\id JHN JHN, 04 JHN, John, Kiriwina Bible, PNG, MAY 2010 8/11 \h YONI \mt1 Bulogala Bwaina Makawala // YONI // La Ginigini \is1 Kabovitouula \ip Mapilana \bk Bulogala Bwaina Makawala Yoni La Ginigini\bk*, ivitulokaidasi Yesu matauna Yaubada la Biga Tosigaga, matauna “imili tomota e imili valu deli yakidasi”. Matauna togini bogwa igini mapilana kidamwa tokwalawa bidubumaisi kidamwa Yesu matauna Mesaia, Yaubada Latula, e metoya osi dubumi bibanaisi momova. (Kugisi Yn 20.31.) \ip Ikugwa mapilana buki kala ginigini paila Yaubada la Biga baisa matauna Yesu. Oluvi tabanaisi livalela makwaisina vavagi siligaga ikibubotaisi kidamwa Yesu matauna Tokwatumova matauwena Yaubada eikatotila bima, deli Yaubada Latula. Oluvi togini ikatumiki makwaisina vavagi siligaga kidamwa bitakateta uulesi. E makatupona tabani siligaga kidamwa bitakateta uulesi. E makatupona tabani ammakawala mimilisi idubumaisi e ibokulaisi Yesu deli mimilisi ipakaisi e gala bidubumaisi. Uula 13 bila 17 bitakalawa ammakawala Yesu deli la toligalega eikalubailasi yam makwaina taitala ikasali Yesu, deli ammakawala Yesu ipilasi e ikatupewoli matausina. Okala vigimkovila mapilana bitakalawasi ammakawala iyosisi e iyakalaisi Yesu, oluvi la kaliga, la movavau e ammakawala iyoumatila baisa la toligalega. \ip Mapilana uula 8.1-11 bitagisi okala vitouula deli okala vigimkovila sita ginigini isisu, kidamwa bitakateta makatupona ituwoli. Uula mimilisi buki pilabubogwa iligaiwaisi makatupona e mimilisi tuvaila isailisi kabala ambaisa ituwoli. \ip Mapilana \bk Yoni\bk* nanamsa kwaitala ikalisau, baisa ammakawala Yaubada isemakavi momova kwekanigaga metoya baisa Keriso. Paila Yaubada bisaiki makwaina mitakwai baisa komwaidosi availa availa ikauwaisi Yesu paila si keda, si biga kwekamokwita deli si momova. Tuvaila kwaitala vavagi bitagisi mapilana ammakawala ikau mimilisi vavagi uvagila valu watanawa, makawala sopi, kaula, lumalama, toyamata sipi deli la sipi, e bagula deli uwala, mwada vavagi makwaisina bivitusaisi uvagila labuma. \iot Buki kala katumimisa \io1 Kabovitouula 1.1-18 \io1 Yoni Tobapitaisi deli matausina toligalega \io2 availa Yesu idoubogwi 1.19-51 \io1 Yesu iwotetila omitasi tomota 2.1—12.50 \io1 Yesu la tuta kala vigimkovila mapilana Yerusalem 13.1—19.42 \io1 Yesu imovavau e iyoumatila baisa mimilisi 20.1-31 \io1 Kabovigimkovila — iyoumatila tuvaila mapilana Galili 21.1-25 \c 1 \s1 Biga imili tomota \p \v 1 Watanawa kala vitouula, Biga\f a \ft Avaka mina watanawa bilumkolaisi metoya baisa Yaubada Tobububula deli Tokatumova la peula deli la kabitam. (Kugisi Sam 33.6,9; 107.19-20; Big 8.22-31.) Baisa eimili tomota, matauwena Yesu Keriso; kugisi mailela 14.\f* eisibogwa; e Biga isibogwa sola Yaubada, e Biga baisa Yaubada. \v 2 Biga isisu watanawa kala vitouula sola Yaubada. \v 3 Yaubada ibubuli vavagi komwaidona metoya baisa Biga, e kidamwa Biga matauna gala bisisu gala kwaitala vavagi bikaloubusi. \v 4 Momova isisu olumoulela matauna Biga,\f b \fq \it Momova isisu olumoulela matauna Biga.\it*\ft Gagabila bitagini, “Momova uulela matauna Biga”, kainaga, “Avaka avaka ibubuli isim la momova deli matauna Biga.”\f* e momova makwaina ivisigili baisa tomota. \v 5 E lumalama ititapi odudubila,\f c \ft Dudubila ikibuboti Diabolo la peula.\f* e dudubila gala leikimati. \p \v 6 Yaubada iwitali la touwata, matauna yagala Yoni. \x - \xo 1.6 \xt Md 3.1; Mk 1.4; Lk 3.1-2\x* \v 7 Tokamatula matauna, ima bikamituli paila lumalama, kidamwa tomota komwaidosi bilagaisi e bidubumaisi. \v 8 Matauna gala lumalama makwaina, mitaga ima kidamwa bikamituli paila lumalama. \v 9 Baisaga lumalama mokwita imaima ovalu watanawa, e ititapi tomota komwaidosi. \p \v 10 Biga matauna isisu ovalu watanawa, e metoya baisa matauna Yaubada eibubuli valu watanawa, mitaga valu watanawa gala inikolaisi matauna. \v 11 Ima ola valu tatoula, mitaga sala\f d \ft La valu baisa viluwela Isireli, deli sala mina Isireli.\f* gala ikamiabaisi matauna. \v 12 Mitaga mimilisi ikamiabaisi, e idubumaisi matauna; mapaila itagwala bikeulasi si koni matausina bimila litula Yaubada. \v 13 Matausina bimila litula Yaubada gala makawala mina watanawa si kidakeda. Gala availa la unai kidamwa bidoki matausina Yaubada litula. Mitaga Yaubada matauna Tumasi wala. \p \v 14 Biga imili tomota, e isikailidasi. E bogwa tagisaisi kala katububula,\f e \ft Baisa eilumkolaisi Yaubada migila deli la peula (kugisi Sun 24.16).\f* saina vakaigaga mitakwai deli kamokwita. Katububula makwaina baisa avaka ibodi Yaubada bisaiki Latula gudikesa. \p \v 15 Yoni ikamituli paila matauna; idou, e ikaibiga, kawala, “Bogwa goli lalivilibogwi paila matauna, ‘Matauna iyeikulaigu mitaga bogwa bikalisauwaigu.’ Paila igau gala akaloubusi matauna eisibogwa.” \p \v 16 Matauna uulotoula mitakwai e bogwa eimitukwaiyaidasi komwaidodasi. Isakaidasi mitakwai saina bidugaga.\f f \fq mitakwai saina bidugaga. \ft Gagabila bitagini “kwaitala mitakwai kwaivau kaimapula mitakwai kwaibogwa.”\f* \v 17 Paila Yaubada isaiki Karaiwaga metoya baisa Mosese; mitaga isaiki mitakwai deli kamokwita metoya baisa Yesu Keriso. \v 18 Gala kwaitala tuta availa igisi Yaubada, gala wala; Yaubada Latula gudikesa wala, matauna isividuli Yaubada, matauwena Latula goli eikayai Yaubada. \s1 Yoni Tobapitaisi la kamatula \r (Md 3.1-12; Mk 1.1-8; Lk 3.1-18 ) \p \v 19 E baisa Yoni la kamituli. Tutala mina Yudia tolesi Yerusalem iwitalaisi tolula toyo Libai\f g \ft Paila mabudona Libai kugisi makasana Biga Kala Katumiki, deli Baw 3.1-13.\f* bilosi bikatupoiyaisi matauna kawasi, “Availa yoku?” \p \v 20 E ikamatula goli, gala ikapatu wodola mitaga ikikamituli mimilakatila, kawala, “Yeigu gala matauna Mesaia.”\f h \ft Baisa mina Iberu si biga paila Keriso; kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* \p \v 21 E ikatupoivauwaisi matauna, kawasi, “Ammakawamgwa ke? Ki, yoku Ilaitia?”\f i \ft Matauna tovitoubobuta mina Isireli idokaisi matauna bikaimilavau e bikatubiasi la keda Mesaia.\f*\x - \xo 1.21 \xt Kak 18.15,18; Mal 4.5\x* \p E iyakala, kawala, “Yeigu gala.” \p Kawasi, “Ki, yokugwa tovitoubobuta matauna?”\f j \ft Mina Yudia idokaisi taitala tovitoubobuta biyoulapula e bikamituli Mesaia makateki bikaloubusi. Idokaisi matauna makawala Mosese, mitaga bikalisau la peula.\f* \p E ivitakaula, kawala, “Gala.” \p \v 22 Mapaila ilukwaisi matauna, kawasi, “Mitaga availaga yoku? Paila magimasi bakakamitulaisi baisa matausina leiwitalaimasi. Avaka bukudokaim titoulem?” \p \v 23 Yoni ivitakauloki matausina metoya ola biga Aisea tovitoubobuta, kawala, “Baisa goli yeigu, \x - \xo 1.23 \xt Ais 40.3\x* \q1 ‘Kaigala taitala idoudou oviloupakala, \q2 Kukiduwosisiaisi la keda Guyau.’” \p \v 24 E Parisi\f k \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* leiwitalaisi matausina. \v 25 E ikatupoiyaisi matauna ikaibigasi, kawasi, “Ammakawam? Kidamwa yoku gala Mesaia, kaina Ilaitia, kaina tovitoubobuta matauna, ki avaka paila kubapitaisi?” \p \v 26 Yoni ivitakauloki matausina, kawala, “Yeigu abapitaisi metoya wa sopi. Taitala itotu oluwalaimi, matauna gala kunikolaisi. \v 27 Matauna goli iyeikulaigu, mitaga katubukolela kaikela kala sipu gala ikwanaigu bataneku.”\f l \ft Wotetila makwaina bibodi taitala la ula saina towatanawa bivagi, mitaga Yoni eidoki gala ibodi matauna titoulela bivagi, paila uula Mesaia saina tovakaigaga goli.\f* \p \v 28 Vavagi makwaina ikaloubusi mapilana Bedani\f m \ft Kwaiyu valu isisu igasi igitinidesi wala. Pilatala Bedani katitaikina Yerusalem, mitaga Yoni ikakamatula mapilana Bedani katitaikina Waya Yoridani mapilana ewaiwa opilibomatu.\f* Waya Yoridani ewaiwa, ambaisa Yoni ibapitaisi. \s1 Ka, Yaubada la Lam \p \v 29 Eiyam Yoni igisi Yesu imakaia matauna, e ikaibiga, kawala, “Ka, Yaubada la Lam, matauna valu watanawa la mitugaga ikokeula. \v 30 Paila matauna goli baisa lalivilibogwi, kawagu, ‘Matauna iyeikulaigu mitaga bogwa bikalisauwaigu’, paila igau gala akaloubusi, matauna eisibogwa. \v 31 E yeigu goli gala anikoli matauna, mitaga lama abapitaisi metoya wa sopi paila uula Yaubada biyomitali matauna baisa mina Isireli.” \p \v 32 E Yoni eisola, kawala, “Bogwa lagisi Baloma italakapusi makawala bubuna metoya wa labuma, itoula baisa matauna. \v 33 Yeigu goli gala banikoli matauna; mitaga Yaubada, matauna iwitalaigu babapitaisi metoya wa sopi, matauwena goli ilukwaigu, kawala, ‘Kidamwa bukugisi Baloma Tobumaboma bibubusi bisikaili availa, baisa goli matauna bibapitaisi metoya baisa Baloma Tobumaboma.’ \v 34 E bogwa lagisi e akakamituli matauna goli Yaubada Latula.”\f n \fq Yaubada Latula. \ft Mimilisi buki pilabubogwa iginisi “matauwena Yaubada einagi.”\f*\fig Baloma italakapusi makala bubuna, itoula baisa matauna|src="Vallotton 4300132" size="col" copy="(JHN 1.32) (dove came down)" ref="1.32" \fig* \s1 Yesu la toligalega tomatala \p \v 35 Tuvaila eiyam, Yoni deli taiyu la toligalega itotusi. \v 36 Imitakavati Yesu ililoula, ikaibiga, kawala, “Ka, Yaubada la Lam.” \p \v 37 E matausina la toligalega taiyu ilagaisi eilivala, e ibokulaisi Yesu. \v 38 E Yesu itovila, igisi matausina ibokulaisi, ikatupoi, kawala, “Avaka kuninevaisi?” \p E ilukwaisi matauna, kawasi, “Toboma” (e bitakivilaisi Tovituloki), “am mokusisiki?” \p \v 39 Iluki matausina, kawala, “Kumaisi kugisaisi.” Ilokaiasi igisaisi am mesisiki, e isikailisi deli matauna yam makwaiwena, paila bogwa itobala kalasia. \p \v 40 Matausina kasitaiyu ilagaisi Yoni la biga, ibokulaisi Yesu, e taitala yagala Anideru, tuwala Saimoni Pita. \v 41 E nanakwa Anideru ibani tuwala Saimoni, iluki matauna, kawala, “Bogwa kabani Mesaia.” Baisa kala katumiki Keriso. \v 42 Anideru ivakouli tuwala imiaki Yesu; Yesu imitakavati matauna, ikaibiga, kawala, “E, yoku Saimoni, latula Yoni; badoki yagam Sipasa.”\f o \fq Sipasa. \ft Mabigana “dakuna” obonasi mina Aram “Sipasa”, e obonasi mina Girisi “Pita”.\f* Maigana tuvaila Pita, e kala katumiki Dakuna. \s1 Yesu idou Pilipi deli Nataniela \p \v 43 Tuvaila eiyam Yesu magila bilokaia Galili. E ibani Pilipi, iluki matauna, kawala, “Kubokulaigu.” \v 44 E Pilipi guma Betisaida,\f p \ft Mapilana olumata Milaveta Galili opiliyavata.\f* si valu Anideru toyo Pita. \v 45 Pilipi ibani Nataniela, e iluki matauna, kawala, “Bogwa kabanaisi matauna paila availa Mosese leigini wa buki Karaiwaga, toyo tovitoubobuta.\f q \ft Baisa katupoyu katupwaila si Buki Pilabumaboma mina Iberu. Mitaga mimilisi tuta bilivalasi mabigasina mwada bikibubotaisi pilamwaidona Buki Pilabumaboma.\f* Matauna Yesu guma Nasaredi, Yosepa latula.” \p \v 46 E Nataniela ikaibiga, kawala, “Ki, ammakawala, igagabila bitabani avai vavagi bwaina mapilana Nasaredi?”\f r \ft Mapilana isisu milaveta Galili opilibolimilayouya kala kaduwonaku makawala Kaibola bitala Obulaku (26 km).\f* \p Pilipi ikaibiga, kawala, “Kuma kugisi.” \p \v 47 Yesu igisi Nataniela eimaiki, ilivala paila matauna, kawala, “Ka, mokwita — matauna guma Isireli, e gala goli tosasopa matauna.”\f s \ft Omitibogwa Yaubada ikavitagi Yekobe idoki Isireli, paila uula maigana Yekobe kala kivila “Tosasopa” (kugisi Vit 27.36), deli Isireli kala kivila “Iyominimani sola Yaubada” kaina “Yaubada la giyousola” (kugisi Vit 32.28). Mauula Yesu eilivala paila Nataniela kidamwa la bubunela makawala Isireli, gala makawala tosasopa Yekobe.\f* \p \v 48 Nataniela iluki matauna, kawala, “Ammakawala kunikolaigu?” \p Yesu ivitakauloki matauna, kawala, “Agisibogwim tutala lokusisu okaikonigulela seuseu igau gala bidouwaim Pilipi.” \p \v 49 Nataniela ivitakauloki matauna. “Toboma, yoku Yaubada Latula! Yoku ma Giyouvekasi yakamaisi mina Isireli.” \p \v 50 Yesu ivitakauloki matauna, kawala, “Ki, kudubumi paila uula lalukwaim bogwa lagisaim okaikonigulela seuseu? Igau bukugisi mimilisi vavagi bikalisuwolisi makwaina.” \v 51 E iluki matausina, kawala, “Baisa bukululuwaisi, igau bukugisaisi labuma bitavisi, e la anelosi Yaubada bimweimwenasi e bibubusisi baisa yeigu Latula Tomota.”\f t \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki. Mapilana Kabutuvau maigana Yesu kalamwaleta wala yagala.\f*\x - \xo 1.51 \xt Vit 28.12\x* \c 2 \s1 Veivai mapilana Kena \p \v 1 E igau bugitolu ivagaisi veivai pakala mapilana Kena\f u \ft Mapilana valu katitaikina Nasaredi opiliyavata kala kaduwonaku Losuia bitala Yalaka (6 km).\f* olumoulela mapilana Galili;\f v \ft Mina Yudia si valu pilamwaidona eidokaisi katupotolu, e Galili katupotala wala, isisu opiliyavata valu.\f* e Yesu inala tatoula isisu baisa. \v 2 E leidouwaisi Yesu toyo la toligalega bilosi wa paka makwaina. \v 3 E tutala waini iwokuva, Yesu inala iluki matauna, kawala, “Gala kasi waini.” \p \v 4 E Yesu iluki minana, kawala, “Ve! Taga bukulukwaigu kudoki avaka ibodi bavagi. Ulo tuta\f w \ft Biga makwaina ikibuboti tuta matutona uulela Yesu la vavagi baisa ovalu watanawa bikaloubusi, e tomota bivitusaisi matauna kidamwa Yaubada Latula. Kugisi Yn 12.23.\f* igau wala bima.” \p \v 5 Inala iluki towotetila, kawala, “Bukuvagaisi avaka bilukwaimi.” \p \v 6 E isisuaisi baisa yalima yatala lukwava dakuna yavakaveka leisailisi, makawala mina Yudia kasi gulogula paila kikila; kidamwa bitavisaikolaisi, kaina biboda yalakatutala sopi kala mokaila yatala yatala. \v 7 Yesu iluki matausina, kawala, “Kuvigogwaisi sopi olukwava.” E ivakasauwaisi miyasina. \v 8 E iluki matausina, kawala, “E baisa tuta kutavilaisi, e kukwauwaisi baisa tolipaka.” E ikauwaisi. \v 9 E tutala tolipaka imomkoli waini, gala inikoli ammetoya leimaiyaisi, mitaga towotetila matausina kala tovagogu sopi inikolaisi. E tolipaka idou matauna tovaivau, \v 10 e iluki matauna, kawala, “Tomota taitala taitala isaibogwi waini bwaina; e igau tomota bogwa eimomsi kwaiveka, oluvi bisaili waini sitana bwaina. Yokula kuyusi waini bwaina igau tuta makwaina.” \fig Kuvigogwaisi sopi olukwava|src="Vallotton 4300207" size="col" copy="(JHN 2.7) (filling jars with water)" ref="2.7" \fig* \p \v 11 Baisa kabovitouula la kabutuvatusi\f x \ft Yoni ivigaki kaboyowalula bikibuboti Yesu kidamwa matauna Yaubada Latula. Kugisi tuvaila Yn 4.54.\f* Yesu ivagi mapilana Kena olumoulela mapilana Galili, e iyomitali kala yakaula; e la toligalega idubumaisi matauna. \p \v 12 E oluvi Yesu ila Kapaneum,\f y \ft Mapilana valu isisu milaveta Galili olumata opilikwaibwagayouya.\f* sola inala, toyo budala toyo la toligalega; e isisuaisi baisa kwaivila yam. \x - \xo 2.12 \xt Md 4.13\x* \s1 Yesu ikatumigileu Bwala Kwebumaboma \r (Md 21.12-13; Mk 11.15-17; Lk 19.45-46) \p \v 13 E mina Yudia kasi paka Luvapela\f z \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* bogwa ivakatitaikina, e Yesu ilaguva Yerusalem. \x - \xo 2.13 \xt Sun 12.1-27\x* \v 14 E ibani matausina igigimwalasi\f a \ft Togimwala mwada bipilasaisi totapwaroru, paila uula bidubadu leimaisi metoya saina kaduwonaku, e binainevisi igimolaisi avai mauna bibudoki bilulasi wa Bwala Kwebumaboma.\f* bulumakau toyo sipi toyo bubuna wa Bwala Kwebumaboma; toyo matausina tokwatumapu mani\f b \ft Bidubadu totapwaroru metoya wa boda ituwoli ituwoli e si mani migila kala gigisa ituwoli ituwoli. E kidamwa magisi bisemakavisi kaina bigimolaisi mauna paila lula, ibodi biyosisi oyumasi manila Bwala Kwebumaboma. E baisa uula mabudona tokwatumapu mani isisuaisi baisa.\f* eisisuaisi baisa. \v 15 E deli yuwoyoula ivigaki lewa e iyobutubutu tomota komwaidosi toyo sipi deli bulumakau metoya wa Bwala Kwebumaboma; e ikatusou si mani tokwatumapu e si kabosakaila ikatukovi. \v 16 E iluki matausina togimwala bubuna, kawala, “Kulauwaisi minasina; taga kuvigakaisi la bwala Tamagu kwaitala baku.” \v 17 La toligalega iluluwaisi Buki Pilabumaboma kala ginigini isisu, “Bayomadi ulo peula paila m bwala kala pwaitukula.” \x - \xo 2.17 \xt Sam 69.9\x* \p \v 18 Mapaila mina Yudia ilukwaisi matauna, kawasi, “Avai kabutuvatusi bukuvagi bivitulokaimasi m kwaraiwaga paila bukuvagi vavagi makwaina?” \p \v 19 Yesu ivitakauloki matausina, kawala, “Kidamwa kukodidaimisi Bwala Kwebumaboma makwaina, yam kwaitolu bakaliivau makwaina.” \x - \xo 2.19 \xt Md 26.61; 27.40; Mk 14.58; 15.29\x* \p \v 20 Mapaila mina Yudia ikaibigasi, kawasi, “Kweluwovasi kwailima kwaitala taitu ikaliaiisi bwala\f c \ft Makwaina Bwala Kwebumaboma Erodi Toveka eivitouula kaliai wa taitu 19 kaina 20 BC, e taitu makwaiwena ikikaliaiisi wala. E baisa uula tanikoli taitu makwaina Yesu ililivala 28 AD.\f* makwaina; ki bukukwalatolu bukukwaliivau makwaina?” \p \v 21 Mitaga Yesu ililivala paila wowola, makawala makwaina bwala kwebumaboma. \v 22 Mapaila tutala itokaia imovavau, la toligalega iluluwaisi leilivala makawala; e idubumaisi Buki Pilabumaboma, toyo mabigana avaka Yesu leilivala. \s1 Yesu inikoli tomota komwaidosi \p \v 23 Tutala Yesu isisu Yerusalem paila Luvapela pakala, bidubadu idubumaisi matauna paila igisaisi la kabutuvatusi\f d \ft Kugisi mailela 11 kala katumiki.\f* avaka leiuvagi. \v 24 Mitaga Yesu gala itugulimakavi titoulela baisa matausina, paila goli inikoli tomota komwaidosi; \v 25 e gala bibodi availa biluki Yesu paila tomota. Paila Yesu inikoli avaka isisu oninasi tomota. \c 3 \s1 Yesu deli Nikodimo \p \v 1 Isisu taitala Parisi yagala Nikodimo, matauna todabala oluwalaisi mina Yudia. \v 2 Matauwena imaiki Yesu wa bogi, e iluki matauna, kawala, “Toboma, kanikolaisi yoku tovituloki mokutoya baisa Yaubada; paila gala availa gagabila bivagi makwaisina kabutuvatusi kuuvagi, kidamwa Yaubada gala bisikaila matauna.” \p \v 3 Yesu ivitakauloki matauna, kawala, “Biga mokwita alukwaim, kidamwa availa gala bikaloubusivau gala igagabila matauna bigisi Yaubada la Karaiwaga.”\f e \ft Yaubada la karaiwaga odubasi mina watanawa deli valu valu komwaidona.\f* \p \v 4 Nikodimo iluki matauna, kawala, “Ammakawala taitala tau gagabila bikaloubusivau tutala bogwa eitomoya? Ka, gala igagabila bisuvivau olopola inala e siviyuwela bikaloubusi.” \p \v 5 Yesu ivitakaula, kawala, “Biga mokwita alukwaim, kidamwa availa gala bikaloubusi metoya wa sopi deli Baloma Tobumaboma, gala igagabila matauna bisuvi ola Karaiwaga Yaubada. \v 6 Tomota bivilulaisi uwosi tomota wala, mitaga metoya baisa Baloma Tobumaboma bikaloubusisi bilomasi tomota. \v 7 Taga bitutu wowom paila lalukwaim, kawagu, ‘Ibodaimi bukukwaloubusivausi.’\f f \fq bukukwaloubusivausi. \ft Gagabila bitagini “bukukwaloubusisi metoya walakaiwa”.\f* \v 8 Yagila\f g \fq \it Yagila.\it*\ft Mina Girisi si biga paila yagila deli baloma kala lega makawala wala, e baisa uula Yesu ililivala paila yagila deli baloma.\f* iuu ambaisa magila, e kulagi butula, mitaga gala kunikoli ammetoya leima e ambaisa bila; e, makawala wala paila availa eikaloubusi metoya baisa Baloma Tobumaboma.” \p \v 9 Nikodimo ikatupoi matauna, kawala, “Ammakawalaga baisa?” \p \v 10 Yesu ivitakauloki matauna, kawala, “Ki, yoku Isireli kasi toveka tovituloki, e gala kukwateta vavagi makwaisina? \v 11 Biga mokwita alukwaim, kalilivalaisi avaka kanikolaisi, e kakamitulaisi avaka lakagisaisi, e gala kusimokwitasi kamatula makwaina. \v 12 Kidamwa lalukwaimi uvagila watanawa, e gala kudubumaisi, ammakawala bukudubumaisi kidamwa balukwaimi uvagila labuma? \v 13 E gala availa bogwa imwena wa labuma, mesinaku matauna itokesa leibusi metoya wa labuma, baisa yeigu Latula Tomota. \p \v 14 “E makawala Mosese eilupi keiyuna oviloupakala, makawala ibodi bilupaigusi\f h \ft Biga makwaina ikibuboti Yesu la kaliga wa korose deli tuvaila yam makwaina ila walakaiwa.\f* yeigu Latula Tomota, \x - \xo 3.14 \xt Baw 21.9\x* \v 15 kidamwa availa bidubumaigu bikau momova kwekanigaga.” \p \v 16 Paila Yaubada iyebwaili valu watanawa saina vakaigaga, mapaila isaiki Latula gudikesa, kidamwa availa bidubumi matauna, gala bikaliga, mitaga bikau momova kwekanigaga. \v 17 Paila Yaubada gala iwitali Latula bima baisa ovalu watanawa kidamwa bikamogi valu watanawa; mitaga kidamwa bikatumovi valu watanawa. \p \v 18 Yaubada gala bikamogi availa idubumi Latula; mitaga bogwa leikamogi availa gala idubumi matauna, paila uula gala idubumi Yaubada Latula gudikesa. \v 19 E kamwaga makwaina makawala baisa. lumalama bogwa leima baisa ovalu watanawa, mitaga tomota iyebwailisi dudubila e lumalama gala, paila uula imitugagasi. \v 20 Paila availa tomitugaga, matauna ikoulovi lumalama, e gala bimakaia lumalama paila gala magila lumalama bisimitali avaka iuvagi. \v 21 Mitaga availa tomitukwaibwaila matauna imakaia lumalama, mwada lumalama bisimitali la vavagi, e tomota bigisimlilaisi kidamwa komwaidona avaka eivagi uula ikabikuwoli Yaubada. \s1 Yesu deli Yoni \p \v 22 E oluvi Yesu deli la toligalega ilokaiasi mapilana Yudia;\f i \ft Mapilana katupotala si valu mina Yudia opiliyavata.\f* e isisu baisa deli la toligalega e ibapitaisi. \v 23 E Yoni tuvaila ibapitaisi mapilana Ainoni katitaikina Salim, paila bidubadu sopi isisu baisa; e tomota imaisi ibapitaisasi. \v 24 Paila igau wala bilavaisi Yoni wa bwala katupipi. \x - \xo 3.24 \xt Md 14.3; Mk 6.17; Lk 3.19-20\x* \p \v 25 E mimilisi Yoni la toligalega ikominimanisi deli taitala guma Yudia\f j \fq \it deli taitala guma Yudia.\it*\ft Mimilisi buki pilabubogwa iginisi “deli mimilisi mina Yudia”.\f* paila kikila.\f k \ft Mina Yudia kasi karaiwaga bidubadu isisu ammakawala bikikilaisi titoulesi metoya winawina yamila deli kaboma, mwada gala avaka bisilibodi si tapwatapwaroru baisa Yaubada.\f* \v 26 E imakaiasi Yoni, ilukwaisi matauna, “Toboma, ki, matauna deli yoku kusisuaisi Waya Yoridani mapilana ewaiwa, lokukwamituli avaka paila matauna ke? Ka, matauwena tuta baisa ibapitaisi, e tomota komwaidosi ilokaiasi matauna.” \p \v 27 E Yoni ivitakaula, kawala, “Gala gagabila avai tau biyosi avaka kidamwa Yaubada gala bitugwali baisa matauna. \v 28 Yokomi bogwa kulagaigusi, kawagu, yeigu gala matauna Mesaia, mitaga Yaubada leiwitalaigu lamaibogwa omatala matauna. \x - \xo 3.28 \xt Yn 1.20\x* \v 29 Availa ivakouli la kwava navau, matauna tovaivau; mitaga matauna tovaivau lubaila, itotu e ilagi sola, imwasawa sainela paila kaigala tovaivau. Mapaila ulo mwasawa makwaina leivakasau. \v 30 Ibodi matauna biyouloveka, e yeigu babusi.” \s1 Availa ima metoya ovalu walakaiwa \p \v 31 Availa ima metoya ovalu walakaiwa, matauna ikalisuwoli komwaidosi. Availa ima metoya ovalu watanawa, matauna guma watanawa, e ililivali uvagila valu watanawa; mitaga availa ima metoya wa labuma matauna ikalisuwoli komwaidosi. \v 32 Ikamituli paila avaka leigisi deli leilagi, mitaga gala taitala isimokwita la kamituli. \v 33 Kidamwa availa isimokwita la kamituli, matauna goli ikabuboti kidamwa Yaubada matauna Tokamokwita. \v 34 Paila availa Yaubada leiwitali, matauna ililivali la biga Yaubada; paila Yaubada bitugwali komwaidona la Baloma Tobumaboma baisa matauna, e gala avaka biyusi. \v 35 Yaubada iyebwaili Latula, e bogwa isaiki vavagi komwaidona oyamala. \x - \xo 3.35 \xt Md 11.27; Lk 10.22\x* \v 36 Availa idubumi Latula eikau momova kwekanigaga; availa ikoulovi Latula gala goli bikau momova, mitaga Yaubada la ninamwau bisikaili bikanigaga baisa matauna. \c 4 \s1 Yesu toyo im Sameria \p \v 1 Parisi leilagaisi kamituli kidamwa Yesu ibani e ibapitaisi bidubadu toligalega, mitaga Yoni mimilisi wala. \v 2 Ilagoli Yesu gala ibapitaisi availa mitaga la toligalega wala. \v 3 Tutala Tomoya inikoli Parisi ilagaisi makawala, isilavi Yudia, e ikaimilavau mapilana Galili. \v 4 E ibodi matauna bisuwalai Sameria.\f l \ft Mapilana katupotala si valu mina Yudia isisu oluwalaisi mapilasina Yudia deli Galili. Mina Yudia idokaisi mina Sameria tokukolosi wala, paila si boda, kasi gulogula, si tokwaraiwaga deli si tapwaroru kedasi ituwoli ituwoli.\f* \p \v 5 Mapaila imakaia kwaitala valu yagala Saika mapilana Sameria. Valu makwaina isisu katitaikina ola kwabila Yekobe isaiki latula Yosepa, \x - \xo 4.5 \xt Vit 33.19; Yos 24.32\x* \v 6 e Yekobe la utuwotu isisu baisa. Mapaila Yesu iloumata, isili katitaikina outuwotu. E itowota kalasia. \p \v 7 Natana im Sameria ima bikasopi. Yesu iluki minawena, kawala, “Ve! Kumai sitana amom.” \v 8 Paila la toligalega leilosi ovalu bigimwalasi sitana kʹasi. \fig Kumai sitana amom|src="Vallotton 4300407" size="col" copy="(JHN 4.7) (give me a drink)" ref="4.7" \fig* \p \v 9 Minana im Sameria iluki matauna, kawala, “Ammakawala kunigadaigu sopi, paila yoku guma Yudia, e yeigu im Sameria?” Paila mina Yudia bomikikila\f m \fq \it mina Yudia bomikikila.\it*\ft Gagabila bitagini, “Mina Yudia gala wala bikabikonaisi kasi viga deli kasi kaboma mina Sameria.”\f*\x - \xo 4.9 \xt Esi 4.1-5; Nie 4.1-2\x* baisa mina Sameria. \p \v 10 Yesu ivitakauloki minana, kawala, “Kidamwa bukunikoli Yaubada la semakavi, deli availa yeigu lalukwaim kawagu, ‘Kumai sitana amom,’ bukunigadaigu, e yeigu basakaim sopila momova.” \p \v 11 Vivila iluki matauna, kawala, “Tomoya, gala m kwabogola, e utuwotu saina kaduyowonaku; am mokukwau makwaina sopila momova? \v 12 Ki, yoku kukwalisau tabudasi Yekobe? Matauna isakaimasi utuwotu makwaina, e matauwena imom, toyo litula, toyo la bulutuvalu.” \p \v 13 Yesu ivitakauloki minana, kawala, “Availa bimom sopi makwaina bogwa bikadakavau; \v 14 mitaga availa bimom sopi makwaina basaiki, gala kwaitala tuta bikadakavau; mitaga sopi makwaina basaiki matauna bogwa bimila utuwotu olumoulela matauna, e bigigibwabula baisa momova kwekanigaga.” \p \v 15 Vivila iluki matauna, kawala, “Tomoya, kusakaigu sopi makwaina, kidamwa gala bakadaka, kaina bakaimilavau bagola.” \p \v 16 Yesu ivitakauloki minana, kawala, “Kula, kudou m mwala e kumakaiagusi baisa.” \p \v 17 Vivila ivitakauloki matauna, kawala, “Gala ulo mwala.” \p Yesu iluki minana, kawala, “Lokukwamokwita, kawam, ‘Gala ulo mwala.’ \v 18 Paila lokusivalima veivai, e matauna deli lokusisuaisi wa tuta baisa gala m mwala matauna. Bogwa kukwamokwita.” \p \v 19 Vivila iluki matauna, kawala, “Tomoya, avitusaim kidamwa yoku tovitoubobuta. \v 20 Tubumaiasi itapwarorusi wa koya makwaina;\f n \ft Koya makwaina Gerasim katitaikina mapilana Sekem.\f* e yokomi kukwaibigasi kidamwa ibodi bitatapwaroru Yerusalem.” \p \v 21 Yesu iluki minana, kawala, “Ve! Kudubumaigu, igau tuta bima bitatapwaroru baisa Tamadasi gala wa koya makwaina kaina Yerusalem. \v 22 Yokomi mina Sameria kutapwarorusi mitaga gala kunikolaisi availa kutemmalaisi; yakamaisi mina Yudia katapwarorusi baisa availa kanikolaisi, paila katumova imaima metoya baisa mina Yudia. \v 23 Mitaga tuta eimaima, e bogwa leima goli, totapwaroru mokwita bitapwarorusi obilomasi e wa biga mokwita baisa Tumasi; paila Tamadasi magila tomota bitapwarorusi makawala. \v 24 Yaubada matauna Baloma; e matausina ititapwarorusi baisa matauna, ibodi bitapwarorusi obilomasi e wa biga mokwita.” \p \v 25 Vivila iluki matauna, kawala, “Anikoli Mesaia bimaima, matauna idokaisi Keriso. Tutala bima, bilukwaidasi vavagi komwaidona.” \p \v 26 Yesu iluki minana, kawala, “Mayeigula Mesaia, yeigu goli leitalilivala.” \p \v 27 Wa tuta matutona la toligalega imaisi; e itutu uwosi paila ibigatonasi sola vivila; mitaga gala availa ikaibiga, “Avaka kunainevi?” kaina “Avaka uula kubibigatonasi som minana?” \p \v 28 E vivila iligaiwa kala lukwava, ila ovalu e iluki tomota, kawala, \v 29 “Kumaisi, kugisaisi taitala tau, matauwena leilukwaigu komwaidona avaka lauvagi tuta tuta. Ki, kaina matauna Mesaia?” \v 30 Isilavaisi valu, e imakaiasi matauna. \p \v 31 E makateki toligalega inigadaisi matauna, kawasi, “Toboma, sita bukukwam.” \p \v 32 Mitaga iluki matausina, kawala, “Kʹagu isisu e yokomi gala kunikolaisi.” \p \v 33 Mapaila toligalega ibigatonasi, kawasi, “Ki, kaina taitala leimai kʹala matauna?” \p \v 34 Yesu iluki matausina, kawala, “Baisa kʹagu, kidamwa bavagi nanola matauna iwitalaigu, e bavigimkulovi la paisewa. \p \v 35 “Ka, kulilivalasi, ‘Igau navasi tubukona oluviga tayoyuwa,’ kadai? Mitaga alukwaimi, kumitavilasi kugisaisi buyagu, bogwa eiyawa kidamwa tayoyuwa. \v 36 Totayoyuwa ikikau mapula, e ikoguguli kaula paila momova kwekanigaga; kidamwa tovaula deli totayoyuwa bimwasawasi gulitinidesi. \v 37 Paila baisa bigivakala biga mokwita, ‘Taitala isupusopu, e taiyuwela ititayoyuwa.’ \v 38 Lawitalaimi bukutaiyauwaisi avaka gala lokusapwaisi; tomota ituwoli bogwa isapwaisi, e yokomi lokutaiyauwaisi osi kalidaima.” \p \v 39 Bidubadu mina Sameria metoya ovalu makwaina idubumaisi matauna paila uula minana leikamituli, kawala, “Leilukwaigu komwaidona avaka lauvagi tuta tuta.” \v 40 Tutala mina Sameria imakaiasi matauna, inigadaisi bisikaili matausina; e ikalayu isisu baisa. \p \v 41 E bidubadu tuvaila idubumaisi paila uula la biga matauna. \v 42 E ilukwaisi minana, kawasi, “Baisa tuta kadubumaisi, gala paila m biga; paila titoulemasi lakalagaisi, e kanikolaisi matauwena goli mina watanawa kasi tokwatumova.” \s1 Yesu ikatumovi latula tokwaraiwaga \p \v 43 E bogwa leiwokuva yam kwaiyu makwaisina, isilavi baisa ilokaia mapilana Galili. \v 44 Paila Yesu titoulela ikamituli kidamwa tovitoubobuta gala bibani kala taimamila ola valu tatoula. \x - \xo 4.44 \xt Md 13.57; Mk 6.4; Lk 4.24\x* \v 45 Tutala imakaia mapilana Galili, mina Galili ikamiabaisi matauna, paila bogwa igisaisi vavagi komwaidona eivagi Yerusalem otutala paka; paila matausina tuvaila melokaisi wa paka. \x - \xo 4.45 \xt Yn 2.23\x* \p \v 46 E ikaimilavau Kena mapilana Galili, ovalu makwaina leivigaki sopi bimila waini. E taitala tokwaraiwaga isisu baisa, latula ikatoula mapilana Kapaneum. \x - \xo 4.46 \xt Yn 2.1-11\x* \v 47 Tutala ilagi kidamwa Yesu leisilavi Yudia ima mapilana Galili, ilokaia matauna e inigada kidamwa bibusi bikatumovi latula; paila magudina makateki bikaliga. \v 48 E Yesu iluki matauna, kawala, “Kidamwa gala kugisaisi kabutuvatusi toyo kaboyowalula, gala bukudubumaisi.” \p \v 49 E tokwaraiwaga iluki matauna, kawala, “Tomoya, kubusi, kaina bikaliga latugu.” \p \v 50 Yesu iluki matauna, kawala, “Kula, latum bimova.” \p Matauna idubumi avaka Yesu iluki matauna, e ila. \v 51 Ililoula, e, la touwata ibodaisi matauna, ikaibigasi, kawasi, “Latum bogwa leimova.” \p \v 52 E ikatupoi matausina avai tuta latula eibwaina. Mapaila ilukwaisi matauna, kawasi, “Lova itobala kalasia, kala yuviyavi isolovi.” \v 53 Tamala inikoli kidamwa wa tuta matutowena Yesu eiluki matauna, kawala, “Latum bimova.” E idubumi, deli la ula komwaidona. \p \v 54 E makwaina kabutuvatusi kwaiyuwela\f o \ft Kugisi Yn 2.11.\f* Yesu ivagi tutala leisilavi Yudia leima Galili. \c 5 \s1 Yesu ikatumovi taitala okatuwotu \p \v 1 Oluvi, mina Yudia kasi paka kwaitala\f p \fq \it kasi paka kwaitala.\it*\ft Mimilisi buki pilabubogwa iginisi “kasi paka makwaina”, e baisa kaina Luvapela.\f* ikaloubusi; e Yesu ila Yerusalem. \v 2 E kwaitala katuwotu isisu Yerusalem katitaikina makaduyona Sipi si Kabosusuvi. Obonasi mina Iberu idokaisi katuwotu Betisata, e makwaina sopi isim kala kabosusuvi kaduyolima. \v 3 E bidubadu tokwatoula ikanukwenusi makaduyosina, tokwau, topem, togolia.\f q \ft Mimilisi buki pilabubogwa ikatumkulovaisi mabigana, iginisi, “Itulotulasi igau avai tuta sopi biyeboebo. \fv \ft 4 Paila mimilisi tuta la anelosi Guyau bibusi wa sopi e bikatuluwi. E availa bivabusibogwa tutala iyeboebo sopi, matauna bibwaina kala katoula.”\+fv*\f* \v 5 E taitala tau isisu baisa, kala lelia kweluwotolu kwailima kwaitolu taitu. \v 6 E tutala Yesu igisi matauna ikanukwenu, e inikoli la sisu tuta kaduwonaku makawala, iluki matauna, kawala, “Magim bukubwaina ke?” \p \v 7 Matauna tokwatoula ivitakauloki Yesu, kawala, “Tomoya, gala availa bisailigu wa sopi tutala iyeboebo; mitaga tutala amaima, tomota ituwoli ikalisauwaigu ivabusibogwa.” \p \v 8 Yesu iluki matauna, kawala, “Kutokaia, kukwatupwi m moi, e bukula.” \v 9 E matauna saina nanakwa ibwaina, ikatupwi la moi, e ila. \p E yam makwaina yam sabate. \v 10 Mapaila mina Yudia ilukwaisi matauna eibwaina, kawasi, “Yam makwaina yam sabate e gala ibodi Mosese la Karaiwaga\f r \ft Baisa si Buki Pilabumaboma mina Yudia, mitaga saina ikikamiabaisi pilalima mapilasina pilimatala.\f* kidamwa bukukeula m moi.” \x - \xo 5.10 \xt Nie 13.19; Yer 17.21\x* \p \v 11 Mitaga ivitakauloki matausina, kawala, “Matauna tau eikatumovaigu ilukwaigu, kawala, ‘Kukwatupwi m moi, e kula.’” \p \v 12 Ikatupoiyaisi matauna, kawasi, “Avai tau eilukwaim, kawala, ‘Kukwatupwi m moi, e kula’?” \p \v 13 Mitaga matauna eibwaina gala inikoli avai tau, paila tobobawa isisuaisi baisa e Yesu bogwa leila. \p \v 14 Oluvi Yesu ibani matauna wa Bwala Kwebumaboma, e iluki matauna, kawala, “Ka, bogwa lokubwaina; taga tuvaila kumitugaga, kaina avai vavagi kala mwau bikalisau kam kwatoula biyosaim.” \p \v 15 E matauna ila e iluki mina Yudia kidamwa Yesu bogwa ikatumovi matauna. \v 16 E mauula mina Yudia ivitouulasi si lamadada baisa Yesu paila ivagi vavagi makwaina wa yam sabate. \v 17 Mitaga Yesu ikamitilaki matausina, kawala, “Tuta tuta Tamagu ipupaisewa, e yeigula tuvaila apupaisewa.” \p \v 18 E mina Yudia inainevisi saina minimani bikatumataisi matauna; gala paila ikodidaimi sabate wala, mitaga idoki Yaubada matauna Tamala tatoula goli, e makawala matauna iyovitavatasi sola Yaubada. \s1 Yaubada isaiki Latula karaiwaga \p \v 19 Yesu iluki matausina, kawala, “Biga mokwita alukwaimi gala igagabila bavagi avaka titoulegu, mitaga avaka bagisi Tamagu biuvagi, e makwaiwena bavagi; paila avaka avaka matauna iuvagi, auvagi makwaisina makawala goli. \v 20 Paila Tamagu iyebwailigu, e iuvitulokaigu komwaidona vavagi makwaisina avaka eiuvagi; e tuvaila bivitulokaigu avaka bikalisauwaisi vavagi makwaisina, e bitutu uwomi. \v 21 Paila makawala Tamagu itomiliwoli tomata e imovavausi, makawala goli yeigu Latula ayomovi availa availa goli lanagi bimovasi. \v 22 Tamagu gala iyakali availa mitaga bogwa leisaiki yakala kala karaiwaga komwaidona baisa yeigu Latula, \v 23 kidamwa komwaidosi bitemmalaigusi, makawala itemmalaisi Tamagu. Availa gala itemmalaigu, matauna gala itemmali Tamagu matauna leiwitalaigu. \p \v 24 “Biga mokwita alukwaimi, matauna ilagi ulo biga e idubumi matauna eiwitalaigu, bikau momova kwekanigaga; e gala bibani yakala, mitaga metoya okaliga bogwa iluvapela baisa omomova. \p \v 25 “Biga mokwita alukwaimi, tuta makateki, e bogwa leima goli, tomata bilagaisi kaigagu yeigu Yaubada Latula, e matausina ilagaisi bimovasi. \v 26 Paila makawala Tamagu tolimomova makawala goli ivigakaigu tolimomova. \v 27 E tuvaila isakaigu karaiwaga bavagi yakala, paila uula yeigu Latula Tomota. \v 28 Taga bitutu uwomi paila baisa; paila tuta makateki komwaidosi tomata isisuaisi wa laka bilagaisi kaigagu, \v 29 e bisunapulasi; matausina tomitukwaibwaila bitokaiasi bimovavausi; e matausina tomitugaga bitokaiasi bibodasi kasi kamwaga. \x - \xo 5.29 \xt Dan 12.2\x* \s1 Availa bikamituli paila Yesu \p \v 30 “Gala igagabila yeigu titoulegu bavagi avaka; aniganaga makawala Tamagu ilukwaigu, e ulo naga duwosisia paila gala anainevi nanogu, mitaga nanola matauna leiwitalaigu. \p \v 31 “Kidamwa bakamituli avaka paila titoulegu, makwaina kamatula kaina gala bibodi bukudubumaisi. \v 32 Mitaga taiyuwela isisu isilasola paila yeigu, e anikoli makwaina avaka ilivala paila yeigu baisa mokwita. \v 33 Lokuwitalaisi mi touwata ilosi baisa Yoni e matauna ikamituli avaka mokwita, e ikabuboti. \x - \xo 5.33 \xt Yn 1.19-27; 3.27-30\x* \v 34 Gala goli ibodi tomota bisilasolasi paila yeigu; mitaga akatululuwaiyaimi kidamwa bukumovasi. \v 35 Yoni goli kaitapa ilululu ititapi; e lokutagwalasi kwaitala momwa bukummwasawasi goli ovisigala. \v 36 Mitaga agu tosola isisu ikalisuwoli kamatula makwaina avaka Yoni eikamituli; paila vavagi makwaisina avaka Tamagu eisakaigu bavagi, vavagi makwaisina auvagi isilasolasi paila yeigu, ikibubotaisi kidamwa Tamagu leiwitalaigu. \v 37 E Tamagu eiwitalaigu, matauna tuvaila isilasola paila yeigu. Gala kwaitala tuta kulagaisi kaigala kaina kugisaisi migila. \x - \xo 5.37 \xt Md 3.17; Mk 1.11; Lk 3.22\x* \v 38 E mapaila la biga gala isisu olumoulemi, paila gala kudubumaisi matauna eiwitali. \v 39 Kunainevisi olumoulela Buki Pilabumaboma,\f s \fq \it Kunainevisi olumoulela Buki Pilabumaboma.\it*\ft Gagabila bitagini, “Ibodi bukunainevisi olumoulela Buki Pilabumaboma”\f* paila kudokaisi bukubanaisi momova kwekanigaga olumoulela mpana, e ginigini makwaisina goli ikamitulaisi paila yeigu. \v 40 E gala magimi bukumakaiagusi kidamwa bukumovasi. \p \v 41 “Yeigu gala akukuli si yakaula tomota. \v 42 Mitaga yokomi anikolaimi, anikoli gala wala kuyebwailisi Yaubada oninami. \v 43 Lama paila Tamagu isakaigu ulo kwaraiwaga, e gala kubodaigusi. Mitaga kidamwa availa bima deli la karaiwaga titoulela, matauna bukubodaisi. \v 44 Yokomi bukukulaisi kami yakaula taitala metoya baisa sola, e gala bukunevisi kami yakaula metoya baisa Yaubada kalamwaleta. Ki, ammakawalaga gagabila bukudubumaisi? \v 45 Taga bukudokaisi kidamwa yeigu batabinakaimi omatala Tamagu; matauna Mosese bitabinakaimi, matauna goli mi kabopikwaku. \v 46 Paila kidamwa bukudubumaisi Mosese, bogwa bukudubumaigusi; paila matauna leigini\f t \ft Ililivala paila mapilasina buki pilalima omatala si Buki Pilabumaboma mina Yudia.\f* paila yeigu. \v 47 Mitaga kidamwa gala kudubumaisi la ginigini, ammakawala bukudubumaisi ulo biga?” \c 6 \s1 Tailakatuluwolima tauwau ikamsi \r (Md 14.13-21; Mk 6.30-44; Lk 9.10-17) \p \v 1 Oluvi Yesu itapela milaveta\f u \ft Ila mapilana opilibomatu.\f* Galili,\f v \ft Makwaina milaveta sopila sumokainia kala wonaku Kavataria bitala Sinaketa (21 km) e kala beiyaya Gusaweta bitala Kaileula (13 km), isisu olumoulela mapilana Galili.\f* (tuvaila idokaisi milaveta makwaina Taibiria). \v 2 E saina tobobawa ibokulaisi matauna, paila eigisaisi kabutuvatusi eiuvagi baisa matausina tokwatoula. \v 3 E Yesu imwena wa koya e isili baisa deli la toligalega. \v 4 E Luvapela\f w \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* Pakala, kasi paka mina Yudia, bogwa ivakatitaikina. \v 5 Tutala Yesu imitavila igisi saina tobobawa imakaiasi matauna, e iluki Pilipi, kawala, “Ambaisa bitagimolaisi beredi kidamwa matausina bikamsi?” \v 6 E ikaibiga makawala kidamwa biwakoli Pilipi, paila matauna titoulela inikolibogwa avaka bivagi. \p \v 7 Pilipi ivitakauloki matauna, kawala, “Lakatuyu kina\f x \ft Yakidasi tagini “kina”, mitaga mina Girisi si biga “denarius”, makwaina dakuna siliba e kwaitala ibodi bimapu la paisewa taitala tau paila yam kwaitala.\f* gala bibodi matausina, kidamwa tagimolaisi beredi mapula makawala e taitala taitala bikam sitana wala.” \p \v 8 Taitala la toligalega yagala Anideru matauna Saimoni Pita bodala, iluki matauna, kawala, \v 9 “Taitala gwadi isisu iyosi kwailima beredi toyo nayu yena; mitaga ammakawala makwaisina paila tobobawa?” \p \v 10 Yesu ikaibiga, kawala, “Kulukwaisi tomota bisilaisi.” Bidubadu mnumonu isisu, mapaila tauwau isilaisi baisa, kasi bawa kaina lakatuluwolima. \v 11 Mapaila Yesu ikau beredi; e bogwa inokagutoki baisa Yaubada ipati baisa matausina isisuaisi. Ipativau yena makawala, e ikamsi ikomatasi. \v 12 E tutala ikomatasi, iluki la toligalega, kawala, “Kukwatuyoulisi kasi kobwaga, kidamwa gala avaka bitayomadi.” \v 13 Mapaila ikatuyoulisi makawosina, e ivilugwaisi luwotala yuwa peta metoya kwailima beredi makwaisina, kasi kobwaga matausina ikamkwamsi. \p \v 14 Mapaila tutala igisaisi kabutuvatusi makwaina ivagi, ikaibigasi, kawasi, “Mokwita baisa matauwena tovitoubobuta\f y \ft Kugisi Yn 1.21 kala katumiki.\f* idokaisi mwada igau bima ovalu watanawa.” \p \v 15 Yesu igisi matausina eiuwonanasi bimaisi biyokavataisi bivigakaisi matauna kini, mapaila ila wa koya kalamwaleta. \s1 Yesu ililoula wa gorina \r (Md 14.22-33; Mk 6.45-52) \p \v 16 Bogwa eikoyavi, e la toligalega ivabusisi olumata. \v 17 Isilasi wa waga, e itapelasi Kapaneum.\f z \ft Kugisi Yn 2.11 kala katumiki.\f* Bogwa eidudubila, e Yesu igau gala bimakaia matausina. \v 18 E utuyagila itokaia mapaila bolita ipaisaga. \v 19 Tutala bogwa ivavaigasi katupolima kaina katupolima katupotala (5-6 km) katupwaila milaveta, igisaisi Yesu ililoula wa gorina e imaima katitaikina wa waga. E ikokolasi, \v 20 mitaga iluki matausina, kawala, “Yeigula, taga bukukokolasi.” \v 21 E magisi bididagaisi matauna wa waga, e nanakwa waga idoulaguva mapilana eilokaiasi. \fig Igisaisi Yesu ililoula wa gorina, e ikokolasi|src="Vallotton (as" size="col" copy="KIR NT p. 161) (JHN 6.19) (Jesus walking on water)" ref="6.19" \fig* \s1 Yesu matauna momova kalagila \p \v 22 Eiyam tobobawa itotusi okawolawa mapilana ewaiwa igisaisi kaitala wala waga leikutokota. Inikolaisi Yesu gala eisikaila makaina deli la toligalega, mitaga la toligalega ilosi kasimwaleta. \v 23 Mitaga mimilisi waga metoyasi mapilana Taibiria\f a \ft Mapilana valu olumata milaveta Galili mapilana opilikwaibwaga.\f* idoulaguvasi katitaikina mapilana ambaisa tomota leikomasi beredi,\f b \fq leikomasi beredi: \ft Mimilisi buki pilabubogwa gala wala ikatumkulovaisi, “tutala Tomoya leinokagutokisi baisa Yaubada.”\f* tutala Tomoya leinokagutoki baisa Yaubada. \v 24 Mapaila tutala tobobawa igisaisi Yesu gala isisu baisa, kaina la toligalega, matausina tuvaila isilasi wa waga makaisina e imakaiasi Kapaneum inainevisi Yesu. \p \v 25 E tutala ibanaisi matauna okawolawa mapilana ewaiwa,\f c \ft Mapilana opilikwaibwaga.\f* ilukwaisi matauna, kawasi, “Toboma, nasigavila lokuma baisa?” \p \v 26 Yesu ivitakauloki matausina, kawala, “Biga mokwita alukwaimi, kuninevaigusi paila uula lokukomasi beredi e lokukomatasi, gala paila lokugisaisi kabutuvatusi. \v 27 Taga bukuwotetilasi paila avai kaula tuta pikekita bikammali biwokuva, mitaga paila avai kaula bikanigaga; baisa momova kwekanigaga kalagila. E baisa yeigu Latula Tomota\f d \ft Kugisi Yn 1.51 kala katumiki.\f* basakaimi; paila Tamagu Yaubada leigibilisi kibila yamala baisa yeigu.” \p \v 28 Mapaila ilukwaisi matauna, kawasi, “Avaka ibodi bakavagaisi kidamwa bakawotetilasi avaka Yaubada magila?” \p \v 29 Yesu ivitakauloki matausina, kawala, “Baisa kala wotetila Yaubada, kidamwa bukudubumaisi matauna eiwitali, mayeigula goli.” \p \v 30 Mapaila ilukwaisi matauna, kawasi, “Avai kabutuvatusi bukuvagi, kidamwa bakagisaisi e bakadubumaimsi? Ki, avai vavagi kuuvagi? \v 31 Tubudoiasi ikomasi mana oviloupakala; makawala Buki Pilabumaboma kala ginigini, ‘Isaiki matausina kalagila labuma bikomasi.’” \x - \xo 6.31 \xt Sun 16.4,15; Sam 78.24\x* \p \v 32 Mapaila Yesu iluki matausina, kawala, “Biga mokwita alukwaimi, avaka Mosese isakaimi baisa gala kalagila labuma;\f e \fq \it avaka Mosese isakaimi baisa gala kalagila labuma.\it*\ft Gagabila bitagini, “Gala goli Mosese eisakaimi kalagila labuma”.\f* mitaga Tamagu isisakaimi kalagitoula metoya wa labuma. \v 33 Paila yeigu goli makwaina kaula Yaubada isaiki, labubusi matoya wa labuma e akakamovi valu watanawa.” \p \v 34 Ilukwaisi matauna, kawasi, “Tomoya, yumyambwata bukusisakaimasi kaula makwaina.” \p \v 35 Yesu iluki matausina, kawala, “Yeigula momova kalagila; availa imakaiagu gala tuvaila bikamolu e availa idubumaigu gala tuvaila bikadaka. \p \v 36 “Mitaga bogwa lalukwaimi lokugisaigusi goli mitaga gala bukudubumaigusi. \v 37 Komwaidosi availa availa Tamagu leisakaigu bimakaiagusi; e availa bimakaiagu gala goli bayabi. \v 38 Paila labusi matoya wa labuma kidamwa bavagi avaka matauna iwitalaigu magila, gala goli bavagi avaka magigu. \v 39 E baisa matauna iwitalaigu magila, kidamwa gala bakitumou availa metoya komwaidosi matausina leisakaigu, mitaga batomiliwoli matausina, bimovavausi igau tovana valu okala vigimkovila.\f f \ft Yam makwaina Yaubada biyakali komwaidosi mina watanawa.\f* \v 40 Paila baisa Tamagu magila, kidamwa availa igisaigu yeigu Latula e idubumaigu, bibani momova kwekanigaga; e batomiliwoli matauna bimovavau igau tovana valu okala vigimkovila.” \p \v 41 Mapaila mina Yudia itakumdaisi matauna, paila uula eikaibiga, kawala, “Yeigu kaula makwaina labusi matoya wa labuma.” \v 42 E ikaibigasi, kawasi, “Ki, kaina matauna Yesu, Yosepa latula, e tamala toyo inala tanikolaisi kadai? Ammakawala eikaibiga, kawala, ‘Labusi matoya wa labuma’?” \p \v 43 Yesu ivitakauloki matausina, kawala, “Taga kutakumdusi oluwalaimi. \v 44 Kidamwa matauna iwitalaigu, baisa Tamagu, bibia availa, matauwena wala gagabila bimakaiagu; e batomiliwoli matauna bimovavau igau tovana valu okala vigimkovila. \v 45 Tovitoubobuta leiginisi, ‘Yaubada bivituloki komwaidosi.’ Paila komwaidosi availa availa ilagaisi Tamagu e ikabitutuki si kateta paila la vituloki, imakaiagusi. \x - \xo 6.45 \xt Ais 54.13\x* \v 46 Gala goli availa leigisi Tamagu, mesinaku matauna kalamwaleta leima metoya baisa Yaubada, matauwena bogwa igisi Tamagu. \p \v 47 “Biga mokwita alukwaimi, availa idubumaigu eikau momova kwekanigaga. \v 48 Yeigula momova kalagila. \v 49 Tubumia ikomasi mana\f g \ft Kugisi mailela 31.\f* oviloupakala, e ikaligasi. \v 50 Mitaga alilivala paila kaula makwaina bibusi metoya wa labuma; availa goli bikam gala bikaliga. \v 51 Yeigula kaula kwemomova labusi matoya wa labuma; kidamwa availa bikam kaula makwaina, matauna bimovagasi; e kaula makwaina basaiki, paila si momova mina watanawa, baisa vilionagu.” \p \v 52 Mapaila mina Yudia ititamapusi sola baisa sola, ikaibigasi, “Ammakawala matauwena bisakaidasi vilionela kidamwa bitakomasi?” \p \v 53 Yesu iluki matausina, kawala, “Biga mokwita alukwaimi, kidamwa gala bukukomasi vilionagu yeigu Latula Tomota e bukumomwaisi buyavigu, gala bukumovasi olumoulemi. \v 54 Availa ikamkwam vilionagu e imomom buyavigu, matauna leibani momova kwekanigaga, e batomiliwoli matauna bimovavau igau tovana valu okala vigimkovila. \v 55 Paila vilionagu baisa kalagitoula, e buyavigu baisa sopitoula. \v 56 Availa ikamkwam vilionagu e imomom buyavigu, matauna isividulaigu e yeigu asividuli matauna. \v 57 Makawala Tamagu tomomova iwitalaigu, e amova paila uula Tamagu tolimomova, makawala goli availa bikomaigu matauna bimova paila uula yeigu tolimomova. \v 58 Baisa labuma kalagila, gala makawala tubumia ikomasi e ikaligasi; availa bikam kaula makwaina bimovagasi.” \p \v 59 Vavagi makwaisina ikaibigi wa bwala tapwaroru\f h \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* tutala iuvituloki mapilana Kapaneum. \s1 Momova kwekanigaga bigala \p \v 60 Mapaila bidubadu la toligalega, tutala ilagaisi baisa, ikaibigasi, kawasi, “Wa tauwau! Biga mabigana saina mwaugaga; ki, availa igagabila bilagi?” \p \v 61 Mitaga Yesu inikoli onanola kidamwa la toligalega itakumdusi paila baisa, e iluki matausina, kawala, “Ki, baisa gala ibudoki ninami? \v 62 Ammakawala kidamwa bukugisaigusi yeigu Latula Tomota amweimwena mapilana ambaisa masibogwa? \v 63 Tolimomova baisa Baloma Tobumaboma; woula baisa gala dimlela; baisa avaka lavitulokaimi ikaloubusi metoya baisa Baloma Tobumaboma e baisa uulela momova. \v 64 Mitaga mimilimi gala kudubumaisi.” Paila Yesu inikolibogwi availa matausina gala bidubumaisi, e availaga kala tokwasesila. \v 65 E ikaibiga, kawala, “Mauula lalukwaimi gala igagabila taitala bimakaiagu, kidamwa Tamagu gala eitugulibogwi matauna makawala.” \p \v 66 E metoya wa tuta matutona, bidubadu la toligalega iuwovilasi, e gala tuvaila ililoulasi deli matauna. \v 67 Mapaila Yesu iluki matausina tailuwotala taiyu, kawala, “Ki yokomi tuvaila magimi bukulosi?” \p \v 68 Saimoni Pita ivitakauloki matauna, kawala, “Tomoya, baisa availa bakalokaiasi? Yoku kuiyosi momova kwekanigaga bigala. \x - \xo 6.68-69 \xt Md 16.16; Mk 8.29; Lk 9.20\x* \v 69 E bogwa kadubumaisi e kanikolaisi yoku Yaubada la Tokabomi.”\f i \ft Baisa makawala ikabuboti Mesaia.\f* \p \v 70 Yesu ivitakauloki matausina, kawala, “Bogwa lanagaimi, yokomi tailuwotala taiyu kadai? Mitaga taitala baisa yokomi matauwena diabolo.” \v 71 E ililivala kala kobilibili Yudasa, Saimoni Isikariota latula; paila matauna taitala matausina tailuwotala taiyu, e bogwa bikasali Yesu. \c 7 \s1 Budala Yesu gala idubumaisi matauna \p \v 1 E oluvi, Yesu itavina mapilana Galili; gala magila bitavina mapilana Yudia, paila mina Yudia ikaukwautasi mwada bikatumataisi matauna. \v 2 E, kasi paka mina Yudia, Buliyoyova Pakala,\f j \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* bogwa ivakatitaikina. \x - \xo 7.2 \xt Tol 23.34; Kak 16.13\x* \v 3 Mapaila budala ilukwaisi Yesu, kawasi, “Kusilavi baisa e kulokaia mapilana Yudia, kidamwa m toligalega bigisaisi vavagi makwaisina kuuvagi. \v 4 Paila gala taitala bikium la paisewa kidamwa magila biyomitali titoulela baisa tomota. Kidamwa kuuvagi makwaisina vavagi, kuyomitalaim baisa mina watanawa.” \v 5 Paila budala goli gala bidubumaisi matauna. \p \v 6 Mapaila Yesu iluki matausina, kawala, “Yeigu ulo tuta gala bima, igau; mitaga yokomi mi tuta avai tuta wala magimi. \v 7 Gala gagabila mina watanawa bikoulovaimi; mitaga yeigu ikukoulovaigusi, paila uula akamitilaki adoki matausina tomitugaga. \v 8 Kulosi wa paka. Yeigu gala bawa\f k \fq \it Yeigu gala bawa.\it*\ft Mimilisi buki pilabubogwa iginisi, “Yeigu gala baisa tuta bawa”.\f* paka makwaina, paila ulo tuta igau gala bima.” \v 9 Ililivala makawala, e isibwaiga mapilana Galili. \s1 Yesu ila oBuliyoyova Pakala \p \v 10 Mitaga tutala budala bogwa eilosi wa paka, e matauna tuvaila oluvi ila; gala ivalapula mitaga ivakium wala. \v 11 Mina Yudia inainevisi matauna wa paka, e ikaibigasi, kawasi, “Ambaisa matauwena?” \p \v 12 E tobobawa itakulukulusi sainela paila matauna. Mimilisi ikaibigasi, kawasi, “Tobwaila matauna,” mimilisi tuvaila ikaibigasi, kawasi, “Gala mitaga ikoyoli tobobawa.” \v 13 Mitaga gala taitala ikamamatila paila matauna paila ikukolaisi mina Yudia. \p \v 14 Eisewalasi paka, e Yesu imwena wa Bwala Kwebumaboma, e iuvituloki. \v 15 Mapaila mina Yudia itutu uwosi, ikaibigasi, kawasi, “Ammakawala matauwena la kabitam, paila gala itoligalega matauna?” \p \v 16 Mapaila Yesu ivitakauloki matausina, kawala, “Ulo vituloki gala yeigu titoulegu, mitaga leima metoya baisa Yaubada, matauna iwitalaigu. \v 17 Kidamwa availa magila bivagi nanola matauna Yaubada matauna binikoli paila vituloki makwaina, kaina metoya baisa Yaubada, kaina yeigula titoulegu lalilivala. \v 18 Kidamwa availa ivituloki paila titoulela, matauna inainevi kala yakaula titoulela; mitaga availa inainevi kala yakaula matauna kala towitala e matauwena ikamokwita, e gala avaka kala gaga isisu baisa matauna. \v 19 Mosese eisakaimi kami Karaiwaga kadai? Mitaga gala taitala yokomi ikabikuwoli Karaiwaga makwaina. Avaka uula magimi bukukwatumataigusi?” \p \v 20 Tobobawa ivitakaulasi, kawasi, “Baloma gaga isikailam.\f l \ft Baisa makawala ilukwaisi Yesu, “Tonagowa yoku”, paila idokaisi baloma gaga biyayosasi tomota e gala gagabila bininanamsasi duwosisia.\f* Availaga magila bikatumataim?” \p \v 21 Yesu ivitakauloki matausina, kawala, “Lavagi kabutuvatusi kwaitala,\f m \ft Baisa Yesu eikatumovi taitala tokwatoula okatuwotu (kugisi Yn 5.1-18; tuvaila 2.11 kala katumiki).\f* e komwaidomi itutu uwomi. \v 22 Moses bogwa isakaimi kabutuvatusi bobu\f n \ft Paila mabigana “bobu” kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* (e baisa gala metoya baisa Mosese mitaga metoya baisa tubudoiasi), e kubobobusi wa yam sabate. \x - \xo 7.22 \xt Vit 17.10; Tol 12.3\x* \v 23 E kidamwa kubobwaisi taitala wa yam sabate paila uula bukukwabikuwolaisi la Karaiwaga Mosese, ammakawala kugibuluwaigusi paila lakatumovi taitala tau tomwaidona wa yam sabate? \x - \xo 7.23 \xt Yn 5.9\x* \v 24 Taga bukunagaisi paila avai vavagi metoya omigila kala gigisa, mitaga bukunagaisi avaka kala duwosisia.” \s1 Matauwena Mesaia ke? \p \v 25 Mapaila mimilisi mina Yerusalem ikaibigasi, kawasi, “Baisa matauwena magisi bikatumataisi, kadai? \v 26 E ka, ikamamatila, e gala avaka ilukwaisi matauna. Kaina kada tokugwasi leigisaisi kidamwa matauna Mesaia ke? \v 27 Mitaga tutala Mesaia bima, gala availa binikoli ammetoya matauna. Mitaga matauwena tanikolaisi ammetoya leima.” \p \v 28 Mapaila tutala iuvituloki wa Bwala Kwebumaboma, Yesu kaigaveka ikamituli, kawala, “Ki, kunikolaigusi e kunikolaisi ammatoya lama? E gala lama paila wala titoulegu; mitaga matauna iwitalaigu ikamokwita, e matauna gala kunikolaisi. \v 29 Yeigu anikoli matauna, paila lama matoya baisa matauna, e iwitalaigu.” \p \v 30 Mapaila ivigikonaisi mwada biyosisi matauna, mitaga gala availa ikabikoni matauna, paila la tuta igau\f o \ft Kugisi Yn 2.4 kala katumiki.\f* gala bima. \v 31 Mitaga bidubadu matausina tobobawa idubumaisi matauna; e ikaibigasi, kawasi, “Tuta matutona Mesaia bima, ammakawala bivagi kabutuvatusi\f p \ft Kugisi Yn 2.11 kala katumiki.\f* kala bawa bikalisau makwaisina avaka bogwa eivagi matauwena ke?” \s1 Iwitalaisi toyausa kidamwa biyosisi Yesu \p \v 32 Parisi ilagaisi tobobawa si tabunobwana paila matauna; e matausina tolula kasi tokugwa toyo Parisi\f q \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* iwitalaisi toyausa\f r \ft Mabudona toyausa mimilisi mina Libai (kugisi makasana Biga Kala Katumiki) e kasi karaiwaga biyamataisi Bwala Kwebumaboma mwada gala avai kominimani kaina yowai bitokaia.\f* kidamwa biyosisi matauna. \v 33 Mapaila Yesu ikaibiga, kawala, “Tuta pikekita tuvaila basikailimi, e oluvi balokaia matauna eiwitalaigu. \v 34 Bukunevaigusi mitaga gala bukubanaigusi, e ambaisa basisu gala igagabila bukuwaisi.” \p \v 35 Mapaila mina Yudia ibigatonasi, kawasi, “Ambaisa idoki bila, kidamwa gala bitabanaisi matauna? Kaina bilokaia matausina mina Yudia isisuaisi deli mina Girisi, e tuvaila bivituloki mina Girisi ke? \v 36 Ammakawalaga kawala, ‘Bukunevaigusi mitaga gala bukubanaigusi’, e ‘Ambaisa basisu gala igagabila bukuwaisi’?” \s1 Sopila momova bititayelu \p \v 37 E paka yamla kala vigimkovila, e yamla makwaina kwaiveka, Yesu itokaia e kaigaveka ikamituli, kawala, “Availa bikadaka, ibodi matauna bimakaiagu, \x - \xo 7.37 \xt Tol 23.36\x* \v 38 e availa bidubumaigu, ibodi matauna bimom; e, makawala bigala Buki Pilabumaboma, ‘Sopila momova bititayelu metoya olumoulela matauna.’” \x - \xo 7.38 \xt Isi 47.1; Sek 14.8\x* \v 39 Ililivala makawala paila Baloma Tobumaboma; paila igau availa availa idubumaisi matauna bikauwaisi Baloma matauna. Paila wa tuta matutona Yaubada gala bisaiki Baloma Tobumaboma, paila Yesu igau gala bila walakaiwa.\f s \ft Kugisi Yn 12.16 kala katumiki.\f* \s1 Tobobawa ikovaisi paila matauna \p \v 40 Tutala mimilisi ilagaisi biga mabigasina, ikaibigasi, kawasi, “Mokwitala baisa tovitoubobuta\f t \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* matauwena.” \p \v 41 Mimilisi tuvaila ikaibigasi, kawasi, “Matauwena Mesaia.”\f u \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* \p Mitaga mimilisi kawasi, “Mitaga Mesaia gala guma Galili, kadai? \v 42 Ki, Buki Pilabumaboma kala ginigini kidamwa Mesaia dalela Debida, e la valu Bedeliem,\f v \ft Mapilana valu katitaikina Yerusalem opilibolimila kala kaduwonaku makawala Kaibola bitala Omarakana (8 km).\f* Debida la valu tatoula?” \x - \xo 7.42 \xt 2 Sml 7.12; Mai 5.2\x* \v 43 Mapaila tobobawa itavileiyaisi titoulesi paila matauna. \v 44 E mimilisi mwada biyosisi matauna, mitaga gala availa ikabikoni matauna. \s1 Mina Yudia si tokugwa gala idubumaisi Yesu \p \v 45 Mapaila toyausa imakaiasi tolula kasi tokugwa toyo Parisi; e ikatupoiyaisi toyausa, kawasi, “Avaka paila gala kumaiyaisi matauna?” \p \v 46 Toyausa ivitakaulasi, kawasi, “Gala kwaitala tuta availa bilivala makawala matauwena leililivala.” \p \v 47 Mapaila Parisi ivitakaulokaisi matausina, kawasi, “Yokomi tuvaila ikoyolaimi ke? \v 48 Ki, ammakawala, taitala tokugwa kaina taitala yakamaisi Parisi eidubumi matauna? \v 49 Mitaga mabudowena gala ikatetasi Mosese la Karaiwaga, gala kasi yeiwau matausina.” \p \v 50 E, matauna leimaibogwa baisa Yesu, yagala Nikodimo, matauna taitala matausina. E matauna iluki matausina, kawala, \x - \xo 7.50 \xt Yn 3.1-2\x* \v 51 “Baisa gala makawala Mosese la Karaiwaga.\f w \ft Kugisi Yn 5.10 kala katumiki.\f* Gala gagabila bitakamogaisi availa kidamwa gala ikugwa bitaligibogwisi la biga e deli bitanevikolaisi avaka eiuvagi matauna.” \p \v 52 Ivitakaulasi, kawasi, “Yoku tuvaila guma Galili ke? Kunevi, e bukunikoli gala taitala tovitoubobuta guma Galili.”\f x \fq gala taitala tovitoubobuta guma Galili. \ft Pilatala buki pilabogwa eigini, “Tovitoubobuta matauna gala wala bisilavi Galili bimakaiadasi.”\f* \c 8 \s1 Minana vivila ibanaisi leikikailasi \pc E taitala taitala ilokaiasi osi bwala. \p \v 1 Mitaga Yesu ilokaia Koya Umilela Olibe.\f y \ft Koya makwaina katitaikinela mapilana Yerusalem opilibomatu, sakala Kidironi mapilana ewaiwa.\f* \v 2 E bulubuvisiga ikaimilavau wa Bwala Kwebumaboma, e tomota komwaidosi imakaiasi matauna; e isili, ivituloki\f z \ft Omitibogwa kidamwa tovituloki mwada biuvituloki ikugwa bisili e tomota binikolaisi makateki bivitouula la vituloki.\f* matausina. \v 3 E toninitalapula paila Karaiwaga toyo Parisi imaiyaisi natana vivila leibanaisi tutala leikikailasisi. E isailisi minana omitasi mabudona. \v 4 Ilukwaisi matauna, kawasi, “Tovituloki, lakabanaisi minana tutala leikikailasisi. \v 5 E ola Karaiwaga Mosese igini kidamwa bitakabidikunaisi availa ivagi makawala. Yokugwa avaka kudoki paila minana?” \x - \xo 8.5 \xt Tol 20.10; Kak 22.22-24\x* \v 6 Si biga makawala mwada biwakolaisi matauna, kidamwa bibanaisi kabotabinona. Mitaga Yesu isitotu, e deli misikwaikwela iginigini opwaipwaia. \p \v 7 Mitaga tutala ikatupoivauwaisi, isimalaula e iluki matausina, kawala, “Ibodi taitala yokomi gala isim la mitugaga biluvabogwa dakuna baisa minana.” \v 8 Isitotu tuvaila, e deli misikwaikwela iginigini opwaipwaia. \v 9 Mitaga tutala ilagaisi baisa, komwaidosi isusunapulasi taitala baisa taitala, e kasi tommoya leikugwasi; e kalamwaleta wala Yesu isisu toyo minana eitotu omatala matauna. \v 10 E Yesu isimalaula e ikatupoi minana, kawala, “Ve! Am mtosina? Ki, gala availa ikamogaim?” \fig Ki, gala availa ikamogaim?|src="Vallotton (as" size="col" copy="KIR NT p. 165) JHN 8.10 (is no one left?)" ref="8.10" \fig* \p \v 11 E ikaibiga, kawala, “Tomoya, gala wala availa.” \p E Yesu ikaibiga, kawala, “Makawala goli yeigu gala bakamogaim. Kula; tuta oluvi taga kumitugaga tuvaila.”\f a \ft Bidubadu buki pilabubogwa gala wala iginisi 8.1-11. Mimilisi iginisi kala katumkovila Yoni 21.24, mimilisiga ivigakaisi kala katumkovila Luka 21.38, e pilatala eisaili kala katumkovila Yoni 7.36.\f* \s1 Yesu kala lumalama valu watanawa \p \v 12 E tuvaila Yesu ilivala baisa matausina, kawala, “Yeigu kala lumalama valu watanawa; availa ibokulaigu gala bililoula odudubila, mitaga bikau momova kala lumalama.” \x - \xo 8.12 \xt Md 5.14; Yn 9.5\x* \p \v 13 E Parisi ilukwaisi matauna, kawasi, “Kukukwamitulaim titoulem; m kwamituli gala ikibuboti avaka.” \x - \xo 8.13 \xt Yn 5.31\x* \p \v 14 Yesu ivitakaula, kawala, “Kalubikoya akamituli paila titoulegu goli, ulo kamituli baisa mokwita; paila anikoli ammatoya lama e ambaisa bala, mitaga yokomi gala kunikolaisi ammatoya lama, kaina ambaisa bala. \v 15 Yokomi kuniganagasi makawala mina watanawa si kateta; yeigu gala availa akamogi. \v 16 E kidamwa bakamwaga ulo kamwaga baisa mokwita, paila gala agumwaleta bakamwaga mitaga kamataiyu Tamagu agu towitala. \v 17 E ola Karaiwaga Mosese igini baisa makawala; kidamwa taiyu tomota bisolasi makawala paila avaka, e baisa biga mokwita. \v 18 Yeigu akamituli paila titoulegu, e Tamagu agu towitala isilasola paila yeigu.” \p \v 19 Mapaila ikatupoiyaisi matauna, kawasi, “Ambaisa Tamam?” \p Yesu ikawota, kawala, “Gala kunikolaisi yeigu kaina Tamagu; kidamwa kunikolaigusi, bukunikolaisi Tamagu goli.” \p \v 20 Biga mabigasina leililivala katitaikina kabosakaila semakavi, tutala iuvituloki wa Bwala Kwebumaboma. E gala availa iyosi matauna, paila la tuta igau gala bima.\f b \ft Kugisi Yn 2.11 kala katumiki.\f* \s1 Ambaisa bala gala igagabila bukuwaisi \p \v 21 Tuvaila Yesu iluki matausina, kawala, “Basilavaimi. Bukunevaigusi, mitaga bukukwaligasi paila uula mi mitugaga. Ambaisa bam, gala igagabila bukuwaisi.” \p \v 22 E mina Yudia ikaibigasi, kawasi, “Ki, kaina bilou? Paila kawala, ‘Gala igagabila bukuwaisi ambaisa bam.’” \p \v 23 E iluki matausina, kawala, “Yokomi mina watanawa; yeigu guma walakaiwa. Yokomi tosisula valu watanawa, e yeigu gala. \v 24 Baisa uula lalukwaimi bukukwaligasi paila uula mi mitugaga; paila kidamwa gala kudubumaisi ‘Yeigula matauna’\f c \ft Baisa ikibuboti maigana Yaubada omitibogwa eikavitagi mwada bivituloki titoulela baisa mina Isireli (kugisi Sun 3.14).\f* goli, bukukwaligasi paila uula mi mitugaga.” \p \v 25 Mapaila ilukwaisi matauna, kawasi, “Availaga yoku?” \p Yesu iluki matausina, kawala, “Bogwa lalukwaimi metoya wa tuta ikugwa.\f d \fq Bogwa lalukwaimi metoya wa tuta ikugwa. \ft Gagabila bitagini, “Wi! Ammakawalaga ibodaigu balukwaimi avaka!”\f* \v 26 Isisu bidubadu vavagi balivala banagi paila yokomi; mitaga matauna eiwitalaigu ikamokwita; e avaka lalagi metoya baisa matauna, makwaisina asilasola baisa mina watanawa.” \p \v 27 Gala ivitusaisi kidamwa ilivala baisa matausina paila Tamala. \v 28 Mapaila Yesu ikaibiga, kawala, “Tutala bukulupaigusi\f e \ft Kugisi Yn 3.14 kala katumiki.\f* yeigu Latula Tomota, wa tuta matutona bukunikolaisi ‘Yeigula matauna’, e tuvaila bukunikolaisi gala bavagi avaka metoya baisa titoulegu, mitaga alilivali vavagi makwaisina makawala Tamagu ivitulokaigu. \v 29 E matauna eiwitalaigu isikailigu; gala isilavaigu agumwaleta; paila tuta tuta auvagi avaka iyomwasali matauna.” \p \v 30 Tutala ililivala makawala, bidubadu idubumaisi matauna. \s1 Biga mokwita bitanekwaimi \p \v 31 Mapaila Yesu iluki mina Yudia, availa availa bogwa leidubumaisi matauna; kawala, “Kidamwa bukusisuaisi ogu vituloki, yokomi mokwita ulo toligalega. \v 32 E bukunikolaisi biga mokwita, e biga mokwita bitanekwaimi.” \p \v 33 Ivitakaulokaisi matauna, kawasi, “Yakamaisi tubumaisi Eberaam, e gala kwaitala tuta availa bikatupipaimasi paila bikaraiwogaimasi. Ammakawala lokukwaibiga, kawam, ‘Bitanekwaimi’?” \x - \xo 8.33 \xt Md 3.9; Lk 3.8\x* \p \v 34 Yesu ivitakauloki matausina, kawala, “Biga mokwita alukwaimi, availa imitugaga, mitugaga makwaina bogwa ikatupipi matauna, paila bikaraiwogi matauna. \v 35 E avai ula bogwa ikatupipaisi paila bikaraiwogaisi, matauna gala bisigaga baisa tolibwala yumyambwata; mitaga tolibwala latula isigaga yumyambwata. \v 36 Mapaila kidamwa yeigu Latula batanekwaimi, bukusibwabwailasi mokwita. \v 37 Anikoli tubumi Eberaam; mitaga yokomi mwada bukukwatumataigusi, paila ulo biga gala bikanubwabwaila olumoulemi. \v 38 Alilivala avaka Tamagu bogwa ivitulokaigu, mitaga yokomi goli kuuvagaisi avaka tubumi bogwa ivitulokaimi.” \s1 Yokomi metoya tubumi Diabolo \p \v 39 Ivitakaulokaisi matauna, kawasi, “Yakamaisi tubumaisi Eberaam.” \p Yesu iluki matausina, kawala, “Kidamwa yokomi tubumi Eberaam, bogwa bukuvagaisi la vavagi Eberaam. \v 40 Mitaga baisa tuta mwada bukukwatumataigusi, yeigu goli, bogwa lalukwaimi biga mokwita avaka lalagi metoya baisa Yaubada; Eberaam gala eivagi makawala. \v 41 Yokomi kuuvagaisi la vavagi tubumi.” \p Ilukwaisi matauna, kawasi, “Gala isikubukubuyaimasi. Tamamasi taitala, Yaubada goli.” \p \v 42 Yesu iluki matausina, kawala, “Kidamwa Yaubada Tamami, bogwa bukuyebwailigusi; paila yeigu lama matoya baisa matauna e laviloubusi lama. Paila gala lama titoulegu, mitaga leiwitalaigu. \v 43 Avaka paila gala bukukwatetasi bonagu? Uula wala gala igagabila bukulagaisi ulo kamituli. \v 44 Yokomi mokutoyasi baisa tubumi Diabolo, e magimi bukuvagaisi avaka nanola tubumi. Metoya wa tuta ikugwa, matauna tokwatumata. Gala kwaitala tuta bikamokwita, paila kamokwita gala isisu olumoulela matauna. Tutala isasopa, ililivala avaka bonala mokwita; paila matauna tosasopa e tabula sopa. \v 45 Mitaga yeigu alilivala avaka mokwita, e mauula gala kudubumaigusi. \v 46 Kaina availa yokomi bikamitulaigu kidamwa lamitugaga? E kidamwa alilivala avaka mokwita, avaka paila gala kudubumaigusi? \v 47 Kidamwa availa eima metoya baisa Yaubada, matauna bilagi la biga Yaubada. Baisa uula gala bukulagaigusi, paila yokomi gala mokutoyasi baisa Yaubada.” \s1 Igau gala bikaloubusi Eberaam, yeigula asibogwa \p \v 48 Mina Yudia ivitakaulokaisi matauna, kawasi, “Ki, kaina gala lakakamokwitasi kidamwa yoku guma Sameria\f f \ft Kugisi Yn 4.4 kala katumiki.\f* e baloma gaga leisikailam?” \p \v 49 Yesu ivitakaula, kawala, “Baloma gaga gala bisikailagu; mitaga atemmali Tamagu e yokomi gala kutemmalaigusi. \v 50 Yeigu gala anainevi agu yakaula; mitaga taitala inainevi agu yakaula, e matauna goli einagi gala isim agu pakula. \v 51 Biga mokwita alukwaimi, kidamwa availa bikabikuwoli ulo vituloki matauwena gala bikaliga.” \p \v 52 Mina Yudia ilukwaisi matauna, kawasi, “Baisa tuta kavitusaimsi baloma gaga eisikailam. Eberaam ikaliga e tuvaila tovitoubobuta; mitaga yoku kawam, ‘Kidamwa availa bikabikuwoli ulo vituloki, matauwena gala bikaliga.’ \v 53 Ki, yoku kukwalisau tubumaisi Eberaam, matauwena leikaliga? E tovitoubobuta tuvaila ikaligasi. Avaka kudokaim availa yoku?” \p \v 54 Yesu ivitakaula, kawala, “Kidamwa bayakawolaigu titoulegu, uli yakaula gala dimlela. Tamagu goli iyakawolaigu - e paila matauna lokukwaibigasi, kawami, ‘Matauwena goli da Yaubadasi.’ \v 55 E gala kunikolaisi matauna, mitaga yeigu anikoli matauna. E kidamwa balivala, ‘Gala anikoli matauna’, basasopa goli, makawala yokomi; mitaga anikoli matauna e akabikuwoli la biga. \v 56 Tubumi Eberaam imwasawa paila bigisi ulo tuta; e, igisi, imwamwasila nanola.” \p \v 57 Mapaila mina Yudia ilukwaisi matauna, kawasi, “Kam taitu gala iboda kweluwolima e, ki, yoku lokugisi Eberaam?”\f g \fq Yoku lokugisi Eberaam? \ft Mimilisi buki pilabubogwa iginisi, “Ki, Eberaam bogwa leigisaim?”\f* \p \v 58 Yesu iluki matausina, kawala, “Biga mokwita alukwaimi, igau gala bikaloubusi Eberaam, yeigula wala Tosibogwa.”\f h \ft Kugisi mailela 24 kala katumiki.\f* \p \v 59 E isauwaisi dakuna mwada bikabidikunaisi matauna; mitaga Yesu ivakium, e isilavi Bwala Kwebumaboma. \c 9 \s1 Yesu ikatumovi taitala inala eiuni tokwau \p \v 1 Tutala ililoula igisi taitala tau inala eiuni tokwau. \v 2 E la toligalega ikatupoiyaisi matauna, ikaibigasi, kawasi, “Toboma, availa imitugaga, matauna kaina veyala, mapaila inala eiuni tokwau?” \p \v 3 Yesu ivitakaula, kawala, “Matauna kala kau gala uula la mitugaga, kaina veyala; mitaga kidamwa Yaubada biyomitali la peula olumoulela matauna. \v 4 Ibodi bitavagaisi\f i \fq \it bitavagaisi.\it*\ft Mimilisi buki pilabubogwa iginisi, “bavagi”.\f* la paisewa matauna agu towitala wa yam goli; bogwa bibogi e gala bigagabila availa bipaisewa. \v 5 Tutala asisu ovalu watanawa, yeigu kala lumalama valu watanawa.” \x - \xo 9.5 \xt Md 5.14; Yn 8.12\x* \p \v 6 Bogwa ilivala makawala, igiu opwaipwaia, ikenivili, e ikuma matala. \v 7 E iluki matauna, kawala, “Kula kukiwisi matam wa sopi Sailowam.”\f j \ft Mapilana katupotala olumoulela Yerusalem.\f* (Mabigana kala kivila “Witala”.) Mapaila ila, ikiwisa, e imilakatila matala ima. \p \v 8 Sala deli mimilisi tomota matausina tokinabogwa leigigisaisi matauna tutala inamakava, ikaibigasi, kawasi, “Ki, kaina gala matauna leisisu eininigada?” \p \v 9 Mimilisi ikaibigasi, kawasi, “E, matauwena.” Mimilisi tuvaila ikaibigasi, kawasi, “Gala, mitaga migila makawala matauna.” \p Matauwena ikaibiga, kawala, “Yeigula.” \p \v 10 Mapaila ikatupoiyaisi matauna, kawasi, “Ammakawala matam imitalala?” \p \v 11 Ivitakaula, kawala, “Matauna idokaisi Yesu ikenivili pwaipwaia, ikuma matagu e ilukwaigu, kawala, ‘Kulokaia wa sopi Sailowam kukiwisa’; mapaila ala, akiwisa, e matagu imitalala.” \p \v 12 E ilukwaisi matauna, kawasi, “Ambaisa eisisu?” \p Ikaibiga, kawala, “Gala anikoli.” \s1 Parisi inainevisi paila baisa \p \v 13 E ivakoulisi matauna omitibogwa tokwau, imiakaisi Parisi. \v 14 E tutala Yesu ikenivili pwaipwaia e ikuma matala, yam makwaina sabate. \v 15 Mapaila Parisi tuvaila ikatupoiyaisi, kawasi, “Ammakawala matam imitalala?” E iluki matausina, kawala, “Ikuma pwadidiweta omatagu, akiwisa, e agisa.” \p \v 16 Mimilisi Parisi ikaibigasi, kawasi, “Matauwena gala metoya baisa Yaubada paila gala iiyamata sabate.”\f k \ft Mina Yudia kasi karaiwaga isilibodi avai paisewa, makawala paisewala pwadidiweta (kugisi mailela 14).\f* \p Mitaga mimilisi ikaibigasi, kawasi, “Ammakawala tomitugaga bivagi kabutuvatusi makawala?” E itavileiyaisi titoulesi. \p \v 17 Mapaila ilukivauwaisi matauna tokwau, kawasi, “Avaka yoku kudoki paila matauna? Ka, matam imilakatila uula matauna.” \p E ikaibiga, kawala, “Matauna tovitoubobuta.” \p \v 18 Mapaila mina Yudia gala idubumaisi kidamwa matauna omitibogwa tokwau e matala bogwa eimitalala, igau idouwaisi veyala matauna matala eimitalala. \v 19 E ikatupoiyaisi matausina, kawasi, “Ki, matauna litumi lokukwaibigasi inala eiuni matauna tokwau? Ammakawalaga baisa tuta igigisa?” \p \v 20 Veyala ivitakaulokaisi, kawasi, “Kanikoli kidamwa matauna latuma, e inala eiuni matauna tokwau; \v 21 mitaga ammakawala igigisa baisa tuta gala kanikoli, e gala kanikoli availa ivagi imitalala matala. Bogwa eimila tau; kukwatupoiyaisi matauna, e bilivala paila titoulela.” \v 22 Veyala si bigatona makawala paila uula ikukolaisi mina Yudia; paila mina Yudia bogwa ikaraiwagasi gulitinidesi kidamwa availa bikamituli Yesu matauna Mesaia, matauwena biyabaisi\f l \ft Kidamwa biyabaisi availa metoya wa bwala tapwaroru, baisa iuvituloki idokaisi matauna gala taitala Yaubada la tomota.\f* metoya wa bwala tapwaroru. \v 23 Baisa uula veyala leikaibigasi, kawasi, “Bogwa eimila tau; kukwatupoiyaisi matauna.” \p \v 24 Mapaila siviyuwela idouwaisi matauna omitibogwa tokwau, e ilukwaisi matauna, kawasi, “Omatala Yaubada bukukwamokwita; kanikolaisi matauwena tomitugaga.” \p \v 25 Mapaila ivitakaula, kawala, “Kaina matauna tomitugaga kaina gala, gala anikoli; ilagoli kwaitala vavagi anikoli - omitibogwa tokwau yeigu, e baisa tuta lagigisa.” \p \v 26 Mapaila ilukwaisi matauna, kawasi, “Avaka ivigakaim? Ammakawala ivigaki imitalala matam?” \p \v 27 Ivitakauloki matausina, “Lalukibogwimi, e gala bukulagaisi; avaka uula magimi bukuligivauwaisi makwaina? Ki, yokomi tuvaila bukuvigakaimi la toligalega?” \p \v 28 E ibigigagaisi matauna, ikaibigasi, kawasi, “Yokula la toligalega; mitaga yakamaisi la toligalega Mosese. \v 29 Kanikolaisi Yaubada bogwa leilivala baisa Mosese; mitaga paila matauwena, gala kanikolaisi ammetoya leima.” \p \v 30 Matauna ivitakaula, kawala, “Tauwau! Kaboyowalula baisa! Gala kunikolaisi ammetoya leima, mitaga ivagi imitalala matagu. \v 31 Tanikolaisi Yaubada gala bilagi tomitugaga mitaga kidamwa availa bitemmali Yaubada, e bivagi nanola, matauwena Yaubada bilagi. \v 32 Metoya okala vitouula valu watanawa gala availa ivagi makawala; gala availa ivagi imitalala matala matauna inala eiuni tokwau. \v 33 Kidamwa matauwena gala metoya baisa Yaubada, gala igagabila bivagi avaka.” \p \v 34 Ivitakaulokaisi matauna, kawasi, “Ammakawalaga yoku bukuvitulokaimasi? Yokula goli, inam eiunaim omitugaga.” E iyabaisi matauna metoya osi bwala tapwaroru. \s1 Kala kau ninasi \p \v 35 Yesu ilagi eiyabaisi matauna; e ibani matauna, ikaibiga, kawala, “Yoku kudubumi Latula Tomota ke?” \p \v 36 Ivitakaula, kawala, “Tomoya, availa matauna, kidamwa badubumi?” \p \v 37 Yesu iluki matauna, kawala, “Lokugigisi matauna, e yeigu matauna goli kadataiyu talilivala.” \p \v 38 E ikaibiga, kawala, “Tomoya, adubumi.” E ikavagina baisa matauna. \p \v 39 E Yesu ikaibiga, kawala, “Lama baisa ovalu watanawa paila yakala, kidamwa availa availa ikau mitasi bigisaisi e availa availa igigisasi bikau mitasi.” \p \v 40 Matausina Parisi isisuaisi baisa ilagaisi e ilukwaisi matauna, “Ki yakamaisi tuvaila mina kau?” \p \v 41 Yesu iluki matausina, kawala, “Kidamwa mina kau yokomi, gala isim kami pakula; mitaga lokukwaibigasi, ‘Kagigisasi’, e mauula isim kami pakula. \c 10 \s1 Sipi kasi kali kala bigavisaiki \p \v 1 “Biga mokwita alukwaimi, matauna gala isuvi okasi kali sipi metoya wa lulu, mitaga ipela otapwala kali, matauna touveilau kaina tolibulebu. \v 2 Mitaga matauwena isuvi wa lulu, matauwena kasi toyamata sipi. \v 3 Lulu kala toyamata biulaim baisa matauna; e sipi minasina ilagaisi kaigala, e idou la sipi yagasi, e ivakouli ivisunupuloi minasina. \v 4 Bogwa ivisunupuloi komwaidosi la sipi, e ikugwai minasina, e sipi ibokulaisi, paila inikolaisi kaigala. \v 5 E tomitawasi gala bibokulaisi, mitaga bisakaulasi metoyasi baisa matauna, paila gala bilagaisi bonala matauna tomitawasi.” \p \v 6 Baisa bigavisaiki\f m \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* Yesu ilivala baisa matausina, mitaga gala ikatetasi avaka ililivali baisa matausina. \s1 Yesu matauna toyamata bwaina paila sipi \p \v 7 Mapaila tuvaila Yesu ikaibiga, kawala, “Biga mokwita alukwaimi, yeigu kasi lulu sipi. \v 8 Matausina availa availa imaibogwasi, komwaidosi touveilau toyo tolibulebu; mitaga sipi gala leilagaisi matausina. \v 9 Yeigu lulu; availa bisuvi metoya baisa yeigu, matauna bimova, e bisusuvi e bisusunapula e bibani kʹala. \v 10 Touveilau ima paila biveilau, bikatumata e bikodadaimi; yeigu lama kidamwa bimovasi e bisibwabwailasi. \p \v 11 “Yeigu toyamata bwaina paila sipi. Toyamata bwaina paila sipi itugwali titoulela baisa okaliga paila sipi. \v 12 Kidamwa topilasi bigisi mauna nagigasisi eimaima, e matauna bisilavi sipi bisakaula, paila uula matauna gala toyamata sipi e gala tolisipi; e mauna nagigasisi bigigadi minasina e bikabutubutu minasina. \v 13 Matauwena isakaula paila uula topilasi matauna, paila idoki sipi gala avaka. \v 14 Yeigu toyamata bwaina paila sipi; e anikoli ulo sipi, e ulo sipi inikolaigusi, \v 15 makawala Tamagu inikolaigu e anikoli Tamagu; e atugwalaigu baisa okaliga paila sipi. \x - \xo 10.15 \xt Md 11.27; Lk 10.22\x* \v 16 E ulo sipi tuwoli isisuaisi, gala wa kali makwaina; minasina goli ibodaigu bavakouli, e bilagaisi kaigagu. E bisisu yawa yuwotala deli toyamata sipi taitala. \p \v 17 “Baisa uula Tamagu iyebwailigu, paila atugwalaigu baisa okaliga, kidamwa bakauvauwaigu tuvaila. \v 18 Gala availa bikaraiwaga bakaliga, mitaga lanagi batugwalaigu makawala. Isim ulo kwaraiwaga batugwalaigu e isim ulo kwaraiwaga bakauvauwaigu tuvaila; Tamagu ikaraiwogaigu makawala.” \p \v 19 E tuvaila mina Yudia itavileiyaisi titoulesi paila biga mabigasina. \v 20 E bidubadu matausina ikaibigasi, kawasi, “Baloma gaga isikaila\f n \ft Kugisi Yn 7.20 kala katumiki.\f* matauna, e bogwa eikanagowa; avaka paila kulagaisi matauna?” \p \v 21 Mimilisi tuvaila ikaibigasi, kawasi, “Baisa gala makawala la biga availa eisakaila baloma gaga. Ki, ammakawala gagabila baloma gaga bivigaki bimitalala matala tokwau?” \s1 Mina Yudia ipakaisi Yesu \p \v 22 E pakala Bomaboma\f o \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* ipakapakasi mapilana Yerusalem; tutala katubugibogi. \v 23 E Yesu ililoula wa Bwala Kwebumaboma, omatala la kabosusuvi Solomoni.\f p \ft Kabosusuvi makaduyona bisuki Bwala Kwebumaboma metoya opilibomatu.\f* \v 24 Mapaila mina Yudia itoulaisi matauna, e ilukwaisi, kawasi, “Avai tuta bukukwatau ninamaisi? Kidamwa yoku Mesaia, kukwabau biga baisa yakamaisi.” \v 25 Yesu ivitakauloki matausina, kawala, “Bogwa lalukwaimi, mitaga gala kudubumaisi. Avaka lauvagi paila Tamagu isakaigu ulo kwaraiwaga makawala, makwaisina ikamitulaigusi; \v 26 mitaga gala bukudubumaisi paila uula yokomi gala ulo sipi. \v 27 Ulo sipi ilagaisi kaigagu, e anikoli minasina, e ibokulaigusi; \v 28 asaiki minasina momova kwekanigaga, e gala bidawousi minasina, e gala availa bilebu metoya oyamagu. \v 29 Tamagu bogwa isakaigu minasina, e matauna ikalisuwoli komwaidosi,\f q \fq \it matauna ikalisuwoli komwaidosi.\it*\ft Mimilisi buki pilabubogwa iginisi, “minasina ikalisuwolaisi komwaidosi”.\f* e gala igagabila availa bilebu minasina metoya oyamala Tamagu. \v 30 Yeigu Tamagu yakama baisa taitala wala tomota.” \p \v 31 Mina Yudia isauwaisi dakuna tuvaila mwada bikabidikunaisi matauna. \v 32 Yesu ivitakauloki matausina, kawala, “Bogwa lavagi bidubadu vavagi bwaina metoya baisa Tamagu; paila avai vavagi metoya makwaisina bukukwabidikunaigusi?” \p \v 33 Mina Yudia ivitakaulokaisi matauna, kawasi, “Bakakabidikunaimsi gala paila avai vavagi bwaina, mitaga paila lokubigigagi Yaubada; paila yoku tomota wala, mitaga lokudokaim Yaubada.” \x - \xo 10.33 \xt Tol 24.16\x* \p \v 34 Yesu ivitakauloki matausina, kawala, “Ki kaina Mosese gala igini ola Karaiwaga, ‘Lakaibiga, Taitala taitala yokomi yaubada’? \x - \xo 10.34 \xt Sam 82.6\x* \v 35 E Buki Pilabumaboma gala igagabila bisala. Yaubada leidoki matausina yaubada, matausina goli baisa availa leisaiki la biga. \v 36 Mapaila ammakawagu? Yaubada ikabomaigu iwitalaigu ovalu watanawa. Ki, kulukwaigusiga, kawami, ‘Kubigigagi Yaubada’, paila uula akaibiga, ‘Yeigu Yaubada Latula’? \v 37 Kidamwa gala auvagi la vavagi Yaubada, taga kudubumaigusi. \v 38 Mitaga kidamwa lauvagi makwaisina, kaina gala kudubumaigusi mitaga bukudubumaisi avaka lauvagi; kidamwa bukunikolaisi e bukukwatetasi Tamagu isividulaigu e yeigu asividuli Tamagu.” \p \v 39 Tuvaila mwada biyosisi matauna, mitaga gala gagabila goli. \p \v 40 Ilokaia tuvaila mapilana Waya Yoridani ewaiwa, ambaisa Yoni ikugwa ibapitaisi;\f r \ft Kugisi Yn 1.28.\f* e isisu baisa. \x - \xo 10.40 \xt Yn 1.28\x* \v 41 Bidubadu imakaiasi matauna; e ikaibigasi, kawasi, “Yoni gala ivagi kwaitala kabutuvatusi, mitaga komwaidona avaka Yoni eilivala paila matauna baisa biga mokwita.” \v 42 E baisa bidubadu idubumaisi matauna. \c 11 \s1 Lasaro la kaliga \p \v 1 E taitala tau ikatoula, Lasaro guma Bedani,\f s \ft Mapilana valu katitaikina Yerusalem opilibomatu, kala kaduwonaku Oyabia bitala Gumilababa (3 km).\f*\x - \xo 11.1 \xt Lk 10.38-39\x* e mapilana Bedani si valu Meri toyo tuwala Marida. \v 2 (E minana Meri\f t \ft Kugisi Yn 12.1-8.\f*\x - \xo 11.2 \xt Yn 12.3\x* baisa leikeputumi Tomoya deli bulami kaisimasimina, e leitalibulabu kaikela okulula, minawena luleta Lasaro ikatoula.) \v 3 Mapaila luleta iwitalaisi biga baisa matauna, kawasi, “Ka, Tomoya, matauna tombwailim ikatoula.” \p \v 4 Mitaga tutala Yesu ilagi makwaina, ikaibiga, kawala, “Katoula makwaina gala paila kaliga, mitaga paila kala yakaula Yaubada, kidamwa biyakawolaisi Latula Yaubada paila makwaina.” \p \v 5 E Yesu iyebwaili Marida e bodala toyo Lasaro. \v 6 E tutala ilagi matauna ikatoula, ikalayu isisu baisa. \v 7 E oluviga iluki toligalega, kawala, “Bitakaimilavausi Yudia.” \p \v 8 Toligalega ilukwaisi matauna, kawasi, “Toboma, tuta makateki wala mina Yudia mwada bikabidikunaimsi. Ki, bukukwaimilavauga?” \p \v 9 Yesu ivitakaula, kawala, “Igau wala yam kalasia namwaidona. Kidamwa availa bililoula wa yam, gala bikatupupeili, paila igisi mimilakatila. \v 10 Mitaga kidamwa bililoula wa bogi, bikatupupeili, paila dudubila isisu baisa matauna.” \v 11 Ililivala makawala, e oluvi iluki matausina, kawala, “Sodasi Lasaro bogwa imasisi, mitaga bala baviguli matauna.” \p \v 12 Mapaila toligalega ilukwaisi matauna, kawasi, “Tomoya, kidamwa eimmasisi, bogwa bibwaina.” \p \v 13 Idokaisi Yesu ilivala paila masisi, mitaga ilivala paila Lasaro la kaliga. \v 14 Mapaila Yesu ikabau biga, kawala, “Lasaro bogwa eikaliga; \v 15 e amwasawa paila gala lasisu mapilana paila uula yokomi kidamwa bukudubumaisi. E bitalokaiasi matauna.” \p \v 16 Mapaila Tomasi idokaisi yagala Nupoyu iluki sala toligalega, kawala, “Deli bitalosi e bitakaligasi deli matauna.” \s1 Yesu tolitokaia e tolimomova \p \v 17 Yesu bogwa leima ibani Lasaro bogwa ikalavasi isisu wa laka. \v 18 E Bedani katitaikina Yerusalem, kala maloula kaina katupotolu katupwaila keda (3 km), \v 19 e bidubadu mina Yudia bogwa imakaiasi Marida sola Meri e deli inigabubusi paila lusita. \p \v 20 Mapaila Marida bogwa ilagi Yesu leima, isunapula ilokaia ibodi matauna; mitaga Meri isisu wa bwala. \v 21 Mapaila Marida iluki Yesu, kawala, “Tomoya, kidamwa bukusisu baisa, luguta gala bikaliga. \v 22 E wa tuta matutona goli anikoli kidamwa avaka kunigadi Yaubada bisakaim.” \p \v 23 Yesu iluki minana, kawala, “Lumta bitokaia bimovavau goli.” \p \v 24 Marida iluki matauna, kawala, “Anikoli matauna bitokaia bimovavau goli, tutala tomata bitokaiasi bimovavausi igau tovana valu okala vigimkovila.”\f u \ft Kugisi Yn 6.39 kala katumiki.\f* \p \v 25 Yesu iluki minana, kawala, “Yeigu tolitokaia e tolimomova; availa bidubumaigu, kaina bikaliga, mitaga bimova goli, \v 26 e availa tomomova idubumaigu gala bikaliga. Kudubumi baisa ke?” \p \v 27 Minana ikaibiga, kawala, “Mitaga, baisa, Tomoya. Bogwa adubumi yoku matauna Mesaia, Latula Yaubada, matauwena idokaisi bima ovalu watanawa.” \s1 Yesu ivalam \p \v 28 E bogwa ikaibiga makawala minana ila idou bodala Meri, imitikipoki, ikaibiga, kawala, “Tovituloki isisu ikatupoiyaim.” \v 29 E minana, bogwa ilagi makwaina, nanakwa itokaia e ilokaia matauna. \v 30 E Yesu igau gala bima ovalu, mitaga isisu mapilana ambaisa Marida eibodi matauna. \v 31 Mapaila minasina vilesi Yudia isikailisi minana wa bwala e deli inigabubusi, tutala igisaisi Meri nanakwa itokaia e isunapula, ibokulaisi minana, idokaisi bila wa laka ivalam. \p \v 32 Mapaila Meri ima ambaisa Yesu mesisiki. Tutala igisi matauna, ikavagina omatala, ikaibiga, kawala, “Tomoya, kidamwa wala bukusisu baisa, luguta gala bikaliga.” \p \v 33 Tutala Yesu eigisi minana iuvalam toyo mina Yudia eimaisi deli minana iuvalamsi, inobusobosa ikaikai nanola. \v 34 Ikaibiga, kawala, “Am mokubakwaisi matauna?” \p Ilukwaisi matauna, kawasi, “Tomoya, kuma kugisi.” \p \v 35 Yesu ivalam. \v 36 Mapaila mina Yudia ikaibigasi, kawasi, “Kugisaisi ammakawala tombwailila matauna!” \p \v 37 Mitaga mimilisi matausina ikaibigasi, kawasi, “Matauna eivagi imilakatila matala tokwau; bogwa gagabila bisilibodi matauwena la kaliga, ke?” \s1 Lasaro imova \p \v 38 E Yesu inobusobosa onanola tuvaila, ima wa laka. Laka makwaina lagi, e kwaitala dakuna ikanubodi. \v 39 Yesu ikaibiga, kawala, “Kukwauwaisi dakuna.” \p Marida luleta tomata iluki matauna, kawala, “Tomoya, bogwa eibogina, paila bogwa ikalavasi eisisu.” \p \v 40 Yesu iluki minana, kawala, “Ki kaina gala lalukwaim kawagu kidamwa bukudubumi bukugisi avaka bibodi kala yakaula Yaubada?” \v 41 Mapaila ikauwaisi dakuna, Yesu ikounakaila gawata, ikaibiga, kawala, “Tamagu anokagutoki baisa yoku paila lokulagaigu. \v 42 Anikoli tuta komwaidona kulilagaigu, mitaga paila tobobawa matausina ititoulasi mapaila alilivala, e bidubumaisi lokuwitalaigu.” \v 43 E bogwa ilivala makawala idou kaigaveka, kawala, “Lasaro, kusunapula kuma.” \v 44 E tomata isunapula, yamala kaikela deli kunikwanila, e migila kapolela deli karekwa. Yesu iluki matausina, kawala, “Kukwatuyuvisaisi e kutanekwaisi matauna.” \fig Lasaro, kusunapula|src="Vallotton 4301143C" size="col" copy="(JHN 11.43) (Lazarus come out)" ref="11.43" \fig* \s1 Ikeiwalasi paila Yesu \r (Md 26.1-5; Mk 14.1-2; Lk 22.1-2) \p \v 45 Mapaila bidubadu mina Yudia leimakaiasi Meri e igisaisi avaka Yesu leivagi idubumaisi matauna. \v 46 Mitaga mimilisi matausina ilokaiasi Parisi e ilukwaisi matausina avaka Yesu bogwa leivagi. \v 47 Mapaila tolula kasi tokugwa toyo Parisi idouwaisi togugula\f v \ft Paila mabudosina kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* bisigugulasi, e ikaibigasi, kawasi, “Avaka bitavagaisi? Paila matauwena iuvagi kabutuvatusi bidubadu. \v 48 Kidamwa gala avaka bitavigakaisi matauna, tomota komwaidosi bogwa bidubumaisi matauna, e mina Roum bimaisi\f w \ft Tokugwala mina Yudia kasi kokola kidamwa Yesu bikugwai kala tobwakuli bipakaisi mina Roum e mauula mina Roum bimaisi bikatudoumwaisi valu deli tomota.\f* bikatudidaimisi Bwala Kwebumaboma toyo da tomotasi.” \p \v 49 Mitaga taitala matausina yagala Kaiapa,\f x \ft Matauna tolula toveka eiyosi la karaiwaga 18-36 AD.\f* matauna Tolula Toveka\f y \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* paila taitu makwaina, iluki matausina, kawala, “Gala avaka kunikolaisi; \v 50 tuvaila kaina gala kukwatetasi kidamwa ibodi yokomi bukutagwalasi taitala bikaliga paila tomota, e gala da tomotasi komwaidosi bidawousi.” \v 51 E baisa gala ilivala metoya onanola titoulela; mitaga paila uula matauwena tolula toveka paila taitu makwaina e ivitoubobuta kidamwa Yesu bikaliga paila mina Yudia komwaidosi. \v 52 E gala bikaliga paila mina Yudia kasimwaleta; mitaga kidamwa bikatuyouli gulitinidesi Yaubada litula tosipwala ambaisa ambaisa leisisipwalasi. \p \v 53 Mapaila metoya wa yam makwaina ikikeiwalasi ammakawala bikatumataisi matauna. \v 54 Mapaila Yesu gala ililoula tuvaila omitasi mina Yudia, mitaga isilavi baisa ilokaia mapilana katitaikina oviloupakala, valu mapilana idokaisi Epereim;\f z \ft Mapilana valu sita kaduwonaku metoya Yerusalem opiliyavata, kala kaduwonaku Obulaku bitala Kaibola (24 km).\f* e baisa isigaga deli toligalega. \p \v 55 E tutala Luvapela Pakala bogwa ivakatitaikina; e igau gala bikaloubusi paka, bidubadu metoyasi okidodina ilokaiasi Yerusalem kidamwa bikikilasi titoulesi. \v 56 Mapaila inainevisi Yesu e tutala itotusi wa Bwala Kwebumaboma ibibigatonasi, ikaibigasi, kawasi, “Kwatulaisi? Kaina gala bima wa paka.” \v 57 E tolula kasi tokugwa toyo Parisi bogwa leikaraiwagasi, kidamwa availa binikoli ambaisa eisisu, ibodi bikamituli, kidamwa biyosisi matauna. \c 12 \s1 Meri iligabu bulami okaikela Yesu \r (Md 26.6-13; Mk 14.3-9) \p \v 1 Mitaga igau yam kwailima kwaitala biwokuva bikaloubusi Luvapela Pakala, Yesu imakaia Bedani\f a \ft Kugisi Yn 11.1 kala katumiki.\f* am mesisiki Lasaro, matauna Yesu eitokowoi imovavau. \v 2 Mapaila ikatubiasaisi kʹala baisa; Marida iyeyai, mitaga Lasaro taitala matausina ikamkwamsi deli matauna. \v 3 Mapaila Meri ikau bulami kaisimasimina yatala lukwava sokopwana yagala narida. E bulami makaina mapula saina mwau sainela. E ikeputumi kaikela Yesu, e italibulabu kaikela okulula; e maiinela bulami iyuvinaki bwala. \x - \xo 12.3 \xt Lk 7.37-38\x* \v 4 Mitaga Yudasa Isikariota, taitala la toligalega, matauwena kala tokwasesila, ikaibiga, kawala, \v 5 “Avaka paila gala bigimolaisi bulami makaina paila lakatutolu kina,\f b \ft Kugisi Yn 6.7 kala katumiki.\f* e bisakaisi miyasina baisa tonamakava?” \v 6 E baisa ikaibiga, gala paila iluluwai tonamakava, mitaga paila uula touveilau matauna, paila mani kauyala kala topwesi, e ikikau avaka isewoyasi. \p \v 7 Yesu ikaibiga, kawala, “Kuligaiwaisi minana. Ibodi minana biyusi paila avai yam bibakwaigusi. \v 8 Paila tonamakava isikailimi yumyambwata, mitaga yeigu gala basikailimi yumyambwata.” \x - \xo 12.8 \xt Kak 15.11\x* \s1 Mimilisi ikeiwalaisi bikatumataisi Lasaro \p \v 9 Tutala mina Yudia saina tobobawa sainela ilagaisi Yesu isisu baisa, e imaisi; gala paila Yesu wala, mitaga kidamwa bigisaisi Lasaro tuvaila, matauwena leitokowoi imovavau. \v 10 Mitaga tolula kasi tokugwa ikeiwalaisi bikatumataisi Lasaro tuvaila. \v 11 Paila matauna Lasaro uulela bidubadu mina Yudia eipakaisi matausina e idudubumaisi Yesu. \s1 Yesu isila wa ase iviloubusi Yerusalem \r (Md 21.1-11; Mk 11.1-11; Lk 19.28-40) \p \v 12 E saina tobobawa sainela bogwa leimaisi paila paka. Eiyam ilagaisi Yesu eimaima Yerusalem. \v 13 Ikauwaisi sisila pulopola,\f c \ft Baisa makawala mina Yudia bisakaisi kasi kamaiaba tovakaveka.\f* e isunapulasi kidamwa bibodaisi matauna, e ivatalasi ikaibigasi, kawasi, “Osana,\f d \ft Mabigana kala kivila tokinabogwa, “Guyau kukwatumovaimasi”, mitaga wa tuta matutona kidamwa tomota mwada biyakaulasi bidoudousi mabigana wala bikibuboti si mwasawa.\f*\x - \xo 12.13 \xt Sam 118.25,26\x* Yaubada la mitakwai bisiniveka baisa matauna imaima ikikavitagi yagala Guyau, e baisa Isireli Kinila goli!” \p \v 14 E Yesu bogwa ibani ase, e isila otapwala minana; makawala Buki Pilabumaboma kala ginigini isisu, \q1 \v 15 “E yokomi mina Saiyoni; taga kukokolasi! \q1 Ka, mi Kini eimaima, \q2 leisila wa ase nagwadi!” \x - \xo 12.15 \xt Sek 9.9\x* \p \v 16 Ikugwa la toligalega gala ikikatetasi vavagi makwaisina; mitaga tutala Yesu bogwa leibani kala kalugologusa\f e \ft Avai tuta bikatumataisi Yesu metoya wa korose deli avai tuta bila walakaiwa, wa tuta matutosina Yesu biboda kala kalugologusa, paila tomota bivitusaisi matauna kidamwa Yaubada Latula.\f* saina guyugwayu, e iluluwaisi kidamwa biga mabigasina isisu paila matauna, e kidamwa bogwa leivagaisi makawala baisa matauna. \p \v 17 E, tutala idou Lasaro isilavi laka e itokowoi matauna imovavau, e mabudona eigisaki mitasi isilasolasi baisa. \v 18 E tobobawa leilagaisi bogwa ivagi kabutuvatusi makwaina, mapaila ilokaiasi ibodaisi matauna. \v 19 Mapaila Parisi ibibigatonasi, kawasi, “Kugisaisi ammakawala gala sitana tapapeulasi; ka komwaidosi mina watanawa bogwa leibokulaisi matauna.” \s1 Mimilisi mina Girisi inevisi Yesu \p \v 20 E isilomlasi mina Girisi oluwalaisi deli matausina eilaguvasi bitapwarorusi wa paka. \v 21 Mapaila matausina imakaiasi Pilipi, guma Betisaida\f f \ft Kugisi Yn 1.44 kala katumiki.\f* mapilana Galili, ikatupoiyaisi matauna, kawasi, “Tomoya, magimasi bakagisaisi Yesu.” \p \v 22 Pilipi ima e iluki Anideru; Anideru sola Pilipi ilukwaisi Yesu. \v 23 E Yesu ivitakauloki matausina, kawala, “Tuta bogwa leima kidamwa yeigu Latula Tomota babani agu kwalugologusa\f g \ft Kugisi mailela 16 kala katumiki.\f* saina guyugwayu. \v 24 Biga mokwita alukwaimi kidamwa kwaitala waitunela witi gala bikapusi opwaipwaia e bipwasa bitamwau, bisisu kwetinidesi; mitaga kidamwa bipwasa makawala, biuwa sainela. \v 25 Matauna iyebwaili titoulela bitamwau goli e matauna ikoulovi titoulela ovalu watanawa bisisu bwaina paila momova kwekanigaga. \x - \xo 12.25 \xt Md 10.39; 16.25; Mk 8.35; Lk 9.24; 17.33\x* \v 26 Kidamwa availa magila biwotitalaigu, ibodi bibokulaigu; e ambaisa basisu, baisa goli ulo towotetila bisisu; e Tamagu bikamiabi matauna availa biwotitalaigu. \s1 Yesu ililivala paila la kaliga \p \v 27 “Baisa tuta ikaikai nanogu, e avaka balivala? Ki, balivala, ‘Tamagu, kukolaigu metoya wa tuta matutowena’? Mitaga baisa uula goli lama kidamwa baboda tuta matutona kala mwau. \v 28 Tamagu, kuvigaki kam yakaula bisiniveka.” \p E kaigila butula metoya wa labuma, ikaibiga, kawala, “Bogwa lavigaki agu yakaula biyouloveka, e bavigaki biyouloveka tuvaila.” \p \v 29 Mapaila tobobawa itotusi baisa ilagaisi, ikaibigasi kidamwa leimila pilapala. Mimilisi tuvaila ikaibigasi, kawasi, “Taitala anelosi leililivala baisa matauna.” \p \v 30 Yesu ivitakaula, kawala, “Kaigila makaigana eima paila yokomi bukulagaisi, gala paila yeigu. \v 31 Baisa tuta wala kala yakala valu watanawa. Baisa tuta wala watanawa kala guyau\f h \ft Matauna Diabolo, guyoula mitugaga goli. Kugisi tuvaila Yn 15.18 kala katumiki.\f* Yaubada biligaiwa; \v 32 e yeigu, kidamwa bilupaigusi\f i \ft Kugisi Yn 3.14 kala katumiki.\f* metoya odabala pwaipwaia, bogwa babia tomota komwaidosi bimakaiagusi.” \v 33 Ilivala baisa bivitububoti ammakawala bikatumataisi matauna. \p \v 34 Mapaila tobobawa ivitakaulokaisi matauna, kawasi, “Bogwa kalegasi metoya ola Karaiwaga Mosese kidamwa Mesaia matauwena bisivagasi. Ammakawala lokukwaibiga, kawam, ‘Ibodi bilupaisi Latula Tomota’? Availa Latula Tomota matauwena?” \x - \xo 12.34 \xt Sam 110.4; Ais 9.7; Isi 37.25; Dan 7.14\x* \p \v 35 Yesu iluki matausina, kawala, “Tuta baisa lubiyamla valu isisu. Kuliloulasi tutala lubiyamla igau gala bidudubali baisa yokomi; paila matauna ililoula odudubila gala binikoli ambaisa bim. \v 36 Tutala lubiyamla isisu baisa yokomi, kudubumaisi wala lumalama e yokomi lumalama tomotala.” \s1 Mina Yudia gala bidubumaisi \p Makwaisina vavagi Yesu ilivala, e isilavi ivakium titoulela metoya baisa matausina. \v 37 Bogwa ivagi kabutuvatusi bidubadu makawala omitasi, mitaga gala idubumaisi matauna; \v 38 kidamwa avaka tovitoubobuta Aisea leilivala gala bisala, kawala, \q1 “Guyau, availa leidubumi ma kamatulasi, \q2 e baisa availa Guyau leivituloki la peula?” \x - \xo 12.38 \xt Ais 53.1\x* \p \v 39 Mapaila gala igagabila bidubumaisi. Paila Aisea leilivala tuvaila, kawala, \q1 \v 40 “Yaubada ivigaki bikau mitasi, \q2 e leikatukikiti ninasi, \q1 kidamwa gala bigisaki mitasi kaina bikatetasi oninasi, \q2 e bitovilasi mwada bakatumovi matausina.” \x - \xo 12.40 \xt Ais 6.10\x* \p \v 41 Aisea ilivala makawala paila igisi Yesu kala kalugologusa e ilivala paila matauna.\f j \fq igisi Yesu kala kalugologusa e ilivala paila matauna. \ft Gagabila bitagini “Igisi Yaubada kala kalugologusasi e ilivala paila matauna Yesu.”\f* \p \v 42 Bidubadu goli matausina tokwaraiwaga idubumaisi matauna; mitaga gala ikamitulaisi baisa paila uula ikukolaisi Parisi, kaina biyabaisi matausina metoyasi wa bwala tapwaroru; \v 43 paila iyebwailisi sainela kasi kavisi metoya baisa tomota e sitana wala kasi kavisi metoya baisa Yaubada. \s1 Yesu gala biyakali, mitaga la biga biyakali availa \p \v 44 E Yesu idou, ikaibiga, kawala, “Availa idubumaigu, gala idubumaigu goli mitaga idubumi matauna eiwitalaigu. \v 45 E availa igisaigusi igisi goli matauna eiwitalaigu. \v 46 Yeigu lumalama bogwa lama ovalu watanawa, kidamwa availa idubumaigu gala bisisu odudubila. \v 47 E kidamwa availa bilagi ulo biga, e gala biyamati mabigasina gala bayakali matauna; lama gala bayakali valu watanawa, mitaga bakatumovi valu watanawa. \v 48 Availa ipakaigu, e gala ikamiabi ulo biga, kala yakala isisu; avai biga lalivala, baisa biyakali matauna igau tovana valu okala vigimkovila.\f k \ft Kugisi Yn 6.39 kala katumiki.\f* \v 49 Paila gala alilivala metoya onanogu titoulegu; mitaga Tamagu matauna eiwitalaigu bogwa ikaraiwogaigu avaka bakaibigi e avaka balivali. \v 50 E anikoli la karaiwaga bimai momova kwekanigaga. Avaka Tamagu eilukwaigu, e baisa goli alilivali.” \c 13 \s1 Yesu iwini kaikesi toligalega \p \v 1 Igau makateki Luvapela pakala. Yesu inikoli la tuta bogwa leima bisilavi valu watanawa e bilokaia Tamala. Bogwa iyebwaili sala ovalu watanawa, e iyebwaili goli kala kalitutilela la momova iwokuva. \p \v 2 Diabolo bogwa isaili onanola Yudasa\f l \fq \it Diabolo bogwa isaili onanola Yudasa.\it*\ft Gagabila bitagini, “Diabolo bogwa inagi onanola kidamwa Yudasa”.\f* Isikariota Saimoni latula, kidamwa bikasali matauna. Ikamkwamsi, \v 3 e Yesu inikoli kidamwa Tamala bogwa isaiki matauna karaiwaga komwaidona e tuvaila inikoli leima metoya baisa Yaubada e ikikaimilavau baisa Yaubada. \v 4 Mapaila Yesu itomalaula okabokamkwam, ivilili kala kwama, e ikau talubulabu igigi olopola. \v 5 E oluvi iligabu sopi okailuya ivitouula biwini kaikesi toligalega, e bitalubulabu makwayasina deli miyana leigigi. \v 6 E imakaia Saimoni Pita, mitaga Pita iluki matauna, kawala, “Tomoya, ki, yoku bukuwini kaikegu?” \fig Tomoya, ki, yoku bukuwini kaikegu?|src="Vallotton (as" size="col" copy="KIR NT p. 176) JHN 13.6 (washing feet)" ref="13.6" \fig* \p \v 7 Yesu ivitakauloki matauna, kawala, “Avaka auvagi gala kunikoli baisa tuta, mitaga igau bukukwateta.” \p \v 8 Pita iluki matauna, kawala, “Gala goli kwaitala tuta bukuwini kaikegu.” \p Yesu ivitakauloki matauna, kawala, “Kidamwa gala bawinaim, gala bukubani kam vilavila baisa yeigu.” \p \v 9 Saimoni Pita iluki matauna, kawala, “Tomoya, gala kaikegu wala, mitaga yamagu deli dabagu goli!” \p \v 10 Yesu iluki matauna, kawala, “Availa bogwa ikakaya, bogwa imigileu tomwaidona, e ibodi matauna gala bikakayavau mesinaku kaikela wala.\f m \fq mesinaku kaikela wala. \ft Mimilisi buki pilabubogwa gala wala iginisi mabigasina “mesinaku kaikela wala”.\f* E yokomi komwaidomi kumigileusi, mesinaku wala taitala.” \v 11 Paila inikoli availa bikasali matauna, mapaila ikaibiga, kawala, “Yokomi komwaidomi kumigileusi, mesinaku wala taitala.” \p \v 12 E bogwa iwini kaikesi, isikam kala kwama, isili tuvaila; e iluki matausina, kawala, “Ki, lokukwatetasi avaka lavagi baisa yokomi? \x - \xo 13.12-15 \xt Lk 22.27\x* \v 13 Kudokaigusi, ‘Tovituloki’ kaina ‘Tomoya’, e kukwamokwitasi; paila yeigu makawala goli. \v 14 Mapaila kidamwa yeigu mi Tomoya kaina mi Tovituloki lawini kaikemi, ibodaimi bukuwinaisi kaikesi semia taitala taitala. \v 15 Paila bogwa asakaimi kabogigisa kidamwa bukuvagaisi makawala bogwa lavigakaimi. \v 16 Biga mokwita alukwaimi, towotetila gala bikalisau kala tokwaraiwaga; kaina touwata gala bikalisau kala towitala. \x - \xo 13.16 \xt Md 10.24; Lk 6.40; Yn 15.20\x* \v 17 Kidamwa kunikolaisi baisa, bogwa bukumwasawasi kidamwa kuvagaisi makwaina. \p \v 18 “Gala lalilivala paila komwaidomi; anikoli availa bogwa goli lanagi; mitaga ibodi Buki Pilabumaboma kala ginigini makwaina gala bisala, ‘Matauna kakamkwam kamataiyu bogwa leivapupoiyaigu.’ \x - \xo 13.18 \xt Sam 41.9\x* \v 19 Mitaga wa tuta matutona alukwaimi igau gala bikaloubusi, kidamwa nasigavila bikaloubusi bukudubumaisi kidamwa yeigu matauna.\f n \ft Kugisi Yn 8.24 deli kala katumiki.\f* \v 20 Biga mokwita alukwaimi, availa biboda matauna awitali, e matauna bibodaigu; e availa bibodaigu matauna biboda agu towitala.” \x - \xo 13.20 \xt Md 10.40; Mk 9.37; Lk 9.48; 10.16\x* \s1 Yesu ivitububoti kala tokwasesila \r (Md 26.20-25; Mk 14.17-21; Lk 22.21-23) \p \v 21 Bogwa ikaibiga makawala, Yesu ikaikai nanola, e ikabau, kawala, “Biga mokwita alukwaimi, taitala yokomi bikasalaigu.” \p \v 22 Toligalega igisamapusi sola baisa sola, e ininayuwasi paila availa goli ililivali. \v 23 Taitala la toligalega, Yesu tombwailila, isividuli Yesu. \v 24 Mapaila Saimoni Pita imitikipoki matauna, e ikaibiga, kawala, “Kukwatupoi paila availa goli eililivali.” \p \v 25 Matauna isividuli Yesu, e ikalakova ikatupoi, kawala, “Tomoya, availa matauna?” \p \v 26 Yesu ivitakaula, kawala, “Ka, kawotala bavidagu basaiki availa; e matauwena goli.” Mapaila bogwa ividagu makawona isaiki Yudasa, Saimoni Isikariota latula. \v 27 Tutala bogwa ikau, Setani isikaila matauna. Yesu iluki matauna, kawala, “Avaka goli mwada bukuvagi nani kuvagi.” \v 28 E gala availa wa kabokamkwam inikoli avaka uula ilivala makawala baisa matauna. \v 29 Paila Yudasa toyamata mani kauyala e mimilisi idokaisi kidamwa Yesu eiluki matauna, “Kugimoli avaka ibodaidasi paila paka”; kaina eiluki kidamwa bisaiki avaka baisa tonamakava. \v 30 Mapaila bogwa ikau makawona, nanakwa isunapula; e bogwa eidudubila. \s1 Kwaitala karaiwaga kwaivau \p \v 31 Mapaila Yudasa bogwa leisunapula, Yesu ikaibiga, kawala, “Baisa tuta yeigu Latula Tomota babani agu yakaula, e Yaubada bibani kala yakaula metoya baisa yeigu. \v 32 E kidamwa Yaubada bibani kala yakaula metoya baisa yeigu,\f o \fq \it E kidamwa.\it*\ft Mimilisi buki pilabubogwa gala wala iginisi mabigasina, “kidamwa Yaubada bibani kala yakaula metoya baisa yeigu.”\f* Yaubada tuvaila biyakawolaigu metoya baisa titoulela, e nanakwa biyakawolaigu. \v 33 Gugwadi,\f p \ft Baisa bigala yebwaili.\f* igau tuta pikekita asikailimi. Bukunevaigusi, e makawala laluki mina Yudia\f q \ft Kugisi Yn 8.21.\f*\x - \xo 13.33 \xt Yn 7.34\x* makawala baisa tuta alukwaimi, ‘Ambaisa bam, gala igagabila bukuwaisi.’ \v 34 Karaiwaga kwaivau asakaimi, kidamwa bukuyebulikaimi baisa taitala taitala; makawala bogwa layebwailimi, makawala goli yokomi bukuyebulikaimi baisa taitala taitala. \x - \xo 13.34 \xt Yn 15.12,17; 1 Yn 3.23; 2 Yn 5\x* \v 35 Kidamwa kuyebulikaimi baisa taitala taitala, metoya baisa tomota komwaidosi binikolaisi kidamwa yokomi ulo toligalega.” \s1 Yesu iluki Pita igau biyakali \r (Md 26.31-35; Mk 14.27-31; Lk 22.31-34 ) \p \v 36 Saimoni Pita ikatupoi matauna, kawala, “Tomoya, am bukula?” \p Yesu ivitakaula, kawala, “Ambaisa bam, gala igagabila bukubokulaigu baisa tuta; mitaga tuta oluvi bukubokulaigu.”\f r \ft Yesu ililivala paila Pita kala katumata.\f* \p \v 37 Pita iluki matauna, kawala, “Tomoya, avaka paila gala igagabila babokulaim baisa tuta? Batugwalaigu okaliga paila yoku.” \p \v 38 Yesu ivitakaula, kawala, “Bukutugwalaim okaliga paila yeigu ke? Biga mokwita alukwaim, rekorekwa gala bisilasola, mitaga bukusivatolu bukuyakalaigu. \c 14 \s1 Yesu keda makadana baisa Tamadasi \p \v 1 “Taga bikaikai ninami; kudubumaisi Yaubada, e kudubumaigusi goli. \v 2 Ola bwala Tamagu isisuaisi bidubadu kabosisu; kidamwa gala makawala, bogwa balukwaimi.\f s \fq bogwa balukwaimi. \ft Gagabila bitagini, “kidamwa gala makawala, ki, ammakawalaga balukwaimi kidamwa bala akatubiasi kabami?”\f* Bala akatubiasi kabami. \v 3 E tutala bala akatubiasi kabami, bakaimilavau balauwaimi baisa yeigu, kidamwa ambaisa basisu, yokomi deli bitasisuaisi. \v 4 E kunikolaisi ulo keda ambaisa basuki.” \p \v 5 Tomasi iluki matauna, kawala, “Tomoya, gala kanikolaisi ambaisa bukum, e ammakawala bakanikolaisi kedala?” \p \v 6 Yesu iluki matauna, kawala, “Yeigu keda makadana, yeigu kamokwita, e yeigu momova; gala availa bimakaia Tamagu kidamwa gala metoya baisa yeigu. \v 7 Kidamwa bukunikolaigusi, bogwa goli bukunikolaisi Tamagu; mapaila metoya wa tuta matutowena kunikolaisi matauna, e lokugisaisi matauna.” \p \v 8 Pilipi iluki matauna, kawala, “Tomoya, kuvitulokaimasi Tamadasi, e bogwa bibodaimasi.” \p \v 9 Yesu iluki matauna, kawala, “Vakailʹo tasisuaisi ke, mitaga yoku Pilipi gala kunikolaigu? Availa igisaigu leigisi Tamagu; e ammakawala kukwaibiga, kawam, ‘Kuvitulokaimasi Tamadasi’? \v 10 Ki, kaina gala kudubumi yeigu asividuli Tamagu e Tamagu isividulaigu? Baisa gala titoulegu lalilivali biga mabigasina baisa yokomi, mitaga Tamagu leisikailigu iuvagi la vavagi. \v 11 Kudubumaigusi, yeigu asividuli Tamagu, e Tamagu isividulaigu; mitaga kidamwa gala, kaina kudubumaigusi paila uula lauvagi vavagi makwaisina. \v 12 Biga mokwita alukwaimi, availa idudubumaigu, matauna tuvaila bivagi avaka auvagi; e bivagi bikalisuwoli, paila yeigu alokaia Tamagu. \v 13 E avaka avaka kunigadaisi paila uula yokomi ulo tomota, bavagi goli, kidamwa Tamagu bibani kala yakaula metoya baisa yeigu Latula. \v 14 Kidamwa kunigadaisi sitana avaka paila uula yokomi ulo tomota, bavagi goli. \s1 Baloma Tobumaboma kala biga katotila \p \v 15 “Kidamwa bukuyebwailigusi, bukukwabikuwolaisi avai karaiwaga lasakaimi. \v 16 E banigadi Tamagu, e bisakaimi Tovaduli\f t \ft Baisa mina Girisi si biga “Parakletos”, e kala kivila “topilasi otutala yakala.” Mitaga bidubadu nanamsa tuvaila isisu paila Yesu kala tobwakuli, makawala tovituloki, tovisimoli, tovakeda, tokamatula. Uulela baisa Yaubada deli yakidasi.\f* taiyuwela, kidamwa bitovidulaimi yumyambwata. Matauwena Baloma Tokamokwita goli. \v 17 Mina watanawa gala igagabila bibodaisi matauna, paila gala igigisaisi kaina gala inikolaisi matauna; mitaga yokomi kunikolaisi matauna, paila eisikailimi, e isividulaimi.\f u \fq e isividulaimi. \ft Mimilisi buki pilabubogwa iginisi “e igau bisividulaimi.”\f* \p \v 18 “Gala basilavaimi yokomi bukuneuyasi; bogwa bamakaiami. \v 19 Igau makati mina watanawa gala bigisaigusi tuvaila; mitaga yokomi bukugisaigusi; e yokomi bukumovasi paila uula goli yeigu bamova. \v 20 Wa yam makwaiwena bukunikolaisi yeigu asividuli Tamagu, e yokomi kusividulaigusi e yeigu asividulaimi. \p \v 21 “Availa leiyosi ulo kwaraiwaga e ikabikuwoli makwaisina, matauwena iyebwailigu; e availa iyebwailigu, matauwena goli Tamagu biyebwaili; e yeigu bayebwaili matauna, bayoumatila baisa matauna.” \p \v 22 Yudasa (gala Isikariota) iluki matauna, kawala, “Tomoya, ammakawala bukuyoumatila baisa yakamaisi mitaga gala baisa mina watanawa?” \p \v 23 Yesu ivitakauloki matauna, kawala, “Kidamwa availa iyebwailigu, matauna bikabikuwoli ulo biga; e Tamagu biyebwaili matauna; e yeigu sogu Tamagu bakamakaia bakamili valu baisa matauna. \v 24 Availa gala iyebwailigu gala ikabikuwoli ulo biga. Avaka kulilagaisi baisa gala ulo biga titoulegu, mitaga la biga Tamagu eiwitalaigu goli. \p \v 25 “Vavagi makwaisina lalukwaimi tutala asikailimi. \v 26 Mitaga Tovaduli matauna Baloma Tobumaboma, Tamagu biwitali kaimapugu, matauna bivakadaimi vavagi komwaidona e biyoluluwaiyaimi paila komwaidona avaka lalukwaimi. \p \v 27 “Nona manum atugwali baisa yokomi; nanogu kala manum asakaimi; e asakaimi gala makawala mina watanawa isisakaimi. Taga bikaikai ninami, e taga bikubukubu lupomi. \v 28 Bogwa kulagaigusi lalukwaimi, kawagu, ‘Bala, e bamakaiami.’ Kidamwa kuyebwailigusi, bogwa bukumwasawasi paila balokaia Tamagu; paila Tamagu ikalisauwaigu. \v 29 E baisa tuta bogwa lalukibogwimi igau vavagi gala bikaloubusi; e tutala bikaloubusi bukudubumaisi. \v 30 Gala tuvaila balivala bidubadu deli yokomi, paila guyoula watanawa\f v \ft Kugisi Yn 12.31 kala katumiki.\f* eimaima, e gala avaka bisakailagu. \v 31 Mitaga auvagi makawala Tamagu ikaraiwogaigu, kidamwa mina watanawa binikolaisi ayebwaili Tamagu. \p “Kutokaiasi, bitawaisi. \c 15 \s1 Yesu wainitoula \p \v 1 “Yeigu matamna wainitoula, e Tamagu tolibagula. \v 2 Avai sisigu gala iuwouwa, iligaiwa; e avai sisigu iuwouwa ikisasi kidamwa bibukula sainela. \v 3 E bogwa lakisasaimi lokumigileusi paila uula biga mabigasina lalivala baisa yokomi. \v 4 Bukusividulaigusi e yeigu basividulaimi. Gala igagabila sisila biuwa titoulela kidamwa gala bisisu otapwala makaina waini. E yokomi tuvaila makawala goli, gala igagabila bukuuwasi kidamwa gala kusividulaigusi. \p \v 5 “Yeigu matamna waini, e yokomi sisigu. Availa isividulaigu, e yeigu asividuli matauna, matauwena bibukula sainela, paila kidamwa gala deli yeigu bukunanotasi wala. \v 6 Kidamwa taitala gala isividulaigu, Tamagu biligaiwa makawala sisitala, e imwailela; e ikogugulaisi masisisina, ilavaisi wa kova igabwaisi. \v 7 Kidamwa bukusividulaigusi, e ulo biga bisisu oninami, bukunigadasi avaka avaka magimi, e bogwa bukubanaisi wala. \v 8 E bukubukulasi sainela; e makawala bukumila toligalegasi baisa yeigu; paila metoya okaiuwami Tamagu bibani kala yakaula. \v 9 Makawala Tamagu bogwa leiyebwailigu, yeigu goli bogwa layebwailimi; kuyamataimi kidamwa bayebwailimi tuta komwaidona. \v 10 Kidamwa bukukwabikuwolaisi avai karaiwaga lasakaimi, bogwa bayebwailimi tuta komwaidona; makawala goli yeigu lakabikuwoli avai karaiwaga Tamagu leisakaigu, e matauna la yebwaili ikanuvagasi baisa yeigu. \p \v 11 “Lalilivali vavagi makwaisina baisa yokomi, kidamwa bukumwasawasi metoya ogu mwasawa e mi mwasawa bivakasauwaimi. \p \v 12 “Baisa ulo karaiwaga lasakaimi, kidamwa bukuyebulikaimi baisa taitala taitala, makawala bogwa layebwailimi. \x - \xo 15.12 \xt Yn 13.34; 15.17; 1 Yn 3.23; 2 Yn 5\x* \v 13 Gala availa la bobwailila ikalisau baisa kidamwa taitala bitugwali titoulela okaliga paila sala. \v 14 Badokaimi segwaia, kidamwa bukuvagaisi avaka lakaraiwogaimi. \v 15 Gala tuvaila badokaimi towotetila; paila towotetila gala binikoli avaka iuvagi kala tokwaraiwaga. Mitaga ladokaimi segwaia, paila lalukwaimi komwaidona avaka lalagi metoya baisa Tamagu. \v 16 Gala lokunagaigusi, mitaga lanagaimi, e lawitalaimi kidamwa bukulosi, e bukuuwasi, e kidamwa uwami bikanuvagasi; mapaila avaka avaka bukunigadaisi Tamagu paila uula yokomi ulo tomota,\f w \ft Kugisi Yn 16.24 kala katumiki.\f* matauna bogwa bisakaimi. \v 17 Baisa goli ulo karaiwaga lasakaimi, kidamwa bukuyebulikaimi baisa taitala taitala. \s1 Mina watanawa bikoulovaimi \p \v 18 “Kidamwa mina watanawa\f x \ft Mimilisi tuta Yoni ilivala “mina watanawa” kaina “valu watanawa” mwada bikibuboti availa availa matauna Diabolo iguguyoi baisa ovalu watanawa. Kugisi Yn 12.31 deli kala katumiki.\f* bikoulovaimi kunikolaisi bogwa ikugwa eikoulovaigusi. \v 19 Kidamwa yokomi tolemi watanawa, mina watanawa bogwa biyebwailimi makawala komwaidosi tosisula watanawa. Mitaga lanagaimi metoya ovalu watanawa, mapaila yokomi gala tolemi watanawa goli; baisa uula mina watanawa ikoulovaimi. \v 20 Kululuwaisi avaka lalukwaimi, kawagu, ‘Towotetila gala bikalisau kala tokwaraiwaga.’ Kidamwa leiyogagaigusi, e biyogagaimi goli. Kidamwa leiyamataisi ulo biga e makawala biyamataisi mi biga goli. \x - \xo 15.20 \xt Md 10.24; Lk 6.40; Yn 13.16\x* \v 21 Mitaga komwaidona vavagi makwaisina bogwa bivigakaimi paila uula yokomi ulo tomota, paila gala inikolaisi matauna iwitalaigu. \v 22 Kidamwa gala bama e balivala baisa matausina, gala bisim si mitugaga; mitaga baisa tuta gala isim si kabovitoki paila si mitugaga. \v 23 Availa ikoulovaigu, tuvaila ikoulovi Tamagu. \v 24 Kidamwa gala bavagi oluwalaisi matausina avaka gala availa bivagi, gala bisim si mitugaga; mitaga wa tuta baisa leigisaima e leikoulovaima sogu Tamagu. \v 25 Mitaga ikaloubusi makawala kidamwa ginigini makwaina ola Karaiwaga Mosese gala bisala, ‘Ikoulovaigusi e gala isim uula.’ \x - \xo 15.25 \xt Sam 35.19; 69.4\x* \p \v 26 “Mitaga tutala kami Tovaduli bima, e matauna agu tosola; matauwena bawitali bimakaiami metoya baisa Tamagu, matauwena Baloma Tokamokwita isusunapula metoya baisa Tamagu. \v 27 E yokomi goli tosola, paila lokusikailigusi metoya wa tuta ikugwa. \c 16 \p \v 1 “Vavagi makwaisina bogwa lalukwaimi kidamwa gala bukubanaisi mi kabokwapusi. \v 2 Biyabaimi metoya osi bwala tapwaroru;\f y \ft Kugisi Yn 9.22 kala katumiki.\f* e tuta makateki availa bikatumataimi, matauwena bidoki eiuwotitali Yaubada makawala. \v 3 E bivagaisi baisa paila gala inikolaisi Tamagu kaina yeigu. \v 4 Mitaga vavagi makwaisina bogwa lalukwaimi, kidamwa igau okala tuta bukululuwaisi ulo biga. \s1 Tovaduli la paisewa \p “Gala lalukwaimi vavagi makwaisina metoya wa tuta ikugwa, paila uula tasisuaisi deli. \v 5 Mitaga baisa tuta balokaia matauna iwitalaigu; mitaga gala taitala yokomi ikatupoiyaigu, ‘Am bukula?’ \v 6 Mitaga leikapisiki lupomi paila avaka lalukwaimi. \v 7 Mitaga lalukwaimi biga mokwita. Ibodaimi bala; paila kidamwa gala bala, Tovaduli\f z \ft Kugisi Yn 14.16 kala katumiki.\f* gala bimakaiami; mitaga kidamwa bala, bawitali matauna bimakaiami. \v 8 E tutala matauna bima, bikiduwosisii ninasi mina watanawa paila mitugaga, paila mitukwaibwaila, paila kamwaga. \v 9 Bikiduwosisii ninasi paila mitugaga paila gala idubumaigusi. \v 10 Bikiduwosisii ninasi paila mitukwaibwaila paila alokaia Tamagu e gala bukugisaigusi tuvaila. \v 11 Bikiduwosisii ninasi paila kamwaga, paila guyoula valu watanawa\f a \ft Kugisi Yn 12.31 kala katumiki.\f* bogwa ibani kala kamwaga. \p \v 12 “Magigu balukwaimi bidubadu vavagi tuvaila, mitaga wa tuta matutona saina mwau, e ammakawala bukukwatetasi? \v 13 Mitaga tutala Baloma Tokamokwita bima, matauna bivakoulimi bukusuvisi wa biga mokwita makwaina komwaidona. Paila matauna gala bilivala metoya baisa titoulela, mitaga avaka avaka bilagi, baisa goli bilivali, e bilukwaimi avai vavagi igau bitokaiasi. \v 14 E matauna bisakaigu agu yakaula, paila bikau avaka lalilivala e bilukwaimi. \v 15 Komwaidona avaka leisisaili Tamagu, baisa goli ulo vavagi; e baisa uula lalukwaimi, kawagu, ‘Matauna Baloma Tokamokwita bikau avaka lalilivala e bilukwaimi.’ \s1 Valam eikatuvili bukumwasawasi \p \v 16 “Makateki e gala tuvaila bukugisaigusi; e tuvaila makateki bukugisaigusi.” \p \v 17 Mapaila mimilisi la toligalega ibigatonasi, kawasi, “Avaka baisa ilukwaidasi? Kawala, ‘Makateki e gala bukugisaigusi; e tuvaila makateki bukugisaigusi’; tuvaila kawala ‘paila alokaia Tamagu.’” \v 18 E mauula ikaibigasi, kawasi, “Avaka uula eilivala, kawala, ‘Makateki’? Gala tanikolaisi avaka wala eikaibigi.” \p \v 19 Yesu ivitusi kidamwa magisi bikatupoiyaisi matauna; e iluki matausina, kawala, “Ki, kubigatonasi paila avaka lakaibiga? Kawagu ‘Makateki e gala bukugisaigusi, e tuvaila makateki bukugisaigusi.’ \v 20 Biga mokwita alukwaimi, bukuvalamsi bukukwavinavinasi, mitaga mina watanawa bimwasawasi. Bogwa bikapisiki lupomi, mitaga bikatuvili bukumwasawasi. \v 21 Tutala vivila eigadi, isim kala mmayuyu paila la tuta bogwa leima; mitaga igau bogwa eivalulu ilumwelavi kala mmayuyu imwamwasila nanola paila gudivau eikaloubusi ovalu watanawa. \v 22 Mapaila wa tuta baisa ikapisiki lupomi, mitaga bagisaimi tuvaila e bukumwasawasi, e gala availa bikau mi mwasawa. \p \v 23 “E wa yam makwaiwena gala bukukwatupoiyaigusi avai katupoi. Biga mokwita alukwaimi, kidamwa kunigadaisi avaka metoya baisa Tamagu, matauna bogwa bisakaimi paila uula yokomi ulo tomota. \v 24 Tokinabogwa e lagaila gala avaka lokunigadaisi. Mitaga ibodi bukunigadaisi, paila uula yokomi ulo tomota;\f b \ft Mabigana isisu, “bukunigadasi oyagagu”, e baisa bigivakala, paila matausina kala tobwakuli wala ibodi bidouwaisi yagala Yesu. Kidamwa avai tuta talivala kawada “Anigada oyagala Yesu”, kala kivila “Anigada paila uula yeigu asividuli Yesu.”\f* kunigadasi e bogwa bukukwauwaisi, kidamwa mi mwasawa bivakasauwaimi. \s1 Bogwa lakalisuwoli valu watanawa \p \v 25 “Vavagi makwaisina bogwa lalivala baisa yokomi wa bigavisaiki. Tuta makateki gala tuvaila balivala baisa yokomi wa bigavisaiki; mitaga bakabau baisa yokomi paila Tamagu. \v 26 Wa yam makwaina bukunigadasi paila yokomi ulo tomota e gala alukwaimi banigada baisa Tamagu paila yokomi; \v 27 paila Tamagu titoulela iyebwailimi, paila uula yokomi lokuyebwailigusi, e lokudubumaisi kidamwa lasunapula lama matoya baisa Tamagu. \v 28 Lasunapula matoya baisa Tamagu, e lama ovalu watanawa; tuvaila asilavi valu watanawa balokaia Tamagu.” \p \v 29 La toligalega ikaibigasi, kawasi, “Ka, baisa tuta kukwabau, e gala kulilivala bigavisaiki. \v 30 Baisa tuta kanikolaisi kidamwa kukwateta vavagi komwaidona, e gala ibodaim availa bikatupoiyaim; metoya baisa kadubumaisi kidamwa lokusunapula metoya baisa Yaubada.” \p \v 31 Yesu ivitakauloki matausina, kawala, “Bogwa kudubumaisi baisa tuta ke? \v 32 Ka, tuta makateki, e bogwa leima goli, kidamwa bukubutusi, taitala taitala ola valu tatoula, e bukusilavaigusi agumwaleta basisu. Ilagoli gala asigumalawa, paila Tamagu kamataiyu kasisu. \v 33 Makwaisina vavagi bogwa lalivala baisa yokomi, kidamwa ninami bimanum paila uula lavasosaimi. Valu watanawa bisakaimi kami mmayuyu; mitaga bitagam lupomi, bogwa lakalisuwoli valu watanawa.”\f c \ft Kugisi Yn 15.18 kala katumiki.\f* \c 17 \s1 Yesu inigada paila la toligalega \p \v 1 Tutala Yesu ililivala vavagi makwaisina, ikounakaila gawata igisi labuma, e ikaibiga, kawala, “Tamagu, tuta bogwa leima. Kusakaigu agu yakaula kidamwa yeigu Latum basakaim kam yakaula, \v 2 makawala lokusakaigu kwaraiwaga paila komwaidosi mina watanawa, e basaiki momova kwekanigaga, baisa availa lokutugwali baisa yeigu. \v 3 E baisa momova kwekanigaga, kidamwa binikolaimsi taitinidesi wala yoku Yaubada mokwita, e binikolaigusi yeigu Yesu Keriso matauna lokuwitali. \v 4 Bogwa lakimitali kam yakaula baisa ovalu watanawa; bogwa lavigimkulovi paisewa makwaina avaka lokusakaigu bavagi. \v 5 E Tamagu, baisa tuta kukwatububulaigu omatam deli kada kalugologusa makwaina taiyosi igau gala bisim valu. \fig Yesu ikounakaila gawata igisi labuma|src="Vallotton 4301701" size="col" copy="(JHN 17.1) (Father the hour has come)" ref="17.1" \fig* \p \v 6 “Layomitali yagam baisa matausina availa lokusakaigu metoya baisa mina watanawa. Matausina m tomota, e lokusakaigu matausina, e bogwa eiyamataisi m biga. \v 7 Baisa tuta inikolaisi kidamwa avaka lokusakaigu, komwaidona wala metoya baisa yoku. \v 8 Paila avai biga lokusakaigu, lasaiki matausina; e ikamiabaisi mabigasina, e bogwa inikolaisi mokwita lama matoya baisa yoku e leidubumaisi lokuwitalaigu. \p \v 9 “Aninigada paila matausina. Gala aninigada paila mina watanawa,\f d \ft Kugisi Yn 15.8 kala katumiki.\f* mitaga paila matausina availa availa lokusakaigu; paila matausina m tomota goli. \v 10 E ulo vavagi komwaidona m vavagi wala, e komwaidona m vavagi baisa ulo vavagi; e labani agu yakaula metoya baisa matausina. \v 11 E metoya wa tuta baisa gala basisu ovalu watanawa, mitaga matausina bisisuaisi ovalu watanawa e yeigula bamakaiam. E Tamagu Tobumaboma, kuyamati kukwatupewoli matausina paila yoku topeuligaga, makawala lokuvigakaigu topeuligaga, kidamwa matausina bisisuaisi gulitinidesi makawala yakida. \p \v 12 “Tutala asikaili matausina ayamati akatupewoli matausina makawala paila uula yoku Topeuligaga, makawala kuvigakaigu Topeuligaga; asisii matausina, e gala taitala akitumou, mesinaku matauwena goli ibodi bitamwau,\f e \ft Matauwena Yudasa Isikariota tokwasesila.\f* kidamwa Buki Pilabumaboma gala bisala.\f f \ft Kugisi Yn 13.18 deli VA 1.20.\f*\x - \xo 17.12 \xt Sam 41.9; Yn 13.18\x* \v 13 Baisa tuta bamakaiam, e alilivala vavagi makwaisina ovalu watanawa, kidamwa ulo mwasawa bivakasau matausina oninasi. \v 14 M biga bogwa lasaiki matausina; e mina watanawa ikoulovaisi matausina, paila matausina gala mina watanawa, makawala yeigu goli gala guma watanawa. \v 15 Gala anigada bukukwau matausina metoya ovalu watanawa, mitaga kidamwa bukuyamati matausina metoya baisa Tomitugaga.\f g \ft Matauwena Diabolo; kugisi Yn 12.31 kala katumiki.\f* \v 16 Matausina gala mina watanawa, makawala yeigu gala guma watanawa. \v 17 Kukwabomi matausina metoya okamokwita; m biga baisa kamokwita. \v 18 Makawala lokuwitalaigu ama ovalu watanawa, makawala goli lawitali matausina eilosi ovalu watanawa. \v 19 E akabomaigu paila uula matausina, kidamwa bukukwabomi matausina goli metoya okamokwita. \p \v 20 “Gala aninigada paila matausina wala, mitaga paila matausina goli bidubumaigusi paila uula si kamituli, \v 21 kidamwa komwaidosi bisisuaisi gulitinidesi. Makawala yoku Tamagu kusividulaigu, e yeigu asividulaim, kidamwa matausina goli bisividulaidasi, kidamwa mina watanawa bidubumaisi lokuwitalaigu. \v 22 E bogwa lasaiki matausina kasi katububula avaka lokusakaigu, kidamwa bisisuaisi gulitinidesi makawala yakida. \v 23 Yeigu asisividuli matausina, deli yoku kusisividulaigu, kidamwa matausina bisisuaisi gulitinidesi mokwita; e mapaila mina watanawa binikolaisi lokuwitalaigu, e lokuyebwaili matausina makawala lokuyebwailigu. \p \v 24 “E Tamagu, magigu matausina availa availa lokusakaigu bisikailigusi goli ambaisa basisu; e bigisaisi agu kwatububula avaka lokusakaigu; paila lokuyebwailigu metoya igau gala bisim valu. \v 25 E Tamagu Tobwaila, mina watanawa gala leinikolaimsi, mitaga yeigu lanikolaim, e matausina leinikolaisi lokuwitalaigu. \v 26 E lakamitulaim baisa matausina, e bakamituli tuvaila makawala; kidamwa makawala lalumkoli lokuyebwailigu, makawala goli bilumkolaisi kuyebwaili matausina, e yeigu deli basikaili matausina.” \c 18 \s1 Yudasa ikasali Yesu \r (Md 26.47-56; Mk 14.43-50; Lk 22.47-53) \p \v 1 Bogwa ilivala biga mabigasina, Yesu isunapula deli la toligalega e iluvapela makwaina waya Kidironi.\f h \ft Makwaina waya opapala Yerusalem opilibomatu oluwalaisi valu deli koya Umilela Olibe.\f* Bagula isisu baisa, e Yesu isuvi deli la toligalega. \v 2 Yudasa matauna kala tokwasesila tuvaila einikoli mapilana; paila tuta bidubadu ilolosi baisa deli la toligalega. \v 3 Mapaila Yudasa ivakouli mabudona tokwabilia\f i \ft Baisa mabudona toyausa isim kasi karaiwaga biyamataisi Bwala Kwebumaboma. Kugisi Yn 7.32 kala katumiki.\f* toyo towotetila metoya baisa tolula kasi tokugwa toyo Parisi, e imakaiasi deli katukusikwasi toyo kaitapa toyo guguwala kabilia. \v 4 Yesu inikolibogwi komwaidona avaka bikaloubusi baisa matauna, e ivaloula iluki matausina, kawala, “Availa kuninevaisi?” \p \v 5 Ivitakaulokaisi matauna, kawasi, “Yesu guma Nasaredi.”\f j \ft Kidamwa magisi bilivalasi paila taitala tomota, mimilisi tuta bikaibigimgulisi la valu. Kugisi 1 Gwe 17.1 (Ilaitia tolela Tisibe); Mk 15.43 (Yosepa guma Alimatia); VA 9.11 (Saulo guma Tasu).\f* \p Yesu ivitakaula, kawala, “Yeigula goli.” \p E Yudasa, kala tokwasesila, itotu deli matausina. \v 6 E tutala iluki matausina, kawala, “Yeigula goli”, ivayumilasi e ikapusisi opwaipwaia. \v 7 E ikatupoivau matausina, kawala, “Availa kuninevaisi?” \p E ikaibigasi, kawasi, “Yesu guma Nasaredi.” \p \v 8 Yesu ivitakaula tuvaila, kawala, “Lalukwaimi yeigula goli matauna; mapaila kidamwa kuninevaigusi, kukilavaisi matausina.” \v 9 Ikaibiga makawala kidamwa avaka leilivala gala bisala, “Gala lakitumou taitala metoya availa lokusakaigu.” \p \v 10 Mapaila Samoni Pita yamala iyosi la puluta ibiigili, iwaiya la towotetila tolula toveka e ikapituni taigala okakata. E towotetila matauna yagala Maliko. \v 11 Yesu iluki Pita, kawala, “Kusewoya m puluta okauyala. Ki, kudoki gala bamom viga makwelana\f k \ft Mabigana “bamom viga” bigivakala e kala katumiki “Baboda agu mmayuyu mwau.”\f*\x - \xo 18.11 \xt Md 26.39; Mk 14.36; Lk 22.42\x* avaka Tamagu bogwa leisakaigu?” \s1 Yesu omatala tolula toveka \r (Md 26.57-58; Mk 14.53-54; Lk 22.54) \p \v 12 Mapaila mabudona tokwabilia\f l \ft Kugisi mailela 3 kala katumiki.\f* deli kumatoula toyo mina Yudia si towotetila iyosisi Yesu e ikatupipaisi matauna. \v 13 E ikugwa imiakaisi matauna baisa Anasa;\f m \ft Matauna igau goli Tolula Toveka wa taitu 6-15 AD.\f* e Anasa yawala Kaiapa matauna Tolula Toveka paila taitu makwaina. \v 14 E Kaiapa baisa matauna eivituloki\f n \ft Kugisi Yn 11.50.\f* mina Yudia kidamwa ibodi taitala bikaliga paila tomota. \x - \xo 18.14 \xt Yn 11.49-50\x* \s1 Pita iyakali Yesu \r (Md 26.69-70; Mk 14.66-68; Lk 22.55-57) \p \v 15 E Saimoni Pita iyeikuli Yesu, e makawala toligalega taiyuwela. E Tolula Toveka eivigaki sola matauwena taiyuwela, e isuvi toyo Yesu baisa okoukweda la bwala Tolula Toveka. \v 16 Mitaga Pita itotu omatala kabosusuvi. Mapaila matauna toligalega taiyuwela, matauwena goli Tolula Toveka eivigaki sola, isunapula e ibigatona deli minana nayamata kabosusuvi, e matauna ivakouli Pita. \v 17 E nayamata kabosusuvi ikatupoi Pita, kawala, “Ki, kaina yoku taitala la toligalega matauwena?” \p Ikaibiga, kawala, “Yeigu gala wala.” \p \v 18 E towotetila toyo tokwabilia eivakataisi kova, e itotusi baisa ikikaikwalasi; e Pita deli matausina itotu ikikaikwala. \s1 Tolula Toveka ikatupoi Yesu \r (Md 26.59-66; Mk 14.55-64; Lk 22.66-71) \p \v 19 Mapaila Tolula Toveka ikatupoi Yesu paila la toligalega deli la vituloki. \v 20 Yesu ivitakauloki matauna, kawala, “Bogwa lakabau baisa komwaidosi; tuta tuta lauvituloki wa bwala tapwaroru deli wa Bwala Kwebumaboma ambaisa komwaidosi goli mina Yudia eisigugulasi; e gala lakebigikium agu livala. \v 21 Avaka paila kukwatupoiyaigu? Kukwatupoi matausina agu tolega avaka lalivala baisa matausina; einikolaisi goli avaka lakaibigi.” \p \v 22 Ililivala, e taitala tokwabilia itotu katitaikina ikipitati yamala iwaiya Yesu, ikaibiga, kawala, “Ki, kuvitakauloki Tolula Toveka makawala?” \p \v 23 Yesu ivitakauloki matauna, kawala, “Kidamwa lalivala gaga, kukwamituli avaka kala gaga; mitaga kidamwa lalivala duwosisia, avaka paila kuwawaigu?” \p \v 24 Mapaila Anasa iwitali matauna deli kala katupipi baisa Kaiapa Tolula Toveka. \s1 Pita iiyakalavau \r (Md 26.71-75; Mk 14.69-72; Lk 22.58-62) \p \v 25 E Saimoni Pita itotu ikikaikwala. Mapaila ikatupoiyaisi matauna, kawasi, “Ki kaina yoku taitala la toligalega matauwena?” \p Iyakala, e ikaibiga, kawala, “Yeigu gala wala.” \p \v 26 Taitala la towotetila tolula toveka isisu, matauna vaiyola availa Pita eikapituni taigala. E matauna ikaibiga, kawala, “Ki, kaina agisaim wa bagula deli matauna?” \p \v 27 Mapaila Pita iyakalavau, e nanakwa rekorekwa igela. \s1 Yesu omatala Pailato \r (Md 27.1-2,11-14; Mk 15.1-5; Lk 23.1-5) \p \v 28 E ilauwaisi Yesu metoya ola bwala Kaiapa ilosi ola bwala tokwaraiwaga. E tuta bulubuvisiga. E mina Yudia titoulesi gala isuvisi wa bwala makwaina, mwada taga biyogagaisi kasi Karaiwaga, paila ikikilasi\f o \ft Mina Yudia gala magisi bisuvisi osi bwala matausina gala mina Yudia, paila baisa biyogagaisi si katubaiasa paila paka kwaibumaboma.\f* kidamwa igau bikamsi Luvapela Pakala. \v 29 Mapaila Pailato\f p \ft Matauna mina Roum si tokwaraiwaga paila mapilasina Yudia, Sameria deli Idumia wa taitu 26-36 AD.\f* isunapula baisa matausina, e ikaibiga, kawala, “Avai pakula kutabinakaisi matauna tau?” \fig Ilauwaisi Yesu ilosi ola bwala tokwaraiwaga|src="Vallotton (as" size="col" copy="KIR NT p. 184) JHN 18.28 (they took Jesus)" ref="18.28" \fig* \p \v 30 Ivitakaulokaisi matauna, kawasi, “Kidamwa matauna gala tomitugaga, gala bakasakaimsi matauna.” \p \v 31 Mapaila Pailato iluki matausina, kawala, “Kuwoyaisi matauna titoulemi, e kuyakalasi matauna makawala kami karaiwaga titoulemi.” \p Mina Yudia ilukwaisi matauna, kawasi, “Gala bukutagwala bakakatumataisi availa.” \v 32 Ikaloubusi baisa makawala kidamwa gala bisala avaka Yesu leilivala tutala eivituloki ammakawala bikatumataisi matauna.\f q \ft Kidamwa mwada bikatumataisi tomitugaga, mina Yudia bikabidikunaisi wala, mitaga mina Roum bikatukorosaisi.\f*\x - \xo 18.32 \xt Yn 3.14; 12.32\x* \p \v 33 Pailato isuvau ola bwala, e idou Yesu ikatupoi matauna, kawala, “Ki, yoku si giyouveka mina Yudia?” \p \v 34 Yesu ivitakaula, kawala, “Ki, lokukwaibiga makawala metoya onanom titoulem, kaina mimilisi tuwoli ilukwaimsi makawala paila yeigu?” \p \v 35 Pailato ivitakaula, kawala, “Wa, ammakawala! Yeigu guma Yudia ke? Veyamwa toyo tolula kasi tokugwa matausina goli eikasalaimsi baisa yeigu! Avaka lokuvigaki?” \p \v 36 Yesu ivitakaula, kawala, “Yeigu ulo guyau gala metoya ovalu watanawa; kidamwa ulo guyau metoya ovalu watanawa, agu viloumgwa bogwa bikabiliasi kidamwa gala bikasalaigusi baisa mina Yudia; mitaga ulo guyau gala goli metoya ovalu watanawa.” \p \v 37 Pailato ikatupoi matauna, kawala, “Yoku taitala giyouveka; ki, mayokula?” \p Yesu ivitakaula, kawala, “Yokula kawam ‘Giyouveka’.\f r \fq \it Yoku kawam “Giyouveka”.\it*\ft Gagabila bitagini, “E, makawala. Lokukwamokwita goli.”\f* Baisa uula lakaloubusi, e baisa uula lama ovalu watanawa paila wala baisa, kidamwa balivala paila vavagi kwekamokwita. Availaga tokamokwita, matauna ililagi kaigagu.” \p \v 38 Pailato ikatupoi matauna, kawala, “Avakaga kamokwita?” \s1 Ikaraiwagasi Yesu bikaliga \r (Md 27.15-31; Mk 15.6-20; Lk 23.13-25) \p Pailato ililivala, e isunupulovau baisa mina Yudia, e iluki matausina, kawala, “Gala avaka kala pakula labani. \v 39 Mitaga isisu kami gulogula, kidamwa bataneku taitala baisa yokomi Luvapela oPakala. Ammakawala, bataneku mi giyouveka yokomi mina Yudia paila yokomi ke?” \p \v 40 Ikawotasi iwaiweyasi, kawasi, “Matauwena gala, mitaga Baraba.” E Baraba matauna tolibulebu.\f s \fq tolibulebu. \ft Gagabila bitagini “tokowolova karaiwaga”.\f* \c 19 \p \v 1 Oluvi Pailato ilau Yesu, e ikaraiwaga iwawaiyasi matauna. \v 2 E tokwabilia ivilaisi doula kala butia isailisi okulula, e ivisikomaisi matauna deli kakapula yabweyani. \v 3 E imakaiasi matauna, deli si tabunobwana, kawasi, “Mwa! Si giyouveka mina Yudia!” E ikipitataisi yumasi iwawaiyasi matauna. \p \v 4 E Pailato isunupulovau, e iluki matausina, kawala, “Ka, lamai matauna baisa yokomi kidamwa bukunikolaisi gala avaka kala pakula labani.” \v 5 Mapaila Yesu isunapula deli butiela toyo kakapulela yabweyani. E Pailato iluki matausina, kawala, “Kugisasi, matowenala, ka!” \p \v 6 Tutala tolula kasi tokugwa toyo towotetila\f t \ft Baisa mabudona toyausa; kugisi Yn 7.32 kala katumiki.\f* igisaisi matauna, iwaiweyasi, kawasi, “Kukwatukorosi, kukwatukorosi.” \p Pailato iluki matausina, kawala, “Kukwauwaisi e kukwatukorosaisi matauna titoulemi. Paila gala avaka kala pakula labani.” \p \v 7 Mina Yudia ivitakaulokaisi matauna, kawasi, “Kama Karaiwagasi isisu, e ibodi Karaiwaga makwaina\f u \ft Kugisi Tol 24.16.\f* kidamwa matauna bikaliga, paila uula leivigaki titoulela Yaubada Latula.” \p \v 8 Tulala ilagi biga mabigana, Pailato saina ikokola; \v 9 e isuvau ola bwala, ikatupoi Yesu, kawala, “Yoku am mokutoya?” \p Mitaga Yesu ikatukubona. \v 10 Mapaila Pailato iluki matauna, kawala, “Ki, gala sitana kulivala baisa yeigu? Ki, kaina gala kunikoli isim ulo karaiwaga batanekwaim e isim ulo karaiwaga bakatukorosaim?” \p \v 11 Yesu ivitakauloki matauna, kawala, “Gala igagabila bukukwaraiwogaigu kidamwa gala lokubani kam kwaraiwaga metoya walakaiwa; mapaila matauna ikasalaigu\f v \ft Matauwena tolula toveka (kugisi makasana Biga Kala Katumiki).\f* baisa yoku, kala pakula ikalisau.” \p \v 12 Mauula baisa Pailato mwada bitaneku matauna, mitaga mina Yudia iwaiweyasi, “Kidamwa kutaneku matauwena, yoku gala Sisa lubaila; availa ivigaki titoulela giyouveka, matauna ipoisivisi baisa Sisa.” \p \v 13 Tutala Pailato ilagi baisa, ivakouli Yesu ivisunupuloi, e isili okabosili yakala\f w \fq \it ivisunupuloi, e isili okabosili yakala.\it*\ft Gagabila bitagini “ivisunupuloi isaili okabosili yakala”.\f* mapilana idokaisi “Kwedudubuna Dakuna”, e obonasi mina Yudia “Gabada”. \v 14 E yam makwaina kaina ilalavi yamla katubaiasa paila Luvapela Pakala. E iluki mina Yudia, kawala, “Kugisasi mi giyouveka, ka!” \p \v 15 E iwaiweyasi, kawasi, “Kulau, kulau, kukwatukorosi matauna.” \p Pailato ikatupoi matausina, kawala, “Ki, bakatukorosi mi giyouveka?” \p Tolula kasi tokugwa ivitakaulasi, kawasi, “Gala availa ma giyouvekasi, mesinaku Sisa wala.” \p \v 16 Mapaila ikasali Yesu baisa matausina kidamwa bikatukorosaisi matauna. \s1 Ikatukorosaisi matauna \r (Md 27.32-44; Mk 15.21-32; Lk 23.26-43) \p \v 17 Mapaila ilauwaisi Yesu, e isunapula ikeula kala korosi, ila mapilana baleku idokaisi Viluwela Pwaneta, e obonasi mina Yudia, Goligota. \v 18 Baisa ikatukorosaisi matauna, e deli kasitaiyu tuvaila, taitala ola kakata, taitala ola kikiwama; e Yesu itowala. \v 19 Pailato igini pilatala ginigini, e isailisi wa korosi; e baisa kala ginigini, “Yesu guma Nasaredi, si Giyouveka mina Yudia.” \v 20 Bidubadu mina Yudia ikalawasi ginigini makwaina; paila mapilana ambaisa leikatukorosaisi Yesu katitaikina valu, e leiginisi obonasi mina Iberu toyo mina Roum toyo mina Girisi. \v 21 Mapaila mina Yudia si tolula kasi tokugwa ilukwaisi Pailato, kawasi, “Taga kugini, ‘Si Giyouveka mina Yudia’, mitaga, ‘Matauna leikaibiga, Yeigu si Giyouveka mina Yudia.’” \p \v 22 Pailato ivitakaula, kawala, “Bogwa lagini, e bikanigaga goli.” \p \v 23 E tutala tokwabilia leikatukorosaisi Yesu, ikauwaisi kala kwama, e isigalaisi yavasi baisa tokwabilia taitala taitala kala vilavila. Mitaga kakapula yawonaku gala isigalaisi; paila miyana yatubumwaidona ibisidudulaisi. \v 24 Mapaila ibigatonasi, kawasi, “Gala bitakisaisi miyana, mitaga bitakowobobutasi, availa biyosi miyana.” Baisa ikaloubusi kidamwa Buki Pilabumaboma kala ginigini makwaina gala bisala, kawala, \x - \xo 19.24 \xt Sam 22.18\x* \q1 “Isigalaisi agu kwama taitala baisa taitala, \q2 e paila agu kwakapula ikowobobutasi.” \m Mapaila tokwabilia ivagaisi makawala. \p \v 25 Mitaga mimilisi itotusi katitaikina Yesu kala korosi; baisa inala, toyo inala tuwala, minana Kilopasi la kwava Meri, toyo Meri Magidala.\f x \ft Minana ilela Magidala mapilana katitaikina Milaveta Galili opilikwaibwaga.\f* \v 26 Mapaila tutala Yesu igisi inala, deli matauna toligalega tombwailila itoviduli minana, iluki inala, kawala, “Ve! Ka, latum!” \p \v 27 Oluvi iluki matauna toligalega, kawala, “Ka, inam!” Metoya wa tuta matutowena toligalega ilau minawena ola bwala tatoula. \s1 Yesu ikaliga \r (Md 27.45-56; Mk 15.33-41; Lk 23.44-49) \p \v 28 Oluvi Yesu inikoli vavagi komwaidona bogwa leivigimkulovi. Mapaila kidamwa Buki Pilabumaboma gala bisala, ikaibiga, kawala, “Agu daka.” \x - \xo 19.28 \xt Sam 22.15; 69.21\x* \p \v 29 Itotu baisa kwelatala waini pwayuyu; mapaila ividagwaisi silumwaiya deli waini pwayuyu ibabaisi okaiyala isailisi owodola. \v 30 Mapaila tutala Yesu leimom waini pwayuyu, ikaibiga, kawala, “Bogwa leiwokuva.” \p E iluvagodu, e ikaliga. \s1 Tokabilia ibasi visiala okaiyala \p \v 31 Yam makwaina yamla katubaiasa; e, mina Yudia gala magisi tomata uwosi bisisuaisi wa korosi wa yam sabate, paila sabate makwaiwena kala kikila isiligaga.\f y \ft Uula yam makwaina yamla Luvapela Pakala.\f* Mapaila inigadaisi Pailato kidamwa tokwabilia bikatuuwoulaisi kaikesi\f z \ft Mwada nani bikaligasi.\f* e bikauwaisi uwosi. \v 32 Mapaila tokwabilia imaisi, ikatuuwoulaisi kaikesi taitala deli taiyuwela sosola leikatukorosaisi deli Yesu. \v 33 Imakaiasi Yesu, mitaga tutala igisaisi bogwa ikaliga, gala ikatuuwoulaisi kaikela. \v 34 Mitaga taitala tokwabilia ibasi visiala okaiyala; e nanakwa buyavi toyo sopi igiposisi. \v 35 Matauna leigisi baisa bogwa eisola. Kanikolaisi la silasola mokwita wala; e matauwena tosola inikoli bogwa ikamokwita, kidamwa yokomi goli bukudubumaisi.\f a \fq bukudubumaisi. \ft Mimilisi buki pilabubogwa iginisi “bukusetuwolaisi dubumi”.\f* \v 36 Paila baisa ikaloubusi kidamwa Buki Pilabumaboma gala bisala, “Gala kaitala totuwana bitawoula.” \x - \xo 19.36 \xt Sun 12.46; Baw 9.12; Sam 34.20\x* \v 37 E tuvaila Buki Pilabumaboma ikaibiga, “Bigigisaisi matauna availa leibasaisi.” \x - \xo 19.37 \xt Sek 12.10; YG 1.7\x* \s1 Yosepa ibaku Yesu \r (Md 27.57-61; Mk 15.42-47; Lk 23.50-56) \p \v 38 Isisu Yosepa Alimatia,\f b \ft Mapilana Alimatia isisu Yerusalem opiliyavata kala kaduwonaku Giribwa bitala Tukwaukwa (35 km).\f* matauna taitala la toligalega Yesu, mitaga ikiwola paila uula ikukoli mina Yudia. Matauwena inigada Pailato kidamwa bikau wowola Yesu, e Pailato itagwala. Mapaila ima, ikau wowola. \v 39 E tuvaila Nikodimo, matauna ikugwa imakaia Yesu wa bogi, ima e imai makaisina bulami, kai pwatigasi\f c \ft Kugisi mro olumoulela Biga Kala Katumiki.\f* kaituva toyo lileikoya bogwa ikepupoli mokaisi kaina biboda yaluwotolu lukwava. \x - \xo 19.39 \xt Yn 3.1-2\x* \v 40 Mapaila ikauwaisi wowola, ikapolaisi omwaikapula yapupwakau deli bulami makaisina, makawala mina Yudia kasi gulogula paila visalili. \v 41 E mapilana ambaisa leikatukorosaisi Yesu isisu kwaitala bagula; e wa bagula isisu laka kwaivau ambaisa gala availa bikanaki. \v 42 E yam makwaina yamla katubaiasa e mina Yudia si sabate makati; e ibakwaisi Yesu baisa, paila laka isisu katitaikina. \fig Ikauwaisi wowola|src="Vallotton 4301940C" size="col" copy="(JHN 19.40) they took his body" ref="19.40" \fig* \c 20 \s1 Laka kwaiwokuva \r (Md 28.1-8; Mk 16.1-8; Lk 24.1-12) \p \v 1 E obulubuvisiga Sunday, odudubalela goli, Meri Magidala\f d \ft Kugisi Yn 19.25 kala katumiki.\f* isalili ila wa laka. E igisi dakuna bogwa ikanuwada metoya wa laka. \v 2 Mapaila isakaula e imakaia Saimoni Pita toyo toligalega taiyuwela tombwailila Yesu, e iluki matausina, kawala, “Bogwa eikauwaisi Guyau metoya wa laka, e gala kanikolaisi ambaisa mesakaisi matauna.” \p \v 3 Mapaila Pita sola toligalega taiyuwela ilosi e ilokaiasi laka. \v 4 E kasitaiyu isakaulasi, mitaga matauwena toligalega taiyuwela ikalisau Pita, e imaibogwa wa laka. \v 5 E ikululu bitadoyai olumoulela, e igisi mwaikapula yapupwakau ikanukwenusi baisa, mitaga gala isuvi. \v 6 E tuvaila Saimoni Pita ibubokuli matauna, e ima, isuvi wa laka; e igisi mwaikapula yapupwakau ikanukwenusi; \v 7 e mwaikapula kapolela dabala gala ikanukwenu deli miyasina yapupwakau mitaga deli katupwaila ikanapala kebila ituwoli. \v 8 Mapaila toligalega matauwena leimaibogwa wa laka tuvaila isuvi; igisi e idubumi. \v 9 Paila igau gala bikatetasi Buki Pilabumaboma kala ginigini makwaina kidamwa biboda matauna bitokaia bimovavau. \v 10 Mapaila toligalega ilokaiasi osi bwala. \s1 Yesu iyoulapula baisa Meri Magidala \r (Md 28.9-10; Mk 16.9-11) \p \v 11 Mitaga Meri itotu owodola laka, iuvalam. Iuvalam, e ikululu itadoyai olumoulela laka. \v 12 E igisi taiyu anelosi kasi kwama yapupwakau, isilaisi okabala ambaisa mekanabogwa wowola Yesu, taitala odabala, taitala okaikela. \v 13 E ilukwaisi minana, kawasi, “Ve! Avaka paila kuuvalam?” \p Iluki matausina, kawala, “Leikauwaisi ulo Guyau, e gala anikoli ambaisa mesakaisi matauna.” \p \v 14 Ililivala minana, e itovila, igisi Yesu itobanaga eitotu, mitaga gala ivitusi matauna Yesu. \v 15 Yesu iluki minawena, kawala, “Ve, avaka paila kuuvalam? Availa kunainevi?” \p Meri idoki matauna tobigubagula, e iluki matauna, kawala, “Tomoya, kidamwa yoku lokukwau wowola, bukulukwaigu ambaisa lokusaim matauna, e yeigu bala bakau.” \p \v 16 E Yesu iluki minawena, kawala, “Meri.” \p E itovilaki iluki matauna obonasi mina Iberu, kawala, “Raboni!” (e kidamwa takatumikaisi, “Tovituloki”). \p \v 17 Yesu iluki minawena, kawala, “Taga kukwepapaigu, paila gala balaguva baisa Tamagu; mitaga kulokaia budagwa, e kuluki matausina kidamwa balaguva baisa Tamagu toyo Tumasi, baisa ulo Yaubada toyo si Yaubada.’” \p \v 18 Meri Magidala ila e iluki toligalega, kawala, “Bogwa lagisi Guyau”, e iluki ammakawala leilivali vavagi makwaisina baisa minana. \s1 Yesu iyoulapula baisa la toligalega \r (Md 28.16-20; Mk 16.14-18; Lk 24.36-49) \p \v 19 Ikoyavi wa yam makwaiwena Sunday, e toligalega ikatubodaisi bwala ambaisa isisuaisi paila ikukolaisi mina Yudia. E Yesu ima, itowala, e iluki matausina, kawala, “Bitalaguva lupomi.” \v 20 E bogwa ilivala makawala, ivituloki matausina yamala toyo visiala. Mapaila toligalega imwasawasi sainela paila igigisaisi Guyau. \v 21 Yesu ilukivau matausina, kawala, “Bitalaguva lupomi.\f e \ft Kidamwa taitala tomota bibodi sola ambaisa wala, tuta tuta bilivalasi makawala, makala yakidasi kawadasi, “Kagutoki!”.\f* Yeigu awitalaimi makawala goli Tamagu leiwitalaigu.” \v 22 E bogwa ilivala makawala ikayoki matausina, e iluki matausina, kawala, “Kukwauwaisi Baloma Tobumaboma. \v 23 Kidamwa kuligaiwaisi avai tau la mitugaga, yeigu bogwa aligaiwa makwaisina; kidamwa gala kuligaiwaisi avai tau la mitugaga, yeigu goli gala baligaiwa makwaisina.” \x - \xo 20.23 \xt Md 16.19; 18.18\x* \s1 Tomasi la ninayuwa \p \v 24 Mitaga Tomasi idokaisi yagala Nupoyu, matauna taitala matausina toligalega, gala isikaili matausina tutala Yesu leimaibogwa. \v 25 Mapaila toligalega ilukwaisi matauna, kawasi, “Bogwa kagisaisi Guyau.” \p Mitaga Tomasi iluki matausina, kawala, “Kidamwa gala bagisi boyala kaiwawa oyamala, e basewoya misikwaikwegu oboyala kaiwawa, e basewoya yamagu ovisiala, gala badubumi.” \p \v 26 E ikalalima ikalatolu, la toligalega tuvaila isisuaisi olopola bwala, e Tomasi isikaili matausina. Bwala bogwa ikatubodaisi wala, mitaga Yesu ima e itowala, ikaibiga, kawala, “Bitalaguva lupomi.” \v 27 E iluki Tomasi, kawala, “Kumai kusewoya misikwaikwem baisa. E, kugisi yamagu. E kuyosali yamam, kusewoya ovisiagu; taga m dubumi gala, mitaga kudubumi.” \fig Kugisi yamagu|src="Vallotton 4302027" size="col" copy="(JHN 20.27) (he showed him his hands)" ref="20.27" \fig* \p \v 28 Tomasi ivitakauloki matauna, kawala, “Ulo Guyau, e ulo Yaubada.” \p \v 29 Yesu iluki matauna, kawala, “Ki, lokudubumi paila uula lokugisaigu? Bimwasawasi availa availa matausina gala bigisaisi mitaga bidubumaisi goli.” \s1 Mapilana buki uulela \p \v 30 Yesu ivagi kabutuvatusi bidubadu\f f \ft Kugisi Yn 2.11 kala katumiki.\f* ituwoli ituwoli omitasi toligalega, mitaga kasi ginigini gala isisu wa buki mapilana. \v 31 Mitaga vavagi makwaisina kasi ginigini isisu kidamwa bukudubumaisi\f g \fq bukudubumaisi: \ft Mimilisi buki pilabubogwa iginisi, “bukusetuwolaisi bukudubumaisi”.\f* Yesu matauna Mesaia,\f h \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* Yaubada Latula; e metoya omi dubumi bukubanaisi momova metoya baisa matauna. \c 21 \s1 Yesu iyoulapula baisa tailima taiyu toligalega \p \v 1 Oluvi, Yesu iyomitali titoulela baisa toligalega okawolawala Milaveta Taibiria;\f i \ft Baisa igiyuwela Milaveta Galili (kugisi Yn 6.1 kala katumiki).\f* e iyomitali titoulela baisa makawala. \p \v 2 Isidadailisi Saimoni Pita, Tomasi idokaisi yagala Nupoyu, Nataniela guma Kena\f j \ft Kugisi Yn 2.1 kala katumiki.\f* mapilana Galili, Sebedi litula\f k \ft Kasitaiyu Yemesa sola Yoni.\f* toyo taiyu la toligalega tuwoli. \v 3 Saimoni Pita iluki matausina, kawala, “Bala apoula.” \p Ilukwaisi matauna, kawasi, “Yakamaisi deli bitalosi.” E ilosi, isilasi wa waga e ipwapoulasi; e bogi makwaina komwaidona inanotasi wala. \x - \xo 21.3 \xt Lk 5.5\x* \p \v 4 Obulubuvisiga Yesu itotu okawolawa; mitaga toligalega gala ivitusaisi kidamwa matauna Yesu. \v 5 Yesu ikatupoi matausina, kawala, “Tauwau, kwalaisi? Gala sitana kukwalotasi ke?” \p Ivitakaulokaisi matauna, kawasi, “Gala wala.” \p \v 6 Iluki matausina, kawala, “Kulavaisi wota okatalela waga, e bukukolaisi.” Mapaila ilavaisi, e gala gagabila bibiaisi paila yena saina bidugaga. \x - \xo 21.6 \xt Lk 5.6\x* \p \v 7 Mapaila matauna toligalega tombwailila Yesu iluki Pita, kawala, “Matauna Guyau goli.” Tutala Saimoni Pita ilagi mwada matauna Guyau, isikam kala kakapula, paila leivilili miyana, e ivabusi obolita. \v 8 Mitaga toligalega kesala isududilasi si waga, ibiaisi wota ikalulusewa yena; paila waga gala kaduwonaku mitaga kala maloula kaina makawala kwaiyu baleku.\f l \ft Mina Kavataria idokaisi baisa kala maloula makawala okawolawa bila obulobula.\f* \v 9 E bogwa ivalaguvasi, igisaisi pwakova baisa, e yena ikanukwenusi makovana deli kaula. \v 10 Yesu iluki matausina, kawala, “Kumaiyaisi sitana yena lokukolaisi.” \p \v 11 Mapaila Saimoni Pita isila e ibia wota imai okawolawa, leikalulusewa yena navakaveka kala bawa lakatutala naluwolima natolu; makawala goli kala bawa mitaga wota gala ikobolusi. \v 12 Yesu iluki matausina, kawala, “Kumaisi; kukwatumataisi kami molu.” E gala taitala toligalega ituvaluwa bikatupoi matauna, “Availa yoku?” Inikolaisi matauna Guyau. \v 13 Yesu ima, ikau kaula isaiki matausina, e yena makawala. \fig Saimoni Pita ibia wota imai okawolawa|src="Vallotton 4302111" size="col" copy="(JHN 21.11) (Simon dragged the net)" ref="21.11" \fig* \p \v 14 Baisa sivitolula Yesu iyomitali titoulela baisa toligalega, tutala eitokaia imovavau. \s1 Kuvakoma ulo sipi \p \v 15 E bogwa ikatumataisi kasi molu, Yesu iluki Saimoni Pita, kawala, “Saimoni, Yoni latula, kuyebwailigu sainela, e vavagi makwaisina sitana wala ke?”\f m \fq kuyebwailigu sainela, e vavagi makwaisina sitana wala ke? \ft Gagabila bitagini, “kuyebwailigu sainela, e matausina sitana wala ke?’ kainaga, “kuyebwailigu sainela e matausina kuyebwaili sitana wala ke?”.\f* \p Iluki matauna, kawala, “Mitaga, Guyau, kunikoli ayebwailim.” \p Yesu iluki matauna, kawala, “Kuvakoma minasina ulo lam.” \v 16 Siviyuwela iluki matauna, kawala, “Saimoni, Yoni latula, kuyebwailigu ke.” \p Iluki matauna, kawala, “Mitaga, Guyau, kunikoli ayebwailim.” \p Iluki matauna, kawala, “Kuyamati minasina ulo sipi.” \v 17 Iluki matauna sivitolula, kawala, “Saimoni, Yoni latula, kuyebwailigu ke?” \p Pita nanola ikaikai paila leikaibiga sivitolula baisa matauna, kawala, “Kuyebwailigu ke?” E iluki matauna, kawala, “Guyau, kunikoli vavagi komwaidona; kunikoli ayebwailim.” \p Yesu iluki matauna, kawala, “Kuvakoma minasina ulo sipi. \v 18 Biga mokwita alukwaim, om tuta gwadi, kupali kam kwarekwa e kuliloula ambaisa magim goli; mitaga tutala bukutomoya, bukuvitukoli yamam, e taitala tuwoli bipalaim e bilauwaim ambaisa gala magim.” \v 19 Ililivala baisa kidamwa bivitububoti ammakawala Pita bivigaki Yaubada kala yakaula metoya ola kaliga.\f n \ft Yesu ikibuboti Pita igau bikatumataisi wala.\f* E bogwa ilivala baisa, iluki matauna, kawala, “Kubokulaigu.” \s1 Toligalega Yesu tombwailila \p \v 20 Pita itovila, igisi toligalega matauna, tombwailila Yesu, ililoula oluvi; baisa matauna goli leisividuli Yesu okamkwam, e kawala, “Tomoya, availa matauwena bikasalaim?” \x - \xo 21.20 \xt Yn 13.25\x* \v 21 Tutala Pita igisi matauwena, ikatupoi Yesu, kawala, “Guyau, ammakawala matauwena?” \p \v 22 Yesu iluki matauna, kawala, “Kidamwa yeigu adoki bisisu igau tutala bama, baisa gala m vavagi yoku. Yoku kubokulaigu!” \p \v 23 Mapaila biga mabigana iyoyu baisa kala tobwakuli Yesu kidamwa toligalega matauna gala bikaliga. Mitaga Yesu gala ilivala mwada toligalega matauna gala bikaliga; mitaga ilivala, kawala, “Kidamwa yeigu adoki bisisu igau tutala bama, baisa gala m vavagi yoku.” \p \v 24 Baisa goli matauna toligalega isilasola paila vavagi makwaisina, e leigini vavagi makwaisina; e kanikolaisi leikamokwita la silasola. \p \v 25 Mitaga Yesu leivagi bidubadu vavagi tuvaila; e kidamwa bitaginisi kwaitala kwaitala vavagi makwaisina bikaloubusisi buki bidubadu, e adoki buki mpasina bikasuwoki valu watanawa e bigugulomgwa.