\id LUK LUK, 03 LUK, LUKE, Kiriwina Bible, PNG, MAY 2010 8/11 \h LUKA \mt1 Bulogala Bwaina Makawala // LUKA La Ginigini \is1 Kabovitouula \ip Mapilana \bk Bulogala Bwaina Makawala Luka La Ginigini\bk* ivitulokaidasi Yesu matauna mina Isireli kasi Tokwatumova availa Yaubada leikatotila bima, deli komwaidosi mina watanawa kasi Tokwatumova. Mapilana \bk Luka\bk* kala ginigini kidamwa Guyau la Baloma iviyelu nanola Yesu kidamwa “bikamituli Bulogala Bwaina baisa tonamakava,” e mapilana buki gagabila bitakalawa sivabidubadu avaka bibodi bipilasi tomota osi tuta mwau. Tuvaila tuta tuta gagabila bitabani togini nanola kala mwamwasila. E mwasawa makwaina bitabani sainela okala vitouula, tutala ilivala paila Yesu la kaloubusi baisa ovalu watanawa, deli okala vigimkovila, tutala ilivala ammakawala Yesu ila walakaiwa wa labuma. Matauwena togini tuvaila ilivala ammakawala tapwaroru isiniveka deli ikaligiaki valu komwaidona, mapilana \bk Si Vavagi Aposetolo\bk*. \ip Bidubadu vavagi bitabani mapilana \bk Luka\bk* wala avaka matauna togini kalamwaleta wala eigini. Mimilisi makwaisina baisa makawala — anelosi si wosi, toyamata sipi ikavaginasi baisa pwapwawa Yesu, ammakawala Yesu gwadi wala ilokaia Bwala Kwebumaboma, bigavisaiki paila guma Sameria bwaina, deli bigavisaiki paila tau latula itamwau. Baisa mapilana bitabani tuvaila nanola isiniveka paila ninigada baisa Yaubada, paila Baloma Tobumaboma, paila vivila ammakawala eipilasaisi Yesu, deli paila mitugaga kala ligaiwa. \iot Buki kala katumimisa \io1 Kabovitouula 1.1-4 \io1 Si kaloubusi Yoni Tobapitaisi deli Yesu 1.5—2.52 \io1 La kamituli Yoni Tobapitaisi 3.1-20 \io1 Yesu la bapitaiso deli kala tamnabi 3.21—4.13 \io1 Yesu ititavina mapilana Galili 4.14—9.50 \io1 Yesu isilavi Galili ililoula ilokaia Yerusalem 9.51—19.27 \io1 Wiki Kwebumaboma mapilana Yerusalem 19.28—23.56 \io1 Guyau imovavau e ila walakaiwa 24.1-53 \c 1 \s1 Igini paila Tiopilo \p \v 1 E, mwa! Tiopilo:\f a \ft Gala wala tanikoli avaka paila matauna, mesinaku wala matauna taitala toveka (kugisi mailela 3) deli inikoli uulela tapwaroru. Kugisi tuvaila VA 1.1.\f* Tommoya matausina, tapwaroru kala togisabogwa deli kala towotetilabogwa, isakaidasi uvagila tapwaroru. \v 2 E bidubadu bogwa ivigikonaisi leiginisi livalela vavagi makwaisina avaka bogwa leikaloubusisi oluwalaidasi. \v 3 Yeigu tuvaila anagi makawala, paila bogwa lanevi kala duwosisia vavagi komwaidona metoya okasi vitouula. E Tomoya, magigu bagini duwosisia paila yoku, \v 4 kidamwa bukunikoli kala kamokwita paila vavagi makwaisina avaka leivitulokaimsi. \x - \xo 1.4 \xt 1 Lil 24.10\x* \s1 Anelosi ivitububoti la kaloubusi Yoni Tobapitaisi \p \v 5 Ola tuta Erodi,\f b \ft Matauwena Erodi Toveka. Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* Yudia kala kini, isisu taitala tolula yagala Sekaraia. E matauna iwotetila olumoulela mabudona Abia la boda. Sekaraia la kwava yagala Ilisabeta, minana dalela Eroni. \v 6 Kasitaiyu si bubunela duwosisia omatala Yaubada; ikabikaulasi Guyau la karaiwaga komwaidona, vavagi kwevakaveka deli kwekikekita, e gala kwaitala kasi pakula. \v 7 Kwaitala vavagi, gala litusia paila Ilisabeta nakaliga, e kasitaiyu wala eitomoya tau einumoya vivila. \p \v 8 Kwaitala yam Sekaraia iuwotetila lula kala paisewa omatala Yaubada, la boda ola tuta. \v 9 E makawala kasi gulogula tolula eikowobobutasi ikibuboti kala naga bisuvi ola Bwala Kwebumaboma Guyau bigabu maiina simasimina okabogwabu lula.\f c \ft Yam kwaitala kwaitala sivayu bigabwaisi maiina simasimina, kaukwau deli koyavi.\f* \v 10 E kala tuta gubugwabu maiina simasimina tomota tobobawa ininigadasi okoukweda. \p \v 11 E la anelosi Guyau iyoumatila baisa matauna. Itotu okakata kala kabolula maiina simasimina. \v 12 E tutala Sekaraia igisi matauna, iyowa lopola, e saina ikokola. \v 13 Mitaga anelosi iluki matauna, kawala, “Sekaraia, taga kukokola, paila Yaubada bogwa leilagi m nigada; e m kwava Ilisabeta bivilulu latum tau, e bukudoki yagala Yoni. \v 14 E bukumwasawa e bimwamwasila nanom, e bidubadu bimwasawasi paila la kaloubusi. \v 15 Paila matauna bitoveka omatala Guyau. Bomala bimom waini kaina sopi kaipeula. E metoya ola tuta kaloubusi Baloma Tobumaboma bivakasau matauna goli. \x - \xo 1.15 \xt Baw 6.3\x* \v 16 Matauna bimai bidubadu mina Isireli bikaimilavausi baisa Guyau si Yaubada. \v 17 Bilobogwa omatala Guyau. Matauna goli Yaubada la touwata, saina topeuligaga makawala Ilaitia.\f d \ft Tovitoubobuta Ilaitia isim la peula bivagi kaboyowalula. \f* Bikivili ninasi tomota bimwasilasi deli litusia, e bikivili ninasi tokapidakala bininanamsasi makawala tomitukwaibwaila; bikatunagi Guyau la tomota goli.” \x - \xo 1.17 \xt Mal 4.5-6\x* \p \v 18 E Sekaraia iluki anelosi, kawala, “Ammakawala banikoli baisa? Paila bogwa latomoya, e ulo kwava bogwa leinumoya.” \p \v 19 E anelosi ivitakauloki matauna, kawala, “Yeigu Geberiela, atotu omatala Yaubada; e iwitalaigu kidamwa balivala baisa yoku e bamiakaim bulogala bwaina makwaina. \x - \xo 1.19 \xt Dan 8.16; 9.21\x* \v 20 Mitaga yoku gala lokudubumi ulo biga, e baisa gala goli bisala. Paila bikaloubusi okala tuta goli. Gala kudubumi e mapaila bukukutabu, e gala gagabila bukulivala avaka igau yam makwaiwena vavagi makwaina bikaloubusi.” \p \v 21 E tomota itutulaisi Sekaraia, itutu uwosi paila isisu tuta kaduwonaku olumoulela Bwala Kwebumaboma. \v 22 E tutala isunapula gala gagabila bilivala baisa matausina; mapaila ikatetasi kidamwa bogwa leigisi kilisala wa Bwala Kwebumaboma; oyamala ililivala baisa matausina mitaga gala avaka bibigatona. \p \v 23 E tutala leiwokuva la wotetila,\f e \ft Kala karaiwaga biwotetila biboda kwaitala wiki oluvi bivaiwasi.\f* ikaimilavau ola bwala. \v 24 E oluvi Ilisabeta Sekaraia la kwava isuma, ikikiwoli titoulela nalima tubukona, kawala, \v 25 “Lagaila goli Guyau bogwa leipilasaigu, makawala mwada biligaiwa agu mmosila\f f \ft Mina Yudia eidokaisi vivila kala mmosila kidamwa binakaliga. Paila idokaisi baisa Guyau la mipuki baisa minana.\f* omitasi tomota.” \s1 Anelosi ivitububoti la kaloubusi Yesu \p \v 26 E minana Ilisabeta kala tubukona nalima natana, Yaubada iwitali anelosi Geberiela ila kwaitala valu mapilana Galili,\f g \ft Mina Isireli si valu pilamwaidona ikelitulaisi e katupotala opiliyavata mapilana Galili. \f* yagala Nasaredi.\f h \ft Mapilana valu isisu milaveta Galili opilibolimilayouya kala kaduwonaku makawala Kaibola bitala Obulaku (26 km).\f* \v 27 Ilokaia natana vilakapugula yagala Meri. Minana leipakusi sola taitala tau yagala Yosepa, dalela Debida. \x - \xo 1.27 \xt Md 1.18\x* \v 28 E anelosi imakaia minana, iluki, kawala, “Vakota baisa yoku!\f i \fq Vakota baisa yoku! \ft Mimilisi buki pilabubogwa ikatumkulovaisi bigala yakaula makawala mailela 42 - “Yoku bukukwalisau vivila komwaidosi uula kam mitakwai.”\f* E bukumwasawa, paila Guyau leibodaim.” \p \v 29 E iyowa lopola paila la biga, e ininanamsa avaka uula leilivala makawala. \v 30 E anelosi iluki minana, kawala, “Meri, taga kukokola, paila Yaubada leimitukwaiyaim. \v 31 E ka, bukusuma, bukuvilulu latum tau, e bukudoki yagala Yesu.\f j \fq Yesu. \ft Maigana kala katumiki “bikatumova” kaina “Guyau matauna tokwatumova”.\f*\x - \xo 1.31 \xt Md 1.21\x* \v 32 Bogwa bitoveka matauna, e bidokaisi matauna Yaubada Towalakaiwa Sainela Latula. E Guyau Yaubada bivigaki matauna guyau makawala tabula Debida, \x - \xo 1.32-33 \xt 2 Sml 7.12,13,16; Ais 9.7\x* \v 33 e bikaraiwogi dalela Yekobe yumyambwata, e la karaiwaga bikanigaga.” \p \v 34 E Meri iluki anelosi, kawala, “Ki, ammakawala baisa bikaloubusi? Paila gala navavaigila yeigu e gala akakapugula.” \p \v 35 Anelosi ivitakauloki minana, kawala, “Baloma Tobumaboma bikubolaim, e la peula Towalakaiwa Sainela bivakanunuvaim; mapaila magudina tobumaboma bukuvilulu\f k \fq \it magudina tobumaboma bukuvilulu.\it*\ft Gagabila bitagini “magudina bukuvilulu bitobumaboma”.\f* bidokaisi Yaubada Latula. \v 36 E ka, inam tuwala Ilisabeta eidokaisi nakaliga; mitaga leisuma igau bivilulu latula tau; e baisa tuta kala tubukona nalima natana, e minawena eivinumoya goli! \v 37 Paila vavagi komwaidona gagabila wala baisa Yaubada.” \x - \xo 1.37 \xt Vit 18.14\x* \p \v 38 Meri ikaibiga, kawala, “Ka, yeigu la nawotetila Guyau; ibodi bikaloubusi baisa yeigu makawala m biga.” E anelosi isilavi minana. \s1 Meri ibodi Ilisabeta \p \v 39 Igau oluvi Meri itokaia, inanakwa ilokaia wa koya ovalu kwaitala mapilana Yuda;\f l \ft Mina Isireli si valu pilamwaidona ikelitulaisi e katupotala opilibolimila mapilana Yudia.\f* \v 40 isuvi ola bwala Sekaraia e ibodi Ilisabeta. \v 41 Tutala Ilisabeta ilagi Meri la biga, gwadi ivilavala olopola; e Ilisabeta ivakasau Baloma Tobumaboma \v 42 e kaigaveka ikaibiga, kawala, “Yaubada eimitukwaiyaim, e yoku bukukwalisau vivila komwaidosi uula kam mitakwai. Yaubada bimitukwai gwadi igau bukuvilulu! \v 43 Ammakawagu, paila yoku inala ulo Guyau lokubodaigu? \v 44 Paila ka, tutala alagi m nokagutoki, gwadi olopogu ikanuvivila paila la mwasawa. \v 45 E yoku bukumwasawa paila lokudubumi kidamwa avaka Guyau leikatotila baisa yoku gala bisala.” \v 46 E Meri ikaibiga, kawala, \q1 “Yeigu aiyakawoli\f m \ft Mapilana wosi eisau Meri isisu mailela 46-55, e totapwaroru tokinabogwa leima lagaila idokaisi yagala “Magnificat”, paila uula baisa wosi bigala bigimatala obonasi mina Roum. \f* Guyau, \x - \xo 1.46-55 \xt 1 Sml 2.1-10\x* \q2 \v 47 e bilomagu imwasawa baisa Yaubada agu Tokwatumova, \q2 \v 48 paila leigisaigu yeigu la nawotetila saina watanawa. \q1 Paila ka, metoya wa tuta baisa goli \q2 tubwa komwaidona bidokaisi Yaubada leimitukwaiyaigu. \x - \xo 1.48 \xt 1 Sml 1.11\x* \q1 \v 49 Paila matauna Topeuligaga bogwa leivagi vavagi kwaiveka paila yeigu, \q2 e matauna yagala bumaboma. \q1 \v 50 Inokapisi baisa matausina availa availa itemmalaisi matauna, \q2 metoyasi baisa avai tubwa avai tubwa. \q1 \v 51 Bogwa leivitukoli yamala kwayapeula, \q2 bogwa leiyobutu todubakasala deli ninasi kwevakaveka. \q1 \v 52 Bogwa leivabu gweguya metoya osi takaikaia, \q2 e tokai leilupi walakaiwa. \x - \xo 1.52 \xt Yob 5.11; 12.19\x* \q1 \v 53 Bogwa leivakoma tokwamolu itubwa luposi metoya wa kaula bwaina, \q2 e matausina si guguwa bidubadu leiyabi deli kasi molu. \q1 \v 54 Bogwa ivagi makawala eikatotila baisa tubudoiasi. \q1 Bogwa leipilasi la towotetila Isireli. \q1 \v 55 Eiluluwai binokapisi Eberaam, \q2 deli goli dalela, yumyambwata.” \x - \xo 1.55 \xt Vit 17.7\x* \p \v 56 E Meri isisu deli minawena kaina biboda tubukona natolu, e ikaimilavau ola valu. \s1 Ilisabeta ivilulu Yoni Tobapitaisi \p \v 57 Ilisabeta tuta matutona bitapoi yamala; e ivilulu latula tau. \v 58 E sala deli veyala ilagaisi kidamwa Guyau ivituloki la mitakwai kwaiveka baisa minawena; e imwasawasi deli minawena. \p \v 59 Yam kwailima kwaitolula imaisi kidamwa bibobwaisi\f n \ft Paila mina Yudia kasi gulogula “bobu” kugisi makasana Biga Kala Katumiki. Kugisi tuvaila Vit 17.9-14.\f* gwadi; e mwada bidokaisi yagala Sekaraia makawala yagala tamala, \x - \xo 1.59 \xt Tol 12.3\x* \v 60 e inala ivitakaula, kawala, “Gala makawala; mitaga bitadokaisi yagala Yoni.” \p \v 61 Ilukwaisi minana, kawasi, “Gala taitala vaiyom ivabwaisi yagala makawala baisa.” \v 62 E oyumasi ikikavasakisi ikikatupoiyaisi tamala mwada avai yegila bidoki magudina. \p \v 63 E inigada pilatala kaboginigini, e igini makawala, “Yagala Yoni.” E komwaidosi itutu uwosi. \v 64 E nanakwa Yaubada itaneku wodola Sekaraia deli mayela kala sipu, e ilivala iyakawoli Yaubada. \v 65 E sesia ikokolasi. E wa koya mapilana Yudia komwaidona ililivalaisi vavagi makwaisina komwaidona. \v 66 E komwaidosi matausina ilagaisi mabigasina, itakwaisi oninasi, e ikaibigasi, kawasi, “Avaka bivagi magudiwena gwadi?” Paila Guyau la peula isikaili matauna. \s1 Sekaraia ivitoubobuta \p \v 67 E tamala Sekaraia ivakasau Baloma Tobumaboma, ivitoubobuta, ikaibiga, kawala, \q1 \v 68 “Bitayakawoli\f o \ft Mapilana wosi eisau Sekaraia isisu mailela 68-79, e totapwaroru tokinabogwa leima lagaila idokaisi yagala “Benedictus”, paila uula baisa wosi bigala bigimatala obonasi mina Roum.\f* Guyau, Isireli la Yaubada, \q2 paila bogwa imakaia la tomota, e itaneku matausina. \q1 \v 69 E bogwa ilupi Tokwatumova topeuligaga paila yakidasi, \q2 matauwena dalela la touwata Debida. \q1 \v 70 Makawala ilivala omitibogwa metoya oudosi la tovitoubobuta mina bumaboma, \q2 \v 71 ikatotila bikolaidasi metoya kada tilaulasi, \q2 e metoya oyumasi komwaidosi availa availa ikoulovaidasi. \q1 \v 72 Ikatotila tuvaila bivituloki la nokapisi baisa tubudoiasi. \q1 E biluluwai la kabutu bumaboma, \q2 \v 73 kabutu makwaina ikatotila baisa tabudasi Eberaam. \q1 \v 74 Bitagwala bikolaidasi metoya osi peula kada tilaulasi, \q2 e bitagwala bitawotitalaisi matauna gala kada kokolasi, \q2 \v 75 deli bubunela bumaboma toyo mitukwaibwaila, \q2 oda tutasi komwaidona baisa ovalu watanawa. \b \q1 \v 76 “E yoku latugu bidokaimsi la tovitoubobuta\f p \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* Yaubada Towalakaiwa Sainela. \q1 Paila bukukugwaiwa omatala Guyau \q2 bukukwatubiasi la keda paila matauna. \x - \xo 1.76 \xt Mal 3.1\x* \q1 \v 77 Bukuluki la tomota kidamwa Yaubada biligaiwa si mitugaga e bikatumovi matausina. \q1 \v 78 Paila da Yaubadasi tonokapisi deli tomanum, \q2 bivigaki katumova biyuwoula makawala kalasia \q2 e bivisigilaidasi metoya walakaiwa. \q1 \v 79 E bivisigili matausina isikailisi odudubila toyo kaliga Okaikonigulela, \q2 e bivakadaidasi bitalosi okedala vakota.” \x - \xo 1.79 \xt Ais 9.2\x* \p \v 80 E gwadi ikatusaili itowonaku e nanola ipeula; isisu oviloupakala,\f q \ft Mapilana vilouwokuva wala saina raibwaga, isisu wa Waya Yoridani mapilana opilibomatu, katitaikina Milaveta Pilamata.\f* igau yam makwaina biyoulapula baisa mina Isireli. \c 2 \s1 La kaloubusi Yesu Keriso \r (Md 1.18-25) \p \v 1 Wa yam makwaisina Sisa Ogusita\f r \ft Mina Roum si Giyouveka eidokaisi Sisa (Caesar), e wa tuta 27 BC bila 14 AD si Giyouveka yagala Gaius Octavius. Matauwena yagala ikatumkulovaisi igitolula idokaisi “Ogusito” (Augustus), maigana kala kivila “Towalakaiwa”.\f* ikaraiwaga kidamwa bisonukulasi komwaidosi mina watanawa. \v 2 Makwaina sonukula sivatala ola tuta Kwiriniusi mina Siria\f s \ft Mina Roum idokaisi mina Yudia si valu pilamwaidona mwada katupotala olumoulela mapilana Siria.\f* si tokwaraiwaga. \v 3 E komwaidosi ilosi biginisi yagasi, taitala taitala baisa ola valu tatoula. \p \v 4 E Yosepa isilavi Nasaredi mapilana Galili ilokaia Yudia ola valu Debida, yagala Bedeliem,\f t \ft Mapilana valu katitaikina Yerusalem opilibolimila kala kaduwonaku makawala Kaibola bitala Omarakana (8 km).\f* paila matauna Debida dalela mokwita. \v 5 Mwada bigini yagala toyo Meri yagala, e minana bogwa eipaku bivaisi. E minawena bogwa isuma. \v 6 Mesisikaisi baisa, e tuta matutona bitapoi yamala. \v 7 E ivilulu la kuluta tau;\f u \ft Mina Yudia bikabomaisi kuluta tau baisa Guyau Yaubada.\f* e ikapoli magudiwena e isaili okasi kaiwaga bulumakau, paila gala si kabosisu wa bwala kwaidadina. \s1 Toyamata sipi toyo anelosi \p \v 8 Mapilana valu toyamata sipi isisuaisi osaivau, iyamataisi si sipi wa bogi. \v 9 E la anelosi Guyau iyoumatila baisa matausina e Guyau la guyugwayu ivisigili matausina; e ikokolasi sainela. \v 10 Anelosi iluki matausina, kawala, “Taga kukokolasi. Paila ka, amiakaimi Bulogala Bwaina biyomwasali sainela tomota komwaidosi; \v 11 paila yam lagaila kami Tokwatumova, matauna Keriso Guyau, leikaloubusi ola valu Debida.\f v \ft Baisa mapilana Bedeliem (kugisi mailela 4 kala katumiki).\f* \v 12 Baisa bikibuboti kala kamokwita baisa yokomi; bukubanaisi pwapwawa bogwa ikapolaisi, e ikanukwenu okasi kaiwaga bulumakau.” \p \v 13 E nani iyoulapulasi labuma kala boda tobobawa deli matauna anelosi iyakawolaisi Yaubada, kawasi, \q1 \v 14 “Kala tulaula Yaubada walakaiwa sainela wa labuma \q2 e watanawa bitalaguva luposi matausina iyomwasalaisi Yaubada.”\f w \fq e watanawa bitalaguva luposi matausina iyomwasalaisi Yaubada. \ft Gagabila bitagini “e watanawa bivakota valu deli Yaubada bikabwaili tomota komwaidosi.”\f* \p \v 15 Tutala anelosi isilavaisi matausina ilokaiasi labuma, toyamata sipi ibigatonasi kawasi, “Bitalosi Bedeliem, bitagisaisi avaka bogwa ikaloubusi, makawala Guyau leilukwaidasi.” \p \v 16 E nani ilosi, ibanaisi Meri toyo Yosepa, toyo pwapwawa ikanukwenu okasi kaiwaga bulumakau. \v 17 Bogwa igisaisi, oluvi ilivalaisi avaka anelosi leiluki matausina paila gwadi magudiwena. \v 18 E komwaidosi ilagaisi baisa itutu uwosi paila toyamata sipi si bigatona. \v 19 Mitaga Meri vavagi komwaidona itaku onanola, ininanamsi. \v 20 E toyamata sipi ikaimilavausi, e ikikabwailisi Yaubada iyakawolaisi goli paila vavagi komwaidona avaka leilagaisi leigisaisi, makawala anelosi leiluki matausina. \fig Meri vavagi komwaidona itaku onanola|src="Vallotton 4200219" size="col" copy="(LUK 2.19) Mary" ref="2.19" \fig* \s1 Yesu kala vabusi yagala \p \v 21 E bogwa leiboda kwailima kwaitolu yam paila kala bobu.\f x \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* Ivabwaisi yagala Yesu, makawala anelosi leilukibogwi minana igau gala bisuma. \x - \xo 2.21 \xt Tol 12.3; Lk 1.31\x* \s1 Isakaisi gwadi baisa Yaubada wa Bwala Kwebumaboma \p \v 22 E bogwa leiwokuva yamla si kikila\f y \ft Mina Yudia idokaisi kidamwa vivila makateki eivalulu e minana bomikikila wala, gala gagabila bitapwaroru kaina bigisi sala. Ibodi wala bisipwepuni ola bwala bila igau tutala pwapwawa bibobu. Oluvi bikaimilavau bisisu ola bwala paila kweluwotolu kwaitolu yam, e oluvi bilulasi baisa Guyau makawala Mosese la karaiwaga. \f* makawala la Karaiwaga Mosese, Yosepa sola Meri imaiyaisi magudina Yerusalem, kidamwa bisakaisi matauna baisa Guyau. \x - \xo 2.22-24 \xt Tol 12.6-8\x* \v 23 Makawala la Karaiwaga Guyau kala ginigini, “Si kuluta tauwau\f z \ft Kugisi mailela 7 kala katumiki.\f* bikabomaisi baisa Guyau.” \x - \xo 2.23 \xt Sun 13.2,12\x* \v 24 E bilulasi makawala ola Karaiwaga Guyau, “nayu bubuneroro kaina nayu bubuna natubovau.” \p \v 25 E taitala tau yagala Simioni isisu Yerusalem, tomitukwaibwaila deli totapwaroru mokwita matauna, e itulotula kasi tokwala Isireli, e Baloma Tobumaboma isikaili matauna. \v 26 Baloma Tobumaboma ivituloki matauna gala bikaliga igau matutona bigisibogwi Guyau la Mesaia.\f a \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* \v 27 E Baloma Tobumaboma ivakadi matauna wa Bwala Kwebumaboma; e tamala inala imaiyaisi magudina Yesu kidamwa bivigakaisi magudina makawala Mosese la Karaiwaga. \v 28 Simioni ikopwi magudiwena, iyakawoli Yaubada, kawala, \q1 \v 29 “E Guyau\f b \ft Mapilana wosi eisau Simioni isisu mailela 29-32, e totapwaroru tokinabogwa leima lagaila idokaisi yagala “Nunc Dimittis” (“lagaila kutanekwaigu”), paila baisa wosi bigala bigimatala obonasi mina Roum.\f* lagaila kutanekwaigu yeigu m touwata, \q2 makawala m biga katotila. \q1 \v 30 Italaguva lopogu, paila agisaki matagu m kwatumova. \q1 \v 31 Bogwa kukwatubiasi omitasi tomota komwaidosi, \q1 \v 32 lumalama bititapi si keda matausina gala mina Yudia, \q2 deli bivigaki kasi katububula m tomota Isireli.” \x - \xo 2.32 \xt Ais 42.6; 49.6; 52.10\x* \p \v 33 Magudina tamala deli inala\f c \fq \it Tamala deli inala.\it*\ft Mimilisi wala buki pilabubogwa eiginisi “Matausina Yosepa deli gwadi inala”.\f* itutu uwosi paila avaka matauna ilivala. \v 34 E Simioni ikabwaili matausina, iluki Meri gwadi inala, kawala, “Gwadi magudiwena Yaubada leinagi, kidamwa bidubadu mina Isireli bikapusisi kaina bitokaiasi paila uula matauna. Magudiwena Yaubada la kabutuvatusi, baisa tomota bidubadu bitakilaisi matauna, \v 35 e mapaila biyomitali si nanamsa kwekikiwola. E yoku, bukubani valam makawala kaiyala ibubasaim.” \p \v 36 E isisu natana navitoubobuta yagala Ana, Panuela latula, dalela Asera. Minana numoya, isisu sola la mwala kwailima kwaiyu taitu wala, \v 37 e ikwabuya paila taitu kweluwolima kweluwotolu kwaivasi.\f d \fq e ikwabuya paila taitu kweluwolima kweluwotolu kwaivasi: \ft Gagabila bitakivilaisi “e baisa tuta kala taitu iboda kweluwolima kweluwotolu kwaivasi goli.” \f* Minana gala bisilavi Bwala Kwebumaboma, mitaga yumyam bugibogi ititapwaroru deli la pusoposuma\f e \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* toyo ninigada. \v 38 E wa tuta matutona ima inokagutoki baisa Yaubada, ilivala paila magudina baisa komwaidosi itutulaisi mwada Yaubada bitaneku Yerusalem. \s1 Ikaimilavausi Nasaredi \p \v 39 E bogwa ivagaisi vavagi komwaidona makawala la Karaiwaga Guyau, ikaimilavausi Galili osi valu tatousi yagala Nasaredi. \x - \xo 2.39 \xt Md 2.23\x* \v 40 E monagwadi ikatusaili itowonaku e ipeula. Ikabitam sainela deli Yaubada imitukwaii matauna vavagi bidubadu. \s1 Gwadi Yesu wa Bwala Kwebumaboma \p \v 41 E taitu kwaitala kwaitala tamala inala melokaisi Yerusalem paila Luvapela\f f \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* Pakala. \x - \xo 2.41 \xt Sun 12.1-27; Kak 16.1-8\x* \v 42 E tutala Yesu kala taitu kweluwotala kwaiyu, ilosi makawala kasi gulogula. \v 43 E paka bogwa leiwokuva ikikaimilavausi; e gwadi Yesu isiwa Yerusalem, mitaga tamala inala gala inikolaisi. \v 44 Idokaisi isisu osi boda, mapaila ikalatalasi ililoulasi, e inevisi magudiwena oluwalaisi veisia deli lubesia. \v 45 Mitaga gala ibanaisi matauna, e ikaimilavausi Yerusalem, inainevisi matauna. \v 46 E bogwa ikalatolusi ibanaisi matauna wa Bwala Kwebumaboma isiwalai tovituloki ililagi matausina deli ikikatupoi matausina; \v 47 e komwaidosi ilagaisi matauna saina itutu uwosi sainela paila la kateta toyo la vitakaula. \v 48 E tutala igisaisi matauna itutu uwosi; e inala iluki matauna, kawala, “Latugu, avaka paila kuvigakaima makawala? Kugisi tamam deli yeigu lakaninevaim deli ma nokubukubu paila yoku.” \fig Ililagi matausina deli ikikatupoi matausina|src="Vallotton 4200246" size="col" copy="(LUK 2.46) (sitting with Jewish teachers)" ref="2.46" \fig* \p \v 49 Iluki matausina, kawala, “Avaka paila kuninevaigusi? Ki, gala kunikolaisi ibodaigu basisu ola bwala Tamagu?”\f g \ft Gagabila bitagini “bauvagi la paisewa Tamagu”.\f* \v 50 Mitaga gala ikatetasi avaka eikaibigi. \p \v 51 E ikaimilavau deli matausina ilosi Nasaredi, ikabikuwoli matausina. E inala vavagi komwaidona makwaisina itaku onanola. \p \v 52 E Yesu iyouloveka la kabitam toyo itowonaku; tuvaila Yaubada deli tomota ikabwailisi matauna. \x - \xo 2.52 \xt 1 Sml 2.26; Big 3.4\x* \c 3 \s1 Yoni Tobapitaisi la kamituli \r (Md 3.1-12; Mk 1.1-8; Yn 1.19-28) \p \v 1 Tuta matutona Taibiria\f h \ft Matauna mina Roum si Giyouveka paila 14-37 AD. Mapaila taitu kweluwotala kwailimala baisa 28 kaina 29 AD, e Yesu kala taitu eiboda kaina kweluwotolu taitu (kugisi mailela 23).\f* Sisa la karaiwaga taitu kweluwotala kwailimala, Ponitio Pailato\f i \ft Matauna mina Roum si tokwaraiwaga paila mapilasina Yudia, Sameria deli Idumia, iyosi la guyau 26-36 AD.\f* ikaraiwogi Yudia, Erodi\f j \ft Matauna Erodi Anitipasa, mina Roum si tokwaraiwaga paila mapilasina Yudia deli Peria, iyosi la guyau 4 BC bila 39 AD.\f* guyoula Galili, e bodala Pilipi\f k \ft Matauna iyosi la guyau 4 BC bila 34 AD, e la kabokwaraiwaga isisu opiliyavata.\f* guyoula Ituria toyo Tirakoniti, e Lisania guyoula Abilene; \v 2 tuvaila, Anasa deli Kaiapa\f l \ft Anasa matauna Tolula Toveka wa taitu 6-15 AD. Oluvi yawala Kaiapa eimila Tolula Toveka 18-36 AD. \f* tolula tovakaveka.\f m \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* Tuta matutona la biga Yaubada imakaia Yoni latula Sekaraia oviloupakala.\f n \ft Kugisi Lk 1.80 kala katumiki.\f* \v 3 E matauna ilokaia viluwela Yoridani komwaidona, e ikamituli, kawala, “Kuninavilasi e babapitaisaimi e Yaubada biligaiwa mi mitugaga.” \v 4 Makawala Aisea tovitoubobuta leigini ola buki, \q1 “Taitala idoudou oviloupakala, kawala, \q2 ‘Kukwatubiasaisi la keda Guyau, \q2 kukiduwosisiaisi la keda. \x - \xo 3.4-6 \xt Ais 40.3-5\x* \q1 \v 5 Sakalela komwaidona bivakasauwaisi, \q2 komwaidona koya kwevakaveka toyo kwekikekita bibusisi, \q1 doudogala keda bikiduwosisiaisi, \q2 pitupitula keda bikatudubunaisi. \q1 \v 6 E tomota komwaidosi bigisaisi la katumova Yaubada.’” \p \v 7 Mapaila tobobawa imaisi mwada matauna bibapitaisi, e iluki matausina, kawala, “Tubula mitugaga yokomi! Availa ilukwaimi bukusakaulasi metoya omi sula mapula igau Yaubada bimai? \x - \xo 3.7 \xt Md 12.34; 23.33\x* \v 8 Kuvagaisi avaka bivituloki mi ninavila. Taga kukwaibigasi oninami, ‘Matauna Eberaam tabudasi’. Paila alukwaimi, gagabila Yaubada bikau dakuna makwaisina bivigaki tubula Eberaam.\f o \ft Mina Yudia eidokaisi titoulesi Yaubada la tomota tatousi paila uula Yaubada omitibogwa eilivala biga katotila baisa tubusi Eberaam.\f*\x - \xo 3.8 \xt Yn 8.33\x* \v 9 Baisa tuta kema eikatubiasaisi mwada biteyasi kai ouula; mapaila avai kai gala biuwa kaiuwala bwaina, biteyasi bilavaisi bila wa kova.” \x - \xo 3.9 \xt Md 7.19\x* \p \v 10 E tobobawa ikatupoiyaisi matauna, kawasi, “Avaka bakavagaisi?” \p \v 11 Ivitakauloki matausina, kawala, “Matauna isim kala kwama yayu, ibodi bisaiki matauna gala kala kwama; e matauna isim kʹala, ibodi bipati makawala.” \p \v 12 Tuvaila tokougugula pokala\f p \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* imaisi mwada matauna bibapitaisi e ikatupoiyaisi matauna, kawasi, “Tovituloki, avaka bakavagaisi?” \x - \xo 3.12 \xt Lk 7.29\x* \p \v 13 E iluki matausina, kawala, “Taga bukukwauwaisi bikalisau avaka ikaraiwogaisi paila yokomi.” \p \v 14 Tokwabilia\f q \ft Matausina mina Roum omitibogwa eikabiliasi deli mina Yudia, e mina Roum eikalisauwaisi e baisa tuta mina Roum si tokwabilia iiyamataisi valu.\f* tuvaila ikatupoiyaisi matauna, kawasi, “E ammakawamasi avaka bakavagaisi?” \p E iluki matausina, kawala, “Taga kulebwaisi metoya baisa availa, tuvaila taga kutabinakaisi availa; e taga bukutakumdusi paila kami mapu.” \p \v 15 Tomota itulotulasi ivivinagaiyaisi e komwaidosi inanamsasi paila Yoni, kaina matauna Mesaia. \v 16 Yoni ivitakauloki komwaidosi, kawala, “Yeigu abapitaisaimi metoya wa sopi; mitaga taitala eimaima ikalisauwaigu, katubukolela kaikela kala sipu\f r \ft Wotetila makwaina bibodi taitala towotetila towatanawa wala bivagi, mitaga Yoni eidoki titoulela gala wala avaka omatala Mesaia.\f* gala ikwanaigu bataneku; matauna bibapitaisaimi metoya baisa Baloma Tobumaboma e deli kova. \v 17 Iyosi la kabokila\f s \ft Otutala tayoyuwa tobigubagula mina Yudia bisailisi witi komwaidona opwaipwaia e tomota deli mauna bivapupoiyaisi mwada bitavileiyaisi witi kanuvinela. Oluvi biyosisi kabokila bilavi komwaidona walakaiwa, e yagila biyuvisau msomsa mitaga waitunela witi bikapusi bim opwaipwaia. E saina gagabila bikougugulaisi bisailisi wa bwaima.\f* oyamala, kidamwa bikatukili witi kalagila deli kanuvinela; la witi bikedidagi ola bwaima — mitaga kanuvinela bigabu wa kova gala bimata.” \p \v 18 Mapaila ituwoli biga ituwoli biga ikamituli Bulogala Bwaina baisa tomota. \v 19 Mitaga ibuyoyu guyau Erodi paila Erodiasa la kwava bodala,\f t \ft Matauwena yagala Pilipi (kugisi Mk 6.17) tolela Roum matauna. Mitaga ibodi bitaluluwaisi taitala Pilipi la iliesa isisu, matauwena tokwaraiwaga (kugisi mailela 1).\f* e paila komwaidona avai mitugaga avai mitugaga Erodi leivagi. \x - \xo 3.19-20 \xt Md 14.3-4; Mk 6.17-18\x* \v 20 E Erodi ikalisuwoli la vavagi gaga komwaidona, paila isaili Yoni wa bwala katupipi. \s1 Yesu ibapitaiso \r (Md 3.13-17; Mk 1.9-11) \p \v 21 E ikugwa tomota komwaidosi ibapitaisasi oluvi Yesu ibapitaiso. Ininigada, e labuma ikivi, \v 22 e Baloma Tobumaboma imila mauna makawala bubuna, italakapusi baisa matauna; e kaigila metoya wa labuma ima, kawala, “Yoku Latugu Tombwailigu; saina kuyomwasalaigu.” \x - \xo 3.22 \xt Vit 22.2; Sam 2.7; Ais 42.1; Md 3.17; Mk 1.11; Lk 9.35\x* \s1 Yesu Keriso liliula \r (Md 1.1-17) \p \v 23 E tutala Yesu ivitouula la paisewa, kala taitu kaina iboda kweluwotolu, matauna tamala (idokaisi makawala) Yosepa, eisekaili tamala Ilai, \v 24 eisekaili tamala Madati, eisekaili tamala Libai, eisekaili tamala Meliki, eisekaili tamala Yanai, eisekaili tamala Yosepa, \v 25 eisekaili tamala Matadia, eisekaili tamala Emosi, eisekaili tamala Neum, eisekaili tamala Esili, eisekaili tamala Nagai, \v 26 eisekaili tamala Maadi, eisekaili tamala Matadia, eisekaili tamala Semini, eisekaili tamala Yoseki, eisekaili tamala Yoda, \v 27 eisekaili tamala Yoanani, eisekaili tamala Risa, eisekaili tamala Serubabela, eisekaili tamala Sealitieli, eisekaili tamala Neri, \v 28 eisekaili tamala Meliki, eisekaili tamala Adi, eisekaili tamala Kosam, eisekaili tamala Elimadam, eisekaili tamala Eri, \v 29 eisekaili tamala Yosuwa eisakaili tamala Eliesa, eisekaili tamala Yorim, eisekaili tamala Madati, eisekaili tamala Libai, \v 30 eisekaili tamala Simioni, eisekaili tamala Yuda, eisekaili tamala Yosepa, eisekaili tamala Yonam, eisekaili tamala Eliakim, \v 31 eisekaili tamala Meleya, eisekaili tamala Mena, eisekaili tamala Matada, eisekaili tamala Nadani, eisekaili tamala Debida \v 32 eisekaili tamala Yese, eisekaili tamala Obedi, eisekaili tamala Bwasa, eisekaili tamala Salimoni, eisekaili tamala Nasoni, \v 33 eisekaili tamala Aminadaba, eisekaili tamala Adimini, eisekaili tamala Ani, eisakaili tamala Esironi, eisakaili tamala Peresi, eisekaili tamala Yuda, \v 34 eisekaili tamala Yekobe, eisekaili tamala Aisake, eisekaili tamala Eberaam, eisekaili tamala Tira, eisekaili tamala Nayo, \v 35 eisekaili tamala Serugi, eisekaili tamala Reu, eisekaili tamala Pelegi, eisekaili tamala Eba, eisekaili tamala Sela, \v 36 eisekaili tamala Kainana, eisekaili tamala Apakisadi, eisekaili tamala Sem, eisekaili tamala Nowa, eisekaili tamala Lameki, \v 37 eisekaili tamala Metusela, eisekaili tamala Inoki, eisekaili tamala Yaredi, eisekaili tamala Maalaleeli, eisekaili tamala Kainani, \v 38 eisekaili tamala Inosi, eisekaili tamala Seti, eisekaili tamala Adam, e matauna tamala Yaubada. \c 4 \s1 Diabolo itamnabi Yesu \r (Md 4.1-11; Mk 1.12-13) \p \v 1 E Baloma Tobumaboma isividuli Yesu, e ikaimilavau metoya Waya Yoridani. E Baloma Tobumaboma iviyelu nanola Yesu ilau matauna oviloupakala; \v 2 e oviloupakala ikaluwovasi Diabolo\f u \ft Matauna kala tokwaraiwaga uvagila gaga; maigana yagala kala katumiki “Totabinona”.\f* itamnabi matauna. E wa yam makwaisina ipusoposuma oluvi ikamolu. \p \v 3 Diabolo iluki matauna, kawala, “Kidamwa yoku Yaubada Latula, kukwaraiwogi dakuna makwaina bimila kaula.” \p \v 4 E Yesu ivitakauloki matauna, kawala, “Buki Pilabumaboma kala ginigini isisu, ‘Gala kaula wala bimovasi tomota.’” \x - \xo 4.4 \xt Kak 8.3\x* \p \v 5 E ivaligai matauna walakaiwa, ikavitusi baisa matauna watanawa kala kabokwaraiwaga komwaidona okwaitala tuta. \v 6 E Diabolo iluki matauna, kawala, “Baisa yoku karaiwaga makwaina komwaidona basakaim deli kasi katububula; paila komwaidona bogwa isakaigu, e baisa availa magigu basaiki makwaina. \v 7 Mapaila kidamwa bukutemmalaigu bogwa basakaim komwaidona.” \p \v 8 E Yesu ivitakauloki matauna, kawala, “Buki Pilabumaboma kala ginigini isisu, ‘Bukutemmali Guyau m Yaubada, e matauna kalamwaleta bukuwotitali.’” \x - \xo 4.8 \xt Kak 6.13\x* \p \v 9 E ilau matauna Yesu ilosi Yerusalem, isaili matauna odabala Bwala Kwebumaboma, iluki matauna, kawala, “Kidamwa yoku Yaubada Latula, kukokuwa. \v 10 Paila Buki Pilabumaboma kala ginigini isisu, ‘Bikaraiwogi la anelosi paila yoku, biyamataimsi,’ \x - \xo 4.10 \xt Sam 91.11\x* \v 11 deli, ‘Oyumasi bikauwaimsi, taga biwaiya kaikem dakuna.’” \x - \xo 4.11 \xt Sam 91.12\x* \p \v 12 E Yesu ivitakauloki matauna, kawala, “Buki Pilabumaboma ilivala, ‘Taga bukuwakoli Guyau m Yaubada.’” \x - \xo 4.12 \xt Kak 6.16\x* \p \v 13 E Diabolo la tamnabi komwaidona bogwa ivinaku, e isilavi matauna paila igau avai tuta bibodi. \s1 Yesu ivitouula la kamatula Galili \r (Md 4.12-17; Mk 1.14-15) \p \v 14 E Yesu ikaimilavau mapilana Galili e Baloma Tobumaboma la peula eisikaili matauna, e bulogala matauna ikaligiaki valu komwaidona. \v 15 E iuvituloki\f v \ft Avai tuta tomota bisigugulasi osi bwala tapwaroru, igagabila tovituloki ituwoli ituwoli bisuvisi biuvitulokisi e bititanekwaisi mina Yudia si Buki Pilabumaboma baisa tosusuvi tapwaroru.\f* osi bwala tapwaroru, komwaidosi iyakawolaisi matauna. \s1 Ipakaisi Yesu mapilana Nasaredi \r (Md 13.53-58; Mk 6.1-6) \p \v 16 E imakaia Nasaredi makwaina valu baisa ikaitubwa, e makawala la bubunela wa yam sabate isuvi wa bwala tapwaroru. Itokaia bikalawa\f w \ft Bwala Tapwaroru kala tokugwa gagabila binagi avai tau goli magila kidamwa bikalawa Buki Pilabumaboma otutala tapwaroru.\f* Buki Pilabumaboma;\f x \ft Baisa mina Yudia si buki pilabumaboma, yakidasiga tadoki mapilana Kabutubogwa.\f* \v 17 e isakaisi matauna la buki tovitoubobuta Aisea. Buki mpana iulaim, ibani mavilela mavilana kala ginigini isisu, \q1 \v 18 “Guyau la Baloma isikailigu, \q2 ibulamaigu kidamwa bakamituli Bulogala Bwaina baisa tonamakava. \q1 Leiwitalaigu bakamituli kasi katuyuvisa tokwatupipi \q2 deli tokwau mitasi bimitalala, \q2 matausina eibodaisi karaiwaga mwau bataneku, \x - \xo 4.18-19 \xt Ais 61.1-2\x* \q1 \v 19 e bakamituli kala taitu Guyau mwada bikoli la tomota.” \p \v 20 Ikatubodi buki, ikaimali baisa tolibaku, e isili. E komwaidosi matausina wa bwala tapwaroru itobu mitasi baisa matauna. \v 21 Ivitouula iluki matausina, kawala, “Lagaila goli ginigini makwaina gala bisala otaigami.” \p \v 22 E komwaidosi ikamitulaisi paila matauna deli itutu uwosi paila la biga saina bwainigaga ililivala; e ikaibigasi, kawasi, “Ki, matauna Yosepa latula?” \p \v 23 Iluki matausina, kawala, “Adoki bukulukwaigusi bigivakala makwaina, ‘Toyuvisa kukwatumovaim titoulem; avaka kalagaisi lokuvagi Kapaneum bukuvagi baisa tuvaila om valu tatoum.’” \v 24 Ikaibiga, kawala, “Kululuwaisi baisa - gala taitala tovitoubobuta ikabwailisi ola valu tatoula. \x - \xo 4.24 \xt Yn 4.44\x* \p \v 25 “Mitaga kulagaisi baisa, bidubadu kwabuya isisuaisi Isireli ola tuta Ilaitia, waigigi kala tuta kala kaduwonaku kwaitolu taitu nalima natana tubukona, e molusaula iviloubusi ovalu komwaidona. \x - \xo 4.25 \xt 1 Gwe 17.1\x* \v 26 Mitaga Yaubada gala iwitali Ilaitia bilokaia availa mitaga kubuyala Sarepata mapilana Saidoni wala. \x - \xo 4.26 \xt 1 Gwe 17.8-16\x* \v 27 E bidubadu tokwagwaiguya\f y \ft Yakidasi taginisi lelia makwaina, mitaga mina Girisi si biga eiginisi ikoumgulaisi mimilisi lelia ituwoli ituwoli tuvaila.\f* isisuaisi Isireli Ilaisa tovitoubobuta ola tuta e gala taitala ikatumigileu mitaga Nemani wala, tolela Siria.” \x - \xo 4.27 \xt 2 Gwe 5.1-14\x* \p \v 28 Bogwa ilagaisi vavagi makwaisina, komwaidosi matausina wa bwala tapwaroru saina igibuluwasi. \v 29 E itokaiasi itupaisi matauna osisunela valu, ibiaisi matauna wa koya makwaina eibudaisi si valu odadana mwada bilavaisi matauna watanawa. \v 30 Mitaga Yesu isugigai matausina, e ila. \s1 Taitala tau isikaila baloma gaga \r (Mk 1.21-28) \p \v 31 E ibusi Kapaneum,\f z \ft Mapilana valu isisu milaveta Galili olumata opilikwaibwagayouya.\f* viluwela Galili. Wa yam sabate ivituloki matausina. \v 32 E itutu uwosi la vituloki, paila ililivala makawala isim la karaiwaga. \x - \xo 4.32 \xt Md 7.28-29\x* \v 33 Wa bwala tapwaroru taitala tau isisu eisikaila baloma gaga e iwaiweya deli kaigala kaigaveka, kawala, \v 34 “Aa! Avaka bukuvigakaima,\f a \ft Baisa bigala kominimani, e metoya baisa tanikoli wala magisi mwada bivataisi sola Yesu.\f* yoku Yesu guma Nasaredi?\f b \ft Kidamwa magisi bilivalasi paila taitala tau, mimilisi tuta bikaibigimgulisi la valu. Kugisi 1 Gwe 17.1 (Ilaitia tolela Tisibe), Mk 15.43 (Yosepa guma Arimatia) deli VA 9.11 (Saulo guma Tasu).\f* Ki, lokuma bukuyabaima? Yeigu anikolaim, yoku Yaubada la Tokabomi.”\f c \ft Ililivalasi makawala mwada bikibubotaisi Yaubada la Mesaia.\f* \p \v 35 Yesu ikatilakai baloma, kawala, “Desi kukwapatu, kusilavi matauna.” E bogwa ilavi matauna oluwalaisi matausina, baloma isilavi matauna, e gala goli iyogagi matauna. \p \v 36 E komwaidosi saina itutu uwosi, ikatumikisi taitala baisa taitala, “Ammakawala biga mabigana? Matauna isim la karaiwaga toyo peula paila ikaraiwogi baloma gaga e isilavaisi.” \v 37 Mapaila iyoyu bulogala Yesu ikaligiaki komwaidona mapilana katitaikinela. \s1 Yesu ikatumovi bidubadu \r (Md 8.14-17; Mk 1.29-34) \p \v 38 Yesu itokaia e isilavi bwala tapwaroru, e isaitaula isuvi ola bwala Saimoni. E Saimoni yawala ikatoula yuviyavi wowola sainela; iyokakapisisi baisa matauna paila minana. \v 39 E itotu ikululuki minana, ibuyoyu katoula makwaina e isolovi minana kala katoula; nanakwa itokaia ivakoma matausina. \p \v 40 E kalasia isaku pilatala,\f d \ft Mina Yudia idokaisi kwaitala yam kala vigimkovila tuta makwaina isisalili kalasia, e oluvi gagabila bivitouulasi yam kwaiyuwela la vavagi. E yam makwaina sabate, mauula avai tuta bogwa eisalili kalasia idokaisi sabate bogwa leiwokuva e gagabila bikokeulasi tokwatoula bimaiyaisi e Yesu bikatumovi.\f* matausina iyosisi si tokwatoula, avai katoula avai katoula, komwaidosi imiakaisi Yesu; e isaili yamala baisa taitala taitala, ikatumovi matausina. \v 41 E baloma gaga isilavaisi bidubadu tokwatoula, iwaiweyasi, kawasi, “Yoku Yaubada Latula.” \p Mitaga ibuyoyu matausina, gala itagwala bilivalasi avaka, paila inikolaisi matauna Mesaia. \s1 Yesu ititavina tuwoli valu ikikamituli \r (Mk 1.35-39) \p \v 42 Bogwa eiyam, Yesu isilavi baisa ila ovilouwokuva. E tobobawa ininevaisi matauna; bogwa imakaiasi, mwada biyusaisi matauna kidamwa taga bisilavi matausina. \v 43 Mitaga Yesu iluki matausina, kawala, “Ibodaigu bakamituli Bulogala Bwaina paila Yaubada la Karaiwaga\f e \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* baisa tuwoli valu tuvaila; baisa uula leiwitalaigu.” \p \v 44 E ikikamituli osi bwala tapwaroru mina Yudia.\f f \fq mina Yudia. \ft Mimilisi buki pilabubogwa iginisi “mina Galili”.\f* \c 5 \s1 Yesu idou Saimoni deli sala bibokulaisi matauna \r (Md 4.18-22; Mk 1.16-20) \p \v 1 Kwaitala tuta Yesu itotu okawolawala milaveta Genesareta.\f g \ft Baisa Milaveta Galili igiyuwela wala. Makwaina milaveta sopila sumokainia kala wonaku Kavataria bitala Sinaketa (21 km) e kala beiyaya Gusaweta bitala Kaileula (13 km), isisu olumoulela mapilana Galili.\f* Tobobawa ileitupaisi Yesu, magisi bilagaisi la biga Yaubada. \x - \xo 5.1-3 \xt Md 13.1-2; Mk 3.9-10; 4.1\x* \v 2 E igisi kaiyu waga kaikikekita okawolawa; mitaga topoula bogwa italaguvasi isipisapisi si wota. \v 3 E isila wa waga kaitala, makaina la waga Saimoni, inigadi matauna mwada waga bitowada biwa pikekita obolita. E isipopula isili,\f h \ft Wa tuta matutona tovituloki kasi gulogula bisilaisi kidamwa mwada biuvitulokisi.\f* ivituloki tobobawa metoya wa waga. \fig Saina bidubadu yena ikolaisi|src="Vallotton 4200506" size="col" copy="(LUK 5.6)(they caught many fish)" ref="5.6" \fig* \p \v 4 E bogwa leivenoku iluki Saimoni, kawala, “Kulosi wa sawa kulavaisi mi wota, kubiaisi.” \x - \xo 5.4 \xt Yn 21.3\x* \p \v 5 E Saimoni ivitakauloki, kawala, “Guyau, wa bogi komwaidona kapolinanotasi wala; mitaga kidamwa kulivala, desi wala, balavi wota.” \v 6 E bogwa ivagaisi makawala, saina bidubadu yena ikolaisi. Si wota ikobolu, \x - \xo 5.6 \xt Yn 21.6\x* \v 7 e ikatulokwasisi sesia wa waga ituwoli, bimaisi bipilasaisi matausina. E imaisi ivakasauwaisi kaiyu waga deli yena, makateki bibekusi. \v 8 Mitaga Saimoni Pita bogwa igisi baisa ikavagina omatala Yesu, ikaibiga, kawala, “Tomoya kusilavaigu paila tomitugaga yeigu.” \p \v 9 Paila itutu wowola tuvaila komwaidosi deli matauna paila kasi bawa yena bogwa ikolaisi. \v 10 Itutu uwosi tuvaila Yemesa toyo Yoni, Sebedi litula matausina Saimoni sala. E Yesu iluki Saimoni, kawala, “Taga kukokola; metoya tuta baisa bukukulokola tomota.” \p \v 11 Bogwa ibiligavaisi si waga okabinagula iligaimwaisi komwaidona, ibokulaisi matauna. \s1 Yesu ikatumigileu tokagwaiguya \r (Md 8.1-4; Mk 1.40-45) \p \v 12 Kwaitala tuta Yesu isisu valu kwaitala, taitala tau ima saina tokagwaiguya matauna. E tutala igisi Yesu ikavagina iyokakapisi baisa matauna, kawala, “Tomoya, kidamwa magim gagabila bukumdidavaigu bamigileu.”\f i \ft Idokaisi lelia bivigaki matausina makawala tomitugaga, paila uwosi kala gaga eiyogwali si tapwaroru, e mauula gala gagabila bitemmalaisi Yaubada. Baisa uula tokwatoula magisi mwada Yesu bikau kala gaga e bogwa bimigileusi e gagabila bitemmalaisi Yaubada.\f* \p \v 13 E Yesu ivitukoli yamala, ikabikoni matauna,\f j \ft Mina Yudia kasi kokola idokaisi kidamwa availa bikabikoni taitala tolelia bogwa bivigaki titoulela bomikikila makawala tokwatoula. Mitaga Yesu inikoli baisa gala makawala e mauula gala wala ikokola, ikabikoni wala.\f* kawala, “Magigu goli; bukumigileu.” E nanakwa kala kagwaiguya italogusa wala. \v 14 E Yesu iluki matauna, kawala, “Taga bukuluki availa. Mitaga kula, kuvitulokaim baisa tolula,\f k \ft Mina Yudia kasi karaiwaga tolula wala ibodi bigisi wowola tokagwaiguya e bikabwaili matauna kidamwa kala katoula leibwaina. Oluvi tokwatoula bilula makawala Mosese la Karaiwaga e gagabila bikaimilavau bisikaila sala ola valu.\f* kukwabilula paila kam kikila, makawala Mosese la Karaiwaga, e tomota bigisaisi bisimokwitasi.” \x - \xo 5.14 \xt Tol 14.1-32\x* \p \v 15 Mitaga butula Yesu ikaligiaki ambaisa ambaisa; e saina tobobawa isigugulasi mwada bilagaisi, e magisi matauna bikatumovi kasi katoula. \v 16 Mitaga tuta tuta bisilavi tobobawa bila ovilouwokuva bininigada. \s1 Yesu ikatumovi togolia \r (Md 9.1-8; Mk 2.1-12) \p \v 17 Kwaitala yam iuvituloki, isisuaisi deli Parisi deli tovituloki paila Karaiwaga\f l \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* imaisi metoya Galili ovalu komwaidona deli Yudia ovalu komwaidona, e metoya Yerusalem. E Guyau la peula isikaili Yesu kidamwa bikatumova. \v 18 E ka, tauwau imiakaisi matauna wa kebila taitala togolia, e inainevisi kabosuvi bimaiyaisi matauna, kidamwa bisailisi omatala Yesu. \v 19 Mitaga gala ibanaisi kabosuvi bimaiyaisi togolia, paila uula tobobawa. Mapaila imwenasi odabala bwala,\f m \ft Kugisi Md 24.17 kala katumiki paila matabudona buligayuwela odabala bwala. Kaimapula katuva bisailisi sisila kai deli yekwesi e bikatumkulovaisi pwaipwaia bitutusi bidudubuna. Mauula saina gagabila bikilikelisi bikipwanaisi mwada kabosusuvi.\f* iloyasi matauna deli kabala oponanela katuva, isailisi oluwalaisi tomota omatala Yesu. \v 20 Yesu igisi si dubumi,\f n \ft Yesu eigisi matausina tokeula deli goli tokwatoula eidubumaisi Yesu gagabila bikatumovi matauna.\f* e iluki matauna, kawala, “Mwa! m mitugaga aligaiwa.” \fig Iloyasi matauna oponanela|src="Vallotton 4200519" size="col" copy="(LUK 5.19)lowering from ceiling " ref="5.19" \fig* \p \v 21 E toninitalapula paila Karaiwaga deli Parisi ikatupoiyaisi, kawasi, “Availa matauna ibigigagi Yaubada? Availa ibodi biligaiwa mitugaga mitaga Yaubada kalamwaleta?” \p \v 22 Mitaga Yesu inikoli si nanamsa ivitakauloki matausina, kawala, “Avaka paila kunanamsasi makawala? \v 23 Avakaga gagabila, baluki, kawagu, ‘M mitugaga aligaiwa’, kaina ‘Kutokaia, kuloula’? \v 24 Mitaga bavitulokaimi bukunikolaisi yeigu Latula Tomota\f o \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki. Mapilana Kabutuvau maigana Yesu wala yagala.\f* isim ulo karaiwaga baisa ovalu watanawa kidamwa baligaiwa mitugaga.” Mapaila iluki togolia, kawala, “Mwa! kutokaia, kukwatupwi m moi, e kula om bwala.” \p \v 25 E nanakwa itokaia omitasi, ikau la kabokanukwenu, ila ola bwala iiyakawoli Yaubada. \v 26 E komwaidosi saina itutu uwosi sainela, iyakawolaisi Yaubada, e immakiusasi, ikaibigasi, kawasi, “Yam lagaila bogwa tagisaisi vavagi kaboyowalula.” \s1 Yesu idou Libai bibokuli matauna \r (Md 9.9-13; Mk 2.13-17) \p \v 27 Oluvi Yesu isunapula, igisi taitala tokougugula pokala,\f p \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* yagala Libai,\f q \ft Matauna igiyuwela Madiu, makawala isisu Md 9.9.\f* isili okabopokala; e iluki matauna, kawala, “Kubokulaigu.” \v 28 E itokaia isilavi komwaidona ibokuli matauna. \p \v 29 E Libai ikatubiasi paka kwaiveka ola bwala; e saina bidubadu tokougugula pokala toyo mimilisi tuwoli isilaisi deli matausina. \v 30 E Parisi deli si toninitalapula paila Karaiwaga itakumdusi gaga baisa la toligalega, ikaibigasi, kawasi, “Avaka paila kukwamkwamsi kumomomsi deli tokougugula pokala toyo tomitugaga?”\f r \ft Matausina si bubunela makawala tokougugula pokala eipakaisi kabikaula baisa bidubadu karaiwaga, makawala mimilisi kaula bomikikila bikamsi deli kasi karaiwaga bomala bikalubailasi deli matausina gala mina Yudia. E kidamwa bipakaisi kasi karaiwaga makwaisina, mina Yudia kasi tokugwa bikoulovaisi matausina bidokaisi tomitugaga.\f*\x - \xo 5.30 \xt Lk 15.1-2\x* \p \v 31 E Yesu ivitakauloki matausina, kawala, “Tobubwaila gala magisi toyuvisa, mitaga tokwatoula wala magisi; \v 32 yeigu lama gala badou bimakaiagu tomitukwaibwaila mitaga tomitugaga kidamwa bininavilasi.” \s1 Katupoi paila posuma \r (Md 9.14-17; Mk 2.18-22) \p \v 33 Ilukwaisi Yesu, kawasi, “La toligalega Yoni ipusoposumasi tuta bidubadu e ininigadasi, e si toligalega Parisi makawala tuvaila, mitaga m toligalega ikamkwamsi imomomsi.” \p \v 34 Yesu iluki matausina, kawala, “Kidamwa tovaivau isisu deli sala, gala igagabila bukulukwaisi sala biposumasi ke? Gala goli. \v 35 Mitaga igau tuta bima, tomota bilauwaisi tovaivau. E sala biposumasi wa yam makwaisina goli.” \p \v 36 Tuvaila iluki matausina bigavisaiki,\f s \ft Bigavisaiki baisa kukonebu livalela bivituloki uvagila tapwaroru.\f* kawala, “Gala taitala bikisi kwama yavau bivigaki yaima paila yabogwa; kidamwa bivagi makawala, bogwa biyogagi yavau, e yaima metoya yavau gala bibodi yabogwa. \v 37 Gala taitala ivigogu wainivau olukwava yabogwa;\f t \ft Miyana lukwava biyoudulaisi metoya kanuvinela mauna.\f* kidamwa ivagi makawala, wainivau bikovi miyana, waini bitalagila, e lukwava bikodidaimi.\f u \ft Avai tuta sopila waini olopola lukwava bimila waini bogwa bisapila, e kidamwa papala lukwava gala ipwapwasa, waini bikipwani biyogagi lukwava e waini biligabu bitamwau wala.\f* \v 38 Mitaga wainivau bivigogwaisi olukwava yavau. \v 39 Kidamwa taitala imom wainibogwa gala magila wainivau; paila ikaibiga, kawala, ‘Wainibogwa bwaina sainela.’” \c 6 \s1 Toligalega igudaisi witi wa yam sabate \r (Md 12.1-8; Mk 2.23-28) \p \v 1 Kwaitala yam sabate ivawalai obigulela witi;\f v \ft Mina Yudia kasi gulogula bitagwalasi toliloula tokamolu bigudaisi bikamsi waitunela witi.\f* e la toligalega igudaisi waitunela witi, oyumasi imtumtusi, ikamkwamsi. \x - \xo 6.1 \xt Kak 23.25\x* \v 2 E mimilisi Parisi ikaibigasi, kawasi, “Avaka paila gala kuvagaisi\f w \ft Parisi igisaisi toligalega avaka eivigakaisi waitunela witi e eidokaisi baisa makawala paisewala tayoyuwa, e paisewa makwaina bomala availa bivagi wa yam sabate.\f* makawala Mosese la Karaiwaga? Paila matauna ikikili yam sabate.” \p \v 3 E Yesu ivitakauloki, kawala, “Kaina gala lokukwalawasi avaka Debida ivagi tutala ikamolu, matauna deli kala tobwakuli? \x - \xo 6.3-4 \xt 1 Sml 21.1-6\x* \v 4 Paila isuvi ola bwala Yaubada,\f x \ft Baisa Yaubada la buliyoyova (kugisi Sun 36.8-38), paila wa tuta matutona igau goli gala bikaliaiisi Bwala Kwebumaboma mapilana Yerusalem.\f* e ikau kaula kwaibumaboma leisemakavaisi baisa Yaubada. Matauna ikoma, e tuvaila isaiki kala tobwakuli ikamsi. Mitaga gala ibodi Mosese la Karaiwaga availa bikam, paila tolula wala kʹasi.” \x - \xo 6.4 \xt Tol 24.9\x* \p \v 5 E iluki matausina, kawala, “Yeigu Latula Tomota\f y \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* guyoula sabate.” \s1 Taitala tau yamala kwayamata \r (Md 12.9-14; Mk 3.1-6) \p \v 6 E sabate\f z \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* kwaiyuwela isuvi kwaitala bwala tapwaroru e ivituloki; e isisu taitala tau yamala kakata kwayamata. \v 7 E toninitalapula paila Karaiwaga toyo Parisi\f a \ft Paila boda makwaisina kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* mwada bitabinakaisi Yesu. E, iwayausaisi matauna, kaina biyomovi availa wa yam sabate. \v 8 Mitaga inikoli si nanamsa e iluki matauna yamala kwayamata, kawala, “Kuma kutoli baisa.” E itokaia itoli. \v 9 Yesu iluki matausina, kawala, “Kwatulaisi? Avaka ibodi Mosese la Karaiwaga paila yam sabate? Bitamitukwaiisi kaina bitayogagaisi? Bitayomovaisi kaina bitakatumataisi?” \v 10 E igigisi matausina komwaidosi, e iluki matauna,\f b \fq \it iluki matauna.\it*\ft Mimilisi buki pilabubogwa eiginisi “deli la gibuluwa iluki matauna”.\f* kawala, “Kuvitukoli yamam.” Ivagi makawala, e ka, kwayamomova. \p \v 11 Mitaga igibuluwasi sainela, ikikeiwalasi titoulesi avaka bivigakaisi Yesu. \s1 Yesu inagi tailuwotala taiyu toligalega \r (Md 10.1-4; Mk 3.13-19) \p \v 12 E tuta makwaina ila wa koya kidamwa binigada; e bogi makwaina komwaidona ininigada baisa Yaubada. \v 13 E bogwa eiyam idou la toligalega, e metoya matausina inagi tailuwotala taiyu e idoki matausina aposetolo;\f c \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* \v 14 Saimoni matauna idoki yagala Pita toyo Anideru bodala, Yemesa, Yoni, Pilipi, Batolomiu, \v 15 Madiu, Tomasi, Alipio latula Yemesa, Saimoni idokaisi Toyubayoba,\f d \ft Paila uula matauna taitala metoya osi boda matausina availa availa magisi bikabiliasi deli mina Roum mwada biyabaisi matausina bisilavaisi si valu mina Yudia.\f* \v 16 Yemesa latula Yudasa, deli Yudasa Isikariota\f e \ft Maigana kala katumiki kaina “guma Keriota”. Mitaga mimilisi tokwabitam idokaisi tuvaila kala katumiki kaina “Toubuwabu” kainaga “Tokwasesila”.\f* matauna igau tokwasesila. \s1 Yesu iuwotetila baisa saina tobobawa \r (Md 4.23-25) \p \v 17 E ibusi deli matausina, itotu okabatau deli la toligalega saina tobobawa e deli tomota saina tobobawa metoyasi mapilasina Yudia komwaidona deli Yerusalem, deli mapilasina kulumata Taia toyo Saidoni;\f f \ft Mapilasina valu si valu matausina gala mina Yudia isisuaisi olumata oBolita Kwaiveka, mapilana Galili opiliyavata.\f* matausina imaisi kidamwa bilagaisi matauna e bikatuyuvisi kasi katoula; \v 18 e matausina baloma gaga isikailasi ikatuyuvisi matausina. \v 19 E tobobawa komwaidona mwada bikabikonaisi matauna, paila peula isusunapula metoya baisa Yesu, e ikatuyuvisi matausina komwaidosi. \s1 Availa availa imwasawasi e availa availa gala \r (Md 5.1-12) \p \v 20 Imitakavati la toligalega e ikaibiga, kawala, \q1 “Kumwasawasi yokomi tonamakava, \q2 paila Yaubada la Karaiwaga baisa mi vavagi goli. \q1 \v 21 Kumwasawasi yokomi kukwamolusi baisa tuta, \q2 paila bukukomatasi. \q1 Kumwasawasi yokomi tovalam baisa tuta, \q2 paila bukugigilasi. \p \v 22 “Kumwasawasi kidamwa tomota bikoulovaimi, bitavileiyaimi, e bibigigagaimi, e biligaiwaisi yagami paila idokaisi igimigigaga, paila uula yeigu Latula Tomota. \x - \xo 6.22 \xt 1 Pt 4.14\x* \v 23 Wa yam makwaina kumwasawasi, e kuyuwaitaulasi paila mwasawa, paila ka! kami mapu kwaiveka wa labuma; paila tumisia ivigakaisi makawala baisa tovitoubobuta. \x - \xo 6.23 \xt 2 Lil 36.16; VA 7.52\x* \q1 \v 24 “Mitaga wo yokomi bidubadu mi guguwa! \q2 Paila bogwa lokukwauwaisi mi mwasawa. \q1 \v 25 Wo yokomi tokomata tuta baisa! \q2 Paila bukukwamolusi. \q1 Wo yokomi togigila tuta baisa! \q2 Paila bukukwavinavinasi deli bukuvalamsi. \p \v 26 “Wo yokomi kala tuta tomota komwaidosi biyakawolaimi! Paila makawala goli tumisia eiyakawolaisi tovitoubobuta kaponai. \s1 Bukuyebwailisi kami tilaula \r (Md 5.38-48; 7.12) \p \v 27 “Mitaga alukwaimi availa iligalega, Bukuyebwailisi kami tilaula, bukumitukwaiyaisi matausina ipakaimi, \v 28 bukubigibwailisi matausina ibigigagaimi, e bukunigadasi paila matausina iyogagaimi. \v 29 Kidamwa taitala iwaim okimwam pilatala, kutovila biwaiya piliyuwela; e kidamwa taitala ikau kam kwakapula, taga kuyusi kam kwama goli. \v 30 Availa inigadaim avaka kusaiki; e matauna ikau m guguwa, taga kunigidivau makwaisina tuvaila. \v 31 Mapaila bukuvagaisi paila semia avaka magimi bivagaisi paila yokomi. \x - \xo 6.31 \xt Md 7.12\x* \p \v 32 “Paila kidamwa kuyebwailisi matausina wala availa availa iyebwailimi, avaka kala mwasawa baisa yokomi? Paila tomitugaga goli iuvagaisi makawala. \v 33 E kidamwa kumitukwaiyaisi matausina wala availa availa imitukwaiyaimi, avaka kala mwasawa baisa yokomi? Paila tomitugaga tuvaila iuvagaisi makawala. \v 34 Kidamwa mi nanamsa taitala bimapu kala wasi e mauula bukutagwalasi matauna wala biwasi baisa yokomi, avaka kala mwasawa baisa yokomi? Paila tomitugaga itagwalasi tomitugaga biwasisi baisa matausina, kidamwa bikauwaisi makawala tuvaila. \v 35 Mitaga bukuyebwailisi kami tilaula, bukumitakwaisi, bukutagwalasi kasi wasi e taga bukuvayelusi mapula;\f g \ft Mimilisi buki pilabubogwa iginisi “taga bukukitumouwaisi dubumi baisa availa availa.”\f* e kami mapu bogwa bikwaiveka, e mi bubunela makawala litula Towalakaiwa sainela; paila matauna imitukwaii tommeikita, toyo tokwapidakala. \v 36 E bukunokapisaisi makawala Tamami inokapisi. \s1 Yakala baisa tomota ituwoli \r (Md 7.1-5) \p \v 37 “Taga kukwamogaisi availa e Yaubada gala bikamogaimi; taga kutakilaisi availa e Yaubada gala bitakilaimi; kuligaiwaisi si mitugaga, e Yaubada biligaiwa mi mitugaga; \v 38 kusakaisi, e Yaubada bisakaimi; bikatupataimi bwaina e bisiniveka, e tuvaila bikatumkulovi bididabali, e biligabu omi laba. Paila Yaubada binagi paila yokomi makawala kunagaisi paila semia.” \p \v 39 Tuvaila iluki matausina bigavisaiki, kawala, “Ki, igagabila tokwau bivakadi tokwau? Bogwa bikapusisi kasitaiyu omlopu. \x - \xo 6.39 \xt Md 15.14\x* \v 40 Toligalega gala bikalisau kala tovituloki; mitaga kidamwa bogwa iyosi komwaidona kala vituloki, matauna bipati kala tovituloki. \x - \xo 6.40 \xt Md 10.24-25; Yn 13.16; 15.20\x* \p \v 41 “Avaka paila kugisi msomsa omatala bodam,\f h \ft Mabigana ikibuboti taitala totapwaroru wala.\f* mitaga gala avaka baisa yoku kaibilabala isisu omatam titoulem? \v 42 Kaina ammakawala bukuluki bodam, kawam, ‘Bodagu, kutagwala bakau msomsa metoya omatam,’ mitaga yoku titoulem gala kugisi kaibilabala isisu omatam titoulem? Tokwatudewa gaga yoku, kukwaubogwi kaibilabala metoya omatam titoulem, oluviga bukugisi bimilakatila e bukukwau msomsa metoya omatala bodam. \s1 Metoya ouwala bitavitusi kai \r (Md 7.16-20; 12.34-35) \p \v 43 “Paila gala kaitala kai kaiminabwaita biuwa gaga; kaina gala kaitala kai kaimigaga biuwa bwaina. \v 44 Mitaga bitavitusi kai kaitala kaitala metoya ouwala. Paila tomota gala ikiuyasi seuseu metoya osoweilau kaina kaiuwala waini metoya okaigunigwaini. \x - \xo 6.44 \xt Md 12.33\x* \v 45 Tomitukwaibwaila imai vavagi bwaina metoya onanola kala veiguwa bwaina; e tomitugaga imai vavagi gaga metoya onanola kala veiguwa gaga; paila metoya onanola kala bawa wodola ililivala. \x - \xo 6.45 \xt Md 12.34\x* \s1 Tumila tumilayu \r (Md 7.24-27) \p \v 46 “Avaka paila kudokaigusi, ‘Tomoya, Tomoya,’ mitaga gala kuvagaisi avaka alukwaimi? \v 47 Availa bimakaiagu bilagi ulo biga e bivagi, bavitulokaimi availa makawala matauna; \v 48 matauna makawala tau ikaliai bwala; e ikeli utuwotu tumilela ivitau kokola odukutotu. E dadoya itayelu mwada biyelu bwala; mitaga gala gagabila biyega; paila uula ikaliibau. \v 49 Mitaga availa bilagi ulo biga mitaga gala bivagi, matauwena makawala tau ikaliai bwala opwaipwaia gala deli kala tumila; e dadoya ikatuyou bwala, e nanakwa ikapusi; e bwala bogwa igaga mokwita.” \c 7 \s1 Yesu ikatumovi tokwabilia la touwata \r (Md 8.5-13) \p \v 1 Tutala bogwa ikebigimkulovi la biga komwaidona baisa tomota, Yesu iviloubusi Kapaneum. \v 2 E taitala tokwabilia,\f i \ft Matauna taitala guma Roum, mina Yudia idokaisi matauna tilaula wala.\f* kasi tokugwa lakatutala, isisu baisa. E la touwata tombwailila goli, e touwata matauna ikatoula katitaikina bikaliga. \v 3 Tutala ilagi bulogala Yesu, tokwabilia iwitali mina Yudia kaidadala si valu baisa Yesu, binigadaisi matauna bima bikatumovi la touwata. \v 4 E tutala imakaiasi Yesu saina iyokakapisisi baisa matauna. “Bukuvigaki makawala baisa matauna, paila wala matauna ibodi bukupilasi. \v 5 Paila iyebwaili da tomotasi, deli leikaliai ma bwalasi tapwaroru.” \p \v 6 Yesu ila deli matausina. Tutala ima katitaikina ola bwala, tokwabilia iwitali sala baisa matauna ilukwaisi matauna, kawala, “Tomoya, taga bikaiki wowom; gala ibodaigu bukusuvi ogu bwala; \v 7 baisa uula adoki gala ibodi bawokaiam. Mitaga kukwaraiwaga e ulo touwata bibwaina. \v 8 Paila odabagu agu tokwaraiwaga isisuaisi, e yeigu akakaraiwaga tokwabilia; kidamwa baluki taitala, kawagu, ‘Kula’, matauna bila; baluki taiyuwela, ‘Kuma’, matauna bima; baluki ulo touwata, ‘Kuvagi baisa’, e bivigaki makawala.” \p \v 9 Tutala Yesu ilagi vavagi makwaisina itutu wowola, itovila, iluki tobobawa iiyeikulaisi matauna, kawala, “Alukwaimi, gala abubani dubumi makawala baisa olumoulela Isireli.” \p \v 10 E matausina leiwitali ikaimilavausi ola bwala, ibanaisi touwata bogwa leibwaina. \s1 Latula nakakau mapilana Naini \p \v 11 Eiyam\f j \fq Eiyam: \ft Mimilisi buki pilabubogwa iginisi “eiyam oluvi”.\f* Yesu iviloubusi kwaitala valu yagala Naini,\f k \ft Mapilana valu katitaikina Nasaredi opilibolimila, kala kaduwonaku Obwelia bitala Tukwaukwa (10 km).\f* e la toligalega deli saina tobobawa ilosi deli matauna. \v 12 Ima katitaikina ovalu kalapisilela e ka! tomota ikokeulasi tomata bilosi wa laka. Paila nakwabuya latula gudikesa eikaliga. E bidubadu tolivalu ivagolaisi nakwabuya. \v 13 Tutala Tomoya igisi inokapisi minawena, iluki, kawala, “Taga kuvalam.” \v 14 Ima ikabikoni kebila, e tokeula itomwaisi. Yesu iluki tomata, kawala, “Mwa, kutokaia.” \v 15 E tomata isimalaula, ivitouula bilivala. E Yesu isaiki inala. \p \v 16 Komwaidosi ikokolasi e iyakawolaisi Yaubada, kawasi, “Tovitoubobuta toveka bogwa leivalapula oluwalaidasi!” deli, “Yaubada bogwa imakaia la tomota.” \p \v 17 E bulogala matauna ikaligiaki Yudia komwaidona, deli ambaisa ambaisa katitaikina. \s1 Yoni Tobapitaisi iwitali la toligalega \r (Md 11.2-19) \p \v 18 La toligalega Yoni ilukwaisi matauna vavagi makwaisina komwaidona. \v 19 Yoni idou bimakaiasi matauna taiyu la toligalega, iwitali matausina bilokaiasi Tomoya, e bikaibigasi, “Ki, yokula matauna igau bima, kaina bakatulotulasi igau bima taiyuwela?” \p \v 20 Bogwa imakaiasi Yesu ikaibigasi, kawasi, “Yoni Tobapitaisi iwitalaimasi baisa yoku, ikaibiga, kawala, ‘Ki, yokula matauna igau bima, kaina bakatulotulasi igau bima taiyuwela?’” \p \v 21 Wa tuta makwaina ikatumovi bidubadu metoya kasi katoula, kasi lelia deli si baloma gaga, e bidubadu tokwau imitalala mitasi. \v 22 E ivitakauloki matausina, kawala, “Kulosi kusolasi baisa Yoni avaka lokugisaisi deli lokulagaisi; tokwau imitalala mitasi, topem iloulasi, tokagwaiguya imigileusi, totuli ilegasi, tomata itokaiasi imovavausi, tonamakava ilagaisi la kamatula Bulogala Bwaina goli. \x - \xo 7.22 \xt Ais 35.5-6; 61.1\x* \v 23 E bukumwasawasi yokomi kidamwa gala bukuninayuwasi paila yeigu.” \p \v 24 Tutala Yoni la touwata bogwa leilosi, Yesu ivitouula bilivala baisa tobobawa paila Yoni; “Matutowena kulokaiasi Yoni oviloupakala, avaka kudokaisi bukugisaisi? Kaina mnumonu yagila imotitani ke? \v 25 Mitaga lokulokaiasi avaka mwada bukugisaisi? Taitala tau isikam kala kwama yaminabwaita ke? Ka, matausina isikamsi kasi kwama yaminibwaita ikamkwamsi deli ititaki ninasi, matausiwena isisuaisi osi bwala gweguya. \v 26 Mitaga lokulokaiasi avaka mwada bukugisaisi? Tovitoubobuta ke? Mitaga; e, alukwaimi, matauna ikalisau tovitoubobuta. \v 27 Paila Buki Pilabumaboma kala ginigini isisu paila matauna, ‘Ka, awitali ulo touwata bilobogwa omatam, matauna bikatubiasi m keda omatam.’ \x - \xo 7.27 \xt Mal 3.1\x* \v 28 Paila alukwaimi, Yoni Tobapitaisi ikalisau komwaidosi mina watanawa; mitaga availa kala tokekita ola Karaiwaga Yaubada matauna bikalisau Yoni.” \p \v 29 Bogwa ilagaisi makwaina, tomota komwaidosi deli tokougugula pokala\f l \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* ikabwailisi Yaubada paila bogwa ibapitaisasi metoya ola bapitaiso Yoni; \x - \xo 7.29-30 \xt Md 21.32; Lk 3.12\x* \v 30 mitaga Parisi toyo tokwabitam paila Mosese la Karaiwaga ipakaisi Yaubada nanola paila titoulesi mapaila gala ibapitaisasi metoya ola bapitaiso matauna. \p \v 31 E Yesu isaitaula, kawala, “Mitaga ammakawala bavisaiki tomota metoya tubwa matubona? Kaina ammakawala kasi gigisa? \v 32 Matausina makawala gugwadi isilaisi obikubaku idouwaisi taitala baisa taitala, ikaibigasi, kawasi, ‘Kawawaisi kaisosau, mitaga gala kukwaiwosisi; kakaviviasi, mitaga gala kukwavinavinasi.’ \v 33 Paila Yoni Tobapitaisi leima gala ikamkwam kaula, deli gala imomom waini, e kukwaibigasi, kawami, ‘Baloma gaga isikaila matauna.’ \v 34 Yeigu Latula Tomota lama akamkwam amomom, e kukwaibigasi, kawami, ‘Ka, togugoveka deli tomomom waini matauna, ikalubailasi deli tokougugula pokala toyo tomitugaga!’\f m \ft Kugisi Lk 5.30 kala katumiki.\f* \v 35 Mitaga komwaidosi availa availa ivagaisi makawala la kabitam Yaubada ivitulokaidasi kala duwosisia kabitam makwaina.” \s1 Yesu ola bwala matauna Parisi yagala Saimoni \p \v 36 Taitala Parisi inigadi Yesu bikam deli matauna, e isuvi ola bwala Parisi, isili bikamsi. \v 37 E ka, natana tolivalu namitugaga minawena, ilagi Yesu ikamkwam ola bwala Parisi. E imai bulami kaisimasimina okaibisibasi dakuna alabasita,\f n \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f*\x - \xo 7.37-38 \xt Md 26.7; Mk 14.3; Yn 12.3\x* \v 38 itotu okaikela otuboulola\f o \ft Wa yam makwaisina avai tuta bikamkwamsi tomota bikanutatavaisi okabaikunu e oyumasi pilakakata bikamkwamsi, mitaga kaikesi otuboulosi wala. Mauula minana bitotu otuboulola e biwini kaikela makawala.\f* matauna deli la valam, ivitouula biwini kaikela deli mitilagila, italibulabu deli kulula; iviyuwoli kaikela, ikeputumi deli bulami. \v 39 Tutala Parisi matauna leidou Yesu igisi makawala, inanamsa, “Kidamwa matauna tovitoubobuta,\f p \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* bogwa binikoli avaivila minana ikabikoni matauna deli ammakawala la bubunela, paila namitugaga minawena.” \p \v 40 E Yesu ikawota iluki matauna, kawala, “Saimoni, magigu sitana bitabigatona.” Ikaibiga, kawala, “Tovituloki, kulivala.” \p \v 41 Yesu ikaibiga, kawala, “Isisu taitala tau la guguwa bidubadu, e matauna ibani taiyu towasi; taitala kala wasi iboda lakatuyu kina, e taiyuwela kala wasi iboda yaluwoyu kina. \v 42 Igau gala iyosisi avaka bimapwaisi, iligaiwa kasi wasi kasitaiyu. Mapaila kulukwaigu, availa kala yebwaili kasitaiyu bikalisau?” \p \v 43 Saimoni ivitakauloki, kawala, “Adoki matauwena tokwaraiwaga leiligaiwa kala wasi bidubadu.” \p Iluki matauna, kawala, “Bogwa kukwabuliki.” \v 44 E isivila baisa vivila, iluki Saimoni, kawala, “Kugisi vivila minana ke? Asuvi om bwala e gala kusakaigu sopi paila kaikegu, mitaga minawena bogwa iwini kaikegu deli mitilagila, e italibulabu deli kulula. \v 45 Gala kuviyuwolaigu, mitaga igau lasuvi vivila minana gala isaim la vayaula okaikegu. \v 46 Gala kukeputumi dabagu deli bulami,\f q \ft Mina Yudia kasi gulogula avai tuta taitala kasi ugowaga bisuvi mwada deli bikamsi, tolibwala bisaiki sita bulami kidamwa bikeputumi kulula deli dabala mwada bivaiwasi otutala yam kala yuviyavi.\f* mitaga vivila minana bogwa ikeputumi kaikegu deli bulami kaisimasimina. \v 47 Mapaila alukwaim, iyebwaili sainela, paila la mitugaga bidubadu laligaiwa; mitaga availa baligaiwa sitana wala, matauna biyebwaili sitana.” \p \v 48 E iluki minana, kawala, “M mitugaga bogwa laligaiwa.” \p \v 49 E matausina isilaisi deli matauna, ililivalasi titoulesi, “Wa! Avai tau matauna biligaiwa mitugaga?” \p \v 50 E iluki minana vivila, kawala, “M dubumi bogwa ikatumovaim; kula bitalaguva lopom.” \c 8 \s1 Mimilisi vivila isikailisi Yesu \p \v 1 Igau tuta pikekita ilokaia valu vilouvakaveka deli viloukikekita ikikamituli Bulogala Bwaina paila Yaubada la Karaiwaga. E matausina tailuwotala taiyu ililoulasi deli matauna, \v 2 deli mimilisi vivila Yesu bogwa ikatumovi metoya baloma gaga toyo katoula; minasina Meri idokaisi Magidalini,\f r \ft Minana im Magidala, mapilana valu omilaveta Galili olumata opilikwaibwaga wala.\f* metoya baisa minawena leiyabi tailima taiyu baloma gaga, \x - \xo 8.2-3 \xt Md 27.55-56; Mk 15.40-41; Lk 23.49\x* \v 3 deli Yowana Kusa la kwava la tolibaku Erodi,\f s \ft Matauna Erodi Anitipasa, mina Galili kasi tokwaraiwaga, e tamala yagala Erodi Toveka (kugisi Lk 3.1 kala katumiki.)\f* deli Susana, deli bidabadu tuvaila. E minasina ipilasaisi matausina metoya osi guguwa. \s1 Tovaula kala bigavisaiki\f t \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* \r (Md 13.1-9; Mk 4.1-9) \p \v 4 E tutala saina tobobawa isigugulasi, e tomota metoyasi ovalu ituwoli ituwoli imakaiasi Yesu, ilivala metoya wa bigavisaiki. \p \v 5 Kawala, “Taitala tovaula eila mwada bivali waituna. E ivagi makawala, iviluvaula wala, mimilisi ikapusisi wa keda, e tomota ivatutaisi okaikesi deli mauna nayoyowa ikomasi. \v 6 Mimilisi ikapusisi odakuna; e igau isusinasi, ivakamati itamwau, paila gala pwatutu pwaipwaia. \v 7 Mimilisi ikapusisi okaigunigwaini; e kaigunigwaini isusinasi deli e ikimataisi makaisina. \v 8 Mimilisi waituna ikapusisi okabimoya e isusinasi, iuwasi, uwasi kwelakatutala.” \p Tutala ilivala vavagi makwaisina, e idou kaigaveka, kawala, “Availa ilagi ibodi biligimlili.” \s1 Avaka uula ilivala bigavisaiki \r (Md 13.10-17; Mk 4.10-12) \p \v 9 Tutala la toligalega ikatupoiyaisi matauna avaka uula bigavisaiki makwaina, \v 10 ikaibiga, kawala, “Bogwa asakaimi kidamwa bukunikolaisi Yaubada la Karaiwaga kala gugunuba; mitaga tuwoli tomota bilagaisi makwaisina metoya wa bigavisaiki, kidamwa bigigisasi mitaga gala bigisimlilaisi, biligalegasi mitaga gala bikatetasi. \x - \xo 8.10 \xt Ais 6.9-10\x* \s1 Kala bigavisaiki tovaula kala katumiki \r (Md 13.18-23; Mk 4.13-20) \p \v 11 “Bigavisaiki makwaina baisa makawala. Waituna makwaina baisa la biga Yaubada. \v 12 Makwaisina wa keda makawala matausina bogwa ilagaisi; e oluvi Diabolo ima ikau mabigana metoya oninasi, kidamwa gala bidubumaisi e bimovasi. \v 13 Makwaisina odakuna makawala matausina ilagaisi biga e iyosisi deli si mwasawa; mitaga gala kaiviliwalisi, idubumaisi tuta pikekita e kala tuta ibodaisi tamnabi ikapusisi. \v 14 Makwaisina ikapusisi okaigunigwaini makawala matausina ilagaisi biga, mitaga igau ililoulasi e watanawa kala kaisisu, toyo kala guguwa, toyo kala kaimwana iyogagaisi matausina e uwasi iwodebalisi. \v 15 Mitaga makwaisina okabimoya makawala matausina ilagaisi biga, e iyosikikitaisi oninasi duwosisia deli oninabwaila, e deli si peuloki iuwasi. \x - \xo 8.15 \xt Md 5.15; Lk 11.33\x* \s1 Kaitapa ola kabototu \r (Mk 4.21-25) \p \v 16 “Gala taitala ivakanoti kaitapa\f u \ft Mina Yudia si kaitapa bisailisi bulamila olibe okaboma kaina olukwava e bivakataisi metoya yatala wotunu yakukupi.\f* e ikatubukoli wa peta kaina osikowala kebila, mitaga isaili ola kabototu, kidamwa matausina isuvisi bigisaisi lumalama. \p \v 17 “Avaka bitakatubukoli igau biyoumatila, avaka bitakiwoli igau bisunapula omilakatila e binikolaisi. \x - \xo 8.17 \xt Md 10.26; Lk 12.2\x* \p \v 18 “Mapaila kuyamataisi ammakawala kulegasi; paila baisa availa iyosi avaka Yaubada bikatumkulovi; mitaga baisa availa gala iyosi avaka Yaubada bikaimili metoya baisa matauna avaka idoki iyosi.” \x - \xo 8.18 \xt Md 25.29; Lk 19.26\x* \s1 Yesu inala deli budala \r (Md 12.46-50; Mk 3.31-35) \p \v 19 Tuta matutona imakaiasi Yesu inala deli budala; e gala gagabila bibodasi matauna paila tobobawa. \v 20 Ilukwaisi matauna, kawasi, “Inam deli budamwa itotusi okoukweda, magisi yoku.” \p \v 21 Mitaga iluki matausina, kawala, “Inagu deli budagwa, baisa matausina ilagaisi e ivagaisi la biga Yaubada.” \s1 Yesu ibuyoyu utuyagila \r (Md 8.23-27; Mk 4.35-41) \p \v 22 Wa yam kwaitala Yesu isila wa waga deli la toligalega, e iluki matausina, kawala, “Bitadoupelasi mapilana valu ewaiwa.”\f v \ft Baisa Milaveta Galili mapilana opilibomatu, e mapilana tomotala gala mina Yudia. \f* E ikewasi. \v 23 Ikokewasi, e Yesu immasisi. E utuyagila itokaia obolita, e kaisai ilupulupula wa waga, bogwa bisilagisi. \v 24 E imakaiasi matauna ivigulaisi, kawasi, “Guyau, Guyau, bitadoumsiga.” \p E imamata, ibuyoyu yagila toyo kaisai kwevakaveka; e iluvitaitaia, e iniwavila. \v 25 Iluki matausina, kawala, “Ambaisa mi dubumi?” \p Mitaga ikokolasi, itutu uwosi e ikaibigasi taitala baisa taitala, kawasi, “Avai tau matauna, paila ikaraiwogi yagila toyo bolita goli, e ikabikuwolaisi matauna?” \s1 Yesu ikatumovi taitala baloma gaga leisikaila matauna \r (Md 8.28-34; Mk 5.1-20) \p \v 26 Leisilavaisi Galili e ikotasi mapilana ewaiwa, osi valu mina Gerasa.\f w \ft Mimilisi buki pilabubogwa eiginisi Gadara (kugisi Md 8.28), mimilisiga Gegesa.\f* \v 27 Bogwa itobusi olumata, taitala tau iboda Yesu metoya ovalu, baloma gaga isikaila matauna. Tuta kaduwonaku ikikimwadu, e gala bisikaili bwala, mitaga mesisiki wa lagi oluwalaisi kasi laka tomata\f x \ft Idokaisi dimoni deli baloma gaga bimili valusi oluwalaisi laka.\f* wala. \v 28 Bogwa leigisi Yesu, iwaiweya ikavagina omatala, kaigaveka ikaibiga, kawala, “Avaka bukuvigakaigu,\f y \ft Kugisi Lk 4.35 kala katumiki.\f* Yesu Latula Yaubada Saina Towalakaiwa? Anigadaim, taga kumipukwaigu.” \v 29 Paila Yesu bogwa leiluki baloma gaga bisilavi matauna. Paila tuta bidubadu baloma gaga leiyosikikiti matauna. Ilagoli tomota ikatupipaisi, iyuwolaisi matauna deli tanumnumta deli katupipi; mitaga ikotuni tanumnumta e baloma gaga ivakouli oviloupakala. \p \v 30 Yesu ikatupoi matauna, kawala, “Ami yagam?” \p Ikaibiga, kawala, “Yagagu Tobobawa Sainela”, paila bidubadu baloma gaga bogwa leisikailasi matauna. \v 31 E baloma gaga iyokakapisisi baisa matauna mwada taga bikaraiwogi bisilavaisi baisa bilokaiasi Edesi.\f z \ft Idokaisi bikatupipi baloma gaga osikowala pwaipwaia bisisuaisi bila igau tuta kala vigimkovila, e wa tuta matutona bibodaisi kasi mipuki wala.\f* \p \v 32 E otapwala koya saina yuwoveka bunukwa ikikabubunasi; baloma gaga iyokakapisisi baisa Yesu kidamwa bitagwala bisikailasi minasina. E itagwala. \v 33 E baloma gaga isilavaisi matauna, isikailasi bunukwa minasina; e mayuwona isakaulasi otagegala koya ikayabusisi obolita, idoumsi. \p \v 34 Toyamata bunukwa igisaisi avaka ikaloubusi, e isakaulasi, isolasi ambaisa ambaisa ovalu\f a \ft Baisa mapilana Gerasa (kugisi mailela 26).\f* deli wa bagula. \v 35 Tomota imaisi mwada bigisaisi avaka bogwa leikaloubusi; imakaiasi Yesu, e ibanaisi tonagowa; isili omatala Yesu, bogwa isikam kala kwama, nanola italapula. E ikokolasi. \v 36 Matausina leigisaisi vavagi baisa ilivalasi ammakawala Yesu ikatumovi matauna eisikaila baloma gaga. \v 37 Oluvi komwaidosi tolesi mapilana Gerasa iyokakapisisi baisa matauna kidamwa bisilavi matausina, paila kasi kokola sainela. E isila wa waga mwada bikaimilavau. \v 38 Matauna tau eisikailasi baloma gaga iyokakapisi mwada biwokaia matausina. \p Mitaga Yesu iwitali matauna bila, e iluki, kawala, \v 39 “Kukwaimilavau baisa veyamwa, kukwamituli avaka Yaubada leivigakaim.” \p E tau matauna ila ikikamituli ovalu makwaina ammakawala Yesu ipilasi matauna. \s1 Dairusi latula vivila \r (Md 9.18-26; Mk 5.21-43) \p \v 40 Tutala Yesu ikaimilavau,\f b \ft Yesu leima mapilana opilikwaibwaga.\f* tobobawa ikamiabaisi matauna, paila komwaidosi itutulaisi matauna. \v 41 E taitala tau yagala Dairusi ima, matauna tokwaraiwaga bwala tapwaroru. Ikavagina omatala Yesu iyokakapisi baisa matauna bimakaia ola bwala, \v 42 paila latula vivila gudikesa, kala taitu kweluwotala kwaiyu, e makateki bikaliga. \p Mitaga igau ililoula tomota ileitupaisi matauna. \v 43 E natana vivila isisu, kala katoula buyavila ititalagila,\f c \ft Uula minana kala buyavi gala wala bwaina.\f* katoula makwaina igweimili iboda kweluwotala kwaiyu taitu, mitaga gala gagabila taitala biyomovi minana. \v 44 Minana ilokaia otapwala Yesu, ikabikoni kaipagala\f d \ft Mina Yudia bikatububulaisi kaipagala kasi kwama bikibubotaisi si kabikaula baisa Yaubada (kugisi Baw 15.37-41, Md 23.5).\f* kala kwama; e nanakwa buyavila imada. \v 45 E Yesu ikatupoi, kawala, “Availa ikabikonaigu?” \p Bogwa iyakalasi komwaidosi, e Pita\f e \fq \it Pita.\it*\ft Mimilisi buki pilabubogwa ikatumkulovaisi “deli sala”.\f* ikaibiga, kawala, “Guyau, tobobawa ipoulaimsi ileitupaimsi.”\f f \fq ileitupaimsi. \ft Mimilisi buki pilabubogwa ikatumkulovaisi “e ka, yoku kukwaibiga, kawamgwa, ‘Availa ikabikonaigu?’”\f* \p \v 46 Mitaga Yesu ikaibiga, kawala, “Taitala bogwa ikabikonaigu; paila alumkoli ulo peula leisilavaigu.” \v 47 Tutala vivila minana inikoli kidamwa avaka leivagi ikanumamatila, ima deli itatuva wowola ikavagina omatala Yesu, ikamituli omitasi tomota komwaidosi avaka uula ikabikoni matauna, deli ammakawala nanakwa ibwaina. \v 48 Iluki minana, kawala, “Ve! M dubumi bogwa iyomovaim; kula bitalaguva lopom.” \p \v 49 Tutala ililivala, taitala ima metoya ola bwala matauna bwala tapwaroru kala tokwaraiwaga, ikaibiga, kawala, “Latum bogwa leikaliga; taga kuyogugwesi Tovituloki.” \p \v 50 Mitaga tutala Yesu ilagi baisa, iluki matauna, kawala, “Taga kukokola; kudubumi wala, e bogwa bibwaina minana.” \p \v 51 Imaisi wa bwala, gala itagwala taitala bisuvi, mesinaku wala Pita, Yoni, Yemesa, tuvaila inagwadi tamala inala. \v 52 E komwaidosi iuvalamsi ikikavinavinasi paila minana; mitaga ikaibiga, kawala, “Taga kuvalamsi; gala ikaligimolila, mitaga immasisi.” \p \v 53 Igigilaisi matauna, paila inikolaisi bogwa ikaliga. \v 54 Mitaga iyosi yamala minana, ikaibiga, kawala, “Inagwadi, kutokaia.” \v 55 Imovavau, e nanakwa itokaia. Iluki, kawala, “Kusakaisi sitana minana bikam.” \v 56 E veyala saina itutu uwosi sainela. Mitaga iluki matausina taga sitana bilukwaisi availa paila avaka bogwa ikaloubusi. \c 9 \s1 Yesu iwitali matausina tailuwotala taiyu \r (Md 10.5-15; Mk 6.7-13) \p \v 1 Idou tailuwotala taiyu bisigugulasi, isaiki matausina peula toyo karaiwaga biyabaisi komwaidona baloma gaga e bikatuyuvisaisi lelia, \v 2 e iwitali matausina bikamitulaisi Yaubada la Karaiwaga e bikatumovasi. \v 3 Iluki matausina, kawala, “Taga sitana avaka bukukwauwaisi paila mi kwaidadina, gala kaitukwa, gala kauya, gala kami kalaga, gala mani; e taga bukukwauwaisi kwama yayu. \x - \xo 9.3-5 \xt Lk 10.4-11\x* \v 4 Avai bwala bivaulaimi, baisa bukusisuaisi, igau bukusilavaisi mapilana valu. \v 5 E avai valu gala bikamiabaimi, tutala bukusilavaisi valu makwaina, kukwatusisapaisi pwaipwaia\f g \ft Baisa bikibuboti bogwa goli eipakaitulaisi gala magisi mapilana valu.\f* okaikemi; baisa kabutuvatusi omitasi tomota.” \x - \xo 9.5 \xt VA 13.51\x* \p \v 6 E toligalega ilosi ilokaiasi valu makwaisina, ikamitulaisi Bulogala Bwaina, ikatumovasi ambaisa ambaisa. \s1 Yoni Tobapitaisi ikaliga \r (Md 14.1-12; Mk 6.14-29) \p \v 7 Tutala Erodi\f h \ft Matauna Erodi Anitipasa (kugisi Lk 3.1 kala katumiki).\f* tokwaraiwaga ilagi komwaidona vavagi makwaisina ivagaisi, ininayuwa sainela, paila mimilisi ikaibigasi Yoni bogwa itokaia imovavau, \x - \xo 9.7-8 \xt Md 16.14; Mk 8.28; Lk 9.19\x* \v 8 mimilisi kawasi Ilaitia bogwa iyoulapula,\f i \ft Mina Yudia eidokaisi matauna tovitoubobuta Ilaitia ikugwa bimaibogwa ikatubiasi valu paila Mesaia bogwa bima (kugisi Mal 4.5-6).\f* e mimilisi kawasi taitala metoya osi boda tovitoubobuta tobubogwa itokaia imovavau. \v 9 Erodi ikaibiga, kawala, “Bogwa lakapituni kaiyola Yoni, mitaga avai tau matauwena bogwa lalagi iuvagi vavagi makwaisina?” E magila bigisi Yesu. \s1 Tailakatuluwolima tauwau ikamsi \r (Md 14.13-21; Mk 6.30-44; Yn 6.1-14) \p \v 10 E aposetolo ikaimilavausi ilukwaisi Yesu avaka leivagaisi. Ilau matausina ilokaiasi ovalu yagala Betisaida. \v 11 Tutala tobobawa ilagaisi ibokulaisi matauna; e ikamiabi matausina ilivala baisa matausina paila Yaubada la Karaiwaga, e availa magisi bibwainasi ikatumovi matausina. \p \v 12 Igau bogwa bibogi, matausina tailuwotala taiyu imaisi ilukwaisi matauna, kawasi, “Kuwitali tobobawa bilosi ovalu katitaikina deli okidodina, binevisi kʹasi e bimasisisi; paila baisa tasisuaisi ovilouwokuva.” \p \v 13 Mitaga Yesu iluki matausina, kawala, “Yokomi kusakaisi matausina sitana avaka bikamsi.” \p E ikaibigasi, kawasi, “Kayosisi kwailima beredi wala\f j \ft Makwaisina kwekikekita wala, kala kwaiveka makawala kwaitala simsimwai bogwa tasulu.\f* toyo nayu yena; kaina bakalosi bakagimwalasi kaula paila matausina komwaidosi, ke?” \v 14 Paila kasi bawa kaina tailakatuluwolima tauwau. \p Yesu iluki la toligalega, kawala, “Kulukwaisi matausina bikatuvaisi boda, yuwotala yuwotala kala bawa kaina biboda tailuwolima, e bisigugulasi makawala poulotala poulotala.” \p \v 15 E ivagaisi makawala, ilukwaisi komwaidosi bisilaisi. \v 16 E Yesu ikau kwailima beredi makwaisina toyo yena minasina, ikounakaila gawata inokagutoki baisa Yaubada, ikimimisi, isaiki toligalega bipataisi baisa tobobawa. \v 17 E komwaidosi ikamsi ikomatasi. Ikatuyoulisi kasi kobwaga peta luwotala yuwa. \s1 Pita ikamituli Yesu avai tau matauna \r (Md 16.13-19; Mk 8.27-29) \p \v 18 E tutala isisu kalamwaleta ininigada, la toligalega imakaiasi matauna; e ikatupoi matausina kawala, “Tomota ililivalasi mwada availa yeigu?” \p \v 19 Ivitakaulasi, kawasi, “Mimilisi idokaisi mwada yoku Yoni Tobapitaisi, e mimilisi idokaisi Ilaitia,\f k \ft Kugisi mailela 8 kala katumiki.\f* e mimilisiga taitala metoya osi boda tovitoubobuta omitibogwa leitokaia imovavau goli.” \x - \xo 9.19 \xt Md 14.1-2; Mk 6.14-15; Lk 9.7-8\x* \p \v 20 E ikatupoi matausina, kawala, “Mitaga yokomi kudokaisi availa yeigu?” \p Pita ivitakaula, kawala, “Yokula la Mesaia Yaubada.” \x - \xo 9.20 \xt Yn 6.68-69\x* \s1 Yesu ivitububoti la kaliga \r (Md 16.20-28; Mk 8.30—9.1) \p \v 21 Iluluki matausina la karaiwaga kasai, kawala, “Taga bukukwamitulaisi vavagi makwaisina baisa availa.” \v 22 Tuvaila ikaibiga, kawala, “Bibodi yeigu Latula Tomota babani agu mmayuyu bidubadu, kaidadala valu deli tolula kasi tokugwa deli toninitalapula paila Karaiwaga\f l \ft Paila mabudosina, kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* bikoulovaigusi, bikatumataigusi; e yam kwaitolula batokaia bamovavau goli.” \p \v 23 E iluki matausina komwaidosi, kawala, “Kidamwa availa magila bibokulaigu, ibodi bikatilavi tatoula, bikeula kala korosi yumyambwata, e bibokulaigu. \x - \xo 9.23 \xt Md 10.38; Lk 14.27\x* \v 24 Paila availa magila biyusi tatoula, matauna bitamwau; e availa bikitumou tatoula paila yeigu, matauna bimova goli. \x - \xo 9.24 \xt Md 10.39; Lk 17.33; Yn 12.25\x* \v 25 Avaka kala bwaina baisa taitala kidamwa iyosi guguwala valu valu komwaidona, mitaga matauna bitamwau kaina bisilagi? Gala avaka kala bwaina. \v 26 Paila availa immosila paila yeigu deli paila ulo biga, makawala goli yeigu Latula Tomota bammosila paila matauna tutala bama ogu guyugwayu agumwaleta deli la guyugwayu Tamagu toyo matausina anelosi bumaboma. \v 27 Mitaga kululuwaisi baisa, mimilisi kutotusi baisa, gala bukukwaligasi mitaga ikugwa bukugisibogwaisi Yaubada la Karaiwaga.” \s1 Yesu wowola idavila \r (Md 17.1-8; Mk 9.2-8) \p \v 28 Leilivala vavagi makwaisina iwokuva, igau kaina kwailima kwaitolu yam, Yesu ivakouli Pita, Yoni, Yemesa, imwenasi wa koya kidamwa binigada. \x - \xo 9.28-35 \xt 2 Pt 1.17-18\x* \v 29 Tutala ininigada, idavila migila, kala kwama ivapupwakau saina guyugwayu. \v 30 E ka! taiyu tauwau ibigatonasi deli matauna, matausina Mosese sola Ilaitia, \v 31 matausina iyoumatilasi deli lumalama saina guyugwayu, ililivalasi deli Yesu ammakawala bisilavi watanawa, e bogwa bivigimkulovi makwaina mapilana Yerusalem. \v 32 Mitaga Pita toyo sala imitununupulasi mwada bimasisisi, mitaga imitalalasi e igisaisi la lumalama deli guyugwayu sainela, toyo matausina kasitaiyu deli matauna. \v 33 E tutala matausina isisilavaisi, Pita iluki Yesu, kawala, “Guyau, saina bwaina yakamaisi kasisuaisi baisa; ibodi bakakaliaiisi kwaitolu buliyoyova, kwaitala paila yoku, kwaitala paila Mosese, kwaitala paila Ilaitia.” Paila gala inikoli avaka ilivala. \p \v 34 Ililivala, e lowalowa ima ikuboli matausina; e tutala ikuboli matausina ikokolasi. \v 35 E kaigila metoya olowalowa leima, kawala, “Baisa Latugu matauna bogwa lanagi. Kulagaisi matauna!” \x - \xo 9.35 \xt Ais 42.1; Md 3.17; 12.18; Mk 1.11; Lk 3.22\x* \p \v 36 E tutala kaigila iwokuva, ibanaisi Yesu kalamwaleta. E yam makwaisina ikapatusi, gala avaka ilivalasi baisa availa paila avaka bogwa igisaisi. \s1 Yesu ikatumovi gwadi baloma gaga eisikaila magudina \r (Md 17.14-20; Mk 9.14-29) \p \v 37 Wa yam oluvi, bogwa ibusisi metoyasi wa koya, saina tobobawa ibodaisi matauna. \v 38 E ka! taitala metoya tobobawa idou, ikaibiga, kawala, “Tovituloki, ayokakapisi baisa yoku bukugisi latugu tau, paila matauna latugu gudikesa; \v 39 e ka, baloma gaga iyosi matauna, e nanakwa iwaiweya; e iloulewa matauna igau polu owodola ipuluseula; iyogagi matauna e gala magila bisilavi matauna. \v 40 Ayokakapisi baisa m toligalega biyabaisi baloma gaga, mitaga gala ipeulasi.” \p \v 41 E Yesu ivitakauloki, kawala, “Ki, yokomi gala kudubumaigusi? Mina sula yokomi; ammakawala woloula basikailimi deli bapeuloki baisa yokomi? Kumiakaigu latum.” \p \v 42 Tutala gwadi ima baloma gaga ilavi magudina, e magudina iloulewa saina gaga. Mitaga Yesu ibuyoyu baloma gaga, ikatumovi gwadi e isaiki tamala. \v 43 E komwaidosi itutu uwosi paila Yaubada la peula siligaga. \s1 Yesu ivitububoti tuvaila la kaliga \r (Md 17.22-23; Mk 9.30-32) \p Mitaga tutala komwaidosi itutu uwosi paila avaka Yesu ivagi, iluki la toligalega, kawala, \v 44 “Ibodi bukulagaisi mokwita biga mabigasina. Paila bikasalaigusi yeigu Latula Tomota oyumasi tomota.” \v 45 Mitaga gala ikatetasi biga mabigasina, paila Yaubada ikatupwani kidamwa taga bikatetasi. E imwau udosi bikatupoiyaisi paila biga mabigasina. \s1 Availa isiligaga? \r (Md 18.1-5; Mk 9.33-37) \p \v 46 Ikominimanisi titoulesi availa idoki isiligaga. \x - \xo 9.46 \xt Lk 22.24\x* \v 47 Mitaga tutala Yesu inikoli si nanamsa ivakouli taitala monagwadi imai otalila matauna, \v 48 e iluki matausina, kawala, “Availa metoya agu tobwakuli bikamiabi gwadi magudiwena bikamiabaigu, e availa bikamiabaigu bikamiabi matauwena iwitalaigu; paila availa kami tokekita oluwalaimi, matauwena itomgwaga.” \x - \xo 9.48 \xt Md 10.40; Lk 10.16; Yn 13.20\x* \s1 Availa gala ipakaidasi ipilasaidasi \r (Mk 9.38-40) \p \v 49 Yoni ikaibiga, kawala, “Guyau; kagisaisi taitala ikavitagi yagam kidamwa biyabi baloma gaga; e kasilibodaisi matauna, paila gala oda bodasi.” \p \v 50 Mitaga Yesu iluki matauna, kawala, “Taga kusilibodaisi matauna; paila availa gala ipakaimi, ipilasaimi.” \s1 Mina Sameria osi valu kwaitala ipakaisi Yesu \p \v 51 E yam makwaisina makateki Yesu bila walakaiwa, isavali nanola magila bila Yerusalem. Iwitali la tokaikivi bikugwasi, \v 52 e ilosi isuvisi kwaitala si valu mina Sameria,\f m \ft Mapilana Sameria isisu oluwalaisi mapilasina Yudia deli Galili. Mina Yudia eidokaisi mina Sameria tokukolosi, paila uula kala tuwoli kidikedasi si tapwaroru deli bubunesi deli goli kasi gulogula, e mina Sameria ninasi makawala wala paila mina Yudia.\f* mwada bikatubaiasasi paila matauna. \v 53 E tomota ipakaisi matauna, paila kala gigisa makawala bila Yerusalem. \v 54 Tutala la toligalega Yemesa sola Yoni igisaisi, ikaibigasi, kawasi, “Tomoya, ki! magim bitakaraiwagasi kova bibusi metoya wa labuma,\f n \ft Mimilisi buki pilabubogwa eikatumkulovaisi, “makawala Ilaitia eikaraiwogi omitibogwa??.\f* bigabu matausina?” \x - \xo 9.54 \xt 2 Gwe 1.9-16\x* \p \v 55 Mitaga itovila ibuyoyu matausina.\f o \fq ibuyoyu matausina. \ft Mimilisi buki pilabubogwa eikatumkulovaisi, “e ikaibiga, kawala, ‘Wi! Yokomi gala wala kunikoli avai baloma ikikaraiwogaimi. Ka, yeigu Latula Tomota lama gala mwada bakatudidaimi tomota, mitaga kidamwa bakatumovi matausina.’”\f* \v 56 E ilokaiasi ituwoli valu. \s1 Mimilisi mwada bibokulaisi Yesu \r (Md 8.19-22) \p \v 57 Igau ililoulasi, taitala tau iluki matauna, kawala, “Babokulaim; ambaisa ambaisa bukula, e yeigu deli.” \p \v 58 E Yesu iluki matauna, kawala, “Mauna olawodila isim kasi nobwala, deli mauna nayoyowa isim kasi nigwa, mitaga yeigu Latula Tomota gala isim kabagu.” \p \v 59 Iluki taiyuwela, kawala, “Kubokulaigu.” \p Mitaga ikaibiga, kawala, “Tomoya, kutagwala ikugwa bala babaku tamagu.”\f p \ft Baisa kaina bigivakala e kala katumiki, “Bala ayamati tamagu igau tutala bikaliga matauna.” Mina Yudia idokaisi ibodi bitapilasaisi tonamakava, mitaga ibodi sainela bitayamataisi tomata kala visalili.\f* \p \v 60 Mitaga iluki matauna, kawala, “Kuligaiwa tomata, e bibakwaisi kasi tomata titoulesi; mitaga yoku bukula kukwamituli Yaubada la Karaiwaga.” \p \v 61 E taitolula ikaibiga, kawala, “Tomoya babokulaim; mitaga ikugwa kutagwala bala atali veyagwa.” \x - \xo 9.61 \xt 1 Gwe 19.20\x* \p \v 62 Mitaga Yesu iluki matauna, kawala, “Kidamwa availa ikau daima ivitouula ikeli mitaga ininayuwa e matauna gala bibodi Yaubada la Karaiwaga.” \c 10 \s1 Yesu iwitali tailuwolima tailuwoyu tuvaila \p \v 1 Oluvi Tomoya inagi tailuwolima tailuwoyu\f q \fq \it inagi tailuwolima tailuwoyu.\it*\ft Mimilisi buki pilabubogwa eiginisi ‘inagi tailuwolima tailuwoyu taiyu’. Mapilana buki Vitouula uula 10 eigini kidamwa boda kala bawa baisa ovalu watanawa buduluwolima buduluwoyu, e kaina Yesu einagi eiwitali tailuwolima tailuwoyu paila mwada bivituloki ibodi komwaidosi mina watanawa bilagaisi la biga.\f* tuvaila, iwitali matausina taiyu taiyu bikugwaiyaisi matauna. Iluki biviloubusisi avai valu avai katuposula igau matauna titoulela bilokaia. \v 2 E iluki matausina, kawala, “Mokwita bagula ikabinai sainela mitaga totayoyuwa gala ibawasi; mapaila kunigadaisi tolibagula biwitali totayoyuwa bilosi ola bagula paila la tayoyuwa. \x - \xo 10.2 \xt Md 9.37-38\x* \v 3 Kulosi; e ka, awitalaimi makawala minasina lam oluwalaisi kaukwa nagigasisi. \x - \xo 10.3 \xt Md 10.16\x* \v 4 Taga kukwauwaisi mani, gala kauya, gala katubukolela kaikemi. Taga kubodaisi availa\f r \ft Wa tuta matutona tokwaidadina saina biyomadaisi tuta wa keda kidamwa bibudobodaisi availa e bilivalaisi nokagutoki gala iyomala, mauula Yesu eiluki toligalega taga biyomadaisi tuta osi liloula metoya budoboda sesia wa keda, paila ibodi mokwita binanakwasi bilosi bikakamatulasi.\f* wa keda. \x - \xo 10.4-11 \xt Md 10.7-14; Mk 6.8-11; Lk 9.3-5\x* \v 5 Avai bwala bukusuvisi, ikugwa bukukwaibigasi, kawami, ‘Kagutoki segwaia.’ \v 6 Kidamwa taitala tokambwaila bisisu baisa, bogwa deli bukukwalubailasi; mitaga kidamwa gala, gala goli bukukwalubailasi. \v 7 Bukusikailisi bwala kwaitala bukukwamkwamsi bukumomomsi avaka avaka bisakaimi, paila ibodi toyoudila bisakaisi kʹala; taga kusupelasi bwala ituwoli ituwoli. \x - \xo 10.7 \xt 1 Kr 9.14; 1 Tm 5.18\x* \v 8 Tutala bukukwaloubusisi ovalu e bikamiabaimi, bukukwamsi avaka bisailisi omitami; \v 9 baisa kukwatumovasi tokwatoula, e kulukwaisi matausina, kawami, ‘Yaubada la Karaiwaga bogwa ivakatitaikinemi.’\f s \fq bogwa ivakatitaikinemi. \ft Gagabila bitakivilaisi “bogwa goli leimakaiami.”\f* \v 10 Mitaga tutala bukukwaloubusisi ovalu e gala bikamiabaimi, kulosi wa keda kulivalasi, kawami, \x - \xo 10.10-11 \xt VA 13.51\x* \v 11 ‘Mi valu la pwaipwaia avaka ikapikikisi okaikemasi kakatusisapaisi\f t \ft Kugisi Lk 9.5 kala katumiki.\f* baisa yokomi; mitaga bukunikolaisi baisa, Yaubada la Karaiwaga bogwa ivakatitaikina.’\f u \fq bogwa ivakatitaikina: \ft Gagabila bitakivilaisi “bogwa goli leimakaiami.”\f* \v 12 Alukwaimi, bogwa bigagabila paila mapilana Sodom\f v \ft Valu mapilana valu pilabogwa katitaikina Milaveta Pilamata, omitibogwa Yaubada eikatudoum metoya wa kova paila uula tolesi valu si bubunela saina gaga sainela; kugisi Vit 19.24-28.\f* wa yam makwaina mitaga bimwau paila valu makwaina. \x - \xo 10.12 \xt Vit 19.24-28; Md 10.15; 11.24\x* \s1 Ovalu makwaisina gala bininavilasi \r (Md 11.20-24) \p \v 13 “Wo Korasini! Wo Betisaida! Vavagi siligaga bogwa lavagi baisa yokomi. Kidamwa lavigaki makawala mapilasina Taia toyo Saidoni,\f w \ft Kugisi Lk 6.17 kala katumiki.\f* bogwa bininavilasi omitibogwa, bivitububotaisi si ninavila kasi kwama bwabwau deli bikumsi kasi koula. \x - \xo 10.13 \xt Ais 23.1-18; Isi 26.1—28.26; Yoe 3.4-8; Emo 1.9-10; Sek 9.2-4\x* \v 14 Bogwa bigagabila paila mapilasina Taia toyo Saidoni wa Yamla Yakala, mitaga bimwau paila yokomi. \v 15 E yokomi mina Kapaneum, mwada bukulupaimi titoulemi wa labuma ke? Bivabwaimi bukusuvisi Edesi. \x - \xo 10.15 \xt Ais 14.13-15\x* \p \v 16 “Availa bilagaimi bilagaigu, e availa bipakaimi bipakaigu, e availa bipakaigu bipaiki matauna iwitalaigu.” \x - \xo 10.16 \xt Md 10.40; Mk 9.37; Lk 9.48; Yn 13.20\x* \s1 Tailuwolima tailuwoyu ikaimilavausi \p \v 17 E matausina tailuwolima tailuwoyu\f x \ft Kugisi mailela 1 kala katumiki.\f* ikaimilavausi deli si mwasawa, ikaibigasi, kawasi, “Mwa Tomoya! Baloma gaga goli ikabikuwolaimasi avai tuta kakavitagaisi yagam!” \p \v 18 Iluki matausina, kawala, “Lagisi Setani\f y \ft Maigana Diabolo igiyuwela, e kala katumiki “Tosilaboda”.\f* ikapusi metoya wa labuma makawala kavikavila. \v 19 Ka, bogwa asakaimi mi peula bukuvapupoiyaisi keiyuna toyo kudukika, toyo komwaidona la peula tilaula;\f z \ft Matauwena goli Diabolo.\f* e gala kwaitala vavagi biyogagaimi. \x - \xo 10.19 \xt Sam 91.13\x* \v 20 Mitaga taga bukumwasawasi paila baisa, paila baloma gaga ikabikuwolaimi; mitaga bukumwasawasi paila Yaubada leigini yagami wa labuma.” \s1 Yesu imwamwasila nanola \r (Md 11.25-27; 13.16-17) \p \v 21 Wa tuta matutowena Yesu ivakasau la mwasawa metoya baisa Baloma Tobumaboma\f a \fq \it metoya baisa Baloma Tobumaboma.\it*\ft Mimilisi buki pilabubogwa iginisi “metoya baisa Baloma”, mimilisiga ituwoli iginisi “onanola titoulela”.\f* e ikaibiga, kawala, “Kagutoki Tamagu, Guyoula labuma toyo watanawa, paila lokukimitali baisa pwapwawa avaka lokukwatupwani metoyasi baisa tokwabitam toyo tokwateta. Mitaga, Tamagu, paila baisa makawala nanom bwaina. \p \v 22 “Tamagu\f b \fq Tamagu: \ft Mimilisi buki pilabubogwa eivitoulaisi mailela 22 kala ginigini baisa makawala, “E Yesu itovila igigisi la toligalega e iluki matausina kawala, ‘Tamagu…’”\f* bogwa isakaigu vavagi komwaidona; e gala taitala inikolaigu, mitaga Tamagu wala; kaina gala taitala inikoli Tamagu, mitaga yeigu wala Latula deli tuvaila matauna availa yeigu Latula magigu bavituloki matauna.” \x - \xo 10.22 \xt Yn 3.35; 10.15\x* \p \v 23 Itovila baisa toligalega, ikikasilam, kawala, “Bukumwasawasi paila lokugisaisi avaka igisaki mitami! \v 24 Paila alukwaimi, bidubadu tovitoubobuta toyo gweguya magisi bigisaisi avaka kugigisaisi mitaga gala igisaisi; bilagaisi avaka kulilagaisi, mitaga gala ilagaisi.” \s1 Guma Sameria bwaina \p \v 25 E ka, tokabitam taitala paila Mosese la Karaiwaga itokaia biwakoli ikatupoi matauna, kawala, “Tovituloki, avaka bavagi kidamwa bakau momova kwekanigaga?” \x - \xo 10.25-28 \xt Md 22.35-40; Mk 12.28-34\x* \p \v 26 Iluki matauna, kawala, “Avaka Mosese la Karaiwaga kala ginigini? Ammakawala kukwalawa?” \p \v 27 Ivitakaula, kawala, “Bukuyebwaili Guyau m Yaubada metoya olopom komwaidona, deli om baloma komwaidona, deli om peula komwaidona, deli onanom komwaidona; e bukuyebwaili som makawala kuyebwailim titoulem.” \x - \xo 10.27 \xt Tol 19.18; Kak 6.5\x* \p \v 28 Iluki matauna, kawala, “Bogwa lokukwabuliki; kuvagi makawala, e bukumova goli.” \x - \xo 10.28 \xt Tol 18.5\x* \p \v 29 Mitaga matauna magila bikabwaili titoulela, mapaila iluki Yesu, kawala, “E, availa sogu?” \p \v 30 Yesu ivitakaula, kawala, “Taitala tau ililoula isilavi Yerusalem bilokaia Yeriko.\f c \ft Mapilana valu wa Waya Yoridani mapilana opilikwaibwaga, deli Yerusalem opilibomatu kala kaduwonaku makawala Kavataria bitala Kaibola (24 km).\f* E tolibulebu ibodaisi matauna, ivililaisi kala kwama, iwawaiyasi matauna, iligaiwaisi, matauna katitaikina bikaliga. \v 31 E taitala tolula iloula wa keda makadana; mitaga tutala igisi matauna, eileila ila osiusiula keda. \v 32 Makawala taitala mabudona Libai\f d \ft Paila mabudona Libai kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* ima baisa igisi matauna, eileila ila osiusiula keda. \v 33 Mitaga taitala guma Sameria\f e \ft Kugisi Lk 9.52 kala katumiki.\f* ililoula ilokaia ambaisa tosilagi eisisu; e tutala igisi inokapisi. \x - \xo 10.33-34 \xt 2 Lil 28.15\x* \v 34 E imakaia matauna, iligabu bulami toyo waini\f f \ft Makwaisina bipilasi kala lewa. Bulami bikatuminum mmayuyu, deli waini bikatumigileu. E tuvaila kugisi Ym 5.14.\f* okala lewa e ikapoli. Oluvi isaili otapwala la mauna titoulela, imai matauna wa bwala kwaidadina, iyamati. \v 35 Eiyam ikau kwaiyu mani, isaiki toyamata bwala, ikaibiga, kawala, ‘Kuyamati matauna, e avaka kugimoli bikalisau makwaisina, tutala bakaimilavau bamapwaim.’ \fig Tutala guma Sameria igisi inokapisi matauna|src="Vallotton 4201033" size="col" copy="(LUK 10.33) (the good samaritan)" ref="10.33" \fig* \p \v 36 “Availa metoya matausina kasitaitolu kudoki ivigaki sola matauna tosilagi metoya baisa tolibulebu?” \p \v 37 Ikaibiga, kawala, “Matauna inokapisi tosilagi.” \p Yesu iluki matauna, kawala, “E, kula, kuvagi makawala.” \s1 Yesu iloula igisi Marida sola Meri \p \v 38 Ililoulasi e Yesu ikaloubusi kwaitala valu; e vivila yagala Marida ivakouli matauna ilau ola bwala. \x - \xo 10.38-39 \xt Yn 11.1\x* \v 39 Isim bodala Meri, e minana isili omatala Tomoya, iligalega la vituloki. \v 40 E Marida iyokwai wowola paila bidubadu la paisewa; imakaia Yesu, ikaibiga, kawala, “Tomoya, ki, kudoki gala dimlela bodagu isilavaigu; auvakapula agumwaleta ke? Kuluki minana bima ipilasaigu.” \p \v 41 Mitaga Tomoya ivitakauloki minana, kawala, “Marida, Marida, ikaiki wowom deli ilagoli yamam paila bidubadu paisewa; \v 42 mitaga kwaitala vavagi iboda.\f g \fq kwaitala vavagi iboda. \ft Mimilisi buki pilabubogwa iginisi, “mimilisi vavagi wala iboda, kainaga kwaitala vavagi wala.”\f* Meri einagi bwaina, e baisa gala bitakau metoya baisa minawena.” \c 11 \s1 Yesu la vituloki paila nigada \r (Md 6.5-15; 7.7-11) \p \v 1 Kwaitala tuta Yesu isisu ambaisa e ininigada baisa Yaubada. Tutala ivinaku, taitala la toligalega iluki matauna, kawala, “Tomoya, kuvitulokaimasi kedala nigada makawala goli Yoni eivituloki la toligalega.” \p \v 2 E iluki matausina, kawala, “Tutala kunigadasi, kukwaibigasi. \q1 ‘Tamamasi, \q2 yagam bakatemmalaisi. \q1 M Kwaraiwaga bima. \q1 \v 3 Kamasi bukusakaimasi yam kwaitala kwaitala.\f h \ft Gagabila tuvaila bitagini “avaka bibodi yam lagaila” kainaga “avaka bibodi nabwaia”.\f* \q1 \v 4 Bukuligaiwa ma mitugagasi, \q2 paila yakamaisi kaligaiwaisi si mitugaga matausina imitugagaimasi. \q1 Taga kutagwala bitamnabaimasi.’” \p \v 5 E iluki matausina, kawala, “Kaina taitala yokomi bilokaia sola ola bwala olubulotoula, e biluki matauna, kawala, ‘Sogu, kusakaigu kwaitolu kaula; \v 6 paila taitala lubaigu ola kwaidadina leimakaiagu, mitaga gala avaka ayosi bakamovi matauna.’ \v 7 Mitaga sola bivitakauloki metoya olumoulela bwala. Kawala, ‘Taga kuyogwegwesi; bogwa lakatubodi yoyu, e lakanayobu litugwa immasisisi; gala igagabila batokaia basakaim avaka.’ \v 8 Alukwaimi, kaina gala bitokaia bisaiki paila uula matauna sola; mitaga paila la kaliyeia sola bitokaia bisaiki avaka ibodi matauna. \p \v 9 “E alukwaimi. Kunigadasi, e Yaubada bisakaimi; kunevisi, e bukubanaisi; kunopipisisi, e biulaim paila yokomi. \v 10 Paila availa binigada, matauna bikau; e availa binevi, matauna bibani; e availa binopipisi, matauna bibani yoyu kala ulaim. \v 11 Kaina avai tau yokomi kidamwa latula binigada yena, bisaiki keiyuna kaimapula yena\f i \fq \it kaimapula yena.\it*\ft Mimilisi buki pilabubogwa ikatumkulovaisi “e dakuna kaimapula kaula”; kugisi Md 7.9.\f* ke? \v 12 Kaina binigada pou, e bisaiki kudukika ke? \v 13 Mapaila kidamwa yokomi tomitugaga kukwatetasi ammakawala bukusakaisi litumia vavagi bwaina, mokwita Tamami wa labuma bikalisauwaimi e bisaiki Baloma Tobumaboma baisa matausina availa availa inigadaisi.” \s1 Yesu toyo Bielisibuli \r (Md 12.22-30; Mk 3.19-27) \p \v 14 E iiyabi baloma gaga metoya baisa taitala tokutabu; e tutala baloma gaga isilavi matauna, tokutabu ibigatona e tomota itutu uwosi. \v 15 Mitaga mimilisi ikaibigasi, kawasi, “Iiyabi baloma gaga paila Bielisibuli,\f j \ft Maigana idokaisi igiyuwela yagala matauna Diabolo mwada matauna baloma gaga kasi tokwaraiwaga. Sitana makawala mina Pilisitia si yaubada yagala Bealisebubi; kugisi 2 Gwe 1.2-3.\f* baloma gaga si guyau, ikatupewoli matauna.” \x - \xo 11.15 \xt Md 9.34; 10.25\x* \p \v 16 Mitaga mimilisi mwada biwakolaisi matauna, inigadaisi matauna kidamwa bivagi vavagi siligaga bikibuboti Yaubada ininabwaila paila matauna. \x - \xo 11.16 \xt Md 12.38; 16.1; Mk 8.11\x* \v 17 Mitaga Yesu inikoli si nanamsa e iluki matausina, kawala, “Kidamwa kabokwaraiwaga ipoisivisisi e iuvataisi, kabokwaraiwaga makwaina bitamwau; e kidamwa dala ikovisisi iuvataisi, dala makwaina bikapusi. \v 18 Kidamwa Setani la karaiwaga ikovisisi iuvataisi, ammakawala la karaiwaga bisisu ke? Paila kulivalasi aiyabi baloma gaga paila Bielisibuli ikatupewolaigu. \v 19 Ki, yeigu aiyabi baloma gaga paila Bielisibuli ikatupewolaigu? Mimilisi yokomi iiyabaisi baloma gaga ke? Kudokaisi availa ikatupewoli matausina? Mapaila matausina bikibubotaisi mi sula. \v 20 Mitaga kidamwa yeigu aiyabi baloma gaga metoya ola peula Yaubada, Yaubada la Karaiwaga bogwa imakaiami. \p \v 21 “Tutala topeula iyosi uvagila kabilia komwaidona e iyamati la bwala, la guguwa bisisu bwaina. \v 22 Mitaga kidamwa taitala topeuligaga bimakaia bikalisuwoli matauna, bikau uvagila kabilia avaka leidoki kala peula, e oluvi bivili avaka bogwa ilebu. \p \v 23 “Availa gala ipilasaigu, matauna ipakaigu; e availa gala ikougugula deli yeigu, matauna tokodidaimila gugula. \x - \xo 11.23 \xt Mk 9.40\x* \s1 Baloma gaga ikaimilavau \r (Md 12.43-45) \p \v 24 “Tutala baloma gaga isilavi taitala tau, ivavivila mapilasina oviloupakala,\f k \ft Idokaisi viloupakala pilimbwailisi baloma gaga, magisi bisigagasi baisa goli.\f* inainevi vaiwasi, mitaga gala ibani. E ikaibiga, kawala, ‘Bakaimilavau ogu bwala ambaisa lasunapula lama.’ \v 25 E bogwa ima, ibani makwaina bogwa itanevaisi, deli ikatubiasaisi. \v 26 Mapaila matauna ila, ivakouli baloma tuwoli tailima taiyu, kasi gaga ikalisau kala gaga matauna, e isuvisi isigagasi baisa; e tuta kala vigimkovila tau matauna ibani kala gaga ikalisau kala gaga liloubogwa.” \s1 Nona kala mwamwasila mokwita \p \v 27 Ililivala vavagi makwaisina e natana vivila metoya baisa tobobawa ikaigaveka iluki matauna, kawala, “E vivila minawena leiunaim deli nunula lokununu bimwasawa!” \p \v 28 Mitaga Yesu ikaibiga, kawala, “Ikalisau matausina availa availa ililagaisi la biga Yaubada e ivagaisi, e matausina goli saina bimwasawasi.” \s1 Tubwa tubugaga inainevisi kabutuvatusi \r (Md 12.38-42; Mk 8.12) \p \v 29 Oluvi saina tobobawa isigugulasi, Yesu ilivala, kawala, “Tubwa matubona tubugaga; kunainevisi bavagi vavagi siligaga bikibuboti Yaubada ininabwaila paila yeigu, mitaga basakaimi Youna kala kabutuvatusi e gala avai kabutuvatusi tuvaila. \x - \xo 11.29 \xt Md 16.4; Mk 8.12\x* \v 30 Paila Youna matauna kasi kabutuvatusi\f l \ft Youna eisisu olopola yena naveka eiboda yam kwaitolu deli bogi kwaitolu. Kugisi Md 12.41 kala katumiki.\f* mina Niniba, e makawala goli yeigu latula Tomota kami kabutuvatusi yokomi tubwa matubona. \x - \xo 11.30 \xt You 3.4\x* \v 31 Giyouvila metoya opilayouya\f m \ft Minana giyouvila mapilana Siba, mapilawena olumoulela mapilana Arebia opilibolimila.\f* bitotu wa Yamla Yakala e biyakalaimi; paila minana ima metoya saina kaduwonaku kidamwa bilagi la kabitam Solomoni, e ka, yeigu asisu baisa akalisau Solomoni. \x - \xo 11.31 \xt 1 Gwe 10.1-10; 2 Lil 9.1-12\x* \v 32 Mina Niniba bitotusi wa Yamla Yakala e biyakalaimi; paila ininavilasi metoya ola kamituli Youna, e ka, yeigu asisu baisa akalisau Youna. \x - \xo 11.32 \xt You 3.5\x* \s1 Wowom kala kaitapa \r (Md 5.15; 6.22-23) \p \v 33 “Kidamwa taitala ivakanoti kaitapa, gala bisaili osikowala bwala, kaina bikatubukoli wa peta,\f n \fq \it kaina bikatubukoli wa peta.\it*\ft Mimilisi wala buki pilabubogwa gala wala biginisi mabigana.\f* mitaga bisaili ola kabototu, kidamwa tosusuvi bigisaisi lumalama. \x - \xo 11.33 \xt Md 5.15; Mk 4.21; Lk 8.16\x* \v 34 Matam makawala wowom kala kaitapa. Kidamwa migileu matam, baisa bisimitali wowom komwaidona; mitaga kidamwa matam gaga, wowom komwaidona bidudubila. \v 35 E kuyamata kidamwa lumalama olumoulem gala bidudubila. \v 36 Mapaila kidamwa wowom komwaidona itapi, gala pikekita dudubila isisu, komwaidona bogwa bilumalama sainela, makawala kaitapa ilulu bwaina bisimitalaim.” \s1 Yesu ikamituli si bubunela toninitalapula paila Karaiwaga toyo Parisi \r (Md 23.1-36; Mk 12.38-40; Lk 20.45-47) \p \v 37 Tutala ililivala, taitala Parisi\f o \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* inigada baisa matauna bikamkwamsi deli; e isuvi isili bikamsi.\f p \ft Kugisi Lk 7.38 kala katumiki.\f* \v 38 Parisi itutu wowola paila igisi Yesu gala biwinabogwa\f q \ft Mina Yudia kasi karaiwaga kwaitala ibodi biwinabogwa oluvi bikamsi, e ibodi sainela biluluwaisi kidamwa makateki goli leibodaisi tomota bidubadu.\f* oluviga bikamkwam. \v 39 E Tomoya iluki matauna, kawala, “E yokomi Parisi! Kuwinaisi tapwala viga toyo tapwala kaboma; mitaga olumoulemi ivakasauwaimi mituguguwa deli mitugaga. \v 40 Mina ninagowa yokomi. Matauna ibubuli tapwala tomota bogwa tuvaila ibubuli olumoulela\f r \fq \it Matauna ibubuli tapwala tomota bogwa tuvaila ibubuli olumoulela.\it*\ft Gagabila bitagini, “Ki, avai tau biwini tapwala bogwa tuvaila biwini olumoulela, kadai!”\f* tomota ke? \v 41 Mitaga ibodaimi bukumitakwaisi metoya baisa olumoulela makwelasina, e vavagi komwaidona bimigileusi paila yokomi. \p \v 42 “Mitaga wo yokomi Parisi! Paila kukougugulasi semakavi paila Yaubada e kala vilavila tala metoya luwotala metoya naita deli dibirera deli avai lokwai isisu wa bagula, mitaga gala kuyamataisi karaiwaga duwosisia deli la bobwailila Yaubada. Mitaga ibodaimi mokwita bukuyamataisi makwaisina vavagi kwevakaveka e tuvaila taga kuligaiwaisi mi semakavi paila makaisina kaikikekita. \x - \xo 11.42 \xt Tol 27.30\x* \p \v 43 “Wo yokomi Parisi! Paila kuyebwailisi kala kaisisu walakaiwa wa bwala tapwaroru deli kidamwa tomota bibodaimi deli kami taimamila obikubaku. \v 44 Wo yokomi! Paila yokomi makawala laka gala isim kala kabutuvatusi,\f s \ft Mina Yudia tuta tuta bikatububulaisi laka deli pwaka mwada gala availa bikabikonimakavi. Kidamwa availa bisula e bikabikoni, tomota bidokaisi matauna bogwa eiyogwali titoulela e bomala bisuvi bwala tapwaroru kaina bikalubaila deli sala mina Yudia.\f* e tomota ililoulasi odubasi makwaisina mitaga gala binikolaisi avaka.” \p \v 45 Taitala metoya tokwabitam paila Mosese la Karaiwaga ivitakauloki matauna, kawala, “Tovituloki, kidamwa kulilivala makawala, baisa kululukwaimasi tuvaila.” \p \v 46 E ikaibiga, kawala, “Wo yokomi tokwabitam paila Mosese la Karaiwaga tuvaila! Paila kusakaisi baisa tomota si koni kwaimwau, e yokomi titoulemi gala kukwabikonaisi si koni deli kwayatala misikwaikwemi. \v 47 Wo yokomi! Paila tumimia ikatumataisi tovitoubobuta e yokomi kuyoudilasi kasi laka tovitoubobuta kasi kaboluluwai. \v 48 Mapaila yokomi kami tosola; kutagwalasi baisa si vavagi tumimia; paila ikatumataisi matausina, e yokomi kuyoudilasi kasi laka. \v 49 Baisa uula la Kabitam Yaubada ikaibiga, ‘Bawitali baisa matausina tovitoubobuta toyo aposetolo; bikatumataisi mimilisi deli biyogagaisi mimilisi.’ \v 50 Kidamwa tubwa matubona bimapwaisi buyavisi tovitoubobuta komwaidosi avaka leibusisi metoya baisa kala tumila watanawa. \v 51 E bimapwaisi metoya obuyavila Eibeli, e meitobu obuyavila Sekaraia,\f t \ft Kugisi 2 Lil 24.20-22. Makwaina katumata baisa katumata komwaidona kwaibodanim olumoulela mapilana Kabutubogwa, paila uula mapilana buki 2 Liliu kala vigimkovila Kabutubogwa. E makawala goli Eibeli kala katumata baisa katumata komwaidona kwematala olumoulela Kabutubogwa (kugisi Vit 4.8).\f* matauna ikaliga oluwalaisi okabolula deli ola ligisa Yaubada. Mokwita alukwaimi, baisa bivigakaisi kasi mipuki tubwa matubona. \x - \xo 11.51 \xt Vit 4.8; 2 Lil 24.20-21\x* \p \v 52 “Wo yokomi tokwabitam paila Mosese la Karaiwaga! Paila kusipukikitaisi buluvala kabitam; yokomi gala kusuvisi titoulemi, e kusilibodaisi matausina availa availa mwada tosusuvi bisuvisi.” \p \v 53 E Yesu isilavi baisa e toninitalapula paila Karaiwaga deli Parisi ivitouulasi bikominimanisi deli kasi leiya baisa matauna. Ikatukoyayaisi matauna paila vavagi bidubadu, \v 54 mwada bikautaisi paila saina magisi biyogagaisi matauna metoya la biga owodola titoulela. \c 12 \s1 Yesu ilivala paila katudewa gaga \p \v 1 Wa tuta matutona saina tobobawa isigugulasi tailakatuluwovila mapaila iulutupatupasi titoulesi, Yesu ilukibogwi la toligalega, kawala, “Kuyamataimi paila Parisi si yisi,\f u \ft Mabigana “yisi” bigavisaiki wala paila vituloki doudoga.\f* baisa katudewa gaga. \x - \xo 12.1 \xt Md 16.6; Mk 8.15\x* \v 2 Avaka bitakatubukoli igau biyoumatila; avaka bitakatupwani igau binikolaisi. \x - \xo 12.2 \xt Mk 4.22; Lk 8.17\x* \v 3 Avaka bogwa lokukwaibigasi odudubila tomota bilagaisi olumalama, e avaka bogwa lokukwasilamsi olopola bwala tomota bikamitulaisi obuneyova. \s1 Iluki bikukolaisi availa \r (Md 10.28-31) \p \v 4 “Segwaia alukwaimi, taga kukukolaisi matausina availa availa bikatumataisi woula mitaga oluvi gala gagabila avaka bivagaisi. \v 5 Mitaga bavitulokaimi availa bukukukolaisi; bukukukolaisi matauna iyosi peula kidamwa bogwa ikatumata oluvi bilavi wa Eli. Mokwita alukwaimi bukukukolaisi matauna. \p \v 6 “Gagabila bitagimoli nalima mauna nayoyowa nakikekita kasi mapu kwaiyu toea ke? E Yaubada gala bilumwelavi natana minasina. \v 7 E yokomi makawala, paila kulumi kala bawa inikoli. Taga kukokolasi; kami mapu ikalisau kasi mapu bidubadu mauna nakikekita. \s1 Kamatula paila Keriso omitasi tomota \r (Md 10.32-33; 12.32; 10.19-20) \p \v 8 “Alukwaimi, availa bikamituli eibokulaigu baisa omitasi tomota, yeigu Latula Tomota tuvaila bakamituli paila matauna baisa omitasi la anelosi Yaubada; \v 9 mitaga availa biyakalaigu baisa omitasi tomota, yeigu Latula Tomota tuvaila bayakali baisa omitasi la anelosi Yaubada. \p \v 10 “E availa bibigigagaigu, yeigu Latula Tomota, Yaubada biligaiwa la mitugaga; mitaga availa bibigigagi Baloma Tobumaboma, Yaubada gala biligaiwa la mitugaga. \x - \xo 12.10 \xt Md 12.32; Mk 3.29\x* \p \v 11 “E tutala bimaiyaimi omitasi totapwaroru osi gugula toyo omitasi kasi tokugwa deli tokwaraiwaga, taga bukunokubukubusi paila ammakawala kaina avaka bukulivalaisi; \x - \xo 12.11-12 \xt Md 10.19-20; Mk 13.11; Lk 21.14-15\x* \v 12 paila wa tuta matutona goli Baloma Tobumaboma bivitulokaimi avaka ibodaimi bukulivalaisi.” \s1 Tokwaibagula mitaga tonagowa kala bigavisaiki \p \v 13 E taitala metoya tobobawa iluki matauna, kawala, “Tovituloki, kuluki tuwagu bivili kama bigukeya.” \p \v 14 Yesu ivitakauloki matauna, kawala, “Mwa! Availa ivigakaigu m tokwaraiwaga kaina m tovila guguwa?” \v 15 E iluki matausina, kawala, “Kuyamataimi, e bukupakaisi mitikewakewa komwaidona; paila taitala tomota la sisu ovalu watanawa kala bwaina gala metoya oguguwa kala bawa.” \p \v 16 E iluki matausina bigavisaiki, kawala, “Taitala tokwaibagula la bagula ikabinai sainela; \v 17 e inanamsa onanola, ‘Avaka bavagi? Paila ulo bwaima gala ibodi bakedidagi kʹagu.’ \v 18 Ikaibiga, ‘E bavagi baisa makawala - bakodidaimi ulo bwaima, e bakaliivau bwaima kwaiveka; e baisa bakedidagi kʹagu komwaidona toyo ulo guguwa komwaidona. \v 19 E balukwaigu, Mwa! ka - bidubadu guguwa bogwa lakedidagi bisisu taitu bidubadu. Bavaiwasi, bakam, bamom, bamwasawa.’ \v 20 Mitaga Yaubada iluki matauna, kawala, ‘Tonagowa yoku, wa bogi makwaina bukukwaliga wala, e availa biyosi bigukeyam avaka bogwa kukwatubiasi?’ \p \v 21 “E baisa makawala matauna availa bikedidagi guguwa paila titoulela, mitaga gala binanamsa paila avai guguwa kwekanigaga omatala Yaubada.” \s1 Nokubukubu \r (Md 6.25-34) \p \v 22 Yesu iluki la toligalega, kawala, “Mapaila alukwaimi taga bukunokubukubusi paila kamkwam, mwada bukusibwabwailasi, kaina paila uwomi, avaka bukusikamsi. \v 23 Paila yokomi goli bukukwalisauwaisi kʹami, deli uwomi bikalisau kami kwama. \v 24 Bukunanamsasi paila mauna nayoyowa, gala bisopusi kaina bitayoyuwasi, gala si bwala kaina si bwaima. Mitaga Yaubada ituui minasina. Yokomiga kukwalisauwaisi mauna nayoyowa kasi mapu! \v 25 Availaga yokomi bukukwatumkulovi m momova\f v \fq \it bukukwatumkulovi m momova.\it*\ft Gagabila bitagini “bukukwatumkulovi m towonaku”.\f* kwaivila taitu tuvaila metoya om nokubukubu? \v 26 Mapaila kidamwa gala gagabila bukuvagaisi kwaitala vavagi kala kwekekita makawala baisa, avaka paila kunokubukubusi paila avai vavagi tuwoli tuwoli? \v 27 Kunanamsasi paila morobau si sususina; makaisina gala iyoudilasi, kaina gala ivituvatusi; mitaga alukwaimi, Solomoni\f w \ft Wa tuta matutona eiguguyau, Guyau Solomoni la guguwa deli la veiguwa ikalisau odubasi gweguya komwaidosi ovalu watanawa; kugisi 1 Gwe 10.23.\f* kala kalugologusa gala bitakaibiga, mitaga gala isikoma makawala kaitala makaisina morobau. \x - \xo 12.27 \xt 1 Gwe 10.4-7; 2 Lil 9.3-6\x* \v 28 Paila mnumonu lagaila isisu yamomova osaivau e nabwaia tomota bigabwaisi okumkumla. E kidamwa Yaubada bibubuli makaisina makawala, saina bikalisau bisakaimi kami kwama! Wo yokomi! Saina pikekita mi dubumi. \p \v 29 “E taga kunevisi avaka bukukwamsi kaina avaka bukumomsi. E taga kunokubukubusi. \v 30 Paila matausina mina watanawa gala inikolaisi Yaubada, tuta tuta inainevisi paila vavagi makwaisina, mitaga Tamami inikolibogwi vavagi makwaisina bogwa ibodaimi. \v 31 Mitaga bukunevisi Yaubada la Karaiwaga, e vavagi makwaisina Yaubada bikatumkulovi paila yokomi. \s1 Guguwa wa labuma \r (Md 6.19-21) \p \v 32 “E yokomi boda yuwokekita taga kukokolasi; paila Tamami bogwa leinagi bisakaimi la Karaiwaga. \v 33 Mi guguwa bukugimolaisi e metoya omanila bukumitakwaisi. Bukubanaisi kami kauya bikanigaga deli mi veiguwa kwekanigaga wa labuma, e baisa touveilau gala bimakaia, kaina liwoliusa biyogagi.\f x \ft Wa tuta matutona tomota kasi karekwa yabubwaila deli moi saina mwau mipusi ikalumgolaisi deli si veiguwa goli.\f* \v 34 Paila nanom bilokaia ambaisa m guguwa isisu. \s1 Towotetila iyuuyausasi \p \v 35 “Bukuyuuyausasi; bukupalaisi kami kwama, deli mi kaitapa bilululusi. \x - \xo 12.35 \xt Md 25.1-13\x* \v 36 Bukuvigakaimi makawala tauwau itutulaisi si tokwaraiwaga bikaimilavau metoya oveivai pakala; mapaila tutala bima binopipisi, e nani biulaimwaisi baisa matauna. \x - \xo 12.36 \xt Mk 13.34-36\x* \v 37 Kidamwa tokwaraiwaga tutala bima bibani availa availa iyuuyausasi, e ibodi bimwasawasi towotetila matausina. Alukwaimi goli, matauna bipali kala kwama, bikaraiwogi matausina bisilaisi bikamsi, e matauna bima bivakoma matausina. \v 38 E kidamwa bima olubulotoula kaina ikikivisiga bibani matausina makawala, e bimwasawasi towotetila matausina. \v 39 Baisa kululuwaisi. Kidamwa tolibwala binikoli avai tuta touveilau bima, bogwa biyausa, e gala bitagwala bikopwali bwala. \x - \xo 12.39-40 \xt Md 24.43-44\x* \v 40 E makawala yokomi, bukuiyamwasisi; paila avai tuta gala kupikwakusi - e, yeigu Latula Tomota bama.” \s1 Touwata tosalau kaina tomitugaga \r (Md 24.45-51) \p \v 41 Pita ikaibiga, kawala, “Tomoya kulilivala bigavisaiki makwaina paila yakamaisi kaina tomota komwaidosi ke?” \p \v 42 E Tomoya ikaibiga, kawala, “Mapaila avai tolibaku tosalau deli tokabitam? Matauwena kala tokwaraiwaga bivigaki matauna la towotetila komwaidosi kasi tokugwa, kidamwa bisaiki budala kʹasi okala tuta mokwita. \v 43 Bimwasawa touwata matauna kidamwa kala tokwaraiwaga bima e bibani matauna iuvagi makawala. \v 44 Kululuwaisi baisa - bivigaki matauwena kala toyamata la guguwa komwaidona. \v 45 Mitaga kidamwa touwata matauna bilivala onanola, ‘Bogwa eiyobali agu tokwaraiwaga’, e bivitouula biwawaiya towotetila deli nawotetila, e bikamkwam bimomom, e bimomom kabotutu, \v 46 e avai yam gala ipikwaku kala tokwaraiwaga bima wa tuta gala inikoli, e bitapupoi wowola\f y \fq \it bitapupoi wowola.\it*\ft Gagabila bitagini “bilavi matauna bila okoukweda”.\f* matauna, bisaili matauna deli matausina tokowolova. \p \v 47 “E avai touwata inikoli kala tokwaraiwaga nanola mitaga gala ikatubaiasa kaina ivagi makawala nanola tokwaraiwaga, bibani kala lewa novakaveka. \v 48 Mitaga availa gala inikoli e ivagi avaka ibodi lewa, bibani kala lewa nokikekita wala. Baisa availa isakaisi bidubadu vavagi, tomota ibodi bikauwaisi bidubadu metoya baisa matauna, e baisa avai toyamata bisailisi bidubadu vavagi, metoya baisa matauna ibodi bikauwaisi bidubadu tuvaila. \s1 Gala lamai vakota mitaga livisi \r (Md 10.34-36) \p \v 49 “Lama uula bavakati kova baisa ovalu watanawa; e magigu sainela bilululu baisa tuta. \v 50 Isisu bapitaiso paila babapitaiso, e saina agu mwau kidamwa gala bavinaku. \x - \xo 12.50 \xt Mk 10.38\x* \v 51 Ki, kudokaisi lama basaiki vakota ovalu watanawa? Alukwaimi, Gala, mitaga koyovisi. \v 52 Paila igau wa bwala kwaitala tailima tomota bikoyovisisi taitolu deli taiyu, e taiyu deli taitolu. \v 53 Bikoyovisisi makawala, taitala kasitaiyu latula tau, e latula tau kasitaiyu tamala; natana kasitaiyu latula vivila, e latula vivila kasitaiyu inala, numoya kasitaiyu yawala, e yawala kasitaiyu minana numoya.” \x - \xo 12.53 \xt Mai 7.6\x* \s1 Ammakawala bukuvitusaisi kweluva \r (Md 16.1-4; Mk 8.11-13) \p \v 54 E tuvaila ilivala baisa tobobawa, kawala, “Tutala kugisaisi lowalowa ililuva okwaibwaga, nani bukukwaibigasi, kawami, ‘Bogwa bikuna,’ e ikaloubusi makawala. \v 55 Tutala kugisaisi youya iuu, kukwaibigasi, kawami, ‘Bogwa biyuviyavi’, e ikaloubusi makawala. \v 56 Tokwatudewa gaga yokomi, kunikolaisi ammakawala bukuvitusaisi kasi gigisa watanawa deli labuma; mitaga avaka paila gala kunikolaisi ammakawala bukuvitusaisi kweluvala tuta matutona? \s1 Bukukiduwosisia baisa kam totabinona \r (Md 5.25-26) \p \v 57 “E avaka paila yokomi gala kuvitusaisi avai vavagi ibodi bubunela duwosisia? \v 58 Kidamwa availa magila biyakalaim, e deli kuliloulasi bukulosi okaboyakala, kunanakwa bukuveyawasi kamitaiyu kam totabinona; kaina bilauwaim baisa toyakala, e toyakala bikasalaim baisa tokwatupipi, e tokwatupipi bisailim wa bwala katupipi. \v 59 Alukwaim, gala wala bukusaga mitaga bukumipubogwi m mapu komwaidona.” \c 13 \s1 Kuninavilasi, kaina bukudoumlabasi \p \v 1 Wa tuta matutowena mimilisi isisuaisi baisa ilukwaisi Yesu paila matausina mina Galili Pailato\f z \ft Kugisi Lk 3.1.\f* eikatumati tutala ilulasi baisa Yaubada. \v 2 Ivitakauloki matausina, kawala, “Ki, kudokaisi kidamwa si mitugaga matausina ikalisau si mitugaga mina Galili komwaidona, paila ikaligasi makawala? \v 3 Gala wala! Mitaga kidamwa yokomi gala kuninavilasi, komwaidomi makawala bukudoumlabasi. \v 4 E ammakawala matausina tailuwotala tailima taitolu, baisa mina Sailowam\f a \ft Mapilana katupotala valu olumoulela Yerusalem.\f* matausina bwala ikapusi ikatumati, kudokaisi si mitugaga ikalisau komwaidosi mina Yerusalem si mitugaga? \v 5 Gala wala! Mitaga kidamwa yokomi gala kuninavilasi, komwaidomi makawala bukudoumlabasi.” \s1 Makaina seuseu kaiuwala kala bigavisaiki \p \v 6 E iluki matausina bigavisaiki\f b \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* makwaina, kawala, “Taitala tau ivali seuseu obigulela waini; ima inevi kaiuwala, mitaga inanota. \v 7 E iluki tobigubagula, kawala, ‘Ka, lamaima kwaitolu taitu makwaisina avakawoli kaiuwala seuseu makaina, mitaga ananota wala. Kuteya makaina; avaka paila iyomadi pwaipwaia?’ \v 8 Ivitakauloki matauna, kawala, ‘Tomoya, kutagwala bitotu taitu makwaina tuvaila, igau bakeli, pwaipwaia bwaina bakaliuu. \v 9 E kidamwa taitu bima biuwa, bwaina; mitaga kidamwa gala, bukuteya makaina.’” \s1 Yesu ikatumovi natana vivila wa yam sabate \p \v 10 Yam sabate\f c \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* Yesu iuvituloki\f d \ft Kugisi Lk 4.15 kala katumiki.\f* wa bwala tapwaroru. \v 11 E natana vivila isisu, e baloma gaga isikaila minana kweluwotala kwailima kwaitolu taitu; iyayali kapoula, e gala igagabila bitomalaula. \v 12 Tutala Yesu igisi minana, idou iluki minana, kawala, “Ve! Bogwa latanekwaim metoya kam mwau.” \v 13 Yesu ikabikoni minana, e nanakwa itomalaula, iyakawoli Yaubada. \p \v 14 Mitaga bwala tapwaroru kala tokwaraiwaga saina kala leiya paila Yesu eikatumova wa yam sabate. Iluki tomota, kawala, “Isisu kwailima kwaitala yam ibodi tomota bipaisewasi; bukumaisi wa yam makwaisina paila katumova, mitaga gala wa yam sabate.” \x - \xo 13.14 \xt Sun 20.9-10; Kak 5.13-14\x* \p \v 15 Mitaga Tomoya ivitakauloki matauna, kawala, “Tokwatudewa gaga yokomi! Taitala taitala yokomi bitaneku la bulumakau kaina la ase metoya ola kaiwaga, bilau, bivimom wa yam sabate ke? \v 16 E ammakawalaga minana? Minawena dalela Eberaam, e Setani leisipu kweluwotala kwailima kwaitolu taitu. Ki gala biboda bataneku avaka eisipu minana wa yam sabate?” \v 17 Tutala ililivala makawala, komwaidosi kala tilaula immosilasi; e tobobawa imwasawasi paila vavagi saina siligaga bogwa eivagi. \s1 Waitunela mwaiya deli yisi kasi bigavisaiki \r (Md 13.31-33; Mk 4.30-32) \p \v 18 E Yesu ikaibiga, kawala, “Ammakawala Yaubada la Karaiwaga? Kaina deli avaka bavisaiki makwaina? \v 19 Makwaina makawala waitunela mwaiya, makwaina taitala tau ilau ivali ola bagula; e ikaiveka, imila kai; e mauna nayoyowa iyoulasi kasi nigwa osisila.” \p \v 20 Tuvaila ilivala, kawala, “Ammakawala bavisaiki Yaubada la Karaiwaga? \v 21 Makwaina makawala yisi, natana vivila ikau makwaina, ikenevigoli deli kapoluwovasi pwarawa, igau komwaidona bisapilasi.” \s1 Kalapisila kaduyokekita \r (Md 7.13-14,21-23) \p \v 22 E Yesu ititavina ovalu vilouvakaveka deli viloukikekita, iuvituloki; e ililoula kidamwa bila Yerusalem. \v 23 E taitala ikatupoi matauna, kawala, “Tomoya, kaina taivila wala bimovasi?” \p Iluki matausina, \v 24 “Kupwaikikinasi bukusuvisi okalapisila kaduyokekita; paila alukwaimi, bidubadu binevisi ammakawala bisuvisi baisa, mitaga gala bipeulasi. \v 25 Tolibwala bitokaia bikatubodi yoyu; e bukutotusi okoukweda, bukunopipisisi, bukukwaibigasi, kawami, ‘Tomoya, kuulaim yoyu baisa yakamaisi.’ Matauna bivitakaulokaimi, kawala, ‘Gala anikoli ammokutoyasi lokumaisi.’ \v 26 E bukuvitakaulasi, kawami, ‘Kakamsi deli kamomsi omatam, e kuvituloki oma kedasi.’ \v 27 E matauna bikaibiga, kawala, ‘Alukwaimi, gala anikoli ammokutoyasi lokumaisi; kusilavaigusi komwaidomi tomitugaga.’ \x - \xo 13.27 \xt Sam 6.8\x* \v 28 Igau bukugisaisi Eberaam toyo Aisake toyo Yekobe toyo tovitoubobuta komwaidosi ola Karaiwaga Yaubada. Mitaga yokomiga Yaubada bilavaimi okoukweda, e bukuvalamsi deli bukupulummosilasi sainela. \x - \xo 13.28 \xt Md 22.13; 25.30\x*\x - \xo 13.28-29 \xt Md 8.11-12\x* \v 29 E tomota bimaisi metoyasi obomatu toyo okwaibwaga, metoya okalisalewa toyo obolimilayouya, e bikamsi ola Karaiwaga Yaubada. \v 30 Mitaga mimilisi ivabodasinim bikugwasi, e mimilisi ikugwasi bivabodasinim.” \x - \xo 13.30 \xt Md 19.30; 20.16; Mk 10.31\x* \s1 Yesu ikayoyu paila Yerusalem \r (Md 23.37-39) \p \v 31 Wa tuta matutowena mimilisi Parisi imaisi ilukwaisi Yesu, kawasi, “Kusilavi baisa, bukula; paila Erodi\f e \ft Matauna Erodi Anitipasa; kugisi Lk 3.1 kala katumiki.\f* magila bikatumataim.” \p \v 32 E iluki matausina, kawala, “Matauna makawala ugiwagi! Kulosi, kulukwaisi matauna, kawagu, ‘Ka, lagaila toyo nabwaia aiyabi baloma gaga e akakatumova; bugiyuga bavigimkulovi mokwita ulo paisewa.’ \v 33 Mitaga ibodaigu lagaila nabwaia toyo bugiyu balokaia ogu keda. Tauwau! Gala igagabila tovitoubobuta bikaligabogwa kidamwa gala isisu Yerusalem. \fig Makawala rekorekwa isilipapi litula|src="LB00061" size="col" ref="13.34" \fig* \p \v 34 “Wo Yerusalem, Yerusalem! Kukwatumati tovitoubobuta, e kukwabidikuni availa availa Yaubada iwitali baisa yoku! Kwaivila tuta mwada bavayouli tomotam makawala rekorekwa isilipapi litula opinupanela, mitaga gala magim! \v 35 Mapaila baisa mi valu Yaubada bogwa bisilavi makwaina biviloububu. E alukwaimi, gala bukugisaigusi tuvaila, igau tutala bukukwaibigasi, kawami, ‘Yaubada biyomwasali matauna imaima ikavitagi yagala Guyau!’” \x - \xo 13.35 \xt Sam 118.26; Yer 22.5\x* \c 14 \s1 Yesu ikatumovi matauna tobwawa \p \v 1 E kwaitala sabate Yesu isuvi ola bwala taitala Parisi kasi tokugwa, mwada bikam; e imitakavataisi matauna. \v 2 E ka, taitala tobwawa isisu omatala. \v 3 Yesu iluki tokwabitam paila Mosese la Karaiwaga deli Parisi, kawala, “Ki, ibodi Mosese la Karaiwaga bitayomovasi wa yam sabate kaina gala?” \p \v 4 E ikapatusi. E ikau tokwatoula, ikatumovi e iwitali matauna bila. \v 5 E iluki matausina, kawala, “Kidamwa taitala yokomi iyosi natana ase kaina bulumakau,\f f \fq \it natana ase kaina bulumakau.\it*\ft Mimilisi buki pilabubogwa iginisi “taitala latum kaina natana bulumakau”.\f* e kidamwa minawena bikapusi outuwotu, bogwa binanakwa bilupi minana wa yam sabate ke?” \x - \xo 14.5 \xt Md 12.11\x* \p \v 6 E gala igagabila bivitakaulokaisi baisa. \s1 Bigavisaiki paila tokula paka deli tolipaka \p \v 7 Tutala Yesu igisi tokula paka iyupalaisi kabosisu bwaina, iluki bigavisaiki baisa matausina. \v 8 “Kidamwa availa bidouwaim oveivai pakala, taga kusila okabosisu walakaiwa, paila kaina bogwa leidou taitala kam tokugwa; \x - \xo 14.8-10 \xt Big 25.6-7\x* \v 9 e tolipaka bilukwaim, kawala, ‘Kusaiki m kwabosisu baisa matauna,’ e deli kam mmosila bukusibusi kabosisu watanawa. \v 10 Mitaga kidamwa bidouwaim, kula kusili watanawa; e tutala tolipaka bima, kaina bilukwaim, kawala, ‘Sogu, kuma walakaiwa,’ matutowena kam yakaula bitokaia omitasi matausina ikamkwamsi deli yoku. \v 11 Paila availa bilupi titoulela walakaiwa Yaubada bivabu watanawa; e availa bivabu titoulela, Yaubada bilupi walakaiwa.” \x - \xo 14.11 \xt Md 23.12; Lk 18.14\x* \p \v 12 Tuvaila iluki tolipaka, kawala, “Tutala bukuvagi avai paka, taga bukudou samwa, budamwa, veyamwa, kaina avai guyau isisu katitaikinem; paila matausina kaina bidoumapwaimsi. \v 13 Mitaga tutala bukupaka, bukudou tonamakava, tosiekupuna, topem, tokwau, \v 14 e bukumwasawa; paila gala iyosisi avaka bimapwaimsi. Yaubada bimapwaim tutala tomitukwaibwaila bitokaiasi bimovavausi.” \s1 Kwaiveka paka kala bigavisaiki \r (Md 22.1-10) \p \v 15 Tutala taitala deli matausina ikamkwamsi ilagi vavagi baisa, iluki Yesu, kawala, “Bimwasawa matauna bikamkwam ola Karaiwaga Yaubada!” \p \v 16 Mitaga Yesu iluki matauna, kawala, “Taitala tau ivagi kwaiveka paka, e idou bidubadu. \v 17 E, otutala kamkwam iwitali la touwata bikaikivisi matausina bogwa leidoubogwi, kawasi, ‘Kumaisi; paila vavagi komwaidona bogwa lakatubiasi.’ \v 18 Mitaga komwaidosi, taitala taitala makawala, ivitouulasi ilivalasi uula si vitoki. Taitala iluki matauna, kawala, ‘Yeigu bogwa agimoli kubilatala kwabila, ibodaigu bala bagisi; anigadaim bukutugwalaigu.’ \v 19 Taiyuwela ikaibiga, kawala, ‘Yeigu bogwa agimoli buluwotala bulumakau, bala bawakoli si peula minasina. Anigadaim bukutugwalaigu.’ \v 20 Taitolula ikaibiga, kawala, ‘Yeigu bogwa lavai, mapaila gala igagabila bawa.’ \p \v 21 “Touwata ikaimilavau ikamituli vavagi makwaisina baisa kala tokwaraiwaga. Matauna tolibwala igibuluwa, iluki la touwata, kawala, ‘Nani kula okedala valu kadavakaveka toyo kadakikekita, kuvakouli tonamakava, tosiekupuna, tokwau toyo topem, e bukumai.’ \v 22 E la touwata ikaibiga, kawala, ‘Tomoya, m biga bogwa lavagi, mitaga ikesa kabosisu.’ \v 23 Tokwaraiwaga iluki la touwata, kawala, ‘Kulokaia okadaula deli osiusiula keda, e kuvakouli tomota bisuvisi, kidamwa ulo bwala bikasewa. \v 24 Paila alukwaim, gala taitala matausina bogwa ladoubogwi bikamkoni ulo paka.’” \s1 Avaka bibodi la toligalega Yesu \p \v 25 E tobobawa sainela ibokulaisi Yesu; e itovila iluki matausina, kawala, \v 26 “Kidamwa availa bimakaiagu, mitaga gala bipaiki tamala, toyo inala, toyo la kwava, toyo litula, toyo tuwala budala, toyo luleta, e tuvaila la momova, gala igagabila matauna ulo toligalega. \x - \xo 14.26 \xt Md 10.37\x* \v 27 E availa gala bikeula kala korosi kidamwa bibokulaigu, gala igagabila matauna ulo toligalega. \x - \xo 14.27 \xt Md 10.38; 16.24; Mk 8.34; Lk 9.23\x* \p \v 28 “Kidamwa availa baisa yokomi mwada biulai bwala kwaiveka, ammakawala? Bikugwa bikainaga mapula, e binikoli kaina iyosi avaka bibodi kaina gala ke? \v 29 Kidamwa gala ivagi makawala, bogwa eisaili tumila, mitaga gala igagabila bivigimkulovi; e availa bigisaisi bivigaki kasi yousokana baisa matauna, \v 30 e bikaibigasi, kawasi, ‘Mm - tau matauna ivitouula biulai, mitaga gala gagabila bivigimkulovi.’ \p \v 31 “E kidamwa taitala guyau la tokwabilia lakatuluwotala mwada bikabiliasi deli guyousola la tokwabilia lakatuluwoyu, ammakawala? Ikugwa binanamsa kaina igagabila bikalisau? \v 32 E kidamwa gala igagabila, e deli, guyousola isisu kaduwonaku, biwitali tosikwawa bikabilula e bivakota valu. \v 33 Mapaila avai tau yokomi gala bikatilavi vavagi komwaidona avaka iyosi, gala igagabila matauna ulo toligalega. \s1 Yona gala kakamwenala \r (Md 5.13; Mk 9.50) \p \v 34 “Yona bwaina; mitaga kidamwa yona kakamwenala bitamwau, ammakawala bitavigaki biwaki makwaina? \v 35 Yona makwaina gala bipilasi pwaipwaia kaina bagula; tomota iligaiwaisi makwaina. Matauna ilagi ibodi biligimlili.” \c 15 \s1 Natana sipi itamwau kala bigavisaiki \r (Md 18.10-14) \p \v 1 Bidubadu tokougugula pokala deli tomitugaga\f g \ft Kugisi Lk 5.30 kala katumiki.\f* imakaiasi katitaikina Yesu kidamwa bilagaisi la biga. \x - \xo 15.1-2 \xt Lk 5.29-30\x* \v 2 E Parisi toyo toninitalapula paila Karaiwaga itakumdaisi, kawasi, “Matauwena tau ikikamiabi tomitugaga, e deli ikamkwamsi.” \p \v 3 Iluki matausina makwaina bigavisaiki, kawala, \v 4 “Kidamwa taitala yokomi biyosi la sipi nalakatutala, e natana bikitumou, ammakawala? Bisilavi minasina naluwolima naluwovasi nalima navasi olawodila, e bila binevi minawena natamwau igau bibani. \v 5 Tutala bibani, bisaili okaiyola deli msalela. \v 6 Bikaimilavau, e bidou bisigugulasi lubaila deli sala, biluki matausina, kawala, ‘Kumaisi tamwasawasi, paila ulo sipi minana natamwau bogwa labani.’ \v 7 Alukwaimi, makawala goli mina labuma si mwasawa paila taitala tomitugaga eininavila bikalisau si mwasawa paila tailuwolima tailuwovasi tailima taivasi tomitukwaibwaila gala iboda bininavilasi. \s1 Mani itamwau kala bigavisaiki \p \v 8 “Kidamwa avaivila iyosi kweluwotala mani, kidamwa bikitumou kwaitala, ammakawala? Bivakanoti kaitapa, bitanevi bwala, binevikoli igau bibani ke? \v 9 E bogwa ibani, idou bisigugulasi lubaila deli sala, e iluki, kawala, ‘Kumaisi tamwasawasi, paila bogwa labani mani makwaina akitumou.’ \v 10 Makawala goli, alukwaimi, la anelosi Yaubada imwasawasi paila taitala tomitugaga eininavila.” \s1 Tau latula itamwau kala bigavisaiki \p \v 11 Ikaibiga, kawala, “Isisu taitala tau deli litula taiyu. \v 12 Matauna molagwadi iluki tamala, kawala, ‘Tamagu, kuvili m guguwa, sitana kaikeyam bayosi.’ E tamala ivili la guguwa baisa matausina. \v 13 Igau, gala ikalabobawa, matauna molagwadi isoguguwa komwaidona la guguwa ila valu kaduwonaku; e ikalimwala sainela, iyomadi la guguwa. \v 14 E bogwa leivinaku komwaidona la guguwa, molusaula itokaia ovalu makwaina, e matauna ikamolu. \v 15 Ilokaia taitala tolivalu e isisu baisa; e matauna iwitali ola saivau kidamwa bivakam bunukwa.\f h \ft Mina Yudia eidokaisi bunukwa komwaidona kaina bulutuvalu kainaga bolodila bomikikila availa bikam, paila mina Yudia kasi karaiwaga vilionela biyogwali wala, makawala yakidasi talilivalasi paila vilionela bolodila kaina vai.\f* \v 16 Mwada bikam bunukwa kʹasi, e gala availa bisaiki avaka bikam.\f i \fq bisaiki avaka bikam. \ft Gagabila bitagini “bisaiki avaka”.\f* \v 17 Mitaga igau ininavila, ikaibiga, kawala, ‘Oi! Taivila tamagu la topaisewa kʹasi bidubadu sainela ikamkwamsi ikukobwagasi, mitaga yeigu baisa molu wala bikimataigu! \v 18 Batokaia, balokaia tamagu e baluki matauna, kawagu, “Tamagu, bogwa lamitugaga baisa labuma e omatam. \v 19 Gala ibodi bidokaigusi latum. Kuvigakaigu makawala m topaisewa.” ’ \v 20 E itokaia imakaia tamala. \fig Mwada bikam bunukwa kʹasi|src="Vallotton 4201517" size="col" copy=" LUK 15.16(pigs eating)" ref="15.16" \fig* \p “Mitaga tutala imaima kaduwonaku, tamala igisi matauna, e saina ivili lopola; e isakaula, ikaipapi iviyuwoli matauna. \v 21 Latula iluki matauna, kawala, ‘Tamagu, bogwa lamitugaga baisa labuma e omatam. Gala ibodi bidokaigusi latum.’\f j \fq bidokaigusi latum. \ft Mimilisi buki pilabubogwa eikatumkulovaisi, “Kuvigakaigu makawala m topaisewa” (kugisi mailela 19).\f* \v 22 Mitaga tamala iluki la towotetila, kawala, ‘Nani kumaiyaisi kwama yamitabwaila sainela, kuvisikomaisi matauna; kuvililaisi kala kakalougwa omisikwaikwela, deli katubukolela kaikela\f k \ft Vavagi makwaisina ikibuboti kidamwa gwadi tamala bogwa eidoki magudina latula tatoula e gagabila bikaimilavau. Makwaina kakalougwa bikibuboti matauna taitala toveka olumoulela dalela, e makwaisina katubukolela kaikela ibodi taitala guyousola wala bisikam, paila availa tosisu watanawa gala wala bisikam avaka okaikela.\f* kusailisi. \v 23 E kumaiyaisi bulumakau nagwadi nakaitubwa, kukwatumataisi, e bitakamsi, bitamwasawasi. \v 24 Paila matauna latugu leikaliga, mitaga eimovavau; leitamwau mitaga bogwa tabanaisi.’ E ivitouulasi bimwasawasi. \fig Leitamwau mitaga bogwa tabanaisi|src="Vallotton (as" size="col" copy="Kiriwina NT np. 129) LUK 15.24 (he is now found)" ref="15.24" \fig* \p \v 25 “Mitaga latula molitomoya isisu wa bagula; tutala imaima ivakana katitaikina bwala, e ilagi butula iusiwosisi deli ikikaiwosisi. \v 26 Idou taitala towotetila, ikatupoi, kawala, ‘Avai vavagi baisa?’ \v 27 Iluki matauna, kawala, ‘Bodam bogwa leima, e tamam bogwa ikatumati bulumakau nagwadi nakaitubwa, paila bogwa ibani matauna ibwaina tomwaidona.’ \p \v 28 “E igibuluwa matauna, e ipaiki bisuvi. E tamala isunapula imnabi matauna. \v 29 Mitaga ivitakauloki tamala, kawala, ‘Ka vakailʹo militaila auwotetila baisa yoku, e gala kwaitala tuta akoulovi m kwaraiwaga, mitaga gala kusakaigu natana gota nagwaigwadi goli, kidamwa bakamwasawasi deli segwaia. \v 30 Mitaga tutala matauna latum leima, matauna deli minasina nakalimwala bogwa iyomadi m guguwa, kukwatumati bulumakau nagwadi nakaitubwa paila matauna.’ \v 31 E tamala iluki matauna, kawala, ‘Latugu, tuta komwaidona kusikailigu, komwaidona ulo guguwa baisa m guguwa. \v 32 Mitaga ibodaidasi bitamwasawasi sainela deli uwodaisi kala salau, paila matauna bodam leikaliga, e baisa tuta imovavau; leitamwau, e bogwa tabanaisi.’” \c 16 \s1 Tolibaku tosasopa kala bigavisaiki \p \v 1 Tuvaila Yesu iluki toligalega, kawala, “Isisu taitala tau bidubadu la guguwa, e la tolibaku isisu baisa matauna. E tomota ikamitulaisi baisa matauna kidamwa tolibaku iyomadi la guguwa. \v 2 E idou matauna, iluki, kawala, ‘Avaka baisa alagi paila yoku? Kunanamsa avaka bukukwamituli paila m paisewa, paila gala igagabila bukutolibaku tuvaila.’ \v 3 E matauna tolibaku ikaibiga onanola, ‘Wa! Avaka bavagi? Paila agu tokwaraiwaga bikau ulo tolibaku. Gala bapeula babigubagula, e kidamwa baninigada, agu mmosila. \v 4 E, ka, bogwa lanagi; bavagi makawala. E, tutala bikau ulo tolibaku tomota bivaulaigusi osi bwala.’ \p \v 5 “Mimilisi tomota kasi wasi isisu baisa tokwaraiwaga, e tolibaku idou taitala taitala matausina, e iluki matauna imaibogwa, kawala, ‘Kaivila kam wasi baisa ulo tokwaraiwaga?’ \v 6 Ikaibiga, kawala, ‘Lakatutala kabomala bulami.’ Iluki matauna, kawala, ‘Kukwau kam wasi pweipula, e nani kusili kuginivau kailuwolima.’ \v 7 Iluki taiyuwela, kawala, ‘Tavila kam wasi?’ Ikaibiga, kawala, ‘Lakatuluwotala peta witi.’ Iluki matauna, kawala, ‘Kukwau kam wasi pweipula e kuginivau lakatulima lakatutolu.’ \p \v 8 “E tokwaraiwaga iyakawoli tolibaku matauna tosasopa paila la kabitam. Paila mina watanawa si kabitam osi paisewa ikalisau mina lumalama si kabitam osi paisewa. \p \v 9 “E alukwaimi, guguwala watanawa bukupitapatasi kidamwa bukuvigakaisi tomota veimia; mwada igau biwokuva guguwa Yaubada bikamiabaimi baisa ovalu walakaiwa. \p \v 10 “Availa iyamata bwaina paila vavagi pikekita, matauna biyamata bwaina paila vavagi kwaiveka goli; e availa iubuwabu paila vavagi pikekita, matauna goli biubuwabu paila vavagi kwaiveka. \v 11 Mapaila kidamwa lokuubuwabusi paila guguwala watanawa, availa bisakaimi guguwa mokwita, kidamwa bukuyamataisi? \v 12 E kidamwa lokuubuwabusi paila la guguwa tuwoli tomota, availa bisakaimi mi guguwa titoulemi? \p \v 13 “Gala gagabila taitala touwata biwotitali taiyu tokwaraiwaga. Paila kaina bikoulovi taitala, biyebwaili taiyuwela; kaina bikabikuwoli taitala, bipaiki taiyuwela. Gala gagabila bukuwotitalaisi Yaubada toyo guguwa.” \x - \xo 16.13 \xt Md 6.24\x* \s1 Yesu ivituloki paila mimilisi vavagi \r (Md 11.12-14) \p \v 14 E Parisi matausina saina tomituguguwa ilagaisi komwaidona baisa e iyosokanaisi matauna. \v 15 Yesu iluki matausina, kawala, “Yokomi makawala matausina ikabwailisi titoulesi omitasi tomota; mitaga Yaubada inikoli ninami; paila avaka tomota iyakawolaisi sainela baisa Yaubada idoki gala avaka dimlela. \p \v 16 “Mosese la Karaiwaga\f l \ft Mina Yudia si Buki Pilabumaboma kala katupwaila katupomatala mapilasina pilalima Vitouula bila Karaiwaga Kwaiyuwela, e katupoyuwela mapilasina tovitoubobuta. Mitaga tuta bidubadu kidamwa magisi bikibubotaisi pilamwaidona si buki, bilivalasi “Mosese deli tovitoubobuta”, makawala Yesu eilivala wa tuta baisa.\f* toyo tovitoubobuta si vituloki isisuaisi igau ola tuta Yoni; metoya wa tuta makwaina ikamitulaisi Bulogala Bwaina paila Yaubada la Karaiwaga e taitala taitala isuvi ikosaikikina paila makwaina. \x - \xo 16.16 \xt Md 11.12-13\x* \v 17 Kaina igagabila labuma toyo watanawa biwokuva, mitaga gala igagabila kwaitala tunutunu metoya ola Karaiwaga Mosese bitamwau. \x - \xo 16.17 \xt Md 5.18\x* \s1 Yesu la vituloki paila vaipaka \r (Md 5.31-32; 19.1-12; Mk 10.11-12) \p \v 18 “Kidamwa taitala bivaipaki la kwava e bivaivau nayuwela, eikailasi wala; e kidamwa taitala bivaiya nauvaipaka, matauna eikailasi. \x - \xo 16.18 \xt Md 5.32; 1 Kr 7.10-11\x* \s1 Taitala tau bidubadu la guguwa toyo Lasaro \p \v 19 “Isisu taitala tau bidubadu la guguwa kala kwama yabweyani toyo yapupwakau yamitabwaila; e yumyambwata ikamkwam bwaina. \v 20 E ola koukweda isailisi taitala tonamakava yagala Lasaro wowola pwasawokuva. \v 21 E mwada bikam silimku ikikapusisi metoya ola tebeli tokwaraiwaga; tuvaila kaukwa imaisi ikanumosaisi kala pwasa. \p \v 22 “E kwaitala yam tonamakava ikaliga, e anelosi ilauwaisi matauna bisisuaisi deli Eberaam.\f m \ft Mina Yudia idokaisi labuma makawala kwaitala paka kwevakaigaga, e Eberaam tomatala goli. Availa bisisu deli Eberaam kaina otalila Eberaam matauna bogwa biboda kala kamaiaba sainela.\f* Tuvaila tokwaraiwaga ikaliga, e ibakwaisi matauna. \v 23 Isisu Edesi.\f n \ft Baisa si valu tomata, baisa goli bitulotulasi igau tutala bibodaisi kasi kamwaga; kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* Tutala ibani mayuyu baisa, ikounakaila, igisi Eberaam saina kaduwonaku, e Lasaro deli matauna. \v 24 Ikapiniveka idou, kawala, ‘Tamagu Eberaam, kunokapisaigu, kuwitali Lasaro, kidamwa bividagu matala misikwaikwela wa sopi e bivinumli mayegu bitula; paila makovana kova ilululu baisa e yeigu abani agu mmayuyu sainela.’ \p \v 25 “Mitaga Eberaam ikaibiga, kawala, ‘Latugu,\f o \ft Baisa bigala kalubaila goli.\f* kululuwai om tuta momova kukwau m vavagi bwaina, e Lasaro makawala ikau vavagi gaga; mitaga baisa ibani kala visimoli, mitaga yoku kubani kam mmayuyu. \v 26 E tuvaila, oluwalaidasi ikanuvagasi uveya kwaiveka, kidamwa matausina baisa magisi bilosi mapilana ewaiwa, gala igagabila biluvapelasi biwaisi, e matausina mapilana ewaiwa gala igagabila biluvapelasi bimaisi.’ \v 27 Ikaibiga, kawala, ‘E mapaila tamagu anigadaim, bukuwitali matauna bilokaia odalela tamagu, \v 28 paila budagwa tailima isisuaisi; kidamwa biluki matausina taga matausina goli biviloubusisi baisa oviluwela mmayuyu.’ \p \v 29 “Mitaga Eberaam ikaibiga, kawala, ‘Mosese toyo tovitoubobuta\f p \ft Kugisi mailela 16 kala katumiki.\f* isisuaisi baisa matausina; ibodi bilagaisi matausina.’ \v 30 Ikaibiga, kawala, ‘Gala, Eberaam tamagu; mitaga kidamwa taitala bitokaia bimovavau e bilokaia matausina, e bogwa bininavilasi.’ \v 31 E Eberaam iluki matauna, kawala, ‘Kidamwa gala bilagaisi Mosese toyo tovitoubobuta, tuvaila gala bilegasi kidamwa taitala bitokaia bimovavau goli.’” \c 17 \s1 Paila kabokwapusi \r (Md 18.6-7,21-22; Mk 9.42) \p \v 1 E iluki la toligalega, kawala, “Mokwita kabokwapusi bimaisi; mitaga wo! tau matauna uula bimaisi! \v 2 Ibodi sainela kidamwa bisipwaisi kwaitala uyuwa kwaiveka okaiyola e bilavaisi obolita, mitaga gala ibodi matauna bivakapusii taitala matausina tokikekita. \v 3 Kuyamataimi. \p “Kidamwa bodam kaina tuwam\f q \ft Kugisi Lk 6.41 kala katumiki.\f* bisula, kubuyoyu matauna; kidamwa bininavila, bukuligaiwa la mitugaga matauna. \x - \xo 17.3 \xt Md 18.15\x* \v 4 Kidamwa bivagi sula baisa yoku biboda sivalima sivayu wa yam kwaitala, e sivalima sivayu bimakaiam bikaibiga, kawala, ‘Bogwa laninavila’, ibodaim bukuligaiwa la mitugaga.” \s1 Paila dubumi \p \v 5 E aposetolo ilukwaisi Tomoya, kawasi, “Ma dubumaisi kukwatumkulovi!” \p \v 6 E Tomoya ivitakaula, kawala, “Kidamwa mi dubumi kala kwaiveka makawala waitunela mwaiya, gagabila bukulukwaisi makaina yaku, kawami, ‘Kukoulaim kulavaim obolita’, e bikabikuwolaimi. \s1 Paila wotetila \p \v 7 “Kaina taitala mi towotetila ibigubagula kaina iiyamati sipi. Igau bima metoya obuyagu, ki, bukuluki matauna, kawami, ‘Nani kuma kukwam’? \v 8 Gala goli. Bukuluki matauna, kawami, ‘Kusulu kʹagu, e kukwatulova, kuyeyai kʹagu, kumai. Bakam, bamom; oluviga yoku.’ \v 9 Ammakawala, bukunokagutoki baisa m towotetila paila ikabikuwoli karaiwaga kaina gala? \v 10 Makawala goli yokomi. Kidamwa bogwa lokuvigimkulovaisi avaka kami karaiwaga, bukukwaibigasi, kawami, ‘Yakidasi da wotetilasi sitana wala; paila bogwa tavagaisi makawala kada karaiwagasi wala.’” \s1 Yesu ikatumigileu tailuwotala tokwagwaiguya \p \v 11 E tutala ililoula ilokaia Yerusalem, ivakana okaligeisi Sameria toyo Galili. \v 12 Tutala iviloubusi kwaitala valu, tailuwotala tokwagwaiguya ibodaisi matauna. Itotusi sita ewaiwa, \v 13 e ikapinivekasi, ikaibigasi, kawasi, “Yesu, Guyau, kunokapisaimasi.” \p \v 14 Tutala igisi, iluki matausina, kawala, “Kulosi, kuvitulokaimi baisa tolula.”\f r \ft Ibodi bivituloki wowola baisa matausina tolula ola valu tatoula kaina tolula matausina iyamataisi Bwala Kwebumaboma mapilana Yerusalem.\f*\x - \xo 17.14 \xt Tol 14.1-32\x* \p Mapaila ilosi. Ililoulasi, e ka, bogwa imigileusi.\f s \ft Kugisi Lk 5.12 kala katumiki.\f* \v 15 E taitala matausina, tutala igisi leibwaina, ikaimilavau e deli kaigala kaigaveka iiyakawoli Yaubada. \v 16 Ikavagina omatala Yesu, inokagutoki; e matauna guma Sameria. \v 17 E Yesu ikawota, kawala, “Ki, gala akatumigileu tailuwotala? Mitaga ambaisa matausina tailima taivasi? \v 18 Gala taitala isisu bikaimilavau biyakawoli Yaubada, mitaga matauna togilagala wala ke?” \v 19 E iluki matauna, kawala, “Kutokaia, kula; m dubumi bogwa iyomovaim.” \fig Ambaisa matausina tailima taivasi?|src="Vallotton 4201717" size="col" copy="(two figures only) (LUK 17.17) (Where are the other nine?)" ref="17.17" \fig* \s1 Avai tuta Yaubada la Karaiwaga bima? \r (Md 24.23-28,37-41) \p \v 20 Parisi ikatupoiyaisi matauna avai tuta Yaubada la Karaiwaga bima. Yesu ivitakauloki matausina, kawala, “Gala bigisaki matila bitakateta Yaubada la Karaiwaga bimaima. \v 21 Gala bitakaibigasi, ‘Ka, baisa emaima!’ kaina ‘Ka, baisa ewaiwa!’ Paila ka, Yaubada la Karaiwaga isisu olumoulemi.”\f t \fq isisu olumoulemi. \ft Gagabila bitagini, “isisu oninami” kainaga “bima nanakwa bikaloubusi olumoulemi”.\f* \p \v 22 Iluki toligalega, kawala, “Igau tuta bima bukupikwakusi bukugisaisi kwaitala ulo yam yeigu Latula Tomota, mitaga gala bukugisaisi makwaina. \v 23 E tomota bilukwaimi, kawasi, ‘Ka, baisa ewaiwa!’ kaina ‘Ka, baisa emaima!’ Taga kulosi, kaina bukubokulaisi matausina. \v 24 Paila yeigu Latula Tomota agu gigisa ogu yam\f u \fq \it agu gigisa ogu yam.\it*\ft Mimilisi buki pilabubogwa iginisi wala “agu gigisa” e gala ikatumkulovaisi “ogu yam”.\f* makawala kavikavila kidamwa bikavila e bititapi labuma metoya okwaibwaga baisa obomatu. \v 25 Mitaga ikugwa ibodi matauna bibani kala mmayuyu bidubadu, e tubwa matubona bipakaisi matauna. \v 26 Makawala ola tuta Nowa,\f v \ft Omitibogwa Yaubada eikatudoum mina watanawa metoya wa dadoya, mitaga eikatumovi Nowa deli dalela.\f* makawala goli yeigu Latula Tomota ogu tuta. \x - \xo 17.26 \xt Vit 6.5-8\x* \v 27 Ikamkwamsi imomomsi, iveivaisi, ipukupakusi, ee, yam makwaiwena Nowa isila ola waga, e leima dadoya, komwaidosi idoumlabasi. \x - \xo 17.27 \xt Vit 7.6-24\x* \v 28 Makawala goli ola tuta Lota,\f w \ft Omitibogwa Yaubada eikatudoum mina Sodom deli mina Gomora metoya wa kova kovalululu, mitaga eikatumovi Lota deli dalela. \f* ikamkwamsi, imomomsi, igigimwalasi, imipumapusi, isupusopusi, iiyoudilasi, \x - \xo 17.28-29 \xt Vit 18.20—19.25\x* \v 29 mitaga wa yam makwaina Lota isilavi Sodom, e kova kovalululu toyo salipa maiinela saina peuluvagasi ididabwalisi makawala kuna metoya wa labuma, e komwaidosi idoumlabasi. \v 30 E makawala bikaloubusi wa yam makwaina yeigu Latula Tomota bayoumatila. \p \v 31 “Wa yam makwaina, matauna isisu obuneyova\f x \ft Buki pilabubogwa eiginisi “odabala bwala”, baisa goli pilapatata, e koyavi wala bimwenasi baisa biuvaiwasi tutala kalasia kala yuviyavi ibubusi. Mitaga yakidasi da kabovaiwasi kaina buneyova.\f* deli la guguwa olopola bwala, gala ibodi bikau makwaisina. Makawala matauna isisu obuyagu gala ibodi bikaimilavau. \x - \xo 17.31 \xt Md 24.17-18; Mk 13.15-16\x* \v 32 Kululuwaisi la kwava Lota.\f y \ft Minana gala eikabikuwoli Yaubada mauula eiboda kala kamwaga mwau eimila dakuna yonawokuva wala.\f*\x - \xo 17.32 \xt Vit 19.26\x* \v 33 Availa mwada biyusi tatoula, matauna bitamwau; e availa bikitumou tatoula, matauna bimova goli. \x - \xo 17.33 \xt Md 10.39; 16.25; Mk 8.35; Lk 9.24; Yn 12.25\x* \v 34 Alukwaimi, wa bogi makwaina taiyu tauwau ikanuvadulisi bikanukwenusi okabasi kwaitala; Yaubada bikau taitala e taitalaga bikanam. \v 35 Nayu vivila bitutusi kasi witi bimila pwarawa; Yaubada bikau natana e natalaga bisim.”\f z \ft Mimilisi buki pilabubogwa ikatumkulovaisi mailela 36, iginisi, “ \fv \ft 36 Taiyu tauwau obuyagu bibigubagulasi; Yaubada bikau taitala e taitalaga bisim.”\+fv*\f* \p \v 37 Ikatupoiyaisi matauna, kawasi, “Tomoya, ambaisa?” \p Iluki matausina, kawala, “Ambaisa tomata bikanukwenu, baisa mluveka\f a \ft Baisa mina Yudia si bigivakala, e kala katumiki baisa makawala — avai tuta vavagi kwevakaigaga bikaloubusi, nani wala tomota bilagaisi bulogala. Kaina avai tuta vavagi saina mwaugaga bikaloubusi tomota bidubadu bitoulaisi bitopataisi bitobu mitasi bigigisaisi wala. Mitaga mabigana “mluveka” tuvaila bikibuboti mabudona mina Roum si tokwabilia, e kaina Yesu ililivala paila mabudona igau bikatudoum mina Yudia.\f* bitogugulasi mwada bikamsi.” \c 18 \s1 Tokwaraiwaga deli kwabuya kasi bigavisaiki \p \v 1 Iluki bigavisaiki baisa matausina, e kala vituloki ibodi bisalausi wa nigada, e gala bikamagwesisi. \v 2 Ikaibiga, kawala, “Taitala tokwaraiwaga isisu ovalu kwaitala, matauna gala ikukoli Yaubada, deli gala itemmali tomota. \v 3 E natana kwabuya isisu ovalu makwaina; e tuta bidubadu imakaia matauna, ikikaibiga, kawala, ‘Kukiduwosisia paila yeigu avaka agu tilaula bogwa leivagi.’ \v 4 Ikugwa tokwaraiwaga ipaiki minana; mitaga oluvi ikaibiga onanola, ‘Mokwita gala akukoli Yaubada, kaina atemmali tomota, \v 5 mitaga paila vivila minana saina nayogwegwesi, bakiduwosisia baisa minana paila kala tilaula; kaina minana biyokaikai wowogu paila saina nasikilewa minana.’” \p \v 6 E Tomoya ikaibiga, kawala, “Kulagaisi matauna tokwaraiwaga gala toduwosisia avaka ikaibiga. \v 7 E ammakawalaga Yaubada? Matauna bogwa bipilasi la tomota titoulela, kadai? Paila idoudousi baisa matauna yam bogi kidamwa kasi topilasi. Ki, kudokaisi matauna biyobali tuta kaduwonaku bipilasi matausina? \v 8 Alukwaimi matauna binanakwa bikiduwosisia paila matausina. Mitaga ammakawala? - tutala yeigu Latula Tomota bama, babani dubumi ovalu watanawa kaina gala?” \s1 Parisi toyo tokougugula pokala kasi bigavisaiki \p \v 9 Tuvaila iluki makwaina bigavisaiki baisa mimilisi idubumaisi titoulesi kidamwa bubunesi duwosisia, e ikaluwouwaisiga tomota ituwoli. \v 10 Kawala, “Taiyu tauwau imwenasi isuvisi Bwala Kwebumaboma binigadasi;\f b \ft Mina Yudia kasi gulogula kidamwa mwada binigadasi bisuvisi Bwala Kwebumaboma sivayu kwaitala yam, tutala eikikivi visiga deli makateki bibogi.\f* e taitala matausina Parisi, deli taitala tokougugula pokala. \p \v 11 “Matauna Parisi itotu, inigada makawala,\f c \fq \it itotu, inigada makawala.\it*\ft Mimilisi buki pilabubogwa iginisi, “itowa titoulela”, e mimilisiga iginisi, “itotu inigada baisa titoulela”.\f* kawala, ‘Mwa! Yaubada, anokagutoki baisa yoku paila yeigu gala makawala komwaidosi tomota tuwoli; makawala touveilau, tomitugaga, tokwakailasi, kaina goli makawala matauwena tokougugula pokala. \v 12 Kwaitala wiki anagi kwaiyu yam apusoposuma,\f d \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* e deli ulo guguwa kala bawa kweluwotala e kwaitala asemakavi baisa yoku.’ \p \v 13 “Mitaga matauwena tokougugula pokala itotu kaduwonaku, gala ikounakaila wa labuma, mitaga iwaiya vitakola, ikaibiga, kawala, ‘Yaubada kunokapisaigu yeigu tomitugaga!’ \x - \xo 18.13 \xt Md 23.12; Lk 14.11\x* \v 14 Alukwaimi, tutala matauwena ikaimilavau ola bwala, Yaubada eikabwaili matauna, mitaga matauna Parisi gala. Paila availa bilupi titoulela walakaiwa, Yaubada bivabu watanawa; e availa bivabu titoulela, Yaubada bilupi walakaiwa.” \s1 Yesu ikabwaili gugwadi tokikekita \r (Md 19.13-15; Mk 10.13-16) \p \v 15 Imiakaisi matauna pwapwawa goli, kidamwa bikabikoni matausina; mitaga tutala toligalega igisaisi baisa, ibuyoyaisi matausina. \v 16 Mitaga Yesu idou bimakaiasi matauna, ikaibiga, kawala, “Ibodi gugwadi bimakaiagusi; taga kusilibodaisi matausina; paila Yaubada la Karaiwaga tomotala makawala magudisina. \v 17 Kululuwaisi baisa - availa gala bikamiabi Yaubada la Karaiwaga makawala gwadi gala goli bisuvi baisa.” \s1 Tokwaraiwaga matauna saina bidubadu la guguwa \r (Md 19.16-30; Mk 10.17-31) \p \v 18 Taitala tokwaraiwaga ikatupoi matauna, kawala, “Tovituloki, saina bwaina yoku. Avaka bavagi kidamwa bakau momova kwekanigaga?” \p \v 19 Yesu iluki matauna, kawala, “Avaka paila kudokaigu saina bwaina? Gala isisu taitala tobwaila mitaga Yaubada kalamwaleta. \v 20 Yoku kunikoli karaiwaga makwaisina. ‘Taga kukwailasi; taga kukwatumata; taga kuveilau; taga kutabinona; kutemmali tamam deli inam.’” \x - \xo 18.20 \xt Sun 20.12-16; Kak 5.16-20\x* \p \v 21 Ikaibiga, kawala, “Makwaisina vavagi komwaidona bogwa lavigilabi, igau tokekita yeigu e lagaila.” \p \v 22 Tutala Yesu ilagi makwaina iluki matauna, kawala, “Ibodaim wala kwaitala vavagi kukwatumkulovi; kugimoli m guguwa komwaidona, e kukwau mapusi kupati baisa tonamakava, e bukuyosi m veiguwa wa labuma; e kumaga bukubokulaigu.” \v 23 Mitaga tutala ilagi baisa, ikiuta nanola; paila saina bidubadu la guguwa. \p \v 24 Yesu igigisi matauna e ikaibiga, kawala, “Saina kasai kidamwa matausina saina bidubadu si guguwa mwada bisuvisi ola Karaiwaga Yaubada. \v 25 Paila igagabila kidamwa natana kameli bisupwani oponanela vasia, mitaga ikasai kidamwa taitala tau saina bidubadu la guguwa mwada bisuvi ola Karaiwaga Yaubada.” \p \v 26 E matausina ilagaisi baisa ikaibigasi, kawasi, “Mitaga availa bibani katumova?” \p \v 27 Mitaga ikaibiga, kawala, “Avaka gala igagabila baisa tomota, vavagi makwaina igagabila wala baisa Yaubada.” \p \v 28 Pita ikaibiga, kawala, “Ka, yakamaisi bogwa kasilavaisi ma bwalasi e lakabokulaimsi.” \p \v 29 E Yesu iluki matausina, kawala, “Kululuwaisi baisa - availa bogwa isilavi la bwala, la kwava, tuwala budala, veyala, kaina litula, paila Yaubada la Karaiwaga, \v 30 e matauna bibani saina bidubadu tuvaila wa tuta baisa; e wa tuta igau bima, bibani momova kwekanigaga.” \s1 Yesu isivitolula ivitububoti la kaliga \r (Md 20.17-19; Mk 10.32-34) \p \v 31 E ivakouli matausina tailuwotala taiyu, iluki matausina, kawala, “Ka, bitawaisi Yerusalem, e komwaidona avaka avaka leiginisi tovitoubobuta paila yeigu Latula Tomota bivigimkulovi makawala. \v 32 Paila tomota bikasalaigusi baisa matausina gala mina Yudia.\f e \ft Yesu ililivala paila si tokwabilia mina Roum.\f* E bisepupukulaigusi, bibigigagaigusi, bigiusailigusi, \v 33 bilogumtaigusi, bikatumataigusi, e yam kwaitolula batokaia bamovavau goli.” \p \v 34 Mitaga gala ikatetasi kwaitala vavagi makwaisina; livalela makwaina inigonigwa baisa matausina, paila vavagi makwaisina kwekikium wala. \s1 Yesu iyomovi taitala tokwau \r (Md 20.29-34; Mk 10.46-52) \p \v 35 E tutala ima katitaikina Yeriko,\f f \ft Kugisi Lk 10.30 kala katumiki.\f* taitala tokwau isisu osiusiula keda ininigada. \v 36 Ilagi tobobawa ililoulasi, ikatupoi avaka uula. \p \v 37 Ilukwaisi matauna, kawasi, “Yesu guma Nasaredi\f g \ft Kugisi Lk 4.34 kala katumiki.\f* ililoula.” \p \v 38 E idou, kawala, “Yesu! Yoku Latula Debida!\f h \ft Mina Yudia si pikwaku mwada igau bima taitala kasi Tokwatumova, matauna metoya odalela tomoyabogwa guyau Debida.\f* Kunokapisaigu!” \p \v 39 E matausina ikugwasi ibuyoyaisi matauna, ilukwaisi bikapatu; mitaga ikawotavau saina minimani, kawala, “Latula Debidʹe! Kunokapisaigu!” \p \v 40 E Yesu itom e ikaraiwogi tomota bivakadaisi tokwau bimaiyaisi; e bogwa leima katitaikina, ikatupoi matauna, kawala, \v 41 “Avaka magim bavigakaim?” \p Ikaibiga, kawala, “Tomoya, kidamwa bimitalala matagu.” \p \v 42 E Yesu iluki matauna, kawala, “Bimitalala matam; m dubumi bogwa iyomovaim.” \p \v 43 E wa tuta matutona imitalala matala, e ibokuli matauna deli iyakawoli Yaubada. Tutala tomota komwaidosi igisaisi baisa ikavisaisi Yaubada. \c 19 \s1 Yesu deli Sakiusa \p \v 1 Yesu iviloubusi Yeriko,\f i \ft Kugisi Lk 10.30 kala katumiki.\f* e isisaitaula. \v 2 E isisu baisa taitala tau yagala Sakiusa; matauna tokougugula pokala\f j \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* kasi tokugwa, e bidubadu la guguwa. \v 3 Saina magila bigisi ammatauna Yesu; mitaga gala igagabila paila tobobawa, paila saina tokukupi matauna. \v 4 E isakaula ilobogwa, imwena kaitala riga kidamwa bigisi matauna, paila Yesu eimaima wa keda makadana. \v 5 Tutala Yesu ima baisa, ikounakaila, iluki matauna, kawala, “Sakiusa, nani kubusi kuma; paila lagaila ibodaigu basisu om bwala.” \fig Saina tokukupi matauna|src="Vallotton 4201903" size="col" copy="LUK 19.3 (a little man)" ref="19.3" \fig* \p \v 6 E inanakwa ibusi, ibodi matauna deli kala mwamwasila nanola. \v 7 Tutala igisaisi baisa, komwaidosi itakumdaisi, ikaibigasi, kawasi, “Ilokaia, isikaili taitala tomitugaga.” \p \v 8 E Sakiusa itom, iluki Tomoya, kawala, “Tomoya, ka! Kabulotala ulo guguwa basaiki tonamakava; e kidamwa lakaugagi kwaitala vavagi metoya baisa availa, kwaivasi bakaimili.”\f k \ft Mina Yudia kasi karaiwaga deli goli mina Roum kasi karaiwaga makawala wala, kidamwa availa bisasopa e bikau kwaitala mani e magila bikiduwosisia, ibodi bikaimili kwaivasi.\f* \p \v 9 Yesu iluki matauna, kawala, “Lagaila katumova bogwa leima wa bwala makwaina, paila yoku tuvaila Eberaam dalela.\f l \ft Sakiusa bogwa eikiduwosisia mauula la bubunela makawala taitala Eberaam dalela tatoula. \f*\x - \xo 19.9 \xt Md 18.10\x* \v 10 Paila yeigu Latula Tomota\f m \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* lama banevi bakatumovi matausina itamwausi.” \s1 Makwaisina mani kala bigavisaiki \r (Md 25.14-30) \p \v 11 Tutala tomota ilagaisi vavagi makwaisina, tuvaila iluki bigavisaiki. Uula isisu katitaikina Yerusalem, e idokaisi Yaubada la Karaiwaga makateki biyoumatila. \x - \xo 19.11-27 \xt Md 25.14-30\x* \v 12 Mapaila ikaibiga, kawala, “Taitala guyau makateki bila valu kaduwonaku, biyosi la guyau e bikaimilavau. \v 13 Idou la towotetila tailuwotala, isaiki matausina taitala taitala kwaitala kina, iluki matausina, kawala, ‘Kugigimwalasi metoya makwaisina igau bama.’ \v 14 Mitaga la tomota ipakaisi matauna, iwitalaisi tosikwawa iiyeikulaisi matauna, ikaibigasi, kawasi, ‘Gala magidasi tau matauna bitokwaraiwaga baisa yakidasi.’ \p \v 15 “E bogwa iyosi la guyau, ikaimilavau. E matausina towotetila, baisa availa isakaibogwi mani, ikaraiwaga bimakaiasi matauna; paila magila binikoli avaka leibanaisi paila si gigimwala. \v 16 Matauna imaibogwa ikamituli, kawala, ‘Tomoya, m mani ibani kala katumkovila iboda kweluwotala kina tuvaila.’ \v 17 Iluki matauna ‘Saina bwaina yoku; lokuvigibau m wotetila, paila kuyamati bwaina vavagi pikekita. Bukuyosi karaiwaga paila kweluwotala valu.’ \v 18 E taiyuwela ima ikamituli, kawala, ‘Tomoya, m mani ibani kala katumkovila iboda kwailima kina tuvaila.’ \v 19 Iluki matauna tuvaila, kawala, ‘E yoku bukuyosi karaiwaga paila kwailima valu.’ \p \v 20 “E taitolula ima ikamituli, kawala, ‘Tomoya, ka, kugisi m mani, makwaina lasisii lasaili wa kwaipa. \v 21 Akukolaim paila yoku giyougaga. Avaka avaka lokukwau baisa gala m vavagi, e avaka avaka lokutaiyau, baisa gala m kwalidaima.’ \v 22 Iluki matauna, kawala, ‘Saina gaga yoku! Owodom titoulem bakamogaim. Ki, kunikoli giyougaga yeigu? Avaka avaka lakau baisa gala ulo vavagi, e avaka avaka lataiyau baisa gala ulo kalidaima kadai? \v 23 Mapaila avaka paila gala kusaila ulo mani wa banika, e tutala bama bakau ulo mani deli kala katumkovila.’ \p \v 24 “Iluki matausina itotusi katitaikina, kawala, ‘Kukwauwaisi mani oyamala matauna, kusakaisi matauwena iyosi kina kweluwotala.’ \v 25 Ilukwaisi\f n \fq \it Ilukwaisi.\it*\ft Mimilisi buki pilabubogwa gala wala iginisi mailela 25.\f* matauna, kawasi, ‘Tomoya, bogwa eiyosi kina kweluwotala.’ \v 26 Kawala, ‘Alukwaimi, baisa availa iyosi avaka, bakatumkulovi; mitaga baisa availa gala iyosi avaka, bakaimili metoya baisa matauna avaka iyosi. \x - \xo 19.26 \xt Md 13.12; Mk 4.25; Lk 8.18\x* \v 27 Mitaga matausina agu tilaula gala magisi batokwaraiwaga, kumaiyaisi baisa kukwatumataisi omatagu.’” \s1 Yesu isila wa ase iviloubusi Yerusalem \r (Md 21.1-11; Mk 11.1-11; Yn 12.12-19) \p \v 28 Bogwa ilivala makawala, ikugwai matausina iloula bila Yerusalem. \v 29 Tutala ima katitaikinela Bedipeigi\f o \ft Mapilana valu katitaikinela Koya Umilela Olibe.\f* toyo Bedani\f p \ft Mapilana valu katitaikina Yerusalem opilibomatu, kala kaduwonaku Oyabia bitala Gumilababa (3 km).\f* wa Koya Umilela Olibe,\f q \ft Koya makwaina katitaikinela mapilana Yerusalem opilibomatu, sakala Kidironi mapilana ewaiwa.\f* iwitali taiyu toligalega, \v 30 ikaibiga, kawala, “Kuviloubusisi valu makwaina omitami. E tutala bukuyoulapulasi ovalu, bukubanaisi natana ase nagwadi isikolaisi; gala kwaitala tuta availa bisila minana. Kutanekwaisi minana, kumiakaigusi baisa. \v 31 Kidamwa availa bikatupoiyaimi, kawasi, ‘Avaka paila kutanekwaisi minana?’ bukukwaibigasi baisa, kawami, ‘Tomoya\f r \fq \it Tomoya.\it*\ft Gagabila bitagini “Tolimauna”. \f* magila minana.’” \p \v 32 Matausina kasitaiyu ilosi, ibanaisi makawala bogwa leiluki matausina. \v 33 Tutala itanekwaisi minana ase nagwadi, tolimauna ikatupoiyaisi matausina, kawasi, “Avaka paila kutanekwaisi ase nagwadi?” \p \v 34 Ikaibigasi, kawasi, “Tomoya\f s \ft Kugisi mailela 31 kala katumiki.\f* magila minana.” \v 35 Imiakaisi minana baisa Yesu. Iyavaisi kasi kwama otapwala minana, ilupaisi Yesu isila baisa otapwala minana. \v 36 Ililoula, e iyavaisi kasi kwama wa keda.\f t \ft Baisa makawala mina Yudia bikibubotaisi kala kamaiaba taitala toveka. \f* \p \v 37 Tutala ima katitaikina Yerusalem, ambaisa keda isilisalili metoya wa Koya Umilela Olibe, toligalega saina tobobawa ivitouulasi iyakawolaisi Yaubada deli si mwamwasila, ikikawausi paila komwaidona vavagi isiligaga avaka bogwa igisaisi, \v 38 ikaibigasi, kawasi, “Yaubada biyomwasali matauna Kini imaima ikavitagi yagala Guyau! Vakota wa labuma, deli butula kala kavisi saina walakaiwa sainela!” \x - \xo 19.38 \xt Sam 118.26\x* \p \v 39 Mimilisi Parisi metoyasi baisa tobobawa ilukwaisi matauna, kawasi, “Tovituloki, kubuyoyu m toligalega.” \p \v 40 Ivitakauloki, kawala, “Alukwaimi, kidamwa matausina bikapatusi, dakuna makwaisina bidousi goli.” \s1 Yesu ivalam paila Yerusalem \p \v 41 Yesu ima katitaikina Yerusalem. E tutala igisi valu, ivalam paila makwaina, \v 42 ikaibiga, kawala, “Mwada yoku wa yam makwaiwena goli bukunikoli avai keda ivakouli bilokaia vakota. Mitaga wa tuta baisa ikanupwepuni metoya omatam. \v 43 Paila igau tuta bima bukubani kam tilaula bipilibodaim wa kali, bivaulaim bivabodaim, \v 44 e bilavaim opwaipwaia, yoku deli tomotam oluwalaim, e gala bitagwalasi kwaitala dakuna oluwalaim bikanukwenu odabala kwaiyuwela. Paila gala lokunikoli avai tuta Yaubada leimakaiam.”\f u \ft Mina Yudia itulotulasi itutulaisi yam makwaina Yaubada bima bikatumovi matausina metoya oyumasi kasi tilaula, mitaga avai tuta leima Yesu bidubadu ipakaisi e gala wala ikabikaulasi matauna.\f* \s1 Yesu ikatumigileu Bwala Kwebumaboma \r (Md 21.12-17; Mk 11.15-19; Yn 2.13-22) \p \v 45 Isuvi Bwala Kwebumaboma, ivitouula biyobutubutu matausina igigimwalasi,\f v \ft Togimwala mwada bipilasaisi totapwaroru, paila uula bidubadu leimaisi metoya saina kaduwonaku, e binainevisi igimolaisi avai mauna bibudoki bilulasi wa Bwala Kwebumaboma.\f* \v 46 iluki matausina, kawala, “Buki Pilabumaboma kala ginigini isisu, ‘Yaubada kawala, Ulo bwala bisisu bolela nigada.’ Mitaga yokomi lokuvigakaisi si kabosisu tolibulebu.” \x - \xo 19.46 \xt Ais 56.7; Yer 7.11\x* \p \v 47 E yam yam iuvituloki wa Bwala Kwebumaboma. Tolula kasi tokugwa toyo toninitalapula paila Karaiwaga toyo tomota kasi tokugwa mwada bikatumataisi matauna; \x - \xo 19.47 \xt Lk 21.37\x* \v 48 mitaga gala ibanaisi avaka bivigakaisi; paila tomota komwaidosi gala isisomatasi ligalega la biga matauna. \c 20 \s1 Inevisi avai karaiwaga Yesu iyosi \r (Md 21.23-27; Mk 11.27-33) \p \v 1 E kwaitala yam ivituloki tomota wa Bwala Kwebumaboma e ikamituli Bulogala Bwaina. E tolula kasi tokugwa deli toninitalapula paila Karaiwaga deli kaidadala valu\f w \ft Paila boda mabudosina kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* imakaiasi, \v 2 ilukwaisi matauna, kawasi, “Kulukwaimasi avai karaiwaga kuvagi vavagi makwaisina. Availa isakaim karaiwaga makwaina?” \p \v 3 Ivitakauloki matausina, kawala, “Yeigu tuvaila bakatupoiyaimi kwaitala katupoi; bukulukwaigusi, \v 4 Yoni kala karaiwaga paila bapitaiso metoya baisa Yaubada kaina metoya baisa tomota?” \p \v 5 Ititamapusi titoulesi, kawasi, “Kidamwa bitakaibigasi, ‘Metoya baisa Yaubada’, matauna bikaibiga, ‘Avaka paila gala kudubumaisi Yoni?’ \v 6 Mitaga kidamwa bitakaibigasi, ‘Metoya baisa tomota’, e tomota komwaidosi bikabidikunaidasi, paila idokaisi Yoni tovitoubobuta.”\f x \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* \v 7 Ivitakaulasi, kawasi, “Gala kanikolaisi bapitaiso makwaina kala karaiwaga ammetoya leima.” \p \v 8 E Yesu iluki matausina, kawala, “Yeigu makawala goli gala balukwaimi avai karaiwaga avagi vavagi makwaisina.” \s1 Bigulela waini toyo tobigubagula kala bigavisaiki \r (Md 21.33-46; Mk 12.1-12) \p \v 9 Ivitouula biluki tomota bigavisaiki\f y \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* makwaina. “Taitala tau ibiguli bigulela waini, e ikabutu makwaina baisa tobigubagula, ila ituwoli valu tuta kaduwonaku. \x - \xo 20.9 \xt Ais 5.1\x* \v 10 Igau kala kweluva tayoyuwa iwitali touwata baisa tobigubagula, kidamwa bisakaisi matauna sitana kaiuwala bagula makwaina; mitaga tobigubagula iwawaiyasi matauna, iyabaisi inanota wala. \v 11 Tuvaila iwitali touwata taiyuwela; matauwena tuvaila iwawaiyasi, iyogagaisi, iyabaisi inanota wala. \v 12 Tuvaila iwitali touwata taitolula; matauwena ikatubuyavaisi iyabaisi. \v 13 E tolibagula ikaibiga, kawala, ‘Avaka bavagi? Bawitali latugu tombwailigu;\f z \fq \it latugu tombwailigu.\it*\ft Gagabila bitagini “latugu kagumwaleta”.\f* kaina bitemmalaisi matauna.’ \v 14 Mitaga tutala igisaisi latula, tobigubagula ikaibigasi titoulesi, kawasi, ‘Matauna kaikeyala; takatumataisi matauna, kidamwa bitayoulisi da bagulasi.’ \v 15 E ilavaisi matauna otokeda bigulela waini, ikatumataisi. \p “Mapaila avaka tolibagula bivigaki matausina? \v 16 Matauna bima, bikatumati matausina tobigubagula, bisaiki bigulela waini tuwoli tomota.” \p Tutala ilegasi makwaina, tomota ikaibigasi, kawasi, “Wa! Ammakawala!” \x - \xo 20.16 \xt Sam 118.22\x* \p \v 17 Mitaga igigisi matausina, ikaibiga, kawala, “E ammakawala ginigini makwaina wa Buki Pilabumaboma? \q1 ‘Dakuna itakilaisi tokwaliai bwala, \q2 makwaina ivigaki makawala lipumatala.’ \m \v 18 Availa availa bikapusi wa dakuna makwaina bikatumimisi; mitaga kidamwa dakuna bikapusi baisa availa, bikatumkumku matauna.” \s1 Pokala paila Sisa \r (Md 22.15-22; Mk 12.13-17) \p \v 19 E toninitalapula paila Karaiwaga deli tolula kasi tokugwa ikimalalasi mwada biyosisi matauna wa tuta matutona. Paila inikolaisi leilivala kasi bigavisaiki makwaina. Mitaga ikukolaisi tomota. \v 20 Iuwayausasi avai tuta bibodi. Iwitalaisi mimilisi ilokaiasi Yesu, bivitokaisi mwada toduwosisia, e biligalegasi avai biga bikapeili Yesu; mwada biyosisi matauna bikasalaisi baisa mina Roum si Tokwaraiwaga, kidamwa biyosi bikaraiwogi. \v 21 Ikatupoiyaisi matauna, kawasi, “Tovituloki, kanikolaisi baisa avaka kulilivala deli kuuvituloki duwosisia wala; e makawala wala nanom baisa tomota komwaidosi, paila kuuvituloki kala mokwita la keda Yaubada. \v 22 E ammakawala? Ibodi da Karaiwagasi bitapokalasi baisa Sisa\f a \ft Baisa mina Roum si Giyouveka, matauwena Taibiria eiyosi la guyau 14-37 AD.\f* kaina gala?” \p \v 23 Mitaga Yesu inikoli si vitoki, e iluki matausina, kawasi, \v 24 “Kumiakaigusi kwaitala mani.\f b \ft Eisakaisi matauna kwaitala mina Roum si dakuna yagala “Denarius”.\f* Availa kaikobula deli yagala isisu baisa?” \p Ikaibigasi, kawasi, “Sisa.” \p \v 25 Mapaila Yesu iluki matausina, kawala, “E, bukusakaisi Sisa avaka la vavagi Sisa, deli bukusakaisi Yaubada avaka la vavagi Yaubada.” \p \v 26 E gala igagabila biyosisi matauna metoya ola biga omitasi tomota; itutu uwosi paila la biga, e ikapatusi. \s1 Katupoi paila tomata si tokaia si movavau \r (Md 22.23-33; Mk 12.18-27) \p \v 27 Imakaiasi matauna mimilisi Sadusi.\f c \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* Matausina si vituloki kidamwa tomata gala bitokaiasi bimovavausi. \x - \xo 20.27 \xt VA 23.8\x* \v 28 Ikatupoiyaisi matauna, kawasi, “Tovituloki, Mosese leigini paila yakidasi la karaiwaga kidamwa taitala tau tuwala ikaliga, mitaga kubuyala minana latula gala. Ibodi matauna bivaiya minana, kidamwa bisim dalela tuwala. \x - \xo 20.28 \xt Kak 25.5\x* \v 29 E, isisu taitala tau deli budala tailima taitala. Matauna kuluta ivaiya, e ikaliga gala pesila. \v 30 E matauna isakaili makawala wala; \v 31 e moluluwala ivaiya minana, e makawala goli komwaidosi tailima taiyu ikaligasi gala pesisi. \v 32 Oluvi vivila minawena tuvaila ikaliga. \v 33 Mapaila igau tutala tomata bitokaiasi bimovavausi, avai tau minana la kwava? Paila matausina tailima taiyu bogwa leivaiyasi minana.” \p \v 34 E Yesu iluki matausina, kawala, “Mina watanawa iveivaisi. \v 35 Mitaga matausina Yaubada idoki ibodi bitokaiasi bimovavausi e bisuvisi walakaiwa - e, matausina gala iveivaisi. \v 36 Paila gala igagabila bikaligasi tuvaila; paila matausina makawala anelosi. Matausina ikaloubusisi walakaiwa metoya tomata si movavau, mapaila matausina litula Yaubada. \v 37 Mitaga Mosese goli ivituloki kidamwa tomata bitokaiasi bimovavausi, mapilawena ilivala paila makaina kai ilululu. Paila wa tuta matutona idoki Guyau matauna Eberaam la Yaubada, Aisake la Yaubada, Yekobe la Yaubada.\f d \fq Eberaam…Aisake…Yekobe la Yaubada: \ft Matausina kasitaitolu ititapwarorusi baisa Yaubada, e mauula bogwa imwamovasi, paila uula Yaubada matauna tommomova wala si Yaubada.\f*\x - \xo 20.37 \xt Sun 3.6\x* \v 38 Metoya baisa bitagisi matauna si Yaubada tommomova; kidamwa Yaubada la tomota bikaligasi baisa ovalu watanawa, isisuaisi tommomova omatala Yaubada; paila komwaidosi imovasi uulela matauna.” \p \v 39 E mimilisi toninitalapula paila Karaiwaga ivitakaulasi, kawasi, “Tovituloki, bogwa kukwabuboti.” \v 40 Paila imwau udosi bikatupoiyaisi matauna avai katupoi. \s1 Yesu ikatupoi paila Latula Debida \r (Md 22.41-46; Mk 12.35-37) \p \v 41 Mitaga iluki matausina, kawala, “Ammakawala tomota ikaibigasi kidamwa Mesaia\f e \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* dalela Debida?\f f \ft Kugisi Lk 18.38 kala katumiki.\f* \v 42 Paila titoulela Debida ikaibiga Sam ola buki, kawala, \q1 ‘Matauna Guyau iluki ulo Guyau, \q1 Kusili ogu kwakata,\f g \ft Kidamwa bisaili availa ola kakata bogwa goli bilupi, mitaga kidamwa magila bivabusi e bogwa bikatumapu bisaili ola kikiwama.\f*\x - \xo 20.42-43 \xt Sam 110.1\x* \q2 \v 43 igau bavigakaim bukukwalisau\f h \fq \it bukukwalisau.\it*\ft Mina Iberu obonasi iginisi, “kam tilaula basaili kaikem osikowala.”\f* kam tilaula.’ \m \v 44 Kidamwa giyoubogwa Debida idoki Mesaia matauna Guyau, ammakawalaga Mesaia bitadoki dalela Debida?” \s1 Yesu ikamituli si bubunela toninitalapula paila Karaiwaga \r (Md 23.1-36; Mk 12.38-40; Lk 11.37-54) \p \v 45 E otaigasi tomota komwaidosi iluki la toligalega, kawala, \v 46 “Kuyamataimi paila matausina toninitalapula paila Karaiwaga, matausina magisi bililoulasi kasi kwama yauwonaku; iyebwailisi tomota bibodaisi deli kasi taimamila obikubaku. Ininagaisi kala sisu walakaiwa wa bwala tapwaroru, deli buneyova kala kaisisu wa lapula; \v 47 matausina iyoulisi kwabuya si bwala, e si nigada ivagaisi saina kasai mwada tomota bigisaisi; matausina kasi mipuki saina kwaiveka.” \c 21 \s1 Kwabuya la semakavi \r (Mk 12.41-44) \p \v 1 Yesu igigisi matausina bidubadu si guguwa isailisi si semakavi okabosakaila semakavi. \v 2 E igisi natana kwabuya nanamakava isemakavi kwaiyu mani kwekikekita. \v 3 E ikaibiga, kawala, “Kululuwaisi baisa, minana kwabuya nanamakava la semakavi bogwa ikalisau komwaidona avaka matausina isemakavaisi. \v 4 Paila matausina komwaidosi isemakavisi mitaga si kesa saina bidubadu; mitaga minawena nanamakava leisemakavi komwaidona kala katuboyuva.” \s1 Yesu ivitububoti Bwala Kwebumaboma kala katudadaimi \r (Md 24.1-2; Mk 13.1-2) \p \v 5 Mimilisi ililivalasi paila Bwala Kwebumaboma, ammakawala kala katububula metoya dakuna bwaina toyo uvagila semakavi. Yesu ikaibiga, kawala, \v 6 “Paila vavagi makwaisina lokugisaisi, igau tuta bima gala kwaitala makwaisina dakuna bikanukwenu odabala sola, mitaga komwaidona bilisaisi watanawa.” \s1 Kavivia la kaloubusi \r (Md 24.3-14; Mk 13.3-13) \p \v 7 Ikatupoiyaisi matauna, kawasi, “Tovituloki, ammakawasi kweluva baisa bitokaia? Avai kabutuvatusi bikibuboti kidamwa baisa makateki bikaloubusi?” \p \v 8 E Yesu ikaibiga, kawala, “Kuyamatasi taga availa bisinapwaimi; paila bidubadu bimaisi bikavitagaisi yagagu e bikaibigasi, kawasi, ‘Yeigula matauna!’ deli ‘Tuta bogwa leima!’; Taga bukubokulaisi matausina. \v 9 E tutala kulagaisi bulogala kabilia deli butula mogega sainela, taga biyowa lupomi; ibodi vavagi makwaisina bi kaloubusibogwa; mitaga tovana valu kala vigimkovila gala tuta matutona.” \p \v 10 E oluvi iluki, kawala, “Bitokaia kabilia, tuwoli tomota bivataisi sola tuwoli tomota, e tuwoli kabokwaraiwaga bivataisi sola tuwoli kabokwaraiwaga. \v 11 Bitokaia likuliku mwau, e bitokaiasi molusaula deli lelia ambaisa ambaisa; e metoya wa labuma bikaloubusisi kabutuvatusi kwevakaveka deli kabovitukokola baisa tomota. \p \v 12 “Mitaga ikugwa biyosaimi, bilamidadaimi; e bikasalaimi wa bwala tapwaroru toyo bwala katupipi, e bibiaimi omitasi giyouvakaveka toyo tokwaraiwaga paila uula kubokulaigusi. \v 13 Tuta makwaiwena goli ibodi bukusolasi baisa matausina. \v 14 Mapaila bitalaguva lupomi, taga ikugwa bukunanamsaisi ammakawala bukuvitakaulasi. \x - \xo 21.14-15 \xt Lk 12.11-12\x* \v 15 Paila yeigu baviyelu mi biga oninami, deli mi kabitam, e gala gagabila kami tilaula bivitakaulasi kaina bikavilavilasi. \v 16 Mitaga veimia, tuwamia budimia, dalemi, semia bikasalaimi bikatumataimi mimilimi; \v 17 e komwaidosi tomota bikoulovaimi paila uula kubokulaigusi. \v 18 E gala yatala kulumi bitamwau.\f i \ft Baisa bigivakala e kala katumiki “Taga bukunokubukubusi.”\f* \v 19 Metoya omi peuloki bukumovasi. \s1 Yesu ivitububoti Yerusalem kala kodadaimi \r (Md 24.15-22; Mk 13.14-19) \p \v 20 “Mitaga tutala bukugisaisi tokwabilia kasi boda bivaulaisi Yerusalem, tuta matutowena bukunikolaisi kala kodadaimi katitaikina. \v 21 Wa tuta matutowena ibodi tosisula Yudia bisakaulasi wa koya, deli matausina isisuaisi olumoulela valu makwaina bisilavaisi, e matausina okidodina gala ibodi biviloubusisi baisa; \v 22 paila yam makwaisina Yamla Mipumapu Sula,\f j \ft Baisa tuta matutona igau Guyau bimipuki tomota paila si sula bidubadu.\f* bivigimkulovaisi komwaidona avaka Buki Pilabumaboma kala ginigini. \x - \xo 21.22 \xt Osi 9.7\x* \v 23 Wo kapisisi minasina nasusuma deli minasina iuvanunusi wa yam makwaisina! Paila mayuyu sainela bisunapula watanawa, e Yaubada la ninamwau bikaloubusi baisa tomota matausina! \v 24 Tilaula bikatumataisi metoya opuluta, biyuwolaisi bivakoulisi ovalu komwaidona; e matausina gala inikolaisi Yaubada bivapupoiyaisi Yerusalem igau biwokuva kasi kweluva. \s1 Latula tomota bimaima \r (Md 24.29-31; Mk 13.24-27) \p \v 25 “E kabutuvatusi bikaloubusisi metoya okalasia, otubukona, outuyam, e mina watanawa bikaikai ninasi, bininayuwasi paila bolita bipaisaga sainela toyo kaisaila, \x - \xo 21.25 \xt Ais 13.10; Isi 32.7; Yoe 2.31; YG 6.12-13\x* \v 26 e tomota bimatasi paila kasi kokola toyo si pikwaku paila avaka bikaloubusi ovalu watanawa; paila avai peula avai peula isisuaisi wa labuma\f k \ft Ililivala paila utuyam, deli minasina utuyam si keda ituwoli wa labuma, paila idokaisi bilubaloma ituwoli ituwoli eikikaraiwogaisi minasina.\f* biyegasi. \v 27 Wa tuta matutowena bigisaigusi yeigu Latula Tomota bamaima olowalowa pilatala deli peula toyo guyugwayu sainela. \x - \xo 21.27 \xt Dan 7.13; YG 1.7\x* \v 28 Tutala vavagi makwaisina bikikaloubusisi, kutomalaulasi, e kukowanasi, paila kami katumova bogwa eivakatitaikina.” \s1 Seuseu kala vituloki \r (Md 24.32-35; Mk 13.28-31) \p \v 29 E Yesu iluki matausina bigavisaiki makwaina, kawala, “Kugisaisi seuseu toyo kai komwaidona; \v 30 tutala itamsi, kugisaisi wala e kunikolaisi kala kweluva milamala bogwa katitaikina. \v 31 Makawala goli, tutala yokomi bukugisaisi vavagi makwaisina ititokaiasi, bukunikolaisi Yaubada la Karaiwaga katitaikina. \p \v 32 “Kululuwaisi baisa; kami tubwa matubona ola tuta Yaubada bivigimkulovi vavagi komwaidona. \v 33 Labuma deli valu watanawa biwokuvasi, mitaga ulo biga gala biwokuva. \s1 Bukuyuuyausasi tuta tuta \p \v 34 “Mitaga kuyamataimi, paila kidamwa bikau ninami gugoveka toyo momom kabotutu, toyo avaka avaka watanawa kala mwau, e yam makwaiwena binanakwa bimakaiami makawala sikula. \v 35 Paila yam makwaina bimakaia makawala, baisa komwaidosi isisuaisi odabala pwaipwaia. \v 36 Mitaga kuyuuyausasi tuta tuta, e kunigadasi kidamwa mi peula bibodi bukusakauligilaisi metoya komwaidona avaka bikaloubusi, e kidamwa bukutotusi yeigu Latula Tomota omatagu.” \p \v 37 E yam yam iuvituloki wa Bwala Kwebumaboma; mitaga wa bogi isusunapula e isisu wa Koya Umilela Olibe. \x - \xo 21.37 \xt Lk 19.47\x* \v 38 E tomota komwaidosi ikanisalilisi imakaiasi matauna wa Bwala Kwebumaboma kidamwa biligalegasi la biga. \c 22 \s1 Mina Yudia kasi tokugwa ikikeiwalasi paila Yesu \r (Md 26.1-5,14-16; Mk 14.1-2,10-11; Yn 11.45-53) \p \v 1 E katitaikina ola tuta Beredi Gala Deli Kala Yisi Pakala, idokaisi Luvapela\f l \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* pakala. \x - \xo 22.1 \xt Sun 12.1-27\x* \v 2 E tolula kasi tokugwa toyo toninitalapula paila Karaiwaga inainevisi ammakawala bikatumataisi matauna. Mitaga ikukolaisi tomota. \p \v 3 E Setani isikaila Yudasa idokaisi Isikariota,\f m \ft Kugisi Lk 6.16 kala katumiki. \f* matauna taitala matausina tailuwotala taiyu. \v 4 Matauna ila, ililivalasi deli tolula kasi tokugwa toyo kumatoula\f n \ft Mabudona Libai isim kasi karaiwaga biyamataisi Bwala Kwebumaboma deli bikaraiwogaisi tosusuvi komwaidosi.\f* matausina ammakawala bikasali Yesu baisa matausina. \v 5 E imwasawasi, ikatotilasi bisakaisi matauna mani. \v 6 E itagwala inainevi avai tuta bibodi bikasali matauna baisa matausina tutala tobobawa gala deli bisisuaisi. \s1 Yesu ivagi Luvapela Pakala deli la toligalega \r (Md 26.17-25; Mk 14.12-21; Yn 13.21-30) \p \v 7 Yamla makwaina Beredi Gala Deli Kala Yisi Pakala, si bubunela bikatumataisi minasina lam lulela Luvapela Pakala. \v 8 Mapaila Yesu iwitali Pita sola Yoni, ikaibiga, kawala, “Kulosi, kukwatubiasaisi Luvapela Pakala paila yakidasi, kidamwa bitakamsi.” \p \v 9 Ilukwaisi matauna, kawasi, “Ambaisa magim bakakatubiasi paka?” \p \v 10 Iluki matausina, kawala, “Ka, tutala bukusuvisi ovilouveka,\f o \ft Mapilana Yerusalem.\f* bukubodasi taitala tau ikokeula lukwavala sopi.\f p \ft Kidamwa taitala touwata bikokeula lukwava, baisa bikibuboti iuwotitali taitala toliguguwa bidubadu. \f* Kubokulaisi matauna kusuvisi bwala makwaina ambaisa bisuvi, \v 11 e kulukwaisi tolibwala, kawami, ‘Tovituloki ilukwaim, Am matabudona baisa bakam Luvapela Pakala deli ulo toligalega?’ \v 12 E bivitulokaimi tabudotala tabudoveka walakaiwa bogwa leikatubiasi. Baisa bukukwatubiasaisi.” \p \v 13 E ilosi, ibanaisi makawala bogwa leiluki matausina; e ikatubiasaisi Luvapela Pakala. \s1 Yesu ikabomi Guyau la Kamkwam \r (Md 26.26-30; Mk 14.22-26; 1 Kr 11.23-25) \p \v 14 Igau tutala paka, Yesu ikamkwamsi deli aposetolo. \v 15 Iluki matausina, kawala, “Saina akaliyeia sainela ikugwa bakam Luvapela Pakala makwaina deli yokomi, e oluvi baboda mmayuyu; \v 16 paila alukwaimi gala tuvaila bakam makwaina mitaga igau avai tuta paka makwaina bibani kala kamokwita ola Karaiwaga Yaubada.” \p \v 17 Ikau viga, inokagutoki baisa Yaubada, ikaibiga, kawala, “Kukwauwaisi, kupataisi oluwalaimi; \v 18 paila alukwaimi, metoya wa tuta makwaina gala tuvaila bamom kaiuwala waini igau tutala Yaubada la Karaiwaga bima.” \p \v 19 E ikau beredi, inokagutoki baisa Yaubada, ikimimisi e isaiki matausina, e ikaibiga, kawala, “Baisa wowogu,\f q \fq \it Baisa wowogu.\it*\ft Mimilisi buki pilabubogwa gala wala iginisi kesala mailela 19 deli komwaidona mailela 20.\f* asaiki paila yokomi. Baisa bukuvagaisi agu kwaboluluwai.” \v 20 E kamkwam bogwa leiwokuva isaiki matausina makwelana viga makawala, kawala, “Viga makwelana baisa Yaubada la kabutuvau buyavigu ikibuboti\f r \fq \it Yaubada la kabutuvau buyavigu ikibuboti.\it*\ft Yaubada la kabutu deli mina Isireli kala kabokamokwita baisa biyavisi minasina mauna eilulasi, e tolula bikauwaisi buyavi bivisokaisi oluwalaisi tomota. Kugisi Sun 24.7-8 deli Ib 9.13. \f* kala kamokwita e ibubusi paila yokomi. \x - \xo 22.20 \xt Yer 31.31-34\x* \p \v 21 “Mitaga ka! yamala matauna bikasalaigu isisu deli yeigu okabokamkwam. \x - \xo 22.21 \xt Sam 41.9\x* \v 22 Paila yeigu Latula Tomota bakaliga makawala goli agu naga. Mitaga wo! matauna bikasali Latula Tomota.” \p \v 23 E ivitouulasi bititamapusi taitala baisa taitala, avai tau baisa matausina bivagi vavagi baisa. \s1 Availa bitomgwaga? \p \v 24 Itokaia kominimani oluwalaisi matausina, availa matausina bidokaisi bisiligaga. \x - \xo 22.24 \xt Md 18.1; Mk 9.34; Lk 9.46\x* \v 25 Yesu iluki matausina, kawala, “Si giyouvakaveka mina watanawa ikikaraiwogaisi matausina, e tomota idokaisi si gweguya tolilalasi.\f s \ft Mimilisi tokwaraiwaga bidokaisi titoulesi makawala mwada tomota biyebwailisi matauna. \f*\x - \xo 22.25-26 \xt Md 20.25-27; Mk 10.42-44\x* \v 26 Mitaga yokomi gala makawala; mitaga availa isiligaga oluwalaimi, ibodi bivigaki titoulela budami, e availa kami tokugwa, matauwena makawala taitala towotetila. \v 27 Paila avaka kudokaisi? Availa ikalisau, matauna isili ikamkwam kaina matauna iwotetila? Ki, matauna isili ikamkwam? Mitaga yeigu asisu oluwalaimi makawala taitala towotetila. \x - \xo 22.27 \xt Yn 13.12-15\x* \p \v 28 “Mitaga yokomi kusikailigusi ogu tuta mwau. \v 29 E makawala Tamagu isakaigu ulo koni bayosi karaiwaga, tuvaila makawala asakaimi mi koni bukuyosisi karaiwaga. \v 30 E bukukwamsi bukumomsi metoya ogu tebeli ogu Kwaraiwaga; e bukusilaisi otakaikaia bukutoyakalasi baisa dalesi Isireli dalaluwotala dalayu. \x - \xo 22.30 \xt Md 19.28\x* \s1 Yesu iluki Pita igau biyakali \r (Md 26.31-35; Mk 14.27-31; Yn 13.36-38) \p \v 31 “Wo! Saimoni, Saimoni, ka! Setani leinigadaimi, kidamwa bikilaimi makawala witi.\f t \ft Kugisi Lk 3.17 kala katumiki. \f* \v 32 Mitaga bogwa lanigada paila yoku mwada m dubumi gala bimama. E yoku, tutala lokuninavila, ibodi bukukwatupewoli budamwa.” \p \v 33 Iluki matauna, kawala, “Tomoya, igagabila bawokaiam wa bwala katupipi deli okaliga.” \p \v 34 Yesu ikaibiga, kawala, “Pita alukwaim, igau rekorekwa gala bisola lagaila, mitaga bukusivatolu bukuyakalaigu.” \s1 Kauya, kalaga, puluta \p \v 35 Yesu iluki matausina, kawala, “Tutala awitalaimi e kulosi gala kami kauya, kaina kami kalaga, kaina kaikemi katubukolela, sitana kuposumasi ke?” \p Ikaibigasi, kawasi, “Gala wala.” \x - \xo 22.35 \xt Md 10.9-10; Mk 6.8-9; Lk 9.3; 10.4\x* \p \v 36 Iluki matausina, kawala, “Mitaga tuta baisa, matauna isim kala kauya, bikau, e makawala kala kalaga. E matauna gala isim la puluta,\f u \fq kauya…kalaga…puluta: \ft Vavagi makwaisina tokwaidadina bikokeulasi mwada bibodaisi avai vavagi mwau, e Yesu eiluluki la toligalega ibodi bikatubaiasasi paila vavagi mwau makateki bikaloubusisi. Kidamwa kugisi mailela 49 bila 51 bukugisi bogwa eitapuloki ninasi wala. \f* bigimoli kala kakapula e bimapu kaitala la puluta. \v 37 Alukwaimi paila Buki Pilabumaboma kala ginigini makwaina, ‘Leikalumgolaisi matauna deli tomitugaga.’ E ginigini makwaina ibodi bibani kala kamokwita metoya baisa yeigu. Paila avaka avaka Buki Pilabumaboma leigini paila yeigu gala avaka bisala.” \x - \xo 22.37 \xt Ais 53.12\x* \p \v 38 E ikaibigasi, kawasi, “Ka, tomoya! kayosisi kaiyu puluta.” \p Iluki matausina, kawala, “Desi.” \s1 Yesu inigada wa bagula \r (Md 26.36-46; Mk 14.32-42) \p \v 39 Isunapula, e makawala la bubunela ilokaia Koya Umilela Olibe; e toligalega ibokulaisi matauna. \v 40 Tutala iviloubusi mapilana, iluki matausina, kawala, “Kunigadasi taga bukubodasi tamnabi.” \p \v 41 Itowada kala maloula kaina avaka ibodi bitalavi dakuna. E itapopula kwetutula inigada, ikaibiga, kawala, \v 42 “Tamagu, kidamwa kunagi makawala, kukwau makwelana viga\f v \ft Mabigana “Bamom viga” bigivakala e kala katumiki “Baboda agu mmayuyu mwau”. \f* metoya omatagu; taga gala bavagi makawala avaka magigu mitaga bavagi makawala avaka magim.” \v 43 (E anelosi\f w \fq \it E anelosi.\it*\ft Mimilisi buki pilabubogwa gala wala eiginisi mailela 43-44.\f* iyoumatila baisa matauna metoya wa labuma, ikatupewoli matauna. \v 44 E ininigada peula deli kala mmayuyu sainela; e kala kapukwapula ibubusi opwaipwaia kala gigisa makawala buyavi lutukwela kwaiveka.) \p \v 45 Tutala itomalaula metoya ola nigada, imakaia toligalega ibani matausina immasisisi uula paila kasi kaikai. \v 46 E iluki matausina, kawala, “Avaka paila kummasisisi? Kutokaiasi kunigadasi taga bukubodasi tamnabi.” \s1 Yudasa ikasali Yesu \r (Md 26.47-56; Mk 14.43-50; Yn 18.2-11) \p \v 47 Ililivala, e tobobawa imaisi, e matauna idokaisi Yudasa, taitala matausina tailuwotala taiyu, ikugwai matausina. E ima otalila Yesu, mwada biviyuwoli matauna.\f x \ft Kasi gulogula avai tuta tau biboda sola bivayaulasi wala.\f* \v 48 Mitaga Yesu iluki matauna, kawala, “Wo! Yudasa, bukukwasalaigu yeigu Latula Tomota ovayaula ke?” \p \v 49 E tutala matausina isikailisi matauna igisaisi avaka bikaloubusi, ikaibigasi, kawasi, “Tomoya, bakawaiyasi wa puluta ke?” \v 50 E taitala matausina iwaiya la towotetila tolula toveka, ikapituni taigala opilakakata. \p \v 51 Mitaga Yesu ikaibiga, kawala, “Desi!” Ikau taigala matauna iluvisasu. \p \v 52 E Yesu iluki tolula kasi tokugwa toyo kumatoula metoyasi wa Bwala Kwebumaboma toyo kaidadala valu, matausina imakaiasi biyosisi matauna, kawala, “Lokumaisi deli puluta toyo lewa makawala baisa tolibulebu ke? \v 53 Yumyambwata asikailimi wa Bwala Kwebumaboma, mitaga gala kukiulaigusi; mitaga tuta baisa yokomi mi tuta, deli dudubila kala peula\f y \ft Dudubila ikibuboti Diabolo la peula. \f* la tuta.” \x - \xo 22.53 \xt Lk 19.47; 21.37\x* \s1 Pita iyakali Yesu \r (Md 26.57-58,69-75; Mk 14.53-54,66-72; Yn 18.12-18,25-27) \p \v 54 Iyosisi matauna, ivakoulisi imiakaisi matauna ola bwala Tolula Toveka; e Pita ililoula oluvi iyeikuli matauna. \v 55 Ivigadaisi kova omatala bwala isidailisi gulotala, e Pita isiwala. \v 56 E natana nawotetila igisi matauna isili omatala kova. Imitakavati matauna, e ikaibiga, kawala, “Tau matauna tuvaila isikaili matauwena.” \p \v 57 Mitaga iyakala ikaibiga, kawala, “Vilo! Gala anikoli matauwena.” \fig Vilo! Gala anikoli matauwena|src="Vallotton 4202257" size="col" copy="(LUK 22.57)(I don’t know him)" ref="22.57" \fig* \p \v 58 Igau gala imomwa taitala igisi matauna, ikaibiga, kawala, “Mwa! Yoku goli taitala matausina.” \p Mitaga Pita ikaibiga, kawala, “Mwa! Yeigu gala.” \p \v 59 E kwaitala momwa bogwa leiwokuva taitolula ikominimani, kawala, “Mokwitala tau matauna isikaili matauwena goli; paila matauna guma Galili.” \p \v 60 Mitaga Pita ikaibiga, kawala, “Wo, mwa! Gala anikoli avaka kulivala.” \p Ililivala, e nanakwa rekorekwa igela. \v 61 E Tomoya itovila igigisi Pita; e Pita iluluwai la biga Tomoya ammakawala eiluki matauna, kawala, “Igau lagaila gala bisola rekorekwa bukusivatolu bukuyakalaigu.” \v 62 E isunapula ivalam ivilumgaga. \s1 Ikatudeuwaisi iwaiyasi Yesu \r (Md 26.67-68; Mk 14.65) \p \v 63 E matausina leiyosisi Yesu ikikatudeuwaisi iwawaiyasi matauna; \v 64 itapapaisi matala, ikatupoiyaisi, kawasi, “Kuvitoubobuta! availa leiwaim ke?” \v 65 E deli bidubadu biga tuvaila ilulukwaisi ibigigagaisi matauna. \s1 Yesu omitasi togugula komwaidosi \r (Md 26.59-66; Mk 14.55-64; Yn 18.19-24) \p \v 66 Igau iyuwoula kalasia kaidadala valu isigugulasi, matausina tolula kasi tokugwa deli toninitalapula paila Karaiwaga. Ivakoulisi matauna osi sigugula.\f z \ft Mabudona mina Yudia kasi tokwaraiwaga paila uvagila tapwaroru, kala bawa biboda tailuwolima tailuwoyu, e kasi tokugwa matauna Tolula Toveka.\f* E ikaibigasi, kawasi, \v 67 “Kidamwa yoku matauna Mesaia, bukulukwaimasi.” \p Mitaga iluki matausina, kawala, “Kidamwa balukwaimi gala bukudubumaisi; \v 68 e kidamwa bakatupoiyaimi, gala bukumapwaisi ulo biga. \v 69 Mitaga metoya wa tuta matutowena yeigu Latula Tomota basili ola kakata\f a \ft Kugisi Lk 20.42 kala katumiki.\f* Yaubada Topeuligaga.” \p \v 70 E komwaidosi ikaibigasi, kawasi, “Ki, yokula Yaubada Latula?” \p Iluki matausina, kawala, “Yokomila kukwaibigasi kidamwa yeigu matauna.”\f b \fq Yokomila kukwaibigasi kidamwa yeigu matauna. \ft Gagabila bitagini, “Baisa biga mokwita, makawala yokomi lokukwaibigasi.”\f* \p \v 71 E ikaibigasi, kawasi, “Avai kamatula tuvaila magidasi? Paila titouledasi leitalagaisi metoya owodola titoulela.” \c 23 \s1 Yesu omatala Pailato \r (Md 27.1-2,11-14; Mk 15.1-5; Yn 18.28-38) \p \v 1 Togugula komwaidona matausina itokaiasi ivakoulisi matauna omatala Pailato. \v 2 Ivitouulasi itabinakaisi matauna, ikaibigasi, kawasi, “Lakabanaisi tau matauna iyogagi ma tomotasi; isilibodi bakapokalasi baisa Sisa, e ikaibiga kidamwa matauna titoulela taitala giyouveka yagala Keriso.” \p \v 3 Pailato ikatupoi matauna, kawala, “Ki, yoku si giyouveka mina Yudia?” \p Yesu ivitakauloki matauna, kawala, “Yokula lokukwaibiga.”\f c \fq Yokula lokukwaibiga. \ft Gagabila bitagini, “Mayeigula goli, makawala yoku lokukwaibiga.”\f* \p \v 4 Pailato iluki tolula kasi tokugwa toyo tobobawa, kawala, “Gala avaka kala pakula matauna labani.” \p \v 5 Mitaga ikominimanisi sainela, kawasi, “Iteya ninasi tomota la vituloki! Ivitouula ivituloki mina Galili,\f d \ft Kugisi Lk 1.26 kala katumiki.\f* e imakaia Yudia\f e \ft Kugisi Lk 1.39 kala katumiki.\f* ivigimkulovi oda valusi baisa.” \s1 Yesu omatala Erodi \p \v 6 Tutala Pailato ilagi makwaina, ikatupoi kaina matauna guma Galili. \v 7 E tutala inikoli kidamwa matauna metoya ola kabokwaraiwaga Erodi,\f f \ft Matauwena Erodi Anitipasa; kugisi Lk 3.1 kala katumiki.\f* iwitali matauna bila baisa Erodi, paila matauwena isisu Yerusalem wa tuta matutona. \v 8 E tutala Erodi igisi Yesu, saina imwamwasila nanola; paila tuta kaduwonaku magila bigisi matauna, paila bogwa ilagi bulogala, e ipikwaku bigisi matauna bivagi avai vavagi siligaga. \v 9 E ikikatupoi matauna tuta kaduwonaku, mitaga gala avaka bimapu. \v 10 Tolula kasi tokugwa toyo toninitalapula paila Karaiwaga itotusi otalila, saina minimani itabinakaisi matauna. \v 11 E Erodi toyo la tokwabilia ikatudeuwaisi e ikaluwouwaisi matauna; oluvi ivisikomaisi matauna okakapula yaminabwaita, ikaimilivauwaisi matauna baisa Pailato. \v 12 E metoya wa yam makwaina Erodi toyo Pailato ikalubailasi; paila omitibogwa leiuvataisi kasitaiyu. \s1 Ikaraiwagasi kidamwa Yesu bikaliga \r (Md 27.15-26; Mk 15.6-15; Yn 18.39—19.16) \p \v 13 E Pailato idou tolula kasi tokugwa toyo tokwaraiwaga toyo tomota bisigugulasi, \v 14 e iluki matausina, kawala, “Lokumiakaigusi tau matauna makawala taitala iyogagi tomota. Mapaila bogwa lakatupoi omitami, e ka! gala avaka kala pakula labani paila avaka lokutabinakaisi matauna. \v 15 E, Erodi makawala wala, paila ikaimilivau matauna baisa yakamaisi. Ka, gala leivagi avaka bibodi kaliga matauna. \v 16 Mapaila bawaiya e bataneku matauna.”\f g \ft Mimilisi buki pilabubogwa ikatumkulovaisi mailela 16, iginisi, “ \fv \ft 17 Paka makwaina ola tuta, ibodi Pailato bitaneku taitala tokwatupipi baisa matausina.”\+fv*\f* \p \v 18 Mitaga komwaidosi idouwaisi kaigitinidesi, kawasi, “Matauna kuligaiwa. Kutaneku Baraba baisa yakamaisi.” \v 19 Paila mimilisi tokowolova eitokaiasi ipakaisi valu kala karaiwaga; e tokwabilia eiyosisi matauna Baraba eisailisi wa bwala katupipi. E tokwatumata matauna. \p \v 20 E Pailato ilivala baisa matausina tuvaila, mwada bitaneku Yesu. \v 21 Mitaga minimani idouwaisi, kawasi, “Matauna kukwatukorosi, kukwatukorosi!” \p \v 22 E sivitolula ikatupoi matausina, kawala, “Avaka dimlela? Avai mitugaga leivagi? Gala abani kwaitala la sula avaka bibodi kaliga, mapaila bawaiya e bataneku matauna.” \p \v 23 Mitaga saina minimani ikapinivekasi idousi sainela kidamwa bikatukorosi matauna. E kaigasi ikalisau. \v 24 Pailato ikaraiwaga ibodi bivagaisi makawala si nigada. \v 25 Itaneku matauna bogwa leisailisi wa bwala katupipi paila kowolova deli katumata, uula inigadaisi matauna; mitaga Yesu ikasali kidamwa bivagaisi makawala ninasi. \s1 Ikatukorosaisi matauna \r (Md 27.32-44; Mk 15.21-32; Yn 19.17-27) \p \v 26 Taitala Saimoni guma Sairini\f h \ft Mapilana Sairini si viloumatala mina Libia mapilana Africa opiliyavata.\f* imaima metoya okidodina. E tutala ivakoulisi Yesu iyosisi matauna isailisi korosi ovilavala matauna, kidamwa bikeula bibokuli Yesu. \fig Isailisi korosi ovilavala Saimoni kidamwa bekeula|src="Vallotton 4202326C" size="col" copy="(LUK 23.26) (they made him carry his cross)" ref="23.26" \fig* \p \v 27 Tobobawa sainela ibokulaisi matauna, toyo vivila iuvalamsi ikavinavinasi paila matauna. \v 28 Mitaga Yesu itovila iluki minasina, kawala, “Wo! yokomi vilemi Yerusalem, taga kuvalamsi paila yeigu, mitaga kuvalamsi paila yokomi titoulemi, toyo litumia. \v 29 Paila ka! wa yam makwaisina eimaimaisi tomota bikaibigasi, kawasi, ‘Bimwasawasi minasina nakaliga, toyo minasina gala bisumasi, toyo minasina gala bivanunusi.’ \v 30 Wa tuta matutowena bivitouulasi bilukwaisi koya kwevakaveka, kawasi, ‘Kukwapusisi bukutumaimasi,’ e baisa koya kwekikekita, ‘Kukubolaimasi.’ \x - \xo 23.30 \xt Osi 10.8; YG 6.16\x* \v 31 Paila kidamwa bivagaisi vavagi baisa wa kai kaigeyata, avaka bivigakaisi wa kai kaimatutila?”\f i \ft Makwaina bigivakala kala katumiki “Kidamwa tobwaila biboda kala kamwaga makawala baisa, avaka bikaloubusi baisa taitala tomitugaga?” \f* \p \v 32 Ivakoulisi taiyu tuvaila tolibulebu kidamwa bikatumataisi deli matauna. \v 33 E bogwa iviloubusisi mapilana baleku idokaisi Pwaneta,\f j \ft Idokaisi mapilana makawala paila uula kwaitala dukutotu isisu katitaikina e kala gigisa makawala pwaneta. \f* baisa ikatukorosaisi matauna, toyo matausina tolibulebu, taitala ola kakata, taitala ola kikiwama. \v 34 E Yesu\f k \fq \it E Yesu.\it*\ft Mimilisi buki pilabubogwa gala wala iginisi “E Yesu ikaibiga, kawala, ‘Tamagu, kuligaiwa si mitugaga; paila gala inikolaisi avaka iuvagaisi.’”\f* ikaibiga, kawala, “Tamagu kuligaiwa si mitugaga; paila gala inikolaisi avaka iuvagaisi.” \p E ikowobobutasi kidamwa bivilaisi kala kwama. \x - \xo 23.34 \xt Sam 22.18\x* \v 35 Tomota itotusi igigisaisi; mitaga tokwaraiwaga ikatudeuwaisi matauna, ikaibigasi, kawasi, “Eikatumovi tomota ituwoli. Kidamwa matauna la Mesaia Yaubada, e Yaubada kala tonaga, ibodi bikatumovi titoulela.” \x - \xo 23.35 \xt Sam 22.7\x* \p \v 36 E tokwabilia tuvaila ikatudeuwaisi matauna, imaisi mwada bisakaisi waini pwayuyu, \x - \xo 23.36 \xt Sam 69.21\x* \v 37 ikaibigasi, kawasi, “Kidamwa yoku si giyouveka mina Yudia, kukwatumovaim titoulem.” \p \v 38 Tuvaila isisu kala ginigini walakaiwa odabala,\f l \fq \it walakaiwa odabala.\it*\ft Mimilisi buki pilabubogwa ikatumkulovaisi, “obonasi mina Girisi toyo mina Roum toyo mina Iberu” (Kugisi Yn 19.20).\f* “Matauna si Giyouveka mina Yudia.” \p \v 39 E taitala matausina tolibulebu leikatukorosaisi ividali matauna, kawala, “Ki, yokula Mesaia? Kukwatumovaim titoulem toyo yakama.” \p \v 40 Mitaga taiyuwela ibuyoyu sola, ikaibiga, kawala, “Ki, gala kukukoli Yaubada? Paila kada kamwaga e matauwena kala kamwaga makawala goli. \v 41 E yakida goli kada mipuki duwosisia; paila takakau avaka ibodi mapula da mitugaga. Mitaga matauwena gala avaka gaga leivagi.” \v 42 E ikaibiga, kawala, “Yesu, kululuwaigu kala tuta bukuyosi m Kwaraiwaga.” \p \v 43 E Yesu iluki matauna, kawala, “Kululuwai baisa, lagaila wala bitasisu kadataiyu mapilana Paradaisi.”\f m \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* \s1 Yesu ikaliga \r (Md 27.45-56; Mk 15.33-41; Yn 19.28-30) \p \v 44 Bogwa itowota kalasia, e valu komwaidona idudubila igau ila itobala kalasia. \v 45 E wa tuta matutona kalasia gala visigala. Deli Bwala Kwebumaboma kala taboda karekwa\f n \ft Miyana itabodi matabudona Bomikikila Sainela olopola Bwala Kwebumaboma.\f* itavisiki yayu. \x - \xo 23.45 \xt Sun 26.31-33\x* \v 46 Oluvi Yesu iwaiweya, e ikaibiga, kawala, “Tamagu, bilomagu asaiki oyamam.” E bogwa ilivala makawala, itugwali bilomala ikaliga. \x - \xo 23.46 \xt Sam 31.5\x*\fig Tamagu, bilomagu asaiki oyamam|src="Vallotton 4202346" size="col" copy="(LUK 23.46) (Father into your hands.)" ref="23.46" \fig* \p \v 47 Tutala kumatoula igisi avaka ikaloubusi iyakawoli Yaubada, kawala, “Mokwitala matauna tobwaila goli.” \p \v 48 E komwaidona tobobawa leisigugulasi kidamwa bigigisasi, tutala igisaisi avaka ikaloubusi, ikaimilavausi iwawaiyasi vitakosi. \v 49 E komwaidosi sala deli minasina vivila leibokulaisi matauna metoyasi mapilana Galili,\f o \ft Kugisi Lk 1.26 kala katumiki.\f* itotusi kaduwonaku igigisaisi vavagi makwaisina. \x - \xo 23.49 \xt Lk 8.2-3\x* \s1 Yosepa ibaku Yesu \r (Md 27.57-61; Mk 15.42-47; Yn 19.38-42) \p \v 50 E isisu taitala tau yagala Yosepa metoya mpana si valu mina Yudia yagala Alimatia.\f p \ft Mapilana Alimatia isisu Yerusalem opiliyavata kala kaduwonaku Giribwa bitala Tukwaukwa (35 km).\f* E togugula matauna, tobwaila deli tomitukwaibwaila. \v 51 Gala itagwala paila togugula\f q \ft Kugisi Lk 22.66 kala katumiki.\f* ninasi toyo si vavagi, e iuwayausa paila Yaubada la Karaiwaga. \v 52 Tau matauna ilokaia Pailato inigadi wowola Yesu. \v 53 E ivabu minana ikapoliki omwaikapula yapupwakau yaminabwaita; e ibaku wa laka leikeli metoya odakuna, baisa gala taitala ibakubogwisi. \v 54 E yam makwaina Yamla Katubaiasa, e sabate\f r \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* eivitouula.\f s \ft Yam nabwaia bivitouula okoyavi otutala kalasia eisalili.\f* \p \v 55 Vivila minasina leimaisi deli matauna metoyasi mapilana Galili, ibokulaisi e igisaisi laka deli ammakawala ibakwaisi wowola. \v 56 E ikaimilavausi ikatubiasaisi bulami ituwoli ituwoli maiina simasimina. \p Wa yam sabate ivaiwasisi makawala Karaiwaga makwaina. \x - \xo 23.56 \xt Sun 20.10; Kak 5.14\x* \c 24 \s1 Yesu itokaia \r (Md 28.1-10; Mk 16.1-8; Yn 20.1-10) \p \v 1 Obulubuvisiga Sunday minasina vivila ilosi wa laka, ilauwaisi bulami leikatubiasaisi. \v 2 E ibanaisi dakuna bogwa ikanuwada metoya wa laka. \v 3 Mitaga tutala isuvisi gala ibanaisi wowola. \v 4 Saina ininayuwasi paila baisa, e ka! taiyu tauwau itotusi otalisi minasina, kasi kwama yaguyugwayu sainela. \v 5 Ikokolasi, ikululusi, e migisi opwaipwaia, e tauwau ilukwaisi minasina, kawasi, “Veve! Avaka paila kunainevisi tomomova oluwalaisi tomata? \v 6 Gala isisu baisa. Bogwa eitokaia imovavau. Kululuwaisi ammakawala ilukwaimi tutala isisu Galili, \x - \xo 24.6-7 \xt Md 16.21; 17.22-23; 20.18-19; Mk 8.31; 9.31; 10.33-34; Lk 9.22; 18.31-33\x* \v 7 kawala, ‘Ibodi bikasalaigusi yeigu Latula Tomota oyumasi tomitugaga, bikatukorosaigusi, e yam kwaitolula batokaia bamovavau goli.’” \fig Gala isisu baisa, bogwa eitokaia imovavau|src="Vallotton 4202406" size="col" copy="(LUK 24.6) (he is not here)" ref="24.6" \fig* \p \v 8 E vivila iluluwaisi la biga, \v 9 ikaimilavausi metoyasi wa laka, isalaisi komwaidona vavagi makwaisina baisa matausina tailuwotala taitala deli baisa sesia komwaidosi. \v 10 Minasina ilivalasi makawala baisa aposetolo\f t \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* igasi Meri Magidalini sola Yowana toyo Meri Yemesa inala toyo mimilisi tuvaila. \v 11 Mitaga idokaisi biga mabigasina bigimakava wala; e gala idubumaisi minasina. \v 12 Mitaga\f u \fq \it Mitaga.\it*\ft Mimilisi buki pilabubogwa gala wala iginisi mailela 12.\f* Pita itokaia, isakaula ila wa laka. Ikululu itadoyai olumoulela, e igisi karekwa yapupwakau yaminabwaita e gala avaka tuvaila. E isilavi ikaimilavau ola bwala, e itutu wowola paila avaka bogwa leikaloubusi. \s1 Taiyu ilosi Emeiyusa \r (Mk 16.12-13) \p \v 13 E yam makwaiwena taiyu matausina ililoulasi bilosi ovalu yagala Emeiyusa, kala maloula metoya mapilana Yerusalem katupoluwotala katupotala katupwaila keda (11 km). \v 14 Ibibigatonasi paila komwaidona vavagi makwaisina leikaloubusisi. \v 15 Tutala ililivalasi ititamapusi, Yesu titoulela ima otalisi ividuli matausina. \v 16 Mitaga itaboda ninasi e gala bivitusaisi matauna. \v 17 E iluki matausina, kawala, “Avaka kubigitonaisi tutala kuliloulasi ke?” \p E itomwaisi, igibugibu migisi. \v 18 Taitala matausina yagala Kiliopasa ivitakauloki matauna, kawala, “Ki, yoku tosisula Yerusalem, e kammwaleta gala kunikoli avaka ikaloubusisi baisa yam makwaisina?” \p \v 19 Ikatupoi matausina, kawala, “Avai vavagi?” \p Ilukwaisi matauna, kawasi, “Paila Yesu guma Nasaredi,\f v \ft Kugisi Lk 4.34 kala katumiki.\f* matauna tovitoubobuta topeula ola vavagi deli ola biga omatala Yaubada toyo omitasi tomota komwaidosi. \v 20 E kama tolulasi kasi tokugwa toyo kama tokwaraiwagasi ikasalaisi kidamwa bikamwagasi bikatumataisi, e ikatukorosaisi matauna. \v 21 Mitaga yakamaisi kapikwakusi mwada matauna bikoli Isireli. E ka! tuvaila vavagi makwaina bogwa leikaloubusi e lagaila goli yam kwaitolula. \v 22 Tuvaila, mimilisi vivila metoyasi oma bodasi ilivalasi mimilisi vavagi e saina itutu wowomasi sainela. Paila bulubuvisiga ilosi wa laka, \v 23 mitaga gala ibanaisi wowola; e ikaimilavausi ikamitulaisi kidamwa bogwa leigisaisi anelosi ilukwaisi kidamwa bogwa leimova. \v 24 E mimilisi baisa yakamaisi ilosi wa laka, ibanaisi makawala vivila si biga, mitaga matauna gala igisaisi.” \p \v 25 E Yesu iluki matausina, kawala, “Wo toninagowa yokomi, saina kasai mi dubumi paila komwaidona avaka avaka tovitoubobuta leilivalaisi. \v 26 Ki, kaina ibodi wala matauna Mesaia ikugwa bilumkoli mayuyu makwaisina e bisuvi okala kalugologusa saina guyugwayu kadai?” \v 27 Ikatumiki Buki Pilabumaboma\f w \ft Kugisi Lk 4.16 kala katumiki.\f* baisa matausina, e ivitouula metoya baisa Mosese deli tovitoubobuta\f x \ft Kugisi Lk 16.16 kala katumiki.\f* komwaidosi; e ivituloki matausina avai ginigini isisu paila matauna titoulela. \p \v 28 E katitaikina iviloubusisi okadumalaga; e matauna mwada bisaitaula. \v 29 Mitaga ikaliyeiasi baisa matauna, kawasi, “Tasimwaisi, paila bogwa eikoyavi e yam bogwa biwokuva.” E isuvi isikaili matausina. \v 30 Osi tuta kamkwam, ikau kaula, inokagutoki baisa Yaubada, ikimimisi isaiki matausina. \v 31 E matausina imitalala mitasi, ivitusaisi matauna; e omitasi itamwau. \v 32 E ibigatonasi, kawasi, “Igau ilukwaida wa keda, e ikatumiki Buki Pilabumaboma baisa yakida, saina iyuviyavi nanoda kadai?” \p \v 33 E tuta matutona wala itokaiasi, ikaimilavausi Yerusalem; e ibanaisi matausina tailuwotala taitala bogwa isigugulasi toyo sesia, \v 34 ikikaibigasi, kawasi, “Mokwitala Tomoya bogwa leitokaia, e leiyoulapula baisa Saimoni.” \p \v 35 E kasitaiyu isolasi paila avaka ikaloubusi wa keda, deli ammakawala ivitusaisi matauna tutala ikimimisi kaula. \s1 Yesu iyoulapula baisa la toligalega \r (Md 28.16-20; Mk 16.14-18; Yn 20.19-23; VA 1.6-8) \p \v 36 Ililivalasi, e Yesu titoulela itowala e iluki matausina, “Bitalaguva lupomi.” \p \v 37 Mitaga inokubukubusi sainela, ikokolasi, e idokaisi igisaisi kosa. \v 38 E iluki matausina, kawala, “Avaka paila ikubukubu lupomi? Avaka paila kuninayuwasi? \v 39 Kugisaisi yamagu toyo kaikegu, yeigula goli asisu; kukwabikonaigusi e bukugisaisi; paila kosa gala isim vilionela deli tutuwanela, makawala kugisaisi isim baisa yeigu.” \p \v 40 Bogwa ilivala makawala, e ivituloki matausina yamala toyo kaikela. \v 41 Mitaga gala bidubumaisi goli paila si mwasawa, deli itutu uwosi. Mapaila inigadi matausina, kawala, “Ki, sitana avaka isisu bakam?” \v 42 Isakaisi matauna bubotala yena nagubugwabu,\f y \ft Mimilisi buki pilabubogwa ikatumkulovaisi, “deli sitana kitorina.”\f* \v 43 e ikau, ikam omitasi. \p \v 44 Oluvi iluki matausina, kawala, “Vavagi makwaisina bogwa lalukwaimi tuta matutona lasikailimi. Paila bogwa lakaibiga kidamwa avaka avaka Mosese la Karaiwaga deli tovitoubobuta deli Sam\f z \ft Baisa pilamwaidona mina Yudia si Buki Pilabumaboma, paila kala katupwaila katupotolu goli.\f* leiginisi paila yeigu gala bisala goli.” \p \v 45 E itapuloki ninasi kidamwa bikatetasi Buki Pilabumaboma. \v 46 E iluki matausina, kawala, “Buki Pilabumaboma kala ginigini isisu, kidamwa iboda matauna Mesaia bibani mmayuyu, e yam kwaitolula bitokaia bimovavau. \v 47 Tuvaila kidamwa bukuvigakaimi wodola Mesaia e bukukwamitulaisi mabigana paila ninavila toyo mitugaga kala ligaiwa baisa komwaidosi mina watanawa; e bukuvitouulasi Yerusalem. \v 48 E yokomi kala tosola vavagi makwaisina. \v 49 E ka! bogwa bawitali baisa yokomi avaka Tamagu eikatotila;\f a \ft Yesu ililivala paila Baloma Tobumaboma.\f* mitaga ibodi bukutulotulasi ovilouveka,\f b \ft Mapilana Yerusalem.\f* igau peula makwaina metoya wa labuma bibusi baisa yokomi.” \x - \xo 24.49 \xt VA 1.4\x*\fig Tutala eibigibwaili isilavi matausina|src="Vallotton 4202451" size="col" copy="(LUK 24.51) (as he was blessing them)" ref="24.51" \fig* \s1 Yesu ila walakaiwa \r (Mk 16.19-20; VA 1.9-11) \p \v 50 E ivakouli matausina ilosi otalila Bedani;\f c \ft Kugisi Lk 19.29 kala katumiki.\f* e yamala ikoulaila, ibigibwaili matausina. \x - \xo 24.50-51 \xt VA 1.9-11\x* \v 51 E tutala eibigibwaili isilavi matausina e ila walakaiwa\f d \fq walakaiwa. \ft Mimilisi wala buki pilabubogwa gala wala ikatumkulovaisi “wa labuma”.\f* wa labuma. \v 52 E ikavaginaisi matauna,\f e \fq ikavaginaisi matauna. \ft Mimilisi wala buki pilabubogwa gala iginisi, “ikavaginaisi matauna”.\f* e ikaimilavausi Yerusalem, e saina imwasawasi. \v 53 E yumyambwata isisuaisi wa Bwala Kwebumaboma, iyakawolaisi Yaubada.