\id LEV LEVITICUS, KIRIWINA BIBLE, PNG, February 2010 8/11 \h TOLULA \mt1 TOLULA \is1 Kabovitouula \ip Mapilana \bk Tolula\bk* isisu kasi karaiwaga matausina tolula, ammakawala bikugwaiyaisi mina Isireli otutala tapwaroru, deli biuvitulokisi tomota paila Yaubada avaka magila bivagaisi osi kaisisu deli osi tapwaroru. \ip Vavagi kwaiveka buki mapilana ikikamituli Yaubada Tobumaboma, deli ammakawala la tomota bisisuaisi deli bitapwarorusi baisa matauna, kidamwa bivigakaisi bivasosusi deli matauna mina Isireli si Yaubada Tobumaboma. \ip Kwedidabala biga metoya buki mapilana, bitabani uula 19.18, mabigasina goli Yesu eidoki karaiwaga eisakaili kwedabala, baisa makawala: “Bukuyebwaili som makawala kuyebwailim titoulem.” \iot Buki kala katumimisa \io1 Karaiwaga paila semakavi deli lula 1.1—7.38 \io1 Eroni deli litula kasi vaputuma bimila tolulasi 8.1—10.20 \io1 Karaiwaga paila uvagila migileu uvagila pupagatu 11.1—15.33 \io1 Yamla mitugaga kala ligaiwa 16.1—34 \io1 Karaiwaga paila bubunela kwebumaboma osi kaisisu deli osi tapwaroru 17.1—27.34 \c 1 \s1 Lula kwegubugabu namwaidona \p \v 1 E Guyau idou Mosese metoya olumoulela Guyau la Buliyoyova, \v 2 e iluki matauna kasi karaiwaga mina Isireli avaka ibodi bikabikuwolaisi avai tuta bigabwaisi si lula. Karaiwaga makwaisina baisa makawala. \p Kidamwa availa bitugwali natana mauna paila bivigaki la lula, ibodi bikasali metoya ola yawa natana la bulumakau, kaina natana la sipi kaina la gota. \v 3 Kidamwa bitugwali natana la bulumakau paila bigubuki la lula, ibodi bimai minana gala isim kala nebaneba. Matauna bimai minana bisaiki omatala Guyau la Buliyoyova, e gagabila Guyau bikabwaili matauna. \v 4 Tau matauna bisaili yamala opwanetala minana paila lulela la mitugaga, e Guyau bikabwaili lula makwaina. \v 5 E makatupona wala matauna bikatumati bulumakau minana, e Eroni dalela tolula bikauwaisi buyavila bilulasi baisa Guyau. Oluvi bikatusokaisi kwemwaidona kabogwabu lula makwaina eitotu omatala Buliyoyova. \v 6 Oluvi tau matauna binini kanuvinela mauna minana, e biyali, \v 7 e tolula mabudona bikasaisi kai okabogwabu lula e bivakataisi kova. \v 8 Komwaidona kabakabalela mauna minana matausina bigabwaisi wa kova, e kununela, posala deli wala bigabwaisi. \v 9 E tau matauna ibodi biwini yayapilela komwaidona deli kaikena makweyasina, oluvi tolula kasi todabala bigabu lula kwemwaidona okabogwabu lula. E Guyau biyomwasali nanola metoya maiinela makwaina kaula lulela.\f a \ft Mina Yudia eidokaisi vilionela mauna kʹasi. \f* \p \v 10 Kidamwa tau matauna bikasali natana la sipi kaina la gota paila la lula, ibodi bimai natana namwala deli gala isim kala nebaneba. \v 11 Matauna bikatumati minana opiliyavatela kabogwabu lula, e oluvi mabudona tolula bikauwaisi buyavila bikatusokaisi kwemwaidona kabogwabu lula makwaina. \v 12 Avai tuta tolimauna bogwa eiyali minana, tolula kasi todabala bisaila komwaidona makabilasina wa kova, e toyo kununa deli posa. \v 13 E tau matauna ibodi biwini komwaidona yayapilela deli makweyasina kaikena, oluvi tolula bisaiki Guyau kala lula, e komwaidona wala bigabu okabogwabu lula. E Guyau biyomwasali nanola metoya maiinela makwaina kaula lulela. \p \v 14 Mitaga kidamwa tau matauna bitugwali natana mauna nayoyowa paila bigubuki la lula, ibodi bikasali bubuna kaina buneroro. \v 15 Tolula bisaila minana okabogwabu lula, matauna bikituni kaiyola e kununela bigabu okabogwabu lula. E buyavila bitayelu bim opapala kabogwabu lula. \v 16 Matauna bikau mauna minana petala deli wowela komwaidona bilau ilavi opilibomatula kabogwabu lula, mapilana goli kabolovala tubwagela kabogwabu lula. \v 17 Matauna biyosa opinupanela e bitabolu minana, mitaga biyamata gala bitalakai mapilasina, oluvi bigabu minana okabogwabu lula. E Guyau biyomwasali nanola metoya makwaina kaula lulela. \c 2 \s1 Kaula semakaila \p \v 1 Kidamwa availa bisemakavi kaula baisa Guyau, e matauna ikugwa bikikili bimila pwarawa. E matauna ibodi bitaguliki olibe bulamila deli maiina simasimina odabala makwaina \v 2 e bimiaki bisaiki Eroni dalela mabudona tolula. E matauna tolula kasi todabala biyeili yelitala pwarawa deli bulami, deli goli avai maiina simasimina wala oyamala e bigabu okabogwabu lula, bivigaki kabotuvitusila paila lula makwaina kwemwaidona wala bogwa eisakaisi Guyau. E Guyau biyomwasali nanola metoya makwaina kaula lulela. \v 3 E kesalaga makwaina kaula lulela baisa tolula kasi vilavila, kaula makwaina saina bomikikila sainela paila mekauwaisila metoya kaula baisa leivigakaisi lula baisa Guyau. \p \v 4 Kidamwa bilulasi beredi leikumlaisi metoya okumkumla, ibodi wala gala deli kala yisi. Beredi makwaisina kwepupoupou leikepupolaisi metoya pwarawa eitagulikaisi deli olibe bulamila kaina pasikeda bikatugiakaisi odabala deli olibe bulamila. \p \v 5 Kidamwa bilulasi beredi leigabwaisi metoya okavaega, bikepupolaisi metoya opwarawa e leitagulikaisi deli olibe bulamila mitaga gala deli kala yisi. \v 6 Bikimimisi makwaina e biligabu bulami odabala tutala bivigaki lula baisa Guyau. \p \v 7 Kidamwa bilulasi beredi leigabwaisi metoya okavaega, bikepupolaisi metoya pwarawa e bitagulikaisi deli bulamila olibe. \v 8 Bimaiyaisi bivigakaisi makwaina si lula baisa Guyau e bisakaisi tolula; e matauna bikau bilau okabogwabu lula. \v 9 E tolula bikau sitana metoya makwaina bivigaki kaboluluwaila paila lula makwaina kwemwaidona wala bogwa leisakaisi Guyau, e matauna bigabu okabogwabu lula. E Guyau biyomwasali nanola metoya maiinela makwaina kaula lulela. \v 10 E kesalaga makwaina kaula lulela baisa tolula wala kasi vilavila; kaula makwaina saina bomikikila sainela paila mekauwaiasila metoya kaula baisa leivigakaisi lula baisa Guyau. \p \v 11 E komwaidona kaula makwaisina lokuvigakaisi mi lula baisa Guyau kaina kutagulikaisi deli yisi, mitaga gala avai tuta bukutagulikaisi yisi kaina kitorina deli kaula makwaina lokululasi baisa Guyau. \v 12 E taitu kwaitala kwaitala mi visulapula komwaidona wala bukusakaisi Guyau, mitaga gala bigabwaisi okabogwabu lula. \v 13 Kaula makwaisina lokuvigakaisi mi lula bukutagulikaisi deli yona, paila yona ikibuboti Yaubada lakabutu deli yokomi. (E komwaidona mi lula bukutagulikaisi deli yona.) \v 14 Avai tuta bukumiakaisi Guyau mi visulapula paila mi lula, kukwabwasaisi kaula kaina kukikilaisi yuvayavila. \v 15 E kutagulikaisi olibe bulamila deli kukwatugiakaisi kaisimasimila bulami odabala. \v 16 E kaula makwaina deli olibe bulamila, deli goli avai kaisimasimila bulami wala tolula bigabu okabogwabu lula, bivigaki kaboluluwaila kaula lulela makwaina bogwa lokusakaisi Guyau. \c 3 \s1 Kalubaila lulela \p \v 1 Kidamwa availa bitugwali natana la bulumakau paila kalubaila lulela, ibodi bimai minana namwala kaina navivila gala isim kala nebaneba. \v 2 Matauna bisaili yamala okununa bulumakau minana oluvi bikatumati minana omatala Guyau la Buliyoyova. E Eroni dalela mayuwona tolula bikauwaisi buyavila bikatusokaisi kwemwaidona kabogwabu lula, \v 3 e oluvi yayapilela bisakaisi Guyau kala vilavila paila kaula lulela. komwaidona wala posa oyayapila, \v 4 kweta toyo posala deli nawota. \v 5 Tolula matausina bigibugolaisi yayapila makwaisina deli lula kwegubugabu okabogwabu lula. E Guyau biyomwasali nanola metoya maiinela makwaina kaula lulela. \p \v 6 Kidamwa natana sipi kaina gota bivigakaisi paila kalubaila lulela bimaiyaisi namwala kaina navivila, minana gala isim kala nebaneba. \v 7 Kidamwa taitala tau bitugwali natana la sipi, \v 8 ibodi matauna bisaili yamala okununa e bikatumati minana omatala wala Buliyoyova. E tolula matausina bikauwaisi buyavila bikatusokaisi kwemwaidona kabogwabu lula, \v 9 e oluvi yayapilela bisakaisi Guyau kala vilavila paila kaula lulela. posala, yeyunala, komwaidona posa wa seila, \v 10 kweta toyo posala deli nawota. \v 11 Oluvi tolula kasi todabala bigabu komwaidona makwaisina baisa Guyau paila kaula lulela. \p \v 12 Kidamwa taitala tau bitugwali natana gota, \v 13 ibodi matauna bisaili yamala okununa minana e oluvi bikatumati omatala Buliyoyova. E tolula matausina bikauwaisi buyavila bikatusokaisi kwemwaidona kabogwabu lula. \v 14 Oluvi yayapilela bisakaisi Guyau kala vilavila paila kaula lulela, komwaidona wala posa oyayapila, \v 15 kwetala toyo posala deli nawota. \v 16 E tolula bigabu komwaidona makwaisina okabogwabu lula paila kaula lulela e baisa biyomwasali Guyau nanola. E komwaidona posala baisa Guyau kala vilavila. \v 17 E ambaisa ambaisa mina Isireli eisisuaisi, posa deli buyavi gala gagabila bisuki udosi. Karaiwaga makwaina ibodi biyamataisi e bivigaki kasi gulogula baisa tubwa komwaidona. \c 4 \s1 Lulela avai mitugaga tomota iyopolasisi wala ivagaisi \p \v 1 E Guyau ikaraiwogi Mosese \v 2 biluki mina Isireli kidamwa availa bimitugaga, e bikodidaimi kwaitala Guyau la karaiwaga, gala nanola makawala bivagi mitaga iyopolasi wala ivagi, ibodi matauna bikabikuwoli karaiwaga makwaisina, ka baisa makawala. \p \v 3 Kidamwa Tolula Toveka bimitugaga, e la mitugaga makwaina bikoguliki mina Isireli komwaidona, ibodi matauna bikasali natana la bulumakau natubovau gala isim kala nebaneba, e bilula baisa Guyau paila la mitugaga. \v 4 Matauna bimai bulumakau minana omatala Buliyoyova e yamala bisaili okununela minana e makatupona wala matauna bikatumati minana omatala Guyau. \v 5 Oluvi Tolula Toveka bitavikoti sitana buyavila minana bulumakau bilau olumoulela Buliyoyova. \v 6 Matauna bividagu misikwaikwela obuyavi e bikatusoki omatala miyana taboda yabumaboma biboda sivalima sivayu. \v 7 Oluvi matauna bisaili sitana buyavi okala sukusaku owokulula kabogwabu makwaina kabogwabu lula maiina simasimina olopola Buliyoyova. Matauna biligabu kesala buyavi bila okaikela kabogwabu lula makwaina bigubugabusi mauna lulela makwaina eitotu omatala Buliyoyova. \v 8 E metoya bulumakau minana wala, matauna bikau komwaidona posala, posa metoya oyayapila, \v 9 kweta toyo posala, deli nawota. \v 10 E tolula bikau posa komwaidona e bigabu okabogwabu lula, makawala wala leivigaki posala mauna minana leikatumataisi paila kalubaila lulela. \v 11 Mitaga matauna bikau kanuvinela, deli vilionela kununela, kaikenala, yayapilela komwaidona deli goli sileula, \v 12 bivisunupulovi metoya osi kabosikaiwa e bilau makatupona katupobumaboma ambaisa kabolovala lula tubwagela; e metoya baisa tolula matauna bivakati kova bigabu. \p \v 13 Mitaga kidamwa mina Isireli komwaidosi bimitugagasi, e bivigaki si sula titoulesi bikodidaimisi kwaitala Guyau la karaiwaga e gala ninasi bivagaisi makawala mitaga iyopolasisi wala ivagaisi, \v 14 e avai tuta mitugaga makwaina biyoumatila, tomota komwaidosi ibodi bimaiyaisi natana nagwadi bulumakau paila mitugaga lulela. Matausina bimaiyaisi minana olopola Guyau la Buliyoyova \v 15 e komwaidosi tokugwala Isireli ibodi bisailisi yumasi okununela minana, e makatupona wala bikatumataisi minana. \v 16 E Tolula Toveka bikau sitana buyavi e bilau olumoulela Buliyoyova, \v 17 e bividagu misikwaikwela obuyavi e bikatusoki makatupona omatala taboda miyana biboda sivalima sivayu. \v 18 Matauna ibodi bikogiaki sitana buyavila minana okala sukusaku owokulula kabogwabu lula makwaina bigubugabusi lula maiina simasimina olopola Buliyoyova, e kesalaga buyavi biligabu bila okaikela kabogwabu lula makwaina bigubugabusi mauna lulela, makwaina goli eitotu omatala Buliyoyova. \v 19 Oluvi matauna bikau posala komwaidona e bigabu okabogwabu lula. \v 20 Matauna bivigaki makawala wala leivigaki bulumakau minana paila mitugaga lulela, baisa makawala bivigaki lulela paila tomota si mitugaga, e Guyau biligaiwa si mitugaga. \v 21 Oluvi matauna bisunupulovi bulumakau minana bilau oyosewala kabosikaiwa bigabu makawala wala leivigaki bulumakau minana paila la mitugaga titoulela. Lula makwaina leivagi paila Guyau biligaiwa si mitugaga boda komwaidona. \p \v 22 Ka, kidamwa taitala tokaraiwaga bimitugaga e baisa bivigaki la sula paila ikodidaimi kwaitala Guyau la karaiwaga, gala nanola bivagi makawala, mitaga iyopolasi wala ivagi, \v 23 e avai tuta mitugaga makwaina biyoumatila, matauna ibodi bimai la lula natana namwala gota gala isim kala nebaneba. \v 24 E matauna bilau opiliyavatela kabogwabu lula, bisaili yamala okununela minana, e bikatumati, mapilana goli si kabokatumata paila mauna minasina leivigakaisi lula kwegubugabu. E lula makwaina paila mitugaga kala ligaiwa. \v 25 E tolula matauna bividagu misikwaikwela obuyavila mauna minana e bikogiaki kala sukusaku owokulula makwaina kabogwabu lula; e kesalaga buyavi biligabu bila okaikela kabogwabu lula makwaina. \v 26 Oluvi matauna bigabu komwaidona posala okabogwabu lula, makawala wala leivigaki posasi mauna minasina leikatumataisi paila kalubaila lulela. Baisa makawala tolula bigibuki lula paila tokaraiwaga matauna la mitugaga, e Guyau biligaiwa la mitugaga. \p \v 27 E kidamwa taitala wala osi boda mina Isireli bimitugaga, e baisa bivigaki la sula paila eikodidaimi kwaitala Guyau la karaiwaga gala nanola bivagi makawala mitaga iyopolasi wala ivagi, \x - \xo 4.27-31 \xt Baw 15.27-28\x* \v 28 e avai tuta mitugaga makwaina biyoumatila, matauna ibodi bimai la lula natana navivila gota gala isim kala nebaneba. \v 29 E matauna bilau opiliyavatela kabogwabu lula e bisaili yamala okununela minana e bikatumati, mapilana goli si kabokatumata paila mauna minasina leivigakaisi lula kwegubugabu. \v 30 E tolula matauna bividagu misikwaikwela obuyavila mauna minana e bikogiaki kala sukusaku owokulula kabogwabu lula makwaina, e kesalaga buyavi biligabu bila okaikela kabogwabu lula makwaina. \v 31 E matauna biyapi komwaidona posala mauna minana makawala goli leivigaki posasi minasina leikatumataisi paila kalubaila lulela, e matauna bigabu okabogwabu lula, e maiinela biyomwasali Guyau nanola. Baisa makawala tolula bigibuki lula paila tau matauna la mitugaga, e Guyau biligaiwa la mitugaga. \p \v 32 Kidamwa taitala tau bimai natana la sipi paila lulela mitugaga, ibodi bimai navivila gala isim kala nebaneba. \v 33 E matauna bilau opiliyavatela kabogwabu lula, bisaili yamala okununela minana e bikatumati, mapilana goli si kabokatumata paila mauna minasina leivigakaisi lula kwegubugabu. \v 34 E tolula matauna bividagu misikwaikwela obuyavila minana, e bikogiaki kala sukusaku owokulula kabogwabu lula makwaina, e kesalaga buyavi matauna biligabu bila okaikela makwaina kabogwabu lula. \v 35 E oluvi matauna biyapi posala komwaidona mauna minana makawala goli leivigaki posasi minasina leikatumataisi paila kalubaila lulela, e bigabu odabala kabogwabu lula deli kaula baisa leisakaisi Guyau. Baisa makawala tolula bigibuki lula paila tau matauna la mitugaga, e Guyau biligaiwa la mitugaga. \c 5 \s1 Mitugaga lulela ibudoki mimilisi pakula ituwoli \p \v 1 Mitugaga lulela ibudoki pakula makwaisina. \p Ka, kidamwa tokaraiwaga bikaikivi taitala bima oyakala paila bikibuboti avai vavagi leigisaki matala deli leiligaki taigala mitaga bikiwoli, ibodi matauna bilumkoli mmayuyu paila la sula titoulela. \p \v 2 Kidamwa availa biyopolasi wala bikabikoni avai vavagi saina kala kikila sainela, makawala goli mauna nakaliga, e avai tuta biluwai avaka bogwa leivagi, matauna bogwa eiyogwali titoulela deli eisula. \p \v 3 Kidamwa availa biyopolasi wala bikabikoni avai katupwaila metoya tomota uwosi, e avai tuta biluwai avaka bogwa leivagi, matauna bogwa eiyogwali titoulela deli eisula. \p \v 4 Kidamwa availa bikebigimakavi kwaitala biga katotila metoya avai vavagi wala bilivali, e avai tuta biluwai avaka bogwa leivagi, matauna bogwa eiyogwali titoulela deli eisula. \p \v 5 Avai tuta taitala tomota bisula, matauna ibodi bikamituli la mitugaga. \v 6 E paila la mitugaga kaimapula, matauna ibodi bimai navivila sipi kaina gota paila la semakavi baisa Guyau. E tolula bigubuki lula paila tau matauna la mitugaga. \p \v 7 Kidamwa taitala tau gala ititoi natana sipi kaina gota, ibodi matauna bimiaki Guyau nayu bubuna kaina nayu buneroro mapula la mitugaga, natana paila lulela mitugaga e nayuwela paila lula kwegubugabu lulela. \v 8 E matauna bimiaki tolula minasina, e tolula bigububogwi mauna minana paila mitugaga lulela. Matauna bikigudu kaiyola minana mitaga gala bikituni kununela, \v 9 e matauna bikau sitana buyavila bikatusoki papala kabogwabu lula. E kesalaga buyavi biligabu bila okaikela kabogwabu lula makwaina. Lula makwaina paila mitugaga kala ligaiwa. \v 10 Oluvi tolula bigabu nayuwela mauna paila lula kwegubugabu lulela makawala avaka kasi karaiwaga. E baisa makawala tolula bigabu lula makwaina paila tau matauna la mitugaga lulela, e Guyau biligaiwa la mitugaga. \p \v 11 Kidamwa taitala tau gala ibodi bimai nayu bubuna kaina nayu buneroro, matauna ibodi bimai pwarawa kala vakaila biboda makawala kapotala paila la mitugaga kala ligaiwa lulela. Matauna gala bitaguliki deli olibe bulamila kaina avai bulami maiina simasimila, paila lula makwaina mitugaga kala ligaiwa lulela, gala goli kaula lulela. \v 12 Matauna bimiaki tolula, e tolula biyeili yelitala oyamala bivigaki kabotuvitusila lula makwaina kwemwaidona wala bogwa leisakaisi Guyau, e matauna bigabu okabogwabu lula bivigaki kaula lulela, e lula makwaina paila mitugaga kala ligaiwa. \v 13 E baisa makawala tolula bigabu lula makwaina paila tau matauna la mitugaga, e Guyau biligaiwa la mitugaga matauna. E kesalaga pwarawa baisa tolula kala vilavila, makawala wala leivigaki paila kaula lulela. \s1 Mitugaga mapula lulela \p \v 14 E Guyau isaiki Mosese karaiwaga makwaisina baisa makawala. \v 15 Ka, kidamwa availa biyopolasi wala bimitugaga e bikatuduvidavi guguwa makwaisina leikabomaisi paila Guyau, matauna ibodi bimai mapula la mitugaga lulela baisa Guyau natana namwala sipi kaina gota minana gala isim kala nebaneba. Matauna ibodi bimai minana kala vakaila makawala avaka tokwaraiwaga einagaisi. \v 16 Matauna ibodi wala bimapu guguwa makwaisina leikatuduvidavi, e deli bisaila odabala tuvaila katumkulovala.\f b \ft Kala katumkulovala baisa iboda 20. Baisa biboda bimapu kwaitala tuvaila odabala kwailima vavagi.\f* Matauna bisaiki tolula, e tolula bigabu mauna minana bivigaki lulela tau matauna la mitugaga, e Guyau biligaiwa la mitugaga. \p \v 17 E kidamwa availa biyopolasi wala bimitugaga, e bikodidaimi kwaitala Guyau la karaiwaga, matauna bogwa leisula e ibodi wala bimapu avaka mapula la mitugaga. \v 18 Matauna ibodi bimiaki tolula natana namwala sipi kaina gota minana gala isim kala nebaneba paila la mitugaga mapula. Matauna ibodi bimai minana kala vakaila makawala avaka tokaraiwaga einagaisi. E tolula bigabu lula makwaina paila tau matauna la mitugaga, e Guyau biligaiwa la mitugaga matauna. \v 19 Lula makwaina paila mapula mitugaga makwaina tau matauna leiyomituli baisa Guyau. \c 6 \p \v 1 E Guyau isaiki Mosese karaiwaga makwaisina baisa makawala. \x - \xo 6.1-7 \xt Baw 5.5-8\x* \v 2 Ibodi wala bigabwaisi lula kidamwa availa bimitugaga baisa Guyau metoya biyosikikiti wala gala bikaimilivau bisaiki avaka taitala sola wala guma Isireli la guguwa leisaiki biyamati, kaina biveilau mimilisi la guguwa, kaina biwabu matauna \v 3 kaina bisepuloki matauna mwada vavagi makwaisina bogwa leikitumou e ibigakatotila mwada gala wala ibani. \v 4-5 Avai tuta taitala tau bimitugaga metoya kwaitala vavagi makwaisina, matauna bimapu mapula la mitugaga metoya avai guguwa leikopatu baisa tomota. Mitaga yam makwaina bibanaisi matauna leivagi sula, ibodi matauna bimmapu wala la guguwa sola biwokuva, e bisaila odabala tuvaila katumkulovala.\f c \ft Kugisi footnote isisu 5.16.\f* \v 6 Matauna ibodi bimiaki tolula natana namwala sipi kaina gota, minana gala isim kala nebaneba paila la mitugaga mapula lulela baisa Guyau. Matauna ibodi wala bimai minana kala vakaila makawala tokaraiwaga einagaisi. \v 7 E tolula bigabu lula makwaina paila tau matauna la mitugaga, e Guyau biligaiwa la mitugaga matauna. \s1 Lula kwegubugabu nammwaidona \p \v 8 E Guyau ikaraiwogi Mosese \v 9 biluki Eroni deli goli litula paila karaiwogala lula kwegubugabu. Lula kwegubugabu ibodi wala bisisu okabogwabu lula bogi kwemwaidona, deli kovala bikakata wala biyamki. \v 10 E tolula matauna, leisisikoma kala kakapula yakakalaia deli la sevalopula, bikau tubwagela kabogwabu lula leisuki posasi mauna bisaim opapala kabogwabu lula. \v 11 E oluvi matauna bikatulova e bikau tubwaga baisa bisunupulovi metoya osi kabosikaiwa e bilau makatupona saina katupobumaboma. \v 12 Mitaga kovala kabogwabu lula gala avai tuta bimata bikakata wala. E kaukwau kwaitala kwaitala tolula biuvigadi wala kaila kabogwabu lula, bisisaila lula kwegubugabu odabala, deli bigigabu posa metoya kalubaila lulela. \v 13 E kovala kabogwabu lula tuta komwaidona bikakata wala gala avai tuta bimata. \s1 Kaula lulela \p \v 14 Karaiwaga makwaisina paila kaula lulela karaiwogala. Ka, taitala Eroni wala dalela bikau lula makwaina bilau omatala kabogwabu lula e bisaiki Guyau. \v 15 Oluvi matauna biyeili yelitala pwarawa leitagulikaisi toyo olibe bulamila, deli bulami maiina simasimina, e bigabu okabogwabu lula bivigaki kabutuvitusila lula makwaina kwemwaidona bogwa leisakaisi Guyau. E metoya maiinela lula makwaina biyomwasali Guyau nanola. \v 16-17 E tolula ibodi bikomasi kesala kaula makwaina. Matausina bigabwaisi bimila pwarawa gala deli yisi e bilauwaisi ambaisa katupobumaboma bikamsi, makatupona goli Guyau ola Buliyoyova. Baisa bivigaki Guyau bogwa leisaiki tolula mabudona kasi vilavila metoya kaula lulela. Lula makwaina saina kwebumaboma, makawala mitugaga lulela deli goli kaimapu lulela. \v 18 Mapaila tubwa tuta oluvi metoya Eroni dalela tauwau wala ibodi bikamkomasi kaula makwaina leisemakavaisi baisa Guyau. Mitaga availa metoya dala ituwoli bikabikoni kwaitala kalagila kaula lulela matauna bisilagi paila kaula makwaina saina bomikikila sainela. \p \v 19 Guyau iluki Mosese \v 20 karaiwaga makwaisina paila avai tuta taitala tolula metoya Eroni dalela bibulamaisi. Ka yam makwaina wala bibulamaisi ibodi matauna bimai baisa Guyau sitana pwarawa kala vakaila makawala kapotala (kala vakaila makawala wala kaula lulela bigigabwaisi yam kwaitala kwaitala paila kaimapu lulela). Matauna bigabu sitana paila kaukwau e sitana paila koyavi. \v 21 Matauna bitaguliki deli bulami e bigabu okavaega, oluvi bikimsumsoli bigubuki kaula lulela baisa Guyau, e maiinela lula makwaina biyomwasali Guyau nanola. \v 22 Mapaila tubwa tuta oluvi lula makwaina availa wala metoya Eroni dalela bivagi Tolula Toveka matauna ibodi bivagi lula makwaina. Komwaidona wala matauna bigubuki lula baisa Guyau. \v 23 E kaula lulela makwaisina tolula leigigabu gala gagabila sitana bikomasi; komwaidona bigigabu wala bimila pwanosi. \s1 Mitugaga lulela \p \v 24 Guyau ikaraiwogi Mosese \v 25 biluki Eroni deli litula karaiwaga makwaisina paila karaiwogala mitugaga lulela. E mauna minana bigabwaisi paila mitugaga lulela ibodi bikatumataisi opiliyavatela kabogwabu lula, makatupona goli leivigakaisi si kabokatumata mauna minasina paila lula kwegubugabu. Paila lula makwaina saina kwebumaboma. \v 26 E mauna minana tolula matauna bigibuki lula ibodi bikoma ambaisa makatupona katupobumaboma omatala Guyau la Buliyoyova. \v 27 Kidamwa tomota kaina avai vavagi wala bikabikoni vilionela mauna minana bogwa wala bisilagi paila saina bomikikila sainela. Kidamwa avai karekwa bikogiaki buyavila minana mauna, ibodi wala biwinaisi miyana ambaisa makatupona katupobumaboma. \v 28 E kulimoya makwelana leisulukwaisi vilionela mauna minana ibodi bikatumkumkwaisi makwelana, mitaga kidamwa bisulusi makwelana tanumnumta, ibodi biwaiyasi tapwala kala pupagatu deli biwasauwaisi lopola. \v 29 Tolula litusia tauwau ibodi wala bikomasi lula makwaina paila lula makwaina saina kwebumaboma. \v 30 Mitaga kidamwa sitana buyavila bilauwaisi olumoulela Buliyoyova bivigakaisi mapula mitugaga kala ligaiwa; mauna minana gala bikomasi, ibodi bigigabwaisi wala bimila pwanosi. \c 7 \s1 Mitugaga mapula lulela \p \v 1 Karaiwaga makwaisina karaiwogala paila mitugaga mapula lulela makwaisina goli saina kwebumaboma. \v 2 Mauna minana paila lula makwaina ibodi bikatumataisi opiliyavatela kabogwabu lula, makatupona goli lula kwegubugabu maunela bikikatumataisi, e buyavila bikatusokaisi komwaidona papala kabogwabu lula. \v 3 E komwaidona posala biyapaisi e bigabwaisi okabogwabu lula, posa oyeyunala, seila posala, \v 4 kweta deli posala, deli naota. \v 5 Tolula matauna ibodi bigabu komwaidona posa okabogwabu lula bivigaki kaula lulela baisa Guyau. Lula makwaina mitugaga mapula lulela. \v 6 E tolula wala litusia tauwau ibodi bikomasi lula makwaina, mitaga ibodi bikamsi ambaisa katupobumaboma, paila lula makwaina saina kwebumaboma. \p \v 7 E olopola karaiwaga makwaisina, kwaitala ibudoki kwaiyu vavagi, mitugaga lulela deli kaimapu lulela karaiwogasi. Ka, tolula matauna bigabu lula makwaina, e avaka baisa leigabu bikau viliona kala vilavila. \v 8 Deli kanuvinela mauna minana bigubuki paila lula kwegubugabu, baisa tolula wala matauna eigabu lula makwaina bikau kanuvinela kala vilavila. \v 9 E kaula lulela makwaisina bogwa leikumlaisi okumkumla kaina leigabwaisi metoya okavaega baisa tolula wala matauna eigabu lula makwaina baisa Yaubada bikau kala vilavila. \v 10 Mitaga komwaidona kaula lulela makwaisina gala kala vakapula, kaina eitagulikaisi deli bulami kaina kwelubulabu wala, baisa Eroni dalela mabudona tolula kasi vilavila e matausina ibodi bisigilibwailasi oluwalaisi. \s1 Kalubaila lulela \p \v 11 E karaiwaga makwaisina karaiwogala paila kalubaila lulela biyomitalaisi baisa Guyau. \v 12 Ka, kidamwa taitala tau bivagi lula makwaina bivigaki nokagutoki lulela baisa Yaubada, e matauna ibodi wala bivagi makawala, bikatumati natana mauna, deli bikatumkulovi beredi leigibuki lula gala deli yisi, kaina kwepupoupou leigabu metoya pwarawa itaguliki deli olibe bulamila, kainaga pasikeda ikatugiaki odabala deli olibe bulamila, kaina goli pwarawa leiwaki yuvayavila itaguliki deli olibe bulamila. \v 13 E katumkulovala makwaisina, matauna bilula beredi leigabu gala deli yisi. \v 14 E beredi makwaisina komwaidona leivigakaisi lula, tolula bikau kwaitala kwaitala metoya magulosina bivigaki Guyau kala katukila; e lula makwaina bivigaki kala vilavila tolula matauna, eikikatusoki kabogwabu lula makwaina metoya mauna buyavisi. \v 15 E vilionela mauna minana ibodi wala bikomasi biwokuva yam makwaina wala leivigakaisi lula, gala wala sitana bikobogaisi bikanam paila nabwaia. \p \v 16 Kidamwa taitala tau bimai la lula paila kalubaila lulela bikamokwiti la biga katotila baisa Guyau kaina la lula wala metoya la tagwala titoulela, ibodi bikomasi wa yam makwaina. E kidamwa gala bivinakwaisi, avaka bikobogaisi ibodi wala bikomasi kwaiyuwela yam. \v 17 Kidamwa sitana viliona bikanam kwetolula yam, ibodi wala bigabwaisi bimila pwanosi. \v 18 Mitaga kidamwa bikomasi sitana olopola kwetolula yam, Yaubada gala wala bikabwaili tau matauna la lula. E lula makwaina gala wala avaka bivigaki tau matauna kala bwaina, mesinaku wala bogwa bidokaisi makwaina kwaiyogwala, e availa bikoma sitana, matauna bogwa bisilagi. \v 19 Kidamwa viliona bikogiaki avai vavagi saina eikikilaisi, gala ibodi bikomasi, mitaga bigabwaisi wala bimila pwanosi. \p Availa wala matauna bogwa eikikili titoulela, ibodi wala bikoma viliona baisa, \v 20 mitaga kidamwa availa gala bikikili titoulela bikam wala, matauna bitavileyaisi metoya Yaubada la tomota. \v 21 Deli, kidamwa availa bikabikoni avai vavagi saina ekikilaisi, kaina metoya tomota kaina mauna oluviga bikoma viliona metoya lula makwaina, matauna bitavileyaisi metoya Yaubada la tomota. \p \v 22 Guyau iluki Mosese karaiwaga makwaisina \v 23 paila mina Isireli. Ka, posasi bulumakau, sipi, kaina gota gala ibodi bikomasi. \v 24 Kaina avai mauna eikaligimakava kaina mauna nagigasisi eitamati minana gala wala bikomasi posala, mitaga ibodi wala bivigakaisi paila avai vavagi ituwoli. \v 25 Kidamwa availa bikoma posala mauna minana mwada bigubukwaisi kaula lulela baisa Guyau, matauna bitavileyaisi metoya Yaubada la tomota. \v 26 Kaina goli ambaisa mina Isireli eisisipwalasi, matausina gala wala avai tuta bikomasi buyavisi mauna nayoyowa kaina mauna nasigisagina. \x - \xo 7.26-27 \xt Vit 9.4; Tol 17.10-14; 19.26; Kak 12.16,23; 15.23\x* \v 27 Ka, kidamwa availa bikoulovi makwaina Guyau la karaiwaga, matauna bitavileyaisi metoya Yaubada la tomota. \p \v 28 Guyau iluki Mosese karaiwaga makwaisina \v 29 paila kasi karaiwaga mina Isireli. Ka, kidamwa availa bikasali paila kalubaila lulela matauna ibodi bimai sitana metoya magulona, e bivigaki Guyau kala katukila, \v 30 matauna bikabi yamala titoulela bimai bivigaki kaula lulela. Matauna bimai makabilana seila deli posala e bivigaki Guyau kala katukila. \v 31 E tolula bigabu posala makabilana okabogwabu lula, e kabilamwaidonaga baisa tolula bikau kala vilavila. \v 32 E kaikena mweyakakata baisa kala katukila \v 33 tolula matauna leigubugabu buyavila deli posala mauna paila kalubaila lulela. \v 34 Makabilana seila si semakavi kabilidabala deli mamweyana kaikena mweyakakata baisa Guyau kala katukila, matauna bogwa eikau metoya mina Isireli e leisaiki tolula kasi vilavila. Baisa makawala mina Isireli ibodi bisisakaisi tolula tuta gala biwokuva. \v 35 Baisa bivigaki kabotuvitusila kaula lulela magulona bogwa leisakaisi Guyau, magulona goli kasi vilavila Eroni deli litula yam makwaina leibulamaisi matausina paila biwotetilasi tolula wotitalela. \v 36 Yam makwaina Guyau ikaraiwogi mina Isireli bisisakaisi matausina kasi vilavila lula makwaina. E tubwa tuta oluvi mina Isireli ibodi bikabikuwolaisi karaiwaga makwaina. \p \v 37 E karaiwaga makwaisina paila karaiwogela lula kwegubugabu, kaula lulela, mitugaga lulela, mitugaga kaimapu lulela, vaputuma lulela, deli kalubaila lulela. \v 38 Makwaisina karaiwaga Guyau eisaiki Mosese oviloupakala wa Koya Sinai, yam makwaina eiluki mina Isireli bimiakaisi si semakavi baisa Guyau. \c 8 \s1 Eroni deli litula bibulamaisi \r (Sun 29.1-37) \p \v 1 E Guyau iluki Mosese kawala, \v 2 “Kuvakouli Eroni deli litula kulau omatala ulo Buliyoyova deli kukwau tolula kasi kwama, vaputuma bulamila, natana namwala bulumakau nagwadi minana paila mitugaga lulela, nayu nammwala sipi, deli tala peta beredi gala deli yisi. \v 3 E oluvi kudou komwaidosi boda mina Isireli e kukougugulasi baisa.” \p \v 4 Mosese ivagi makawala avaka Guyau eikaraiwogi, e avai tuta boda bogwa eigugulasi, \v 5 matauna iluki matausina kawala, “Ka, avaka makateki bavagi baisa Guyau la karaiwaga makawala.” \p \v 6 E Mosese ivakouli Eroni deli litula ilosi omatala e iluki matausina bikayawisasi. \v 7 E oluvi Mosese ivisikoma Eroni kala kakapula, kala kwama deli isipu kala duriduri okuvalila. E ivisikoma miyana epodi\f d \ft epodi. Kugisi Biga kala Katumiki.\f* oluvi ipilakavati miyana metoya wopoi miyana saina leikimidagaisi kala viriviri. \v 8 E ivisikoma kala kuwa mapilana oluvi ipaki odabala makwaisina Urim deli Tummim.\f e \fq Urim deli Tummim. \ft Baisa kwaiyu vavagi matauna tolula biyosi avai tuta binevi Yaubada nanola. Gala tanikoli ammakawala bivagi baisa. Kugisi Biga Kala Katumiki.\f* \v 9 Matauna ivisikoma kala kulupewa, e omatala makwaina isaili kala katububula eibubulokaisi metoya goula kabotuvatusi saina kwebumaboma paila matauna ikabomaisi baisa Guyau. Baisa makawala avaka Guyau eikaraiwogi matauna. \p \v 10 Oluvi Mosese ikau vaputuma bulamila e ivaputumi Guyau la Buliyoyova deli goli guguwala komwaidona. Baisa makawala komwaidona wala bogwa leikabomi baisa Guyau. \v 11 Matauna ikau sitana bulami ikatusoki kabogwabu lula deli guguwala iboda sivalima sivayu, tuvaila ikatusoki kailuya makaina deli goli la kabototu makaina; baisa eivigaki ikabomi baisa Guyau. \v 12 Matauna ibulami Eroni metoya vaputuma bulamila iligabu opwanetala. \v 13 Oluvi, Mosese idou Eroni litula imakaiasi matauna e ivisikoma kasi kakapula, isipu kasi duriduri okuvalisi deli ivisikoma kasi kulupewa, makawala avaka Guyau eikaraiwogi bivagi. \p \v 14 Oluvi Mosese imai bulumakau minana nagwadi paila mitugaga lulela, e Eroni deli litula isailisi yumasi okununela minana. \v 15 Mosese ikatumati minana e ikau sitana buyavila, e misikwaikwela wala iuvidagu e ikikogiaki kala sukusaku owokulula kabogwabu lula, baisa makawala bogwa leikabomi makwaina. Oluvi matauna iligabu kesala buyavila mauna minana ila okaikela kabogwabu lula. E baisa makawala matauna bogwa leikabomi deli leikatumigileu makwaina. \v 16 Mosese iyapi komwaidona posa oyayapila, nawota, kweta deli posala, e komwaidona wala igabu okabogwabu lula. \v 17 Matauna ikau kabakabalela komwaidona, deli goli kununela, kanuvinela, sileula, e ilau igabu oyosewala si kabosikaiwa, makawala avaka Guyau eikaraiwogi Mosese bivagi. \p \v 18 Tuvaila Mosese imai natana sipi namwala paila lula kwegubugabu, e Eroni deli litula isailisi yumasi okununela minana. \v 19 Oluvi Mosese ikatumati e ikau buyavila ikatusoki komwaidona papala kabogwabu lula. \v 20-21 E matauna itakabakabali minana, ikau sopi iwini yayapilela makwaisina deli makweyasina kaikenala e kununela, posala, deli goli namwaidona wala igabu okabogwabu lula, baisa makawala Guyau leikaraiwogi Mosese bivagi. E makwaina lula kwegubugabu baisa paila kaula lulela, e metoya lula makwaina maiinela iyomwasali Guyau nanola. \p \v 22 E oluvi Mosese imai nayuwela sipi namwala, minawena bivigakaisi kabotuvitusila paila tolula matausina bibulamaisi, e Eroni deli litula isailisi yumasi okununela minana. \v 23 Oluvi Mosese ikatumati minana ikau sitana buyavila ikogiaki puwala taigala Eroni pilakakata, deli misikwaikwela mweyaveka oyamala kakata, deli mweyaveka kaikela okwaibakwaila kakata. \v 24 Oluvi Mosese idou Eroni litula imaisi omatala, e ikau sitana buyavi ikogiaki puwala taigasi pilakakata, e misikwaikwesi mweyavakaveka oyumasi kakata, deli mweyavakaveka kaikesi okwaibakwaisi kweyakakata. E oluvi Mosese ikau kesala buyavi e ikatusoki kwemwaidona papala kabogwabu lula. \v 25 E matauna iyapi posa komwaidona, posa oyeyunala, yayapila posasi komwaidona, nawota, kweta deli posala, deli goli kaikenala mamweyana mweyakakata. \v 26 Oluvi matauna ikau kwaitala beredi metoya opetala beredi gala deli kala yisi leikabomaisi baisa Guyau, kwaitala leitagulikaisi deli bulami, deli pilatala pasikeda, e matauna isaili makwaisina odabala posala mauna minana deli mamweyana kaikenala. \v 27 Matauna ikau komwaidona kaula baisa isaiki Eroni deli litula, e matausina isakaisi wala Guyau kala katukila. \v 28 Oluvi Mosese ikaimilivau kaula baisa metoya baisa matausina, e igibugoli okabogwabu lula, deli lula kwegubugabu e ivigaki vaputuma lulela. Lula makwaina kaula lulela, e Guyau iyomwasali nanola metoya maiinela lula makwaina. \v 29 Oluvi Mosese ikau makabilana seila e tuvaila wala isaiki Guyau kala katukila. Makabilana goli matauna kala vilavila metoya minana eigubukwaisi vaputuma lulela. E Mosese ivagi komwaidona avaka Guyau eikaraiwogi bivagi. \p \v 30 Oluvi Mosese ikau sitana vaputuma bulamila deli sitana buyavi eikota okabogwabu lula e ikatusoki Eroni deli litula deli goli kasi kwama, e baisa bivigaki matauna bogwa leikabomi matausina deli goli kasi kwama baisa Guyau. \p \v 31 Mosese iluki Eroni deli litula kawala, “Kukwauwaisi viliona baisa kulauwaisi omatala Guyau la Buliyoyova, e kusulaisi, kugubukwaisi deli pwarawa makwaisina olumoulela mitana petala vaputuma lulela, baisa makawala Guyau eikaraiwogi. \v 32 E avaka bukukobogaisi kugabwaisi wala bimila pwanosi. \v 33 Deli gala bukusilavaisi makatupona Buliyoyova lulula biboda kwailima kwaiyu yam, tatoula wala avaka kami karaiwaga paila bibulamaimi bivigimkulovaisi. \v 34 Avaka Guyau bogwa eikaraiwogaidasi bitavagaisi bogwa tavagaisi yam lagaila, paila mi mituguga kala ligaiwa. \v 35 E kami yam kami bogi bukusisiaisi wala wa lulu Buliyoyova biboda kwailima kwaiyu yam, e bukuuvagaisi avaka Guyau leikaraiwogaimi. Kidamwa gala bukukwabikaulasi, bukukwaligasi. Baisa makawala avaka Guyau leikaraiwogaigu bavagi.” \v 36 Mapaila Eroni deli litula ivagaisi komwaidona avaka Guyau la karaiwaga eiluki Mosese. \c 9 \s1 Eroni igabu lula \p \v 1 Yamla bulami bogwa leiwokuva e eiyamga, Mosese idou Eroni deli litula deli goli kaidadala valu. \v 2 Matauna iluki Eroni kawala, “Ka, kuyosi natana namwala bulumakau nagwadi deli natana sipi namwala minasina gala isim kasi nebaneba e bukulula baisa Guyau, minana bulumakau paila mitugaga lulela, e minana sipi namwala paila lula kwegubugabu. \v 3 E kuluki mina Isireli bimaiyaisi natana gota namwala paila mitugaga lulela, e natana nagwadi bulumakau kala taitu kwaitala deli natana nagwadi lam kala taitu kwaitala e minasina gala isim kasi nebaneba nayu wala paila lula kwegubugabu, \v 4 e natana namwala bulumakau, deli natana sipi namwala paila kalubaila lulela. Matausina bigubugolaisi minasina deli kaula lulela baisa leitagulikaisi deli bulami e bilulasi baisa Guyau. Matausina ibodi bivagaisi makawala paila uula Guyau biyoumatila baisa matausina yam lagaila.” \p \v 5 Matausina ikauwaisi komwaidona lula makwaisina ilauwaisi omatala Buliyoyova makawala Mosese eikaraiwogi, e komwaidona wala mina Isireli isigugulasi baisa paila bitapwarorusi baisa Guyau. \v 6 Mosese ikaibiga kawala, “Ka, Guyau eikaraiwogaimi bukuvagaisi komwaidona baisa, e gagabila migila guyugwayula biyoumatila baisa yokomi.” \v 7 Oluvi Mosese iluki Eroni kawala, “Kula okabogwabu lula e kugabu mitugaga lulela deli lula kwegubugabu paila m mitugaga deli tomota si mitugaga kala ligaiwa, kuvagi lula makwaina paila tomota si mitugaga kala ligaiwa makawala avaka Guyau la karaiwaga.” \x - \xo 9.7 \xt Ib 7.27\x* \p \v 8 Oluvi Eroni ila okabogwabu lula e ikatumati minana namwala nagwadi bulumakau, minana goli maunela paila titoulela la mitugaga. \v 9 E litula imiakaisi buyavila minana e matauna ividagu misikwaikwela obuyavi e ikogiaki kala sukusaku owokulula kabogwabu lula makwaina, e kesalaga buyavi komwaidona wala iligabu ila okaikela kabogwabu lula. \v 10 Oluvi matauna igabu posa okabogwabu lula, kweta deli posala, deli nawota, makawala avaka Guyau eikaraiwogi Mosese bivagi. \v 11 E komwaidonaga vilionela deli kanuvinela minana igabu oyosewala si kabosikaiwa. \p \v 12 Oluvi matauna ikatumati natana tuvaila paila la lula kwegubugabu. E litula imiakaisi matauna buyavila minana, e matauna ikau ikatusoki komwaidona papala kabogwabu lula. \v 13 Litula isakaisi tumasi kununela deli kabakabalela minana e igabu okabogwabu lula. \v 14 Oluvi matauna iwini komwaidona yayapila kaikenala e isaila odubasi lula kwegubugabu e igubugoli okabogwabu lula. \p \v 15 Avai tuta matauna bogwa leivenoku wotetila paila titoulela, isetuwoli wala la wotetila paila tomota si lula. Matauna iyosi gota minana paila bigubuki lulela tomota si mitugaga, ikatumati minana e ivigaki lula, makawala wala leivigaki mauna minana paila la mitugaga lulela titoulela. \v 16 Matauna imai natana tuvaila paila lula kwegubugabu e igabu minana makawala wala avaka si karaiwaga. \v 17 Matauna imai lula makwaina kaula lulela e iyeili yelitala pwarawa metoya magulona e igabu okabogwabu lula. (Baisa katumkulovala deli lula kwegubugabu bigigabwaisi yam kwaitala kwaitala.) \v 18 Matauna ikatumati natana bulumakau namwala deli natana sipi namwala paila kalubaila lulela paila tomota deli Yaubada. E litula imiakaisi matauna buyavisi minasina e ikau ikatusoki komwaidona papala kabogwabu lula. \x - \xo 9.18 \xt Tol 3.1-11\x* \v 19 E Eroni ikau posasi mauna minasina \v 20 isaila odabala makabilasina seila e ikau komwaidona ilau okabogwabu lula. \v 21 Matauna ikatupali makabilasina seila deli mamweyasina kaikena mweyakakata tuvaila wala Guyau kala katukila, magulona paila wala tolula bikauwaisi kasi vilavila makawala avaka Mosese eikaraiwogi. \p \v 22 Avai tuta Eroni bogwa leivenoku gibugabu lula, matauna iyosali yamala ilokaia tomota e ikabwaili matausina, oluvi ibusi. \x - \xo 9.22 \xt Baw 6.22-26\x* \v 23 E Mosese sola Eroni isuvisi olumoulela Guyau la Buliyoyova, e avai tuta leisunapulasi, matausina ikabwailisi tomota, e Guyau migila guyugwayula leiyoumatila baisa tomota. \v 24 E saina nanakwa Guyau iwitali kova, ivakammwaisi komwaidona lula kwegubugabu. Avai tuta tomota bogwa leigisaisi makawala, e komwaidosi wala igovasi deli si mwasawa oluvi ikululusi itemmalaisi matauna. \c 10 \s1 Nadaba sola Abiu si mitugaga \p \v 1 E Eroni litula Nadaba sola Abiu, kasitaiyu wala ikauwaisi si kaisakaila kova isailasi pwakova kuwokakata olumoulela, deli goli bulami maiina simasimina e ilulasi baisa Guyau. Mitaga kova makovasina gala kovabumaboma paila Guyau gala eikaraiwogi matausina bilulasi makawala. \v 2 Mapaila Guyau saina nanakwa iwitali kova, e mapoulona wala omatala Guyau igigabu wala matausina ivakamati. \v 3 Oluvi Mosese iluki Eroni kawala, “Guyau magila baisa makawala avai tuta bilivala kawala, ‘Availa availa matausina eiwotitalaigusi ibodi bikamiabaigusi paila yeigu saina Tobumaboma. Yeigu bayomitali ulo guyugwayu baisa ulo tomota.’” Mitaga Eroni gala bigatona ikutukwatu wala isisu. \p \v 4 E Mosese idou Misaeli sola Elisapani matausina Usieli litula, matauna taitala Eroni tumala e iluki matausina kawala, “Tauwau, kumaisi kukwauwaisi budamia uwosi kusunupuloiyaisi metoya Guyau ola Buliyoyova Kwebumaboma e kulauwaisi oyosewala kabosikaiwa.” \v 5 Mapaila matausina imaisi iyosasi okarekwa miyasina eikapulikaisi matausina e ikauwaisi isunupuloiyaisi ilauwaisi oyosewala kabosikaiwa, makawala avaka Mosese eikaraiwogi. \p \v 6 Oluvi Mosese iluki Eroni deli litula Eleasa sola Itama kawala, “Kulumi gala bisisu deli virivirila deli gala bukukodidaimisi kami kwama mwada bukuyomitalaisi mi ninamwau. Kidamwa bukuvagaisi makawala, bukukwaligasi, e Guyau bigibuluwi komwaidona mi tomota. Mitaga komwaidosi semia mina Isireli ibodi bivalamsi paila kaliga makwaina metoya kova makovana Guyau eiwitali. \v 7 Yokomi gala bukusilavaisi lulula Buliyoyova. Kidamwa bukusilavaisi bukukwaligasi, paila yokomi bogwa leikabomaimi metoya makaina vaputuma bulamila paila Guyau.” Mapaila matausina ivagaisi makawala Mosese eikaraiwogi matausina. \s1 Tolula kasi karaiwaga \p \v 8 Guyau iluki Eroni kawala, \v 9 “Kidamwa bukumomsi waini kaina sopi kaipeula, yokomi deli litumia gala wala bukusuvisi olumoulela ulo Buliyoyova. Kidamwa bukusuvisi, bukukwaligasi. Karaiwaga makwaina paila dalem tubwa tuta oluvi bibokulaisi makawala. \v 10 Yokomi ibodi bukunikolaisi avai guguwa Yaubada la guguwa, e avai guguwa paila tomota, avai vavagi saina migileu avai vavagi pupagatu. \v 11 Ibodi bukuvitulokaisi mina Isireli komwaidona karaiwaga makwaisina lasakaimi metoya baisa Mosese.” \p \v 12 E oluvi Mosese iluki Eroni deli litula taiyu matausina tommomova, Eleasa sola Itama kawala, “Kukwauwaisi kaula baisa kesala eikanam metoya kaula lulela lokuvigakaisi lula baisa Guyau, e kugibukwaisi beredi gala deli kala yisi, e kukomasi opapala kabogwabu lula, paila lula makwaina saina kwebumaboma. \x - \xo 10.12-13 \xt Tol 6.14-18\x* \v 13 Mapaila ibodi bukukomasi ambaisa katupobumaboma, paila baisa kami vilavila deli litumia tauwau metoya kaula baisa lokuvigakaisi lula baisa Guyau. Baisa makawala avaka Guyau eikaraiwogaigu balukwaimi. \v 14 E yokomi deli litumia omi kaukweda ibodi bukukomasi seila makabilana deli mamweyana kaikena baisa lokuvigakaisi mi lula e lokusakaisi wala tuvaila Guyau kala katukila, baisa yokomi tolula kami vilavila. Yokomi ibodi bukukomasi seila makabilana deli mamweyana kaikena ammakatupona wala makatuposina katupobumaboma. Lula makwaina semia mina Isireli leisakaimi deli litumia baisa kami vilavila metoya magulona kalubaila lulela. \x - \xo 10.14-15 \xt Tol 7.30-34\x* \v 15 Tuta matutona posa bivigakaisi kaula lulela baisa Guyau. Matausina ibodi bimmaiyaisi kaikena mamweyana deli seila makabilana. Makabilasina baisa mi vavagi wala deli litumia tuta gala biwokuva, makawala avaka Guyau eikaraiwogi.” \p \v 16 Oluvi Mosese ikatupoi paila gota minana paila mitugaga lulela, e ilukwaisi matauna bogwa leigabwaisi. E baisa ivigaki saina igibuluwi Eleasa sola Itama, mapaila iluki matausina kawala, \v 17 “Avaka paila gala kukomasi mitugaga lulela olumoulela makatupona katupobumaboma? Paila lula makwaina saina kwebumaboma, e Guyau leisakaimi paila bivigaki tomota si mitugaga kala ligaiwa. \x - \xo 10.17 \xt Tol 6.24,26\x* \v 18 Paila gala kumaiyaisi buyavila minana olumoulela Guyau la Buliyoyova kwebumaboma, mitaga yokomi ibodi wala bukukomasi lula makwaina olumoulela makatupona katupobumaboma makawala avaka Guyau leikaraiwogaimi.” \p \v 19 E Eroni ivitakauloki kawala, “Ammakawalaga kidamwa bakoma mitugaga lulela lagaila? Ki kudoki baisa sitana biyomwasali Guyau nanola? Ka, tomota isakaisi Guyau paila si mitugaga lulela lagaila, deli imaiyaisi si lula kwegubugabu, mitaga kabommayuyu makwaisina lalumkoli wala.” \v 20 Avai tuta Mosese ilagi baisa, bogwa eibudoki nanola. \c 11 \s1 Mauna minasina ibodi bikomasi \r (Kak 14.3-21) \p \v 1 E Guyau iluki Mosese sola Eroni karaiwaga makwaisina \v 2 paila kasi karaiwaga mina Isireli. Ka, yokomi ibodi bukukomasi avai mauna wala nasigisagina \v 3 minasina kwebakwaisi kweyalilalai deli kʹasi bikasuyumalaisi e bikamvauwaisi. \v 4-6 Mitaga gala bukukomasi kameli, ugiwagi, kaina kwakwau. Paila minasina napupagatu; minasina kʹasi ikasuyumalaisi ikamvauwaisi, mitaga kwebakwaisi gala kweyalilalai. \v 7 Deli gala bukukomasi bunukwa. Paila minasina napupagatu; minasina kweyalilalai kwaibakwaisi, mitaga gala ikasuyumalaisi kʹasi e ikamvauwaisi. \v 8 Gala bukukomasi minasina mauna kaina bukukwabikonaisi uwosi tutala bogwa eikaligasi; paila minasina napupagatu. \p \v 9 Yokomi ibodi bukukomasi avai yena wala isim siyola deli isim silisilila, \v 10 mitaga avai mauna olumoulela bolita gala isim siyola kaina gala silisilila gala bukukomasi, \v 11 bubuli makawala minasina napupagatu. Gala bukukomasi minasina kaina bukukwabikonaisi avai tuta bogwa leikaligasi. \v 12 Yokomi gala wala ibodi bukukomasi avai vavagi obolita gala isim siyola kaina gala silisilila. \fig Yena isisakaulasi|src="HK 00205" size="col" copy=" fish" ref="11.9" \fig* \p \v 13-19 Yokomi gala ibodi bukukomasi mauna minasina yagasi makawala, mluveka, kuru, kilakila, kaleya, bulibwali, kwailou, kawokawo, kasuwari, maikela, boituva, boi, binama, monilouluwa, sawila deli magiyaweda. \p \v 20 Komwaidona minumauna isim pinupanesi napupagatu, \v 21 mesinaku wala minasina napeipela. \v 22 Ibodi bukukomasi nipawa, vegu, sigweilela. \v 23 Mitaga komwaidona minasina isim pinupanesi mitaga nasigisagina, minasina napupagatu. \p \v 24-28 Kidamwa availa bikabikoni uwosi minasina mauna nakakaliga, matauna bogwa eiyogwali titoulela bisisu wala topupagatu kaukwau bila ibugiki. Komwaidona minasina isim kwaibakwaisi. Kidamwa kwaibakwaisi kweyalilalai deli kʹasi ikasuyumalaisi oluvi ikomvauwaisi, deli komwaidona minasina kukweyavasi kaikesi e isim misikwaikwesi. E availa bikau mauna minasina bogwa leikaligasi, matauna ibodi biwini kala kwama miyasina eisisikoma, mitaga matauna bogwa wala eiyogwali titoulela e bisisu wala topupagatu kaukwau bila bibugiki. \p \v 29-30 Kwakwau, kikoni navakaveka deli nakikekita, ketata, kainavasia, minasina napupagatu. \v 31 Kidamwa availa bikabikoni minasina igau nammomova kaina bogwa eikaligasi, matauna bogwa eiyogwali titoulela, e bisisu wala topupagatu kaukwau bila bibugiki. \v 32 Deli kidamwa bogwa eikaligasi e uwosi bikanakaila avai vavagi, vavagi makwaina bogwa eiyopigigatu. Vavagi makwaisina makawala, kai, karekwa, guguwa eiyodulokaisi metoya mauna kanuvinesi, kaina avai karekwa wala, avai paisewa wala ibudoki paila guguwa makwaisina bivigakaisi. E vavagi makwaina ibodi wala bitavidagwaisi wa sopi bigigadi, mitaga bisisu wala kwepupagatu bila bibugiki. \v 33 Deli kidamwa uwosi bikapusisi bila olumoulela kwelatala kulimoya, avai vavagi olumoulela makwelana bogwa eiyopigigatu, e kulia makwelana ibodi wala bikatumimisaisi. \v 34 E avai kaula ibudoki paila kamkwam mitaga kidamwa sopi metoya kulia makwelana bukuligabwaisi kaula makwaina, bogwa lokuyogwalaisi kaula, deli avai sopi kami sopi olumoulela kulia makwelana, baisa bogwa wala lokuyogwalaisi. \v 35 Avai vavagi wala mauna minasina uwosi bikabikonaisi bogwa eiyopigigatu kailagila kaina kumkumla, e ibodi bukukwatumimisaisi kailagila makwaisina deli bukukwalidubolaisi kumkumla makumlona. \v 36 Ilagoli vavagi komwaidona bikabikoni uwosi mauna minasina nakakaliga bogwa eiyopigigatu, mitaga utuwotu kaina avai vavagi ketaikotela sopi migileu wala bisisu. \v 37 Kidamwa avai mauna nakaliga e wowola bikogiaki yagogu makwaina bisapwaisi, e yagogu makwaina kwemigileu wala. \v 38 Mitaga kidamwa yagogu makwaina wa sopi bigigadi e natana minasina bogwa eikaliga wowola bikapusi bikogiaki yagogu makwaina bogwa wala eiyopigigatu. \p \v 39 Kidamwa availa bikabikoni avai mauna minana ibudoki kamkwam bogwa eikaliga, matauna bogwa eiyogwali titoulela, e bisisu wala topupagatu kaukwau bila bibugiki. \v 40 E availa bikoma avai kakasili wala metoya mauna minana, matauna ibodi biwini kala kwama, mitaga bisisu wala topupagatu kaukwau bila bibugiki. E availa bikau uwosi minasina nakakaliga ibodi biwini kala kwama, mitaga bisisu wala topupagatu kaukwau bila bibugiki. \p \v 41 Yokomi gala ibodi bukukomasi natana mauna minasina nakikekita maunela pwaipwaia, \v 42 kaina minasina nasigisagina, kaina minasina naliloula, kaina minasina nateteta. \v 43 Gala bukuyogwalaisi titoulemi metoya bukukomasi minasina mauna. \v 44 Yeigu Guyau mi Yaubada, ibodi bukukwabomaimi titoulemi, paila yeigu Tobumaboma. \x - \xo 11.44 \xt Tol 19.2; 1 Pt 1.16\x* \v 45 Yeigu wala Guyau mayeigu goli lavisunupuloiyaimi mapilana Itipita, e yeigu wala mi Yaubada. Mapaila ibodi bukukwabomaimi, paila yeigu Tobumaboma. \p \v 46 Ka, baisa kasi karaiwaga mauna komwaidona naliloula deli nayoyowa deli goli komwaidona maunela bolita, e komwaidona maunela pwaipwaia. \v 47 Yokomi ibodi bukumitakavataisi bibwaina metoya avaka migileu deli avaka pupagatu, deli metoya avai mauna minasina ibudoki kamkwam e avai mauna minasina gala ibudoki kamkwam. \c 12 \s1 Kala katumigileu vivila avai tuta bogwa eivalulu \p \v 1 E Guyau iluki Mosese sola Eroni karaiwaga makwaisina \v 2 paila kasi karaiwaga mina Isireli. Ka, kidamwa natana vivila bitapoi yamala, e latula tau, kwailima kwaiyu yam minana bisisu wala napupagatu makawala wala igau kala tubukona buyavila eitalagila. \v 3 E kwailima kwaitolula yam gwadi magudina biboda kala bobu. \x - \xo 12.3 \xt Vit 17.12; Lk 2.21\x* \v 4 Oluvi kweluwotolu kwaitolu yam tuvaila minana bogwa wala bimigileu metoya buyavila eititalagila, minana gala wala ibodi bikabikoni avai vavagi kwebumaboma kaina bisuvi Guyau ola Buliyoyova kwebumaboma, tatoula wala bivigimkulovaisi kala katumigileu. \p \v 5 E kidamwa natana vivila bitapoi yamala e latula vivila, kweluwotala kwaivasi yam minana bisisu wala napupagatu, makawala wala igau kala tubukona buyavila eititalagila. Oluvi kweluwolima kweluwotala kwailima kwaitala (66) yam tuvaila, minana bogwa bimigileu metoya buyavila eititalagila. \p \v 6 Avai tuta minana yamla kala katumigileu bogwa biwokuva, kaina paila latula tau, kaina vivila, minana ibodi bimiaki tolula natana lam kala taitu kwaitala paila lula kwegubugabu deli natana bubuna kaina buneroro paila mitugaga lulela, omatala Guyau la Buliyoyova. \v 7 E tolula bikau vivila minana la semakavi bisaiki Guyau, oluvi bivagi kabotuvitusila avaka kasi gulogula paila kala katumigileu vivila minana, e minana bogwa bimigileu. Baisa makawala vivila ibodi bivagaisi avai tuta bogwa eitapoi yumasi. \p \v 8 Kidamwa vivila minana gala iyosi natana lam, minana ibodi bimai nayu bubuna kaina nayu buneroro, natana paila lula kwegubugabu, e nayuwela paila mitugaga lulela, e tolula bivagi kabotuvitusila avaka kasi gulogula paila kala katumigileu vivila minana, e minana bogwa wala bimigileu. \x - \xo 12.8 \xt Lk 2.24\x* \c 13 \s1 Katoula okanavina karaiwogala \p \v 1 E Guyau iluki Mosese sola Eroni karaiwaga makwaisina. \v 2 Ka, kidamwa availa kwaitala kala pwasa kaina kala pukuna kaina sapila wala okanuvinela, makwaina igau bivigaki kala kagwaiguya, ibodi matauna bimiakaisi baisa taitala matausina tolula Eroni dalela. \v 3 E tolula ibodi bimitakavati pwasa makwaina, e kidamwa unuunula wowola olumoulela pwasa bipupwakausi deli pwasa makwaina bikombonu sitana, makwaina kagwaiguya, e tolula matauna bikamituli tomota matauna topupagatu. \v 4 Mitaga kidamwa pwasa makwaina kwepupwakau wala e gala bikombonu bila olumoulela deli unuunula wowola gala iyapupwakausi, e tolula ibodi bikatupali tau matauna bim ituwoli la kabosisu biboda kwailima kwaiyu yam. \v 5 Tolula ibodi bimitakavati matauna tuvaila avai tuta bibudoki kwailima kwaiyuwela yam, e kidamwa idoki pwasa makwaina makala gigisa wala gala ikikabaiveka, tolula matauna bikatumkulovi kala yam tau matauna biboda kwailima kwaiyu yam tuvaila. \v 6 Tolula matauna bimitakavati matauna tuvaila oyamla bibudoki kwailima kwaiyuwela, e kidamwa pwasa makwaina gala ikabaiveka bogwa leibwaina, e tolula bikamituli matauna tomigileu paila pwasa makwaina pwasamakava wala. E tomota matauna ibodi biwini kala kwama komwaidona e matauna bogwa wala bimigileu. \v 7 Mitaga kidamwa tolula bogwa eimitakavati kala pwasa deli eikamituli matauna tomigileu oluviga pwasa makwaina bikabaiveka, tau matauna ibodi bikaimilavau baisa tolula. \v 8 E tolula bimitakavati matauna tuvaila, e kidamwa pwasa makwaina bogwa eikabaiveka tolula ibodi bikamituli tau matauna topupagatu, e makwaina kala kagwaiguya. \p \v 9 Kidamwa availa biyosi kagwaiguya matauna ibodi bimiakaisi tolula \v 10 e tolula ibodi bimitakavati matauna. Kidamwa kala pwasa okanuvinela kwepupwakau e unuunula wowola bipupwakau wala deli ivakasau polala, \v 11 e kagwaiguya makwaina kwemyuvau. E tolula ibodi bikamituli tau matauna topupagatu; e gala ibodi bikatupali matauna bim ituwoli la kabosisu paila bogwa eivitoki tolosila matauna topupagatu. \v 12 Ka, kidamwaga kagwaiguya makwaina biyouloveka bikomkuwosi wowola tomwaidona opwanetala bila okwaibakwaila \v 13 e tolula ibodi bimitakavati matauna tuvaila, kidamwa bibani mokwitatoula wala bogwa eikomkuwosi tomwaidona, e tolula bikamituli tau matauna bogwa eimigileu. E kidamwaga komwaidona wowola bogwa eipupwakau, matauna mokwita wala bogwa eimigileu. \v 14 Mitaga avai tuta wala pwasa biyoulapula owowola e tau matauna topupagatu wala. \v 15 Oluvi tolula ibodi bimitakavati matauna tuvaila, e kidamwa bigisi bogwa wala mokwita kala pwasa, e tolula ibodi bikamituli tau matauna topupagatu. E pwasa makwaina eiyomitali kagwaiguya, e tau matauna topupagatu wala. \v 16 Mitaga avai tuta pwasa makwaina eibwaina bivapupwakau tuvaila, e tau matauna ibodi bikaimilavau baisa tolula, \v 17 e tolula ibodi bimitakavati matauna tuvaila. Kidamwa pwasa makwaina bogwa eipupwakau, matauna bogwa eimigileu e tolula bikamituli matauna bogwa eimigileu. \p \v 18 Kidamwa availa kwaitala kala pukuna makwaina bogwa leibwaina \v 19 mitaga kidamwa bimyuvau bisapila kaina bisukwanekwana onebala pukuna makwaina, e matauna ibodi bilokaia tolula. \v 20 E tolula ibodi bimitakavati matauna, kidamwa bigisi pwasa makwaina bikombonu bila sitana olumoulela deli unuunula wowola olumoulela pwasa bipupwakau, e tolula ibodi bikamituli tau matauna topupagatu. Paila kagwaiguya makwaina eivitouula metoya wa pukuna makwaina. \v 21 Mitaga kidamwa tolula bimitakavati e bibani unuunula wowola olumoulela pwasa makwaina gala idavila bipupwakau deli gala ikombonu bila sitana olumoulela, mitaga bogwa leibwabwaina, e tolula ibodi bikatupali matauna bim ituwoli la kabosisu biboda kwailima kwaiyu yam. \v 22 Kidamwa pwasa makwaina bikabaiveka e tolula ibodi bikamituli tau matauna topupagatu; matauna bogwa eikatoula. \v 23 Mitaga kidamwa pwasa makwaina makala gigisa wala gala ikikabaiveka baisa pukuna makwaina nebala, e tolula ibodi bikamituli tau matauna bogwa eimigileu. \p \v 24 E kidamwa taitala tau bigabu kova, e bivakabinini kanuvinela bipupwakau kaina bikulubweyani, \v 25 tolula ibodi bimitakavati tau matauna. E kidamwa unuunula wowola olumoulela pwasa makwaina bipupwakau deli bikombonu sitana bila olumoulela, makwaina kagwaiguya leivitouula metoya kova leigabu matauna, e tolula ibodi bikamituli tau matauna topupagatu. \v 26 Mitaga kidamwa unuunula wowola olumoulela pwasa makwaina gala ipupwakau gala ikombonu ila olumoulela sitana bogwa leibwabwaina tolula ibodi bikatupali matauna bim ituwoli la kabosisu biboda kwailima kwaiyu yam. \v 27 Avai tuta bibudoki kwailima kwaiyuwela yam tolula ibodi bimitakavati tau matauna tuvaila, mitaga kidamwa pwasa makwaina ikikabaiveka makwaina kagwaiguya, e tolula ibodi bikamituli tau matauna topupagatu. \v 28 Mitaga kidamwa pwasa makwaina makala gigisa wala gala ikikabaiveka deli bogwa eibwabwaina makwaina gala kagwaiguya. E tolula ibodi bikamituli tau matauna bogwa eimigileu paila baisa kala neba wala metoya kova leigabu. \p \v 29 Kidamwa taitala tau kaina natana vivila kala pwasa opwanetala kaina okimwala, \v 30 tolula ibodi bimitakavati pwasa makwaina. Kidamwa bikombonu sitana bila olumoulela e unuunula wowola wa pwasa eivapupwakau deli yasisikwa bogwa eikamituli makwaina kagwaiguya, e tolula bikamituli tau matauna topupagatu. \v 31 Mitaga kidamwa tolula bimitakavati matauna, e pwasa makwaina gala bikombonu, deli unuunula wowola wa pwasa gala isusinasi, tolula ibodi bikatupali tau matauna bim ituwoli la kabosisu biboda kwailima kwaiyu yam. \v 32 E avai tuta kwailima kwaiyuwela yam bibudoki, tolula ibodi bimitakavati pwasa makwaina tuvaila. Kidamwa pwasa makwaina gala bikabaiveka e unuunula wowola wa pwasa gala ivapupwakau deli gala bikombonu bila sitana olumoulela, \v 33 tau matauna ibodi biviliu papala pwasa makwaina opwanetala bitavina wala bitapatu. E tolula ibodi bikatupali tau matauna bim ituwoli la kabosisu biboda kwailima kwaiyu yam tuvaila. \v 34 E avai tuta kwailima kwaiyuwela yam bibudoki, tolula ibodi bimitakavati pwasa makwaina tuvaila, e kidamwa gala ikabaiveka deli ikombonu bila sitana olumoulela tolula ibodi bikamituli tau matauna tomigileu. E tau matauna ibodi biwini kala karekwa komwaidona e matauna bogwa bimigileu. \v 35 Mitaga kidamwa tolula bogwa eikamituli matauna tomigileu, e oluviga pwasa makwaina bimyuvau bikabaiveka, \v 36 tolula ibodi bimitakavati matauna tuvaila. E kidamwa pwasa makwaina mokwita bogwa eikabaiveka tolula gala bikaiki wowola paila bimitakavati tau matauna unuunula wowola miyasina bogwa eivapupwakau, paila bogwa eikamituli matauna topupagatu. \v 37 Mitaga kidamwa tolula la nanamsa idoki pwasa makwaina gala ikabaiveka deli unuunula wowola eisususinasi deli pwasa makwaina bogwa leibwaina, e tolula ibodi bikamituli tau matauna bogwa eimigileu. \p \v 38 Kidamwa taitala tau kaina natana vivila vana bikikapwalasi owowola, \v 39 e tolula ibodi bimitakavati matauna kaina minana. E kidamwa vana makwaisina kwetubumyou, e makwaisina kala kaisegita wala eikikapwalasi owowola, mapaila matauna kaina minana wowola migileu wala. \p \v 40-41 Kidamwa taitala tau kulula bitatotinasi okaigadula kaina omatala, baisa gala bivigaki matauna topupagatu. \v 42 Mitaga kidamwa bikompwala kwaitala pwasa okala bakana, makwaina kagwaiguya. \v 43 E tolula ibodi bimitakavati matauna, e kidamwa bigisi kwaitala pwasa, \v 44 tolula ibodi bikamituli tau matauna topupagatu, paila makwaina pwasa kagwaiguya opwanetala. \v 45 Availa biyosi kagwaiguya ibodi bisisikam yapupagatu karekwa, gala bisinati kulula, bikapoli migila makabulona watanawa, e bikawota kawala, “Pupagatu, pupagatu!” \v 46 E makala kala kaduwonaku lelia makwaina bigugweimili, matauna bisisu wala topupagatu, mapaila matauna ibodi bisim oyosewala kabosikaiwa, e bisikaduwonaku wala metoya tomota komwaidona. \s1 Kulisosou karaiwogala \p \v 47 Kidamwa kulisosou\f g \ft Mina Iberu si biga paila kagwaiguya deli kulisosou kwaitinidesi wala.\f* bikana okarekwa miyasina, eiyoudulaisi metoya sipi unuunula kaina miyasina yakakalaia, \v 48 kaina msomsela miyasina karekwa, kaina okanuvinesi mauna, kaina avai vavagi wala eiyoudulaisi metoya mauna kanuvinesi, \v 49 kidamwa kulisosou makwaina kala gigisa semitamata kaina bweyani, kulisosou makwaina kwekikapela mapaila ibodi wala guguwa makwaina bivitulokaisi tolula. \v 50 E tolula ibodi bimitakavati makwaina e bikatupali bim wala kabala ituwoli biboda kwailima kwaiyu yam. \v 51 Avai tuta bibudoki yam kwailima kwaiyuwela, matauna ibodi bimitakavati tuvaila, e kidamwa kulisosou makwaina bikabaiveka, guguwa makwaina kwepupagatu. \v 52 E tolula ibodi bigabu guguwa makwaina, paila kulisosou makwaina kwekikapela, mapaila ibodi wala guguwa makwaina bigabu. \p \v 53 Mitaga kidamwa avai tuta tolula bimitakavati e ibani kulisosou gala wala ikabaiveka oguguwa makwaina, \v 54 e tolula matauna bikaraiwogi biwinaisi e bikatupalaisi bim wala kabala ituwoli ikanam biboda kwailima kwaiyu yam tuvaila. \v 55 Avai tuta kwailima kwaiyuwela yam bibudoki matauna ibodi bimitakavati makwaina kidamwa kulisosou baisa gala bididavila kala gigisa, deli gala ikikabaiveka makwaina kwepupagatu wala; kidamwa kulisosou bikapilaki olopola kaina otapwala guguwa makwaina, ibodi wala bukugabwaisi. \v 56 Mitaga kidamwa avai tuta tolula bimitakavati tuvaila, e kulisosou bogwa leiwokuva, matauna ibodi bikisi makatupona metoya okarekwa kaina kanuvinesi mauna leiyoudulokaisi avai vavagi. \v 57 Oluvi kidamwa kulisosou bivigavau tuvaila, e eikikabaiveka tuvaila, e toliguguwa ibodi bigabu guguwa makwaina. \v 58 Mitaga kidamwa matauna biwini guguwa makwaina deli kulisosou biwokuva, matauna ibodi wala biwinavau tuvaila, e bogwa wala bimigileu mokwita. \p \v 59 Ka, baisa makawala karaiwogala kulisosou avai tuta bikana okarekwa, miyasina yakakalaia kaina miyasina eibisikaisi metoya sipi unuunusi kaina miyasina yabisibasi kaina yaviriviri kaina goli avai vavagi wala leiyoudulokaisi metoya mauna kanuvinesi. Baisa makawala karaiwogala guguwa makwaisina kaina kwemigileu kaina kwepupagatu. \c 14 \s1 Katumigileu metoya okasi kagwaiguya \p \v 1 E Guyau iluki Mosese \v 2 karaiwaga makwaisina avaka bibudoki kasi gulogula paila katumigileu baisa taitala tomota bogwa leibwaina metoya okala kagwaiguya. Wa yam makwaina matauna bikamitulaisi bogwa eimigileu, e matauna ibodi bimiakaisi tolula; \x - \xo 14.2 \xt Md 8.4; Mk 1.44; Lk 5.14; 17.14\x* \v 3 e tolula ibodi bisunupuloi matauna e bilau oyosewala kabosikaiwa e baisa bimitakavati matauna kidamwa bibani katoula makwaina bogwa leibwaina, \v 4 e tolula ibodi bikaraiwogi nayu mauna nammigileu, pilatala kai kweisila, yatala woyai yabweyani, deli sisitala silumwaiya deli wala bimaiyaisi. \v 5 Oluvi tolula ibodi bikaraiwogi natana mauna minasina bikatumataisi odabala kailuya makaina leitavikotaisi sopi utuwotu. \v 6 E tolula ibodi biyosi nayuwela mauna minana, deli mapilana kai kweisila, miyana woyai yabweyani, deli masisina silumwaiya, e bividagu obuyavila mauna minana bogwa leikatumatibogwisi. \v 7 E tolula bikau buyavi baisa e bikatusoki tau matauna sivalima sivayu e bivigaki tau matauna kala katumigileu metoya owowola kala katoula, e oluvi tolula ibodi bikamituli tau matauna bogwa eimigileu. E tolula ibodi bikiyou mauna namomova bila iyoyowa omalaga. \v 8 E tau matauna ibodi biwini kala karekwa, biviliu kulula komwaidona, deli bikakaya, e oluvi matauna bimigileu. E matauna ibodi bikaimilavau okabosikaiwa; mitaga gala bisuvi ola bwala bikanukwenu wala omalaga biboda kwailima kwaiyu yam. \v 9 E avai tuta bibudoki kwailima kwaiyuwela yam, matauna ibodi biviliuvau kulula, kala gabula, kala pola, deli goli komwaidona unuunula wowola; e matauna ibodi biwini kala karekwa komwaidona, deli bikakaya, e matauna bogwa bimigileu mokwita. \p \v 10 E yam kwailima kwaitolula bibudoki matauna ibodi bimai nayu nammwala lam deli natana navivila, kasi taitu kwaitala wala, minasina gala isim kasi nebaneba, deli bimai pwarawa kala vakaila makawala kapotolu leikepupolaisi deli olibe bulamila, deli tuvaila bimai kwelatala viga olibe bulamila. \v 11 E tolula bikau semakavi makwaisina deli bivakouli tau matauna bilau omatala Guyau la Buliyoyova. \v 12 E tolula bikau natana lam minasina nammwala deli kwelatala viga olibe bulamila bigubuki paila mitugaga mapula lulela e matauna bisemakavi baisa Guyau kala katukila paila tolula. \v 13 Matauna bikatumati minana lam olumoulela makatupona katupobumaboma ambaisa maunela mitugaga lulela deli lula kwegubugabu leikikatumataisi. Matauna ibodi bivagi makawala, paila kaimapu lulela makawala wala mitugaga lulela, paila baisa tolula wala kala vilavila deli saina bomikikila sainela. \v 14 Tolula bikau sitana buyavila lam e bikogiaki tau matauna puwala taigala pilakakata, deli misikwaikwela mweyaveka oyamala mweyakakata; deli mweyaveka kaikela okwaibakwaila mweyakakata, matauna goli mwada bikamitulaisi bogwa eimigileu. \v 15 Tolula bikau sitana olibe bulamila e biligabu bila okwailopola yamala mweyakikiwama, \v 16 e mweyatala misikwaikwela ola kakata, bividagu bikatusoki matabudona Guyau la Buliyoyova biboda sivalima sivayu. \v 17 Oluvi bikau sitana bulami baisa okwailopola yamala deli sitana buyavila lam e bikogiaki tau matauna puwala taigala pilakakata deli mweyaveka misikwaikwela yamala mweyakakata, deli mweyaveka kaikela okwaibakwaila kweyakakata matauna goli leikamitulaisi bogwa leimigileu. \v 18 E kesalaga buyavi okwailopola yamala biligabu bila okulula tau matauna. Baisa bivigaki kabotuvitusila avaka kasi gulogula paila tau matauna kala katumigileu. \p \v 19 Mapaila tolula ibodi bigabu mitugaga lulela e bivagi kabutuvitusila avaka kasi gulogula paila katumigileu. Oluvi matauna bikatumati mauna minana paila lula kwegubugabu \v 20 e bigibugoli deli kaula lulela okabogwabu lula, baisa makawala tolula ibodi bivagi avaka kasi gulogula paila katumigileu, e tau matauna bogwa wala bimigileu mokwita. \p \v 21 Kidamwa tau matauna tonamakava gala ibodi bimai avai vavagi tuvaila, matauna ibodi bimai paila kala katumigileu natana namwala lam paila la mitugaga mapula lulela, e lula makwaina bivigaki Guyau kala katukila paila tolula. Matauna ibodi bimai pwarawa kala vakaila makawala kapotala leitagulikaisi deli kwelatala viga olibe bulamila paila kaula lulela deli kwelatala olibe bulamila. \v 22 Matauna ibodi bimai nayu bubuna kaina nayu buneroro, natana paila mitugaga lulela, e nayuwela paila lula kwegubugabu. \v 23 E yam kwailima kwaitolula yamla kala katumigileu bibudoki, matauna ibodi bimiaki tolula vavagi makwaisina omatala Guyau la Buliyoyova. \v 24 E tolula bikau minana lam deli olibe bulamila e bivigaki Guyau kala katukila paila tolula. \v 25 Matauna ibodi bikatumati lam minana e bikau sitana buyavila bikogiaki tau matauna puwala taigala pilakakata, deli misikwaikwela mweyaveka oyamala kweyakakata, deli misikwaikwela mweyaveka okwaibakwaila kakata. \v 26 E tolula biligabu sitana buyavi bila okwailopola yamala kweyakikiwama, \v 27 e mweyatala misikwaikwela ola kakata bividagu e bikatusoki makatupona omatala Guyau la Buliyoyova biboda sivalima sivayu. \v 28 Matauna ibodi bikau sitana bulami e bikogiaki wala tuvaila tau matauna puwala taigala pilakakata, misikwaikwela mweyaveka oyamala kakata, deli misikwaikwela mweyaveka okwaibakwaila kakata. \v 29 E kesalaga bulami baisa okwailopola yamala, matauna biligabu bila okulula tau matauna, baisa bivigaki matauna bogwa leivagi avaka kasi gulogula paila katumigileu. \v 30 Oluvi tolula bigabu natana minasina bubuna kaina buneroro \v 31 paila mitugaga lulela e nayuwela paila lula kwegubugabu e bigibugoli deli kaula lulela. Baisa makawala tolula ibodi bivagi avaka kasi gulogula paila katumigileu. \v 32 Karaiwaga makwaina paila avai tau wala isim kala kagwaiguya e galaga iyosi guguwa makwaisina tuta komwaidona leiuvigakaisi lula paila avaka bibudoki kala katumigileu. \s1 Kulisosou wa bwala \p \v 33 E Guyau iluki Mosese sola Eroni \v 34 karaiwaga makwaisina paila bwala makwaisina eikikanaki kulisousou kwekikapela. (Baisa bivitouula avai tuta mina Isireli bogwa eisuvisi Kenani makwaina goli Guyau leisaiki matausina viloutabusi.) \v 35 Kidamwa availa bibani kulisosou ola bwala ibodi matauna bilokaia tolula biluki paila vavagi makwaina. \v 36 E tolula ibodi bikaraiwogi bisoguguwaisi guguwa komwaidona bim okoukweda, oluviga matauna bila imitakavati kulisosou makwaina; mitaga kidamwa gala bivagaisi makawala, komwaidona guguwala bwala makwaina tolula bikamituli makwaisina kwepupagatu. Oluvi matauna tolula bila wa bwala makwaina \v 37 bimitakavati kulisosou makwaina. E kidamwa bibani kala gigisa semitamata kaina bweyani eisumsoma tabodala bwala makwaina \v 38 matauna ibodi bisilavi makwaina e bikobodi yoyula bitotu biboda kwailima kwaiyu yam. \v 39 E avai tuta kwailima kwaiyuwela yam bibudoki, tolula bikaimilavau wa bwala makwaina e bimitakavati tuvaila. Kidamwa kulisosou baisa bogwa eikabaiveka, \v 40 e papala bwala mapilasina eikapilaki kulisosou, matauna bikaraiwogi bitapilakwaisi bikauwaisi bilauwaisi ilavaisi odubilawawa. \v 41 Oluvi matauna bikaraiwogi bitapilakwaisi komwaidona taboda olumoulela bwala makwaina, e wawa baisa leitapilakwaisi bilauwaisi ilavaisi odubilawawa. \v 42 Oluvi yauwovau taboda bipapivauwaisi baisa leitapilakwaisi deli bitabodivauwaisi taboda olumoulela bwala. \p \v 43 Kidamwa bwala makwaina bogwa eitapilakwaisi papala e eipapivauwaisi mitaga kulisosou makwaina bimyuvau tuvaila, \v 44 e tolula ibodi bila bigisi. Kidamwa bogwa mokwita eikabaiveka, e bwala makwaina kwepupagatu. \v 45 Mapaila ibodi wala bikodidaimisi bwala makwaina, e kwemwaidona wala bilauwaisi ilavaisi odubilawawa. \v 46 Mitaga kidamwa availa bisuvi bwala makwaina bogwa eikobodaisi yoyula matauna bogwa leiyogwali titoulela e bisisu wala topupagatu kaukwau bila bibogiki. \v 47 Kidamwa availa bikanaki bwala makwaina kaina bikam olumoulela ibodi wala biwini kala karekwa komwaidona. \p \v 48 Kidamwa bwala makwaina bogwa eitabodivauwaisi, e tolula bima bigisi kulisosou baisa gala imyuvau, tolula bikamituli bwala makwaina bogwa wala eimigileu, paila kulisosou baisa bogwa leiwokuva. \v 49 Paila bwala makwaina kala katumigileu, tolula ibodi bikau nayu mauna, mimilisi mapilasina kai kweisila, miyana woyai yabweyani, deli masisina silumwaiya. \v 50 E tolula ibodi bikatumati natana mauna minasina odabala kailuya makaina leitavikotaisi sopi utuwotu. \v 51 Oluvi tolula ibodi bikau vavagi makwaisina, kai kweisila, silumwaiya, woyai yabweyani, deli goli minana mauna namomova e bisewoya okailuya makaina sopi utuwotu deli mauna buyavila eitaguliki minana leikatumati. E tolula ibodi bikatusoki bwala makwaina bibodi sivalima sivayu. \v 52 E baisa bivigaki tolula bikatumigileu bwala makwaina metoya obuyavila mauna minana, sopi utuwotu, mauna minana namwamova, kai kweisila, silumwaiya, deli goli woyai yabweyani. \v 53 Oluvi tolula ibodi bikiyou mauna minana namwamova bila iyoyowa omalaga. Baisa makawala tolula bivagi avaka kasi gulogula paila bwala kala katumigileu e bwala makwaina bogwa bimigileu mokwita. \p \v 54 Karaiwaga makwaisina paila karaiwogala kagwaiguya; \v 55-56 pwasa, pukuna, kaina sapila wala, deli paila kulisosou bikana okarekwa kaina wa bwala. \v 57 Karaiwaga makawaisina paila biyomitali vavagi makwaisina pupagatu kaina migileu. \c 15 \s1 Uwosi bititalagila biyomitali matausina topupagatu \p \v 1 Guyau iluki Mosese sola Eroni \v 2 karaiwaga makwaisina paila kasi karaiwaga mina Isireli. Ka, kidamwa avai tau biyosi pokesa, e pokesa makwaina kwepupagatu, \v 3 kaina bibubusi kaina bikabodi. \v 4 Avai moi matauna bisikaila kaina bikanakaila makwaina kwepupagatu. \v 5 Kidamwa availa bikabikoni la moi \v 6 kaina bisimapu kabala, ibodi matauna biwini kala karekwa deli bikakaya, e bisisu wala topupagatu kaukwau bila ibugiki. \v 7 E kidamwa availa bikabikoni matauna isim kala pokesa, matauna ibodi biwini kala karekwa deli bikakaya, mitaga bisisu wala topupagatu kaukwau bila ibugiki. \v 8 Kidamwa matauna isim kala pokesa bigiu availa tobwaila matauna ibodi biwini kala karekwa deli bikakaya, mitaga bisisu wala topupagatu kaukwau bila ibugiki. \v 9 Kidamwa tau matauna isim kala pokesa bisikaila avai kebila wala, kabosisu makwaina bogwa eipupagatu. \v 10 Kidamwa availa bikabikoni avai vavagi wala matauna isim kala pokesa eisikaila, matauna bogwa eiyogwali titoulela, e bisisu wala topupagatu kaukwau bila ibugiki. E kidamwa availa bikau avai vavagi wala matauna isim kala pokesa eisikaila, matauna ibodi biwini kala karekwa deli bikakaya, mitaga bisisu wala topupagatu kaukwau bila ibugiki. \v 11 Kidamwa matauna isim kala pokesa gala biwini yamala e bikabikoni taitala tomanabwaita, e tau matauna ibodi biwini kala karekwa deli bikakaya, mitaga bisisu wala topupagatu kaukwau bila ibugiki. \v 12 E kidamwa matauna isim kala pokesa bikabikoni kwelatala kulimoya, makwelana ibodi bikatumkumkwaisi, deli kidamwa bikabikoni kaitala kaboma, makaina ibodi biwinaisi. \p \v 13 Avai tuta tau matauna isim kala pokesa bogwa bibwaina, ibodi bisisu kwailima kwaiyu yam, oluvi biwini kala karekwa deli bikakaya sopi utuwotu, e matauna bogwa bimigileu mokwita. \v 14 E yam kwailima kwaitolula bibudoki, matauna bikau nayu bubuna kaina buneroro bilau omatala Guyau la Buliyoyova e bisaiki minasina baisa tolula. \v 15 E tolula bigabu natana paila mitugaga lulela, deli nayuwela paila lula kwegubugabu, baisa makawala matauna bivagi avaka kasi gulogula paila tau matauna kala katumigileu. \p \v 16 Kidamwa taitala la sopi bibusimakava wala, matauna ibodi bikakaya tomwaidona, mitaga bisisu wala topupagatu kaukwau bila ibugiki. \v 17 E avai vavagi eiyoudulokaisi metoya karekwa kaina mauna kanuvinesi bikogiaki tau matauna la sopi, ibodi biwinaisi makwaina, mitaga bisisu wala kwepupagatu kaukwau bila ibugiki. \v 18 Kidamwa taitala tau sola natana vivila bivenokusi kanavai, kasitaiyu wala bikakayasi, mitaga bisisuaisi wala topupagatu kaukwau bila ibugiki. \p \v 19 Kidamwa natana vivila kala tubukona buyavila bititalagila, minana napupagatu, e bisisu biboda kwailima kwaiyu yam. E kidamwa availa bikabikoni minana bogwa eiyogwali titoulela e bisisu wala topupagatu kaukwau bila ibugiki. \v 20 Avai vavagi minana bisikaila kaina bikanakaila tutala buyavila eititalagila, vavagi makwaina kwepupagatu wala. \v 21-23 E kidamwa availa bikabikoni la moi kaina avai vavagi wala minana leisikaila, ibodi biwini kala karekwa deli bikakaya, mitaga bisisu wala topupagatu kaukwau bila ibugiki. \v 24 E kidamwa minana igau wala buyavila eititalagila, e taitalaga bimokaia minana, matauna bogwa eiyogwali titoulela metoya minana pupagatula wowola, e matauna bisisu wala topupagatu biboda kwailima kwaiyu yam, e kidamwa avai moi bikanakaila, moi makwaina kwepupagatu wala. \p \v 25 Kidamwa natana vivila bikabuyaimakava wala kwaivila yam gala kala tubukona, kaina bogwa eibudoki kala tubukona mitaga bisetuwoli wala bititalagila lopola, e makawala kala kaduwonaku bititalagila lopola e minana bisisu wala napupagatu. \v 26 Avai moi minana bikanakaila kaina avai vavagi bisikaila otutala eikikabuyavi makwaina kwepupagatu. \v 27 Kidamwa availa bikabikoni vavagi makwaisina matauna bogwa eiyogwali titoulela mapaila matauna ibodi biwini kala karekwa deli bikakaya, mitaga bisisu wala topupagatu kaukwau bila ibugiki. \v 28 Avai tuta vivila minana bitaboda buyavila, minana ibodi bisisu kwailima kwaiyu yam, e minana bogwa bimigileu. \v 29 E yam kwailima kwaitolula bibudoki, minana ibodi bikau nayu bubuna kaina nayu buneroro e bilau Guyau ola Buliyoyova wa lulu, e bisaiki minasina tolula. \v 30 E tolula bigabu natana paila mitugaga lulela e nayuwela paila lula kwegubugabu, baisa makawala matauna bivagi avaka kasi gulogula paila tau matauna kala katumigileu. \p \v 31 Guyau iluki Mosese bikatululuti mina Isireli paila kasi pupagatu, taga biyogwalaisi Guyau la Buliyoyova, makwaina eitotu oluwalela kabosikaiwa. Kidamwa bivagaisi makawala, bikaligasi. \p \v 32 Karaiwaga makwaisina paila karaiwogala avai tau bikapokesa kaina bibusimakava la sopi, \v 33 kaina avai vila kala tubukona buyavila bititalagila, kaina taitala tau bimokaia natana vivila minana napupagatu deli buyavila eititalagila. \c 16 \s1 Yamla mitugaga kala ligaiwa \p \v 1 E Guyau ilivala baisa Mosese igau bogwa eikaligasi kasitaiyu litula Eroni. Eikatumati matausina paila kovala lula ivakogalaisi baisa Guyau. \v 2 Guyau ikaibiga,\x - \xo 16.2 \xt Ib 6.19\x* “Kuluki tuwam Eroni kidamwa gala bisuvimakava bila opapala tapapela matabudona e bisuki matabudona Bomikikila Sainela.\f h \ft Matabudona isisu olumoulela Guyau la Buliyoyova, e olopola isisu Kabutu Didawogala. Kugisi Sun 26.31-35.\f* Mitaga bisuvi okala tuta wala. Paila yeigu bayoumatila olopola lowalowa odabala katubukolela Yaubada la Kabutu Didawogala.\f i \ft Kugisi Sun 25.10-22 deli makasana Biga Kala Katumiki.\f* Kidamwa bikoulovi karaiwaga makwaina, e bogwa bawaiya bikaliga. \v 3 Ibodi bisuvi\x - \xo 16.3 \xt Ib 9.7\x* matabudona Bomikikila Sainela kidamwa bogwa leimai bulumakau namwala paila mitugaga lulela deli natana sipi namwala paila lula kwegubugabu.” \fig Kabutu Didawogala|src="HK 78d" size="col" ref="16.2" \fig* \p \v 4 Mapaila Guyau iluki avaka kidikedala matabudona Bomikikila Sainela kala susuvi. Igau gala bisuvi matabudona Bomikikila Sainela, ibodi ikugwa Eroni bikakaya, biwokuva, oluvi bivalili kasi karekwa tolula, baisa kala kakapula yapupwakau deli kala kwama yakukupi, e bigigi kala palitula okuvalila, deli kala geba opwanetala. \p \v 5 E mina Isireli osi boda bisakaisi Eroni nayu gota nammwala paila mitugaga lulela, deli natana sipi namwala paila lula kwegubugabu. \v 6 Ibodi matauna bisaiki natana bulumakau namwala bivigaki lula paila biligaiwa la mitugaga titoulela deli si mitugaga litula. \v 7 Matauna bimai nayu gota minasina okala lulu buliyoyova makwaina Yaubada la Buliyoyova. \v 8 Baisa wa lulu bikowobobuta metoya kwaiyu dakuna, kwaitala isim kala ginigini “paila Guyau”, e kwaiyuwelaga “paila Asaseli.”\f j \ft Gala wala tanikoli avakaga Asaseli. Mimilisi idokaisi kaina natana baloma nakatudewa oraibwaga.\f* \v 9 Avai gota bikowobuboti paila Guyau, minana bivigaki lulela mitugaga. \v 10 E avai gota bikowobuboti paila Asaseli, minana bisakaisi namwamova baisa Guyau, deli biwitalaisi bila oviloupakala bilokaia Asaseli, kidamwa mwada bikau biligaiwa tomota si mitugaga. \p \v 11 Avai tuta Eroni bilula metoya minana bulumakau, baisa mitugaga kala ligaiwa paila titoulela deli paila litula komwaidosi, \v 12 oluvi matauna bikau kova kaisakaila ikasewa pwakova metoya okabolula, deli sivayu biyeli maiina simasimina bimai makwaisina baisa matabudona Bomikikila Sainela. \v 13 Baisa omatala Guyau bisaili maiina simasimina wa kova, e bibobwau mseu bitabodi katubukolela Yaubada la Kabutu Didawogala. Gala ibodi matauna bigisi makwaina kaina igau matauna bikaliga. \v 14 E bikau sitana buyavila bulumakau, e omisikwaikwela bividagu bikatusoki baisa omatala katukwabula, oluviga bikatusoki omatala didawaga, bivagi sivalima sivayu. \p \v 15 E oluviga bikatumati\x - \xo 16.15 \xt Ib 9.12\x* minana gota, baisa paila tomota si mitugaga kala ligaiwa, e bimai buyavi baisa matabudona Bomikikila Sainela bikatusoki katukwabula makwelana, oluvi baisa omatala makwaina didawaga, makawala avaka eivigibogwi buyavila bulumakau. \v 16 E baisa makawala matauna bivagi makawala kidikedala matabudona Bomikikila Sainela, kidamwa bikikilivau matabudona metoya osi yogwala mina Isireli deli si mitugaga. Ibodi bivagi makawala baisa matabudona, paila itowalai osi kabosikaiwa e makwaina valu tomotala iiyogwalaisi kasi karaiwaga. \v 17 Metoya ola tuta Eroni bisuvi matabudona Bomikikila Sainela kidamwa bivagi kidikedala kikila igau avai tuta bisunapula, gala wala availa bisisu okaukwedala Buliyoyova. Tutala matauna bogwa bikikilivau titoulela, litula, deli goli tomota komwaidosi, \v 18 e oluvi bisunapula bila okabolula paila bikikilivau. E matauna bikau sitana bulumakau buyavila deli sitana gota buyavila bikatusoki kala katububula owokulula makwaina kabolula. \v 19 E matauna omisikwaikwela sitana buyavila bulumakau bividagu e bikatusoki baisa kabolula sivalima sivayu. E baisa makawala goli bikikili mina Isireli si mitugaga deli bikabomi makwaina. \s1 Gota kabokeula mitugaga \p \v 20 Avai tuta Eroni bogwa eivigimkulovi avaka kidikedala bikikili matabudona Bomikikila Sainela e komwaidona Guyau la Buliyoyova e kabolula, e oluvi matauna bisaiki Guyau minana gota namwamova einagaisi paila Asaseli.\f k \ft Kugisi mailela 8.\f* \v 21 E matauna bisaili yamala kweyayu wala odabala gota e bikamituli mina Isireli komwaidona si bubunela doudoga, si mitugaga e si kowolova, e bikatupeili makwaisina bila odabala minawena gota. E binagaisi taitala tau bilau minana oviloupakala e bibokavili bila. \v 22 E minana gota bogwa bikau komwaidona si mitugaga bilau deli minana biligaiwa ambaisa tomota gala isisakaisi. \p \v 23 E oluvi Eroni\x - \xo 16.23 \xt Isi 44.19\x* bisuvi oBuliyoyova bikatulovi tolula kasi kwama miyasina avaka eisikambogwa e bisaili miyasina ambaisa kabosakaila. \v 24 Matauna bikakaya okabokakaya sopi kwebumaboma, e oluviga bisikam kala kakapula tatoula. E oluvi matauna bisunapula bila bigabu lula paila la mitugaga kala ligaiwa e deli goli komwaidosi tomotala Isireli si mitugaga kala ligaiwa. \v 25 Matauna bigabu posala mauna paila mitugaga lulela odabala kabolula. \v 26 Matauna tau eibokavili minana gota bila oviloupakala baisa Asaseli, ibodi wala biwini kala kakapula deli bikakaya e oluvi bikaimilavau okabosikaiwa. \v 27 E bogwa\x - \xo 16.27 \xt Ib 13.11\x* leikatumati minasina bulumakau deli gota eivagaisi mitugaga lulela, minasina buyavisi bogwa leilauwaisi olumoulela matabudona Bomikikila Sainela paila mitugaga kala ligaiwa ibodi bivisunupulovi osi kabosikaiwa e bigabwaisi. E tuta baisa bikeulasi kanuvinesi, vilionesi e deli sileu, ibodi wala komwaidona bigabwaisi biwokuva. Bikauwaisi bilauwaisi odubilawawa e bigabwaisi komwaidona goli bitamwau. \v 28 Matauna wala eigabu makwaisina, biwina kala kakapula e bikakaya oluviga bikaimilavau okabosikaiwa. \s1 Yamla mitugaga kala ligaiwa kala kabikaula \p \v 29 Karaiwaga makwaisina\x - \xo 16.29-34 \xt Tol 23.26-32; Baw 29.7-11\x* ibodi bukukwabikaulasi tuta komwaidona deli igau tuta bima. Nalima nayuwela tubukona kala yam kweluwotala, e mina Isireli deli avai tomitawasi isisu deli matausina, gala ibodi bivagaisi avai paisewa. \v 30 Wa yam makwaina ibodi wala bukuvagaisi kala kidakeda paila bikatumigileu matausina metoya osi mitugaga, e makawala goli bikikilaisi makawala kala karaiwaga. \v 31 Yam makwaina bukuvigakaisi yam kwebumaboma sainela, e tomota biposumasi deli gala avai paisewa bivagaisi. Karaiwaga makwaisina ibodi bukukwabikaulasi tuta komwaidona deli igau tuta bima. \v 32 Ibodaimi mi Tolula Toveka tovau bukuvaputumaisi e bukukwabomaisi, kidamwa biwotetila kaimapula tamala. E ibodi matauna tuta tuta bivagi makawala kidikedala kikilavau. Matauna iboda bisikoma tolula kasi kwama, \v 33 e bivagi kala tapwaroru paila bikikilavau matabudona Bomikikila Sainela, deli kwemwaidona Buliyoyova makwaina Guyau la Buliyoyova, e kabolula, e tutala komwaidosi deli tomotala ovalu kasi kikilavau bivagi. \v 34 Makwaisina karaiwaga ibodi bukukwabikaulasi tuta komwaidona deli igau tuta bima. Makwaina tapwaroru ibodi bukuvagaisi sivatala wala olopola kwaitala taitu paila bikau biligaiwa si mitugaga mina Isireli, e bikikilavausiga. \p Mapaila Mosese ivagi makawala avaka Guyau eikaraiwogi. \fig Kabolula|src="HK 00256" size="col" copy=" burnt offering " ref="17.1-16" \fig* \c 17 \s1 Buyavi saina bumaboma \p \v 1 E Guyau ikaraiwogi Mosese \v 2 biluki Eroni deli litula deli goli komwaidona mina Isireli paila karaiwaga makwaisina. \v 3-4 Ka, kidamwa availa bikatumati natana bulumakau navivila kaina sipi, kaina gota, mwada bivigaki la semakavi baisa Guyau, mitaga omalaga wala ikatumati gala bimai omatala Guyau la Buliyoyova matauna bogwa eikoulovi karaiwaga. Paila matauna bogwa eikipwasa yamala buyavi e deli gala tuvaila bidokaisi matauna taitala Yaubada la tomota. \v 5 Karaiwaga makwaina kala kamokwita, ibodi mina Isireli bimiakaisi Guyau mauna minasina leikatumataisi omalaga. Mitaga ibodi baisa tuta bimiakaisi tolula mauna minasina omatala Buliyoyova, e bikatumataisi paila kalubaila lulela. \v 6 E tolula bikau buyavila mauna bikatusoki komwaidona papala kabogwabu lula omatala Guyau la Buliyoyova, e posalaga bigabu e maiina biyaina biyomwasali nanola Guyau. \v 7 Mapaila mina Isireli gala tuvaila bikoulovaisi Guyau metoya bikatumataisi si mauna omalaga wala paila bivigakaisi si lula baisa tokolu eibubulaisi migila gota. E karaiwaga makwaina mina Isireli ibodi biyamataisi tubwa tuta baisa e tubwa tuta oluvi. \p \v 8 Kidamwa taitala guma Isireli kaina taitala togilagala omi boda bisemakavi lula kwegubugabu kaina avai lula wala ituwoli \v 9 paila la semakavi baisa Guyau omalaga wala e gala bimai omatala Guyau la Buliyoyova, matauna gala wala bidokaisi taitala Guyau la tomota. \p \v 10 Kidamwa taitala guma Isireli kaina taitala togilagala omi boda bikoma vilionesi mauna deli buyavila e Guyau bogwa bigibuluwi matauna, e gala tuvaila bidoki matauna taitala la tomota. \x - \xo 17.10 \xt Vit 9.4; Tol 7.26-27; 19.26; Kak 12.16,23; 15.23\x* \v 11 Paila bubuli komwaidona kwemmomova, da momovasi isisu obuyavi, baisa uula Guyau eikaraiwogi komwaidona buyavi biligabwaisi bila okabogwabu lula paila tomota si mitugaga kala ligaiwa. Paila buyavi baisa goli momova uulela, paila mitugaga kala winisewa. \x - \xo 17.11 \xt Ib 9.22\x* \v 12 Baisa uula Guyau iluki mina Isireli, gala matausina kaina togilagala ibodi bikomasi mauna vilionesi deli buyavila. \p \v 13 Kidamwa taitala guma Isireli kaina taitala togilagala bikatumati natana mauna nasigisagina kaina nayoyowa minana namigileu, ibodi matauna biligabu buyavila opwaipwaia e bikaliduboli. \v 14 Paila bubuli komwaidona da momovasi isisu obuyavi, baisa uula Guyau iluki mina Isireli gala bikamsi viliona deli buyavila. Kidamwa availa bikam matauna gala tuvaila bidokaisi taitala Guyau la tomota. \p \v 15 Kidamwa taitala guma Isireli kaina taitala togilagala bikoma vilionela avai mauna wala eikaligimakava kaina mauna nagigasisi leikamataisi, matauna ibodi biwini kala karekwa deli bikakaya, mitaga bisisu wala topupagatu kaukwau bila ibugiki, e oluvi matauna bogwa bimigileu. \v 16 Mitaga kidamwa gala bivagi makawala, matauna ibodi bilumkoli mmayuyu mapula la kowolova. \c 18 \s1 Ibodi bikabomaisi titoulesi metoya ulatilamakava \p \v 1 E Guyau iluki Mosese \v 2 biluki mina Isireli kawala, “Yeigu goli Guyau mi Yaubada. \v 3 Gala bukukwavisakaisi si bubunela mina Itipita, mapilana goli okwaitala lokusisuaisi okatupipi, kaina bukukwavisakaisi si bubunela mina Kenani, ambaisa balauwaimi tuta baisa. \v 4 Ibodi bukukwabikuwolaisi ulo karaiwaga deli kuvagaisi avaka bakaraiwogaimi. Yeigu goli Guyau mi Yaubada, \v 5 mapaila kukwavisakaisi avaka lalukwaimi deli kuvagaisi avaka ulo karaiwaga lakaraiwogaimi; paila kidamwa bukuvagaisi makawala bukumovasi. Yeigu goli Guyau.” \x - \xo 18.5 \xt Nie 9.29; Isi 18.9; 20.11-13; Lk 10.28; Rm 10.5; Gl 3.12\x* \p \v 6 E Guyau iluki karaiwaga makwaisina. Gala bukumokaia dalem titoulem. \v 7 Gala goli bukuyomsili tamam metoya bukumokaia inam tatoum. Gala goli bukuyomsili inam tatoum. \v 8 Kidamwa tamam la kukova bidubadu, gala bukumokaia minasina. \x - \xo 18.8 \xt Tol 20.11; Kak 22.30; 27.20\x* \v 9 Gala bukumokaia lumta tatoum kaina lumta minana inala ituwoli e tumamiga taitala, kaina omi kaukweda tumami eiuni kaina ituwoli kaukweda. \x - \xo 18.9 \xt Tol 20.17; Kak 27.22\x* \v 10 Gala bukumokaia tabum vivila, minawena latum latula, paila baisa bukuyomsilaim wala titoulem. \v 11 Deli kidamwa tamam bivaivau e biuni latula vivila, gala bukumokaia minana, paila minana lumta goli. \v 12-13 Gala bukumokaia tamam luleta kaina inam tuwala deli bodala. \x - \xo 18.12-14 \xt Tol 20.19-20\x* \v 14 Gala bukumokaia kadam la kwava paila minana bukudoki inam goli. \v 15 Gala bukumokaia latum la kwava \x - \xo 18.15 \xt Tol 20.10\x* \v 16 kaina tuwam kainaga bodam la kwava. \v 17 Gala bukumokaia latula kaina tabula vivila minana bogwa lokumokaiabogwi; paila minasina buyavim, paila baisa bivigaki bogwa lokukwavi kam kwaboma titoulem. \v 18 Kidamwa m kwava igau namomova isisu gala bukubuluvavaia bodala kaina tuwala. \p \v 19 Gala bukumokaia vivila minana igau wala buyavila eititalagila paila minana saina wala napupagatu. \v 20 Gala bukukwailasi som la kwava paila baisa bukuyogwalaim wala titoulem. \v 21 Gala bukutugwali taitala latum bigubukwaisi lula baisa yaubada tokolu yagala Moleki, paila baisa bivigaki saina kabommosila oyagala Guyau Yaubada. \x - \xo 18.21 \xt Tol 20.1-5\x* \v 22 Gala ibodi tau bimisii sola tau, paila Yaubada ikamogi nanamsa makawala. \x - \xo 18.22 \xt Tol 20.13\x* \v 23 Gala tau kaina vivila ibodi bikatumwakula deli mauna, paila nanamsa makwaina saina doudoga biyopigigataim titoulem. \x - \xo 18.23 \xt Sun 22.19; Tol 20.15-16; Kak 27.21\x* \p \v 24 Gala bukuyogwalaimi titoulemi metoya kwaitala nanamsa makwaisina, paila baisa makawala matausina gala inikolaisi Yaubada leiyogwalaisi titoulesi, matausina goli leisibogwasi ovalu mapilana, e Guyau igau bibokavili bibutusi igagabilaga yokomi bukusuvisi. \v 25 Si kedakeda gaga ivigaki iyopigigataisi valu mapilana, mapaila Guyau imipuki valu mapilana, e tomotala eisisuaisi ivabutu ibutusi, kidamwa goli yokomi bukusuvisi mapilana. \v 26-27 Matausina eivagaisi vavagi komwaidona makwaisina saina kabokakayuwa e ivigaki iyopigigataisi valu mapilana, mitaga yokomi gala wala ibodaimi bukuvagaisi vavagi makwaisina. Komwaidomi wala kaina yokomi mina Isireli kaina togilagala matausina eisilomlasi deli yokomi, ibodi bukukwabikuwolaisi Guyau la karaiwaga avaka leikaraiwogaimi, \v 28 e valu mapilana gala bipakaimi makawala leipaiki matausina tosibogwa gala inikolaisi Yaubada. \v 29 Bogwa kunikolaisi kidamwa availa bivagi kwaitala vavagi makwaisina saina kabokakayuwa, matauna gala tuvaila bidokaisi taitala Yaubada la tomota. \p \v 30 E Guyau ikaibiga kawala, “Kukwabikuwolaisi karaiwaga makwaisina lasakaimi, e taga bukubokulaisi si kedakeda tomota matausina eisibogwasi valu mapilana, deli taga bukuyogwalaimi titoulemi metoya bukukwavisakaisi kwaitala vavagi makwaisina. Yeigu wala Guyau mi Yaubada.” \c 19 \s1 Uvagila kwebumaboma deli bubunela duwosisia kasi karaiwaga \p \v 1 E Guyau iluki Mosese \v 2 bilivala baisa mina Isireli, kawala,\x - \xo 19.2 \xt Tol 11.44-45; 1 Pt 1.16\x* “Ibodaimi yokomi mina bumaboma, paila yeigu Guyau mi Yaubada, yeigu tobumaboma. \v 3 Taitala taitala\x - \xo 19.3 \xt Sun 20.8,12; Kak 5.12,16\x* yokomi ibodi bukutemmalaisi inumia deli tumimia, e ibodi bukukwabikuwolaisi kala karaiwaga Sabate, makawala lakaraiwogaimi. Yeigu goli Guyau mi Yaubada. \p \v 4 “Taga sitana\x - \xo 19.4 \xt Sun 20.23; 34.17; Tol 26.1; Kak 17.15\x* bukupakaigusi mwada bukutapwarorusi baisa tokolu, taga sitana bukububulaisi yaubada metoya tanumnumta e bukutapwarorusi baisa minasina. Yeigu goli Guyau mi Yaubada. \p \v 5 “Avai tuta bukukwatumataisi natana mauna paila kalubaila lulela\f l \ft Bilulasi mauna mitaga pikekita wala bigabwaisi okabolula, kesalaga bikamsi totapwaroru.\f* ibodaimi bukukwabikuwolaisi kala karaiwaga paila kikila kidikedala makawala avaka lasakaimi, e yeigu bakabwaili makwaina lula. \v 6 E vilionela bukukomasi wa yam makwaina lokukwatumataisi minana mauna, kaina bikanam eiyam. E kidamwa sitana kesa bikanam paila kwaitolula yam, ibodi wala kala gabu bitamwau, \v 7 paila baisa bogwa eivigaki kala pupagatu. E kidamwa availa bikoma, yeigu gala sitana bakabwaili lula makwaina. \v 8 Paila availa bikoma viliona makwaina makawala wa yam kwaitolula, e baisa avaka lokukikilaisi paila yeigu, bogwa matauna tokam eivigaki vavagi vigimakava wala, e matauna gala tuvaila bukudokaisi taitala ulo tomota. \p \v 9 “Avai tuta\x - \xo 19.9-10 \xt Tol 23.22; Kak 24.19-22\x* bukutayoyuwasi omi bagula, taga bukutamkulovaisi witi makaisina kala vigimkovila opapala mi bagula. Tuvaila gala bukukweiitasi mwada bukutamkulovaisi makaisina itowaisi. \v 10 E gala bukukweiitasi bukulosi omi bagula bigulela waini mwada bukukiuyasi sisimonogu masisisina avaka totayoyuwa gala eibinibogwisi kaina bukusauwaisi masisisina avaka eikikapusisi. Kuligaiwaisi bikanawa paila tonamakava deli togilagala. Yeigu goli Guyau mi Yaubada. \p \v 11 “Taga sitana\x - \xo 19.11 \xt Sun 20.15,16; Kak 5.19,20\x* bukuveilausi, kaina bukukidoudogasi karaiwaga, kaina bukuubuwabusi. \v 12 Taga sitana\x - \xo 19.12 \xt Sun 20.7; Kak 5.11; Md 5.33\x* bukuvagaisi kwaitala biga katotila oyagagu kidamwa kunikolaisi gala wala bukuvagaisi. Baisa bivigaki bukuyomsilaigusi goli. Yeigu goli Guyau mi Yaubada. \p \v 13 “Taga sitana\x - \xo 19.13 \xt Kak 24.14-15\x* bukukwaumakavaisi si vavagi semia, kaina bukulebwaisi matauna. Taga sitana bukukwatuyumalaisi mapula sami la paisewa, gala kaina paila kwaitala wala bogi, gala wala. \v 14 Taga sitana\x - \xo 19.14 \xt Kak 27.18\x* bukubigigagaisi taitala totuli,\f m \fq \it taitala totuli.\it*\ft Gagabila bitagini “taitala tomtomota”.\f* kaina bukusailisi avai kabosilagi omatala tokwau, mwada bukuvagaisi bitokaila. Ibodaimi bukukukolaigusi goli. Yeigu goli Guyau mi Yaubada. \p \v 15 “Avai tuta \x - \xo 19.15 \xt Sun 23.6-8; Kak 16.19\x* tomota biyakalasi omitami, iboda wala bukunagaisi avaka kala duwosisia, e gala bukutabilibilisi, kaina bukupiaisi tonamakava kainaga bukukukolaisiga matauna bidubadu la guguwa. \v 16 Taga bukukwayayaisi biga sopa paila availa. E kidamwa availa itotu omatala toyakala, e isim kala pakula ibodi kaliga, e yokomiga kudokaisi mi silasola bibodi bipilasi matauna, e bwaina wala kutotusi peula e bukulivalasi avaka kala duwosisia. Yeigu goli Guyau. \p \v 17 “Gala nanom \x - \xo 19.17 \xt Md 18.15\x* bimwau baisa avai tomota paila eiyogagaim, mitaga ibodi wala bukukiduwosisiaisi kamitaiyu, kidamwa gala bukuvagi sula paila uula matauna.\f n \fq kidamwa gala bukuvagi sula paila uula matauna. \ft Gagabila bitagini “kidamwa gala bukuvagi mitugaga baisa matauna.”\f* \v 18 Gala bukukwaimapu \x - \xo 19.18 \xt Md 5.43; 19.19; 22.39; Mk 12.31; Lk 10.27; Rm 13.9; Gl 5.14; Ym 2.8\x* baisa avai tomota, kaina bisetuwoli m tavilevi baisa matauna. Mitaga bukuyebwaili som\f o \ft Karaiwaga makwaina eiginisi paila mina Isireli, e eidokaisi mabigana som. ikibubota taitala guma Isireli wala.\f* makawala kuyebwailim titoulem.\f p \ft Yesu eidoki karaiwaga makwaina isakaili karaiwaga kwematala - kugisi Mk 12.31.\f* Yeigu goli Guyau. \p \v 19 “Bukukwabikaulasi\x - \xo 19.19 \xt Kak 22.9-11\x* ulo karaiwaga. Ibodi mi bulutuvalu navivila biuni litula metoya namwala kidamwa migisi migitinidesi wala, e gala wala natana namwala migatala biuni latula metoya natana navivila ituwoli migila. Gala bukuvali kwaiyu waituna migawelu migawelu olopola kwaitala bagula. Gala bukusikoma kwama eibasaisi metoya migayu karekwa. \p \v 20 “Kidamwa taitala tau bogwa eikatotila paila bigimoli la ula vivila baisa sola paila bivigaki makawala la kwava,\f q \ft Taitala gagabila bimisii la ula ilagoli gala bivai sola minana. Minana isim la kaisisu bwaina, e kala tokwaraiwaga tomota bidokaisi la mwala.\f* mitaga togimwala gala imapu minana, e kainaga toliula bimisii, e gala bukukwatumataisi matauna sola la ula vivila. Paila igau wala gala bikau mapula minana la ula. Mitaga bogwala bibodi mipuki. \v 21 Matauna tau ibodi bimai natana sipi namwala wa lulu ogu Buliyoyova paila kaimapu lulela, \v 22 e metoya baisa Tolula ibodi bivagi tapwaroru paila kikilavau, kidamwa bikau la mitugaga matauna, e Yaubada bogwa biligaiwa tau matauna la sula. \p \v 23 “Avai tuta bukusuvisi okubilela Kenani e bukuvalaisi avai kai kaiwouwa, ibodi bukudokaisi kaiuwasi isim kala bumaboma biboda kwaitolu taitu, kala tuta makwaina yokomi gala bukukomasi. \v 24 E kwaivasila taitu komwaidona kaiuwasi kai makaisina ibodi bukukwasalaisi bukusemakavaisi baisa Guyau. E makawala bukuvitulokaigusi mi taimamila kala vakaila baisa yeigu mi Guyau. \v 25 Mitaga kwailimala taitu yokomi ibodaimi bukukomasi kaiuwala kai. Kidamwa bukuvagaisi makawala, kaiuwasi mi kai bikalisau kala kaiuwa. Yeigu goli Guyau mi Yaubada. \p \v 26 “Gala bukukomasi\x - \xo 19.26 \xt Vit 9.4; Tol 7.26-27; 17.10-14; Kak 12.16,23; 15.23; 18.10\x* avai viliona kidamwa deli buyavila olumoulela. Gala bukukwavisakaisi avai bogau. \v 27 Gala bukukwapitunaisi kulumi miyasina opapala dubami kaina bukutabubotaisi kami gabula, \x - \xo 19.27-28 \xt Tol 21.5; Kak 14.1\x* \v 28 kaina bukuwaiyaisi katukwatuva ouwomi, kaina bukuteyasi uwomi mwada kabutuvitusila mi ninamwau paila kaliga.\f r \ft Mimilisi boda kasi gulogula bivagaisi makawala bikibuboti si ninamwau otutala kaliga, mitaga mina Isireli gala wala ibudoki ninasi bubunela makwaina.\f* Yeigu goli Guyau. \p \v 29 “Taga bukulukwaisi minasina litumia mwada bitugwalaisi uwosi baisa avai yaubada bivigaki nakalimwala olumoulela makwaina tapwaroru sasopa.\f s \ft Makwaisina tapwaroru sasopa idokaisi ibodi wala tomota bimisiaisi minasina tokalimwala, mwada si bagula bikabinai deli bulutuvalu biunigeyaisi.\f* Baisa bivigaki minasina kasi mmosila sainela. Kidamwa kuvagaisi makawala, bogwa bukutovilaisi bukuwotitalaisi yaubada ituwoli ituwoli, e valu bikasewoki bubunela gegedu wala. \x - \xo 19.29 \xt Kak 23.17\x* \v 30 Kukwabikuwolaisi\x - \xo 19.30 \xt Tol 26.2\x* kala karaiwaga yam sabate, e bukutemmalaisi valu mapilana ambaisa ititapwarorusi baisa yeigu. Yeigu goli Guyau. \p \v 31 “Taga bukunevisi\x - \xo 19.31 \xt Kak 18.11; 1 Sml 28.3; 2 Gwe 23.4; Ais 8.19\x* mapula mi katupoi metoya baisa matausina tokaisivila, matausina ikikatupoisi metoya baisa bilomasi tomata. Kidamwa bukuvagaisi makawala, bogwa bukuyogwalaisi ulo karaiwaga. Yeigu goli Guyau mi Yaubada. \p \v 32 “Kuvitulokaisi mi kamaiaba baisa tommoya nunumoya, e deli bukuyakawolaisi matausina. Mitaga ibodi bukukukolaigusi wala. Yeigu goli Guyau. \p \v 33 “Taga bukutabinakaisi\x - \xo 19.33-34 \xt Sun 22.21; Kak 24.17-18; 27.19\x* togilagala availa matausina eisisuaisi omi valu. \v 34 Kuvigakaisi matausina makawala goli bukuvigakaisi avai sami guma Isireli, e bukuyebwailisi matausina makawala kuyebwailimi titoulemi. Ibodi bukululuwaisi kidamwa omitibogwa yokomi tuvaila kusisuaisi togilagala mapilana Itipita. Yeigu goli Guyau mi Yaubada. \p \v 35 “Taga kusipulokaisi\x - \xo 19.35-36 \xt Kak 25.13-16; Big 20.10; Isi 45.10\x* availa kidamwa kuvisaikolaisi avai guguwa. Mitaga ibodi bukuvisaikoli duwosisia avaka kala maloula, kala mokaila deli kala bawa. \v 36 Ibodi wala mi kabovisaikola duwosisia wala e mapaila gala wala bukusasopasi avai tuta kuvisaikoli guguwa kala mokaila deli kala maloula. Yeigu goli Guyau mi Yaubada e lasunupuloiyaimi metoya mapilana Itipita.\fig Kabovisaikola duwosisia|src="HK00156" size="col" ref="19.36" \fig* \v 37 Bukukwabikuwolaisi komwaidona makwaisina ulo karaiwaga. Yeigu goli Guyau.” \c 20 \s1 Kowolova kala mapula \p \v 1 Guyau iluki Mosese \v 2 biluki mina Isireli kawala, “Kidamwa availa guma Isireli kaina taitala togilagala omi boda bitugwali guditala latula paila bigubukwaisi lula baisa yaubada tokolu yagala Moleki, ibodi wala tomota komwaidona bikabidikunaisi bikaliga. \v 3 Kidamwa availa bitugwali guditala latula bigubukwaisi lula baisa yaubada tokolu yagala Moleki e biyogwali ulo Buliyoyova kwebumaboma, deli biyomsili yagagu igibumaboma, yeigu saina bagibuluwi matauna e gala tuvaila bavigaki matauna taitala ulo tomota. \v 4 Mitaga kidamwa tomota komwaidona gala bikaiki uwosi avaka matauna bogwa leivagi, e gala ikatumataisi, \v 5 e yeigu saina bagibuluwi matauna deli litula komwaidona, deli komwaidona availa availa matausina eitokailasi matauna eikoulovaigusi ititaimamilasiga baisa minana yaubada tokolu yagala Moleki. Yeigu gala tuvaila badoki matausina ulo tomota. \p \v 6 “Kidamwa availa binainevi avaka metoya baisa matausina tokaisivila, yeigu saina bagibuluwi matauna, e gala tuvaila badoki matauna taitala ulo tomota. \v 7 Mapaila kukwabomaimi titoulemi, paila uula yeigu goli Guyau mi Yaubada. \v 8 Kukwabikuwolaisi komwaidona ulo karaiwaga, paila yeigu Guyau e lavigakaimi tobumaboma.” \p \v 9 Guyau isaiki karaiwaga makwaisina baisa makawala. Availa bibuloti tamala deli inala matauna ibodi bikatumataisi; e la kaliga kala pakula wala titoulela. \x - \xo 20.9 \xt Sun 21.17; Md 15.4; Mk 7.10\x* \p \v 10 Kidamwa taitala tau bikailasi sola wala guma Isireli la kwava, tau matauna deli vivila minana kasitaiyu wala bikatumataisi. \x - \xo 20.10 \xt Sun 20.14; Tol 18.20; Kak 5.18\x* \v 11 Kidamwa taitala tau bimokaia natana tamala la kukova, matauna bogwa eiyomsili tamala, mapaila kasitaiyu wala bikatumataisi. E si kaliga kasi pakula wala titoulesi. \x - \xo 20.11 \xt Tol 18.8; Kak 22.30; 27.20\x* \v 12 Kidamwa taitala tau bimokaia yawala vivila, kasitaiyu wala bikatumataisi, paila bogwa eikavaisi kasi kaboma titoulesi, e si kaliga kasi pakula wala titoulesi. \x - \xo 20.12 \xt Tol 18.15\x* \v 13 Kidamwa taitala tau bimisii sola tau wala, matausina bogwa eivagaisi vavagi saina kabokakayuwa, e kasitaiyu wala bikatumataisi, e si kaliga kasi pakula wala titoulesi. \x - \xo 20.13 \xt Tol 18.22\x* \v 14 Kidamwa taitala tau bivaigoli natana vivila sola inala, kasitaitolu wala bigabwaisi wa kova bikaligasi, paila uula bogwa leivagaisi vavagi makwaina saina kabommosila, deli vavagi makawala makwaina gala bisusukwaimi. \x - \xo 20.14 \xt Tol 18.17; Kak 27.23\x* \v 15 Kidamwa taitala tau bimokaia natana mauna, tau matauna deli mauna minana bikatumataisi. \x - \xo 20.15-16 \xt Sun 22.19; Tol 18.23; Kak 27.21\x* \v 16 Kidamwa natana vivila bivigikoni mwada bimokaia natana mauna, vivila minana deli mauna minana bikatumataisi, e si kaliga kasi pakula wala titoulesi. \p \v 17 Kidamwa taitala tau bivaiya luleta titoulela kaina luleta inala ituwoli tumasiga taitala, matauna bogwa bikayayaisi olopola valu, mapaila ibodi biyabaisi metoya osi boda. Matauna bogwa eimokaia luleta tatoula mapaila ibodi bilumkoli kala kamwaga paila la sula titoulela. \x - \xo 20.17 \xt Tol 18.9; Kak 27.22\x* \v 18 Kidamwa taitala tau bimokaia natana vivila otutala kala tubukona buyavila eititalagila, kasitaiyu wala biyabaisi metoya osi boda paila uula matausina bogwa eikoulovaisi avaka kasi karaiwaga paila eiyopigigataisi titoulesi. \x - \xo 20.18 \xt Tol 18.19\x* \p \v 19 Kidamwa taitala tau bimokaia inala ilitomoya kaina ilagwadi, kasitaiyu wala bogwa eikavaisi kasi kaboma titoulesi, e kasitaiyu wala ibodi bilumkolaisi kasi kamwaga paila si sula titoulesi. \x - \xo 20.19-20 \xt Tol 18.12-14\x* \v 20 Kidamwa taitala tau bimokaia la kwava kadala matauna bogwa eiyomsili kadala, mapaila kasitaiyu wala ibodi bikabilulasi mapula si sula, e gala wala biunaisi gugwadi. \v 21 Kidamwa taitala tau bivaisabu la kwava tuwala kaina bodala, kasitaiyu wala gala biunaisi gugwadi osi tuta tommomova. Paila matauna bogwa leivagi vavagi makwaina saina gaga, deli bogwa eiyomsili tuwala kaina bodala. \x - \xo 20.21 \xt Tol 18.16\x* \p \v 22 E Guyau ikaibiga kawala, “Kuvagaisi komwaidona ulo karaiwaga makwaisina avaka lakaraiwogaimi, e igagabila valu Kenani mapilana goli balauwaimi gala bipakaimi. \v 23 E gala bukusopeilisi avaka kasi gulogula matausina tosibogwa; paila yeigu bogwa babokavili matausina gala inikolaigusi e igagabila yokomi bukusuvisi wala makwaina. Matausina leivigakaigusi kabokakayuwa metoya komwaidona si kedakeda gaga eiuvagaisi. \v 24 Mitaga yeigu bogwa lakatotila basakaimi valu mapilana viloukabalaki deli pwaipwayela bilukumalala e bivigaki mi vavagi tatoumi. Yeigu goli Guyau mi Yaubada, yeigu bogwa lakatupalaimi metoya boda ituwoli ituwoli. \v 25 Mapaila ibodaimi bukumitakavataisi bibwaina metoya mauna nasigisagina e mauna nayoyowa minasina namigileu e minasina napupagatu; gala ibodi bukukomasi minasina napupagatu nayoyowa kaina nasigisagina. Yeigu bogwa lakavili minasina napupagatu, e kidamwa bukukomasi bogwa bukuyogwalaimi titoulemi. \v 26 Yokomi ulo tomota tatougu mapaila ibodaimi bukukwabomaimi titoulemi, paila yeigu Guyau. Yeigu goli Tobumaboma. Yokomi bogwa lakatupalaimi metoya boda ituwoli ituwoli mapaila yokomi ulo tomota tatougu. \p \v 27 “Avai tau kaina avai vila bikikaisivila, matauna kaina minana ibodi bikabidikunaisi wala bikaliga. Avai tau bivagi makawala baisa, matauna iyomituli la kaliga titoulela.” \c 21 \s1 Tolula ibodi bikikilaisi titoulesi \p \v 1 E Guyau ikaraiwogi Mosese biluki Eroni dalela mabudona tolula kawala, “Gala taitala yokomi tolula ibodi biyogwali titoulela metoya bivagi avai vavagi avai tuta taitala vaiyola bikaliga, \v 2 mesinaku wala inala, kaina tamala, luleta, tuwala, budala, \v 3 kaina luleta minana nakubukwabuya eiuvauli. \v 4 Matauna gala ibodi biyogwali titoulela metoya osi kaliga la veivai. \p \v 5 “Gala taitala tolula ibodi biviliu katupotala pwanetala kaina bitabuboti kala gabula, kaina bitaguligweili wowola paila biyomitali la ninamwau. \x - \xo 21.5 \xt Tol 19.27-28; Kak 14.1\x* \v 6 Matauna ibodi bikabomi titoulela e gala biyomsilaigu. Paila matauna igibugabu kaula lulela baisa yeigu, mapaila matauna ibodi bikabomi titoulela. \v 7 Tolula gala ibodi bivaiya natana minasina nakalimwala kaina minana bogwa ikikapugula kaina minana nauvaipaka, paila matauna tobumaboma. \v 8 E tomota ibodi bivigakaisi tolula tobumaboma, paila matauna igibugabu kaula lulela baisa yeigu. Yeigu goli Guyau. Yeigu Tobumaboma e ulo touwata bavigaki mina bumaboma wala. \v 9 Kidamwa taitala tolula latula vivila bivigaki titoulela nakalimwala, minana bogwa eiyomsili tamala, mapaila ibodi wala bigabwaisi minana wa kova bikaliga. \p \v 10 “E Tolula Toveka bogwa eivaputumaisi deli bogwa eikabomaisi matauna paila bisikam kasi karekwa tolula, mapaila matauna gala ibodi biviriviri kulula kaina bikisi kala kwama paila biyomitali la ninamwau. \v 11-12 Paila matauna bogwa leikabomaisi paila yeigu, e gala biyogwali titoulela kaina biyogwali ulo Buliyoyova kwebumaboma metoya bisilavi ulo Buliyoyova e bilaga bwala makwaina tomata eikikanaki, ilagoli tamala kaina inala tatoula. \v 13 Matauna ibodi wala bivaiya natana gala ikikapugula, \v 14 gala kwabuya kaina natana nauvaipaka kaina natana nakalimwala. Matauna ibodi bivaiya natana gala ikikapugula metoya odalela titoulela. \v 15 Mitaga kidamwa gala bivagi makawala, e mwada litula tobumaboma, bogwa bivigaki topupagatu. Yeigu goli Guyau e yeigu bogwa lakatupali matauna lavigaki Tolula Toveka.” \p \v 16 E Guyau ikaraiwogi Mosese \v 17 biluki Eroni kawala, “Gala taitala metoya odalem matauna isim pikolela wowola ibodi bigabu kaula lulela baisa yeigu. Karaiwaga makwaina paila tuta baisa deli tubwa tuta oluvi. \v 18 Gala taitala isim kala kapwaila ibodi bigabu lula makwaina. gala taitala, tokwau, topem, kaina tobelu kaina tosiekupuna; \v 19 gala taitala tobali, kaina togei, \v 20 gala taitala tokubula, kaina taitala saina wala tokukupi sainela; gala taitala avai katoula omatala kaina owowola; kaina taitala bogwa eikivaisi kikiyatula. \v 21 Gala taitala odalela Eroni Tolula isim kala golia ibodi bigabu kaula lulela baisa yeigu. \v 22 Kidamwa taitala bikoma kaula baisa eivigakaisi lula baisa yeigu, kaula lulela kwebumaboma, deli kaula lulela makwaina saina kwebumaboma, \v 23 mitaga matauna isim kala golia, matauna gala ibodi bima katitaikinela taboda miyana yabumaboma kaina bivalapula okabogwabu lula. Matauna gala ibodi biyogwali vavagi makwaisina kwebumaboma paila yeigu goli Guyau e lavigaki makwaisina kwebumaboma.” \v 24 Baisa makawala avaka Mosese eiluki Eroni, deli litula, deli goli komwaidosi mina Isireli. \c 22 \s1 Ibodi bikabomaisi lula \p \v 1 E Guyau ikaraiwogi Mosese \v 2 biluki Eroni deli litula kawala, “Yokomi gala ibodi bukuyomsilaisi yagagu igibumaboma, mapaila ibodi bukukwabomaisi makwaisina semakavi kwebumaboma deli mi kamaiaba avaka mina Isireli leikabomaisi baisa yeigu. Yeigu goli Guyau. \v 3 Kidamwa availa metoya odalemi, igau wala topupagatu, e bimaga katitaikinela makwaina semakavi kwebumaboma avaka mina Isireli leikabomaisi baisa yeigu, matauna gala avai tuta tuvaila biwotetila metoya okabogwabu lula. Karaiwaga makwaina paila tuta baisa deli tubwa tuta oluvi. Yeigu goli Guyau. \p \v 4 “Kidamwa availa metoya Eroni dalela biyosi kagwaiguya kaina pokesa matauna gala ibodi bikoma makwaina lula kwebumaboma, tatoula wala matauna bimigileu, e kidamwa taitala tolula bikabikoni avai vavagi kwepupagatu, matauna bogwa eiyogwali titoulela, makawala tomata kaina la sopi bibusimakava, \v 5 kaina ikabikoni natana mauna napupagatu, kaina taitala tomota topupagatu. \v 6 Kidamwa taitala tolula biyogwali titoulela, matauna bisisu wala topupagatu kaukwau bila ibugiki, deli matauna gala ibodi bikoma avai vavagi metoya lula kwebumaboma tatoula wala bikakaya bikugwa. \v 7 Avai tuta kalasia bisalili matauna bogwa bimigileu, e matauna ibodi bikam lula kwebumaboma, paila metoya lula baisa tolula kʹasi eibubanaisi. \v 8 Matauna gala ibodi bikoma avai mauna vilionela minana eikaligimakava kaina mauna nagigasisi eikamataisi. Paila kidamwa bikoma bogwa biyogwali titoulela. Yeigu goli Guyau. \p \v 9 “Tolula komwaidona ibodi bikabikuwolaisi karaiwaga makwaina lasaiki, mitaga kidamwa gala, matausina bogwa leisulasi e bikaligasi, paila matausina bogwa eikoulovaisi ulo karaiwaga kwebumaboma. Yeigu goli Guyau e yeigu lavigaki matausina mina bumaboma. \p \v 10 “Tolula wala deli litusia ibodi bikomasi lula makwaina kwebumaboma, gala tomotamakava ibodi bikomasi deli goli gala avai tomota tolula eivauli kaina taitala la topaisewa. \v 11 Mitaga kidamwa taitala tolula la ula matauna eigimloki ola mani titoulela kaina eivilulaisi ola bwala, ibodi bikam kaula baisa tolula kasi vilavila. \v 12 Kidamwa taitala tolula latula vivila bivaiya taitala gala tolula, minana gala ibodi bikoma makwaisina lula kwebumaboma. \v 13 Mitaga minana eivaipaka leikwabuya gala iunai gugwadi e ikaimilavau ola bwala tamala iyamati ibodi bikoma kaula baisa tamala eitakuni metoya tolula wotitalela. Tolula wala deli litusia ibodi bikomasi kaula baisa. \p \v 14 “Kidamwa availa matauna gala tolula litusia biyopolasi wala bikoma lula makwaina kwebumaboma matauna ibodi bimipuvau baisa tolula makawala kala bidubadu lula makwaina, deli bisaila odabala tuvaila katumkulovala.\f t \ft Kugisi footnote uula 5.16\f* \v 15 Tolula matauna gala ibodi biyogwali makwaisina lula kwebumaboma; \v 16 metoya bitugwalaisi avai tomotamakava bikam kaula makwaisina, baisa biyomituli kala pakula deli kala mipuki tau matauna. Yeigu goli Guyau e yeigu lavigaki lula makwaisina kwebumaboma.” \p \v 17 E Guyau ikaraiwogi Mosese \v 18 biluki Eroni deli litula deli goli komwaidosi mina Isireli karaiwaga makwaisina. Ka, kidamwa taitala guma Isireli kaina taitala togilagala eisisu olopola Isireli bimai lula kwegubugabu paila bikibuboti la biga katotila kaina la semakavi wala metoya ola tagwala, ibodi mauna minana gala isim kala nebaneba. \v 19 Kidamwa Yaubada bikabwaili, ibodi bimaiyaisi namwala gala isim kala nebaneba. \v 20 Mitaga kidamwa bukutugwalaisi natana mauna minana isim kala nebaneba, Guyau gala bikabwaili minana. \x - \xo 22.20 \xt Kak 17.1\x* \v 21 E kidamwa availa bimai kalubaila lulela baisa Guyau paila bikibuboti la biga katotila kaina la semakavi metoya ola tagwala wala mauna minana gala isim kala nebaneba, kidamwa magisi Guyau bikabwaili. \v 22 Gala bukusemakavaisi baisa Guyau avai mauna minana nakau, kaina napem, kaina isim kala kapwaila, kaina napokesa, napwasa kaina nakasikuni. Gala bukugabwaisi avai mauna makawala minasina okabogwabu lula paila kaula lulela. \v 23 E paila mi semakavi metoya avaka omi tagwala ibodi bukutugwalaisi avai mauna minana naikieki kaina isim kala gimabubula, mitaga minana Guyau gala bikabwaili paila biga katotila. \v 24 Gala bukusemakaiyaisi baisa Guyau avai mauna minana kikiyatula bogwa eikatumkumkwaisi, leiteyasi, kaina leikatubwauwaisi, kaina leikapitunaisi. Karaiwaga makwaina gala isusukwaimi omi valu. \p \v 25 Gala bukuvigakaisi natana mauna paila kaula lulela minana taitala togilagala leisakaimi, paila mauna makawala minasina nakakatoula deli Yaubada gala bikabwaili minana. \p \v 26-27 Kidamwa natana bulumakau, kaina sipi, kaina gota biuni latula, gala ibodi bukukwatulakaiyaisi bim ituwoli, bisisu wala deli inala biboda kwailima kwaiyu yam. Mitaga avai tuta bipeula wowola minana bogwa bibudoki paila kaula lulela. \v 28 Gala ibodi bukusemakaiyaisi natana bulumakau deli latula, kaina sipi deli latula kaina gota deli latula yam makwaina wala. \v 29 Avai tuta bukumaiyaisi nokagutoki lulela baisa Guyau, kuvagaisi makawala kami karaiwaga e igagabila Guyau bikabwailimi; \v 30 yam makwaina wala bukukomasi bukuvinakwaisi e gala bikalayuwela. \p \v 31 E Guyau ikaibiga kawala, “Kukwabikuwolaisi ulo karaiwaga; yeigu goli Guyau. \v 32 E gala bukuyomsilaisi yagagu igibumaboma; komwaidomi mina Isireli ibodi bukuninatalasi baisa yeigu, e bukukwabomaimi titoulemi. Yeigu goli Guyau e bavigakaimi mina bumaboma; \v 33 yeigu goli lavisunupuloiyaimi metoya Itipita mwada bukuvigakaigusi mi Yaubada. Yeigu goli Guyau.” \c 23 \s1 Tapwaroru pakala \p \v 1 E Guyau isaiki Mosese karaiwaga \v 2 paila tapwaroru pakala, tutala mina Isireli bisigugulasi paila bitapwarorusi. \v 3 Bogwa kuyosisi\x - \xo 23.3 \xt Sun 20.8-10; 23.12; 31.15; 34.21; 35.2; Kak 5.12-14\x* kwailima kwaitala yam paila mi tuta bukuvagaisi avaka mi paisewa. Mitaga kululuwaisi yam makwaina kwailimala kwaiyuwela, baisa Sabate yamla vaiwasi. E wa yam makwaina gala bukupaisewasi, mitaga bukusigugulasi paila tapwaroru. Paila sabate makwaiwena Guyau la yam, ambaisa ambaisa goli lokusisikaisi. \v 4 Baisa bukukwamitulaisi la tuta paila paka makwaisina avaka makateki balukwaimi. \fig Mina Isireli isigugulasi paila tapwaroru|src="HK 65b" size="col" copy=" priest and people " ref="23.3" \fig* \s1 Luvapela Pakala, deli Beredi Gala Deli Kala Yisi Pakala \r (Baw 28.16-25) \p \v 5 Paila Luvapela\x - \xo 23.5 \xt Sun 12.1-13; Kak 16.1-2\x* Pakala, bukusigugulasi paila bukukwamiabaisi Guyau. Bukuvitouulasi tutala tubukona minana kala vitouula taitu, yamla kweluwotala kwaivasila otutala kalasia bisalili. \v 6 Paila \x - \xo 23.6-8 \xt Sun 12.14-20; 23.15; 34.18; Kak 16.3-8\x* Beredi Gala Deli Kala Yisi Pakala bukuvitouulasi wa yam kweluwotala kwailimala. E kwailima kwaiyu yam gala ibodi bukukwamsi beredi avaka eivagaisi deli kala yisi. \v 7 E okala vitouula yam makwaisina igau bukusigugulasi paila bukutapwarorusi, e gala wala availa baisa yokomi bivagi avai paisewa. \v 8 Kusemakavaisi kaula kala lula baisa Guyau paila kwailima kwaiyu yam makwaisina. Metoya baisa kwailima kwaiyuwela yam kusigugulasi tuvaila paila bukutapwarorusi. Taga gala wala avai paisewa bukuvagaisi wa yam makwaina. \p \v 9-10 Igau avai tuta bukusuvisi mapilana valu avaka Guyau bisakaimi, e bukutayoyuwasi mi witi, ikugwa bukukwauwaisi luvatala mi witi bukulauwaisi baisa mi tolula. \v 11 E matauna bitabubula baisa Guyau makawala bivigaki kwedabala mi lula baisa Guyau, e mwada Guyau bogwa bikabwailimi. Igau avai tuta Sabate biwokuva e tolula bitabubula mi lula makwaina. \v 12 E wa yam makwaina okutabubulaisi witi kala semakavi, e makawala goli bukugabwaisi lula kwegubugabu metoya natana sipi namwala kala taitu kwaitala wala e gala isim kala kapwaila. \v 13 Wa tuta makwaina deli bukululasi kaula lulela. Kukwauwaisi kapoyu pwarawa e kukwenevigolaisi bulamila olibe paila lula makwaina. Vavagi makwaina maiinela simasimina kala lula mwada biyomwasali Guyau. E deli goli bukutabubulaisi yatala lukwavala waini. \v 14 Gala bukukwambogwasi witi, kaina geyata kaina gubugabu, kainaga beredi kwegubugabu. Mitaga ikugwa bukutabubulaisi makwaisina lula baisa Guyau. Baisa makawala kami karaiwaga baisa tubumia komwaidosi kidamwa bukukwabikuwolaisi paila tuta baisa deli goli tuta bima. \s1 Tayoyuwa Pakala \r (Baw 28.26-31) \p \v 15 Paila Tayoyuwa\x - \xo 23.15-21 \xt Sun 23.16; 34.22; Kak 16.9-12\x* Pakala tutala, bukuvitouula kakalawa metoya Sabate makwaina lokutabubulaisi witi baisa Guyau. Sabate makwaina eiwokuva, e metoya yam makwaina oluvi bukukwalawasi kwailima kwaiyu wiki. \v 16 E avai tuta makwaina Sabate kwailima kwaiyuwela eiwokuva, e wa yam makwaina kweluwolimala\f u \ft Baisa uula idokaisi paka makwaina yagala Penitikosi, paila mabigana Penitikosi kala katumiki “kweluwolima”.\f* goli, bukuvigivauwaisi mi semakavi witi baisa Guyau. \v 17 E kwaitala kaukweda ibodi bimai kwaiyu beredi baisa Guyau paila kala katukila. E kwaitala kwaitala makwaisina beredi bukusailisi kapoyu pwarawa deli bukukwepupolaisi yisi, e bukumaiyaisi baisa Guyau paila mi tabubula lulela kwaimatala witi kala tayoyuwa. \v 18 E deli beredi komwaidosi mina Isireli bimaiyaisi nalima nayu sipi kwaitala wala kasi taitu, e natana bulumakau, e deli nayu gota. Ibodi wala komwaidosi minasina gala isim kasi kapwaila. E komwaidona bigabwaisi lula baisa Guyau, e bisegulikaisi wala bali deli waini kala lula. E vavagi makwaisina maiinela bogwa biyomwasali Guyau. \v 19 Tuvaila bukutugwalaisi natana gota namwala paila mitugaga lulela e deli nayu sipi nammwala kwaitala wala kasi taitu paila kalubaila lulela. \v 20 E tolula bisaiki beredi deli nayu sipi nammwala bivigaki Guyau kala katukila paila wala tolula kʹasi. E komwaidona lula makwaisina kwebumaboma wala. \v 21 Wa yam makwaina gala kwaitala paisewa bukuvagaisi makawala paisewala yam yam, mitaga bukusigugulasi wala paila bukutapwarorusi. E dalemi ibodi bikabikuwolaisi karaiwaga makwaisina tuta komwaidona deli tuta igau bima, ambaisa ambaisa goli lokusisikaisi. \p \v 22 Avai tuta bukutayoyuwasi\x - \xo 23.22 \xt Tol 19.9-10; Kak 24.19-22\x* mi bagula, gala bukuteyasi witi otukulumwalela mi bagula, kaina gala kukukweiitasi bukubobwaisi pusiganela witi avaka bogwa kuligaiwaisi. Mitaga kuligaiwaisi wala makaisina paila tonamakava deli goli togilagala. Guyau matauna wala mi Yaubada. \s1 Taitu Kwaivau Pakala \r (Baw 29.1-6) \p \v 23-24 E tubukonela nalima nayuwela, yamla kala vitouula, kuvigakaisi yam makwaina kwaiveka yamla vaiwasi. E bukumaisi gulitinidesi paila tapwaroru avai tuta tauya bitigilulu. \v 25 Bukusakaisi kaula paila lula baisa Guyau, e gala bukuvagaisi kwaitala mi paisewa titoulemi yam makwaina. \s1 Yamla Mitugaga Kala Ligaiwa \r (Baw 29.7-11) \p \v 26-27 Tubukonela\x - \xo 23.26-32 \xt Tol 16.29-34\x* nalima nayuwela yamla kweluwotala e makwaina yam bukuvagaisi tapwaroru makwaina paila tomota si mitugaga kala ligaiwa. Makwaina yam gala bukukwamsi e kumaisi gulitinidesi paila tapwaroru deli kaula lulela bukusakaisi baisa Guyau. \v 28 Gala bukupaisewasi yam makwaina, paila bogwa inagaisi yam makwaina bivagaisi makawala kidikedala mitugaga kala ligaiwa. \v 29 Avai tomota kidamwa bikoma avai kaula makwaina yam, matauna gala bukudokaisi Yaubada la tomota. \v 30 Deli kidamwa availa bipaisewa yam makwaina e Guyau titoulela bikatumati. \v 31 Makwaina karaiwaga bilokaia komwaidosi tubumia ambaisa ambaisa eisisikaisi. \v 32 E tubukona minana kwailima kwaivasila yam kalasia ola salili\f v \ft Mina Isireli idokaisi baisa tutala yam kala vitouula.\f* e bila bibodi kweluwotalela yam kalasia ola salili kukwabomaisi paila yamla vaiwasi, e tuvaila gala avaka bukukomasi. \s1 Buliyoyova Pakala \r (Baw 29.12-40) \p \v 33-34 Avai tuta\x - \xo 23.33-36 \xt Kak 16.13-15\x* bukupakasi Buliyoyova Pakala bukuvitouulasi nalima nayuwela tubukona yamla kweluwotala kwailimala e bisaitaula wala bila kwailima kwaiyu yam. \v 35 E yam makwaina kala vitouula bukumaisi gulitinidesi paila tapwaroru, deli gala kwaitala avaka mi paisewa bukuvagaisi. \v 36 Yam kwaitala kwaitala paila makwaisina kwailima kwaiyu yam bukumaiyaisi kaula lulela. Wa yam kwailima kwaitolula bukumaisi gulitinidesi e tuvaila bukutapwarorusi, e deli bukumaiyaisi kaula lulela. Paila yam makwaina yamla tapwaroru, deli gala avaka mi paisewa bukuvagaisi. \p \v 37 (Makwaisina tapwaroru pakala baisa makawala bukukwamiabaisi Guyau. Bukumaisi gulitinidesi bukutapwarorusi, deli bukutabubulasi kaula lulela, gubugabu lulela, witi lulela, mitugaga kala ligaiwa lulela, deli waini lulela, makawala kidikedala paila paka makwaisina yam kwaitala kwaitala. \v 38 Makwaisina paka bukukwalumgulikaisi makwaisina mi Sabate, deli makwaisina lula bukukwalumgulikaisi mi lula paila yam kwaitala, mi lula paila biga katotila, e mi semakavi avaka lokusisakaisi Guyau.) \p \v 39 Avai tuta\x - \xo 23.39-43 \xt Sun 23.16; 34.22\x* bogwa okutaiyauwaisi mi buyagu, bukukwalalimasi bukukwalayusi bukuvagaisi paka makwaina Buliyoyova Pakala. Bukuvitouulasi yam kweluwotala kwailimala tubukona nalima nayuwela. Yam makwaina kala vitouula bukuvagaisi yam kwaiveka wala paila yamla vaiwasi. \v 40 Wa yam makwaina bukukwauwaisi kwaivila wala kaiuwasi mi kai, makwaisina saina bwainigaga, deli bukukwauwaisi sisila pulopola, deli sisila kai isim yekwesila bidubadu, e bukuvitoulaisi kwaitala pakala tapwaroru paila kala taimamila Guyau mi Yaubada. \v 41 Kukwalalimasi kukwalayusi baisa bukupakapakasi wala. Karaiwaga makwaisina ibodi tubumia bikabikaulasi tuta komwaidona deli igau tuta bima. \v 42 Biboda kwailima kwaiyu yam komwaidosi mina Isireli bisisuaisi obuliyoyova, \v 43 e igau tubumia binikolaisi kidamwa Guyau eivigaki mina Isireli isisuaisi obuliyoyova avai tuta eivisunupuloi matausina metoya mapilana Itipita. Matauna goli Guyau mi Yaubada. \p \v 44 E baisa makawala Mosese isaiki karaiwaga makwaisina baisa mina Isireli kidamwa bikabikuwolaisi kidikedala makwaisina tapwaroru pakala, paila kala taimamila Guyau. \c 24 \s1 Kala yamata kaitapa olumoulela Buliyoyova \r (Sun 27.20-21) \p \v 1 E Guyau iluki Mosese \v 2 biluki mina Isireli karaiwaga makwaisina. Ka, ibodi bukumaiyaisi olibe bulamila baisa kala gigisa saina bwainigaga paila kaitapa makaisina olumoulela Buliyoyova, e igagabila kaitapa bikakatasi wala tuta komwaidona. \v 3 Koyavi kwaitala kwaitala Eroni ibodi bivakanoti makaisina e bikakatasi wala biyamki omatala Guyau opapala miyana taboda eitabodaisi Kabutu Didawogela, makwaina eitotu olumoulela matabudona Bomikikila Sainela. Karaiwaga makwaina ibodi bikabikuwolaisi paila tuta baisa deli tubwa tuta oluvi. \v 4 E Eroni ibodi biyamati kaitapa makaisina eitotusi osi kabototu eibubulaisi metoya goulawokuva wala, deli ibodi bivakawoli makaisina bikakatasi wala tuta komwaidona omatala Guyau. \s1 Beredi isakaisi Yaubada \p \v 5 Kukwau pwarawa kala vakaila makawala kapoluwotala kapoyu, e kugabu beredi kala bawa kweluwotala kwaiyu. \x - \xo 24.5-6 \xt Sun 25.30\x* \v 6 Oluvi kukwasi kasayu, kwailima kwaitala kasatala kwailima kwaitala kasayuwela, odabala tebeli, makwaina leibubulokaisi metoya goulawokuva wala, makwaina goli eitotu omatala Guyau. \v 7 E kukwau sitana bulami maiina simasimina e kukwatugiaki makwaisina beredi komwaidona, bivigaki kabotuvitusila paila kaula lulela makwaina komwaidona wala bogwa leisakaisi Guyau, kaimapula beredi makwaisina. \v 8 E tuta baisa deli tubwa tuta oluvi, Sabate kwaitala kwaitala, ibodi bisisailisi beredi omatala Guyau. Baisa mina Isireli kasi gulogula ibodi biuvagaisi tubwa komwaidona. \v 9 Beredi baisa Eroni deli dalela kasi vilavila, e matausina ibodi bikomasi matabudona bomikikila, paila makwaina kaula lulela saina kwebumaboma leisakaisi Guyau, e tolulaga kʹasi. \x - \xo 24.9 \xt Md 12.4; Mk 2.26; Lk 6.4\x* \s1 Kabogigisa paila sula kala mapula \p \v 10-11 Ka, taitala tau tamala guma Itipita e inala vilela Isireli, minana yagala Selomiti minana Dibiri latula odalela Dani. E olumoulela kabosikaiwa tau matauna ikominimanisi sola taitala guma Isireli. E olopola si kominimani matauna ikadubali Yaubada, mapaila ivakolaisi iuyokaisi Mosese, \v 12 e ikatupipaisi matauna e itulotulasi Guyau biluki matausina avaka bivigakaisi matauna. \p \v 13 E Guyau iluki Mosese kawala, \v 14 “Kuvisunupuloiyaisi matauna metoya omi kabosikaiwa. E availa availa eilagaisi eibigatona ibodi bisailasi yumasi odabala paila bikamokwitaisi matauna bogwa leisula, oluvi tomota komwaidona ibodi bikatumataisi matauna odakuna. \v 15 E kuluki mina Isireli kidamwa availa bikadubali Yaubada matauna ibodi bilumkoli mapula la sula, \v 16 e bukukwatumataisi matauna. Kidamwa taitala guma Isireli kaina taitala togilagala olopola Isireli bikadubali Guyau, tomota komwaidona ibodi bikatumataisi matauna. \p \v 17 “Kidamwa availa bikatumati tomota ibodi bukukwatumataisi matauna, \x - \xo 24.17 \xt Sun 21.12\x* \v 18 e availa bikatumati sola la mauna, matauna ibodi bisaiki sola natana mapula minana. E vidubalela karaiwaga makwaina momova kaimapula momova wala. \p \v 19 “Kidamwa availa bivisilagi sola, e avaka leivigaki sola ibodi bivigakaisi matauna makawala. \v 20 Kidamwa bikatuuwoli kaitala totuwanela sola, ibodi bikatuuwolaisi kaitala totuwanela; kidamwa availa bikatupwesi kwaitala matala sola, ibodi bikatupwesaisi kwaitala matala matauna; kidamwa bikatummolu kaitala kudula sola, ibodi bikatummolusi kaitala kudula matauna. Avaka wala bivigaki baisa taitala tomota, ibodi bivigakaisi matauna makawala. \x - \xo 24.20 \xt Sun 21.23-25; Kak 19.21; Md 5.38\x* \v 21 Kidamwa bikatumati natana sola la mauna ibodi bisaiki sola natana kaimapula, mitaga kidamwa availa bikatumati sola, ibodi wala bikatumataisi matauna. \v 22 Karaiwaga makwaina kami karaiwaga mina Isireli, deli goli togilagala eisisuaisi deli yokomi, paila yeigu goli Guyau mi Yaubada.” \x - \xo 24.22 \xt Baw 15.16\x* \p \v 23 Avai tuta Mosese eivenoku bigatona baisa mina Isireli, matausina ivisunupuloiyaisi tau matauna metoya osi kabosikaiwa e ilauwaisi ikatumataisi. Baisa makawala mina Isireli ivagaisi avaka Guyau eikaraiwogi Mosese. \c 25 \s1 Taitu kwailima kwaiyuwela \r (Kak 15.1-11) \p \v 1 Metoya wa Koya Sinai Guyau iluki Mosese \x - \xo 25.1-7 \xt Sun 23.10-11\x* \v 2 deli ikaraiwogi matauna biluki mina Isireli karaiwaga makwaisina. Ka, avai tuta bukuviloubusisi valu mapilana Guyau bisakaimi, iboda bukukwamiabaisi Guyau, e tutala bukusakailasi kwailima kwaiyuwela taitu, gala bukubigulaisi pwaipwayela valu mapilana. \v 3 Taitu kwailima kwaiyuwela olumoulela yokomi ibodi bukusopusi mi bagula, bukukwatupomasi mi waini matamsina, deli bukutitapelasi avaka kabinaila mi bagula. \v 4 Mitaga taitu kwailima kwaiyuwela, taitu makwaina kwemwaidona pwaipwaia bivaiwasi, paila taitu makwaina Guyau bogwa leikabomi. Gala bukusopusi kaina bukutayoyuwasi. \v 5 Deli gala bukutaiyauwaisi avai kaula bisusinamakavasi wala. Gala kusapwaisi, deli gala bukukwaveyasi kaiuwala eitammakava e eibukulamakava, matamsina gala kukwatupomasi, paila taitu makwaina kwemwaidona wala pwaipwaia bivaiwasi wala. \v 6 Ilagoli gala bukubigulaisi pwaipwaia mapilana olopola taitu makwaina, mitaga kʹami bibobwabula wala bukukwamkwamsi, mi ula, mi topaisewa, togilagala deli lokusisuaisi, \v 7 mi bulutuvalu, deli nabubolodila omi kwabila. Vavagi kwaitala kwaitala bikabinaisi olopola taitu makwaina paila ibodi bukukomasi. \s1 Taitula ninabwaila \p \v 8 Kukwalau taitu kwailima kwaiyu paila sivalima sivayu, baisa kala bawa biboda kwailuwovasi kwailima kwaivasi. \v 9 E wa taitu makwaina tubukona nalima nayuwela e oyamla kweluwotalela, yam makwaina Yamla Vasosu kukwaraiwogi taitala tau biyuvi tauya ambaisa ambaisa olopola valu viloumwaidona. \v 10 E baisa bivigaki yokomi bukukwabomaisi kweluwolimala taitu, makwaina bivigaki taitula ninabwaila bukukwamitulaisi baisa tomotala valu mapilana. Wa taitu makwaina olopola komwaidona guguwa makwaisina lokugimolaisi metoya baisa semia, ibodi bukukwaimilivauwaisi baisa matausina kaina baisa dalesi, e kidamwa availa leigimolaisi leivigakaisi ula, ibodi bikaimilavau bilokaia veyala. \v 11 Yokomi gala bukusopusi kaina bukutaiyauwaisi avai kaula leisususinasi titoulesi, kaina bukuyoulogusi kaiuwasi mi waini matamsina gala kukwatupomasi. \v 12 Taitu makwaina kwemwaidona kwebumaboma; mitaga yokomi kʹami bukukwamkwamsi avaka wala metoya kabinaila mi bagula. \p \v 13 Wa taitu makwaina olopola komwaidona guguwa makwaisina lokugimolaisi semia si guguwa, ibodi bukukwaimilivauwaisi baisa toliguguwa. \v 14 E kidamwa taitala som wala guma Isireli bipokala pwaipwaia baisa yoku, kaina yoku bukupokala pwaipwaia baisa matauna, gala bukuvigakaisi pokala vavagi katudewa. \v 15 E kwaivila taitu bukubigulaisi pwaipwaia makwaina, ibodi bukukibubotaisi mapula pwaipwaia makwaina avaka bibudoki taitu makwaisina oluviga bukusakailasi Taitula Ninabwaila. \v 16 Kidamwa saina bidubadu taitu bukubigulaisi, ibodi bukuyovigasaisi pokala, mitaga kidamwa kwaivila wala taitu bukubigulaisi, e pokala bibusi, paila avaka kala bidubadu m pokala lokuyomadi pwaipwaia makwaina kabinaila bikaimapu makawala wala m pokala kala bidubadu. \v 17 Gala bukuwabu som, mitaga ibodi bukukukoli Guyau m Yaubada. \s1 Taitu kwailima kwaiyuwela kala nokubukubu \p \v 18 Kukwabikuwolaisi komwaidona Guyau la karaiwaga avaka leikaraiwogaimi. E igagabila bukusibwabwailasi ovalu mapilana. \v 19 E pwaipwaia wala bisaiki kaiuwasi kawailuwa komwaidona, e mi valu bimalia kaula, deli bukusisuaisi bwaina. \p \v 20 Mitaga kaina availa bilivala kawala, “Gala tabigubagulasi deli gala takakavaisi, e avakaga bitakomasi olopola taitu kwailima kwaiyuwela?” \v 21 Mitaga Guyau wala bivigaki kala luvabwaila taitu kwailima kwaitalela e kaula bimiliaki wala, bibodi kwaiyu taitu bukukwamkwamsi. \v 22 Avaka lokutaiyauwaisi olopola kwailima kwaitalela taitu, yokomi bukukwamkwamsi wala tatoula bila ibudoki kwailima kwaiyuwela otutala biguvau, e kaula baisa bikatutuwoli wala bila otayoyuwa. \s1 Ibodi bikaimilivauwaisi si guguwa baisa taitala taitala \p \v 23 Gala bukutagwalasi mi pwaipwaia bimipuvauwaisi, paila gala mi pwaipwaia tatoumi, baisa Yaubada la vavagi, yokomi makawala togilagala tolivalu eitugwalaisi paila bibigulaisi. \p \v 24 Avai tuta pwaipwaia makwaina bogwa eipokalaisi, e tolipwaipwaia magila bitayumali, ibodi biyomitali avai vavagi paila tayumalela pwaipwaia makwaina. \v 25 Kidamwa taitala guma Isireli bitonamakava, e bikominimanaisi wala bigimoli la pwaipwaia baisa sala, e veyala wala tatoula ibodi bitayumalaisi makwaina. \v 26 Kidamwa taitala tau gala veyala paila bitayumalaisi pwaipwaia makwaina, desi wala bitotu tatoula wala bibani veiguwa e bila itayumila titoulela. \v 27 Matauna ibodi bisaiki sola veiguwa kala bidubadu avaka bibudoki paila taitu makwaisina gala ibiguli oluviga bisakaila Taitula Ninabwaila, e pwaipwaia makwaina bila oyamala. \v 28 Mitaga kidamwa matauna la veiguwa gala ibawa paila bitayumali la pwaipwaia, pwaipwaia makwaina bisisu wala oyamala sola, tatoula wala bibudoki Taitula Ninabwaila. Taitu makwaina gala tayumalela pwaipwaia makwaina, bikaimali wala bisaiki tolipwaipwaia. \p \v 29 Kidamwa taitala tau la bwala olopola kwaitala valu isim kalila, e sala bigimolaisi makwaina, matauna ibodi wala bigimolivau la bwala olopola kwematala taitu, e avai yam wala sola leigimolaisi la bwala, matauna ibodi bikibuboti paila bigimolivau la bwala. \v 30 Mitaga kidamwa gala bigimolivau olopola taitu makwaina, matauna bogwa eikivau, e bwala makwaina bivagi la bwala wala tatoula matauna togimwala deli goli dalela; avai tuta bibudoki Taitula Ninabwaila matauna gala bikaimilivau bisaiki tolibwala. \v 31 Mitaga bwala olopola valu makwaisina gala isim kalisi kala kaiyumila makawala baleku, avai tuta bibudoki Taitula Ninabwaila matauna ibodi wala bikaimilivau la bwala. \v 32 Mitaga mina Libai wala osi valu kasimwaleta, avai tuta wala magisi bitayumilasi si guguwa avaka sesia leigimolaisi. \v 33 Kidamwa taitala guma Libai olopola kwaitala valu makwaisina la bwala sala bigimolaisi, e gala bigimolivau, makwaina ibodi bikaimilivauwaisi bisakaisi tolibwala otutala bibudoki Taitula Ninabwaila, paila bwala makwaisina mina Libai eisisikaisi osi valu makwaisina si vavagi tatousi oluwalaisi mina Isireli komwaidona. \v 34 Mitaga kwabila opapasi mavilousina mina Libai si valu gala bigimolaisi makubilasina, paila baisa si vavagi tatousi kwekanigaga. \s1 Ibodi bukukwamovaisi tonamakava \p \v 35 Kidamwa taitala som wala guma Isireli la mitakwabu e m mitakwabu binamakava, e la kaukweda biyatai, ibodi bukupilasi matauna makawala lokuvigaki baisa taitala m topaisewa e gagabila matauna bisisu wala deli yoku. \x - \xo 25.35 \xt Kak 15.7-8\x* \v 36 Gala bukunanamsa bisakaim sitana katumkulovala mapula lokupilasi, mitaga ibodi bukukukoli Yaubada e bukutagwala wala matauna som guma Isireli bisisu otalim. \v 37 Avaka m pilasi lokusisaiki matauna, gala bukunanamsa bisakaim sitana katumkulovala mapula lokupilasi, deli bigimwala kaula baisa yoku e gala bukuvamweni mapula.\x - \xo 25.37 \xt Sun 22.25; Kak 23.19-20\x* \v 38 Baisa goli Guyau mi Yaubada la karaiwaga makawala, matauna goli leivisunupuloiyaimi metoya mapilana Itipita leimaiyaimi e bisakaimi mi valu Kenani e bukuvigakaisi matauna mi Yaubada. \s1 Ula kasi taneku \p \v 39 Kidamwa taitala som wala guma Isireli la mitakwabu e m mitakwabu saina binamakava e bitugwali titoulela bukugimoli bukuvigaki m ula, gala bukuvigaki bipaisewa makawala si paisewa ula. \x - \xo 25.39-46 \xt Sun 21.2-6; Kak 15.12-18\x* \v 40 Matauna ibodi bukuvauli makawala taitala mi topaisewa lokugimloki wa mani, e matauna biwotitalaim tatoula wala bibudoki Taitula Ninabwaila. \v 41 E taitu makwaina matauna deli litula ibodi bisilavaimsi bikaimilavausi baisa veisia biyosasi kasi bigukeya, bigukeyasi tubusia. \v 42 Matausina mina Isireli Guyau wala la ula, e ivisunupuloi metoya mapilana Itipita, mapaila gala gagabila availa bigimoli matausina bivigaki ula. \v 43 Gala bukuyomiyuyaisi matausina mitaga ibodi bukukukolaisi Yaubada. \v 44 Kidamwa magimi availa bukusiaimwaisi mi ula, ibodi bukugimwalasi ituwoli tomota metoya valu mavilousina otalimi. \v 45 Deli yokomi ibodi bukugimwalasi togilagala litusia matausina deli lokusigolaisi. Gugwadi leiunaisi omi valu magudisina mi tomota, \v 46 e gagabila magudisina bukuvigaki kasi bigukeya litumia, e ibodi matausina ula biwotitalaisi litumia osi tuta tomomova komwaidona. Mitaga yokomi gala ibodi bukuyomiyuyaisi taitala sami wala guma Isireli. \p \v 47 Kidamwa taitala togilagala deli lokusigolaisi bikobaluluva la kaisisu, e taitalaga guma Isireli binamakava e bitugwali titoulela mapaila matauna togilagala bigimoli matauna bivigaki la ula kaina taitala wala togilagala veyala bigimwala. \v 48 Kidamwa bogwa leigimolaisi matauna, mitaga ibodi wala bigimlivauwaisi. Kaina tuwala kaina bodala bigimlovau, \v 49 e kaina kadala kaina taitala wala tuwala kaina bodala inala ituwoli, kaina taitala wala vaiyola titoulela ibodi bigimlivau matauna. Mitaga kidamwa matauna bogwa eibodi la guguwa eititakuni ibodi wala bimapu titoulela paila kala taneku. \v 50 Matauna deli availa matauna leigimoli matoulela, ibodi bikalawaisi kwaivila taitu kala bawa tuta matutona leigimolaisi e bilaga ibudoki Taitula Ninabwaila e ibodi bivitobwaisi avaka mapula tau matauna kala taneku, bivatobusi makawala avaka mipusi leimapwaisi si topaisewa. \v 51-52 Metoya guguwa magulona paila mapula kala taneku matauna ibodi biyosi sitana paila taitu makwaisina kesala e bila bibudoki Taitula Ninabwaila, \v 53 makawala wala eivigakaisi si topaisewa taitu kwaitala kwaitala. Kala tokaraiwaga gala ibodi biyomiyuyu matauna. \v 54 Kidamwa nanamsa makwaisina bikasai e gala bitagwalasi bitanekwaisi matauna, ibodi wala matauna deli litula bitanekwaisi oTaitula Ninabwaila. \v 55 Gala availa ibodi biyosikikiti taitala guma Isireli bisivagasi la ula, paila mina Isireli Guyau wala la ula titoulela. Matauna goli leivisunupuloi metoya mapilana Itipita; matauna wala Guyau si Yaubada. \c 26 \s1 Yaubada bimitukwaii tokabikaula \r (Kak 7.12-24; 28.1-14) \p \v 1 E Guyau ikaibiga kawala, “Taga bukububulasi tokolu kaina bukuyoudulaisi kaikobula avai vavagi, kaina kokola bukuyoudulaisi metoya dakuna, kaina dakuna bukulaleiyasi tokolu paila mi kabotaimamila. Yeigu wala Guyau mi Yaubada. \x - \xo 26.1 \xt Sun 20.4; Tol 19.4; Kak 5.8; 16.21-22; 27.1\x* \v 2 Ibodi bukuuvagaisi wala kami paka pakala tapwaroru ambaisa lokuvigakaisi mi kabotaimamila, e bukukwamiabaigusi. Yeigu goli Guyau. \p \v 3 “Kidamwa bukubokulaisi ulo karaiwaga deli bukukwabikuwolaisi, \x - \xo 26.3-5 \xt Kak 11.13-15; 28.1-14\x* \v 4 yeigu basakaimi kuna okala kweluva mokwita, e igagabila bagula bikabinaisi deli kai biuwasi. \v 5 Yokomi bukuluvabwailasi e bukuyayosasi wala tayoyuwa tatoula bikalapula mi waini kaiuwala, e bukukwavaisi wala mi waini tatoula wala bikalapula biguvau. E mi valu bimiliaki kaula, deli bukusisuaisi bwaina. \p \v 6 “Yeigu bakoli mi valu, avai tuta bukumasisi gala bukukokolasi metoya avai vavagi. E yeigu bamtuli mauna nagigasisi omi valu, deli gala tuvaila kabilia. \v 7 Yokomi bukutomgwagasi odubasi kami tilaula; \v 8 kidamwa kamitailima wala, mitaga ibodi wala bukukwalisauwaisi lakatutala, e kidamwa lakatutala kami bawa mitaga ibodi wala bukukwalisauwaisi boda budoveka kasi bawa 10,000. \v 9 Yeigu bamitukwaiyaimi e bavigakaimi bukuunaisi litumia bidubadu; yeigu bavagi avaka ulo biga katotila baisa yokomi. \v 10 Mi valu bimiliaki kaula bukukwamkwamsi wala bila kwaivau taitu bukulupisauwaisi kesala taituvala bukuligaimwaisi pailaga bukukwaidodigasi kalavau. \v 11 E yeigu basisu ogu Buliyoyova Kwebumaboma e deli bitasisuaisi, yeigu gala avai tuta batotubulokaimi. \v 12 Yeigu deli yokomi tuta komwaidona; yeigu mi Yaubada, e yokomi ulo tomota. \x - \xo 26.12 \xt 2 Kr 6.16\x* \v 13 Yeigu Guyau mi Yaubada, yeigu goli lavisunupuloiyaimi metoya mapilana Itipita e gala tuvaila bivigakaimi ula. Yeigu akodidaimi la peula kabokaraiwaga makwaina leikatupipaimi, e atanekwaimi deli mi mwasawa lokuuvatumwanasi.” \s1 Yaubada bimipuki tokowolova \r (Kak 28.15-68) \p \v 14 E Guyau ikaibiga kawala, “Kidamwa gala bukukwabikuwolaisi ulo karaiwaga, yeigu bamipukwaimi. \v 15 Kidamwa bukupakaisi gala bukukwabikuwolaisi ulo karaiwaga avaka lakaraiwogaimi e bukukodidaimisi kabutu makwaina lavagi deli yokomi, \v 16 yeigu bamipukwaimi. Yeigu bamipukwaimi kami lelia kwekanuvagasi deli kuluyuviyavi makwaina bivigaki bukukwausi, deli bigweimilaimi wala bikimataimi. Yokomi bukusapwaisi mi bagula mitaga gala wala avaka kala bwaina bukubanaisi, paila kami tilaula bimaisi biyoulisi mi valu deli bidakwaisi mi bagula. \v 17 Yeigu batotubulokaimi e kami tilaula bikalisauwaimi, e matausina leivigakaisi mina kukolosi yokomi bikaraiwogaimi; e kami kokola wala bibulukukolaimi bukusakaulasi ilagoli gala wala availa ibokavilaimi. \p \v 18 “Kidamwa vavagi komwaidona makwaisina bikaloubusisi mitaga gala wala bukukwabikuwolaigusi, yeigu bakatumkulovi kami mipuki sivalima sivayu tuvaila. \v 19 Yeigu bakodidaimi avaka kala kasai ninami; yeigu bavapakali labuma gala kuna, e mi bagula viloupakala e bikasai pwaipwaia makawala dakuna kala kasai. \v 20 Mi pwaitukula komwaidona gala wala dimlela, paila mi bagula gala bikabinaisi deli kami kawailuwa makaisina gala biuwasi. \p \v 21 “Kidamwa yokomi kusetuwolaisi bukukoulovaigusi wala e bukupakaisi gala bukukwabikuwolaigusi, yeigu tuvaila wala bakatumkulovi kami mipuki sivalima sivayu tuvaila. \v 22 E bawitali mauna nagigasisi oluwalaimi, minasina bikamataisi litumia, deli bikomasi mi bulutuvalu e gala bukubawasi bukusisuaisi omi valu, e mi keda makadasina komwaidona kadaukuwokuva wala. \p \v 23 “Kidamwa mipuki makwaisina bisusunapulasi wala biwokuva, mitaga gala wala bukunakaigalaigusi bukuseudeikisi wala kowolova, \v 24 e yeigu bagibuluwaimi e bamipukwaimi sivalima sivayu tuvaila kala mwau bikalisau masivasina lavigibogwi. \v 25 Yeigu bamai kabilia baisa yokomi e bamipukwaimi paila lokukodidaimisi da kabutusi, e kidamwa bukukougugulaimi gulitinidesi omi valu mwada bukukwalasi, yeigu bawitali lelia kwekanigaga baisa yokomi, e kami tilaula bikatupipaimi. \v 26 E yeigu bavigaki biyatai mi valu, e naluwotala vivila avaka si katuboyuva ibodi bikumlasi kumlotala wala kumkumla. Minasina biyeyasi e bikatupataimi bukukomasi, e avai tuta bukukomasi bukuvinakwaisi, mitaga gala wala bitubwa lupomi, kami molu wala. \p \v 27 “Kidamwa mipuki makwaisina komwaidona bisusunapulasi wala biwokuva mitaga gala wala bukunakaigalaigusi, bukuseudeikisi wala kowolova, \v 28 e deli ulo gibuluwa batovilakaimi e bakatumkulovi kami mipuki sivalima sivayu tuvaila kala mwau bikalisau masivasina lavigibogwi. \v 29 Molusaula wala biyogagaimi e litumia wala titoulemi bukukomasi. \v 30 E odabala koya makwaisina lokuvigakaisi mi kabotapwaroru yeigu bakatudidaimi, deli bakodidaimi mi kabogwabu lula makwaisina lokugibugabusi lula maiina simasimina. E avai tuta bukukwaligasi uwomi balavi bukuwokaiasi deli tokolu minasina lokuvigakaisi mi yaubada minasina goli eikapusibogwasi opwaipwaia. E bavigakaimi saina kabommosila sainela \v 31 yeigu bakodidaimi mi valu deli bakatupilaku ambaisa lokuvigakaisi mi kabotapwaroru, deli bapaiki gala bakabwaili mi lula. \v 32 Yeigu bakodidaimi wala mi valu biwokuva e tilaula matausina biyoulisi mi valu saina bitutu uwosi paila kala kodadaimi. \v 33 E yeigu bamai kabilia baisa yokomi e babutugigaiyaimi bukubutusi bukulosi osi valu gilagala. Yokomi mi valu biviloububu, deli bitotusi wala kwedidadaimi. \v 34-35 E taitu kwaitala kwaitala mi pwaipwaia biuvaiwasi wala gala availa bibiguli; bitotu biviloububu wala biuvaiwasi, yokomiga bukusisuaisi wala okatupipi osi valu kami tilaula. \p \v 36 “E availa availa yokomi bukusisuaisi okatupipi, yeigu bavigakaimi bukukokolasi sainela, e yagila biyuvisau yatala wala yogilumwamwaisa bisilumgola e bukusisakaulasiga. Mi sakaula bukuvigakaisi makawala wala leibokavilaimi okabilia. Tilaula gala bibokavilaimi mitaga bukukwapusimakavasi wala. \v 37 Gala availa bibokavilaimi mitaga bukusilibeibeusi wala bukuwaisi kukwanuwaidalasi, e yokomi gala wala ibodaimi bukukwabiliasi deli kami tilaula. \v 38 Yokomi bukukwaligasi okatupipi, e bukukwanawaisi wala osi valu kami tilaula. \v 39 E kesalaga yokomi tommomova lokusisuaisi osi valu kami tilaula, bukusisuaisi wala kaligami bukukwaligasi paila mi mitugaga deli tubumia si mitugaga. \p \v 40 “Mitaga kidamwa tubumia tuta oluvi bikamitulaisi si mitugaga deli tubusia si mitugaga, matausina goli eikoulovaigusi deli eikosomapwaigusi, \v 41 deli eiyogibuluwaigusi eivigakaigusi atotubuloki matausina e lavigaki tilaula leikatupipaisi eilauwaisi osi valu. Mitaga avai tuta tubumia tuta oluvi bimanum ninasi deli bininavilasi metoya osi mitugaga deli si kowolova, \v 42 e yeigu baluwai avaka ulo kabutu baisa Yekobe, Aisake, deli Eberaam, e bavigivau avaka ulo biga katotila paila basaiki ulo tomota valu mapilana. \x - \xo 26.42 \xt Vit 17.7-8; 26.3-4; 28.13-14\x* \v 43 Mitaga bikugwa valu mapilana vilouwokuva wala bitotu gala tomotala, gagabila pwaipwaia bitomakava wala biuvaiwasi, e matausina ibodi bilumkolaisi mmayuyu paila ikoulovaisi ulo karaiwaga avaka lakaraiwogi. \v 44 Ilagoli tuta baisa kidamwa matausina leisisuaisi osi valu kasi tilaula, yeigu gala wala basilavi kaina bakatudoum matausina. Paila katudoum baisa bivigaki ulo kabutu bogwa bitotina deli matausina, e yeigu goli Guyau si Yaubada. \v 45 Yeigu bavigivau ulo kabutu lavagi deli tubumia omitibogwa tuta makwaina layomitali ulo peula baisa boda komwaidona metoya lavisunupuloi ulo tomota metoya mapilana Itipita, kidamwa yeigu Guyau yeigula si Yaubada.” \p \v 46 Karaiwaga makwaisina komwaidona Guyau leisaiki Mosese metoya wa Koya Sinai paila kasi karaiwaga mina Isireli. \c 27 \s1 Guyau kala bobwailila karaiwogala \p \v 1 Guyau isaiki Mosese \v 2 karaiwaga makwaisina paila kasi karaiwaga mina Isireli. Ka, kidamwa availa bogwa eikatilavi titoulela paila Guyau e bikamokwiti la biga katotila mwau, tau matauna ibodi bitugwali mani kaimapula, e matauna bogwa bibani kala taneku, \v 3-7 makawala avaka tokaraiwaga einagaisi. \q1 - tommoya, kasi taitu kweluwoyu bila kweluwolima kweluwotala. bisakaisi kweluwolima siliba \q1 - nunumoya. bisakaisi kweluwotolu siliba \q1 - tauwau, kasi taitu kwailima bila kweluwoyu. bisakaisi kweluwoyu siliba \q1 - kapugopugula. bisakaisi kweluwotala siliba. \q1 - weiwaya tauwau kasi taitu kwaivasi eibusiga watanawa. bisakaisi kwailima siliba \q1 - weiwaya vivila. bisakaisi kwaitolu siliba \q1 - tommoyabogwa kasi taitu eikalisau kweluwolima kweluwotala. bisakaisi kweluwotala kwailima siliba \q1 - nunumoyabogwa kasi taitu eikalisau kweluwolima kweluwotala. bisakaisi kweluwotala siliba. \p \v 8 Kidamwa taitala tau bogwa eikatotila mitaga saina tonamakava paila bimapu avaka tokaraiwaga leinagaisi, matauna ibodi biuyokaisi tolula, e tolula bivabu sitana, avaka ibodi tau matauna bimapu. \p \v 9 Mitaga kidamwa availa eilivala biga katotila mwada bisaiki natana mauna bivigaki lula baisa Guyau, e bobwailila kwaitala kwaitala makwaisina leisakaisi Guyau kwebumaboma wala; \v 10 e tau matauna eikatotila gala ibodi bivitomapu natana kaimapula minana. Kidamwa bivagi makawala nayu wala minasina bilokaiasi Guyau la vavagi. \v 11 Mitaga kidamwa biga katotila makwaina paila natana mauna e saina napupagatu minana gala ibudoki lula paila Guyau, tau matauna ibodi biuyoki tolula mauna minana. \v 12 E kidamwa mauna minana naminabwaita kaina namigaga tolula ibodi binagi avaka mapula, e mapu makwaina bogwa goli mapula minana. \v 13 E kidamwa tau matauna magila bigimolivau minana mauna, matauna ibodi bisaiki mapula avaka tolula leinagi deli goli bisaila odabala tuvaila katumkulovala.\f w \ft Kugisi footnote isisu 5.16.\f* \p \v 14 Kidamwa availa bitugwali la bwala bivigaki kwebumaboma baisa Guyau, e kidamwa bwala makwaina kala kaliai bwaina kaina gaga tolula wala ibodi binagi avaka mapula. \v 15 Mitaga kidamwa tau matauna magila bigimolivau bwala makwaina matauna ibodi bisaiki avaka mapula tolula leinagi deli bisaila odabala tuvaila katumkulovala.\f x \ft Kugisi footnote isisu 5.16.\f* \p \v 16 Kidamwa taitala tau bitugwali sitana la pwaipwaia bivigaki kwebumaboma baisa Guyau, e kwaivila yagogu bisapwaisi okowolukuvala baleku makwaina ibodi bikibubotaisi mapula makawala, kweluwotala siliba paila mapula vasi peta yagogu. \v 17 Kidamwa Taitula Ninabwaila makateki biwokuva e saina nanakwa bitugwali la pwaipwaia bivigaki kwebumaboma baisa Guyau, e mapula la pwaipwaia bisisu makawala komwaidona avaka tokaraiwaga leinagi. \v 18 Mitaga kidamwa Taitula Ninabwaila bogwa leiwokuva e kwaivilaga taitu tuvaila, e oluvi goli bitugwali la pwaipwaia bivigaki kwebumaboma baisa Guyau, tolula ibodi binagi kwaivila siliba mapula avaka bibudoki taitu makwaisina kesala oluviga bisakaila Taitula Ninabwaila, e tolula wala titoulela bivabu mapula. \v 19 Mitaga kidamwa matauna bogwa leitugwali la pwaipwaia bivigaki kwebumaboma baisa Guyau mitaga tuta oluvi magila bigimolivau, matauna ibodi bisaiki mapula avaka tolula einagi, e bisaila odabala tuvaila katumkulovala.\f y \ft Kugisi footnote isisu 5.16.\f* \v 20 E kidamwa tau matauna gala ikugwa bikaimali pwaipwaia makwaina baisa Guyau, e bikasali wala bisaiki tuwoli tomota mwada bigimolaisi, matauna bogwa leikivau gala gagabila bigimolivau pwaipwaia makwaina. \v 21 E avai tuta Taitula Ninabwaila bibudoki, pwaipwaia makwaina bivigaki Guyau wala la pwaipwaia tatoula; e makwaina tolula si pwaipwaia. \p \v 22 Kidamwa taitala tau bogwa leigimoli kwaitala pwaipwaia e oluvi bitugwali baisa Guyau bivigaki kwebumaboma, \v 23 tolula ibodi binagi kwaivila siliba mapula avaka bibudoki taitu makwaisina kesala oluviga bisakaila Taitula Ninabwaila, e tau matauna ibodi bimapu pwaipwaia makwaina wa yam makwaina wala; e mani magulona Guyau la vavagi. \v 24 Avai tuta bibudoki Taitula Ninabwaila pwaipwaia makwaina bikeiita bilokaia tolipwaipwaia tobubogwa kaina dalela. \p \v 25 Guguwa komwaidona mapusi ibodi bivitobwaisi makawala tokaraiwaga leikaraiwogaisi. \p \v 26 Mauna si kuluta minasina Guyau wala la vavagi, mapaila gala availa ibodi bikabomi baisa Guyau bivigaki la semakavi metoya ola tagwala. Bulumakau nagwadi, lam, kaina gota nagwadi minasina Guyau wala la vavagi, \v 27 mitaga mauna minasina napupagatu si kuluta ibodi tomota bigimolivauwaisi metoya omapula wala avaka leinigibogwaisi deli bisailasi odabala tuvaila katumkulovala.\f z \ft Kugisi footnote isisu 5.16.\f* Kidamwa gala bigimolivauwaisi minana, ibodi tomota ituwoli bigimolaisi, e mapula makawala avaka leisibogwaisi. \p \v 28 Kidamwa avai vavagi bogwa lokukwatilavaisi lokusakaisi Guyau la vavagi tatoula, gala ibodi availa bigimolivau biyosi la vavagi kaina bisaiki sala bigimolaisi, kaina goli tomota, kaina mauna, kaina pwaipwaia. Paila vavagi makwaina bogwa leikabomi leisaiki Guyau la vavagi tatoula.\f a \ft Kidamwa availa leikabomi avaka baisa Guyau metoya wa keda makadana, gala gagabila tomota bikauwaisi kaina bigimolaisi. Bibodi wala vavagi makwaina bidadaimisi, paila baisa kalamwaleta wala Guyau la vavagi.\f*\x - \xo 27.28 \xt Baw 18.14\x* \v 29 Kidamwa lokukwatilavaisi taitala tomota lokusakaisi Guyau la vavagi tatoula, gala gagabila bukugimolivauwaisi matauna. Ibodi wala bikatumataisi. \p \v 30 Tala metoya luwotala avaka kabinaila mi bagula, baisa Guyau wala la vavagi. \x - \xo 27.30-33 \xt Baw 18.21; Kak 14.22-29\x* \v 31 Mitaga kidamwa taitala tau magila bigimolivau sitana kʹala, matauna ibodi bigimwala avaka mapula bogwa leinagibogwisi deli bisaila odabala tuvaila katumkulovala. \v 32 Komwaidona mi yawa mayuwosina natana metoya naluwotala bukusakaisi Guyau la vavagi. Avai tuta bukukwalauwaisi kasi bawa minasina, minana naluwotalela bukusakaisi Guyau la vavagi. \v 33 E tolimauna gala ibodi bikili ituwoli naminabwaita, ituwoli namigigaga, biseguliki wala e gagabila tutala okakalawa ibodi wala namigigaga binagaisi, deli gala ibodi biwouya nanola. Mitaga kidamwa biwouya nanola idoki bikatumapu bisaiki naminabwaita bikaimaliga namigaga, e nayu wala bitowaisi Guyau la vavagi e gala gagabila bigimolivau bikaimali. \p \v 34 Karaiwaga makwaisina Guyau leisaiki Mosese metoya wa Koya Sinai paila kasi karaiwaga mina Isireli.