata himioi, Iesu ai-pirudemea mati ataato. Ka irudemeai ioropoiꞌoi-da, ruu iimatomudio mereei ata-ro aaꞌoi-ka, “Paidubu-o, rimo irudemeai ma rimatomudio, Ioare, iimatomudio mereei, iimatomudio emerai.” \p \v 2 Iesu-ro aaꞌoi-ka rii-do, \wj “Irudemeai-da, araibau-ha ma irudemeai,\wj* \q1 \wj Aba-o,\wj* \q2 \wj Roo dubuae pairai ita emaabeumo;\wj* \q2 \wj Roo pai emidio erarai mooꞌu-ka.\wj* \q2 \v 3 \wj Rimo himio gaaꞌu-gaaꞌu modobo dui, rimaꞌati.\wj* \q2 \v 4 \wj Rimo memihoi rimapihiti,\wj* \q2 \wj mabu rimo-ro aamiꞌa uubi, rimoi-do aꞌai memihoi imapihiti-ka.\wj* \q2 \wj Ka rimo imatuhuti raarai-da, ita rimomurudio.” \wj* \p \v 5 Iesu-ro aaꞌoi-ka, ruu iimatomudio mereei eito; \wj “Roo-ro ma iraromo, roo riaraamu rautu-ra, ida ruui-do ma odau duoi tuia hiꞌai, ida ma aaꞌo, ‘Riaraamu-o, moo retoꞌa-gaaꞌu (3) du kopiato romoabai. \wj* \v 6 \wj Mabu moo riaraamu ata, auꞌo matiato ooꞌu maaka mooi-do, irai moo ata raa tiato-ka, ruu ma remaꞌai!’\wj* \v 7 \wj Kaida, rioi mereei-ro, araibau amaaꞌo, ‘Moo pauo emaꞌaiꞌa! Birii tauo romoopai maaka, moo mereei rautu uro mati-daka. Moo eibuai modobo bia, roo ata raa ma romoabai.’\wj* \v 8 \wj Irai moo-ro riꞌo ai-riduuꞌai, ruu eibuai aꞌai bia, ruu roo riaraamui-ri, roo ata raa ma emaꞌai, irai roo-ro ruu aia matohe ata-atai hiipo tiato-ha, ruu eibuai aꞌai, roo aaꞌo raarai turiaha emaꞌai aꞌai.\wj* \p \v 9 \wj “Ka moo-ro riꞌoi-do ai-raaꞌo, ma atoheitai, ka riꞌo-ro eidai aꞌai kaumo, ma oohoi, ka riꞌo-ro emeeꞌai aꞌai kaumo, birii ma aamaꞌedei, ka birii araꞌerai aꞌai riꞌoi-do.\wj* \v 10 \wj Mabu boiꞌo-ro matohe duumo, rii-ro eidai aꞌai kaumo, boiꞌo-ro moohoo duumo, rii-ro emeeꞌai aꞌai kaumo, kamia birii araꞌerai aꞌai, birii amaaꞌede uubi eito.\wj* \v 11 \wj Riꞌo abeamiꞌoi eito modobo-ra, roo mereei auo ma emaꞌai, ruu raa-ri oroaroi-da? Bia, modobo bia! \wj* \v 12 \wj Kamia duukoropei emaꞌai amaꞌai, ruu kokoro hurai-ri oroaroi-da? Bia, modobo bia!\wj* \v 13 \wj Irai riꞌo memihobaiꞌo umoo-ka, riꞌo mereei meamea raara imaꞌati. Aromoi Abeai, geema hiꞌa rio aꞌai, Dubuae Urioi imaꞌati, ruui-do oroaro uubi eito.”\wj* \s1 Iesui-re Berisaburoi-re \r (Matiu 12:22-30; Maka 3:20-27) \p \v 14 Iesu-ro memiho urioi iobodiomai-da, made oroaduꞌuti tiato dubui-da, memiho urioi aiha pohuuꞌodidio. Ka memiho urioi iohuuꞌodidioi-da, aaꞌo dubui oroaduꞌuti oomahoroi-ka. Ka turiaha uubi geemai, urio podaudioumo. \v 15 Irai aamiꞌa uubi-ro paaꞌoumo, “Berisaburo-ro emaꞌai Iesu erarai, memiho urioi ma ibodiidio-ri. Ka Berisaburo turiaha memiho urioi epuuhoroi-ka.” \p \v 16 Aamiꞌai, rii rio-ka Iesu ma emahibaimo, ka ruu atohetaimoi-ka, urio odaudio raa ata, ma obodii-ri. Ka rii umoo ma iiꞌimo, ruu erarai Iehoma reꞌei-da ooꞌu. \v 17 Irai Iesu, umoo iiꞌi-ka, rii iiraromoumoi. Ruu-ro aaꞌoi-ka rii-do, \wj “Hepu ata, ruu himia, aia moroaheuti rii himia heamo ma aꞌaimoi-ri, ara hepui tutuu ooꞌai aꞌai bia, gaaꞌu aibo-ka, dubu ata, motoi-da, meree Abea emidioi, aia goroaheuti, ara dubui motoi otii aꞌai bia.\wj* \v 18 \wj Kamia Satari ruu himia paꞌai aia moroaheuti heamo ma aꞌaimoi-ri, ruu pai emidioi mati raꞌaibou ooꞌai maꞌai? Bia, modobo bia! Riꞌo-ro ai-aaꞌo kaumo, moo memiho urioi Berisaburo erarai-da riibodiidio. \wj* \v 19 \wj Ha, moo Berisaburo erarai-da ariibodiidio, ka riꞌo iibodoumo uubi boꞌu erarai-da, iibodiidioumo memiho urioi? Rii Berisaburo erarai-da, ibodidioumo bia. Ka eaꞌai-da, riꞌo hobou aaꞌo kaumo!\wj* \v 20 \wj Irai moo-ro, memiho urioi, Aiai Iehoma erarai-da ariibodiidio, ka Iehoma Pai emidio erarai, riꞌoi-do tauo ooꞌu maaka.\wj* \p \v 21 \wj “Pupuo dubui, heamo raarai rautu, modobo-hara, ruu himia motoi-da, ruu raarai meaha iiꞌai aꞌai.\wj* \v 22 \wj Irai pupuo hiꞌa dubui-ro, ruu aia moohiai, ida ruu pupuoi aia momoapoiꞌo, ka ruu iimomotii heamo raarai oaidai aꞌai turiaha, ka aamiꞌa uubi eito, imaꞌati aꞌai.\wj* \p \v 23 \wj “Roo, moo rautu bia-ra, ka roo-ro moo ihaha omoamoi aꞌai; meree ata, moo omoabai tiato-ra ibuꞌiidioi-da, ruu-ro iburuti aꞌai.\wj* \s1 Memiho urioi omaꞌati-ka \r (Matiu 12:43-45) \p \v 24 \wj “Memiho urioi-ro, meree ata aia memeheai, ka ruu oroaꞌoiai-ka, toatoa hepui, hora ahue mati ma emeeꞌai-ri. Ida ata mati emeeꞌa tiato-ra, ruu-ro himiai-do aaꞌoi-ka, ‘Moo araimai rodau, moo himia motoi eito.’\wj* \v 25 \wj Ka ruu araimai-da, motoi emeeꞌai-ka, tomio-ha tauo-ha potobioumo.\wj* \v 26 \wj Ka ruu ohuuꞌoi-ka kekai eito, ida imooꞌui-ka, aamiꞌa semeri (7) memiho hiꞌa urioi, ruu-ro omiorai, hiei-da ma emidioumoi-ri. Turiaha iidoi oropoiꞌoi-da, aaꞌo mereei memiho hiꞌai-da ereedeeꞌai-ka, ruu epuui-to iiemidio emerai oohodii-ka.” \wj* \s1 Ihaha geꞌii \p \v 27 Iesu, aaꞌo emerai iaaꞌoi-da, oobo ata-ro, paꞌai tuiai-da, geema madei-to paaꞌo, “Geꞌii-ka, roo ooto-ra, oomoto-rai iaꞌai ooboi!” \p \v 28 Irai Iesu-ro, ruu madei omoaimai-ka. \wj “Ie, irai geꞌii hiꞌa-ro ooꞌai aꞌai, Iehoma madei, oroomidio-ra, obodoo-rai aꞌai uubi eito.” \wj* \s1 Uubi rio-ka urio odaudio raa \r (Matiu 12:38-42) \p \v 29 Uubi-ro Iesu iomaaꞌeumoi-da, ruu-ro aaꞌoi-ka, \wj “Memiho hiꞌa-ka, doꞌou ara himioi uubi! Rii ai-oroaro kaumo, urio odaudio raa-ri, irai ata raa imaꞌai aꞌai bia. Ka moo-ro rii-do imaꞌai aꞌai raai Iora iaꞌai urio odaudio raa gaaꞌu behai-ka.\wj* \v 30 \wj Aatu emerai-ka, himogabo dubui, Iora iaꞌai raai, Ririma uubi eito, ka Uubihaubi Mereei aaꞌo emerai raa-ha aꞌai aꞌai, doꞌou ara himioi uubi eito.\wj* \v 31 \wj Aumai imaapoi aꞌai himioi, Seba pai ooboi otooꞌai aꞌai, doꞌou ara himioi uubi ma imehiipoi-ri, mabu ruu himia hepui-da, auꞌo pooꞌu, Soromori orootomu madei oroomidioi-ri, kamia riꞌo umoo-ra ara hioꞌou-da, ata raa, raa-rie. Moo-ro riꞌo ai-riduuꞌai Soromori pai-ro omioorai-ka.\wj* \v 32 \wj Aumai imaapoi aꞌai himio-da, Ririma uubi otooꞌai aꞌai kaumo, riꞌo imehiipoi-ri, mabu rii tauo pireheꞌeaimo memiho oroiꞌioi-da, Iora orootomui iiromidioumoi-da, ka riꞌo moo-ro umoo ridodiai, meree ata raa-rie Iora goro-ka, ruu hoꞌu-ka!\wj* \s1 Tuupi hehei-ka \r (Matiu 5:15; 6:22-23) \p \v 33 \wj “Meree ata-ro ramepai adiai-da, opiꞌomai aꞌai bia, kamia ipuai goroi-da edeꞌai aꞌai bia. Bia modobo bia! Ruu-ro aiha edeeꞌai aꞌai ramepai ooꞌa reꞌei-da, uubi iidouti-da, hehei ma eaꞌaumoi-ri. \wj*\fig Meree ata-ro ramepai adiai-da, opiꞌomai aꞌai bia, kamia ipuai goroi-da edeꞌai aꞌai bia. Bia modobo bia! Ruu-ro aiha edeeꞌai aꞌai ramepai ooꞌa reꞌei-da, uubi iidouti-da, hehei ma eaꞌaumoi-ri.|alt="kh087c" src="HK087C.tif" size="col" copy="BFBS (Horace Knowles)" ref="11:33" \fig* \v 34 \wj Roo idomai ramepai aibo-ka, roo tuupi eito. Roo idomai meaha-ra, ee-ka roo tuupi hehei-daka. Ii roo idomai memiho-ra, ee-ka roo tuupi duꞌi-daka.\wj* \v 35 \wj Meaha ma ereaꞌai, roo tuupi hehei duꞌi iiꞌi bia!\wj* \v 36 \wj Roo turiaha tuupi, hehe hiꞌai-dara, hapuo ata duꞌi ooꞌa bia-ra, ka turiaha hehe-haka, ramepai ma iradi emerai rooato.”\wj* \s1 Iesu-ro Pariseia uubi-re, bubui imatomudio uubi-rei, erehe madei-to pimaaꞌo \r (Matiu 23:1-36; Maka 12:38-40) \p \v 37 Iesu oroaduꞌuti ioropoiꞌoi-da, Pariseia dubu ata-ro, ai-paamaꞌue, ruu rautu ma iihoidoi-ri, ka ruu motoi iodoroi-da, aiha pemiꞌei, dui ma iihoi-ri. \v 38 Pariseia dubui urio podaudio Iesu ieaꞌai-da, dui iihoi-ha poomahoro, tui imoruꞌo tiatoi-da. \v 39 Paidubui-ro ruui-do aaꞌoi-ka, \wj “Riꞌo Pariseia uubi, kapusi-ra mereki-rai kekai tamai imoruꞌo kaumo. Irai riꞌo goroi oroiꞌioi, iiho-toto, kamia memihoi geega-ka.\wj* \v 40 \wj Riꞌo amaamo-ka! Iehoma-ro kekai iododiai-da, rioi ododiai bia-ra? Ie, tauo pododiai.\wj* \v 41 \wj Irai kapusi-ra mereki-rai, rioi raarai, ma imaꞌati, raara tiato uubi eito. Ka riꞌoi-do turiaha raarai riiꞌimo tiato iiꞌai aꞌai.\wj* \p \v 42 \wj “Pariseia uubi-o, memiho hiꞌa-ro ooꞌai aꞌai riꞌoi-do! Riꞌo-ro emaꞌatidio kaumo, Aiai Iehomai-do, modobo kerei, keekeebaiꞌo topo ribo raabari, kamia aamiꞌa raara paꞌeai-da. Irai riꞌo-ro, aamiꞌai eito gamoꞌo oroiꞌioi idodiaimo bia, ka riꞌo Aiai Iehomai-do, giiꞌepu aꞌaimo bia. Riꞌo-ro ire raarai aiha ma aꞌai, ka riꞌo iibodiidioumo bubui riꞌo-ro haꞌima aꞌai bia.\wj* \p \v 43 \wj “Pariseia uubi-o, memiho hiꞌa-ro, ooꞌai aꞌai, riꞌoi-do! Riꞌo rio-ka idabu mati-mati-da, hoho reꞌei totoi, kamia raarai oromoamee mati-da, imaabee rautu ma imoaduꞌutimo.\wj* \v 44 \wj Memiho hiꞌai ooꞌai aꞌai riꞌoi-do, mabu riꞌo, tu rato tiato egai boboi aibo-ka, uubi-ro umoo iiꞌi tiato-ha, hoꞌui ma oroaꞌoiaumo.”\wj* \p \v 45 Bubui imatomudio dubui ata-ro, aaꞌoi-ka ruui-do, “Imatomudio dubu-o, roo-ro ireibai iaaꞌodioi-da, roo-ro rimo rautu, ai-rimaaꞌutidio!” \p \v 46 Iesu-ro omoaimai-ka, \wj “Bubui imatomudio uubi-o, kamia memiho hiꞌa-ro ooꞌai aꞌai riꞌoi-do! Riꞌo-ro iaaꞌo kaumo, uubi hoꞌui-da riiboi, ka riibo hiꞌa-ka, imaꞌoiai modobo bia, irai roo himia-ro, tu hura gaaꞌu omiiꞌai aꞌai bia, rii ma imoabai riiboi-da.\wj* \v 47 \wj Memiho hiꞌa-ro ooꞌai aꞌai riꞌoi-do! Riꞌo-ro idodiai kaumo mea hiꞌa roꞌoa uuꞌui, oroihi himogabo uubi-ri, aaꞌo himogabo uubi, riꞌo rariamiꞌoi-ro piimotoumo.\wj* \v 48 \wj Riꞌo himia aꞌai raarai-da ai-oobodi kaumo, riꞌo rariamiꞌoi iaꞌaimo raarai, rio aꞌai kaumo. Rii-ro piimotoumo himogabo uubi, ka rii iruꞌumo roꞌoa uuꞌu boboi riꞌo-ro imititi kaumo.\wj* \v 49 \wj Aaꞌo raꞌu-da, Iehoma mooꞌui umooi-da ai-paaꞌo, ‘Moo-ro, rii imetiodoai raꞌai himogabo uubi, kamia made imaꞌoia uubi, rii-ro aamiꞌai iimotoi aꞌai kaumo, ka aamiꞌai imodoboai aꞌai kaumo.’\wj* \v 50 \wj Ka doꞌou ara himioi uubi rii aumai-da ideꞌai aꞌai, mabu tauoi himogabo uubi, rii-ro iimotoumoi-ri hepui iododiai himioi-da, imooꞌu doꞌou.\wj* \v 51 \wj Abera iaiꞌiia himioi-da, iooꞌu Sekaraia iaiꞌiiaumo, ruu poue totoi-re, ka dubuae hiꞌa mati-re, ipituiai-da, paiꞌiiaumo. Ie, riꞌo moo-ro ai-riduuꞌai, riꞌo doꞌou ara himiou uubi, rii-ri auma eidai aꞌai kaumo.\wj* \p \v 52 \wj “Bubui imatomudio uubi-o, memiho hiꞌai ooꞌai aꞌai riꞌoi-do! Riꞌo-ro oꞌapudio kaumo moꞌui motoi birii aꞌeuti raai. Riꞌo himia iidoo bia, ka riꞌo-ro imomurudio kaumo, iido tooto aꞌaimo uubi!”\wj* \p \v 53 Iesu, aaꞌo mati iemeheai-da, bubui imatomudio uubi-re, kamia Pariseia uubi-reiro, riibo madei-to peemeehiipoumo, ka rii-ro hiiro hiꞌa raara ai-patoheumo. \v 54 Ruu oraꞌe pemedeꞌaumo, ruu memiho raa ata, aaꞌoato ma oohiaimoi-ri. \c 12 \s1 Pariseia uubi ma ereemaabei \r (Matiu 10:26-27) \p \v 1 Aatu himioi-da, hiiro hiꞌa tauseri (1,000) uubi gaaꞌu-ha ioodabuaimoi-da, aamiꞌa uubi, aamiꞌai hoꞌu-hoꞌui-da ai-potooꞌutiimo. Iesu-ro epuui-da ruu iimatomudio mereei eito aaꞌoi-ka, \wj “Ita eremaabeumo, Pariseia uubi paramai iaupaituti tuoꞌoi aibo-ka, moo-ro ai-raaꞌo, rii daea uubi-ka.\wj* \v 2 \wj Raꞌu momurudio, eremapotai aꞌai, kamia goro hiꞌai iipiꞌomatidioi, umoo iiꞌi aꞌai kaumo. \wj* \v 3 \wj Kaida roo-ro duꞌi-da raꞌu maaꞌo, himioi tuia hiꞌai-da, oromidioi aꞌai kaumo, ka haadoai-to raꞌu maaꞌo, oropatidio ruuꞌai goroi-da, motoi ubui-da pairautu madei-to, aaꞌoi aꞌai kaumo.\wj* \s1 Iehoma toe-ha ma emaꞌai \r (Matiu 10:28-33; 12:32; 10:19-20) \p \v 4 \wj “Moo-ro riꞌo moo riaraamui ai-riduuꞌai, toe aꞌaimoꞌa tuupi boiꞌo-ro aiꞌiiai maꞌai duumo rituo-ha, irai memiho raa ata ododiai aꞌai bia didimoi-da.\wj* \v 5 \wj Riꞌo moo-ro imapui raꞌai, riꞌo-ro boꞌu toe emaꞌai maꞌai duumo, Iehoma toe ma emaꞌai, ruu erara-ka, ruu-ro aiꞌiia didimoi-da, riibo mati eito ma epeduai. Ie, riꞌo moo-ro ai-riduuꞌai ruu beha-ha toe ma emaꞌai. \wj* \p \v 6 \wj “Tu-hapuo (5) miroria, retoꞌa (2) mori hurai-to, ideꞌai amaꞌai? Ie, iaha-ka, Iehoma-ro gaaꞌubuo miroriai ata, dodo iiꞌi aꞌai bia. \wj*\fig Tu-hapuo (5) miroria, retoꞌa (2) mori hurai-to, ideꞌai amaꞌai? Ie, iaha-ka, Iehoma-ro gaaꞌubuo miroriai ata, dodo iiꞌi aꞌai bia.|alt="gt00023" src="GT00023.tif" size="col" copy="Gordon Thompson (WBT)" ref="12:6" \fig* \v 7 \wj Kamia roo epuui muhoi turiaha tauo piahoꞌouti, kaida toe aꞌai bia, roo muari hiꞌa-ka, turiaha miroriai aibo bia. \wj* \p \v 8 \wj “Moo-ro riꞌo ai-riduuꞌai, boꞌu-ro maaꞌo turiaha uubi hoohoi-da, ruu mooi-doka, Uubihaubi Mereei-ro, gaaꞌu emerai aaꞌoi aꞌai rii-do, Iehoma arerui hohooi-da.\wj* \v 9 \wj Irai boiꞌo-ro raraibo duumo moo, turiaha uubi hoohoi-da, Uubihaubi Mereei-ro rii aaꞌo emerai iraiboi aꞌai Iehoma arerui hohooi-da.\wj* \p \v 10 \wj “Meree ata boꞌu-ro maaꞌo omoamoo made ata, Uubihaubi Mereei eito, modobo-ka emapihiti, irai boꞌu-ro maaꞌo memiho omoamoo raara Dubuae Urioi eito, emapihiti aꞌai bia.\wj* \p \v 11 \wj “Rii-ro riꞌo aia mimooꞌu duumo, idabu motoi uubi-re gamarai-re kamia aamiꞌa epuuhoro uubi hohooi-da iatohei, pauo iraromoi bia, riꞌo raꞌu aaꞌoi maꞌai duumo riꞌo himia oroomatuei ma aꞌai.\wj* \v 12 \wj Mabu Dubuae Urioi-ro, riꞌo imatomudioi aꞌai aaꞌo himio mabui-da, riꞌo raꞌu aaꞌoi-rie.”\wj* \s1 Raara hiiro-hiiro dubui obeegiri-ka \p \v 13 Dubu ata-ro uubi hiiroi tuiai-da paaꞌo Iesui-do, “Imatomudio dubu-o, moo raamui oduuꞌai, rimoiti abeai-ro irimoameheai raarai, ma roromotoodeaido.” \p \v 14 Iesu-ro ruu omoaimai-ka, \wj “Dubu-o, moo erarai boꞌu-ro remaꞌai riꞌoiti raarai ipituiai-da ma rimotoodeai-ri?”\wj* \v 15 Ka Iesu-ro rii-do aaꞌoi-ka, \wj “Meaha ereaꞌaumo, ka ita ereemaabeumo riꞌo himia, rurubu oroiꞌioi-da, mabu oroiꞌioi, ihahai uubi iraahoꞌoo raarai-da ododiai bia, iahoꞌouti bia, raꞌaibou raara hiiro meree-ra.”\wj* \p \v 16 Kaida pimoaduꞌo, Iesu-ro ara obeegiri, \wj “Raara hiiro dubu ata hepu rautu-ka, aaꞌo hepui-da paꞌea raarai mea hiꞌa-ha piooumo.\wj* \v 17 \wj Ruu himia-ro iraromoi oomahoroi-ka, ‘Moo paꞌea raarai iraahoꞌoo mati tiato-ka, moo raꞌu aꞌai raꞌai?’\wj* \v 18 \wj Ruu himia oromoaduꞌoi-ka, ‘Moo araibau aꞌai raꞌai, moo paꞌea raarai-re, kamia dui iiꞌa motoi iagogouti raꞌai, paipai ma riititi-ri, ka moo raa hurai-re, kamia aamiꞌa dui hiei-da iraahoꞌooi raꞌai.\wj* \v 19 \wj Ida, moo himiai-do ai-raaꞌo, moo raara hiiro dubu-ka! Moo rio aꞌai meamea raarai turiaha burioi iiꞌadioi aꞌai, pauo tiato oroiꞌioi ma reidai-ri iiho idioi ma raꞌai, geꞌii rautu ma remidio!’ \wj* \v 20 \wj Irai Iehoma-ro aaꞌoi-ka ruui-do, ‘Roo amaamo-ka! Doꞌou duoi roo oroiꞌioi oaidai raꞌai, ka roo ieremaumodi raarai turiaha boꞌu-ro imidai maꞌai, roo-ro imeheai aꞌai-da?’” \wj* \p \v 21 Ka Iesu-ro obeegiri opoiꞌoi-ka, \wj “Araibau-ka, raara hiiro-hiiroi boiꞌo-ro moromomohi duumo, rii himia-haido, rii Iehoma hohoi-da, raara tiato-ka.”\wj* \s1 Pauo iiraromoi bia \r (Matiu 6:25-34) \p \v 22 Kaida Iesu-ro paaꞌo, ruu iimatomudio mereei eito, riꞌo moo-ro ai-riduuꞌai, pauo iraromoi bia iiho dui eito, riꞌo ma oroiꞌioumoi-ri, kamia tuupi imaꞌoia hipurai eito! \v 23 \wj Oroiꞌioi ihaha raa-ka, duui aibo bia, kamia tuupi ihaha raa-ka, imaꞌoia hipurai aibo bia. \wj* \v 24 \wj Oaꞌoai ma iraromoumo, rii ruꞌa hura ioodouti bia, kamia paꞌea raa iaꞌuboumo bia, rii duu iraahoꞌoo moto tiato-ka, rii Iehoma-ro iomoto, riꞌo muari hiꞌa-ka, momoꞌoi aibo bia. \wj* \v 25 \wj Meaha-ra, riꞌo pauo iraromo rautu emidioi, pauo iraromoi-ro, roo oroiꞌioi keehibuo, tutuu omotutuomai amaꞌai? Abiarie. \wj* \v 26 \wj Roo-ro ara keehibuo raai ododiai modobo bia-ra, ka raꞌu-ri pauo iraromoi-ra, aamiꞌa raarai eito.\wj* \v 27 \wj Ma iaꞌaumo buꞌi kopoi raꞌaibou miiꞌi duumo, rii omaꞌatimo bia, kamia hipura idodiaimo bia, rii himia-ri. Irai moo-ro riꞌo ai-riduuꞌai, Soromori hipurai tomioi aibo bia, kopoi tomioi, muari hiꞌa-ka.\wj* \v 28 \wj Iehoma-ro iidodiai, buꞌi tataꞌoi tomioi, tataꞌoi doꞌou araarie, toutu uubi-ro, iipeduai aꞌai kaumo, erai-ro ma iruuroi-ri. Iehoma-ro rii hipurai imaꞌati emerai, riꞌo ihaha imaꞌati amaꞌai? Ie, ihaha imaꞌati aꞌai! Riꞌo pupuo iraromoi keeke hiꞌa-ka! \wj* \p \v 29 \wj “Kamia raꞌuri-ha iraromoi-ra, iiho-ra, idioi-rai eito, pauo iraromoi bia.\wj* \v 30 \wj Ara hepui-da, Iuda guui-da paira tiato uubi, turiaha himioi ai-iraromodio kaumo, aaꞌo raarai. Riꞌo abeai umoo-ka, riꞌo rio-ka aaꞌo raarai.\wj* \v 31 \wj Kaida Iehoma pai emidio erarai ma iraromoi, ka ruu-ro ara hepui-da, riꞌo oroiꞌioi iraromo raarai, imaꞌati aꞌai.\wj* \s1 Meamea raarai aromoi-da \r (Matiu 6:19-21) \p \v 32 \wj “Toe aꞌaimoꞌa, paꞌa keehi-o, riꞌo Abeai geꞌii-ka, ruu Pai emidio erara ma imaꞌai-ri, riꞌoi-do. \wj* \v 33 \wj Turiaha riꞌo raarai ma ideꞌai oromoamei-ri, ka mori, raara tiato uubi ma imaꞌati. Oroaheꞌa tiato mori haaꞌo, ita eremaumodiimo, ka riꞌo mea irahoꞌoo raarai ita ideꞌaumo aromoi-da. Ka rii oropoiꞌoi aꞌai bia, mabu piro ata-ro imeꞌei aꞌai bia, kamia tete ata-ro itoeꞌauti aꞌai bia.\wj* \v 34 \wj Riꞌo kaukai iiꞌai aꞌai, meamea raarai iiꞌaa reꞌei-da.\wj* \s1 Ma eremaumodi ooꞌui aꞌai raai eito \p \v 35 \wj “Ma ereemaumodi, raꞌu-ro ooꞌui maꞌai eito, ka ma orododiai, oobodii aꞌai raarai eito, kamia ramepai ma adiai, \wj* \v 36 \wj himoꞌa uubi-ro, rii epuuhoro dubui ma omotiimo emerai, oobo-ra dubu-rai idabuai mahuai reꞌei-da, ooꞌui aꞌai aiboi. Ruu araimai-da, birii amaaꞌedei aꞌai, ka birii gaaꞌu hiꞌa-ha ma emaꞌeraimo.\wj* \v 37 \wj Geꞌii hiꞌa-ka, himoꞌa uubi rii epuuhoro dubui-ro, oroiꞌioi-da amimeeꞌa ruu araimai-da, kamia tauo ageremaumodiimo! Moo-ro riꞌo ihaha riduuꞌai, ruu eremaumodi aꞌai, ka rii iduuꞌai aꞌai ma emiꞌeitutimoi-ri, ruu-ro ma iomotoi-ri. \wj* \v 38 \wj Ruu duoi tuiai-da, kamia didimoi-to ooꞌui aꞌai-da, rii tauo ageremaumodiimo, ida amimeeꞌa, rii geꞌii hiꞌa-ka.\wj* \v 39 \wj Kaida riꞌo umoo hiꞌa ma ooꞌai, motoi rautu mereei umoo-ra piroi, ooꞌui aꞌai himioi, ruu-ro omoaꞌuei aꞌai bia motoi ma ehebiai-ri.\wj* \v 40 \wj Ka riꞌo rautu ma eremaumodi, mabu Uubihaubi Mereei ooꞌui aꞌai himioi, riꞌo umoo ooꞌai aꞌai bia.” \wj* \s1 Mea himoꞌa meree kamia memiho himoꞌa meree \r (Matiu 24:45-51) \p \v 41 Petero-ro atohetai ka, “Paidubu-o, ara obeegiri rimo behaido-ra, ee turiaha uubi rautu-ra?” \p \v 42 Paidubui-ro omoaimai-ka, \wj “Ka boꞌu-rie mea eremaabe emidioi, kamia moꞌui rautu himoꞌa mereei? Ruu beha-ka, epuuhoro dubui-ro, epuuhoro meree ododiai aꞌai motoi ma eaꞌai-ri, kamia aamiꞌa moto himoꞌa uubi duui ma imaꞌati-ri, duui imaꞌati himio hiꞌai-da. \wj* \v 43 \wj Geꞌii hiꞌa-ka, ire moto himoꞌa mereei, ruu epuuhoro dubui, araimai-da, ruu aaꞌo emerai aꞌai-da amemeeꞌa! \wj* \v 44 \wj Ie, riꞌo moo-ro ai-riduuꞌai, moto epuuhoro dubui-ro, motoi himoꞌa mereei epuuhoro apui aꞌai, ruu raarai turiaha ma emeaꞌai-ri. \wj* \v 45 \wj Irai ire himoꞌa mereei-ro, ruu himiai-do aibau amaaꞌo, ‘Moo epuuhoro dubui, tutuu hiꞌa himio eidai ma araimai-ri.’ Kaida ruu-ro iimotoi amoomahuꞌuai, aamiꞌa moto himoꞌa upi dubui, iiho-ra idiorai-da imaꞌai, kamia amaamo oboi-da. \wj* \v 46 \wj Kaida ruu epuuhoro dubui ata himioi ooꞌui aꞌai-da motoi eito, himoꞌa mereei-ro ruui-do omoti tiato himioi-da, kamia ruu umoo iiꞌi tiato himioi-da, epuuhoro dubui-ro ruu amaꞌadei aꞌai, ka otiodoai aꞌai iroomidio tiato uubi eito, rii rautu ma emidioi-ri. \wj* \p \v 47 \wj “Moto himoꞌa mereei umoo-ra, ruu epuuhoro dubui-ro, raꞌu omaꞌati emaꞌai, irai ruu-ro aꞌai bia, kamia ruu-ro ereemaumodi bia-ra, ka ruu pairautu hiꞌa ororihoi aꞌai. \wj* \v 48 \wj Irai moto himoꞌa mereei umoo bia-ra, ruu epuuhoro dubui-ro raꞌu omaꞌati emaꞌai, kamia ruu-ro memiho aia maꞌai, ruu modobo-ka, keehibuo aibo ororihoi. Hiiroi emaꞌai mereei eito, hiiro-ri oroaroi-ka. Kamia hiiro hiꞌa emaꞌai mereei eito, hiiro hiꞌa-ri oroaroi-ka.” \wj* \s1 Oroomoamoi \r (Matiu 10:34-36) \p \v 49 \wj “Moo ai-pirooꞌu hepu geemai erai-da adiai, ka moo rio-ka ara erai iradi ma oomahoroi!\wj* \v 50 \wj Moo temetemei-da ma romoꞌuumidioumoi-ri romotii, ka pauo iraromoi odai aꞌai moropoiꞌo! \wj* \v 51 \wj Riꞌo iraromoi-da, moo miroi aromooꞌu ara hepu geemai eito? Abiarie, miroi bia, irai himia orootoodei! \wj* \v 52 \wj Doꞌou ara ipi-da, imodau iiꞌai aꞌai himioi, maamu, abea, meree, tu-hapuoi-to orootoodei aꞌai kaumo, retoꞌa-gaaꞌui-ro (3) retoꞌai (2) imoamoi aꞌai kaumo, kamia retoꞌai-ro (2) retoꞌa-gaaꞌui (3) imoamoi aꞌai kaumo. \wj* \v 53 \wj Abeamiꞌoi-ro ohio mereei imoamoi aꞌai kaumo, ka ohio mereei-ro abeamiꞌoi imoamoi aꞌai kaumo. Maamiꞌoi-ro buhe mereei imoamoi aꞌai kaumo, ka buhe mereei-ro maamiꞌoi imoamoi aꞌai kaumo. Daamiꞌoi-ro eteamiꞌoi imoamoi aꞌai kaumo, ka eteamiꞌoi-ro daamiꞌoi imoamoi aꞌai kaumo.” \wj* \s1 Himio mabui umoo ma ooꞌai \r (Matiu 16:2-3) \p \v 54 Iesu aaꞌoi-ka uubi eito, \wj “Riꞌo-ro bubui aia meaꞌaa duumo, himioi ooruo hapuoi-da ioroi-da, riꞌo-ro gaaꞌu hiꞌa-ha aaꞌoi aꞌai kaumo, ‘Mihaei ooꞌui aꞌai,’ kiauka mihaei aiha ooꞌui-ka. \wj* \v 55 \wj Kamia riꞌo-ro aia mereaꞌaa duumo, hapuo atai koroboi omumui-da, ka riꞌo-ro aaꞌoi-ka, ‘Mati erara-ro oohiai aꞌai.’ Kiauka, erarai-ro oohiai-ka. \wj* \v 56 \wj Riꞌo daea uubi-ka! Riꞌo-ro hepu-ra aromo-rai imiaꞌaa duumo, riꞌo umoo-ka raꞌu-ro oobodi maꞌai, irai raꞌu mabu-ra riꞌo-ro ara himioi orododiai raarai ihahai umoo iiꞌi tiato? \wj* \s1 Rooi-do udo mereei rautu madei ma idomoiai \r (Matiu 5:25-26) \p \v 57 \wj “Riꞌo-ro himia ma eaꞌaumo, mea ododiai raai raꞌu-ra? \wj* \v 58 \wj Meree ata-ro, roo aia meemehiipo, pauoi-to ma emahibai idomoiai-ri, roo omodau toe-ka, bubu uubi hohooi eito. Roo-ro aꞌai tiato-ra, roo oaredioi aꞌai kaumo, bubu uubi hohoo reꞌei eito, ka ruu-ro roo imaꞌai aꞌai idi uubi eito. Kaida roo edeꞌai aꞌai kaumo, duꞌi motoi-da. \wj* \v 59 \wj Ka roo hieꞌei-da, emidioi aꞌai modau-die, roo iaraa mori gaaꞌui-da, taꞌii maꞌai-die.”\wj* \c 13 \s1 Memihoi-da ireheꞌeaimo \p \v 1 Aaꞌo himioi-da uubi aamiꞌa, hieꞌei-daka, rii-ro poduuꞌaimo Iesu, Pirato-ro Garereia uubi iimoto emerai, Iehomai-do poue raarai iemaꞌatidioumoi-da. \v 2 Iesu-ro rii imoaimai-ka, \wj “Ire Garereia uubi aaꞌo emerai gaboato agimotoumo, riꞌo iraromoi-da, rii memiho hiꞌa uubi-ra, aamiꞌa Garereia uubi rautu idoboai-da?\wj* \v 3 \wj Abiarie! Ka riꞌo moo-ro ai-riduuꞌai, riꞌo ireheꞌeai tiato-ra memihoi-da, riꞌo rii rautu oroihi aꞌai kaumo.\wj* \v 4 \wj Raꞌaibou-ra ire eitiri (18) uubi iimotoi Siroamua-to, moto tutuu ata iirahiai, rii hoꞌui-da? Riꞌo iraromoi-da rii memiho hiꞌa uubi-ra, aamiꞌa Ierusarema uubi rautu idoboai-da?\wj* \v 5 \wj Abiarie! Ka riꞌo moo-ro ai-riduuꞌai, riꞌo memihoi-da ireheꞌeai tiato-ra, ka riꞌo rii rautu oroihi aꞌai kaumo.”\wj* \s1 Ruꞌai-re ruu hurai-re \p \v 6 Ka Iesu-ro rii ara obeegiri imoaduꞌoi-ka, \wj “Dubu ata ai-pemidio, ruu hura iiho ruꞌa ata, mire paꞌeai-da potii. Ruu ai-poroaꞌoiadio ruꞌai hura ma imeeꞌai-ri, irai hura imeeꞌai bia.\wj*\fig Dubu ata ai-pemidio, ruu hura iiho ruꞌa ata, mire paꞌeai-da potii.|alt="lb00085b" src="LB00085B.TIF" size="col" copy="BFBS (Louise Bass)" ref="13:6" \fig* \v 7 \wj Ka ruu paꞌeai iemeaꞌa mereei eito aaꞌoi-ka, ‘Moo retoꞌa-gaaꞌu (3) burio tauo pirorooho, ara ruꞌai-da hura ma rimeeꞌai-ri, irai moo-ro, ata hura iohuiato imeeꞌa bia. Ita eꞌebo, ruu-ro hepui meai hobou eidai.’\wj* \v 8 \wj Irai paꞌeai ieaꞌaa mereei-ro pomoaimai, ‘Dubu-o, tauo emeheai, burio gaaꞌu ata, moo-ro mabui emauhuuti raꞌai, ka romomoohi roro hepu ata-to.\wj* \v 9 \wj Kaida ruꞌai hura amimamirai goroi burioi-da, meaha-ka, ii tuaha-ra, ka emeꞌeboi raꞌai.’”\wj* \s1 Memiho urioi-ro eitiri (18) burioi-to iemetebuti ooboi \p \v 10 Sabati ataato, Iesu ai-pimatomudio idabu motoi-da. \v 11 Ka oobo ata, memiho urioi-ro tuupi ai-paamia eitiri (18) burioi-to, hieꞌei-daka. Aaꞌo ooboi gamoꞌo-ha otooꞌai modobo bia. \v 12 Iesu-ro ruu iemeeꞌai-da, ahoꞌootiai-ka, ruu ma ooꞌui-ri, ida poduuꞌai, \wj “Oobo-o, roo doꞌou gimoi-ro, emeheaiꞌai.”\wj* \v 13 Ka Iesu tui ruu hoꞌui-da ideꞌai-da, ruu aiha pitooꞌa gamoꞌo-ha, kiauka Iehoma emarahuei-ka. \p \v 14 Irai, idabu motoi epuuhoro dubui, iha udoi paꞌai, Iesu-ro meree ata Sabati-da iodomoiai-ri, kaida ruu-ro aaꞌoi-ka uubi eito, “Rimoi-doi, tikiti (6) himio-ka ma romaꞌatimo, ka aaꞌo himioi-da, riꞌo ma ooꞌui idomoiatidioi-ri, ii Sabati-da ooꞌui bia!” \p \v 15 Paidubui-ro rii imoaimai-ka, \wj “Riꞌo daea uubi-ka! Riꞌo meree ata modobo-ka boromokau, kamia doriki, omohuuꞌoi kekai eito, Sabati-da obo ma idioi-ri!\wj* \v 16 \wj Ka ara ooboi Aberahamo aramui-ka, Satari-ro paamia eitiri (18) burioi-to, ka ruu modobo-ka, Sabati-da odomoiai!”\wj* \v 17 Iesu-ro rii iimoaimai madei-ro, ruui-do heamo uubi hiipo hiꞌa-ha pidodiai, ii aamiꞌai geꞌii hiꞌai paꞌaimo, ruu iaꞌai raara meameai-ri. \s1 Iehoma erara emidio mati obeegiri-ka \r (Matiu 13:31-33; Maka 4:30-32) \p \v 18 Iesu-ro aratohetai-ka, \wj “Iehoma pai emidio erarai raꞌaibou-rie? Moo-ro raꞌu ato odoboai raꞌai?\wj* \v 19 \wj Ka ruu araibau-ka, dubu ata-ro keehibuo hiꞌa ruꞌa hura, ma aroi hepui-da, ka aaꞌo raa matei iiꞌi-da, ruꞌa-ro amorododiai, ka momoꞌoi motoi aaꞌo ruꞌai ekei-da, ititi aꞌai kaumo.”\wj* \p \v 20 Ata Iesu-ro aratohetai-ka, \wj “Iehoma pai emidio erarai, moo-ro raꞌu ato odoboai raꞌai?\wj* \v 21 \wj Ka ruu araibau-ka, oobo ata-ro hiiro hiꞌa parama, paramai iaupai muramurai rautu ma iaꞌomei, ka paramai geema iiꞌi aꞌai.”\wj* \s1 Gohe keehi \r (Matiu 7:13-14,21-23) \p \v 22 Iesu goꞌoto-goꞌotoi, imatomudio-ha podau, ruu iodau modoboi Ierusaremai-to. \v 23 Meree ata-ro Iesu atohetai-ka, “Paidubu-o, kiauka-ra, retoꞌati uubi beha-ra, ee aamiꞌai imoabai amaꞌai?” \p Iesu-ro aaꞌoi-ka rii-do, \v 24 \wj “Pauoi-to ma emahibai gohe keehi ma odoro, mabu hiiro uubi-ro emahibai aꞌai kaumo iidoi, irai modobo ooꞌai aꞌai bia, rii ma iidoumoi-ri. \wj* \v 25 \wj Irai, motoi abeai eibuai-da birii aia momoopai, ka riꞌo birii amaꞌedei oomahoroi aꞌai kaumo, ida aaꞌoi aꞌai kaumo, ‘Epuuhoro dubu-o, rimo birii rimaꞌerai, ma riidoumo!’ Ruu-ro aaꞌoi aꞌai, ‘Moo umoo bia riꞌo, riꞌo raati-da mooꞌu duumo.’\wj* \v 26 \wj Kaida riꞌo-ro omoaimai aꞌai kaumo, ‘Rimo roo rautu iiho idioi piraꞌaimo, roo-ro pirimatomudio, rimo himia goꞌotoi-da!’ \wj* \v 27 \wj Irai ruu-ro ata aaꞌoi aꞌai, ‘Moo umoo bia riꞌo, riꞌo raati-da mooꞌu duumo, oodadeaimo moo reꞌei-da, riꞌo turiaha memiho raara idodiai uubi-ka!’\wj* \p \v 28 \wj “Aberahamo, Isaꞌako, Iakobo kamia Iehoma himogabo uubi iaꞌai aꞌai-da, Iehoma pai emidio erarai-da, riꞌo giri iimodoruuti rautu idebi iootoi aꞌai kaumo, riꞌo kekai eito iipeduai aꞌai-da.\wj* \v 29 \wj Uubi ooꞌui aꞌai kaumo turiaha mati-mati-da, emiꞌeituti aꞌai kaumo mahuai aꞌai-da, Iehoma pai emidio erarai-da. \wj* \v 30 \wj Amoromidio duumo, doꞌou boiꞌo-ra epuui-da, rii epuui-da iiꞌai aꞌai bia, kaida doꞌou boiꞌo-ra didimoi-da, rii epuui-da iiꞌai aꞌai.” \wj* \s1 Iesu, Ierusarema idebi iemaꞌai-ka \r (Matiu 23:37-39) \p \v 31 Aaꞌo himioi-da, aamiꞌa Pariseia uubi iooꞌumoi-da, paaꞌoumo Iesui-do, “Roo ara mati ita emeeheai, ita odau mati atai-to, mabu Heroda rio-ka roo rituo-ha aiꞌiiai.” \p \v 32 Iesu-ro rii imoaimai-ka, \wj “Odaumo ire buꞌi umui oduuꞌai, ‘Moo memiho urioi riibodidio, ka uubi rautu iridomoiatidio, doꞌou ara himioi-re toutui-re, ka aaꞌo didimoi-da, oropoiꞌoi aꞌai moo omaꞌati.’ \wj* \v 33 \wj Irai moo aiha rodau doꞌou, toutui-re, kamia ara himioti didimoi-re, mabu mea bia himogabo dubui, ata matiato iihiai, Ierusarema haato iihiai meaha-ka. \wj* \p \v 34 \wj “Ierusarema! Ierusarema! Roo-ro piimoto himogabo uubi, roꞌoa kopi-da iiamaꞌede, Iehoma-ro riꞌo iimetiodoai, made himoꞌa uubi! Hiiro himio, moo rio-ka, riꞌo turiaha, moo tamui-da ma rimoꞌomaatidio, kokoro maamui-ro, kokoro keekei imoꞌomaatidiodio emerai, ruu tamui goroi-da, irai riꞌo-ro moo omoaꞌue bia! \wj* \v 35 \wj Amoromidio duumo, riꞌo motoi muio iiꞌai aꞌai. Moo-ro riꞌo ihaha hiꞌai riduuꞌai, riꞌo-ro moo eaꞌai aꞌai bia modau-die, ida himio ata ooꞌui aꞌai, riꞌo-ro aaꞌoi aꞌai kaumo, ‘Iehoma meai ruu rautu-ka, boꞌu-ro mooꞌu Paidubui pairai-da.’” \wj* \c 14 \s1 Iesu-ro gimo dubui iiodomoiai-ka \p \v 1 Sabati ata-to, Iesu ai-podau Pariseia uubi epuuhoro dubu ata, motoi-da ma iihoidoi-ri, kamia uubi-ro ihaha pemaꞌotidioumo, ruu aꞌai raa ma emeeꞌaumoi-ri. \v 2 Oto-ra tu-rai iaupaimo dubui hieꞌei-da emeeꞌai-ka. \v 3 Kaida piatohetai Iesu-ro, bubui imatomudioumo uubi, Pariseia uubi rautu, \wj “Rimo bubui-da modobo-ra, Sabati-da uubi idomoiatidioi, ee modobo bia-ra?” \wj* \p \v 4 Irai rii piroha piiꞌimo. Iesu-ro aaꞌo dubui, oꞌapuai-ka, iodomoiatidio, ka aiha potiodoai. \v 5 Kaida piatohetai, \wj “Sabati-da riꞌo meree ata meree ohioi, kamia boromokau, boboi-da aia moohuꞌumatidio, roo-ro hioi-to omioi amaꞌai?” \wj* \p \v 6 Irai rii-ro, modobo bia ruu madei omoaimai. \s1 Roo himia oromomioi bia \p \v 7 Iesu-ro umoo iiꞌi-ka, iiamaꞌue uubi-ro totoi-da meamea mati-ha iarahoꞌoutimoi, ka ruu-ro obeegiri imoaduꞌoi-ka. \v 8 \wj “Roo meree ata-ro aia maamaꞌue, oobo-ra dubu-ra idabuai mahuai eito, mea mati haato emiꞌei bia. Aamiꞌa himioi, oobodii aꞌai roo pai-ro omiorai pai, aamaꞌuei aꞌai kaumo, \wj* \v 9 \wj kaida riꞌoiti gaaꞌu-ha iamaꞌue mereei ooꞌui-da, roo oduuꞌai aꞌai, ‘Ire mati omoameheai.’ Kaida roo hiipo hiꞌai ereaꞌai aꞌai, ka roo goro hiꞌai-da emiꞌei aꞌai. \wj* \v 10 \wj Kaida roo aia maamaꞌue duumo ma odai goro hiꞌai mati ataato ma emiꞌei, ka roo aamaꞌue mereei ooꞌui-da rooi-do aaꞌoi aꞌai, ‘Abeata-o, eibua ara mati eito.’ Ka roo pairai emaabei aꞌai kaumo aamiꞌa iiamaꞌue uubi hohoi-da. \wj* \v 11 \wj Boiꞌo-ro morododiai duumo rii himia pai, rii iimoruoi aꞌai kaumo, kamia boiꞌo-ro iimoruoumo, rii pai idodiai aꞌai kaumo.” \wj* \p \v 12 Ka Iesu-ro iiamaꞌue mereei eito aaꞌoi-ka, \wj “Roo-ro himio tuia du, kamia adimo du, amimaꞌai, roo riaraamui iamaꞌuei bia, roo taitai hiꞌai uubi-re, roo riamiꞌoi-re, roo raamiꞌoi-re, roo ora-gaaꞌu-ha uubi-re, kamia roo raara hiiro riaraamui-re, mabu rii-ro roo kama aamaꞌuei aꞌai kaumo, aaꞌo emerau-da, roo taꞌii aꞌai aꞌai kaumo, roo raꞌu ododiai rii-do. \wj* \v 13 \wj Roo mahuai aꞌai-da, raara tiato uubi, dabu uubi, tuupi hapuoi ioroihiimo uubi, ka idomai tiato uubi ma iamaꞌuei, \wj* \v 14 \wj ka roo meai eidai aꞌai, mabu rii-ro roo kama omoaimai aꞌai bia. Iehoma-ro, roo taꞌii omoaimai aꞌai, meaha iemidioumo uubi rituoi-da ireibuai aꞌai himioi-da.” \wj* \s1 Mahua geegai obeegiri-ka \r (Matiu 22:1-10) \p \v 15 Iiamaꞌue uubi ata-ro, gaaꞌu-ha iihoumo mati-da, ara madei ai-poromidio, ruu-ro aaꞌoi-ka Iesui-do, “Geꞌii hiꞌa-ro ooꞌai aꞌai mahuai-da emiꞌeituti aꞌai uubi eito, Iehoma pai emidio erarai-da!” \p \v 16 Iesu-ro aaꞌoi-ka ruui-do, \wj “Dubu ata-ro geega mahua paꞌai, ka hiiro uubi piamaꞌue. \wj* \v 17 \wj Mahuai himioi iohiai-da, ruu raa himoꞌa mereei otiodai-ka, ruu-ro iiamaꞌue uubi iduꞌaituti, ‘Ooꞌumo, raarai-da riꞌo turiaha tauo imaumodii maaka.’\wj* \v 18 \wj Irai omahoroumoi-ka, iiorobodoumoi-da, aamiꞌa orohodi made aaꞌoi, epuui mereei-ro aaꞌoi-ka, ‘Moo hepu reidai-die, ida eaꞌai odai raꞌai, moo giiꞌepu madei roaidai.’ \wj* \v 19 \wj Atai-ro aaꞌoi-ka, ‘Moo teri (10) boromokau rimidai-die, moo ai-rodau rii imahibai, ida moo giiꞌepu madei roaidai.’\wj* \v 20 \wj Ata gaaꞌui-ro paaꞌo, ‘Moo ooboi doꞌou romia maaka, ida moo ooꞌui aꞌai bia.’\wj* \p \v 21 \wj “Ka moto himoꞌa mereei iaraimai-da, turiaha raarai aiha pomoaduꞌuti epuuhoro dubui eito, ka ruu iha udoi paꞌai, ida paaꞌo, ruu moto himoꞌa mereei eito, ‘Hioi-to odau gabo geegai, kamia goꞌotoi gabo keekei eito, ka iꞌopo raara tiato uubi-re, tuupi hapuoi ioroihiimo uubi-re, dabu uubi-re, ka idomai iaꞌa tiato uubi-re.’\wj* \v 22 \wj Kiauka, moto himoꞌa mereei-ro aaꞌoi-ka, ‘Dubu atau-o, roo-ro imaaꞌo emerai tauo-ha orododiai maaka, irai ruuꞌai hiaꞌei imooꞌa.’ \wj* \v 23 \wj Epuuhoro dubui-ro aaꞌoi-ka, ruu moto himoꞌa mereei eito, ‘Odau, hepu geegai gaboi-re, ka aamiꞌa oto gaboi eito, uubi pupuoi-to iduꞌaituti, ma ooꞌumo moo motoi huru ma iiꞌi-ka. \wj* \v 24 \wj Riꞌo moo-ro ai-riduuꞌai, moo-ro epuui-da iiriamaꞌue uubi mereei ata-ro moo adimo dui, topo odoboai aꞌai bia.’”\wj* \s1 Roo rio-ra Iesu-ro ematomudio meree iiꞌi, ka meaha ma iraromoi \r (Matiu 10:37-38) \p \v 25 Himio ataato, hiiro hiꞌa uubi Iesu rautu pimadaꞌuimo, ruu iereemeteai-da paaꞌo rii-do, \v 26 \wj “Meree ata aia mooꞌu mooi-do, ida ruu moo-ro ematomudio meree iiꞌi amiraromo, ruu abea-ra maamu-raire, oobo-ra meree keeke-raire, raamiꞌo-ra mabiamiꞌo-raire, kamia ruu himia hiꞌa oroiꞌioi-re, kekai-da ma ideꞌai, ka ruu moo-ro ematomudio meree iiꞌi modobo-ka. \wj* \v 27 \wj Riꞌo boiꞌo-rie satauroi iaꞌotatidio tiato, kaida moo didimoi-da moo ma robodoumo, riꞌo modobo bia moo-ro imatomudio meree iiꞌimoi.\wj* \p \v 28 \wj “Riꞌo meree ata moto tutuu ma ididi-ri aia meremaumodi, epuui-to roo emiꞌei aꞌai, ka emeꞌuioi aꞌai mori modoboi, roo moto tutuui ma opoiꞌoi-ri. \wj* \v 29 \wj Kamia roo mori modobo bia-ra, roo moto tutuui opoiꞌoi aꞌai bia, goroi ododiai oropoiꞌoi-da, ka turiaha boiꞌo-ro meaꞌa duumo raꞌu-ro morododiai, roo mari emaꞌai aꞌai kaumo, mabu roo motoi opoiꞌo bia. \wj* \v 30 \wj Rii-ro aaꞌoi aꞌai kaumo, ‘Roo moto tutuui ididi tauo poomahoro, irai omaꞌati opoiꞌoi modobo bia.’ \wj* \p \v 31 \wj “Gaaꞌu aibo-ka, paidubu ata aia moobodi teri tauseri (10,000) beha uubi rautu, ma araiꞌiai-ri paidubu atai tueriti tauseri (20,000) dubui rautu, ka ruu araiꞌiiai eito odau tiatoi-da, ruu emiꞌei aꞌai, ma iraromoi-ri, ruu pupuoi modobo-ra, ata paidubui rautu ma araiꞌiaidoi-ri. \wj* \v 32 \wj Kamia ruu modobo tiato-ra, ka made himoꞌa uubi itiodoai aꞌai, paidubu atai ma emeeꞌaumoi-ri, ka miroi ma ododiaimo ruu taitai eito oohiꞌia tiatoi haato.” \wj* \v 33 Iesu-ro madei opoiꞌoi-ka, \wj “Aaꞌo emerai gaboi-da, roo ioohiidio raarai imeheai bia-ra, roo modobo bia moo-ro ematomudio meree iiꞌi.” \wj* \s1 Damerai ruu himia meai \r (Matiu 5:13; Maka 9:50) \p \v 34 \wj “Damerai meai meaha-ka, irai ruu himia meai aia moropoiꞌo, ata gabo ooꞌa bia, damerai ruu himia meai ata ma orododiai. \wj* \v 35 \wj Aaꞌo damerai mea bia, raa matei imomohi hepu toꞌoi eito, iipeduai aꞌai kekai eito. Ida riꞌo hepato rautu-ra oromidioumo.” \wj* \c 15 \s1 Iaraatoai mamoei \r (Matiu 18:12-14) \p \v 1 Ata himioi taketi imoamee uubi, kamia aamiꞌa memiho oroiꞌio uubi rautu, ai-pooꞌumo Iesu oromidioi. \v 2 Ka Pariseia uubi, bubui imatomudio uubi rautu, piro-piro made aaꞌoi oomahoroumoi-ka, “Ara dubu, memiho uubi geꞌii rautu imiꞌopo, kamia rii rautu imiiho!” \v 3 Ka Iesu-ro rii ara obeegiri imoaduꞌoi oomahoroi-ka. \p \v 4 \wj “Riꞌo meree ata haridere gaaꞌu (100) mamoei ma iaꞌai, ida gaaꞌubuo ata ma araatoai, ka roo raꞌu aꞌai maꞌai? Ka roo-ro rairiti-rairi (99) imeheai aꞌai, hauꞌii-da. Ka odai aꞌai iaraatoai gaaꞌui oohoi, modau-die memeeꞌa.\wj*\fig Roo-ro emeeꞌai aꞌai-da, geꞌii hiꞌa rautu, berai-da aaꞌotai aꞌai, momooꞌu-die goꞌotoi eito|src="DN00473b.tif" size="col" copy="UBS (Darwin Dunham)" ref="15:5-6" \fig* \v 5 \wj Roo-ro emeeꞌai aꞌai-da, geꞌii hiꞌa rautu, berai-da aaꞌotai aꞌai, \wj* \v 6 \wj momooꞌu-die goꞌotoi eito, kaida iahoꞌoi aꞌai roo riaraamui-re, roo taitai uubi-re gaaꞌu-ha, ida aaꞌoi aꞌai rii-do, ‘Moo geꞌii hiꞌa-ka, moo iaraatoai mamoei tauo remeeꞌa maaka. Ooꞌumo geꞌii ma raꞌaimo!’ \wj* \v 7 \wj Aatu emerai-ka, riꞌo moo-ro ai-riduuꞌai, aromoi-da geꞌii hiꞌa-ro ooꞌai aꞌai, gaaꞌubuo hiꞌa memiho oroiꞌio mereei ereheꞌeai-da, imaabee rairiti-rairi (99) uubi geꞌii aibo bia, boiꞌo-ro iraromoumo, rii tauo pireheꞌeaimo.” \wj* \s1 Iaraatoai mori hurai \p \v 8 \wj “Kamia oobo ata teri (10) mori hura-hura rautu-ra, ida aamaatoai ata gaaꞌui, ruu raꞌu aꞌai maꞌai? Ruu-ro ramepai adiai aꞌai, ka ramepai hehei-da motoi otobioi aꞌai, mea hiꞌa-ha oohoi aꞌai, modau-die memeeꞌa. \wj* \fig Kamia oobo ata teri (10) mori hura-hura rautu-ra, ida aamaatoai ata gaaꞌui, ruu raꞌu aꞌai maꞌai? Ruu-ro ramepai adiai aꞌai, ka ramepai hehei-da motoi otobioi aꞌai, mea hiꞌa-ha oohoi aꞌai, modau-die memeeꞌa.|alt="wa03871b" src="WA03871b.tif" size="col" copy="UBS (Graham Wade)" ref="15:8" \fig* \v 9 \wj Ida ruu-ro emeeꞌai-da, ruu riamabiai-re, ruu riaraamui-re, kamia ruu taitai uubi-rei rautu, turiaha iahoꞌooi aꞌai gaaꞌu-ha, ida aaꞌoi aꞌai rii-do, ‘Moo geꞌii hiꞌai-ka, moo iaraatoai mori tauo remeeꞌa maaka. Ooꞌumo, geꞌii ma raꞌaimo!’ \wj* \v 10 \wj Aatu emerai-ka, riꞌo moo-ro ai-riduuꞌai, Iehoma arerui geꞌii hiꞌa-ka, gaaꞌubuo memiho oroiꞌio mereei ereheꞌeai-ri.” \wj* \s1 Abeai-ro meree ohioti, rio iimaꞌai-ka \p \v 11 Ida, Iesu-ro paaꞌo, \wj “Dubu ata, ruu meree ohioti rautu-ka. \wj* \v 12 \wj Riai-ro aaꞌoi-ka ruui-do, ‘Aba-o, moo paira raarai romotoodeai doꞌou.’ Ka aaꞌo dubui-ro, ruu raarai itoodeai-ka riiti ipituiai-da, riiti paipai. \wj* \v 13 \wj Himio aamiꞌa, ioropoiꞌoumo didimoi-da, riai raarai mori-to pomoaameumo, ka aaꞌo mori rautu, goꞌotoi emeheꞌai-ka. Ruu aiha podau auꞌo hiꞌa hepu atai-to, ka mori aiha pipoiꞌo, ereemaabe tiato oroiꞌioi-da. \wj* \v 14 \wj Ruu raarai ioropoiꞌoi haato, aaꞌo hepui-da, du tiato himioi oohiai-ka, ka aaꞌo himiou-da ruu ata raa oromoameheai bia. \wj* \v 15 \wj Ka ruu odai-ka, aaꞌo hepui dubu atai-do, omaꞌati. Ka aaꞌo dubui-ro, ai-potiodoai ruu paꞌea geegai eito, boomoi ma emeaꞌai-ri. \wj* \v 16 \wj Ruu dui bobo hiꞌa paꞌai, ka ruu rio-ka boomoi iihoumo birii hurai ma iihoi. Mabu meree ata-ro, ruu uuho raa ata emaꞌai bia, ma uuhoi-ri.\wj* \fig Ruu dui bobo hiꞌa paꞌai, ka ruu rio-ka boomoi iihoumo birii hurai ma iihoi. Mabu meree ata-ro, ruu uuho raa ata emaꞌai bia, ma uuhoi-ri.|alt="lll7-14" src="lll7-14.tif" size="col" copy="Global Recordings Network" ref="15:16" \fig* \v 17 \wj Iarai-da, ruu mooꞌui imaimai-ka, ida poromoaduꞌo ruu himiai-do, ‘Turiaha moo abeai eito taꞌii-ri omaꞌati uubi, geemaꞌeema hiꞌai imiiho duumo, irai moo ara hiou-da, dui boboi iihiai raꞌai! \wj* \v 18 \wj Moo eibuai aꞌai-da, odai raꞌai, moo Abeai eito, ida aaꞌoi raꞌai, “Aba-o, moo Iehomai-re, rooi-re, riꞌoiti hohoi-da, memiho piraꞌai. \wj* \v 19 \wj Moo modobo bia roo-ro, roo mereei-to ma rahoꞌo, moo rooi-do taꞌii-ri omaꞌatimo meree gaaꞌu ata, aibo ita rododiai!”’ \wj* \v 20 \wj Kiauka, ruu eibuai-ka, araimai abeai eito. \wj* \p \wj “Ruu auꞌo hiꞌai haato, pemeeꞌa abeai-ro, ka kaukai-da giiꞌepu hiꞌa pemaꞌai, iaahootiai-da emaiꞌiimai-ka, aiha pohomeai. \wj* \p \v 21 \wj “Mereei-ro aaꞌo-ka, ‘Aba-o, moo Iehomai-re, rooi-re, riꞌoiti hohoi-da memiho piraꞌai, ida modobo bia moo, roo mereei-to ma rahoꞌoo.’ \wj* \v 22 \wj Irai abeai-ro, ruu moto himoꞌa uubi iahoꞌootiai-ka, ruu-ro aaꞌoi-ka, ‘Hioi-to, muari hiꞌa hipura, omomooꞌumo, ma atimaimo, tui kakahii garaa omioumo, oto tama omiourioumo. \wj* \v 23 \wj Ka odaumo, mea hiꞌa daꞌodaꞌo, roro boromokau, omooꞌumo, aiꞌiiaumo, ka geꞌii, mahua rautu ma raꞌaimo! \wj* \v 24 \wj Mabu, ara moo mereei, tauo piihiai, irai doꞌou ruu ai-oroiꞌio, ruu ai-paraatoai, irai ruu tauo remeeꞌa maaka.’ Kiauka, mahua-ra gama-rai aiha poromahoro. \wj* \p \v 25 \wj “Aaꞌo himioi, raamu-abeai hauꞌii-daka. Ruu iaraimai-da, motoi taitai-ro ioohiai-da, gama-ra hete-rai diamoi-ha, piroomai. \wj* \v 26 \wj Ka ruu-ro, moto himoꞌa meree atai, ahoꞌotiai-ka, ida, patohetai, ‘Raꞌu maꞌai duumo?’ \wj* \v 27 \wj Moto himoꞌa mereei-ro omoaimai-ka, ‘Roo riai, tauo araimai maaka motoi eito, ka roo abeai-ro, mea hiꞌa daꞌodaꞌo, roro boromokau aiꞌiia maaka, mabu roo riai mea hiꞌa-ha araimai maaka.’ \wj* \p \v 28 \wj “Raamui iha udoi paꞌai, ka motoi eito odoro bia, ida pohuuꞌo abeai, oduuꞌai-ka, ma odoroi-ri rioi eito. \wj* \v 29 \wj Irai raamui-ro, ruu abeai omoaimai-ka, ‘Amoromidio, ara burio hiiroi, moo rooi-do piromaꞌati, taꞌii tiato-ha, roo moto himoꞌa meree aibo. Ka moo-ro, roo rio raa ata, ododiai tiato ooꞌa bia. Roo-ro, moo raꞌu remaꞌai? Gouti keehi ata bia, moo mahua ma raꞌai, moo riaraamui rautu. \wj* \v 30 \wj Irai, ara roo meree ohioi-ro, roo raarai imoi-da pomoapoiꞌo. Ka ruu imaraimai-da, mea hiꞌa daꞌodaꞌo, roro boromokau, emaiꞌiia maaka!’ \wj* \v 31 \wj Abeai-ro omoaimai-ka, ‘Moo meree, roo ara hiou-da emidio, moo rautu, turiaha himioi. Ka moo reꞌei iiꞌaa raarai, turiaha roo raara-ka! \wj* \v 32 \wj Irai meaha-ka, geꞌii ma raꞌaimo, mabu roo riai ai-piihiai, irai doꞌou ruu ai-oroiꞌio, ruu ai-paraatoai, irai ruu doꞌou tauo remeeꞌa maakaumo!.’”\wj* \c 16 \s1 Moꞌui, raa himoꞌa mereei \p \v 1 Iesu-ro aaꞌoi-ka, ruu iimatomudio uubi eito, \wj “Raara hiiro-hiiro dubu ata, ai-pemidio, ruu raa himoꞌa dubui-ro pemeaꞌaa raarai. Raara hiiro-hiiro dubui ai-poduuꞌaimo, ruu raarai iemeaꞌaa dubui-ro ruu raarai ai-pomohuꞌomai. \wj* \v 2 \wj Kiauka, ruu ahoꞌootiai-ka rioi eito, ida paaꞌo, ‘Raꞌu-rie ara raau, moo-ro ai-riromidio, uubi reꞌei-da? Moo remaꞌai turiaha roo omaꞌati emerai geuai, mabu roo moo raara emeaꞌa meree aibo bia, doꞌou modau-die, ooꞌai aꞌai himioi eito.’\wj* \v 3 \wj Ka raarai iemeaꞌaa dubui-ro, himia poromoaduꞌo, ‘Moo epuu dubui-ro, omodadeai aꞌai omaꞌati-da, moo raꞌu ododiai raꞌai? Moo pupuo hiꞌa bia, boboi iobuti, kamia moo hiipo-ka, uubi imoaroi.\wj* \v 4 \wj Iee, doꞌou moo umoo tauo riiꞌi maaka, moo raꞌu aꞌai raꞌai, ka moo omaꞌati emeheai-da, moo taitai uubi emidioi aꞌai kaumo, rii-ro moo rii motoi eito, geꞌii rautu oꞌopoi aꞌai kaumo.’\wj* \p \v 5 \wj “Ka raa himoꞌa dubui-ro, raarai iimaꞌati uubi iahoꞌoi-ka, ruu epuuhoro dubui, raarai ma omoaimutiimoi-ri. Ruu-ro meree atai atohetai-ka, ‘Roo reꞌei-da, moo epuuhoro dubui, raꞌaibou omoaimai-ro miiꞌa?’\wj* \v 6 \wj Ruu-ro omoaimai-ka. ‘Orime herei haridere (100) gaigarua.’ Raa himoꞌa mereei-ro poduuꞌai, ‘Roo omoaimai araa-rie, emiꞌei, ka pipiti-ha (50) iꞌati.’ \wj* \v 7 \wj Ka ruu-ro atai atohetai-ka, ‘Roo raꞌaibou omoaimai-ro mooꞌa?’ Ida ruu-ro omoaimai-ka, ‘Turiaha gaaꞌubuo tauseri (1,000), geegaꞌeega apoho uiti-ka.’ Ka raa himoꞌa mereei-ro, aaꞌoi-ka, ‘Roo omoaimai pepai araarie, eiti-haridere-ha (800) iꞌati.’\wj* \p \v 8 \wj “Aaꞌo emerai iorododiaiai-da, memiho raara himoꞌa dubui, epuuhoro dubui-ro, ai-pemarahue, mabu raarai iemeaꞌaa dubui-ro, iododiai moꞌui, ruu-ro mea hiꞌa-ha, peaꞌaa. Ka ara hepui uubi moꞌui hiꞌa-ka, aamiꞌa uubi rautu raara idodiai, irai hehei uubi ibai bia.” \wj* \p \v 9 Kaida Iesu-ro paaꞌo, \wj “Riꞌo moo-ro, ai-riduuꞌai, riꞌo himia riaraamu orododiaimo, ara hepui raarai rautu, ka aaꞌo raarai oropoiꞌoi aꞌai-da, riꞌo geꞌii rautu ma iiꞌopaimoi-ka, tutuu oroiꞌio motoi eito.\wj* \v 10 \wj Boꞌu-rie, keeke raarai meaha imaaꞌotidioi, ka ruu-ro, geegaꞌeega raarai mea hiꞌa-ha, imaaꞌotidioi aꞌai. Kamia boꞌu-rie keeke raarai meaha imaaꞌotidio tiato, ka ruu-ro geegaꞌeega raarai mea hiꞌa-ha imaaꞌotidioi aꞌai bia.\wj* \v 11 \wj Kamia ara hepui raarai, riꞌo-ro meaha imaaꞌotidio tiato-ra, ka riꞌo-ro meamea hiꞌa raarai meaha imaaꞌotidioi aꞌai bia.\wj* \v 12 \wj Kamia dubii dubu ata, raarai riꞌo-ro emamaaꞌotidio tiato-ra, ka riꞌo himia raarai, imaꞌai aꞌai bia. \wj* \p \v 13 \wj “Raa himoꞌa mereei-ro, retoꞌa epuuhoro dubuoti, raa himoꞌa aꞌai modobo bia. Ruu-ro atai rio tiato emaꞌai aꞌai, ka ata behai rio emaꞌai aꞌai. Kamia roo-ro, Aiai Iehomai-re, mori-re, gaaꞌu-ha imoabai modobo bia.”\wj* \s1 Bubui iimoaduꞌuti-ka \r (Matiu 11:12-13; 5:31-32; Maka 10:11-12) \p \v 14 Pariseia uubi-ro, Iesu ioroaduꞌuti madei ioromidioumoi-da, mari pemaꞌaimo, mabu rii rio hiꞌa-ka mori, \v 15 ida Iesu-ro aaꞌoi-ka, \wj “Riꞌo aaꞌo uubi-ka, boiꞌo-ro miꞌatidio duumo, aamiꞌai idomai gaboi-da ma imarahueumoi-ri, irai Iehoma umoo-ka, riꞌo kaukai. Uubi-ro, riꞌo pai iraromo raarai, Iehoma idomai-da, hobou raa-ka.\wj* \p \v 16 \wj “Mose bubui-re, kamia himogabo uubi-ro iꞌatimoi-re, raꞌu iimatomudioumo imooꞌu, Ioare Bapatiso himioi eito, aaꞌo himiou didimoi-da, Aiai Iehoma pai emidio erarai, mea madei ai-pimoaduꞌutimo. Kamia hiiro uubi, pauoi-to iidoo toto aꞌai kaumo. \wj* \v 17 \wj Irai aahuu hiꞌa-ka, aromo-ra, hepu-rai, ma araatoaimo, ii modobo bia bubui hapuo keehi ata, omodadeai.\wj* \p \v 18 \wj “Dubu ata ooboi aia memeheai, kaida oobo ata amomia, ruu imo aꞌai-ka, kamia boꞌu-ro momia emeheai ooboi, ruu rautu imo-ka.”\wj* \s1 Raara hiiro-hiiro dubui, Rasaro rautu \p \v 19 Kaida pimoaduꞌo ara obeegiri Iesu-ro. \wj “Raara hiiro-hiiro dubu ata, ai-porododiaitutidio, geemaꞌeema hiꞌa taꞌii hipurai-da, kamia ioroiꞌioi, hoꞌu hiꞌa poroiꞌio, turiaha himioi.\wj* \v 20 \wj Kamia raara tiato dubu ata, ruu pairai, Rasaro, turiaha ruu tuupi umai haa-ro piiꞌa, ruu ai-poaꞌoiadioumo raara hiiro-hiiro dubui, birii eito.\wj* \v 21 \wj Ruu rio aꞌai-ka, raara hiiro-hiiro dubui, araaho iiho du toꞌurei, ma iihoi-ri, kamia umui ooꞌumoi-ka, ruu umai ma ohomeumoi-ri. \wj*\fig Raara hiiro-hiiro dubui, Rasaro rautu|alt="gt00078" src="GT00078.tif" size="col" copy="Gordon Thompson (WBT)" ref="16:19-21" \fig* \p \v 22 \wj “Ka raara tiato dubui iihiai-ka, ka arerui-ro, ruu urioi aiha pomodaumo Aberahamo taitai eito. Kaida raara hiiro-hiiro dubui rautu aiha piihiai, uuꞌumaimoi-ka.\wj* \v 23 \wj Kaida, giimui uubi reꞌei-da, geega temeteme paꞌai, ida iimaromiai-da, pemeeꞌa Aberahamo auꞌo hiꞌai-da, Rasaro ruu kekai-da pemidio.\wj* \v 24 \wj Kaida geega madei-to paaꞌo, ‘Aba Aberahamo, moo giiꞌepu remaꞌai! Rasaro otiodoai tu hurai oboi-da ma odobiai, ka moo totobei guuaꞌo ma rododiai, mabu moo temeteme hiꞌa-ka, ara erai tuiai-da.’\wj* \p \v 25 \wj “Irai Aberahamo-ro, omoaimai-ka, ‘Moo meree, roo-ro amiraromo, roo ioroiꞌio himioi-da, rooi-do meamea hiꞌa raarai-ro piiꞌa, irai Rasaroi-do memiho hiꞌa raarai-ro, piiꞌa. Ka ruu doꞌou geꞌii-daka, ahiou-da, kamia roo, temetemei-daka, irehieꞌei-da. \wj* \v 26 \wj Kamia ire gomo hiꞌa boboi ireirie rimo ipituiai-da, kaida boꞌu rio-rie ooꞌui, modobo bia, kamia modobo bia meree ata ma aabui roo hapuoi eito.’\wj* \v 27 \wj Raara hiiro-hiiro dubui-ro aaꞌoi-ka, ‘Aba Aberahamo, moo ai-roroaro, Rasaro otiodoai ma odai, moo abeai motoi eito. \wj* \v 28 \wj Moo riamiꞌoi tu-hapuo (5) ohiobaiꞌo-ka, moo rio-ka ruu ma odai, rii umoo idodiai, rii ooꞌu toe-ka temeteme mati eito.’ \wj* \p \v 29 \wj “Aberahamo-ro aaꞌoi-ka, ‘Mose, kamia himogabo uubi, iꞌatimo madei rii umoo-ka, rii-ro ma oromidioi.’ \wj* \v 30 \wj Raara hiiro-hiiro dubui-ro, omoaimai-ka, ‘Irai, Aba Aberahamo, meree ata aia meibua, iihiai-da, ka ma odai-ri, rii iduuꞌai, ka rii ireheꞌeai aꞌai kaumo, memihoi-da.’ \wj* \v 31 \wj Irai Aberahamo-ro aaꞌoi-ka, ‘Rii Mosei-re, kamia himogabo uubi-rei eito iroomidio tiato-ra, ka iihiai-da eibuai aꞌai mereei, madei oromidioi aꞌai bia.’” \wj* \c 17 \s1 Memihoi-da iiraahioi \r (Matiu 18:6-7,21-22; Maka 9:42) \p \v 1 Iesu-ro ruu iimatomudio mereei eito aaꞌoi-ka, \wj “Uubi memihoi-da iiraahioi aꞌai raarai ai-iobodiituti kaumo, irai memiho hiꞌa-ro ooꞌai aꞌai, aaꞌo erematuhuti oomahoroi aꞌai mereei eito. \wj* \v 2 \wj Memiho-ka meree ata gigii-da, roꞌoa kopi geega otohiai, ka tibiri tuiai-da ma epeduai, irai memiho hiꞌa-ro ooꞌai aꞌai meree keehi ata boꞌu-ro momodau memiho raara ma aꞌai-ri. \wj* \v 3 \wj Kaida meaha ma ereaꞌai roo raꞌu maꞌai.\wj* \p \wj “Kamia roo riaraamui memiho oroiꞌio amaꞌai, erehei-to ma otomui, ida ruu memiho oroiꞌioi aia memeheai, ka ruu memihoi ma emapihiti.\wj* \v 4 \wj Kamia rooi-do memiho oroiꞌio amaꞌai, himio gaaꞌui goroi-da semeri (7) modoboi-to, ka orooho semeri (7) himio gaaꞌu-gaaꞌui-da, ruu-ro aia maaꞌotuti, ‘Moo memiho oroiꞌioi tauo pirimeheai’, ka roo-ro ruu memihoi ma emapihiti.” \wj* \s1 Pupuo iraromoi-ka \p \v 5 Iiapui made himoꞌa uubi-ro aaꞌoi-ka, Paidubui eito, “Rimo pupuo iraromoi geegaꞌeega rimododiai.” \p \v 6 Paidubui-ro imoaimai-ka, \wj “Riꞌo pupuo iraromoi hiꞌuai hura keekei aibo-ra, ka riꞌo-ro ara ruꞌa geegai oduuꞌai aꞌai kaumo, ‘Roo aaꞌuubai hipi rautu turiaha, ka odau tibiri tuiai-da ma araraaro,’ ka ruu-ro, roo aaꞌo modoboi ododiai aꞌai. \wj* \s1 Himoꞌa mereei, omaꞌati-ka \p \v 7 \wj “Kamia riꞌo gaaꞌubuo ata, himoꞌa meree rautu-ra, ida hepui ma auhioi, ee, mamoei ma iaꞌai hauꞌii-da, ida aaꞌo reꞌei-da araimai-da, roo-ro ruu oduuꞌai amaꞌai, dui hioi-to ma iihoi-ri?\wj* \v 8 \wj Abiarie! Modobo bia! Roo-ro ruu oduuꞌai aꞌai, ‘Moo adimo dui remaumodii, meaha orododiai, ka roo dui iito hipurai oromio, ka moo roomoto, moo riiho-ka, riidio-ka, roo dui didimoi-to iihoi aꞌai.’\wj* \v 9 \wj Himoꞌa mereei, iraromoi aꞌai bia epuuhoro dubui-ro, keito made ma emaꞌai ruu rioi ododiai-ri.\wj* \v 10 \wj Aaꞌo emerai-ka roo rautu, roo ododiai-ri oduuꞌai raarai turiaha aia midodiai, ma aaꞌoi, ‘Rimo raa himoꞌa uubi beha-ka, rimo himia omaꞌati raꞌai kaumo.’”\wj* \s1 Iesu-ro, teri (10) dububaiꞌoi iidomoiai-ka \p \v 11 Iesu gaboi iimadaꞌui-da, Samaria-ra, Garereia-rai, ieremahiaimo hiaꞌei-ha podau, Ierusaremai-to. \v 12 Iesu goꞌoto ata podoro, ida pimeeꞌa, teri (10) dububaiꞌo mobibi gimoi rautu, rii auꞌoi haato pitooꞌutiimo. \v 13 Ida pai rautu madei-to paaꞌoumo, “Iesu-o! Epuudubu-o! Rimo giiꞌepu rimaꞌai!” \v 14 Iesu-ro, rii iimeeꞌai-da piduuꞌai, “\wj Odaumo, Iehomai-do poue emaꞌatidio dubui-ro, riꞌo ma imaꞌeemuti.” \wj* \p Ka rii iodaumo goroi haato, tamai oodomoiaumoi-ka. \v 15 Ata gaaꞌui-ro himia iereemeeꞌai-da, ruu tauo-ha poodomoia, ka ruu iaraimai-da Iesui-do, Iehoma geegaꞌeega madei-to, pemarahue. \v 16 Ruu iimohorai-ka, Iesu oto reꞌei-da, keito made aaꞌoi-ka. Aaꞌo dubui Samaria dubu-ka. \v 17 Iesu-ro aaꞌoi-ka, \wj “Ire hiei-da turiaha imodomoiaumo teri-da (10), rairi (9), heiꞌe-ra? \wj* \v 18 \wj Mabui raꞌu-rie, mati ata meree haa-ro araimai, Iehoma emarahuei?”\wj* \v 19 Iesu-ro aaꞌo-ka ruui-do, \wj “Eibua, odau, roo pupuo iraromoi-ro, roo mea tauo ododiai maaka.”\wj* \s1 Uubihaubi Mereei ooꞌui aꞌai himioi \r (Matiu 24:23-28,37-41) \p \v 20 Himio ata, Pariseia uubi aamiꞌa-ro, Iesu atohetaimoi-ka, “Iehoma pai emidio erarai raa himiou ooꞌui maꞌai?” Ruu-ro, rii imoaimai-ka, \wj “Iehoma pai emidio erarai, roo-ro eaꞌai-ri iraromo emerai-da, eaꞌai aꞌai bia. \wj* \v 21 \wj Meree ata-ro, araibau aaꞌoi aꞌai bia, ‘Emeeꞌa araarie!’ Kamia, ‘Auꞌoirie!’ Mabu Iehoma pai emidio erarai riꞌo reꞌei-da ireirie.”\wj* \p \v 22 Ida Iesu-ro ruu iimatomudio uubi eito aaꞌoi-ka, \wj “Himio ata ooꞌui aꞌai, roo-ro rio hiꞌa aꞌai aꞌai, Uubihaubi Mereei ooꞌui aꞌai himioi ma eaꞌai-ri, irai roo-ro eaꞌai aꞌai bia. \wj* \v 23 \wj Aamiꞌai-ro aaꞌoi aꞌai kaumo riꞌoi-do, ‘Emeeꞌaumo, auꞌoirie!’ Kamia, ‘Emeeꞌaumo araarie!’ Irai odai bia kekai eito oohoi. \wj* \v 24 \wj Aromoi hapuo atai-da, bereberei aia meremabeai, ruu hehei-ro aromoi adiai aꞌai, ka hehei aabui aꞌai hapuo atai eito, ka Uubihaubi Mereei himioi-da, aaꞌo emerau orododiai aꞌai. \wj* \v 25 \wj Irai epuui-da, ruu geema hiꞌa riibo, omiꞌai aꞌai, ka maraibo duumo, doꞌou ara himioi uubi-ro. \wj* \v 26 \wj Roa himioi-da, iooꞌa emerai ooꞌai aꞌai, Uubihaubi Mereei himioi-da. \wj* \v 27 \wj Turiaha uubi, iiho idioi paꞌaimo, upi dubu iiorooboumo, ida pooꞌu aaꞌo himioi, Roa oroi-ka pee geegai-da, borei iooꞌui-da turiaha uubi aiha piimoto, rituo-rituo-ha. \wj* \v 28 \wj Roti himioi-da, iooꞌa emerai, turiaha uubi iiho idio, oroomoamee, iodouti, kamia ititi paꞌaimo. \wj* \v 29 \wj Irai aaꞌo himioi-da, Roti-ro, Sodoma goꞌoto geegai iemeheai-da, erai erara hiꞌa roꞌoa kopi-kopi rautu, aromoi-da mihaei emerai paaꞌo, turiaha aiha piimoto. \wj* \v 30 \wj Aaꞌo emerai orododiai aꞌai Uubihaubi Mereei himioi ooꞌui aꞌai-da. \wj* \v 31 \wj Aaꞌo himiou-da, meree ata motoi ubui-dara, ruu ooꞌuoi aꞌai bia, motoi rioi-da raarai ma imidai-ri. Aatu emerai meree ata hauꞌii-dara, ruu araimai aꞌai bia motoi eito, raarai ma imidai-ri. \wj*\fig Aaꞌo himiou-da, meree ata motoi ubui-dara, ruu ooꞌuoi aꞌai bia, motoi rioi-da raarai ma imidai-ri.|alt="lb00234b" src="LB00234B.TIF" size="col" copy="BFBS (Louise Bass)" ref="17:31" \fig* \v 32 \wj Iraromaimo Roti, ooboi! \wj* \v 33 \wj Boiꞌo-ro miraromo duumo, rii oroiꞌioi iraahoꞌoi, iatoai aꞌai kaumo, kamia boiꞌo oroiꞌioi miatoai duumo, rii oroiꞌioi iraahoꞌoi aꞌai kaumo. \wj* \v 34 \wj Riꞌo moo-ro ai-riduuꞌai araibau, aaꞌo duoi-da, retoꞌa mereeti, gaaꞌu-ha irobui aꞌai, atai eidai aꞌai, atai emeheai aꞌai. \wj* \v 35-36 \wj Retoꞌa (2) ooboti, raa-hurai iatuꞌuti aꞌai kaido, atai eidai aꞌai, atai emeheai aꞌai.” \wj*\fig Retoꞌa (2) ooboti, raa-hurai iatuꞌuti aꞌai kaido, atai eidai aꞌai, atai emeheai aꞌai.|alt="gt00037" src="GT00037.tif" size="col" copy="Gordon Thompson (WBT)" ref="17:35" \fig* \v 37 Iimatomudio mereei-ro, Iesu atohetai-ka, “Heiꞌe-rie, Paidubu-o?” Ruu-ro imoaimai-ka, \wj “Rituo tuupi ratii-darie, oaꞌoai odabuai aꞌai kaumo, hiꞌei-da.”\wj* \c 18 \s1 Irudeme obeegiri-ka \p \v 1 Ka Iesu-ro ruu iimatomudio mereei obeegiri imoaduꞌoi-ka, rii ma imatomudioi-ri, rii turiaha ma irudemeumo aiboi, ka irudemei-da rii haꞌima aꞌaimoꞌai-ri. \v 2 Iesu-ro aaꞌoi-ka, \wj “Goꞌoto ata-to ai-pemidio bubui umoo hiꞌa dubu ata, Iehomai-do toe iꞌatidio bia, kamia uubi imaabeedio bia.\wj* \v 3 \wj Ka oobo himu ata, aaꞌo goꞌotoi-da pemidio, ruu ai-poroohodio, aaꞌo dubui eito, ruu kiritooto iemaꞌatidio mereei bubui-da ma omodadeai-ri. Ruu-ro aaꞌoi-ka, ‘Moo romoabai, moo meree ata-ro kiritooto remaꞌatidio!’ \wj* \v 4 \wj Tutuu himio, ruu rio tiato piꞌatidio omoabai, irai iarai-da, ruu himiai-do oromoaduꞌoi-ka, ‘Moo Iehomai-do toe iꞌatidio bia, kamia moo uubi imaabeedio bia,\wj* \v 5 \wj irai ara oobo himui-ro, turiaha himioi moo aiha romorooho, aaꞌo rau-ri, moo-ro eaꞌai raꞌai ruu odomoiai bubui-da. Mabu moo-ro aꞌai tiato-ra, ruu aiha oroohoi aꞌai, ka iarai-da, moo haꞌima ododiai aꞌai!’”\wj* \p \v 6 Ka Paidubui-ro aaꞌoi-ka, \wj “Oromidioumo, ire bubui umoo hiꞌa dubui aaꞌo raai, irai ruu memiho-ka. \wj* \v 7 \wj Ida Iehoma-ro, ruu himia uubi bubui-da imoabai amaꞌai, ruu himio-ra duo-raida atohei-ri, ma imoabai-ri? Modobo-ka. Kamia ruu-ro rii emera-ha imoabai amaꞌai? Abiarie, modobo bia. \wj* \v 8 \wj Moo-ro riꞌo ai-riduuꞌai, rii rioi-da bubui-da imoabai aꞌai, ka hio hiꞌai-to ododiai aꞌai. Irai Uubihaubi Mereei ooꞌui aꞌai-da, pupuo iraromo moꞌui emeeꞌai amaꞌai ara hepui-da?”\wj* \s1 Retoꞌa dubuoti irudemeai iodaido obeegiri-ka \p \v 9 Aamiꞌa uubi-ro ai-piraromoumo, rii beha mea-ka, rii iraromoi-da uubi amiꞌai mea bia, kaida pimoaduꞌo Iesu-ro, ara obeegiri. \v 10 \wj “Retoꞌa dubuoti, ai-piioido irudeme motoi-da irudemeai, atai Pariseia dubu-ka, atai taketi imoamee dubui-ka.\wj* \p \v 11 \wj “Ka Pariseia dubui ruu himia-ha pitooꞌa, iirudemeai-da paaꞌo, ‘Iehoma-o, moo keito raaꞌo rooi-do, moo turiaha uubi aibo bia, moo iiho-toto meree bia, moo erematuhuti meree bia, kamia moo imo-dubu bia, kamia moo aire taketi imoamee dubui aibo bia.\wj* \v 12 \wj Moo puura gaaꞌui goroi-da retoꞌa himio, imaꞌui emidioi-ka, kamia moo puura gaaꞌui goroi-da, imeeꞌatuti teri (10) raarai-da, gaaꞌubuoi roo emaꞌai-ka.’\wj* \p \v 13 \wj “Irai taketi imoamee dubui auꞌo aibo haato pitooꞌa, ruu hohoi imaromia bia aromoi eito, gomoi aramaꞌedeai-ka, ida paaꞌo, ‘Iehoma-o, moo giiꞌepu remaꞌai, moo memiho meree-ka.’”\wj* \v 14 Iesu-ro aaꞌoi-ka, \wj “Riꞌo moo-ro ai-riduuꞌai, riiti iodaidoi-da himia-himia motoi eito, Iehoma hohoi-da mea hiꞌa iiꞌi mereei taketi iimoamee dubui-ka, Pariseia dubui bia. Boiꞌo-ro, moroomomiourio duumo, rii ioruoi aꞌai kaumo, kamia boiꞌo-ro, moromomoruodio duumo, rii iioi aꞌai kaumo.”\wj* \s1 Iesu-ro meree keekei iahoꞌoi-ka \r (Matiu 19:13-15; Maka 10:13-16) \p \v 15 Uubi aamiꞌai, meree keekei ai-pimooꞌumo, Iesu tui rii hoꞌui-da ma iaaꞌoi-ri, kaida iimatomudio mereei-ro, ieaꞌaumoi-da erehe madei-to pimaaꞌoumo, \v 16 irai, Iesu-ro meree keekei aiha piahoꞌoo, ida paaꞌo \wj “Imeheaimo, meree keekei mooꞌumo-ka mooi-do, mabu Iehoma pai emidio erarai, rii aibo uubi-ro eidai aꞌai kaumo.\wj* \v 17 \wj Moo-ro riꞌo ihaha riduuꞌai, boꞌu-ro eidai tiato maꞌai, meree keehi aibo, Iehoma pai emidio erarai, ruu-ro odoroi aꞌai bia.”\wj* \s1 Raara hiiro-hiiro dubui-ka \r (Matiu 19:16-30; Maka 10:17-31) \p \v 18 Iuda epuuhoro dubu ata-ro, Iesu atohetai-ka, “Mea imatomudio dubu-o, moo raꞌu ododiai raꞌai tutuu oroiꞌioi ma reidai-ri?” \p \v 19 Iesu-ro, ruu atohetai-ka, \wj “Roo-ro moo raꞌu-ri meai-to rahoꞌoo? Meree gaaꞌu ata mea bia, Iehoma beha-ka.\wj* \v 20 \wj Roo umoo-ka Iehoma bubui, ‘Imo aꞌai bia, maꞌoamo aꞌai bia, piro aꞌai bia, meree ata paira ematuhuti aibo, ahoꞌoi bia, roo maamu-ra, abea-rai, ma imaabei.’”\wj* \p \v 21 Aaꞌo dubui-ro omoaimai-ka, “Moo keehibuoi imooꞌu doꞌou, moo-ro ara bubui turiaha tauo pirimaabedio.” \p \v 22 Iesu-ro aaꞌo madei ioroomai-da, ruui-do aaꞌoi-ka, \wj “Gaaꞌu hiꞌa raa ireirie, roo-ro ma ododiai, roo reꞌei-da iiꞌaa raarai turiaha taꞌii-to ita omameumo, ka mori raara tiato uubi ita imaꞌati, kaida roo-ro, meamea raarai imeeꞌai aꞌai aromoi-da, ka ooꞌu, moo robodo.” \wj* \v 23 Irai aaꞌo dubui-ro, ara madei ioroomai-da, ruu giiꞌepu hiꞌa paꞌai, mabu ruu raara hiiro-hiiro dubu-ka. \p \v 24 Iesu-ro, ruu giiꞌepu hohoi ieaꞌai-da, paaꞌo, \wj “Aahuu hiꞌa-ka, raara hiiro-hiiro mereei-ro, Iehoma pai emidio erarai goroi odoroi,\wj* \v 25 \wj aahuu-ka kameroi, iroi gaꞌerei ma odoroi, kaida aahuu hiꞌa-ka raara hiiro-hiiro mereei-ro, Aiai Iehoma pai emidio erarai goroi odoroi.”\wj* \fig Aahuu hiꞌa-ka, raara hiiro-hiiro mereei-ro, Iehoma pai emidio erarai goroi odoroi, aahuu-ka kameroi, iroi gaꞌerei ma odoroi, kaida aahuu hiꞌa-ka raara hiiro-hiiro mereei-ro, Aiai Iehoma pai emidio erarai goroi odoroi.|alt="hk00041b" src="HK00041B.TIF" size="col" copy="BFBS (Horace Knowles)" ref="18:24-25" \fig* \p \v 26 Ioromidioumo uubi-ro, ruu atohetaimoi-ka, “Ka roo aaꞌo raarai ihaha-ro ooꞌaato, tutuu oroiꞌioi boꞌu-ro eidai maꞌai?” \p \v 27 Iesu-ro imoaimai-ka, \wj “Raꞌu-rie modobo tiato raai uubi eito, Iehomai-do modobo-ka.” \wj* \p \v 28 Kaida Petero-ro aaꞌoi-ka, “Ka ma emeeꞌa, rimo goꞌoto-goꞌotoi ai-pirimeheaimo, roo ma robodoumoi-ri.” \p \v 29 Iesu-ro aaꞌoi-ka rii-do, \wj “Moo-ro, riꞌo ihaha riduuꞌai, meree ata-ro, goꞌotoi aia memeheai, ooboi-re, riaraamui-re, maamu-ra abea-raire, kamia mereei-re, Iehoma pai emidio erarai iraromoi-ri,\wj* \v 30 \wj ruu-ro hiiro hiꞌa meai imidai aꞌai ara ooꞌa himioi-da, ka tutuu oroiꞌioi, emaꞌai aꞌai ooꞌui aꞌai himioi-da.”\wj* \s1 Iesu iihiai ioaduꞌoi-ka Ierusaremaato \r (Matiu 20:17-19; Maka 10:32-34) \p \v 31 Iesu-ro ruu iimatomudio tuero (12) mereei, imodadeai-ka kekai eito, ida paaꞌo rii-do, \wj “Oromidioumo! Rimo ai-riioo kaumo Ierusaremai-to, ka turiaha raarai iaha hiꞌai oobodi aꞌai kaumo himogabo uubi-ro iꞌatimo emerai Uubihaubi Mereei-ri.\wj* \v 32 \wj Ruu emaꞌai aꞌai kaumo Iuda guui-da paira tiato uubi eito, ka madei-da emerioi aꞌai kaumo, omomoruodioi aꞌai kaumo, ka oobei-da mamouti duumo.\wj* \v 33 \wj Ka rii-ro ruu ororihoi aꞌai kaumo, ka maiꞌia duumo rituo-ha, irai retoꞌa-gaaꞌu (3) himioi didimoi-da, oroitorai aꞌai oroiꞌioi eito.”\wj* \p \v 34 Irai iimatomudio tuero (12) mereei-ro, umoo iiꞌimo bia, ruu turiaha iaaꞌo raarai, madei iha hiꞌai ai-pimoapiꞌoma rii reꞌei-da, kamia rii-ro umoo iiꞌimo bia, Iesu ioroaduꞌuti raarai. \s1 Iesu-ro idomai tiato dubui iodomoiai-ka \r (Matiu 20:29-34; Maka 10:46-52) \p \v 35 Iesu Ieriko taitai ioohiai-da, idomai tiato dubu ata, gaboi barai-da pemidio, ai-poroarodio.\fig Iesu Ieriko taitai ioohiai-da, idomai tiato dubu ata, gaboi barai-da pemidio, ai-poroarodio.|alt="gt00034" src="GT00034.tif" size="col" copy="Gordon Thompson (WBT)" ref="18:35" \fig* \v 36 Kaida piromidio uubi hiiroi iorohotutimoi-da, ruu-ro araatoi-ka, “Raꞌu maꞌai duumo?” \p \v 37 Rii-ro ruu oduuꞌaimoi-ka, “Rasareta dubui Iesu-ro orohodi.” \p \v 38 Ruu-ro geema madei-to aaꞌoi-ka, “Damida mereei Iesu-o, moo giiꞌepu remaꞌai!” \p \v 39 Iesu hoho reꞌei imadaꞌuimo uubi-ro udoi-to ai-pemaaꞌoumo, ka oduuꞌaimoi-ka piroha ma iiꞌi-ri, irai pairautu hiꞌa madei-to aaꞌoi-ka, “Damida mereei-o, moo giiꞌepu remaꞌai!” \p \v 40 Iesu iimadaꞌui-da, otoꞌai-ka, ida paaꞌo, \wj “Omooꞌumo,” \wj* ka omooꞌumoi-ka Iesu taitai eito, Iesu-ro atohetai-ka, \v 41 \wj “Roo raꞌu rio maꞌai, moo-ro ma romododiai?” \wj* Ka ruu-ro omoaimai-ka, “Paidubu-o, moo rio-ka ma riaꞌa.” \p \v 42 Iesu-ro aaꞌoi-ka ruui-do, \wj “Ka iaꞌa! Roo pupuo iraromoi-ro, tauo odomoia maaka.”\wj* \p \v 43 Ruu idomai gaaꞌu hiꞌa-ha odomoiai-ka, kiauka aiha pomahoro Iesu obodoi, Iehoma emarahue-ha. Turiaha uubi-ro ieaꞌaumoi-da, Iehoma aiha pemarahueumo. \c 19 \s1 Iesu-ra Sakaio-rai \p \v 1 Iesu Ieriko iodoroi-da, goꞌotoi tuiai imadaꞌui omahoroi-ka. \v 2 Aaꞌo reꞌei-da taketi iimoamee uubi epuuhoro dubu ata pairai-ka, Sakaio, ruu raara hiiro-hiiro dubu-ka. \v 3 Ruu rio-ka Iesu ma emeeꞌai, ruu boꞌu-rie, uubi hiiroi tuiai-da, irai modobo bia mabu ruu komubuo dubu-ka \v 4 Aaꞌo raꞌu-ri, ruu hioi-to podau rii epuui-da gaabi aibo ruꞌai pioro Iesu ma eaꞌai-ri, mabu Iesu aaꞌo reꞌei gaboi-ha orohodi aꞌai-ri.\fig Aaꞌo raꞌu-ri, Sakaio hioi-to podau rii epuui-da gaabi aibo ruꞌai pioro Iesu ma eaꞌai-ri, mabu Iesu aaꞌo reꞌei gaboi-ha orohodi aꞌai-ri.|alt="ap-10-03" src="AP-10-03.TIF" size="col" copy="Alice Paschal" ref="19:4" \fig* \v 5 Iesu aaꞌo mati eito iooꞌui-da, imaromiai-da paaꞌo Sakaioi-do, \wj “Sakaio, oruo hioi-to, mabu moo roo motoi-da emidioi raꞌai ara himioi.”\wj* \v 6 Sakaio hio hiꞌa-ha pooꞌuo, ka Sakaio-ro Iesu geꞌii hiꞌa rautu poꞌopai. \v 7 Turiaha iomahoroi-da, ieaꞌaumo uubi piro-piro made aaꞌoumoi-ka, “Ara dubui ai-odau memiho dubui motoi eito.” \v 8 Sakaio iotoꞌai-da paaꞌo, Paidubui eito, “Paidubu-o, oromidio! Moo raarai itoodei raꞌai raara tiato uubi ma rimaꞌati-ri. Kamia moo-ro meree ata aia rematuhia, ruu iroaidai raai omoaimai raꞌai, kamia ata retoꞌa-gaaꞌu (3), ruu hoꞌui-da, taꞌii aꞌai raꞌai.” \v 9 Ka Iesu-ro aaꞌoi-ka, ruui-do, \wj “Ara motoi eito omoaabai, oroiꞌioi tauo ooꞌu maaka, ara himioi-da. Mabu ara dubui Aberahamo aramui ata-ka.\wj* \v 10 \wj Uubihaubi mereei ai-pooꞌu iaratoaimoi iohoi, ka ma imooꞌui oroiꞌioi eito.”\wj* \s1 Tuuoti (10) moto himoꞌa mereei obeegiri-ka \r (Matiu 25:14-30) \p \v 11 Ida uubi-ro ara madei ioromidioumoi-da, Iesu-ro iemahurai reꞌei-da omahoroi-ka, ida pimoaduꞌo ara obeegiri. Ruu taitai hiꞌa-ka Ierusaremaato, kaida rii-ro ai-piraromoumo Iehoma pai emidio erarai ihaha-ka, oobodi aꞌai. \v 12 Kaida Iesu-ro paaꞌo, \wj “Hoꞌu epuuhoro dubu ata, ai-podau auꞌo hiꞌa hepui-to, Pai ma edeeꞌaumoi-ri, ka didimoi-to ma araimai goꞌotoi eito, pai ma emidioi-ri.\wj* \v 13 \wj Ruu emeheai tiatoi-da, ruu tuuoti (10) moto himoꞌa uubi iahoꞌotiai-ka, mori gaaꞌu-gaaꞌui iimaꞌati-da, piduuꞌai, ‘Ita oroomaemeumo, ara mori-da, moo odai aꞌai muioi-da.’\wj* \v 14 \wj Ruu himia uubi-ro, rio tiato pemaꞌaimo, ruu pai ma emidioi-ri, ka aaꞌo raꞌu-ri, made himoꞌa uubi pemetiodoaimo, didimoi-da, pai epuuhoro dubui, ma omoaduꞌoumoi-ri, ‘Rimo rio bia ara dubui, rimo pai emidioi.’\wj* \p \v 15 \wj “Aaꞌo dubui paidubu tauo pododiaimo, kaida iaraimai-da, made edeꞌai-ka, ruu moto himoꞌa uubi ma oobodimoi-ri ruu hohoi-da, umoo ma iiꞌi-ri raꞌaibou idodiaimo.\wj* \v 16 \wj Epuu mereei ooꞌui-ka, ida paaꞌo, ‘Paidubu-o, moo tuuoti (10) mori hura-hura piridodiai, roo-ro iremaꞌai mori gaaꞌui-da.’\wj* \v 17 \wj Ruu-ro aaꞌoi-ka, ‘Mea hiꞌa paꞌai. Roo mea moto himoꞌa meree-ka. Roo keeke raarai-da iraromoi ooꞌai-ri, roo moo-ro tuuoti (10) paipai goꞌoto epuuhoro edeꞌai raꞌai.’\wj* \v 18 \wj Epuui moto himoꞌa mereei didimoi mereei, ooꞌui-ka, ida paaꞌo, ‘Paidubu-o, moo-ro tu-hapuo (5) mori hura-hura piridodiai, roo-ro iremaꞌai mori gaaꞌui-da.’\wj* \v 19 \wj Aaꞌo moto himoꞌa mereei eito, ruu-ro aaꞌoi-ka, ‘Roo tu-hapuo (5) paipai goꞌoto epuuhoro aꞌai aꞌai.’\wj* \p \v 20 \wj “Ata moto himoꞌa mereei ooꞌui-ka, ida paaꞌo, ‘Paidubu-o, ara-rie roo mori, moo-ro ai-piremedeeꞌa, hipura keehi-da iretebeai.\wj* \v 21 \wj Mabu roo aahuu dubu-ka, kamia roromo-ka, moo rooi-do toe piraꞌai, roo raa bia, irai eidai-ka, idoꞌoi-ka roo-ro iodouti tiatoi.’\wj* \v 22 \wj Ruu-ro aaꞌoi-ka aaꞌo mereei eito, ‘Roo memiho moto himoꞌa meree-ka! Moo-ro roo himia madei modoboi-da odoboai raꞌai! Roo umoo-ka moo aahuu dubu-ka, kamia roromo-ka, moo raa bia irai eidai-ka, idoꞌoi-ka moo-ro iiodouti tiatoi.\wj* \v 23 \wj Kamia raꞌu mabu ato-ra, roo-ro moo mori iiꞌa motoi-da emedeꞌa tiato? Kaida moo-ro ma rimidai hoꞌui-da emaꞌoai mori rautu, iiraimai-da.’\wj* \p \v 24 \wj “Kaida ruu-ro iotimo uubi eito aaꞌoi-ka, ‘Mori omodadeaimo ruu reꞌei-da, ka emaꞌaimo tuuooti (10) mori hurai iꞌapudio moto himoꞌa mereei eito.’\wj* \v 25 \wj Irai rii-ro paaꞌoumo, ‘Paidubu-o, ruu tuuoti (10) mori hura-hurai imiohidio!’\wj* \v 26 \wj Ruu-ro pimoaimai, ‘Moo-ro riꞌo ai-riduuꞌai, boꞌou reꞌei-da miiꞌa raarai, ka hiiroi ruui-do ma emaꞌai. Irai boꞌu-ra raara tiatoi, ka ruu reꞌei ooꞌa keehibuo rautu, turiaha ooaidai aꞌai.\wj* \v 27 \wj Ka, doꞌo hiꞌai, ire mooi-do heamo uubi, rii boiꞌo-ro rio tiato aꞌaimo, moo rii Paidubu ma riiꞌi, imooꞌumo, ahiou eito ma imotoumo moo hohoi-da.’”\wj* \s1 Iesu Ierusarema iodoroi-ka \r (Matiu 21:1-11; Maka 11:1-11; Ioare 12:12-19) \p \v 28 Iesu aaꞌo madei iaaꞌo didimoi-da, ruu rii epuui-da pidiai Ierusaremai-to. \v 29 Ka ruu iooꞌui-da, Betapagi-re Betari-re goꞌotoi taitai, Orime roꞌoai-da, ruu iimatomudio mereei-da, retoꞌai (2) itiodoai-ka, epuui-da ma odaidoi-ri, \v 30 ara madei rautu, \wj “Odaido auoirie epuui ooꞌa goꞌotoi eito, riꞌoiti iidoi-da emeeꞌai aꞌai kaido otoꞌa hoho doriki ata orotohiatidioi-da, meree ata-ro emiꞌei bia ruu ohui-da. Ita omopimoido, ka ita omooꞌuido ara hiou eito.\wj* \v 31 \wj Meree ata-ro aia maraato, raꞌu-ri momopimo duumo, ita omoaduꞌoumo, ‘Epuuhoro dubui rio-ka.’”\wj* \p \v 32 Iodaidoi-da, turiaha raarai Iesu-ro iaaꞌo emerai-ha pimeꞌaido. \v 33 Riiti-ro doriki imi iomopimoidoi-da, doriki abeai-ro paaꞌo, riiti-do, “Raꞌu-ri momopimo duido riꞌoiti-ro?” \p \v 34 Riiti-ro pomoaimaido, “Epuuhoro dubui rio-ka.” \fig Riiti-ro doriki imi iomopimoidoi-da, doriki abeai-ro paaꞌo, riiti-do, “Raꞌu-ri momopimo duido riꞌoiti-ro?” Riiti-ro pomoaimaido, “Epuuhoro dubui rio-ka.”|alt="wa03894b" src="WA03894b.tif" size="col" copy="UBS (Graham Wade)" ref="19:33-34" \fig* \v 35 Ka riiti-ro doriki aiha pomodaido Iesui-do, riiti turiaha ohui hipura tutuꞌutui, doriki hoꞌui-da aiha pihoꞌoutido, Iesu omoabaidoi-ka, ma ioroi-ri. \v 36 Iesu doriki-da iooꞌui-da, uubi hipura tutuꞌutui aiha pihoꞌoutimo gaboi ipi-da. \p \v 37 Ruu iooꞌui-da Ierusarema taitai eito, Orime roꞌoai ioruodio gaboi-da, ruu iimatomudio uubi geemai-ro, Iehoma pairautu madei-to pemarahueumo, kamia keito made aaꞌoumoi-ka, rii-ro turiaha pai raarai iaꞌaumoi-da. \m \v 38 Rii-ro paaꞌoumo, \q1 “Iehoma meai ai-ooꞌa, Paidubui-da, \q2 boꞌu-ro mooꞌu Iehoma pairai-da, \q1 kamia miroi ai-ooꞌa aromoi-da, \q2 ka hoꞌu hiꞌai Iehomai, ai-remarahue kaumo!” \m \v 39 Kaida aamiꞌa Pariseia uubi-ro paaꞌoumo uubi tuiai-da Iesui-do, “Imatomudio dubu-o, roo iimatomudio mereei erehe madei-to imaaꞌo piroha ma iiꞌimo!” \p \v 40 Iesu-ro imoaimai-ka, \wj “Moo-ro riꞌo ai-riduuꞌai, rii piroha amiiꞌi duumo, roꞌoa kopi-kopi-ro geegaꞌeega made aaꞌoi aꞌai kaumo.”\wj* \s1 Iesu-ro Ierusarema giiꞌepu pemaꞌai \p \v 41 Ruu iohiꞌiai-da goꞌoto geegai taitai eito, kaida ruu-ro ieaꞌai-da, idebi pemaꞌai. \v 42 Ka ruu-ro aaꞌoi-ka, \wj “O, riꞌo umoꞌu-ha umoo ita iiꞌimo, riꞌo geꞌebadi raꞌu-ro imomooꞌui maꞌai! Irai riꞌo-ro doꞌou eaꞌaa bia!\wj* \v 43 \wj Himio ata ooꞌui aꞌai, riꞌo boho uubi-ro, roꞌoa hepu marai-da iimoaaꞌei aꞌai kaumo, ka riꞌo rioi-da imomurai aꞌai kaumo, turiaha hapuo-hapuoi-da.\wj* \v 44 \wj Riꞌo ihaha itoeꞌauti aꞌai kaumo, ka riꞌo hoai rioi uubi-re, roꞌoa kopi ata emeheai aꞌai bia, ruu himia boboi-da. Mabu riꞌo-ro oibomaimo bia, Iehoma iooꞌu himioi, riꞌo imoabai.”\wj* \s1 Iesu irudeme motoi iodoroi-ka \r (Matiu 21:12-17; Maka 11:15-19; Ioare 2:13-22) \p \v 45 Iesu irudeme motoi iodoroi-da, raarai ioromoameumo uubi ibodidioi omahoroi-ka kekai eito. \v 46 Ka rii iduuꞌai-ka, \wj “Iehoma made bukai-da tauo piꞌatimo, ‘Moo motoi irudeme moto-ka,’ irai riꞌo-ro ai-pemeheꞌeaimo piroi opiꞌo mati-to!”\wj* \p \v 47 Turiaha himioi Iesu ai-pimatomudiotuti, irudeme motoi-da. Ka Iehoma poue emaꞌati uubi epuuhoro uubi-re, bubui imatomudio uubi-re, kamia uubi epuuhoro uubi-re, rii rio-ka Iesu ma aiꞌiaumo. \v 48 Irai rii-ro ruu ma aiꞌiaumo gabo emeemeꞌa bia, mabu turiaha uubi ruu-ha poromidioumo. Rii rio bia made ipi ata ihimoi. \c 20 \s1 Iesu erarai boꞌu-ro emaꞌai \r (Matiu 21:23-27; Maka 11:27-33) \p \v 1 Ata himioi Iesu irudeme motoi-da uubi pimatomudio, ka pai meai madei imoaduꞌuti-ka, Iehomai-do poue emaꞌatidio uubi epuuhoroiꞌoi-re, bubui imatomudio uubi-re, ka pai uubi-re turiaha ooꞌumoi-ka Iesui-do. \v 2 Kaida paaꞌoumo ruui-do, “Rimo ma riduuꞌai, raꞌu eraraato maꞌai roo-ro ara raarai? Boꞌu-ro emaꞌai roo erarai, ara raarai ma aꞌai-ri?” \p \v 3-4 Iesu-ro rii pimoaimai, \wj “Doꞌou moo-ro riꞌo ai-riatohetai, moo ma roduuꞌaimo, Ioare uubi oboi-da imaaheemo erarai Iehoma reꞌei-da agooꞌu, ee, uubi reꞌei-da agooꞌu?”\wj* \p \v 5 Rii himia-ro omahoroi-ka oromoamoi, “Rimo-ro raꞌu aaꞌoi raꞌai duumo? Rimo-ro aia raaꞌo duumo, ‘Iehoma reꞌei-da pooꞌu,’ ruu-ro aaꞌoi aꞌai, ‘Ka raꞌu mabu-ra riꞌo pupuo iraromoi Ioareato ideꞌa, tiato?’ \v 6 Kamia rimo-ro araibau araaꞌo duumo, ‘Uubi reꞌei-da pooꞌu,’ ara uubi hiiroi-ro, rimo roꞌoa kopi-da iamaꞌadei aꞌai kaumo rituo-rituo-ha, mabu rii iraromoi-da umoo tauo piiꞌimo, Ioare himogabo dubu-ka.” \v 7 Kaida rii-ro pomoaimaimo, “Rimo umoo bia ara erarai aati-da ooꞌu.” \p \v 8 Kaida Iesu-ro paaꞌo rii-do, \wj “Ka moo-ro riꞌo iduuꞌai aꞌai bia, raꞌu eraraato raꞌai ara raarai.”\wj* \s1 Mire paꞌeai eaꞌa uubi \r (Matiu 21:33-46; Maka 12:1-12) \p \v 9 Kaida pimoaduꞌo Iesu-ro uubi ara obeegiri, \wj “Dubu ata, mire paꞌea pioodouti, ka imaꞌai-ka ma emeaꞌaumoi-ri uubi eito, ka goꞌotoi iemeheai-da, tutuu hiꞌa-ha pemidio iodau mati-da.\wj*\fig Dubu ata, mire paꞌea pioodouti, ka imaꞌai-ka ma emeaꞌaumoi-ri uubi eito, ka goꞌotoi iemeheai-da, tutuu hiꞌa-ha pemidio iodau mati-da.|alt="lb00103b" src="LB00103B.TIF" size="col" copy="BFBS (Louise Bass)" ref="20:9" \fig* \v 10 \wj Himioi iohiai-da mire hurai ma idoꞌoumoi-ri, himoꞌa mereei otiodoai-ka, ruu mire paꞌeai emeaꞌai imeheai uubi eito, ruu omotoodeai mire hurai ma emaꞌaimoi-ri, irai paꞌeai emeeꞌai imeheai uubi-ro himoꞌa mereei ai-pamoꞌoboumo, imotiodoaimo araimai tuhaito-ha.\wj* \v 11 \wj Ka ata himoꞌa mereei otiodoai-ka, irai mire paꞌeai emeaꞌai imeheai uubi-ro ai-paiꞌiaumo, iemaꞌaumo, otiodaimoi-ka araimai tuhaito-ha.\wj* \v 12 \wj Kaida potiodoai ata himoꞌa mereei, mire paꞌeai emeaꞌai imeheidio uubi-ro aiha pamaꞌadeumo, rato-ratoi rautu omohuꞌoi-ka kekai eito.\wj* \v 13 \wj Kaida mire paꞌeai rautu mereei-ro paaꞌo, ‘Moo raꞌu aꞌai raꞌai? Moo himia hiꞌa meree ohioi otiodoai raꞌai, eaꞌai-da ihaha-ka, rii-ro ruu emaabei aꞌai kaumo.’\wj* \v 14 \wj Irai mire paꞌeai eaꞌaumo uubi-ro iemeeꞌaumoi-da, rii himia poroduuꞌaimo, ‘Ara paꞌeai rautu dubui mereei-ka, ma raiꞌiaumo rituo-ha, ka ruu raarai, rimo raara-ro ma iiꞌai-ka.’\wj* \v 15 \wj Kiauka rii-ro, ruu omohuꞌoi-ka, mire paꞌei-da, rituo-ha imaiꞌiaumo.” \wj* \p Iesu-ro iatohetai-ka, \wj “Ka raꞌaibou-rie, mire paꞌeai rautu mereei raꞌu aꞌai maꞌai mire paꞌeai eaꞌa uubi eito?\wj* \v 16 \wj Ruu ooꞌui aꞌai, aaꞌo uubi rituo-ha mimoto-die, ka mire paꞌeai imaꞌai aꞌai aamiꞌa eaꞌa uubi-do.”\wj* \p Uubi-ro ara madei ioromaimoi-da, kaida paaꞌoumo, “Ihaha bia!” \p \v 17 Ka Iesu-ro rii hohoi iarodio ida piatohetai, \wj “Irai Iehoma made bukai raꞌu oroaduꞌo toto maꞌai, ara made diamoi-da?\wj* \q1 \wj ‘Roꞌoa kopi moto ititi uubi-ro memihoi-ri araiboi, oroameheai aꞌai, \wj* \q2 \wj ka ruu emaabe roꞌoa kopi-ro orododiai aꞌai, rii turiahai-do.’ \wj*\fig Roꞌoa kopi moto ititi uubi-ro memihoi-ri araiboi, oroameheai aꞌai, ka ruu emaabe roꞌoa kopi-ro orododiai aꞌai, rii turiahai-do.|alt="gt00081" src="GT00081.tif" size="col" copy="Gordon Thompson (WBT)" ref="20:17" \fig* \m \v 18 \wj Turiaha uubi boiꞌo-ro mirahio duumo ara roꞌoa kopi hoꞌui-da, orotoeꞌauti aꞌai kaumo kerekere-ha, kamia ire roꞌoa kopi meree ata hoꞌu ato amirahiai, aaꞌo mereei patapata hiꞌa-ha ododiai aꞌai.”\wj* \s1 Iesu taketi-ri iatohetaimoi-ka \r (Matiu 22:15-22; Maka 12:13-17) \p \v 19 Bubui imatomudio uubi-re, ka Aiai Iehomai-do poue emaꞌatidio epuuhoro uubi-re, ai-piraromoumo Iesu aiha ma oꞌapuaimo. Mabu rii umoo tauo piiꞌimo, Iesu-ro iimoaduꞌo obeegiri-da rii ai-pimooꞌamo, irai rii toe paꞌaimo uubi eito. \v 20 Ka rii-ro aꞌai emera pororohoumo. Rii-ro uubi aamiꞌa taꞌii paꞌaimo, Iesui-do ma orooahuꞌomaimo, rii aaꞌoi aꞌai madei iaha-ka. Kaida pitiodoaimo Iesu oraꞌe ma emedeꞌaumo aamiꞌa atohetaiato. Ka ma emaꞌaimo ruu Roma Gamarai erara aꞌai epuuhoro uubi tui eito. \v 21 Ara taꞌii iaꞌaimo uubi-ro paaꞌoumo Iesui-do, “Imatomudio Dubu-o, rimo umoo-ka roo aaꞌo raai-re, kamia imatomudioi-re, meaha-ka, rimo umoo-ka roo gaaꞌu emera-ka turiaha uubi eito, kamia Iehoma gaboi iha hiꞌai imatomudio. \v 22 Rimo riduuꞌai, rimo himia bubui imoamoi araꞌai duumo, Gamara Kaisarai-do taketi aꞌai-da, ee, imoamoi aꞌai bia-ra?” \p \v 23 Irai Iesu-ro umooi iiꞌi-da, rii erematuhuti, ida paaꞌo rii-do, \v 24 \wj “Moo meree ata-ro mori hura gaaꞌu ma romoahuꞌomai. Boꞌu paira-ra hoho-rai-ra ara?”\wj* \p Rii-ro pomoaimaimo, “Gamara Kaisara.” \p \v 25 Ka Iesu-ro paaꞌo, \wj “Ka meaha-ka, Kaisara raai ma emaꞌai Kaisarai-do, Iehoma raai ma emaꞌai Iehomai-do.”\wj* \p \v 26 Hieꞌei-da uubi hohoi-da, ruu oraꞌe emedeꞌai modobo bia, ruu himia madei-da, ka rii madei iimoaimai emerai ioromidioumoi-da, hoho-ha peremeꞌaumo kiauka piroha piiꞌimo. \s1 Oroihi iraimai aꞌai kaumo oroiꞌioi eito \r (Matiu 22:23-33; Maka 12:18-27) \p \v 27 Sadusi uubi-ro aaꞌoi, uubi oroihi-da ireibuai aꞌai bia, rii amiꞌa-ro ooꞌumoi-ka Iesui-do ida paaꞌoumo, \v 28 “Imatomudio dubu-o, Mose-ro ara bubui rimoi-do piꞌati, ‘Dubu ata aia miihiai, ida ooboi meree tiato-ha amemeheai, ruu riaraamui-ro oobo himui ma omiai, ka meree ma imeꞌaido, ka iihiai dubui mereei-to ma iahoꞌoumoi-ka.’ \v 29 Ai-pemidioumo riaraamui, turiaha semeri (7), epuu mereei oobo omiai-ka, irai meree imeeꞌa tiatoi haato piihiiai. \v 30 Ka ruu iobodoi-ro omiai-ka aaꞌo oobo himui. \v 31 Ka meree ipiai-ro omiai-ka, aatu emerai raaha-ro pobodi turiaha aaꞌo semeri (7) eito. Rii aiha poroihiimo meree imeꞌatuti tiatoi haato. \v 32 Iarai aaꞌo oobo himui iihiai-ka. \v 33 Kaida oroihii ireibuai aꞌai himioi-da oroiꞌioi eito, ruu boꞌu oobo-ro ooꞌai maꞌai? Mabu turiaha semeri (7) dubu-ro poromoameheumo.” \p \v 34 Iesu-ro pimoaimai rii, \wj “Doꞌou ara himioi-da, upi dubui ai-orobo kaumo.\wj* \v 35 \wj Boiꞌo-rie Iehoma aaꞌoi-da meai, rii ireibuai aꞌai kaumo ioroihimo reꞌei-da, ka emidioi aꞌai kaumo ooꞌui aꞌai himioi-da, irai rii oroboi aꞌai bia. \wj* \v 36 \wj Rii arerui aibo orododiai aꞌai kaumo, oroihi aꞌai bia. Rii Iehoma meree-ka, mabu rii ireibuai aꞌai kaumo oroiꞌioi eito.\wj* \v 37 \wj Ka Mose himia-ro aahuu pododiai oroihi ireibuioi aꞌai kaumo oroiꞌioi eito. Erai-ro iiruro buꞌi ioaduꞌo made ipi-da Paidubu ai-poaduꞌo, ‘Aberahamo Iehomai-ka, Isaꞌako Iehomai-ka, kamia Iakobo Iehomai-ka.’\wj* \v 38 \wj Ruu oroiꞌio uubi Iehoma-ka, ruu oroihi uubi Iehoma bia, turiaha uubi ai-roroiꞌio kaumo Iehoma hohoi-da.”\wj* \p \v 39 Bubui imatomudio uubi aamiꞌai-ro paaꞌoumo, “Imatomudio Dubu-o! Roo madei oaimai mea hiꞌa-ka.” \v 40 Kamia rii toe piraromoumo aamiꞌa atohetai made ma aaꞌoumoi-ri. \s1 Iehoma-ro iapui mereei iaratoumoi-ka \r (Matiu 22:41-46; Maka 12:35-37) \p \v 41 Iesu-ro iatohetai-ka rii, \wj “Raꞌaibou-da maaꞌo duumo, Aiai-ro iapui mereei, Damida aramui-ro ooꞌai aꞌai?\wj* \v 42 \wj Kamia Damida himia-ro ai-paaꞌo rahoaꞌe bukai-da,\wj* \q1 \wj ‘Paidubui-ro, moo Pai eito paaꞌo,\wj* \q2 \wj “Emiꞌei ara hioꞌou-da, moo iha-tui hapuoi-da,\wj* \q2 \v 43 \wj modau-die moo-ro roo boho uubi aia rideꞌa\wj* \q2 \wj roo otoi goroi-da oto imoti toto aibo”’\wj* \m \v 44 \wj Ka raꞌaibou-darie ruu Damida aramui? Damida-ro ruu ai-poibomai ida pahoꞌo, ‘Paidubu.’” \wj* \s1 Bubui imatomudio uubi ma eremaabei \r (Matiu 23:1-26; Maka 12:38-40) \p \v 45 Ka turiaha uubi ruu ioromidioumoi-da, Iesu-ro paaꞌo ruu iimatomudio mereei eito, \v 46 \wj “Riꞌo ita eremabeumo bubui imatomudio uubi eito, boiꞌo-ro moroaꞌoiadio duumo muari hiꞌa hipura tutuꞌutui rautu, rii rio-ka imaabe rautu ma iꞌopoumo eremaro mati-da. Hoho reꞌei totoi rio-ha aꞌai-ka, idabu motoi-da ma emiꞌeitutimo, kamia meamea mati-ha ma iiohoumo mahuai-da.\wj* \v 47 \wj Rii-ro imatuhutidio kaumo himu upibaiꞌoi, motoi piro ma imaꞌaimoi-ri. Kamia irudeme made tutuꞌutui aaꞌoi-ka ma imarahueumoi-ri! Rii imidai aꞌai riiboi memiho hiꞌa-ka!”\wj* \c 21 \s1 Oobo himui giiꞌepu raai-ka \r (Maka 12:41-44) \p \v 1 Iesu-ro, keka-kekai iarodioi-da piaꞌa, raara hiiro-hiiro uubi giiꞌepu raai idiꞌamoumoi-da, irudeme motoi mori idiꞌamo reꞌei-da. \v 2 Ida peaꞌa Iesu-ro raara tiato hiꞌa oobo himui-ro mori hura keeketi iiomiai-da. \v 3 Kaida ruu-ro paaꞌo, \wj “Riꞌo moo-ro ihaha riduuꞌai, ara raara tiato oobo himui-ro edeꞌa geega hiꞌai aamiꞌai rautu idoboai-da.\wj* \v 4 \wj Turiaha uubi aamiꞌai giiꞌepu raai iemaꞌaimoi hiiroi-da pitoodemo, irai oobo himui ruu raara tiato hiꞌai-da pedeꞌa, ruu ma oroiꞌioi raai.”\wj* \s1 Iesu-ro irudeme motoi ioaduꞌoi-ka \r (Matiu 24:1-2; Maka 13:1-2) \p \v 5 Iimatomudio meree aamiꞌai irudeme motoi poaduꞌoumo, eaꞌai-da mea hiꞌa-ka, mea hiꞌa roꞌoa kopi-kopi-da pididimo, kamia tomio hiꞌa giiꞌepu raarai iemaꞌatimo emerai Iehomai-do. Kaida Iesu-ro paaꞌo, \v 6 \wj “Turiaha riꞌo-ro ara miaꞌa duumo raarai, himio ata ooꞌui aꞌai, roꞌoa kopi gaaꞌu ata ruu himia boboi-da emeheai aꞌai bia, turiaha ipeduai aꞌai goroi eito.”\wj* \s1 Auma-ra oromodoboa-rai \r (Matiu 24:3-14; Maka 13:3-13) \p \v 7 Rii-ro atohetaimoi-ka, “Imatomudio Dubu-o, ara raai raꞌu himio oobodi maꞌai? Ka raꞌu-ro oobodi maꞌai, aaꞌo raai oobodi aꞌai himioi taitai-da?” \p \v 8 Iesu-ro paaꞌo, \wj “Ita eremabeumo, meree ata-ro imatuhiaꞌa, hiiro uubi moo pairai-da ooꞌui aꞌai kaumo, aaꞌoi aꞌai kaumo, ‘Moo ruu-ka!’ ka ‘Himioi tauo ohiai maaka!’ Irai rii ibodoumoꞌa.\wj* \v 9 \wj Toe aꞌaimoꞌa, riꞌo-ro iromidioi aꞌai raarai, boho araiꞌia, kamia haharubuae aꞌai, araibau raarai aiha oobodi aꞌai kaumo hepui-da. Irai ara raarai-ro aaꞌo bia oropoiꞌoi himioi taitai-ka.”\wj* \p \v 10 Ruu ioroaduꞌuti-da, paaꞌo, \wj “Paꞌa atai-ro paꞌa atai heamo emaꞌai aꞌai, gaaꞌu hapuoi paꞌati araiꞌiai aꞌai kaido.\wj* \v 11 \wj Ka memiho hiꞌa mumuꞌoi orohoi aꞌai kaumo, du tiato himioi, kamia himia-himia hoho gimoi iobodi aꞌai kaumo, turiaha mati-da, ka aromoi-da toe hiꞌa iobodi tiato raarai, iobodituti aꞌai kaumo.\wj* \v 12 \wj Moo mabu ato, ara raarai oobodi tiatoi-da, riꞌo iohii aꞌai kaumo, mimodoboa duumo, ka mideꞌa duumo, ma imahibaimoi-ri idabu motoi-da, ka mideꞌa duumo, duꞌi motoi-da, kaida imodai aꞌai kaumo pai uubi-re, epuuhoro uubi-rei hohoi eito.\wj* \v 13 \wj Ka riꞌoi-do mea hiaꞌei-ro orododiai aꞌai, geua ma imoaduꞌoumoi-ri.\wj* \v 14 \wj Raarai orododiai tiato himioi-da, iraromoi gaaꞌu-ha ma ideꞌai, ka roo iraromo hiiro-hiiro aꞌai aꞌai bia, roo himia-ro raꞌaibou oromoatuei maꞌai.\wj* \v 15 \wj Mabu riꞌo moo-ro mea made, kamia mooꞌui imaꞌai raꞌai, ka roo aaꞌoi aꞌai madei rii-do heamo meree ata-ro omotaumai modobo bia.\wj* \v 16 \wj Riꞌo abea maamui-ro, riꞌo raamiꞌoi-ro, riꞌo guu uubi-ro, ka riꞌo taitai riaraamui-ro, imaꞌai aꞌai kaumo epuuhoro uubi eito, aamiꞌai iimotoi aꞌai kaumo rituo-rituo-ha.\wj* \v 17 \wj Moo mabu ato, roo turiaha uubi-ro udo rautu araiboi aꞌai kaumo.\wj* \v 18 \wj Irai riꞌo epuui-da, muho gaaꞌu ata araatoai aꞌai bia.\wj* \v 19 \wj Aahuu-ha ma ooti, ka riꞌo oroiꞌioi iapudioi aꞌai kaumo.”\wj* \s1 Iesu-ro Ierusarema otoeꞌauti ioaduꞌoi-ka \r (Matiu 24:15-21; Maka 13:14-19) \p \v 20 Iesu-ro paaꞌo, \wj “Roo-ro eaꞌai aꞌai Ierusarema oomaaꞌei aꞌai kaumo, heamo uubi-ro, ka roo umoo-ha ita iiꞌi, taitai-ka Ierusarema otoeꞌauti.\wj* \v 21 \wj Kaida boiꞌo-rie Iudeaato, ma odaudioi hioi-to roꞌoai eito, ka goꞌoto geegai-da boiꞌo-rie, ma odaudioi, ka boiꞌo-rie aamiꞌa mati-da, iidoi bia goꞌoto geegai eito.\wj* \v 22 \wj Ka aaꞌo himioi Iehoma kamai araꞌai himioi-ka, Iehoma made bukai-da iꞌatimo emerai ihahai ma oobodi-ri.\wj* \v 23 \wj Aaꞌo himioi-da memiho hiꞌa-ro ooꞌai aꞌai, topii rautu upi-re, kamia meree guge rautu maamiꞌoi eito! Kaida, pauo hiꞌa oroiꞌioi ara hepu hoꞌui-da irahiai aꞌai, ka Iehoma udoi uubi eito aꞌai aꞌai.\wj* \v 24 \wj Aamiꞌai hapuo-hapuoi hiꞌua eꞌakerei-ro iimotoi aꞌai, aamiꞌai itohiti aꞌai kaumo ma imodaumoi-ri aamiꞌa hepui eito. Iuda guui-da paira tiato uubi-ro Ierusarema atuꞌuti aꞌai kaumo, modau-die, rii himioi mohiai.\wj* \s1 Uubihaubi Mereei ooꞌui aꞌai emerai-ka \r (Matiu 24:29-31; Maka 13:24-27) \p \v 25 \wj “Aamiꞌa aape raara iobodi aꞌai kaumo, himioi-da, omei-da, kamia oroꞌioi-da. Ara hepu geemai-da, emidioumo uubi, pauo hiꞌa iraromo rautu emidioi aꞌai kaumo, kamia toe aꞌai aꞌai kaumo, tibiri aubo geemaꞌeemai diamoi oromidioi aꞌai-da.\wj* \v 26 \wj Aromoi iiꞌa raarai oomuoi aꞌai-da, uubi toei-da iimoaꞌobeaitutii aꞌai kaumo, rii omoti aꞌai-da, raꞌu-ro oobodi maꞌai duumo ara hepu geemai-da.\wj* \v 27 \wj Kaida rii-ro eaꞌai aꞌai kaumo Uubihaubi Mereei dumoi goroi-da ooꞌui aꞌai, ruu himia erarai-re, kamia geega hiꞌa tomioi rautu.\wj* \v 28 \wj Ara raarai orododiai omahoroi-da, ita itooꞌaumo, epuui ma imiꞌaimo, mabu riꞌo oroiꞌioi eidai taitai-ka.”\wj* \s1 Ruꞌai obeegiri imoaduꞌoi-ka \r (Matiu 24:32-35; Maka 13:28-31) \p \v 29 Kaida rii pimoaduꞌo Iesu-ro ara obeegiri, \wj “Ma iraromoumo, hura iihodio ruꞌai gaabii aibo, kamia aamiꞌa ruꞌai-re.\wj* \v 30 \wj Riꞌo-ro rii iaꞌai-da pahai ioboodi amomahoro duumo, roo umoo iiꞌi aꞌai, tuomoi himioi taitai-ka.\wj* \v 31 \wj Aatu emera gaboi-da, riꞌo-ro iaꞌai aꞌai kaumo ara raarai ooboodimoi aꞌai emerai, riꞌo umoo iiꞌi aꞌai kaumo Iehoma pai emidio erarai ooꞌui taitai-ka.\wj* \p \v 32 \wj “Moo-ro riꞌo ihaha riduuꞌai, ara raarai ooboodimoi aꞌai kaumo, doꞌou emidio uubi oroihi tiatoi-da.\wj* \v 33 \wj Aromo-ra hepu-rai oropoiꞌoi aꞌai kaumo, irai moo madei oropoiꞌoi aꞌai bia.”\wj* \s1 Meaha ereaꞌaumo \p \v 34 \wj “Meaha ma ereaꞌaumo, riꞌo kaukai iiho-ra, idio-ra geegaꞌeegai-da riibo idodiai bia, kamia kaukai iraromo hiiro-hiiroi-da riibo idodiai bia, ara hepui oroiꞌioi pauoi-ri, mabu aaꞌo himioi-ro riꞌo oraꞌei emerai iiohiai toe-ka.\wj* \v 35 \wj Mabu aaꞌo himioi ooꞌui aꞌai, turiaha uubi eito, ara hepu geegai-da.\wj* \v 36 \wj Meaha ma ereaꞌai, kamia ma irudemei pupuoi-ri, ka riꞌo pupuo-ha oti aꞌai kaumo, iobodi aꞌai raarai goroi-da, kaida itoꞌai aꞌai kaumo Uubihaubi Mereei hohoi-da.”\wj* \p \v 37 Iesu irudeme motoi-da pimatomudiodio, himioi imatomudioi-da, ka adimoi-ro ohiai-da, odai-ka kekai eito, ka duoi Orime roꞌoai-da opoiꞌoi-ka. \v 38 Turiaha himioi duoduo hiꞌai, turiaha uubi odai-ka irudeme motoi eito, ruu ma oromidioumoi-ri. \c 22 \s1 Iesu piroha gabo pomoohoumo ma aiꞌiiaumoi-ri \r (Matiu 26:1-5,14-16; Maka 14:1-2,10-11; Ioare 11:45-53) \p \v 1 Iaupai tiato parama mahuai aꞌai himioi, taitai-ro ioohiai-da. Aaꞌo mahuai pairai-ka, Orohodi Mahua. \v 2 Iehoma poue emaꞌatidio uubi epuuhoro uubi-re, ka bubui imatomudio uubi-re, rii toe paꞌaimo uubi eito. Kaida piroha gabo pomohooumo, Iesu rituo-ha ma aiꞌiaumoi-ri. \p \v 3 Ka Satari-ro Iudasi iimamiiai-ka, ruu paira atai Isikariota, Iesu iimatomudio tuero (12) mereei ata-ka. \v 4 Ka Iudasi odai-ka, oroaduꞌuti poue emaꞌatidio uubi epuuhoro uubi-re, kamia irudeme motoi idomai uubi epuuhoroi rautu, raꞌaibou imaꞌai maꞌai ruu-ro, Iesu rii-do. \v 5 Rii geꞌii paꞌaimo, ka rii made gaaꞌu paaꞌoumo, ruu mori-to taꞌii aꞌai. \v 6 Iudasi rio iiꞌi-ka, ida poomahoro, mea gabo ioohoi, Iesu raꞌaibou imaꞌai maꞌai rii-do, uubi umoo iiꞌi tiato-ha. \s1 Orohodi mahuai ireemaumodimoi-ka \r (Matiu 26:17-25; Maka 14:12-21; Ioare 13:21-30) \p \v 7 Himioi oohiai-ka, iaupai tiato parama mahuai-ri, mamoe daꞌodaꞌo ma iimotoumoi-ri, Orohodi Mahuai eito. \v 8 Iesu-ro itiodoai-ka, Petero-ra, Ioare-rai, ara madei rautu, \wj “Odaido, Orohodi iihoi ereemaumodi, ma riihoumo.”\wj* \p \v 9 Riiti-ro atohetai-ka ruu, “Rimo-ro ratii-da ereemaumodi miraromo, roo-ro?” \p \v 10 Ruu-ro imoaimai-ka, \wj “Riꞌoiti odai aꞌai-da, goꞌoto geegai-da, dubu ata obo gaigaruai omodai aꞌai, ruu-ro riꞌoiti imeeꞌai aꞌai. Ita obodoido, ruu odoroi aꞌai motoi rioi eito.\wj* \v 11 \wj Ka ita aaꞌoido motoi rautu dubui eito, ‘Imatomudio dubui-ro ai-aaꞌo maaka rooi-do, “Heiꞌe-rie, ruu iimatomudio mereei rautu Orohodi Mahuai iihoi aꞌai ruuꞌai?”’\wj* \v 12 \wj Ka ruu-ro riꞌo imapui aꞌai geema ruuꞌa ata, emidioi-re, kamia iiho totoi-rei rautu, hoꞌui motoi ruuꞌai-da. Ka hieꞌei-da turiaha raarai ita ereemaumodiido.”\wj* \p \v 13 Ka riiti iodaidoi-da, raarai Iesu-ro iaaꞌo emerai-ha, pimeeꞌaido. Kiauka rii eremaumodi-ka, Orohodi Mahuai. \s1 Paidubui eito iraromo iiho \r (Matiu 26:26-30; Maka 14:22-26; 1 Koriti 11:23-25) \p \v 14 Himio mabui ioohiai-da, Iesu iiho totoi taitai-da emiꞌei-ka, ruu iiapui made himoꞌa uubi rautu.\fig Himio mabui ioohiai-da, Iesu iiho totoi taitai-da emiꞌei-ka, ruu iiapui made himoꞌa uubi rautu.|alt="ubscl-19b" src="ubscl-19b.tif" size="col" copy="UBS New Reader" ref="22:14" \fig* \v 15 Ruu-ro aaꞌoi-ka rii-do, “Moo ihaha rio piraꞌai ara Orohodi Mahuai riꞌo rautu ma riihoi-ri, moo riiboi eidai tiatoi-da! \v 16 Kamia moo-ro riꞌo araibau riduuꞌai, ara mahuai moo-ro ata iihoi aꞌai bia, modau-die mahuai ihahai moobodi, Iehoma pai emidio erarai-da!” \p \v 17 Ka Iesu-ro mire koimoi eidai-ka, Iehomai-do keito made aaꞌoi-ka, kaida paaꞌo, “Eidaimo araa-rie, ka ereemaꞌatimo riꞌo himia-ro. \v 18 Ka moo-ro riꞌo ai-riduuꞌai, doꞌou moo-ro ara mire oboi ata idioi aꞌai bia, modau-die Iehoma pai emidio erarai mooꞌu-die.” \p \v 19 Ka ruu-ro parama hapuoi eidai-ka, Iehomai-do keito made aaꞌoi-ka, ehebiai-ka, rii-do imaꞌai-ka, ida paaꞌo, “Ara moo tuupi-ka, riꞌo-ri rimaꞌai, araibau ita iꞌatidioumo, moo ma riraromoumoi-ka.” \v 20 Gaaꞌu emerai gaboi-da, mire koimoi imaꞌai-ka rii-do, iihoumo didimoi-da aaꞌoi-ka, “Ara mire koimoi Iehoma oio aaꞌoi-da rereemedeeꞌa kaumo, moo orai-da rahiai, riꞌo-ri oruodii. \p \v 21 “Irai ma emeeꞌaumo, gaaꞌubuo ata, moo oaꞌuei aꞌai mereei, ruu moo rautu-ka, araa-rie iiho totoi-da. \v 22 Uubihaubi Mereei iihiai aꞌai, Iehoma-ro orododiai iiraromo emerai, irai memiho hiꞌa-ro ooꞌai aꞌai, moo uubi eito oaꞌuei aꞌai mereei eito.” \p \v 23 Ka rii himia-ro araatohei oomahoroi-ka, riiato boꞌu-ro aꞌai maꞌai ibai. \s1 Boꞌu-ro ooꞌai maꞌai pai \p \v 24 Iimatomudio uubi himia oomahoroi-ka eemaaꞌoi, riiato uubi-ro boꞌu iraromai maꞌai duumo, ruu pai-ka. \v 25 Iesu-ro aaꞌoi-ka rii-do, “Iuda guui-da paira tiato pai uubi, rii erara-ka rii himia uubi, ka erara uubi-ro, araahoꞌoo kaumo pairai, ‘uubi imoabai uubi’. \v 26 Irai ara hiou gaboi bia riꞌoi-do, kaida, riꞌo tuiai-da geema mereei, keehibuo meree aibo ma iiꞌi, ka epuuhoro mereei, himoꞌa meree aibo, ma orododiai. \v 27 Boꞌu-ra geemai, dui iiho beha emiꞌei mereei-ra, ee dui ereemaꞌati mereei-ra? Ie, emiꞌei mereei, irai moo riꞌo tuiai-da, ereemaꞌati meree-ka. \p \v 28 “Riꞌo ihaha tauo pemidioumo moo rautu, moo iremahibaitutiimo goroi-da. \v 29 Kaida moo Abeai-ro iremaꞌai pai erarai, riꞌo ma rimemeꞌeuatidioi-ri, ka moo-ro riꞌo, aatu erarai imaꞌai raꞌai. \v 30 Moo pai emidio erarai-da, riꞌo moo iiho totoi-da, iiho-ra, idio-rai aꞌai aꞌai kaumo, ka riꞌo pai uhui-da emiꞌeituti aꞌai-da, imemeꞌeuatidioi aꞌai kaumo, Isaraꞌera tuero (12) paꞌai.” \s1 Petero-ro Iesu atuhei ioaduꞌoi-ka \r (Matiu 26:31-35; Maka 14:27-31; Ioare 13:36-38) \p \v 31 Iesu-ro aaꞌoi-ka, Simora Peteroi-do, “Simora, Simora, oromidio! Satari made tauo eidai maaka, riꞌo turiaha ma imahibaitutui-ri, ruꞌa hurai ma imamuhuꞌuuti emerai. \v 32 Irai moo tauo rirudemea maaka roo-ri, Simora-o, roo pupuo iraromoi iiraahiaiꞌai-ri. Ka roo ereheꞌeai aꞌai-da mooi-do, roo riaraamui pupuo ita idodiai.” \p \v 33 Petero-ro omoaimai-ka, “Paidubu-o, roo aia modau duꞌi motoi eito, kamia iihiai eito, moo rautu-ka.” \p \v 34 Iesu-ro omoaimai-ka, “Petero, roo ai-roduuꞌai, roo-ro moo retoꞌa-gaaꞌu (3) atuhe made aaꞌoi aꞌai, roo umoo bia moo, himioi ooaho taitai-da, kokoroi made aaꞌo tiatoi haato.” \s1 Mori haaꞌoi-re, ipi haaꞌoi-re, ka eꞌakerei-re \p \v 35 Kaida Iesu-ro iatohetai-ka, ruu iimatomudio mereei, “Moo-ro riꞌo iiritiodoai-da, aaꞌo himioi mori ioidio haaꞌo, ipi haaꞌo kamia oto tama tiato, riꞌo reꞌei-da ata raa, agororoohoo?” \p Rii-ro omoaimai-ka, “Ata raa bia.” \p \v 36 Iesu-ro aaꞌoi-ka, “Irai doꞌou, boꞌu reꞌei-da mooꞌa mori ioidio haaꞌo, kamia ipi haaꞌo, ma eidai, ka boꞌu-rie heamo eꞌakere tiatoi, tuupi erara hipurai taꞌii-to ma edeeꞌai, ka gaaꞌubuo ma eidai. \v 37 Ka riꞌo moo-ro ai-riduuꞌai, Iehoma made bukai-da tauo piꞌatimo, ‘Ruu memiho uubi-da ai-poodabuai’, ihahai ma obodi moo-ri, mabu moo-ri, raꞌu iꞌatiimo, ihahai eito ai-obodii kaumo.” \p \v 38 Ka iimatomudio mereei-ro paaꞌoumo, “Paidubu-o, ma imeeꞌa, araa-rie retoꞌa heamo eꞌakereeti.” Ruu-ro imoaimai-ka, “Kiauka.” \s1 Iesu iirudemei-ka Orime Roꞌoai-da \r (Matiu 26:36-45; Maka 14:32-42) \p \v 39 Iesu-ro goꞌoto geemai emeheai-ka, ruu iꞌatidio emerai, odai Orime Roꞌoai eito. Ka iimatomudio mereei ruu rautu podaumo. \v 40 Ka ruu aaꞌo mati-da iereedeeꞌai-da, ruu-ro aaꞌoi-ka rii-do, “Irudemeumo, mabu erematuhuti ooꞌui-da, riꞌo iiraahio toe-ka.” \p \v 41 Kiauka, ruu araahuꞌiodoai-ka rii reꞌei-da, roꞌoa kopi ma eheuꞌai auꞌoi emerai, popu-popu iimohorai-ka irudemeai-ri.\fig Kiauka, ruu araahuꞌiodoai-ka rii reꞌei-da, roꞌoa kopi ma eheuꞌai auꞌoi emerai, popu-popu iimohorai-ka irudemeai-ri.|alt="ap-03-03" src="AP-03-03.tif" size="col" copy="Alice Paschal" ref="22:41" \fig* \v 42 Ruu-ro aaꞌoi-ka, “Aba-o, roo rio-ra, ara temeteme koimoi omodadeai mooato, irai moo rioi obodooꞌa, roo rioi moo-ro eidai raꞌai.” \v 43 Ka aromoi areru ata oobodii-ka ruui-do, ka ruu pupuo emaꞌai-ka. \v 44 Ka ruu kaukai-da geema riibo peidai, ka pupuo hiꞌai-to pirudemea, ka buaꞌeai orai aibo paramio, hepui eito. \p \v 45 Irudeme reꞌei-da, otooꞌai-ka araimai, iimatomudio mereei reꞌei eito, ida pimeeꞌa, rii giiꞌepu iraromo pauoi-da, haꞌima uroi pirobu. \v 46 Ka ruu-ro aaꞌoi-ka rii-do, “Riꞌo raꞌu uro-ha mirobu? Ireibuaumo ma irudemeumo, ka erematuhuti ooꞌui-da, riꞌo iiraahio toe-ka.” \s1 Iesu oohiai-ka \r (Matiu 26:47-56; Maka 14:43-50; Ioare 18:3-11) \p \v 47 Iesu ioroaduꞌuti haato pereedeꞌaumo uubi hiiroi, Iudasi-ro pimooꞌu, Iudasi tuero (12) iimatomudio mereei ata-ka. Ruu ooꞌui-ka Iesu ma ohomeai-ri. \v 48 Ka Iesu-ro aaꞌoi-ka, “Iudasi, Uubihaubi Mereei roo-ro ohomeai-da amoaꞌue?” \fig Ka Iesu-ro aaꞌoi-ka, “Iudasi, Uubihaubi Mereei roo-ro ohomeai-da amoaꞌue?”|alt="gt00039" src="GT00039.tif" size="col" copy="Gordon Thompson (WBT)" ref="22:48" \fig* \p \v 49 Kamia iimatomudio mereei-ro, oobodi tooto iaꞌai rai ieaꞌaumoi-da, rii-ro Iesui-do aaꞌoi-ka, “Paidubu-o, rimo-ro heamo eꞌakerei-da, rii aia rimooto duumo?” \v 50 Kiauka rii gaaꞌubuo atai-ro, Iehoma poue emaꞌatidio uubi, epuuhoro dubui moto himoꞌa mereei, iha hapuoi hepatoi aiha patuiꞌa. \p \v 51 Irai Iesu-ro aaꞌoi-ka, “Kiauka, ata aꞌaiꞌa.” Ruu-ro aaꞌo dubui hepatoi aihimodi-ka aiha poateai. \p \v 52 Poue emaꞌatidio uubi epuuhoro uubi-re, ka irudeme motoi idomai uubi epuuhoro uubi-re, kamia pai uubi-reiro, pooꞌumo Iesu oohiai, Iesu-ro aaꞌoi-ka rii-do, “Riꞌo eꞌakerei-re, kamia eꞌai rautu ma ooꞌumo, moo riꞌo piro mereei-ra? \v 53 Turiaha himioi, moo riꞌo rautu piremidio irudeme motoi-da, ka riꞌo-ro emahibaimo bia, moo oohiai. Irai doꞌou, riꞌo omaꞌati himioi-ka, duꞌi erarai ooꞌai-da.” \s1 Petero-ro Iesu iatuhei-ka \r (Matiu 26:57-58,69-75; Maka 14:53-54,66-72; Ioare 18:12-18,25-27) \p \v 54 Ka rii-ro Iesu oohiaimoi-ka omodai, Iehoma poue emaꞌatidio uubi epuuhoro dubui motoi rioi eito, ka Petero-ro auoꞌauo-ha pobodoo. \v 55 Erai adoroumoi-ka aaꞌo motoi ipituiai hauꞌii-da, ka Petero-ro imodabuai-ka erai iemaꞌoidioumo uubi. \v 56 Ka moto himoꞌa oobo ata-ro emeeꞌai-ka erai kekai-da, pupuo hiꞌai-to, taitai hiꞌai-da poibomatidio, ida paaꞌo, “Ara dubui Iesu rautu-ka.” \p \v 57 Irai Petero-ro atuhe made paaꞌo, “Oobo, moo umoo bia ruu.” \p \v 58 Ka ipi-ro iopoꞌi didimoi-da, dubu ata-ro Petero oibomai-ka, ida paaꞌo, “Roo rautu, rii ata-ka!” \p Irai Petero-ro pomoaimai, “Dubu-o, moo bia.” \p \v 59 Himio mabu gaaꞌu iorohodi didimoi-da, dubu ata-ro erehei-to paaꞌo, “Ihaha-ka, ruu Iesu rautu ka, mabu ruu Garereia dubu-ka.” \p \v 60 Irai Petero-ro pomoaimai, “Dubu-o, roo raꞌu maaꞌoi, moo umoo bia!” \p Gaaꞌu hiꞌa-ha ruu ioroaduꞌuti goroi haato, kokoroi madei aaꞌoi-ka. \p \v 61 Ka Paidubui iereheꞌeai-da, gamoꞌo-ha emeeꞌai-ka Petero, kaida piraromai, Petero-ro, Paidubui iaaꞌo madei, “Roo-ro moo retoꞌa-gaaꞌu (3) atuhe made aaꞌoi aꞌai, roo umoo bia moo, himioi ooaho taitai-da, kokoroi made aaꞌo tiatoi haato.” \v 62 Ka Petero iohuuꞌoi-da, geega idebi paꞌai. \s1 Iesu iomomoruodioumo ka iamaꞌedeumo \r (Matiu 26:67-68; Maka 14:65) \p \v 63 Ka Iesu ioohiaimo uubi-ro ai-pomomoruodioumo, kamia iamaꞌedeumo. \v 64 Rii-ro ruu idomai omopaimoi-ka, hipura kerei-da, ida erehei-to patoheemo, “Roo boꞌu-ro momihia? Ma ahoꞌoo!” \v 65 Ka rii-ro ruui-do, hiiro omodoboa made aaꞌoumoi-ka. \s1 Iesu epuuhoro uubi hohoi-da \r (Matiu 26:59-66; Maka 14:55-64; Ioare 18:19-24) \p \v 66 Himioi ioahoi-da, pai uubi-re, Iehoma poue emaꞌatidio uubi epuuhoro uubi-re, ka bubui imatomudio uubi-re, iidabuaimoi-da gaaꞌu-ha, Iesu omooꞌumoi-ka oroaduꞌuti, hoho reꞌei eito.\fig Himioi ioahoi-da, pai uubi-re, Iehoma poue emaꞌatidio uubi epuuhoro uubi-re, ka bubui imatomudio uubi-re, iidabuaimoi-da gaaꞌu-ha, Iesu omooꞌumoi-ka oroaduꞌuti, hoho reꞌei eito.|alt="wa03918b" src="WA03918b.tif" size="col" copy="UBS (Graham Wade)" ref="22:66" \fig* \v 67 Rii-ro aaꞌoi-ka, “Rimo ma riduuꞌai, roo Iehoma-ro iapui mereei-ra, ha?” \p Ruu-ro rii imoaimai-ka, “Moo-ro riꞌo aia riduuꞌai, riꞌo-ro umooi eidai aꞌai bia, \v 68 kamia riꞌo moo-ro aia riatohetai, riꞌo-ro moo madei omoaimai aꞌai bia. \v 69 Irai doꞌou odai aꞌai Uubihaubi Mereei, erara hiꞌa Aiai Iehoma iha tui hapuoi-da, emiꞌei aꞌai.” \p \v 70 Rii turiaha-ro atohetaimoi-ka, “Roo Aiai Iehoma mereei-ra, ha?” \p Ka ruu-ro rii madei imoaimai-ka, “Ka riꞌo ruu aaꞌo kaumo, moo-ka.” \p \v 71 Ka rii-ro aaꞌoi-ka, “Rimo rio bia aamiꞌa geua uubi, rimo-ro himia tauo roromai maakaumo ruu aaꞌo rai!” \c 23 \s1 Iesu ai-pomooꞌumo Pirato hohoi eito \r (Matiu 27:1-2,11-14; Maka 15:1-5; Ioare 18:28-38) \p \v 1 Turiaha paꞌai iireibuaumoi-da Iesu omodaumoi-ka Pirato hohoi eito. \v 2 Ka ruu emaaꞌoi omahoroumoi-ka, “Ara dubui rimo-ro ai-roohiai maakaumo, mabu ruu-ro rimo uubi imoaduꞌuti madei-da kekai imodau, ruu-ro ai-imoaduꞌuti taketi aꞌai mooꞌai-ri Kaisarai-do, ka ruu-ro ai-aaꞌo ruu Aiai-ro iapui mereei-ka, ruu Paidubui-ka.” \p \v 3 Pirato-ro Iesu atohetai-ka, “Roo Iuda uubi Paidubui-ra, ha?” \p Ka Iesu-ro ruu madei pomoaimai, “Roo ruu aaꞌo.” \p \v 4 Kaida Pirato-ro aaꞌoi-ka, Iehoma poue emaꞌatidio uubi epuuhoroi-re kamia uubi-rei eito, “Moo-ro auma ata ememeeꞌa bia ara dubui ma romodoboamoi-ri.” \p \v 5 Irai rii-ro erehe rautu aaꞌoumoi-ka, “Ruu-ro Iudea uubi ruu imatomudio madei-da, ai-piapuhuti, Garereiaato pomahoro, kaida ooꞌu maaka ara hiou eito.” \s1 Iesu Heroda hohoi-da \p \v 6 Pirato-ro ara madei ioromai-da ruu-ro araatoi-ka, “Ara dubui Garereia dubu-ra, ha?” \v 7 Pirato umoo iiꞌi-da, Iesu Heroda Pai iiemidio hepui meree-ka, aaꞌo rau-ri ruu ai-potiodoai Herodai-do, mabu Heroda aaꞌo himioi Ierusaremaato-ka. \v 8 Heroda iha geꞌii paꞌai Iesu iemeeꞌai-da, mabu Iesu pai tauo poromidio, ka tutuu hiꞌa pomoti ruu ma emeeꞌai-ri, Heroda-ro rio paꞌai, Iesu urio odaudio raa ata ma aꞌai, ka ruu-ro ma eaꞌai. \v 9 Ka Heroda-ro Iesu hiiro hiꞌa raato patohe, irai Iesu-ro madei ata omoaimai bia. \v 10 Iehoma poue emaꞌati uubi epuuhoroi-re, ka bubui imatomudio uubi-re, iiadomaimoi-ka, ida idodiaimoi-ka erehe erematuhuti made aamiꞌa, Iesu ma omoamomoi-ri. \v 11 Heroda ruu himia heamo uubi rautu, Iesu ai-pemerioumo, ka eremabe tiato raara aamiꞌa iemaꞌaimo, mea hiꞌa hipura tutuu atimaimoi-ka, aiha potiodoaimo araimai Piratoi-do. \v 12 Aaꞌo himiou haato, Heroda-ra Pirato-rai riaraamu piiꞌiido, epuui-to ara rau obodi tiatoi-da riiti udo-udo pemidioido. \s1 Iesu Pirato hohoi eito ata pomooꞌumo \r (Matiu 27:15-26; Maka 15:6-15; Ioare 18:39—19:16) \p \v 13 Pirato-ro turiaha iahoꞌoi-ka, Iehoma poue emaꞌatidio uubi epuuhoroiꞌoi-re, uubi epuuhoroiꞌoi-re, kamia uubi rautu turiaha gaaꞌu-ha, \v 14 ida paaꞌo rii-do, “Riꞌo-ro ai-omooꞌu kaumo ara dubui mooi-do, ida aaꞌo kaumo, ara dubui-ro uubi kekai imodau. Irai moo-ro doꞌou riꞌo hohoi-da ruu eaꞌai-da, moo-ro ruu reꞌei-da ata raa memiho ememeeꞌa bia, riꞌo-ro ruu hobou ahoꞌoo kaumo. \v 15 Heroda-ro gaaꞌu emerai-ka, ruu-ro ata memiho ememeeꞌa bia, aaꞌo rauri otiodoai maaka araimai rimoi-do. Ara dubui-ro ata memiho raa ododiai bia ruu ma iihiai-ri. \v 16 Kaida moo-ro, ruu oohiidioi raꞌai ma ororihoumoi-ri, ka omopiimoi raꞌai ma odai-ri.” \p \v 17-18 \f + \fr 23:17-18 \ft Ipi madei 17 Ruka-ro iꞌati bia, irai ai-piroaidaimo Mareko reꞌei-da, aaꞌo rauri ahiou-da edeꞌa bia. Araibau aaꞌo; “Turiaha Orohodi Mahua himioi-da Pirato-ro gaaꞌubuo meree ata omopiimoi-ka duꞌi motoi-da.”\f* Turiaha uubi-ro geega madei-to paaꞌoumo, “Iesu aiꞌiiaumo, rimo-ri Barabasi omopiimoumo.” \v 19 (Barabasi goꞌoto geegai goroi-da uubi haharubuae pidodiai, kamia ruu-ro meree ata rituo-ha ai-paiꞌiia, aaꞌo rau-ri ruu duꞌi motoi-da pibiꞌaumo.) \p \v 20 Pirato rio-ka Iesu omopiimoi, ka uubi ata iatohetai-ka.\fig Pirato rio-ka Iesu omopiimoi, ka uubi ata iatohetai-ka.|alt="gr-tlc106n" src="GR-tlc106n.tif" size="col" copy="Global Recordings Network" ref="23:20" \fig* \v 21 Irai rii-ro geema madei-to paaꞌoumo, “Odoꞌaumo! Emadoumo! Odoꞌaumo ruu!” \p \v 22 Pirato madei retoꞌa-gaaꞌui (3) iaaꞌoi-da ruu-ro aaꞌoi-ka, “Ruu memiho aꞌai bia. Moo-ro ata raa ememeeꞌa bia, ruu ma iihiai-ri! Aaꞌo rau-ri moo-ro ruu ororihoi raꞌai, ka romopiimo.” \p \v 23 Irai rii madei pairautu hiꞌa paaꞌoumo, Iesu aiha ma odoꞌaumoi-ri. Kiauka iarai-da rii iaaꞌoumo madei modobo aiha piiꞌi. \v 24 Pirato-ro aahuu ododia-ka uubi ioroaroumoi, Iesu ma aiꞌiaumoi-ri. \v 25 Rii-ro rio iaꞌaimo mereei, haharubuae iaꞌai kamia dubu ata iaiꞌiia rituo-ha, ruu-ro omopiimoi-ka, ohuuꞌoi-ri, duꞌi motoi-da. Ka Iesu ai-pimaꞌai rii rioi ma ododiaimoi-ri. \s1 Iesu Satauroi-da Pemadoumo \r (Matiu 27:32-44; Maka 15:21-32; Ioare 19:17-27) \p \v 26 Kiauka, heamo uubi-ro Iesu iomodaumoi-da, dubu ata emeeꞌaumoi-ka, satauroi emaaꞌotaimoi-ka, Iesu didimoi-da ma omodai-ri. Ruu pairai Simora-ka, Sairiri dubu-ka. Taitai-da mati ataato pooꞌu, goꞌoto geegai eito. \p \v 27 Hiiro hiꞌa uubi-ro pobodoumo, ka rii ipi tuiai-da aamiꞌa upibaiꞌoi Iesu didimoi-da, giiꞌepu idebi emaꞌai-ha pobodoumo. \v 28 Iesu-ro rii iimeteai-ka, ida paaꞌo, “Ierusarema upibaiꞌo! Moo idebi emaꞌaimoꞌa, irai riꞌo himiai-re riꞌo himia mereei-re idebi-ha eremaꞌaimo. \v 29 Mabu himioi ai-ooꞌu, uubi-ro aaꞌoi aꞌai kaumo, ‘Mea hiꞌai-ka kaaro upibaiꞌoi, meree iotuti tiatoi, kamia iomoto tiatoi!’ \v 30 Ire aaꞌo himiou-da, uubi-ro aaꞌoi aꞌai kaumo roꞌoai eito, ‘Rimo ohui-da irahiai!’ ka roꞌoa keekei eito aaꞌoi aꞌai kaumo, ‘Rimo riiateꞌemai!’ \v 31 Kaida araibau raarai aia morododiai duumo, moo oio ruꞌai aibo-ka. Moo memiho tiato-ka, irai moo aiꞌia toto aꞌai kaumo. Ka raꞌaibou ooꞌai maꞌai, riꞌoi-do? Riꞌo mia toatoa ruꞌai aibo-ka, erai-ro iruro.” \p \v 32 Retoꞌa dubui, turiaha riiti piro-ka, gaaꞌu-ha pimodaumo, ma imadoumoi-ri, Iesu rautu. \v 33 Rii iooꞌumoi-da mati ata-ka ai-pahoꞌoumo “epuu horo”, Iesu hiei-da podoꞌaumo, ka piro mereeti-re, atai ruu iha tui hapuoi-da, atai keaꞌi tui hapuoi-da.\fig Rii iooꞌumoi-da mati ata-ka ai-pahoꞌoumo “epuu horo”, Iesu hiei-da podoꞌaumo, ka piro mereeti-re, atai ruu iha tui hapuoi-da, atai keaꞌi tui hapuoi-da.|alt="hjl-168" src="HJL-168.tif" size="col" copy="SIL (How the Jews Lived)" ref="23:33" \fig* \v 34 Iesu-ro paaꞌo, “Aba-o, rii memihoi imapihiti! Rii umoo bia rii raꞌu maꞌai duumo.” \p Rii-ro kase orioumoi-ka, ruu hipurai, ma eremaꞌaimoi-ri. \v 35 Ka uubi iotimoi-da ruu ieaꞌaumo, kaida Iuda epuuhoro uubi-ro ai-pemerioumo, “Ruu-ro aamiꞌai oroiꞌioi-da tauo pidiꞌaamo, ka ruu himia ma eredeꞌa oroiꞌioi-da, ruu Aiai Iehoma-ro iapui Paidubui-ro ooꞌaato!” \p \v 36 Ka heamo uubi-ro aatu emerai iemerioumoi-da, rii-ro didia mire obo emaꞌaimoi-ka. \v 37 Ida paaꞌoumo, “Roo himia oromoabai, roo Iuda uubi Paidubui-ro ooꞌaato!” \p \v 38 Ruu-ro omiorai-da piꞌatimo ara madei, “Ara Iuda uubi Paidubui-ka.” \p \v 39 Iamitidio piro mereeti atai-ro pupuoi-to aaꞌoi-ka Iesui-do, “Roo Iehoma-ro iapui Paidubui-ra? Roo himia-ro oroiꞌioi-da eredeꞌa, ka rimoiti-re.” \p \v 40 Kamia piro atai-ro atai erehe rautu-ha pomoaimai, “Roo toe aꞌai bia-ra Aiai Iehomai-do? Rimoiti temetemei emera temeteme eidai ruu. \v 41 Rimoiti himia iraꞌaido memihoi taꞌii rimidai kaido, irai ara dubui ata raa memiho ododiai bia.” \v 42 Kaida paaꞌo ruu-ro Iesui-do, “Iesu-o, roo pai emidio erarai rautu ooꞌui aꞌai-da, moo ita riraromo!” \p \v 43 Iesu-ro ruu omoaimai-ka, “Roo moo-ro ihahai roduuꞌai, doꞌou roo moo rautu emidioi aꞌai oropoiꞌo tiato oroiꞌio ooꞌa mati-da.” \s1 Iesu iihiai-ka \r (Matiu 27:45-56; Maka 15:33-41; Ioare 19:28-30) \p \v 44-45 Ka himio mabui epuui pikui ohiai taitai-da, himioi hehei aiha poropoiꞌo, duꞌi-ro hepu geemai aiha patimai iodau himio mabui retoꞌa-gaaꞌui-da (3) eredeꞌai-ka. Irudeme motoi iamitidio hipura geemai, aiha poroaheꞌa retoꞌa kere imorododiai. \v 46 Iesu-ro geema madei-to paaꞌo, “Aba-o, moo urioi roo tui eito ai-remaꞌai.” Ruu aaꞌo emerai iaaꞌoi haato piihiai. \p \v 47 Heamo uubi epuuhoro dubui-ro ieaꞌai-da iorododiai raai, ruu-ro Iehoma aiha pemarahue, kaida paaꞌo, “Iaha-ka, ruu mea hiꞌa dubu-ka.” \v 48 Ioodabuaimo uubi hiiroi-ro, ieaꞌaumoi-da iorododiai raai, iiraimaimoi-ka giiꞌepu idebi rautu moto-motoi eito. \v 49 Iesu Garereiaato iobodoumo upibaiꞌoi-re, ruu umoo uubi-re, auꞌoi haato pitoꞌutimo, iaꞌaimo raarai ma iaꞌaumoi-ri. \s1 Iesu tuupi boboi-da edeꞌai-ka \r (Matiu 27:57-61; Maka 15:42-47; Ioare 19:38-42) \p \v 50-51 Dubu ata paira-ka Iosepa, Arimatea dubu-ka, goꞌoto ata-ka Iudea hepui-da. Ruu mea hiꞌa dubu-ka, ai-pomoti Iehoma pai emidio erarai ma ooꞌui-ri, kamia ruu oroaduꞌuti paira meree ata-ka, irai ruu orodabuai bia rii iatomudioumo aiboi-re, kamia iaꞌaimo raarai-reꞌei-da. \v 52 Ruu aiha podoro Pirato iemidio hohoi eito, Iesu tuupi-ri oroaroi-ka. \v 53 Kiauka Iesu tuupi omoruoi-ka satauroi-da, mea hipurai-da aupoi-ka, aiha pedeꞌa ioboboumo roꞌoa uuꞌui-da, epuui-to aaꞌo boboi-da rituo ata edeꞌa bia. \v 54 Aaꞌo himiou Paraide-ka, Sabati omahoroi taitai-ka. \p \v 55 Ka Garereiaato Iesu iobodoumo upibaiꞌoi, Iosepa rautu podaumo boboi ma emeeꞌaumoi-ri, ka ma eaꞌaumo, Iesu tuupi raꞌaibou edeꞌai maꞌai, boboi rioi-da.\fig Ka Garereiaato Iesu iobodoumo upibaiꞌoi, Iosepa rautu podaumo boboi ma emeeꞌaumoi-ri, ka ma eaꞌaumo, Iesu tuupi raꞌaibou edeꞌai maꞌai, boboi rioi-da.|alt="ubscl-24a" src="ubscl-24a.tif" size="col" copy="UBS New Reader" ref="23:55" \fig* \v 56 Kiauka, rii iraimai-ka motoi eito, ribo mea raabari-re kamia herei-re ma eremaumodiimo tuupi eito. \p Sabati-da rii hora-ka, aiha pemidioumo bubui-ro iaaꞌo emerai. \c 24 \s1 Iesu boboi-da \r (Matiu 28:1-10; Maka 16:1-8; Ioare 20:1-10) \p \v 1 Puura ihai duoduo hiꞌai upibaiꞌoi ieremaumodiimo mea ribo raabari-re herei-re rautu podaumo roꞌoa uuꞌui eito. \v 2 Rii-ro roꞌoa uuꞌui hohoi ioopatidio roꞌoa kopi kekai-da pemeeꞌaumo, tauo paraꞌerai. \v 3 Ka rii iidoumoi-ka, irai Paidubui Iesu tuupi emeeꞌaumo bia. \v 4 Ka rii mooꞌui hiiro-hiiro piraromoumo aaꞌo rai eito, ida retoꞌa dubuoti iobodidoi-ka hehe hiꞌa hipura rautu, rii kekai-da.\fig Ka rii mooꞌui hiiro-hiiro piraromoumo aaꞌo rai eito, ida retoꞌa dubuoti iobodidoi-ka hehe hiꞌa hipura rautu, rii kekai-da.|alt="ubscl-25a" src="ubscl-25a.tif" size="col" copy="UBS New Reader" ref="24:4" \fig* \v 5 Ka iha toei rautu upibaiꞌoi ihimaimoi-ka, hepui eito, kaida aaꞌo dubuoti-ro aaꞌoidoi-ka upibaiꞌoi eito, “Oroiꞌio mereei rituo uubi reꞌei-da, raꞌu-ri moohoo duumo? \v 6 Ruu arahiou-da bia, ruu tauo eibua maaka! Amiraromo duumo, ruu-ro riꞌo iduuꞌai madei ruu Garereiaato riꞌo rautu iemidioi-da? \v 7 ‘Uubihaubi Mereei imaꞌai aꞌai kaumo memiho uubi eito, moodoꞌa duumo, ka retoꞌa-gaaꞌu (3) himioi didimoi-da, ruu oroitorai aꞌai oroiꞌioi eito.’” \p \v 8 Ka aaꞌo upibaiꞌoi-ro iraromaimoi-ka Iesu iaaꞌo madei. \v 9 Rii roꞌoa uuꞌui-da iiraimaimoi-da, Iesu-ro iimatomudio iremeri (11) mereei uubi aamiꞌai rautu, turiaha raarai aiha pimoaduꞌutimo. \v 10 Rii-ka Maria Magadara, Ioara, kamia Maria Iemisi maamui, ka upibaiꞌoi aamiꞌai-re, rii-ro pimoaduꞌoumo turiaha iiobodimo raarai iiapui made himoꞌa uubi eito. \v 11 Irai rii-ro upibaiꞌoi madei eidaimo bia, mabu rii madei amaamo-ha pimeeꞌaumo. \v 12 Irai Petero eibuai-ka, hio-ha podau roꞌoa uuꞌui eito, ruu ihimai-ka, ka ruu-ro Iesu iiaupoumo hipurai-ha pemeeꞌa, ata raa tiato-ha, ruu araimai-ka pauo hiꞌa iraromoi rautu ioobodiimo raarai-ri. \s1 Iesu iiobodi-ka Emausi gaboi-da \r (Maka 16:12-13) \p \v 13 Gaaꞌu himioi-da, Iesu iobodoumo uubi-da mereeti ata, ai-podaido goꞌoto ata Emausi-to, odoboai-da auꞌoi semeri (7) maire aibo-ka Ierusaremaato, \v 14 ka riiti-ro himia poroaduꞌutiido turiaha irododiaimo raarai. \v 15 Riiti oroaduꞌuti iatomudioido, goroi haato Iesu himia tauo-ha poohiꞌiai riiti taitai eito, ka gaaꞌu-ha pimadaꞌuibiimo. \v 16 Riiti-ro Iesu ieaꞌaido, irai ata aibo-ka, oibomaido bia. \v 17 Iesu-ro aaꞌoi-ka riiti-do, “Raꞌu moroaduꞌuti duido, riꞌoiti imadaꞌui hobohoboi?” \p Riiti piroha potoꞌaido giiꞌepu hoho-ha. \v 18 Atai, paira-ka Kiriopasi, ruu-ro Iesu atohetai-ka, “Roo Ierusaremai-to doꞌou-ha amooꞌu, roo umoo iiꞌi bia-ra iorohodi duumo himioti-da iiorododiai duumo raarai?” \p \v 19 Iesu-ro paraato, “Raꞌu raara-rie?” \p Riiti-ro pomoaimaido, “Iaꞌai duumo raarai Rasareta Iesui eito. Ruu himogabo dubu-ka, ruu madei-re, ruu iaꞌai raarai erara-ka Iehomai-re uubi-rei hohoi-da. \v 20 Rimo imeiꞌimotatidio uubi-re, Iehoma poue emaꞌatidio epuuhoro uubi-reiro, ai-imaꞌai duumo ma aiꞌiaumoi-ri, ka iodoꞌa duumo. \v 21 Ka rimo-ro ai-piriraromoumo, ruu beha-ro Isaraꞌera oroiꞌioi-da edeꞌai aꞌai! Aamiꞌa raarai kekai-da, doꞌou retoꞌa-gaaꞌu (3) himioi-ka, ara raarai iobodi duumoi. \v 22 Kaida aamiꞌa upibaiꞌo-ro rimo paꞌai-da, rimo ai-rimaparuti duumo, rii duoduo hiꞌa odau duumo boboi eito, \v 23 irai rii-ro ruu tuupi emeeꞌaumo bia. Ka rii iiraimai duumoi-da, ai-aaꞌo duumo, arerui ai-oobodii maaka, kaida arerui-ro ai-aaꞌo ruu ai-oroiꞌio. \v 24 Rimo paꞌai aamiꞌai-ro iodau duumoi-da boboi eito, raarai turiaha upibaiꞌoi-ro iaaꞌo duumo emerai-ha imeꞌa duumo, irai rii-ro Iesu eaꞌaumo bia.” \p \v 25 Kaida Iesu-ro paaꞌo riiti-do, “Riꞌo amaamo hiꞌa-ka! Riꞌo iraromoi emera hiꞌa-ka, himogabo uubi-ro turiaha iaaꞌoumo raarai pupuo iraromoi-da ma ideꞌai! \v 26 Modobo-ka, Iehoma iapui mereei araibau memiho temeteme ma imidai, ida ma odoroi Iehoma tomioi goroi eito.” \v 27 Ka Iesu-ro iha meai-da imoaduꞌoi omahoroi-ka, titi-madei-ro, ruu iioaduꞌo emerai, Mose titi-da pomahoro, aiha podau turiaha himogabo uubi-ro, iꞌatimo titi aiha pipoiꞌo. \p \v 28 Ka riibi iooꞌumoi-da iodaumo goꞌotoi taitai eito, Iesu auꞌoi eito odau emera-ha podoboa. \v 29 Irai riiti-ro aiha poduꞌaido, rimoiti rautu ooꞌu motoi eito, “Rimo rautu emidioi, himioi taitai hiꞌa-ka oropoiꞌoi aꞌai, ka mati duꞌi-ro ai-eidai.” Kiauka, ruu odai-ka rii rautu emidioi. \v 30 Ka ruu emiꞌei-ka iihoi, riiti rautu, paramai eidai-ka, keito made aaꞌoi-ka Iehomai-do, ka aiha pehebia, imaꞌai-ka rii-do. \v 31 Ka riiti idomai ihaha aiha piamodiido ruu oibomai-ka, irai Iesu riiti idomai gaboi haato paraatoai. \v 32 Riiti himia oromoaduꞌoi-ka, “Ruu-ro rimoiti irimoaduꞌuti-da gaboi ipi-da, kaida titi-madei iha meai-da mia irimoaduꞌuti, iaha, rimo kaukai-da geꞌii erai emerai agiradi?” \p \v 33 Riiti gaaꞌu hiꞌa-ha pireibuaido iraimai Ierusaremai-to, ka hieꞌei-da pimeeꞌaido iremeri (11) iimatomudio mereei gaaꞌu-ha poodabuaimo aamiꞌai rautu, \v 34 ida iodabuaimo uubi-ro paaꞌoumo, “Paidubui, tauo eibua maaka, ihaha-ka! Ruu tauo oobodi maaka, Simorai-do!” \p \v 35 Ka epuui retoꞌai-ro, rii-do raꞌu-ro oobodi gabo ipi-da, imoaduꞌoi-ka, riiti-ro ioibomaido emerai, Paidubui-ro paramai iehebiai-da. \s1 Iesu iimatomudio mereei eito ioobodi-ka \r (Matiu 28:16-20; Maka 16:14-18; Ioare 20:19-23; Apositoro 1:6-8) \p \v 36 Riiti-ro ararau ioroaduꞌoidoi-da, Iesu rii tuiai haato pitooꞌa, kaida paaꞌo rii-do, “Miroi riꞌo rautu-ka.” \p \v 37 Ka rii iha toei paꞌaimo, rii-ro ai-piraromoumo egai eaꞌa kaumo. \v 38 Irai ruu-ro aaꞌoi-ka rii-do, “Riꞌo raꞌu urio modaudio duumo, kamia raꞌu-ri iraromo pauo maꞌai duumo? \v 39 Moo tu-ra oto-rai reaꞌaumo, moo ihai-ka. Moo raihimoumo, riꞌo umoo iiꞌi aꞌai kaumo, mabu egai hiꞌo-ra horo-ra tiato-ka, riꞌo-ro mooato eaꞌa emerai.” \p \v 40 Ruu ibai iaaꞌoi-da, pimoahuꞌomai, ruu tu-ra oto-rai. \v 41 Rii geema geꞌii iraromo rautu, irai pupuo iraromoi-da aahuu ododiai modobo bia, kaida piatohetai, “Ara hiou-da, riꞌo iiho raara amiiꞌa?” \v 42 Rii-ro ruu iruro-iruro raa emaꞌai-ka, \v 43 ka aiha peidai, uuhoi-ri, rii idomai gaboi-da. \p \v 44 Kaida paaꞌo ruu-ro rii-do, “Ara moo iraaꞌo raarai-ka, moo riꞌo rautu iremidioi-da, turiaha moo iroaduꞌoumo titi, Mose bubui-da, ka himogabo uubi-ro iꞌatimo, Saramoaato, aaꞌo raarai ihahai eito obodi aꞌai kaumo.” \p \v 45 Kiauka ruu-ro rii mooꞌui iaꞌerai-ka, titi-madei umoo ma iiꞌimoi-ri. \v 46 Ida paaꞌo rii-do, “Ara iꞌatimo madei-ka, Iehoma-ro iapui mereei, memiho hiꞌa temetemei eidai aꞌai, ka rituoi-da eibua aꞌai, retoꞌa-gaaꞌu himioi-da. \v 47 Ka ruu pairai-da, Iehoma orotomu madei, oroiꞌioi imeheꞌeai, kamia memihoi imapihiti, ma imoaduꞌuti hepu gaaꞌu-gaaꞌu eito. Ierusaremaato, ma omahoroi. \v 48 Riꞌo geua uubi-ka, turiaha ara raarai eito. \v 49 Moo himia hiꞌa haa-ro otiodoai raꞌai riꞌoi-do, moo Abeai-ro riꞌo imaꞌai-ri, iimamaihidio raai. Irai omoti aꞌai kaumo goꞌoto geegai-da, modau-die erarai aia mooruo hoꞌui-da, ka riꞌo iatimai aꞌai.” \s1 Iesu aromoi eito iomioi-ka \r (Maka 16:19-20; Apositoro 1:9-11) \p \v 50 Kiauka, ruu-ro rii imohuꞌoi-ka goꞌoto geemai-da, Betari taitai eito, hiei-da ruu tui imiꞌai-ka, meai aiha pimaꞌai. \v 51 Ka meai imaꞌai haato, ruu omodadeai-ka, omioi aromoi eito. \fig Ka meai imaꞌai haato, ruu omodadeai-ka, omioi aromoi eito.|alt="090tif" src="090_tif.tif" size="col" copy="New Tribes Mission" ref="24:51" \fig* \p \v 52 Rii-ro ruu iemarahueumo, kiauka aiha piraimaimo, iha geꞌii rautu, Ierusaremai-to. \v 53 Ka himio tutuꞌutui irudeme motoi-da pipoiꞌutimo, Iehoma pemarahueumo.