\id MRK MRK, 02 MRK, MARK, Kiriwina Bible, PNG, May 2010 8/11 \h MAKA \mt1 Bulogala Bwaina Makawala MAKA La Ginigini \is1 Kabovitouula \ip Mapilana \bk Bulogala Bwaina Makawala Maka La Ginigini\bk* kala vitouula, “Baisa Bulogala Bwaina paila Yesu Keriso, Yaubada Latula.” Mapilana ikamituli kidamwa Yesu topeula deli isim la karaiwaga. Bitagisi la karaiwaga kala peula ola vituloki, deli paila uula ikikaraiwogi baloma gaga, deli paila gagabila biligaiwa mitugaga. Yesu idoki titoulela Latula Tomota, leima kidamwa bitugwali la momova baisa okaliga kidamwa bitaneku mina watanawa metoya osi mitugaga. \ip Mapilana \bk Maka\bk* tabani bulogala Yesu kala ginigini saina mimilakatila. Saina iyebwaili bigini avaka avaka Yesu ivagi, mitaga deli igini sitana avaka livalela deli la vituloki. Ikugwa igini pikekita wala paila Yoni Tobapitaisi deli paila Yesu la bapitaiso deli kala tamnabi. Oluvi isaitaula igini paila Yesu la wotetila, iiyomovi deli iuvituloki. Ikugwa komwaidosi iyowa luposi, mitaga oluvi kala tobwakuli ikatetasi, deli kala tilaula ikominimanisi baisa matauna. Kala vigimkovila igini paila wiki makwaina Yesu ivinaku la wotetila e ammakawala ikaliga deli imovavau. \iot Buki kala katumimisa \io1 Kala vitouula Bulogala Bwaina 1.1-13 \io1 Yesu ititavina mapilana Galili 1.14—9.50 \io1 Yesu isilavi Galili ililoula ilokaia Yerusalem 10.1-52 \io1 Wiki Kwebumaboma mapilana Yerusalem 11.1—15.47 \io1 Yesu imovavau e ila walakaiwa 16.1-20 \c 1 \s1 Yoni Tobapitaisi la kamituli \r (Md 3.1-12; Lk 3.1-9,15-17; Yn 1.19-28) \p \v 1 Baisa Bulogala Bwaina paila Yesu Keriso, Yaubada Latula. \v 2 Kala vitouula makawala Aisea tovitoubobuta leigini, \q1 “Yaubada kawala, \q1 ‘Ka, awitali ulo touwata bilobogwa omatam, \q2 matauna bikatubiasi m keda.’ \x - \xo 1.2 \xt Mal 3.1\x* \q1 \v 3 Taitala idoudou oviloupakala, \q1 ‘Kukwatubiasaisi la keda Guyau, \q2 kukiduwosisiaisi la keda.’” \x - \xo 1.3 \xt Ais 40.3\x* \p \v 4 Yoni Tobapitaisi ivalapula\f a \ft Matauna Yoni ivitouula la kamatula wa taitu makwaina 27 AD. Kugisi Lk 3.1-3.\f* oviloupakala\f b \ft Baisa vilouwokuva wala e gala avai kai kaina mnumonu isisu, raibwagawokuva wala, isisu wa Waya Yoridani mapilana opilikwaibwaga, katitaikina Milaveta Pilamata.\f* e ikamituli, kawala, “Kuninavilasi e babapitaisaimi, e Yaubada biligaiwa mi mitugaga.” \v 5 Komwaidosi mapilana Yudia, deli komwaidosi mina Yerusalem ilokaiasi matauna, ikamitulaisi si mitugaga e Yoni ibapitaisi matausina wa Waya Yoridani. \x - \xo 1.5 \xt 2 Gwe 1.8\x* \p \v 6 Yoni kala kakapula iwoliki unuunula kameli; palitula\f c \ft Miyana yabeiyaya bisipu okuvalila mwada bisipukikita kala karekwa, e tuvaila ivigaki kauyala la mani deli avai guguwa. Omitibogwa matauna tovitoubobuta Ilaitia bisikam kala karekwa deli palitula makawala.\f* yatala kanuvinela bulumakau; e kʹala, kilili toyo kitorina. \v 7 Ikamituli, kawala, “Taitala iyeikulaigu imaima, matauna ikalisauwaigu, katubukolela kaikela kala sipu gala ikwanaigu bakululu bataneku.\f d \ft Wotetila makwaina bibodi taitala la ula saina towatanawa bivagi; baisa makawala Yoni eilivala mwada wotetila makwaina saina watanawa, mitaga avai tau bivagi baisa matauna saina ikalisau Yoni.\f* \v 8 Yeigu labapitaisaimi metoya wa sopi; mitaga matauna bibapitaisaimi metoya baisa Baloma Tobumaboma.” \s1 Yesu ibapitaiso \r (Md 3.13-17; Lk 3.21-22) \p \v 9 E tuta makwaina Yesu isilavi Nasaredi\f e \ft Mapilana valu isisu milaveta Galili opilibolimilayouya kala kaduwonaku makawala Kaibola bitala Obulaku (26 km).\f* mapilana Galili\f f \ft Mapilana valu isisu opiliyavata e matauna Akelosi bodala yagala Erodi Anitipasa iguguyoi baisa.\f* ima, e Yoni ibapitaisi matauna mapilana Yoridani. \v 10 E tutala Yesu ivalaguva metoya wa sopi, nanakwa igisi labuma ikivi deli Baloma Tobumaboma italakapusi makawala bubuna baisa matauna.\f g \fq italakapusi…baisa matauna: \ft Gagabila bitagini “italakapusi…mwada bisikaila matauna.”\f* \v 11 E, kaigila metoya wa labuma ima, kawala, “Yoku Latugu Tombwailigu,\f h \fq \it Yoku Latugu Tombwailigu.\it*\ft Gagabila bitagini, “Yoku Latugu kammwaleta wala yoku” kaina “Kammwaleta wala yoku Latugu.”\f* saina kuyomwasalaigu.” \x - \xo 1.11 \xt Vit 22.2; Sam 2.7; Ais 42.1; Md 3.17; 12.18; Mk 9.7; Lk 3.22\x* \s1 Setani itamnabi Yesu \r (Md 4.1-11; Lk 4.1-13) \p \v 12 E nanakwa Baloma Tobumaboma iviyelu nanola saina peula, e ila oviloupakala.\f i \ft Kugisi Mk 1.4 kala katumiki.\f* \v 13 Baisa isisu oviloupakala ikaluwovasi e Setani\f j \ft Matauna kala tokwaraiwaga uvagila gaga; maigana yagala kala katumiki “Totabinona”.\f* itamnabi matauna; deli mauna ugiwagi isisu e anelosi ipilasaisi matauna. \s1 Yesu ivitouula la kamatula mapilana Galili \r (Md 4.12-17; Lk 4.14-15) \p \v 14 Leikatupipaisi Yoni,\f k \ft Matauna Erodi Anitipasa eikaraiwaga bikatupipaisi Yoni. Kugisi Mk 6.17-18. Maigana Erodi Anitipasa bukubani olumoulela makasana Biga Kala Katumiki.\f* oluvi Yesu iviloubusi mapilana Galili, ikamituli Bulogala Bwaina paila Yaubada, kawala. \v 15 “Tuta bogwa leima. Yaubada la Karaiwaga\f l \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* bogwa ivakatitaikina;\f m \fq bogwa ivakatitaikina: \ft Gagabila bitagini “bogwa leima”.\f* kuninavilasi, kudubumaisi Bulogala Bwaina.” \x - \xo 1.15 \xt Md 3.2\x* \s1 Yesu idou bibokulaisi matauna taivasi topoula \r (Md 4.18-22; Lk 5.1-11) \p \v 16 Iuvayali okawolawala milaveta Galili,\f n \ft Makwaina milaveta sopila sumokainia kala wonaku Kavataria bitala Sinaketa (21 km) e kala beiyaya Gusaweta bitala Kaileula (13 km), isisu olumoulela mapilana Galili.\f* igisi taiyu topoula, Saimoni sola bodala Anideru ipwapoulasi obolita. \v 17 Yesu iluki matausina, kawala, “Kubokulaigusi, bavigakaimi kasi topoula tomota.” \v 18 E nanakwa isilavaisi si wota, ibokulaisi matauna. \fig E nanakwa isilavaisi si wota|src="Vallotton 4100118" size="col" copy="(MRK 1.18) pulling in nets " ref="1.18" \fig* \p \v 19 Itowada tuvaila, igisi ituwoli kasitaiyu Sebedi litula, Yemesa sola bodala Yoni, isisuaisi wa waga, iyayaimasi si wota.\f o \fq iyayaimasi si wota. \ft Gagabila bitagini “ikikatubiasaisi si wota”.\f* \v 20 E nanakwa idou matausina bibokulaisi. Mapaila isilavaisi tumasi Sebedi wa waga toyo matausina la touwata,\f p \ft Matausina eidouwaisi bipilasaisi pwapoula e oluvi bimapwaisi mani.\f* e ibokulaisi matauna. \s1 Taitala tau isikaila baloma gaga \r (Lk 4.31-37) \p \v 21 Iviloubusisi Kapaneum;\f q \ft Mapilana valu isisu milaveta Galili olumata opilikwaibwagayouya.\f* e wa yam sabate\f r \ft Yam makwaina wiki wiki yamla kala vigimkovila yakidasiga tadokaisi Sadade. E yam makwaina yam kwaibumaboma. E mina Yudia isim kasi karaiwaga bomala availa bipaisewa ambaisa kaina ovalu kaina obuyagu.\f* Yesu isuvi wa bwala tapwaroru iuvituloki.\f s \ft Avai tuta tomota bisigugulasi osi bwala tapwaroru, igagabila tovituloki ituwoli ituwoli bisuvisi biuvitulokisi e bititanekwaisi Buki Pilabumaboma baisa tomota.\f* \v 22 Itutu uwosi tomota la vituloki; paila ivituloki gala makawala toninitalapula mina Yudia si Karaiwaga\f t \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* mitaga ivituloki matausina makawala isim la karaiwaga. \x - \xo 1.22 \xt Md 7.28-29\x* \p \v 23 Tuta makwaina taitala tau isuvi osi bwala tapwaroru eisikaila baloma gaga;\f u \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* \v 24 iwaiweya, kawala, “Avaka bukuvigakaimasi,\f v \ft Matauna ililivala mwada si biga saina budoveka boda minasina baloma gaga eisikaila matauna.\f* yoku Yesu guma Nasaredi?\f w \ft Kidamwa magisi bilivalasi paila taitala tau, mimilisi tuta bikaibigimgulisi la valu. Kugisi 1 Gwe 17.1 (Ilaitia tolela Tisibe), Mk 15.43 (Yosepa guma Arimatia), deli VA 9.11 (Saulo guma Tasu).\f* Ki, lokuma bukuyabaimasi? Yeigu anikolaim, yoku Yaubada la Tokabomi.” \p \v 25 Yesu ikatilakai baloma, kawala, “Desi kukwapatu, kusilavi matauna.” \p \v 26 Baloma gaga iiyagi matauna sainela; iwaiweya e isilavi matauna. \v 27 Komwaidosi saina itutu uwosi, ikatupoisi taitala baisa taitala, kawasi, “Avaka baisa? Vituloki kwaivau, ke? Matauna isim la karaiwaga kidamwa bikaraiwogi baloma gaga, e ikabikaulasi wala.” \p \v 28 Mapaila iyoyu bulogala Yesu ikaligiaki komwaidona mapilana Galili. \s1 Yesu ikatumovi bidubadu \r (Md 8.14-17; Lk 4.38-41) \p \v 29 Isilavi bwala tapwaroru, e isaitaula isuvi osi bwala Saimoni toyo Anideru. Deli Yemesa sola Yoni isuvisi. \v 30 Mitaga Saimoni yawala ikanukwenu, kala katoula yuviyavi wowola; e nanakwa ilukwaisi Yesu paila minana. \v 31 Imakaia iyosi yamala e ivisimiliwoli minana; e kala katoula isolovi, e minana ikamovi matausina. \p \v 32 Igau ikoyavi, bogwa isalili kalasia,\f x \ft Mina Yudia idokaisi kwaitala yam kala vigimkovila tuta makwaina isisalili kalasia, e oluvi gagabila bivitouulasi yam kwaiyuwela la vavagi. E yam makwaina sabate, mauula avai tuta bogwa eisalili kalasia gagabila bikokeulasi tokwatoula bimaiyaisi e Yesu bikatumovi.\f* imiakaisi matauna komwaidosi availa availa ikatoulasi, kaina baloma gaga eisikailasi uwosi. \v 33 Mapilana valu\f y \ft Mapilana Kapaneum; kugisi mailela 21.\f* tomotala komwaidosi isigugulasi okoukweda. \v 34 Bidubadu ikatumovi kasi katoula avai katoula avai katoula, deli iyabi bidubadu baloma gaga\f z \ft Iluluki la karaiwaga peula bisunapulasi e ikabikaulasi.\f* isunapulasi; e Yesu gala itagwala baloma gaga bilivalasi avaka, paila bogwa ikatetasi availa matauna.\f a \ft Inikolaisi wala kidamwa Yesu matauna Mesaia.\f* \s1 Yesu itavina tuwoli valu ikikamituli \r (Lk 4.42-44) \p \v 35 E ikikivi visiga Yesu itokaia isunapula, ila ovilouwokuva e baisa inigada. \v 36 Saimoni deli sala iyeikulaisi matauna; \v 37 e bogwa ibanaisi, ilukwaisi matauna, “Komwaidosi inineivaimsi.” \p \v 38 Mitaga Yesu iluki matausina, kawala, “Bitalokaiasi tuwoli valu katitaikina. Ibodi bakamituli baisa matausina tuvaila; paila baisa uula asunapula lama.” \p \v 39 Ititavina Galili viloumwaidona, ikikamituli osi bwala tapwaroru, deli iiyabi baloma gaga.\f b \ft Kugisi mailela 23 deli 34.\f*\x - \xo 1.39 \xt Md 4.23; 9.35\x* \s1 Yesu ikatumigileu tokagwaiguya \r (Md 8.1-4; Lk 5.12-16) \p \v 40 Taitala tokagwaiguya\f c \ft Yakidasi taginisi lelia makwaina, mitaga mina Girisi si biga eiginisi ikoumgulaisi mimilisi lelia ituwoli ituwoli tuvaila.\f* imakaia iyokakapisi baisa matauna; itapopula kaikela ikavagina, iluki matauna, kawala, “Kidamwa magim, gagabila bukumdidavaigu bamigileu.”\f d \ft Idokaisi lelia bivigaki matausina makawala tomitugaga, paila uwosi kala gaga eiyogwali si tapwaroru, e mauula gala gagabila bitemmalaisi Yaubada. E magisi Yesu bikau kala gaga biligaiwa e bogwa bimigileusi e gagabila bitemmalaisi Yaubada.\f* \p \v 41 Yesu saina inokapisi matauna\f e \fq Saina inokapisi matauna: \ft Mimilisi buki pilabubogwa eiginisi “Saina kala leiya”. Kaina nokapisi iseguliki nona kala leiya, makawala inokapisi tau mitaga nanola kala leiya paila si sula ininanamsasi kidamwa katoula biyogwali tapwaroru.\f* e ivitukoli yamala, ikabikoni matauna\f f \ft Mina Yudia kasi kokola idokaisi kidamwa availa bikabikoni taitala tolelia bogwa bivigaki titoulela bomakikila makawala tokwatoula. Mitaga Yesu inikoli baisa gala makawala e mauula gala wala ikokola, ikabikoni wala.\f* e iluki, kawala, “Magigu goli; bukumigileu.” \v 42 E nanakwa matauna kala kagwaiguya italogusa, e imigileu wala. \v 43 E nani iwitali bila e deli ikakikili matauna, kawala, \v 44 “Ka, kulagi, taga kuluki availa; mitaga kula, kuvitulokaim baisa tolula,\f g \ft Tolula komwaidosi isim si karaiwaga bimitakavataisi uwosi tokwatoula e bikamitulaisi avai katoula bogwa leibwaina. Kugisi Tol 14.3.\f* kukwabilula paila kam kikila makawala Mosese la Karaiwaga, e tomota bigisaisi bisimokwitasi.” \x - \xo 1.44 \xt Tol 14.1-32\x* \p \v 45 Mitaga tau matauna ila ililivala wala vavagi makwaina, butula ikaligiaki ambaisa, mapaila gala gagabila Yesu bivalapula ovalu, mitaga isiwa ovilouwokuva wala; e tomota imakaiasi matauna metoyasi ambaisa ambaisa. \c 2 \s1 Yesu ikatumovi togolia \r (Md 9.1-8; Lk 5.17-26) \p \v 1 Igau gala ikalubobawa, Yesu iviloubusivau Kapaneum, e iyoyu butula kidamwa isisu wa bwala.\f h \ft Kaina la bwala Saimoni (kugisi Mk 1.29) kainaga la bwala titoulela (kugisi Mk 2.15 deli kala katumiki).\f* \v 2 Bidubadu isigugulasi, e tomota ivakasauwaisi bwala toyo okoukweda goli. Yesu ikamituli Bulogala Bwaina baisa matausina, \v 3 e ka, mimilisi imiakaisi matauna taitala togolia, taivasi tokeula. \v 4 Gala sitana igagabila bilokaiasi Yesu paila uula tobobawa. Mapaila ikibolusi katuva walakaiwa ambaisa kibubotala matauna; bogwa ikibolusi ponana\f i \ft Kugisi Md 24.17 kala katumiki paila matabudona buligayuwela odabala bwala. Kaimapula katuva bisailisi sisila kai deli yekwesi e bikatumkulovaisi pwaipwaia bitutusi bidudubuna. Mauula saina gagabila bikilikelisi bi kipwanaisi mwada kabosusuvi.\f* iloyasi kabala togolia. \v 5 Yesu igisi si dubumi,\f j \ft Yesu eigisi matausina tokeula deli goli tokwatoula eidubumaisi Yesu gagabila bikatumovi matauna.\f* e iluki togolia, kawala, “Bodagu,\f k \ft Baisa bigala kalubaila.\f* m mitugaga aligaiwa.” \p \v 6 Mitaga mimilisi toninitalapula paila Karaiwaga deli isilomlasi baisa, inanamsasi oninasi, \v 7 “Avaka paila matauna ilivala makawala? Ibigigagi Yaubada; availa ibodi biligaiwa mitugaga, mitaga Yaubada kalamwaleta?” \p \v 8 E nanakwa Yesu titoulela inikoli kidamwa ikiumsi inanamsasi makawala, e iluki matausina, kawala, “Avaka paila kunanamsasi makawala? \v 9 Avakaga gagabila, baluki matauna togolia, kawagu, ‘M mitugaga aligaiwa,’ kaina ‘Kutokaia, kukwatupwi m moi, e kuloula’? \v 10 Mitaga bavitulokaimi e bukunikolaisi yeigu Latula Tomota\f l \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki. Mapilana Kabutuvau maigana Yesu wala yagala.\f* isim ulo karaiwaga baisa ovalu watanawa, kidamwa baligaiwa mitugaga.” Mapaila iluki togolia, kawala, \v 11 “Mwa! Kutokaia, kukwatupwi m moi, e kula om bwala.” \p \v 12 E itokaia, e nanakwa ikatupwi la moi isunapula omitasi komwaidosi. Mapaila saina itutu uwosi sainela, iyakawolaisi Yaubada, kawasi, “Gala kwaitala tuta tagisaisi makawala.” \s1 Yesu idou Libai bibokuli matauna \r (Md 9.9-13; Lk 5.27-32) \p \v 13 Isunapula tuvaila iuvayali okawolawa; tobobawa komwaidona ilokaiasi itoulaisi matauna; e iuvituloki matausina. \v 14 Oluvi iulilavi igisi Libai\f m \ft Matauna igiyuwela Madiu; kugisi Md 9.9.\f* Alipio latula, isili okabopokala.\f n \ft Uula matauna ikoguguli manila pokala paila mina Roum. Kidamwa tomota mwada bimaiyaisi kaula kaina avai guguwa mwada bigigimwalasi obikubaku, kasi karaiwaga ikugwa bipokalasi oluvi gagabila bigigimwalasi. Mina Yudia tokukolosi matausina tokougugula pokala goli, uula ipilasaisi kasi tilaula e ipakaisi si valu tatousi.\f* Yesu iluki matauna, kawala, “Kubokulaigu.” E itokaia ibokuli matauna. \p \v 15 Igau Yesu isili ola bwala Libai\f o \fq ola bwala Libai: \ft Gagabila bitagini “ola bwala Yesu”; kugisi tuvaila Mk 2.1 deli kala katumiki.\f* ikamkwamsi. E bidubadu tokougugula pokala toyo tomitugaga\f p \ft Matausina si bubunela makawala tokougugula pokala eipakaisi kabikaula baisa bidubadu karaiwaga, makawala mimilisi kaula bomakikila bikamsi deli kasi karaiwaga bomala bikalubailasi deli matausina gala mina Yudia. E kidamwa bipakaisi kasi karaiwaga makwaisina, mina Yudia kasi tokugwa bikoulovaisi matausina bidokaisi tomitugaga.\f* isilaisi deli Yesu toyo la toligalega; paila bidubadu ibokulaisi matauna. \v 16 Mimilisi toninitalapula paila Karaiwaga, matausina Parisi,\f q \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* igisaisi Yesu ikamkwamsi deli tomitugaga toyo tokougugula pokala. E ilukwaisi la toligalega, kawasi, “Avaka paila matauna ikamkwamsi deli tokougugula pokala toyo tomitugaga?” \p \v 17 Yesu ilagi baisa e iluki matausina, kawala, “Tobubwaila gala magisi toyuvisa mitaga tokwatoula wala magisi. Yeigu lama gala badou bimakaiagusi tomitukwaibwaila, mitaga tomitugaga.” \s1 Katupoi paila posuma \r (Mk 9.14-17; Lk 5.33-39) \p \v 18 Kwaitala tuta si toligalega Yoni toyo Parisi ipusoposumasi. Tomota imaisi ikatupoiyaisi Yesu, kawasi, “Avaka paila la toligalega Yoni deli si toligalega Parisi ipusoposumasi, mitaga m toligalega gala ipusoposumasi?” \p \v 19 Yesu iluki matausina, kawala, “Kidamwa tovaivau isisu deli sala, sala gala biposumasi ke? Gala wala. Tutala tovaivau isisu, sala gala biposumasi. \v 20 Mitaga igau tuta bima, tomota bilauwaisi tovaivau; e sala biposumasi wa tuta matutona goli. \p \v 21 “Kidamwa kwama yabogwa iponana, e taitala magila biyaimi, gala biyaimi metoya yaima yavau; kidamwa ivagi makawala, yaima yavau kaipagala bikokisi yabogwa, e ponana biponinaveka. \v 22 Gala taitala ivigogu wainivau olukwava yabogwa;\f r \ft Biyoudulaisi miyana metoya kanuvinela mauna.\f* kidamwa ivagi makawala, waini bikovi miyana, e waini bitamwau, e lukwava deli. Mitaga ibodi wainivau bivigogwaisi olukwava yavau.” \s1 Toligalega igudaisi waitunela witi wa yam sabate \r (Md 12.1-8; Lk 6.1-5) \p \v 23 Yesu ivawalai obigulela witi yamla sabate; ililoulasi, e la toligalega igudaisi waitunela witi. \x - \xo 2.23 \xt Kak 23.25\x* \v 24 Parisi ilukwaisi matauna, kawasi, “Ki, avaka paila gala ivagaisi\f s \ft Idokaisi toligalega iuvagaisi makawala paisewala tayoyuwa, e kawasi bomala availa bipaisewa makawala wa yam sabate. Kugisi Sun 34.21.\f* makawala Mosese la Karaiwaga?\f t \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* Paila matauna ikikili yam sabate.” \p \v 25 Iluki matausina, kawala, “Kaina gala lokukwalawasi avaka Debida ivagi tutala gala kala kalaga e ikamolu, matauna deli matausina kala tobwakuli ke? \x - \xo 2.25-26 \xt 1 Sml 21.1-6\x* \v 26 Paila Debida isuvi ola bwala Yaubada,\f u \ft Baisa buliyoyova mina Yudia eivigakaisi si Bwala Kwebumaboma.\f* e ikoma kaula kwaibumaboma leisemakavaisi baisa Yaubada. Ivagi baisa ola tuta Abiata\f v \ft Taitala tolula ituwoli eisaiki Debida, matauna Abiata tamala yagala Aimeleki (kugisi 2 Sam 8.17).\f* tolula toveka. Mosese la karaiwaga ibodi tolula wala bikamsi; mitaga Debida leikoma e tuvaila isaiki kala tobwakuli ikamsi.” \x - \xo 2.26 \xt Tol 24.9\x* \p \v 27 E iluki matausina, kawala, “Yaubada ibubuli sabate paila tomota kasi pilasi, galaga ibubuli tomota paila sabate kala pilasi; \v 28 mapaila yeigu Latula Tomota guyoula sabate goli.” \c 3 \s1 Taitala tau yamala kwayamata \r (Md 12.9-14; Lk 6.6-11) \p \v 1 Tuvaila Yesu isuvi wa bwala tapwaroru, e isisu baisa taitala tau yamala kwayamata. \v 2 E mimilisi mwada bitabinakaisi Yesu. E iwayausaisi matauna, kaina biyomovi matauna wa yam sabate. \v 3 Iluki matauna tau yamala kwayamata, kawala, “Kuma baisa.” \v 4 Ikatupoi matausina, kawala, “Avaka ibodi Mosese la Karaiwaga paila yam sabate? Bitamitukwaiisi kaina bitayogagaisi? Bitayomovaisi kaina bitakatumataisi?” \p Mitaga ikapatusi. \v 5 Igigisi matausina deli la ninamwau siligaga, e deli ikaikai nanola paila saina kasai ninasi. Iluki matauna, kawala, “Kuvitukoli yamam.” Ivitukoli e ka, kwayamomova. \v 6 Mapaila Parisi isunapulasi, e nanakwa ikikeiwalasi deli mimilisi metoya Erodi ola boda\f w \ft Mabudona magisi taitala metoya odalela Erodi Toveka biguyoi mina Yudia e ipakaisi matauna guma Roum. Kugisi tuvaila makasana Biga Kala Katumiki.\f* paila Yesu, ammakawala bivigakaisi kidamwa bikatumataisi matauna. \s1 Saina tobobawa olumata \p \v 7 Yesu ilokaia olumata milaveta Galili\f x \ft Kugisi Mk 1.16 kala katumiki.\f* deli la toligalega, e saina tobobawa ibokulaisi matauna. Baisa mina Galili,\f y \ft Kugisi Mk 1.9 kala katumiki.\f* mina Yudia,\f z \ft Mapilana katupotala mina Isireli si valu.\f* \v 8 mina Yerusalem, mina Idumia,\f a \ft Mapilana Idumia si valu mina Isireli isisu opapala opilibolimila.\f* deli matausina metoyasi Yoridani mapilana ewaiwa, deli katitaikina Taia toyo Saidoni.\f b \ft Mapilasina pilayu si valu matausina gala mina Yudia isisuaisi olumata makwaina Bolita Kwaiveka, Galili opiliyavata.\f* Leilagaisi bulogala avaka bogwa ivagi, e mapaila imakaiasi matauna. \v 9 Iluki la toligalega kidamwa bikatubiasaisi kaitala waga kaikekita paila matauna, paila tobobawa kaina bitopitukwaisi matauna, bikopwailisi wowola. \x - \xo 3.9-10 \xt Mk 4.1; Lk 5.1-3\x* \v 10 Bidubadu bogwa leikatumovi, mapaila komwaidosi matausina kasi lelia isisu ikosaikikinasi, mwada bikabikonaisi matauna. \v 11 Tutala matausina eisikailasi baloma gaga igisaisi matauna ikavaginasi omatala, idouwaisi, kawasi, “Yoku Yaubada Latula.” \fig Saina tobobawa|src="Vallotton 4100309" size="col" copy="(MRK 3.9)large crowd gathered" ref="3.7" \fig* \p \v 12 E Yesu saina iluluki baloma gaga taga bikayayaisi availa matauna.\f c \ft Kugisi Mk 1.34 kala katumiki.\f* \s1 Yesu inagi matausina tailuwotala taiyu aposetolo \r (Md 10.1-4; Lk 6.12-16) \p \v 13 Imwena wa koya, e idou bimakaiasi matauna availa magila. Imakaiasi matauna, \v 14 e inagi tailuwotala taiyu e idoki matausina aposetolo.\f d \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki. Mimilisi wala buki pilabubogwa gala wala biginisi “e idoki matausina aposetolo.”\f* Iluki matausina, kawala, “Lanagaimi kidamwa bukusikailigusi. E igau bawitalaimi kidamwa bukukwamatulasi, \v 15 deli kidamwa bisim mi karaiwaga bukuyabaisi baloma gaga.”\f e \ft Kugisi Mk 1.34 kala katumiki.\f* \p \v 16 E inagi baisa makawala. Saimoni matauna idoki yagala Pita; \v 17 Sebedi latula Yemesa, toyo bodala Yoni, kasitaiyu idoki igasi Bowanagi, e kidamwa takivilaisi, Inala Pilapala; \v 18 Anideru, Pilipi, Batolomiu, Madiu, Tomasi, Alipio latula Yemesa, Tadiusa, Saimoni guma Kenani,\f f \fq \it guma Kenani.\it*\ft Mabigana gagabila tuvaila bitagini Toyubayoba (kugisi Lk 6.16). Mimilisi idokaisi uula matauna taitala metoya wa boda mabudona ipakaisi mina Roum si karaiwaga e magisi wala bikatusunupuloiyaisi metoya okabilia.\f* \v 19 e Yudasa Isikariota,\f g \fq \it Isikariota.\it*\ft Maigana kala katumiki kaina “guma Keriota”. Mitaga tuvaila gagabila bitakivilaisi “tosasopa” kainaga “tokwasesila”.\f* matauna igau tokwasesila. \s1 Yesu toyo Bielisibuli \r (Md 12.22-32; Lk 11.14-23; 12.10) \p \v 20 Yesu isuvi ola bwala.\f h \ft Makwaina isisu mapilana Kapaneum; kugisi Mk 2.15 kala katumiki.\f* Tobobawa ilokaiasi isigugulasi tuvaila, mapaila gala gagabila Yesu deli la toligalega bikamsi. \v 21 E Yesu veyala\f i \ft Baisa inala, budala deli luleta; kugisi mailesi 31-35.\f* bogwa ilagaisi, ilokaiasi mwada bikatupipaisi matauna, paila ikaibigasi, kawasi, “Matauna ikanagowa.” \p \v 22 Toninitalapula paila Karaiwaga metoyasi Yerusalem leimaisi ikaibigasi, kawasi, “Bielisibuli\f j \ft Maigana idokaisi igiyuwela yagala matauna Diabolo mwada matauna balomagaga kasi tokwaraiwaga. Sitana makawala mina Pilisitia si yaubada yagala Bealisebubi; kugisi 2 Gwe 1.2-3.\f* eisikaili matauna, e iiyabi baloma gaga paila uula matauna baloma gaga si guyau ikatupewoli matauna.” \x - \xo 3.22 \xt Md 9.34; 10.25\x* \p \v 23 Mapaila Yesu idou matausina bimakaiasi matauna, iluki matausina bigavisaiki,\f k \ft Bigavisaiki baisa kukonebu livalela bivituloki uvagila tapwaroru.\f* kawala, “Ammakawala Setani biyabi Setani? \v 24 Kidamwa kabokwaraiwaga ipoisivisisi, e iuvataisi, kabokwaraiwaga makwaina gala bitotu. \v 25 Kidamwa bwala ikovisi, e iuvataisi, bwala makwaina gala gagabila bitotu. \v 26 E kidamwa Setani biuvatai baisa titoulela, bogwa ikovisi e gala bitotu. E bogwa biwokuva. \p \v 27 “Gala taitala bisuvi ola bwala topeula biveilau la guguwa mitaga ikugwa biyuwolibogwi topeula oluviga biveilau metoya ola bwala. \p \v 28 “Kululuwaisi baisa! Yaubada biligaiwa tomota si mitugaga komwaidona, deli avai bigigaga ibigigagaisi Yaubada. \v 29 Mitaga Yaubada gala biligaiwa la mitugaga availa bibigigagi Baloma Tobumaboma, gala avai tuta goli. La mitugaga gala biwokuva, bikanigaga.” \x - \xo 3.29 \xt Lk 12.10\x* \v 30 Yesu ilivala makawala paila uula mimilisi leikaibigasi, kawasi, “Baloma gaga isikaila matauna.” \s1 Yesu inala deli budala \r (Md 12.46-50; Lk 8.19-21) \p \v 31 Imaisi Yesu inala, budala;\f l \fq \it inala, budala.\it*\ft Mimilisi buki pilabubogwa ikatumkulovaisi “deli luleta.”\f* itotusi okoukweda, iwitalaisi biga baisa Yesu mwada bimakaia matausina. \v 32 Tobobawa isiulaisi Yesu, e ilukwaisi matauna, kawasi, “Ka, inam deli budamwa itotusi okoukweda, magisi wala yoku.” \p \v 33 E Yesu ivitakauloki, kawala, “Availa inagu e availa budagwa?” \v 34 E imitibilibili baisa matausina isiulaisi, ikaibiga, kawala, “Ka! Baisaga inagu budagwa. \v 35 Paila availa bivagi nanola Yaubada, matauna wala bodagu, luguta, e inagu.” \c 4 \s1 Tovaula kala bigavisaiki \r (Md 13.1-9; Lk 8.4-8) \p \v 1 Tuvaila ivituloki okawolawala milaveta Galili. Saina tobobawa isiulaisi matauna. E isili wa waga ikutowada obolita. Tobobawa komwaidona isisuaisi okawolawa. \x - \xo 4.1 \xt Lk 5.1-3\x* \v 2 Ilivala bigavisaiki bivituloki matausina vavagi bidubadu. Ola vituloki iluki matausina, kawala. \p \v 3 “Ka, kulegasi. Taitala tovaula eila mwada bivaula. \v 4 E ivagi makawala, iviluvaula wala, mimilisi waituna ikapusisi wa keda, e mauna nayoyowa imaisi ikomasi. \v 5 Mimilisi ikapusisi okabigaga baisa gala ibawa pwaipwaiala; e nanakwa waituna isusinasi, paila gala iveka pwaipwaia. \v 6 E tutala bogwa itowota kalasia, igabu makaisina; paila gala kaiviliwalisi, e ivakamati itamwau. \v 7 Mimilisi ikapusisi okaigunigwaini. E kaigunigwaini isusinasi, e ikimataisi makaisina, e gala iuwasi. \v 8 Mimilisi waituna ikapusisi okabimoya, isusinasi ikaivekasi e iuwasi mimilisi uwasi kweluwotolu, mimilisi kweluwolima kweluwotala, mimilisi kwelakatutala.” \p \v 9 E ikaibiga, kawala, “Availa ilagi ibodi biligimlili.” \s1 Bigavisaiki paila tovaula kala katumiki \r (Md 13.10-23; Lk 8.9-15) \p \v 10 Tutala isisu kalamwaleta, mimilisi leisiulaisi matauna imakaiasi deli matausina tailuwotala taiyu ikatupoisi paila bigavisaiki. \v 11 Iluki matausina, kawala, “Bogwa asakaimi kidamwa bukukwatetasi Yaubada la Karaiwaga kala gugunuba; mitaga matausina tosisu okoukweda bilagaisi vavagi komwaidona metoya wa bigavisaiki wala. \v 12 Makawala biga makwaisina, \q1 ‘Bigigisasi, mitaga gala bigisimlilaisi; \q2 biligalegasi, mitaga gala bikatetasi. \q1 Kaina goli bininavilasi baisa Yaubada \q2 e matauna biligaiwa si mitugaga.’” \x - \xo 4.12 \xt Ais 6.9-10\x* \p \v 13 Ikatupoi matausina, kawala, “Gala kukwatetasi makwaina bigavisaiki ke? Ki, ammakawala bukukwatetasi avai bigavisaiki? \v 14 Tovaula ivali bigala Yaubada. \v 15 Baisa makwaisina isisuaisi wa keda ambaisa ivali biga; tutala ilagaisi, nanakwa Setani ima ikau mabigana avaka tovaula eivali oninasi. \v 16 E mimilisi makawala makwaisina ivali okabigaga. Matausina bogwa ilagaisi biga, e nanakwa iyosisi deli si mwasawa. \v 17 Mitaga gala kaiviliwalisi, tuta pikekita isalausi; igau oluvi ibanaisi kavivia, kaina tomota iyogagaisi matausina paila biga, e nanakwa ikapusisi. \v 18 Mimilisi tuvaila makawala makwaisina ivali okaigunigwaini, matausina bogwa ilagaisi biga, \v 19 mitaga igau valu kala kaisisu toyo veiguwa kala kaimwana, e avaka avaka ikau mitasi, isuvisi oninasi iyogagaisi biga e biga gala biuwa oninasi. \v 20 Mitaga mimilisi makawala makwaisina ivali okabimoya; matausina ilagaisi biga, iyosisi makwaina e iuwasi wala, mimilisi uwasi kweluwotolu, mimilisi kweluwolima kweluwotala, mimilisi kwelakatutala.” \s1 Kaitapa ola kabototu \r (Lk 8.16-18) \p \v 21 Yesu iluki matausina, kawala, “Ammakawala, bitamai kaitapa\f m \ft Mina Yudia si kaitapa bisailisi bulamila olive okaboma kaina olukwava e bivakataisi metoya yatala wotunu yakukupi.\f* mwada bitakatubukoli wa peta, kaina osikowala kebila? Ki, gala bitasaili ola kabototu? \x - \xo 4.21 \xt Md 5.15; Lk 11.33\x* \v 22 Avaka bitakatubukoli, igau biyoumatila; e avaka bitakiwoli igau bisunapula omilakatila. \x - \xo 4.22 \xt Md 10.26; Lk 12.2\x* \v 23 Availa ilagi, ibodi biligimlili.” \p \v 24 Iluki matausina, kawala, “Kuyamatasi avaka kulagaisi; Yaubada binagi paila yokomi makawala yokomi kunagaisi paila semia. Mitaga yokomi kami naga bisiniveka. \x - \xo 4.24 \xt Md 7.2; Lk 6.38\x* \v 25 Baisa availa iyosi avaka Yaubada bikatumkulovi paila matauna, mitaga baisa availa gala iyosi avaka Yaubada bikaimili metoya baisa matauna avaka iyosi.” \x - \xo 4.25 \xt Md 13.12; 25.29; Lk 19.26\x* \s1 Waituna isusinasi kala bigavisaiki \p \v 26 E Yesu ikaibiga, kawala, “Yaubada la Karaiwaga makawala tolibagula ivali waituna opwaipwaia. \v 27 E bimmasisi wa bogi, bililoula wa yam, mitaga waituna isusinasi ikaivekasi, e matauna gala bikateta ammakawala eisusinasi. \v 28 Uula pwaipwaia, ivitubwi kai, ikugwa itaginapula, oluvi isisi, oluvi iuwa. \v 29 Mitaga bogwa imatuwa kawailuwa, e nanakwa tolibagula ikau kema ikikapituni, paila tutala tayoyuwa bogwa leima.” \x - \xo 4.29 \xt Yoe 3.13\x* \s1 Mwaiya waitunela kala bigavisaiki \r (Md 13.31-35; Lk 13.18-19) \p \v 30 E Yesu ikaibiga, kawala, “Avaka bitavisaiki makawala Yaubada la Karaiwaga? Kaina avai bigavisaiki bibodi? \v 31 Makwaina makawala waitunela mwaiya, makwaina waituna kala kwekekita ikalisau komwaidona waituna ovalu watanawa. E taitala tau ivali opwaipwaia. \v 32 Oluvi isusina e ikaiveka ikalisuwoli komwaidona avaka avaka isusinasi wa bagula, ilalavi sisivakaveka, e gagabila mauna nayoyowa biyoulasi kasi nigwa okaikonigulela.” \p \v 33 Deli bidubadu bigavisaiki makawala ilivali biga baisa tomota, avaka goli igagabila bilagaisi. \v 34 Metoya bigavisaiki wala ilivala baisa matausina. Mitaga avai tuta la toligalega kasimwaleta deli isisuaisi, Yesu ikatumiki vavagi komwaidona baisa matausina. \s1 Yesu ibuyoyu utuyagila \r (Md 8.23-27; Lk 8.22-25) \p \v 35 Wa yam makwaina, bogwa ikoyavi, e iluki toligalega kawala, “Bitadoupelasi mapilana valu ewaiwa.”\f n \ft Mapilana opilibomatu.\f* \v 36 Isilavaisi tobobawa, ilauwaisi Yesu wa waga makaina eisibogwa. E mimilisi waga deli ilosi. \v 37 E utuyagila itokaia, kaisai ilupulupula wa waga, e waga bogwa bibeku. \v 38 Mitaga Yesu isisu omwaiwaga, immasisi ikabaikunu okabaikunu; ivigulaisi matauna, ilukwaisi, kawasi, “Tovituloki, ki, kudoki gala avaka dimlela bitadoumsi?” \fig Kaisai ilupulupula wa waga|src="Vallotton 4100439" size="col" copy="(MRK 4.37) boat in storm" ref="4.37" \fig* \p \v 39 E Yesu imamata, ibuyoyu yagila, iluki bolita, kawala, “Desi, kumata!” E yagila iluvitaitaia, deli niwavilakutukutu itokaia. \v 40 Yesu iluki matausina, kawala, “Avaka paila kukokolasi? Kaina gala sitana mi dubumi isisu, kadai?” \fig Niwavilakutukutu itolaia|src="Vallotton 4100439(MRK" size="col" copy="4.39)calm waters" ref="4.39" \fig* \p \v 41 E saina immakiusasi ikatupoisi taitala baisa taitala, kawasi, “Avai tau matauna? Ka, yagila deli bolita ikabikuwolaisi matauna.” \c 5 \s1 Yesu ikatumovi taitala tau baloma gaga leisikaila \r (Md 8.28-34; Lk 8.26-39) \p \v 1 E italaguvasi mapilana ewaiwa,\f o \ft Mapilana opilibomatu.\f* osi valu mina Gerasa.\f p \fq Gerasa: \ft Mimilisi buki pilabubogwa eiginisi Gadara (kugisi Md 8.28), e mimilisi ituwoli eiginisi Gerigesa. Mapilana Gerasa si valu matausina gala mina Yudia isisu sitana kaduwonaku metoya milaveta Galili opilibolimila, kala kaduwonaku Kaibola bitala Vakuta (60 km).\f* \v 2 Tutala Yesu itobusi, taitala tau isunapula metoya wa lagi\f q \ft Mapilana valu ibakwaisi si tomata wa lagi makwaisina.\f* e ibodi Yesu. \v 3 Paila baloma gaga\f r \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* leisikaila matauna e mapaila mesisiki wa lagi oluwalaisi makwaisina kasi laka tomata. Gala gagabila availa biyuwoli matauna, kaina tanumnumta gala wala sitana. \v 4 Paila sivabidubadu iyuwolaisi deli katupipi deli tanumnumta, mitaga tanumnumta ikukotuni, katupipi ikatumimisi; gala availa la peula ibodi bikatuminum matauna. \v 5 Yumyam bugibogi, kaina odibodebula kaina wa koya isisu, iwaiweya, ikatubuyavi wowola odakuna. \p \v 6 Matauna bogwa leigisi Yesu kaduwonaku, isakaula ikavagina omatala, \v 7 iwaiweya kaigala kaigaveka, kawala, “Avaka bukuvigakaigu, Yesu Latula Yaubada Saina Towalakaiwa? Anigadaim omatala Yaubada taga kuyogagaigu.” \v 8 Paila Yesu bogwa leiluki matauna, kawala, “Mwa baloma gaga, kusilavi matauna tau.” \p \v 9 Yesu ikatupoi matauna, kawala, “Ami yagam?” \p Ivitakauloki matauna, kawala, “Yagagu Tobobawa Sainela,\f s \ft Maigana mina Roum si biga paila budotala tokwabilia mabudona kala bawa lakatuluwolima lakatuluwotala tokwabilia, mauula taginisi “Tobobawa Sainela”.\f* paila yakamaisi\f t \ft Minasina baloma gaga ililivalasi owodola tau.\f* bidubadu.” \v 10 Saina iyokakapisi baisa matauna, mwada taga biyabi matausina bisilavaisi valu mapilana.\f u \ft Mapilana Gerasa.\f* \p \v 11 E otapwala koya saina yuwoveka bunukwa ikikabubunasi. \v 12 Iyokakapisisi baisa matauna, kawasi, “Kuwitalaimasi bakalosi bakasikailasi minasina bunukwa.” \v 13 E itagwala. E baloma gaga isilavaisi matauna isikailasi bunukwa minasina; mayuwona isakaulasi otagegala koya ikayabusisi obolita idoumsi. E bunukwa kasi bawa kaina lakatuluwoyu. \p \v 14 E matausina toyamata bunukwa isakaulasi, isolasi ovalu deli wa bagula. Tomota imaisi mwada bigisaisi avaka ikaloubusi. \v 15 Tutala imakaiasi Yesu, igisaisi tonagowa matauna wala tokinabogwa bidugaga baloma gaga leisikailasi. E matauna isisu wala, bogwa isikam kala kwama, nanola italapula. E saina ikololasi. \v 16 Matausina leigisaisi vavagi baisa ilivalasi ammakawala Yesu ivigaki tonagowa, deli tuvaila paila bunukwa. \p \v 17 Iyokakapisisi baisa matauna kidamwa bisilavi si valu. \p \v 18 Yesu bogwa bisila wa waga, e matauna tokinabogwa eisikailasi baloma gaga iyokakapisi mwada biwokaia. \p \v 19 Mitaga Yesu gala itagwala, e kaimapula wala iluki matauna, kawala, “Kulokaia veyamwa kuluki avaka Guyau bogwa leivigakaim, deli ammakawala leimitukwaiyaim.” \p \v 20 Mapaila tau matauna ila ikamituli mapilasina Valu Kweluwotala\f v \ft Mapilasina valu baisa si valu matausina gala mina Yudia isisuaisi katitaikina milaveta Galili opilibolimila. Pilatala mapilasina mapilawena Gerasa.\f* ammakawala Yesu ipilasi matauna; e tomota komwaidosi itutu uwosi. \s1 Dairusi latula vivila \r (Md 9.18-26; Lk 8.40-56) \p \v 21 Yesu isilavi mpana isila wa waga e ikaimilavau.\f w \ft Ila mapilana opilikwaibwaga.\f* Baisa okawolawa saina tobobawa isiulaisi matauna. \v 22 E taitala bwala tapwaroru kala tokwaraiwaga ima, yagala Dairusi. Tutala igisi Yesu, ikavagina omatala, \v 23 iyokakapisi baisa matauna, kawala, “Latugu nakekita makateki bikaliga. Kuma, kusaili yamam baisa minana, kidamwa bibwaina e bimova.” \p \v 24 Yesu ila deli matauna. E saina tobobawa ibokulaisi matauna, ileitupaisi matauna. \p \v 25 E natana vivila isisu kala katoula buyavila ititalagila,\f x \ft Uula minana kala buyavi gala wala bwaina.\f* katoula makwaina isisu kweluwotala kwaiyu taitu. \v 26 Saina kala mmayuyu, paila bidubadu toyuvisa mwada biyuvisaisi minana, e iyomadimakavi komwaidona la guguwa; mitaga gala sitana ibwaina, iyouloveka wala. \v 27 Bogwa ilagi bulogala Yesu, e mapaila ilokaia otapwala matauna oluwalaisi tobobawa. \v 28 Paila minana ikaibiga, kawala, “Kidamwa bakabikoni kaina kala kwama wala, babwaina namwaidogu.” \p \v 29 E minana ikabikoni kala kwama, e nanakwa buyavila imada, e ilumkoli owowola bogwa leiwokuva kala lelia. \v 30 E nanakwa Yesu ilumkoli kidamwa peula leisilavi matauna. Mapaila itovilaki tobobawa ikaibiga, kawala, “Availa ikabikoni agu kwama?” \p \v 31 La toligalega ilukwaisi matauna, kawasi, “Kugisi tobobawa ileitupaimsi wala, e yoku kukwaibiga, kawam, ‘Availa ikabikonaigu?’” \p \v 32 Mitaga Yesu imitibilibili mwada bigisi availa ivagi baisa. \v 33 Mitaga vivila minana inikoli avaka ikaloubusi baisa minana. Mapaila ima deli kala kokola itatatuva wowola, ikavagina omatala Yesu, e iluki matauna kala kamokwita. \v 34 Yesu iluki minana, kawala, “Ve! M dubumi bogwa iyomovaim; kula bitalaguva lopom, kam lelia komwaidona bogwa leiwokuva.” \p \v 35 Tutala ililivala, mimilisi imaisi metoya ola bwala matauna bwala tapwaroru kala tokwaraiwaga kawasi, “Latum bogwa leikaliga; kaina desi, taga kuyogugwesi Tovituloki.” \p \v 36 Yesu ilagi avaka ilivalaisi, mitaga iluki matauwena bwala tapwaroru kala tokwaraiwaga, kawala, “Taga kukokola, kudubumi wala.” \v 37 Gala itagwala availa deli bilosi, mesinaku wala Pita, Yemesa e bodala Yoni. \v 38 Imaisi ola bwala matauna e Yesu igisi vanigonigwa, deli ilagi tomota iuvalamsi\f y \ft Mina Yudia kasi gulogula bimapwaisi mani baisa touvalam otutala kaliga, bivigaki kala taimamila tomata.\f* ikikavinavinasi sainela. \v 39 Isuvi wa bwala, iluki matausina, kawala, “Avaka paila kuvanigonigwasi deli kuuvalamsi? Gwadi gala ikaligimolila, immasisi wala.” \p \v 40 E igigilaisi matauna. Mitaga Yesu iyabi komwaidosi isunapulasi; e ivakouli ilau tamala inala deli matausina kasitaitolu, isuvisi matabudona ambaisa gwadi mekanaki. \v 41 Iyosi yamala gwadi iluki minana obonasi mina Iberu, “Talita, koum.” E kidamwa takatumikaisi, “Inagwadi, kutokaia.” \p \v 42 E nanakwa inagwadi itokaia, iloula. Minana kala taitu kweluwotala kwaiyu. Igigisaisi e saina itutuvakau uwosi. \v 43 Yesu saina iluluki matausina taga sitana bilukwaisi availa, e ikaibiga, kawala, “Kusakaisi sitana minana bikam.” \c 6 \s1 Ipakaisi Yesu mapilana Nasaredi \r (Md 13.53-58; Lk 4.16-30) \p \v 1 Yesu isilavi mapilana, imakaia ola valu tatoula,\f z \ft Mapilana Nasaredi\f* e la toligalega ibokulaisi matauna. \v 2 E osabate ivitouula la vituloki\f a \ft Kugisi Mk 1.21 kala katumiki.\f* wa bwala tapwaroru; e bidubadu ilagaisi itutu uwosi, kawasi, “Wa! Ammetoya matauna ibani komwaidona vavagi makwaisina? Ammakawala kala mimilakatila nanola isakaisi matauna? Ammakawala vavagi siligaga ivagi matauna? \v 3 Ki, matauna tokwaliai bwala, e Meri latula,\f b \fq tokwaliai bwala, e Meri latula: \ft Mimilisi buki pilabubogwa iginisi “litusi matauna tokwaliai bwala deli Meri,”; kugisi Md 13.55.\f* deli budala Yemesa, Yosesi, Yudasa, Saimoni? E luleta isikailidasi baisa kadai?” E mapaila ipakaisi matauna. \x - \xo 6.3 \xt Yn 4.44\x* \p \v 4 Yesu iluki matausina, kawala, “Tomota itemmalaisi tovitoubobuta,\f c \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* mitaga ola valu tatoula, kaina baisa veyala tatoula, kaina ola bwala tatoula, gala wala.” \p \v 5 Gala gagabila kwaitala vavagi siligaga bivagi baisa, mesinaku yamala ikabikoni taivila wala tokwatoula, iyomovi matausina. \v 6 Itutu wowola Yesu paila gala idubumaisi. \s1 Iwitali matausina tailuwotala taiyu \r (Md 10.5-15; Lk 9.1-6) \p Ititavina ovalu mapilasina katitaikina, iuvituloki. \v 7 E idou matausina tailuwotala taiyu bimakaiasi matauna, ivitouula iwitali matausina bilosi taiyu taiyu, isaiki matausina si karaiwaga biyabaisi baloma gaga.\f d \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* \v 8 Iluki matausina, kawala, “Taga sitana avaka bukukwauwaisi paila mi kwaidadina mesinaku kaitukwa wala; gala kami kalaga, gala kauya, gala mani okami kauya;\f e \ft Kugisi “palitula” deli Mk 1.6 kala katumiki.\f*\x - \xo 6.8-11 \xt Lk 10.4-11\x* \v 9 bukusipwaisi katubukolela kaikemi; mitaga taga bukusikomasi yayu kwama.”\f f \ft Mina Yudia bisikambogwasi yatala kasi karekwa yakukupi, kaina tadokaisi kasi kakapula, e oluvi kasi kwama. Yesu eiluki taga bikauwaisi yayuwela kasi kakapula.\f* \v 10 Iluki matausina, kawala, “Avai bwala bivaulaimi, bukusisuaisi baisa igau oluvi bukusilavaisi mapilana valu. \v 11 E kidamwa avai valu gala bikamiabaimi, e gala bilagaimi, ka, tutala bukusilavaisi kukwatusisapaisi pwaipwaia okaikemi;\f g \ft Baisa bikibuboti bogwa goli eipakaitulaisi gala magisi mapilana valu.\f* baisa kabutuvatusi omitasi tomota.” \x - \xo 6.11 \xt VA 13.51\x* \p \v 12 E toligalega ilosi ikamitulaisi kidamwa ibodi tomota bininavilasi. \v 13 Iyabaisi bidubadu baloma gaga;\f h \ft Kugisi Mk 1.34 kala katumiki.\f* ivaputumaisi bidubadu tokwatoula e iyomovaisi matausina. \x - \xo 6.13 \xt Ym 5.14\x* \s1 Yoni Tobapitaisi la kaliga \r (Md 14.1-12; Lk 9.7-9) \p \v 14 Kini Erodi\f i \ft Matauna Erodi Anitipasa guyoula mapilana Galili. Kugisi Mk 1.14.\f* ilagi vavagi makwaisina; paila Yesu bulogala bogwa ikaligiaki ambaisa ambaisa. E mimilisi ikaibigasi, kawasi, “Yoni Tobapitaisi bogwa eitokaia imovavau; mauula peula makwaisina iuvagaisi avaka olumoulela matauna.” \x - \xo 6.14-15 \xt Md 16.14; Mk 8.28; Lk 9.19\x* \p \v 15 Mitaga mimilisi kawasi, “Matauna Ilaitia\f j \ft Mina Yudia itutulaisi matauna Ilaitia bimaibogwa bikatubiasi Mesaia kedala; kugisi Mal 4.5-6.\f* wala.” \p E mimilisi kawasi, “Matauna tovitoubobuta, makawala taitala tovitoubobuta tobubogwa.” \p \v 16 Mitaga tutala Erodi ilagi ikaibiga, kawala, “Matauwena Yoni, bogwa lakapituni kaiyola, - ka, bogwa leitokaia.” \v 17 Paila Erodi leiwitali mimilisi eiyosisi Yoni, e ivisuyaisi wa bwala katupipi. Paila uula Erodi bogwa ivaisabu Erodiasa minana la kwava bodala Pilipi.\f k \ft Matauna Erodi bodala isisu ola valu tatoula Roum.\f*\x - \xo 6.17-18 \xt Lk 3.19-20\x* \v 18 E tuta tuta Yoni leiluki Erodi, kawala, “Saina toyogegedu yoku bukuvaisabu la kwava bodam.” \p \v 19 Erodiasa saina kala leiya baisa Yoni, magila wala bikatumati matauna. Mitaga gala gagabila, \v 20 paila Erodi ikukoli Yoni, inikoli matauna tomitukwaibwaila toyo tobumaboma, mapaila iyusi ikoli matauna. Yoni la biga iyomwasali Erodi, mitaga avai tuta bililagi matauna saina iwouwouya nanola.\f l \ft Mimilisi buki pilabubogwa iginisi “eivagi bidubadu vavagi ituwoli ituwoli paila uula Yoni la biga.”\f* \p \v 21 Mitaga Erodiasa ibani kala tuta, ola yam kaloubusi Erodi. Yam makwaina Erodi ivagi kamkwam baisa guyousola deli kasi tokugwa tokwabilia deli tommoyela Galili. \v 22 Tutala minana Erodiasa latula isuvi e ikikaiwosi omitasi, iyomwasali nanola Erodi toyo matausina deli ikamkwamsi. E kini iluki minana vilakapugula, kawala, “Kunigadaigu avaka magim e basakaim.” \v 23 Ikatotila baisa minana, kawala, “Omatala Yaubada, avaka kunigadaigu, makwaina basakaim, kaina biboda mabila valu akaraiwaga.” \p \v 24 Minana isunapula ikatupoi inala, kawala, “Avaka banigadi?” \p Ikaibiga, kawala, “Pwanetala Yoni Tobapitaisi.” \p \v 25 E vilakapugula minana isakaula baisa kini, inigadi, kawala, “Magigu nani kusakaigu Yoni Tobapitaisi pwanetala wa kaboma.” \p \v 26 Kini saina ikiuta nanola, mitaga paila la biga katotila omatala Yaubada, tuvaila paila sala deli ikamkwamsi, gala gagabila bikoulovi minana. \v 27 E nanakwa iwitali taitala tosikwawa, iluki bimai pwanetala Yoni. Ila ikapituni kaiyola matauna wa bwala katupipi, \v 28 imai pwaneta wa kaboma, isaiki vilakapugula; e minana isaiki inala. \v 29 Tutala Yoni la toligalega ilagaisi baisa, imaisi ilupaisi tomata, ivisililaisi wa laka. \s1 Tailakatuluwolima tauwau ikamsi \r (Md 14.13-21; Lk 9.10-17; Yn 6.1-14) \p \v 30 Aposetolo\f m \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* ikaimilavausi\f n \ft Eititavinasi valu makawala Yesu eiluki; kugisi Mk 6.7-13.\f* baisa Yesu, ilukwaisi matauna komwaidona avaka leivagaisi deli leivitulokaisi. \v 31 Saina bidubadu tomota ilovivilasi omitasi e gala ibanaisi tuta paila bikamsi. Mapaila Yesu iluki matausina, kawala, “Kaina bitalosi ovilouwokuva e kadamwaletasi bitasisuaisi bukuvaiwasisi sitana.” \v 32 Mapaila isilasi wa waga kasimwaleta e ilokaiasi ovilouwokuva. \p \v 33 Mitaga bidubadu igisaisi matausina ilosi, e ivitoyaisi matausina;\f o \fq \it ivitoyaisi matausina.\it*\ft Gagabila bitagini “eikatetasi availaga matausina”.\f* e tomota isakaulasi metoyasi ovalu komwaidona e ilobogwasi. \v 34 Yesu itobusi e igisi tobobawa sainela, e saina inokapisi matausina, paila mabudona makawala sipi gala isim kasi toyamata. Mapaila ivitouula ivituloki matausina vavagi bidubadu. \x - \xo 6.34 \xt Baw 27.17; 1 Gwe 22.17; 2 Lil 18.16; Isi 34.5; Md 9.36\x* \v 35 Igau yam bogwa biwokuva, la toligalega imakaiasi matauna, ikaibigasi, kawasi, “Baisa mapilana vilouwokuva wala, e yam bogwa biwokuva. \v 36 Kuwitali matausina bilosi ovalu katitaikina deli okidodina bigimwalasi kʹasi.” \p \v 37 Mitaga Yesu ivitakauloki matausina, kawala, “Yokomi kusakaisi matausina sitana avaka bikamsi.” \p Ikatupoiyaisi matauna, kawasi, “Ki, ammakawala? Bakalosi bakagimwalasi kaula mapula lakatuyu kina,\f p \ft Yakidasi taginisi kina, mitaga baisa mina Girisi obonasi kwaitala dakuna kwepupwakau yagala “denarius”. E kwaitala makwaina bibodi bitamapu taitala towotetila mwada mapula yam kwaitala la paisewa.\f* bakasakaisi matausina sitana avaka bikamsi?” \p \v 38 E Yesu ikatupoi matausina, kawala, “Kwaivila beredi kuiyosisi? Kulosi kunevisi.” \p E bogwa ibanaisi ikaibigasi, kawasi, “Kwailima, deli nayu yena.” \p \v 39 Yesu iluki la toligalega bikatuvaisi boda bisigugulasi omnumonuvau. \v 40 Isilaisi mimilisi mayuwosina tailakatutala, mimilisi tailuwolima.\f q \fq mimilisi…tailakatutala, mimilisi tailuwolima: \ft Gagabila bitagini “kasalakatutala, e kasatala kasatala eiboda tailuwolima”.\f* \v 41 E Yesu ikau kwailima beredi makwaisina deli nayu yena, ikounakaila gawata inokagutoki baisa Yaubada, ikimimisi beredi, isaiki toligalega bipataisi baisa tomota. Tuvaila yena minasina Yesu ikimimisi e la toligalega isakaisi baisa komwaidosi. \v 42 E komwaidosi ikamsi ikomatasi. \v 43 Ikatuyoulaisi kasi kobwaga beredi deli yena luwotala yuwa peta ikasewasi. \v 44 E matausina tauwau tokwam beredi kasi bawa tailakatuluwolima tauwau. \s1 Yesu ililoula wa gorina \r (Md 14.22-27; Yn 6.16-21) \p \v 45 E nanakwa ikaraiwogi la toligalega bisilasi wa waga, bitapelasi bilobogwasi mapilana ewaiwa,\f r \ft Mapilana opilikwaibwaga.\f* baisa Betisaida; paila igau Yesu bitali tobobawa bilosi. \v 46 Bogwa itali matausina imwena wa koya kidamwa binigada. \v 47 E bogwa ikoyavi, waga idowala olopola bolita, mitaga matauna kalamwaleta isisu okawolawa. \v 48 Igigisi matausina ikwaikuyuvasi sainela isomatasi veiga, paila yagila ikatuyumali. E obulubuvisiga imakaia matausina ililoula wa gorina. Mwada bivaligili\f s \fq \it Mwada bivaligili.\it*\ft Gagabila bitagini “Mwada bisikaili”.\f* matausina, \v 49 mitaga tutala igisaisi matauna ililoula wa gorina idokaisi matauna kosa, e saina iukuwakulasi. \v 50 Paila komwaidosi igisaisi matauna, e saina ikubukubu luposi. \p Mitaga Yesu nanakwa iluki matausina, kawala, “Bitalaguva lupomi, yeigula; taga kukokolasi.” \v 51 Isila wa waga deli matausina e yagila imata. E saina itutu uwosi sainela. \v 52 Gala bikatetasi paila beredi makwaisina, paila ninasi saina kasai. \s1 Yesu mapilana Genesareta \r (Md 14.34-36) \p \v 53 Bogwa italaguvasi eimaisi ovalu Genesareta\f t \ft Mapilana valu kabatau wala pwaipwaiala saina kubilumalala isisu katitaikina milaveta Galili olumata opilikwaibwagayouya.\f* iwakopaisi si waga olumata. \v 54 Bogwa itobusisi, e nanakwa tomota ivitoyaisi matauna, \v 55 ititavinasi nanakwa okatuposulala komwaidona; e ambaisa ilagaisi Yesu isisu, baisa ikauwaisi kabasi komwaidosi tokwatoula. \v 56 E ambaisa ambaisa Yesu iviloubusi, kaina ovalu viloukikekita kaina ovalu vilouvakaveka, kaina obuliyamata, isailisi si tokwatoula obikubaku, iyokakapisisi baisa matauna kidamwa bikabikonaisi kaina kaipagala kala kwama\f u \ft Mina Yudia bikatububulaisi kaipagala kasi kwama bikibubotaisi si kabikaula baisa Yaubada. Kugisi Baw 15.37-41.\f* wala; e availa availa ikabikonaisi miyana ibwainasi wala. \c 7 \s1 Kasi gulogula kaidadala valu \r (Md 15.1-9) \p \v 1 Matausina Parisi,\f v \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* e deli mimilisi toninitalapula paila mina Yudia si Karaiwaga,\f w \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* leisilavaisi Yerusalem isigugulasi baisa Yesu. \v 2 E igisaisi mimilisi la toligalega ikamkwamsi mitaga gala ikikilasi paila gala iwinaisi yumasi makawala Parisi si karaiwaga. \p \v 3 Paila Parisi, deli komwaidona mina Yudia ikabikuwolaisi kasi gulogula kaidadala valu; kidamwa gala bisalausi winawina yumasi, gala bikamsi. \v 4 Tutala bimaisi metoya obikubaku, kidamwa gala bikikilaisi titoulesi\f x \fq Tutala bimaisi…bikikilaisi titoulesi: \ft Gagabila bitagini, “Gala bikamsi avaka eigimolaisi obikubaku kidamwa gala biwinibogwaisi”.\f* gala bikamsi; e tuvaila bidubadu gulogula ikabikuwolaisi makawala kasi wina viga, kulia, tanumnumta ibubulokaisi kaboma, e deli kebila. \p \v 5 Mapaila Parisi toyo toninitalapula paila Karaiwaga ikatupoiyaisi Yesu, kawasi, “Avaka paila m toligalega gala ivagaisi makawala kasi gulogula kaidadala valu, mitaga ikamkwamsi e gala ikikilaisi yumasi?” \p \v 6 Yesu ivitakauloki matausina, kawala, “Mokwita Aisea ivitoubobuta paila yokomi tokwatudewa gaga, makawala kala ginigini, \x - \xo 7.6-7 \xt Ais 29.13\x* \q1 ‘Yaubada kawala, \q1 Tomota matausina itemmalaigusi kasi udokaiwa wala, \q2 mitaga oninasi gala sitana ikamiabaigusi. \q1 \v 7 Ikamnumonaigusi mitaga gala avaka dimlela baisa. \q1 Ivitulokisi si karaiwaga tomota wala, \q2 mwada bivigakaisi uulela tapwaroru.’ \p \v 8 “Paila yokomi kupakaisi avaka la Karaiwaga Yaubada, mitaga kukwabikuwolaisi kasi gulogula tomota.” \p \v 9 E Yesu iluki matausina, kawala, “Metoya omi kabitam yokomi kupakaisi avaka la Karaiwaga Yaubada, kidamwa bukukwabikuwolaisi kami gulogula. \v 10 Paila Mosese ikaibiga, kawala, ‘Kutemmali tamam inam’; tuvaila, ‘Availa ikaluwou tamala kaina inala ibodi bikatumataisi matauna.’ \x - \xo 7.10 \xt Sun 20.12; 21.17; Tol 20.9; Kak 5.16\x* \v 11 Mitaga yokomi kutagwalasi avaka paila avai tomota, kidamwa biluki tamala kaina inala, ‘Avaka mwada basakaim bogwa ladoki Kobana.’ (Makawala takatumikaisi, bogwa ladoki Semakavi paila Yaubada.) \v 12 Kidamwa iluki matausina makawala, yokomi kutagwalasi ibodi gala bipilasi tamala kaina inala. \v 13 E makawala kutakilaisi avaka la Karaiwaga Yaubada paila kami gulogula, e gulogula makwaisina kusupeilisi baisa litumia. Deli bidubadu vavagi kuvagaisi makawala.” \s1 Avaka biyogagi tomota \r (Md 15.10-20) \p \v 14 Tuvaila idou tobobawa bimakaiasi, e iluki matausina, kawala, “Yokomi komwaidomi kulagaisi ulo biga e bukukwatetasi. \v 15 Gala avaka gagabila bisuki baisa tomota biyogagi nanola; mitaga avaka bisunapulasi metoya olumoulela tomota, e makwaisina biyogagaisi nanola tomota!”\f y \ft Mimilisi wala buki pilabubogwa iginisi mailela 16, kawasi, “ \fv \ft 16 Matauna ilagi ibodi biligimlili.”\+fv*\f* \p \v 17 Yesu isilavi tobobawa isuvi wa bwala. E la toligalega ikatupoiyaisi matauna paila makwaina bigavisaiki. \v 18 Iluki matausina, kawala, “Ki yokomi tuvaila toninagowa? Ki, gala kukwatetasi? Gala avaka bisuki baisa tomota gagabila biyogagi ninasi. \v 19 Paila gala isuvi oninasi, mitaga isuvi wa lula, e oluvi bisunapula.” E makawala Yesu ikamituli gala kwaitala kadasi biyogagaidasi. \p \v 20 E ikaibiga, kawala, “Avaka bisunapula metoya olumoulela tomota, baisa biyogagi nanola tomota. \v 21 Paila metoya olumoulela ninasi tomota isusunapulasi nanamsa gaga, ulatila deli kapugula, veilau, katumata, \v 22 kailasi, mitikewakewa, mitugaga, sasopa, katudewa gaga, mitigaga, silapulu, kamnomwana, dubakasala, kadubadabila. \v 23 Komwaidona makwaisina vavagi gaga isusunapulasi metoya olumoulela tomota, e makwaisina biyogagaisi nanola tomota.” \s1 Vivila im Pinisia la dubumi \r (Md 15.21-28) \p \v 24 Yesu isilavi baisa ila mapilana Taia\f z \fq \it Taia.\it*\ft Kugisi Mk 3.8 kala katumiki. Mimilisi wala buki pilabubogwa ikatumkulovaisi “toyo Saidoni” (kugisi Md 15.21).\f* katitaikina. Isuvi kwaitala bwala, mwada gala availa binikoli; mitaga gala gagabila bisipepuni. \v 25 Paila isisu natana vivila sola latula nakekita, e baloma gaga bogwa eisikaila magudina. Bogwa ilagi bulogala Yesu, e nanakwa ima ikavagina omatala. \v 26 Mitaga minana im Girisi la viloutoula Pinisia mapilana Siria. Iyokakapisi baisa matauna kidamwa biyabi baloma gaga bisunapula metoya baisa latula. \v 27 Mitaga Yesu iluki minana, kawala, “Ibodi ikugwa bitavakoma gugwadi; paila gala ikwani bitakau gugwadi kʹasi e bitalavi baisa kaukwa.”\f a \ft Sivabidubadu mina Yudia biyosokanaisi matausina gala mina Yudia bidokaisi kaukwa.\f* \p \v 28 Minana ivitakauloki matauna, kawala, “Mokwitala baisa Tomoya; mitaga kaukwa osikowala kebila bikabubunasi kasi silimku gugwadi.” \p \v 29 Mapaila Yesu iluki minana, kawala, “Bogwa kukwabwailaki; bwaina, bukula; baloma gaga bogwa isilavi latum.” \p \v 30 E minana ikaimilavau ola bwala, ibani inagwadi ikanukwenu okabala, e baloma gaga bogwa leisilavi. \s1 Yesu iyomovi taitala totuli tomtomota \p \v 31 Tuvaila ikaimilavau metoya mapilana Taia, isuwalai Saidoni\f b \ft Kugisi Mk 3.8 kala katumiki.\f* deli mapilana Valu Kweluwotala\f c \ft Kugisi Mk 5.20 kala katumiki.\f* e ilokaia milaveta Galili.\f d \ft Kugisi Mk 1.16 kala katumiki.\f* \v 32 Imiakaisi taitala totuli tomtomota, e iyokakapisisi baisa matauna kidamwa yamala bikabikoni. \v 33 Yesu ilau matauna isilavaisi tobobawa e kasitaiyu wala isisuaisi. Misikwaikwela ivisuvi otaigala, e igiu ikabikoni mayela tokwatoula. \v 34 Ikounakaila gawata, itiliawai, ikaibiga baisa matauna totuli obonasi mina Iberu, kawala, “Epata”, e kidamwa takivilaisi, “Kutalapula.” \p \v 35 E totuli taigala italapula, avaka isipu mayela itaneku, ilivala mimilakatila wala. \v 36 Yesu iluki tobobawa taga bikamitulaisi baisa availa; iluluki matausina makawala, mitaga saina isalausi si kamatula paila makwaina. \v 37 E saina itutu uwosi sainela, kawasi, “Ivigibau vavagi komwaidona; ivigaki totuli bilegasi deli tokutabu bilivalasi wala.” \c 8 \s1 Tailakatuluwovasi tauwau ikamsi \r (Md 15.32-39) \p \v 1 Igau oluvi tobobawa isigugulasi tuvaila. E gala kasi kalaga. Mapaila Yesu idou la toligalega bimakaiasi, iluki matausina, kawala, \v 2 “Anokapisi tobobawa, paila ikalatolusi isikailigusi e gala kʹasi. \v 3 Kidamwa bawitali matausina deli kasi molu bikaimilavausi osi valu, bivigaki kasi mitibiliuya wa keda; paila mimilisi si valu saina kaduwonaku.” \p \v 4 La toligalega ivitakaulokaisi matauna, kawasi, “Ammetoya bitabani kaula bitakamovi matausina ovilouwokuva baisa?” \p \v 5 Ikatupoi matausina, kawala, “Kwaivila beredi kuyosisi?” \p Ikaibigasi, kawasi, “Kwailima kwaiyu.” \p \v 6 Iluki tobobawa bisilaisi opwaipwaia. Ikau makwaisina beredi kwailima kwaiyu. Bogwa inokagutoki baisa Yaubada, ikimimisi, isaiki la toligalega bipataisi baisa tomota; e ipataisi baisa tobobawa. \v 7 Iyosisi sitana yena nakikekita. Bogwa inokagutoki baisa Yaubada paila minasina, iluki bipataisi minasina tuvaila baisa tomota. \v 8 E ikamsi, ikomatasi; ikatuyoulaisi kasi kobwaga peta lima yuwa ikasewasi. \v 9 Matausina iboda tailakatuluwovasi tomota. \v 10 Yesu itali matausina bilosi; e nanakwa isila wa waga deli la toligalega, itapela mapilana Dalimanuda.\f e \ft Mapilana valu gala tanikoli mokwita tumalela milaveta Galili olumata opilikwaibwaga. Mimilisi buki pilabubogwa gala iginisi Dalimanuda mitaga kaimapula iginisi Magadana (kugisi Md 15.39) kainaga Magidala.\f* \s1 Parisi inigadaisi kabutuvatusi \r (Md 16.1-4; Lk 12.54-56) \p \v 11 Parisi imaisi ikominimanisi deli Yesu. Mwada biwakolaisi matauna, mapaila inainevisi mwada bivagi vavagi siligaga bikibuboti Yaubada ininabwaila paila matauna. \x - \xo 8.11 \xt Md 12.38; Lk 11.16\x* \v 12 Itiliawai sainela, e ikaibiga, kawala, “Avaka paila tubwa matubona inainevisi kabutuvatusi? Baisa bukululuwaisi. Gala sitana kabutuvatusi basaiki baisa matubona.” \x - \xo 8.12 \xt Md 12.39; Lk 11.29\x* \p \v 13 Isilavi matausina, e isivau waga makaina bilokaia mapilana ewaiwa.\f f \ft Mapilana opilibomatu.\f* \s1 Parisi toyo Erodi si yisi \r (Md 16.5-12) \p \v 14 Bogwa ilumwelavaisi bikauwaisi kʹasi; kwaitala beredi wala isisu wa waga. \v 15 E Yesu iluki matausina, kawala, “Ka! kuyamataimi paila si yisi Parisi toyo la yisi Erodi.”\f g \ft Matauna Erodi Anitipasa (kugisi Mk 6.14). Mitaga mimilisi buki pilabubogwa iginisi “Erodi la boda”.\f*\x - \xo 8.15 \xt Lk 12.1\x* \p \v 16 Ititamapusi titoulesi, kawasi, “Eilulukwaidasi paila uula gala takauwaisi kada beredisi.” \p \v 17 Yesu inikoli baisa, e ikatupoi matausina, kawala, “Avaka paila kutitamapusi gala kami beredi? Gala sitana kugisaisi, kaina gala kukwatetasi kadai? Ammakawami saina kasai ninami? \v 18 Kugigisasi mitaga gala kugisimlilaisi ke? Kuligalegasi mitaga gala kuligimlilaisi ke? Ki, gala kululuwaisi? \x - \xo 8.18 \xt Yer 5.21; Isi 12.2; Mk 4.12\x* \v 19 Tuta matutona akimimisi beredi kwailima paila tailakatuluwolima, vila peta ikasewasi kasi kobwaga kukwatuyoulaisi?” \p Ivitakaulokaisi matauna, kawasi, “Luwotala yuwa.” \p \v 20 Yesu kawala, “E tuvaila tuta matutona akimimisi beredi kwailima kwaiyu paila tailakatuluwovasi, vila peta ikasewasi kasi kobwaga kukwatuyoulaisi?” \p Ivitakaulokaisi matauna, kawasi, “Lima yuwa.” \p \v 21 E ikatupoi matausina, kawala, “Ki, ammakawami? Kaina gala sitana kukwatetasi, kadai?” \s1 Yesu ikatumovi tokwau mapilana Betisaida \p \v 22 Imakaiasi Betisaida.\f h \ft Mapilana valu milaveta Galili olumata opilikwaibwagayouya.\f* Imiakaisi taitala tokwau baisa Yesu, iyokakapisisi bikabikoni matauna. \v 23 E Yesu iyosi yamala tokwau, ivakadi matauna isilavaisi valu; bogwa igiu matala deli isaili yamala baisa matauna, ikatupoi, kawala, “Ki, sita avaka kugigisi?” \p \v 24 E tokwau imitalala ikaibiga, kawala, “Agigisi tauwau; mitaga kasi gigisa makawala kai, e ililoulasi makaisina.” \p \v 25 Yesu ikibodivau matala; e tuta baisa tokwau itobu matala imitakavata; e bogwa ibwaina, igisimlili vavagi komwaidona. \v 26 Yesu iwitali bila ola bwala, e ikaibiga, kawala, “Taga sitana kukwaimilavau mapilana valu.” \s1 Pita ikamituli Yesu avai tau matauna \r (Md 16.13-20; Lk 9.18-21) \p \v 27 Yesu deli la toligalega ititavinasi mapilasina viluwela Sisaria Pilipai;\f i \ft Mapilana valu isisu sitana kaduwonaku metoya milaveta Galili opiliyavata kala kaduwonaku Giribwa bitala Kuluvitu (40 km).\f* ililoulasi, e Yesu ikatupoi la toligalega, kawala, “Tomota ililivalasi mwada yeigu availa?” \p \v 28 Ilukwaisi matauna, kawasi, “Mimilisi idokaisi mwada yoku Yoni Tobapitaisi; e mimilisi idokaisi Ilaitia;\f j \ft Kugisi Mk 6.15 kala katumiki.\f* e mimilisiga taitala metoya osi boda tovitoubobuta.” \x - \xo 8.28 \xt Mk 6.14-15; Lk 9.7-8\x* \p \v 29 Yesu ikatupoi matausina, kawala, “Mitaga yokomi kudokaisi availa yeigu?” \p Pita ivitakauloki matauna, kawala, “Yoku Mesaia.”\f k \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f*\x - \xo 8.29 \xt Yn 6.68-69\x* \v 30 E Yesu ikaraiwogi matausina, kawala, “Taga bukulukwaisi availa paila yeigu.” \s1 Yesu ivitububoti la kaliga \r (Md 16.21-28; Lk 9.22-27) \p \v 31 E Yesu ivitouula ivituloki matausina kidamwa bibodi Latula Tomota bibani kala mmayuyu bidubadu, kaidadala valu deli tolula kasi tokugwa deli toninitalapula paila Karaiwaga bikoulovaisi matauna. Bikatumataisi; e yam kwaitolu oluvi bitokaia goli. \v 32 E vavagi makwaisina ikabau. E Pita ivakouli Yesu ilau opayumila e ivitouula ibuyoyu matauna. \v 33 Mitaga Yesu itovila imitakavati la toligalega e ibuyoyu Pita, kawala, “Kum otapwagu Setani, paila gala magim la vavagi Yaubada mitaga si vavagi tomota.” \p \v 34 Mapaila Yesu idou bimakaiasi tobobawa deli la toligalega, iluki matausina, kawala, “Kidamwa availa magila bibokulaigu, ibodi bikatilavi tatoula, bikeula kala korosi, bibokulaigu. \x - \xo 8.34 \xt Md 10.38; Lk 14.27\x* \v 35 Paila availa magila biyusi tatoula, matauna bitamwau; e availa bikitumou tatoula paila yeigu e paila Bulogala Bwaina, matauna bimova goli. \x - \xo 8.35 \xt Md 10.39; Lk 17.33; Yn 12.25\x* \v 36 Avaka kala bwaina baisa taitala, kidamwa iyosi guguwala valu valu komwaidona, mitaga matauna bitamwau? Gala avaka kala bwaina. \v 37 Gala gagabila availa bisaiki guguwa bimipuvau la momova. \v 38 Tubwa matubona tubugaga ilumwelavaisi Yaubada. Kidamwa availa matubona immosila paila yeigu deli paila ulo biga,\f l \fq \it paila ulo biga.\it*\ft Mimilisi buki pilabubogwa iginisi “paila agu tobwakuli”.\f* makawala yeigu Latula Tomota bammosila paila matauna, avai tuta bama ola guyugwayu Tamagu deli matausina anelosi bumaboma.” \fig Ibodi bikatilavi tatoula, bikeula kala korosi, bibokulaigu|src="Vallotton 4100834" size="col" copy="(MRK 8.34) carrying crosses" ref="8.34" \fig* \c 9 \p \v 1 Iluki matausina, kawala, “Kululuwaisi baisa! Mimilisi kutotusi baisa, gala bukukwaligasi mitaga ikugwa bukugisibogwisi Yaubada la Karaiwaga\f m \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* bima deli peula.” \s1 Yesu wowola idavila \r (Md 17.1-13; Lk 9.28-36) \p \v 2 Igau kwailima kwaitala yam bogwa leiwokuva, Yesu ivakouli Pita, Yemesa e Yoni, imwenasi wa koya kwaiveka kasimwaleta isisuaisi. E wowola idavila omitasi. \x - \xo 9.2-7 \xt 2 Pt 1.17-18\x* \v 3 Kala kwama iguyugwayu ivapupwakau sainela; gala taitala towina isisu gagabila biwini biyapupwakau bipati. \v 4 E toligalega igisaisi Ilaitia sola Mosese; e ibigatonasi deli Yesu. \v 5 Pita ikawota iluki Yesu, kawala, “Guyau, saina bwaina yakamaisi kasisuaisi baisa; ibodi bakakaliaiisi kwaitolu buliyoyova; kwaitala paila yoku, kwaitala paila Mosese, kwaitala paila Ilaitia.” \v 6 Kasi kokola sainela, mapaila gala inikoli avaka bikaibigi. \p \v 7 E lowalowa ikuboli matausina. E kaigila metoya olowalowa leima, kawala, “Baisa Latugu tombwailigu; kulagaisi matauna.” \x - \xo 9.7 \xt Md 3.17; Mk 1.11; Lk 3.22\x* \v 8 E nanakwa imitavilasi, mitaga gala igisaisi availa, mitaga Yesu wala deli isisuaisi. \p \v 9 Ibubusisi metoya wa koya, e Yesu iluki matausina, kawala, “Gala bukulukwaisi availa avaka bogwa lokugisaisi, igau avai tuta yeigu Latula Tomota\f n \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* batokaia bamovavau.” \p \v 10 Yesu la biga ikabikuwolaisi, mitaga ikikatumikisi taitala baisa taitala, kawasi, “Matauna kawala, ‘Batokaia bamovavau.’ Ammakawala baisa?” \v 11 Ikatupoiyaisi matauna, kawasi, “Avaka paila toninitalapula paila Karaiwaga\f o \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* ikaibigasi kidamwa bibodi ikugwa bima Ilaitia?”\f p \ft Kugisi Mk 6.15 kala katumiki.\f*\x - \xo 9.11 \xt Mal 4.5; Md 11.14\x* \p \v 12 Iluki matausina, kawala, “Mokwita Ilaitia ikugwa bima bikatubiasi vavagi komwaidona; mitaga ammakawala Buki Pilabumaboma eigini kidamwa biyogagaigusi yeigu Latula Tomota vavagi bidubadu, deli bikoulovaigusi? \v 13 Mitaga alukwaimi, bogwa leima Ilaitia,\f q \ft Yesu ililivala paila Yoni Tobapitaisi, paila Yaubada eilivala biga katotila kidamwa biwitali tovitoubobuta Ilaitia bima bikatubiasi la keda Mesaia (kugisi Mk 6.15), e leivigimkulovi metoya baisa matauna Yoni Tobapitaisi. Kugisi Mk 6.15 kala katumiki.\f* e ivigakaisi matauna avaka magisi, makawala Buki Pilabumaboma kala ginigini paila matauna.” \s1 Yesu ikatumovi gwadi baloma gaga leisikaila \r (Md 17.14-18; Lk 9.37-43) \p \v 14 Tutala toligalega leimakaiasi sesia igisaisi saina tobobawa itoulaisi matausina, e toninitalapula paila Karaiwaga deli ikominimanisi. \v 15 E bogwa igisaisi Yesu nanakwa tobobawa komwaidona saina itutu uwosi, e isakaulasi ibodasi matauna. \v 16 Ikatupoi la toligalega, kawala, “Avaka kukominimanaisi toyo matausina?” \p \v 17 Taitala metoya tobobawa ivitakauloki matauna, kawala, “Tovituloki, amiakaim latugu, paila baloma gaga\f r \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* eisikaila e mauula matauna tokutabu. \v 18 Avai tuta baloma gaga iyosi matauna, ilavi opwaipwaia, polu owodola ipuluseula, deli ikadilakia kudula, e wowola itola. Ayokakapisi m toligalega mwada biyabaisi baloma gaga;\f s \ft Kugisi Mk 1.34 kala katumiki.\f* mitaga gala ipeulasi.” \p \v 19 Yesu iluki matausina, “Ki yokomi gala kudubumaigusi? Ammakawala woulola basikailimi? Ammakawala woulola bapeuloki baisa yokomi? Kumiakaigusi magudina.” \v 20 Imiakaisi magudina. \p E avai tuta baloma gaga igisi Yesu, e nanakwa magudina iloulewa ikapusi opwaipwaia, ititapipina deli polu owodola ipuluseula. \v 21 Yesu ikatupoi gwadi tamala, kawala, “Ammakawala kala malola baloma gaga eisikaila matauna?” \p E matauna ivitakaula, kawala, “Metoya ola tuta gwadi. \v 22 Sivabobawa ililavi matauna wa kova kaina obolita, mwada bikatumati; mitaga kidamwa igagabila bukuvagi sitana avaka, kunokapisaima, kupilasaima.” \p \v 23 Yesu iluki matauna, kawala, “Ki kulukwaigu, kawam, ‘Kidamwa igagabila’? Komwaidona vavagi igagabila baisa todubumi.” \p \v 24 E nanakwa gwadi tamala ikawota minimani, kawala, “Adubumi; taga sitana wala. Kupilasaigu.” \p \v 25 Yesu igisi tobobawa isisakaulasi bimakaiasi, mapaila ibuyoyu baloma gaga, iluki matauna, kawala, “Mwa baloma! Yoku uula gwadi ikutabu deli ikatuli; kusilavi matauna; taga tuvaila bukusikaila matauna.” \p \v 26 Baloma bogwa iwaiweya deli saina iloulewa, e ililavi matauna; e gwadi kala gigisa makawala tomata; e tobobawa ikaibigasi, kawasi, “Bogwa ikaligimolila.” \v 27 Mitaga Yesu iyosi yamala, itomiliwoli matauna; e itokaia. \p \v 28 Igau Yesu isuvi wa bwala, e la toligalega ibigikiwadasi ikatupoisi, kawasi, “Avaka paila yakamaisi gala gagabila bakayabaisi baloma gaga?” \p \v 29 Iluki matausina, kawala, “Baloma gaga makawala baisa gala avaka biyabi mitaga nigada wala.”\f t \fq nigada wala. \ft Mimilisi buki pilabubogwa ikatumkulovaisi “deli goli pusoposuma.”\f* \s1 Yesu ivitububoti tuvaila la kaliga \r (Md 17.22-23; Lk 9.43-45) \p \v 30 Isilavaisi mapilana isuwalaiyaisi mapilana Galili,\f u \ft Kugisi Mk 1.9 kala katumiki.\f* e Yesu gala magila availa binikoli. \v 31 Paila iuvituloki la toligalega kawala, “Bikasalaigusi yeigu Latula Tomota oyumasi tomota e bikatumataigusi; e tutala bogwa eikatumataigusi igau yam kwaitolu batokaia bamovavau.” \p \v 32 Mitaga gala ikatetasi mabigana. E imwau udosi bikatupoiyaisi matauna. \s1 Availa isiligaga? \r (Md 18.1-5; Lk 9.46-48) \p \v 33 Iviloubusisi Kapaneum,\f v \ft Kugisi Mk 1.21 kala katumiki.\f* isuvisi wa bwala e Yesu ikatupoi matausina, kawala, “Avaka kukominimanaisi wa keda?” \p \v 34 Mitaga ikapatusi wala; paila wa keda leikominimanaisi taitala baisa taitala availa idoki isiligaga. \x - \xo 9.34 \xt Lk 22.24\x* \v 35 E Yesu isili, idou matausina tailuwotala taiyu; iluki matausina, kawala, “Kidamwa availa magila bikugwa, ibodi bivigaki titoulela tovabodanim deli kasi topilasi komwaidosi.” \x - \xo 9.35 \xt Md 20.26-27; 23.11; Mk 10.43-44; Lk 22.26\x* \v 36 E ivakouli taitala monagwadi imai magudina oluwalaisi; ikopwi magudina, iluki matausina, kawala, \v 37 “Availa metoya agu tobwakuli bikamiabi guditala makawala magudina, matauna ikamiabaigu; e availa ikamiabaigu, gala ikamiabaigu wala mitaga ikamiabi matauna leiwitalaigu.” \x - \xo 9.37 \xt Md 10.40; Lk 10.16; Yn 13.20\x*\fig Ivakouli monagwadi imai oluwalaisi|src="Vallotton 4001803" size="col" copy="(l.h. half only)(MAT 18.3) he took a child" ref="9.36" \fig* \s1 Availa gala ipakaidasi ipilasaidasi \r (Md 10.42; Lk 9.49-50) \p \v 38 Yoni iluki matauna, kawala, “Tovituloki, kagisaisi taitala ikavitagi yagam kidamwa biyabi baloma gaga, e isunapulasi; e kasilibodaisi matauna, paila gala ibokulaidasi.” \p \v 39 Mitaga Yesu ikaibiga, kawala, “Taga kusilibodaisi matauna, paila kidamwa availa bikavitagi yagagu kidamwa bivagi kwaitala vavagi siligaga gala igagabila nanakwa bikaluwouwaigu. \v 40 Paila availa gala ipakaidasi, ipilasaidasi. \x - \xo 9.40 \xt Md 12.30; Lk 11.23\x* \v 41 Kululuwaisi baisa! Availa bivimomwaimi sopi paila uula yokomi ulo tomota yeigula Keriso, mokwita bibani kala mapu. \x - \xo 9.41 \xt Md 10.42\x* \s1 Paila kabokwapusi \r (Md 18.6-9; Lk 17.1-2) \p \v 42 “Kidamwa availa bivakapusii taitala matausina tokikekita idubumaigusi ibodi sainela kidamwa bisipwaisi kwaitala uyuwa kwaiveka okaiyola e bilavaisi obolita. \v 43 E kidamwa yamam bivakapusiaim, kubobu makwayana; ibodi sainela bukusuvi omomova tosiekupuna, mitaga gala ibodi bisim kwayayu yamam e bilavaimsi wa Eli, wa kova gala bimata.\f w \ft Mimilisi wala buki pilabubogwa ikatumkulovaisi mailela 44, iginisi, “ \fv \ft 44 Baisa ‘si mtemwata gala bikaligasi, deli kova gala bimata.’” (Kugisi mailela 48.)\+fv*\f*\x - \xo 9.43 \xt Md 5.30\x* \v 45 E kidamwa kaikem bivakapusiaim, kubobu makwayana; ibodi sainela bukusuvi omomova tosiekupuna, mitaga gala ibodi bisim kwayayu kaikem e bilavaimsi wa Eli.\f x \ft Mimilisi wala buki pilabubogwa ikatumkulovaisi mailela 46, iginisi, “ \fv \ft 46 Baisa ‘si mtemwata gala bikaligasi, deli kova gala bimata.’” (Kugisi mailela 48).\+fv*\f* \v 47 E kidamwa matam bivakapusiaim, kukwau mapilana; ibodi sainela bukusuvi ola Karaiwaga Yaubada matam pilakesa, mitaga gala ibodi bisim matam pilayu e bilavaimsi wa Eli. \x - \xo 9.47 \xt Md 5.29\x* \v 48 Baisa ‘si mwatemwata gala bikaligasi, deli kova gala bimata.’ \x - \xo 9.48 \xt Ais 66.24\x* \p \v 49 “Paila mokwita taitala taitala bibani kala pilasi metoya wa kova makawala yona ikabwaili kaula. \p \v 50 “Yona bwaina; mitaga kidamwa yona kakamwenala bitamwau, ammakawala bitavigaki biwaki makwaina? \p “Iboda yona bisisu olumoulemi, deli bukusibwabwailasi\f y \ft Mabigana kala katumiki mokwita goli bibodasi kasi lamadada, mitaga bibodi bisibwabwailasi deli sesia tobwakuli Yesu.\f* taitala baisa taitala.” \x - \xo 9.50 \xt Md 5.13; Lk 14.34-35\x* \c 10 \s1 Yesu la vituloki paila vaipaka \r (Md 19.1-12; Lk 16.18) \p \v 1 Yesu isilavi baisa, ila ovalu Yudia,\f z \ft Kugisi Mk 3.7 kala katumiki.\f* deli mapilana Yoridani ewaiwa;\f a \ft Mapilana opilibomatu.\f* tobobawa ilokaiasi isigugulasi omatala e makawala la bubunela iuvituloki matausina. \p \v 2 Parisi imakaiasi mwada biwakolaisi matauna, e ikatupoiyaisi matauna, kawasi, “Ki, ibodi Mosese la Karaiwaga kidamwa taitala tau bivaipaka?” \p \v 3 Yesu ivitakauloki matausina, kawala, “Avaka Mosese ikaraiwogaimi?” \p \v 4 Ikaibigasi, kawasi, “Mosese itagwala taitala bigini vaipaka kala ginigini, e bivaipaki minana.” \x - \xo 10.4 \xt Kak 24.1-4; Md 5.31\x* \p \v 5 Mitaga Yesu iluki matausina, kawala, “Mosese igini karaiwaga makwaina paila yokomi, paila uula saina kasai ninami. \v 6 Mitaga tokinabogwa ibubuli valu, ibubuli tomota, tau deli vivila. \x - \xo 10.6 \xt Vit 1.27; 5.2\x* \v 7 Baisa uula tau bisilavi tamala inala, bivakouli la kwava,\f b \fq \it bivakouli la kwava.\it*\ft Mimilisi buki pilabubogwa gala wala iginisi “bivakouli la kwava”.\f*\x - \xo 10.7-8 \xt Vit 2.24\x* \v 8 e kasitaiyu bivigaki uwosi makawala taitala. Mapaila gala tuvaila si sisu bilivisisi makawala taiyu tomota, paila uwosi makawala taitala tomota wala. \v 9 Mapaila taga tomota bitanekwaisi avaka Yaubada bogwa eisipu.” \p \v 10 Igau wa bwala la toligalega ikatumikaisi matauna ammakawala makwaisina vavagi. \x - \xo 10.10 \xt Md 5.32; 1 Kr 7.10-11\x* \v 11 Iluki matausina, kawala, “Avai tau bivaipaki la kwava e bivaivau nayuwela, matauna bogwa eikailasi. \v 12 E kidamwa minana bivaipaki la mwala\f c \ft Mina Roum kasi karaiwaga gagabila vivila bivaipaki la mwala, mitaga mina Yudia kasi karaiwaga gala wala gagabila.\f* e bivaivau taiyuwela, eikailasi wala.” \s1 Yesu ikabwaili gugwadi tokikekita \r (Md 19.13-15; Lk 18.15-17) \p \v 13 Imiakaisi gugwadi baisa Yesu, kidamwa bikabikoni magudisina; mitaga la toligalega ibuyoyaisi matausina. \v 14 Mitaga tutala Yesu igisi, e imwau nanola, iluki toligalega, kawala, “Ibodi gugwadi bimakaiagusi; taga kusilibodaisi matausina; paila Yaubada la Karaiwaga tomotala makawala magudisina. \v 15 Kululuwaisi baisa, availa gala bikamiabi Yaubada la karaiwaga makawala gwadi, gala goli bisuvi baisa.” \x - \xo 10.15 \xt Md 18.3\x* \v 16 Ikopwi, e ikabikoni magudisina deli ibigibwaili mwada Yaubada binokapisi baisa taitala taitala. \s1 Toulatila matauna saina bidubadu la guguwa \r (Md 19.16-30; Lk 18.18-30) \p \v 17 Yesu bogwa ivitouula bililoula, e taitala isakaula imakaia matauna, ikavagina omatala, ikatupoi matauna, kawala, “Tovituloki, saina bwaina yoku. Avaka ibodi bavagi kidamwa bayosi momova kwekanigaga?” \p \v 18 Yesu iluki matauna, kawala, “Avaka paila kudokaigu saina bwaina? Gala isisu taitala tobwaila, mitaga Yaubada kalamwaleta. \v 19 Yoku kunikoli karaiwaga makwaisina:\f d \ft Kugisi Sun 20.12-16. Mitaga karaiwaga makwaina “Taga kutabinona” gala wala isisu baisa.\f* ‘Taga kukwatumata, taga kukwailasi, taga kuveilau, taga kutabinona, taga kusepuloki, kutemmali tamam deli inam.’” \x - \xo 10.19 \xt Sun 20.12-16; Kak 5.16-20\x* \p \v 20 Matauna iluki Yesu, kawala, “Tovituloki, makwaisina vavagi komwaidona bogwa lavigilabi igau tokekita yeigu e lagaila.” \p \v 21 Yesu igigisi e iyebwaili matauna; iluki matauna, kawala, “Ibodaim wala kwaitala vavagi kukwatumkulovi; kula, kugimoli m guguwa komwaidona, e kukwau mapusi kusaiki tonamakava, e bukuyosi m veiguwa wa labuma; e kumaga bukubokulaigu.” \v 22 Mitaga idavila migila paila biga makwaina, e ila, saina ikiuta nanola goli; paila saina bidubadu la guguwa. \p \v 23 Yesu imitavila, iluki la toligalega, kawala, “Saina kasai kidamwa matausina saina bidubadu si guguwa mwada bisuvisi ola Karaiwaga Yaubada.” \p \v 24 Saina itutu uwosi la toligalega paila la biga. Mitaga Yesu tuvaila iluki matausina, kawala, “Gugwadi, Yaubada la Karaiwaga kala suvi saina kasai.\f e \fq saina kasai. \ft Mimilisi buki pilabubogwa ikatumkulovaisi “paila matausina idubumaisi si guguwa”, e mimilisi ituwoli buki iginisi “paila matausina toliguguwa bidubadu”.\f* \v 25 Igagabila kidamwa natana kameli bisupwani oponanela vasia, mitaga ikasai kidamwa taitala tau saina bidubadu la guguwa mwada bisuvi ola Karaiwaga Yaubada.” \p \v 26 Saina itutuvakau uwosi e ikatupoiyaisi taitala baisa taitala, kawasi, “Mitaga availa bibani katumova?” \p \v 27 Yesu imitakavati matausina, e ikaibiga, kawala, “Baisa tomota gala igagabila bivagaisi, mitaga kidamwa baisa Yaubada, gala makawala tomota - paila komwaidona vavagi igagabila baisa Yaubada.” \p \v 28 Pita ikawota iluki matauna, kawala, “Ka, yakamaisi bogwa kaligaiwaisi vavagi komwaidona e lakabokulaimsi.” \p \v 29 Yesu ikaibiga, kawala, “Kululuwaisi baisa. Availa bogwa isilavi la bwala, tuwala, bodala, luleta, veyala, litula kaina baleku paila yeigu deli paila Bulogala Bwaina, \v 30 e matauna bibani wa tuta matutona lakatutala, bwala, tuwʹala, budala, lulʹeta, inʹala, litula, baleku, e deli tuvaila lamadada; e tutala igau bima bibani momova kwekanigaga. \v 31 Mitaga bidubadu ikugwasi bivabodasinim; e tovabodanim bikugwasi.” \x - \xo 10.31 \xt Md 20.16; Lk 13.30\x* \s1 Yesu sivitolula ivitububoti la kaliga \r (Md 20.17-19; Lk 18.31-34) \p \v 32 Ililoulasi, bilokaiasi Yerusalem. Saina itutu uwosi toligalega, mapaila Yesu ilobogwa; e matausina ibokulaisi ikokolasi tuvaila. Tuvaila ivakouli matausina tailuwotala taiyu titoulesi, ivitouula biluki matausina igau avaka bisunapula baisa matauna, \v 33 e ikaibiga, kawala, “Ka, bitawaisi Yerusalem; e bikasalaigusi yeigu Latula Tomota baisa tolula kasi tokugwa toyo toninitalapula paila Karaiwaga; e bikaraiwagasi bakaliga, e bikasalaigusi baisa matausina gala mina Yudia;\f f \ft Yesu ililivala paila matausina mina Roum.\f* \v 34 matausina biyosokanaigusi, bigiusailigusi, bilogumtaigusi, bikatumataigusi; e yam kwaitolu oluvi batokaia bamovavau goli.” \s1 Yemesa sola Yoni si nigada \r (Md 20.20-28) \p \v 35 Yemesa sola Yoni, matausina litula Sebedi, imakaiasi Yesu, ilukwaisi matauna, kawasi, “Tovituloki, magima avaka bakanigadaim bukuvagi paila yakama.” \p \v 36 Yesu ikatupoi matausina, kawala, “Avaka magimi bavigakaimi?” \p \v 37 Ilukwaisi matauna, kawasi, “Kidamwa bukusili om takaikaia walakaiwa kutugwalaima bakasili taitala om kwakata, taitala om kikiwama.”\f g \ft Kabokwaraiwaga la tomota tovakaveka bisilaisi makawala opapala guyau ola kakata ola kikiwama.\f* \p \v 38 Mitaga Yesu iluki matausina, kawala, “Gala kunikolaisi avaka kuninigadaisi. Ki, kudokaisi gagabila bukumomsi viga mkwelana igau bamom? Kaina bukubapitaisasi makawala yeigu igau babapitaiso?” \x - \xo 10.38 \xt Lk 12.50\x* \p \v 39 Ilukwaisi matauna, kawasi, “Baisa gagabila wala.” \p Yesu iluki matausina, kawala, “E mokwitala bukumomsi viga mkwelana\f h \ft Baisa kabutuvitusila mmayuyu.\f* igau bamom, deli bukubapitaisasi makawala yeigu igau babapitaiso.\f i \ft Yesu ililivala paila la bapitaiso avaka bikaloubusi igau oluvi mwada bikibuboti kala mmayuyu makateki goli bilumkoli.\f* \v 40 Mitaga gala gagabila yeigu banagi availa bisili ogu kwakata kaina ogu kikiwama; mitaga availa availa Yaubada bogwa leinagi bisilaisi wala ambaisa eikatubiasi kabasi.” \p \v 41 Tutala matausina tailuwotala ilagaisi biga, isegibuluwaisi Yemesa sola Yoni. \v 42 E Yesu idou matausina bimakaiasi, iluki matausina, kawala, “Kunikolaisi kidamwa matausina mwada kasi tokwaraiwaga mina watanawa isisiguyausi matausina, deli tuvaila si gweguya ikikaraiwogaisi matausina. \x - \xo 10.42-43 \xt Lk 22.25-26\x* \v 43 Mitaga yokomi gala makawala; mitaga availa magila bitomgwaga, matauna budami. \x - \xo 10.43-44 \xt Md 23.11; Mk 9.35; Lk 22.26\x* \v 44 E availa magila bisisu kami tokugwa matauwena bitugwali la momova komwaidona biwotitalaimi komwaidomi. \v 45 Paila yeigu Latula Tomota goli ama gala paila tomota biwotitalaigusi, mitaga bawotitali matausina, e batugwalaigu okaliga kaimapusi\f j \fq \it batugwalaigu okaliga kaimapusi.\it*\ft Obonasi mina Girisi si biga paila “kaimapu” mimilisi tuta kala kivila “taitala bimapu mani kwaiveka mwada mapula tokwatupipi bisilavi kala katupipi”.\f* tomota bidubadu.” \s1 Tokwau yagala Batimio imitalala matala \r (Md 20.29-34; Lk 18.35-43) \p \v 46 Imakaiasi Yeriko;\f k \ft Mapilana valu wa Waya Yoridani mapilana opilikwaibwaga, e Yerusalem opilibomatu kala kaduwonaku Kaduwaga bitala Kaibola (24 km).\f* Yesu bogwa bisilavi Yeriko deli la toligalega toyo saina tobobawa, e taitala tokwau isisu osiusiula keda. Matauna Timio latula yagala Batimio e toninigada matauna. \v 47 E tutala ilagi kidamwa Yesu guma Nasaredi\f l \ft Kugisi Mk 1.24 kala katumiki.\f* leima, ikawota, kawala, “Yesu, yoku Latula Debidʹa!\f m \ft Maigana igatala mina Yudia kasi tokwatumova mwada matauna odalela giyoubogwa Debida deli igau biyosi la guyau.\f* Kunokapisaigu.” \p \v 48 Bidubadu ibuyoyaisi matauna, ilukwaisi bikapatu; mitaga ikawotavau saina minimani, kawala, “Latula Debidʹe! Kunokapisaigu.” \p \v 49 Yesu itom, ikaibiga, kawala, “Kudouwaisi bima.” \p Idouwaisi tokwau, e ilukwaisi matauna, kawasi, “Kumwasawa; kutokaia, matauna ididouwaim.” \p \v 50 Matauna ilavi kanunuva, iyuweitaula, ilokaia Yesu. \p \v 51 Yesu ikatupoi matauna, kawala, “Avaka magim bavigakaim?” \p Tokwau iluki Yesu, kawala, “Guyau, magigu bimitalala matagu.” \p \v 52 Yesu iluki matauna, kawala, “Kula, m dubumi bogwa iyomovaim.” \p E wa tuta matutona imitalala matala, e ibokuli Yesu wa keda. \c 11 \s1 Yesu isila wa ase iviloubusi Yerusalem \r (Md 21.1-11; Lk 19.28-40; Yn 12.12-19) \p \v 1 Bogwa imaisi katitaikinela Yerusalem; e tutala iviloubusisi Bedipeigi toyo Bedani\f n \ft Mapilana Bedipeigi katitaikinela Koya Umilela Olive, e Bedani katitaikina Yerusalem opilibomatu, kala kaduwonaku Oyabia bitala Gusaweta.\f* wa Koya Umilela Olive,\f o \ft Makwaina koya katitaikina Yerusalem opilibomatu, wa sakala Kidironi mapilana ewaiwa.\f* Yesu iwitali taiyu la toligalega, \v 2 iluki matausina, kawala, “Kuviloubusisi valu makwaina\f p \ft Kaina Bedipeigi kainaga Bedani.\f* omitami. E tutala bukuyoulapulasi ovalu, bukubanaisi natana ase nagwadi isikolaisi, gala kwaitala tuta availa bisila minana; kutanekwaisi minana, kumiakaigusi. \v 3 Kidamwa availa bikatupoiyaimi, kawala, ‘Avaka paila kuvagaisi makawala?’ bukukwaibigasi, kawami, ‘Tomoya\f q \fq \it Tomoya.\it*\ft Gagabila bitagini “Matauna tolimauna”.\f* magila minana e nanakwa biwitali bikaimilivau minana.’” \p \v 4 Ilosi, ibanaisi ase nagwadi isikolaisi okalapisila; itotu okoukweda omilakatila; e itanekwaisi. \v 5 Mimilisi tomota itotusi baisa ikatupoiyaisi matausina, “Avaka paila kutanekwaisi ase nagwadi?” \p \v 6 Ilukwaisi matausina makawala Yesu leilivala, e itagwalasi bilosi. \v 7 Ase nagwadi imiakaisi Yesu, iyavaisi kasi kwama otapwala minana; e Yesu isila otapwala. \v 8 Bidubadu iyavaisi kasi kwama wa keda; mimilisi yekwesila kai iteyasi iyavaisi\f r \ft Baisa makawala mina Yudia mimilisi tuta biyakawolaisi taitala toveka, makawala yakidasi takatugogovasi omatala guyau.\f* wa keda. \v 9 Matausina ikugwasi, e matausina ibokulaisi, ivatalasi, kawasi, “Osana, Yaubada biyomwasali matauna imaima ikavitagi yagala Guyau. \x - \xo 11.9 \xt Sam 118.25-26\x* \v 10 Kala mwamwasila la karaiwaga tabudasi Debida imaima; Osana saina walakaiwa sainela.” \p \v 11 Yesu iviloubusi Yerusalem, isuvi Bwala Kwebumaboma, e immitavila igigisi vavagi komwaidona. Mitaga bogwa ikoyavi, e isunapula ila Bedani deli matausina tailuwotala taiyu. \s1 Yesu ibuloti gidawebu \r (Md 21.18-19) \p \v 12 Iga eiyam, bogwa isilavaisi Bedani, Yesu ikamolu. \v 13 Igisi kaitala kai makawala gidawebu itotu kaduwonaku isim yekwesila; ila mwada bibani sitana uwala; bogwa ilokaia makaina, mitaga gala avaka ibani baisa mitaga yekwesiwokuva, paila gala kala kweluva kawailuwa makaina. \v 14 Iluki makaina, kawala, “Gala availa bikam uwam lagaila yumyambwata.” \p E la toligalega ilagaisi baisa. \s1 Yesu ikatumigileu Bwala Kwebumaboma \r (Md 21.12-17; Lk 19.45-48; Yn 2.13-22) \p \v 15 Imakaiasi Yerusalem, e Yesu isuvi Bwala Kwebumaboma, ivitouula biyobutubutu matausina igigimwalasi\f s \ft Togimwala mwada bipilasaisi totapwaroru, paila uula bidubadu leimaisi metoya saina kaduwonaku, e binainevisi igimolaisi avai mauna bibudoki bilulasi wa Bwala Kwebumaboma.\f* wa Bwala Kwebumaboma, ikatukovi si kabosakaila mani matausina tokwatumapu mani,\f t \ft Bidubadu totapwaroru metoya wa boda ituwoli ituwoli e si mani migila kala gigisa ituwoli ituwoli. E kidamwa magisi bisemakavisi kaina bigimolaisi mauna paila lula, ibodi biyosisi oyumasi manila Bwala Kwebumaboma. E baisa uula mabudona tokwatumapu mani isisuaisi baisa.\f* deli kabasi matausina igigimwalasi bubuna; \v 16 gala itagwala kidamwa taitala bikeula avai vavagi bivawalai Bwala Kwebumaboma.\f u \ft Tokeula guguwa ililoulasi makadana Yerusalem bila koya Umilela Olive tuta tuta binainevisi keda kadakukupi, mauula gala bitavinaisi Bwala Kwebumaboma mitaga bivawalaisi wala.\f* \v 17 Oluvi ivituloki matausina, kawala, “Ki, gala isisu Buki Pilabumaboma kala ginigini, ‘Yaubada kawala, Ulo bwala bidokaisi bolela nigada paila komwaidosi mina watanawa’? Mitaga yokomi lokuvigakaisi si kabosisu tolibulebu.” \x - \xo 11.17 \xt Ais 56.7; Yer 7.11\x* \p \v 18 Tolula kasi tokugwa toyo toninitalapula paila Karaiwaga\f v \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* ilagaisi makwaina, inainevisi avai keda bikatumataisi Yesu. Ikukolaisi matauna, paila tobobawa komwaidona itutu uwosi paila la vituloki. \p \v 19 Bogwa eibogi e Yesu deli la toligalega isilavaisi valu vilouveka. \s1 Gidawebu imwailela \r (Md 21.20-22) \p \v 20 Ikikivisiga ililoulasi, igisaisi gidawebu makaina kaimwaidona imwailela. \v 21 E Pita iluluwai, iluki Yesu, kawala, “Guyau, ka, gidawebu makaina kubuloti, bogwa imwailela wala.” \p \v 22 Yesu ivitakauloki matausina, kawala, “Kululuwaisi baisa. Kidamwa kudubumaisi Yaubada,\f w \fq \it Kidamwa kudubumaisi Yaubada.\it*\ft Mimilisi buki pilabubogwa iginisi, “Kudubumaisi Yaubada. \fv \ft 23 \+fv*\ft Gagabila...” \fq \it kaina\it*\ft “Ki, kudubumaisi Yaubada kaina? \fv \ft 23 \+fv*\ft Gagabila...”\f* \v 23 gagabila bukulukwaisi makwaina koya, kawami, ‘Kumoliku, kula kukwapusi obolita.’ Kidamwa gala sitana kuninayuwasi oninami mitaga kudubumaisi kidamwa avaka lokukwaibigasi bogwa bisunapula, e bisunapula makawala paila yokomi. \x - \xo 11.23 \xt Md 17.20; 1 Kr 13.2\x* \v 24 Baisa uula alukwaimi, tutala kunigadasi, kidamwa kudubumaisi avaka lokunigadaisi bukubanaisi, e bogwa bukubanaisi. \v 25 Kidamwa kutotusi paila nigada, bukuligaiwaisi si mitugaga availa eiyogagaimi; e makawala Tamami wa labuma biligaiwa mi mitugaga.”\f x \ft Mimilisi wala buki pilabubogwa ikatumkulovaisi mailela 26, iginisi, “ \fv \ft 26 Mitaga kidamwa gala kuligaiwaisi si mitugaga tomota, makawala Tamami wa labuma gala biligaiwa mi mitugaga.” Kugisi Md 6.15.\+fv*\f*\x - \xo 11.25\xt Md 6.14-15\x* \s1 Inevisi avai karaiwaga Yesu iyosi \r (Md 21.23-27; Lk 20.1-8) \p \v 27 E ikaimilavausi Yerusalem; tutala Yesu ililoula wa Bwala Kwebumaboma, tolula kasi tokugwa deli toninitalapula paila Karaiwaga e deli kaidadala valu\f y \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* imakaiasi matauna, \v 28 ikatupoiyaisi matauna, kawasi, “Avai karaiwaga kuuvagi vavagi makwaisina? Availa isakaim kwaraiwaga makwaina bukuvagi vavagi makwaisina?” \p \v 29 Yesu iluki matausina, kawala, “Bakatupoiyaimi kwaitala wala katupoi; kidamwa kuvitakaulokaigusi, bakamituli avai karaiwaga avagi makwaisina vavagi. \v 30 Yoni kala karaiwaga paila bapitaiso metoya baisa Yaubada kaina metoya baisa tomota? Kuvitakaulokaigusi.” \p \v 31 Ititamapusi titoulesi, kawasi, “Kidamwa takaibigasi, ‘Metoya baisa Yaubada,’ matauna bikaibiga, ‘Avaka paila gala kudubumaisi Yoni?’ \v 32 Ki, kaina bitakaibigasi, ‘Metoya baisa tomota’?” - mitaga ikukolaisi tomota, paila komwaidosi idokaisi Yoni tovitoubobuta\f z \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* mokwita. \v 33 Mapaila ivitakaulokaisi matauna, kawasi, “Gala kanikolaisi.” \p Yesu iluki matausina, kawala, “Yeigu makawala goli gala balukwaimi avai karaiwaga avagi vavagi makwaisina.” \c 12 \s1 Bigulela waini toyo tobigubagula kala bigavisaiki \r (Md 21.33-46; Lk 20.9-19) \p \v 1 Ivitouula livala bigalavisaiki\f a \ft Kugisi Mk 3.23 kala katumiki.\f* baisa matausina, kawala, “Taitala tau ibiguli bigulela waini, ipali kala kali bitavina, ikeli mesila waini kidamwa tomota bipolaisi waini; ikaliai buliyamata; e bagula makwaina ikabutu baisa tobigubagula, e matauna ila ituwoli valu. \x - \xo 12.1 \xt Ais 5.1-2\x* \v 2 Igau kala kweluva tayoyuwa iwitali touwata baisa tobigubagula kidamwa bisakaisi sitana kawailuwala bagula makwaina. \v 3 Iyosisi matauna, iwawaiyasi, iyabaisi inanota wala. \v 4 Tuvaila iwitali baisa matausina touwata taiyuwela; matauwena ikatubuyavaisi pwanetala, deli saina iyogagaisi matauna. \v 5 Iwitali taitala tuvaila; matauwena ikatumataisi. E makawala bidubadu tuvaila; mimilisi iwawaiyasi, mimilisi ikatumataisi. \v 6 Mitaga isisii taitala, latula tombwailila;\f b \fq \it taitala, latula tombwailila.\it*\ft Gagabila bitagini “taitala latula taitinidesi”.\f* e kala vigimkovila tolibagula iwitali matauwena baisa matausina, ikaibiga, kawala, ‘Adoki kaina bitemmalaisi latugu.’ \v 7 Mitaga matausina tobigubagula ikaibigasi titoulesi, kawasi, ‘Matauna kaikeyala; kumaisi, takatumataisi matauna, kidamwa bitayoulisi da bagulasi.’ \v 8 Iyosisi matauna ikatumataisi, ilavaisi otokeda bigulela waini. \p \v 9 “Avaka tolibagula bivagi? Matauna bima bikatumati matausina tobigubagula, bisaiki bigulela waini tuwoli tomota. \v 10 Gala kukwalawasi Buki Pilabumaboma mapilana ke? \q1 ‘Dakuna itakilaisi tokwaliai bwala, \q2 makwaina ivigaki makawala lipumatala. \q1 \v 11 Baisa ivagi Guyau, \q2 makwaina kabokatubau omatadasi.’” \x - \xo 12.10-11 \xt Sam 118.22-23\x* \p \v 12 Mina Yudia kasi tokugwa ikimalalasi mwada biyosisi Yesu, paila inikolaisi leilivala kasi bigavisaiki makwaina. Mitaga ikukolaisi tobobawa; mapaila isilavaisi matauna ilosi. \s1 Pokala paila Sisa \r (Md 22.15-22; Lk 20.20-26) \p \v 13 Iwitalaisi mimilisi Parisi\f c \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* deli mimilisi metoya Erodi ola boda,\f d \ft Kugisi Mk 3.6 kala katumiki.\f* kidamwa bisikolaisi matauna avai biga bikapaili. \v 14 E imaisi ilukwaisi matauna, kawasi, “Tovituloki, kanikolaisi tokamokwita yoku, e makawala wala nanom baisa tomota komwaidosi; paila tomota kasi gigisa gala kuuvitusi, mitaga kuuvituloki kala mokwita la keda Yaubada. E, ammakawala? Ibodi da Karaiwagasi\f e \ft Baisa Mosese la Karaiwaga, kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* bitapokalasi baisa Sisa\f f \ft Matauna mina Roum si guyau, yagala Taibiria, eiyosi la guyau wa taitu 14 AD bila 37 AD.\f* kaina gala? Ki, bitapokalasi kaina gala?” \p \v 15 Mitaga Yesu inikoli si katudewa gaga, e iluki matausina, kawala, “Avaka paila bukuwakolaigusi? Kumiakaigusi kwaitala mani bagisi.” \fig Kumiakaigusi mani|src="HK 00166" size="col" copy=" coin (l.h. only)" ref="12.15" \fig* \p \v 16 E, imiakaisi kwaitala.\f g \ft Dakuna makwaina mina Roum si mani kwepupwakau e yagala “denarius”.\f* Ikatupoi matausina, kawala, “Availa kaikobula deli yagala isisu baisa?” \p Ilukwaisi matauna, kawasi, “Sisa.” \p \v 17 Mapaila Yesu iluki matausina, kawala, “Bukusakaisi Sisa avaka la vavagi Sisa, deli bukusakaisi Yaubada avaka la vavagi Yaubada.” E itutu uwosi paila matauna. \s1 Katupoi paila tomata si tokaia \r (Md 22.23-33; Lk 20.27-40) \p \v 18 Tuvaila mimilisi Sadusi\f h \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* imakaiasi Yesu. Matausina si vituloki kidamwa tomata gala bitokaiasi bimovavausi. Ikatupoiyaisi matauna, kawasi, \x - \xo 12.18 \xt VA 23.8\x* \v 19 “Tovituloki, Mosese leigini paila yakidasi la karaiwaga, kidamwa taitala tau tuwala ikaliga, mitaga kubuyala minana latula gala. Ibodi matauna bivaiya minana, kidamwa bisim dalela tuwala. \x - \xo 12.19 \xt Kak 25.5\x* \v 20 Isisu taitala tau deli budala tailima taitala, e matauna kuluta ivaiya. Oluvi ikaliga, mitaga gala pesila. \v 21 E matauna isakaili ivaiya minana, e ikaliga mitaga gala pesila. E moluluwala ivagi makawala. \v 22 E komwaidosi tailima taiyu makawala gala pesisi. Kala vigimkovila vivila minana tuvaila ikaliga. \v 23 Igau tutala tomata bitokaiasi bimovavausi,\f i \ft Mimilisi buki pilabubogwa gala wala iginisi mabigasina “Igau tutala tomata bitokaiasi bimovavausi,” e mailela 23 ivitouulasi, “E avai tau minana la kwava?”\f* avai tau minana la kwava? Paila matausina tailima taiyu bogwa ivaiyasi minana.” \p \v 24 Yesu iluki matausina, kawala, “Kaina baisa uula mi sula, paila gala kunikolaisi Buki Pilabumaboma\f j \ft Mapilana mina Yudia si Buki Pilabumaboma.\f* deli avaka la peula Yaubada. \v 25 Paila tutala tomata bitokaiasi bimovavausi, matausina gala biveivaisi; mitaga bisisuaisi makawala anelosi wa labuma. \v 26 Mitaga paila tomata si tokaia, ammakawala? Ki, gala sitana kukwalawasi bukila Mosese, mapilana ilivala paila makaina kai eilululu? Baisaga Yaubada iluki matauna, ‘Yeigu Eberaam la Yaubada, Aisake la Yaubada, Yekobe la Yaubada.’ \x - \xo 12.26 \xt Sun 3.6\x* \v 27 Metoya baisa bitagisi matauna si Yaubada tomomova; kidamwa Yaubada la tomota bikaligasi baisa ovalu watanawa, isisuaisi tomomova omatala Yaubada. Kusulasi mokwita.” \s1 Avai karaiwaga ikugwai? \r (Md 22.34-40; Lk 10.25-28) \p \v 28 Taitala toninitalapula paila Karaiwaga ima, ilagi matausina ikominimanisi. E ilagi Yesu imapu si biga matausina saina bwaina, mapaila ikatupoi matauna, kawala, “Karaiwaga komwaidosi avai karaiwaga ikugwai?”\f k \fq avai karaiwaga ikugwai? \ft Gagabila bitagina “avai karaiwaga saina kwaiveka ikalisau karaiwaga komwaidona?” Kugisi Kak 25.5-6, mitaga mailana mailela gala wala eigini “deli onanom komwaidona”.\f*\x - \xo 12.28-34 \xt Lk 10.25-28\x* \p \v 29 Yesu ivitakauloki, kawala, “Karaiwaga ikugwa baisa. ‘Mwa, Isireli kulagi; Guyau da Yaubadasi, matauna Guyau Taitinidesi;\f l \fq \it Guyau Taitinidesi.\it*\ft Gagabila bitagini, “Guyau matauna da Yaubadasi, kalamwaleta wala matauna Guyau”, kainaga, “Matauna Guyau da Yaubadasi taitala wala matauna.”\f*\x - \xo 12.29-30 \xt Kak 6.4-5\x* \v 30 bukuyebwaili Guyau m Yaubada metoya olopom komwaidona, deli om baloma komwaidona, deli onanom komwaidona, deli om peula komwaidona.’ \v 31 Isakaili makwaina, ‘Bukuyebwaili som makawala kuyebwailim titoulem.’ Gala kwaitala karaiwaga ikalisau makwaisina.” \x - \xo 12.31 \xt Tol 19.18\x* \p \v 32 Toninitalapula matauna iluki Yesu, “Tovituloki, lokukwabau wala. Lokukwamokwita kidamwa matauna taitinidesi; e gala yaubada taiyuwela, mitaga kalamwaleta wala matauna isisu. \x - \xo 12.32 \xt Kak 4.35\x* \v 33 E ibodi bitayebwaili matauna olopoda komwaidona, deli onanoda komwaidona, deli oda peula komwaidona; tuvaila bitayebwaili soda makawala tayebwailida titouleda. Ibodaidasi bitavagaisi makawala paila baisa ikalisau sainela komwaidona avaka tomota bigabwaisi omatala Yaubada deli avaka bisemakavaisi baisa matauna.” \x - \xo 12.33 \xt Osi 6.6\x* \p \v 34 E Yesu igisi matauna imapu deli la kabitam, iluki matauna, kawala, “Yoku bogwa kuvakatitaikina Yaubada la Karaiwaga.” \p Oluvi komwaidosi ikukolaisi bikatupoiyaisi Yesu avai katupoi. \s1 Yesu ikatupoi paila Latula Debida \r (Md 22.41-46; Lk 20.41-44) \p \v 35 Yesu iuvituloki wa Bwala Kwebumaboma, e ikatupoi, kawala, “Ammakawala toninitalapula paila Karaiwaga ikaibigasi kidamwa Mesaia dalela Debida? \v 36 Paila Baloma Tobumaboma eiviyelu nanola Debida e ikaibiga, \q1 ‘Matauna Guyau iluki ulo Guyau, \q2 Kusili ogu kwakata,\f m \ft Baisa tokwaraiwaga tovakaveka wala ibodi bisilaisi.\f* \q2 igau bavigakaim bukukwalisau matausina kam tilaula.’\f n \fq bavigakaim bukukwalisau matausina kam tilaula: \ft Mina Iberu obonasi iginisi, “kam tilaula basaili kaikem osikowala.”\f*\x - \xo 12.36 \xt Sam 110.1\x* \m \v 37 Kidamwa Giyoubogwa Debida idoki Mesaia matauna Guyau, ammakawalaga Mesaia bitadoki dalela Debida?” E tobobawa saina budoveka ilagaisi matauna deli si mwasawa. \s1 Yesu ikamituli si bubunela toninitalapula paila Karaiwaga \r (Md 23.1-36; Lk 11.37-54; 20.45-47) \p \v 38 Ola vituloki ikaibiga, kawala, “Kuyamataimi paila matausina toninitalapula paila Karaiwaga. Magisi bililoulasi kasi kwama yauwonaku, e tomota bibodasi deli kasi taimamila obikubaku. \v 39 Ininagaisi kala kaisisu walakaiwa wa bwala tapwaroru, deli buneyova kala sisu wa lapula. \v 40 Matausina iyoulisi kwabuya si bwala, e oluvi si nigada ivagaisi saina kasai mwada bigisaisi tomota; matausina kasi yakala saina kwaiveka.” \s1 Kwabuya la semakavi \r (Lk 21.1-4) \p \v 41 Yesu isili omatala kabosakaila semakavi, igigisi tobobawa isailisi si mani okabosakaila makwaina; bidubadu tomota deli si guguwa bidubadu isailisi kwaiveka si semakavi. \v 42 E natana kwabuya nanamakava ima isemakavi kwaiyu mani kwekikekita, makwaisina iboda kwaitala toea. \v 43 Yesu idou la toligalega bimakaiasi, iluki matausina, kawala, “Kululuwaisi baisa, minana kwabuya nanamakava la semakavi bogwa ikalisau komwaidona avaka matausina isailisi okabosakaila semakavi. \v 44 Paila matausina komwaidosi isemakavaisi mitaga si kesa saina bidubadu; mitaga minawena nanamakava leisemakavi komwaidona la mani e gala kala katuboyuva.” \c 13 \s1 Yesu ivitububoti Bwala Kwebumaboma kala katudadaimi \r (Md 24.1-2; Lk 21.5-6) \p \v 1 Yesu isusunapula metoya wa Bwala Kwebumaboma, e taitala la toligalega iluki matauna, kawala, “Wa, Tovituloki! Ammakawala dakuna deli bwala saina bwaina sainela!” \p \v 2 Yesu iluki matauna, kawala, “Lokugisi makwaisina bwala saina kwevakaveka ke? Igau gala kwaitala makwaisina dakuna bikanukwenu odabala sola, mitaga komwaidona bilisaisi watanawa.” \s1 Vavagi mwau la kaloubusi \r (Md 24.3-14; Lk 21.7-19) \p \v 3 Bogwa isili wa Koya Umilela Olive omatala Bwala Kwebumaboma, e Pita, Yemesa, Yoni, Anideru kasimwaleta ikiumsi ikatupoiyaisi matauna, kawasi, \v 4 “Kulukwaimasi ammakawasi kweluva baisa bitokaia. Avai kabutuvatusi kidamwa vavagi makwaisina Yaubada bivigimkulovi?” \p \v 5 Yesu ivitouula ivituloki matausina, kawala, “Kuyamatasi, taga availa bisinapwaimi. \v 6 Bidubadu bimaisi bikavitagaisi yagagu, kawasi, ‘Yeigula matauna!’ e bikiwolaisi bidubadu. \v 7 E tutala kulagaisi butula kabilia katitaikina deli bulogala kabilia kaduwonaku taga biyowa lupomi. Ibodi vavagi makwaisina bikaloubusibogwa; mitaga tovana valu kala vigimkovila igau. \v 8 Paila bitokaia kabilia, tuwoli tomota bivataisi sola tuwoli tomota, e tuwoli kabokwaraiwaga bivataisi sola tuwoli kabokwaraiwaga; e bitokaiasi likuliku toyo molusaula ambaisa ambaisa. Metoya vavagi makwaisina igigadi bikaloubusi tuta mwau. \p \v 9 “Mitaga kuyamataimi; paila bikasalaimi wa gugula; wa bwala tapwaroru biwawaimi; omitasi tokwaraiwaga toyo giyouvakaveka bukuyakalasi paila uula kubokulaigusi, kidamwa bukusolasi baisa matausina. \x - \xo 13.9-11 \xt Md 10.17-20; Lk 12.11-12\x* \v 10 Mitaga ibodi goli ikugwa bukukwamitulaisi Bulogala Bwaina baisa komwaidosi mina watanawa. \v 11 Avai tuta bibiaimi bikasalaimi wa yakala, taga ikugwa bukunokubukubusi paila avaka bukulivalaisi, mitaga bukulivalaisi avaka matauna biviyelu oninami wa tuta matutowena; paila gala titoulemi bukulilivalasi, mitaga matauna Baloma Kwebumaboma bilivala. \v 12 Tomota bikasalaisi budisia kaina tuwasia, paila bibodasi kasi katumata, e tuvaila makawala bikasalaisi litusia paila bibodasi kasi katumata; deli litusia bipakaisi veisia, bitugwalaisi bikatumataisi. \v 13 E komwaidosi tomota bikoulovaimi paila uula kubokulaigusi. Mitaga availa bipeuloki tovana valu okala vigimkovila, matauna bimova. \x - \xo 13.13 \xt Md 10.22\x* \s1 Tuta matutona kala mwau \r (Md 24.15-28; Lk 21.20-24) \p \v 14 “Mitaga igau bukugisaisi Makwaina Vavagi Kaboyogwala\f o \ft Daniela tovitoubobuta eigini paila Anitioki Epipani, matauna guyoula Siria, wa taitu 167 BC eikaliai kabolula paila la yaubada olumoulela si Bwala Kwebumaboma mina Yudia, e makawala eipeili la ligisa Yaubada. Yesu ililivala paila igau goli bigisaisi kwaitala kaboyogwala kwaivau.\f* saina gaga bipeili ambaisa gala ibodi bitotu. (E ibodi tokwalawa bikateta.) Wa tuta matutowena ibodi tosisula Yudia bisakaulasi wa koya. \x - \xo 13.14 \xt Dan 9.27; 11.31; 12.11\x* \v 15 Matauna isisu obuneyova\f p \ft Obonasi mina Girisi eiginisi “Matauna isisu odabala bwala”, paila uula mina Yudia si bwala isisu buligayuwela taboda odabala si bwala, e matabudona tabudopatata wala, paila gala kuna kunoveka baisa. E ikoyavi bidubadu bimwenasi baisa okala kweluva eitula valu mwada yagila bivisi uwosi.\f* gala ibodi bisuvi bikau sitana avaka metoya ola bwala; \x - \xo 13.15-16 \xt Lk 17.31\x* \v 16 e matauna isisu obuyagu gala ibodi bikaimilavau bikau kala kakapula. \v 17 Wo! kapisisi minasina nasusuma deli minasina iuvanunusi wa yam makwaisina! \v 18 Bukunigadasi taga bitokaiasi vavagi makwaisina okala kweluva katubugibogi. \v 19 Wa yam makwaisina mwau sainela bitokaia. E kala mwau gala avaka bipati metoya tokinabogwa Yaubada ibubuli valu, e lagaila. E igau tuta bima gala bitokaia makawala baisa. \x - \xo 13.19 \xt Dan 12.1; YG 7.14\x* \v 20 Kidamwa Guyau gala bikelituli yam kala bawa, gala availa bimova. Mitaga bogwa eikelituli uula mwada bipilasi matausina availa availa bogwa leinagi. \p \v 21 “E kidamwa availa bilukwaimi, kawala, ‘Ka, kugisi Mesaia baisa emaima!’ kaina ‘Ka, baisa ewaiwa!’ taga bukudubumaisi baisa. \v 22 Paila bitokaiasi Mesaia kaponai toyo tovitoubobuta kaponai, bivagaisi kabutuvatusi deli kaboyowalula, mwada bisuninaisi matausina availa availa Yaubada einagi, kidamwa igagabila. \v 23 Mitaga kuyamataimi; bogwa lalukibogwaimi vavagi komwaidona. \s1 Latula Tomota bimaima \r (Md 24.29-31; Lk 21.25-28) \p \v 24 “Igau biwokuva tuta mwau matutona oluvi kalasia bidudubila, tubukona gala bilumalama, \x - \xo 13.24 \xt Ais 13.10; Isi 32.7; Yoe 2.10,31; 3.15; YG 6.12\x* \v 25 utuyam bikikapusisi metoya wa labuma, e avai peula avai peula isisuaisi wa labuma\f q \ft Ililivala paila utuyam, deli minasina utuyam si keda ituwoli wa labuma, paila idokaisi bilubaloma ituwoli ituwoli eikikaraiwogaisi minasina.\f* biyegasi. \x - \xo 13.25 \xt Ais 34.4; Yoe 2.10; YG 6.13\x* \v 26 Wa tuta matutowena bigisaigusi yeigu Latula Tomota bamaima olowalowa deli peuligaga toyo guyugwayu. \x - \xo 13.26 \xt Dan 7.13; YG 1.7\x* \v 27 Bawitali anelosi ambaisa ambaisa, e bakouguguli availa bogwa lanagi metoyasi ambaisa valu ikalitobu baisa labuma ikalitobu. \s1 Seuseu la vituloki \r (Md 24.32-35; Lk 21.29-33) \p \v 28 “Ibodi bukukwatetasi seuseu la vituloki kwaitala. Igau osisila itaginapulasi e yekwesila itamsi, kunikolaisi kala kweluva milamala katitaikina. \v 29 Makawala goli, tutala yokomi bukugisaisi vavagi makwaisina ititokaiasi, bukunikolaisi tuta matutona katitaikina, makateki goli bitokaia.\f r \fq tuta matutona katitaikina, makateki goli bitokaia. \ft Gagabila bitagini, “matauwena (Latula Tomota) eivakatitaikina, makateki goli biviloubusi.”\f* \v 30 Kululuwaisi baisa - kami tubwa matubona ola tuta Yaubada bivigimkulovi komwaidona vavagi makwaisina. \v 31 Labuma deli valu watanawa biwokuvasi, mitaga ulo biga gala biwokuva. \s1 Gala availa inikoli yam makwaiwena \r (Md 24.36-44) \p \v 32 “Mitaga gala availa inikoli paila yam makwaiwena kaina tuta matutona, gala anelosi wa labuma, kaina yeigu Latula, mitaga Tamagu wala kalamwaleta. \x - \xo 13.32 \xt Md 24.36\x* \v 33 Kuyamatasi, kuyuuyausasi;\f s \fq \it kuyuuyausasi.\it*\ft Mimilisi buki pilabubogwa ikatumkulovaisi, “e kuninigadasi”.\f* paila gala kunikolaisi avai tuta bitokaia tuta matutona. \v 34 Baisa makawala tau mwada bikwaidadina bila tuwoli valu, e tutala isilavi la bwala isaiki kasi karaiwaga towotetila, taitala taitala la koni; tuvaila iluki tosikwawa biyuuyausa. \x - \xo 13.34 \xt Lk 12.36-38\x* \v 35 Mapaila kuyuuyausasi; paila gala kunikolaisi avai tuta tolibwala bima, kaina ikoyavi, kaina olubulotoula kaina isolasola rekorekwa, kaina ikikivisiga. \v 36 Kidamwa bima nanakwa taga bibanaimi kummasisisi. \v 37 E avaka lalukwaimi, makawala aluki komwaidosi. kawagu, ‘Kuyuuyausasi.’” \c 14 \s1 Mina Yudia kasi tokugwa ibigikiwadasi paila Yesu \r (Md 26.1-5; Lk 22.1-2; Yn 11.45-53) \p \v 1 Kwaiyu yam bogwa biwokuva, igau bitokaia Luvapela pakala toyo Beredi Gala Deli Kala Yisi pakala.\f t \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* E tolula kasi tokugwa deli toninitalapula paila Karaiwaga inainevisi ammakawala bivakiumsi biyosisi Yesu e bikatumataisi matauna. \x - \xo 14.1 \xt Sun 12.1-27\x* \v 2 Paila ikaibigasi, kawasi, “Taga otutala paka, kaina tomota bivataisi.” \s1 Vivila iligabu bulami okulula Yesu \r (Md 26.6-13; Yn 12.1-8) \p \v 3 Yesu isisu Bedani\f u \ft Kugisi Mk 11.1 kala katumiki.\f* ola bwala Saimoni tokagwaiguya.\f v \ft Kugisi Mk 1.40 kala katumiki. Mitaga matauna Saimoni kala katoula bogwa leibwaina, paila bomala avai tokagwaiguya bikamkwamsi deli tomota ola bwala.\f* Tutala ikamkwam, natana vivila imai bulami yagala narida\f w \ft Bulami makwaina metoya bikimimisisi kaviliwalila makaina kai narida, mitaga umilela makaina saina kaduwonaku sainela mapilana Ilam piliyuwelʹo (kugisi VA 2.9), yakidasiga wa yam lagaila tadokaisi India. Mauula bulamila narida saina mwau mapula.\f* wa kabisibasi dakuna alabasita.\f x \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* E bulami makaina mapula saina mwau sainela. Minana ikatuvi kabisibasi iligabu bulami okulula Yesu. \x - \xo 14.3 \xt Lk 7.37-38\x* \v 4 Mitaga mimilisi deli si gibuluwa ikaibigasi taitala baisa taitala, kawasi, “Avaka dimlela iyomadi makaina bulami? \v 5 Kidamwa bitagimlokaisi mapula bikalisau lakatutolu kina,\f y \ft Kugisi Mk 6.37 kala katumiki.\f* e bitasakaisi tonamakava.” E itakumdaisi minana. \p \v 6 Mitaga Yesu ikaibiga, kawala, “Kuligaiwaisi, avaka paila kuyogililamaisi minawena? Bogwa ivagi kwaitala vavagi bwaina sainela baisa yeigu. \v 7 Paila tonamakava isikailimi yumyambwata, e avai tuta magimi ibodi bukuvagaisi bwaina baisa matausina; mitaga yeigu gala basikailimi yumyambwata. \x - \xo 14.7 \xt Kak 15.11\x* \v 8 Minana bogwa eivagi avaka igagabila bivagi; ikeputumibogwi wowogu paila tutala bibakwaigusi.\f z \ft Mina Yudia kidamwa bibakwaisi tomata ikugwa bibulamaisi woula oluvi bikapolaisi omweikapula bivisalilisi.\f* \v 9 E baisa kululuwaisi - ambaisa ambaisa bikamitulaisi Bulogala Bwaina ovalu komwaidona, avaka minana leivagi bililivalaisi kaikeyala minawena.” \s1 Yudasa itagwala bikasali Yesu \r (Md 26.14-16; Lk 22.3-6) \p \v 10 Yudasa Isikariota,\f a \ft Kugisi Mk 3.19 kala katumiki.\f* matauna taitala matausina tailuwotala taiyu, ilokaia tolula kasi tokugwa kidamwa bikasali Yesu baisa matausina. \v 11 Bogwa ilagaisi, e imwasawasi, ikatotilasi bisakaisi matauna mani. E inainevi avai tuta ibodi bikasali matauna. \s1 Yesu ivagi Luvapela pakala deli la toligalega \r (Md 26.17-25; Lk 22.7-14,21-23; Yn 13.21-30) \p \v 12 Wa yamla kabovitouula paka makwaina, Beredi Gala Deli Kala Yisi, si bubunela bikatumataisi minasina lam lulela Luvapela pakala. E toligalega ilukwaisi Yesu, kawasi, “Ambaisa magim bakalosi bakakatubaiasasi e bukukwam Luvapela pakala?” \p \v 13 Iwitali taiyu la toligalega, iluki matausina, kawala, “Kuviloubusisi ovilouveka,\f b \ft Mapilana Yerusalem.\f* e bukubodasi taitala tau ikokeula lukwavala sopi. E kubokulaisi matauna; \v 14 avai bwala bisuvi, kulukwaisi tolibwala, kawami, ‘Tovituloki leikaibiga, Am matabudona baisa bakam Luvapela pakala deli ulo toligalega?’ \v 15 E bivitulokaimi tabudotala tabudoveka walakaiwa bogwa leikatubiasi. Baisa bukukwatubaiasasi paila yakidasi.” \p \v 16 E la toligalega isilavaisi iviloubusisi ovilouveka, e ibanaisi makawala leiluki matausina. E ikatubiasaisi Luvapela pakala. \p \v 17 Eibogi Yesu ima deli tailuwotala taiyu. \v 18 E tutala ikamkwamsi, Yesu ikaibiga, kawala, “Kululuwaisi baisa - taitala yokomi bikasalaigu, matauwena goli deli yeigu kakamkwam.” \x - \xo 14.18 \xt Sam 41.9\x* \p \v 19 Ikaikai ninasi e ivitouulasi ikatupoiyaisi matauna, kawasi, “Ki, kaina yeigu?” \p \v 20 Iluki matausina, kawala, “Taitala goli yokomi tailuwotala taiyu, matauna deli yeigu kauvanumla okagu kaboma.\f c \ft Makaina kaboma isailisi avaka kakamwenala bwaina avaka biwaki kala, e bivinumlaisi kʹasi bikamkwamsi.\f* \v 21 Paila yeigu Latula Tomota bakaliga makawala Buki Pilabumaboma kala ginigini paila yeigu; mitaga wo! matauna bikasalaigu yeigu Latula Tomota; ibodi mokwita kidamwa inala gala biuni matauna goli.” \s1 Yesu ikabomi Guyau la Kamkwam \r (Md 26.26-30; Lk 22.15-20; 1 Kr 11.23-26) \p \v 22 Ikamkwamsi, e Yesu ikau beredi, inokagutoki baisa Yaubada, ikimimisi e isaiki matausina, e ikaibiga, kawala, “Kukwauwaisi; baisa wowogu.” \fig Kukwauwaisi; baisa wowogu|src="Vallotton 4101422" size="col" copy="(MRK 14.22) This is my body " ref="14.22" \fig* \p \v 23 Ikau viga, inokagutoki baisa Yaubada e isaiki matausina; e komwaidosi imomsi makwelana. \v 24 Yesu iluki matausina, kawala, “Baisa buyavigu, Yaubada la kabutu\f d \fq \it kabutu.\it*\ft Mimilisi buki pilabubogwa iginisi “kabutu kwaivau” (kugisi Lk 22.20).\f* ikikamokwita,\f e \fq \it buyavigu, Yaubada la kabutu ikikamokwita.\it*\ft Yaubada la kabutu deli mina Isireli kala kabokamokwita baisa buyavisi minasina mauna eilulasi, e tolula bikau biyavi bivisokaisi oluwalaisi tomota. Kugisi Sun 24.7-8 deli Ib 9.13.\f* ibubusi paila tobobawa. \x - \xo 14.24 \xt Sun 24.8; Yer 31.31-34\x* \v 25 Kululuwaisi baisa, gala tuvaila bamom kaiuwala waini igau yam makwaiwena wainivau bamom ola Karaiwaga Yaubada.” \p \v 26 Bogwa iwosisi pilatala wosi\f f \ft Mina Yudia kasi gulogula avai tuta bivigimkulovaisi Luvapela pakala biwosisi Sam 115 bila 118.\f* isunapulasi ilokaiasi Koya Umilela Olive. \s1 Yesu iluki Pita igau biyakali \r (Md 26.31-35; Lk 22.31-34; Yn 13.36-38) \p \v 27 E Yesu iluki matausina, kawala, “Yokomi komwaidomi bukukwapusisi; paila Buki Pilabumaboma kala ginigini isisu, ‘Yaubada biwaiya kasi toyamata sipi, e sipi bibutusi.’ \x - \xo 14.27 \xt Sek 13.7\x* \v 28 Mitaga tutala batokaia bamovavau, balobogwa Galili igau bukuwaisi.” \x - \xo 14.28 \xt Md 28.16\x* \p \v 29 Mitaga Pita iluki matauna, kawala, “Ilagoli komwaidosi bikapusisi, yeigula gala.” \p \v 30 Yesu iluki matauna, kawala, “Kululuwai baisa, wa bogi makwaiwena goli, igau gala bisolayu rekorekwa, yoku bukusivatolu bukuyakalaigu.” \p \v 31 Mitaga saina minimani ikaibiga, kawala, “Ilagoli bakaliga deli yoku, yeigu gala bayakalaim, gala.” \p E komwaidosi ilivalasi makawala. \s1 Yesu inigada Getisemani \r (Md 26.36-46; Lk 22.39-46) \p \v 32 E ilosi mapilana baleku idokaisi Getisemani;\f g \ft Mapilana baleku isisu wa koya Umilela Olive papala opilikwaibwaga.\f* Yesu iluki la toligalega, kawala, “Kusilaisi baisa e banigada.” \v 33 Ilau Pita, Yemesa, Yoni, ivitouula saina ikiuta nanola e ikaikai wowola sainela. \v 34 Iluki matausina, kawala, “Ulo baloma ikaikai sainela makawala bogwa bakaliga. Kusimwaisi baisa, kuyuuyausasi.” \p \v 35 Itowada ikavagina opwaipwaia, e inigada kidamwa gagabila gala bilumkoli tuta makwaina kala mmayuyu. \v 36 Ikaibiga, kawala, “Tamagʹo! Tamagu, vavagi komwaidona gagabila baisa yoku; kukwau mkwelana viga\f h \ft Baisa kabutuvitusila mmayuyu.\f* metoya omatagu; taga gala bavagi makawala avaka magigu, mitaga bavagi makawala avaka magim.” \p \v 37 Ima ibani toligalega immasisisi, e iluki Pita, kawala, “Saimoni, yoku kummasisi ke? Ki, gala igagabila bukuyuuyausa bimomwa?” \v 38 E iluki matausina, kawala, “Kuyuuyausasi kunigadasi taga bukubodasi tamnabi. Mokwita nona magila mitaga woula imama.” \p \v 39 Tuvaila ila inigada, ikaibigivau biga makawala. \v 40 E ikaimilavau ibani matausina immasisisi, paila saina nunupula mitasi, e gala inikolaisi avaka bivitakaulokaisi matauna. \p \v 41 Sivitolula ikaimilavau iluki matausina, kawala, “Ammakawami? Kummasisisi, kuuvaiwasisi?\f i \fq Ammakawami? Kummasisisi, kuuvaiwasisi? \ft Gagabila bitagini, “Desi wala, kusetuwolaisi mmasisi uvaiwasi.”\f* Desi. Tuta bogwa leima, e bogwa ikasalaigu yeigu Latula Tomota oyumasi tomitugaga. \v 42 Kutokaiasi, bitamwaisi. Ka, agu tokwasesila bogwa leima.” \s1 Yudasa ikasali Yesu \r (Md 26.47-56; Lk 22.47-53; Yn 18.2-11) \p \v 43 Ililivala, e Yudasa, taitala matausina tailuwotala taiyu, leima deli tobobawa eiyosisi puluta toyo lewa; leimaisi metoyasi baisa tolula kasi tokugwa toyo toninitalapula paila Karaiwaga toyo kaidadala valu. \v 44 E tokwasesila leisaiki kabutuvatusi kwaitala baisa matausina, kawala, “Availa baviyuwoli, matauwena goli magimi; bukuyosisi, bukulauwaisi, bukuyamataisi bwaina.” \p \v 45 Tutala ima, ila otalila Yesu, ikaibiga, kawala, “Guyau!” e iviyuwoli matauna. \v 46 E ikiulaisi Yesu iyosisi. \v 47 Mitaga taitala matausina itotusi baisa, ibiigili la puluta iwaiya la towotetila tolula toveka, ikapituni taigala. \v 48 E Yesu iluki matausina, kawala, “Lokumaisi bukuyosaigusi deli puluta toyo lewa makawala baisa tolibulebu ke? \v 49 Yumyambwata asikailimi wa Bwala Kwebumaboma avivituloki, mitaga gala kuyosaigusi; mitaga ibodi Buki Pilabumaboma kala ginigini gala bisala.” \x - \xo 14.49 \xt Lk 19.47; 21.37\x* \p \v 50 E komwaidosi toligalega iulilavaisi matauna isakaulasi. \x - \xo 14.50 \xt Yn 2.19\x* \p \v 51 Taitala toulatila ibokuli matauna, yatala wala kala kwama yapupwakau ikapoli wowola; e ikiulaisi mwada biyosisi matauna; \v 52 mitaga iligaiwa kala kwama, e tokimwadu isakaula. \s1 Yesu omitasi togugula komwaidosi \r (Md 26.57-68; Lk 22.54-55,63-71; Yn 18.12-14,19-24) \p \v 53 Ivakoulisi Yesu iuyokaisi tolula toveka; e komwaidosi tolula kasi tokugwa deli kaidadala valu deli toninitalapula paila Karaiwaga leisigugulasi baisa. \v 54 Pita ililoula oluvi iyeikuli matauna e isuvi mapilana okoukweda la bwala tolula toveka; isiwalai deli toyausa, ikikaikwala wa kova. \v 55 E tolula kasi tokugwa deli togugula komwaidosi\f j \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* inainevisi tabinona paila Yesu kidamwa bikatumataisi matauna, mitaga gala ibanaisi sitana. \v 56 Paila bidubadu itabinakaisi matauna, mitaga si kamatula gala ivitububotaisi. \p \v 57 Igau itokaiasi mimilisi itabinakaisi matauna, ikaibigasi, kawasi, \v 58 “Kalagaisi matauna kawala, ‘Makwaina Bwala Kwebumaboma tomota ikaliaisi bakodimaimi e yam kwaitolu wala bakaliivau kwaiyuwela, gala metoya osi kaliai tomota.’” \v 59 Mitaga gala ivitububotaisi makwaina si kamatula. \p \v 60 Tolula toveka itomalaula omitasi, ikatupoi Yesu, kawala, “Ki, gala sitana kuvivitakaula? Ammakawala baisa eikikamitulaimsi?” \p \v 61 Mitaga ikapatu wala, gala sitana ivitakauloki. Tolula toveka ikatupoivau matauna, kawaka, “Ammakawam? Ki, yokula matauna Mesaia, Yaubada Towalakaiwa Latula?” \p \v 62 Yesu ikaibiga, kawala, “E, yeigula matauna; e bukugisaigusi yeigu Latula Tomota basili ola kakata\f k \ft Kugisi Mk 12.36 kala katumiki.\f* Topeuligaga deli bamaima olowalowala labuma.” \x - \xo 14.62 \xt Dan 7.13\x* \p \v 63 Tolula toveka ikisi kala kakapula,\f l \ft Mina Yudia kasi gulogula makawala mwada bivitulokaisi nona kala gaga saina mwaugaga deli kala kakayuwa.\f* ikaibiga, kawala, “Avaka dimlela tanainevisi tokwamatula? \x - \xo 14.63 \xt Tol 24.16\x* \v 64 Bogwa kulagaisi ibigigagi Yaubada. Avaka kudokaisi?” \p E komwaidosi ikaraiwagasi ibodi kala kamwaga bikaliga. \p \v 65 Mimilisi igiusailisi matauna, itabodaisi migila e inobutuwaisi ikaibigasi, kawasi, “Kuvitoubobuta!” Tuvaila toyausa ikipitataisi yumasi iwawaiyasi. \s1 Pita iyakali Yesu \r (Md 26.69-75; Lk 22.56-62; Yn 18.15-18,25-27) \p \v 66 Pita isili watanawa okoukwedala bwala; e natana la nawotetila tolula toveka ima, \v 67 igigisi Pita ikikaikwala, e imitakavati matauna, ikaibiga, kawala, “Yoku tuvaila kusikaili matauna Yesu guma Nasaredi.” \p \v 68 Mitaga iyakala, ikaibiga, kawala, “Gala anikoli … mna, gala akateta avaka kulilivala.” Isunapula ila omatala kabosusuvi. E, rekorekwa igela.\f m \fq E rekorekwa igela: \ft Mimilisi buki pilabubogwa gala wala iginisi mabigasina “E rekorekwa igela.”\f* \p \v 69 Minana igisivau matauna, e tuvaila iluki matausina itotusi otalila matauna, kawala, “Tau matauna taitala metoya baisa matausina.” \v 70 Mitaga tuvaila iyakalavau. \p Igau gala imomwa matausina itotusi otalila ilukwaisi Pita, kawasi, “Mokwitala yoku taitala matausina, paila yoku tuvaila guma Galili.” \p \v 71 Mitaga ilivala biga katotila mwau, kawala, “Omatala Yaubada, gala sitana anikoli tau matauna lokulivalaisi.” \p \v 72 E nanakwa igiliyuwela rekorekwa. E Pita iluluwai ammakawala Yesu eiluki matauna, kawala, “Igau gala bisolayu rekorekwa yoku bukusivatolu bukuyakalaigu.” E ikapwali koku ivalam. \c 15 \s1 Isakaisi Yesu baisa Pailato \r (Md 27.1-2,11-14; Lk 23.1-5; Yn 18.28-38) \p \v 1 Obulubuvisiga tolula kasi tokugwa deli kaidadala valu deli toninitalapula paila Karaiwaga, e deli togugula komwaidosi\f n \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* isigugulasi ikikeiwalasi; iyuwolaisi Yesu ivakoulisi matauna iuyokaisi Pailato.\f o \ft Matauna Ponitio Pailato, mina Roum eivigakaisi si tokwaraiwaga paila mapilasina Yudia, Sameria deli Idumia, eiyosi la karaiwaga 26 AD bila 36 AD.\f* \v 2 Pailato ikatupoi matauna, kawala, “Ki yoku si giyouveka mina Yudia?” \p Yesu ivitakauloki matauna, kawala, “Yokula lokukwaibiga.”\f p \fq Yokula lokukwaibiga. \ft Gagabila bitagini, “E, lokukwamokwita goli.”\f* \p \v 3 E tolula kasi tokugwa itabinakaisi matauna bidubadu vavagi. \v 4 Pailato ikatupoi matauna tuvaila, kawala, “Ki, gala sitana kuvivitakaula? Kugisi kwaivila vavagi ikamitulaimsi.” \p \v 5 Mitaga Yesu gala sitana tuvaila ivitakauloki, mapaila Pailato itutu wowola. \s1 Ikaraiwagasi kidamwa Yesu bikaliga \r (Md 27.15-26; Lk 23.13-25; Yn 18.39—19.16) \p \v 6 E Pailato la bubunela otutala Luvapela\f q \ft Kugisi “paka” olumoulela makasana Biga Kala Katumiki.\f* pakala bitaneku baisa matausina avai tomipuki inigadaisi baisa matauna. \v 7 Tutala mimilisi tokowolova itokaiasi ipakaisi\f r \ft Kaina ola tuta Yesu komwaidosi tomota einikolaisi kominimani makwaina, mitaga oda tutasi lagaila gala wala avaka tanikoli avaka, bogwa eitamwau.\f* valu kala karaiwaga, tokwabilia eiyosisi tokwatumata eisailisi wa bwala katupipi. E taitala matausina yagala Baraba. \v 8 E tobobawa imaisi ivitouulasi inigadasi baisa Pailato kidamwa bivagi paila matausina makawala la bubunela ivigibogwi. \v 9 Pailato ivitakauloki matausina, kawala, “Ki, bataneku si giyouveka mina Yudia baisa yokomi?” \v 10 Paila bogwa igisi tolula kasi tokugwa ikasalaisi matauna uula si pogi. \p \v 11 Mitaga tolula kasi tokugwa itainonaisi tobobawa kidamwa binigadasi bitaneku Baraba kaimapula Yesu baisa matausina. \v 12 Pailato tuvaila iluki matausina, kawala, “Avaka bavigaki matauna kudokaisi\f s \fq \it kudokaisi.\it*\ft Mimilisi buki pilabubogwa gala wala iginisi mabigana “kudokaisi”.\f* si giyouveka mina Yudia?” \p \v 13 Idouvausi, kawasi, “Kukwatukorosi matauna.” \p \v 14 E Pailato iluki matausina, kawala, “Avaka dimlela? Avai mitugaga leivagi?” \p Mitaga saina minimani idoudousi, kawasi, “Kukwatukorosi matauna.” \p \v 15 Pailato magila biyomwasali ninasi tobobawa, e itaneku Baraba baisa matausina; ikaraiwaga iwawaiyasi Yesu, oluvi ikasali kidamwa bikatukorosaisi matauna. \s1 Tokwabilia ikatudeuwaisi Yesu \r (Md 27.27-31; Yn 19.2-3) \p \v 16 Tokwabilia\f t \ft Matausina mina Roum si tokwabilia eiyoulisi si valu mina Yudia.\f* ivakoulisi Yesu olumoulela bwala kwaiveka, makwaina la bwala tokwaraiwaga, idouwaisi tokwabilia kasi boda yuwomwaidona bisigugulasi. \v 17 Ivisikomaisi matauna deli kakapula yabweyani,\f u \ft Baisa kaina taitala tokwabilia kala kakapula.\f* ivilaisi doula kala butia isailisi okulula. \v 18 Ivitouulasi ikavaginasi omatala, ikaibigasi, kawasi, “Wo! si giyouveka mina Yudia.” \v 19 Ilopetaisi pwanetala deli pitapatila, igiusailisi matauna, itapopula kwetutusi ikavaginasi omatala. \v 20 E bogwa ikatudeuwaisi matauna, ivililaisi miyana kakapula yabweyani e ivisikomaisi kala kwama titoulela. E ivakoulisi ivisunupuloiyaisi kidamwa bikatukorosaisi matauna. \s1 Ikatukorosaisi matauna \r (Md 27.32-44; Lk 23.26-43; Yn 19.17-27) \p \v 21 Taitala tau yagala Saimoni guma Sairini\f v \ft Mapilana Sairini si viloumatala mina Libia mapilana Africa opiliyavata.\f* imaima metoya wa bagula, e litula Alekisana sola Rupusa; e tokwabilia iyosisi ikaraiwagasi bikeula Yesu la korosi.\f w \ft Mimilisi idokaisi ikokeula pilatala wala kai, mapilana bisaipelasi kokola kaiwonaku. E matauna mwada bikatumataisi isim kala karaiwaga bikeula mapilana bilau bila ambaisa bikatumataisi.\f*\x - \xo 15.21 \xt Rm 16.13\x* \v 22 Imaiyaisi Yesu mapilana baleku idokaisi Goligota (e kidamwa takatumikaisi baisa “Viluwela Pwaneta”\f x \ft Mapilana eidokaisi yagala makawala paila uula isisu katitaikina kwaitala dukutotu kala gigisa makawala pwaneta.\f*). \v 23 Itagulikaisi waini deli mro mwada bivimomwaisi matauna, mitaga ipaiki. \v 24 Ikatukorosaisi matauna; ivilaisi kala kwama ikowobobutasi availa bikau avaka. \x - \xo 15.24 \xt Sam 22.18\x* \v 25 Yam kala kalu osi keda valulu eikatukorosaisi matauna. \v 26 Kala kamatula iginisi, “Si Giyouveka mina Yudia.” \v 27 Deli matauna ikatukorosaisi taiyu tolibulebu, taitala ola kakata, taitala ola kikiwama.\f y \ft Mimilisi wala buki pilabubogwa ikatumkulovaisi mailela 28, iginisi, “ \fv \ft 28 E Buki Pilabumaboma kala ginigini gala bisala, ‘Leikalumgolaisi matauna deli tomitugaga.’” (Kugisi Lk 22.37.)\+fv*\f*\x - \xo 15.27 \xt Ais 53.12\x*\fig Ivilaisi kala kwama|src="Vallotton4101524A" size="col" ref="15.24" \fig* \p \v 29 Matausina ililoulasi ititageunasi, ibigigagaisi matauna, kawasi, “Aa yokula! Ki bukukodidaimi Bwala Kwebumaboma e yam kwaitolu bukukwaliivau? \x - \xo 15.29 \xt Sam 22.7; 109.25; Mk 14.58; Yn 2.19\x* \v 30 Kukwatumovaim titoulem, kubusi metoya wa korosi.” \p \v 31 Makawala tolula kasi tokugwa deli toninitalapula paila Karaiwaga ikatudeuwaisi matauna taitala baisa taitala. Ikaibigasi, kawasi, “Eikatumovi tomota ituwoli, mitaga gala gagabila bikatumovi titoulela. \v 32 Kidamwa matauna Mesaia deli ma giyouvekasi yakamaisi mina Isireli bibusi titoulela metoya wa korosi wa tuta matutona, e bitagisaisi bitadubumaisi.” \p Tuvaila matausina ikatukorosaisi deli matauna ilulukwaisi matauna makawala. \s1 Yesu ikaliga \r (Md 27.45-56; Lk 23.44-49; Yn 19.28-30) \p \v 33 Bogwa itowota kalasia, e valu komwaidona idudubila, igau ila itobala kalasia. \v 34 E bogwa itobala kalasia, Yesu kaigala kaigaveka idou obonasi mina Iberu, kawala, “Eloi, Eloi, lema sabakitani?”\f z \ft Baisa kala lega mina Aram si biga paila Sam 22.1.\f* E kidamwa takatumikaisi, “Ulo Yaubada, ulo Yaubada, avaka dimlela lokusilavaigu?” \x - \xo 15.34 \xt Sam 22.1\x* \p \v 35 Mimilisi matausina itotusi baisa ilagaisi e ikaibigasi, kawasi, “Ka, idoudou baisa Ilaitia.”\f a \ft Obonasi mina Iberu maigana Ilaitia deli mabigana Eloi kasi lega sitana makawala.\f* \v 36 E taitala isakaula ividagu toutou wa waini pwayuyu, e ibabi wa kai mwada bivimom, ikaibiga, kawala, “Desi iga bitagisaisi kaina Ilaitia bima bivabu.” \x - \xo 15.36 \xt Sam 69.21\x* \p \v 37 E Yesu iwaiweya ikaliga. \p \v 38 Bwala Kwebumaboma kala taboda karekwa\f b \ft Miyana itabodi matabudona Bomakikila Sainela olopola Bwala Kwebumaboma. Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* itavisiki yayu metoya walakaiwa e watanawa. \x - \xo 15.38 \xt Sun 26.31-33\x* \v 39 Tutala kumatoula matauna itotu omatala korosi igisi ammakawala Yesu eikaliga, ikaibiga, kawala, “Mokwitala matauna Yaubada Latula.” \p \v 40 Tuvaila mimilisi vivila itotusi kaduwonaku igigisaisi; e minasina igasi Meri Magidalini\f c \ft Minana im Magidala (kaina Magadana), mapilana isisu olumata Milaveta Galili opilikwaibwaga.\f* sola Meri inasi Yemesa tokekita deli Yosesi, toyo Salomi. \x - \xo 15.40-41 \xt Lk 8.2-3\x* \v 41 Paila tutala Yesu isisu Galili, minasina ibokulaisi iwotitalaisi matauna. E bidubadu vivila tuvaila itotusi baisa deli minasina, leimakaiasi Yerusalem deli Yesu. \fig Vivila itotusi kaduwonaku igigisaisi|src="Vallotton (as" size="col" copy="in Kiriwina NT p. 91) MRK 15.40 women stood at distance " ref="15.40" \fig* \s1 Yosepa ibaku Yesu \r (Md 27.57-61; Lk 23.50-56; Yn 19.38-42) \p \v 42 Eikoyavi,\f d \ft Igau gala bisalili kalasia, paila uula igau eisalili kalasia Sabate bogwa bivitouula.\f* e yam makwaina idokaisi Yamla Katubaiasa,\f e \ft Wa yam makwaina bikatubaiasasi paila iga nabwaia wa yam Sabate gala gagabila bivagaisi avai paisewa.\f* paila yam sabate makateki bikaloubusi. \v 43 Isisu taitala togugula,\f f \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* e tomota saina itemmalaisi matauna. Yagala Yosepa guma Alimatia,\f g \ft Mapilana Alimatia isisu Yerusalem opiliyavata kala kaduwonaku Giribwa bitala Tukwaukwa (35 km).\f* e matauna iuwayausa paila Yaubada la Karaiwaga. Matauwena ituvaluwa ilokaia Pailato, e inigadi wowola Yesu. \v 44 Pailato itutu wowola paila ilagi Yesu bogwa leikaliga, e idou kumatoula ikatupoi, kawala, “Ki, bogwa ikaligimolila?” \v 45 E tutala kumatoula iluki Pailato kidamwa leikaligimolila itugwali tomata baisa Yosepa. \v 46 Matauna igimoli mwaikapula yapupwakau yaminabwaita, e ivabu minana tomata ikapoliki miyana. E ibaku wa laka makwaina leikeli metoya odakuna; e ilopipili kwaitala dakuna owodola laka. \v 47 Meri Magidalini sola Meri Yosesi inala igisaisi ambaisa leibaku matauna Yesu. \c 16 \s1 Yesu itokaia imovavau \r (Md 28.1-10; Lk 24.1-12; Yn 20.1-10) \p \v 1 Tutala sabate bogwa leiwokuva,\f h \ft Tutala igau eisalili kalasia baisa tuta idokaisi eiwokuva sabate e yam makwaina nabwaia bogwa leivitouula.\f* Meri Magidalini\f i \ft Kugisi Mk 15.40 kala katumiki.\f* sola Meri Yemesa inala toyo Salomi igimolaisi bulami mwada bilosi bivaputumaisi\f j \ft Mina Yudia kidamwa bibakwaisi tomata ikugwa bibulamaisi woula oluvi bikapolaisi omwaikapula bivisalilisi.\f* wowola Yesu. \v 2 Eiyam Sunday ilokaiasi wa laka tutala iyuwoula kalasia. \v 3 Wa keda ibibigatonasi, kawasi, “Availa bilopipili dakuna metoya owodola laka?” \v 4 Paila saina kwaiveka dakuna makwaina. Ikowanasi e igisaisi dakuna bogwa ikanuwada. \v 5 Isuvisi wa laka e igisaisi taitala toulatila isili okakata kala kwama yapupwakau, e saina itutu uwosi. \p \v 6 Toulatila iluki minasina, kawala, “Veve! Taga bitutu uwomi sainela; kunainevisi Yesu guma Nasaredi matauna leikatukorosaisi. Gala isisu baisa. Bogwa leitokaia imovavau. Ka kugisaisi baisa kabala mesailisi matauna. \v 7 E, kulosi, kulukwaisi la toligalega toyo Pita, ‘Bilobogwa Galili igau bukuwaisi; baisa bukugisaisi matauna makawala leilukwaimi.’” \x - \xo 16.7 \xt Md 26.32; Mk 14.28\x* \p \v 8 Isunapulasi isakaulasi metoyasi wa laka, deli si tatatuva paila saina itutu uwosi sainela; gala sitana ilukwaisi availa, paila kasi kokola. \s1 Yesu iyoulapula baisa mimilisi \r (Md 28.9-10; Lk 24.13-35; Yn 20.11-18) \p [ \v 9 E tutala Yesu itokaia imovavau, mayamna Sunday kaukwau ikugwa iyoulapula baisa Meri Magidalini. Metoya baisa minawena goli leiyabi tailima taiyu baloma gaga. \v 10 E minana ila isola baisa matausina sala Yesu. Ikikavinavinasi iuvalamsi, \v 11 mitaga tutala ilagaisi kidamwa Yesu bogwa eimovavau e minana bogwa leigisi matauna, gala idubumaisi minana. \p \v 12 Oluvi Yesu idavila wowola e iyoulapula baisa matausina kasitaiyu tutala ililoulasi bilosi okidodina. \v 13 E ikaimilavausi isolasi baisa matausina sesia, mitaga gala idubumaisi baisa. \s1 Yesu isaiki toligalega kasi karaiwaga \r (Md 28.16-20; Lk 24.36-49; Yn 20.19-23; VA 1.6-8) \p \v 14 E kala vigimkovila Yesu iyoulapula baisa matausina tailuwotala taitala tutala ikamkwamsi; e iluluki matausina paila gala idubumaisi; deli saina kasai ninasi, paila gala idubumaisi matausina leigisaisi matauna tomomova. \v 15 E iluki matausina, kawala, “Kulosi ovalu komwaidona; kukwamitulaisi Bulogala Bwaina baisa komwaidosi mina watanawa. \x - \xo 16.15 \xt VA 1.8\x* \v 16 Availa idubumi e ibapitaiso, matauna bisibwabwaila; mitaga availa gala idubumi, matauwena bibani kala kamwaga. \v 17 E Yaubada bisaiki kabutuvatusi makwaisina baisa todubumi biyosisi; kidamwa bikavitagaisi yagagu, biyabaisi baloma gaga; biwawailasi bonavau. \v 18 Kidamwa biyosisi keiyuna, kaina bimomsi tuva, gala bilumkolaisi sitana gaga; bikabikonaisi tokwatoula, e bikatumovaisi matausina.” \s1 Yesu ila walakaiwa \r (Lk 24.50-53) \p \v 19 Ililivala baisa matausina, e oluvi Guyau Yesu ila walakaiwa wa labuma, e isili ola kakata Yaubada. \x - \xo 16.19 \xt VA 1.9-11\x* \v 20 E matausina toligalega ilosi ikikamitulaisi ambaisa ambaisa; Guyau iuwotetila deli matausina, e isaiki kabutuvatusi makwaisina e makawala goli ikikamokwita si kamatula.]\f k \ft Mimilisi buki pilabubogwa gala wala biginisi mailela 9 bila 20. Mimilisiga buki pilabubogwa ituwoli iginisi mailela 9 bila 20, e tuvaila ikatumkulovaisi mailayu ituwoli, iginisi, “ \fv \ft 9 Minasina vivila ilokaiasi Pita ikamatulasi komwaidona avaka avaka toulatila eiluki minasina. \+fv*\+fv 10 E oluvi Yesu titoulela eiwitali kamatula kwaibumaboma deli kwemmomova paila kasi katumova mina watanawa. E kamatula makwaina la toligalega eilauwaisi ila ila ilʹo metoya mapilana pilibomatu bila piliyuwelʹo, ikikamitulaisi bulogala katumova gala wala kala kalitutila.\+fv*\f*