\id MAL KIRMAL, Malachi, Kiriwina Bible, PNG, April 2010 8/11 \h MALAKAI \mt1 MALAKAI // La Buki \is1 Kabovitouula \ip Mapilana \bk Malakai La Buki\bk* leima otutala Bwala Kwebumaboma mapilana Yerusalem ikaliivauwaisi, katitaikina 450 BC. Matauna tovitoubobuta la nanamsa siligaga sainela magila tolula deli tomota bivigivauwaisi si kimadagi baisa makwaina si kabutu deli Yaubada. Mokwita bidubadu eikapusisi e gala wala itapwarorusi duwosisia baisa Yaubada. Tolula deli tomota isisasopasi baisa Yaubada, paila gala isemakavaisi duwosisia avaka ibodi bisakaisi Yaubada, deli gala ibubunasi makawala avaka ibudoki tokwabikaula baisa Yaubada la vituloki. Mitaga igau wala Guyau bima biyakali deli bikatumigileu la tomota, e mitaga ikugwa biwitali taitala la touwata paila bikatubiasi la keda deli bikamituli Yaubada la kabutu. \is1 Buki kala katumimisa \io1 Mina Isireli si mitugaga 1.1—2.16 \io1 Yaubada la yakala deli la nokapisi 2.17—4.6 \c 1 \p \v 1 Biga mabigana Guyau isaiki Malakai\f a \ft Maigana kala katumiki “ulo tokamatula”.\f* paila biluki mina Isireli. \s1 Guyau la yebwaili paila mina Isireli \p \v 2 Guyau ilivala baisa la tomota, kawala, “Ka, tuta komwaidona laiyebwailimi.” \x - \xo 1.2-3 \xt Rm 9.13\x*\x - \xo 1.2-5 \xt Ais 34.5-17; 63.1-6; Yer 49.7-22; Isi 25.12-14; 35.1-15; Emo 1.11-12; Obe 1-14\x* \p Mitaga tomota ivitakaulasi, kawasi, “Ammakawalaga kudoki lokuyebwailimasi?” \p Guyau ivitakauloki, kawala, “Ka, Iso sola bodala Yekobe isisuaisi, mitaga Yekobe deli tubula avigaki mina mbwailigu, \v 3 e Iso deli tubula avigaki mina kukologu. Iso la valu odubakaila\f b \ft Mapilana Edom opapala Milaveta Pilamata mapilana opilibolimila.\f* bogwa layogagi e mauna nabubolodila eivigakaisi si valu.” \p \v 4 Kaina matausina Iso tubula bilivalasi, matausina goli mina Edom, kawasi, “Bogwa eikodidaimi ma valusi, mitaga igau bakakaliivauwaisi.” Mitaga Guyau bivitakaula, kawala, “E bwaina wala bikaliivauwaisi, mitaga igau yeigu bakodidaimivau wala. E tomota bidokaisi boda mabudona ‘Viluwela Mitugaga’, deli ‘Mabudona tomota Guyau eigibuluwi tuta gala biwokuva?.” \fig Mauna nabubolodila eivigakaisi si valu|src="HK 00055" size="col" copy=" rock badgers" ref="1.3" \fig* \p \v 5 Mina Isireli bigisaki mitasi vavagi makwaina e bilivalasi, kawasi, “Matauna Guyau saina topeula olopola Isireli, e makawala goli matauna topeula oluwalaisi boda ituwoli ituwoli otalila mapilana Isireli.” \s1 Guyau ikamitilaki mabudona tolula \p \v 6 Guyau Topeuligaga ililivala baisa tolula, kawala, “Tuta tuta gwadi ibodi bitemmali tamala, deli towotetila ibodi bitemmali kala tokwaraiwaga. Ka, yeigu tumami, e avaka uula yokomi gala sitana kutemmalaigusi. Yeigu kami tokwaraiwaga, e avaka uula gala sitana kukwamiabaigusi. Paila kukwaluwouwaigusi, e mitaga kukwatupoisi, kawami, ‘Ammakawalaga kakaluwouwaimsi?’ \v 7 E ka, mi kalawou baisa makawala - yokomi bogwa lokululasi kaula kwemigigaga ogu kwabolula. E tuvaila kukwatupoisi, kawami, ‘Ammakawalaga gala kakamiabaimsi?’ Ka, balukwaimi - yokomi lokudokaisi ulo kabolula gala avaka kala yeiwau. \v 8 Avai tuta kumaiyaisi natana bulutuvalu nakau kaina nakatoula kaina napem mwada bukuvigakaisi lula baisa yeigu, ki, kudokaisi baisa gala avaka kala gaga? Kaina ibodi bukuvigikonaisi bukusakaisi natana minasina namigigaga baisa taitala tokwaraiwaga. Ki kudokaisi, bukuyomwasalaisi nanola matauna? Kaina kudokaisi binakaigali avaka mi nigada?” \x - \xo 1.8 \xt Kak 15.21\x* \p \v 9 E yokomi tolula, ka, bukuvigikonaisi bukunigadasi baisa Yaubada paila bikabwailidasi! Matauna gala wala bimapu mi nigada. E ka, baisa goli kami pakula titoulemi. \v 10 Guyau Topeuligaga ikaibiga, kawala, “Yeigu nanogu mwada taitala yokomi bikatubodi Bwala Kwebumaboma kala lula, e makawala bisilibodaimi taga bukuvakatamakavaisi kova odabala ulo kabolula. Gala wala imwamwasila nanogu paila yokomi. Gala wala bakabwaili lula makwaisina kumiakaigusi. \v 11 Tomota metoya mapilana bila piliyuwela ovalu watanawa itemmalaigusi. Tomota ambaisa ambaisa igabwaisi maiina simasimina baisa yeigu, e deli igabwaisi lula makwaisina iyomwasalaigusi. Komwaidosi goli matausina itemmalaigusi. \v 12 Mitaga yokomi kukwaluwouwaigusi tutala kulivalasi kidamwa ulo kabolula gala isim dimlela, e tutala kugabwaisi kaula kudokaisi kwemigigaga odabala makwaina. \v 13 E kawami, ‘Tauwau, bogwa tasomatasi vavagi makwaisina, kadai!’ e ivinu kabulumi baisa yeigu. Paila tuta tuta kumiakaigusi natana mauna lokuveilauwaisi wala, kainaga natana napem kaina nakatoula, mwada bukuvigakaisi lula baisa yeigu. E kwatulaisi? Kudokaisi bogwa bakabwaili mi lula? \v 14 Abuloti matauwena tosasopa availa eilula natana mauna namagaga baisa yeigu, mitaga olumoulela la yawa eisisii natana namatabwaila bogwa eikatotilabogwa mwada bisakaigu. Paila yeigu goli giyouveka, e tomota metoya komwaidona boda ituwoli ituwoli ikukolaigusi.” \c 2 \p \v 1 Guyau Topeuligaga ililivala baisa tolula, kawala, “Baisa goli kami karaiwaga. \v 2 Ibodaimi bukutemmalaigusi metoya omi wotetila. Kidamwa gala kunakaigalaisi avaka alivala, e yeigu babulotaimi. E babuloti vavagi makwaisina tomota isisakaimi paila kami pilasi. E ka, bogwa babuloti makwaisina, paila gala mokwita kukwabikuwolaisi ulo karaiwaga. \v 3 Bogwa bamipuki litumia, e bakuma migimi titoulemi metoya pwasi minasina bulutuvalu okuvigakaisi lula. E oluvi tomota bilauwaimi bilavaimi wala odubilawawa deli popu. \v 4 Wa tuta matutona goli bukunikolaisi kidamwa yeigu bogwa lasakaimi karaiwaga makwaina kidamwa ulo kabutu deli mabudona tolula, matausina tubula Libai, bikanigaga e gala availa bikotuni. \x - \xo 2.4 \xt Baw 3.11-13\x* \p \v 5 “Tutala akabutu matausina, akatotila kidamwa bimovasi deli bisibwabwailasi. E bogwa goli lasaiki makwaisina vavagi baisa matausina, kidamwa bikamiabaigusi. E ka, wa yam makwaisina omitibogwa, bogwa eikamiabaigusi deli eikukolaigusi. \x - \xo 2.5 \xt Baw 25.12\x* \v 6 E ivitulokisi avaka duwosisia e gala goli ivitulokisi avaka doudoga. E matausina deli yeigu kaveyawasi. Matausina titoulesi eibubunasi duwosisia, e tuvaila eipilasaisi bidubadu tomota ituwoli ituwoli kidamwa biligaiwaisi bubunela gaga. \v 7 Ibodi wala tolula komwaidosi bivitulokisi kala nikoli Yaubada mokwita. Ibodi tomota bilokaiasi matausina kidamwa bititakutusi avaka nanogu, paila tolula matausina Guyau Topeuligaga la touwata. \p \v 8 “Mitaga tuta baisa yokomi tolula lokutotubulokaisi keda makadana kadaduwosisia. Mi vituloki bogwa eivakadi bidubadu tomota bisulasi wala. E bogwa lokukotunaisi kabutu makwaina leitavagaisi. \v 9 E mapaila, ka - yeigu bogwa bavigaki mina Isireli bikaluwouwaimi, paila yokomi gala kukwabikuwolaisi nanogu. E tutala kuvitulokaisi ulo tomota, e mimilisi kutakilaisi mimilisi kuyebwailisi.” \s1 Tomota ikotunaisi si biga katotila baisa Yaubada \p \v 10 Ka, komwaidodasi tamadasi taitala wala ke? E kalamwaleta wala Yaubada eibubulaidasi komwaidodasi, kadai? E ammakawala? Avaka uula takotuni baisa avaka da biga katotila taitala baisa taitala? E deli, avaka uula takaluwou makwaina kabutu Yaubada eivagi deli tubudoiasi omitibogwa? \v 11 Mina Yuda eikotunaisi si biga katotila baisa Yaubada, e ka, bogwa eivagaisi kwaitala vavagi saina kabokakayuwa goli olumoulela Yerusalem deli viloumwaidona Yuda. Bogwa eiyogwalaisi Bwala Kwebumaboma, makwaina goli kwembwailila Guyau. Tauwau eivaiyasi si kukova minasina ititapwarorusi baisa yaubada ituwoli. \v 12 Ibodi Guyau bitavilevi availa availa matausina eivagaisi makawala, e biyabi metoya olumoulela mabudona mina Isireli. E tuvaila ibodi Guyau bikaraiwaga taga tuvaila bisemakavaisi tutala yakidasi mina Isireli tasemakavaisi baisa matauna Guyau Topeuligaga. \p \v 13 E baisa goli kwaiyuwela vavagi kuuvagaisi. Guyau la kabolula kuvakasauwaisi metoya omitilagimi tutala kuuvalamsi kukukwavinavinasi paila gala tuvaila bikabwaili semakavi makwaisina lokumiakaisi matauna. \v 14 E yokomi kukwatupoisi avaka uula gala tuvaila ikabwaili makwaisina. Ka, uula wala Guyau inikoli kidamwa taitala taitala yokomi bogwa eikotuni la biga katotila baisa minana la kwava kala vaigwadi. Minana goli lubaila, mitaga bogwa eikotuni la biga katotila baisa minana, kalubikoya goli leikatotila omatala Yaubada kidamwa bivigaki kalamwaleta wala minana la kwava, e gala wala biyosi availa mwada kaimapula minana. \v 15 Ka, Yaubada bogwa eivigaki kasitaiyu wala makawala woula kwaitala deli baloma taitala, kadai? E avaka uula eivagi makawala? Ka, uula wala biunaisi litusia magudisina Yaubada la tomota tatoula. E mauula ibodi bukukwakikitasi kidamwa gala taitala yokomi bikotuni la biga katotila baisa la kwava. \v 16 Guyau, matauna mina Isireli si Yaubada, ikaibiga, kawala, “Ka, vaipaka baisa kwekukologu. Tutala availa yokomi eivagi vavagi makwaina saina mwaugaga baisa la kwava, yeigu goli adoki kwekukologu. E bukukwakikitasi taga sitana bukukotunaisi mi biga katotila paila mi veivai baisa mi kukova.” \s1 Yamla yakala ivakatitaikina \p \v 17 Yokomi bogwa lokuyogugwesaisi wowola Guyau metoya omi bigatona. Mitaga yokomi kukwatupoisi, “Ammakawala lakayogugwesaisi wowola?” Ka, lokulivalasi, kawami, “Guyau Topeuligaga idoki tomitugaga mwada tomota bwaina. Ka, iyebwaili matausina goli.” Kaina kawami, “Ammatauwena Yaubada tokwaraiwaga duwosisia?” \c 3 \p \v 1 Guyau Topeuligaga ivitakaula, kawala, “Ka, bawitali ulo touwata,\f c \fq \it ulo touwata.\it*\ft Gagabila bitagini “ulo anelosi”.\f* kidamwa bikatubiasi ulo keda omatagu. E tuta matutona matauna Guyau lokututulaisi saina nanakwa wala bimakaia la Bwala Kwebumaboma. Matauna touwata magimi sainela bukugisaisi, bogwa bima e bikamituli ulo kabutu.” \x - \xo 3.1 \xt Md 11.10; Mk 1.2; Lk 1.76; 7.27\x* \p \v 2 Mitaga availaga gagabila bipeula wa yam makwaina matauna bima? E wa tuta matutona biviloubusi, availa gagabila bimova? Paila bitalumkoli matauna la peuligaga makawala sopu kwegigasisi, kaina makawala kova makovana bibodi bivakammwaisi tanumnumta wowala e tanumnumtawokuva wala bisisu. \x - \xo 3.2 \xt Yoe 2.11; YG 6.17\x* \v 3 Matauna bima bitoyakala, makawala goli taitala tokabitam bikatumigileu siliba kala pweiya, kidamwa silibatoula wala bisisu. E makawala goli taitala tanumnumta topaisewala bikatumigileu siliba deli goula, e makawala wala matauna Guyau la touwata bikatumigileu matausina tolula kidamwa matausina bimaiyaisi avai semakavi bibodi e bisakaisi Guyau. \v 4 E oluvi semakavi makwaisina mina Yuda deli mina Yerusalem bimiakaisi Guyau, bogwa biyomwasali matauna, makawala goli omitibogwa. \p \v 5 Guyau Topeuligaga ikaibiga, kawala, “Yeigu baviloubusi oluwalaimi paila batoyakala. E saina nanakwa bayakali matausina tomigameguva, tokwakailasi, matausina toutuvau, matausina iveilauwaisi kasi mapu si towotetila, e deli matausina ilamidadaisi kwabuya, gumalawa, deli togilagala.\f d \ft Matausina goli metoya ituwoli boda eigalasi isuvisi imili valusi mapilana Yuda.\f* Ka, bayakali komwaidosi matausina gala itemmalaigusi. \s1 Si semakavi tala metoya luwotala \p \v 6 “Yeigu goli Guyau, e gala wala adidavila. E mapaila yokomi tubula Yekobe igau gala wala bukudoumlabasi. \v 7 Mitaga yokomi makawala tubumia omitibogwa, lokukoulovaisi ulo karaiwaga e gala wala kukwabikuwolaisi makwaisina. Ka, bukutovilakaigusi e yeigu batovilakaimi. Mitaga yokomi kukwatupoisi kawami, ‘Avaka ibodi bakavagaisi, kidamwa bakatovilakaimsi?’ \v 8 E yeigu bakatupoiyaimi, ki, ammakawala? Ibodi taitala tomota biwabu Yaubada? Wa, gala goli ibodi! Mitaga yokomi bogwa lokuwabwaigusi. E kawamiga, ‘Ammakawalaga lakauwabwaimsi?’ Ka, gala wala kusemakavisi tala metoya luwotala\f e \ft Mosese la Karaiwaga eilivala ibodi bisemakavisi baisa Yaubada metoya osi tayoyuwa bikabomaisi tala metoya luwotala luwotala kaula deli natana metoya buluwotala buluwotala si bulutuvalu e bisemakavaisi makawala baisa Guyau; kugisi Tol 27.30-32; Baw 18.21-24.\f* mi tayoyuwa, e gala wala kusakaisi avai semakavi tuvaila. \v 9 Abulotaimi komwaidomi paila uula komwaidomi mina Isireli kuwabwaigusi. \v 10 Mi semakavi tala metoya luwotala mi tayoyuwa bukumaiyaisi komwaidona goli wa Bwala Kwebumaboma, kidamwa kaula bidubadu bisisu baisa. Ka, kuwakolaigusi, e bogwa bukubanaisi yeigu baulaim bwaimala labuma e baligabu bidubadu vavagi bwaina migawelu migawelu baisa gala kala kalitutila. \x - \xo 3.10 \xt Tol 27.30; Baw 18.21-24; Kak 12.6; 14.22-29; Nie 13.12\x* \v 11 Gala batagwala minumauna bikamtuyaisi mi bagula, e matamsina mi waini bibukulasi sainela. \v 12 E wa tuta matutona boda ituwoli ituwoli tomotala bidokaimi mina mmwamwasila, paila mi valu kala kaisisu saina bwainigaga.” \s1 Yaubada ikatotila binokapisi tomota \p \v 13 Guyau ikaibiga, kawala, “Bogwa lokukwavilakaigusi. Mitaga yokomi kukwatupoisi, ‘Avakaga lakalivalaisi paila yoku?’ \v 14 Ka, lokulivalasi, kawami, ‘Gala avaka dimlela bitawotitali Yaubada. Avaka kala bwaina kidamwa bitauvagaisi avaka Guyau Topeuligaga eilivala, kaina bitavitulokaisi kala mmayuyu ninadaisi paila da mitugagasi? \v 15 Bogwa eigisaki mitadaisi kidamwa mina kaluvalova wala imwamwasila ninasi. Tomitugaga iyubwailasi si guguwa bidubadu, e tuvaila iwakolaisi Yaubada metoya osi mitugaga e mitaga gala availa bimipuki matausina.’” \p \v 16 Oluvi matausina eikukolaisi Guyau ililivalasi baisa taitala taitala, e Guyau ikatukovi taigala e ilagi avaka si bigatona. E pilatala buki isailisi omatala Guyau, e iginisi livalesi matausina ikukolaisi e ikamiabaisi Guyau. \v 17 E Guyau Topeuligaga ikaibiga, kawala, “Igau goli matausina ulo tomota. Igau yam makwaiwena baviloubusi, bavigaki matausina ulo tomota tatougu. E banokapisi matausina makawala taitala tau binokapisi latula matauwena iuwotitali tamala. \v 18 E tuta matutowena ulo tomota bigisaisi tuvaila avaka kala tuwoli bikaloubusisi baisa tomitukwaibwaila deli tomitugaga, baisa matauna iuwotitalaigu, deli matauna gala wala iwotitalaigu.” \c 4 \s1 La yam Guyau igau bima \p \v 1 Guyau Topeuligaga ikaibiga, kawala, “Yam makwaina igau bima, tokaluvalova deli tomitugaga bigabu makawala mnumonu yammatutila. Wa yam makwaiwena kova bigibumkulovi matausina e gala wala kesa. \v 2 Mitaga paila wala availa availa yokomi kukwabikuwolaigusi, e ulo katumova kala peula bimakaiami makawala kalasia visigala. Paila bakilavaimi e bukumwasawasi makawala natana bulosikula eitanekwaisi metoya okala sikula. \v 3 Wa yam makwaina bavitakaula e yokomi bukukwalisuwolaisi tomitugaga, e matausina bisisuaisi okwaibakwaimi makawala tubumyou. \p \v 4 “Bukululuwaisi ulo touwata Mosese la vituloki, makwaisina karaiwaga kwevakaveka deli kwekikekita lasaiki matauna wa Koya Sinai paila komwaidosi mina Isireli bikabikuwolaisi. \p \v 5 “Ka, igau oluvi Guyau la yam bikaloubusi makwaina kwevakaigaga deli kabokokola sainela, mitaga ikugwa bawitali matauna tovitoubobuta Ilaitia biwokaiami. \x - \xo 4.5 \xt Md 11.14; 17.10-13; Mk 9.11-13; Lk 1.17; Yn 1.21\x* \v 6 Matauna bivigaki tauwau deli litusia bivasosusi tuvaila. Ka, kidamwa gala, ibodi wala yeigu bawokaiami e bakatudidaimi mi valu.”