\id JOB KIRJOB , BOOK OF JOB, Kiriwina Bible, PNG, April 2010 8/11 \h YOBI \mt1 YOBI // La Buki \is1 Kabovitouula \ip Mapilana \bk Yobi La Buki\bk* baisa livalela taitala tobwaila iboda kabosilagi saina mwaugaga. Litula komwaidosi ikaligasi, la guguwa komwaidona tolibulebu ilebwaisi, e matauna titoulela ibani lelia mwau iyogagi wowola komwaidona. Oluvi Yobi deli sala kasitaitolu ikaiyakusi e gagabila bitagisi ammakawala ninasi paila Yobi deli avaka idokaisi kala pakula. E osi kaiyaku ililivalasi bidubadu ninasi paila Yaubada, avaka avaka idokaisi Yaubada la kidakeda baisa tomota. E okala vigimkovila Yaubada titoulela iyoumatila baisa Yobi. \ip Matausina Yobi sala kasitaitolu ilivalaisi avaka eidokaisi kala katumiki mmayuyu makwaisina Yobi eibudoboda. Eidokaisi uula Yobi la mitugaga kaina la kowolova baisa Yaubada. Eikaibigasi Yaubada tuta tuta bisaiki mapu bwaina paila mitukwaibwaila e bimipuki wala mitugaga, e mauula Yobi kala mmayuyu ikibuboti matauna la mitugaga. Mitaga Yobi gala wala itagwala paila ninasi, uula kala lumkola paila la bubunela titoulela ituwoli wala. Bogwa inikoli titoulela tobwaila deli tomitukwaibwaila ikalisau goli sala komwaidosi, e mapaila gala bibodi Yaubada bimipuki matauna saina vakatutuki. Gala wala bikateta ammakawala Yaubada eidoki ibodi bilumkoli mmayuyu makawala baisa avaka eilumkoli, e mapaila saina iluluki Yaubada avaka la ninamwau, e iluki bikamituli uulotoula kabosilagi makwaina. Yobi gala itotubuloki Yaubada, mitaga saina magila Yaubada bikabwaili deli bivigivau bimitukwaii matauna, kidamwa bibinivau kala taimamila omitasi sala. \ip E okala vigimkovila Yaubada imapu Yobi la ninayuwa e ivituloki matauna la peuligaga deli la kabitam saina walakaiwa. Yaubada gala bimapu Yobi la ninayuwa bidubadu kaina biluki uula vavagi mwau makwaisina, e gala wala ikominimani baisa matauna. Mitaga immapu Yobi la dubumi. E oluvi Yobi nanola watanawa ikamituli Yaubada la kabitam deli la peula, e ininavila metoya ola ninayuwa deli ola biga saina minimani. \ip Mapilana kala vigimkovila ilivala ammakawala Yobi ibinivau litula guduwovau, deli guguwa, deli goli kala taimamila, ikalisuwoli baisa avaka eiyosibogwi. Yaubada iluluki matausina Yobi sala paila gala ikamokwitasi paila Yaubada. Kalamwaleta wala Yobi eilumkoli Yaubada mokwita, paila leilumkoli matauna gala makawala tomota eidokaisi matauna la bubunela. \is1 Buki kala katumimisa \io1 Kala vitouula 1.1—2.13 \io1 Yobi deli sala kasitaitolu 3.1—31.40 \io2 a) Yobi la kavilavila \io2 3.1-26 \io2 b) Si bigatona sivimatala \io2 4.1—14.22 \io2 c) Si bigatona siviyuwela \io2 15.1—21.34 \io2 d) Si bigatona sivitolula \io2 22.1—27.23 \io2 e) Kabitam kala yakaula \io2 28.1-28 \io2 f) Yobi la bigatona kala vigimkovila \io2 29.1—31.40 \io1 Eliu la bigatona 32.1—37.24 \io1 Guyau ivitakauloki Yobi 38.1—42.6 \io1 Kabovigimkovila 42.7-17 \c 1 \s1 Diabolo iwakoli Yobi \p \v 1 E mapilana valu Usa, isisu taitala tau yagala Yobi, matauna taitala totapwaroru, deli tuvaila tokimadagi goli. Matauna tau bwaina, mapaila iiyamati titoulela mwada gala bivagi avai mitugaga. \v 2 Matauna litula tauwau kasi bawa tailima taiyu e natonu vivila. \v 3 E tuvaila ola yawa iyosi kala bawa la bulutuvalu lakatuluwolima lakatuluwoyu sipi, lakatuluwotolu kameli, lakatuluwotala bulumakau deli lakatulima ase. E tuvaila goli la towotetila saina bidugaga, mapaila matauna kasi todabala tomota mapilana opilibomatu. \fig Taitala tau yagala Yobi|src="HK 00290" size="col" copy=" Job and friends" ref="1.1" \fig* \p \v 4 E Yobi litula tauwau bogwa ivilasi si tuta paila bipakapakasi, taitala taitala ituwoli la yam paila bipaka, e salaga bimakaiasi matauna. E tuta komwaidona bididouwaisi lusitaia minasina natonu bimakaiasi matausina tauwau e bikamkwamsi deli bimwasawasi gulitinidesi. \v 5 E avai tuta bogwa bivenoku paka e biyamgwa kaukwau, Yobi bikanisalili kaukwau pikekita e bigabu kasi lula litula taitala taitala, kidamwa bikabomivau matausina. Tuta komwaidona iuvagi makawala paila uula onanola ininamsi, “Kaina goli taitala matausina litugwa bogwa eimitugaga e eiyogwali Yaubada metoya onanola titoulela.” \p \v 6 Avai tuta si yam paila mina labuma\f a \ft Matausina kaina anelosi kainaga mimilisi yaubada iuwotitalaisi Yaubada ovalu walakaiwa.\f* biviloubusisi omatala Guyau, e Setani\f b \fq Setani: \ft Matauna taitala mabudona mina labuma, e yagala kala katumiki “totabudoboda” kaina “totabinona”; e itotu omatala Yaubada mwada bitabudobodi mina watanawa kidamwa gala bivagaisi Yaubada nanola.\f* ima oluwalaisi matausina. \x - \xo 1.6 \xt Vit 6.2\x* \v 7 E Guyau ikatupoi matauna kawala, “Mwa! Yokugwa avaka lokuuvagi?” \p E Setani ivitakaula kawala, “Gala goli, lama aliloula baisa e deli bala baisʹo atitavina ovalu watanawa komwaidona.” \p \v 8 E Guyau ikatupoivau matauna kawala, “Ki, sitana kugisi matauna Yobi ulo touwata? Paila mina watanawa gala wala taitala bitabani makawala matauna tau bwaina e deli tokimadagi. Matauna totapwaroru, e iiyamati titoulela mwada gala bivagi avai mitugaga.” \p \v 9 E Setani ivitakaula kawala, “Ki, kudoki Yobi bititapwaroru wala kidamwa gala bibani avaka kala bwaina la tapwaroru ke? \x - \xo 1.9-11 \xt YG 12.10\x* \v 10 Yoku bogwa kukoli matauna deli litula e deli goli kuyamati komwaidona la guguwa. Yoku kukwabwaili komwaidona vavagi eiuvagi deli bogwa kusaiki matauna la bulutuvalu ibodi bivakasau valu viloumwaidona. \v 11 Mitaga tuta baisa, ka! - kidamwa yoku bukukwau vavagi komwaidona avaka avaka eiyosi, e omatam goli bibigigagaim!” \p \v 12 E Guyau iluki Setani kawala, “Bogwa bwaina! Komwaidona vavagi avaka avaka eiyosi bukukwaraiwogi. Mesinaku wala gala bukuyomiyuyu matoulela Yobi.” Mapaila Setani ivatuboulola metoya omatala Guyau e ila. \s1 Yobi litula deli la guguwa eitamwausi \p \v 13 Kwaitala yam avai tuta Yobi litula ipakapakasi ola bwala tuwasi molitomoya, \v 14 e taitala touwata isakawoli biga imiaki Yobi. Ikaibiga kawala, “Avai tuta kasupusopusi obuyagu minasina bulumakau, e minasina ase ikikabubunasi katitaikina. \v 15 Mitaga saina nanakwa mina Sabia\f c \ft Mabudona gala wala bimili valusi ambaisa, mitaga tolibulebu wala iwowausi mapilana opilibolimila.\f* iwawaiyasi deli iveilauwaisi komwaidona minasina. E ikatumataisi m ula komwaidosi e agumwaleta wala yeigu lasakaula lama alukwaim.” \p \v 16 Igau wala ililivala e taitala tuvaila la ula ivalapula e ikaibiga kawala, “Kavikavila iwaiya sipi deli goli toyamata komwaidosi, e ikatumati wala komwaidosi. E agumwaleta wala yeigu lasakaula lama alukwaim.” \p \v 17 Igau wala ililivala, e taitala tuvaila la ula ivalapula e ikaibiga kawala, “Kwaitolu boda mina Kalidi\f d \ft Mabudona tolibulebu makawala mina Sabia (kugisi mailela 15) iwowausi mapilana piliyavata.\f* iwawaiyasi deli iyosisi kameli deli goli ikatumataisi m ula komwaidosi. E agumwaleta wala yeigu lasakaula lama alukwaim.” \p \v 18 Igau wala ililivala, e taitala tuvaila la ula ivalapula e ikaibiga kawala, “Avai tuta litumwa ipakapakasi ola bwala latum molitomoya, \v 19 utuyagila iuu metoya oviloupakala. Ikodidaimi bwala ikapusi e ikatumati wala komwaidosi. E agumwaleta wala yeigu lasakaula lama alukwaim.” \p \v 20 Mapaila Yobi itokaia ikisi kala kwama deli la ninamwau. Matauna iviliu kulula\f e \ft Baisa ikibuboti la ninamwau paila litula.\f* e ikapusi opwaipwaia ikanaki lopola. \v 21 Matauna ikaibiga kawala, “Yeigu akaloubusi towokuva wala yeigu, e towokuva wala yeigu bakaliga. Guyau matauna eisakaigu avaka avaka, e baisa tuta bogwa leikaimali. Kala yakaula Guyau.” \p \v 22 Ilagoli komwaidona avaka avaka eikaloubusisi, mitaga Yobi gala wala imitugaga, paila gala itabinaki Yaubada. \c 2 \s1 Setani iwakolivau Yobi \p \v 1 Avai tuta si yam mina labuma\f f \ft Kugisi Yob 1.6.\f* paila biviloubusisi tuvaila omatala Guyau, e Setani\f g \ft Kugisi Yob 1.6.\f* ima oluwalaisi matausina. \v 2 E Guyau ikatupoi matauna kawala, “Yokugwa avaka lokuuvagi?” \p E Setani ivitakaula kawala, “Gala goli, lama aliloula baisa e deli bala baisʹo atitavina ovalu watanawa komwaidona.” \p \v 3 E Guyau ikatupoivau matauna kawala, “Ki, sitana kugisi matauna Yobi ulo touwata? Paila mina watanawa gala wala taitala bitabani makawala matauna, tau bwaina e deli tokimadagi. Matauna totapwaroru e iiyamati titoulela mwada gala bivagi avai mitugaga. Yoku kumnabaigu e latugwalaim lokuwomakavi wala matauna, mitaga kugisi Yobi saina wala tokimadagi.” \fig crocodile (3.8) Urigova|src="HK 00024" size="col" ref="2.3" \fig* \p \v 4 E Setani ivitakaula kawala, “Tomota wala biligaiwa vavagi komwaidona kidamwa kaimapula bisisu tomomova. \v 5 Mitaga tuta baisa ka, kidamwa bukuyomiyuyu wowola, e matauna omatam wala bibigigagaim!” \p \v 6 E Guyau iluki Setani kawala, “Bogwa bwaina! Yoku wala bukukwaraiwogi, mesinaku wala gala bukukwatumati matauna.” \p \v 7 Mapaila Setani ivatuboulola metoya omatala Guyau e ila ivigaki Yobi ikapetoi owowola komwaidona. \v 8 Mapaila Yobi ila isili odubilawawa e ikau pilatala seniseni paila bikulikwali kala petoi. \v 9 E la kwava iluki matauna kawala, “Mwa! Yoku saina wala tokimadagi kadai? Avaka uula gala bukubigigagi Yaubada e nanakwaga bukukwaliga ke?” \p \v 10 E Yobi ivitakaula kawala, “Yoku gala wala kunikoli avaka lokulivali. Ka, avai tuta Yaubada biwitali kwaitala vavagi bwaina, yakidasi saina wala magidasi. E ammakawalaga bitatamapu kidamwa biwitali kabomwau baisa yakidasi?” Ilagoli komwaidona avaka avaka eilumkoli mmayuyu, Yobi gala wala ikagagi Yaubada. \s1 Yobi sala imakaiasi \p \v 11 E matausina Yobi sala kasitaitolu Elipasa metoya ovilouveka Temani, Bilidadi metoya mapilana Suwai, deli Sopara metoya mapilana Naama. Avai tuta ilagaisi ammakawala Yobi kala mmayuyu, inanamsasi bilosi bikiminumwaisi nanola matauna. \v 12 E igau wala miloutala ililoulasi e matausina bogwa igisaisi Yobi mitaga gala ivitusaisi availa matauna. Mitaga avai tuta bogwa ivitusaisi, e ikapwalaisi koku ivalamsi deli si kavinavina, e ikisaisi kasi kwama deli si ninamwau, e ilavaisi tubumyou ila walakaiwa deli odubasi. \v 13 E oluvi isikailisi matauna opwaipwaia iboda kwailima kwaiyu yam deli bogi, gala vitakaula uula igisaisi kala mmayuyu saina vakaigaga. \c 3 \s1 Yobi la kavilavila baisa Yaubada \p \v 1 Kala vigimkovila Yobi ikawota deli ikagagi yamla la kaloubusi. \x - \xo 3.1-19 \xt Yer 20.14-18\x* \sp Yobi \q1 \v 2-3 Mwa Yaubada! Kukwagagi yam makwaina lakaloubusi, \q2 e kukwagagi bogi makwaina inagu leisuma! \q1 \v 4 Kukivili yam makwaina bidudubila. \q1 Mwa Yaubada! Taga tuvaila kululuwai yam makwaina. \q2 Taga tuvaila kutagwala lumalama bitapi makwaina. \q1 \v 5 Kuvagi makwaina yam kwaigugugu deli kulududubila. \q2 Kuvakanunuvi deli lowalowa, deli kukwatupwani kalasia. \q1 \v 6 Kukwau bogi makwaina kuligaiwa, \q2 deli gala bukutagwala bikalaugolaisi olopola taitu. \q2 \v 7 Kuvigaki bogi makwaina gala valulu, gala mwasawa. \q1 \v 8 Kuvigaki tomigameguva bibulotaisi yam makwaina, \q2 matausina goli inikolaisi ammakawala bikadousi Dokanikani.\f h \ft Mimilisi idokaisi minana urigova wala, mimilisiga idokaisi natana dokanikani metoya libogwa goli.\f* \q1 \v 9 Taga kutagwala Kubwanayam biyuwoula bogi makwaina. \q2 Ibodi bogi makwaina gala bipikwaku paila visiga. \q1 \v 10 Kukwagagi bogi makwaina paila itugwalaigu lakaloubusi, \q2 e paila iligaimwaigu okaboyogagi deli mmayuyu. \b \q1 \v 11 Wooi, desila bakaliga olopola inagu, \q2 kaina bakaliga tutala lakaloubusi. \q1 \v 12 Avaka paila inagu eikopwaigu? \q2 Avaka paila eivinunaigu? \q1 \v 13 Kidamwa bakaligabogwa, bogwa lauvaiwasi baisa tuta, \q2 \v 14 e amasisi makawala gweguya deli tokwaraiwaga matausina \q2 ikaliivauwaisi ligisa kwaibubogwa. \q1 \v 15 E iboda bamasisi makawala gweguya litusia, \q2 matausina bogwa eivakasauwaisi si bwala toyo goula deli siliba, \q2 \v 16 kaina bamasisi makawala gwadi gudimata. \q1 \v 17 Olumoulela laka\f i \ft Baisa si valu tomata, yakidasi tadokaisi Tuma.\f* tomitugaga bisaimwaisi si mitugaga, \q2 deli topaisewa tosomata bibanaisi vaiwasi. \q1 \v 18 Makawala goli tokatupipi biluva uwosi \q2 metoya tokwaraiwaga si katilaka deli si katugasisi. \q1 \v 19 Taitala taitala isisu baisa, matausina isim bulogasi deli matausina gala bulogasi. \q2 Tuvaila matausina ula ibanaisi taneku. \b \q1 \v 20 Avaka paila kutugwali tomota eisisuaisi gaga? \q2 Avaka paila kusaiki lumalama baisa tomota matausina ninasi mwau? \q1 \v 21 Itulotulasi paila kaliga, mitaga kaliga gala avai tuta ima. \q2 Guguwa komwaidona inagaisi mwada laka ikalisau. \x - \xo 3.21 \xt YG 9.6\x* \q1 \v 22 Matausina bimwasawasi e bikaimwanasi avai tuta bibodaisi kasi laka. \q1 \v 23 Yaubada ikatupwani avaka bikaloubusi omitasi, \q2 deli ivabodi matausina. \q1 \v 24 Kaimapula kamkwam yeigu auvalam wala, \q2 deli gala igagabila basim kayagigila. \q1 \v 25 Avaka avaka akukoli deli anokubukubu, \q2 makwaisina goli ikaloubusisi makawala. \q1 \v 26 Yeigu gala asibwabwaila, gala vaiwasi, \q2 deli agu mwau gala kala vigimkovila. \c 4 \s1 Si bigatona sivimatala \r (4.1—14.22) \sp Elipasa \q1 \v 1-2 Mwa! Yobi, ki - kudokiga bukugibuluwa kidamwa balivala? \q2 Ka, yeigu gala wala ibodi bakapatu tuvaila. \q1 \v 3 Paila yoku bogwa lokuvituloki bidubadu tomota, \q2 deli kukwatupewoli tomamama. \q1 \v 4 E avai tuta taitala bimama kaina bisomata, matauna bisilubeibeu, \q2 mitaga m biga wala bikatupewoli matauna bitokaia. \q1 \v 5 E baisa tuta yoku lokuboda mwau. \q2 Lokulumkoli mmayuyu e gala gagabila avaka bukuvagi. \q1 \v 6 Yoku kutitapwaroru baisa Yaubada, e gala wala isim pikolela wowom. \q2 Mapaila ibodaim bukutotu peula deli m pikwaku \q1 \v 7 Kunanamsa - ki, gagabila bukulukwaigu avai tuta \q2 taitala tomitukwaibwaila isilagi? \q1 \v 8 Yeigu bogwa lagisi tomota isupusopusi bigulela mitugaga, \q2 e isisapwaisi bubunela gaga mwada kasi yagogu. \q2 Ka, baisa tuta eititaiyauwaisi bubunela gaga deli mitugaga. \q1 \v 9 Mapaila makawala utuyagila la paisewa, Yaubada ikatumati matausina metoya ola gibuluwa. \q1 \v 10 Tomitugaga iguguvavilasi deli igutogotasi makawala laiyoni, \q2 mitaga Yaubada ikatuminum matausina e ikouwoli kudusi. \q1 \v 11 Matausina makawala minasina laiyoni kidamwa gala avaka isisu paila bikatumataisi e bikomasi. \q2 Makawala wala matausina bogwa ikaligasi e komwaidosi litusia iwaki neuya. \b \q1 \v 12 Tuta kwaitala biga imakaiagu kwaimanum, \q2 e saina manum la biga, gala ibodi baligimlili. \q1 \v 13 Makawala wala mimigaga bogwa iyobosi ulo masisi. \x - \xo 4.13 \xt Yob 33.15\x* \q1 \v 14 Asibalutuva deli ulo tatuva, \q2 e wowogu tomwaidogu wala itatatuva deli kokola. \q1 \v 15 E suwonumla myala imyi migigu, \q2 deli wowogu itulukwaidudu deli agu kokola. \q1 \v 16 E bogwa agisi kwaitala vavagi itotu baisa. \q2 Amituuvili makwaina, mitaga gala wala avaka avitusi avai vavagi. \q1 E oluvi anakaigali kaigila luluwala kawala, \q1 \v 17 “Ki, igagabila Yaubada bigisi avai tau e bidoki matauna tomitukwaibwaila? \q2 Kaina Tobubuli bigisi matauna availa eibubuli e bidoki matauna tobwaila goli? \q1 \v 18 Yaubada gala wala idubumi la touwata mina labuma.\f j \ft Baisa mabudona anelosi iwotitalaisi Yaubada.\f* \q2 Matauna tuvaila ibani sula metoya baisa anelosi goli! \q1 \v 19 Ki, kudoki Yaubada bidubumi matauna availa eibubuli metoya omlomwaluva? \q2 Matauna ibubuli tomota metoya opwaipwaia wala, \q2 e saina gagabila bikatumati, makawala liwoliusa kala kimata. \q1 \v 20 Tau taitala kaina bisisu tomomova kaukwau, \q2 mitaga igau gala bidudubali matala matauna bikaliga, e gala wala availa binikoli. \q1 \v 21 Komwaidona la guguwa eiyosi bikauwaisi bilauwaisi, \q2 e matauna tolubulobwaga wala bikaliga.” \b \c 5 \q1 \v 1 Mwa Yobi! Kudou e kutulikoli kidamwa availa bimapu m dou. \q2 E kaina goli avai anelosi isisu paila bipilasaim? \q1 \v 2 Kidamwa m nokubukubu bikimataim paila m ninamwau, \q2 e mokwita goli bidokaimsi yoku tonagowa. \q1 \v 3 Yeigu bogwa lavitusi matausina toninagowa availa kasi gigisa saina peula, \q2 mitaga saina nanakwa labuloti si valu. \q1 \v 4 E litusia tauwau gala wala ibanaisi kabokwala, \q2 e gala availa bitokaia bipilasi matausina okaboyakala. \q1 \v 5 Tobigumata bogwa bikamkomasi metoya osi bagula matausina toninagowa, \q2 e bikamsi tambubolodila goli, \q2 deli tokwakadaka bikewakewa mitasi paila sesia si guguwa bidubadu. \q1 \v 6 Mitugaga gala bisusina opwaipwaia, \q2 kaina kabomwau bitasusilasi metoya obaleku. \q1 \v 7 Gala goli makawala kadai? \q2 Tanikoli mlimwali iyoyowasi metoya wa kova, \q2 e makawala goli tomota titoulela biyomituli kala mwau. \b \q1 \v 8 E kidamwa yeigu baboda mwau makwaina - \q2 ka - yeigu ibodaigu wala batovila baisa Yaubada, \q2 e ulo ninamwau bakamituli baisa matauna. \q1 \v 9 Gala gagabila bitakatetasi makwaisina vavagi siligaga matauna leiuvagi, \q2 e la kabutuvatusi gala wala kala vigimkovila. \q1 \v 10 E matauna iwitali kuna ima odabala pwaipwaia. \q2 Matauna ivinumli bagula. \q1 \v 11 Mokwita goli, Yaubada wala bilupi matausina ninasi manum, \q2 e isaiki mwasawa baisa komwaidosi matausina iuvalamsi. \q1 \v 12-13 Matauna bisilibodi si nanamsa tokwabitam gaga, \q2 deli bivigaki tokabitam biwaisi metoya osi kabitam titoulesi, \q2 mapaila matausina gala wala kwaitala si vavagi bivigimkulovaisi. \x - \xo 5.12-13 \xt 1 Kr 3.19\x* \q2 \v 14 E igau wala yam, mitaga kasi lumkola makawala ivabakwalisi odudubila. \q1 \v 15 Mitaga Yaubada bikoli tonamakava metoya okaliga, \q2 e bikoli togumalawa metoya baisa tolamadada. \q1 \v 16 Matauna isaiki pikwaku baisa tonamakava, \q2 e bisilibodi tomitugaga si kaninisi. \b \q1 \v 17 Availa Yaubada bikiduwosisii, matauna bimwasawa! \q2 E yoku gala bukugibuluwa tutala matauna bikamitilakaim. \x - \xo 5.17 \xt Big 3.11-12; Ib 12.5-6\x* \q1 \v 18 Yaubada biwai e tuvaila bikapoli lewa. \q2 Biwai metoya oyamala, e oyamala bikatumova. \x - \xo 5.18 \xt Osi 6.1\x* \q1 \v 19 E tuta tuta matauna wala bikolaim metoya avai kabosilagi. \q2 \v 20 Avai tuta molusaula bima, matauna goli bikamovaim, \q2 deli otutala kabilia matauna wala bikolaim metoya okaliga. \q1 \v 21 Yaubada bikolaim metoya osi silapulu tomota, \q2 e tutala katudoum bima, matauna goli bikolaim. \q1 \v 22 E yoku bukuvigaki kaboyogagi deli molusaula kam gigila wala, \q2 deli gala bukukukoli minasina bolodila. \q1 \v 23 E m bagula makwaisina bukusisapu gala wala isim dakuna. \q2 e bolodila gala avai tuta bigadaimsi. \q1 \v 24 Wa tuta matutona biluva wala wowom bukusisu om bwala, \q2 e avai tuta bukuvakawoli m sipi, bukubani minasina ibwabwainasi wala. \q1 \v 25 E bukubani bidubadu litumwa, \q2 kasi bawa makawala mnumonu osaivau kala bawa. \q1 \v 26 E yoku bukutomoya mokwita, \q2 makawala witi immatuwa itotu igau otayoyuwa. \q1 \v 27 Mwa, Yobi! Yakidasi tuta kaduwonaku tatitakutusi wala paila baisa, \q2 e bogwa leitanikolaisi. \q2 E baisa mokwita wala, mapaila ibodi bukudubumi baisa. \c 6 \sp Yobi \q1 \v 1-2 Kidamwa agu mwau deli ulo ninamwau bitavisaikoli okabovisaikola, \q2 \v 3 mokaisi bikalisau mokaila kanakenuva komwaidona obolita, \q2 mapaila gala biyowa lupomi metoya ulo biga minimanila. \q1 \v 4 Yaubada Topeuligaga bogwa eibasaigu okaiyala, \q2 e yayanela la kaiyala bogwa eilukuwoli wowogu komwaidona. \q2 Yaubada tuta komwaidona iuvitukukolaigu wala. \b \q1 \v 5 Natana ase bikamkwam mnumonu bikomata, \q2 deli natana bulumakau bimanum bikamkwam mnumonu yammatutila. \q1 \v 6 Mitaga availa ibodi bikoma kaula gala deli yona? \q2 Ammakawala pou olumoulela pupwakaula kakamwenala? \q1 \v 7 Yeigu gala wala ibodi bakoma kaula makawala, \q2 avai kaula akamkoma ibulokatuwolaigu wala. \b \q1 \v 8 Avaka paila Yaubada gala bisakaigu avai vavagi banigadi? \q1 Avaka paila gala imapu ulo nigada? \q1 \v 9 Ibodi wala matauna bikatumataigu! \q1 \v 10 Kidamwa bogwa lanikoli bivagi makawala, yeigu bamwasawa sainela \q2 e gala wala baluluwai ammakawala agu mmayuyu kala vakaila. \q1 Bogwa lanikoli Yaubada matauna tobumaboma; \q2 e yeigu gala kwaitala tuta akoulovi la karaiwaga. \q1 \v 11 Ammakawala ulo peula vakaila bibodi basaitaulaga tomomova? \q1 Avaka paila bibodi bamova kidamwa ulo pikwaku bogwa leiwokuva? \q1 \v 12 Ki, ammakawala? Yeigu wowogu dakunawokuva kaina? \q1 Kaina wowogu kala peula makawala barasi? \q1 \v 13 Yeigu ulo peula bogwa leiwokuva e gala avaka ikesa paila bakolaigu titoulegu; \q2 e gala wala ambaisa ibodi babani pilasi. \b \q1 \v 14 Kidamwa baboda vavagi mwau makawala baisa, \q2 ibodi wala banevi lubaigwa tokamokwita - \q2 ilagoli kaina bogwa lasilavi Yaubada kaina gala. \q1 \v 15 Mitaga yokomi lubaigwa, \q2 kusipulokaigusi makawala waya makaduyosina pakalela avai tuta gala kuna. \q1 \v 16 Makaduyosina goli ikasuwoki sinou deli sopi kwekulokula, \q2 \v 17 mitaga avai tuta waigigi bilova isosusi wala itamwausi, \q2 e lubulabu wala ikanukwenu. \q1 \v 18 Yuwotala kameli itamwausi \q2 avai tuta inainevisi kasi sopi bimomsi. \q1 Iwowausi e bidoumlabasi wala oviloupakala. \q1 \v 19 Mayuwona kamelila Seba deli Tema inainevisi mitaga gala wala ibanaisi, \q2 \v 20 mapaila si pikwaku ikaliga wala opapala makaduyosina waya kadapakapakala. \q1 \v 21 Yokomi mi sopa kala bidubadu baisa yeigu kala lumkola makawala makaduyosina waya \q2 tutala kugisaisi agu mwau kuvayaitasi wala deli kami kokola. \q1 \v 22 Ki, avai tuta anigadaimi bukusakaigusi bobwailila kaina \q2 bakabiki availa yamala veiguwa paila bipilasaigu \q2 \v 23 kaina goli mwada bikolaigu metoya agu tilaula deli agu tolamadada? \b \q1 \v 24 O bwaina, kuvitulokaigusi; kulukwaigusi avaka ulo sula. \q2 Yeigu bamanum wala baligalega. \q1 \v 25 Bigatona kamokwita lutula saina peula; \q2 mitaga yokomi mi bigatona gala wala dimlela. \q1 \v 26 Yokomi kudokaisi ulo bigatona gala dimlela makawala wala yagila, kadai! \q1 E avaka uula kummapwaisi ulo biga alilivala metoya okala mwau nanogu? \q1 \v 27 Yokomi bukukowobobutasi paila magudisina weilova bukuvigakaisi mi ula \q2 e bukuvigakaisi mi kaisisu bipeula metoya semia wala otalimi! \q1 \v 28 Ka, kugisaigusi! \q2 Yeigu gala wala basopa. \q1 \v 29 Yokomi bogwa eivakasauwaimi sopa. \q2 Mapaila desi taga kukididogaimi titoulemi. \q1 E gala bukukwamogaigusi. \q2 Yeigu goli tokamokwita. \q1 \v 30 Mitaga yokomi kudokaisi tosasopa wala yeigu, kadai! \q1 Mi nanamsa gala wala gagabila bavitububoti avaka duwosisia e avaka doudoga. \b \c 7 \q1 \v 1 Momova baisa ovalu watanawa kala mwau \q2 makawala kumatoula saina tokasai bikaraiwogi tomota bikatubaiasasi paila kabilia \q2 kaina makawala tomota biyomadaisi si tuta komwaidona metoya paisewa saina mwauvagasi \q1 \v 2 E momova kaina makawala taitala ula ininainevi kaikonigula mwada bivaiwasi \q2 kaina goli makawala taitala topaisewa itulotula wala mwada bikeula mapula la paisewa. \q1 \v 3 Yeigu tubukona tubukona gala avai vavagi bwaina babani avai tuta goli. \q2 Bogi kwaitala kwaitala alumkoli ninamwau wala. \q1 \v 4 Avai tuta bakenu mwada bamasisi, \q2 agu lumkola bogi saina kwaiwonaku biyam. \q1 Bogi komwaidona akanuvivila wala akamamalu nani biyam. \q1 \v 5 Wowogu ikasewoki mwatemwata. \q2 Kanuvinegu nebanebawokuva wala. \q2 Agu pwasa ibubusi wala polala. \q1 \v 6 Ulo tuta komwaidona iukuwokuva gala wala ulo pikwaku, \q2 Tuta kala nanakwa iukuwokuva saina nanakwa goli gala gagabila bitakalau. \b \q1 \v 7 O ulo Yaubada, kululuwai ulo momova makawala yagisa; \q2 e ulo momova kala mwamwasila bogwa eikalituli. \q1 \v 8 Baisa tuta lokugigisaigu e avai tutaga bakaliga gala wala tuvaila bukugisaigu. \q2 Kidamwa bukunevaigu, bogwa goli batamwau. \q1 \v 9-10 Makawala wala lowalowa yagila biyuvisau e bilau, \q2 taitala tomota avai tuta bikaliga gala goli bikaimilavau \q2 e sala availa availa inikolaisi matauna bogwa wala bilumwelavaisi. \q1 \v 11 Mwa! Gala wala ibodi bakikwatu! \q2 Yeigu bogwa lagibuluwa deli agu leiya. \q2 Mapaila ibodi wala balilivala. \b \q1 \v 12 Avaka paila tuta komwaidona bukuyausaigu wala? \q1 Ki, kudoki yeigu makawala natana maunela bolita minasina dokanikani? \q1 \v 13 Bakenu mwada bavaiwasi \q2 e anainevi ammakawala agu gidageda bimanum. \q1 \v 14 Mitaga yoku wala - e matoulem wala bukuvitukukolaigu metoya wa mimi; \q2 yoku kukwatumitilakaigu metoya kilisala deli mimi gaga \q2 \v 15 tatoula wala bivigaki makawala bikaliboda kukugu bakaliga \q2 e gala tuvaila basisu makawala agu gigisa saina mwaugaga. \q1 \v 16 Mwa, bogwa eigwegwesi wowogu; deli bogwa eisomitaki wowogu. \q1 Taga bukuyogwegwesaigu. Ulo momova gala isim dimlela. \b \q1 \v 17 Avaka paila tomota kuvigaki saina dimlela? \q1 Avaka paila bukugigisaki wala matauna metoya avaka avaka biuvagi? \x - \xo 7.17 \xt Sam 8.4; 144.3\x* \q1 \v 18 Yoku kuvakawoli wala matauna kaukwau kwaitala kwaitala \q2 e kuwakoli wala matauna tuta komwaidona. \q1 \v 19 Ki, gala sitana bukugisilavaigu \q2 tatoula wala bakapu duwoyagu? \q1 \v 20 Yoku saina togisatobu. Ki, sitana iyomwauwaim paila ulo mitugaga? \q2 Deli avaka paila kuvigakaigu m komsilawa? \q2 Ki kaina saina ayomwauwaim? \q1 \v 21 Ki, gala avai tuta bukuligaiwa ulo mitugaga? \q1 Kaina bukulumwelavi ulo sula? \q1 Ka makateki wala bakaliga, \q2 e kidamwa bukunevi paila yeigu, \q2 ka, yeigu bogwa batamwaubogwa goli. \c 8 \sp Bilidadi \q1 \v 1-2 Mwa, yoku m bigatona makawala utuyagila. \q2 Ammakawala kala kaduwonaku bukulilivali vavagi makwaisina? \q1 \v 3 Ka, Yaubada gala avai tuta bikididogi karaiwaga duwosisia; \q2 matauna gala avai tuta bilapi paila bivagi avaka duwosisia. \q1 \v 4 Litumwa kaina leimitugagasi baisa Yaubada, \q2 mapaila matauna leimipuki matausina avaka bibudoki si mitugaga. \q1 \v 5 Mitaga baisa tuta ibodi bukuninavila e bukukwayubabai baisa Yaubada Topeuligaga. \q1 \v 6 Kidamwa yoku saina tokamokwita deli tomigileu, \q2 Yaubada bima bipilasaim \q2 deli bisakaivauwaim m kwaisisu \q2 paila waisala mitilagim. \q1 \v 7 Avaka Yaubada bisakaim tuta oluvi saina bidugaga, \q2 bikalisau komwaidona m veiguwa avaka lokukitumoubogwi. \b \q1 \v 8 Igau sitana kuninamsi avaka tommoyabogwa si kabitam; \q2 deli kukwatupoi avaka kala kamokwita tubudoiasi si nikoli. \q1 \v 9 Yakidasi da momovasi kukupi wala e gala wala avaka itapuloki ninadaisi; \q2 da tutasi biukuwokuva makawala kaikobu bititamwau avai tuta kalasia bikuboli. \q1 \v 10 Mitaga ibodi tommoyabogwa matausina toninitalapula bivitulokaimsi; \q2 e ibodi bukunakaigali avaka eilivalaisi. \b \q1 \v 11 Kawasi, “Lei gala ibodi bisusinasi ambaisa saina lubulabu; \q2 gala avai tuta bitabani oyabala. \q1 \v 12 Miyasina gala ibodi bitavigaki katuva kidamwa igau yakikekita, \q2 kidamwa avai tuta dumia bipakala, miyasina wala bimatabogwasi. \q1 \v 13 Availa availa matausina gala inikolaisi Yaubada makawala miyasina lei; \q2 tuta makwaina bilumwelavaisi Yaubada e si pikwaku bogwa wala leiwokuva. \q1 \v 14 Matausina si dubumi makawala kapali bobosu la bwala. \q1 \v 15 Kidamwa bikanuvatetasi okapali, ki, ibodi kapali makwaina bipeula kaina? \q1 Kidamwa bikikolasi yatala miyasina kapali, ki ibodi bipeula e bitomalaulasi?” \b \q1 \v 16 Tomitugaga bitasusilasi makawala mnumonu bitasusilasi okalasia, \q2 makawala mnumonu bikaligiaki wa bagula. \q1 \v 17 Kailawalisi miyasina bilola odakuna, \q2 e saina peula bikikola odukutotu kwaitala kwaitala. \q1 \v 18 Mitaga oluvi bikamnumonaisi wala biwokuva - \q2 e gala wala availa binikoli makaisina metitokaisila baisa. \q1 \v 19 E tomitugaga si mwasawa bogwa bikalituli; \q2 e tomota ituwoli goli bitasusilasi bikaimapwaisi matausina. \q1 \v 20 Mitaga Yaubada gala wala avai tuta bisilavi tomitukwaibwaila, \q2 e gala avai tuta bipilasi tomitugaga. \q1 \v 21 Matauna bivigakaim bukugova deli m mwasawa, \q2 \v 22 mitaga biyomsili matausina leivigakaimsi tokukolosi yoku, \q2 e tomitugaga si kaisisu bitamwau wala. \c 9 \sp Yobi \q1 \v 1-2 Mwa, bogwa wala laligilabi vavagi makwaisina. \q2 Mitaga availa ibodi bitomgaga yakala baisa Yaubada? \x - \xo 9.1-2 \xt Yob 4.17\x* \q1 \v 3 Availa ibodi bisevitai Yaubada? \q1 Matauna ibodi wala bikatupoiyaidasi lakatuluwotala katupoi, \q2 e gala availa ibodi bimapu makwaisina. \q1 \v 4 Yaubada saina tokabitam deli topeuligaga; \q2 e gala availa ibodi bisevitai matauna. \q1 \v 5 Matauna gala biyolibiga bikatupaili wala koya \q2 e deli kala leiya ikosikili makwaisina. \q1 \v 6 Yaubada imotitani valu watanawa metoya likuliku; \q2 e kokolela valu watanawa iiyagi e iyegasi. \q1 \v 7 Matauna ibodi bikaraiwogi kalasia e gala biyuwoula, \q2 deli utuyam gala bipisisi wa bogi. \q1 \v 8 Gala availa ipilasi Yaubada avai tuta eisaili bubuli wa labuma okabasi, \q2 kaina ipilasi matauna wa tuta matutona ivapupoi tapwala minana dokanikani obolita. \q1 \v 9 Yaubada ibubuli utuyam wa labuma - \q2 madalasina yagasi Silubomatu, Tonabwaga, deli Uluwa, \q2 deli madalasina opilibolimila utuyamla. \x - \xo 9.9 \xt Yob 38.31; Emo 5.8\x* \q1 \v 10 Gala ibodi bitanikolaisi vavagi kabokatubau matauna iuvagi, \q2 deli la kabotuvatusi komwaidona gala kala kalitutila. \b \q1 \v 11 Yaubada bililoula wala omatagu, mitaga gala wala agigisi matauna. \q1 \v 12 E avaka magila bikau gala wala availa ibodi bisilibodi matauna; \q2 gala availa ituvaluwa bikatupoi matauna kawala, \q2 “Avakaga kuuvagi?” \q1 \v 13 Yaubada kala leiya gala isim kala kalitutila. \q1 Matauna eikatumati kala tilaula komwaidona \q2 availa availa ipilasaisi minana dokanikanila bolita yagala Reyabi, \q2 minana goli eikoulovi matauna. \q1 \v 14 Mapaila ammakawala bavigaki bavitakauloki Yaubada? \q1 \v 15 Ilagoli yeigu tobwaila mitaga ibodaigu wala bakayubabai baisa Yaubada matauna agu toyakala mwada binokapisaigu. \q1 \v 16 E mitaga tuta baisa kidamwa bitugwalaigu babigatona, \q2 e adoki matauna gala wala binakaigali ulo biga. \q1 \v 17 Matauna ilogomsisaigu metoya utuyagila, e tuvaila wala ikatupwaili wowogu, \q2 ilagoli gala wala avaka uula. \q1 \v 18 E olumoulegu bogwa wala eivakasau mmayuyu; \q2 mapaila gala wala ibodi bayagisa. \q1 \v 19 Ki ibodi bayokoli matauna? Ibodi bayokoli Yaubada metoya ogu peula? \q1 Ki ibodi bayakali matauna mwada deli bakala okaboyakala? \q1 Availa ibodi biwitali matauna bila? \q1 \v 20 Yeigu tobwaila wala deli tokimadagi, mitaga ulo biga kala lega sulawokuva wala, \q2 e babani agu kwamwaga metoya avaka avaka lalilivali. \q1 \v 21-22 Yeigu tobwaila wala, mitaga adoki gala wala isim dimlela. \q1 Yeigu bogwa eisomitaki wowogu kala sisu watanawa. Desi wala! \q1 Kaina tobwaila kaina tomitugaga yakidasi, \q2 gala wala avaka. \q2 Yaubada bogwa wala bikatudoumwaidasi. \q1 \v 23 Kidamwa taitala tobwaila biyokopita wala kala kaliga, \q2 Yaubada bivigaki wala kala gigila. \q1 \v 24 Yaubada isaiki tomitugaga valu watanawa si valu. \q1 Matauna ivadudubali mitasi toyakala. \q1 E kidamwa gala Yaubada ivagi makawala, \q2 ki, availaga leivagi baisa? \b \q1 \v 25 Ulo yam saina wala nanakwa biukuwokuva, \q2 e gala kwaitala makwaisina sitana alumkoli bwaina. \q1 \v 26 Ulo tuta biukuwokuva kala nanakwa makawala waga saina kaisisakaula, \q2 kaina kala nanakwa makawala mluveka eitalakapusi bilupi kala mauna. \q1 \v 27-28 E avai tuta mwada bagigila e bavigikoni balumwelavi agu gidageda, \q2 komwaidona agu mmayuyu ikikeiita wala ikikatululuwaigu bidubadu vavagi mwau. \q1 Bogwa lanikoli Yaubada eidokaigu tomitugaga. \q1 \v 29 E kidamwa bogwa leidokaigu tomitugaga, avaka uula bikaiki wowogu mitugaga makwaisina? \q1 \v 30 Gala wala avai vavagi ibodi biwinisau ulo mitugaga. \q1 \v 31 Yaubada ivisililaigu omlopu makwaina eikasuwoki bulopwasa, \q2 e agu kwarekwa okala gigisa iyomsilaigu wala titoulegu. \q1 \v 32 Kidamwa Yaubada taitala guma watanawa, ibodi wala bamapu la biga; \q2 e kamataiyu wala bakala okaboyakala bakakiduwosisia ma kominimani. \q1 \v 33 Mitaga gala wala availa isisu bitotu oluwalaima okaboyakala, \q2 gala availa ibodi bivagi ma yakala sogu Yaubada. \q1 \v 34 O ulo Yaubada, mwa! desi taga kumipukwaigu! \q2 Desi taga kuvitukukolaigu. \q1 \v 35 Yeigu gala wala bakokola. Ibodi wala balivala \q2 paila bogwa lanikoli avaka balivali onanogu. \b \c 10 \q1 \v 1 Yeigu bogwa eisomitaki wowogu sisu ovalu watanawa. \q2 Mwa, kunakaigali ulo kominimani mwau. \q1 \v 2 Mwa Yaubada, gala bukukwamogaigu. \q1 Mwa, kulukwaigu! Avai vavagi lavagi e lokutabinakaigu agu pakula? \q1 \v 3 Ki kudoki baisa bwaina paila bukuvakatutukwaigu makawala? \q2 Deli avaka lokububuloki yamam bukuvigaki gala wala dimlela? \q1 E oluvi kugigili avaka tomitugaga si nanamsa eininamsaisi. \q1 \v 4 Yoku m gigisa gala makawala ma gigisa kadai? \q2 \v 5 E m momova isim kala kalitutila makawala yakamaisi kaina? \q1 \v 6 E avaka paila bukunainevi wala bukuvinaku komwaidona ulo mitugaga \q2 deli bukusisavali wala bukuvinaku komwaidona agu pakula? \q1 \v 7 Mwa, bogwa kunikoli yeigu gala isim ulo sula, \q2 e gala wala availa bikolaigu metoya baisa yoku. \b \q1 \v 8 Metoya oyamam kububulaigu deli kusaili katupwaila wowogu, \q2 mitaga baisa tuta, mayumalela makweyasina lokububulaigu bukukwatumataigu. \q1 \v 9 Ka, kululuwai yoku kububulaigu metoya pwaipwaia. \q2 Ki baisaga tuta bukukwatumataigu e bakaimilavau bamili pwaipwaia tuvaila ke? \q1 \v 10 Yoku kukwatupewoli tamagu paila biunaigu; \q2 e igau wala inagu olopola yoku kuvitubwaigu. \q1 \v 11 Yoku kububuli totuwanegu deli wotunula wowogu yavakaveka \q2 e kukwapoli totuwanegu metoya viliona deli kanavina. \q1 \v 12 Yoku bogwa kusakaigu ulo momova, deli m yebwaili ikanuvagasi baisa yeigu, \q2 e kuyamataigu asisu wala tomomova. \q1 \v 13 Mitaga baisa tuta bogwa lanikoli tuta komwaidona \q2 yoku kukium wala m nanamsa mwada bukuvisilagaigu. \q1 \v 14 Yoku tuta komwaidona kuiyausaigu wala mwada bukubanaigu bamitugaga, \q2 e yoku bukupaiki gala bukuligaiwa ulo mitugaga. \q1 \v 15 Momwela wala bamitugaga, yeigu bogwa lasula baisa yoku, \q2 mitaga avai tuta bavagi avaka duwosisia, gala wala sitana agu yakaula. \q1 Yeigu saina mmayuyu nanogu e agu mmosila itabodaigu wala. \q1 \v 16 E avai tuta sitana bakamnumonaigu, \q2 yoku kuuwaigigu makawala laiyoni eiwawaiga kala mauna. \q2 E kuyogagaigu metoya om kabutuvatusi kuuvagi. \q1 \v 17 Yoku tuta komwaidona kubani tosilasola bikamitulaigusi e bikagagaigusi. \q1 Kam leiya baisa yeigu tuta komwaidona biyouloveka wala; \q2 e tuta komwaidona kunainevi avai keda avai keda paila bukuvisilagaigu. \b \q1 \v 18 Mwa Yaubada, avaka paila lokutagwala inagu leiunaigu? \q2 Ibodi wala bakaligabogwa oluviga tomota bigisaigusi. \q1 \v 19 Kala bwaina gala bagisakola valu, \q2 wa sekuya wala basaitaula wa laka. \q1 \v 20 Mwa, taga kuyokaikai wowogu. \q2 Ki, kaina ulo tuta bogwa eivilalamila ke? \q1 Avaka ulo tuta mmwaisala eisisu, ibodi wala bamwasawa. \q1 \v 21 Yeigu makateki migigu bitamwau e gala wala avai tuta bakaimilavau, \q2 balokaia oviluwela dudubila saina dubilikitakita, \q1 \v 22 viluwela dudubila, kaikonigula deli kabotakainowa, \q2 mapilana valu kala lumalama ivigaki dudubila wala. \c 11 \sp Sopara \q1 \v 1-2 Ki, kudoki gala availa ibodi bimapu komwaidona bigimakava lokulilivali? \q1 Ki, kudoki avai tau biyobidubadu bigatona bibani avaka kala bwaina? \q1 \v 3 Yobi mwa, ki, kudoki gala bakamapwaisi m bigatona? \q1 Kaina m biga yousokana bivigaki ipakalaki kaiyamaisi gala bigatona? \q1 \v 4 Yoku kulivala mwada avaka m biga kamokwita wala; \q2 kulivala mwada yoku tomigileu Yaubada omatala. \q1 \v 5 Eisekila gala wala anikoli ammakawala Yaubada bimapu m biga! \q1 \v 6 Matauna bilukwaim kabitam nanamsela bidubadu. \q2 Mimilisi nanamsa saina nigonigwa gala ibodi tomota bikatetasi. \q1 Yaubada eimipukwaim sitana wala, \q2 gala makawala ibudoki m sula. \b \q1 \v 7 Ki kudoki ibodaim bukuvitobu ammakawala Yaubada la tovakaigaga deli la peula, \q2 kaina gagabila bukubani Yaubada tomwaidona? \q1 \v 8 Yaubada la tovakaigaga makawala labuma gala isim kala kalitutila, \q2 e gala wala ibodi bukuyosi. \q1 Yaubada inikoli si valu tomata, \q2 mitaga yoku gala kunikoli. \q1 \v 9 Yaubada la tovakaigaga kala beiyaya ikalisau valu watanawa, \q2 deli goli ikalisau bolita kala beiyaya. \q1 \v 10 Kidamwa Yaubada bikatupipaim e bilauwaim oyakala, \q2 availa okaboyakala ibodi bisilibodi matauna? \q1 \v 11 Yaubada bogwa einikoli availa availa matausina gala isim dimlesi; \q2 matauna bogwa leivitoki tolosila komwaidona mitugaga leiuvagaisi. \q1 \v 12 Tomota toninagowa ibodi bitaboda ninasi \q2 wa yam makwaina ase nabubolodila biunaisi litusia makawala wala bulutuvalu. \b \q1 \v 13 Mwa, Yobi, ibodi bukuninavila, \q2 e bukukukoli Yaubada. \q1 \v 14 Kukwau kuligaiwa komwaidona mitugaga deli sula metoya om valu. \q1 \v 15 Oluvi bukukowana tuvaila, deli m tuvaluwa bukutotu peula. \q1 \v 16 E oluvi komwaidona kam mwau onanom biwokuva, \q2 makawala dadoya bitayelu wala bima e bimyeiya. \q1 \v 17 Yoku m momova visigala bikalisau kalasia visigala tutala bitowota, \q2 e momova dudubalela makawala biwolali visiga. \q1 \v 18 Yoku bukukwala e bisim m pikwaku; \q2 Yaubada bikolaim e bukubani m vaiwasi. \q1 \v 19 Yoku gala bukukukoli kam tilaula; \q2 e bidubadu tomota bikanasi wala binigadaimsi paila pilasi. \q1 \v 20 Mitaga tomitugaga bimitigibugibusi deli si pikwaku biwokuva; \q2 e bikubu si keda gala wala bisakauligilaisi Yaubada. \q1 E si pikwaku kwaitala wala kaliga bibodasi. \c 12 \sp Yobi \q1 \v 1-2 Mokwitala yokomi tomota kaigasi, \q2 avai tuta bukukwaligasi e kabitam deli bikaliga. \q1 \v 3 Mitaga yeigu ulo nikoli vakaila makawala goli yokomi. \q2 Yokomi gala tovakaveka e yeigu budami. \q2 Gala goli. Tomota komwaidona bogwa einikolaisi m bigatona komwaidona avaka lokulilivala. \q1 \v 4 E tuta baisa lubaigwa eivigakaigusi wala si kaboyousokana ilagoli yeigu tomitukwaibwaila deli gala isim pikolela wowogu; \q2 mitaga matausina igigilaigusi wala; \q2 mitaga tuta komwaidona Yaubada immapu wala ulo nigada. \q1 \v 5 Yokomi gala wala isim kami mwau ouwomi, mitaga lokuvigakaigusi wala mi kaboyousokana; \q2 yokomi mi biga kuvigakaisi agu lewa, e makateki wala bukuvakapusiaigusi. \q1 \v 6 Mitaga touveilau deli matausina gala inikolaisi Yaubada si sisu bwainawokuva wala, \q2 ilagoli si peula wala titoulesi eivigakaisi si yaubada. \b \q1 \v 7 E mauna nayoyowa deli mauna nasigisagina si nikoli ikalisauwaimi e ibodi wala bivitulokaimi; \q2 \v 8 ibodi wala bukukwatupoiyaisi bubuli ovalu deli obolita e bivitulokaimi. \q1 \v 9 Komwaidona bubuli bogwa einikolaisi Yaubada wala matauna kasi tobubuli. \q1 \v 10 Yaubada wala kalamwaleta bubuli komwaidona kasi toyamata, \q2 da momovasi tomota, Yaubada wala kalamwaleta ikaraiwogi. \q1 \v 11 Makawala m gugoveka bukununugwapu kaula, \q2 e makawala m ligibwabwaila biga kwaitala kwaitala. \b \q1 \v 12-13 Tommoyabogwa si kabitam kabitamveka wala, \q2 mitaga Yaubada la kabitam isim kala peula. \q1 Tommoyabogwa si ninitalapula bogwa wala eibodi; \q2 mitaga Yaubada la ninitalapula deli peula avaka magila bivagi. \q1 \v 14 Kidamwa Yaubada bikodidaimi avai vavagi, availa ibodi bivigivau? \q2 Deli availa ibodi bitaneku taitala tau Yaubada bogwa leikatupipi? \q1 \v 15 Waigigi eiluvalova tutala Yaubada bikibodi labuma; \q2 avai tuta Yaubada bikibolu labuma deli valu watanawa, dadoya bisuluwi wala valu. \b \q1 \v 16 Yaubada matauna topeula deli tuta komwaidona bikalisau wala kala tilaula; \q2 tolamadada deli availa eilumkoli lamadada, kasitaiyu wala Yaubada ikaraiwogi. \q1 \v 17 Matauna ikipinigu ninasi tokaraiwaga deli ivigaki tokugwa si bubunela makawala toninagowa wala. \q1 \v 18 Matauna ivabu gweguya metoya osi takaikaia e ikatupipi matausina; \q2 \v 19 matauna ivabu tolula deli matausina tubulesi tauwau metoya osi kaisisu. \q1 \v 20 Matauna ivamwau udosi matausina isim kasi dubumi, \q2 e ikipinigu ninasi tommoyabogwa. \q1 \v 21 Matauna iyomsili kaidadala valu \q2 deli isaili kala kalitutila si karaiwaga tokaraiwaga. \q1 \v 22 Matauna iyomitali lumalama ambaisa saina dubilikitakita makawala kaliga dudubalela. \q1 \v 23 Matauna ivigaki boda kwaitala kwaitala bipeulasi deli bibudovekasi \q2 mitaga oluvi ikalisau matausina deli ikatudoum matausina. \q1 \v 24 Matauna ikipinigu kasi tokugwa ninasi \q2 e ivigaki matausina iwausi deli si takainowa. \q1 \v 25 Matausina iuvabakwalisi deli iuvagogeunasi odudubila makawala tomomom sopi kaipeula. \b \c 13 \q1 \v 1-2 Ka, vavagi kwaitala kwaitala kulilivalasi, bogwa wala laligibogwi makwaisina. \q1 Komwaidona anikoli wala iwokuva; \q2 ulo nikoli saina siniveka makawala yokomi mi ninikoli. \q2 Yokomi gala wala kukwalisauwaigusi. \q1 \v 3 Yeigu kamataiyu Yaubada ma kominimani, gala yokomi. \q2 Yeigu magigu bakamituli avaka ulo nanamsa deli matauna. \q1 \v 4 Yokomiga sopa wala ivakasauwaimi; \q2 yokomi makawala matausina toyuvisa gala ibodi biyomovisi availa tokatoula. \q1 \v 5 Kulamamsi, e tomota bidokaisi wala isim mi kabitam! \b \q1 \v 6 Ka, kuninakaigilasi, e bakamituliga avaka ulo nanamsa. \q1 \v 7 Avaka paila kusisasopasi? \q2 Ki kudokaisi Yaubada bikabwaili avaka mi sopa? \q1 \v 8 Ki, kaina lokuvigikonaisi mwada bukukolaisi matauna? \q2 Kudokaisi ibodaimi bukupilasaisi matauna otutala yakala? \q1 \v 9 Ka, kidamwa Yaubada bimitakavataimi, ki kudokaisi bibani avai vavagi bwaina? \q1 Ki kudokaisi gagabila bukuvigakaisi Yaubada tonagowa, makawala lokuvigakaisi baisa tomota? \q1 \v 10 Ilagoli bukukiumsi avaka mi nanamsa, \q2 mitaga Yaubada ibodi wala bikamitilakaimi, \q2 \v 11 e kokola wala bivakasauwaimi metoya ola peula. \q1 \v 12 Bigivakala kwaitala kwaitala lokulilivalasi gala wala dimlesi, \q2 makawala wala tubumyou gala wala dimlela; \q2 e mi kominimani itamsomsilasi makawala wala kulimoya bitamsomsila. \q1 \v 13 Ka, ibodi bukukwapatusi, e sitanaga balivala, \q2 e bitagisi ammakawala da bigatona kala kamokwita. \b \q1 \v 14 Yeigu ibodi wala bavisilagi ulo momova. \q1 \v 15 Yeigu ulo pikwaku bogwa leiwokuva, e ammakawala kidamwa Yaubada bikatumataigu? \q1 Yeigu baisa tuta bakamituli avaka nanogu baisa matauna. \q1 \v 16 E kaina goli ulo tuvaluwa wala bikolaigu, \q2 paila tomitugaga gala wala ibodi bimakaiasi Yaubada. \q1 \v 17 Mapaila ibodi bukunakaigalaisi bibwaina avaka ulo kamitabubula. \q1 \v 18 Yeigu bogwa bakamituli avaka nanogu, \q2 paila bogwa lanikoli yeigu lakamokwita. \b \q1 \v 19 Ki Yaubada, yoku mwada bukutabinakaigu ke? \q2 Kidamwa bukuvagi makawala, yeigu bogwa wala bamanum e bakaliga. \q1 \v 20 Ka, ibodi wala banigada paila kwaiyu vavagi. \q2 Magigu bukukwabwaili makwaisina e yeigu gala tuvaila batotubulokaim. \q1 \v 21 Wa, desi, taga kumipukwaigu, deli gala bukuvitukukolaigu. \b \q1 \v 22 Mwa ulo Yaubada, kulivala bikugwa, e yeigu bamapu m biga, \q2 kaina balivalabogwa, e bukumapuga ulo biga. \q1 \v 23 Ki, avaka ulo mitugaga? Kaina avai sula bogwa lavagi? \q2 Kaina avai vavagi lavagi e lokutabinakaigu ke? \b \q1 \v 24 Avaka paila kutotubulokaigu? \q2 Avaka paila kuvigakaigu kam tilaula? \q1 \v 25 Ki yoku mwada lokuvigikoni bukuvitukukolaigu? \q1 Ka, yeigu gala wala dimlegu, \q2 makawala yatala wala yekwesi. \q1 Ka, yoku kuuvisilagi yatala yogilumwamwaisa wala. \b \q1 \v 26 Avaka lauvagi igau otubovaugu e leima lagaila, \q2 yoku m tabinona paila makwaisina saina yayana baisa yeigu. \q1 \v 27 Yoku kuyuwoli kaikegu. \q2 e ulo kailoula kumitakavati wala iwokuva, \q2 deli goli kumitakavati bakwaigu. \x - \xo 13.27 \xt Yob 33.11\x* \q1 \v 28 E kala vigimkovila, yoku kuvigakaigu batamsomsila makawala kaimilapwasa, \q2 kaina makawala yatala karekwa liwoliusa eitamtumtu. \b \c 14 \q1 \v 1 Oda tutasi kaloubusi yakidasi komwaidodasi tomamama. \q2 Da momovasi gala tuta kaduwonaku e tuta komwaidona tabudobodasi mwau. \q1 \v 2 Takaitubwasi e taigiyagisi saina nanakwa, makawala lala, \q2 e tatitamwausi makawala kaikobu. \q1 \v 3 Mwa Yaubada! Ki, ibodi bukugisaigu kaina, \q2 kaina bukusailigu omatam om kwaboyakala paila bukuyakalaigu? \q1 \v 4 Mina watanawa saina topupagatu, \q2 e galaga avai tuta bitabani vavagi migileu metoya baisa matausina. \q1 \v 5 Yoku lokunigibogwi kala kaduwonaku si momova baisa ovalu watanawa, \q2 kaina navila tubukona bisisuaisi tommomova. \q1 Yoku bogwa lokukwaraiwogi baisa, e gala wala gagabila bitakatumapu. \q1 \v 6 Ibodi bukumitilavi e bukuligaiwa mina watanawa. \q2 Kutagwala wala si kaisisu kala mwau biyomwasali matausina - kidamwa goli gagabila. \b \q1 \v 7 Kidamwa kaitala kai bogwa biteyasi, makaina kala pikwaku isisu wala, \q2 paila makaina igau bitasusilasi e bimovavau. \q1 \v 8 Ilagoli kailawalila bogwa eiyatomoyasi, \q2 deli uulotoula bogwa eikaliga olumoulela pwaipwaia, \q2 \v 9 mitaga kidamwa deli sopi, makaina bitasusila makawala kaitala kaitubovau kai. \q1 \v 10 Mitaga kidamwa taitala tau bikaliga, e baisa kala vigimkovila matauna. \q2 Ka! Bikaliga, e ambaisa bitabani matauna tuvaila? \b \q1 \v 11 Makawala waya bisimwaisi titayelu \q2 deli katuwotu bimadasi, \q2 \v 12 e makawala goli tomota bikaligasi, e gala tuvaila bitokaiasi. \q1 Igau tutala labuma bikanigaga e matausina tuvaila bikanigagasi, \q2 e gala bimamatasi, \q2 kaina bikanuvivilasi metoya osi masisi. \b \q1 \v 13 Yeigu adoki mwada bukusipepunaigu wa Tuma,\f k \ft Baisa si valu tomata.\f* \q2 e basipepuni wala avai tuta kam leiya biwokuva, \q2 e oluvi bukuvitobu m tuta paila bukululuwaigu. \q1 \v 14 Kidamwa taitala bikaliga, ki, ibodi bimovavau? \q1 Mitaga yeigu batulotula paila tuta bwaina, \q2 e batulotula wala avai tuta mwau makwaina biwokuva. \q1 \v 15 E wa tuta matutona yoku bukudou e yeigu batama. \q2 Yoku bimwamwasila nanom baisa yeigu, \q2 paila yeigu goli m tomota. \q1 \v 16 E yoku bukuvitusi komwaidona avaka bauvagi, \q2 mitaga gala bukululuwai avaka ulo mitugaga. \q1 \v 17 Bukukwau makwaisina mitugaga e bukuligaiwa, \q2 deli bukuwinisau komwaidona ulo sula makwaisina bogwa lavagi. \b \q1 \v 18 Igau kala kweluva bima avai tuta koya bikapusisi, \q2 deli raibwaga biluvapelasi bilosi ambaisa. \q1 \v 19 Sopi bikatudubuni dakuna, \q2 deli kuna kunovakaveka bikunuwisau pwaipwaia. \q2 Makawala goli yoku bukukodidaimi tomota si pikwaku paila momova. \q1 \v 20 Yoku kukwalisau taitala tau e kuyabi matauna bila bitamwauvagasi wala. \q2 Tutala ikaliga, e migila bikasigegina wala. \q1 \v 21 Litula ibanaisi kasi taimamila, mitaga gala avai tuta inikoli avaka. \q2 Gala goli bilukibogwaisi matauna avai tuta litula ibodasi mmosila. \q1 \v 22 Ilumkoli wala kala gidageda wowola titoulela, \q2 e deli goli onanola saina mmayuyu sainela. \c 15 \s1 Si bigatona siviyuwela \r (15.1—21.34) \sp Elipasa \q1 \v 1-2 Mwa Yobi! m biga bigimakava wala, \q2 komwaidona wala bigimakava! \q1 \v 3 Ka, gala taitala tokabitam ibodi bilivali biga mabigasina makawala yoku tuta baisa lokulilivali \q2 kaina bikoli titoulela metoya biga mabigasina gala dimlesi. \q1 \v 4 Kidamwa bukuuvagi wala nanom titoulem, e gala wala availa ibodi bikukoli Yaubada; \q2 kaina binigada baisa matauna. \q1 \v 5 Ka, m mitugaga kuiyomitali wala metoya om biga titoulem; \q2 yoku saina tokabitam bigatona e kuvigikoni mwada bukukolaim metoya om biga titoulem. \q1 \v 6 Ka yeigu gala togia wowogu bakamogaim; \q2 mitaga kam kwamwaga bukubani metoya om biga wala titoulem. \b \q1 \v 7 Ki, kudoki yoku kusibogwa ovalu watanawa? \q2 Kaina kusibogwa oluviga Yaubada eibubula koya? \q1 \v 8 Ki kudoki bogwa kuligilabi avaka Yaubada la nanamsa leiuvagi? \q2 Kaina kammwaleta wala tokabitam ovalu watanawa? \q1 \v 9 Avai vavagi kunikoli yakamaisi gala kanikolaisi? \q1 \v 10 Ka yakamaisi ma kabitamsi lakasopelasi metoya matausina tommoyabogwa, \q2 matausina goli isibogwasi wala oluviga tamam eikaloubusi. \b \q1 \v 11 Yaubada magila bivisimolaim mitaga avaka paila kupupaiki? \q2 Yakamaisi kakamatulasi paila Yaubada, e ma bigasi manum deli duwosisia. \q1 \v 12 Mitaga yoku iyowa lopom e kugidimilikaimasi deli m gibuluwa. \q2 \v 13 Yoku kugibuluwi Yaubada e kukwatuvigogu matauna. \b \q1 \v 14 Ki kudoki avai tau mokwita tomitukwaibwaila? \q2 Kaina kudoki availa ibodi bisisu toduwosisia omatala Yaubada? \x - \xo 15.14-16 \xt Yob 25.4-6\x* \q1 \v 15 Ka, kugisa - Yaubada gala goli bidubumi la anelosi; \q2 paila matausina goli gala imigileusi omatala. \q1 \v 16 Mitaga tomota imomwaisi mitugaga makawala sopi. \q2 Mokwita goli, tomota tomitugaga deli gala wala dimlela. \b \q1 \v 17 E mwa, Yobi, kunakaigali balukwaim avaka ulo nikoli. \q2 \v 18 Ka, tomota tokabitam eivitulokaigusi avaka kamokwita metoya avaka eisopeilisi metoya baisa tumisia, \q2 e gala avai vavagi kwekium ikatupwanaisi. \q1 \v 19 Osi valu gala wala togilagala isisuaisi \q2 e gala wala availa ibodi bitavili ninasi metoya Yaubada kala dubumi. \b \q1 \v 20 Tau matauna ilamidadi sala \q2 bilumkoli mmayuyu sainela ola tuta tomomova. \q1 \v 21 Butula kabovitukokola bitilikikiki otaigala, \q2 e idoki wala luvala wowola, mitaga tolibulebu biyosisi matauna. \q1 \v 22 Matauna bikubu la keda e gala wala ibodi bisakauligili kaliga dudubalela, \q2 paila ambaisa wala bilokaia kala kema eitutuli wala matauna bitamati, \q2 \v 23 e mluveka eitulotulasi paila bikomasi wowola. \q1 Matauna bogwa leinikolibogwi la tuta omatala dudubila wala. \q1 \v 24 Kabomwau la peula makawala taitala guyau saina topeuligaga, \q2 eitutuli wala paila biyogagi matauna. \b \q1 \v 25 Baisa makawala tau matauna kala mipuki bibani \q2 paila uula matauna ikikapaipaia yamala baisa Yaubada \q2 deli ikaluwou Yaubada Topeuligaga. \q1 \v 26-27 Tau matauna nanola walakaiwa deli tokowolova; \q2 matauna deli dabala kala kasai iyosali la vayoula \q2 e ikalubeigoguna bilokaia Yaubada ikabiliasi. \b \q1 \v 28 Matauna goli eiyouli valu komwaidona \q2 e ivakulotiga bwala makwaisina avai tuta kala tomota eibutusi, \q2 mitaga igau makateki kabilia bikodidaimi valu mavilousina deli goli bolesi. \q1 \v 29 Matauna la kaisisu bikobaluluva mitaga tuta pikekita wala bitamwau; \q2 e gala wala kwaitala la guguwa eiyosi bikanuvagasi. \q1 Deli goli matauna kaikobula bitamwau, \q2 \v 30 e gala wala ibodi bisakauligili kaliga dudubalela. \q1 Matauna makawala kaitala kai makaina sisila kova eivakamati, \q2 deli lalela yagila iyuvisau ilau. \q1 \v 31 Kidamwa la nagowa bikugwai e bidubumi wala mitugaga, \q2 tuta oluvi mitugaga wala bivigaki kala mapu. \q1 \v 32 E igau gala bibudoki la tuta kaliga, \q2 matauna bikikaligabwaga wala e bikaliga makawala sisitala kai masisina bimata e gala tuvaila bimovavau. \q1 \v 33 Matauna makawala tamtala waini matamna kaiuwala kwegigeyata ikaludubali; \q2 kaina makawala kaitala kai olibe makaina lalela eikaludubali. \b \q1 \v 34 Matausina gala inikolaisi Yaubada, gala wala bidalasi tuvaila, \q2 deli kova bivakadoum si bwala matausina toubuwabu. \q1 \v 35 Paila matausina goli tobubulesi nanamsa gaga deli tovagisi mitugaga; \q2 tuta komwaidona ninasi ivakasau wala sopa. \c 16 \sp Yobi \q1 \v 1-2 Biga mabigasina bogwa wala laligilabi omitibogwa; \q2 e mwada kukwabwailigusi mitaga kukwatumkulovaisi wala agu mmayuyu. \q1 \v 3 Ki, desi wala bukulilivalasi e gala avai tuta bipatu udomi? \q2 Avaka eibisiki lupomi bwaina wala bukukwammwatasi? \q1 \v 4 Ka, kidamwa yeigu makawala yokomi, \q2 batitaku wala mi bigatona biwokuva, \q2 e deli ulo katugougeuna bayosokanaimi \q2 deli balulukwaimi wala bakakululaimi. \q1 \v 5 Yeigu bakatupewolaimi metoya ogu kwatuloluta \q2 e ulo bigatona komwaidona bivigaki kami bigabwaila. \b \q1 \v 6 Mitaga ulo bigatona komwaidona gala wala sitana ipilasi agu mmayuyu, \q2 e kidamwa bakukutabu wala, agu mmayuyu gala wala biluvitaitaia. \q1 \v 7 Mwa Yaubada, bogwa lokuyogugwesaigu; \q2 kutagwala bikatumataisi litugwa. \q1 \v 8 Yoku bogwa kuyosaigu. \q2 Mokwitatoula yoku agu tilaula. \q1 Wowogu eititasi wala totuwanawokuva, \q2 e tomota itakikitasi baisa ikibuboti ulo sula. \q1 \v 9 E deli kala leiya Yaubada matauna ikimimisaigu wala iwokuva; \q2 e igigisaigu deli wala la kowolova. \q1 \v 10 Tomota iyosokanaigusi; \q2 matausina ivaulaigusi ivapataigusi e ikatupataisi migigu. \q1 \v 11 Yaubada bogwa eikasalaigu oyumasi tomitugaga. \q1 \v 12 Yeigu lasisu wala tomanum. \q1 Mitaga Yaubada eikibodi ulovagu \q2 e iwawaigu wala ikatumataigu. \q1 Yaubada ivigakaigu kabokomsilawa, \q2 \v 13 e matauna ikikalipupoiyaigu wala tomwaidogu iwokuva - \q2 kaiyala makaisina eibubasaigu ila wala iyauki kategu; \q2 matauna gala sitana la nokapisi baisa yeigu. \q1 \v 14 Matauna bwaina wala ibubasaigu makawala taitala tokabilia bitaboduvagasi dabala \q2 deli la gibuluwa biwawaiya tilaula \q2 e Yaubada iwawaigu makawala. \b \q1 \v 15 Asikam ulo saigala e auvalam, \q2 e auwabugwa wala opwaipwaia deli kala mama wowogu. \q1 \v 16 Auvalam tatoula wala ikulubweyani migigu, \q2 isupilaki matagu deli iguyugwayu. \q1 \v 17 Mitaga yeigu gala wala ikipwasa yamagu avai pakula, \q2 e ulo nigada baisa Yaubada duwosisia wala. \b \q1 \v 18 O pwaipwaia, taga kukuboli sula makwaisina avaka leivigakaigusi! \q2 Taga kukuboli ulo dou paila karaiwaga duwosisia bitamwau! \q1 \v 19 Taitala agu topilasi eisisu wa labuma paila bipiaigu. \x - \xo 16.19 \xt Yob 19.25\x* \q1 \v 20 Lubaigwa iyosokanaigusi; \q2 e deli ulo valam akounakaila Yaubada. \q1 \v 21 Ibodi wala availa bikayubabai paila yeigu, \q2 makawala taitala tau bikayubabai paila lubaila. \q1 \v 22 Ulo tuta kaliga bogwa eivakatitaikina \q2 e lalalouya keda makadana bauyeia wala gala bakaimilavau. \c 17 \q1 \v 1 Ulo tuta kaliga bogwa eivakatitaikina e ulo yagisa eikusokusa wala; \q2 gala wala avai nanamsa aninanamsi mesinaku wala kaliga. \q1 \v 2 Yeigu agigisi wala ammakawala tomota si katudewa baisa yeigu saina mmayuyugaga. \q1 \v 3 Mwa Yaubada kukwabwaili ulo biga. \q1 Paila yeigu tokamokwita, e gala wala availa ituwoli bikabwaili avaka ulo bigatona. \q1 \v 4 Yoku bogwa lokukwatubodi ninasi, \q2 taga bikatetasi avaka bilivalaisi. \q1 Gala bukutagwala matausina bitavilaisi nanogu. \q1 \v 5 Paila bigivakalela valu ikaibiga tau matauna biuwabu sala paila veiguwa mwada bisakaisi, \q2 e paila ola wabu bigidakiga litula. \q1 \v 6 E baisa tuta tomota iuvisakaisi wala makwaina bigivakala baisa yeigu; \q2 e matausina bigiusailigusi omigigu wala. \q1 \v 7 Ulo valam ivigaki makateki bakau. \q1 Yamagu deli kaikegu totuwanawokuva wala. \q1 \v 8 E matausina availa availa eilivalasi mwada tomitukwaibwaila itutu uwosi paila agu gigisa, \q2 e komwaidosi wala ikamogaigusi mwada gala anikoli Yaubada. \q1 \v 9 E matausina availa availa ilivalasi mwada tokamaiaba \q2 matausina bogwa wala eikakikitasi titoulesi tokamokwita. \q1 \v 10 Mitaga kidamwa komwaidosi wala bimaisi itolisi omatagu, \q2 yeigu gala wala babani taitala matausina tokabitam. \b \q1 \v 11 Ulo tuta bogwa eikalisau; ulo nanamsa bogwa eimama; \q2 deli ulo pikwaku bogwa leiwokuva. \q1 \v 12 Mitaga lubaigwa eilukwaigusi bogi eidokaisiga yam; \q2 matausina eilivalasi mwada makateki biyam, \q2 mitaga bogwa lanikoli yeigu igau wala lasisu odudubila. \q1 \v 13 E ulo pikwaku mesinaku wala pikwakula Tuma, \q2 mapilana goli viluwela dudubila bakenu bamasisi. \q1 \v 14 Yeigu laka badoki tamagu, \q2 e mwatemwata minasina \q2 eikamkomasi wowogu badoki inagu deli luguta. \q1 \v 15 Ki, ibodi bapikwaku avai vavagi tuvaila? \q2 Kaina availa ibodi bilukwaigu avai vavagi bapikwaku tuvaila? \q1 \v 16 Avai tuta bakaliga bala wa Tuma e ulo pikwaku komwaidona gala wala bakaligai balau. \c 18 \sp Bilidadi \q1 \v 1-2 Mwa Yobi, ki, kudoki avai tutaga bipatu wodom? \q1 Ka, kidamwa bukukwapatu e bukunakaigalaimasi e yakamaisi ibodi bakabigitonimsi. \q1 \v 3 Mwa, avaka eibisiki lopom e lokudokaimasi yakamaisi gweiluva makawala bulutuvalu? \q1 \v 4 Ka, kam leiya wala eivigaki kam silagi. \q2 Kaina kudoki okam leiya bimoluga valu ke? \q1 Ki, kudoki Yaubada biyomwasali nanom kidamwa bikatupeli koya kabasi? \b \q1 \v 5 Ka tau matauna tomitugaga la kaitapa bogwa wala eimati biyuvisau bimata; \q2 e gala tuvaila biluluvau. \x - \xo 18.5-6 \xt Yob 21.17\x* \q1 \v 6 E kaitapa makaina ola bwala bimata. \q1 \v 7 Omitibogwa la kailoula peula, mitaga baisa tuta eisilibeibeu; \q2 ikikapusi - mitaga kala pakula wala titoulela. \q1 \v 8 Matauna gala wala igigisi wota ililoula wala ila ikola; \q2 \v 9 sikula ibuluweu kaikela e iwai wala itoyaim. \q1 \v 10 Ka, kala yuwoyoula eikatupwanaisi opwaipwaia; \q2 ivigaki kala sikula e itabodaisi la keda. \b \q1 \v 11 E kabovitukokola itavini wala itapatu matauna; \q2 avai tuta idoki biloula ibubokuli wala tuta komwaidona. \q1 \v 12 Omitibogwa la kaisisu peula, mitaga baisa tuta bigigadi wala molu; \q2 kabomwau makwaina okanivala wala tuta komwaidona. \q1 \v 13 Lelia bikomkuwosi wala wowola biwokuva \q2 e kaliga biyoumatila yamala deli kaikela bipwasabogwasi. \q1 \v 14 E ola bwala wala titoulela bipwasigiyogaya e bibiasi wala bilauwaisi ibakwaisi, \q2 e bisaitaula wala bila wa Tuma. \q1 \v 15 E avai tuta salipa bikatusokaisi la bwala paila bisimani - \q2 oluvi availa magila bisiki bwala makwaina bogwa bwaina wala! \q1 \v 16 Matauna deli tubula tokaliga ? \q2 bogwa bikammali opwaipwaia e dalela tommomova bidumadaminasi wala. \q1 \v 17 E kala luluwai bogwa bitamwau ola kaukweda deli goli ambaisa ambaisa; \q2 e gala wala availa biluluwai matauna tuvaila. \q1 \v 18 Matauna bisilavi si valu tommomova, \q2 deli bisilavi lumalama e bilokaiaga dudubila viluwela. \q1 \v 19 Dalela bogwa wala biwokosi gala taitala bisisu tomomova. \q1 \v 20 Opilibomatu bila opilikwaibwaga komwaidona availa bilagaisi la kaliga bulogala matauna \q2 bitatuvasi deli kasi kokola. \q1 \v 21 Baisa makawala kasi mipuki matausina tomitugaga, \q2 matausina goli gala ikukolaisi Yaubada. \c 19 \sp Yobi \q1 \v 1-2 Avaka paila kuyomiyuyaigusi metoya omi biga? \q1 \v 3 Tuta tuta kukwaluwouwaigusi, \q2 e gala kami mmosila paila kubigigagaigusi. \q1 \v 4 Ka, kidamwa yeigu avagi sula, \q2 ammakawala ulo sula biyogagaimi? \q1 \v 5 Kudokaisi yokomi tobubwaila, e yeiguga sitana wala, \q2 deli kudokaisi agu mwau baisa kabosimokwita paila agu pakula. \q1 \v 6 Ki, gala kugisaisi Yaubada eivagi baisa? \q2 Matauna ileiya sikula biyosaigusi. \q1 \v 7 Adoudou kawagu, “Bogwa laboda lamadada!” \q2 mitaga gala taitala inakaigalaigu. \q2 Gala taitala ilagi ulo dou paila karaiwaga duwosisia. \q1 \v 8 Yaubada bogwa eipilibodi keda, e gala gagabila baluvapela, \q2 e ikatupwani ulo keda odudubila. \q1 \v 9 Matauna bogwa eikau komwaidona ulo guguwa, \q2 deli bogwa eikatudidaimi komwaidona agu kwamaiaba. \q1 \v 10 Matauna iwogigai wowogu. \q1 Matauna ilulu ulo pikwaku, \q2 deli iligaimwaigu bayagi deli bamata. \q1 \v 11 Yaubada igibuluwa deli kala leiya baisa yeigu. \q2 Matauna ivigakaigu makawala kala tilaula mokwita. \q1 \v 12 Matauna iwitali la tokwabilia biwaigusi. \q2 Matausina ikelaisi nobwala deli isiulaisi isipataisi ulo bwala. \b \q1 \v 13 Yaubada ivigaki budagwa ileiligusi. \q2 Yeigu makawala taitala tomitawasi baisa matausina inikolaigusi. \q2 \v 14 Veyagwa deli lubaigwa ibutusi. \q1 \v 15 Matausina lavauli ogu bwala eilumwelavaigusi. \q2 Minasina ulo nawotetila eivigakaigusi makawala taitala tomitawasi deli togilagala. \q1 \v 16 Avai tuta badou taitala towotetila, matauna gala bitama, \q2 ilagoli avai tuta akayubabai mwada bipilasaigu. \q1 \v 17 Ulo kwava gala magila maiinela wodogu, \q2 deli budagwa tatougu gala magisi bimaisi katitaikinegu. \q1 \v 18 Gugwadi ikaluwouwaigusi, deli avai tuta bigisaigusi bigigilaigusi wala. \q1 \v 19 Lubaigwa mokwita bikasilalaigusi. \q2 Matausina saina ayebwaili bogwa eitotubulokaigusi. \q1 \v 20 Yeigu bogwa lamila totuwana wala, \q2 e wowogu bogwa eideli, e makateki wala bakaliga. \b \q1 \v 21 Yokomi segwaia goli! Kunokapisaigusi! \q2 Yaubada yamala eikatukululaigu. \q1 \v 22 Avaka paila yokomi kuwaigusi makawala Yaubada leivigakaigu? \q2 Ki gala kugisaisi agu mmayuyu bogwa eibodaigu? \b \q1 \v 23 Magigu sainela taitala biluluwai ulo biga, \q2 deli bigini makwaisina wa buki! \q1 \v 24 Kaina deli kaitala kaiwawa biteyasi ulo biga odakuna, \q2 e biginaisi mabigasina bikanuvagasi. \q1 \v 25 Mitaga anikoli taitala guma labuma isisu, \q2 matauna igau bima mwada bikabwailigu. \q1 \v 26 Kaina goli lelia bogwa eikapwasi wowogu, \q2 mitaga makagu gigisa wala bagisi Yaubada. \q1 \v 27 Yeigu bagisi matauna omatagu, \q2 deli gala badoki matauna tomitawasi. \b \q1 Ulo tuvaluwa bogwa eimama paila kukwaibigasi, kawami, \q2 \v 28 “Ammakawala bitavigakaisi bitayomiyuyaisi matauna?” \q2 Bogwa lokunainevisi mi vitoki paila bukuwaigusi. \q1 \v 29 Mitaga ka, tuta baisa bukukukolaisi puluta, \q2 paila puluta makaina bimai Yaubada la gibuluwa paila mitugaga, \q2 mapaila bukunikolaisi taitala toyakala\f l \fq \it taitala toyakala.\it*\ft Gagabila bitagina “kaboyakala”.\f* isisu. \c 20 \sp Sopara \q1 \v 1-2 Mwa Yobi, yoku bogwa kuyomwau nanogu! \q1 Mapaila magigu nani bamapu m biga. \q1 \v 3 Baisa avaka lokulilivali baisa kubigigagaigu wala; \q2 mitaga bogwa lanikoli ammakawala bamapu m bigatona. \b \q1 \v 4 Mwa bogwa kunikoli tuta omitibogwa, \q2 avai tuta tomota eisibogwa ovalu watanawa, \q2 \v 5 gala taitala tomitugaga ibani la mwasawa bisisu tuta kaduwonaku. \q1 \v 6 Matauna ibodi wala bikaitubwa e saina bitoveka, \q2 kaina bila isakaila labuma saina towonaku dabala bila ikabikoni lowalowa; \q2 \v 7 mitaga tutala yagila biuu biyuvisau wala matauna makawala tubumyou. \q1 E availa availa bogwa einikolaisi matauna \q2 bitakainowaisi ambaisa eila. \q1 \v 8 Matauna bitamwau makawala mimi, \q2 kaina makawala kilisala wa bogi bitagigisi, \q2 e gala wala ibodi bitagisivau tuvaila. \q1 \v 9 Matauna ola bwala wala bitamwauki kala pikowau; \q2 \v 10 e avaka si guguwa tonamakava leiveilau litula biyosasi bikaimilivauwaisi. \q1 \v 11 Matauna omitibogwa topeula deli tokaitubwa \q2 mitaga makateki wala bimila pwaipwaia. \b \q1 \v 12-13 Mitugaga leikamkoni idoki saina bwainigaga \q2 e kwaivilesi ikikapatu wala owodola paila kakamwenasi biyomwasali nanola. \q1 \v 14 Mitaga avai tuta bisalili bila olopola kaula makwaina bidavila biyayana \q2 kala yayana ikalisau wala tuva. \q1 \v 15 Tomitugaga matauna igau bilagobi avai veiguwa leiveilau; \q2 Yaubada ikikaimali makwaina kaina metoya olopola goli. \q1 \v 16 Avaka tomitugaga bilupoli baisa makawala tuva \q2 e bikatumati matauna makawala keiyuna naiyayana. \q1 \v 17 E matauna gala wala bigisi olibe bulamila bititayelu makawala waya, \q2 kaina waya makadasina bititayelusi makawala nunu deli kitorina. \q1 \v 18 E komwaidona guguwa leipaisau metoya baisa sala ibodi bikaimilivau, \q2 e gala wala avai guguwa bisisu paila biyomwasali nanola, \q1 \v 19 paila uula ilamidadi tonamakava deli gala wala inokapisi matausina \q2 deli iyouli si bwala tuwoli tomota eikaliaisi. \q1 \v 20 Matauna la gugoveka gala avai tuta bivakomati titoulela. \q1 \v 21 Avai tuta bikam, bitakopwi wala kaboma, \q2 mitaga baisa tuta la sisu bwaina bogwa eitobu. \q1 \v 22 Vakaila la karaiwaga kala peula \q2 mitaga baisa tuta mokaila kabomwau komwaidona bikaimapu. \q1 \v 23 Mapaila avai vavagi magila bikam desi wala bikamkwam, \q2 paila Yaubada igau bimipuki matauna metoya ola gibuluwa tigininila. \q1 \v 24 E avai tuta matauna mwada bivigikoni bisakauligili makaina puluta eiyoudulokaisi tanumnumta aiyani, \q2 e kaiyalaga makaina iyoudulokaisi tanumnumta barasi bikaliyau wala bila ikanawa. \q1 \v 25 E kaiyala makaina bisuvi bila isunapula; \q2 matala kaiyala makaina ibubusi wala buyavila matauna \q2 e kokola wala ikatumati matauna. \q1 \v 26 La guguwa komwaidona eiyamati bivakadoum wala biwokuva; \q2 kova bivakamati matauna deli veyala, \q2 mitaga kova makovana availa eivakanoti, gala goli tomota. \q1 \v 27 Labuma baisa biyomitali tau matauna la mitugaga, \q2 e valu watanawa biyakali matauna. \q1 \v 28 Yaubada kala leiya makawala sakala \q2 e komwaidona la guguwa bikodidaimi wala biwokuva. \b \q1 \v 29 Baisa makawala tomitugaga kasi mipuki bibodaisi, \q2 mipuki makwaina Yaubada bogwa leinagi paila matausina. \c 21 \sp Yobi \q1 \v 1-2 Kunakaigali avaka balivali; \q2 ulo nigada baisa yoku mesinaku wala kuyominumwaigu. \q1 \v 3 Ibodi bukukwapatu e balivalaga sitana, \q2 e kidamwa bavenoku livala, \q2 ibodi wala bukuyosokanaigu kidamwa magim. \b \q1 \v 4 Baisa ulo kominimani gala deli tomota; \q2 ulo bigatona isim uula mapaila gala wala ibodi baminumki. \q1 \v 5 Mwa kugisaigu! Agu gigisa bogwa leibodi \q2 bukumitakavataigu e biyowa lopom! \q1 \v 6 Avai tuta baninamsi avaka bogwa eikaloubusisi baisa yeigu, \q2 bimitaki wala wowogu, bitulukwedudu wowogu deli wala titavaigu. \b \q1 \v 7 Avaka paila Yaubada itugwali tomitugaga bisisuaisi tommomova, \q2 tatoula wala bitommoyasi e bikobaluluva si kaisisu? \q1 \v 8 Matausina biunaisi litusia e bibanaisi tubusia \q2 mitaga isisuaisi wala iuvatubwasi magudisina tatoula wala bitovakavekasi. \q1 \v 9 Yaubada gala wala itagwala kabomwau bikaloubusi osi kaukweda; \q2 e gala wala bikokolasi metoya osi sisu. \q1 \v 10 Matausina ivitubwaisi si bulumakau \q2 e avai tuta minasina bivalulusi gala wala kwaitala mwau ibodasi. \q1 \v 11 Litusia bisakauluvivilasi wala immwasawasi makawala minasina lam \q2 \v 12 e avai tuta bilagaisi butusi gita deli loloni e deli wala kaiwosisi. \q1 \v 13 Osi tuta komwaidona si sisu bwaina wala \q2 e avai tuta bikaligasi manumwokuva wala gala bilumkolaisi mmayuyu. \b \q1 \v 14 Tomitugaga ilukwaisi Yaubada taga biyokaikai uwosi; \q2 matausina gala magisi binikolaisi nanola matauna paila si momova. \q1 \v 15 Si nanamsa mwada gala wala dimlela si wotetila baisa Yaubada, \q2 kaina avai vavagi bwaina bibanaisi metoya osi nigada. \q1 \v 16 Matausina ilivalasi mwada metoya osi peula titoulesi eipapeulasi, \q2 mitaga yeigu gala wala ibodi nanogu avaka si nanamsa. \b \q1 \v 17 Sivavila tomitugaga si kaitapa bimitamata? \q1 Ki sitana taitala matausina iboda kabomwau avai tuta? \q1 Ki, kudoki avai tuta Yaubada bimipuki tomitugaga metoya ola gibuluwa \q2 \v 18 e biyuvisau matausina makawala yogilumwamwaisa biyuvisau wa yagila, \q2 kaina makawala tubumyou utuyagila biyuvisau? \b \q1 \v 19 Yoku kulivala mwada Yaubada bimipuki guditala gwadi paila tamala la mitugaga. \q1 Mwa akatulokaim gala makawala; ibodi wala Yaubada bimipuki tomitugaga titoulela; \q2 ibodi Yaubada bivituloki bivagi makawala paila uula si mitugaga. \q1 \v 20 Mapaila ibodi wala tomitugaga bilumkolaisi mokaila si mitugaga; \q2 ibodi wala bilumkolaisi Yaubada Topeuligaga la ninamwau. \q1 \v 21 Kidamwa avai tuta taitala tau bogwa eikaliga, \q2 ki kudoki sitana ikaiki wowola ammakawala litula eiligaim si mwasawa kaina? \q1 \v 22 Ki kudoki availa gagabila bivituloki Yaubada, \q2 matauna goli gweguya kasi toyakala? \b \q1 \v 23-24 Mimilisi tomota gala wala igigadi gidageda isisuaisi wala tatoula ikaligasi. \q1 Matausina si kaliga bwainawokuva wala bilosi imanum uwosi, \q2 gala ibusi uwosi makasi kaitubwa wala kaligasi ikaligasi. \q1 \v 25 Mitaga mimilisi gala wala sitana si mwasawa ibinikolaisi, \q2 tommomova avai tuta bikaligasi deli wala si ninamwau. \q1 \v 26 Mitaga komwaidodasi wala makawala bitakaligasi bibakwaidasi; \q2 komwaidodasi wala bipusokaidasi mwatemwata. \b \q1 \v 27 Mwa, m nanamsa komwaidona anikoli wala iwokuva. \q1 \v 28 Yoku m kwatupoi kawam, “Tau matauna todabala la bwala ambaisa eititoki baisa tuta, \q2 matauwena goli tomitugaga?” \b \q1 \v 29 Mwa, ki gala sitana kubigitoni tomota matausina tokwaidadina? \q1 Ki gala kulilagi bulogala si kwaidadina ililivalaisi? \q1 \v 30 Ka, wa yam makwaina Yaubada bigibuluwa e bimipuki, \q2 baisa tau matauna tomitugaga tuta komwaidona eisisu tomomova. \q1 \v 31 Gala wala availa ibodi bitabinaki taitala tomitugaga \q2 kaina bikaimapu baisa matauna avaka komwaidona leivagi. \q1 \v 32 Avai tuta bilupaisi bilauwaisi wa laka bisetuwolaisi wala bilauwaisi, \q2 okala laka makwaina isim toyamatela, \q1 \v 33 lakatuluwovila tomota bilokaiasi paila kala visalili matauna, \q2 e pwaipwaia goli biyobobu matauna. \b \q1 \v 34 Mwa, yoku kuvigikoni mwada bukupilasaigu mitaga bigimakava wala! \q1 Ka, ulo biga komwaidona lokummapu kulilivala sopawokuva wala. \s1 Si bigatona sivitolula \r (22.1—27.23) \c 22 \sp Elipasa \q1 \v 1-2 Ki kudoki avai tau matauna saina tokabitamgaga \q2 matauna ibodi biyovitavatasi kasitaiyu Yaubada? \x - \xo 22.1-3 \xt Yob 35.6-8\x* \q1 \v 3 Ki kudoki avaka lokuuvagi duwosisia bibodi bisaiki vavagi bwaina baisa Yaubada, \q2 kaina kudoki m kwamaiaba bibodi bipilasi matauna? \q1 \v 4 Yaubada eikavilakaim e isailim okaboyakala, \q2 gala paila uula kukwabikuwoli matauna. \q1 \v 5 Mwa, gala makawala, ka, paila uula saina mokuvavagi mitugaga; \q2 deli uula saina mokuvavagi sula. \q1 \v 6 Kidamwa bukuluki tuwam bimapu m mani avaka leiwasi, \q2 yoku bogwa wala lokukwau kala karekwa e gala kuligaiwa avaka paila bisikam. \q1 \v 7 Yoku gala kutagwala bukuvimom sopi availa matausina isomatasi, \q2 deli gala kutagwala bukuvakoma tokamolu. \q1 \v 8 Yoku m kwaraiwaga saina peula \q2 deli gala isim kam kokola mapaila lokuyouli pwaipwaia komwaidona. \q1 \v 9 Mokwita kwabuya kasi pilasi lokupaiki, \q2 mitaga tuvaila kukopatu deli kuyomiyuyu magudisina weilova. \q1 \v 10 Mapaila kabosilagi eitavinaim wala eitapataim, \q2 e bukutakainau kokola wala bikatumataim. \q1 \v 11 Bivigaki saina dubilikitakita e gala wala ibodi bukugisi avaka, \q2 e dadoya bikubolaim. \q1 \v 12 Ka, Yaubada isisu wa labuma mapilana saina walakaiwa, \q2 e ikululukiga utuyam osikowala ilagoli minasina deli wala walakaiwa! \q1 \v 13 E kukwatupoiga kawam, \q2 “Avai vavagi sitana Yaubada einikoli? \q1 Matauna bogwa eitobodi lowalowa - \q2 e ammakawala bivigaki biyakalaidasi?” \q1 \v 14 Ki kudoki lowalowa saina poupou gala ibodi bigisaidasi \q2 avai tuta bililoula okaligeila labuma deli valu watanawa? \b \q1 \v 15 Ki, bogwa eitobu nanom bukulouya si keda tomitugaga \q2 makadasina tuta komwaidona bilalouyasi? \q1 \v 16 Igau gala bibudoki si tuta kaliga \q2 dadoya idumyelu wala matausina. \q1 \v 17 Matausina goli kala tokowolova Yaubada, \q2 e idubumaisi mwada Yaubada gala wala avaka bivigaki matausina. \q1 \v 18 Mitaga Yaubada wala leivigaki si kaisisu eipeula - \q2 ka, gala wala itapuloki nanogu avaka tomitugaga si nanamsa. \q1 \v 19 Tomitukwaibwaila imwasawasi deli tobubwaila igigilasi \q2 avai tuta bigisaisi tomitugaga bibodaisi kasi mipuki. \q1 \v 20 Komwaidona si guguwa tomitugaga bidadaimisi wala \q2 e avaka kesala bisisu kova bivakamtumtu wala biwokuva. \b \q1 \v 21 Mapaila Yobi, tuta baisa ibodi bukuvasosusi som Yaubada \q2 e desi taga tuvaila kutilaula baisa matauna. \q1 Ka, kidamwa bukuvagi makawala, matauna bimitukwaiyaim. \q1 \v 22 Ibodi bukukwabikuwoli la vituloki isisaiki \q2 deli kwatukikiti la biga onanom. \q1 \v 23 Ibodi deli nanom watanawa bukukwaimilavau baisa Yaubada, \q2 deli komwaidona mitugaga lokuuvagi om bwala kwatuyouli kuligaim. \q1 \v 24 M goula komwaidona kuligaim; \q2 m goula goulatoula kubaku otukutakula waya. \q1 \v 25 E kaimapula, Yaubada Topeuligaga bukuvigaki m goula, \q2 deli matauna m siliba gulovakaigaga goli. \q1 \v 26 E tuta komwaidona bukudubumi wala Yaubada, \q2 e bukubani matauna wala uulela m mwasawa. \q1 \v 27 Avai tuta bukunigada baisa matauna bimapwaim goli, \q2 e avaka m biga katotila bogwa wala bukuvagi. \q1 \v 28 E avaka komwaidona bukuvagi bogwa wala bukupeula; \q2 e lumalama bivisigili m keda. \q1 \v 29 Yaubada ivabu matausina ninasi walakaiwa, \q2 mitaga ikoli matausina ninasi watanawa. \q1 \v 30 Kidamwa yoku tobwaila deli bukuvagi avaka duwosisia, \q2 matauna bogwa bikolaim. \c 23 \sp Yobi \q1 \v 1-2 Yeigu bakosomapu wala deli batakulukulu wala baisa Yaubada; \q2 gala wala ibodi basim kayagigila. \q1 \v 3 Ammakawala bavigaki banikoli paila babani matauna, \q2 deli ammakawala banikoli kedala balokaia ambaisa eisisiki. \q1 \v 4 Yeigu ibodi balivali avaka ulo nanamsa baisa matauna, \q2 deli bakamituli komwaidona ulo kominimani makwaisina ikabwailigusi goli. \q1 \v 5 Yeigu magigu banikoli avaka matauna bilukwaigu \q2 deli ammakawala bimapu ulo katupoi. \q1 \v 6 Ki ibodi Yaubada bikamogaigu metoya ola peula komwaidona? \q2 Gala, matauna ibodi wala bininakaigila avai tuta balilivala. \q1 \v 7 Yeigu tokamokwita; e ibodi wala basevitai Yaubada; \q2 e matauna ibodi bikamitulaigu yeigu tobwaila; \q2 lagaila deli ogu tuta komwaidona. \b \q1 \v 8 Yeigu asavali matauna opilibomatu mitaga Yaubada gala wala isisu baisa; \q2 asavali opilikwaibwaga mitaga gala wala abani matauna. \q1 \v 9 Paila Yaubada bogwa eila eipupaisewa opiliyavata deli opilibolimila, \q2 mitaga tutala lalokaia mapilasina gala wala abani matauna. \q1 \v 10 Mitaga komwaidona avaka lauvagi Yaubada inikoli wala iwokuva; \q2 kidamwa binevikoli ulo sula matauna bibanaigu yeigu tomigileu. \q1 \v 11 Deli ulo kamaiaba abokuli keda makadana Yaubada bogwa leinagi, \q2 e gala avai tuta avapupali makadana. \q1 \v 12 Tuta komwaidona akabikuwoli Yaubada la karaiwaga; \q2 abokuli nanola gala nanogu titoulegu. \b \q1 \v 13 Matauna gala ididavila. Gala availa ibodi bikaluwou matauna, \q2 kaina bisilibodi avaka nanola bivagi. \q1 \v 14 Matauna ibodi wala bivigimkulovi avaka la nanamsa paila yeigu, \q2 e nanamsa makwaina kwaitala wala metoya ola nanamsa bidubadu. \q1 \v 15 Kala gigisa makawala yeigu atatatuva deli agu kokola omatala matauna. \q1 \v 16-17 Yaubada Topeuligaga bogwa eikakukolaigu. \q1 Yaubada wala eivitukukolaigu, e dudubila gala bivigakaigu makawala \q2 ilagoli dubilikitakita eikubolaigu. \b \c 24 \q1 \v 1 Avaka paila Yaubada gala inagi tutala kaboyakala; \q2 kaina inagi yamla kasi kabwaila matausina eiwotitalaisi matauna? \b \q1 \v 2 Tomota isisaibibilasi kaligei paila biyoulisi tuvaila si pwaipwaia; \q2 matausina iveilauwaisi sipi e ilauwaisi isegolaisi deli si yawa. \q1 \v 3 Matausina tuvaila iveilauwaisi si ase magudisina weilova, \q2 deli kwabuya la bulumakau biyosikikitaisi wala tatoula minana \q2 bimapumkulovi kala wasi, oluvi bikaimalaisi. \q1 \v 4 Matausina isilibodaisi tonamakava gala bikauwaisi avaka si vavagi tatousi, \q2 deli ikaliyabaisi matausina ilosi wala iwowausi. \b \q1 \v 5 E mapaila tonamakava binainevisi wala kʹasi oviloupakala, \q2 makawala wala ase nabubolodila, \q2 e gala wala ambaisa tuvaila ibodi bibanaisi kaula paila bivakomasi litusia. \q1 \v 6 Matausina bititayoyuwasi osi bagula ituwoli tomota, \q2 deli bikikauwaisi kaiuwala waini osi bagula tomitugaga bigulesi waini. \q1 \v 7 E wa bogi bimasisisi bikanumakavasi wala tomdumwadu; \q2 deli gala wala avai vavagi paila tabodala kasi numla. \q1 \v 8 Kuna wa koya bikunumati wala matausina, \q2 e bikanapitukwaisi raibwaga mwada bisipepunisi. \b \q1 \v 9 Tomitugaga ikatulebwaisi magudisina gudikubukwabuya \q2 metoya okasi nunu e ilauwaisi ivigakaisi si ula; \q2 deli ikauwaisi tonamakava litusia e ivigakaisi mapula kasi wasi. \q1 \v 10 E tonamakava bililoulasi tomdumwadu wala gala avaka bikapolaisi uwosi; \q2 matausina deli wala kasi molu bititayoyuwasi witi. \q1 \v 11 Matausina bipulopolasi olibe paila bulami, \q2 deli kaiuwala waini paila waini tovala, \q2 mitaga daka ipakalaki wala kaiyasi. \q1 \v 12 Olopola valu vilouveka matausina isim kasi kalibwaga \q2 deli makateki bikaligasi idoudousi paila pilasi, \q2 mitaga Yaubada gala wala inakaigali si nigada. \q1 \v 13 Mimilisi tomota ipakaisi lumalama; \q2 paila gala itapuloki ninasi avaka lumalama, \q2 kaina gala ibokulaisi ambaisa eivisigili. \q1 \v 14 Tutala ikikivi visiga tokatumata bitokaia wala bisunapula \q2 bikatumati tonamakava, \q2 e wa bogi matauna biveilau. \q1 \v 15 E tokailasi biuwayausa wala momwaila wala bidudubali matala; \q2 matauna bikatuduvidavi wala mwada gala availa bivitoki tolosila. \q1 \v 16 E wa bogi toveilau bikikopwalasi wala bwala, \q2 mitaga avai tuta biyam bisikubwalasi wala gala \q2 magisi availa bigisi matausina. \q1 \v 17 Matausina ikukolaisi yam \q2 mitaga dubilikitakita ituviluwaisi kala loula. \b \sp (Sopara)\f m \ft Maigana Sopara gala eiginisi baisa, mitaga tadoki wala eilivala biga mabigasina.\f* \q1 \v 18 Tau matauna tomitugaga sakala bidumyelu bilau, \q2 e la pwaipwaia eiligaim Yaubada bibuloti; \q2 matauna gala tuvaila bila ibigubagula ola bagula bigulesi waini. \q1 \v 19 Makawala sopi bimada metoya yuviyavila waigigi, \q2 e makawala goli tomitugaga bitamwausi metoya ovalu watanawa. \q1 \v 20 Ilagoli inala tatoula gala wala biluluwai matauna; \q2 mwatemwata bisomasi wowola, bitumigeyai makawala kaimilapwasa. \q1 \v 21 Baisa makawala bikaloubusi paila uula iyomiyuyu kwabuya, \q2 deli gala inokapisi minasina kʹaliga. \q1 \v 22 Yaubada metoya ola peula ikatudoum availa availa matausina topapeula. \q1 Tutala Yaubada bivitakaula - e matauna tomitugaga bikaliga. \q1 \v 23 Kidamwa Yaubada bitagwala bikoli matauna, \q2 mitaga tuta komwaidona biiyausi wala matauna. \q1 \v 24 Tomitugaga la kaisisu bikobaluluva tuta pikekita wala, \q2 e oluvi bimwailela makawala mnumonu; \q2 kaina makawala taitu bitakapituni otutala tayoyuwa. \q1 \v 25 Ki, availa ibodi bikamitulaisi kidamwa gala bikaloubusisi makawala? \q1 Availa idoki ulo biga sopawokuva wala? \c 25 \sp Bilidadi \q1 \v 1-2 Yaubada saina Topeuligaga, e komwaidosi wala ibodi bikamiabaisi matauna; \q2 paila labuma la valu viluwela vakota. \q1 \v 3 Ki, availa ibodi bikalau anelosi kasi bawa eiwotitalaisi matauna? \q1 Ki kudoki avai valu Yaubada la lumalama gala ivisigili? \q1 \v 4 Avai tau gagabila bidoki titoulela tomitukwaibwaila deli migileu nanola omatala Yaubada? \q1 \v 5 Omatala Yaubada tubukona lumalamela gala ipeula, \q2 deli utuyam visigasi gala wala migileu. \q1 \v 6 E ammakawalaga tomota, matauna saina towatanawa \q2 makawala mwatemwata kaina minumauna? \q1 E ammakawalaga Yaubada bigigisi kala bwaina tomota, ki isim dimlela kaina? \c 26 \sp Yobi \q1 \v 1-2 Mwa, ammakawala yoku mwada agu topilasi? Wo! \q1 Ka, yeigu saina tobubeikam deli tomama! \q1 \v 3 Yoku m bigatona saina duwosisia, kadai, \q2 deli kutugwali m kwabitam yeigu tonagowa wala balilagi. \q1 \v 4 Availa kudoki bilagi komwaidona m bigatona? \q1 Availa eiulisalaim kidamwa bukulilivala makawala? \sp (Bilidadi)\f n \ft Maigana Bilidadi gala eiginisi baisa, mitaga tadoki wala eilivala biga mabigasina.\f* \q1 \v 5 Tomata itatatuvasi okasi laka olumoulela sopi osikowala pwaipwaia. \q1 \v 6 Tuma ikapogegaki wala gawata baisa Yaubada \q2 gala avai vavagi bitabodi Tuma metoya baisa Yaubada la gigisa. \q1 \v 7 Yaubada ikatuvakai labuma opiliyavata, \q2 e valu watanawa isaili wala ibubeu. \q1 \v 8 Yaubada wala matauna ivakasau lowalowa sopi \q2 e ikikuloti mapilasina taga omokaisi wala bilupabu kuna. \q1 \v 9 Avai tuta tubukona biyapila matauna itabodi minana \q2 metoya pilatala lowalowa. \q1 \v 10 Matauna itavilevi lumalama ituwoli, dudubila ituwoli \q2 metoya kwaitala vavagi kwaibobuta eigini odabala bolita. \q1 \v 11 Avai tuta biyagi kokolela labuma, \q2 makaisina itatuvasi deli kasi kokola. \q1 \v 12 Metoya ola peula matauna ikimati bolita la paisaga; \q2 e metoya ola kabitam matauna ikatumati minana dokanikani yagala Reyabi. \q1 \v 13 Yaubada ola yagisa iuvigaki gawata immigileu, \q2 e metoya oyamala ikatumati dokanikani minana nasisakaula. \q1 \v 14 Mitaga baisa eiuvagi yalela wala la peula, \q2 pewolela makawala kasilam bitalilagi. \q1 Availa ibodi binikoli mokwita ammakawala Yaubada topeuligaga mokwitatoula! \sp Yobi \c 27 \q1 \v 1-2 Akatotila oyagala Yaubada matauna goli Topeuligaga deli Tosivagasi. \q1 Matauna eipakaigu e gala wala baboda agu yakala, \q2 deli ivigaki ulo momova saina mmayuyugaga. \q1 \v 3 Ogodigu leima baisa tuta Yaubada leisakaigu ulo momova, \q2 \v 4 gala avai tuta balivali bigatala bigigaga, \q2 deli mayegu gala avai tuta bisopa. \q1 \v 5 Gala avai tuta bakamitulaimi yokomi tokamokwita. \q1 Yeigu bakamitulaigu tobwaila wala tatoula kaligagu bakaliga. \q1 \v 6 Gala avai tuta bakapatu, \q2 balilivali wala ulo mitukwaibwaila, \q2 paila nanogu mimilakatila wala. \b \q1 \v 7 Ibodi availa availa matausina eikagagaigusi \q2 bibodasi mipuki makawala tomitugaga, \q2 deli bubunesi gaga. \q1 \v 8 Avaka ibodi matausina gala inikolaisi Yaubada \q2 bipikwakwaisi tuta matutona Yaubada bikau si momova? \q1 \v 9 Avai tuta mwau bikaloubusi baisa matausina, \q2 ki ibodi Yaubada bilagi si nigada? \q1 \v 10 Ibodi biyosisi mwasawa makwaina, \q2 matauna isisaiki tomota. \q1 Ibodi matausina biyosalausi nigada baisa matauna. \b \q1 \v 11 Kaina bukutagwalasi bavitulokaimi Yaubada la peula kala siniveka, \q2 deli bakamitububuli avaka Yaubada Topeuligaga \q2 la nanamsa bogwa leinagi. \q1 \v 12 Mitaga ka, kugisasi - bogwa wala eigisaki mitami titoulemi; \q2 e avakaga paila mi bigatona nagowawokuva wala? \sp (Sopara)\f o \ft Maigana Sopara gala eiginisi baisa, mitaga tadoki wala eilivala biga mabigasina.\f* \q1 \v 13 Baisa makawala Yaubada Topeuligaga bimipuki tomitugaga, \q2 matausina goli togigasisi. \q1 \v 14 Kaina goli litusia tauwau bidubadu, \q2 mitaga komwaidosi wala bipatu mitasi okawakali; \q2 deli litusia bikamkwamsi mitaga gala wala bitubotubwa luposi. \q1 \v 15 Availa matausina kesala tommomova lelia wala bikimati, \q2 e si kukova goli gala wala binigibubwaisi matausina. \q1 \v 16 Kaina goli tomitugaga si mani saina bidugaga \q2 e gala gagabila bitakalau, \q2 deli kasi karekwa saina wala bidugaga; \q2 ikalisau avaka bibodi taitala bisikam \q1 \v 17 mitaga ka, taitala tobwaila igau bisikam miyasina \q2 e taitala tokamokwita bikau si mani. \q1 \v 18 Tomitugaga si bwala makawala kapali kala bwala. \q2 Kaina kala gigisa makawala ula la buliyamata wa bagula. \q1 \v 19 Otutala kala vigimkovila, matausina bimasisisi bikanugolaisi wala deli veiguwa, \q2 mitaga avai tuta bimamatasi bimokaiasi si veiguwa bitamwauki wala kala pikowau. \q1 \v 20 Kabovitukokola biyokupati matausina makawala sakala \q2 e bibogi yagila biuu biyuvisau matausina; \q1 \v 21 bomatu bikoulusa biyuvisau matausina; metoya osi bwala, \q2 \v 22 tutala bivigikonaisi mwada bisikauligilaisi makwaina, \q2 mitaga yagila saina minimani bikipini matausina. \q1 \v 23 Avai tuta bisisakaulasi, yagila makwaina biuu, e butula wala \q2 bibulukukoliga matausina, \q2 makwaina biutuutu wala biluvalova. \c 28 \s1 Kabitam kala yakaula\f p \ft Gala tanikoli availa ililivali biga mabigasina.\f* \q1 \v 1 Mimilisi valu ikikelaisi siliba metoya opwaipwaia; \q2 mimilisi valu goula kala kabokatumigileu isisu. \q1 \v 2 Tomota ikelaisi tanumnumta aiyani metoya opwaipwaia. \q2 e ikaliulaisi tanumnumta kopa metoya odakuna. \q1 \v 3 Tomota bogwa eisisavalaisi ambaisa saina dubilikitakita. \q1 Matausina inainevisi ambaisa tikutakula valu watanawa \q2 e ikikelaisi dakuna ambaisa saina dubilikitakita. \q1 \v 4 Saina kaduwonaku olumoulela pwaipwaia tomota gala isisikaisi, \q2 kaina tomota ililokaisi, \q2 tomota ikelaisi nobwala paila si keda bibubusi bilolosi ambaisa osikowala pwaipwaia, \q2 e baisa ipupaisewasi wala kasimwaleta, \q2 gala wala sesia. \q1 E metoya oyuwoyoula imwemwenasi ibubusisi onobwala. \q1 \v 5 Kaula tabigulaisi odabala wala pwaipwaia, \q2 e pwaipwaiaga makwaina wala, mitaga osikowala \q2 ikelisasaisi wala imoiyaisi iligaimwaisi. \q1 \v 6 Dakuna makwaisina olumoulela pwaipwaia ikalumoli deli dakuna sapaya. \q1 E dakuna makwaina tubumyoula olumoulela isisu goula. \q1 \v 7 Kilakila gala ibodi bigisi kedala bila ambaisa eikilikelisi, \q2 deli gala avai tuta natana mluveka ikukwaiyoba odubasi matausina. \q1 \v 8 Gala avai tuta laiyoni kaina avai mauna minasina nagigasisi bisukwaisi keda \q2 makadasina tuta komwaidona kadaukuwokuva wala. \b \q1 \v 9 Tomota ikusovaisi dukumaga, \q2 tuvaila koya ikusovaisi wala ikelisauwaisi. \q1 \v 10 Avai tuta bikilikelisi oluwalaisi dakuna, \q2 matausina ibubanaisi dakuna makwaisina kwaivivivila saina mwau mipusi. \q1 \v 11 Matausina ikilikelisi wala ilosi isakailasi ambaisa waya eivitouula \q2 e matausina ivisunupuloiyaisi vavagi makwaisina kwekatupwana omilakatila. \q1 \v 12 Mitaga kabitam ambaisa ibodi bitabanaisi? \q1 Availa ibodi bivitulokaidasi gagabila bitakatetasi? \b \q1 \v 13 Kabitam gala bitabani metoya baisa tomota; \q2 gala availa inikoli kabitam mapula mokwita. \q1 \v 14 Tilibwabwau deli bolita komwaidona iyakalibwabwailasi wala, \q2 kawasi, “Kabitam gala kasisiaisi.” \q1 \v 15 Kabitam gala ibodi bitagimloki metoya siliba kaina goula. \q1 \v 16 Goula saina kwevivivila deli soulava mapusi \q2 gala wala ibudoki mapula kabitam. \q1 \v 17 Kabitam saina vavagi kwaiveka, ikalisau goula. \q1 Ikalisau kwelatala bolu eibubulokaisi metoya goula deli kwelatala viga kwelavivivila. \q1 \v 18 Kabitam mapula ikalisau mapusi lada, dakuna yasipa, \q2 deli dakuna kwevivivila yagala rubi. \q1 \v 19 Dakuna yagala topasi saina kwevivivila deli goulatoula mapusi \q2 gala wala ibodi kabitam mapula. \b \q1 \v 20 E mitaga kabitam uulotoula ambaisa ibodi bitabani? \q2 Ambaisa ibodi bitakeulasi da nikolaisi gagabila bitapuloki ninadaisi? \q1 \v 21 Bubuli kwemmomova gala kwaitala ibodi bigisi kabitam, \q2 ilagoli mauna biyoyowa mitaga gala wala bigisi. \q1 \v 22 Makawala goli kaliga deli kabomwau \q2 si kamatula, bulogala wala ilagaisi. \b \q1 \v 23 Yaubada wala kalamwaleta inikoli kedala. \q1 Matauna inikoli ambaisa kabitam eikikanaki. \q1 \v 24 Paila matauna matala la gigisa bilai bila wala \q2 obusibusila valu watanawa. \q1 Bubuli komwaidona osikowala labuma igigisi wala iwokuva. \q1 \v 25 Avai tuta Yaubada isaiki yagila la peula \q2 deli ivitobu bolita kala vakaila; \q1 \v 26 avai tuta Yaubada leinagi ammakatupona kuna bikuna, \q2 deli lowalowa si keda mapilasina pilapala biwawai; \q1 \v 27 e metoya baisa matauna igisi kabitam e iwakoli ammakawala la peula - \q2 e matauna ikabwaili makwaina. \b \q1 \v 28 Yaubada iluki tomota kawala, \q1 “Kidamwa magimi bukukwabitamsi, \q2 e ibodi wala bukutemmalaigusi yeigu Guyau. \q1 Kidamwa magimi bitalapula ninami \q2 e ibodi wala bukusivilasi metoya omi mitugaga.” \c 29 \s1 Yobi kala vigimkovila la bigatona \q1 \v 1 Yobi tuvaila ivitouula la bigatona. \sp Yobi \q1 \v 2 O kidamwa ibodi ulo kaisisu bibwaina \q2 makawala omitibogwa Yaubada eiyamataigu. \q1 \v 3 Wa tuta matutona Yaubada eisikailigu tuta komwaidona, \q2 e tutala aliloula odudubila matauna ititapi ulo keda. \q1 \v 4 Baisa eikaloubusi tuta matutona ulo kaisisu igau bwaina, \q2 e Yaubada la mitakwai ikoli ulo valu. \q1 \v 5 Yaubada Topeuligaga deli wala yeigu wa yam makwaisina, \q2 e komwaidosi litugwa isiulaigusi isipataigusi. \q1 \v 6 Ulo bulumakau deli ulo gota tuvaila nunusi gala bitakaibiga \q2 deli ulo kai olibe isususinasi ambaisa saina kabigaga. \q1 \v 7 E avai tuta kaidadala valu bisigugulasi yeigu asiwalai wala matausina, \q2 \v 8 e avai tuta tubovau bigisaigusi bavalapula e bivapalasi wala ulo kedaga, \q2 e tommoya itomalaulasi paila bivitulokaisi agu kwamaiaba. \q1 \v 9 Tokaraiwogala valu ikapatusi; \q2 \v 10 makawala goli matausina todidabala tauwau ikikwatusi wala. \b \q1 \v 11 Availa availa matausina eigisaigusi kaina ilagaisi bulogagu, \q2 si bigatona bwaina ililivalaisi paila avaka bogwa lavagi. \q1 \v 12 Tutala tonamakava idousi paila pilasi yeigu apilasi matausina. \q1 Yeigu apilasi weilova magudisina gala si kabosisu. \q1 \v 13 Tomota matausina bogwa eiyayayasi wa laka iyakawolaigusi. \q1 E yeigu apilasi kwabuya paila ambaisa bibanaisi bikwalasi. \q1 \v 14 Yeigu ulo karaiwaga duwosisia deli bwaina. \q1 \v 15 Yeigu tuta komwaidona tokwau idokaigusi mitasi, \q2 deli topem idokaigusi kaikesi. \q1 \v 16 Yeigu avigaki tonamakava makawala litugwa, \q2 deli apilasi tomitawasi osi tuta mwau. \q1 \v 17 Yeigu akodidaimi si peula todubakasala; \q2 e akoliga matausina eilamidadaisi. \b \q1 \v 18 Tuta komwaidona apikwaku mwada ulo tuta bikaduwonaku ovalu watanawa \q2 e manum wala basisu ogu bwala kaligagu bakaliga. \q1 \v 19 Yeigu makawala kaitala kai kailawalila tuta komwaidona sopi biuvinumli; \q2 deli sisila tuta komwaidona numla wala biyopwatutu. \q1 \v 20 Tuta komwaidona tomota biyakawolaigusi wala, \q2 deli ulo peula gala avai tuta ivakapusiaigu. \q1 \v 21 Avai tuta bakatuloluta, tomota bimanumsi wala biligalegasi avaka balilivali; \q2 \v 22 matausina gala wala avaka bilivalaisi avai tuta bavenoku bigatona. \q1 Ulo biga kala bwaina ikau ninasi, makawala kuna la pilasi kala bwaina; \q2 \v 23 komwaidosi wala ikabwailisi ulo bigatona; \q2 makawala wala tobigubagula ikabwaili kuna kala bwaina otutala biguvau. \q1 \v 24 Yeigu migigu mwamwasila wala baisa matausina avai tuta binokubukubusi, \q2 e okala mwamwasila wala migigu bivigaki ninasi bibwabwaina. \q1 \v 25 Ulo karaiwaga titoulegu anagi avaka bibodi, \q2 e akugwai matausina makawala taitala guyau bikugwai la tokabilia okawakali; \q2 yeigu akatigam luposi avai tuta si pikwaku biwokuva. \b \c 30 \q1 \v 1 Mitaga baisa tuta tubovau bikikatudeuwaigusi wala! \q1 Matausina tumisia tuta komwaidona gala wala dimlesi, \q2 e yeigu gala wala ibodi batugwali matausina bipilasaisi \q2 ulo kaukwa paila biyamatasi sipi. \q1 \v 2 Matausina budotala tomamama \q2 saina mama uwosi gala gagabila bipilasaigusi. \q1 \v 3 Matausina saina tonamakava, \q2 deli bigigadi wala molu \q2 avai tuta bibogi ovilouwokuva, \q2 e mwada kailawalisi kai bivigakaisi kʹasi. \q1 \v 4 E avai vavagi wala bisususinasi oviloupakala \q2 matausina ivigakaisi kʹasi, \q2 deli goli avai vavagi \q2 gala takamkoma matausina bikomasi wala! \q1 \v 5 E tomota komwaidona ikawotasi ikaliyabaisi matausina, \q2 makawala wala kasi kavilaki toveilau. \q1 \v 6 Matausina isipepunisi wa lagi kaina onobwala \q2 eikelaisi opapala dibodebula. \q1 \v 7 Olumoulela udila matausina bigougwausi \q2 makawala mauna bigougwausi, \q2 e bikanapitukwaisi wala gulitinidesi olawodila. \q1 \v 8 Matausina gweiluva deli gala wala dimlesi \q2 gala bitadoki tauwau, \q2 bogwa eikaliyabaisi matausina. \b \q1 \v 9 Mitaga baisa tuta matausina imaisi e igigilaigusi wala; \q2 ivigakaigusi si kaboyousokana wala. \q1 \v 10 Matausina ikayuwaigusi; \q2 si nanamsa mwada avaka si lamamada baisa yeigu \q2 ivigakaisi si kabomwasawa sainela, \q2 deli goli imaisi igiuwaisi migigu. \q1 \v 11 Paila Yaubada bogwa eiyomami wowogu mamawokuva wala, \q2 mauula deli kasi leiya ilamidadaigusi. \q1 \v 12 Tomota mabudona ikabiliaigusi e ikalisalaigusi; \q2 matausina ikatuliloiyaigusi wala; \q2 e ikatubaiasasiga avaka si nanamsa kala vigimkovila paila yeigu. \q1 \v 13 Matausina ivabodaisi ulo keda mwada bikatumataigusi; \q2 e gala wala availa bisibodi matausina. \q1 \v 14 Ambaisa lavigaki ulo kabokwala matausina ikodidaimsi, \q2 e iwokaiagusi wala ikanakailagusi; \q1 \v 15 e kokola wala ikatumataigu; \q2 yeigu ulo sisu walakaiwa iwokuva makawala myala yagila, bimya wala bima, bimyeia; \q2 deli goli ulo kaisisu kala bwaina eitamwau makawala lowalowa, bibeu wala bimai e bilau. \b \q1 \v 16 Mapaila makateki wala bakaliga; \q2 paila gala wala sitana abani agu yovaiwasi \q2 metoya agu mmayuyu. \q1 \v 17 Avai tuta bibogi totuwanegu komwaidona bikamkumku \q2 wala biwokuva metoya gidageda makwaina, \q2 gala iukuwokuva, tuta komwaidona bigweimilaigu wala. \q1 \v 18 Yaubada ilitaki agu kwarekwa okaigadugu; \q2 e ikodidaimi wala dadaimiwokuva miyasina. \q1 \v 19 Matauna ilavaigu ala opwadidiweta; \q2 e agu gigisa gala tagiligali makawala wala pwadidiweta. \b \q1 \v 20 O Yaubada, adou baisa yoku, \q2 mitaga gala wala avai tuta kuvitakaulokaigu; \q2 e avai tuta banigada gala wala kulilagi ulo nigada. \q1 \v 21 Yoku kuvakatutukwaigu saina mmayuyu; \q2 deli kulamidadaigu metoya om peula komwaidona. \q1 \v 22 Yoku kutugwali yagila biyuvisauwaigu; \q2 deli kukwatuvivilaigu wala metoya outuyagila. \q1 \v 23 Bogwa lanikoli makateki bukuvakaligaigu, \q2 e balokaia oviluwela kaliga, \q2 baisa goli lokukwatubiasi paila tomota komwaidona. \q1 \v 24 Mwa, avaka paila kuyomiyuyu tau matauna togweiluva, \q2 matauna goli gala kali yeiwau mesinaku binigada wala \q2 baisa yoku paila bukunokapisi matauna? \q1 \v 25 Ki kudoki gala auvilam tomota \q2 matausina eibudobodasi mwau, \q2 deli anokapisi tonamakava? \q1 \v 26 Yeigu lapikwaku babani ulo mwasawa deli babani lumalama \q2 mitaga kaimapula abani mwau deli dudubila. \q1 \v 27 Ninamwau deli mmayuyu bogwa wala eiyogagaigu, \q2 yam kwaitala kwaitala agu mmayuyu isisiniveka wala. \q1 \v 28 Yeigu baliloula todubiyou wala, gala sitana subusobula wowogu; \q2 yeigu batowala omitasi e bakayubabai paila pilasi. \q1 \v 29 Kaigagu butula saina kakapisi lula makawala kaigala \q2 natana ugiwagi bigougwau; kaina makawala kasuwari bigilagela. \q1 \v 30 Kanuvinegu bogwa eivabwau; \q2 e kuluyuviyavi eilulu wala olumoulegu. \q1 \v 31 Igau otobwailagu ulo kaisisu saina bwaina, \q2 e gita deli loloni butusi kabomwasawa, \q2 mitaga baisa tuta ninamwau deli valam eiyogibwaigu tuta komwaidona. \c 31 \q1 \v 1 E bogwa lalivala biga katotila saina peula, \q2 kidamwa gala bikewakewa matagu baisa natana vivila mwada bakasaimwali. \b \q1 \v 2 E avaka ivigakaidasi Yaubada Topeuligaga? \q2 Ammakawala matauna bimapu tomota avaka avaka eivagaisi? \q1 \v 3 E iwitali kabosilagi deli kabommayuyu \q2 baisa matausina eimitugagasi. \q1 \v 4 Yaubada inikoli wala komwaidona avaka lauvagi, \q2 e igigisi komwaidona bakwaigu laliloula. \b \q1 \v 5 Yeigu alivala biga katotila mwau, yeigu gala avai tuta ladubakasala, \q2 deli gala avigikoni basipuloki tomota ituwoli. \q1 \v 6 Ibodi Yaubada bivisaikolaigu metoya ola kabovisaikola kaikamokwita, \q2 e matauna bigisaigu tobwaila wala yeigu. \q1 \v 7 Ka, kidamwa bogwa latotubuloki metoya okedala bwaina, \q2 kaina atugwalaigu bamitugaga, \q2 e kidamwa yamagu eikipigatu mitugaga, \q1 \v 8 ibodi wala ulo bagula bikodeiwaisi, \q2 kaina ituwoli tomota bikomasi k ʹagu avaka labiguli. \b \q1 \v 9 Kidamwa yeigu bikewakewa matagu la kwava sogu, \q2 e basipepuni ola kaukweda atutuli minawena opapala la lulu, \q2 \v 10 e oluvi bibodi batugwali ulo kwava bisulu k ʹala taitala ituwoli tomota, \q2 e bimasisisi kasitaiyu tuta tuta. \q1 \v 11 Ka! Kidamwa bamitugaga makawala baisa, ibodi agu mipuki kaliga wala. \q1 \v 12 Mipuki makwaina bivigaki makawala kova bigibumkulovi wala e gala avaka kesa bisisu, \q2 bivakammwaisi wala avaka avaka ulo guguwa. \b \q1 \v 13 Kidamwa taitala ulo touwata bitakulukulu baisa yeigu, \q2 yeigu banakaigali e bakiduwosisii kala mwau. \q1 \v 14 Kidamwa gala avagi makawala, ki, ammakawalaga gagabila batotu omatala Yaubada? \q2 Ki, avakaga ibodi balivala avai tuta Yaubada bima biyakalaigu? \q1 \v 15 Ka, matauwena Yaubada eibubulaigu, \q2 e deli goli matauwena eibubuli ulo touwata. \b \q1 \v 16 Yeigu gala avai tuta akatuloki tonamakava, \q2 e galaga avai tuta atagwala kwabuya bisigagasi olumoulela ninamwau, \q2 \v 17 kaina atagwala gumalawa bikamolusi avai tuta yeigu lakamkwam. \q1 \v 18 Ka, ogu tuta komwaidona yeigu lavauli matausina. \b \q1 \v 19 Kidamwa labani avai tonamakava, \q2 matauna gala iiyosi avaka paila bigimoli kala kwama, \q2 \v 20 e ka, yeigu bogwa basaiki matauna kala kwama labubuloki unuunula sipi, \q2 e miyana goli lakapituni metoya ogu yawa. \q1 E oluvi matauna biyakawolaigu sainela metoya onanola komwaidona. \b \q1 \v 21 Kidamwa avai tuta bakoumakavi avaka metoya baisa gumalawa, \q2 e deli banikolibogwi kidamwa bogwa batomgwaga okaboyakala, \q2 \v 22 e ibodi goli yamagu bikouwolaisi, \q2 kaina bikolakavaisi makweyasina metoya ovilavagu. \q1 \v 23 Gala avai tuta gagabila bavagi makawala baisa, \q2 paila uula akukoli wala Yaubada la mipuki. \b \q1 \v 24 E gala avai tuta adubumi guguwa bidubadu, \q2 \v 25 kaina akamnomwana paila ulo veiguwa. \q1 \v 26 Gala avai tuta atapwaroru baisa minana kalasia saina guyugwayu, \q2 kaina goli baisa tubukona minana saina namitabwaila. \q1 \v 27 Gala availa bitavili nanogu mwada batemmali minasina, \q2 e baviyuwoli yamagu paila kasi taimamila. \q1 \v 28 Ka, kidamwa bamitugaga makawala baisa ibodi agu mipuki kaliga wala, \q2 e mitugaga makwaina ikikaluwou Yaubada Topeuligaga. \b \q1 \v 29 E yeigu gala avai tuta abani nanogu kala mwamwasila avai tuta agu tilaula ibodasi mmayuyu, \q2 kaina amwasawa avai tuta isilagisi. \q2 \v 30 Yeigu gala avai tuta anigada paila bikaligasi. \q2 Gala avai tuta avagi mitugaga makwaina. \q1 \v 31 Komwaidona matausina ulo towotetila inikolaisi \q2 tuta komwaidona adidouvili tomitawasi. \q1 \v 32 Adou tokwaidadina bisuvisi ogu bwala \q2 e deli gala avai tuta atagwala matausina bimasisisi otapwakeda. \fig Adou tokwaidadina bisuvis|src="HK00232" size="col" ref="31.32" \fig* \b \q1 \v 33 Mimilisi tomota ivigikonaisi mwada bikatupwanaisi si mitugaga,\f q \fq \it Mimilisi tomota ivigikonaisi mwada bikatupwanaisi si mitugaga.\it*\ft Gagabila bitagini “Adam eivigikoni mwada bikatupwani la mitugaga”.\f* \q2 mitaga yeigu gala avai tuta akatupwani ulo mitugaga. \q1 \v 34 Yeigu gala wala avai tuta akukoli avaka tomota bilivalaisi, \q2 e gala avai tuta akapatu kaina asikubwala, \q2 paila uula mwada lakukoli si kavilavila. \b \q1 \v 35 Ki gala availa binakaigali avaka lalilivala ke? \q1 Ka, lalivala biga katotila mwau omatala Yaubada goli, komwaidona avaka lalivala biga mokwita wala. \q1 Ibodi Yaubada Topeuligaga bimipukwaigu kidamwa lasasopa. \b \q1 E kidamwa matausina agu totabinona \q2 biginaisi komwaidona agu tabinona, e gagabila bagisi makwaisina, \q1 \v 36 e yeigu deli wala ulo gisimnaka basaili okaiyogu makawala agu kuwa, \q2 kaina basaili odabagu makawala agu kulupaipi. \q1 \v 37 E yeigu goli baluki Yaubada komwaidona avaka bogwa lavagi, \q2 deli bavatoumoi goli omatala Guyau. \b \q1 \v 38 Kidamwa bayouli baleku makwaisina tuta tuta labiguli \q2 e bakoumakavi metoya oyamala tolibaleku mokwita - \q2 \v 39 e kidamwa bakoma kalagila baleku makwaina, \q2 e matausinaga eisopusi bikikamolusi - \q2 \v 40 e bwaina, kaimapula kuvi deli taitu, \q2 ibodi mnumonu deli kaigunigwaini bisusinasi goli. \b \q1 Baisa kala vigimkovila Yobi la biga. \c 32 \s1 Eliu la bigatona \r (32.1—37.24) \p \v 1 Paila uula Yobi eidubumi titoulela mwada gala wala isim pikolela wowola, mapaila lubaila kasitaitolu ipakaisi gala tuvaila bivitakaulokaisi matauna. \v 2 Mitaga Eliu itotu katitaikinela Yobi, matauna gala ibodi biyosi kala leiya, paila Yobi eikikabwaili titoulela, e eititabinakiga Yaubada. (Eliu matauna Barakeli latula, e Busa tabula, odalela Ram.) \v 3 Tuvaila matauna saina igibuluwi matausina kasitaitolu Yobi lubaila. Paila gala avai keda ibodi bibanaisi paila bimapwaisi Yobi la biga, e baisa eivigaki kala gigisa mwada Yaubada eisula. \v 4 Matauna Eliu molagwadi oluwalaisi komwaidosi, mauula matauna itulotula tatoula wala komwaidosi eivenokusi bigatona. \v 5 Avai tuta bogwa leigisi kasitaitolu wala gala ibodi bivitakaulokaisi Yobi, e matauna igibuluwa, \v 6 mapaila ivitouula wala ibigatona. \sp Eliu \q1 Tauwau, yeigu gwadi e yokomi tobubogwami valu, \q2 e baisa uula akukolaimi wala balukwaimi avaka ulo nanamsa. \q1 \v 7 Yeigu ulo nanamsa mwada yokomila bukubigatonasi, \q2 paila yokomi tobubogwami valu ibodi bukuyomitalaisi mi kabitam. \q1 \v 8 Mitaga ka, Yaubada Topeuligaga la baloma isikaili tomota \q2 e isisaiki matausina si kabitam. \q1 \v 9 Gala paila bitatomoya wala e bivigaki bitakabitam \q2 kaina bipilasaida paila bitanikoli avaka kamokwita. \q1 \v 10 Mapaila baisa tuta magigu bukunakaigalaigusi; \q2 ibodi balukwaimi avaka ulo nanamsa. \b \q1 \v 11 Ka, yeigu gala mogega amanum wala e alilagaimiga kulilivalasi, \q2 anakaigalaimi kukwalubakakavasi ammakawala bukuvitoubwelakaisi mi bigatona. \q1 \v 12 Gala abigatona aninakaigila wala e alagi kumamasi metoya omi bigatona; \q2 yokomi gala wala kukwagagaisi avaka Yobi la bigatona. \q1 \v 13 Ammakawala ibodi bukulivalasi mwada \q2 yokomi bogwa kubanaisi kabitam? \q1 Yaubada ibodi bimapu Yobi la bigatona, \q2 pailaga yokomi bogwa lokumamasi. \q1 \v 14 Tauwau, Yobi eibigitonimi wala e gala yeigu, \q2 mitaga yeigu gala goli bamapu la biga, \q2 makawala yokomi lokumapwaisi. Wo! \b \q1 \v 15 Mwa Yobi, bogwa wala meitobu si bigatona, \q2 gala wala avai biga gagabila bimapwaisi m biga. \q1 \v 16 Ki, ammakawala - kaina bibodaigu bakapatu e batulotula ke? \q1 Ka, eitomakavasi wala eitotusi gala avai biga tuvaila bilivalaisi. \q1 \v 17 Gala goli. Mwa, ibodi bamapu m biga baisa tuta \q2 e balukwaim avaka ulo nanamsa. \q1 \v 18 Bigatona bogwa eivakasauwaigu, gala ibodi batulotula. \q2 Gala ibodi bakiyumali biga mabigasina. \q1 \v 19 Ka, kidamwa gala sasa paila babigatona, \q2 yeigu gala wala batulotula bakawota wala balivala, \q2 makawala waini kaiuwala bikopusegi e olumoulela ikasuwoki tovala waini. \q1 \v 20 Gala ibodi baminumki; ibodi wala balivala. \q1 \v 21 Olopola bigatona makwaina yeigu gala ibodi bapii availa; \q2 kaina bakamwani availa. \q1 \v 22 Yeigu gala anikoli kamwana, \q2 e kidamwa bavagi makawala Yaubada saina nanakwa bimipukwaigu. \b \c 33 \q1 \v 1 Mapaila Yobi, baisa tuta, kunakaigali bibwaina komwaidona ulo biga avaka balukwaim. \q1 \v 2 Yeigu ulo bigatona bogwa lakatubiasi onanogu avaka balivali. \q1 \v 3 Komwaidona ulo biga kamokwita wala, \q2 e yeigu lalilivala biga mokwita. \q1 \v 4 Yaubada la baloma ibubulaigu e isakaigu ulo momova. \b \q1 \v 5 Mwa, avaka m nanamsa kukwatubaiasa, \q2 e kidamwa ibodi bukumapu ulo biga, bwaina wala. \q1 \v 6 Ka, yoku, deli yeigu, makawala wala omatala Yaubada, \q2 kadataiyu wala eibubulokaida metoya pwaipwaia. \q1 \v 7 Mapaila gala wala avaka uula bukukukolaigu, \q2 yeigu gala ibodi bakadubalaim. \b \q1 \v 8 Ka, baisa makawala lanakaigalaim lokulivala, \q1 \v 9 kawam, “Yeigu gala wala isim pikolela wowogu; \q2 deli gala wala avai sula avagi. \q1 Yeigu tobwaila deli gala ayomituli avai mitugaga. \q1 \v 10 Mitaga Yaubada iuvitoki wala ammakawala biyogagaigu \q2 deli ivigakaigu makawala kala tilaula yeigu. \q1 \v 11 Matauna iyuwoli kaikegu oyuwoyoula \q2 e imitakavati ulo motatina komwaidona.” \x - \xo 33.11 \xt Yob 13.27\x* \b \q1 \v 12 Mitaga ka, Yobi, biga mokwita alukwaim bogwa lokusula. \q1 Yaubada gala makawala tomota, matauna saina walakaiwa sainela. \q1 \v 13 Avaka paila kutabinaki Yaubada mwada gala avai tuta \q2 imapu taitala tau la biga? \q1 \v 14 Ilagoli Yaubada tuta komwaidona bililivala wala \q2 mitaga gala wala availa inakaigali avaka la biga. \q1 \v 15 Avai tuta tomota bimasisisi wa bogi, \q2 e Yaubada bibigitoni metoya wa mimi deli okilisala. \x - \xo 33.15 \xt Yob 4.13\x* \q1 \v 16 Matauna ivigaki matausina bilagaisi la biga, \q2 mitaga matausina ivigaki kasi kokola avaka la katuloluta. \q1 \v 17 Yaubada iluluki matausina bisimwaisi mitugaga, \q2 e bikoli matausina taga bikaiveka ninasi. \q1 \v 18 Matauna gala bitagwala bikatumataisi; \q2 mitaga ikoli matausina metoya okaliga. \q1 \v 19 Yaubada biyokili matala taitala tau metoya lelia, \q2 e ivigaki wowola bikikamkumku wala biwokuva. \q1 \v 20 Tokatoula matauna kala kaitubwa bitamwau \q2 kidamwa bigisi kaula kalamatabwaila bidoki kala mineina wala. \q1 \v 21 Wowola bikikisi wala gagainawokuva \q2 totuwanela bisisilasi wala biwokuva; \q2 \v 22 e la tuta bogwa eivakatitaikina bikaliga. \b \q1 \v 23 Kaina taitala anelosi ibodi bima bipilasi matauna - \q2 anelosi matauna bima oluwalaisi lakatuluwovila Yaubada la anelosi, \q2 matauna goli isim la koni bikatululuwai tomota paila avaka bibodi si wotetila. \q1 \v 24 Anelosi matauna deli la nokapisi bilivala kawala, \q2 “Kutaneku matauna! Matauna gala bikaliga. \q2 Ka, baisa yuvisala yamam e kutaneku matauna.” \q1 \v 25 Matauna wowola bitakasa deli bipeula tuvaila; \q2 \v 26 e avai tuta binigada, Yaubada bivitakauloki matauna; \q2 e matauna deli la mwasawa bitemmali Yaubada. \q1 E Yaubada tuvaila bikiduwosisii vavagi komwaidona paila matauna. \q1 \v 27 E oluwalaisi tomota matauna bilivala kawala, \q1 “Bogwa lamitugaga deli bogwa lasula, mitaga Yaubada ikolaigu. \q1 \v 28 Matauna ikolaigu gala akaliga; \q2 e tuta baisa asisu wala tomomova.” \b \q1 \v 29 Yaubada tuta komwaidona iuvagi wala makawala; \q2 \v 30 matauna ikoli taitala tomota la momova, \q2 e ivigaki matauna bimwasawa ola tuta komwaidona. \b \q1 \v 31 Mapaila Yobi, kunakaigali avaka lalilivali; \q2 kukwapatu e balivalaga. \q1 \v 32 Mitaga kidamwa avaka sitana m nanamsa bukulivala, \q2 bwaina kulivala balagi; \q2 e yeigu deli ulo mwasawa bakabwailim. \q1 \v 33 Mitaga kidamwa gala, desi wala kukwapatu e kunakaigalaigu, \q2 e yeigu bavitulokaim ammakawala bukukwabitam. \b \c 34 \q1 \v 1-2 Tauwau, yokomi saina tokabitam deli saina toninitalapula; \q2 kunakaigalaisi avaka alilivali tuta baisa. \q1 \v 3 Ka, yokomi kunikolaisi wala kaula kalagitoula kala kamkwam. \q2 Mitaga gala kunikolaisi bigala kabitam avai tuta kuligalegasi. \x - \xo 34.3 \xt Yob 12.11\x* \q1 \v 4 Ibodi yakidasi wala bitakibubotaisi pakula makwaina. \q1 \v 5 Yobi eilivala mwada matauna tobwaila, \q2 e kawala Yaubada ipaiki gala bisaiki matauna karaiwaga duwosisia. \q1 \v 6 Matauna ikatupoi kawala, \q1 “Ammakawala ibodi basopa e balivala bogwa lasula? \q2 Yeigu isim agu kalibwaga saina mwau, mitaga gala avai mitugaga avagi.” \b \q1 \v 7 Tauwau, avai tuta sitana kugisaisi avai tau makawala Yobi? \q2 Matauna goli gala ikamiabi Yaubada. \q1 \v 8 Matauna biuvakatu tomitugaga \q2 e bititainamakava wala deli matausina. \q1 \v 9 Matauna eikaibiga kidamwa bitavigikoni bitabokuli Yaubada nanola, \q2 gala wala avaka kala bwaina bitabani. \b \q1 \v 10 Tauwau, yokomi toninitalapula, ka, kunakaigalaigusi! \q2 Ki, kudokaisi Yaubada Topeuligaga ibodi bivagi mitugaga? \q1 \v 11 Ka, matauna imitukwaii tomota paila avaka avaka iuvagaisi \q2 e binagi avaka bibodi taitala taitala la bubunela. \x - \xo 34.11 \xt Sam 62.12\x* \q1 \v 12 Yaubada Topeuligaga gala wala immitugaga; \q2 matauna gala avai tuta biyogagi availa. \q1 \v 13 Ki Yaubada eibubani la peula metoya baisa availa kaina? \q2 Kaina availa inagi Yaubada paila bikaraiwogi valu watanawa? \q1 \v 14 Ka, kidamwa Yaubada bikau da momova yagisela, \q2 \v 15 e komwaidodasi mwada tammwamovasi, bitakaligasi, \q2 e bitamili pwaipwaiasi tuvaila. \b \q1 \v 16 Kidamwa yokomi tokabitam ibodi bukunakaigalaigusi. \q1 \v 17 Ki yokomi kukwamogaisi Yaubada tomitakwai ke? \q2 Ki kudokaisi matauna gala iyebwaili karaiwaga duwosisia? \q1 \v 18 Yaubada wala ikamogi gweguya deli tokaraiwogala valu, \q2 kidamwa matausina gala dimlesi kaina tomitugaga. \q1 \v 19 Matauna gala ipilasi tokaraiwaga \q2 kaina ipii matausina bidubadu si guguwa e bilamidadiga tonamakava, \q2 paila uula matoulela wala eibubuli komwaidosi matausina. \q1 \v 20 Taitala tau kaina bitakainau wala la kaliga wa bogi. \q2 Yaubada iwaiya tomota e ikaligasi, \q2 matauna gala wala bikabi peula bikatumati topapeula. \q1 \v 21 Matauna imitakavati tomota da loulasi. \q1 \v 22 Dubilikitakita dudubalela \q2 mitaga gala ibodi taitala tomitugaga \q2 bisipepuni metoya baisa Yaubada. \q1 \v 23 Yaubada gala bikaiki wowola paila biluvituti tomota si tuta \q2 paila bilokaiasi e biyakali matausina. \q1 \v 24 Matauna gala ikaiki wowola paila biyolibiga bikugwa \q2 e oluviga bivabu availa matausina tokaraiwaga \q2 e bikaimapuga towovau. \q1 \v 25 Paila matauna bogwa wala einikoli avaka avaka eiuvagaisi; \q2 matauna ilisilai matausina metoya osi kabosisu \q2 e wa bogi ikatudoum matausina. \q1 \v 26 Matauna imipuki tomitugaga omitasi komwaidona tomota, \q2 \v 27 paila uula matausina ipakaisi bibokulaisi nanola; \q2 deli ikoulovaisi komwaidona la karaiwaga. \q1 \v 28 Matausina ikominimanaisi tonamakava bidousi baisa Yaubada, \q2 e matauna inakaigali si nigada paila pilasi. \b \q1 \v 29 Kidamwa Yaubada gala biwonana bivagi avaka, \q2 e gala taitala ibodi bikamogi matauna. \q1 Kidamwa Yaubada bitotubuloki tomota, \q2 matausina biwaki wala neuya. \q1 \v 30 E boda ituwoli ituwoli gala wala avai keda ibodi bivagaisi \q2 paila bisilibodaisi tolamadada matausina \q2 gala inikolaisi Yaubada \q2 mwada bikaraiwogaisi matausina. \b \q1 \v 31 Mwa Yobi, ki bogwa kukwamituli m mitugaga baisa Yaubada; \q2 e lokukwatotila gala tuvaila bukumitugaga ke? \q1 \v 32 Ki bogwa kukwatupoi Yaubada paila bivitulokaim m sula, \q2 deli bogwa kuvitobu nanom gala tuvaila bukumitugaga? \q1 \v 33 Bogwa lokupaiki avaka Yaubada iuvagi. \q2 Ki kudoki ibodi bukunakusi paila bivagi avaka magim? \q1 Ibodi yoku bukunagi, galaga yeigu, \q2 mapaila kulukwaimasi baisa tuta avaka m nanamsa. \b \q1 \v 34 Availa toninitalapula bogwa bikabwailigu! \q2 Kidamwa taitala tokabitam binakaigalaigu, \q2 bilivala kawala, \q2 \v 35 “Yobi la bigatona ililivala metoya ola nagowa. \q2 Komwaidona la bigatona gala wala ibodi nona.” \q1 \v 36 Kidamwa bukuninamsi komwaidona Yobi la bigatona; \q2 e bukubani matauna eililivala makawala taitala tomitugaga. \q1 \v 37 Matauna ola mitugaga ikatumkulovi tuvaila kosomapu; \q2 e omatadasi goli matauna ikatudeu Yaubada. \b \c 35 \q1 \v 1-2 Yobi, baisa gala ibodi bukulivala \q2 mwada yoku gala isim pikolela wowom omatala Yaubada, \q2 \v 3 kaina bukukwatupoi Yaubada kawam, \q2 “Ammakawala kam lumkola kulumkoli paila ulo mitugaga? \q2 Avai vavagi babani kidamwa gala bamitugaga?” \q1 \v 4 Ka baisa tuta bamapu mi biga deli lubaimwa. \b \q1 \v 5 Ka, kukowanasi wa labuma! \q2 E kugisaisi lowalowa saina walakaiwa! \q1 \v 6 Kidamwa bukumitugaga, e m mitugaga gala wala biyomwau Yaubada. \q2 E kidamwa bukusula yam kwaitala kwaitala, \q2 ki kudoki matauna bilumkoli mokaila m sula? \x - \xo 35.6-8 \xt Yob 22.2-3\x* \q1 \v 7 Ki kudoki m mitukwaibwaila bipilasi Yaubada? \q2 Mwa, gala avai vavagi Yaubada binigadi metoya baisa yoku. \q1 \v 8 Ka, som wala titoulem bilumkoli mmayuyula m mitugaga; \q2 e avai vavagi bwaina kuuvagi bipilasi matauna. \b \q1 \v 9 Tomota ikayagigilasi avai tuta bibodasi kasi lamadada, \q2 matausina idousi paila availa bikoli matausina. \q1 \v 10 Mitaga gala wala itovilakaisi Yaubada kasi tobubuli; \q2 matauna goli si kabopikwaku \q2 avai tuta bibodasi kasi mwau saina mwaugaga. \q1 \v 11 Matausina gala wala itovilakaisi Yaubada matauna iuvigakaidasi takabitamsi, \q2 da kabitamsi saina vakaigaga \q2 gala makawala avai mauna la kabitam. \q1 \v 12 Matausina idousi paila pilasi, \q2 mitaga Yaubada gala wala ivitakauloki, \q2 paila matausina tokamnomwana deli tomitugaga. \q1 \v 13 Gala wala dimlela bidoumakavasi. \q2 Yaubada Topeuligaga gala igigisi kaina ininakaigali matausina. \b \q1 \v 14 Mwa, Yobi, yoku lokulivala gala gagabila bukugisi Yaubada; \q2 mitaga ka, kulamam wala kutulotula - \q2 paila avaka kam pakula isisu omatala matauna. \q1 \v 15 M nanamsa mwada Yaubada gala immipuki tomota; \q2 kaina pikekita wala bininamsi paila mitugaga. \q1 \v 16 Mwa, gala wala dimlela bukuyobidubadu bigatona; \q2 ka, ulo ligalega saina mimilakalita \q2 gala wala kunikoli avaka kulilivali. \c 36 \q1 \v 1-2 Mwa, kumanum wala e kunakaigalaigu \q2 avaka lalilivali, baisa Yaubada la biga. \q1 \v 3 Ka, yeigu ulo nikoli saina beiyaya. \q2 E balivali avaka lanikoli, \q2 kidamwa bayomitali agu Tobubuli Yaubada la karaiwaga duwosisia goli. \q1 \v 4 Ulo bigatona komwaidona lalivali gala kwaitala sopa. \q2 Ka, omatam taitala isisu deli kubigatonasi \q2 matauna tokabitam mokwita, mayeigula goli. \b \q1 \v 5 Mokwita Yaubada saina topeula. \q2 Matauna gala bikagagi availa, \q2 deli vavagi komwaidona ikateta wala. \q1 \v 6 Matauna gala itagwala tomitugaga bisisuaisi tommomova tuta kaduwonaku, \q2 matauna tuta komwaidona deli la karaiwaga duwosisia iiyamati tonamakava. \q1 \v 7 Matauna ikoli tomitukwaibwaila. \q1 Matauna itugwali bikaraiwagasi makawala gweguya, \q2 e ivigaki tomota bikamiabaisi matausina gweguya tuta gala biwokuva. \q1 \v 8 E mitaga kidamwa tilaula biyuwolaisi matausina metoya yuwoyoula \q2 eibubulokaisi tanumnumta e bilumkolaisi mmayuyu \q2 paila avaka bogwa leivagaisi, \q2 \v 9 Yaubada iyomitali baisa matausina si mitugaga \q2 deli ammakawala ninasi kala kaiveka. \q1 \v 10 Matauna idiku taigasi paila binakaigalaisi la katuloluta \q2 e bisivilasi metoya osi mitugaga. \q1 \v 11 E kidamwa bikabikuwolaisi Yaubada, \q2 e biwotitalaisi matauna, \q2 matausina biluva uwosi deli si mwasawa. \q1 \v 12 Mitaga kidamwa gala, e si kaliga kabotakainowa wala, \q2 matausina bisilavaisi si valu tommomova \q2 e bisaitaulasi wala wa Tuma. \b \q1 \v 13 Availa availa matausina gala inikolaisi Yaubada \q2 tuta komwaidona bigibuluwasi wala, \q2 e deli goli tutala bibodasi kasi mipuki, \q2 matausina gala wala ininigadasi baisa Yaubada paila pilasi. \q1 \v 14 Matausina igau wala totubovau ikaligasi, \q2 e si kaliga uulela si momova saina kabommosila. \q1 \v 15 Mitaga Yaubada iyokili tomota mitasi metoya osi kabommayuyu, \q2 e iuvigaki kabomwau bimitalala mitasi. \b \q1 \v 16 Yaubada eivisunupuloiyaim metoya okabomwau, \q2 e ivigakaim iluva wowom; \q2 deli m kubudoga ivakasau kaula. \q1 \v 17 Mitaga baisa tuta lokuboda kam mipuki \q2 avaka bibudoki bukulumkoli. \q1 \v 18 Kuyamata gala availa bisoma lopom metoya avai guguwa mwada biwabwaim, \q2 kaina bikau nanom metoya bidubadu veiguwa e bitavili nanom. \q1 \v 19 Paila makwaisina gala wala kwaitala pilasi \q2 bisakaimsi avai tuta bukudou paila pilasi; \q2 baisa tuta bukuyomadi m peula komwaidona \q2 mitaga gala bukubani pilasi. \q1 \v 20 Gala bukupikwaku paila mwada nani bibogi \q2 paila baisa tutala boda komwaidona bitamwausi. \q1 \v 21 Kuyamata gala bikau nanom mitugaga; \q2 paila kam mmayuyu lokulumkoli leimakaiam \q2 paila uula baisa bisilibodaim metoya mitugaga. \b \q1 \v 22 Kululuwai ammakawala Yaubada la peula saina vakaigaga; \q2 matauna tovituloki kasi todabala. \q1 \v 23 Gala availa ibodi biluki Yaubada avaka bivagi; \q2 kaina bitabinaki matauna bimitugaga. \q1 \v 24 Tomota tuta komwaidona iyakawolaisi matauna metoya avaka avaka iuvagaisi; \q2 mapaila yoku ibodaim bukuyakawoli matauna. \q1 \v 25 Tomota komwaidona bogwa eigisaki mitasi \q2 metoya avaka bogwa leivagi; \q2 mitaga gala wala availa itapuloki nanola \q2 metoya vavagi makwaisina. \q1 \v 26 Gala ibodi bitanikolaisi mokwita ammakawala la karaiwaga kala peula, \q2 kaina bitakalau kwaivila kala taitu. \b \q1 \v 27 Yaubada titoulela ikau sopila watanawa \q2 e ikivila ivigaki kuna. \q1 \v 28 Matauna ikibolu kuna metoya olowalowa, \q2 paila kasi kuna mina watanawa komwaidona. \q1 \v 29 Gala availa inikoli ammakawala lowalowa si kaisakaula, \q2 kaina ammakawala pilapala la katubabila wa labuma, \q2 baisa goli Yaubada la valu. \q1 \v 30 Matauna ivigaki kavikavila bivisigili labuma komwaidona, \q2 mitaga bolita tukutakula dudubila wala isisu. \q1 \v 31 Baisa makawala eivigaki paila eikamovi la tomota; \q2 e isisaiki kʹasi saina migamaga. \q1 \v 32 Matauna ikikuloti kavikavila oyamala, \q2 e oluvi ikaraiwogi bikavila paila kabotuvitusila makwaina. \q1 \v 33 Pilapala biwai baisa kabotuvitusila yagila bikoulusa \q2 e makawala goli bulumakau bogwa wala binikolibogwi makateki bikoulusa. \c 37 \q1 \v 1 Utuyagila ivigaki ibulukukolaigu \q2 e kukugu gala wala ibodi bitobu. \q1 \v 2 Komwaidomi - ka, kunakaigalaisi Yaubada kaigala, \q2 matauna kaigala pilapala butula. \q1 \v 3 Matauna ivigaki kavikavila ivisigili labuma, \q2 metoya kabulotala valu watanawa ila kabuloyuwela. \q1 \v 4 Oluvi kaigala butula iyoulapula makaigana \q2 kaigibumaboma metoya pilapala obutula. \q2 E komwaidonaga tuta kavikavila ikavila. \q1 \v 5 Metoya Yaubada ola karaiwaga vavagi kabokatubau iyoumatilasi, \q2 e makwaisina saina kabokatubau gala ibodi bitakatetasi. \q1 \v 6 Metoya walakaiwa matauna ikaraiwogi sinou bikapusisi ovalu watanawa, \q2 deli iwitali kuna saina kunoveka ivigaki valu idadoya. \q1 \v 7 Tomota si paisewa matauna ivigaki bisaimwaisi; \q2 matauna iyomitali titoulela metoya ola paisewa. \q1 \v 8 Mauna nabubolodila isuvisi okasi lagi. \q1 \v 9 Utuyagila iuu metoya opilibolimila \q2 e numla saina tula ima metoya opiliyavata. \q1 \v 10 Metoya Yaubada ola yagisa ivigaki bolita itula, \q2 e ikivili ivigaki sopi kwekulokula. \q1 \v 11-12 Makawala Yaubada nanola, kavikavila ikavilasi metoya olowalowa, \q2 e makawala Yaubada la karaiwaga ibubeusi, \q2 ambaisa ambaisa ovalu watanawa komwaidona. \q1 \v 13 Yaubada iwitali kuna paila bivinumli pwaipwaia. \q2 Mimilisi tuta bivigaki kasi mipuki tomota, \q2 e mimilisiga tuta biyomitali la mitakwai baisa matausina. \q1 \v 14 Mwa Yobi, kwapiekwati, e kunakaigalaigu \q2 ibodi bukuninamsi vavagi saina kabokatubau \q2 avaka avaka Yaubada bogwa leivagi. \q1 \v 15 Ki bogwa kunikoli ammakawala Yaubada \q2 eikaraiwogi kavikavila ikavila, metoya olowalowa? \q1 \v 16 Ki bogwa kunikoli ammakawala lowalowa ibubeu wa labuma, \q2 baisa goli Yaubada la kimidagi saina kabokatubau? \q1 \v 17 Adoki gala wala kadai! \q2 Mesinaku wala yoku bukulumkoli kam mmayuyu \q2 metoya yuviyavila bolimila bipeididi e biyogagi valu. \q1 \v 18 Ki ibodi bukupilasi Yaubada bukukwatuvakai labuma \q2 e bukuvigaki bipeula makawala tanumnumta kwevivivila kala peula? \q1 \v 19 Mwa kulakasi ma bigatonasi ammakawala bakalivalasi baisa Yaubada; \q2 paila yakamaisi ninamaisi bogwa eitaboda \q2 e gala wala kayosisi avaka bakalivalaisi. \q1 \v 20 Gala paila bakatuwasa mwada kamataiyu Yaubada bakabigatona. \q2 Avaka uula bayomituli agu pakula e bikatumataigu? \b \q1 \v 21 Ka, tuta baisa lumalama wa labuma saina guyugwayu, \q2 saina visigala ikalipoki matila gala ibodi bitagisi, \q2 e labuma yagila eikatumigileu. \q1 \v 22 E metoya opiliyavata lumalama visigala saina guyugwayu \q2 iuvisigili kala vau digadegila, \q2 e baisa Yaubada la guyugwayu ivigaki da katubausi goli. \q1 \v 23 Yaubada la peula saina vakaigaga \q2 gala ibodi bitalokaiasi katitaikinela matauna. \q1 Matauna tomitakwai deli la karaiwaga duwosisia \q2 avaka avaka bivigaki mina watanawa. \q1 \v 24 E ka, baisa goli uulela komwaidodasi \q2 isim da katubausi paila matauna, \q2 e baisa uula matauna bitakainau availa availa matausina \q2 ikamitulaisi titoulesi mwada tokabitam. \c 38 \s1 Guyau ivitakauloki Yobi \r (38.1—42.6) \p \v 1 E olumoulela utuyagila\f r \ft Mimilisi tuta Yaubada inagi biyoumatila titoulela baisa tomota metoya utuyagila; kugisi Sam 18.7-15; 50.3; Isi 1.4.\f* Guyau ilivala baisa Yobi. \sp Guyau \q1 \v 2 Availa yoku kukwatukoyai ulo kabitam \q2 metoya om biga takainowa deli bigimakava? \q1 \v 3 Mwa! Kutuvaluwa kutokaia \q2 e kumapu katupoi makwaisina bakatupoiyaim. \q1 \v 4 Ki, yoku kusisu avai tuta labubuli valu watanawa? \q2 E kidamwa yoku saina tokabitam, ibodi bukulukwaigu paila baisa. \q1 \v 5 Availa inagi kala vakaila ke? \q2 Kaina availa eiuvi ke? \q2 Ki, bogwa kunikoli komwaidona mapula ke? \q1 \v 6 Ki, avakaga kala daga kokolela valu watanawa,\f s \ft Kugisi Vit 7.11 kala katumiki metoya okaikobu.\f* \q2 e availa eisaili lipumatala ke? \q1 \v 7 Ka, eikikivi visiga yam makwaina labubuli valu, utuyam iusiwosisi gulitinidesi \q2 e mina labuma\f t \ft Kugisi Yob 1.6 kala katumiki.\f* igougovasi deli si mwasawa. \q1 \v 8 Tuta matutona valu watanawa eiuni bolita, \q2 ki, availaga eisaili kala taboda sopi?\f u \ft Eidokaisi bolita kwevakaigaga isisu osikowala valu watanawa, e kidamwa gala kala taboda bogwa bidadoya wala valu watanawa. Kugisi Vit 7.11 kala katumiki metoya okaikobu.\f*\x - \xo 38.8-11 \xt Yer 5.22\x* \q1 \v 9 Ka, mayeigula, lowalowa lavigaki bolita kala kwama, \q2 e dudubila lavigaki kapolela. \q1 \v 10 Akalituli bolita kaligeila \q2 e oluvi akatukikiti kala taboda. \q1 \v 11 E aluki kawagu, “Ka, baisa kam kwaligei! \q2 Baisa goli kaisaim si paisaga bikalituli.” \q1 \v 12 Mwa, Yobi! Ki, om tuta tomomova, \q2 avai tuta yoku lokukwaraiwogi valu biyam? \q1 \v 13 Kaina lokuluki visiga bisimitali valu \q2 e biiyagi tomitugaga metoya osi kabosipepuni? \q1 \v 14 Yam lumalamela bivigaki dubakaila deli itayatila \q2 biyoumatilasi wala, makawala katubilila kakapula, \q2 kaina makawala bakwai tagisimlili wala omlomwaluva. \q1 \v 15 Lumalamela yam bivigaki saina migileu paila tomitugaga, \q2 deli bisilibodi matausina taga bivagaisi vavagi gaga. \b \q1 \v 16 Ki, sitana kuliloutala makaduyosina sakala olopola tukutaku ke? \q2 Kaina sitana kulilouki tukutaku omilaveta ke? \q1 \v 17 Ki, sitana availa ivitulokaim kalapisilela Tuma, \q2 makadana itabodi valu makwaina kwedudubila? \q1 \v 18 E kudoki ammakawala kala vakaila valu watanawa ke? \q2 Mwa! Kidamwa kunikoli, ibodi bukumapu ulo biga. \b \q1 \v 19 E kaina sitana kunikoli lumalama ammetitoya leimaima? \q2 Kaina ambaisa uulotoula dudubila ke? \q1 \v 20 Ki, igagabila bukuluki lumalama deli dudubila bilosi osi keda okala vigimkovila, \q2 kaina bukuwitalivau bikaimilavausi osi bwala ke? \q1 \v 21 Adoki ibodaim wala, paila yoku saina tomoyabogwa, kadai! \q2 E avai tuta labubuli valu watanawa, yoku kusibogwa wala kadai? Woo!! \b \q1 \v 22 Ki, yoku sitana kula kuvakawoli ulo bwaima \q2 makwaina bwaimala numla pilapupwakau deli kuna kwekulokula? \q1 \v 23 Lakatubiasi makwaisina paila tutala mwau, \q2 paila yamla yowai deli kabilia. \q1 \v 24 Ki, yoku kulokaia valu mapilana kalasia la kaboyuwoula \q2 kaina mapilana valu bomatu eiuuu ke? \b \q1 \v 25 Availa ikelisasi la keda kuna kunoveka, \q2 e itakeiu la keda kavikavila ke? \q1 \v 26 Availa ikaraiwogi kuna bikuni \q2 mapilana valu vilouwokuva wala ke? \q1 \v 27 Availa ivinumli valu otutala waigigi, \q2 kidamwa mnumonu bisusinasi ke? \q1 \v 28 Ki, kuna deli numla isim tumasi kaina? \q1 \v 29 E availaga inasi sopi kwekulokula deli numla pilapupwakau ke? \q2 \v 30 Makwaina ivigaki sopi imila dakuna, \q2 e makawala goli gorina ikuli makawala dakuna. \b \q1 \v 31 Ki, igagabila bukusailavi gulitinidesi maladana Uluwa, \q2 kaina bukutaneku kala sipu maladana Tonabwaga avaka leisipwaisi? \x - \xo 38.31 \xt Yob 9.9; Emo 5.8\x* \q1 \v 32 Ki, gagabila bukuvakadi minasina utuyam bilokaiasi okasi kweluva, \q2 e bukuvituloki si keda maladasina utuyam\f v \ft Baisa igini yagasi ladayu utuyam idokaisi Beya Naveka deli Beya Nakekita. Yakidasi gala wala gagabila bitagisaisi metoya oda valusi.\f* ituwoli? \q1 \v 33 E kaina bogwa kunikoli uvagila walakaiwa kasi karaiwaga. \q2 Ki, gagabila bukukwau makwaisina karaiwaga \q2 bukuvigaki kasi karaiwaga uvagila watanawa? \b \q1 \v 34 Gagabila bukudou mapilasina lowalowa \q2 e bukukwaraiwogi mwada kuna bima bikunaim ke? \q1 \v 35 E kidamwa bukukwaraiwogi kavikavila mwada bikavila, \q2 ki, igau bimakaiam bikaibiga kawala, “Mwa! Mayeigu ka!” \q1 \v 36 E availaga biluki minana dauta\f w \fq \it minana dauta.\it*\ft Mina Itipita omitibogwa eidokaisi avai tuta minana dauta bikaloubusi, baisa bivitububoti tutala Waya Naili bidadoya.\f* mwada bogwa la tuta niwavila, \q2 kaina availa biluki minana kabwaku\f x \fq \it minana kabwaku.\it*\ft Mina Iberu eiginisi baisa “minana rekorekwa namwala”, paila eidokaisi minana gagabila bivitububoti makateki bidakavava, makawala goli yakidasi tadokaisi minana kabwaku isim la kabitam paila kuna.\f* mwada bogwa bikuna? \q1 \v 37 Availa isim la kabitam ibodi bikalau mapilasina lowalowa, \q2 e bikivili mapilasina mwada biligabu kuna bikapusi, \q2 \v 38 e bisigoli tubumyou bivigaki bimila bidakavava? \b \q1 \v 39 Ki, ibodi bukunevi laiyoni kʹasi paila bikamsi, \q2 kaina bukuvakoma minasina laiyoni natutubovau bikomatasi \q2 \v 40 avai tuta ikanupepunisi okasi lagi, \q2 kaina ikanukwenusi okasi nobwala itulotulasi ke? \q1 \v 41 Ki, availaga bivakoma minasina bulibuli \q2 avai tuta ititavinasi deli kasi molu, \q2 e avai tuta minasina nagugugwadi ikikayayasi baisa yeigu paila kʹasi? \c 39 \q1 \v 1 Ki kunikoli minasina gota wa koya avai tuta bivalulusi ke? \q2 Bogwa kuvitusi dia nabubolodila eivalulusi, kaina? \q1 \v 2 Ki kunikoli navila tubukona minasina eisumasi ke? \q2 Ki, sitana kunikoli avai tuta bibodi tutala bivalulusi? \q1 \v 3 Ki, kunikoli avai tuta bisitotusi paila bivalulusi, \q2 e litusia bikaloubusisi? \q1 \v 4 Olumoulela udila minasina nagugugwadi bogwa bipeula uwosi, \q2 bilosi wala, e gala tuvaila bikaimilavausi. \fig Gota deli litula|src="BK 00016" size="col" copy="goats(39.1) " ref="39.1" \fig* \b \q1 \v 5 Ki, availaga eitaneku minasina ase nabubolodila ke? \q2 E availa eikilavi minasina leilosi ililoulasi? \q1 \v 6 Yeigu lasaiki minasina si valu oviloupakala, \q2 deli latugwali minasina bisisuaisi oitayatila kwaiyayana. \q1 \v 7 Minasina gala bivakatitaikinasi ovalu kwenininisi, \q2 deli gala availa igagabila bituuyaiya minasina bitouwosisi e biwotetilasi. \q1 \v 8 Minasina bikikabubunasi wa koya, \q2 e baisa goli binainevisi avai vavagi semitamata paila bikamsi. \b \q1 \v 9 Ki, ibodi natana bulumakau nabolodila biwotitalaim ke? \q2 Ki, kudoki bitagwala bikanam om sikwawa ke? \q1 \v 10 Ki, ibodi bukusikoli natana oyuwoyoula e bukuvigaki minana bitakaiwa ke? \q2 Kaina bukuvigaki minana bikeli om bagula ke? \q1 \v 11 Ki, kudoki bukudubumi minana ola peuligaga, \q2 e bukunakusi mwada minana bivagi m paisewa kwemomwau? \q1 \v 12 Ki, kuninakusi mwada minana bitaiyau m bagula, \q2 e bikouguguli kʹam e bididagi om bwaima ke? \b \q1 \v 13 Ka, saina nanakwa natana kasuwari pinupanela bikatupapapasi, \q2 mitaga gala wala natana minasina biyowa makawala boituwa. \q1 \v 14 Kasuwari bipoupou poula opwaipwaia wala, \q2 paila uula yuviyavila pwaipwaia bivigaki bikaniyabu makwaisina. \q1 \v 15 Minana gala ininamsi paila avai tuta kweyatala kwai bivagunugunu makwaisina, \q2 kaina natana bolodila bikagunugunu makwaisina. \q1 \v 16 E minana biuvagi la bubunela makawala makwaisina pou gala poula titoulela. \q2 Kaina goli la peula bogwa leiyomadi, mitaga gala wala bikaiki wowola minana. \q1 \v 17 E yeigula lavigaki minana einagowa, \q2 e gala wala asaiki la kabitam. \q1 \v 18 Mitaga kidamwa bivitouula bisakaula, \q2 minana biyosokani wala avai wosa deli kala tosisila. \b \q1 \v 19 Mwa Yobi! Ki, yokula lokuvigaki wosa saina napapeula, \q2 e kusaiki minasina kasi siyai yauwonaku? \q1 \v 20 Ki, yokula lokuvigaki minasina biyuweitaulasi makawala nipawa, \q2 deli bivitukukolaisi tomota metoya osi nugwasa? \q1 \v 21 Minasina gala itoutau uwosi oitayatila. \q2 E deli si peula komwaidona, minasina bikomtilasi bilosi okabilia. \q1 \v 22 Minasina gala wala inikolaisi kokola, \q2 e deli gala ibodi puluta bitovili bikeiitasi. \q1 \v 23 Guguwala kabilia makwaisina kasi tosisila eiyosisi \q2 eikogoregorasi deli eivivivilasi okalasia. \q1 \v 24 Itatatuvasi deli si mwasawa minasina ikomtilasi ikugwasi, \q2 e kidamwa avai tuta tauya biyuvaisi, minasina gala wala ibodi bitolisi. \q1 \v 25 Avai tuta biyuvaisi yuvitala tauya, minasina binugwasisi, \q2 deli minasina ibodi wala bisikonaisi maiinela kabilia e oluviga bilokaiasi katitaikina, \q2 e bilagaisi kumatoula bibisisaiwausi karaiwogala kabilia. \b \q1 \v 26 Avai tuta kilakila biyosokanaisi pinupanesi \q2 biyowasi bilosi opilibolimila - \q2 ki, yokula lokuvituloki minasina ammakawala biyowasi ke? \q1 \v 27 Ki, natana mluveka bitulotula paila bukukwaraiwogi \q2 e oluvi biyoula kala nigwa odubiliwotala koya? \fig Mluveka oraibwaga|src="HK 00077" size="col" copy=" eagle (39.27)" ref="39.27" \fig* \q1 \v 28 Minana bimili valu odubiliwotala raibwaga, \q2 e sananela raibwaga bivigaki kala kali. \q1 \v 29 E metoya baisa minana bimmitakavati katitaikina deli kaduwonaku \q2 paila avaka bikatumati bikam. \q1 \v 30 Avai vavagi wala bikaliga mluveka bitoulaisi, \q2 e nagugugwadi bimomwaisi buyavila. \x - \xo 39.30 \xt Md 24.28; Lk 17.37\x* \b \c 40 \q1 \v 1-2 Mwa Yobi! Bogwa lokusevataisi som Yaubada Topeuligaga. \q2 Ki, ammakawala? Bukumapu ulo biga kaina bukukwapatu? \sp Yobi \q1 \v 3-4 Mwa Guyau! Ka, bogwa lanagowa. \q2 E gala ibodaigu bamapu m biga! \q2 Adoki gala avai biga tuvaila balivali. \q1 \v 5 Paila bogwa lakapeili bigatona. \b \p \v 6 E metoya outuyagila Guyau ilivilavau baisa Yobi. \sp Guyau \q1 \v 7 Mwa! Kutuvaluwa kutokaia, \q2 e bukumapu ulo katupoi. \q1 \v 8 Ki, magim bukusimokwita mwada avaka lavigakaim baisa gala duwosisia? \q2 Kaina magim bukutabinakaigu mwada yeigu tovagigu sula e yokugwa toduwosisia kadai? \q1 \v 9 Ki yoku m peula makawala ulo peula kaina? \q2 E gagabila okaigam bukubutupilapala makawala yeigu? \q1 \v 10 Kidamwa makawala, e bwaina wala kusikam kam kwatububula saina guyugwayu, \q2 e bukutokaia deli kam taimamila e deli kam kwamnomwana. \q1 \v 11 Bukumitakavati tokamnomwana. \q2 Kukwasau kam leiya baisa matausina, e bukuvabu goli bilosi watanawa. \q1 \v 12 E mokwita goli, bukumitakavati matausina e bukuvabu bilosi watanawa, \q2 deli bukuvamkumku tomitugaga okabasi. \q1 \v 13 Kubaku komwaidosi matausina opwaipwaia. \q2 Kukwatupipi matausina bisigagasi wa Tuma. \q1 \v 14 Kidamwaga yoku bukuvagi makawala, yeigu goli tovitouula kam yakaula, \q2 e bakamitulaim yoku goli totomgwaga. \b \q1 \v 15 Ka! Kugisi minana Biemota.\f y \ft Gala tanikoli mokwita avai mauna minana Biemota, mitaga mimilisi idokaisi natana mauna ikalisau bulumakau kala vakaila, yam lagaila tadokaisi minana “hippopotamus”.\f* \q2 Yeigu labubuli minana, e deli goli yoku labubulaim. \q1 Kʹala minana mnumonu goli makawala bulumakau. \q2 \v 16 Mitaga wowola saina peuligaga, \q2 deli lopola pewolela gala wala bitakaibiga! \q1 \v 17 Yeyunela bikatuponini makawala makaina kai kweisila, \q2 e kaikela kweyapapeula goli. \q1 \v 18 Tutuwanela saina kaipapeula makawala barasi, \q2 e kaikela makawala koroba. \fig Biemota kala gigisa makawala|src="BK 00026" size="col" copy="Hippopotamus" ref="40.15" \fig* \b \q1 \v 19 Minana saina kabokatubau, \q2 ikalisau komwaidona avaka avaka labubuli! \q2 Agumwaleta wala yeigu kala tobubuli gagabila bakalisau minana. \q1 \v 20 Kala mnumonu isususinasi wa koya goli, \q2 baisaga bolodila si kabomwasawa. \q1 \v 21 Bikenu okaigunigwaini osikowasi, \q2 deli bikanupepuni wa dumia oluwalaisi kivikivi. \q1 \v 22 Makaisina kaigunigwaini deli guvagava \q2 opapala waya ivigaki kala kaikwau. \q1 \v 23 Minana gala wala bikukoli sakala yelula. \q2 E kidamwa yelula Waya Yoridani bikatusoki migila, \q2 gala wala bimwaiki wowola. \q1 \v 24 Availaga ibodi bigibu matala minana e biyosiga? \q2 Kaina bikatupwi kabulula wa sikula ke? \b \c 41 \q1 \v 1 Ki, kudoki bukubia minana Dokanikani\f z \ft Minana kaina urigova; kugisi Yob 3.8.\f* metoya wa bani ke? \q2 Kaina bukulisikoli mayela oyuwoyoula? \x - \xo 41.1 \xt Sam 74.14; 104.26; Ais 27.1\x* \q1 \v 2 Ki, kudoki bukukovisuvi yuwoyoula oponanela kabulula \q2 kaina bukutaginouli bani owodola ke? \q1 \v 3 Ki, kaina minana binigadaim mwada bukukilavi bila? \q2 Ki, kudoki bikayubabai baisa yoku paila nokapisi ke? \x - \xo 42.3 \xt Yob 38.2\x* \q1 \v 4 Ki, kudoki bivagi bukuninatalasi kamitaiyu \q2 e bilivala biga katotila kidamwa biwotitalaim tuta gala biwokuva ke? \x - \xo 42.4 \xt Yob 38.3\x* \q1 \v 5 Kaina bukusikoli minana makawala natana kanem mauna nayoyowa? \q2 Kainaga makawala kwaitala vavagi biyomwasali minasina m nawotetila ke? \q1 \v 6 Ki, kudoki topwapoula bilagasi paila minana? \q2 Kaina togigimwala biyalaisi minana e bigimolaisi ke? \q1 \v 7 Ki, kudoki bukubasi kanuvinela ogimala, \q2 kaina bukukwalivi pwanetala okailatala ke? \q1 \v 8 Ka, bukukwabikoni sivatala wala, \q2 e gala goli tuvaila bukuvigikoni makawala. \q2 E yoku gala bukulumwelavi makwaina pogudu. \b \q1 \v 9 Kidamwa availa bigisi minana Dokanikani, \q2 bimata wowola e bikapusi wala bila opwaipwaia. \q1 \v 10 Paila avai tuta takatumwali minana, saina wala nagigasisi. \q2 Gala wala availa ibodi bituvaluwa bitotu omatala minana. \x - \xo 42.10 \xt Yob 1.1-3\x* \q1 \v 11 Kaina availa ibodi biyowaisi kasitaiyu, \q2 e oluvi bisisu wala tomomova? \q2 Mitaga ovalu watanawa komwaidona gala availa igagabila bivagi makawala. \b \q1 \v 12 E ka, ibodaigu wala balukwaim paila minana dokanikani kaikela, \q2 e bakamitububuli minana kala vakaila e deli goli la peula. \q1 \v 13 Gala availa gagabila bitanini minana Dokanikani kanuvinela, \q2 e gala availa gagabila bibasi kanuvinela saina kukubadu. \q1 \v 14 E availa ibodi bikalikaki kimwala minana kidamwa bikapogega? \q2 Olumoulela goli, kudula saina kabovitukokola! \q1 \v 15 E otapwala ivitodeilisi vayoula itogugulasi gulitinidesi, \q2 e peulesi makawala dakuna. \q1 \v 16 Kasatala ila iluvisosu baisa kasayuwela saina kikita, \q2 mapaila yagisa gala gagabila bisunapula. \q1 \v 17 E komwaidona wala makaisina ivakikitaisi gulitinidesi wala, \q2 e gala wala avai tuta bitabisikili makaisina. \q1 \v 18 E kidamwa avai tuta bibolasi, deli wala lumalama ivivivila, \q2 e matala lumalamela makawala kalasia biyuwoula. \q1 \v 19 E metoya owodola isusunapulasi makawala kova ilululu, \q2 deli owodola ipeipelasi mlimwali. \q1 \v 20 Mseu ibobwau metoya okabulula, \q2 mseula makawala wawa igigabu osikowala kulia. \q1 \v 21 Metoya ola yagisa yuviyavila kova ikata goli, \q2 e kova ilululu metoya owodola. \q1 \v 22 Minana kaiyola saina peuligaga \q2 e komwaidosi availa bibodaisi minana saina bikokolasi. \q1 \v 23 E gala katupotala kanuvinela katupomama, \q2 mitaga kala kasai makawala tanumnumta aiyani kasaila. \q1 \v 24 Minana nanola makawala dakuna e gala isim kala kokola, \q2 e kala kasai nanola makawala kwaitala binabina. \q1 \v 25 Avai tuta minana bilakau, e matausina availa availa saina topapeula bikukolaisi wala minana. \q2 Matausina kasi kokola wala biyomami uwosi. \q1 \v 26 Gala avai kema ibodi biteya minana, \q2 kaina avai gimala, silamata, kaina avai kailatala ibodi biyogagi minana. \q1 \v 27 E minana bidoki aiyani kala mama makawala goli wawa, \q2 e barasi bidoki saina pwapwasa makawala kaimilapwasa. \q1 \v 28 Gala avai silamata ibodi bivigaki minana bisakaula, \q2 e dakuna bilavaisi bilokaia minana makawala goli msomsa. \q1 \v 29 Minana bidoki bubotala lewa makawala yatala lei wala, \q2 deli biyosokani tomota avai tuta bilavaisi kaiyala bilokaia minana. \q1 \v 30 Kanuvinela lopola makawala seniseni kaipitupitu. \q2 Makaisina bikelisasaisi pwaipwaia makawala bunukwa si loluwa bikelisauwaisi valu. \q1 \v 31 Minana bikatuluwi bolita makawala sopi bigigibwabula, \q2 e ivigaki bipolu makawala bulami polula. \q1 \v 32 Minana saipolula obolita ivivivila otuboulola, \q2 e ikiviliga bolita imila polu. \q1 \v 33 Gala avai vavagi ovalu watanawa ibodi bitavitoupati makawala minana, \q2 e minana gala wala isim kala kokola. \q1 \v 34 Minana bikululuki minasina mauna saina nakaluvalova, \q2 e minana goli si guyau buludililama komwaidona. \b \c 42 \p \v 1 E oluvi Yobi imapu Guyau, kawala. \sp Yobi \q1 \v 2 Mwa Guyau! Bogwa lanikolaim komwaidona m peuligaga lokuuvagi. \q2 Vavagi komwaidona avaka magim gagabila goli bukuvagi. \q1 \v 3 E lokukwatupoiyaigu ammakawala yeigu latuvaluwa e lakatukoyai m kwabitam. \q2 Paila yeigu saina tobubeikam. \q1 Alivalimakavi wala makwaisina vavagi gala wala anikoli, \q2 makwaisinaga kabokatubau saina vakaigaga gala ibodaigu bakateta. \q1 \v 4 E bogwa lokulukwaigu banakaigali avai tuta okubigatona, \q2 kidamwa bavigikoni mwada bamapu m kwatupoi. \q1 \v 5 Omitibogwa lalagi wala avaka segwaia leilukwaigusi paila yoku. \q2 Mitaga tuta baisa bogwa lagisimlilaim goli. \q1 \v 6 Baisa ivigaki agu mmosila komwaidona avaka bogwa lalilivali. \q2 Mapaila asili opwaipwaia deli akum agu koula, \q2 e baisa bikibuboti ulo ninavila omatam. \s1 Kabovigimkovila \p \v 7 Avai tuta Guyau ivenoku bigatona baisa Yobi, ikaibiga baisa Elipasa kawala, “Yeigu saina agibuluwa baisa yoku deli kasitaiyu samwa,\f a \ft Matausina Bilidadi deli Sopara; kugisi Yob 2.11. Mitaga gala wala talilagi avaka paila matauna Eliu (kugisi Yob 32-37).\f* paila gala kukwamokwitasi paila yeigu makawala matauna ulo touwata Yobi eiuvagi. \v 8 Baisa tuta kukwauwaisi nalima nayu bulumakau nammwala deli nalima nayu sipi nammwala e bukuuyokaisi Yobi bukugibukwaisi lula paila yokomi titoulemi. Yobi binigada paila yokomi, e yeigulaga bamapu la nigada, e gala wala bayomsilaimi makawala avaka ibodi bavigakaimi. Yokomi gala kukwamokwitasi paila yeigu makawala matauna eiuvagi.” \p \v 9 Elipasa, Bilidadi deli Sopara ivagaisi avaka Guyau bogwa eiluki bivagaisi, e Guyau imapu Yobi la nigada. \p \v 10 E avai tuta Yobi inigada paila sala kasitaitolu e Guyau imitukwaii Yobi e ikaimilivau la guguwa saina ikalisau avaka eiyosibogwi omitibogwa. \v 11 Komwaidosi Yobi budala deli luleta e deli tobubogwa sala imaisi ivakawolaisi matauna e ikamkwamsi deli matauna ola bwala. Komwaidosi inokapisaisi matauna e ivisimolaisi matauna paila komwaidona vavagi mwau Guyau leimiaki matauna. Taitala taitala isakaisi matauna sitana mani deli kwaitala kakalougwa goula. \p \v 12 Yobi la kaisisu kala vigimkovila Guyau ikabwaili saina vakaigaga, gala makawala eikabwailibogwi okala vitouula. E Yobi la yayosa titoulela iboda 14,000 sipi, lakatuluwolima lakatuluwotala kameli, lakatuluwoyu bulumakau, deli goli lakatuluwotala ase. \v 13 E litula kasi bawa tailima taiyu tauwau deli natolu vivila. \v 14 Idoki vilitomoya latula yagala Yemaima, viluluwala Kesia, e vilagwadi Kereni Apuki. \v 15 Ovalu watanawa komwaidona vilesi gala natana makawala minasina Yobi litula, saina wala naminibwaita.\f b \ft Minasina Yobi litula vivila saina naminibwaita, e igasi ikibuboti nanamsela migabwaila goli. Maigana Yemaima kala katumiki “bubunerora”; maigana Kesia kala katumiki “butia”; e maigana Kereni Apuki kala katumiki “kabosakaila soba”.\f* E tumasi isaiki minasina natana natana kala bigukeya makawala lusitaia. \p \v 16 Yobi isisu lakatutala kweluwovasi kala taitu, e igisi tubula deli goli tubula litusia. \v 17 E oluvi ikaliga e saina tomoyabogwa.