\id JDG KIRJDG, JUDGES, KIRIWINA BIBLE, PNG, March 2010 \h TOKWARAIWAGA \mt1 TOKWARAIWAGA // Si Buki \is1 Kabovitouula \ip Mapilana \bk Tokwaraiwaga Si Buki\bk* isisu Isireli liliusi ivitouula tuta matutona isuvaisi kulusi mapilana Kenani iyoulisi valu, e bila ikeiita tuta matutona inagaisi taitala bitomatala bimila guyau odubasi mina Isireli. Liliu makwaisina liliusi mabudona idokaisi Tokwaraiwaga, matausina goli isim bulogasi avaka avaka eivagaisi. Bidubadu matausina kala tovagi kabilia, e tomota iluluwaisi wala makwaisina kaboyowalula avaka avaka eivagaisi tuta matutona eivakadaisi mina Isireli. Taitala toveka matauna yagala Samsoni, e liliula matauna bitakalawa uula 13-16. \ip Buki mpana la vituloki kwaiveka kabikaula wala. Kidamwa mina Isireli bikabikaulasi baisa Yaubada, bisibwabwailasi. Mitaga kidamwa bikoulovaisi matauna, bogwa bidoumsi. Mitaga kwaitala vavagi - ilagoli bikowolovasi e bidoumsi, tuta komwaidona Yaubada iyamwasi mwada bikoli la tomota, kidamwa goli bininavilasi e bikaimilavausi baisa matauna. \iot Buki kala katumimisa \io1 Avaka ikaloubusi bila ikeiita Yosuwa la kaliga 1.1—2.10 \io1 Mina Isireli kasi tokwaraiwaga 2.11—16.31 \io1 Mimilisi vavagi tuvaila ikaloubusi 17.1—21.25 \c 1 \s1 Yuda deli Simioni dalesi iyoulisi Adonibeseki \p \v 1 Avai tuta Yosuwa bogwa eikaliga mina Isireli ikatupoiyaisi Guyau kawasi, “Avai dala dalemasi bilobogwasi omatamasi ikabiliasi deli mina Kenani?” \p \v 2 E Guyau ivitakauloki kawala, “Yuda dalela bilobogwasi. Yeigu asisaiki matausina valu mapilana bikaraiwagasi.” \p \v 3 E Yuda dalela ilukwaisi Simioni dalela kawasi, “Kumaisi bitakatukwaitalasi e bitalosi ovalu mapilana kama vilavilasi eisakaimasi, e bitalokaiasi mina Kenani. E oluvi bitalosi tayoulisi valu mapilana kami vilavila eisakaimi.” Mapaila Simioni dalela deli \v 4 Yuda dalela ikatukwaitalasi isuvisi okawakali. E Guyau ivigaki itomgwagasi odubasi mina Kenani deli mina Peresi. Itomgwagasi odubasi lakatuluwovila (10,000) tokabilia mapilana Beseki. \v 5 Matausina ibanaisi guyau Adonibeseki ovalu mapilana e ikabiliaisi matauna. \v 6 Matauna isakaula, mitaga ibokavilaisi e iyosisi matauna e ibobwaisi mweyavakaveka misikwaikwela yamala deli kaikela. \v 7 E Adonibeseki ikaibiga kawala, “Tailuwolima tailuwoyu gweguya mweyavakaveka misikwaikwesi oyumasi deli okaikesi labobu matausina eikabubunasi osikowala ulo tebeli. E avaka bogwa lavigibogwi baisa matausina e Yaubada tuta baisa leivigakaigu makawala.” E ikatupipaisi matauna ilauwaisi Yerusalem e baisa ikaliga. \s1 Yuda dalela iyoulisi Yerusalem deli Ebironi \p \v 8 Yuda dalela isugigaiyaisi Yerusalem e iyoulisi mavilouna. Matausina ikatumataisi tomotala e igabwaisi viluwela. \v 9 Oluvi matausina isaitaulasi ilosi ikabiliaisi mina Kenani mabudosina eisisuaisi wa koya, okuvalila koya, deli oviloupakala opilibolimila. \v 10 Matausina isuyaisi kulusi baisa mina Kenani matausina eisisuaisi ovilouveka Ebironi mavilouna igabogwa yagala Kiriati Aba. E metoya mapilana valu matausina itomgwagasi odubasi dalesi Sesai, Aimani, deli Talimai. \s1 Otaniela iyouli vilouveka Debira \p \v 11 Metoya baisa Yuda dalela isuyaisi kulusi bisugigaiyaisi vilouveka Debira, tuta matutona mavilouna eidokaisi yagala Kiriati Sepera. \v 12 E taitala matausina yagala Keleba ikaibiga kawala, “Ka, availa saina totuvaluwa bikabilia biyouli Kiriati Sepera e latugu minana yagala Akasa bivaiya.” \v 13 E Keleba bodala molagwadi yagala Kenasi latula yagala Otaniela iyouli mavilouna mapaila Keleba ikasali Akasa ivaiya Otaniela. \v 14 E oyamla veivai pakala Otaniela ikipuloki biga la kwava binigadi tamala bikasali katupotala la pwaipwaia. Minana ibusi metoya ola ase e Keleba ikatupoi minana avaka magila. \v 15 Minana ivitakauloki kawala, “Yeigu magigu bukukwasali mimilisi agu utuwotu. Paila valu mapilana lokusakaigu viloupakala.” Mapaila Keleba ikasali makwaisina utuwotu olakaiwa deli otalawa. \s1 Si tomgwaga Yuda sola Beniamina dalesi livalela \p \v 16 Mosese yawala dalela mina Kena ilosi ivalomlasi osi deili mina Yuda matausina goli mina Yeriko mavilouna viluwela pulopola e isaitaulasi wala oviloupakala mapilana Aradi opilibolimalela oviluwela Yuda e metoya baisa matausina imilivalusi oluwalaisi mina Amaleki. \v 17 E Yuda dalela deli Simioni dalela ikatukwaitalasi itomgwagasi odubasi mina Kenani matausina leisisuaisi ovilouveka Sepati. Matausina ikatudoumwaisi mapilana ikodidaimisi e idouvilaisi mavilouna yagala Oma. \v 18-19 E Guyau ipilasi mina Yuda, e matausina iyoulisi mapilana wa koya paila si vavagi tatousi. Mitaga Gasa, Asikeloni, Ekironi deli goli mavilousina opapasi katitaikinesi gala iyoulisi. Boda mabudosina leisisuaisi okawolawa iyosisi si waga kaibibiu eibubulokaisi tanamnumtawokuva wala e baisa eivigaki eiyomwau mina Yuda gala gagabila bibokavilaisi matausina. \v 20 E makawala Mosese la karaiwaga Ebironi isakaisi Keleba, paila uula Anaki dalela dilatolu madilasina matauna eibwakaila. \x - \xo 1.20 \xt Yos 15.13-14\x* \v 21 E mitaga Beniamina dalela gala ibokavilaisi mina Yebusi isivagasisi wala baisa omitibogwa e leima lagaila. \x - \xo 1.21 \xt Yos 15.63; 2 Sml 5.6; 1 Lil 11.4\x* \s1 Eperemi sola Manasa dalesi iyoulisi Beteli \p \v 22-23 E Epereim sola Manasa dalesi ilosi ikabiliasi valu Beteli, wa tuta matutona idokaisi valu yagala Lusi. Guyau ipilasi matausina. Matausina iwitalaisi tokwauta ilosi bivakawolaisi valu mavilouna \v 24 e ibodaisi taitala tau isusunapula e ilukwaisi matauna kawasi, “Mwa, kuvitulokaimasi ammakawala bakasuvisi ovalu mavilouna, e gala bakayogagaimsi.” \v 25 Mapaila matauna ivituloki matausina, e mina Epereim deli Manasa ikatumataisi komwaidona tomotala valu mavilouna, e tau matauna deli dalela iyubwailasi. \v 26 E oluvi tau matauna ila osi valu mina Itai e ibudi valu baisa e idoki yagala Lusi, e tuta baisa isetuwolaisi idoudousi maigana makawala wala. \s1 Tomota mabudosina mina Isireli gala ibokavilaisi isigagasi wala \p \v 27 E Manasa dalela gala ibokavilaisi tomota matausina leisisuaisi olumoulela valu mavilousina Beta Sani, Taanaki, Dora, Ibileyam, Megido, deli goli valu mavilousina opapasi; e mina Kenani isivagasisi wala mapilana. \x - \xo 1.27-28 \xt Yos 17.11-13\x* \v 28 Avai tuta mina Isireli bogwa eikobaluluva si kaisisu ikaraiwogaisi mina Kenani bipaisewasi paila matausina mitaga gala wala ibokavilaisi komwaidosi isunapulasi. \p \v 29 E Epereim dalela gala wala ibokavilaisi mina Kenani leisisuaisi olumoulela valu Gesera mapaila mina Kenani isivagasisi wala deli matausina. \x - \xo 1.29 \xt Yos 16.10\x* \p \v 30 E Sebuloni dalela gala wala ibokavilaisi tomota matausina leisisuaisi olumoulela valu Kitironi deli Naalali mapaila mina Kenani isivagasisi wala ikaraiwogaisi bipaisewasi paila matausina. \p \v 31 E Asera dalela gala wala i bokavilaisi tomota matausina leisisuaisi olumoulela valu mavilousina Ako, Saidoni, Alabi, Akisibi, Eliba, Apeki, Reyobi. \v 32 E Asera dalela gala wala ibokavilaisi tolivalu mina Kenani mapaila deli wala isisuaisi. \p \v 33 E Napitalai dalela gala wala ibokavilaisi tomota matausina leisisuaisi olumoulela valu mavilousina, Beti Semesi, deli Betanoti. E Napitalai dalela isivagasisi deli tolivalu mina Kenani e ikaraiwogaisi bipaisewasi paila matausina. \p \v 34 E mina Amora ikobilaisi Dani dalela ilosi isiwaisi wa koya e gala wala itagwalasi bibusisi bimaisi oitayatila. \v 35 E mina Amora isivagasisi wala ovalu mavilousina Aialoni, Saalibim, deli Koya Eresi mitaga Epereim sola Manasa dalesi iyosikikitaisi e ikaraiwogaisi bipaisewasi paila matausina. \p \v 36 E opiliyavata Sela, mina Edom kasi kaligei isakaula isuwalai wala Akarabim Kadaula. \c 2 \s1 Guyau la anelosi mapilana Bokim \p \v 1 Guyau la anelosi isilavi Giligali\f a \ft Kugisi Yos 4.19.\f* e ilokaia mapilana Bokim, e iluki mina Isireli, kawala, “Yeigu lasunupuloiyaimi metoya Itipita, e lamaiyaimi mapilana valu baisa ulo biga katotila baisa tubumia. Lakaibiga, kawagu, ‘Gala avai tuta bakotuni ulo kabutu deli yokomi. \v 2 E yokomi gala ibodi bukuvagaisi kwaitala kabutu deli tomotala valu mapilana. Deli, bukukodidaimisi si kabolula.’ Mitaga gala wala kuvagaisi avaka lalukwaimi, mitaga lokuvagaisi ituwoli keda wala. \x - \xo 2.2 \xt Sun 34.12-13; Kak 7.2-5\x* \v 3 Mapaila baisa tuta alilivala gala wala babutugigai matausina tutala kusuvaisi kulumi. Matausina bavigaki kami tilaula, e si tapwaroru baisa minasina si yaubada bivigaki kami sikula bukuwaisi.” \v 4 Tuta matutona anelosi eilivala makawala, komwaidosi mina Isireli ivitouulasi ivalamsi, \v 5 e baisa uula valu mapilana idokaisi yagala Bokim.\f b \ft Maigana Bokim kala katumiki “touvalam”.\f* Baisa ilulasi baisa Guyau. \s1 Yosuwa la kaliga \p \v 6 E Yosuwa iluki mina Isireli bilosi, e taitala taitala ila biyoula kala vilavila titoulela metoya valu mapilana. \v 7 Wa tuta matutona Yosuwa igau eisisu tomomova, mina Isireli iwotetilasi baisa Guyau. E oluvi bogwa eikaliga tomota si wotetila isetuwoli wala, kala kaduwonaku matausina kasi tokugwa igau isisuaisi tommomova. Paila matausina tokugwa eigisaki mitasi makwaisina vavagi saina vakaigaga avaka Guyau eiuvagi baisa mina Isireli. \v 8 Guyau la touwata Yosuwa, matauna Nuni latula, ikaliga e kala taitu lakatutala kweluwotala. \v 9 E ibakwaisi matauna ola pwaipwaia tatoula makatupona yagala Timnati Serai wa koya mapilana Epereim, wa Koya Gaasi opiliyavata. \x - \xo 2.9 \xt Yos 19.49-50\x* \v 10 Tubwa matubona komwaidona tuvaila ikaligasi, mitaga tubwa tubuyuwela ilumwelavaisi Guyau, e deli ilumwelavaisi avaka leivigaki paila mina Isireli omitibogwa. \s1 Mina Isireli isimwaisi tapwaroru baisa Guyau \p \v 11 E mina Isireli bogwa isulasi baisa Guyau e ivitouulasiga kasi taimamila minasina Beali.\f c \ft Minasina tokolu nammwala idokaisi bipilasaisi vivila mwada nani bisumasi, deli si bagula bikabinaisi; kugisi mailela 13.\f* \v 12 Isimwaisi tapwaroru baisa Guyau matauna tubusia si Yaubada, matauna eivisunupuloi matausina metoya mapilana Itipita, e ivitouulasi tapwaroru baisa tuwoli yaubada, baisa si yaubada matausina tomota isiulaisi matausina. E ikavaginasi baisa minasina tokolu e Guyau ivigaki la gibuluwa. \v 13 Matausina isimwaisi tapwaroru baisa Guyau e itaimamilasiga baisa tokolu minasina yagasi Beali deli Asitati.\f d \ft Minasina tokolu navivila e tomota eidokaisi si peula makawala minasina Beali goli, paila tomota eitapwarorusi baisa minasina mwada bipilasaisi vivila nani bisumasi, deli paila si bagula bikabinaisi.\f* \v 14 Mapaila Guyau saina igidaleiya baisa mina Isireli e itagwala tolibulebu bivabodaisi e deli bilebwaisi matausina. E tilaula eisiulaisi matausina itagwala bikalisuwolaisi matausina, e mina Isireli gala gagabila bikolaisi titoulesi. \v 15 Mapaila tuta tuta bilosi okabilia, e Guyau gala deli matausina, makawala goli avaka eilivala. \s1 Matausina ibodaisi saina mwau \p \v 16 E oluvi Guyau isaiki mina Isireli mimilisi kasi tokugwa kidamwa bikolaisi matausina metoya oyumasi tolibulebu. \v 17 Mitaga mina Isireli gala wala inakaigalaisi kasi tokugwa. Mina Isireli ikoulovaisi Guyau e itapwarorusi baisa tuwoli yaubada. Omitibogwa tubusia ikabikuwolaisi Guyau la karaiwaga, mitaga baisa tuta tubwa matubona saina nanakwa ipakaisi Guyau kala taimamila. \v 18 Avai tuta Guyau bisaiki Isireli taitala kala tokugwa, e Guyau bipilasi matauna e deli bikoli tomota metoya kasi tilaula igau tokugwa matauna isisu tomomova. E Guyau binokapisi matausina paila ikayagigilasi metoya okasi mmayuyu deli kasi lamadada. \v 19 Mitaga tutala tokugwa matauna bikaliga, tomota bogwa bikaimilavausi baisa osi bubunela kwebubogwa, mitaga bibubunasi saina gagaveka, gala makawala tubwa matubosina eimweim. Matausina biwotetilasi deli bitapwarorusi baisa tuwoli yaubada, e gala magisi biligaimwaisi si bubunela gaga. \v 20 Mapaila Guyau bogwa bigidaleiya baisa mina Isireli e bikaibiga, kawala, “Makwaina boda bogwa eikodidaimisi kabutu makwaina lakaraiwogi tubusia paila biyamataisi. Paila matausina gala ikabikuwolaigusi. \v 21 E mapaila yeigu gala wala babokavili avai boda avai boda isisuaisi olopola valu mapilana metoya tuta matutona Yosuwa la kaliga. \v 22 E yeigu banevikoli metoya baisa kasi tilaula, kaina matausina mina Isireli bibokulaisi ulo keda, makawala tubusia eiuvagaisi, kainaga gala.” \v 23 Mapaila Guyau itagwala boda mabudosina bisivagasisi valu mapilana. Guyau gala itugwali Yosuwa bitomgwaga odubasi mabudosina, deli gala ibokavili mabudosina avai tuta Yosuwa eikaliga. \c 3 \s1 Boda mabudosina isivagasisi ovalu mapilana \p \v 1 E mapaila Guyau itagwala mimilisi boda tosibogwa bisigagasi ovalu mapilana paila biyokolaisi mina Isireli availa matausina gala ililoutalasi okabilia olopola Kenani. \v 2 Matauna leivagi makawala paila wala bivituloki mina Isireli tubwa tubotala tubotala paila kabilia, ikalisau makawala paila matausina gala kwaitala tuta ikabiliasi okawakali. \v 3 Mabudosina leikesasi isigagasi ovalu mapilasina viloulima viluwela Pilisitia, komwaidosi mina Kenani, mina Saidoni, deli mina Ivi matausina leisisuaisi okoyala Lebanoni eivitouula metoya Koya Beali Emoni eiuvalutu goli eila Amati Kadaula. \v 4 Matausina bivigaki kasi uwakola mina Isireli, kaina ibodi bikabikuwolaisi Guyau la karaiwaga kaina gala, makwaisina leisaiki tubusia omitibogwa metoya baisa Mosese. \v 5 E mapaila mina Isireli imilivalusi wala oluwalaisi mina Kenani, mina Itai, mina Amora, mina Peresi, mina Ivi, deli mina Yebusi. \v 6 Mina Isireli ivaipelasi deli matausina e itapwarorusi baisa si yaubada. \s1 Otaniela \p \v 7 E mina Isireli ilumwelavaisi Guyau si Yaubada. Matausina imitugagasi baisa matauna ititapwarorusi baisa minasina tokolu Beali sola Aserai. \v 8 Mapaila Guyau igibuluwi mina Isireli e itagwala guyau Kusani Risataim guyoula Mesopotemia ikalisau matausina, e matauna iguyoi odubasi matausina iboda kwailima kwaitolu taitu. \v 9 Oluvi mina Isireli idousi baisa Guyau e matauna iwitali taitala tau paila bitaneku matausina. Tau matauna yagala Otaniela, matauna Keleba bodala latula yagala Kenasi. \v 10 E Guyau la baloma isikaili matauna e ivigaki kasi tokugwa mina Isireli. Otaniela ila ikabilia e Guyau ivigaki itomgwaga odabala guyoula Mesopotemia. \v 11 E valu ivakota kala kaduwonaku kweluwovasi taitu, oluvi Otaniela ikaliga. \s1 Eyuda \p \v 12 E mina Isireli imyuvausi mitugaga baisa Guyau. E mauula baisa Guyau ivigaki guyau Egiloni matauna guyoula Mowabi ipeula ikalisau mina Isireli. \v 13 E mina Amoni, mina Ameleki deli matauna Egiloni ikatukwaitalasi ikalisauwaisi mina Isireli e iyoulisi valu Yeriko mavilouna viluwela pulopola. \v 14 Mina Isireli isisuaisi osikowala la kabokaraiwaga Egiloni kwailuwotala kwailima kwaitolu taitu. \p \v 15 Oluvi mina Isireli idousi baisa Guyau, e matauna iwitali taitala tuvaila paila bitaneku matausina. Matauna yagala Eyuda matauna tokikiwama e Gera latula, Beniamina dalela. Mina Isireli isakaisi Eyuda mimilisi bobwailila biuyoki guyau Egiloni guyoula Mowabi. \v 16 Eyuda eiyouduli la puluta tanumnumta kala wonaku okatupoi pilayu wala isimati. Matauna itasagi makaina okuvalila pilakakata osikowala kala karekwa. \v 17 Oluvi matauna ikau bobwailila makwaisina iuyoki Egiloni. E guyau matauna saina tokaitubwa. \v 18 Avai tuta Eyuda leisaiki bobwailila makwaisina, matauna iluki tokeula matausina leiuyokaisi bobwailila bilosi osi bwala. \v 19 Mitaga avai tuta Eyuda ivakana odakuna kweleilai katitaikina Giligali, matauna ikaimilavau ilokaia Egiloni, e iluki kawala, “Mwa ulo guyau, biga kwekikium wala lamai paila yoku.” \p Mapaila guyau ikaraiwogi la touwata kawala, “Tauwau kusunapulasi bakakaiyakugwa!” Mapaila komwaidosi wala isunapulasi. \p \v 20 E, tuta matutona guyau isisu ola bwala walakaiwa kalamwaleta, Eyuda ilokaia matauna iluki kawala, “Yaubada eilukwaigu la biga lamakaiam.” E guyau matauna itomalaula. \v 21 E Eyuda iyosali yamala kikiwama ibiigili la puluta eitasagi ola kakata e ibulokoluma guyau olopola. \v 22 E puluta kaimwaidona eiuyeia deli valela, e posala ililuva itabodi. Eyuda gala wala ilulu makaina paila uula eisuvi ila wala isunapula wa pwala. \v 23 Oluvi Eyuda isunapula ikatubodi lulu, e ibuluvi matabudosina, \v 24 e ila. E guyau la touwata imaisi igisaisi lulu matabudosina isim wala buluvasi, mitaga idokaisi wala guyau olumoulela matabudona eiuvasoyai. \v 25 Matausina itulotulasi saina kaduwonaku, mitaga matauna gala wala iulaim lulu makaduyosina, mapaila matausina itanekwaisi buluva. E imokaiasi si guyau e ka, eiyomalaula olopola bwala tokwaliga. \p \v 26 Eyuda bogwa eilobogwa matausinaga itulotulasi wala. Matauna isuwa oviluwela olakaiwa makwaisina dakuna kweleilai e isakaula ila ovalu Seira. \v 27 Avai tuta matauna iviloubusi oviluwela Epereim mapilana wa koya, ikatusiloki tauya paila kasi yuvidou mina Isireli bilosi okabilia, e komwaidosi isigugulasi ilosi okabatau. E ikugwai matausina e komwaidosi ibusisi metoya wa koya. \v 28 Matauna iluki matausina kawala, “Kubokulaigusi! Guyau bogwa leivikagaimi bukutomgwagasi odubasi kami tilaula, matausina mina Mowabi.” Mapaila ibokulaisi Eyuda, e iyoulisi makadana kaboluvapela Waya Yoridani ambaisa mina Mowabi mwada biluvipeilisi. Mitaga mina Isireli gala itagwalasi availa biluvapela. \v 29 Wa yam makwaina mina Isireli ikatumataisi mina Mowabi si tokabilia matausina saina topapeula kasi bawa kaina biboda 10,000. Gala taitala ilau biga. \v 30 Wa yam makwaina mina Isireli itomgwagasi odubasi mina Mowabi, e valu ivakota taitu kala bawa kweluwolima kweluwotolu. \s1 Samga \p \v 31 Matauna tokugwa iyeikuli yagala Samga matauna Anati latula, matauna tuvaila ikoli mina Isireli, paila oyamala iyosi kaitala bulumakau kasi lewa e ikatumati mina Pilisitia kasi bawa lakatulima lakatutala. \c 4 \s1 Debora sola Baraki \p \v 1 Tuta matutowena Eiyuda bogwa leikaliga, e mina Isireli imitugagasi tuvaila baisa Guyau. \v 2 Mapaila Guyau ikasali matausina baisa Yabini, matauna guyoula Kenani, e ikikaraiwogi mapilana valu Asora.\f e \ft Kugisi Yos 11.1.\f* E tokwabilia si kumatoula yagala Sisera, matauna eisisu mapilana Aroseti-Mitawasi. \v 3 Matauna Yabini isim la waga kaibibiu tanumnumta aiyani\f f \ft Kugisi Tok 1.18-19.\f* kasi bawa ibodi lakatulima lakatuvasi, e tuta matutowena matauna ikikaraiwogi mina Isireli saina minimani deli goli iyogililami matausina kala bawa kweluwoyu taitu. E oluvi mina Isireli inigadasi baisa Guyau paila kasi pilasi. \p \v 4 Matauna Lapidota la kwava Debora, e minana natana navitoubobuta, e tuta makwaina eiuwotetila makawala natana kasi tokwaraiwaga mina Isireli goli. \v 5 E kaitala pulopola itotu okoyala Epereim oluwalaisi mapilasina Rama deli Beteli. E minana Debora tuta tuta la kabosisu baisa osikowala makaina pulopola, e mina Isireli bilokaiasi minana paila biligalegasi kasi karaiwaga. \v 6 E kwaitala yam minawena iwitali biga baisa Baraki matauna Abinowam latula metoya mapilana valu Kedesi mapilana Napitalai, e ikaibiga baisa matauna, kawala, “Matauna Guyau, mina Isireli si Yaubada, bogwa leisakaim makwaina karaiwaga. Ka, kukwau 10,000 tomota metoyasi dalesi Napitalai deli Sebuloni e bukukugwai matausina baisa wa Koya Teibo. \v 7 Igau bamiakaimi Sisera, matauna Yabini la tokwabilia si kumatoula, e bukukwabiliasi deli matauna wa Waya Kisoni. E matauna igau bimai la waga kaibibiu deli la tokwabilia. Mitaga igau bavigakaimi bukukwalisauwaisi matauna.” \p \v 8 E oluvi Baraki ivitakauloki minana, kawala, “E igau bala kidamwaga yoku deli bitalosi. Mitaga kidamwa gala deli yoku bitalosi, yeigu galaga bala.” \p \v 9 E minana ivitakauloki, kawala, “Bwaina wala, igau bawa e deli bitalosi. Mitaga kala bigala tomota gala wala bidokaisi mwada yoku uulotoula tatomgwagasi, paila uula Guyau bitugwali matauna Sisera baisa oyamala natana vivila.” E mapaila Debora ivitouula loula paila bila Kedesi deli matauna Baraki. \v 10 E matauna Baraki eidou matausina dalesi Sebuloni deli Napitalai bilokaiasi mapilana Kedesi e tomota kasi bawa 10,000 ibokulaisi matauna. E deli goli minawena Debora iloki matauna, ilosi. \fig Deborah and Barak|src="HK49b" size="col" ref="4.10" \fig* \p \v 11 E wa tuta matutona Ebera guma Kenani bogwa eikaluvitau la buliyoyova otalila mapilana Kedesi katitaikinela makaina kai yawa mapilana Sananim. Matauna bogwa eisilavi komwaidosi mina Kenani, tubusia mina Obaba, e deli goli luboula Mosese. \p \v 12 E avai tuta Sisera ilagi kidamwa Baraki bogwa eimwena wa Koya Teibo, \v 13 e matauna idou lakatulima lakatuvasi waga kaibibiu tanumnumta aiyani e deli goli komwaidosi la tomota e iwitali matausina metoya mapilana Aroseti-Mitawasi e bilosi mapilana Waya Kisoni. \p \v 14 Mitaga Debora iluki Baraki, kawala, “Kula! Guyau bogwa bikugwaiyaim. Lagaila matauna bogwa eitagwala bukutomgwaga odabala Sisera.” E mapaila Baraki ibusi metoya wa Koya Teibo deli 10,000 la tokwabilia. \v 15 Avai tuta Baraki deli la tokwabilia ikatugigaiyaisi, Guyau isaiki ninayuwa deli kokola baisa Sisera, e la waga kaibibiu e deli goli la tokwabilia. E Sisera ibusi metoya ola waga kaibibiu e isakaula. \v 16 Baraki ibokavili waga kaibibiu deli la tokwabilia Sisera ilosi mapilana Aroseti-Mitawasi, e Sisera la tokwabilia komwaidona ikatumtuwolisi. Gala availa ilau biga. \p \v 17 E Sisera ilʹo ola buliyoyova Yaela la kwava Ebera matauna guma Kenani, paila uula Yabini guyoula Asora ivasosusi sola Ebera tosisula la bwala. \v 18 E Yaela itokaia wala ibodi Sisera e iluki matauna, kawala, “Tomwaya kusuvi, kuma kusuvi olumoulela ulo buliyoyova, gala bukukokola.” Mapaila matauna isuvi, e minana ikatupwani matauna otapwala miyana karekwa katubodala bwala.\f g \fq otapwala miyana karekwa katubodala bwala. \ft Gagabila bitagini “osikowala moi”.\f* \v 19 E ilivala baisa minana, kawala, “Ve! Kudoki bukusakaigu sitana sopi amom, saina agu daka.” E minana ikoulu nunu lukwavala e isaiki matauna imom, e ikatupwanivau matauna. \v 20 E matauna iluki minana kawala, “Ve! Kutotu wala wa lulu om buliyoyova e kidamwa availa bima kaina bikatupoiyaim kawala, ‘Ve! Availa sitana ima baisa?’ E bukuluki kawam, ‘Gala wala.’” \p \v 21 E Sisera saina wala kala somata mapaila baisa ikenu wala imisiwoya. E Yaela ikau kaigilagela deli kaiwawela buliyoyova e ivasilam wala ilokaia matauna e ikatumati matauna metoya okaiwawa ivitau wala opapala pwanetala ikopituki wala pwaipwaia. \v 22 E avai tuta Baraki ima inainevi Sisera, Yaela ila wala ibodi matauna, e minana iluki, kawala, “Mwa! Kuma baisa e bavitulokaim tau matauna yoku lokunainevi.” E mapaila baisa isuvisi deli minana ola buliyoyova e igisi Sisera eikanukwenu olopola bwala, tokwaliga e eikanugoli wala deli kaiwawela buliyoyova eitotu opwanetala eikopituki pwaipwaia. \p \v 23 Makwaina wala yam Yaubada ivigaki mina Isireli itomgwagasi odabala Yabini Guyoula Kenani. \v 24 E mina Isireli ikatutuwoli wala si kabilia baisa Yabini la tokwabilia ivilituyaisi wala ikatumtuwolaisi matausina. \c 5 \s1 Kasi wosi Debora sola Baraki \p \v 1 E yam makwaina Debora sola Baraki, matauna Abinowam latula, pilatala kasi wosi iwosisi. \b \q1 \v 2 Kala yakaula Guyau. \q2 Matausina mina Isireli bogwa ininatotilasi kidamwa bikabiliasi. \q2 Tomota itugwalaisi titoulesi deli si mwasawa. \q1 \v 3 Kulagaisi, yokomi gweguya. \q2 Kunakaigalaigusi yokomi tokwaraiwaga. \q1 Yeigu bawosi, deli bawai gita \q2 baisa Isireli si Yaubada, matauna wala Guyau. \q1 \v 4 Mwa Guyau! Avai tuta yoku kusilavi makwaisina koya mapilana Seiri, \q2 e avai tuta yoku kusilavi mapilana Edom, \q2 e pwaipwaia ilikuliku deli ikuna metoya wa labuma. \q2 E mitaga, sopi eikapusi metoya wala olowalowa. \b \q1 \v 5 E koya eilikuliku omatala Guyoula Sinai, \q2 e omatala Guyau, mina Isireli si Yaubada. \x - \xo 5.5 \xt Sun 19.18\x* \b \q1 \v 6 Ola tuta Samga, matauna Anati latula, \q2 e ola tuta Yaela, \q1 togigimwala deli si mauna minasina ikokeulasi si guguwa \q2 gala tuvaila biluvipeilisi mapilana valu. \q1 Mitaga tokaidadina isumwaisi wala okadavapwala. \q1 \v 7 Ve, Debora! Viluwela Isireli iviloububu wala eitotusi, \q2 mavilousina eititomakavasi wala vilouukuwokuva kileta yoku lokuma, \q2 e yoku makawala natana mina Isireli inasi. \q1 \v 8 E tuta matutona kabilia eitokaia valu mapilana, \q2 avai tuta mina Isireli inagaisi nauwovau si yaubada. \q1 E matausina mina Isireli kasi bawa tauwau 40,000. \q2 Ki, availaga matausina eikokeulasi vayoula kaina kaiyala? \q1 \v 9 Nanogu komwaidona isisu deli mina Isireli si kumatoula, \q2 deli goli matausina eitugwalaisi titoulesi paila kabilia deli si mwasawa. \q2 Kala yakaula Guyau! \q1 \v 10 E tauwau, yokomi lokusisilaisi ase napupwakau otupwasi \q2 okabosisula lokusisilaisi, e kulilivalasi paila baisa, \q2 deli goli yokomi toloula, bukulivalasi makawala. \q1 \v 11 E ka! Kunakaigali tobobawa si mogega ititogugulasi outuwotu, \q2 e ililivalasi paila Guyau saina totomgwaga, \q2 deli goli paila mina Isireli eitomgwagasi. \b \q1 Oluvi Guyau la tomota ivautuutusi wala isunapulasi metoya osi valu. \q1 \v 12 Ve! Kukwalimitali. E Debora, kukwalimitali. \q2 Kuvitau wosi, e deli wosim kukugwai! \q1 Mwa! Baraki, yoku Abinowam latula, kuvasali kaikem, \q2 e kuvakumgwai tokatupipi bukulau. \q1 \v 13 E oluvi matausina tokamaiaba ibusisi imakaiasi baisa kasi tokugwa. \q2 Guyau la tomota imakaiasi matauna deli ikatubaiasasi paila kabilia. \q1 \v 14 Matausina leimaisi metoyasi Epereim e isuvisi oitayatila \q2 otuboulosi dala Beniamina deli la tomota. \q1 Kumatoula ibusisi imaisi metoya Makira, \q2 e tokwabilia tovakaveka ibusisi metoyasi Sebuloni. \q1 \v 15 E kala tokugwa Isaka imaisi deli Debora. \q2 E Isaka ima deli goli Baraki, \q2 e ibokulaisi matauna ilosi oitayatila. \q1 Mitaga Rubeni dalela ikovaisi, \q2 e gala bitobu ninasi kaina bimaisi. \q1 \v 16 Avaka paila eisiwaisi deli si sipi? \q2 Ki, paila uula bilagaisi toyamata sipi ididouwaisi mayuwosina? \q1 Mokwita goli, Rubeni dalela ikovaisi, \q2 e gala bitobu ninasi kaina bimaisi. \q1 \v 17 Gada dalela isisuaisi opilibomatu mapilana Waya Yoridani. \q2 E Dani dalela isikuvatasi wala osi waga. \q1 Asera dalela isisuaisi olumata, \q2 e matausina isikuvatasi wala okawolawa. \q1 \v 18 Mitaga Sebuloni deli Napitalai dalesi \q1 ikasalaisi si momova metoya okawakali. \b \q1 \v 19 Mapilana Taanaki katitaikinela wa Waya Megido \q2 gweguya leimaisi ikabiliasi. \q1 E guyoula Kenani deli wala ikabiliasi, \q2 mitaga matausina gala wala ikauwaisi avai siliba. \q1 \v 20 Minasina utuyam ikikabiliasi metoya wa labuma, \q2 e tutala ititopelasi walakaiwa \q2 minasina ikikabiliasi deli matauna Sisera. \q1 \v 21 Kisoni dadoyala eidumyelu matausina ilau, \q2 waya makaduyona Kisoni kaduyobogwa wala. \q1 Kawala, “Yeigu baloula saina minimani e bavautuutu deli ulo peula.” \q1 \v 22 Oluvi minasina wosa isisakaulasi imaisi, \q2 e deli kwaibakwaisi ivabutubutusi opwaipwaia goli. \b \q1 \v 23 Guyau la anelosi ikaibiga, kawala, “Kubulotaisi Merose, \q2 e kubulotaisi availa availa eisisuaisi baisa. Ka! Kubulotaisi. \q1 Matausina gala leimaisi paila bipilasaisi Guyau, \q2 e gala leimaisi makawala tokwabilia mwada bikabiliasi paila matauna.” \b \q1 \v 24 E komwaidona vivila si tuta paila yubwaila, \q2 kalamwaleta wala Yaela, minana Ebera la kwava, matauna guma Kenani. \q2 E vivila komwaidosi isisuaisi obuliyoyova, kalamwaleta wala Yaela iyubwaila. \q1 \v 25 Sisera inigada paila sopi mitaga isaiki nunu imom. \q2 Minana imiaki nunu kwekulokula isewoya okaboma saina kaiminabwaita sainela. \q1 \v 26 Minana iyosi kaiwawela buliyoyova kweyatala yamala, \q2 e toiyoudila si kaigilagela iyosi kweyayuwela yamala. \q1 Minana iwaki Sisera ikatumkumku wala busubosala, \q2 e minana ibasi matauna opwanetala wala. \q1 \v 27 Matauna itapoi kwaitutula e ikapusi. \q2 Ila ikanawa okaikela minana gala wala motatina. \q1 E metoya okaikela minana, matauna itapoi kwaitutula ikapusi. \q2 Matauna ikapusi ila opwaipwaia bogwa wala tokwaliga. \b \q1 \v 28 Sisera inala itadoyai metoya oponanela bwala. \q2 Minana imitikipwana wala opapala yoyu. \q1 E minana ikatupoi, kawala, “Avaka paila la waga kaibibiu saina yobali paila bimaisi? \q2 E avaka paila la wosa komwaidosi gala nani ikaimilavausi?” \q1 \v 29 E minasina nunumoya naninitalapula ilukwaisi minana, \q2 e tuta komwaidona ililivala wala baisa titoulela. \q1 \v 30 Kawala, “Igau wala inainevisi avai vavagi bilebwaisi e bivilaisi. \q2 Kaina si vivila natana kaina goli nayu paila taitala tokwabilia, \q2 kaina kwama yaminabwaita paila Sisera, \q2 kaina kala kuwa giyouvila bivisikomasi.” \b \q1 \v 31 Mwa Guyau! Bibodi kam tilaula komwaidosi bikaligasi makawala baisa, \q2 mitaga ibodi lubaimwa si peula bikatumkulovi makawala kalasia la yuwoula! \b \p E mapaila baisa vakota isisu wala valu komwaidona kala kaduwonaku kweluwovasi taitu. \c 6 \s1 Gidioni \p \v 1 E tuvaila wala mina Isireli imitugagasi baisa Guyau, mapaila itagwala mina Midiani\f h \ft Mabudona mina Midiani gala bikaliaisi bwala ambaisa, mitaga tuta komwaidona biwowausi wala deli si bulutuvalu, e bisailisi si buliyoyova ambaisa wala mauna bikikabubunasi bwaina.\f* bikaraiwogaisi matausina kwailima kwaiyu taitu. \v 2 Matausina mina Midiani si peula ikalisauwaisi si peula mina Isireli, e mina Isireli ilosi isipepunisi metoya baisa matausina wa lagi deli ambaisa kabokwala bwaina wa koya. \v 3 Avai tuta mina Isireli bisapwaisi avai yagogu, mina Midiani bogwa wala bimaisi deli mina Amaleki deli goli mabudona toulesi oviloupakala e biwaiyasi matausina. \v 4 Matausina bibudaisi si buliyoyova opwaipwaia e bivitouulasi bikodeiwaisi mina Isireli si bagula, bila kala kaduwonaku opilibolimila bilokaia mapilana Gasa. E bivayoulisi komwaidona sipi, bulumakau deli ase, e gala wala avaka biligaimwaisi paila mina Isireli bikalagasi. \v 5 Matausina mina Midiani bimaisi deli si bulutuvalu e deli si buliyoyova e saina bidugaga tomota kasi bawa makawala nipawa kala bidubadu. Matausina goli deli si kameli saina bidugaga e gala bibodi bitakalau. Matausina imaisi ikatupitukwaisi valu, \v 6 e mina Isireli gala wala gagabila bivabodaisi matausina. \p \v 7 E oluvi mina Isireli idousi baisa Guyau kidamwa bipilasi matausina bivabodaisi mina Midiani, \v 8 e matauna iwitali taitala tovitoubobuta bimiaki matausina makwaina biga metoya baisa Guyau, mina Isireli si Yaubada, kawala, “Ka! Yeigu lakatusunupuloiyaimi metoya wa ula mapilana Itipita. \v 9 Yeigu lakolaimi metoya baisa mina Itipita, deli goli lakolaimi metoya baisa tomota matausina eikabiliasi deli yokomi baisa makwaina valu. Abokavili matausina igau yokomi okusuvaisi kulumi, e yeigu asakaimi si pwaipwaia. \v 10 Bogwa lalukwaimi kidamwa yeigu goli Guyau mi Yaubada, mapaila gala wala ibodaimi bukutapwarorusi baisa mina Amora si yaubada, matausina si valu bogwa lokusisikaisi. Mitaga gala wala kunakaigalaigusi.” \p \v 11 E oluvi Guyau la anelosi imakaia valu mapilana Opera e isili ouula kai yawa, makaina Yowasi la kai, matauna tau dalela Abiesa. E tuta matutona matauna latula yagala Gidioni ikium itututu mimilisi witi olumoulela waini kabopolela, mwada mina Midiani gala bigisaisi matauna. \v 12 E Guyau la anelosi ima iyoulapula baisa matauna e ikaibiga, kawala, “Mwa! Guyau bogwa isikailim, yoku totuvaluwa deli topeuluvagasi!” \fig Gidioni itututu mimilisi witi|src="HK 00097" size="col" copy=" winnowing " ref="6.11" \fig* \p \v 13 Gidioni ikaibiga baisa matauna, kawala, “Tomwaya, ki, kidamwa igagabila bakatupoi, avaka uula baisa komwaidona ikaloubusisi baisa yakamaisi kidamwa Guyau eisikailimasi? Ammakawalaga komwaidona makwaisina vavagi saina kabokatubau tumamaiasi eilukwaimasi Guyau tuta tuta eiuvagi, makawala goli eisunupuloi matausina metoya mapilana Itipita? Ka, Guyau bogwa eipakaimasi e eiligaimwaimasi baisa oyumasi mina Midiani!” \p \v 14 E Guyau ikaraiwogi matauna, kawala, “Kula deli m peuligaga e kukoli mina Isireli metoya oyumasi mina Midiani. Yeigu goli titoulegu lawitalaim.” \p \v 15 E Gidioni ivitakauloki, kawala, “Mitaga ammakawalaga yeigu gagabila bakoli mina Isireli? Ka, dalegu saina kwaigolia olumoulela Manasa dalela, e yeigu gala wala dimlegu metoya oma kaukwedasi.” \p \v 16 E Guyau ikaibiga, kawala, “Yoku ibodaim bukuvagi baisa paila uula yeigu bapilasaim. Yoku bukukwatumtuwoli mina Midiani saina gagabila wala, makawala matausina taitala wala tau.” \p \v 17 E Gidioni ivitakauloki, kawala, “Kidamwa yoku bogwa immwamwasila nanom paila yeigu, kusakaigu kabutuvatusi kidamwa yoku mokwita wala Guyau. \v 18 Anigadaim gala wala bukula igau wala yeigu bamiakaim sitana lula kaulela.” \p E matauna ikaibiga, kawala, “Yeigu basisu wala igau yoku bukukwaimilavau.” \p \v 19 Mapaila Gidioni isuvi ola bwala e ivakapuli natubovau gota e deli kapoluwotala pwarawa paila bivigaki beredi gala deli kala yisi. E matauna ivilugi viliona olumoulela peta e deli itavili lubwau wa kulia e imiaki baisa Guyau la anelosi ouula kai yawa e isaiki matauna. \v 20 E anelosi ikaraiwogi matauna, kawala, “Kusaili viliona deli beredi odabala makwaina dakuna, e kuligabu lubwau odabala kawailuwa.” E Gidioni ivagi makawala. \v 21 E Guyau la anelosi ikalakova e ikabikoni viliona deli beredi omatala kai makaina iiyosi. E kova iviloubusi metoya odakuna igabu viliona deli beredi. E anelosi itamwau. \p \v 22 E Gidioni inikoli mokwita wala bogwa eigisi Guyau la anelosi e ikaibiga deli kala kokola, “Wi! Mwa, Guyau Topeuligaga, yeigu bogwa lagisi m anelosi, kagisamapu matala matagu!” \p \v 23 Mitaga Guyau ikaibiga baisa matauna, kawala, “Bitalaguva lopom! Gala bukukokola. Yoku gala wala bukukwaliga.” \v 24 E Gidioni ikaliai kabolula baisa Guyau, e idoki yagala “Guyau Tokatalaguva”. (E baisa tuta goli itotu wala mapilana Opera. E mapilana valu baisa Abiesa dalela si pwaipwaia.) \fig Gidioni ikaliai kabolula|src="HK 00252" size="col" copy=" building altar " ref="6.24" \fig* \p \v 25 E bogi makwaina Guyau iluki Gidioni, kawala, “Kukwau tamam la bulumakau namwala deli nayuwela minana kala taitu kwailima kwaiyu, e kukodidaimi tamam la kabolula baisa Beali, e deli kutauwoli kokolela minana yaubada Aserai,\f i \ft Kugisi Tok 2.13 kala katumiki. Minana Asera natana mabudona minasina Asitati.\f* makaina itotu katitaikinela. \v 26 E kukwaliaiga kwaitala kabolula kwaipeula kweminabwaita odubakaila makwaina, e kukwabomi baisa Guyau m Yaubada. E kukwau minana bulumakau nayuwela e kugabu namwaidona kuvigaki lula, e kokolela minawena Aserai lokutauwoli, kuvigaki kaila paila bigabu.” \v 27 Mapaila Gidioni ikau tailuwotala la towotetila e ivagi avaka Guyau eiluki matauna. Gidioni saina ikokoluvagasi baisa veyala deli tomotala valu kidamwa bivagi wa yam, mapaila ivagi wa bogi. \p \v 28 Avai tuta tomotala valu imamatasi eiyam kaukwau e igisaisi kabolula paila Beali deli kala ginigini minana Aserai bogwa eitauwolaisi, e deli namwala bulumakau nayuwela bogwa eigabu okabolula makwaina bogwa eikaliaiisi baisa. \v 29 E ikatupoisi baisa taitala taitala, kawasi, “Availa eivagi makawala?” Ikikatupoisi e ibanaisi baisa Gidioni matauna Yowasi latula eivagi baisa. \v 30 E tomota ilukwaisi Yowasi, kawasi, “Kumai latum baisa e bakatumataisi matauna! Paila matauna eikodidaimi kabolula paila Beali deli itauwoli kala ginigini minana Aserai opapala makwaina.” \p \v 31 Mitaga Yowasi iluki baisa komwaidosi availa itotusi omatala, kawala, “Ki, yokomi kutotusi paila Beali, ke? Ki, yokomi mwada bukukolaisi minana? Ka, availa availa yokomi kutotusi paila Beali bogwa bikatumataimi igau gala kalasia biyuwoula. Kidamwa Beali minana natana yaubada, bwaina bikoli titoulela. Baisa minana la kabolula makwaina eikodidaimisi.” \v 32 E ka, tuta makwaina e tuta bima Gidioni idokaisi kala kavilevi yagala Yerubeali,\f j \ft Maigana Yerubeali kala katumiki “Ibodi Beali bikoli titoulela.”\f* paila uula Yowasi eikaibiga, kawala, “Bwaina Beali bikoli titoulela. Baisa minana la kabolula makwaina eikodidaimisi.” \p \v 33 E oluvi komwaidosi mina Midiani, mina Amaleki, deli mabudona toulesi oviloupakala itogugulasi iluvapelasi wa Waya Yoridani e ibudaisi si valu oitayatila mapilana Yesireeli. \v 34 E ka! Guyau la baloma iviyelu nanola Gidioni e matauna iyuvi tauya bidou matausina tauwau dalela Abiesa paila bibokulaisi matauna. \v 35 E iwitali biga bila makatuposina katupoyu viluwela Manasa paila bidou matausina bimaisi bibokulaisi matauna. E iwitali biga baisa dalesi Asera, Sebuloni deli Napitalai, e matausina deli imaisi bibokulaisi matauna. \p \v 36 Oluvi Gidioni iluki Yaubada, kawala, “Yoku okulukwaigu kidamwa lokunagaigu mwada bakoli mina Isireli. \v 37 E kugisi, basaili sitana unuunula sipi baisa opwaipwaia ambaisa katutusi waitunela witi. Ka, kidamwa kaukwau numla biyopututu sipi unuunula mitaga gala opwaipwaia, e bogwa banikoli bukuvigakaigu mwada yeigu bakoli mina Isireli.” \v 38 Baisa bogwa makawala eikaloubusi. Avai tuta Gidioni itokaia eiyam kaukwau, ikau unuunula sipi ipoli e numla itavikoti kwelatala bolu ikasewoki wala sopi. \v 39 Oluvi Gidioni iluki Yaubada, kawala, “Mwa! Gala bukugibuluwaigu. Mwada balukwaim kwaitala vavagi tuvaila. Kutagwala sivatala tuvaila bawakolaim metoya baisa unuunula sipi. Ka, baisa tuta bwaina sipi unuunula bilubulabu mitaga pwaipwaia bipwatutu.” \v 40 Wa bogi makwaina Yaubada ivagi makawala wala. Eiyam kaukwau sipi unuunula ilubulabu, mitaga pwaipwaia ipwatutu paila uula numla. \c 7 \s1 Gidioni ikalisau odubasi mina Midiani \p \v 1 Kwaitala yam kaukwau pikekita Gidioni deli la tokwabilia itokaiasi e ilosi ibudaisi kasi kabeikau katitaikinela utuwotula Aroda. E mina Midiani kasi kabeikau baisa oitayatila mapilana opiliyavata wa Koya Morei. \p \v 2 E Guyau iluki Gidioni, kawala, “Tokwabilia matausina deli yoku saina bidugaga paila yeigu basaiki bitomgwagasi odubasi mina Midiani. Kaina matausina binanamsasi mwada eitomgwagasi metoya osi peula titoulesi, e yeigu gala wala bidokaigusi uulela si tomgwaga. \v 3 Kuluki tomota, kawam, ‘Kidamwa availa ikokola ibodi wala bikaimilavau ovalu e kesalaga yakamaisi bakasimwaisi wa Koya Giliadi.’” Mapaila 22,000 ikaimilavausi e 10,000 isimwaisi. \x - \xo 7.3 \xt Kak 20.8\x* \p \v 4 E oluvi Guyau iluki Gidioni, kawala, “Saina wala bidubadu tokwabilia deli lokusisuaisi. Kulau matausina kubusisi wa sopi, e yeigu bakili matausina paila yoku baisa. Kidamwa balukwaim taitala biwokaiam deli bukulosi, e matauna biwa. Kidamwa balukwaim taitala gala biwokaiam deli bukulosi, gala wala biwa.” \v 5 Mapaila Gidioni ilau tokwabilia wa sopi e Guyau iluki matauna, kawala, “Kukwatukili availa availa matausina imomomsi makawala kaukwa si momom, deli availa availa matausina itobu kwatutusi e imomomsi.” \v 6 E lakatutolu wala kasi bawa matausina itilatalasi sopi oyumasi imomomsi e komwaidosiga itobu kwaitutusi e imomomsi. \v 7 Guyau iluki Gidioni, kawala, “Yeigu bakolaimi e bavigakaimi bukutomgwagasi odubasi mina Midiani metoya wala matausina lakatutolu tokwabilia, matausina ititalaisi sopi imomsi. E kulukiga komwaidosi bikaimilavausi ovalu.” \v 8 Mapaila Gidioni iyabi komwaidosi mina Isireli e ikaimilavausi ilosi ovalu, e kesalaga matausina wala lakatutolu. E matausina eiyosisi komwaidonaga kalaga deli tauya. Mina Midiani kasi kabeikau osikowasi baisa oitayatila. \p \v 9 Wa bogi makwaina Guyau ikaraiwogi Gidioni, kawala, “Mwa! Kutokaia e kusuvi kukwabilia deli mina Midiani okasi kabeikau. Ka, bogwa basakaim bukutomgwaga odubasi. \v 10 Mitaga kidamwa lokukokola paila bukusuvi kukwabilia, bwaina kulosi kamitaiyu m towotetila Pura bukusuvisi okasi kabeikau. \v 11 E bukulagaisi avaka avaka eililivalaisi, e oluvi bukutuvaluwa paila bukusuvi bukukwabilia.” Mapaila Gidioni sola la towotetila Pura ilosi katitaikinela kasi tilaula kasi kabeikau. \v 12 Mina Midiani, mina Amaleki deli goli toulesi viloupakala ivakasauwaisi wala oitayatila, makawala budotala nipawa, deli kala bawa si kameli makawala goli kala bawa kanakenuva okawolawa. \p \v 13 Avai tuta Gidioni iviloubusi, ilagi taitala tau iluki sola kwaitala kala mimi. Matauna ilivala, kawala, “Agu mimi mwada kwaitala beredi ititapipina wala ima okada kabeikausi e iwaiya kwaitala buliyoyova. E makwaina buliyoyova idadaimi wala ila ikanubiaki opwaipwaia.” \p \v 14 E sola ivitakauloki, kawala, “Ka, baisa la puluta wala matauna guma Isireli, Gidioni matauna Yowasi latula! Gala kudoki avai nanamsa ituwoli, gala wala! Yaubada bogwa leisaiki matauna la tomgwaga odubasi mina Midiani deli komwaidodasi tokwabilia.” \p \v 15 Avai tuta Gidioni ilagi kala mimi matauna tau deli avaka kala katumiki, itapopula okwaitutula e itaimamila omatala Yaubada. Oluvi ikeiitavau baisa mina Isireli okasi kabeikau e ikaibiga, kawala, “Kutokaiasi! Guyau bogwa leisakaidasi tomgwaga odubasi mina Midiani si tokwabilia.” \v 16 E metoya lakatutolu tomota ivigaki kwaitolu boda e isaiki kwaitala kala tauya deli yatala lukwava isim kaitapa olumoulela baisa taitala taitala. \v 17 Iluki matausina, kawala, “Avai tuta bogwa bitavavilaisi katitaikinela kasi kabeikau biwokuva, e bukumitakavataimasi yeigu deli ulo boda, e avaka bavagi bukuvagaisi. \v 18 Avai tuta bakayuvisi kama tauyasi, e yokomi bukuvagaisi makawala wala, e deli bukuwakulasi, kawami, ‘Paila Guyau deli paila Gidioni!’” \p \v 19 Gidioni deli lakatutala la tokwabilia imaisi katitaikinela kasi kabeikau tuta pikekita oluvi lubulotoula, avai tuta toyausa bogwa eikatupelasi. E matausina iyuvaisi tauya ikatuvaisi lukwava miyasina eiyosisi, \v 20 e mabudosina budoyu boda ivagaisi makawala wala. Matausina komwaidosi iyosisi kaitapa oyumasi kikiwama, e tauya osi kakata, e iukuwakulasi, kawasi, “Puluta paila Guyau e deli paila Gidioni!” \v 21 Taitala taitala tokwabilia itotusi itoulaisi kabeikau, e komwaidona tilaula si tokwabilia isakaulasi e iukuwakulasi. \v 22 E Gidioniga la tokabilia iyuyuvisi wala kasi tauya e Guyau ivagi tilaula bodala ikatugigaiyaisi wala titoulesi deli si puluta. Matausina tilaula isakaulasi ilokaiasi mapilana Saretana, kala kaduwonaku makawala Beti Sita, e bilokaia goli viluwela mapilana Eibeli Meyola katitaikinela Tabata. \p \v 23 E idouwaisi tauwau metoyasi dala Napitalai, Asera, deli goli budoyu metoyasi baisa Manasa, e imaisi ibokavilaisi mina Midiani. \v 24 Gidioni iwitali touwata ilosi komwaidona koya mapilana Epereim paila bilukwaisi, kawasi, “Kumaisi bitakabiliasi deli mina Midiani. E kuvakulotaisi mapilana wa Waya Yoridani e deli goli waya duyokekita bilokaia Betabara, paila bukuvabodaisi mina Midiani taga biluvapelasi.” E tauwaula Epereim idouwaisi imaisi gulitinidesi, e matausina ivakulotaisi Waya Yoridani deli goli waya duyokikekita bilokaia Betabara. \v 25 Matausina iyosisi taiyu mina Midiani si gweguya, Oreba deli Seeba. E ikatumataisi Oreba mapilana Dikunela Oreba, e ikatumataisi Seeba mapilana Seeba la Kabopola Waini. E matausina isetuwolaisi wala ibokavilaisi mina Midiani. E imaiyaisi pwanetasi Oreba sola Seeba baisa Gidioni, matauna baisa tuta isisu mapilana wa Waya Yoridani opilibomatu. \c 8 \s1 Kalisewa kala vigimkovila baisa mina Midiani \p \v 1 Mapaila tauwaula Epereim ilukwaisi Gidioni, kawasi, “Avaka paila gala kulukwaimasi tutala lokulosi kukwabiliasi deli mina Midiani? Avaka paila kuvigakaimasi makawala?” Matausina itakulukulusi saina minimani paila baisa. \p \v 2 Mitaga Gidioni ikaibiga, kawala, “Avaka yeigu bogwa lavagi gala wala avaka bitavitopati deli avaka yokomi bogwa lokuvagaisi. Kaina avaka pikekita yokomi tauwaumi Epereim lokuvagaisi, mitaga baisa saina wala siligaga, gala makawala dalegu komwaidosi leiuvagaisi. \v 3 E ka, metoya Yaubada ola peula lokukwatumataisi taiyu mina Midiani si gweguya matausina Oreba sola Seeba. E baisa avaka lavagi gala gagabila bitavitopati deli baisa.” Tutala ilivala makawala, kasi leiya sitana imanum.\x - \xo 8.3-5 \xt Sam 83.11\x* \p \v 4 Tuta matutona Gidioni deli la tokwabilia lakatutolu bogwa imaisi wa Waya Yoridani e iluvapelasi.\f k \ft Ilosi mapilana opilibomatu.\f* Matausina bogwa isomatasi mitaga ipeulokaisi wala ibokavilaisi kasi tilaula. \v 5 Avai tuta iviloubusisi mapilana Sukota, Gidioni iluki tomotala valu, kawala, “Tauwau, akoma lupomi, kusakaisi ulo tokwabilia sitana beredi. Matausina bogwa eisomatasi mitaga bibokavilaisi wala Seba sola Salumna matausina mina Midiani si gweguya.” \fig (map) Gideon|src="HK 39c" size="col" ref="8.1-24" \fig* \p \v 6 Mitaga tokwaraiwogala Sukota ikaibigasi, kawasi, “Avaka paila bakasakaisi m tokwabilia sitana kaula? Yokomi igau gala wala bukuyosisi Seba sola Salumna.” \p \v 7 Mapaila Gidioni ikaibiga, kawala, “Bogwa bwaina! Avai tuta Guyau bisakaigu Seba sola Salumna oyamagu, e yokomi bawakaimi doula deli kailawalisi kai metoya oviloupakala.” \v 8 Gidioni isaitaula ila e iviloubusi mapilana Penueli e inigadavau baisa tomota. Mitaga mina Penueli ikatulokaisi matauna makawala mina Sukota si katuloka. \v 9 Mapaila iluki matausina, kawala, “Avai tuta yeigu bakaimilavau bwaina wala deli mwasawa, bakatudidaimi tomwenakaivala si bwala.” \p \v 10 Seba sola Salumna deli goli si tokwabilia eivakanasi mapilana Kako e komwaidosi matausina tolesi viloupakala kesala makawala 15,000 wala, e 120,000 bogwa eikatumataisi. \v 11 E Gidioni isaitaula ililoula wa keda okaligeila oviloupakala, opilibomatu mapilana Noba deli Yogibeya e saina nanakwa ivapulosi kasi tilaula, e ikiuta ninasi. \v 12 E kasitaiyu matausina mina Midiani si gweguya Seba sola Salumna isakaulasi, mitaga Gidioni ibokavili wala ila iyokavati matausina e ivigaki si tokwabilia saina ikokolasi. \p \v 13 Avai tuta Gidioni ikeiita metoya okabilia makwaina makadana Eresi Kadaula, \v 14 e matauna iyosi taitala totubovau tolela Sukota ikikatupoi matauna. E matauna igini paila Gidioni yagasi matausina tokugwala Sukota kasi bawa tailuwolima tailuwoyu tailima taiyu. \v 15 E Gidioni ilokaia mina Sukota e iluki, kawala, “Tauwau! Kululuwaisi yokomi gala magimi bukupilasaigusi, kadai! Yokomi lokulivalasi gala bukusakaisi kaula baisa ulo tokwabilia tutala eisomatasi, paila gala bakatupipi Seba deli Salumna. E ka, matausiwenala!” \v 16 Oluvi ikau doula deli kailawalisi kai metoya oviloupakala imai paila bimipuki matausina tokugwala mina Sukota. \v 17 Matauna tuvaila ikatudidaimi mina Penueli si bwala tomwenakaivala, deli ikatumati matausina valu makwaina tauwaula. \p \v 18 E Gidioni ikatupoi Seba sola Salumna, kawala, “Ke, ammakawalaga tomota matausina yokomi lokukwatumataisi mapilana Teibo?” \p E matausina ikaibigasi, kawasi, “Kasi gigisi tadoki wala yoku, e komwaidosi wala makawala gweguya litusia.” \p \v 19 E Gidioni iluki matausina, kawala, “Matausina komwaidosi wala budagwa, inamasi natana. Yeigu alukwaimi biga mokwita kidamwa yokomi gala kukwatumataisi matausina, kagu yam lagaila gala wala bakatumataimi.” \v 20 E oluvi iluki latula molitomoya Yetera, kawala, “Kukwatumati matausina!” Mitaga gwadi matauna gala ivigili la puluta. Paila deli la ninayuwa, uula matauna saina tokekita. \p \v 21 Mapaila Seba sola Salumna ivitakaulokaisi Gidioni, kawasi, “Mwa! Bukukwatumataimasi yoku wala titoulem, paila baisa ibodi wala tovakaveka si wotetila biuvagaisi.” E mapaila baisa Gidioni ikatumati matausina, e oluvi ikau katububulela si kameli eisisailasi okaiyosi. \p \v 22 E bogwa leiwokuva, ilivalasi baisa Gidioni, kawasi, “Mwa! Bukuvagi kama tokwaraiwagasi, yoku deli tubumwa! Paila uula yoku okukolaimasi metoya oyumasi mina Midiani.” \p \v 23 E Gidioni ivitakauloki, kawala, “Gala kudokaisi bavagi kami tokwaraiwaga kaina goli latugu. Guyau wala matauna kami tokwaraiwaga.” \v 24 Mitaga isetuwoli wala bigatona, kawala, “Igagabila banigadaimi kwaitala vavagi. Komwaidomi wala kusakaigusi kami paya makaisina okukwauwaisi.” (Paila mina Midiani e makawala tolesi viloupakala bisisikamsi kasi paya goulawokuva wala.) \p \v 25 E tomota ivitakaulasi kawasi, “Komwaidomasi wala kamwasawasi paila bakasakaimsi.” E matausina iyavaisi yatala kwama, e komwaidosi wala ipiasi kasi paya, e baisa ikougugulaisi taitala taitala avaka eiyosi. \v 26 E makaisina paya goulawokuva wala, Gidioni ibani mokaila pikekita wala bibudoki vasi petala kaula, e baisa gala ikalumguliki katububula, kuwa, kaina kwama kala vau dairarugu miyasina ibodi wala guyousi Midiani bisisikamsi, e tuvaila gala goli kala katububula si kameli okaiyosi. \v 27 E Gidioni ibubuli natana tokolu metoya goulawokuva wala, e isaili ola valu mapilana Opera. E komwaidosi mina Isireli ipakaisi Yaubada e ilolosiga ititapwarorusi baisa tokolu minana. E baisa ivigaki kasi sikula komwaidona kaukwedala Gidioni. \p \v 28 E mina Isireli bogwa eitomgwagasi odubasi mina Midiani, baisa uula gala kwaitala nokubukubu baisa matausina. E valu ivakota wala kala kaduwonaku makawala kweluwovasi taitu igau avai tuta Gidioni ikaliga. \s1 Gidioni la kaliga \p \v 29 E Gidioni ikaimilavau baisa ola valu tatoula, e isisu baisa. \v 30 Matauna isisii litula kasi bawa tailuwolima tailuwoyu tauwau, paila matauna tovilayawa saina bidubadu la kukova. \v 31 E tuvaila, matauna eisisii natana la ula ivigaki makawala la kwava,\f l \ft Taitala gagabila bimisii la ula ilagoli gala bivai sola minana. Minana isim la kaisisu bwaina, e kala tokwaraiwaga tomota bidokaisi la mwala.\f* minana ilela Sekem, e minawena iuni taitala latula tau, e idoki yagala Abimeleki. \v 32 E Gidioni, matauna Yowasi latula, ikaliga paila bogwa leitomoya, e ibakwaisi okala laka tamala matauna Yowasi isisu mapilana Opera si valu dalela Abiesa. \p \v 33 E avai tuta Gidioni bogwa leikaliga, e oluvi mina Isireli tuvaila imitugagasi baisa omatala Yaubada e itapwarorusi baisa Beali.\f m \ft Kugisi Tok 2.13 kala katumiki.\f* E matausina iyosisi natana yagala Beali Tolikabutu ivigakaisi si yaubada. \v 34 E gala goli tuvaila iwotitalaisi Guyau si Yaubada, matauna eikoli matausina metoya kasi tilaula eisiulaisi isipataisi matausina. \v 35 E matausina gala wala itemmalaisi Gidioni litula paila komwaidona vavagi bwaina avaka matauna Gidioni eivagi paila mina Isireli. \c 9 \s1 Abimeleki \p \v 1 E Gidioni latula tau yagala Abimeleki ila mapilana Sekem, ambaisa inala veyala komwaidona isisuaisi, e iluki matausina \v 2 kidamwa bikatupoiyaisi mina Sekem, kawasi, “Availaga yokomi bukunagaisi paila bikaraiwogaimi? Tailuwolima tailuwoyu litula Gidioni, kaina baisa taitala wala tomota? Kululuwaisi Abimeleki matauna buyavimi.” \v 3 E matauna inala veyala ilivalasi baisa mina Sekem inagaisi Abimeleki bibokulaisi, paila uula matauna veyasi. \v 4 E matausina bogwa isakaisi matauna kweluwolima kweluwoyu makwaisina siliba metoya ola bwala kwebumaboma minana Beali Tolikabutu, e metoya makwaisina mani imapu budotala gala dimlesi e tokwaibina paila bibokulaisi matauna. \v 5 E matauna ilokaia tamala ola bwala mapilana Opera, e metoya baisa odabala kwaitala dakuna ikatumati tailuwolima tailuwoyu tuwala deli budala, matausina Gidioni litula. Mitaga Yotam, Gidioni latula molagwadi isupepuni e gala ikatumati matauna. \v 6 E komwaidona mina Sekem, deli Betemilo, isigugulasi gulitinidesi e ilokaiasi makaina yawa, kai kaibumaboma mapilana Sekem, tuta matutona eivigakaisi Abimeleki eiguyau. \p \v 7 E avai tuta Yotam ilagi makawala, e matauna ila itoli odabala Koya Gerisim e ikatuvagwagu baisa matausina, kawala, “Ka, kunakaigalaigusi yokomi tomotami Sekem, e kaina goli Yaubada binakaigalaimi. \v 8 Kwaitala tuta kai ititogugulasi gulitinidesi binagaisi si guyau paila titoulesi. E ilukwaisi makaina olibe, kawasi, ‘Mwa! bukuguyoiyaimasi!’ \v 9 E makaina olibe ivitakaula kawala, ‘Saina bwaina paila bakaraiwogaimi. Adoki bwaina gala tuvaila bivigakaigusi bulami paila biyomwasali ninasi minasina yaubada deli tomota.’ \v 10 E oluvi ilukwaisi seuseu kawala, ‘Mwa! Bukuma kuguyoiyaimasi.’ \v 11 Mitaga seuseu imapu, kawala, ‘Saina bwaina paila bakaraiwogaimi taga adoki bwaina gala tuvaila bawouwa kaiuwaigu sumokainia.’ \v 12 E oluvi ilukwaisi matamna waini, kawasi, ‘Mwa! Kuma kuguyoiyaimasi.’ \v 13 Mitaga matamna waini ivitakaula kawala, ‘Saina bwaina paila bakaraiwogaimi, adoki bwaina gala tuvaila bivigakaigusi waini paila bayomwasali ninasi minasina yaubada deli tomota.’ \v 14 E komwaidosi kai ilukwaisi doula kawasi, ‘Mwa! Kuma kuguyoiyaimasi.’ \v 15 E doula ikaibiga, kawala, ‘Ki! Baisa bogwala mokwita magimi yeigu baguyoiyaimi? O bwaina, kumaisi kusipepunisi metoya okaikonigulegu. Kidamwa gala, kova bisubeilulu metoya osisigu e bigabuwoli pitalela kweisila mapilana Lebanoni.’” \p \v 16 E Yotam isetuwoli bigatona, kawala, “Ki! Yokomi bogwa kukwamokwitasi deli mi tagwala tutala lokuvigakaisi Abimeleki eiguyau? E sitana kuvigakaisi avaka bibodi kala kaboluluwai Gidioni deli kuyamataisi litula bwaina, makawala avaka ibudoki la wotetila matauna? \v 17 Kululuwaisi tamagu ikabilia paila yokomi. Matauna ikasali la momova paila bikatumovaimi metoya mina Midiani. \v 18 Mitaga lagaila kutotubulokaisi wala tamagu litula. Kukwatumataisi litula, tailuwolima tailuwoyu odabala kwaitala dakuna, e paila wala Abimeleki, matauna latula kasitaiyu la nawotetila, matauna veyami e kuvigakaisi guyoula Sekem. \v 19 E ka! Kidamwa avaka bogwa lokuvagaisi baisa Gidioni deli litula lokuvagaisi deli ninami la tagwala e mi kamokwita, ibodi bukumwamwasilasi baisa Abimeleki e ibodi bivigaki bimwamwasila nanola baisa yokomi. \v 20 Mitaga kidamwa gala, ka, ibodi kova bisubeilulu metoya baisa Abimeleki e bigabuwoli tauwaula Sekem deli Betemilo. E ibodi kova bisubeilulu metoya baisa tolesi Sekem deli Betemilo e bigabu Abimeleki.” \v 21 E paila ikukoli tuwala Abimeleki, Yotam isakaula ila imili valu mapilana Biya. \p \v 22 Abimeleki ikaraiwaga Isireli iboda kwaitolu taitu. \p \v 23 Oluvi Yaubada ivigaki Abimeleki deli mina Sekem itavilevisi titoulesi, e matausina ikosomapwaisi matauna. \v 24 Baisa ikaloubusi makawala bivigaki Abimeleki deli mina Sekem eikamwanaisi matauna paila bikatumati Gidioni litula tailuwolima tailuwoyu, e bivigaki mwada mapula si sula. \v 25 E mina Sekem ikatuvilavilasi baisa Abimeleki e iwitalaisi mimilisi ilosi ivabodaisi keda odubiluwotala koya, e matausina ililebwaisi si guguwa availa availa ilalouya keda makadana. E ikamitulaisi baisa Abimeleki avaka ikikaloubusi. \p \v 26 Oluvi Gaali matauna Ebedi latula deli budala imaisi Sekem, e mina Sekem ituvaluwa uwosi paila matauna. \v 27 Komwaidosi ilosi osi bagula bigulela waini iyologusi kaiuwasi e ipolaisi imila waini, e itokavatasi wala paka. Matausina ilosi ola bwala kwebumaboma si yaubada, e baisa ikamkwamsi deli imomomsi e iyosokanaisi Abimeleki. \v 28 Gaali ikaibiga kawala, “Tauwau ammakawadasi yakidasi mina Sekem? Avaka uula tawotitalaisi Abimeleki? Kavilela biga avai tau matauna? Ka, Gidioni latula! Wo! Ka, matauna Sebuli ikabikuwoli mitaga avaka uula bibodaidasi bitawotitalaisi matauna? Ibodi bukukwamiabaisi tubumi Emori, paila matauna lagaila lokudalasi! \v 29 Kidamwa yeigu bakugwai matausina, yeigu bogwa wala bakatumatibogwi matauna Abimeleki! Kaina baluki matauna kawagu, ‘Kwatubiasi m tokabilia e kumaisi takabiliasi!’” \p \v 30 E Sebuli, matauna tokaraiwogala valu mavilouna, igibuluwa avai tuta inakaigali Gaali la bigatona. \v 31 Matauna iwitali touwata ilokaiasi Abimeleki mapilana Aruma bilukwaisi matauna kawasi, “Mwa! Gaali matauna Ebedi latula deli budala bogwa leimaisi Sekem, e matausina gala wala itagwalasi bukusuvisi valu mavilouna. \v 32 Mapaila yoku deli m tokabilia ibodi bukuloulasi wa bogi e bukulosi kwanabogwaisi opapala valu. \v 33 E avai tuta biyam kaukwau kalasia biyuwola yokomi bukuyopulosaisi e bukusugigaiyaisi valu mavilouna. E avai tuta Gaali la tomota bilekusi bimakaiami, kuwaisi kuyokumagaisi wala!” \p \v 34 Mapaila Abimeleki deli komwaidona la tokabilia iloulasi wa bogi ilosi ikanabogwaisi opapala valu Sekem, e si boda ikovaisi kala bawa budovasi. \v 35 Avai tuta Abimeleki deli la tokabilia igisaisi Gaali isunapula itotu okalapisilela valu, matausina isunapulasi metoya ambaisa leisipepunisi. \v 36 Gaali igisi matausina e iluki Sebuli kawala, “Mwa, ka, kugisi! Odubiluwotala koya tomota ibubusisi leimemaisi!” \p E Sebuli ivitakaula kawala, “Gala, baisa gala tomota. Baisa kububula wala koya.” \p \v 37 E Gaali ilivilavau kawala, “Ka kugisi! Mokwitatoula tomota leibubusisi leimemaisi oluwalela koya e budotala tuvaila eigaiyaisi kulusi leimaisi wa keda makadana ambaisa makaina yawa ititoki baisa goli tokalamimi si kabosisu!” \p \v 38 Oluvi Sebuli iluki matauna kawala, “Ki mayokula kukwaluvalova ke? Ka mayokula lokukwatupoi avaka paila bitawotitalaisi matauna Abimeleki. Matoulesi goli lokuyosokani. Kuwokaia kukwabiliasi.” \v 39 E Gaali ivisunupuloi mina Sekem e ilosi ikabiliasi Abimeleki. \v 40 Gaali isakaula e Abimeleki ibokavili Gaali. E igau gala bisakailasi kalapisilela valu, bidubadu tokalibwaga. \v 41 Abimeleki la viloutoula Aruma, e Sebuli ikaliyabi Gaali deli budala isilavaisi Sekem, e gala tuvaila gagabila bisisuaisi baisa. \p \v 42 E eiyam Abimeleki inakaigali mina Sekem eikikeiwalasi bisunapulasi bilosi oyosewala valu. \v 43 Mapaila matauna ivili la tokabilia iboda budotolu, e ikanupepunisi baisa wa bagula itulotulasi. Avai tuta matauna igisi tomota eisunapulasi eimaisi metoya ovalu, matauna ivalapula mwada bikatumati matausina. \v 44 Tuta matutona Abimeleki deli la boda mabudona ikikalubaigogulasi bilosi okalapisilela valu, e budoyu matausina ivalapulasi iyokavataisi tomota e ikatumataisi komwaidona. \v 45 Yam makwaina komwaidona ikikabiliasi wala. Abimeleki iyouli valu mavilouna ikatumati tomotala, ikodidaimi, e ikau yona ikatusoki pwaipwaia. \p \v 46 Avai tuta komwaidona kaidadala valu Sekem isisuaisi obuliyamata inakaigalaisi avaka eivitoulai, matausina isitotaulasi wala olumoulela si yaubada la bwala tapwaroru minana yaubada yagala Beali Tolikabutu. \v 47 Avai tuta ilukwaisi Abimeleki matausina eigugulasi baisa, \v 48 e matauna deli la tokabilia imwenasi wa Koya Salimoni. E matauna ikau kavitala legisa iteya sisitala kai isaili ovilavala. Matauna iluki la tokabilia binanakwasi bivagaisi makawala matauna. \v 49 Mapaila komwaidosi itaisi sisitala e ibokulaisi ilosi opapala bwala makwaina ikogugulaisi kai magulona. E ivakataisi kova tomota olumoulela wala, e komwaidona tomota obuliyamata ivakamati kasi bawa kaina biboda lakatuluwotala tauwau deli vivila. \p \v 50 Oluvi Abimeleki ilokaia Tebesi ivauli ivapatu oluvi iyouli mavilouna. \v 51 E kwaitala buliyamata kwaipeula itotu baisa, e komwaidosi tauwau deli vivila olumoulela valu, isakaulasi ilosi makwaina deli goli komwaidosi kasi tokugwa. Matausina ikatubodaisi bwala e imwenasi ilosi matabudona walakaiwa. \v 52 Avai tuta Abimeleki leima bivabodi bwala makwaina matauna iulaim lulu mwada bivakati kova. \v 53 Mitaga natana vivila ilavi kwaitala uyuwa ima ikatupusagi busubosala matauna. \x - \xo 9.53 \xt 2 Sml 11.21\x* \v 54 E saina nanakwa matauna idou taitala totubovau ikokeula la guguwa kabilia e iluki matauna kawala, “Kubiigili m kwaiyala kukwatumataigu. Gala magigu bilivalaigusi mwada vivila leikatumataigu.” Mapaila tau matauna iyosali la kaiyala iuyeia wala, e ikaliga. \v 55 Avai tuta mina Isireli leigisaisi Abimeleki bogwa ikaliga e komwaidosi ikaimilavausi osi valu. \p \v 56 Baisa makawala Yaubada imapu yamala Abimeleki paila sula makwaina leivagi baisa tamala paila leikatumati budala tailuwolima tailuwoyu. \v 57 Yaubada tuvaila ivigaki mina Sekem ilumkolaisi mmayuyu paila wala si mitugaga saina vakaigaga, makawala goli Yotam matauna Gidioni latula leilivala matausina bilumkolaisi avai tuta eibuloti matausina. \c 10 \s1 Tola \p \v 1 Avai tuta Abimeleki leikaliga e Tola matauna Puwa latula Dodo tabula isila okaraiwaga paila bitaneku mina Isireli. Matauna Isaka dalela e isisu ovalu Samira mapilana Epereim wa koya. \v 2 Matauna ikugwai mina Isireli taitu iboda kweluwoyu kwaitolu. Oluvi matauna ikaliga e ibakwaisi wala mapilana Samira. \s1 Yairi \p \v 3 Avai tuta Tola bogwa eikaliga, e igibaliluva Yairi tolela Giliadi. Matauna ikugwai mina Isireli taitu iboda kweluwoyu kwaiyu. \v 4 Matauna litula tauwau kasi bawa tailuwotolu e tuta tuta bisilasi si ase kala bawa naluwotolu. E tuvaila iyosisi si valu kala bawa kwailuwotolu isisuaisi mapilana Giliadi, e omitibogwa e leima baisa tuta mavilousina ididokaisi viluwela Yairi wala. \v 5 Avai tuta Yairi ikaliga e ibakwaisi mapilana Kamoni. \s1 Yepata \p \v 6 Oluvi tuvaila mina Isireli imitugagasi baisa Guyau metoya ititapwarorusi baisa tokolu minasina Beali deli minasina Asitati, makawala baisa si yaubada mina Siria, mina Saidoni, mina Mowabi, mina Amoni, deli mina Pilisitia. Matausina itotubulokaisi Guyau e ipakaisi bitapwarorusi baisa matauna. \v 7 Mapaila Guyau igibuluwi mina Isireli e itugwali mina Pilisitia deli mina Amoni bitomgwagasi odubasi matausina. \v 8 Taitu kala bawa kweluwotala kwaitolu ilamidadaisi deli iyomiyuyaisi komwaidona mina Isireli matausina isisuaisi oviluwela Amora opilibomatula Waya Yoridani mapilana Giliadi. \v 9 E mina Amoni iluvipeilisi Waya Yoridani bilosi ikabiliasi dalesi Yuda, Beniamina deli Epereim. E mina Isireli ilumkolaisi mayuyu saina mwaugaga. \p \v 10 Oluvi mina Isireli idousi baisa Guyau e ikaibigasi kawasi, “Bogwa kamitugagasi baisa yoku, kapakaimsi mayokula ma Yaubadasi e katapwarorusiga baisa minasina tokolu Beali.” \p \v 11 E Guyau imapu si biga kawala, “Ka, mina Itipita, mina Amora, mina Amoni, mina Pilisitia, \v 12 mina Saidoni, mina Ameleki, mina Maoni omitibogwa ilamidadaimi, e kudousi baisa yeigu. Ki, bogwa lakolaimi metoya oyumasi matausina ke? \v 13 Mitaga yokomi lokusaitaulasi kupakaigusi wala kutitapwarorusi baisa tuwoli yaubada, e mapaila yeigu gala wala tuvaila bakolaimi. \v 14 Ka kulosi kudousi baisa tokolu minasina lokuvigakaisi mi yaubada. Ibodi minasina bikolaimi avai tuta bukubodasi mwau.” \p \v 15 Mitaga mina Isireli ilukwaisi Guyau, kawasi, “Mokwita bogwa kamitugagasi, mapaila kuvagi avaka wala nanom bukuvagi, mitaga mwa, Guyau, kakomasi lopom kukolaimasi yam lagaila.” \v 16 Mapaila matausina iligaimwaisi yaubada minasina namitawasi e ititapwarorusi baisa Guyau; e matauna nanola imwau paila mina Isireli kasi mmayuyu. \p \v 17 Oluvi mina Amoni si tokabilia ikatubaiasasi paila kabilia e ibudaisi kasi kabeikau olopola mapilana Giliadi. E mina Isireli ikatukwaitalasi e ibudaisi si kabeikau mapilana Misipa olopola Giliadi. \v 18 E metoya baisa mina Isireli deli kasi tokugwa metoya dala dilatala dilatala ititamapusi kawasi, “Avai tau bikugwaiyaidasi okabilia deli mina Amoni? Availa wala bitagwala, matauna goli bitadoki kada tokugwasi baisa olopola Giliadi.” \c 11 \p \v 1 E taitala tau Yepata matauna tolela Giliadi matauna taitala dabalawota, e inala natala minasina nakalimwala. Matauna tamala yagala Giliadi \v 2 e Giliadi la kwava iuni litusia tuvaila. Avai tuta matausina itovakavekasi iyabaisi Yepata bisilavi si valu. Matausina ilukwaisi matauna kawasi, “Yoku gala wala bukuyosi avaka kam vilavila metoya baisa tamadasi paila yoku inam ituwoli.” \v 3 Mapaila Yepata isakaula isilavi budala e ila isiwa mapilana Toba. Metoya mapilana matauna iwokaia wala ikukouyawasi deli yuwotala tauwau togwagweiluva. \p \v 4 Igau bogwa leim lumweitala mina Amoni ilosi bikabiliasi deli mina Isireli. \v 5 Avai tuta ikaloubusi makawala mina Giliadi ilosi mapilana Toba paila bikaimalaisi Yepata. \v 6 Matausina ilukwaisi matauna kawasi, “Mwa, kuma kukugwaiyaimasi, e gagabila bitakabiliasi mina Amoni.” \p \v 7 Mitaga Yepata ivitakauloki kawala, “Yokomi kupakaitulaigusi e kuyabisailigusi metoya tamagu ola kaukweda. Avaka paila lokumakaiagusi otutala kami mwau, ke?” \p \v 8 Matausina ilukwaisi Yepata kawasi, “Baisa tuta bogwa lakaninavilasi baisa yoku paila magimasi bukukugwaiyaimasi bitakabiliasi deli mina Amoni e bukuvagi kama tokugwasi mina Giliadi komwaidona.” \p \v 9 Yepata iluki matausina kawala, “Kidamwa bukukwaimilivauwaigusi omi valu bitakabiliasi deli mina Amoni e Guyau bivigakaidasi bitatomgwagasi, ibodi yeigu bukuvigakaigusi kami tokaraiwaga.” \p \v 10 Matausina ivitakaulokaisi kawasi, “Ninamaisi bogwa makawala. Guyau bikamokwitaimasi.” \v 11 Mapaila Yepata itagwala iwokaia tokugwala Giliadi ilosi, e tomota ivigakaisi matauna kasi tokugwa deli kasi tokaraiwaga. E mapilana Misipa Yepata ikamituli komwaidona la nanamsa omatala Guyau. \p \v 12 Oluvi Yepata iwitali touwata bilokaiasi guyoula Amoni bilukwaisi kawasi, “Avaka uula m gibuluwa baisa yakamaisi? Avaka paila kusugigai ma valusi pilamwaidona?” \p \v 13 E guyoula Amoni ivitakauloki Yepata la touwata kawala, “Avai tuta mina Isireli leimaisi metoya Itipita, matausina iyoulisi ulo valu metoya Waya Anoni bila Waya Yaboka deli Waya Yoridani. Mapaila ibodaimi manum wala kukwaimilivauwaisi mapilana.” \p \v 14 Yepata iwitalivau touwata baisa guyoula Amoni \v 15 iluki kawala. “Baisa gala mokwita mwada mina Isireli iyoulisi viluwela Mowabi kaina viluwela Amoni. \v 16 Kala mokwita baisa makawala. avai tuta mina Isireli isilavaisi Itipita, matausina isuwaisi oviloupakala ilosi Mlulela Akaba e iviloubusisi Kadesi. \v 17 Oluvi matausina iwitalaisi touwata ilokaiasi ilosi guyoula Edom inigadaisi bitagwala bisuwaisi ola valu. Mitaga guyoula Edom gala wala itagwala bisuwaisi. Matausina tuvaila inigadaisi guyoula Mowabi, mitaga maugotala wala gala itagwala bisuwaisi ola valu. Mapaila mina Isireli isivagasisi wala mapilana Kadesi. \x - \xo 11.17 \xt Baw 20.14-21\x* \v 18 Oluvi matausina isuwaisi oviloupaka, e ilaloyasi wala viluwela Edom deli Mowabi tatoula wala iviloubusisi mapilana Mowabi opilibomatu Waya Anoni piliyuwela. Matausina ibudaisi si kabeikau baisa, mitaga gala iluvipeilisi Waya Anoni paila baisa Mowabi kaligeila. \x - \xo 11.18 \xt Baw 21.4\x* \v 19 Oluvi mina Isireli iwitalaisi touwata ilokaiasi Siyoni mina Amora si guyau mapilana Esiboni e inigadaisi matauna bitagwala bisuwaisi ola valu bilosi osi valu tatousi. \x - \xo 11.19-22 \xt Baw 21.21-24\x* \v 20 Mitaga Siyoni gala wala itugwali mina Isireli bisuwaisi ola valu. Matauna ikouguguli la tokabilia komwaidona, e ibudaisi si kabeikau mapilana Yaasa e ikabiliasi mina Isireli. \v 21 Mitaga Guyau matauna mina Isireli si Yaubada ivigaki mina Isireli itomgwagasi odubasi Siyoni deli la tokabilia. Mapaila mina Isireli iyoulisi komwaidona mapilana si valu mina Amora isisuaisi baisa. \v 22 Matausina isipitalaisi pilamwaidona mina Amora si valu, metoya Waya Anoni opilibolimila ila Waya Yaboka opiliyavata e oviloupakala opilibomatu ila Waya Yoridani opilikwaibwaga. \v 23 Mapaila baisa Guyau matauna mina Isireli si Yaubada, ibutugigai mina Amora paila la tomota mina Isireli. \v 24 E yoku mwada bukukwaimali ke? Ka, avai vavagi m yaubada Kemosi eisakaim ibodi bukuyosi baisa m vavagitoula. Mitaga avaka Guyau ma Yaubadasi leisakaimasi bakayosisi baisa ma vavagisi goli. \v 25 Yoku kudoki m nanamsa mwada bukukwalisau Balaki matauna Sipora latula guyoula Mowabi ke? Ki, avai tuta sitana matauna iyokoli mina Isireli? Ki, avai tuta sitana ikabiliaimasi? \x - \xo 11.25 \xt Baw 22.1-6\x* \v 26 Ka, taitu iboda lakatutolu mina Isireli leisigagasi wala Esiboni deli Aroera, deli valu mavilousina opapasi, deli goli komwaidona vilouvakaveka mavilousina opapala Waya Anoni. Avaka paila tuta matutona gala kukwaimali komwaidona mavilousina? \v 27 Mwa, akatulokaim, gala wala avai vavagi gaga avagi baisa yoku. Yoku wala lokuyogagi magim bukukwabilia baisa yeigu. Guyau wala tonaga. Yam lagaila binagi oluwalaidasi yakamaisi mina Isireli deli yokomi mina Amoni.” \v 28 Mitaga guyoula Amoni gala wala inakaigali Yepata. \p \v 29 Oluvi Guyau la baloma isikaili Yepata. Matauna isuwalai Giliadi deli Manasa e ikaimilavau Misipa mapilana Giliadi e isaitaula wala ila Amoni. \v 30 Yepata ibiga katotila baisa Guyau kawala. “Kidamwa bukuvigakaigu batomgwaga odubasi mina Amoni, \v 31 e avai tuta bakaimilavau metoya okabilia, yeigu bagubuki ulo semakai avai tomota matauna bisunapulabogwa ogu bwala paila bibodaigu e bavigaki matauna lula baisa yoku.” \p \v 32 Mapaila Yepata iluvipeili waya paila bikabilia deli mina Amoni e Guyau ivigaki matauna itomgwaga. \v 33 Matauna ibokavili matausina metoya mapilana Aroera e ilau katitaikinela Miniti, e isetuwoli wala ilau Eibeli Keramini, valu mavilousina kala bawa kweluwoyu. Katudoum makwaina saina vakaigaga, e mina Isireli itomgwagasi odubasi mina Amoni. \s1 Yepata latula vivila \p \v 34 Avai tuta Yepata ikaimilavau ola valu mapilana Misipa, e latula vivila isunapula ima bibodi matauna, minana ikikaiwosi deli immwasawa deli la sasani. Latula gudikesa wala. \v 35 Avai tuta matauna igisi minana, ikisi kala kwama paila la ninamwau e ikaibiga kawala, “Oi pougu! Ve, avaka paila lokuvigaki mmayuyula nanogu! Avaka paila lokusunupulabogwa e kuvigaki agu mmayuyu baisa tuta? Ka, yeigu bogwa labiga katotila mwau baisa Guyau e gala ibodi bakaimali!” \x - \xo 11.35 \xt Baw 30.2\x* \p \v 36 E minana iluki tamala kawala, “Kidamwa bogwa lokubiga katotila baisa Guyau, e kuvagi makawala avaka lokulivala bukuvigakaigu, paila Guyau bogwa leivigakaim lokutomgwaga odubasi kam tilaula matausina mina Amoni.” \v 37 Mitaga inigadi tamala kawala, “Kwaitala vavagi kala vigimkovila bukuvagi paila yeigu. Kutagwala nayu wala tubukona bavagi avaka nanogu titoulegu, e gagabila balokaia lubaigwa bakalosi wa koya katitavinasi e bakakavinavinasi paila nakapugula wala yeigu bakaliga.” \v 38 E matauna itugwali minana bila e iwitali bila nayu wala tubukona. E minana deli lubaila imwenasi wa koya eikavinavinasi paila uula minana gala wala ivai kaina gala ivalulu e bikaliga. \v 39 Avai tuta nayu tubukona bogwa leiwokuva minana ikaimilavau baisa tamala. E matauna ivagi avaka la biga katotila baisa Guyau, e minana igau wala nakapugula ikaliga. \p E baisa memweyeya ivigaki mina Isireli kasi gulogula \v 40 e taitu kwaitala kwaitala vilesi Isireli bikalavasisi wa koya bikavinavinasi paila Yepata guma Giliadi latula. \c 12 \s1 Yepata deli mina Epereim \p \v 1 E tokabilia mina Epereim ikatubaiasasi paila kabilia; iluvipeilisi Waya Yoridani ilosi Saponi e ilukwaisi Yepata kawasi, “Avaka paila gala kulukwaimasi deli bitalosi takabiliasi deli mina Amoni ke? Ka, bogwa bakagabwaisi m bwala deli goli yoku!” \v 2 Mitaga Yepata iluki matausina kawala, “Wa! Kominimani ikaloubusi saina vakaigaga oluwalaimasi mina Amoni deli yakamaisi. Yeigu bogwa ladouwaimi, mitaga gala wala ibodaimi bukukolaigusi metoya baisa matausina. \v 3 Avai tuta lagisaimi gala wala ibodaimi, e aninatotila atugwali ulo momova avapeili kaligei paila bakabilii matausina, e Guyau ivigakaigu atomgwaga odubasi matausina. E avaka uula magimi bukukwabiliasi baisa yeigu?” \v 4 Oluvi Yepata ikouguguli komwaidona Giliadi tokabilia, e isuvisi ikabiliasi deli mina Epereim e itomgwagasi odubasi. (E mina Epereim ikaibigasi kawasi, “Yokomi mina Giliadi lokusisuaisi olopola Epereim deli Manasa, yokomi lokukulokolasi metoya Epereim!”) \v 5 Paila biyamataisi taga mina Epereim bisakaulasi, mina Giliadi isibodaisi Waya Yoridani makatuposina ambaisa ibodi kaboluvapela. E kidamwa availa wala guma Epereim bivigikoni mwada bisakaula e binigada paila bitugwalaisi biluvapela, e mina Giliadi bikatupoiyaisi matauna kawasi, “Ki yoku guma Epereim kaina?” E kidamwa matauna bikaibiga kawala, “Gala”, \v 6 matausina bilukwaisi matauna bilivala kawala, “Shiboleta”. Mitaga matauna bilivala “Siboleta”, paila gala ibodi bikamituli bibwaina mabigana. E mapaila biyosisi matauna bikatumataisi wala baisa ammakatupona ibodi kaboluvapela Waya Yoridani. Wa tuta matutona leikatumataisi mina Epereim kasi bawa 42,000. \p \v 7 Yepata ikugwai mina Isireli iboda kwailima kwaitala taitu. Oluvi matauna ikaliga e ibakwaisi ola valu mapilana Giliadi. \s1 Ibisani, Eloni, deli Abidoni \p \v 8 Avai tuta Yepata bogwa eikaliga, Ibisani tolela Bedeliem ikugwai mina Isireli. \v 9 Matauna litula tauwau tailuwotolu e vivila naluwotolu. Matauna itugwali litula vivila ivaisi dala ituwoli, e imai vilakapugula naluwotolu metoya wa dala ituwoli e iyovaiya litula tauwau. Ibisani ikugwai mina Isireli iboda kwailima kwaiyu taitu, \v 10 oluvi matauna ikaliga ibakwaisi ovalu Bedeliem. \p \v 11 Avai tuta Ibisani bogwa eikaliga, Eloni guma Sebuloni ikugwai mina Isireli iboda kwailuwotala taitu. \v 12 Oluvi matauna ikaliga e ibakwaisi mapilana Aialoni mapilana Sebuloni. \p \v 13 Avai tuta Eloni bogwa eikaliga, Abidoni matauna Ileli latula guma Piratoni ikugwai mina Isireli. \v 14 Matauna litula tauwau kasi bawa tailuwovasi e tubula tauwau kasi bawa tailuwotolu, matausina bisisilasi osi ase kala bawa naluwolima naluwoyu. Abidoni ikugwai mina Isireli taitu iboda kwailima kwaitolu, \v 15 oluvi matauna ikaliga e ibakwaisi mapilana Piratoni oviluwela Epereim mapilana wa koya osi valu mina Amaleki. \c 13 \s1 Samsoni la kaloubusi \p \v 1 Mina Isireli tuvaila imitugagasi baisa Guyau, e matauna itugwali mina Pilisitia bikaraiwogaisi matausina kala woloula kweluwovasi taitu. \p \v 2 Wa tuta matutona taitala tau isisu yagala Manowa tolela Sora. E matauna taitala dalela Dani.\f n \ft Madilana tuta baisa isisuaisi mapilana pilikwaibwagayouya, pwaiwaia makwaina olumata opapala si valu mina Pilisitia. Mitaga igau oluvi madilana Dani igalasi ilosi mapilana piliyavata; kugisi Tok 18.\f* E matauna la kwava nakaliga wala gala igagabila bibani gugwadi. \v 3 E Guyau la anelosi iviloubusi e iluki minana kawala, “Ka, yoku gala wala nauvalulu yoku, mitaga bukusuma wala e bukubani latum tau. \v 4 Kuyamata gala bukumom waini kaina biya o kaina bukukoma avai kaula bomikikila. \v 5 E igau wala avai tuta latum bukuvilulu yoku gala avai tuta bukukwapituni kulula, paila metoya ola yam kaloubusi bukukwabomaisi matauna baisa Yaubada bimila Nasira.\f o \ft Guma Nasira bivituloki la kabikaula baisa Yaubada metoya ola biga katotila mwau mwada gala avai tuta bimom sopi kaipeula, e gala wala avai tuta bikapituni kulula deli gala bikabikoni wowola tomata; kugisi Baw 6.1-8.\f* E matauna bivitouli wotetila makwaina bikoli mina Isireli metoya oyumasi mina Pilisitia.” \x - \xo 13.5 \xt Baw 6.1-5\x* \p \v 6 E oluvi minana vivila ikaibiga baisa la mwala, kawala, “Ka, taitala tau metoya baisa Yaubada bogwa leimakaiagu, e matauna kala gigisa kabokokola makawala Guyau la anelosi. E gala wala akatupoi matauna ammetoya leima, e deli matauna gala wala ikamituli yagala baisa yeigu. \v 7 Mitaga matauna ilukwaigu paila basuma bauni taitala latugu tau. E ilukwaigu gala bamom waini kaina biya kaina bakoma kaula bomikikila, paila magudina gwadi bogwa bikabomaisi baisa Guyau bimila Nasira ola tuta tomomova.” \p \v 8 Oluvi Manowa inigada baisa Guyau, kawala, “Mwa, Guyau! Kutagwala matauwena m tomota yoku lokuwitali bikaimilavau e bilukwaimasi avaka bakavigakaisi gwadi magudina avai tuta bikaloubusi.” \p \v 9 Yaubada ivagi makawala Manowa la nigada, e la anelosi Guyau ikaimilavau baisa minana vivila avai tuta isisu olumoulela bagula. E minana la mwala Manowa gala deli, \v 10 mapaila tuta baisa isakaula ilokaia la mwala ikaibiga baisa matauna, kawala, “Kugisa! Matauna tau availa eimakaiagu omitibogwa, ka, bogwa eiviloubusivau tuvaila baisa yeigu.” \p \v 11 E Manowa itokaia ibokuli la kwava. E ilokaia matauna ikatupoi kawala, “Ki, yokula mtowem tau lokulilivala baisa ulo kwava?” \p E matauna imapu, kawala, “Mayeigula!” \p \v 12 E Manowa ikatupoi, kawala, “Ki, tuta matutona bogwa bikaloubusi makawala m biga, e avaka magudina gwadi ibodi bivagi? Avai keda matauna ibodi bilouya?” \p \v 13 E anelosi ivitakauloki, kawala, “M kwava ibodi bivagi vavagi komwaidona makawala avaka bogwa laluki minana. \v 14 Minana gala wala gagabila bikoma avai kawailuwa metoyasi baisa matamna waini, e gala bimom waini deli biya, deli gala bikoma kaula bomikikila. E minana ibodi wala bivagi komwaidona makawala avaka bogwa laluki minana.” \p \v 15-16 E Manowa gala wala inikoli paila matauna Guyau la anelosi, mapaila iluki matauna, kawala, “Mwa! Akoma lopom, kusikuvata wala, igauga kavakapulaisi natana nagwadi gota paila yoku.” \p Mitaga anelosi ikaibiga, kawala, “Kidamwa basisu igau gala wala bakoma kʹami. Mitaga kidamwa magimi bukukwatubiasaisi, kugibukwaisi lula baisa Guyau.” \p \v 17 Manowa ivitakauloki, kawala, “Mwa! Kulukwaimasiga ami yagam e gagabila bakatemmalaimsi avai tuta m biga bikaloubusi makawala.” \p \v 18 E anelosi ikatupoi matausina, kawala, “Avaka paila magimi bukunikolaisi yagagu? Yegila maigana igalela takainowa.”\f p \fq maigana igalela takainowa. \ft Gagabila bitagini “maigana igikium wala.”\f*\x - \xo 13.18 \xt Vit 32.29\x* \p \v 19 Mapaila Manowa ikau gota nagwadi deli sitana witi, e isaili okabolula makwaina dakunawokuva, e ilula baisa Guyau matauna bivagi vavagi kabotakainowa. \v 20-21 Tutala kova ilululu metoya okabolula eiloula walakaiwa, Manowa sola la kwava igisaisi Guyau la anelosi eimwaimwena walakaiwa bila wa labuma metoya omayela kova. E Manowa bogwa eitapuloki nanola tau matauna Guyau la anelosi. Mapaila matauna deli la kwava ikululusi migisi opwaipwaia, e gala tuvaila igisaisi anelosi. \p \v 22 Manowa iluki la kwava, kawala, “Bogwa wala bitakaliga paila bogwa leitagisi Yaubada.” \p \v 23 Mitaga la kwava ivitakauloki matauna, kawala, “Kidamwa Guyau magila bitakaliga, da lula gala bikabwaili e matauna gala wala bivitulokaida vavagi komwaidona makawala baisa kaina bilukwaida makwaisina vavagi tuta baisa.” \p \v 24 E oluvi minana ivalulu latula tau e idoki yagala Samsoni. E gwadi magudina ititoveka e Guyau ikikabwaili matauna. \v 25 E Guyau la peula ivitouula bikatupewoli matauna avai tuta isisu oluwalaisi mapilasina Sora deli Esitauli ola valu Dani la Kabeikau. \c 14 \s1 Samsoni deli minawena vilela Timna \p \v 1 Kwaitala yam, Samsoni ibusi ila mapilana Timnai, e matauna igisi natana vilakapugula minawena vilela Pilisitia. \v 2 E matauna ikaimilavau ola valu, e ikaibiga baisa tamala deli inala, kawala, “Ka baisa mapilana Timnai agisi natana vilela Pilisitia. Kulosi e kuvakoulisi minana paila yeigu, paila magigu wala bavaiya minana.” \fig Natana laiyoni iguguvavila|src="HK 00046" size="col" copy=" Lion " ref="14.5" \fig* \p \v 3 Mitaga tamala deli inala ikatupoiyaisi matauna, kawasi, “Ki, avaka paila lokulokaia matausina mina Pilisitia mwada bukuvakouli natana vivila paila m kwava? Ka, matausina gala wala inikolaisi Yaubada! Ki, galaga gagabila bukunevi natana metoya odaledasi baisa oluwalaisi da tomotasi?” \p Mitaga Samsoni ivitakauloki tamala, kawala, “Wa! ka, minawena wala magigu bukumaiyaisi paila yeigu. Saina nambwailigu minana.” \p \v 4 Veyala gala inikolaisi Guyau iuvakadi Samsoni bivagi baisa makawala, paila Guyau bogwa inevi kidamwa bikatumwali mina Pilisitia paila bikabiliasi. Paila tuta matutowena mina Pilisitia ikaraiwogaisi mina Isireli. \p \v 5 Mapaila Samsoni deli tamala inala ibusisi ilosi mapilana Timnai. Ililoulasi olumoulela bigulela waini e Samsoni ilagi natana laiyoni natubovau iguguvavila. \v 6 E saina nanakwa Guyau la peula ivigaki Samsoni ipeula, e matauna oyamala wala ikolakavi wodola minana laiyoni, makawala bivigaki gota nagwadi. Mitaga matauna gala wala iluki veyala avaka bogwa leivagi. \p \v 7 Oluvi matauna ilokaia minana vilakapugula ililivala baisa minana, e ivigaki nambwailila. \v 8 E mimilisi yam bogwa leiwokuva, Samsoni ikaimilavau paila bivaiya minana. Tutala ililoula wa keda e matauna ikalipoula ila bigisi minana laiyoni bogwa eikatumati. Matauna iyowa lopola paila ibani budotala minasina kidoka deli sitana kitorina isisu olumoulela wowola minana laiyoni nakaliga. \v 9 E matauna ikotati sitana kitorina oyamala e ikamkwam tutala ililoula. Oluvi ilokaia tamala deli inala isaiki sitana kasi kitorina ikamkwamsi, mitaga Samsoni gala wala iluki matausina mwada kitorina baisa mekouwaiya metoya baisa laiyoni nakaliga owowola. \p \v 10 E tamala ilokaia baisa vivila ola bwala, e Samsoni ivagi kamkwam baisa. Paila baisa goli kasi gulogula tauwau tubovau. \v 11 E avai tuta mina Pilisitia igisaisi matauna e iwitalaisi tailuwotolu tauwau tubovau bisikailisi deli matauna. \v 12-13 E Samsoni iluki matausina, kawala, “Ka! Basakaimi kwaitala bigavisaiki. Kidamwa availa bilukwaigu avaka kala katumiki olumoulela makwaisina kwailima kwaiyu yam avai tuta veivai pakala, e mapula basaiki baisa taitala taitala, yatala karekwa yakakalaia deli yatala kwama paila la katulova.” \p E ivitakaulokaisi matauna kawasi, “Mwa! Kulukwaimasi m bigavisaiki bakalagaisi.” \p \v 14 E matauna ikaibiga, kawala, \q1 “Metoya baisa nagugoveka ikaloubusi vavagi paila bitakam. \q2 Metoya baisa napeula ikaloubusi vavagi saina sumokainia.” \m Kwaitolu yam bogwa leiwokuva mitaga gala ibanaisi bigavisaiki makwaina kala katumiki. \p \v 15 E bogwa kwaivasila yam e matausina ilukwaisi Samsoni la kwava, kawasi, “Kusinapu m mwala e bilukwaim, e kulukwaimasiga avaka makwaina bigavisaiki kala katumiki. Kidamwa yoku gala bukuvagi, yakamaisi bakagabwaisi tamam la bwala, e deli goli yoku bigabugolaim. Ka, yokomi kamitaiyu lokudouwaimasi e mwada bukulebwaisi ma guguwasi kadai!” \p \v 16 Mapaila Samsoni la kwava ilokaia matauna deli mitilagila e iluki, kawala, “Yoku gala wala kuyebwailigu. Yoku nakukolom wala yeigu! Yoku kuluki sagwa bigavisaiki makwaina mitaga gala wala kulukwaigu avaka kala katumiki.” \p E matauna ikaibiga, kawala, “Kugisiga gala wala sitana aluki tamagu kaina inagu. E avakaga uula bakamituli baisa yoku?” \v 17 E minana ipukopukwa wala olopola kwailima kwaiyu yamla paka. Mitaga makwaina kwailima kwaiyuwela yam e iluki minana avaka makwaina bigavisaiki kala katumiki, paila uula minana itulitoli wala baisa matauna saina peula paila baisa. E oluvi minana ikamituli baisa mina Pilisitia. \v 18 E oyamla kwailima kwaiyuwela, igau Samsoni gala bisuvi matabudona kabomasisi, e tomotala valu ilukwaisi matauna, kawasi, \q1 “Avai vavagi bikalisau kala sumokainia kitorina? \q1 Avai mauna bikalisau la peula laiyoni?” \m E Samsoni ivitakaula kawala, \q1 “Kidamwa yokomi gala bukupaisewasi deli ulo bulumakau navivila, \q1 gala wala bukunikolaisi kala katumiki baisa tuta.” \m \v 19 Kwaitala momwa Yaubada la peula ivigaki matauna itopeula, e ila mapilana Asikeloni\f q \ft Mapilana Asikeloni pilatala valu metoya mina Pilisitia si valu pilalima; kugisi Tok 1.18-19.\f* e baisa ikatumati tailuwotolu tauwau. E ivilili kasi kwama matausina e isaiki miyasina saina yaminibwaita baisa matausina availa availa eikamitulaisi bigavisaiki makwaina. E bogwa leiwokuva, e matauna ikeiita ola bwala deli kala leiya paila avaka bogwa eikaloubusi. \v 20 E la kwava bogwa isakaisi ituwoli tau, matauwena leivigaki sola avai tuta oveivai. \c 15 \p \v 1 E igau Samsoni ila bigisi la kwava otutala witi tayoyuwala e deli ikau natana gota nagwadi ilau paila minana. E ikaibiga baisa tamala minawena, kawala, “Yeigu magigu basuvi matabudona ulo kwava la kabosisu.” \p Mitaga matauna gala wala itagwala Samsoni bisuvi. \v 2 E matauna ikaibiga baisa Samsoni, kawala, “Yeigu adokila nakukolom wala minana, mapaila minana bogwa lasaiki som leivaiya. Mitaga bodala nakekita isisu, minana saina naminabwaita, e yoku gagabila wala bukuvaiya minana, kaimapula tuwala.” \p \v 3 E Samsoni ikaibiga, kawala, “Baisa avaka makateki bavagi baisa mina Pilisitia, baisa gala wala bukudoki agu pakula yeigu!” \v 4 E ila iyosi lakatutolu ugiwagi. E isipugoli yeyunesi nayu deli kaitapa gulitinidesi, e ivagi makawala baisa komwaidona minasina. \v 5 E oluvi matauna ivakaloti kaitapa makaisina e ikilai ugiwagi ilosi mina Pilisitia osi witi bigulela. Makawala baisa, matauna igabu witi avaka bogwa itaiyauwaisi, e tuvaila witi igau gala kala tayoyuwa wa bagula, e deli goli umilela olibe. \v 6 Avai tuta mina Pilisitia ikatupoisi availa leivagi baisa, ibanaisi kidamwa Samsoni bogwa leivagi baisa paila uula yawala, matauna tolela Timnai, bogwa eisaiki Samsoni la kwava baisa Samsoni sola. Mapaila mina Pilisitia ilosi e igabwaisi minawena ikaliga, e deli goli igabwaisi tamala la bwala.\f r \fq e deli goli igabwaisi tamala la bwala. \ft Gagabila bitagini “e deli goli igabwaisi veyala eidoumsi wala.”\f* \p \v 7 Samsoni iluki matausina, kawala, “Wi! Baisa mi bubunela saina gegedu! Ka, baisa alivala biga katotila peula kidamwa gala basim igau wala tutala bakau agu lugwa.” \v 8 Matauna saina kala leiya mapaila ikatugigai e ikatumati bidubadu matausina. E oluvi matauna ila e isisu wa lagi otigegala mapilana Etam. \s1 Samsoni itomgwaga odubasi mina Pilisitia \p \v 9 E mina Pilisitia imaisi iyeyasi kasi kawakali mapilana Yuda, e deli ikoyaisi mapilana Lei. \v 10 Mina Yuda ikatupoiyaisi matausina, kawasi, “Avaka paila kukoyaisi ma valusi?” \p Matausina ivitakaulokaisi, kawasi, “Lakamaisi mwada bakakatupipaisi Samsoni. Makawala imipukwaimasi e makawala wala bakamipukwaisi matauna.” \v 11 Mina Yuda kasi bawa iboda lakatuluwotolu tomota ilosi wa lagi otigegala mapilana Etam e ikatupoiyaisi Samsoni, kawasi, “Ki, gala kunikoli matausina mina Pilisitia kama tokwaraiwagasi? Avaka lokuvigakaimasi?” \p Ivitakauloki matausina, kawala, “Makawala wala eivigakaigusi. E makawala wala lavigaki matausina.” \fig (map) Samson|src="HK 42c" size="col" ref="15.9-20" \fig* \p \v 12 Matausina ilukwaisi, kawasi, “Lakamaisi bakayuwolaimsi bakalauwaimsi baisa matausina.” \p Samsoni ivitakaula, kawala, “Bukukwatotilasi mwada yokomi gala bukukwatumataigusi titoulemi, kadai!” \p \v 13 Matausina ilukwaisi, kawasi, “Bogwa bwaina. Bakayuwolaimsi bakalauwaimsi baisa matausina. Mitaga gala wala bakakatumataimsi.” Ikauwaisi yayu yuwoyoula yauwovau isipwaisi matauna e ivisunupuloiyaisi metoya wa lagi ilauwaisi ovalu. \p \v 14 Avai tuta iviloubusi baisa Lei, mina Pilisitia isakaulasi bimakaiasi matauna, igougovasi baisa matauna. E Guyau la peula saina nanakwa ivigaki matauna ipeula sainela, e ikotuni yuwoyoula metoya oyamala makawala pwaim kala gabu. \v 15 E matauna ibani tutuwanela natana ase bogwa sitana eikaligabogwa. E matauna itapopula e ikau makaina kudutilawa e ikatumati lakatuluwotala tauwau. \v 16 Mapaila Samsoni iwosi, \q1 “Metoya makaina ase kudutilawa yeigu akatumati lakatuluwotala tauwau. \q1 Metoya makaina ase kudutilawa yeigu akouguguli\f s \ft Mabigana “kouguguli” kala lega makawala mina Iberu si biga “ase”.\f* matausina gulobidubadu.” \m \v 17 E oluvi matauna ilavi makaina kudutilawa ase ila. E valu mapilana, ambaisa makwaisina vavagi ikaloubusisi idokaisi yagala Ramati Lei.\f t \ft Maigana Ramati Lei kala katumiki “Koyala Kudutilawa.”\f* \p \v 18 E oluvi Samsoni saina ikadaka, mapaila idou baisa Guyau, e ikaibiga, kawala, “Yoku kusakaigu makwaina kwevakaigaga tomgwaga! Ki, yeigu makateki bakaliga metoya wala daka e biyosaigusi matausina mina Pilisitia, matausina goli gala inikolaimsi?” \v 19 E oluvi Yaubada iulaim nobwala duyowokuva metoya opwaipwaia mapilana Lei, e sopi igibwabula metoya baisa. Samsoni imom e ilumkoli kala lumkola saina bwainigaga. Mapaila sopi makwaina idokaisi yagala Akore,\f u \ft Maigana Akore kala katumiki “todoudou”.\f* e baisa tuta goli isisu wala mapilana Lei. \p \v 20 Samsoni ikugwai mina Isireli iboda kweluwoyu taitu, avai tuta mina Pilisitia ikikaraiwogaisi mapilana valu. \c 16 \s1 Samsoni isisu mapilana Gasa \p \v 1 E kwaitala yam Samsoni ila baisa mina Pilisitia si vilouveka mapilana Gasa, e baisa ibodi natana nakalimwala e imasisisi kasitaiyu minawena. \v 2 E mina Gasa ibanaisi kidamwa Samsoni isisu baisa. Mapaila matausina itavinaisi itapataisi valu e itutulaisi matauna okalapisilela valu, bogi komwaidona. Matausina komwaidosi iyuuyausasi bogi komwaidona, gala wala kammwata e ininanamsasi titoulesi wala, “Bitatutulaisi wala avai tuta bulubuvisiga e bitakatumataisi matauna.” \v 3 Mitaga Samsoni imasisi wala kala maloula makawala lubulotoula wala. E oluvi itokaia iyosi valu kalapisilela, e ilulu tabodala, kokola, buluva, e deli goli komwaidona. Matauna isaili okaiyola e ikatikeu makwaisina komwaidona ilau odabala mapilana koya katitaikinela Ebironi. \s1 Samsoni sola Dilaila \p \v 4 E oluvi Samsoni ivigaki nambwailila natana vivila yagala Dilaila, minana isisu mapilana osakalela Soreka. \v 5 E tailima guyoula Pilisitia\f v \ft Paila mina Pilisitia si valu kala bawa pilalima wala; kugisi Tok 14.19 deli Yos 13.3.\f* ilokaiasi minana e ikaibigasi, kawasi, “Ve! Kula kusinapu Samsoni e bilukwaim avaka paila saina topeula, e ammakawala bakavigakaisi bakayosisi e bakayuwolaisi matauna e bivigaki biyomami sainela. E taitala taitala yakamaisi bakasakaimsi lakatuluwotala lakatutala siliba.” \p \v 6 Mapaila Dilaila iluki Samsoni, kawala, “Mwa! Akoma lopom, kulukwaigu - avai vavagi ivigakaim saina topeula yoku? Kidamwa availa magila biyuwolaim e bivigaki biyomamaim, ammakawala bivigaki?” \p \v 7 E Samsoni ivitakauloki, kawala, “Kidamwa biyuwolaigusi deli yalima yayu yauwovau goubaku wotunula, miyasina gala yammatutila, e yeigu bamama makawala availa availa.” \p \v 8 E mapaila guyoula Pilisitia imiakaisi Dilaila yalima yayu yauwovau goubaku wotunula miyasina gala yammatutila, e minana iyuwoli Samsoni. \v 9 Minana eikatupwani taivilesi tauwau tabuduyuwela bwala itulotulasi, e minana iwakula, kawala, “Samsoni! Mina Pilisitia leimaisi.” Mitaga matauna ikotuni miyasina makawala pwaim tutala kova bigabu. Mapaila gala wala inikolaisi avaka uula la peula. \p \v 10 Dilaila iluki Samsoni kawala, “Kugisi baisa kukwatudeuwaigu e gala kulukwaigu biga mokwita. Mwa! Kulukwaigu ammakawala kidamwa availa biyuwolaim?” \p \v 11 E matauna ivitakauloki, kawala, “Kidamwa biyuwolaigusi deli yuwoyoula yauwovau, miyasina gala kwaitala tuta avaka ivigakaisi, e yeigu bamama makawala availa availa.” \p \v 12 E mapaila Dilaila ikau yavilesi yauwovau yuwoyoula e iyuwoli matauna. E minana iwakula, kawala, “Samsoni! Mina Pilisitia leimaisi!” Tauwau matausina itulotulasi wala tabuduyuwela bwala. Mitaga Samsoni ikotuni yuwoyoula metoya oyamala makawala pwaim. \p \v 13 Dilaila iluki Samsoni, kawala, “Yoku bwaina wala bukukwatudeuwaigu e gala kululukwaigu biga mokwita. Mwa! Kulukwaigu ammakawala kidamwa availa biyuwolaim.” \p Samsoni ivitakauloki, kawala, “Kidamwa bukuvili kulugu vilivilila kailima kaiyu e kusipukikiti, e yeigu bamama makawala availa availa.” \p \v 14 E Dilaila iyabu matauna e imasisi. E minana iyosi makaisina kailima kaiyu kulula vilivilila e ivili makaisina e isipukikiti. E minana iwakula, kawala, “Samsonʹo! Mina Pilisitia leimaisi!” Mitaga imamata e ikiyuvisi kulula metoya osipusipula. \p \v 15 Mapaila minana iluki matauna, kawala, “Ammakawala kawamla nambwailim yeigu? Mitaga yoku sivatolu bogwa kukwatudeuwaigu, gala wala sitana kulukwaigu ammakawala yoku saina topeula.” \v 16 Mapaila yam yam iyayosa wala mnabi, e Samsoni bogwa eigwegwesi wowola paila minawena la sikilewa baisa matauna makawala baisa. \v 17 Baisa kala vigimkovila matauna iluki minawena biga mokwita. E matauna ikaibiga, kawala, “Ka! Yeigu kulugu gala kwaitala tuta availa ikapituni, paila eikabomaigusi baisa Yaubada, e yeigu guma Nasira\f w \ft Kugisi Tok 13.5 deli kala katumiki.\f* tuta makwaina lakaloubusi e lagaila. Kidamwa availa bikapituni, e yeigu bogwa bakitumou ulo peula e bivigakaigu ulo mama makawala availa availa.” \p \v 18 Tutala Dilaila bogwa ikateta mwada matauna eiluki biga mokwita wala, e minawena iwitali biga baisa matausina guyousi mapilana Pilisitia, kawala, “Tauwau, kukwaimilavausi sivatala tuvaila. Matauna bogwa eilukwaigu avaka kala kamokwita.” Oluvi matausina imaisi e deli imaiyaisi mani. \v 19 Mapaila Dilaila iyabu Samsoni okaikela imasisi, e oluviga idou taitala tau ikapituni matauna kulula makaisina kaivilivili kailima kaiyu. E minana ivitouula ikatudeu matauna, paila matauna bogwa eikitumou la peula. \v 20 E oluvi minawena iwakula kawala, “Samsoni! Mina Pilisitia leimaisi!” E matauna ikulumamata e ininamsi, “Kidamwa batanekwaigu e bam wala aliloula makawala tuta tuta.” Matauna gala wala inikoli paila baisa Yaubada bogwa leisilavi matauna. \v 21 E mina Pilisitia iyosisi matauna e igibwaisi matala. Matausina ilauwaisi matauna mapilana Gasa e ikatupipaisi matauna deli yuwoyoula tanumnumta barasi, isailisi matauna bipaisewa okabotutula witi olumoulela bwala katupipi. \v 22 Mitaga kulula ivitouula bisusinovausi. \s1 Samsoni la kaliga \p \v 23 E mina Pilisitia guyousi ibodasi gulitinidesi paila bipakasi deli bilulasi lula kwaiveka baisa si yaubada Dagoni. E komwaidosi iusiwosisi kawasi, “Da yaubadasi bogwa isakaidasi da tomgwagasi odabala kada tilaulasi Samsoni.” \v 24-25 E komwaidosi wala saina imwasawasi sainela e ilivalasi kawasi, “Tauwau, kudouwaisi Samsoni bima tavigakaisi da kaboyousokanasi kadai?” E Samsoni bogwa ivisunupuloiyaisi metoya wa bwala katupipi, e itoyeilisi matauna oluwalaisi kokolela bwala, e matausina ivigakaisi si kaboyousokana. E tomota igigisaisi matauna deli si wosi kala yakaula si yaubada, kawasi, “Da yaubadasi bogwa isakaidasi da tomgwagasi odabala kada tilaulasi. Matauna saina iyogagi da valusi deli bogwa eikatumati saina bidubadu da tomotasi!” \v 26 E Samsoni iluki gwadi magudina ivakadi matauna kawala, “Mwa! Kuvitulokaigu makaisina kokola lipumatalela bwala. Magigu bakanuvateta baisa makaisina.” \v 27 E bwala makwaina ikasoyumila wala tomota, tauwau deli vivila. E kasitailima guyousi Pilisitia deli wala, e tuvaila tailakatuluwotolu tauwau deli vivila isisuaisi mabuligigana walakaiwa ikululukwaisi Samsoni e iyosokanaisi. \p \v 28 E Samsoni inigada, kawala, “Mwa! Guyau Topeuligaga, kululuwaigu. Mwa Yaubada! Kusakaigu ulo peula sivatala wala tuvaila, e kwaitala wala vavagi bavagi, e metoya baisa bavigimkulovi mapula paila mina Pilisitia eigibwaisi matagu.” \v 29 E Samsoni iyosi makaisina kaiyu kokola, makaisina lipumatala bwala. E isaili yamala kweyayu wala kaiyu kokola e ikanakaila kaiyu wala itupi. \v 30 E iwakula, kawala, “Desi wala, bakaliga deli mina Pilisitia.” Matauna iiyai deli la peula itupa, e komwaidona bwala ikosikili ikapusi, itumki kasitailima guyousi Pilisitia deli goli tomota komwaidona. Samsoni avai tuta ola kaliga ikatumati tomota saina tobobawa sainela, ikalisau avaka kala bawa eikatumati igau ola tuta tomomova. \p \v 31 E Samsoni tuwʹala, budala, deli goli veyala komwaidosi imaisi ilupaisi wowola. E ilauwaisi ibakwaisi matauna oluwalaisi mapilasina Sora deli Esitauli, okala laka tamala Manowa. \p Matauna kasi tokwaraiwaga mina Isireli kala kaduwonaku makawala kweluwoyu taitu. \c 17 \s1 Maika la tokolu \p \v 1 Isisu taitala tau yagala Maika. Matauna mesisiki wa koya mapilana Epereim. \v 2 Matauna iluki inala kawala, “Avai tuta taitala tomota eiveilau makwaisina lakatuluwotala lakatutala siliba metoya baisa yoku, e yoku lokubuloti matauna toveilau. Yeigu lanakaigalaim kuvagi makawala. Ka, mani magulona laiyosi. Mayeigula lakau magulona.” \p E inala ikaibiga kawala, “Latugu, ibodi Guyau bimitukwaiyaim!” \v 3 Mapaila matauna ikaimilivau magulona isaiki inala, e inala ikaibiga kawala, “Ibodi bakatotila mokwita bakabomi mani magulona paila Guyau, e taga bolata makwaina bikapilaki latugu. Magulona bivigaki kala katububula natana tokolu kai. Mapaila baisa tuta yeigu bakamilivau siliba magulona baisa yoku.” \v 4 E oluvi matauna ikaimilivau isaiki inala. E minana ikau lakatuyu siliba iuyoki taitala tanumnumta topaisewala, e matauna ilaleya natana tokolu metoya wa kai itaki, e siliba baisa ikatububuli namwaidona iwokuva. E ilauwaisi ivitauwaisi ola bwala Maika. \p \v 5 E matoulela Maika isim la kabotapwaroru titoulela. Matauna iyouduli mimilisi tokolu deli yatala epodi e inagi taitala latula tau ivigaki la tolula. \v 6 Wa tuta matutona Isireli gala wala guyoula, mapaila tomota ivavagisi wala avaka ititaki ninasi titoulesi. \x - \xo 17.6 \xt Tok 21.25\x* \p \v 7 E wa tuta matutona wala taitala totubovau guma Libai mesisiki Bedeliem mapilana Yuda. \v 8 Matauna isilavi Bedeliem ila binevi vilouvau valu paila bisili. Matauna ililoula, e iviloubusi Maika ola bwala wa koya mapilana Epereim. \v 9 Maika ikatupoi matauna kawala, “Ambaisa tolem?” \p Matauna ivitakauloki kawala, “Yeigu guma Libai tolegu Bedeliem mapilana Yuda. Yeigu lanainevi valu paila basili.” \p \v 10 Maika ikaibiga kawala, “Kuma tasim. Yoku bukuvagi ulo tokatayuvisa deli ulo tolula, e taitu kwaitala kwaitala yeigu bamapwaim kweluwotala siliba, e mimilisi karekwa deli kʹam.” \v 11 E totubovau guma Libai ikabwaili paila bisikaim Maika, e isisu kala lumkola makawala latula goli. \v 12 Maika ivigaki matauna la tolula, e matauna isivagasi wala Maika ola bwala. \v 13 E Maika ikaibiga kawala, “Ka, baisa tuta bogwa layosi guma Libai ulo tolula, e mapaila anikoli Guyau bikabwailigu.” \c 18 \s1 Maika dei Dani dalela \p \v 1 Wa tuta matutona Isireli gala wala guyoula. E tuta matutona Dani dalela inainevisi valu paila bisilaisi paila uula matausina igau wala gala isakaisi katupotala si pwaipwaia bivigaki si valu tatousi oluwalaisi madilasina Isireli komwaidona. \v 2 E nunu kwaitala kwaitala olumoulela Dani dalela inagaisi tailima tauwau totuvaluwa e iwitalaisi metoya valu Sora deli Esitauli e ikaraiwogaisi bivakawolaisi valu mapilana. Avai tuta iviloubusisi wa koya mapilana Epereim, matausina ilosi isiwaisi Maika ola bwala. \v 3 Metoya osi sisu baisa, matausina ivitokaisi tolosila kala gigisa matauna guma Libai totubovau e ilokaiasi matauna ikatupoiyaisi kawasi, “Avaka kuuvagi baisa? Availa eimaiyaim baisa?” \p \v 4 Matauna ivitakauloki kawala, “Kibobuta bogwa lakavenoku sogu Maika, matauna bivigakaigu la tolula e bimapwaigu.” \p \v 5 Matausina ilukwaisi matauna kawasi, “Kakomasi lopom, kunigadi Yaubada kidamwa bivigaki ma loulasi bigagabila.” \p \v 6 E tolula ivitakauloki matausina kawala, “Gala bikubukubu lupomi. Guyau biyamataimi metoya omi loula.” \p \v 7 Mapaila tauwau matausina kasitailima isilavaisi e ilosi ovalu Laisi. Matausina igisaisi ammakawala tomota si sisu kala bwaina makawala wala mina Saidoni. Matausina tommanum, gala uduwodusi, deli gala ikominimanisi deli availa; matausina gala kwaitala vavagi bibweilaisi. Matausina si valu saina kaduwonaku metoya mina Saidoni deli matausina gala wala avai tomota deli bikalubailisi. \v 8 Avai tuta tauwau matausina kasitailima ikamilavausi ovalu Sora deli Esitauli, tomota ikatupoiyaisi matausina ammakawala bulogala si loula. \v 9 Matausina ivitakaulokaisi kawasi, “Avaka kuuvagaisi? Lagaila bitasugigaiyaisi Laisi. Yakamaisi bogwa lakagisaisi valu mapilana kala gigisa saina bwainigaga. Gala avaka uula mi simakava lokusisuaisi baisa, kunanakwasi kusuyaisi kulumi kuyoulisi valu mapilana! \v 10 Avai tuta bukuviloubusisi mapilana, yokomi bukuyopulosaisi wala matausina gala ininayuwasi paila avai vavagi. Valu mapilana saina pilaveka; tomota gala binevisi avai vavagi, vavagi komwaidona ikikanaki wala, e Yaubada bogwa leisakaimi mavilouna.” \p \v 11 Mapaila tokwabilia metoya Dani dalela kasi bawa lakatulima lakatutala isilavaisi Sora deli Esitauli ikatubaiasasi paila kabilia. \v 12 Matausina ilosi mapilana Kiriati Yearim opilikwaibwaga olopola Yuda. Baisa uula valu makatupona wa yam lagaila goli yagala eisisu wala eididokaisi Dani la Kabeikau. \v 13 Metoya mapilana matausina isaitaulasi wala Maika ola bwala wa koya mapilana Epereim. \p \v 14 Oluvi tauwau matausina kasitailima omitibogwa leilosi ivakawolaisi valu mapilana Laisi ilukwaisi sesia, kawasi, “Ki, bogwa kunikolaisi kwaitala bwala makwaisina isisu natana tokolu ibubulokaisi metoya kai kala katububula komwaidona silibawokuva wala? Tuvaila isisu mimilisi tokolu deli yatala epodi. Avaka kudokaisi mi nanamsa ibodi bitavagaisi?” \v 15 Mapaila matausina ilosi isuvisi Maika ola bwala makwaina goli ambaisa matauna guma Libai totubovau mesisiki e ikatupoiyaisi matauna guma Libai ammakawala la sisu. \v 16 E tokabilia matausina lakatulima lakatutala kasi bawa metoya Dani odalela eikikatubaiasasi paila kabilia bogwa itotusi okalapisila. \v 17 Tuta matutona tolula matauna deli tokabilia matausina kasi bawa lakatulima lakatutala deli si guguwa kabilia itotusi okalapisila, e matausina tailima tokwauta isaitaulasi isuvisi wa bwala e ikauwaisi tokolu minana eibubulokaisi metoya kai kala katububula silibawokuva wala, deli mimilisi tokolu tuvaila, deli goli yatala epodi. \p \v 18 Avai tuta tauwau matausina isuvisi ola bwala Maika e ikauwaisi guguwa makwaisina kwebumaboma tolula ikatupoi matausina kawala, “Avaka yokomi kuuvagaisi?” \p \v 19 Matausina ikabigasi kawasi, “Kwapatu. Gala bukulivali avai biga. Kuma bitamwaisi bukuvagi ma tolulasi yoku deli ma tokatayuvisasi. Ammakawala, kaina ibwainaki wala bukuvagi si tolula dilatala dala olumoulela Isireli komwaidona, e gala ibwainaki bukuvagi paila taitala tomota kalamwaleta?” \v 20 Baisa ivigaki saina iyomwasali nanola tolula, mapaila matauna ikau guguwa makwaisina kwebumaboma iwokaia matausina ilosi. \p \v 21 Matausina itovilasi ivatuboulolasi ilosi, e si guguwa komwaidona, litusia, deli si mauna ikugwasi omitasi. \v 22 Matausina saina bogwa ivawalaiyaisi keda e Maika isebutu sala ilokaiasi bikabiliasi. Avai tuta eisakailasi matausina Dani dalela \v 23 ikawotasi ilukwaiwaisi. E mina Dani itovilasi ikatupoiyaisi Maika kawasi, “Kaina avaka ke? Avaka paila saina bidubadu tomota?” \p \v 24 E Maika ivitakauloki kawala, “Avaka paila kutakainowasi kulivalasi, kawami, ‘Kaina avaka ke?’ Yokomi kukwauwaisi ulo tolula deli yaubada minasina layouduli e kuvatuboulolasi! Avai vavagi kuligaiwaisi sitana paila yeigu?” \p \v 25 E mina Dani ilukwaisi matauna kawasi, “Gala avai biga tuvaila bukulivali lagaila. Kaina bukuvigaki tauwau matausina bigibuluwasi e biyokavataimi. E yoku deli litumwa komwaidona bukukwaligasi wala.” \v 26 Oluvi matausina isaitaulasi. Maika igisi matausina saina topapeula e matauna gala kala boda mapaila ikaimilavau ila ola valu. \p \v 27-28 Avai tuta mina Dani bogwa leikauwaisi tolula matauna deli guguwa makwaisina Maika leiyouduli, matausina ilosi isugigaiyaisi valu mavilouna Laisi, tomotala tommanum, gala uduwodosi mavilouna itotu oitayatila katitaikina valu Betireoba. Matausina ikatumataisi tomotela komwaidona e igabwaisi mavilouna. Gala wala availa ibodi bikoli matausina paila uula valu Laisa saina miloutala metoya Saidoni, deli gala wala avai tomota deli bikalubailisi. Mina Dani ikaliivauwaisi wala valu mavilouna e imilivalusi baisa. \v 29 Matausina iligaimwaisi maigana Laisa e idokaisi Dani oigiyagala tubusi Dani matauna Yekobe latula. \v 30 Mina Dani ivitomiliwolaisi tokolu minana paila bitaimamilasi baisa minana, e Yonatani matauna Gerisom latula Mosese tabula ivagi mina Dani si tolula, e matauna dalela isetuwolaisi wala si wotetila paila tolula tatoula wala ikatupipaisi wala tomota ilauwaisi okatupipi. Makawala goli \v 31 Maika la tokolu itovagasi wala baisa, tuta komwaidona Yaubada la Buliyoyova paila kala taimamila itovagasi mapilana Sailo. \c 19 \s1 Guma Libai deli la ula eivigaki makawala la kwava \p \v 1 Tuta matutona igau Isireli gala guyoula isisu taitala guma Libai, la valu mapilana Epereim wa koya. Matauna ivakouli natana vivila natubovau vilela Bedeliem, mapilana Yuda paila la ula bivigakiga makawala la kwava, \v 2 mitaga minana igibuluwi matauna itokaia ikaimilavau ola bwala tamala mapilana Bedeliem, isisu baisa iboda navasi tubukona. \v 3 E tau matauna inanamsa bilokaia minana e bivigikoni bikaimilivau minana. Matauna la touwata deli la ase nayu ilosi. E minana ivakouli matauna guma Libai isuvisi ola bwala tamala, e avai tuta tamala igisi matauna iugubodi matauna. \v 4 E vivila tamala iyusi matauna bisikaim, e mapaila matauna ikalatolu deli isisuaisi. Matauna ibuluvavaiya minana, kasi kaboma kaitala deli kabasi kwaitala. \v 5 E kwaivasila yam kaukwau pikekita imamatasi ikatubaiasasi bilosi. Mitaga vivila tamala iluki guma Libai kawala, “Igau sitana kukwakuleyasi. Bipeula uwomi, oluvi bukulosi.” \p \v 6 Mapaila matauna deli la touwata isilaisi ikatupeulasi. Oluvi vivila tamala iluki matauna kawala, “Mwa akoma lopom kukwanakaim wala minana bitakanamwaisi.” \p \v 7 Eiyam guma Libai itokaia bikatuwakeda, mitaga vivila tamala imnabi matauna igau wala bisisu, mapaila isikuvata wala. \v 8 E yam kwailimala kaukwau pikekita iwonana bikatuwakeda, mitaga vivila tamala iluki kawala, “Igau sitana kukwatupeulasi. Akoma lupomi, kutulotulasi igau ilula valu.” Mapaila kasitaiyu wala isiwaisi ikamsi. \p \v 9 Avai tuta tau matauna, deli la ula eivigakiga makawala la kwava toyo la touwata mwada bikatuwakeda, vivila tamala ikaibiga kawala, “Ka, kalasia bogwa bisalili, ibodi wala bitakanamwaisi, paila bogwa bidudubila, bukubulibwalisi wala kamitaiyu biyam. E nabwaia kaukwau bukutokaiasi bukukwatuwakedasi omi valu.” \p \v 10-11 Mitaga tau matauna ipaiki gala magila kwaitala bogi tuvaila bikanam, mapaila matauna deli la ula eivigaki makawala la kwava, la touwata deli la ase nayu minasina deli konisi ikatuwakedasi. Kalasia bogwa bisalili ivakanasiga katitaikina Yebusi (mavilouna goli Yerusalem), mapaila touwata iluki kala tokaraiwaga kawala, “Ammakawadasi, ibodi bitakanamwaisi osi valu mina Yebusi kaina?” \p \v 12-13 Mitaga kala tokaraiwaga ikaibiga kawala, “Gala wala ibodi bitavaiwasisi osi valu matausina gala mina Isireli. Bitavasekalasi wala Gibia kaina Rama e baisa bitakanamwaisi.” \v 14 Mapaila ivaligilaisi Yebusi eisaitaulasi wala. Kalasia bogwa leisalili iviloubusisi Gibia mapilana mina Beniamina si valu. \v 15 Matausina iuwovilasi ilosi bikanamwaisi ovalu mavilouna. Isuvisi ovalu ilosi isiwaisi obikubaku, e gala wala availa itagwala bilau ola bwala. \p \v 16 Igau wala eisisuaisi obikubaku, e taitala tomoya leima metoya ola bagula. Matauna la valu mokwita wa koya mapilana Epereim, mitaga baisa tuta isisu Gibia. (E tomota ituwoli imaisi metoya odalela Beniamina.) \v 17 Tomoya matauna igisi tokwaidadina matauna obikubakula valu, ikatupoi matauna kawala, “Ambaisa mokutoyasi lokumaisi? E ambaisa bukulosi?” \p \v 18 E guma Libai ivitakauloki kawala, “Kalosi Bedeliem mapilana Yuda, e baisa tuta bakakaimilavausi oma valusi wa koya mapilana Epereim. E gala wala availa itagwala la bwala paila bakavaiwasisi bogi lagaila, \v 19 ilagoli yakamaisi bogwa kayosisi kasi mnumonu yammatutila deli yagigeyata minasina ase, makawala goli beredi deli waini paila minana ulo ula, yeigu deli ulo touwata. Vavagi komwaidona bogwa wala lakayosisi.” \p \v 20 E tomoya matauna ikaibiga kawala, “Bogwa balauwaimi ogu bwala! Yeigu bayamataimi, gala ibodi bukukwanumakavasi obikubaku.” \v 21 Mapaila ivakouli ilau ola bwala eivakoma si ase. E ugowaga iwinaisi kaikesi oluvi ikatupeulasi. \p \v 22 Tuta matutona leiuvaiwasisi e gala kwaitala momwa mimilisi tauwau tokaiulatila si bubunela doudoga metoya ovalu mavilouna ivaulaisi bwala ivapataisi iviviasi lulu. Matausina ilukwaiwaisi tomoya matauna kawasi, “Kusunupuloi tau matauna lokumai om bwala! Magimasi bakamisiaisi matauna!” \x - \xo 19.22-24 \xt Vit 19.5-8\x* \p \v 23 Mitaga tomoya matauna isunapula e iluki kawala, “Lubaigwa akoma lupomi! Gala makawala, gala bukuvagaisi sula makawala baisa mitugaga kedala! Tau matauna ugowaga. \v 24 Ka! La ula minana eivigaki makawala la kwava deli latugu tatougu, minana nakapugula. Basunupuloi minasina, bamiakaimi e avaka ninami bibwainaki kuvigimkulovaisi baisa minasina. Mitaga matauna tau gala bukuvagaisi avai vavagi saina gagaveka!” \v 25 Mitaga tauwau matausina gala wala ibodi binakaigalaisi matauna. Mapaila guma Libai isunupuloi la ula isaiki matausina. Matausina imokaiasi minana iyosisi wala bogi komwaidona iyamki gala misipwasa. \p \v 26 E obulubuvisiga vivila minana ima ola bwala tomoya matauna, ikapusi omatala lulu baisa goli la mwala mekanaki. Ikanukwenu makatupona iyamki. \v 27 Eiyam kaukwau la mwala imamata e avai tuta iulaim lulu mwada bikatuwakeda e igisi minana la ula ikanukwenu omatala bwala e yamala iyosali mwada bikikola wa lulu. \v 28 Matauna iluki minana kawala, “Kutokaia bitawaisi.” Mitaga minana gala wala ivitakauloki matauna. Mapaila matauna ilupi la ula wowola isaili otapwala ase minana e ikatuwakeda bila ola valu. \v 29 Avai tuta iviloubusi matauna isuvi ola bwala ikatubiigili kavitala kema. Matauna ivabu la ula wowola e iyali iboda kabilaluwotala kabilayu, e iwitali kabilatala kabilatala baisa dala Isireli dilaluwotala dilayu. \x - \xo 19.29 \xt 1 Sml 11.7\x* \v 30 Komwaidona tomota igisaisi ikaibigasi kawasi, “Gala avai tuta kalagaisi kwaitala vavagi makawala! Tuta matutona mina Isireli isilavaisi Itipita leima tuta baisa gala wala avai vavagi ikaloubusi makawala lagaila eileiki! Ibodi wala bitavagaisi avai vavagi paila baisa! Avaka bitavagaisi?” \c 20 \s1 Mina Isireli ikatubaiasasi paila kabilia \p \v 1 Mapilana Dani opiliyavata bila Biasiba opilibolimila, makawala goli oviluwela Giliadi opilibomatu, komwaidona mina Isireli ikabwailasi. Matausina isigugulasi gulitinidesi omatala mapilana Misipa. \v 2 Komwaidona mina Isireli kasi tokugwa gala taitala isasa matala tuta makwaina Yaubada la tomota isigugulasi. Tokabilia toliloula kasi bawa iboda 400,000. \v 3 E oluvi mina Beniamina inakaigalaisi biga kidamwa komwaidona sesia mina Isireli isigugulasi mapilana Misipa. \p Mina Isireli ikatupoisi kawasi, “Kulukwaisi, ammakawala pakula makwaina ikaloubusi?” \v 4 E guma Libai matauna la ula eivakaligaisi ivitakaula kawala, “Yeigu deli ulo ula minana lavigaki makawala ulo kwava kama Gibia kakanawa. \v 5 E wa bogi tolesi Gibia imaisi ivaulaisi bwala ivapataisi mwada biyogagaigusi. Matausina si nanamsa bikatumataigusi, mitaga kaimapula iyosisi ulo ula imokaiasi tatoula wala ikaliga. \v 6 Yeigu akau wowola e ayali, e melalouya wala Isireli dalela dilaluwotala dilayu awitali kabilatala kabilatala ilokaia. Tomota matausina bogwa leiyomitulaisi kwaitala sula saina kabommosila oluwalaidasi. \v 7 Komwaidomi wala mina Isireli lokugugulasi baisa. E avaka ibodi bitavagaisi paila baisa?” \p \v 8 E komwaidona tomota gulitinidesi wala itomalaulasi ikaibigasi kawasi, “Tauwau gala wala taitala bikaimilavau ola valu kaina tasisuaisi obuliyoyova kaina bwalatoula. \v 9 Baisa makawala bitavagaisi - bitakowobobutasi e bitanagaisi mimilisi tokabilia. paila bikabiliasi mina Gibia. \v 10 Metoya budoluwotala tokabilia olopola Isireli budotala toyamataisi tokabilia kʹasi, e kesa mabudosina komwaidona bilosi iyokilaisi mitasi mina Gibia paila kabommosila makwaina leiyomitulaisi olopola Isireli.” \v 11 Mapaila komwaidona tauwau olopola Isireli ininatalasi e ikatukwaitalasi paila bisugigaiyaisi mavilouna. \p \v 12 E komwaidona Isireli dalela iwitalaisi touwata ilosi ivakuwolaisi wala komwaidona si valu mina Beniamina bilukwaisi kawasi, “Avai bubunela makwaina lokuyomitulaisi? \v 13 Baisa tuta kumiakaimasi matausina tokaiulatila isisuaisi Gibia, bakakatumataisi matausina bivigaki bakawinisauwaisi sula makwaina olopola Isireli.” Mitaga mina Beniamina gala wala inakaigalaisi si biga sesia mina Isireli. \v 14 E mapilana Beniamina viluwela mavilousina komwaidosi imaisi Gibia paila bikabiliasi deli sesia wala mina Isireli. \v 15-16 Yam makwaina isonukulaisi si tokabilia kasi bawa 26,000. Tuvaila, mina Gibia inagaisi tauwau kasi bawa lakatulima lakatuyu komwaidosi wala tokikiwama taitala taitala matausina bikatuwayai la peu bilavi biyovali wala okulula tomota e gala avai tuta bisala. \v 17 E komwaidona dala madilasina Isireli dalela si tokabilia kasi bawa 400,000. \s1 Kabilia deli mina Beniamina \p \v 18 E mina Isireli ilosi Beteli ambaisa si kabotapwaroru, e metoya baisa matausina ikatupoiyaisi Yaubada kawasi, “Avai dala ibodi bivamitalaisi kabilia deli mina Beniamina?” \p E Guyau ivitakauloki kawala, “Yuda dalela.” \p \v 19 Mapaila eiyam kaukwau mina Isireli ikatuwakedasi ibusisi ibudaisi kabeikau osisunela Gibia. \v 20 Matausina ilosi paila bikabiliasi mina Beniamina si tokabilia, e ileiyasi si tokabilia kabasi okawakali ikoulakaiwa Gibia. \v 21 E mina Beniamina si tokabilia isunapulasi, e igau wala kalasia gala bisalili matausina ikatumataisi sesia mina Isireli si tokabilia kasi bawa 22,000. \v 22-23 Oluvi mina Isireli ikaimilavausi ambaisa makatupona si kabotapwaroru omatala Guyau e iuvalamsi wala ibugiki. Matausina ikatupoiyaisi Yaubada kawasi, “Ki ibodi bakakaimilavausi bakakabiliasi deli bwadamaiasi mina Beniamina?” \p Guyau ivitakauloki kawala, “Mitaga kukwaimilavausi.” \p Mapaila bogwa ikatuviluwi uwosi mina Isireli si tokabilia, e ilaivauwaisi si tokabilia kabasi makawala lova. \v 24 Matausina sivayuwesi isuyaisi kulusi ilokaiasi mina Beniamina si tokabilia. \v 25 E lilouyuwela malilouna mina Beniamina isunapulasi metoya valu Gibia, tuta makwaina ikatumataisi sesia mina Isireli si tokabilia kasi bawa iboda 18,000. \v 26 E komwaidona mina Isireli ikaimilavausi ilosi ivalamsi Beteli. Matausina isisuaisi wala makatupona omatala Guyau gala kamkwam tatoula wala ibugiki. Matausina isemakavaisi kalubaila semakavila igabwaisi mimilisi semakavi kwemmwaidona - komwaidona wala omatala Guyau. \v 27-28 Tuta matutona Yaubada la Kabutu Didawogala metitokila Beteli, e Peniasi matauna Eleasa latula e Eroni tabula toyamatela makwaina. E tomota ikatupoiyaisi Guyau kawasi, “Ki, ibodi bakakaimilavausi bakakabiliasi deli bwadamaiasi mina Beniamina tuvaila, kaina bogwa desi?” \p E Guyau ivitakauloki kawala, “E bukukwabiliasi nabwaia. Yeigu bavigakaimi bukutomgwagasi odubasi matausina.” \p \v 29 Mapaila mina Isireli isailisi mimilisi tokabilia ikanuulaisi ikanupataisi valu Gibia. \v 30 E baisa kwaitolusi yam matausina ikatudelisi isuvaisi kulusi baisa tokabilia mina Beniamina e ileiyasi kabasi si tokabilia ikoulakaiwaisi Gibia makawala leivigakaisi yam makwaisina otuboulosi. \v 31 E mina Beniamina isunapulasi e sesia mina Isireli isakauloyumilasi e mina Beniamina itokavatasi wala bwakavila mina Isireli. Makawala leivigakaisi yam makwaisina otuboulosi, matausina itokavatasi katumata mina Isireli okawaimatila, wa keda biloula Beteli deli okedala biloula Gibia. Matausina ikatumataisi mina Isireli kasi bawa kaina tailuwotolu. \v 32 E mina Beniamina ikaibigasi kawasi, “Bogwa takalisauwaisi matausina makawala wala yam makwaisina otuboulodasi.” \p Mitaga mina Isireli bogwa eibigautusi bisakauloyumilasi e bivigaki mina Beniamina bibwakailasi wala bilauwaisi wa keda e bivalaiyaisiga si valu. \v 33 Mapaila avai tuta komwaidona tokabilia mina Isireli ibiyumalaisi sibusi ilosi ovalu Bealitama ililatu, tokabilia mabudosina ikanuulaisi ikanupataisi Gibia itokaiasi nanakwa isunapulasi metoya oraibwaga ambaisa eikanupwepunisi katitaikina Gibia. \v 34 Matausina kasi bawa 10,000, einagaisi metoya oluwalaisi Isireli isugigaiyaisi Gibia, e kabilia ikaidakuna. Mina Beniamina gala ivitokaisi tolosila paila makateki bisilagisi. \v 35 E Guyau ivigaki mina Isireli itomgwagasi odubasi mina Beniamina. Yam makwaina mina Isireli ikatumataisi kasi tilaula kasi bawa 25,100, \v 36 e mina Beniamina bogwa ivitokaisi tolosila mokwita bogwa eimamasi. \s1 Ammakawala mina Isireli itomgwagasi \p E budumwaidona tokabilia mina Isireli isakauloyumilasi metoya mina Beniamina paila uula bogwa einakusilavaisi mabudona ikanuulaisi ikanupataisi Gibia. \v 37 Matausina saina nanakwa isakaulasi ilosi Gibia isuvisi ovalu ikigaiasi e itokavatasi wala katumata. \v 38 E budumwaidona Isireli tokabilia deli mabudona tokanapwala bogwa eikewalaisi kwaitala kabotuvatusi. Avai tuta matausina bigisaisi mseu bitokowoi olopola valu, \v 39 e budumwaidona mina Isireli itotusi okawakali bitovilasi. E wa tuta matutona mina Beniamina bogwa leikatumataisi mina Isireli kasi bawa tailuwotolu. Matausina ililivalasi titoulesi kawasi, “Avaka biga bogwa takalisauwaisi matausina makawala yam makwaisina otuboulodasi.” \v 40 Gala kwaitala momwa kabotuvatusi makwaina iyoulapula; mseu itokowoi olopola valu. Mina Beniamina itovilasi saina itutu uwosi avai tuta leigisaisi valu viloumwaidona bogwa ivakaiyouli. \v 41 E tuta baisa mina Isireli itovilakaisi matausina, e mina Beniamina ikubu wala si keda paila bogwa ivitokaisi tolosila bogwa wala bidoumsi. \v 42 Matausina isakauloyumilasi metoya baisa mina Isireli e isakaulasi isakaulokaisi ovilouwokuva, mitaga gala ibodi bisakauligilaisi. E ivawalaiyaisi budumwaidona Isireli tokabilia imemaisi mabudona togabu valu e itokavatasi wala mtumtila. \v 43 E mina Isireli ivigakaisi kasi tilaula iwaisi wa sikula, ikikatumataisi ibubwakailasi tatoula wala ilauwaisi okabulu Gibia opilibomatu. \v 44 Mina Beniamina si tokabila kumatoula kasi bawa 18,000 ikatumataisi. \v 45 Kesala sesia itovilasi isakaulokaisi ovilouwokuva ilosi Dikunela Rimoni. Tailakatuwolima matausina ikatumataisi otapwala keda. E kesala mina Isireli ibokavilaisi wala ilauwaisi Gidom e ikatumataisi tuvaila tailakatuluwoyu. \v 46 E yam makwaina mina Beniamina kasi bawa komwaidona leikatumataisi iboda 25,000 komwaidosi matausina tokabilia mina tuvaluwa. \p \v 47 Mitaga lakatulima lakatutala matausina isakaulasi ilosi ovilouwokuva Dikunela Rimoni, e isisuaisi baisa iboda navasi tubukona. \v 48 E mina Isireli ivayumilasi ikatumtuwolaisi komwaidona kesala tomota mina Beniamina - tauwau, vivila, gugwadi deli goli si mauna. E mapilana Beniamina viluwela komwaidona ivakaiyoulisi wala iwokuva. \c 21 \s1 Kesala dala Beniamina si kukova nawovau \p \v 1 Tuta matutona mina Isireli isigugulasi mapilana Misipa, matausina ibigasi katotila mwau baisa Guyau. “Gala wala taitala bitugwali mina Beniamina bivaiya latula vivila metoya baisa yakamaisi.” \v 2 E mapaila mina Isireli ilosi Beteli isisuaisi wala omatala Yaubada tatoula wala ikoyaviki, matausina saina ivilumgwagasi deli si kavinavina kawasi. \v 3 “Guyau Isireli la Yaubada, avaka paila ikaloubusi makawala? Avaka paila Beniamina dalela bogwa bitamwau metoya odalesi Isireli?” \p \v 4 E eiyam kaukwau tomota itokaiasi ikaliaiisi kwaitala kabogwabu lula, matausina isemakavaisi kalubaila lulela e deli igabwaisi mimilisi lula namwaidona wala. \v 5 Matausina ikikatupoisi kawasi, “Ki avai boda olopola Isireli dalela gala ilosi osigugula omatala Guyau mapilana Misipa?” (Matausina bogwa ibigasi katotila mwau kidamwa availa gala bila Misipa bikatumataisi.) \v 6 E mina Isireli saina ivili luposi paila budasia mina Beniamina e ikaibigasi kawasi, “Yam lagaila wala Isireli bogwa leikitumou dilatala dalela. \v 7 E ammakawala bitavigakaisi bitayovaiyasi mina Beniamina matausina leikesasi? Paila bogwa tabigasi katotila mwau baisa Guyau gala wala bitatugwalaisi litudoiasi bivaiyasi.” \p \v 8 Avai tuta ikikatupoisi paila avai boda olopola Isireli dalela, komwaidona gala ilosi osigugula mapilana Misipa, ibanaisi tomotala Yebesi mapilana Giliadi gala taitinidesi itawasi; \v 9 avai tuta eidoudousi yagasi tokabilia gala wala taitala guma Yebesi ikowakaula. \v 10 Mapaila togugula ikaraiwogaisi 12,000 si tokabilia pwataboda e iwitalaisi, kawasi, “Bukulosi bukukwatumatasi komwaidona tauwaula Yebesi, e tuvaila vivila deli goli gugwadi. \v 11 E bukukwatumataisi komwaidona tauwau deli goli komwaidona vivila minasina bogwa eikikapugulasi.” \v 12 Matausina ibanaisi kapugopugula oluwalaisi tomotala Yabesi kasi bawa lakatuvasi gugwadi wala, e imaiyaisi minasina okabeikau mapilana Sailo, olumoulela viluwela Kenani. \p \v 13 Oluvi komwaidosi mina Isireli iwitalaisi biga ilokaia mina Beniamina matausina leisisuaisi mapilana Dikunela Rimoni bilukwaisi kabilia ibodi biwokuva. \v 14 Mapaila mina Beniamina ikaimilavausi, e sesia mina Isireli isakaisi matausina vivila minasina vilesi Yebesi minasina goli gala ikatumataisi. Mitaga tauwau saina bidugaga, e vivila gala ibawasi. \p \v 15 Komwaidona mina Isireli inokapisaisi mina Beniamina paila uula Guyau bogwa eikodidaimi si vekwai dala Isireli. \v 16 Mapaila komwaidona kasi tokugwa eilivalasi kawasi, “Ka, odalela Beniamina gala wala natana vivila isisu. E ammakawala bitavigakaisi bitayovaiyasi matausina tauwau eikesasi tommomova? \v 17 Isireli gala wala ibodi bikitumou dilatala dalela olopola dilaluwotala dilayu. Ibodi wala bitanevaisi avai keda paila Beniamina dalela paila bidalavausi tuvaila. \v 18 Mitaga gala wala ibodi bitatugwalaisi litudoiasi bivaiyasi, paila uula bogwa takatotilasi bitamipukwaisi availa wala bitugwali latula bivaiya taitala guma Beniamina.” \p \v 19 Mitaga oluvi ininanamsasi ikaibigasi kawasi, “Ka, Guyau kala paka mapilana Sailo makwaina tapakapakasi taitu kwaitala kwaitala bogwa eimamalu.” (Sailo eititoki oluwalaisi Beteli opilibolimila e Lebona opiliyavata, e keda makadana metoya Beteli bila Sekem isisu Sailo opilikwaibwagela.) \v 20 Matausina ilukwaisi mina Beniamina kawasi, “Kulosi kukwanupepunisi obigulesi waini \v 21 kuuwayausasi. Avai tuta vilesi Sailo kapugopugula bivalapulasi bikaiwosisi otutala paka, e yokomi kukwalilapulasi metoya obigulesi waini. E taitala taitala yokomi biyosi natala la kwava bisakawoli bilau mapilana Beniamina. \v 22 E kidamwa tumisia kaina lusitaia bimaisi bipaisagasi baisa yokomi, yokomi ibodi bukulukwaisi matausina kawami, ‘Tauwau kakomasi lupomi, ibodi wala bakasiaimwaisi minasina, paila gala metoya okabilia lakayosisi minasina bakavigakaisi ma kukovasi. E paila yokomi gala kububulokaimasi veivai, e baisa gala kami pakula paila bukukodidaimisi mi biga katotila.’” \p \v 23 E mina Beniamina ivagaisi makawala; taitala taitala matausina iyosa natana la kwava metoya kapugopugula minasina leikikaiwosisi mapilana Sekem, ikatikeu isakawoli ilau. Matausina ikaimilavausi osi valu, ibudivauwaisi mavilousina, e isivagasisi baisa. \v 24 E melalouya wala komwaidosi ibutugeyaisi, taitala taitala matausina ikaimilavau ola dala deli ola kaukweda toyo ola kabokaraiwaga. \p \v 25 Tuta matutona Isireli gala wala guyoula. Komwaidona tomota iuvagaisi wala avaka ititaki ninasi titoulesi. \x - \xo 21.25 \xt Tok 17.6\x*