\id ISA KIRISA, Isaiah, Kiriwina Bible, PNG. April 2010 8/11 \h AISEA \mt1 AISEA // La Buki \is1 Kabovitouula \ip Mapilana \bk Aisea La Buki\bk* baisa liliula taitala tovitoubobuta toveka, matauna omitibogwa tolela Yerusalem wa taitu makwaisina 750-700 BC. \ip E mapilana buki kala katumimisa biboda katupotolu, baisa makawala. \ip 1) Uula 1-39 baisa tuta matutona kabokwaraiwaga mapilana Yuda opilibolimila isisuaisi kasi tilaula mina Asiria. Mitaga Aisea idoki mina Yuda vitukokola mokwita gala metoya mina Asiria wala, mitaga uulotoula baisa mina Yudia si mitugaga deli si kowolova baisa Yaubada, paila gala idubumaisi matauna. Mauula tovitoubobuta matauna ivitoubobuta metoya ola biga peula deli metoya ola pwaitukula e makawala idou tomota bibubunasi bwaina deli duwosisia, e iluluki mwada Guyau bikatudoum deli bikatumati matausina kidamwa bikoulovaisi matauna. E tuvaila Aisea ivitububoti tuta igau bima paila valu watanawa komwaidona bibodaisi vakota, e deli taitala Debida dalela bima biguyau. \ip 2) Uula 40-55 baisa ituwoli tuta, paila wa tuta matutona bidubadu mina Yuda bogwa eibodasi kasi katupipi e eilauwaisi mapilana Babiloni. E mapilana goli bogwa eisaimwaisi pikwaku komwaidona e isimakavasi wala. E baisa tuta tovitoubobuta ikamituli kidamwa igau makateki Yaubada bitaneku la tomota metoya okatupipi e bikaimilivau bikeiitasi Yerusalem, mwada goli bivigivauwaisi mapilana Yuda. E saina mimilakatila uula makwaisina ilivala paila Guyau Yaubada, matauna la guyau isisu odabala valu valu komwaidona, e matauna nanola paila la tomota mina Yuda bivigaki kasi mitakwai komwaidosi mina watanawa. E mabigasina avaka ilivala paila matauna Guyau la towotetila saina bwainigaga odabala komwaidona Kabutubogwa. \ip 3) Uula 56-66 baisa kasi biga matausina mina Yuda eikaimilavausi mapilana Yerusalem, paila ibodi binikolaisi mokwita kidamwa Yaubada bivagi makawala la biga katotila baisa mina Isireli komwaidona. E tovitoubobuta tuvaila iluki kidamwa ibodi bibubunasi bwaina deli duwosisia, bikabikaulasi kala karaiwaga yam sabate, e deli bilulasi e bininigadasi. E pilatala pilimatala isisu, baisa uula 61.1-2, mapilawena goli Yesu ikau ivigaki kabovitouula la wotetila deli tumilela kala dou. \is1 Buki kala katumimisa \io1 Katuloluta deli katotila 1.1—12.6 \io1 Boda ituwoli kasi kamwaga 13.1—23.18 \io1 Yaubada biyakali valu watanawa 24.1—27.13 \io1 Mimilisi katuloluta deli katotila tuvaila 28.1—35.10 \io1 Esekaia guyoula Yuda deli mina Asiria 36.1—39.8 \io1 Bigala katotila deli pikwaku 40.1—55.13 \io1 Katuloluta deli katotila 56.1—66.24 \c 1 \s1 Mapilana buki kala vitouula \p \v 1 Ka, buki mapilana olumoulela isisu kasi biga Yuda deli Yerusalem. Biga makwaisina Yaubada eiulaim baisa Aisea matauna Amosi latula osi tuta Usaia, Yotam, Eyasi deli Esekaia eiguguyausi\f a \ft Matausina eiguyausi mapilana Yuda 781-687 BC. Matauna Usaia la guyau 781-40 BC, e matauna Esekaia la guyau 716-687 BC.\f* mapilana Yuda. \x - \xo 1.1 \xt 2 Gwe 15.1-7,32-38; 16.1-20; 18.1—20.21; 2 Lil 26.1-23; 27.1-9; 28.1-27; 29.1—32.33\x* \s1 Guyau ikamitilaki la tomota \p \v 2 E Guyau ikaibiga, kawala, “Watanawa deli walakaiwa, kunakaigalaisi avaka yeigu lalilivala! Ka, litugwa matausina lauvauli\f b \ft Matausina mina Isireli.\f* bogwa eikosomapwaigusi. \v 3 E ka, bulutuvalu inikolaisi kasi toyamata, e ase inikolaisi ammakatupona kasi kaiwaga eisisaili kasi toyamata. Mitaga ulo tomota mina Isireli gala wala inikolaigusi yeigu kasi toyamata. E gala sitana ikatetasi pikekita.” \p \v 4 Weei yokomi! Yokomi budotala mina mitugaga, e bogwa bukudoumsi. Paila mina sulosula yokomi deli mi bubunela saina gaga. Ka, mi mitugaga bogwa eivikuluvaimi! Yokomi bogwa lokupakaisi Guyau, matauna yakidasi mina Isireli da Yaubadasi tobumaboma, e lokutotubulokaisi matauna. \v 5 Avaka uula magimi bukukosomapwaisi wala matauna? Ki, magimi bukukwatumkulovaisi kami mipuki ke? Mina Isireli, ka, dubami komwaidona bogwa eipwasasi e lupomi deli ninami komwaidona bogwa wala eikatoulasi. \v 6 Ka, opwanetami leila okaikemi gala katupotala bwaina. Uwomi komwaidona bwauwokuva, pwasawokuva deli kami tabwagila. E kami tabwagila gala kala wina kaina kala tuva. E gala avai kaituva kutuvaisi. \p \v 7 Ka, mi valu viloumwaidona wala bogwa ikatudidaimisi, e mi valu makwaisina lokusisuaisi bogwa eivakakovaisi wa kova. E yokomi kugigisakaisi matausina mina mitawasi eiyoulisi mi pwaipwaia deli eikatudidaimisi avaka avaka. \v 8 E kwaitinidesi Yerusalem eikilavaisi, mitaga tuta baisa bogwa eivaulaisi mwada biyoulisi - e Yerusalem gala availa kala tokwala, makawala kwaitala buliyamata obigulela waini kaina kwaitala bulogweda obuyagu. \v 9 E kidamwa Guyau Topeuligaga gala bitagwala taivila tomota bisisuaisi mina mmomova, Yerusalem bogwa eimati bikatudidaimisi wala biwokuva, makawala goli Sodom deli Gomora omitibogwa. \x - \xo 1.9 \xt Vit 19.24; Rm 9.29\x* \p \v 10 Mina Yerusalem, yokomi deli mi gweguya makawala goli matausina mina Sodom deli mina Gomora. Ka, kunakaigalaisi avaka Guyau eilulukwaimi. Kulamamsi e kuvitusaisi avaka da Yaubadasi eiuvitulokaimi. \v 11 Matauna ilivala kawala, “Ki, kudokaisi sitana magigu komwaidona makwaisina lula tuta tuta lokuvigakaisi mi lula baisa yeigu ke? Ka, yeigu gala tuvaila magigu lula kwegubugabu metoya sipi deli posala mi mauna naminibwaita. Yeigu bogwa lakamigwesi buyavisi bulumakau, sipi deli gota. \x - \xo 1.11-14 \xt Emo 5.21-22\x* \v 12 Availa eilukwaimi bukumiakaigusi vavagi makwaisina avai tuta bukumaisi paila bukutapwarorusi baisa yeigu ke? Availa ilukwaimi bukumaisi bukuuvapwaipwaiasi ogu Bwala Kwebumaboma ke? \v 13 Gala avaka dimlela lokumaiyaisi mi lula. Yeigu bogwa eikatuvi dabagu maiinela mi lula makwaisina maiina simasimina lokugigabwaisi. Yeigu gala ibodi nanogu kami paka makwaisina Navau Tubukona Pakala, mi sabate deli mi tapwaroru sigugulesi. Ka, komwaidona wala bogwa kuyogwalaisi metoya omi mitugaga. \v 14 Yeigu gala sitana ibudoki nanogu kami paka makwaisina Navau Tubukona Pakala deli mi yam kwebumaboma. Yeigu bogwa lasomata kala kokeula vavagi makwaisina. \p \v 15 “E avai tuta bukuyosalaisi yumami paila bukunigadasi, yeigu gala wala bagisaimi. Kaina goli ammakawala kala kaduwonaku mi nigada, mitaga yeigu gala wala balagi, paila uula yumami bogwa eikipwasasi buyavi. \v 16 Kukwakayasi e bukumigileusi. Ka, makwaisina mitugaga lagigisaimi lokuvagaisi, lagaila desi. E, mokwita wala, desi mitugaga \v 17 e kuvigikonaimi bukuvagaisi duwosisia. E kuyamatasiga avai vavagi mwau yokomi bukukiduwosisiasi - kupilasaisi matausina ilamidadaisi, kusakaisi weilova avaka bibodi kasi vilavila, deli kupilasaisi kwabuya.” \p \v 18 E Guyau eilivala kawala, “E ka, ibodi bitakiduwosisiaisi vavagi makwaisina. Ka, yokomi bogwa lokukipwasasi buyavi metoya omi mitugaga, mitaga yeigu bakatumigileuwaimi e bukumigileusi makawala mweipou kala pupwakau. Ilagoli yumami bogwa eikuli buyavi, mitaga igau bukumigileusi goli. \v 19 Kidamwa wala bukukwabikuwolaigusi, e bukukomasi kawailuwa kweminabwaita metoya omi pwaipwaia kabinaila. \v 20 Mitaga kidamwa bukukoulovaigusi - weei! yokomi makateki bukukwaligasi. Yeigu Guyau bogwa lalivala.” \s1 Yerusalem bogwa eikasewa mitugaga \p \v 21 E ka! valu makwaina omitibogwa saina kwekamaiaba mitaga baisa tuta la bubunela makawala natana vivila nakalimwala. Omitibogwa ikasuwoki wala mina mitukwaibwaila, mitaga baisa tuta mina katumata wala eisisuaisi. \v 22 Yerusalem, yoku omitibogwa kam gigisa makawala siliba, mitaga baisa tuta yoku gala wala dimlem; omitibogwa yoku makawala waini saina bwaina, mitaga baisa tuta yoku makawala sopimabula wala. \v 23 Yoku m tokwaraiwaga mina kosomapu, deli lubesia mina uveilau; matausina tuta komwaidona iyebwailisi wala avaka tomota bisisakaisi deli avaka katupatula udosi. Matausina gala wala avai tuta ipiaisi weilova oyakala, kaina binakaigalaisi kwabuya bikamitulaisi avaka kasi mwau oyakala. \p \v 24 Mapaila ka! kunakaigalaisi avaka Guyau Topeuligaga eililivala, matauna mina Isireli si Yaubada Topeula, kawala, “Ka! Yeigu bakau kaimapu baisa yokomi, agu tilaula, e yokomi gala wala bukusakaigusi agu mwau tuvaila. \v 25 Yeigu bavabodaimi e bavigakaimi baisa makawala. Bakatumigileuwaimi makawala tanumnumta bogwa eikatumigileuwaisi, deli bakau baligaim komwaidona avaka kala pupagatu ninami. \v 26 E yeigu basakaimi kami tokwaraiwaga, deli mi tokatayuvisa, makawala matausina omitibogwa. E mapaila Yerusalem bidokaisi viluwela mitukwaibwaila deli kamaiaba.” \p \v 27 E Guyau bikatumovi Yerusalem deli kala tosisu, matausina bogwa eininavilasi, paila Guyau matauna tomitukwaibwaila. \v 28 Mitaga bikatumati komwaidosi availa availa matausina eimitugagasi deli eikosomapwaisi matauna, e ka, bikatumati komwaidosi availa availa matausina eipakaisi matauna. \p \v 29 Yokomi bogwa bukummosilasi paila tuta matutosina lokutemmalaisi kai deli matausina towosi iwawaisi mi buyagu. \v 30 Yokomi bukuyagisi makawala kaitala yawa kaimata kaina makawala kwaitala bagula gala wala sitana kuna ivinumli. \v 31 Makawala lumlum eikata metoya kuwotala mlimwali, e matausina tauwau saina mina papeula bogwa bikaligasi metoya osi mitugaga titoulesi, e gala wala availa ibodi bisilibodi mwau makwaina. \c 2 \s1 Vakota kwekanigaga \p \v 1 E ka! mabigasina Yaubada la biga eisaiki Aisea matauna Amosi latula paila Yuda deli Yerusalem. \q1 \v 2 Igau yam omatadasi \q2 koya makwaina ambaisa Bwala Kwebumaboma eititoki \q2 makwaina bivagi bikwaiwonaku bikalisuwoli komwaidona \q2 e bikalituwoli odubasi komwaidona koya. \q1 E boda bidubadu bikagigilasi wala bimakaiasi makwaina, \q2 \v 3 e tomotala boda makwaisina bikaibigasi, kawasi, \q1 “Tauwau, kumaisi tamwenasi Guyau ola koya,\f c \ft Koya makwaina Saiyoni, tumilela Bwala Kwebumaboma olumoulela mapilana Yerusalem.\f* \q2 e bitalokaiasi mina Isireli si Yaubada la Bwala Kwebumaboma. \q1 E matauna bivitulokaidasi avaka magila bitavagaisi; \q2 e yakidasi bitaliloulasi wa keda makadasina bogwa einagi. \q1 Paila Guyau la vituloki imaima metoya Yerusalem, \q2 e metoya Saiyoni matauna bililivala baisa la tomota.” \b \q1 \v 4 E matauna wala bibuyoyu kominimani oluwalaisi boda budovakaveka. \q1 E matausina bitutaisi si puluta bimila daima \q2 e bitutaisi si kaiyala bimila kema. \q1 E boda kwaitala kwaitala gala wala tuvaila bilosi okabilia, \q2 e gala tuvaila bikatubaiasasi paila kabilia. \x - \xo 2.4 \xt Yoe 3.10; Mai 4.1-3\x* \p \v 5 E ka! yakidasiga tubula Yekobe, kumaisi, komwaidodasi wala bitaliloulasi Guyau ola lumalama makwaina bogwa eisakaidasi. \s1 Kaiveka nona Yaubada bivabu \p \v 6 Wo Yaubada, bogwa lokusilavi m tomota matausina Yekobe dalela! E valu mapilana opilibomatu deli leila mapilana Pilisitia ivakasuwoki wala mina migameguva. E tomota ibokulaisi wala kasi gulogula mina mitawasi. \v 7 E si valu ivakasuwoki wala siliba deli goula, e si veiguwa gala bikatutuli. Makawala goli si wosa deli si waga kaibibiu gala bikatutuli ivakasuwoki wala si valu. \v 8 Tuvaila si valu ivakasuwoki wala minasina tokolu leibubulokaisi yumasi titoulesi, e matausina ititemmalaisi minasina. \p \v 9 Taitala taitala matausina biyomitulaisi valu kala mmosila deli kasi mmosila titoulesi. Wo Guyau, taga bukuligaiwa si mitugaga. \p \v 10 Matausina bisakaulasi bilosi wa lagi wa koya makwaisina raibwagawokuva wala isipepunisi, kaina bikelisi kasi nobwala opwaipwaia mwada bisakauligilaisi Guyau la gibuluwa, deli bisipepunisi metoya ola peula deli la guyugwayu! \x - \xo 2.10 \xt 2 Ts 1.9; YG 6.15\x* \v 11 Ka, yam kwaitala bivitoulai tomota si kamnomwana deli ninasi kala kaiveka biwokuva. E Guyau wala kalamwaleta bitakaigalaisi yagala. \v 12 Wa yam makwaina Guyau Topeuligaga bivabu availa availa matausina mina didabala deli availa matausina mina kamnomwana deli ninasi walakaiwa. \v 13 Matauna bivakubali kweisila makaisina kaiuwonaku mapilana Lebanoni deli komwaidona makaisina yawa oviluwela Basani. \v 14 Matauna bikaliyeili koya kwevakaveka deli kwekikekita, \v 15 deli bivadidaimi komwaidona bolela kabilia kwaiuwonaku deli komwaidona valu kalisi kwepapeula. \v 16 Matauna bivabeku komwaidona waga kaivakaveka makaisina saina kemanabwaita goli. \v 17-18 Tomota si kamnomwana deli ninasi kala kaiveka biwokuva. Komwaidona tokolu mokwitatoula wala bitamwausi e Guyau wala kalamwaleta bikaraiwogaidasi wa yam makwaina. \p \v 19 E avai tuta Guyau bima biiku valu watanawa, tomota bisakaulasi bilosi isipepunisi wa lagi wa koya makwaisina raibwagawokuva, kaina bikelisi kasi nobwala opwaipwaia mwada bisakauligilaisi Guyau la gibuluwa, deli mwada bisipepunisi metoya ola peula deli la guyugwayu. \v 20 Avai tuta yam makwaina bikaloubusi matausina bilavaisi minasina tokolu leibubulaisi metoya goula deli siliba, e biligaimwaisi wala kwakwau deli magiyaweda kasi bwala. \v 21 Avai tuta Guyau bima paila biiku valu watanawa, tomota bisakaulasi bilosi isipepunisi omlopu deli wa lagi wa koya makwaisina raibwagawokuva mwada bisakauligilaisi Guyau la gibuluwa deli mwada bisipepunisi metoya ola peula deli la guyugwayu. \p \v 22 Mwa, taga kudubumi tomotala pwaipwaia. Paila avaka kasi yeiwau? \c 3 \s1 Guyau bimipuki Yerusalem \p \v 1 Tuta baisa Guyau, matauna Guyau Topeuligaga, bogwa bikau vavagi komwaidona olopola Yerusalem deli Yuda e deli goli matausina tomota eikikanasi paila kasi pilasi. Matauna bikau kʹasi deli kasi sopi, \v 2 dabala si wota, deli si tokwabilia, si toyakala deli si tovitoubobuta, si tokalamimi deli si gweguya, \v 3 si kumatoula, deli kaidadala valu, si tosola paila karaiwogala valu, deli komwaidona tomigameguva paila avaka avaka. \v 4 Guyau bivigaki gugwadi bikaraiwogaisi tomota. \v 5 Tomota bibanaisi kasi bwaina metoya osi lamadada baisa sesia wala. Tubovau gala bikamiabaisi tommoya, e matausina gala kasi yeiwau gala bikamiabaisi kasi tokugwa. \p \v 6 Igau kwaitala tuta bima e tomota metoya dala dilatala dilatala binagaisi taitala metoya odalesi e bilukwaisi matauna kawasi, “Mwa, yoku wala sitana kala migalela karaiwaga, mapaila yoku wala bukukugwaiyaimasi, wa tuta makwaina saina mwau.” \p \v 7 Mitaga matauna bivitakaula, kawala, “Wo gala! Yeigu gala ibodaigu bapilasaimi. Yeigu gala isim kʹagu kaina ulo guguwa. Gala bukuvigakaigusi kami tokugwa!” \p \v 8 E, Yerusalem eimati bidadaimi! Yuda bikapusi. Vavagi komwaidona eiuvagaisi deli eilivalaisi gala ibudoki nanola Guyau. Matausina omilakatila wala ikikaluwouwaisi Yaubada. \v 9 Si bubunela titoulesi iyomitulaisi kasi pakula titoulesi. Matausina immitugagasi omilakatila wala makawala tomotala Sodom leiuvagaisi. Matausina titoulesi wala biyomitulaisi kasi mwau, mapaila bidoumsi wala. \p \v 10 Ka, matausina mina mitukwaibwaila bimwasawasi, e avaka avaka bivagaisi biyubwailasi wala matausina. Mapaila matausina bisibwabwailasi paila uwala si wotetila. \v 11 Mitaga matausina mina mitugaga bogwa bidoumlabasi, paila avai vavagi mwau bogwa leivigibogwaisi baisa ituwoli tomota, tuta baisa tomota bivagaisi makawala baisa matausina. \v 12 Matausina mani kala tosagali iyomiyuyaisi ulo tomota, deli matausina towasi iuwabwaisi matausina. \p Ka, ulo tomota, matausina kami tokugwa bogwa eisuninaimi, mapaila gala wala kunikolaisi avai keda bukunagaisi. \s1 Guyau biyakali la tomota \p \v 13 E Guyau bogwa eikatubaiasa paila bilakasi pakula makwaisina; matauna bogwa eisili okaboyakala paila biyakali la tomota. \v 14 E Guyau bivayouli komwaidosi tommoyela valu deli kasi tokugwa tomota paila biyakali matausina. Matauna bilakasi tabinona makwaisina kawala, “Ka, yokomi kukelisauwaisi bagula e deli mi bwala ivakasewoki wala avai vavagi avai vavagi lokukwauwaisi metoya baisa mina namakava. \v 15 Yokomi gala ikwanaimi bukuvakikilaisi ulo tomota deli bukulamidadaisi mina namakava. Ka, yeigu wala Guyau Giyouveka Topeuligaga lalilivala.” \s1 Kasi katuloluta vilesi Yerusalem \p \v 16 E Guyau ikaibiga kawala, “Ka, vilesi Yerusalem saina mina gisimnaka! Si kailoula bidubakaiwasi wala bililoulasi. Minasina bililoulasi bimmitikipoisi wala. Tuta komwaidona minasina si kailoula biuvatunetunasi wala, e kasi kaisapi bigoregora wala. \v 17 Mitaga yeigu igau bamipuki minasina - baviliu kulusi e bisinuvaliusi wala.” \p \v 18 Kwaitala yam igau bima, Guyau bikau vavagi komwaidona makwaisina leivigaki ninasi kala kaiveka vilesi Yerusalem, kasi mituwetuwa, kasi saveva, kasi kuwekuwa, \v 19 kasi kaisapi. Matauna bikau kapolela migisi \v 20 deli kasi kulupewa; kasi vinaigabu oyumasi deli okuvilisi; \v 21 kasi kakalougwa, deli kasi gosa okabulusi; \v 22 komwaidona kasi karekwa yaminibwaita, dubesi, kasi karekwa yabidubadu e deli kasi kauya, \v 23 dubesi saina yakukukupi, miyasina karekwa biyosisi oyumasi, e deli goli miyasina isikamsi odubasi. \p \v 24 E kaimapula si bulami kaisimasimina, minasina bibogina uwosi. Kaimapula kasi duriduri, minasina bisikamsi woyai. Kaimapula kulusi yaminabwaita, minasina bisinuvaliusi. Kaimapula kasi karekwa yaminabwaita minasina bisikamsi yadidadaimi. Komwaidona kasi katubaiasa bwaina batalugosi, e bavigaki bimmosilasi! \p \v 25 Tolesi valu makwaina, makawala goli matausina si topapeula bogwa wala bikaligasi okabilia. \v 26 Valu kalapisilela komwaidona biuvalamsi deli bikikavinavinasi, e maviluwela goli mavilouna bikanubiaki wala opwaipwaia makawala natana vivila nakimwadu eisibiaki pwaipwaia. \c 4 \p \v 1 Tuta matutona vavagi makwaina bikaloubusi, nalima nayu vivila biyosisi taitala tau e bilukwaisi kawasi, “Mwa, kamasi deli kama karekwasi bogwa wala leibodaimasi bakabanaisi titoulemasi, taga mesinaku wala, kakomasi lopom, kutagwala bakadokaimsi yoku ma mwalasi, e taga bakammosilasi mwada yakamaisi nakubukwabuya wala.” \s1 Yerusalem bogwa bikaliivauwaisi \p \v 2 Tuta bogwa leimaima paila Guyau bivigaki avai kai avai kai olumoulela valu bikaitubwasi deli kasi gigisa saina bwainigaga. Komwaidona tomotala Isireli matausina eikesasi mina mmomova bimwamwasila ninasi deli si kamnomwana avai tuta bigisaisi kaiuwala si pwaipwaia. \v 3 Komwaidona matausina eisigagasi mapilana Yerusalem matausina goli Yaubada bogwa leinagi paila bimovasi bidokaisi mina bumaboma. \v 4 Metoya ola peula Guyau biyakali deli bikatumigileu boda mabudona, biwinisau pikolela Yerusalem deli buyavi eikota olumoulela. \v 5 E oluvi Guyau biwitali pilatala lowalowa otutala yam e mseu deli kova saina visigala otutala bogi bititoki odabala Koya Saiyoni deli odubasi komwaidona matausina eititogugulasi baisa. Yaubada la guyugwayu bigubami deli bikoli viloumwaidona valu. \x - \xo 4.5 \xt Sun 13.21; 24.16\x* \v 6 Matauna la guyugwayu bivigaki kaikonigulela mavilouna metoya yam yuviyavila, deli bivigaki mavilouna kabokwala, e gala availa biboda mwau metoya kuna deli utuyagila. \c 5 \s1 Butula kwaitala bigulela waini \q1 \v 1 Kunakaigalaigusi e bawosi mapilana wosi paila yokomi, \q2 mapilana butula taitala lubaigu deli la bagula bigulela waini. \q1 Lubaigu iyosi kwaitala bigulela waini \q2 odubakaila makwaina saina bwaina pwaipwaia. \x - \xo 5.1-2 \xt Md 21.33; Mk 12.1; Lk 20.9\x* \q1 \v 2 Matauna ikeli la pulu e imyi dikunela; \q2 e isapu yagogula waini matamsina dilimoya. \q1 Matauna ikaliaii kwaitala buliyamata,\f d \ft Taitala tokaivala bitotu odabala buliyamata biyamati bagula.\f* \q2 e ikeli mesi paila bipulopola kaiuwala waini. \q1 Matauna itulotula paila kaiuwala la waini bimonogusi, \q2 mitaga kaiuwala komwaidona pwayuyuwokuva wala. \fig Buliyamata obuyagu|src="HK 00105" size="col" copy=" watchtower" ref="5.2" \fig* \p \v 3 Mapaila lubaigu ikaibiga, kawala, “Yokomi tomota lokusisuaisi olopola Yerusalem deli Yuda, kugisaigusi e kugisaisi\f e \ft Yaubada idoki makwaina bagula mina Isireli, matausina la tomota goli.\f* ulo bagula bigulela waini. \v 4 Ki avai vavagi kudokaisi eilapaigu gala avagi paila ulo bagula? E avaka uula biuwasi kaiuwasi komwaidona pwayuyuwokuva wala e laninakusiga mwada biuwasi kweminabwaita kaiuwasi mitaga gala. \p \v 5 “Ka, baisa makawala bavigaki ulo bagula. Yeigu balulu kala yokanikani, bakodidaimi kalila mwada bitabodi makwaina bagula, e bisuvisiga mauna nabubolodila bikomasi deli bivaligilaisi bila opwaipwaia. \v 6 Yeigu gala bakamnumonu makwaina. E gala bataiyasi matamsina waini kaina batammoli. Kaimapula, baligaiwa wala e kaigunigwaini deli kaibisibasi bisunupatu bagula makwaina. E deli yeigu basilibodi lowalowa taga bimaiyaisi kuna e bikuni matamsina waini.” \q1 \v 7 Ka, mapilana Isireli baisa Guyau Topeuligaga la bagula, \q2 e mina Yuda baisa kala yagogu leisapu. \q1 Matauna eininakusi mwada bivagaisi avaka bwaina, \q2 mitaga kaimapula bwaina matausina ikikatumatasi wala. \q1 Matauna eininakusi mwada bivagaisi avaka duwosisia, \q2 mitaga kasi tolamadada idoudousi mwada availa bikiduwosisia paila matausina. \s1 Mitugaga makwaisina tomota eiuvagaisi \p \v 8 Ka, yokomi bogwa bukudoumlabasi! Yokomi kugimolaisi bidubadu bwala deli baleku paila bukukwatumkulovaisi avaka bogwa lokuiyosisi. Tuta pikekita gala ambaisa pwaipwaia paila availa tuvaila bisisu, e yokomi kamimwaleta wala bukusikulotaisi valu makwaina. \v 9 Yeigu bogwa lalagi Guyau Topeuligaga leilivala kawala, “Komwaidona makwaisina bwala kwevakaveka deli kweminabwaita makateki kweukuwokuva deli kwedidadaimi wala bitotusi. \v 10 Waini bigulela kala kainaga kweluwotala baleku mitaga uwala bukubanaisi yalima yatolu lukwava bibodi. Lakatutala luwolima luwotolu peta yagogu bukusapwaisi mitaga kabinaila bukubanaisi luwotala lima tolu peta wala.” \p \v 11 Yokomi bogwa bukudoumlabasi! Yokomi kutokaiasi kaukwau pikekita mwada nani bukuvitouulasi momom sopi kaipeula, e kuyayosasi wala eibogikaimi mina mommata wala yokomi. \v 12 E otutala kami paka yokomi kuwawaisi gita, sasani, loloni e waini deli wala kukipitukwaisi. Mitaga gala bukukwatetasi avaka Guyau leiuvagi, \v 13 mapaila yokomi bivayoulimi bilauwaimi okatupipi. Matausina kami tokugwa molu wala bikimati, e viloumgwa daka wala bikimati. \v 14 E Tuma eikikapogega wala kala molu eitutuli matausina. Makwaina valu eitulotula bilupoli tokaraiwogala Yerusalem deli goli viloumgwala, mabudona gala kabolegala biga. \p \v 15 Komwaidomi bogwa bukummosilasi, deli matausina availa availa mina kamnomwana bilamamsi. \v 16 Mitaga Guyau Topeuligaga iuvituloki matausina la tovakaigaga metoya ola giyoubwaila, deli iyomitali titoulela tobumaboma paila biyakali la tomota. \v 17 Ka, olumoulela valu mavilousina viloudadaimi lam minasina bikikabubunasi deli gota natubovau bibanaisi kasi mnumonu. \p \v 18 Yokomi bogwa bukudoumlabasi! Yokomi gala gagabila bukusagasi metoya omi mitugaga. \v 19 Ka, kulilivalasi kawami, “Wo! Binanakwa Guyau bivagi avaka eilivala bivagi, e igagabila bitagisaisi. Ibodi Isireli la Yaubada tobumaboma bivagi avaka la nanamsa, e bitagisaisiga avaka nanola.” \p \v 20 Yokomi bogwa bukudoumlabasi! Mwada mitugaga yokomiga kudokaisi bwaina e mwadaga bwaina kudokaisiga mitugaga. Ka, yokomi kukwatumapwaisi, nanamsela dudubila kuuvagaisiga lumalama, e lumalamaga nanamsela kuuvagaisi dudubila. E tuvaila avaka yayana kuvigakaisiga simokainia, e avaka simokainia kuvigakaisiga yayana. \p \v 21 Yokomi bogwa bukudoumlabasi! Kudokaisi yokomi mwada mina ninitalapala, mwada saina mina kabitam yokomi. \p \v 22 Tauwau! Yokomi kami tovagi waini momom bogwa bukudoumlabasi! Yokomi saina kami tuvaluwa gala sitana kami kokola avai tuta bukutagulikaisi sopi kaipapeula! \v 23 E avaka wala tosula bisakaimi katupatula udomi yokomi kutanekwaisi matausina, e kuvapupalaisiga karaiwaga duwosisia metoya baisa mina bubwaila. \v 24 E makawala lumlum deli yogilumwamwaisa bogwa bimatutilasi wa kova bigigabu, makawala goli yokomi kailawalimi bipwasasi deli lalemi bimatutilasi e yagila biuu biyuvisau. Paila bogwa lokupakaisi avaka Guyau Topeuligaga, matauna goli mina Isireli si Yaubada tobumaboma, eivitulokaidasi. \v 25 Guyau bogwa eigibuluwi la tomota e leivitukoli yamala paila bimipuki matausina. Koya biyegasi, e availa availa matausina bogwa leikaligasi uwosi bikanumakavasi wala olopola valu makawala wawa. Mitaga baisa gala kala vigimkovila Guyau la gibuluwa, mitaga yamala biuvitukoli wala paila bimmipuki matausina. \p \v 26 E Guyau bivigoli kwaitala boda omiloutala. Matauna bikatulokwasi matausina bimaisi metoya obusibusila valu watanawa. E ka, mabudona leimaisi saina beigoguna mitasi makawala yelu! \v 27 Gala taitala ilumkoli somata, gala taitala isilubeibeu. Gala avai tuta bitanunupulasi kaina bimasisisi. Gala yatala kasi wopoi ikasisamweigina, kaina kapolela kaikesi wotunula itotina. \v 28 Si kaiyala kekikakata wala, deli leiyamwasisi paila bilavaisi. Si wosa kwaibakwaisi makawala binabina peulela, deli si waga kaibibiu wirisi bititavinasi makawala utuyagila leikikipini. \v 29 Mabudona tokwabilia bituwasi makawala yuwotala laiyoni leiguguvavilasi paila bogwa leikamataisi kasi mauna e leisakawolaisi leilauwaisi ambaisa gala availa ibodi bilebu metoya oyumasi. \p \v 30 Avai tuta yam makwaina bikaloubusi, mabudona boda bituwasi mapilana Isireli, e kaigasi saina peula makawala bolita la kaipolu. Ka, kugisaisiga makwaina valu! Dudubila deli ninamwau! Dudubila bogwa eikuboli lumalama. \c 6 \s1 Yaubada idou Aisea bivagi taitala tovitoubobuta \p \v 1 Wa taitu makwaina guyau Usaia eikaliga,\f f \ft Usaia eikaliga wa taitu makwaina 740 BC.\f* yeigu agisi Guyau. Matauna isisu ola takaikaia,\f g \ft Baisa makwaina Kabutu Didawogala isisu matabudona Bomikikila Sainela olopola Bwala Kwebumaboma.\f* makwaina kwewonaku deli saina walakaiwa deli goli kala kwama ikasewoki wala Bwala Kwebumaboma. \x - \xo 6.1 \xt 2 Gwe 15.7; 2 Lil 26.23\x* \v 2 E minasina mauna nammomova\f h \ft Minasina mauna nammomova baisa mina labuma goli iuwotitalaisi Yaubada otutala tapwaroru.\f* ivaulaisi ivapataisi matauna, minasina ouwosi kovawokuva wala, e natana natana minasina pinupanela kala bawa pilalima pilatala. Minasina bitobodaisi mitasi metoya pilayu pinupanesi, pilayu tuvaila bitobodaisi uwosi e kala vigimkovila pilayu paila biyoyowasi. \v 3 Minasina idoudousi baisa sesia kawasi, \q1 “Tobumaboma, Tobumaboma, Tobumaboma! \q1 Guyau Topeuligaga matauna Tobumaboma! \q1 Matauna la guyugwayu ikasewoki valu watanawa.” \x - \xo 6.3 \xt YG 4.8\x* \p \v 4 E obutula wala kaigasi minasina ivigaki Bwala Kwebumaboma tumilela iyega, e olopola Bwala Kwebumaboma ikasewoki mseu. \x - \xo 6.4 \xt YG 15.8\x* \p \v 5 E yeigu alivala titoulegu kawagu, “Wo, kapisigu, yeigu bogwa bakaliga. Paila ulo biga kwaitala kwaitala alilivali gagawokuva wala, e deli lasisu oluwalaisi tomota matausina si biga kwaitala kwaitala gagawokuva wala. Mitaga omatagu titoulegu bogwa lagisi Guyau, matauna Guyau Topeuligaga!” \p \v 6 E oluvi natana minasina nammomova iyowa imakaiagu, minana ikikau kuwotala kova deli kekarisigi eilakaili eimai metoya okabolula. \v 7 Matauna ivakapoki bilubalogu metoya makuwona kova, e ilukwaigu kawala, “Ka! Kova makuwona bogwa eigabu bilubalom, e pikolela wowom komwaidona leiwokuva, e Yaubada bogwa eiligaiwa m mitugaga.” \p \v 8 E oluvi alagi Guyau eilivala kawala, “Availa bawitali? Availa bivagi da bigasi kala tokeula?” \p E yeigu avitakaula kawagu, “Mwa! Yeigu wala bala! Kuwitalaigu!” \p \v 9 Mapaila matauna ilukwaigu bala e baluki tomota baisa makawala, kawagu, “Sivavila bukuligalegasi mitaga gala wala bukukwatetasi. Sivavila bukugigisasi mitaga gala wala bukunikolaisi avaka eikikaloubusi.” \x - \xo 6.9-10 \xt Md 13.14-15; Mk 4.12; Lk 8.10; Yn 12.40; VA 28.26-27\x* \v 10 Oluvi matauna ilukwaigu kawala, “Kuvigaki tomota matausina ninasi bitaboda, taigasi bituli, deli mitasi bikau, e matausina gala gagabila bigisaisi avaka, kaina bilagaisi avaka kaina bikatetasi. Mitaga kidamwa bikatetasi, matausina bitovilasi baisa yeigu e bayomovi.” \p \v 11 E yeigu akatupoi matauna kawagu, “Guyau, ammakawala kala kaduwonaku bisisu makawala?” \p Matauna ivitakaulokaigu kawala, “Bisisu wala makawala, tatoula wala valu makwaisina bidadaimisi deli bivilouwokuvasi, si bwala bikwaiukuwokuvasi e valu biviloububu wala. \v 12 Yeigu bakaliyabi tomota bilosi kaduwonaku, e bavigakiga valu viloumwaidona bivilouwokuvasi wala. \v 13 Kaina taitala wala metoya tailuwotala bisim e matauna tuvaila bikaliga. Mitaga matauna kala visaiki makawala kaitala yawa bogwa eilukubalaisi e uulela wala bisisu.” \p (Makaina bikibuboti Yaubada igau bivigivau la tomota.) \c 7 \s1 Matauna guyau Eyasi kala biga \p \v 1 Ola tuta Eyasi\f i \ft Matauna Eyasi iguyau Yuda wa taitu 736—716 BC.\f* eiguguyau mapilana Yuda, matauna Yotam latula e Usaia tabula, kabilia ivitouula. Resini matauna guyoula Siria sola Peka matauna Remalia latula e guyoula Isireli, imaisi ikabiliasi mapilana Yerusalem, mitaga gala ibodi biyoulisi valu. \x - \xo 7.1 \xt 2 Gwe 16.5; 2 Lil 28.5-6\x* \p \v 2 Tuta makwaina guyoula Yuda ilagi biga mwada Siria la tokwabilia bogwa eisuvisi olopola Isireli kala kaligei, matauna deli goli la tomota komwaidosi ikokolasi sainela e itatatuvasi makawala utuyagila eiiyiku kai. \p \v 3 E Guyau Yaubada iluki Aisea kawala, “Kuvakouli latum Sia Yasubu\f j \ft Maigana kala katumiki “Gala ibawasi bikaimilavausi”.\f* e kamitaiyu wala kulokaiasi kubodaisi guyau Eyasi. E ka, bukubanaisi matauna wa keda makadana ambaisa topaisewa karekwa si kabopaisewa, e okala vigimkovila la keda sopi leimaima metoya makwaina katuwotu walakaiwa. \v 4 E kuluki matauna bitotu taigala, bitau wowola, e gala bikokola kaina bikubukubu lopola. Ka, si gasisi guyau Resini deli la tokwabilia mina Siria deli guyau Peka gala wala dimlela, makawala goli mseula kaiyu kai kubowala. \v 5 E mina Siria deli mina Isireli deli goli si guyau bogwa eikeiwalaisi gulitinidesi kwaitala vavagi. \v 6 Matausina si nanamsa biyoulisi Yuda, e bikaiyoulisi tomotala bisuvisi osi boda, e oluvi biyosalaisi Tabieli latula bila iguyau. \p \v 7 “Mitaga yeigu Guyau lalivala nanamsa makwaina gala avai tuta bikaloubusi. \v 8 Avaka paila? Paila uula mina Siria si peula bogwa makawala mina Damasiko si peula, makwaina si vilouveka, e mina Damasiko si peula bogwa makawala guyau Resini la peula. E pailaga Isireli, bila biboda kweluwolima kweluwotala kwailima taitu, tomotala bogwa bikatugai bilosi ambaisa ambaisa, e Isireli la boda bogwa bitamwau. \v 9 E mina Isireli si peula bogwa makawala si peula mina Sameria, makwaina si vilouveka, e mina Sameria si peula bogwa makawala guyau Peka la peula. \p “Ka, kidamwa m dubumi gala bipeula, yoku goli gala bukusivagasi.” \s1 Kabutuvitusila Imanueli \p \v 10 E Guyau iwitali kwaiyuwela biga baisa Eyasi, kawala, \v 11 “Kunigada baisa Guyau m Yaubada kidamwa bisakaim kwaitala kabutuvatusi. E kabutuvatusi makwaina bukunigadi ambaisa wala magim bitoya bima, kaina magim bima metoya watanawʹo wa Tuma\f k \ft Baisa si valu tomata.\f* kaina bima metoya walakaiwʹo wa labuma.” \p \v 12 E Eyasi ivitakaula kawala, “Yeigu apaiki e gala magigu bawakoli Guyau. Mapaila gala banigada paila avai kabutuvatusi.” \p \v 13 Paila baisa Aisea ivitakauloki matauna kawala, “Ka, yoku dalela guyau Debida,\f l \ft Matausina iguyausi mapilana Yuda la kabokwaraiwaga makwaina opilibolimila.\f* kulagi. Ka, baisa sitana wala gaga paila yoku lokukwamigwesi tomota, mitaga — ki, kudoki ibodaim bukukwamigwesi Yaubada ke? \v 14 O bwaina, Guyau wala titoulela bisakaim kwaitala kabutuvatusi: ka, natana vilakapugula eisuma e biuni tau, bidoki yagala ‘Imanueli’.\f m \ft Maigana kala katumiki “Yaubada deli yakidasi”.\f*\x - \xo 7.14 \xt Md 1.23\x* \v 15 E avai tuta magudina gwadi bigudiveka e bibodi binagi avaka bwaina avaka gaga, e tuta matutona tomota bimomsi nunu deli bikamsi kitorina.\f n \fq \it nunu deli kitorina.\it*\ft Tomota bivigakaisi kʹasi makawala otutala mwau.\f* \v 16 Mitaga igau gala bikaloubusi tuta matutona, e si pwaipwaiaga matausina taiyu gweguya eiuvitukukolaimi bogwa biviloububu. \p \v 17 “E Guyau Yaubada igau bimai yamla kabommayuyu baisa yoku, baisa m tomota, e deli goli baisa matausina gweguya, e mmayuyu makwaina saina mmayuyu sainela, deli kala mmayuyu gala makawala makwaisina bogwa lokulumkolaisi tuta makwaina Isireli la kabokwaraiwaga eitavilevi metoya baisa mapilana Yuda\f o \ft Isireli eitavilevi metoya ola kabokwaraiwaga Yuda igau tutala guyau Solomoni eikaliga wa taitu 931 BC.\f* — paila matauna igau bimai guyoula Asiria. \p \v 18 “E avai tuta kala yam bibudoki, Guyau Yaubada bivigoli mina Itipita bimaisi makawala goli nigunagula mapilanʹo osisila Waya Naili, deli paila mina Asiria bimaisi metoya osi valu makawala goli tubuyusapi. \v 19 E matausina makawala budotala budoveka minumauna bikougugulasi okabigaga oitayatila deli wa lagi oraibwaga, e deli bikubolaisi komwaidona kai kaibisibasi deli komwaidona kwabila. \p \v 20 “E avai tuta kala yam bibudoki, Guyau Yaubada bimapu taitala tokapitunela kulukulu metoya piliyuwelʹo mapilana Yupereiti — matauna guyoula Asiria! — e matauna biviliu\f p \ft Baisa bikibuboti si mama deli kasi mmayuyu.\f* kami gabula bim, deli kulumi e deli goli unuunula uwomi. \p \v 21 “E avai tuta kala yam bibudoki, e kidamwa taitala tobigubagula bibodi bikoli natinidesi wala la bulumakau nagwadi deli nayu gota, \v 22 metoya minasina mauna matauna tobigubagula bibani bidubadu sainela nunu, e matauna bibani komwaidona avaka avaka bibodi paila titoulela. E, mokwita goli, matausina taivila wala eikesasi mina mmomova ovalu makwaina bimomsi nunu deli bikamsi kitorina. \p \v 23 “E avai tuta kala yam bibudoki, makwaisina kweminibwaita bigulesi waini, olopola kwaitala kwaitala bagula lokuvalaisi kala bawa lakatuluwotala waini e mapusi bagula kwaitala kwaitala biboda lakatuluwotala siliba, komwaidona wala makwaisina bagula biliya metoya kaibisibasi deli kaigunigwaini. \v 24 E tomota igau bilosi baisa iwawaigasi deli si kaiyala. E, mokwita wala, viloumwaidona valu bogwa bisunupatu kaigunigwaini deli kaibisibasi. \v 25 E komwaidona koya ambaisa kabobagula bwaina bogwa bisunupatu wala kaibisibasi e gala availa bila baisa. E bivigakiga makatuposina bulutuvalu deli sipi si kabokamkwam.” \c 8 \s1 Yaubada ivigaki Aisea latula magudina kabutuvatusi baisa tomota \p \v 1 E Guyau ilukwaigu kawala, “Kukwau pilatala bubuwaga pilaveka e kugini bimigileu otapwala baisa makawala. ‘Nani Lebu Nani Youli.’ \v 2 E kuyosi taiyu tauwau isim kasi dubumi, Uraia\f q \ft Kugisi 2 Gwe 16.10-16.\f* matauna tolula deli Sekaraia matauna Yeberekaia latula, e kuvigaki m tosola.” \p \v 3 E oluvi ulo kwava isuma. Avai tuta minana ivalulu, latuma tau, e Guyau ilukwaigu kawala, “Kudoki latum yagala ‘Nani-Lebu-Nani-Youli’. \v 4 Paila gwadi magudina igau gala binikoli paila bikavitagi ‘Inagu’ kaina ‘Tamagu’, e tuta matutona komwaidona veiguwala Damasiko, deli avaka guguwala Sameria, matauna guyoula Asiria biyouli bilau.” \s1 Guyoula Asiria eimaima \p \v 5 E Guyau ilukivauwaigu, \v 6 kawala, “Ka! Tomota matausina bogwa eipakaisi kasi sopi bititayelu manum wa waya mapilana Sailowa\f r \ft Sopi iiluyelu mapilana Yerusalem opilibomatu ivigaki waya Sailowa ititayelu.\f* e ikikavaginasiga omitasi taiyu gweguya, Resini sola Peka. \v 7 E ka! Yeigu wala Guyau titoulegu bamai tokwaraiwogala Asiria deli goli la tokwabilia e bikabiliasi deli Yuda. Matausina bisuyaisi kulusi bisuvisi olopola valu makawala Waya Yupereiti sakalela bisuluwi papala komwaidona. \v 8 E matausina bivigakaisi Yuda makawala sakala. Kala visaiki makawala tom bila wa kailia e bisuluwi avai vavagi avai vavagi.” \p E mina Yuda bikaibigasi kawasi, “Yaubada deli yakidasi! Matauna bogwa eivitukoli yamala e eikoli valu.” \p \v 9 E ikaluvalovasi kawasi, “Yokomi avai boda avai boda kukougugulasi gulitinidesi deli kami kokola! Ka, kunakaigalaimasi yokomi kusikaduwonakusi, obusibusila valu. Kukwatubaiasasi paila kabilia, mitaga kukukokolasi. E, kukwatubaiasasi mitaga kukukokolasi. \v 10 Kuvagaisi avaka lokuninamsaisi! Ka, gala wala bukupeulasi. Avaka kala bidubadu mi bigatona kulilivalasi wala! Mitaga komwaidona wala mi biga gala dimlesi, paila Yaubada deli wala yakamaisi.” \s1 Guyau ikatululuti matauna tovitoubobuta \p \v 11 E ka! Guyau deli la peuligaga ikatululutaigu gala babokuli keda makadana tomota eibokulaisi. Matauna ilukwaigu kawala, \v 12 “Gala bukutoulala deli matausina tomota si nanamsa kwekatupwana, deli gala bukukukoli vavagi makwaisina matausina eikukolaisi. \x - \xo 8.12-13 \xt 1 Pt 3.14-15\x* \v 13 Kululuwai baisa, yeigu wala Guyau Topeuligaga e yeigu tobumaboma. Yeigu wala kagumwaleta ibodi bukukukolaigu. \v 14 Paila yeigu saina tobumaboma ibodi tomota bikukolaigusi. Yeigu makawala kwaitala dakuna kwedumokikina tomota bitoulaisi e bivadumokikinasi. Deli yeigu makawala sikula, e tomotala metoya kabokwaraiwaga makwaisina Yuda deli Isireli biwaisi deli goli mina Yerusalem. \x - \xo 8.14-15 \xt 1 Pt 2.8\x* \v 15 Bidubadu bisilubeibeusi. Matausina bikapusisi e bikaligasi. E matausina bogwa biwaisi wa sikula.” \s1 Kasi katuloluta tokaisivila \p \v 16 Ka, yokomi ulo toligalega yokomi bukuyamataisi deli bukuwotitalaisi duwosisia makawala Yaubada la biga leisakaigu. \v 17 Guyau bogwa eikatupwani migila titoulela metoya baisa la tomota, mitaga yeigu adubumi matauna e nanogu komwaidona asaili baisa matauna. \x - \xo 8.17 \xt Ib 2.13\x* \p \v 18 Ka! Kugisaigusi yeigu deli ulo toligalega, Yaubada bogwa eisakaigu matausina. E Guyau Topeuligaga matauna la takaikaia odabala Koya Saiyoni,\f s \ft Kugisi kala katumiki Ais 2.3.\f* matauna bogwa eiwitalaimasi e eivigakaimasi mwada yakamaisi mabigasina la biga baisa mina Isireli. \x - \xo 8.18 \xt Ib 2.13\x* \p \v 19 Mitaga mimilisi tomota igau bilukwaimi bukukwatupoiyaisi tokalamimi deli mina kaisivila avaka bilukwaimi, paila matausina tuta komwaidona biririmwatusi deli baloma. E matausina bilivalasi kawasi, “Mesinaku wala tomota ibodi bikatupoisi baisa baloma e bikauwaisi kasi biga metoya baisa tokwaliga pailaga tommomova.” \v 20 E yokomiga bukumapwaisi matausina kawami, “Kulagaisi avaka Guyau eivitulokaimi! E gala bukunakaigalaisi matausina mina kaisivila paila avaka bilukwaimi gala wala bikaloubusi avaka kala bwaina.” \s1 Kala tuta mwau mitaga taitala guyau igau bima \pc \v 21-22 E tomota bogwa wala biwausi bilosi ambaisa ambaisa ovalu, deli si ninamwau deli kasi molu. E metoya kasi molu deli si gibuluwa matausina bibulotaisi si guyau deli bikagagaisi si Yaubada. Paila tuta mwau makwaina bibokavili matausina bilosi odudubila. Kaina bikowanasi wa labuma kaina bikululusi opwaipwaia mitaga gala avaka bigisaisi mesinaku wala mwau deli dudubila, dudubila saina dubilikitakita. \c 9 \p \v 1 E gala wala kabosakaula metoya tuta mwau makwaina. \x - \xo 9.1 \xt Md 4.15\x* \s1 Matauna guyau igau oluvi bima \p E ka, mokwita goli omitibogwa mina Sebuloni deli mina Napitalai bogwa eibodaisi mmosila, mitaga tuta omatadasi mapilasina valu bibanaisi kasi taimamila, bivitouula Bolita Kwaiveka opilibomatu e biyayosaga bilʹo piliyuwela Waya Yoridani, e deli goli bila wala Galili, ambaisa mina mitawasi eisisuaisi. \b \q1 \v 2 Tomota matausina omitibogwa ililoulasi odudubila \q2 bogwa leigisaisi lumalama sainela. \q1 Matausina isikailisi oviluwela dudubila sainela, \q2 mitaga tuta baisa lumalama bogwa eivisigili matausina. \x - \xo 9.2 \xt Md 4.16; Lk 1.79\x* \q1 \v 3 Guyau, yoku lokusaiki matausina si mwasawa kwaiveka. \q2 Matausina imwamwasila ninasi paila uula yoku. \q1 Matausina imwasawasi paila avaka lokuvagi baisa matausina, \q2 makawala goli tomota bimwasawasi otayoyuwa, \q2 kaina bivilaisi avai guguwa eilebwaisi. \fig Bogwa leigisaisi lumalama|src="HK 18d" size="col" copy=" beacon (lh section)" ref="9.2" \fig* \q1 \v 4 Paila yoku Guyau bogwa lokukouwoli kaitakewa makaina leiyomwau \q2 deli lewa manona eiwawaiya kaiyasi. \q1 Yoku lokutomgwaga odubasi boda mabudona \q2 eilamidadaisi deli eikaiyoulisi m tomota, \q2 makawala goli omitibogwa lokutomgwaga odubasi mina Midiani si tokwabilia.\f t \ft Kugisi Tok 7.1-25.\f* \q1 \v 5 E tokabilia mabudona kapolela kaikesi \q2 deli komwaidona kasi kakapula yabubuyavi \q2 bogwa bivakakovi wa kova. \q1 \v 6 Ka, taitala gwadi eikaloubusi baisa yakidasi! \q2 Taitala latudasi eikaloubusi! \q2 E matauna goli biguyoiyaidasi. \q1 Matauna tadokaisi kala kavilevi “Tokatayuvisa Mokwita”, \q2 “Yaubada Topeuligaga,” “Tamadasi Tosivagasi,” \q2 “Guyoula Vakota.” \q1 \v 7 E matauna la guyau bisetuwoli kala kwaiveka, \q2 e tuta komwaidona vakota bisisu ola kabokwaraiwaga. \q1 Matauna biguyau kaimapula guyau Debida, \q2 e la karaiwaga bivitau metoya mitukwaibwaila deli karaiwaga duwosisia, \q2 metoya tuta baisa e bila goli tuta okala vigimkovila. \q1 Ka, Guyau Topeuligaga bogwa eivitobu nanola kidamwa bivagi makawala. \x - \xo 9.7 \xt Lk 1.32-33\x* \s1 Guyau bimipuki Isireli \p \v 8 E Guyau bogwa eikagai kasi mipuki mina Isireli, mabudona goli Yekobe odalela. \v 9 Komwaidona mina Isireli deli availa availa tosisula oviluwela Sameria binikolaisi Guyau bogwa leivagi makawala. Baisa tuta matausina mina kamnomwana deli ninasi walakaiwa. E ikaibigasi kawasi, \v 10 “Bwala makwaisina eikaliaiisi metoya mlomwaluva kwegubugabu bogwa eitakubilasi, mitaga bitakaliaivauwaisi makwaisina metoya dakuna kwetatai. E kaituwolaisi makaisina riga bogwa eikitulaisi, mitaga bitakatulovaisi makaisina bitasailasiga kweisila.” \p \v 11 E Guyau bogwa eiulisali kasi tilaula bivabodaisi biyosisi matausina. \v 12 Mina Siria bivabodaisi opilibomatu, e mina Pilisitia opilikwaibwaga, e bileilaisi wala bileipatusi bikapatu Isireli. Ilagoli Guyau la gibuluwa gala wala ikalituli, yamala iuvitukoli wala paila bimipuki mina Isireli. \p \v 13 Ka, mina Isireli gala wala ninikelala uwosi paila bininavilasi; ilagoli Guyau Topeuligaga bogwa leimipuki matausina, matausina gala wala ikaimilavausi baisa matauna. \v 14 E kala yamtala wala Guyau bimipuki Isireli tokugwala deli tomotala; matauna bibobuwalai matausina bimwaim pwanetasi bimwaim kaikesi. \v 15 Pwaneta - kabutuvitusila matausina tovakaveka deli tommoya e kaikila - kabutuvitusila mina vitoubobuta matausina si vituloki sopawokuva wala! \v 16 Matausina availa eikugwaiyaisi mabudona tomota bogwa eisuninaisi matausina, e bogwa wala eivapinigwaisi ninasi. \v 17 Mapaila Guyau gala itagwala avai totubovau bikwala, e gala binokapisi kwabuya deli magudisina weilova, paila uula komwaidona tomota ilumwelavaisi Yaubada deli mina mitugaga, e komwaidona avaka avaka ilivalaisi gagawokuva wala livalela. Ilagoli Guyau la gibuluwa gala wala ikalituli, mitaga yamala biuvitukoli wala paila bimipuki mina Isireli. \p \v 18 Ka, si mitugaga tomota makawala kovatala kova eilululu e leigigabu kaibisibasi deli kaigunigwaini. Eilululu makawala kovatala kovasupa deli mseula eititokowoi leila walakaiwa. \v 19 Paila Guyau Topeuligaga eigibuluwa, mapaila la mipuki ilululu makawala kovatala kova leisubeilulu ovalu viloumwaidona e leivakadoum tomotala. E ka, ibodi taitala natana binevikoli ammakawala bikwala. \v 20 Ambaisa ambaisa olopola valu makwaina tomota bilebumakavasi wala bikamkwamsi avai kaula wala pikekita bibanaisi, mitaga gala avai tuta bikoumatasi. Mapaila ka! Matausina ikomasi litusia titoulesi! \v 21 Tomotala Manasa isuvisi ikabiliasi deli tomotala Epereim, e oluvi budoyu wala ikatukwaitalasi isuvisi Yuda ikabiliasi. Mitaga Guyau la gibuluwa gala wala ikalituli. Yamala biuvitukoli wala paila bimipuki mina Isireli. \c 10 \p \v 1 Yokomi bogwa bukudoumlabasi! Yokomi kububulaisi karaiwaga doudoga, e baisa ivigaki kasi lamadada ulo tomota. \v 2 Baisa makawala lokuuvigakaisi kusisigaisi mina namakava gala gagabila bibanaisi karaiwaga duwosisia. Deli kukwauwaisi si guguwa kwabuya deli weilova. \v 3 Avaka bukuvagaisi avai tuta Yaubada bimipukwaimi? Avaka bukuvagaisi avai tuta bimiakaimi kabomwau metoya omiloutala valu? Ambaisa bukusakaulasi bukulosi paila bukunevisi pilasi? Ambaisa bukukwatupwanaisi mi veiguwa? \v 4 Ka, kaina bikatumataimi okabilia kaina bikatupipaimi bilauwaimi okatupipi. Mitaga Guyau la gibuluwa gala wala biwokuva, matauna biuvitukoli wala yamala paila bimipuki mina Isireli. \s1 Yaubada eivigaki guyoula Asiria la tokaiyala \p \v 5 E Guyau eilivala kawala, “Wo Asiria! Yeigu avigaki Asiria ulo tokaiyala, paila bamipuki availa matausina lagibuluwi. \x - \xo 10.5-34 \xt Ais 14.24-27; Neu 1.1-2; Sep 2.13-15\x* \v 6 Yeigu lawitali Asiria paila bikatudidaimi boda makwaina gala idubumaigusi, matausina bogwa eiyogibuluwaigusi. Lawitali matausina paila bikoyaisi valu, biveilauwaisi guguwala deli bivapupoiyaisi tomotala makawala pwaipwaia olopola keda.” \p \v 7 Mitaga guyoula Asiria bogwa eibubuli la nanamsa titoulela saina minimani paila avaka bivagi. Matauna bogwa eivitobu nanola mwada bikatudidaimi bidubadu boda. \v 8 Matauna ikaluvalova kawala, “Availa availa matausina ulo kumatoula, matausina goli gweguya. \v 9 Yeigu ayouli viluwesi Kalino deli Kakemisi, viluwesi Amati deli Apadi. Yeigu ayouli Sameria deli Damasiko. \v 10 Yeigu avitukoli yamagu paila bamipuki kabokaraiwaga makwaisina ititapwarorusi baisa tokolu; minasina saina bidugaga ikalisauwaisi tokolula Yerusalem deli Sameria. \v 11 Yeigu bogwa lakatudidaimi Sameria deli komwaidona tokolula, e igau bavigaki makawala baisa Yerusalem, deli avai tokolu matausina eitemmalaisi.” \p \v 12 Mitaga Guyau ikaibiga kawala, “Avai tuta bavenoku avaka yeigu lauvagi wa Koya Saiyoni deli olumoulela Yerusalem, e bamipukiga guyoula Asiria paila komwaidona la kaluvalova deli la kamnomwana.” \p \v 13 Ka, guyoula Asiria eikaluvalova kawala, “Vavagi komwaidona yeigu wala titoulegu lauvagi. Yeigu saina topeula toninitalapula deli tokabitam. Bogwa lakodidaimi si kaligei boda makwaisina deli lavayouli si guguwa makwaisina leikedidagaisi obolesi. Yeigu bogwa lavapupoi tomota matausina leisisuaisi baisa, makawala natana bulumakau namwala saina napeula. \v 14 Ka, boda komwaidona ovalu watanawa makawala wala mauna nayoyowa kasi nigwa, e saina wala gagabila lavayouli si veiguwa makawala pou kala vayoula. Gala natana minasina mauna bikatupapapa mwada bivitukukolaigu, kaina kwaitala wodila bikapogega mwada biweyakaigu!” \p \v 15 E Guyau ikaibiga kawala, “Ki ibodi kavitala kema bilupi titoulela walakaiwa e kala tokwabiga bivabu watanawa? Kaina kavitala sowa saina dimlela e kala tokwabiga gala dimlela? Ka, puluta gala ibodi bilupi kala tokwabi, mitaga kala tokwabi bilupi makavina.” \p \v 16 E Guyau Topeuligaga igau biwitali lelia paila bimipuki availa matausina tuta baisa saina bwaina kasi kaitubwa. E lelia makwaisina kala lumkola olumoulesi makawala kovatala kova ikakata wala e gala bimata. \v 17 Yaubada matauna Isireli la lumalama bivigaki titoulela makawala kovatala kova. Isireli la Yaubada tobumoboma bivigaki titoulela makawala mayela kova e kala yamtala wala bivakakovi vavagi komwaidona, deli goli kaigunigwaini toyo kaibisibasi. \v 18 Makawala katoula bikisigigai wowola taitala tau, e kwabila saina ulaka deli bilekula saina bilukumalala bogwa wala eimati bivakakovi. \v 19 E kai gala wala bibawasi bitotusi, e guditala gwadi gagabila bikalau kasi bawa makaisina. \s1 Mimilisi wala bikaimilavausi \p \v 20 Igau kwaitala tuta bima matausina mina Isireli eikesasi mina mmomova gala tuvaila bikikanasi baisa boda mabudona makateki eimtulaisi. Mitaga matausina bivitobwaisi si dubumi mokwita baisa wala Guyau matauna mina Isireli si Yaubada tobumaboma. \v 21 E mimilisi wala mina Isireli bikaimilavausi baisa si Yaubada topeuligaga. \v 22 Ilagoli tuta baisa mina Isireli kasi bawa makawala kanakenuva olumata mitaga mimilisi wala bikaimilavausi. Katudoum bogwa eivilalamila paila tomota, e tomota ikwani bilumkolaisi mwau makwaina. \x - \xo 10.22-23 \xt Rm 9.27\x* \v 23 Mokwita Guyau Giyouveka Topeuligaga bogwa bikatudoum viloumwaidona valu makawala eilivala bivagi. \s1 Guyau bimipuki Asiria \p \v 24 Guyau Giyouveka Topeuligaga iluki la tomota matausina eisisuaisi mapilana Saiyoni, “Gala bukukukolaisi mina Asiria, ilagoli matausina eilamidadaimi makawala mina Itipita leivigakaimi. \v 25 Ulo mipuki gala wala bimomwa biwokuva baisa yokomi, e batovilaga bakatudoum matausina. \v 26 Yeigu Guyau Topeuligaga, bagilumsisi matausina metoya ogu yuwoyoula makawala lagilumsisi mina Midiani mapilana Dikunela Oreba. Bamipuki mina Asiria makawala lamipuki mina Itipita. \v 27 Avai tuta yam makwaina bima, yeigu bogwa batanekwaimi metoya oyumasi mina Asiria, deli si kaitakewa gala tuvaila bitomataimi.” \s1 Tokabilia isugigaiyaisi valu \p \v 28 E tilaula si tokabilia bogwa eiyoulisi valu Ai! Matausina isuwaisi wala isuwalaiyaisi valu Migironi! Matausina isaimwaisi si guguwa komwaidona mapilana Mikimasi! \v 29 Matausina ivapeilisi kadatala kaduvapwala e eibogi ikanamwaisi wala mapilana Geba! E tomotala Rama ibulukukoli sainela deli guyau Saulo la tomota leisisuaisi oviluwela Gibia komwaidona bogwa eisakaulasi. \v 30 Kuukuwakulasi mina Galim! Kuligalegasi mina Laisa! Kuuvitakaulasi mina Anatoti! \v 31 Ka, mina Madimena deli mina Gebim bogwa eisakaulasi paila bikwalasi. \v 32 Yam lagaila tilaula bogwa eisuvisi oviluwela Nobi, e matausina ipupaisagasi wa Koya Saiyoni mapilana Yerusalem. \p \v 33 E Guyau Topeuligaga bilisilavi matausina bimaisi watanawa ikalimtumtu kaiyasi makawala kai sisila bikosipu bila isilimku opwaipwaia. Matausina saina mina kamnomwana deli tovakaveka kasi tokugwa bogwa bivabwaisi e bimmosilasi. \v 34 E makawala kai olopola lawodila bitalukubali bikapusisi, Guyau bogwa bivabu matausina watanawa, makawala goli kaila Lebanoni kaimatabwaila kala kapusi. \c 11 \s1 Giyoubwaila la kabokwaraiwaga \p \v 1 E odalela Debida madilana gweguya matausina makawala kaitala kai makaina bogwa eilukubalaisi. Mitaga igau kaitasusila bitasusila metoya ouulotoula makaina, e makawala goli taitala guyau biyoulapula metoya oluwalaisi Debida tubula. \x - \xo 11.1 \xt YG 5.5; 22.16\x* \b \q1 \v 2 E Guyau la baloma bisaiki matauna kabitam, \q2 deli ninitalapula, e deli la kateta paila biguyoi la tomota. \q1 Matauna binikoli Guyau nanola deli bitemmali matauna, \q2 \v 3 e metoya la kabikaula baisa Yaubada, matauna bibani la mwasawa. \q1 Matauna gala biyakali la tomota metoya okasi gigisa kaina metoya obigasola. \q2 \v 4 Matauna biyakali tonamakava deli la giyoubwaila, \q2 e deli binagi avaka bibodi si kaisisu matausina mina mamama. \q1 Metoya ola karaiwaga wala tomota bibodasi kasi mipuki, \q2 e mina mitugaga bogwa bikaligasi. \x - \xo 11.4 \xt 2 Ts 2.8\x* \q1 \v 5 E matauna biguyoi la tomota metoya karaiwaga duwosisia, \q2 deli bigiyoubwaila baisa matausina. \x - \xo 11.5 \xt Ep 6.14\x* \b \q1 \v 6 E tuta matutona kaukwa nagigasisi deli sipi bideliyawasi wala gulitinidesi, \q2 e lepoda bikanuvadulisi deli gota nagugugwadi. \q1 Bulumakau nagugugwadi deli laiyoni nagugugwadi kaitala wala kasi kaiwaga, \q2 e gugwadi gudikikekita biyamataisi minasina. \x - \xo 11.6-9 \xt Ais 65.25\x*\fig Lepoda|src="BK 00049" size="col" copy="leopard (11.6) " ref="11.6" \fig* \q1 \v 7 Bulumakau deli beya kaitala wala kasi kaiwaga, \q2 e litusia bikanukwenusi wala gulitinidesi. \q1 E laiyoni bikamsi mnumonu makawala bulutuvalu. \q1 \v 8 Kidamwa guditala gwadi bimmwasawa katitaikinela keiyuna naiyayana \q2 mitaga minana gala wala bigadi magudina. \q1 \v 9 E odabala Saiyoni, makwaina Yaubada la koya kwebumaboma,\f u \ft Mapilana Yerusalem.\f* \q2 gala wala kwaitala kaboyogagi kaina avai mitugaga bisisu. \q1 E Guyau kala nikoli bikasewoki valu mapilana \q2 makawala milaveta ikasewoki sopi. \x - \xo 11.9 \xt Aba 2.14\x* \s1 Tomota okatupipi bikaimilavausi \p \v 10 Igau kwaitala yam bima avai tuta taitala giyouvau bikaloubusi metoya odalela Debida, e matauna bivigaki kaivatusi baisa boda komwaidona. Matausina bikayoulasi bilosi ola valu mavilouna vilouguyau, e bitemmalaisi matauna. \x - \xo 11.10 \xt Rm 15.12\x* \v 11 Avai tuta yam makwaina bima, Guyau biyomitalivau la peula bikaimilivau la tomota matausina kesala isisuaisi Asiria deli Itipita, viluwesi Patirosi, Sudani, Elam, Babilonia, Amati, deli goli mavilousina olumata deli wa simla obolita. \v 12 E Guyau igau biyosali yatala doya bivigaki kabotuvatusi baisa boda komwaidona paila bivayouli la tomota Isireli deli Yuda matausina eiuwaki neuya. Matauna bikaimilivau matausina metoya ambaisa ambaisa ovalu watanawa budotinidesi. \v 13 E Isireli kabokaraiwaga gala tuvaila bipoisivisi deli Yuda, e makawala goli Yuda gala tuvaila biselaia deli Isireli. \v 14 Mitaga Isireli deli Yuda bikatukwaitalasi wala bisuvisi Pilisitia opilikwaibwaga bikabiliasi, e deli bivayoulisi tomotala opilibomatu. Matausina bitomgwagasi odubasi mina Edom, deli mina Mowabi, mitaga mina Amoni bikabikuwolaisi matausina. \v 15 Guyau bivigaki bolita bimada mapilana Bolita Pilabweyani, e matauna bikaraiwogi yagila kweyuviyavi biuu bikatumadi Waya Yupereiti, mitaga sopi la keda bivigaki kaduyolima kaduyoyu biludulodu saina pikekita, mapaila availa wala magila biluvapela gagabila wala biluvapela. \x - \xo 11.15 \xt YG 16.12\x* \v 16 Matauna bikatubiasi kadatala kaduvakaiwa makadana bisuwa Asiria paila la tomota matausina eikesasi mina mmomova mapilana Asiria e bivisunupuloi matausina, makawala omitibogwa leivigaki baisa tubusia tuta matutona leisilavaisi mapilana Itipita. \c 12 \s1 Wosila nokagutoki \p \v 1 Yam makwaina igau bima tomota biwosisi kawasi. \b \q1 “Guyau ayakawolaim. Yoku kugibuluwaigu \q2 mitaga baisa tuta bogwa kuvisimolaigu e gala tuvaila kugibuluwaigu. \q1 \v 2 Yaubada matauna agu tokatumova. \q2 Yeigu badubumi matauna e gala bakokola. \q1 Guyau isakaigu ulo tuvaluwa e ikatupewolaigu. \q2 Matauna wala agu tokatumova. \x - \xo 12.2 \xt Sun 15.2; Sam 118.14\x* \q1 \v 3 Makawala tokadaka bimwamwasila ninasi avai tuta bimomsi sopi simokania \q2 e makawala goli Yaubada la tomota bimwasawasi avai tuta matauna bikatumovi matausina.” \b \p \v 4 Yam makwaina bogwa bimaima tomota biwosisi kawasi, \q1 “Kunokagutokisi baisa Yaubada. Kudousi baisa matauna paila bipilasaimi. \q2 Kukwamitulaisi baisa boda komwaidona avaka matauna bogwa leivagi! \q1 Kulukwaisi binikolaisi matauna saina tovakaigaga! \q1 \v 5 Kuwosisi baisa Guyau paila vavagi silagaga bogwa leivagi. \q2 Ibodi valu watanawa komwaidona bilagaisi bulogala makwaina. \q1 \v 6 Ibodi komwaidosi matausina isisuaisi Saiyoni biwosisi deli govasi! \q1 Isireli la Yaubada tobumaboma matauna tovakaigaga, \q2 matauna isisu deli la tomota.” \c 13 \s1 Yaubada igau bimipuki Babiloni \p \v 1 Baisa Yaubada la biga baisa Aisea matauna Amosi latula, paila bulogala Babiloni. \x - \xo 13.1—14.23 \xt Ais 47.1-15; Yer 50.1—51.64\x* \p \v 2 Tauwau, kuyosalaisi kabilia doyala odabala koya makwaina pwaipwaiawokuva wala! Kuwakulaisi tokabilia deli kukwatulokwasaisi matausina paila binikolaisi bisuvisi ikatudidaimisi kalapisilela valu makwaina kwekamnomwana. \v 3 Ka, Guyau bogwa eidou la tokabilia matausina mina kamnomwana deli mina tuvaluwa paila bikabiliasi kwaitala kabilia kwebumaboma e bimipuki availa availa matausina leigibuluwi. \p \v 4 Ka, kunakaigalaisi mowai odabala koya makwaisina, si mowai budotala boda saina budoveka, ka, si mowai boda ituwoli ituwoli deli kabokaraiwaga ituwoli ituwoli eikukougugulasi. E Guyau matauna tokabilia si kumatoula, eikikatubiasaisi la tokabilia paila bikabiliasi. \v 5 Matausina leimaisi metoya valu saina miloutala obusibusila valu watanawa. E metoya ola gibuluwa Guyau bisuvi paila bikatudidaimi viloumwaidona valu deli bikatudoum tomotela. \p \v 6 Kuvalamsi deli kami mmayuyu! Guyau la yam bogwa leivakatitaikina, yam makwaina matauna Topeuligaga bimai katudoum. \x - \xo 13.6 \xt Yoe 1.15\x* \v 7 Komwaidona tomota yumasi bimata deli si tuvaluwa bimama. \v 8 Komwaidona bibulukukoli e kabommayuyu biyomami matausina, makawala natana vivila kala mmayuyu eigigadi paila bitapoi yamala. Matausina bigisamapusi wala titoulesi deli kasi kokola, e kasi gigisa mmosila wala ikatumati. \v 9 Guyau la yam bogwa bimaima - yam makwaina mwau sainela matauna biyomitali gasisila kala leiya. Valu watanawa bivigaki biviloupakala e mina mitugaga taitala taitala bidoumsi. \v 10 Utuyam natana natana deli utuyam ladatala ladatala gala tuvaila bipisisi, kalasia biyuwoula mitaga bidudubila wala, e tubukona gala wala bilumalama. \x - \xo 13.10 \xt Isi 32.7; Md 24.29; Mk 13.24-25; Lk 21.25; YG 6.12-13; 8.12\x* \p \v 11 E Guyau ikaibiga kawala, “Yeigu bavigaki mwau bikaloubusi ovalu watanawa e bamipuki komwaidona tomota mina mitugaga paila si mitugaga. Yeigu bavabu watanawa availa availa matausina mina kamnomwana deli bamipuki availa availa matausina ninasi kaiveka deli mina yommayuyu. \v 12 E matausina eikesasi mina mmomova gala wala bibawasi, makawala goula. \v 13 E yam makwaina yeigu Guyau Topeuligaga bayomitali ulo gibuluwa, e bavigaki labuma bimotatina deli watanawa bilikuliku metoya okabala. \p \v 14 “E matausina mina gilagala eisisuaisi mapilana Babiloni bisumgeyaisi bisakaulasi bikeiitasi osi valu tatousi, makawala natana diya eisisakaula metoya toweiga, kaina makawala sipi gala isim kasi toyamata. \v 15 Kidamwa availa biyosisi matausina mina sisakaula bogwa bikatumataisi metoya okaiyala. \v 16 Litusia pwapwawa biwaiyasi wala bikatumataisi, e si bwala guguwala bilebwaisi deli si kukova biyosisi bimokaiasi, e matausina bigigisasi wala gala ibodi avaka bivagaisi.” \p \v 17 E Guyau ilivala kawala, “Yeigu baulisali mina Midia bisuvisi Babiloni bikabiliasi. Matausina gala bininaki luposi paila siliba deli gala bikau ninasi paila goula. \v 18 Matausina bimtulaisi tauwau tubovau metoya osi kaiyala. Tuvaila gala sitana binokapisaisi magudisina pwapwawa deli gugwadi. \v 19 Wo Babilonia saina viloukabalaki ikalisuwoli kabokaraiwaga komwaidona; e ivigaki tomotela si kabokamnomwana. Mitaga yeigu Guyau bakodidaimi Babiloni makawala omitibogwa bogwa lavigaki Sodom deli Gomora! \x - \xo 13.19 \xt Vit 19.24\x* \v 20 Ka gala taitala tomota bisiki mavilouna. Gala taitala tokwaidadina guma Arebia bikaliai la buliyoyova baisa, deli gala taitala toyamata sipi bilau la yawa bivakam mapilana valu. \v 21 Paila bavigaki mavilouna biviloupakala si valu, e mesinaku wala bolodila deli kuru biyuwoyoulasi kasi nigwa. E deli kasuwari bimilivalusi baisa, gota nabubolodila bivigakaisi si kabomwasawa bipeipelasi bimmwasawasi olumoulela mavilouna viloudadaimi. \x - \xo 13.21 \xt Ais 34.14; Sep 2.14; YG 18.2\x* \v 22 Minasina mauna nagigasisi deli ugiwagi bigougwausi e butula kaigasi makawala nauliwali nakipokipwa bikatuyumali makwaisina bwala kwaivakaveka deli makwaisina ligisa. Wo! Babiloni la tuta bogwa leima! Kala yam makwaisina bogwa katitaikina wala biwokuva.” \c 14 \s1 Mina katupipi bigalasi bikaimilavausi \p \v 1 E Guyau tuvaila binokapisi la tomota mina Isireli e binigivau matausina la tomota tatoula. Matauna bikaimilivau bilau osi valu tatousi, e mina gilagala bimaisi bisilomlasi deli matausina. \v 2 Bidubadu boda bipilasaisi mina Isireli paila bikaimilavausi ovalu mapilana Guyau leisaiki matausina, e boda ituwoli ituwoli tuvaila bimaisi biwotitalaisi matausina makawala si ula. Availa matausina omitibogwa eikatupipaisi mina Isireli, tuta baisa mina Isireli bikatupipaisi matausina, e mina Isireli bikaraiwogaisi matausina omitibogwa kasi tolamadada. \s1 Guyoula Babilonia la kaliga \p \v 3 E Guyau igau bivigaki mina Isireli bibanaisi kasi yovaiwasi metoya okasi mwau deli okasi mmayuyu, deli goli metoya opaisewa mwau makwaisina leikopitukwaisi leipaisauwaisi. \v 4 Avai tuta bivagi makawala, matausina biyosokanaisi guyoula Babilonia, bilivalasi kawasi. \p “Ka, guyau matauna toyommayuyu bogwa eitakubila. Matauna gala tuvaila bilamidadi avai tomota! \v 5 Guyau Yaubada bogwa leikodidaimi si peula matausina tokaraiwaga mina mitugaga. \v 6 Matausina saina mina gigasisi eilamidadaisi tomota deli eisetuwolaisi iyomiyuyaisi wala boda ituwoli ituwoli, mabudosina goli leikatupipaisi. \v 7 E baisa tuta valu watanawa komwaidona iluva uwosi deli si valu ivakota, e komwaidona tomota iusiwosisi deli si mwasawa. \v 8 E Lebanoni kaila makaisina reiyava deli kweisila bimwasawasi paila guyau matauna la kaliga; paila uula gala availa tuvaila bilukubali makaisina. Ka, matauna bogwa leikatubwataki kedala Tuma! \p \v 9 “E Tuma eikikapogega paila bibodi guyoula Babilonia. Availa availa matausina mina papeula igau eisisuaisi odabala pwaipwaia bilomasi imitakavataisi wala. E matausina gweguya bilomasi ititokaiasi metoya osi takaikaia mapilana Tuma. \v 10 E komwaidosi minasina ididouwaisi, kawasi, ‘Ka, baisa tuta yoku yakamaisi da peulasi makawala wala! Yoku bogwa lokutoula oma delisi! \v 11 Yoku omitibogwa isim kam taimamila metoya gita obutusi, mitaga tuta baisa yoku bogwa lokusisu wa Tuma. Mwatemwata eikubolaim wala tomwaidom.’ \p \v 12 “E ka, guyoula Babilonia, eidokaimsi yoku Kubwanayam. Mitaga tuta baisa yoku bogwa lokukwapusi metoya wa labuma e lokuma watanawa! Omitibogwa yoku kuyouli boda bidubadu, mitaga baisa tuta bogwa eilavaimsi lokuma opwaipwaia. \x - \xo 14.12 \xt YG 8.10; 9.1\x* \v 13 Yoku bogwa kuvitobu nanom mwada bukulaguva walakaiwa wa labuma e bukukwaliyeiya m takaikaia odubasi utuyam minasina walakaiwa sainela. Yoku m nanamsa ibodi bukusisu makawala taitala guyau odabala koya makwaina opiliyavata ambaisa minasina yaubada tokolu eisisuaisi. \x - \xo 14.13-15 \xt Md 11.23; Lk 10.15\x* \v 14 Yoku lokulivala mwada ibodi bukulaguva walakaiwa odabala lowalowa e bukuvigakaim makawala matauna Topeuligaga. \v 15 Mitaga ka, kaimapula, yoku bogwa lokusalili lokuma otukutakula Tuma. \p \v 16 “E tomata bitobu mitasi deli bigigisaimsi, deli udosi bikapogega wala bigigisaimsi. Matausina bikatupoisi kawasi, ‘Ki, matoulela goli omitibogwa imotitani valu watanawa e iyotitavi kabokaraiwaga bidubadu. \v 17 Ki, matoulela wala ikodidaimi valu vilouvakaveka e ivigakiga valu watanawa biviloupakala ke? Ki, matoulela wala gala avai tuta bitaneku mina katupipi kaina bitugwali bilosi osi valu ke?’” \v 18 Ka, guyousi valu watanawa komwaidona eikikaligasi ikanukwenusi okasi laka kweminabwaita, \v 19 mitaga yoku gala isim kam laka, deli wowom bipusoki wala olopovalu. Yoku deli matausina tokabilia leikatumataisi okabilia komwaidomi wala bukukwanuwaidalasi e uwomi bilauwaisi bilavaisi omlopu, e okaikesi bivapupoiyaimi. \v 20 Paila uula kukodidaimi m valu deli kukwatumati m tomota tatoum, mapaila yoku gala bibakwaim makawala samwa gweguya isim kasi laka. E dalem mina mitugaga gala wala taitala bimova. \v 21 Ka, ibodi katumata bogwa bivitouula! Matauna guyau litula bikaligasi wala paila uula tubusia si mitugaga. Gala taitala matausina bisisu paila biguyoi valu watanawa kaina bikaliivau valu vilouvakaveka. \s1 Yaubada igau bikatudidaimi Babiloni \p \v 22 E Guyau Topeuligaga ikaibiga kawala, “Igau bayouli Babiloni e bakatudidaimi mavilouna. Gala avai vavagi bikesa - gala gugwadi, e gala wala availa bimova. Yeigu Guyau bogwa lalivala makawala. \v 23 Yeigu bakivili Babiloni, bavigaki bimila dumia, e deli mauna minasina kuru bivigakaisi si valu. Yeigu bakau kaitanei batanei Babiloni, e batakopwi vavagi komwaidona. Ka, yeigu Guyau Topeuligaga bogwa lalivala makawala.” \s1 Yaubada igau bakatumituwoli mina Asiria \p \v 24 E Guyau Topeuligaga bogwa leilivala la biga katotila mwau, kawala. “Ka, avaka bogwa laninamsi bavagi bikaloubusi makawala. Avaka bogwa lavitobu nanogu bavagi, bavagi makawala. \x - \xo 14.24-27 \xt Ais 10.5-34; Neu 1.1—3.19; Sep 2.13-15\x* \v 25 Ogu valu Isireli yeigu bakatumtuwoli mina Asiria e bavapupoi matausina odabala ulo koya makwaisina. Yeigu igau bataneku ulo tomota metoya makaina kaitakewala Asiria deli metoya osi koni mwau leikokeulasi. \v 26 Baisa nanogu makawala paila valu watanawa, e yamagu bogwa lavitukoli paila bamipuki boda komwaidona.” \v 27 Guyau Topeuligaga bogwa leivitobu nanola bivagi makawala. Matauna bogwa leivitukoli yamala paila bimipuki; e gala wala availa ibodi bisilibodi matauna. \s1 Yaubada igau bikatumtuwoli mina Pilisitia \p \v 28 Taitu makwaina Guyau Eyasi eikaliga livala makwaina leikaloubusi. \x - \xo 14.28 \xt 2 Gwe 16.20; 2 Lil 28.27\x* \p \v 29 Mina Pilisitia, ka, kami lewa manona tuta tuta leiwawaimi bogwa leitawoula, mitaga gala wala isim uula paila bukumwasawasi. Avai tuta natana keiyuna bikaliga, e kaimapulaga nayuwela bima saina nayayana. E keiyuna poula bikatuvisi e ka, natana dokanikani nayoyowa bikaloubusi. \x - \xo 14.29-31 \xt Yer 37.1-7; Isi 25.15-17; Yoe 3.4-8; Emo 1.6-8; Sep 2.4-7; Sek 9.5-7\x* \v 30 E Guyau bivagi makawala toyamata sipi baisa la tomota mina namakava e bivigaki matausina biluva uwosi. Mitaga matauna biwitali molusaula saina mwau baisa yokomi Pilisitia, e gala taitala bisisu tomomova. \p \v 31 Komwaidomi mavilousina viluwela Pilisitia kuvalamsi deli kukwayoyusi paila pilasi. Komwaidomi yokomi ibodi bibulukukolaimi! Ka, tubumyou leikuva leima metoya opiliyavata makawala pilatala lowalowa - ka, baisa yuwotala tokwabilia gala isim kasi kokola bisuyaisi kulusi bimaisi. \p \v 32 Ammakawala bitavigakaisi bitamapwaisi mina Pilisitia si biga baisa yakidasi? Bitalukwaisi matausina Guyau bogwa leikaliivau Saiyoni e la tomota bikwalasi olumoulela metoya kabommayuyu komwaidona. \c 15 \s1 Yaubada igau bikatudidaimi Mowabi \p \v 1 Livala makwaina paila mina Mowabi. Kala bugitala wala ikatudidaimisi mavilousina Ari deli Kiri e tomotela Mowabi luvilova kutukwatu gala bigatona. \x - \xo 15.1—16.14 \xt Ais 25.10-12; Yer 48.1-47; Isi 25.8-11; Emo 2.1-3; Sep 2.8-11\x* \v 2 E tomotela Diboni imwenasi wa koya e iuvalamsi osi kabotapwaroru. Tomotela Mowabi ivilumgwagasi deli si kavinavina paila mavilousina Nebo deli Medeba, matausina iviliwaisi kulusi deli kasi gabula paila si ninamwau. \v 3 Tomota olilaga valu isisikamsi saigala. Tomota obikubaku deli odabala bwala iuvalamsi deli ikavinavinasi. \v 4 E tomotela Esiboni deli Eleala si valam ilouloweta valu, e kaigasi eiyoyu ilʹo iligalegasi mina Yaasa saina kaduwonaku. Maugotala goli si tokabilia ibulukukoli deli itatatuvasi. \v 5 Nanogu saina ivalam paila Mowabi! Tomotela bogwa eisakaulasi eilosi mapilana Sowa, deli ilolosi Egilati Selisia. E mimilisi ilaguvasi isuwaisi okedala biloula Luiti, matausina deli wala vilamsi; e mimilisi isakaulasi ilosi Oronaim, deli wala si kavinavina. \v 6 E Sopila Nimrim ipakala, e mnumonu opapala ivamatasi, e gala yatala yammwamova isisu. \v 7 E tomota ikovaluwisi isuwaisi Itayatila Guvagava mwada bikwalasi deli si guguwa. \v 8 Melalouya wala kaligeila Mowabi iyoyu butula valam. E si valam iyoyu ilʹo eiligalegasi oviluwesi Egilaim deli Bierelim. \v 9 E valu Diboni wayela ibwau wala buyavi, deli Yaubada igau bikatumkulovi tuvaila la mipuki saina mwaugaga baisa matausina. Ka matausina leikesasi mina mmomova olopola Mowabi bikatumatimkulovi wala. \c 16 \s1 Mina Mowabi ikubu si nanamsa \p \v 1 E metoya valu Sela oviloupakala mina Mowabi iwitalaisi natana lam ilokaia matauna tokaraiwogala Yerusalem paila bobwailila. \v 2 E matausinaga itulotulasi wala opapala Waya Anoni e iuvauvilasi wala makawala mauna bitavabutu metoya okasi nigwa. \p \v 3 Matausina ilukwaisi tomotala Yuda kawasi, “Tauwau kulukwaimasi avaka ibodi bakavagaisi. Kuyokuluvaimasi makawala kaitala kai kaikonigulela saina bwaina avai tuta kalasia bitowota, kutagwalasi bakavaiwasisi okaikonigulemi. Yakamaisi mina sisakaula metoya tilaula, mapaila kusipepunaimasi ambaisa gala ibodi availa bibanaimasi. \v 4 Kutagwalasi bakamilivalusi omi valu. Kukolaimasi metoya matausina availa mwada bikatumataimasi.” \p (Lamadada deli katumata biwokuva, e availa availa matausina tokodidaimisi valu bogwa bikaligasi. \v 5 E oluvi taitala metoya Debida odalela biguyau, e matauna saina giyoubwaila deli biyebwaili tomota. Matauna saina nanakwa bivagi avaka duwosisia, e binevikoli ammakawala karaiwaga duwosisia bogwa bikaloubusi.) \p \v 6 E mina Yuda ikaibigasi kawasi, “Bogwa lakanakaigalaisi si kamnomwana mina Mowabi. Bogwa lakanikolaisi matausina ninasi saina walakaiwa deli mina kaluvalova, mitaga si kamnomwana gala wala kala yeiwau.” \p \v 7 Matausina mina Mowabi bogwa bivalamsi paila kabommayuyu makwaisina bilumkolaisi. E avai tuta biluwaisi kasi kalumatabwaila igau leikamkomasi mapilana Kiri Eresi, matausina bivalamsi. Mapaila matausina ilavaisi ninasi ikusa. \v 8 E bagula makwaisina katitaikinela Esiboni deli goli makwaisina bigulesi waini mapilana Sibima bogwa leikotataisi - mabigulesila makwaisina mwada wainila leimommatasi matausina tokaraiwogasi boda ituwoli ituwoli. E okwaitala makwaisina bigulela waini ikau kala tateta ilʹo itobu ovalu Yasa, e iuwovila isuwa opilibomatu ila itobu oviloupakala, e iuwovila isuwa opilikwaibwaga ila itobu pilayuwela Milaveta Pilamata. \v 9 Makawala lavigaki kala valam Yasa e baisa tuta lauvalam paila bigulesi waini mapilana Sibima. E tuvaila avilam Esiboni deli Eleala, paila uula tomota gala wala avaka bitaiyauwaisi e bivigaki bimwamwasila ninasi. \v 10 Baisa tuta gala wala availa bimwasawa olumoulela makubilasina bilukumalala. Gala wala availa bigova kaina biwosi olumoulela makwaisina bigulesi waini. Gala wala availa bivapwaipwaia kaiuwala waini paila bimila waini, paila govala mwasawa bogwa eikalituli. \v 11 Akuvakuvila deli ulo ninamwau paila Mowabi, deli avilumgaga paila Kiri Eresi. \v 12 E mina Mowabi isisomatasi ilolosi osi koya makatuposina eivigakaisi si kabotapwaroru deli isusuvisi osi bwala tapwaroru paila bininigadasi, mitaga gala wala avaka kala bwaina bibanaisi. \p \v 13 Biga mabigasina Guyau bogwa eilivilibogwi paila Mowabi. \v 14 E tuta baisa Guyau ikaibiga kawala, “Ka, avai tuta bibudoki kwaitolu taitu Mowabi veiguwala komwaidona bogwa bitamwauki kala pikowau. E kala tomota saina bidugaga mitaga taivilesi wala bimovasi, e matausina goli mina gugolia.” \c 17 \s1 Yaubada igau bimipuki Siria deli Isireli \p \v 1 E Guyau ilivala kawala, “Damasiko igau bikatudidaimisi e gala tuvaila bidokaisi vilouveka, mitaga bimila dubilawawa wala. \x - \xo 17.1-3 \xt Yer 49.23-27; Emo 1.3-5; Sek 9.1\x* \v 2 E tomotala viluwesi Siria bogwa bisilavaisi mavilousina e biviloububusi. Mavilousina bimila saivau paila sipi deli bulumakau bikamkwamsi, e gala availa bibokavili minasina. \v 3 Isireli bogwa bikitumou la peula, e Damasiko bivigaki viloububagewa. E mina Siria matausina eikesasi mina mmomova bimmosilasi makawala tomotela Isireli. Yeigu Guyau Topeuligaga bogwa lalivala.” \p \v 4 E Guyau ikaibiga kawala, “Igau kwaitala yam bima Isireli la togaga bogwa bitamwau e mwada viloukabalaki mitaga bivigaki viloububagewa. \v 5 Ka, Isireli bivigaki makawala kwaitala bagula komwaidona bogwa leikapitunaisi e leitaiyauwaisi, kaina makawala kwaitala saibogwa oitayatilela Repaim avai tuta bikaveyasi biligaiwasiga kwaiwokuva. \v 6 Mitaga taivilesi wala bikesasi mina mmomova, e Isireli bivigaki makawala kaitala olibe e kaiuwala komwaidona bogwa eikiuyasi mesinaku wala kwaiyu kaina kwaitolu saina odubuni sasila, kaina kwaivilesi wala eikesasi masisisina odebela. Ka, yeigu Guyau Isireli la Yaubada bogwa lalilivala.” \fig Isireli bivigaki makawala kaitala olibe|src="LB00354" size="col" ref="17.6" \fig* \p \v 7 Avai tuta yam makwaina bima tomota bininavilasi baisa kasi Tobubuli paila pilasi, matauna Isireli la Yaubada tobumaboma. \v 8 Matausina gala tuvaila bikanuvatetasi baisa makwaisina kabogwabu lula leikaliaiisi, kaina bidubumaisi avaka leiyoudulokaisi metoya oyumasi titoulesi - makawala kaikobula si yaubada tokolu minana Aserai deli kabogwabu lula makwaisina paila bigubugabusi lula maiina simasimina. \p \v 9 Avai tuta yam makwaina bima, valu mavilousina saina viloupapeula bidadaimisi e bivilouwokuvasi wala makawala mina Ivi deli mina Amora isilavaisi si valu e isakaulasi metoya mina Isireli. \p \v 10 Mina Isireli, yokomi bogwa lokulumwelavaisi Yaubada, matauna goli kami topilasi deli kami tokwala, makawala kwaitala dukutotu kwaipeuligaga. Kaimapula, yokomi kubigubagulasi bagula ituwoli kwebumaboma mwada bukuvigakaisi mi kabotaimamila baisa togilagala si yaubada. \v 11 E kidamwa bukuvalaisi makwaisina bagula e nani kaukwau makwaina bitaginapula e bikatuyawaisi, ka, gala wala kabinaila. Mesinaku wala kabomwau deli lelia gala isim yuvisala. \s1 Tomgwaga odubasi tilaula \p \v 12 E boda ituwoli makwaisina saina kwaipapeula eituwasi leimaisi makawala bolita leipaisaga, kaina makawala kaisai saina kaivakaveka eikikawoulasi. \v 13 Boda makwaisina eisuvaisi kulusi leimaisi makawala kaisai eikikaipolu, mitaga avai tuta Yaubada eikawota matausina ivayumilasi, ibokavilaisi ilosi makawala tubumyou eiyuvisau opapala koya, kaina makawala wawa outuyagila eiyuvisau. \v 14 Wa bogi matausina eiuvitukokolasi wala, mitaga eiyam kaukwau bogwa eitamwau. E availa availa matausina idokaisi bikoyaisi da valusi bibodasi mwau makawala boda mabudosina. \c 18 \s1 Yaubada igau bimipuki Sudani \p \v 1 E piliyuwela makaduyosina wayela Sudani isisu kwaitala valu tutala mauna bikatupapapasi pinipanesi luluwala ililiku wala valu. \x - \xo 18.1-7 \xt Sep 2.12\x* \v 2 Metoya valu makwaina matausina touwata tokeula biga eisilasi osi waga makaisina leikamdokaisi metoya kivikivi e isunapulasi metoya Waya Naili. Tauwau yokomi tosikwawa saina baigoguna mitami, kweiitasi ovalu! Kwaimalaisi biga kulauwaisi omi valu mapilana waya eitaina eitapatu kuuyokaisi mi boda makwaina kwaipeula deli kwevayayoula, tomotami mina uwonaku deli mina dududubuna, matausina valu watanawa komwaidona ikukolaisi. \p \v 3 Komwaidona tomotala valu watanawa kulagaisi! Ka, avai tuta biyosalaisi doyala kabutuvatusi odubiluwotala koya makwaisina e yokomi bogwa bukugisaisi! Avai tuta bitigilulu tauya yokomi bogwa bukulagaisi. \v 4 E Guyau ilukwaigu kawala, “Yeigu basisu manum wa labuma e bakululukiga bagigisi, ulo manum makawala numla manumla bibasi wa bogi kwaitala kwaitala otutala tayoyuwa, kaina makawala kalasia bitowota bitobu matala saina yuviyavi. \v 5 Igau makateki bitaiyauwaisi waini kaiuwala lalesi bogwa eivadebwalisi deli kawailuwala bogwa eimonogusi. E tilaula saina pwapwasa bikatumtuwolaisi matausina mina Sudani makawala kema saina kakata bitakapituni sisila tamtala waini. \v 6 E si tokabilia uwosi biligaiwaisi mauna deli bolodila kʹasi. Avai tuta okweluvala yuviyavi mauna nayoyowa bivigakaisi kasi kalaga, e avai tuta okweluvala tula mauna nabubolodila kasi kalaga.” \p \v 7 Tuta bogwa leimaima Guyau Topeuligaga bikula kala semakavi metoya valu mapilana waya eitaina eitapatu boda makwaina saina mina papeula matausina touwonaku deli mina dudubuna, valu watanawa komwaidona ikukolaisi matausina. Matausina bimaisi wa Koya Saiyoni, baisa goli tomota bitemmalaisi Guyau Topeuligaga. \c 19 \s1 Yaubada igau bimipuki Itipita \p \v 1 Livala makwaina paila Itipita. \p Ka Guyau eisila olowalowa pilagigibuna, e bima mapilana Itipita. E mina Itipita minasina si yaubada tokolu itatatuvasi wala omatala matauna, e komwaidosi mina Itipita ibulukukoli sainela. \x - \xo 19.1-25 \xt Yer 46.2-26; Isi 29.1—32.32\x* \v 2 E Guyau ilivala kawala, “Ka, yeigu babisimwali kabilia bitokaia olopola Itipita e bavapinigu ninasi, taitala bikabilia baisa bodala e sola matauna otalila bikabilia baisa sola. E valu bikabilia baisa viloukalola, e gweguya matausina bipoisivisisi paila kabokaraiwaga. \v 3 Yeigu bakodidaimi si nanamsa deli bayomami kasi lumkola mina Itipita. Matausina bininigadasi baisa minasina si yaubada tokolu mwada bipilasaisi matausina, deli bilokaiasi tokaisivila paila bikatupoiyaisi baisa bilomasi tokwaliga paila kaitayuvisa. \v 4 Yeigu bakasali mina Itipita bilosi oyamala taitala giyougaga e matauna bikaraiwogi matausina. Yeigu Guyau Topeuligaga bogwa lalivala.” \fig Topwapoula deli si wota|src="LB00209" size="col" ref="19.8" \fig* \p \v 5 E Waya Naili bogwa bimamala e igau makateki wala bimada. \v 6 Makaduyona tukutakula komwaidona bisobogina avai tuta bimidakopwa. Mnumonu komwaidona bivamatasi, \v 7 deli bagula komwaidona opapala Waya Naili bimatutilasi e yagila biyuvisau bilau wala ambaisa. \v 8 E komwaidona matausina eititakunasi kʹasi metoya bibinibanisi deli bipwapoulasi olopola Waya Naili bigwagu kaigasi deli si valam. Si guguwa paila bani deli si wota gala wala dimlesi. \v 9 Matausina tobasisi karekwa yakakalaia si pikwaku bogwa biwokuva. \v 10 Komwaidona towolasi avai karekwa avai karekwa deli mina katavatu wotetila komwaidona bimata ninasi deli bivigaki si ninamwau. \p \v 11 Ka, matausina tokugwala valu Sowana mina ninagowa wala! E mina Itipita si tokatayuvisa saina mina kabitamgaga managowala wala! Ki, avaka uula eilukwaisi si guyau mwada matausina kaimapusi matausina mina ninitalapula deli gweguya tobubogwa? Woo! \v 12 Mwa, yoku guyoula Itipita, ammatausina m tokatayuvisa mina kabitam ke? E kaina matausina ibodi bilukwaimsi avaka Guyau Topeuligaga eininanamsi paila Itipita, kadai! \v 13 Matausina tokugwala Sowana deli Mempisi mina ninagowa wala. Matausina kasi karaiwaga bikugwaiyaisi boda makwaina, mitaga bogwa leisuninaisi mabudona. \v 14 Guyau bogwa leivapinigu ninasi matausina tokatayuvisa e si katayuvisa isipanigwawokuva wala. Mauula avaka mina Itipita eiuvagaisi sulawokuva wala deli eisilibeibeusi makawala taitala tomomom sopi kaipeula eivadumokikina okala lagobu titoulela. \v 15 E gala taitala olopola Itipita, kaina bidubadu la guguwa kaina tonamakava, kaina todabala kaina gala kala yeiwau, ibodi bivagi avai pilasi. \s1 Mina Itipita igau bitaimamilasi baisa Guyau \p \v 16 Tuta bogwa eimaima mina Itipita bivigaki kasi kokola makawala vivila. Komwaidosi bibulukukoli bitatatuvasi avai tuta bigisaisi Guyau Topeuligaga bivitukoli yamala paila bimipuki matausina. \v 17 E mina Itipita bikukolaisi mina Yuda tuta komwaidona iyoluluwaiyaisi matausina paila kasi mipuki Guyau Topeuligaga bogwa eikatubiasi paila matausina. \p \v 18 Tuta matutona bima, mavilousina viloulima vilouvakavekala Itipita bonasi bililivalasi biga Iberu. E tomota bilivalasi biga katotila mwau oyagala Guyau Topeuligaga. Viloutala mavilousina kala kavilevi bidokaisi, “Viluwela Kalasia.” \p \v 19 Tuta matutona bima, bikaliaiisi kwaitala kabogabu lula olopola Itipita paila Guyau, deli okaligeila Itipita bivitauwaisi kwaitala dakuna e bikabomaisi paila matauna. \v 20 Makwaisina bivigaki kabotuvitusila Guyau Topeuligaga migila olumoulela Itipita. Avai tuta tomota bibodasi lamadada e bidousi baisa Guyau paila pilasi, matauna biwitali taitala tau paila bikoli matausina. \v 21 E Guyau biyomitali titoulela baisa mina Itipita, e oluvi matausina binikolaisi matauna deli bitemmalaisi, e matausina bilulasi deli bisemakavaisi baisa matauna. Matausina bibigasi katotila mwau baisa matauna e bivagaisi avaka si biga katotila. \v 22 E Guyau igau bimipuki mina Itipita, mitaga oluvi bikatumovi matausina. Matausina bisivilasi baisa matauna, e matauna bilagi si nigada e bikatumovi matausina. \p \v 23 Tuta matutona bima, e kadatala kaduvakaiwa bipaisauwaisi Itipita bila Asiria. E tomotasi valu mavilousina bititowaisi bititomaisi, e boda mabudosina budoyu bitapwarorusi gulitinidesi wala. \v 24 Tuta matutona bima, Isireli biwokaia okasi kasa Itipita toyo Asiria, metoya boda mabudosina budotolu valu watanawa komwaidona bibani kala kabwaila. \v 25 E Guyau Topeuligaga bikabwaili matausina e bikaibiga kawala, “Tauwau mina Itipita, yeigu bakabwailimi, yokomi ulo tomota. Asiria, yokomi abubuloki yamagu. Yokomi Isireli, ulo tomota tatougu yokomi.” \c 20 \s1 Kabotuvitusila tovitoubobuta tokimwadu \p \v 1 Metoya ola karaiwaga Sagoni matauna guyoula Asiria la tokabiliasi kumatoula kasi tokugwa isuvi bikabilia Asidodi, mavilouna viloutala Pilisitia vilouvekala. \v 2 E omitibogwa, taitu kwaitolu bogwa leiwokuva, Guyau ilukwebogwi Aisea matauna Amosi latula bivilili katubukolela kaikela deli la saigala miyana leisisikoma biligaim. Matauna ivagi makawala e ililoula tokimwadu deli kaikilawokuva wala. \v 3 Avai tuta tilaula eiyoulisi Asidodi, Guyau ilivala kawala, “Ka, ulo touwata Aisea tokimwadu deli kaikilawokuva wala eililoula iboda kwaitolu taitu. E baisa kabotuvitusila avaka bikaloubusi baisa Itipita toyo Sudani. \v 4 E guyoula Asiria biyouli valu makwaisina kwaiyu, bikatupipi tomotela e bivadeili bilau mina kikimwadu wala. Tubovau deli tommoya, komwaidosi wala biloulasi kaikilawokuva deli mina kikimwadu, pwasi bikanumakava wala e baisa bivigaki kabommosila baisa Itipita. \v 5 E availa availa matausina eikikanasi baisa Sudani deli eikikamnimonaisi Itipita bogwa bikitulaisi kasi nanamsa e yotulela si pikwaku. \v 6 Avai tuta vavagi makwaina bikaloubusi, matausina eisipatilasi okowolawela Pilisitia igau bikaibigasi kawasi, “Ka, mwada leitakakanasi baisa matausina paila bikolaidasi metoya oyamala guyoula Asiria mitaga igau kugisaisi avaka eikikaloubusi baisa matausina! Wi, ammakawadasi? Ammakawala bitavigakaidasi bitakolaidasi titouledasi?” \c 21 \s1 Kilisala paila Babiloni kala dadaimi \p \v 1 Biga mabigana paila Babilonia. \p Makawala utuyagila ekikipini oviloupakala, kabommayuyu bikaloubusi metoya valu mapilana kabokokola sainela. \v 2 Yeigu bogwa lagisi kilisala vavagi saina mwaugaga bikaloubusi, okilisala makwaina lagisi eikikasalaisi sesia deli eikikatumatasi deli eiyayoulasi. \p Mina Ilam tokwabilia, kusuyaisi kulumi! Mina Midia tokwabilia, kuvaulaisi valu kuvapataisi! E Yaubada igau bivitobu tutala kabommayuyu Babiloni leiyomituli. \p \v 3 E avaka lagisi deli lalagi metoya kilisala makwaina ivakasauwaigu kokola deli mmayuyu, kala mmayuyu makawala natana vivila eigigadi tutala bitapoi yamala. \v 4 E ikiuta nanogu, atatatuva deli agu kokola. Yeigu apipikwaku nani bikoyavi, mitaga gala avaka kala bwaina abani mesinaku wala kokola. \p \v 5 Okilisala agisi kwaitala paka leikatubiasaisi, deli moi iyavaisi paila matausina leidouwaisi bisilaisi. Matausina ikamkwamsi deli imomomsi. E saina nanakwa tokaraiwaga idou kawala, “Yokomi kumatoula! Kwatubiasaisi mi vayoula!” \p \v 6 E Guyau ilukwaigu kawala, “Mwa kunagi taitala toyausa biyuuyausa kadumalaga e kuluki matauna bilivali avaka avaka igigisi. \v 7 Kidamwa bigisi tomota isisilasi wa wosa ivalabilasi imeimaisi, e deli mimilisi isisilasi wa ase deli kameli, matauna ibodi bivitoki tolosisi bibwaina.” \p \v 8 E toyausa ikawota kawala, “Tomwaya, bogwa lawai kailoulegu agu yam agu bogi layuuyausa wala.” \p \v 9 Gala kwaitala momwa matausina tosisila wa wosa leivalabilasi leimaisi. E toyausa eikawau kawala, “Babiloni bogwa leidadaimi! Komwaidona minasina si yaubada tokolu leititaimamilasi bogwa leikatumkumkwaisi opwaipwaia.” \x - \xo 21.9 \xt YG 14.8; 18.2\x* \p \v 10 Wo, ulo tomota Isireli, yokomi bogwa leivakikilaimi makawala witi, mitaga tuta baisa bogwa lauyokaimi bulogala bwaina avaka bogwa lalagi metoya baisa Guyau Topeuligaga matauna Isireli la Yaubada. \s1 Kala biga Edom \p \v 11 Biga mabigana paila Edom. \p Taitala ididouwaigu metoya Edom. Kawala, “Mwa toyausa, am makala kalu valu paila biyam? Kulukwaigu ammakala kalu valu.” \p \v 12 E yeigu avitakauloki kawagu, “Bogwa eiyumyam, mitaga igau bibogivau, e kidamwa magim bukukwatupoivau, kukwaimilavau kuma kukwatupoivauwaigu.” \s1 Arebia kala biga \p \v 13 Biga mabigana paila Arebia. \p Yokomi mina Dedani, yokomi lokumilivalusi oviloupakala mapilana Arebia, \v 14 ibodi bukusakaisi kasi sopi matausina tomota tokadaka leiwokaiami. Yokomi mina Tema ibodi bukusakaisi kaula baisa matausina mina sisakaula metoya okabilia. \v 15 Tomota eisisakaulasi metoya kema kala kakata, kaiyala, deli goli komwaidona kabilia silagila. \p \v 16 Oluvi Guyau ilukwaigu kawala, “Olopola kwaitala wala taitu bibudoki komwaidona si togaga mina Kedara bogwa biwokuva. \v 17 Matausina tokwabisi kaiyala mina tuvaluwa mokwita olopola Kedara. Mitaga gala ibawasi matausina bikesasi mina mmomova. Yeigu Guyau Isireli la Yaubada bogwa lalivala.” \c 22 \s1 Kala biga Yerusalem \p \v 1 Biga mabigana paila Itayatilela Kilisala. \p Avaka eikikaloubusi? Avaka paila komwaidosi tomotala valu eipakapakasi eikikaimwanasi osi kulumwala ke?\f v \ft Mina Yudia si bwala biyoudulaisi buligayuwela walakaiwa bipakapakasi baisa.\f* \v 2 Ka, valu viloumwaidona bogwa eiyega, lagisa deli kaimwana eivakasau valu. \p Ka, matausina mi tokabilia eikaligasi okabilia makwaina gala ikaligasi okawakali. \v 3 E kami tokugwa komwaidosi gala iluvikolaisi kaitala si kaiyala mesinaku wala isakaulasi e tilaula iyosisi matausina. \v 4 E desi wala agumwaleta bauvalam kasi valam ulo tomota komwaidosi matausina eikaligasi. E taga kuvigikonaisi mwada bukuvisimolaigusi. \v 5 E ka, tuta baisa kala tuta sineiyou, vakalawou, deli goli takainowa olopola Itayatilela Kilisala, e baisa Guyau Giyouveka Topeuligaga leiwitali leimakaiadasi. Kalila da valusi bogwa leivakubalaisi deli da dousi paila pilasi leikatuyumali wala opapala koya. \p \v 6 Tokabilia mapilana valu Ilam eisisilasi leimeimaisi osi wosa, deli si kaiyala. E tokabilia mapilana Kiri bogwa eivenokusi katubaiasa si vayoula. \v 7 Makubilasina kubilumalala oitayatila Yuda bogwa eivakasuwoki makaisina waga kaibibiu; e tokwabilia matausina eisisilasi osi wosa eivabodaisi makaduyosina kalapisilela Yerusalem. \v 8 Komwaidona kabokwala olopola Yuda eidadaimisi. \p Avai tuta leikaloubusi makawala, e yokomi lokusunupuloiyaisi guguwala kabilia metoya okabosakaila. \v 9-10 Yokomi lokuvitokaisi tolosila ammakatuposina kalila Yerusalem magila vigavau. Kuvakawolaisi komwaidona bwala olopola Yerusalem e kwatudidaimisi kwaivila makwaisina paila bukukwauwaisi youdulela e bukukwaliivauwaisi kalila valu. E katumkulovala kami sopi bitavikoti, \v 11 yokomi lokukelaisi kwaiyuwela utuwotu olumoulela valu paila bitavikoti sopi leititayelu leimaima metoya makwaina kwaibogwa sopi. Mitaga gala wala sitana kutovilakaisi Yaubada, paila matauna ininamsibogwi vavagi makwaisina komwaidona deli matauna eitagwala vavagi makwaisina biviloubusi. \p \v 12 E Guyau Giyouveka Topeuligaga ididouwaimi paila bukuvalamsi deli bukukwavinavinasi, bukuviliwaisi kulumi deli bukusikamsi mi saigala. \v 13 Mitaga kaimapula yokomi kukwaimwanasi deli wala gigilemi. Kukwatumataisi sipi deli bulumakau nagugwadi paila bukukwamsi, deli kumomsi waini. Yokomi kulivalasi kawami, “Yakidasi ibodi wala deli bitakamsi e bitamomsi! Paila nabwaia yakidasi bitakaligasi.” \x - \xo 22.13 \xt 1 Kr 15.32\x* \p \v 14 E Guyau Giyouveka Topeuligaga titoulela ilukwaigu kawala, “Matausina mina mitugaga gala wala baligaiwa si mitugaga osi tuta komwaidona ovalu watanawa. Yeigu Guyau Giyouveka Topeuligaga bogwa lalivala.” \s1 Kala katuloluta Sebina \p \v 15 E Guyau Giyouveka Topeuligaga bogwa eilukwaigu balokaia Sebina matauna tokaraiwogala komwaidona uvagila obuloveka, e baluki matauna kawagu, \v 16 “Mwa, yoku avai tau yoku ke? Availa ikaraiwogaim paila bukukeli kam laka opapala koya ke? \v 17 Yoku mwada taitala todabala yoku, mitaga Guyau gala bivakayawaim, bilupaim bilavaim bukulo ʹo. \v 18 Matauna bilitakaim bikipupumaim e bilavaim bukula ituwoli valu vilouveka. Baisa bukukwaliga opapasi makaisina waga kaibibiu lokukwamnumoni. E komwaidona obuloveka kala tosisu bilumkolaisi mmosila paila uula yoku. \v 19 E Guyau bikau m kwaraiwaga biligaim e biguduga kulum bisakailikaim pwaipwaia.” \p \v 20 E Guyau iluki Sebina kawala, “Avai tuta bikaloubusi makawala, yeigu bawitali biga baisa ulo touwata Eliakim matauna Ilikaia latula bimakaiagu. \v 21 E yeigu bavisikoma matauna kam kwama miyana kwamela karaiwaga deli basipu okuvalila kam wakala miyana wakalela karaiwaga, deli basaiki komwaidona karaiwaga yoku lokuiyosi. E matauna bibubuna makawala tumasi mina Yerusalem deli mina Yuda. \v 22 Yeigu basaiki matauna komwaidona karaiwaga metoya ola bwala guyau matauna, matauna Debida dalela. E komwaidona buluva obuloveka matauna biyosi; e avaka biulaim gala availa gagabila bikatubodi, e avaka bikatubodi gala availa gagabila biulaim. \x - \xo 22.22 \xt YG 3.7\x* \v 23 Yeigu bavaloli la karaiwaga makawala kaimtuya gala biyega, e metoya baisa matauna komwaidona dalela bibanaisi kasi taimamila. \p \v 24 “Mitaga igau tuta oluvi bilumkoli mwau metoya baisa matausina dalela. Bikanuvatetasi baisa matauna makawala kulia deli avai guguwa bikanekukwa metoya kaisaga. \v 25 E oluvi makaina kaisaga biyega e bikapusi. E komwaidosi matausina eikanuvatetasi baisa matauna deli bikapusisisi goli e bogwa wala bidoumsi.” Ka, Guyau bogwa leilivala. \c 23 \s1 Pinisia kala biga \p \v 1 Biga mabigana paila Taia. \p Ibodi bukukwayoyusi yokomi mina lʹuguta kukaikokewasi obolita. Mi valu Taia olumata bogwa eidadaimisi. Bolela deli kabokota eikodidaimisi wala. Avai tuta kudoubusisi metoya mapilana Saipirosi paila bukukwaimilavausi omi valu tatoumi, tuta baisa goli kulagaisi bulogala. \x - \xo 23.1-18 \xt Isi 26.1—28.19; Yoe 3.4-8; Emo 1.9-10; Sek 9.1-4; Md 11.21-22; Lk 10.13-14\x* \v 2 Ibodi bukuvalamsi yokomi mina gigimwala mapilana Saidoni. Lokuwitalaisi mimilisi tomota \v 3 bidoupelasi obolita mwada bigimwalasi kʹasi kabinaila mapilana Itipita, e tuvaila bigigimwalasi deli boda komwaidona. \p \v 4 O valu Saidoni, yoku bogwa leiyomsilaimsi! Bolita deli tilibwabwau itavileiyaimsi kawasi, “Yeigu gala wala avai tuta auni guditala gwadi. Deli gala avai tuta avitubwi taitala tau kaina natana vivila.” \p \v 5 Mina Itipita madeilila wala bikaikai ninasi deli kasi kokola avai tuta binakaigalaisi bulogala Taia bogwa leikatudidaimisi. \p \v 6 Ibodi bukukwayoyusi yokomi mina Pinisia deli mi ninamwau! Ibodi bukuvigikonaisi bukusakaulasi bukulosi Sipeini! \v 7 Ki, viluwela kaimwana mavilounala Taia saina kabomwasawa, mavilouna saina viloubogwa omitibogwa leima lagaila? Ki, mavilounala tomotala matausina totowawaga eiluluwasi eilosi obolita ibudaisi valu opilatala? \v 8 Ki, availa eikikaraiwogi vavagi makwaisina komwaidona bikikaloubusi olopola Taia, mavilouna vilouguyau, e togigimwala gweguya wala litusia matausina saina kasi taimamila ovalu watanawa ke? \v 9 Ka, baisa Guyau Topeuligaga nanola makawala. Matauna ininamsi makawala paila magila biyokili mitasi taga tuvaila bikamnomwanasi paila avaka eiuvagaisi e biyomsili matausina tovakaveka isim kasi taimamila. \p \v 10 Ka, yokomi omitibogwa lokubudaisi mi valu olumoulela Sipeini, ibodi bukukwalupoulasi kubigulaisi mi pwaipwaia! Paila gala availa tuvaila bikolaimi makawala eivagaisi omitibogwa. \v 11 E Guyau bogwa eivitukoli yamala odabala bolita e ikatudidaimi bidubadu kabokaraiwaga. Matauna tuvaila ikaraiwogi bikatudidaimisi komwaidona vilouvakavekala si kabogimwala olopola Pinisia. \v 12 O valu Saidoni, mi kabomwasawa bogwa leiwokuva deli mi tomota bogwa eilamidadaisi. Ilagoli kaina bisakaulasi bilosi Saipirosi, mitaga gala wala bikwalasi. \p \v 13 (Gala mina Asiria, mitaga mina Babilonia wala eikatudidaimisi valu e mauna nabubolodila leivakasuwoki Taia. Matausina mina Babilonia wala leikaliaiisi bolela kasi taboda, leivakubalaisi Taia kalila kwepapeula e iluvaiwaisi mavilouna kwedadaimi.) \p \v 14 Yokomi tokaikokewa omilaveta, kukwayoyusi deli mi ninamwau. Ka, mi valu mavilouna lokuninakusisi bogwa leikodidaimisi. \p \v 15 E wa tuta matutona Taia kala luluwai biwokuva biboda kwailuwolima kwailuwoyu taitu, makawala taitala guyau la guyau kala kaduwonaku. Avai tuta makwaisina kwailuwolima kwailuwoyu taitu biwokuva, e Taia bidavila makawala natana nakalimwala eibutukwaisi wosi. \q1 \v 16 Ve, yoku nakomlilipwa mwada bogwa eitamwau kaikobum, \q2 kukwau m gita kutaini valu! \q1 Kuwawai deli kuusiwosi e m kwatugweimila \q2 kuvigivau paila bukukwatudou m tomota tuvaila. \p \v 17 Avai tuta kwailuwolima kwailuwoyu taitu makwaisina biwokuvasi, Guyau bisaivau kala kaisisu valu Taia bikeiita bila odokala mavilouna e bikasali titoulela baisa kabokaraiwaga komwaidona ovalu watanawa. \v 18 E avaka mavilouna leitakuni metoya ola guguwa bikabomaisi baisa Guyau. Mavilouna gala bikatuyumali bisaim, mitaga komwaidona bigimlokaisi kʹasi deli kasi karekwa availa availa matausina ititapwarorusi baisa Guyau. \c 24 \s1 Guyau igau bimipuki valu watanawa \p \v 1 Guyau igau bikodidaimi valu watanawa e bivilouwokuva wala makwaina. Matauna bilitaki pwaipwaia e tomotala biwaki neuya. \v 2 E komwaidona tomota bilumkolaisi mipuki makawala wala - tolula deli tomotamakava, ula toyo kasi tokaraiwaga, togigimwala deli togimlovau, tosaiki deli totogu, matausina bidubadu si guguwa deli mina namakava. \v 3 Valu watanawa bitamsomsila e kwedadaimi wala bitotu. Guyau bogwa leilivala e bivagi makawala. \p \v 4 Valu watanawa bivalubulabu e bivamata; komwaidona vavagi odabala pwaipwaia biyomami; mapaila valu watanawa deli goli walakaiwa bogwa bigaga. \v 5 Tomota bogwa leiyogwalaisi valu watanawa metoya osi kowolova paila Yaubada la karaiwaga deli leikodidaimisi kabutu makwaina leivagi deli matausina mwada bikanigaga tuta gala biwokuva. \v 6 Mapaila Yaubada ibuloti valu watanawa. E kala tomota eilumkolaisi kala mmayuyu paila mapula avaka bogwa leivagaisi. E matausina kesala mina mmomova kasi bawa ibubusi wala. \v 7 Matamsina waini bogwa eiigiyagisi deli eivamatasi mauula waini iukuwokuva. E availa availa matausina si mwasawa lagaila bininamwausi, \v 8 si kaisousau deli gita butusi saina bwainigaga bogwa eikatutuli. \v 9 E gala wala tuvaila biusiwosisi deli si mwasawa avai tuta bimomomsi waini; deli gala tuvaila availa biyebwaili kakamwenala. \v 10 E vavagi komwaidona olumoulela valu bogwa eivanigwa, e tomota ikobudokaisi bwala titoulesi paila bikwalasi. \v 11 Matausina iukuwakulasi wa keda paila uula gala tuvaila bibanaisi waini. Si mwasawa bogwa wala leiwokuva; e bogwa wala eitamwauvagasi metoya osi valu. \v 12 Valu bogwa wala eidadaimi, deli kalapisilela komwaidona bogwa wala eikatupilakwaisi. \v 13 Baisa makawala igau bileiki baisa boda kwaitala kwaitala ovalu watanawa komwaidona. Bivigaki makawala tayoyuwa okala vigimkovila, kaiuwala olibe mmweisala bikousisi metoya okailesi deli makawala waini kaiuwasi bigudumkulovaisi otamsi. \p \v 14 Matausina eikesasi mina mmomova biwosisi deli si mwasawa. Matausina opilikwaibwaga bikamitulaisi ammakawala Guyau la tovakaigaga, \v 15 e matausina opilibomatu biyakawolaisi matauna. E matausina eisipatilasi okawolawa biyakawolaisi Guyau, Isireli la Yaubada. \v 16 Metoya obusibusila valu watanawa bitanakaigalaisi wosi kala yakaula Isireli, mabudona mina mitukwaibwaila. \p Mitaga yeigu gala wala sitana ulo pikwaku tuvaila isisu! Wowogu bogwa wala eibubiyagila! Tokwasesila isaituwolaisi wala si kasesila, deli si sopa iyouloveka sainela. \v 17 Ka, tomota komwaidomi, kunakagalaigusi! Kabokokola, nobwala, deli sikula eitutulaimi wala. \v 18 Availa ivigikoni mwada bisakauligili kabokokola bikapusi bila onobwala, e availa ivigikoni mwada bisaga metoya onobwala bogwa biwai wa sikula. Kuna kunoveka bikapusi metoya wa labuma, e valu watanawa tumilela biyega. \v 19 Valu watanawa bilakadi, bitavisi e bikapogega. \v 20 Valu bigougeuna makawala taitala tomomom deli biigayega makawala kwaitala sokwaipa utuyagila biiyagi. Mitugaga bogwa wala eitomkulu valu watanawa, e mavilouna bikapusi e gala wala tuvaila bitokaiavau. \p \v 21 Tuta bogwa leimaima Guyau bimipuki topapeula ovalu walakaiwa deli guyousi ovalu watanawa. \v 22 E Yaubada igau bivayouli komwaidosi gweguya bimai gulotala bivigaki makawala tokatupipi olumoulela nobwala. Matauna bikobudoki matausina olumoulela nobwala tatoula wala bila ibudoki yamla kasi mipuki. \v 23 E tubukona bidudubila, deli kalasia gala tuvaila bikata, paila Guyau Topeuligaga biguyau. E matauna biguyau odabala Koya Saiyoni olumoulela Yerusalem e tomota kasi tokugwa komwaidona bogwa bigisaisi la guyugwayu matauna. \c 25 \s1 Wosila yakaula \q1 \v 1 Guyau, yoku ulo Yaubada; \q2 yeigu batemmalaim e bayakawoli yagam. \q1 Vavagi bidubadu bogwa lokuvagi kaboyowalula; \q2 deli makawala nanom yoku bogwa lokuvagi avaka \q2 m nanamsa lokuninamsibogwi omitibogwa. \q1 \v 2 Yoku kukodidaimi valu vilouvakaveka \q2 kuvigaki makawala kabolovala wawa \q2 deli kukodidaimi kalisi kwepapeula. \q1 Ligisa makwaisina kada tilaulasi leikaliaiisi \q2 bogwa leitamwauvagasisi. \q1 \v 3 E boda ituwoli ituwoli kwepapeula biyakawolaimsi; \q2 e osi valu boda mabudosina mina yommayuyu bikukolaimsi. \q1 \v 4 E mina namakava deli mina mamama eikayolasi eiwokaiamsi \q2 e bogwa eikwalasi osi tuta mwau. \q1 Yoku si kabosipepuni metoya utuyagila \q2 deli kasi kaikonigula metoya tigininila kalasia. \q1 Tilaula mina dubakasala bisuyaisi kulusi makawala \q2 utuyagila bikoulusa otutala katubugibogi, \q2 \v 5 deli weigigi tigininila oviloupakala. \q1 Mitaga yoku Guyau, bogwa lokuvigaki kada tilaulasi luvilova kutukwatu \q2 yoku bogwa lokukimati si kauwaileku \q2 matausina tomota mina yommayuyu, \q2 makawala kumum tulela tutala bituma matala kalasia. \s1 Yaubada ikatubiasi kwaitala paka \p \v 6 E odabala Koya Saiyoni Guyau Topeuligaga bikatubiasi kwaitala paka paila komwaidona boda ovalu watanawa - kalagila paka makwaina leikatubiasi kaula kalamatabwaila deli waini wainitoula. \v 7 Metoya baisa matauna saina nanakwa bikau biligaim lowalowala ninamwau mapilana eikuboli odubasi boda komwaidona. \v 8 Guyau Topeuligaga bikatudidaimi kaliga la peula, e gala tuvaila bisisu! Matauna biwaisi mitiligisi tomota komwaidona deli bikatulilisi kasi mmosila matausina metoya avaka leilumkolaisi ovalu watanawa komwaidona. Guyau titoulela bogwa leilivala makawala. \x - \xo 25.8 \xt 1 Kr 15.54; YG 7.17; 21.4\x* \p \v 9 Avai tuta bikaloubusi makawala, tomota komwaidona bilivalasi kawasi, “Matauna goli da Yaubadasi! Da dubumaisi bogwa tavatobusi baisa matauna, e matauna bogwa eikolaidasi. Matauna goli Guyau! Da dubumaisi bogwa tavatobusi baisa matauna e mapaila baisa tuta deli wala da mwamwasilasi e da mwasawasi gala bitakaibiga paila matauna bogwa leikatumovaidasi.” \s1 Yaubada igau bimipuki Mowabi \p \v 10 Guyau igau bikoli Koya Saiyoni mitaga bivakikili mina Mowabi, makawala yogilimwamwaisa bivakikilaisi deli bulutuvalu pwasi. \x - \xo 25.10-12 \xt Ais 15.1—16.14; Yer 48.1-47; Isi 25.8-11; Emo 2.1-3; Sep 2.8-11\x* \v 11 Matausina bivitukolaisi yumasi bititeiwolasi makawala obolita bikakayasi, mitaga Yaubada biyomsili matausina, yumasi bimama e bidagugu. \v 12 Matauna bikatudidaimi Mowabi kalila kwaiwonaku deli kwaipapeula bisiyeila bila opwaipwaia. \c 26 \s1 Yaubada igau bivigaki la tomota bitomgwagasi \p \v 1 Kwaitala yam igau bima tomota biwosaisi mapilana wosi oviluwela Yuda, kawasi, \q1 Da valusi saina kwaipeula! \q2 Yaubada titoulela bikoli mavilouna kalila. \q1 \v 2 Taulaimwaisi valu kalapisilesi \q2 e tatugwalaisi boda mabudona mina dubumi bisuvisi, \q2 mabudona goli iuvagaisi avaka kamokwita. \q1 \v 3 Yoku Guyau kusaiki vakota mokwita \q2 baisa availa matausina ininatotilasi \q2 deli si dubumi isailisi baisa yoku. \q1 \v 4 Bitadubumaisi Guyau tuta komwaidona, \q2 matauna tuta komwaidona bikolaidasi. \q1 \v 5 Matauna bogwa ivabu watanawa matausina mina kamnomwana; \q2 e ikatudidaimi si valu kwaipeula makwaina leisisikaisi, \q2 deli ivakubali kalisi ila opwaipwaia ikatumsumsoli. \q1 \v 6 E availa availa omitibogwa matausina eilamidadaisi \q2 baisa tuta eililoulasi odabala makwaina \q2 e okaikesi ivapupoiyaisi. \b \q1 \v 7 Mwa Guyau yoku lokukwatudubuni si keda mina mitukwaibwaila; \q2 e biloulasi keda duwosisia. \q1 \v 8 Yakamaisi bakabokulaisi nanom e ma pikwakusi bogwa lakavatobusi baisa yoku; \q2 yoku wala kammwaleta ma nakusisi. \q1 \v 9 Wa bogi kam nananamsa iyokupataigu; \q2 avai tuta bukuyakali valu watanawa deli tomotela, \q2 matausina komwaidosi bikatetasi avaka karaiwaga duwosisia. \q1 \v 10 Ilagoli yoku bukumitukwaii mina mitugaga, \q2 mitaga matausina gala avai tuta bikatetasi avai vavagi bwaina. \q1 Ilagoli matausina isisuaisi olumoulela si valu mina mitukwaibwaila mitaga immitugagasi wala; \q2 matausina ipakaisi paila bivitokaisi tolosila m giyouveka. \q1 \v 11 Kam tilaula gala inikolaisi bukumipuki matausina. \q1 Mwa Guyau, kuyomsili matausina e kutagwala bilumkolaisi mmayuyu; \q2 kutagwala bilumkolaisi kala mmayuyu mmipuki makwaina bogwa lokukwatubiasibogwi. \q1 Kuvituloki matausina ammakawala kala vakaila m yebwaili baisa m tomota. \x - \xo 26.11 \xt Ib 10.27\x* \b \q1 \v 12 Guyau, yoku bukuvigakaimasi bakasibwabwailasi; \q2 vavagi komwaidona lakabubanaisi \q2 baisa uwala avaka m wotetila. \q1 \v 13 Guyau yoku ma Yaubadasi. \q2 Ituwoli tomota baisa tuta eikikaraiwogaimasi, \q2 mitaga ma Guyausi kammwaleta wala yoku. \q1 \v 14 Baisa tuta matausina bogwa leikaligasi e gala tuvaila bimovavausi; \q2 bilomasi gala tuvaila bitokaiavausi, \q1 paila bogwa lokumipuki matausina \q2 deli lokukwatudoum matausina. \q1 E gala wala availa tuvaila iluluwai matausina. \q1 \v 15 Guyau, bogwa lokuvigaki ma bodasi eikwaiveka, \q2 e ma kabokaraiwagasi eibeiyaya eimwaim eimwaim, \q2 metoya baisa kuyomitali kam taimamila. \q1 \v 16 Guyau yoku kumipuki m tomota, \q2 e deli kasi mmayuyu inigadasi baisa yoku. \q1 \v 17 Guyau, yoku kuvigakaimasi kawaiweyasi, \q2 makawala natana vivila biwaiweya avai tuta bigadi paila bivalulu. \q1 \v 18 Yakamaisi toyo kama mmayuyusi deli kala kaikai ninamaisi, \q2 mitaga gala wala avaka uwala ikaloubusi. \q1 E paila ma pwaipwaiasi kabiliala gala wala avai tuta katomgagasi; \q2 e gala wala avai vavagi kabanaisi. \b \q1 \v 19 Komwaidosi ma tomotasi matausina bogwa leikaligasi igau bimovavausi! \q1 Matausina tomwaidosi wala bitokaiasi bimovavausi. \q1 Komwaidosi matausina eimasisisi okasi laka \q2 bimamatasi e biwosisi deli si mwasawa. \q1 Makawala numla eiyomovi valu watanawa \q2 e makawala goli Guyau biyomovivau matausina bogwa leikaligabogwasi. \x - \xo 26.19 \xt Dan 12.2\x* \s1 Yakala deli vigavau \p \v 20 Yokomi ulo tomota, kusuvisi omi bwala e kukwatubodaisi kami yoyu. Bukusupepunisi olumoulela tuta pikekita wala, tatoula wala Yaubada la gibuluwa biwokuva. \v 21 Ka, Guyau bibusi bima metoya ola kabosisu wa labuma paila bimipuki mina watanawa paila si mitugaga. E katumata makwaisina leikiwolaisi ovalu watanawa bogwa biyoumatilasi, e pwaipwaia gala ibodi bikatupwani matausina availa availa leikatumataisi. \c 27 \p \v 1 Wa yam makwaina Guyau bikau la kema kemala vilougaga makavina eiuvagi togaga paila bimipuki Dokanikani, minana dokanikani naloulewa natepotepwa eikanukwenu obolita e bikatumati minana. \x - \xo 27.1 \xt Yob 41.1; Sam 74.14; 104.26\x* \p \v 2 Wa yam makwaina Guyau bilivali livalela la bagula kwaimatabwaila, \v 3 “Bayamati makwaina deli bavinumli tuta tuta. Deli bayausi yam deli bogi mwada gala availa gagabila biyogagi makwaina. \v 4 E yeigu gala tuvaila bagibuluwi ulo bagula. Mitaga kidamwa kaigunigwaini deli kaibisibasi bikosomapusi, e yeigu bavakadoum makaisina. \v 5 Mitaga kidamwa ulo tomota kasi tilaula magisi bakoli matausina, ibodi matausina bivasosusi deli yeigu. Mokwita goli, ibodi bivasosusi deli yeigu.” \p \v 6 Igau tuta bima tomotala Isireli, matausina Yekobe dalela, bitalola kailawalisi makawala kai, e bikatuyawaisi deli bibukulasi. E kaiuwasi bivakasau valu watanawa. \p \v 7 Guyau immipuki mina Isireli mitaga kala mmayuyu gala makawala kasi tilaula eilumkolaisi, e tomota gala bidubadu ikaligasi. \v 8 Mesinaku wala Guyau la mipuki eikasali la tomota eilauwaisi okatupipi. Guyau ivigaki utuyagila kwetiganini metoya opilibomatu iuu e iyuvisau matausina ilau okatupipi. \v 9 E avai tuta wala bikatumkumkwaisi dikunela si kabogabu lula minasina yaubada sasopa bimila pwaka, e gala tuvaila kwaitala kabogabu lula paila maiina simasimina kaina kabotuvitusila minana yaubada tokolu Aserai bisisu, baisa tuta goli Guyau biligaiwa si mitugaga mina Isireli. \p \v 10 E valu deli kalila kwaipeula bogwa leikodidaimisi. Mavilouna bogwa eisilavaisi vilouwokuva wala makawala viloupakala. E mavilouna bogwa leibubu e bulumakau eivigakaisi si valu paila bikikabubunasi. \v 11 Kai komwaidona sisisi bogwa leimatasi eisilakai vivila bimaisi biutokaisi kai masisisina. Paila uula tomota gala sitana itapuloki ninasi, Yaubada matauna kasi Tobubuli gala bimitukwaii matausina kaina binokapisi matausina. \p \v 12 E wa yam makwaina, Guyau bivayoula la tomota taitala taitala, metoya Waya Yupereiti bilaga mina Itipita okasi kaligei, makawala taitala tomota eikilakila witi, bimwaim wawa bimwaim kawailuwala. \p \v 13 Avai tuta yam makwaina bima, tauya bitagina biyuvidouwaisi komwaidona mina Isireli eisisuaisi okatupipi mapilasina Asiria toyo Itipita. Matausina bikaimilavausi bimaisi Yerusalem bitapwarorusi baisa Guyau ola koya kwebumaboma. \c 28 \s1 Kasi katuloluta mina Isireli \p \v 1 Wooi kabokwaraiwaga Isireli bogwa bidadaimi! Kala katububula leiukuwokuva makawala butia kwaiigiyagi odubasi matausina kami tokugwa mina mommata. Bulami maiina simasimina ivakasau odubasi ivigaki ninasi kala kaiveka, mitaga kugisaisi matausina eimommatasi, eikanukwenusi makawala tokukwaliga. \v 2 E ka, Guyau bogwa eiyosi taitala topeuligaga\f w \ft Matauna mina Asiria si guyau.\f* e matauna eikikatubaiasa paila bikabilia deli matausina. Matauna bima makawala utuyagila deli kala kuna kwekulokula, makawala kunovakaveka kuna, makawala sakala eisisakaula saina minimani sainela, e bikodidaimi valu. \v 3 E matausina tokugwa tomomom waini ninasi walakaiwa bogwa bivapupoi matausina okaikela. \v 4 E matausina tokugwala Isireli ninasi walakaiwa wala, e mwada sitana pikekita kasi kavisi eisisu bogwa bitamwau makawala kavalela seuseu avai tuta bimonogu saina nanakwa tasau wala takoma. \p \v 5 Ka, kala yam igau bima e Guyau Topeuligaga bivigaki titoulela makawala butia kwebogigia paila la tomota matausina eikesasi mina mmomova. \v 6 Matauna bisaiki ninalela karaiwaga duwosisia baisa matausina tovagisi yakala, e bikatupewoli si tuvaluwa matausina kala tokwala valu kalapisilela metoya avai kabilia bimaima. \s1 Aisea deli mina Yuda si tovitoubobuta tomomom \p \v 7 E ka, matausina mina vitoubobuta deli tolula bogwa wala eimommatasi wa waini e isilibeibeusi wala. E matausina bogwa eimomwaisi saina bidubadu waini deli tuvaila sopi kaipapeula e mapaila matausina igogogulasi wala. E matausina mina vitoubobuta bogwa wala eimommatasi e mapaila kilisala makwaisina Yaubada eivituloki matausina gala ikikatetasi, deli matausina tolula bogwa wala eimommatasi e avai tuta tomota bimiakaisi avai pakula, matausina gala wala ibodi binagaisi avaka kala duwosisia. \v 8 E ambaisa si kabosisu, makatupona ikasewoki wala lagoba, e gala katupotala ikesa mwada katupomigileu. \s1 Mina momom iyosokanaisi Aisea \p \v 9 Matausina ikailivilaigusi kawasi, “Matauna tau idoki availa eiuvituloki? Availa magila bilagi la biga? Avaka eililivali baisa bibwainaki wala magudisina gudivakalova! \v 10 Matauna nanola mwada bivitulokaidasi kasi vinavina gugwadi. \q1 ‘Tubukona, tubukona, \q2 kwamkwam kam yena, \q1 bagigisagʹe, \q2 kawarei matagu bʹeei!’” \s1 Aisea imapu si yousokana \p \v 11 Ka, kidamwa gala bukunakaigalaigusi, Yaubada bimai mina gilagala,\f x \ft Matausina mina Asiria.\f* e biwawailasi osi biga makaigana yokomi gala kunikolaisi, e baisa bivigaki kami vituloki. \x - \xo 28.11-12 \xt 1 Kr 14.21\x* \v 12 Guyau bogwa eitagwala e leisakaimi mi tuta bukuvaiwasisi deli bukusibwabwailasi, mitaga yokomi kupakaisi bukunakaigalaisi matauna. \v 13 E baisa uula Guyau magila bivitulokaimi kasi vinavina gugwadi:\f y \ft Yaubada bilivala baisa matausina makawala gugwadi si lilivala, paila uula bogwa eipakaisi bilagaisi bigala katumova.\f* \q1 “Tubukona, tubukona, \q2 kwamkwam kam yena, \q1 bagigisagʹe, \q2 kawarei matagu bʹeei!” \p E yokomi bikatupupeilimi wala omi loula tuta tuta. Yokomi bogwa bukusilagisi, biyosaimi e bilauwaimi okatupipi. \s1 Saiyoni kala lipumatala \p \v 14 E yokomi tokugwala Yerusalem mina dubakasala mwada lokukwaraiwagasi odubasi tomota, ka, ibodi bukulagaisi avaka Guyau eililivala. \v 15 Yokomi lokukwaluvalovasi mwada bogwa lokuvagaisi kwaitala biga katotila mwada bukuvasosusi deli tokwaliga e bogwa lokuninatalasi deli tokwaliga wa Tuma.\f z \ft Baisa si valu tomata.\f* E yokomi bogwa kudubumaisi mwada metoya omi sopa deli omi wabu baisa bikolaimi metoya kaboyogagi makwaisina avai tuta bimaisi. \v 16 Ka, kulagaisi avaka Guyau Yaubada ilivala, kawala, “Yeigu bakusovi kwaitala tumila kwaipeula deli kwetovagasi olopola Saiyoni. E wa tumila makwaina bavitau kaitala lipumatala kaitovagasi e lipumatala makaina kala ginigini baisa makawala, ‘Todubumi mokwita matauna topeuloki.’ \x - \xo 28.16 \xt Sam 118.22-23; Rm 9.33; 10.11; 1 Pt 2.6\x* \v 17 E karaiwaga duwosisia bavigaki wotunula tumila kala visaikola, e kamokwita bavigaki kala visaikola\f a \ft Avai tuta bikaliaisi bwala, biyosisi yatala yuwoyoula e omatala kwaitala tanumnumta bivigaki kabovisaikola paila kalila bwala kala duwosisia (kugisi kaikobula); baisa eivigaki kabutuvitusila kamokwita.\f* paila bwala bitomalaula, kidamwa gala avai youdila bitowelu.” \fig Kala visaikola bwala bitomalaula|src="HK 00126" size="col" copy=" plumbline " ref="28.17" \fig* \p E kuna kwekulokula bikapusi e bikunuwisau sopa makwaisina lokudubumaisi, e dadoya bikodidaimi mi kabokwala. \v 18 E biga katotila makwaina lokuvagaisi mwada bukuvasosusi deli tokwaliga bogwa bikodidaimi, e ninatala makwaina lokuvagaisi deli tokwaliga wa Tuma bogwa bikapituni. E avai tuta kaboyogagi makwaina bimakaiami, bogwa wala bikatudidaimi mi valu. \v 19 E kaboyogagi makwaina Yaubada biwitali biwawaimi wala, kaukwau kwaitala kwaitala. E yokomi bukulumkolaisi kala mmayuyu yam deli bogi. E avai bulogala kwewovau metoya baisa Yaubada bivigaki bibulukukolaimi wala. \v 20 E yokomi bukuvigakaimi makawala matauna tau obigivakala, matauna ivigikoni mwada bimasisi wa kebila makwaina saina kwekukupi e gala gagabila biyosali kaikela, e kala kanunuva saina yakekita e gala gagabila bivakanunuvi tomwaidona. \v 21 E Guyau bogwa wala bikabilia makawala eikabilia wa Koya Perasim deli oitayatilela Gibioni, kidamwa bivagi avaka eininamsi onanola - e avaka bivagi kala gigisa kwemitawasi wala. Matauna bivigimkulovi wala la paisewa, la paisewa makwaina kabotakainowa. \p \v 22 Yokomilʹei, gala bukugigilaisi ulo katuloluta lalulukwaimi. Ka, kidamwa bukugigilaisi, baisa bivigaki biyomwauwaimi e gala gagabila bukusakaulasi. Paila bogwa lalagi avaka Guyau Topeuligaga la nanamsa mwada bikatudidaimi viloumwaidona valu. \s1 Yaubada la kabitam \p \v 23 Kulagaisi avaka yeigu lalilivala. Kulamamsi e kulagaisi avaka lalulukwaimi. \v 24 Ka, gala avai tuta taitala tobigubagula mwada bigabu wala la bagula e bisaitaula bipulupulu la pulu yam kwaitala kwaitala. \v 25 Avai tuta bogwa bipulu la pulu e bimyi biwokuva, matauna bisapu kala yagogu, kala kawailuwa deli makaisina noku. E matauna bisapu kala yagogu okaiwolokuva kwaitala kwaitala deli kala kawailuwa e wa sasaga bivaula avaka avaka tuvaila. \v 26 Matauna bogwa einikoli ammakawala bivigaki la bagula, paila uula Yaubada bogwa eivituloki matauna. \v 27 Matauna gala avai tuta bikau bubotala kai bubomwaidona e bivigaki la kaiwawai, mitaga bikau mapilana bogwa eitavi e eibudoki kaiwawai paila biwai kala yagogu. \v 28 Matauna avai tuta bivenoku tayoyuwa bigabi kala yagogu e bididagi wa bwaima e gala avai tuta biluvaiwa ikikali kaina bikukuni wala. \v 29 E ka, komwaidona kabitam makwaisina metoya baisa Guyau Topeuligaga. E nanamsa makwaisina Yaubada eiuvagi, komwaidona wala kwekikabitam, deli tuta komwaidona wala bikikalota. \c 29 \s1 Yerusalem kala mipuki \p \v 1 Yaubada la kabogwabu lula baisa goli mavilouna Yerusalem, bogwa bidadaimi wala! Mavilouna goli Debida eimilivalu bogwa bidadaimi wala! Ibodi kwaitala kaina kwaiyu taitu deli kasi paka makwaisina kasi gulogula bimmwasawasi bimaisi bimwaisi wala, \v 2 e oluvi Yaubada bivigaki valu mavilouna biboda kala katudoum. Ka, mavilouna leidokaisi Yaubada la kabogwabu lula. Mitaga valam deli kavivia bitokaia e valu viloumwaidona bivigaki makawala kwaitala kabogwabu lula buyavi ivakasau. \v 3 Yaubada biyokavati mavilouna, e bivauli bivapatu e biyouli. \v 4 Yerusalem bivigaki makawala kosa eikukosovali olumoulela pwaipwaia magila bibigatona, kaigala kaigimomwau wala metoya opwaipwaia. \p \v 5 Mina Yerusalem, ka, komwaidosi matausina mina mitawasi eikikabiliaimi bogwa bibutuyousi makawala tubumyou eiyuvisau, deli si tokwabilia matausina eiuvitukukolaimi biyowasi makawala wawa yagila eiyowoi. E tuta kweyopolasi wala deli gala luvitutela \v 6 paila Guyau Topeuligaga bikolaimi metoya utuyagila toyo pilapalela deli likuliku saina tiganini. Guyau biwitali tigiuviluwa deli kovasupa. \v 7 E oluvi komwaidosi mabudosina boda ituwoli si tokwabilia eikikabiliaisi viluwela Yaubada la kabogwabu lula bibulitamwausi deli goli komwaidona si guguwa guguwala kabilia tuvaila komwaidona wala avai guguwa avai guguwa, makawala mimi wala, kaina makawala nanamsa wala taninamsi wa bogi eiyam bitamwausi. \v 8 Komwaidosi mabudosina boda ituwoli eikatukwaitalasi mwada bikabiliaisi Yerusalem bivigaki makawala taitala tau kala molusaula e leimimimiga mwada leikamkwam mitaga tutala leimamata kala molu wala, kaina makawala taitala tau daka wala leikimati matauna, e leimimimiga mwada leimomom mitaga tutala leimamata kaiyola pakalawokuva wala. \s1 Ikoulovaisi kasi katuloluta \p \v 9 Tauwau avaka mi dubakasala kudubakasalasi wala! Avaka lokutabodaisi mitami kuyomlilaisi wala bukukwausi! Gala kumomkolaisi waini mitaga kuvitokaisi wala mwada bogwa lokumommatasi! Gala bukukwapwaisi kaputala mitaga bogwa lokusilibeibeusi! \v 10 Guyau bogwa eivanunupuli mitami lokutitanunupulasi e makateki bukumisiwoyasi. Mina vitoubobuta matausina makawala tomota mitasi, mitaga Guyau bogwa eivadudubali mitasi. \x - \xo 29.10 \xt Rm 11.8\x* \v 11 E katumikila makwaisina kilisala vitoubobuta bogwa bikatupwani baisa yokomi, e bivigaki makawala buki pilakatubili eisipukikitaisi buluvala! Kidamwa bukukwau bukuuyoki avai tau inikoli kakalawa e bukunigadi mwada bikalau bukulagi, matauna bilukwaim gala ibodi bikalau paila uula bogwa eisipukikitaisi. \v 12 Tuvaila kidamwa bukukwau bukuuyoki avai tau gala inikoli kakalawa e bukunigadi mwada bikalau bukulagi e matauna bilukwaim gala inikoli kakalawa. \p \v 13 E Guyau ilivala kawala, “Matausina ilivalasi mwada bitemmalaigusi, mitaga si biga bigimakava wala, e ninasi ikwaiwokuva wala. Si karaiwaga kasi gulogula makwaisina saina iluluwaisi ivigakaisi si tapwaroru baisa yeigu mitaga gala isim kala yeiwau. \x - \xo 29.13 \xt Md 15.8-9; Mk 7.6-7\x* \v 14 Mapaila yeigu gala bayolibiga bayopolasi wala bakayou luposi metoya vavagi mwau ituwoli e bininakakasi wala. E availa availa matausina mina kabitam bavigaki bibubeikamsi, e komwaidona si kabitam bivigaki vavagi vigimakava wala.” \x - \xo 29.14 \xt 1 Kr 1.19\x* \s1 Kabopikwaku paila tuta igau bima \p \v 15 Availa availa matausina ivigikonaisi mwada bikiwolaisi avaka si nanamsa, metoya baisa Guyau komwaidosi bogwa bidoumsi! Matausina iuvagaisi uvagila dudubila idokaisiga gala availa bigisi matausina kaina binikoli avaka leiuvagaisi. \v 16 Matausina ikikatuyowaisi vavagi komwaidona. Avai vavagi saina dimlela, towaila kulia kaina mlomwaluva ke? Ki ibodi avai vavagi bogwa lokuyouduli bilukwaim kawala, “Mwa, yoku gala lokuyoudulaigu”? Kaina ibodi bilivala kawala, “Mwa, yoku gala kunikoli avaka kuuvagi”? \x - \xo 29.16 \xt Ais 45.9\x* \p \v 17 Bigivakala isisu kidamwa tuta pikekita wala ulakaibwau bivigaki bika saivau e oluvi bibisivau kala kai bika ulaka tuvaila. \p \v 18 Avai tuta yam makwaina bima matausina taigasi eituli bitalapula e ibodi bilagaisi kaigatala kaigila bikaigivakaveka bikalau pilatala buki, e mina kau, matausina eisisuaisi odubilikitakita bimitalala mitasi bigisasi. \v 19 Mina namakava toyo matausina ninasi watanawa tuvaila bibinivauwaisi si mwasawa, makwaina Guyau matauna Isireli la Yaubada tobumaboma eisisaiki. \v 20 Baisa kala vigimkovila si tuta matausina eilamidadaisi sesia deli ikaluwouwaisi Yaubada. Komwaidosi mina mitugaga bidoumlabasi wala. \v 21 Yaubada bikatudoum availa availa matausina iyogagaisi sesia yagasi, deli matausina ikolaisi mina katumata metoya okabomipuki, deli matausina bisisasopasi wala e tomota mina kamokwita gala gagabila bibanaisi karaiwaga duwosisia. \p \v 22 Mapaila tuta baisa, Guyau matauna mina Isireli si Yaubada, matauna goli eikoli Eberaam metoya okabomwau eilivala kawala, “Yokomi ulo tomota, ka, gala tuvaila biyomsilaimi, deli mmosila gala tuvaila biyogibu migimi. \v 23 Avai tuta bukugisaisi litumia magudisina basakaimi, bimweyeya wala bukunikolaigusi e bukukwamitulaigusi kidamwa yeigu goli mina Isireli si Yaubada Tobumaboma. Bukutemmalaigusi deli bukukwamiabaigusi. \v 24 Matausina mina ninagowa bimwelisi paila bikatetasi, e matausina mina takulukulu bogwa bimwasawasi kidamwa availa bavituloki matausina. \c 30 \s1 Vasosu deli Itipita gala dimlela \p \v 1 “Ka! Baisa yeigu Guyau lalilivala. Availa matausina eikikaraiwogaisi mapilana Yuda bogwa bidoumlabasi paila ikosomapwaigusi. Matausina ibokulaisi nanamsa makwaisina yeigu gala abubuli deli ikakikitaisi si biga katotila paila bivasosusi deli ituwoli tomota, e baisa goli gala nanogu makawala. E baisa tuvaila wala ikikatumkulovaisi si mitugaga. \v 2 Matausina ilosi wala Itipita\f b \ft Wa taitu 703 BC Yuda la kabokwaraiwaga mwada bivigaki bivisosu deli mina Itipita paila bikoulovaisi mina Asiria.\f* binevisi pilasi, e galaga magisi bikatupoiyaigusi paila bakatululuti oluvi bilosi. Mitaga magisi wala guyoula Itipita bikoli matausina, mapaila isailisi wala si dubumi baisa guyoula Itipita. \v 3 Mitaga ka! Guyoula Itipita gala wala bipeula paila bipilasi matausina, deli mina Itipita si pilasi kala vigimkovila bikaloubusi kaboyogagi. \v 4 Kaina goli touwata matausina tonevi pilasi bogwa eiviloubusisi mapilasina Sowana deli Anesi, Itipita vilouvakavekala, \v 5 mitaga mina Yuda bikatulokaisi mwada gala wala sitana idubumaisi boda makwaina, paila gala isim kala dubumi, tuta komwaidona magisi pilasi mitaga gala wala ibubanaisi avai pilasi metoya makwaina valu.” \p \v 6 E ka! Baisa Yaubada la biga paila mauna minasina isisuaisi oraibwaga opilibolimila. “Ka! Touwata matausina tonevi pilasi si keda isuwalaiyaisi mapilana valu bidubadu kabosilagi isisu, paila laiyoni, keiyuna naiyayana, deli dokanikani nayoyowa isisuaisi baisa. Matausina ikedidagaisi otupwasi si ase deli si kameli guguwa saina mwau mipusi paila bilauwaisi bivigakaisi si vavila baisa boda makwaina gala gagabila bipilasaisi matausina. \v 7 Ka! Avai pilasi Itipita mwada bisaiki matausina, e pilasi makwaina gala wala dimlela. E mapaila yeigu avabu kala kavilevi Itipita maigana ‘Namanum Dokanikani’.” \fig Guguwa otupwasi si kameli|src="HK 00038" size="col" copy=" man leading camels " ref="30.6" \fig* \s1 Tomota si dubakasala \p \v 8 E Yaubada ilukwaigu bagini wa buki avaka bitavisaiki tomota matausina, e baisa bivigaki kwekanuvagasi livalesi matausina saina mina mitugaga. \v 9 Matausina tuta komwaidona bikikosomapusi wala baisa Yaubada, bisisasopasi, deli gala magisi binakaigalaisi Guyau la vituloki. \v 10 E matausina ilukwaisi mina vitoubobuta bikapatusi, kawasi, “Gala bukulukwaimasi avaka duwosisia mitaga kulukwaimasi avaka wala magimasi paila bakalegasi, e kuvitulokisi avai sopa avai sopa paila biyomwasalaimasi. \v 11 Tauwau, kutabaisi! Taga tuvaila kuvabodaisi ma kedasi. Yakamaisi gala wala magimasi bakalagaisi bulogala Isireli la Yaubada Tobumaboma.” \p \v 12 Mitaga ka! Baisa makawala Isireli la Yaubada Tobumaboma eilivala, kawala, “Ka, yokomi gala wala kunakaigalaisi avaka lalukwaimi, mitaga kudubumaisi wala yowai deli nanamsa doudoga. \v 13 Yokomi isim pikolela uwomi, e yokomi makawala kali avai tuta bitotina wotunula e saina nanakwa bikapusi. \v 14 Avai tuta bukukwapusisi, yokomi bikatumimisaimi makawala kulimoya, bikapusi e bikatumimisi biwokuva e gala gagabila pilatala senisenila ibodi bitavigaki kapeta, kaina ibodi bitavigaki kavaega.” \p \v 15 E Guyau Yaubada, matauna mina Isireli si Yaubada Tobumaboma iluki tomota kawala, “Kukwaimilavausi kumaisi, e ninami biniwavila e kudubumaigusi. E baisa makawala yokomi bukupeulasi deli bukusibwabwailasi.” Mitaga kupakaisi wala bukuvagaisi makawala! \v 16 Kaimapula, kunanamsasi mwada bukusilasi wa wosa nagigigibula bukusakaulasi metoya kami tilaula. E bogwala bwaina - kusakaulasi metoya kami tilaula! Mitaga ki, kudokaisi mi wosa saina nagigigibula? Gala, kami tilaula eibokavilaimi, matausina si wosa saina nagigigibula. \v 17 E avai tuta bukugisaisi taitala wala tokabilia kami tilaula e lakatuluwotalaga yokomi bukusakaulasi, e kidamwaga tailima bukugisaisi, komwaidomi wala bukusakaulasi e tilaula matausina bibokavilaimi. E gala wala availa biuvakulokola okami kawakali, - mesinaku yatala wala doya bitomwaleta biuweimimila odabala kwaitala koya! \v 18 Mitaga ka! Guyau eitutulaimi paila binokapisaimi. Matauna bogwa wala eikatubaiasa paila binokapisaimi, paila matauna tuta komwaidona iuvagi avaka duwosisia. E ka! Availa availa idubumaisi Guyau bimwasawasi goli. \s1 Yaubada igau bikabwaili la tomota \p \v 19 Yokomi tomotala Yerusalem gala tuvaila bukuvalamsi. Paila Guyau matauna toninabwaila, avai tuta bukudousi baisa matauna paila pilasi, matauna bogwa bivitakaulokaimi. \v 20 Guyau bivigakaimi bukusukwaisi kabomwau bidubadu, mitaga matauna deli wala yokomi, paila bivitulokaimi, e yokomi gala tuvaila bukunevisi paila matauna. \v 21 Kidamwa yokomi bukuvasuluvaisi keda bukulosi okakata kaina okikiwama, yokomi bogwa bukulagaisi kaigala otuboulomi bililivala kawala, “Makeda ka. Kubokulaisi makadana.” \v 22 Yokomi bukukwauwaisi mi tokolu minasina lokukwatububulaisi siliba deli goula, e bukuligaimwaisi minasina makawala wawa kala lova, yokomi bukuwaiweyasi kawami, “Gala magigu tuvaila bagigisaim.” \v 23 Avai tuta wala yokomi bukusopusi kami yagogu, Guyau bogwa bikiboulu valu e bikuna paila bivasusuni matamsina e bisakaimi kami luvabwaila, deli mi bulutuvalu komwaidona bibanaisi bidubadu mnumonu bwaina. \v 24 Mi bulumakau deli mi ase minasina lokuvigakaisi leipulupulusi mi bagula bikamsi kasi mnumonu yammatabwaila miyasina bogwa leimatutilasi. \v 25 Wa yam makwaina avai tuta kami tilaula si bwala bikatudidaimisi e bikatumataisi tomotela, sopi bititayelu metoya koya komwaidona kwevakaveka deli kwekikekita. \v 26 E tubukona visigala bivigaki makawala kalasia visigala e kalasia bikatumkulovi visigala biboda sivalima sivayu gala makawala tuta tuta, makawala kwailima kwaiyu yam lumalamela biwaki kwaitinidesila. Vavagi makwaisina komwaidona bikaloubusi makawala avai tuta Guyau bituvi deli bikapoli kasi lewa la tomota makwaisina leiwawaiya matausina. \s1 Yaubada igau bimipuki Asiria \p \v 27 E kaina goli saina kaduwonaku mitaga Guyau la peula deli la guyugwayu ibodi wala bitagisaisi. E kova deli mseu baisa biyomitali la gibuluwa. Matauna bililivala e la biga bigigabu makawala kova. \v 28 E matauna bivigaki yagila biuu bikugwaiwa omatala makawala sakala bidumyelu vavagi komwaidona bilau. Makwaina bimtuli boda komwaidona bidoumsi, e baisa bivigaki kalitutilela paila mitugaga nanamsela. \v 29 Mitaga yokomi, Yaubada la tomota, bukuusiwosisi deli mi mwasawa makawala lokuvigakaisi wa bogi makwaina otutala paka kwebumaboma. Yokomi mi mwasawa bikalisau makawala si mwasawa matausina eivaluluwaisi toyuvisi loloni eililoulasi bilosi Guyau ola Bwala Kwebumaboma, matauna Isireli kasi tokwala. \p \v 30 E Guyau bivigaki tomota komwaidona bilagaisi kaigala kaigibumaboma, deli bilumkolaisi lutula kala leiya. Matauna kala leiya biyomitali metoya kovasupa, bwabwau bilupabu, kuna kwekulokula, deli kuna bililouyam bililoubogi. \v 31 E mina Asiria bibulukukoli avai tuta bilagaisi Guyau kaigala deli bilumkolaisi lutula la mipuki. \v 32 Avai tuta Guyau biwawaiya matausina e binokuyuwi kasi lewa, la tomota bikekaimapwaisi lewa manosina metoya biwawaisi kaisousau deli biyuyuvisi loloni. Yaubada titoulela bikabilii mina Asiria. \v 33 Omitibogwa katupotala valu bogwa leikatubiasibogwisi, makatupona goli bivakataisi kovaveka kala kova guyoula Asiria bigabu. Makatupona kala lom saina eila watanawa deli saina beiyaya e ikikatagaisi wala kai ila odabala. E metoya Guyau ola yagisa bikasau kova e bivakati makovana. \c 31 \s1 Yaubada bikoli Yerusalem \p \v 1 Ka, availa matausina eilosi Itipita\f c \ft Kugisi kala katumiki Ais 30.2.\f* paila binevisi pilasi bogwa bisilagisi! Matausina ikikanasi wala baisa mina Itipita si wosa kabilia, si waga kaibibiu, deli tokwabilia mina papeula. Mitaga ipakaisi wala Guyau, matauna mina Isireli si Yaubada Tobumaboma, kaina binigadaisi paila pilasi. \v 2 Paila matauna inikoli avaka eiuvagi! Matauna bimai kaboyogagi. Matauna nanola avaka bivagi bogwa wala bivagi, bimipuki tomitugaga deli goli matausina kasi tokwala. \v 3 Mina Itipita gala yaubada, mitaga matausina tomotatoula wala. E si wosa maunatoula wala, gala yaubada minasina. Ka! Avai tuta Guyau bivagi avaka, boda makwaina saina kwaipeula bogwa wala bidadaimi, deli boda makwaina kwaimama eipilasaisi bikapusi wala, e kwaiyu wala viluwesi bidadaimisi. \p \v 4 E Guyau ilukwaigu kawala, “Ka! Kidamwa laiyoni bogwa eikamati kala mauna, e toyamata sipi kaina biwakula paila biyobutu minana bisakaula mitaga gala wala gagabila, e yeigu Guyau Topeuligaga makawala minana laiyoni, gala availa ibodi bisilibodaigu. Bogwa wala bakoli Koya Saiyoni. \v 5 Kala visaiki makawala natana mauna bikukwaiyoba odabala kala nigwa e biiyamati litula, makawala goli yeigu Guyau Topeuligaga bogwa bakoli Yerusalem deli bayamati makwaina.” \p \v 6 E Guyau ikaibiga kawala, “Mina Isireli, yokomi bogwa kumitugagasi baisa yeigu deli kukoulovaigusi. Mitaga baisa tuta kukwaimilavausi kumakaiagusi! \v 7 Ka! Igau kala yam bima yokomi bukulavaisi minasina tokolu eititaki ninami okummitugagasi, minasina lokububulokaisi metoya siliba deli goula. \v 8 E Asiria bogwa bidadaimi okabilia, mitaga gala metoya tomota osi peula. Mina Asiria bisakaulasi metoya okabilia, e tubovauga biyosisi bivigakaisi ula. \v 9 E kasi tokwaraiwaga bisakaula deli kala kokola, e kumatoula bikokoluvagasisi wala e bisakaulasi biligaimwaisiga si doya paila kabilia.” Guyau bogwa eilivala, matauna wala Guyau ititemmalaisi olopola Yerusalem, baisa goli tuta komwaidona igibugabusi kala lula. \c 32 \s1 Taitala guyau la giyoubwaila \p \v 1 E ka, igau avai yam wala, taitala guyau bima e matauna bikaraiwaga deli la giyoubwaila, deli matausina kaidadala valu bikaraiwagasi deli karaiwaga duwosisia. \v 2 Taitala taitala matausina makawala kabokwala metoya wa yagila deli kabosipepuni metoya utuyagila. E matausina makawala sakala eititayelu oviloupakala, e makawala kaikonigulela kwaitala dakuna saina kwevakaigaga ovilouwokuva. \v 3 E bikakata mitasi deli bikatukovaisi taigasi baisa si tomota paila avaka bibodi si kaisisu. \v 4 Matausina gala tuvaila bikamagwesisi, mitaga bivagaisi avaka bogwa eikatetasi kala bwaina deli bilivalasi biga mimilakatila. \v 5 E gala taitala binanamsa mwada matauna tonagowa isim kala taimamila kaina bilivala mwada matauna todubakasala bidoki tau bwaina. \v 6 Matauna tonagowa la biga nagowa wala e onanola ininamsi wala avai mitugaga bivagi. Avaka matauna bivagi deli avaka bilivali, komwaidona wala kala kalawou Guyau, deli matauna gala avai tuta bivakoma tokamolu kaina bisaiki sopi baisa tokadaka. \v 7 E todubakasala matauna tomitugaga e iuvagi uvagila mitugaga. Matauna ininamsi paila biyogagi tonamakava metoya ola sasopa deli bisilibodi matausina mwada gala biyosisi avaka kasi vilavila. \v 8 Mitaga matauna tomitukwaibwaila la vavagi komwaidona iuvagi duwosisia deli itotu peula paila avaka duwosisia. \s1 Yaubada biyakali la tomota oluvi bivigivau \p \v 9 E kunakaigalaisi avaka lalulukwaimi yokomi vivila, yokomi tuta baisa kusibwabwailasi deli mi mwasawa e gala wala avaka mi ninayuwa. \v 10 Ka, tuta baisa kaina bogwa wala eibodaimi avaka avaka, mitaga makala tuta taitu bima, yokomi bogwa bukuninamwausi paila uula gala wala avai kawailuwa paila yokomi bukukilogusi. \v 11 Yokomi bogwa lokusibwabwailasi deli mi mwasawa e gala wala avaka mi ninayuwa, mitaga tuta baisa ibodi bukutatuvasi deli kami kokola! Kukwatulovaisi kami kakapula yaminabwaita, e kupalaisi kami saigala okuvilimi. \v 12 E kuyosasi lupomi deli mi valam paila mi kwabila kubilumalala deli mi bagula bigulela waini bogwa leiyogagaisi, \v 13 e kaibisibasi deli kaigunigwaini bogwa wala leisusinasi omi pwaipwaia yokomi ulo tomota. Kuvilamwaisi mi bwala makwaisina omitibogwa lokusisuaisi deli mi mwasawa deli paila mi valu makwaisina mi kabokaimwana. \v 14 Tuvaila buloveka omwaininiga bogwa wala bisilavaisi deli vilouvakaveka bogwa wala biviloububusi goli. Bwala kwaitala kwaitala deli goli bolela kabilia makwaisina mwada eikoli matausina bogwa wala bidadaimisi e kasi dadaimi bikanuvagasi. E ase nabubolodila bititavinasi baisa, deli sipi bogwa bibanaisi kasi mnumonu baisa. \p \v 15 Mitaga igau Yaubada tuvaila biwitalivau la baloma baisa yakidasi. E kwabila kubilimigigaga bogwa bidavilasi bivagaisi kubilumalala, e bagula bogwa bikabinaisi sainela. \v 16 E ambaisa ambaisa omi valu bogwa bukumitukwaibwailasi deli bukukwaraiwagasi duwosisia. \v 17 Vakota deli sibwabwaila bogwa bikanuvagasi tuta gala biwokuva, paila uula komwaidona tomota bogwa wala bivagaisi avaka duwosisia. \v 18 E Yaubada la tomota gala tuvaila binokubukubusi paila avaka, e metoya osi kabosisu bisisuaisi luvala taigasi deli vakota. \v 19 (Mitaga kuna kwekulokula bikapusisi olawodila, e vilouveka bogwa bidadaimi.) \v 20 E ka, tomota komwaidosi bimwasawasi sainela paila kuna bogwa bikuni si bagula deli si saivau komwaidona kukumita wala paila si ase deli si bulutuvalu bililoulasi. \c 33 \s1 Nigada paila pilasi \p \v 1 Wooe! Kama tilaulasi bogwa bisilagisi! Matausina tolibulebu deli tosinapu, ilagoli gala availa ilebu si guguwa kaina isinapu matausina. Mitaga si tuta paila libulebu deli sinapu bogwa biwokuva, e matausina titoulesi bilumkolaisi kala mwau lebu deli sinapu. \p \v 2 Mwa Guyau! Kunokapisaimasi, yakamaisi tuta komwaidona kapikwakwaimsi. Kukolaimasi yam kwaitala kwaitala, deli kukwatumovaimasi oma tutasi mwau. \v 3 E avai tuta yoku bukukwabilia paila yakamaisi, ka, butula wala uliyuwa boda ituwoli ituwoli bisakaulasi. \v 4 E si guguwa komwaidona biwaki wala silaveva e yakamaisi bakalebwaisi bakalauwaisi ma guguwasi. \p \v 5 Ka! Guyau matauna saina towalakaiwa. Matauna iguyoi odubasi bubuli komwaidona. Matauna bivakasau Yerusalem karaiwaga duwosisia deli giyoubwaila, \v 6 e deli goli matauna bivaloli boda makwaina. Matauna tuta komwaidona ikoli la tomota deli isisaiki kabitam deli ninitalapula. E kala taimamila Guyau, baisa goli si veiguwatoula. \p \v 7 Ka, mina tuvaluwa eidoudousi paila pilasi. E matausina tonevi paila pilasi eivigikonaisi mwada bimaiyaisi vakota, bogwa wala eivilumgwagasi. \v 8 Deli kadaula makadasina bidubadu kabosilagi isisu, e gala wala availa ililoula metoya makadasina. Si biga katotila paila vasosu bogwa eitotinasi deli si kabutu bogwa eidadaimisi. E gala wala availa isim kala kamaiaba tuvaila. \v 9 Deli valu itomakava wala vilouwokuva. Kai udilela mapilana Lebanoni bogwa eimwailelasi deli omitibogwa Saroni itayatilela makwaina pwaipwaia saina kwekabinai mitaga tuta baisa makala wala viloupakala, e mapilana Basani deli Koya Kamela kai yekwesisi ikikapusisi goli. \s1 Guyau ikatululuti kala tilaula \p \v 10 E Guyau iluki boda ituwoli ituwoli kawala, “Ka! Baisa tuta yeigu bakimitali matagu. E bavitulokaimi ammakawala ulo peula kala siniveka. \v 11 Yokomi kububulaisi nanamsa makwaisina gala wala avaka kala bwaina bisunapula deli avaka avaka lokuuvagaisi gala wala dimlesi. Ka! Ulo baloma makawala kova, e makovana goli bivakamataimi. \v 12 Yokomi bukutamsomsilasi makawala lada bigabwaisi e bimila pwaka, kaina makawala kaibisibasi bigabu bivinaku e tubwaga wala bisisu. \v 13 E ka! Kukwagaiyaisi biga baisa tomota komwaidona, katitaikina deli kaduwonaku, e bilagaisi avaka yeigu bogwa lavagi deli bikamokwitaisi ulo peula.” \p \v 14 E mina Saiyoni matausina saina mina mitugaga itatatuvasi deli kasi kokola. Matausina ililivalasi kawasi, “Yaubada la yakala makawala kovatala kova, makovana gala avai tuta gagabila bimata. Ki, availa taitala yakidasi ibodi bimova kidamwa bisisu olopola kova makovana?” \v 15 Ibodi wala bukumovasi kidamwa mi biga deli avaka bukuvagaisi duwosisia wala. E gala bukuwabwaisi mina namakava metoya omi peula, deli gala bukutagwalasi bukukwauwaisi avaka paila katupatula udomi. Gala bukutoulalasi osi deili matausina ininanamsasi paila katumata kaina avai mitugaga bivagaisi. \v 16 E kidamwa bukubokulaisi makawala, yokomi bukubwainasi. E yokomi biluva uwomi makala wala kusisuaisi olopola kwaitala bolela kabilia kwaipeula. E kʹami deli kami sopi bogwa wala bisisu. \s1 Igau tuta bima saina wala bwainigaga \p \v 17 E deli makateki yokomi bukugisaisi taitala guyau giyoubwaila deli giyoumkumku biguyoi mapilana valu saina pilaveka. \v 18 E omitibogwa lokukukolaisi matausina mina mitawasi tokougugula pokala deli tokwauta, mitaga igau tuta oluvi bogwa bitamwausi. \v 19 Deli gala wala tuvaila bukugisaisi mina mitawasi deli todubakasala matausina biwawailasi obonasi makaigana gala kunikolaisi. \v 20 Mitaga ka, kugisaisi Saiyoni, makwaina tuta komwaidona tapakapakasi paila da tapwarorusi pakala. Deli ka, kugisaisi Yerusalem! Makwaina kabokwala saina bwaina kidamwa bitasisuaisi olopola! Makwaiwena makawala kwaitala buliyoyova kwetovagasi, gala gagabila bisupeilisi, kokolela gala gagabila bikolulu deli wotunula gala gagabila bitotinasi! \v 21 E metoya baisa, Guyau bivitulokaidasi la guyugwayu. Yakidasi bitasisuaisi opapala makaduyosina waya kaduyobubeiyaya deli kaduyokikekita, mitaga kada tilaulasi si waga gala wala bikewasi olopola makaduyosina. \v 22-23 Paila komwaidona yuwoyoulesi makaisina waga yapusopwasa wala, deli layesi gala wala biutupainisi. E yakidasi bitalebwaisi komwaidona si veiguwa tokwabilia matausina kada tilaulasi, e kala bawa saina bidugaga, bibodi wala tomota komwaidona deli goli topem bikulasi kasi vilavila. E Yaubada wala matauna kalamwaleta da Guyausi. Matauna biguyoiyaidasi deli bikolaidasi. \v 24 E gala wala availa yakidasi bitakulukulu tuvaila kawala, “Yeigu lakatoula!” deli komwaidona da mitugagasi bogwa biligaiwa. \c 34 \s1 Yaubada bimipuki kala tilaula \p \v 1 Yokomi boda ituwoli ituwoli, kumaisi! Kumaisi kukougugulasi gulotinidesi e kunakaigalaigusi. Ibodi bubuli komwaidona valu watanawa deli goli komwaidona tomotala bimaisi baisa e binakaigalaigusi. \v 2 Ka, Guyau bogwa eigibuluwi komwaidona mabudosina boda deli goli komwaidona si tokwabilia. Matauna eikamogi matausina mapaila bogwa bikatumituwoli komwaidosi. \v 3 E kasi tomata gala ibodi bitabaku, mitaga bimiliaki wala olopola valu bipusopwasasi deli boginasi. E koya makwaisina buyaviwokuva wala. \v 4 E kalasia, tubukona, deli utuyam bikatumsumsoli bimila tubumyou. Labuma bikatubili makawala pilatala buki pilakatubili e bitamwau, deli utuyam bikapusisi makawala yagavanesi waini kaina seuseu eiuvadebalisi opwaipwaia. \x - \xo 34.4 \xt Md 24.29; Mk 13.25; Lk 21.26; YG 6.13-14\x* \p \v 5 Guyau bogwa eikatubiasibogwi la kema wa labuma, e baisa tuta bitagigai mina Edom, e matausina goli leikamogi paila bikatudoum. \x - \xo 34.5-17 \xt Ais 63.1-6; Yer 49.7-22; Isi 25.12-14; 35.1-15; Emo 1.11-12; Obe 1-14; Mal 1.2-5\x* \v 6 Ka, la kema kavimwaidona bikuboli buyavisi deli posasi, makawala lam toyo gota buyavisi deli posasi leigibukwaisi lula. E Guyau bigibuki lula olumoulela vilouveka mavilouna Bosira; mtumtila makwaina bivigaki kwevakaigaga mapilana viluwela Edom. \v 7 E tomota bikikapusisi makawala nabubolodila bulumakau deli makawala natubovau nammwala bulumakau, e buyavi deli posa bikuboli wala pwaipwaia. \v 8 E tuta matutona Guyau bikau lugwala Saiyoni metoya baisa kala tilaula e bikoli mavilouna. \p \v 9 E komwaidona wayela Edom bidavila bimila seyakwa, deli pwaipwaiala bimila dakuna salipa. Valu viloumwaidona bigabu makawala seyakwa bigigabu. \v 10 Bigigabu mavilouna yam deli bogi, e mseula bibobwau wala metoya makovana tuta komwaidona. E mavilouna biviloupakala e bisisu tubwa komwaidona, e gala tuvaila tomota bililoulasi olopola mavilouna. \x - \xo 34.10 \xt YG 14.11; 19.3\x* \v 11 Minasina kuru deli bulibuli bivigakaisi mavilouna si valu. E Guyau bivigaki mavilouna bivilouwokuva makawala viloupakala, makawala goli igau gala bubuli. \v 12 E gala taitala guyau bisisu paila biguyoi valu mavilouna, deli tokugwala komwaidosi bitamwausi. \v 13 Kaigunigwaini deli kaibisibasi bisusinasi olumoulela makwaisina buloveka deli valu mavilousina isim kalisi; e ugiwagi deli minasina kuru bimilivalusi baisa. \v 14 Mauna nabubolodila bititavinasi baisa, deli baloma gaga bididoumapusi wala taitala baisa taitala. Minana bogi dokanikanila bima baisa e binainevi la kabovaiwasi. \v 15 Minasina kuru biyoulasi kasi nigwa, bipousi, bivavisisi, e bikanayobusi litusia olumoulela wala mavilouna. Mluveka natana natana bititogugulasi baisa. \fig Minasina kuru biyoulasi kasi nigwa|src="HK 12c" size="col" copy=" owl only " ref="34.15" \fig* \p \v 16 Ka, kunevisi Guyau ola buki, bukila minasina bubuli nammomova, e kukwalawaisi avaka eilivali. Gala natana minasina bitamwau deli komwaidosi minasina kalola kalola. E Guyau bogwa eikaraiwogi bikaloubusi makawala, e matauna titoulela wala bivayouli minasina bimai gulitinidesi. \v 17 E Guyau matoulela wala bisigali si valu oluwalaisi minasina e bisaiki natana natana kala vilavila. Minasina bimilivalusi olumoulela valu mavilouna tubwa komwaidona, e bivigakaisi mavilouna si valu tatousi. \c 35 \s1 Keda kadubumaboma \q1 \v 1 E ka, viloupakala bogwa goli bivigaki kabomwamwasila, \q2 deli lala bogwa bilalasi ovilouwokuva. \q1 \v 2 E oviloupakala tomota biwosisi deli bidousi paila mwasawa. \q2 E kala gigisa bivigaki saina bwainigaga makawala goli koyala Lebanoni, \q2 deli bivigaki bikubilumalala makawala goli makubilasina kubilesi Kamela deli Saroni.\f d \ft Kugisi Ais 33.9.\f* \q1 E tomota komwaidona bogwa bigisaisi Guyau la guyugwayu, \q2 e bigisaisi la giyouveka deli la peuligaga. \q1 \v 3 E tauwau, kupapeulasʹo! \q2 Kaina goli yumami bogwa eimamasi, mitaga kukwatuwayaiyaisi wala. \q2 deli kaina goli kaikemi bogwa eimamasi e eikikatupupeilimi, mitaga kuvautuutusi wala. \x - \xo 35.3 \xt Ib 12.12\x* \q1 \v 4 Kulukwaisi matausina ininayuwasi, kawami, \q2 “Ka, Yaubada bogwa bima paila bikolaidasi, \q2 matauna bima bimipuki kada tilaulasi. \q2 Mapaila kupeulasi wala e taga bukukokolasi.” \b \q1 \v 5 E mina kau bogwa goli bimitalalasi, \q2 deli mina tuli bogwa goli bilegasi. \x - \xo 35.5-6 \xt Md 11.5; Lk 7.22\x* \q1 \v 6 E mina pem bogwa goli bilouleusasi deli kaiwosisi, \q2 deli matausina tokutabu bogwa goli biwosisi deli si mwasawa. \q1 E sopi bititayelu goli oluwalela viloupakala, \q2 \v 7 e makatupona mwada kanakenuvawokuva wala bogwa goli bimila katuwotu, \q2 e obidapakala bikasewoki goli sopi bititayelu. \q1 E ambaisa omitibogwa ugiwagi si kabosisu, \q2 bogwa goli bisusinasi lei deli kivikivi. \b \q1 \v 8 E kadatala kadaula bisuwa goli mapilana, \q2 e kadaula makadana yagala bidokaisi “Keda Kadubumaboma.” \q1 E gala avai tuta taitala tomitugaga bikwaidadina metoya keda makadana, \q2 e matauna tonagowa gala gagabila bivakapusii matausina ililoulasi keda makadana. \q1 \v 9 E laiyoni gala bisisuaisi baisa, \q2 kaina avai mauna nagigasisi bisuki keda makadana. \q1 Mitaga availa availa matausina Guyau bogwa eikoli \q2 ibodi goli bisuwaisi keda makadana bilosi osi valu. \q1 \v 10 E matausina goli biviloubusisi Yerusalem deli si mwasawa, \q2 biusiwosisi deli bidoudousi deli kala mwamwasila ninasi. \q1 E si mwasawa bikanuvagasi goli, \q2 e gala tuvaila bininamwausi deli bivalamsi. \c 36 \s1 Mina Asiria iyokukolaisi mina Yerusalem \p \v 1 E olopolu kweluwotala kwaivasila kala taitu guyau Esekaia eiguguyoi Yuda, Senakeribi matauna guyoula Asiria ikabilii vilouvakavekala Yuda kwepapeula e iyouli mavilousina. \v 2 Oluvi matauna ikaraiwogi la kumatoula tovekala bikugwai budotala budoveka tokabilia bisilavi Lakisi e bilaga Yerusalem e bikaraiwogi guyau Esekaia bininavila baisa matausina. Kumatoula matauna isikuloti keda makatupona toyoudulesi karekwa biyoudilasi, opapala kedala sopi leititayelu leimaima metoya katuwotu makwaina okununa. \v 3 E taitolu mina Yudia imaisi bibodaisi matauna, Eliakim matauna Ilikaia latula matauna tokaraiwagala buloveka komwaidona, Sebina, matauna isim la koni biyamati ginigini liliula valu, deli Yowa matauna Asapi latula, matauna toyamatela bukila liliula valu. \v 4 Kumatoula matauna guma Asiria iluki matausina, kawala, “Guyoula Asiria magila binikoli avai vavagi leivigaki guyau Esekaia saina totuvaluwa.” \v 5 Matauna ikatupoi, kawala, “Ki kudokaisi bigawokuwa wala ibodi bivagi togaga e galaga metoya tokabilia osi kabikabi deli osi peula? Availa kudokaisi ibodi bipilasaimi paila bukukosomapwaisi Asiria? \v 6 Ka, yokomi kuninakusisi mina Itipita bipilasaimi, mitaga si pilasi kala peula makawala wala yatala kivikivi bitavigakiga kaitukwa! Avai tuta miyana bitawoula bitautuki wala yumami. Baisa makawala guyoula Itipita la peula kala gigisa kidamwa availa bikanuvateta baisa matauna.” \x - \xo 36.6 \xt Isi 29.6-7\x* \p \v 7 E guma Asiria kumatoula isaitaula bigatona kawala, “Kaina kulukwaigusi, yokomi kukwanasi baisa Guyau mi Yaubada ke? Ka, matoulela goli Esekaia leikatudidaimi si kabotapwaroru baisa Guyau deli la kabogwabu lula komwaidona e eilukiga mina Yuda deli mina Yerusalem kidamwa bitapwarorusi baisa kwaitala wala kabogwabu lula. \v 8 Yeigu wodola guyoula Asiria amnabaimi makawala. Basakaimi lakatuluwoyu wosa e yokomiga bukunevisi kala tosisila melalouya wala minasina. \v 9 Yokomi gala kami kaipata bukuyowaisi deli taitala tokekita guma Asiria kumatoula, e kupipikwakusiga mwada mina Itipita biwitalaisi baisa yokomi si waga kaibibiu deli wosa kala tosisila. \v 10 Ki, kudokaisi Guyau gala ipilasaigu avai tuta layouli mi valu e lakatudidaimi? Ka, Guyau titoulela eilukwaigu layouli e lakatudidaimi makwaina.” \p \v 11 Oluvi Eliakim, Sebina, deli Yowa ilukwaisi matauna kumatoula kawasi, “Mwa ibodi bukubigatona biga Aram, paila yakamaisi kanikolaisi mabigana. Taga bukulivala biga Iberu. Komwaidona tomota wa kali eininakaigilasi wala.” \p \v 12 Matauna ivitakauloki kawala, “Ki kudokaisi guyoula Asiria eiwitalaigu balivala vavagi makwaisina komwaidona baisa wala yokomi kamitaitolu deli mi guyau? Gala, yeigu lalilivala bakaguliki deli tomota matausina leisisuaisi wa kali, matausina goli igau bikomasi pwasi titoulesi deli bimomwaisi bweisisi titoulesi, makawala yokomi madeilila wala bukukomasi pwami deli bukumomwaisi bweisimi titoulemi.” \p \v 13 E oluvi kumatoula itokaiwa ikatuvagwagu okaigasi Iberu, kawala, “Kulagaisi avaka guyoula Asiria eilulukwaimi. \v 14 Matauna ikatululutaimi taga kutagwalasi Esekaia bisipulokaimi. Paila matauna gala ibodi bikolaimi. \v 15 Deli gala bukutagwalasi matauna bitainonaimi mwada bukukwanuvatetasi baisa Guyau. Gala bukunanamsasi mwada Guyau bikolaimi e bisilibodiga ma tokabiliasi mwada taga bakayoulisi mi valu. \v 16 Gala bukulagaisi la biga Esekaia! Baisa guyoula Asiria ikikaraiwogaimi bukumaisi oyosewala valu e bukuninavilasi baisa matauna. Komwaidomi wala bogwa bakatugwalaimi bukukwamitulaisi kaiuwala matamsina mi waini deli makaisina kami kawailuwa seuseu deli bukumomtulaisi kami sopi okami utuwotu tatoumi - \v 17 tatoula wala guyoula Asiria bima bikogalaimi bilauwaimi ovilouvau makawala mi valu tatoumi, mavilouna goli viluwela matamsina waini paila kami waini deli viluwela witi paila kami beredi. \v 18 Taga bukutagwalasi Esekaia bisinapwaimi e bukunanamsasi mwada Guyau bikolaimi. Ki kunakagalaisi avai yaubada metoya makwaisina boda ituwoli ituwoli eikolaisi si valu metoya oyamala guyoula Asiria ke? \v 19 Ambaisa minasina yaubada baisa tuta, minasina goli si yaubada mina Amati deli Apadi? Ambaisa minasina si yaubada Sepavaim? Ki availa ikoli Sameria? \v 20 Ki sitana kwaitala tuta minasina si yaubada valu mavilousina leikoli la valu metoya oyamala ma guyausi? Mapaila avaka leibisimwalaimi lokuninanamsasi mwada Guyau mi Yaubada ibodi bikoli Yerusalem?” \p \v 21 E tomota komwaidona ikikapatusi wala, makawala guyau Esekaia bogwa leiluki matausina bivagaisi makawala, matausina gala kwaitala biga ilivalasi. \v 22 Oluvi Eliakim, Sebina, deli Yowa ikisaisi kasi kwama deli si ninamwau sainela e ilokaiasi guyau Esekaia ikamitulaisi avaka avaka guyoula Asiria la kumatoula bogwa leilivala. \c 37 \s1 Guyau Esekaia ikatupoi Aisea avaka la katuloluta \p \v 1 E avai tuta Guyau Esekaia inakaigali bigatona makwaina, deli la ninamwau ikisi kala kakapula, e isikamga saigala, e ila Guyau ola Bwala Kwebumaboma. \v 2 Matauna iwitali Eliakim, matauna tokaraiwogala ligisa, e Sebina, matauna toginila karaiwaga, deli goli tolula tovakaveka ilokaiasi Aisea tovitoubobuta matauna Amosi latula. Matausina maugotala wala lesisikamsi si saigala. \v 3 Ka, baisa makawala guyau Esekaia eiluki matausina bilukwaisi Aisea kawasi, “Mwa lagaila yamla mmayuyu; yakidasi bogwa leimipukwaidasi deli goli leiyomsilaidasi. Yakidasi makawala natana vivila bogwa leigigadi paila bitapoi yamala, mitaga saina imama paila bivalulu. \v 4 E guyoula Asiria bogwa eiwitali la kumatoula matauna bikaluwou Yaubada tomomova. Ibodi Guyau m Yaubada binakaigali kala kalawou e bimipuki matausina availa availa eikaluwouwaisi. Mapaila kunigada baisa Yaubada paila da tomotasi matausina availa availa eisisuaisi mina mmomova.” \p \v 5 Avai tuta Aisea ilagi guyau Esekaia la biga, \v 6 matauna iwitali mapula baisa matauna. Kawala, “Mwa, Guyau leilukwaim gala bukutagwala mina Asiria bivitukukolaimsi metoya osi kominimani mwada Guyau gala ibodi bikolaim. \v 7 Guyau bivigaki guyoula Asiria bilagi pisipisila kwaitala biga e bivigaki bikaimilavau bila ola valu tatoula, e Guyau biyomitali kala kaliga baisa ola valu.” \s1 Mina Asiria iwitalivauwaisi kwaiyuwela yokokola \p \v 8 E avai tuta kumatoula matauna eilagi guyoula Asiria leisilavi Lakisi e eikikabiliaga mapilana Libina; mapaila matauna ilokaia bikatupoi matauna. \v 9 E mina Asiria ilagaisi biga guyau Tiraka guyoula Sudani ikugwai Itipita tokwabilia, leimaimaisi bikabiliasi deli matausina. Avai tuta guyoula Asiria ilagi makawala, matauna iwitali leta ilokaia guyau Esekaia \v 10 matauna guyoula Yuda iluki matauna, kawala, “Ka, yaubada minana lokudubumi leilukwaimi mwada galaga bayouli m valu, mitaga taga bukutagwalasi bisinapwaimi. \v 11 Yokomi bogwa lokulagaisi bulogala avaka guyoula Asiria leiuvigaki baisa avai valu magila bikatudidaimi. Ki kudokaisi ninami mwada bukusakauligilaisi matauna ke? \v 12 Ka tubugwa omitibogwa ikatudidaimisi valu mavilousina Gosana, Erana, deli Resepa, e ikatudoumwaisi tomotala Betedeni matausina leisisuaisi mapilana Telasara, e gala natana minasina si yaubada ibodi bikoli matausina. \v 13 Ambaisa matausina guyousi valu mavilousina. Amati, Apadi, Sepavaim, Ena, deli Iva ke?” \p \v 14 Guyau Esekaia ikau miyana leta metoya oyumasi matausina touwata iulaim e ikalau. Oluvi ilau leta miyana wa Bwala Kwebumaboma, isaili omatala Guyau Yaubada, \v 15 e inigada kawala, \v 16 “Mwa, Guyau Topeuligaga, yoku mina Isireli si Yaubada, lokusisu om takaikaia odubasi minasina mauna isim pinupanesi, yoku wala kammwaleta Yaubada, yoku kukwaraiwogi komwaidona kabokaraiwaga odabala pwaipwaia. Yoku goli kala tobubuli valu watanawa deli labuma. \x - \xo 37.16 \xt Sun 25.22\x* \v 17 Mwa Guyau, kunakaigalaimasi deli kugisi avaka eikikaloubusi baisa yakamaisi. Kunakaigali komwaidona avaka Senakeribi la biga eililivali e baisa kam kwalawou yoku Yaubada tomomova. \v 18 Guyau, komwaidomasi bogwa kanikolaisi paila guyoula Asiria bogwa leikatudidaimi bidubadu boda ituwoli ituwoli, si valu iviloububu, \v 19 e igabuwoli minasina si yaubada - minasina gala yaubadatoula mitaga tokolu wala leiyoudulaisi titoulesi metoya wa kai deli dakuna. \v 20 Mwa Guyau ma Yaubadasi yoku, kukolaimasi metoya oyumasi mina Asiria, e igagabila komwaidosi avai boda avai boda ovalu watanawa binikolaimsi yoku wala kammwaleta Yaubada.” \s1 Aisea ikatululuti guyau Esekaia \p \v 21 E Aisea iwitali biga iluki guyau Esekaia kidamwa Guyau Yaubada bogwa eimapu la nigada, \v 22 kawala, “Wo, Senakeribi, ka - mavilouna Yerusalem eigigilaim e eitakilaim wala. \v 23 Ki, availaga kudoki lokubigigagi deli lokuvakadoli? Ka, lokukominimanaigu goli, yeigu mina Isireli si Yaubada tobumaboma. \v 24 Lokuwitali m touwata bimakaiagusi bikamnomwanasi otaigagu kidamwa metoya omi waga kaibibiu lokutomgwagasi odubasi koyala Lebanoni kweuwonaku. Lokukwamnomwanasi kidamwa lokulukubalaisi makaisina kweisila kaiuwonaku deli reiyava kaimatabwaila, e deli lokusukwaisi olopola udilesi makaisina. \v 25 E lokukwamnomwanasi kukelisi utuwotu e kumomwaisi kami sopi oluwalaisi mina mitawasi osi valu, deli goli mi tokabilia eivapupoiyaisi Waya Naili eivalubulabu goli. \p \v 26 “Ki kaina gala kulilagi paila nanamsa makwaisina komwaidona aninamsibogwi wala omitibogwa? E baisa tuta bogwa layomitali makwaisina. Yeigu lasakaim peula paila bukukwatudidaimi valu mavilousina kwepapeula e bivigaki makawala tuwaga. \v 27 E tomotala mavilousina gala isim si peula; matausina ikokolasi deli imitaki uwosi. Matausina makawala mnumonu wa bagula kaina makawala mnumonu eisususina okulumwala avai tuta yagila bomatu kweyuviyavi biuu biyuvisau miyasina. \p \v 28 “M loula avaka lokuuvagi deli bubunem komwaidona, anikoli wala iwokuva. Yeigu anikoli ammakawala kam leiya kala peula baisa yeigu. \v 29 Deli bogwa laligibogwi bulogala kam leiya deli nanom kala kaiveka, mapaila baisa tuta bataginouli kaitala bani okabulum deli kaitala kaikavatowa owodom e bavakadaim bakaimilivauwaim wala bukula wa keda makadawena lokuma.”\f e \ft Baisa makawala tomota bivakadi wosa metoya kaikavatowa oudosi.\f* \p \v 30 Oluvi Aisea iluki guyau Esekaia kawala, “Ka, kabotuvatusi makwaina igau bivitulokaim avaka bikaloubusi. Taitu makwaina deli taitu omatadasi bukukwayavatasi bukukwamsi momolu deli konada, mitaga igau kwaitolula taitu, yokomi bogwa bukusopusi kami yagogu oluvi bukutayoyuwasi, deli bukuvaulasi matamsina kami waini e oluvi bukukwamsi kaiuwala. \v 31 Matausina mina Yuda availa availa eikesasi mina mmomova igau bisibwabwailasi makawala kaitala kai kailawalila bisounu bila opwaipwaia e kaiuwala bibukulasi. \v 32 E mimilisi bisisuaisi mina mmomova olumoulela Yerusalem deli odabala Koya Saiyoni, paila uula Guyau Topeuligaga bogwa leivitobu nanola bivigaki bikaloubusi makawala. \p \v 33 “E baisa makawala avaka Guyau bogwa eilivala paila guyoula Asiria. Eilivala kawala, ‘Matauna gala wala ibodi bisuvi olumoulela valu mavilouna kaina bilavikoli kaitala kaiyala. E tokabilia matausina deli si vayoula gala ibodi bimaisi katitaikinela valu, tuvaila gala kwaitala kawakali biteyasi opapala makwaina. \v 34 Matauna gala wala bisuvi olumoulela mavilouna mesinaku wala bikaimilavau wa keda makadana leilouya leima. Ka, yeigu Guyau bogwa lalivala. \v 35 Yeigu batabodi deli bakoli valu mavilouna paila wala agu taimamila tuvaila ulo biga katotila baisa ulo touwata Debida.’” \p \v 36 Taitala Guyau la anelosi ila isuvi okasi kawakali mina Asiria e ikatumati tokabilia kasi bawa 185,000. E eiyam obulubuvisiga, komwaidosi wala ikanukwenusi, mina kakaligasi. \v 37 Oluvi Senakeribi guyoula Asiria ikaimilavau mapilana Niniba. \v 38 Kwaitala yam, ititapwaroru ola bwala kwebumaboma la yaubada minana tokolu Nisiroki, e ka, taiyu litula Adirameleki sola Saresa itokaiasi ikatumataisi tumasi metoya osi kema, e oluvi isakaulasi ilosi mapilana Ararata. E taitolula latula Esaradoni ikaimapu tamala iguyau. \c 38 \s1 Guyau Esekaia ikatoula e oluvi ibwaina \p \v 1 Tuta matutona guyau Esekaia ikatoula, katitaikina bikaliga. E Aisea tovitoubobuta matauna Amosi latula ilokaia igisi matauna e iluki matauna kawala, “Guyau eilivala bukukibuboti komwaidona vavagi bibwaina paila uula gala bukubwaina. Yoku bogwa bukukwaliga.” \p \v 2 Mapaila Esekaia isivilaki taboda e inigada, kawala, \v 3 “Guyau, kululuwai, yeigu atagwala awotitalaim deli nanogu komwaidona, e tuta komwaidona avigikoni auvagi avaka nanom magim bavagi.” E matauna ikawoti koku ivalam ivilumgaga. \p \v 4 E oluvi Guyau ikaraiwogi Aisea \v 5 bikaimilavau bilokaia Esekaia e biluki matauna kawala, “Yeigu Guyau, tabum Debida la Yaubada, bogwa lalagi m nigada deli lagisi mitilagim. Yeigu batugwalaim bukusisu kala kaduwonaku kwailuwotala kwailima taitu tuvaila. \v 6 Yeigu bakolaim deli goli bakoli Yerusalem metoya oyamala guyoula Asiria, e tuta komwaidona bayamati valu mavilouna.” \p \v 7 Aisea ivitakauloki kawala, “Guyau Yaubada bisakaim kwaitala kabotuvatusi makwaina bikamokwiti matauna ibodi bivagi makawala la biga katotila. \v 8 E daga makaina guyau Eyasi leiyouduli Guyau Yaubada bivigaki kaikobuwokuva wala bivayumali kweyaluwotala bakwai.” E kaikobu ivayumila kweyaluwotala bakwai. \p \v 9 Avai tuta Esekaia eibwaina metoya okala katoula, ibutu mapilana wosila yakaula. \q1 \v 10 Adoki yeigu ogu tuta wowogu kala peula \q2 mitaga makateki balokaia Tuma \q2 e gala goli basivagasi batomoya. \q1 \v 11 Adoki baisa osi valu mina momova \q2 gala tuvaila bagisi Guyau, \q2 kaina goli avai tomota tomomova. \q1 \v 12 Ulo momova iutupwi e bogwa itamwau, \q2 makawala buliyoyova bitakatupwi, \q2 kaina makawala towola karekwa isaim wa wola. \q1 Adoki Yaubada eiuvigimkulovi ulo momova. \q1 \v 13 Bogi komwaidona aukuwakula deli mmayuyugu. \q1 Agu lumkola makawala laiyoni ikatumkumku totuwanegu. \q1 Adoki Yaubada eiuvigimkulovi ulo momova. \q1 \v 14 Kaigagu isasali saina mama \q2 e akayagigila makawala minana bubuna. \q1 Matagu inunupula metoya saina akounakaila gawata. \q1 Mwa Guyau kukolaigu metoya komwaidona uvagila mwau. \q1 \v 15 Wa, avaka ibodi balivala? Guyau bogwa leivagi baisa. \q1 Saina ikiuta nanogu! Gala gagabila bamasisi. \b \q1 \v 16 Mwa Guyau, ka, bamova paila yoku, mayoku wala. \q1 Kukolaigu. Bukutagwala bamova wala. \q1 \v 17 Nanogu saina ikiuta baninavila bavakota wala. \q1 Yoku kukwatumovaigu metoya kabosilagi komwaidona. \q1 Yoku kuligaiwa komwaidona ulo mitugaga. \q1 \v 18 Gala gagabila tomata biyakawolaimsi metoya mapilana Tuma. \q1 Tomata gala bibodi bidubumaimsi yoku saina tokimadagi. \q1 \v 19 Mina mmomova wala iyakawolaimsi \q2 makawala tuta baisa goli aiyakawolaim. \q1 Tomota bilukwaisi litusia paila yoku tokimadagi wala. \q1 \v 20 Mwa Guyau, bogwa lokuyomovaigu. \q1 Ka, bakawaisi gita bakawosisi kam yakaula, \q2 e oma tutasi tommomova goli bakausiwosisi kam yakaula olumoulela m Bwala Kwebumaboma.\f f \ft Kugisi footnote paila mailela 21 bila 22 katitaikina mailela 7.\f* \p \v 21 Aisea iluki guyau Esekaia bikau kaituva leivagaisi metoya noku kaiuwala e bikuma kala pukuna, e matauna bibwaina. \v 22 Oluvi guyau Esekaia ikatupoi kawala, “Ki, avai kabotuvatusi bikamokwiti kidamwa bibodaigu yeigu bala wa Bwala Kwebumaboma ke?”\f g \ft Mailela 21 bila 22 ikauwaisi metoya okala vigimkovila Uula 38 e isailisi baisa, kidamwa biga bisaitaula bwaina makawala 2 Gweguya 20.6-9.\f* \c 39 \s1 Touwata tolesi Babilonia \p \v 1 Tuta matutona guyoula Babilonia, Merodaki Baladani matauna Baladani latula ilagi bulogala guyau Esekaia kala katoula, e iwitali la leta deli kala bobwailila baisa matauna. \v 2 Tutala Esekaia ibodi matausina touwata e ilau ivituloki la kaisisu kala vakaila - la siliba deli la goula, vana migawelu migawelu, deli la bulami simasimina toyo la guguwa komwaidona paila kabilia. Komwaidona guguwa bolesi deli goli ambaisa wala olumoulela la kabokaraiwaga matauna iuvituloki wala iwokuva gala kwaitala kesa. \v 3 Oluvi Aisea tovitoubobuta ilokaia guyau Esekaia ikatupoi kawala, “Am tolesi matausina tauwau deli avaka eilukwaimsi?” \p E Esekaia ivitakauloki kawala, “Metoyasi valu saina kaduwonaku mapilana Babilonia.” \p \v 4 Aisea tuvaila ikatupoi, “Avaka eigisaisi om mwaininiga?” Esekaia imapu, kawala, “Matausina igigisaisi wala iwokuva. Gala kwaitala guguwa ikesa matabudosina guguwa kabosakaila melalouya auvituloki wala matausina iwokuva.” \p \v 5 Oluvi Aisea iluki guyau Esekaia, kawala, “Ka Guyau Topeuligaga eilivala, \v 6 igau kwaitala tuta bima guguwa komwaidona olumoulela m buloveka, komwaidona makwaisina omitibogwa tubumwa leikatubiasaisi e leima baisa tuta, komwaidona wala bitapeili iyaisi bilauwaisi Babilonia. E gala kesa. \v 7 Mimilisi metoya odalem titoulem deli wala bilauwaisi e bikivaisi kikiyatusi paila biwotetilasi olumoulela la buloveka guyoula Babilonia.” \x - \xo 39.7 \xt Dan 1.1-7; 2 Gwe 24.10-16; 2 Lil 36.10\x* \p \v 8 Mapaila guyau Esekaia ivitakauloki kawala, “Saina bwaina avaka lokusali Guyau la biga baisa yeigu.” Esekaia la nanamsa idoki bigatona makwaina kala nikoli mwada matauna bisisu bwaina deli biluva wowola ola tuta komwaidona. \c 40 \s1 Si pikwaku Yaubada la tomota \p \v 1 E Guyau da Yaubadasi eilukwaigu kawala, \q1 “Kukwatigam luposi ulo tomota. \q2 Kukwatigam luposi matausina! \q1 \v 2 Kukwatupewoli mina Yerusalem. \q1 Ka, kuluki matausina mwada yeigu lamipuki matausina paila si mitugaga komwaidona mapula, \q2 mapaila kasi mmayuyu\f h \ft Baisa si katupipi mapilana Babilonia.\f* bogwa goli biwokuva \q2 deli si mitugaga bogwa laligaiwa.” \fig Dubakaila bimila kabatau|src="HK00347" size="span" ref="40.4" \fig* \b \q1 \v 3 Taitala idoudou kawala, \q1 “Kukwatubiasaisi ovilouwokuva la keda Guyau! \q2 Kukwatumigileuwaisi la keda da Yaubadasi oviloupakala! \x - \xo 40.3 \xt Md 3.3; Mk 1.3; Yn 1.23\x* \q1 \v 4 Kukwalidubolaisi komwaidona itayatila, \q2 e kukelaisi komwaidona koya kwevakaveka bibusisi. \q1 E dubakaila bimila kabatau, \q2 e kabigaga omi valu kukwatudubunaisi. \x - \xo 40.3-5 \xt Lk 3.4-6\x* \q1 \v 5 E matutona goli Guyau biyomitali la guyugwayu, \q2 e komwaidona mina watanawa bogwa bigisaisi. \q1 Ka, baisa Guyau titoulela bogwa eikatotila makawala.” \b \q1 \v 6 E taitala idoudou kawala, “Kukwamituli mabigasina!” \q1 E yeigu akatupoi kawagu, “Avai biga bakamituli?” \q1 E kawalaga, “Kukwamituli kawam, mina watanawa komwaidona makawala mnumonu, \q2 e matausina si momova kala kaduwonaku makawala goli lala. \x - \xo 40.6-8 \xt Ym 1.10-11; 1 Pt 1.24-25\x* \q1 \v 7 Avai tuta Guyau biwitali yagila biuu, \q2 mnumonu biyagisi e lalesi bikalidubali. \q2 E tomota si tuta kala kaduwonaku makawala goli mnumonu. \q1 \v 8 E mokwita goli mnumonu iyagi e lalela ikalidubali, \q2 mitaga da Yaubadasi la biga bikanuvagasi goli.” \b \q1 \v 9 Eei, guma Yerusalem, kumwena kula odabala koya kwaiveka, \q2 e kukwamituli bulogala bwaina! \q1 Guma Saiyoni, kudou okaigam kaigaveka, \q2 e kukwamituli bulogala bwaina! \q1 Mwa! Kukwatuvagwagu wala e gala bukukokola. \q1 Kuluki tomota eisisuaisi oviluwela Yuda \q2 si Yaubada bogwa goli leimaima! \b \q1 \v 10 E ka, Guyau Yaubada bima biguyau deli peuligaga, \q2 e bima bimai la mapu\f i \ft Yaubada bogwa bikoli la tomota bitaneku metoya okasi katupipi mapilana Babilonia.\f* paila la tomota. \x - \xo 40.10 \xt Ais 62.11; YG 22.12\x* \q1 \v 11 Matauna biyamati la yawa makawala goli taitala toyamata sipi. \q2 Matauna bikouguguli lam komwaidona \q2 e bikopwi minasina. \q2 E matauna bivamanum wala bivakadi inisia lam. \x - \xo 40.11 \xt Isi 34.15; Yn 10.11\x*\fig Taitala toyamata sipi|src="BK00007" size="col" ref="40.11" \fig* \s1 Mina Isireli si Yaubada matauna Giyoukesa wala \q1 \v 12 Ki, ibodi availa bitali sopi oyamala e bikalau kala bawa sopi obolita? \q2 Kaina biuwi labuma oyamala? \q1 Ki, availa ibodi bivakasau komwaidona pwaipwaiala valu watanawa metoya kwelatala viga? \q2 Kaina bivisaikoli koya deli dubakaila kasi mwau metoya okabovisaikola? \q1 \v 13 Ki, availa ibodi biluki Guyau avaka bivagi? \q2 Availa ibodi bivituloki kaina bitayuvisi avaka baisa matauna? \x - \xo 40.13 \xt Rm 11.34; 1 Kr 2.16\x* \q1 \v 14 Ki, avai tomota ibodi bivituloki Yaubada \q2 mwada binikoli deli bikateta, \q2 deli goli bitapuloki nanola e bivagi vavagi kwaitala kwaitala? \b \q1 \v 15 Mitaga Guyau bidoki boda kwaitala kwaitala gala wala avaka, \q2 e mabudosina makala wala litukwa, \q2 e simla makwaisina kaduwonaku kasi gagabila makala wala tubumyou. \q1 \v 16 E komwaidona mauna oudilela Lebanoni gala wala ibawasi \q2 paila bitalulasi baisa da Yaubadasi, \q2 deli kaila gala kala bawa paila bitavigakaisi kovala lula makwaina. \q1 \v 17 Mapaila boda kwaitala kwaitala idoki gala wala avaka dimlesi. \b \q1 \v 18 Ki, availa ibodi bitavisaiki makawala Yaubada? \q2 Kaina ammakawala bitakamitububuli kala gigisa matauna? \x - \xo 40.18-19 \xt VA 17.29\x* \q1 \v 19 Ka! Matauna gala makawala tokolu. \q2 Paila toyoudila eiyoudulaisi tokolu, \q2 deli tanumnumta topaisewala isailisi goula paila kala katububula \q2 e ivitauwaisi okabosakaila makwaina silibawokuva wala. \q1 \v 20 Avai tau matauna gala gagabila bibani siliba kaina goula \q2 binagi bubotala kai mabubona gala gagabila bipwasa. \q1 Matauna binevi taitala tokataraki totavi tokolu, \q2 e biyouduli natana tokolu gala igagabila bikapusi. \b \q1 \v 21 Ki, gala kunikolaisi? \q2 Kaina gala availa ilukwaimi omitibogwa? \q2 Kaina gala kulilagaisi ammakawala valu watanawa eivitouula? \q1 \v 22 Ka! Valu watanawa kala tobubula, matauna wala tuta komwaidona bisisu ola takaikaia, \q2 odabala valu watanawa deli odabala labuma. \q2 E tomota osikowala kasi vakaila makala wala lata kasi vakaila. \q1 Matauna ikatuvakai labuma makawala yatala laya, \q2 e ivigaki makawala buliyoyova paila si kabosisu tomota. \b \q1 \v 23 Matauna ivabu tokwaraiwaga saina mina papeula metoya osi kabokwaraiwaga, \q2 e ivigaki matausina gala wala avaka. \q1 \v 24 Matausina makala wala sobula, \q2 makateki wala eisusinasi e gala wala kailawalisi. \q1 Ka, avai tuta Guyau biwitali yagila bima, \q2 bivisi matamsina bimatutilasi e biyuvisau bilau makawala wawa wala. \b \q1 \v 25 Ki, availa ibodi bitavisaiki makawala Yaubada Tobumaboma? \q2 Ki, availa taitala tuvaila makawala matauna? \q1 \v 26 Ka, kukowanasi wa labuma! \q1 Availa eibubuli utuyam minasina lokugigisaisi? \q2 Ka, matauna ivisunupulovi minasina makawala budotala tokwabilia, \q2 matauna goli inikoli avaka kasi bawa. \q1 E gala wala avai tuta natana minasina bitamwau, \q2 paila matauna ididou yagasi natana natana minasina. \q1 Matauna la peula saina vakaigaga! \b \q1 \v 27 Mitaga mina Isireli, avaka paila baisa tuta kutakulukulusi \q2 mwada Guyau gala wala ininikoli kami mwau \q2 kaina gala itovilakaimi avai tuta bukubodasi mmayuyu metoya karaiwaga doudoga? \q1 \v 28 Ki, gala kunikolaisi? Kaina gala kulilagaisi? \q1 Ka, Guyau Yaubada matauna tosivagasi. \q2 Matauna goli eibubuli komwaidona valu watanawa. \q1 Matauna gala wala avai tuta isisomata kaina ikikamagwesi. \q2 Deli gala wala availa ikikateta la nanamsa. \q1 \v 29 Matauna ikatupewoli availa matausina mina mamama deli kasi somata. \q1 \v 30 Ilagoli matausina tubovau bogwa wala bimamasi, \q2 deli matausina tubovau bogwa bikapusisi deli kasi somata. \q1 \v 31 Mitaga availa matausina idubumaisi Guyau paila pilasi, \q2 matausina bogwa bibanaisi si peula bivigivau. \q1 Matausina biyowasi makawala mluveka. \q2 Matausina bisakaulasi mitaga gala bisomatasi, \q2 e bililoulasi mitaga gala wala bimamasi. \c 41 \s1 Yaubada la kakikita baisa mina Isireli \p \v 1 Yaubada ilivala kawala, \q2 “Yokomi mi valu omiloutala, kumanumsi e kunakaigalaigusi! \q2 Kukwatubaiasasi paila avaka bukulivalasi okaboyakala. \q2 Yokomi isim mi tuta paila bukulivalasi. \q1 Kumaisi tatogugulasi okaboyakala e bitanagaisi availa ikamokwita. \b \q1 \v 2 “Avai tau leimai matauna totomgwaga metoya opilibomatu,\f j \ft Tau matauna yagala Sairusa guyoula Pesia 555—529 BC. Matauna iyouli Babilonia wa taitu 539 BC e oluvi eitaneku mina Yuda metoya okasi katupipi e ikaimilavausi osi valu tatousi; kugisi Esi 1.1-4.\f* \q2 e eivigaki matauna bikikalisewa wala ambaisa ambaisa ilokaia ke? \q1 Availa eisisaiki la tomgwaga odubasi gweguya deli boda komwaidona ke? \q2 Metoya ola puluta iwawaiya matausina ikikapusisi makawala tubumyou eiyuvisau. \q2 E metoya ola kaiyala ibutugigai matausina makawala goli wawa eiyuvisau wa yagila. \q1 \v 3 Matauna ibokavili matausina ilau, mitaga tominabwaita wala. \q2 Ka, saina togigibula, e kaikela kala gigisa makawala gala wala ititokaila pwaipwaia. \q1 \v 4 Availa eivigaki makawala baisa eikaloubusi ke? \q2 Availa eivagi vavagi kwaitala kwaitala kwevakaveka paila tomota bivigakaisi si kabosailiu ke? \q1 Ka, yeigula Guyau, yeigu goli tosibogwa okala vitouula, \q2 e yeigu goli Guyau basivagasi okala vigimkovila. \b \q1 \v 5 “E tomotala valu makwaisina omiloutala bogwa leigisaisi avaka yeigu lavagi. \q2 Matausina ikokolasi deli itatatuvasi paila kasi kokola. \q2 Mapaila matausina komwaidosi ikougugulasi e imaisi. \q1 \v 6 E matausina toyoudila ipipilasisi deli ikikatupewolaisi taitala baisa taitala. \q1 \v 7 E matauna tokaliai biluluki matauna goula kala topaisewa, kawala, ‘Bogwa kuvigibau!’ \q2 E matauna kala tokatudubuna tokolu \q2 ikikatupewoli matauna ikikatuvilatu namwaidona tokolu. \q1 Matausina ilivalasi kawasi, ‘Saina bwaina eiluvasosu’, \q2 e oluvi matausina ikatuvilataisi minana tokolu okabala e taga bikapusi. \b \q1 \v 8 “Mitaga yokomi mina Isireli, yokomi ulo towotetila. \q2 Yokomi mabudona tomota bogwa lanagaimi, \q2 e yokomi Eberaam tubula, matauna lubaigu. \x - \xo 41.8 \xt 2 Lil 20.7; Ym 2.23\x* \q1 \v 9 Ka, yeigula lamaiyaimi metoya ovalu watanawa okala vigimkovila. \q2 E yeigula ladouwaimi metoya ovalu watanawa kala wokulu, \q2 e lalukwaimi kawagu, ‘Yokomi ulo towotetila.’ \q1 E yokomi goli lanagaimi, e gala apakaimi. \q1 \v 10 E gala bukukokolasi - ka, yeigu goli deli yokomi! \q2 Yeigu goli mi Yaubada - e taga avai vavagi bivitukukolaimi! \q1 Yeigu bavigakaimi bukupeulasi deli bapilasaimi. \q2 Yeigu bakolaimi deli bakatumovaimi. \b \q1 \v 11 “E matausina igibuluwaimi \q2 bogwa goli bukuyomsilaisi matausina, matutona bukukwalisauwaisi. \q1 Matausina biyowaisi deli yokomi bogwa goli bikaligasi, \q2 \v 12 e bogwa bitamwausi mokwita metoya ovalu watanawa. \q1 \v 13 Yeigu goli Guyau mi Yaubada. \q2 Yeigu akatupewolaimi deli alukwaimi, kawagu, \q2 ‘Gala bukukokolasi. Yeigu bogwa bapilasaimi.’” \b \p \v 14 E Guyau ilivala kawala, \q1 “Mina Isireli, yokomi saina budokekita deli budomama, \q2 mitaga lalukwaimi gala bukukokolasi. Yeigu bogwa bapilasaimi. \q1 Yeigu mina Isireli mi Yaubada tobumaboma, yeigu goli kami tokatumova. \q1 \v 15 Ka, bogwa bavigakaimi makawala kaitala tayoyuwa daimala, \q2 kaivau wala deli kaikakata. \q1 Yokomi bukukelaisi koya\f k \ft Baisa kilikeli ivigaki kabutuvitusila si tomgwaga odubasi boda ituwoli ituwoli.\f* e bukukelisauwaisi, \q2 e dubakaila bimila tubumyou wala. \q1 \v 16 E yokomi bukulavaisi wawa biloula walakaiwa, \q2 e yagila biyuvisau bilau, \q2 e utuyagila bogwa biyuvisau bilau ambaisa ambaisa. \q1 E matutona goli yokomi bukumwasawasi paila uula yeigu goli mi Yaubada. \q1 Yeigu goli mina Isireli mi Yaubada tobumaboma. \q2 E yokomi bukuyakawolaigusi. \b \q1 \v 17 “E avai tuta ulo tomota bogwa bipakala kaiyasi kasi daka, \q2 e matausina bisavalisi paila magisi sopi, \q1 ka, wa tuta matutona yeigula Guyau bamapu si nigada. \q2 E yeigu mina Isireli si Yaubada gala avai tuta basilavi matausina. \q1 \v 18 Yeigu bogwa bavagi waya bititayelusi oluwalaisi koya makwaisina kwaiukuwokuva, \q2 deli sopi bititayelusi metoya oitayatila. \q1 E bavigivau viloupakala kidamwa bikasewoki katuwotu \q2 deli obidapakala bititayelusi wala sopi. \q1 \v 19 Yeigu bogwa bavagi kweisila bisusinasi oviloupakala, deli goli meku, gumgwam toyo olibe. \q1 E ovilouwokuva bavigaki bimila udila, \q2 e udilela wala yayu, kaga deli reiyava. \q1 \v 20 E tomota bigisaisi baisa e binikolaisi \q2 yeigula Guyau lavagi baisa. \q1 E matausina bogwa bikatetasi \q2 yeigu mina Isireli mi Yaubada tobumaboma lavigaki vavagi makwaisina eikaloubusisi.” \s1 Guyau Yaubada ikavilaki yaubada sasopa \p \v 21 Ka! Guyau matauna guyoula Isireli la biga baisa makawala. \q1 “Yokomi minasina yaubada, boda ituwoli ituwoli si yaubada, \q2 kulivalaisi avaka ninami okaboyakala, \q2 deli kumaiyaisi avaka mi kauvikulu! \q1 \v 22 Kuvasekalasi kumaisi e kuvitoubobutasi avaka bikaloubusi, \q2 e gagabila yakamaisi bakanikolaisi avai tuta bikaloubusi makawala. \q1 E otutala yakala kutanekwaisi avaka omitibogwa eikaloubusisi, \q2 deli kulukwaimasi avaka kasi katumiki. \q1 \v 23 E kulukwaimasi avaka tuta omatadasi bikaloubusi, \q2 e mapaila yakamaisi bakanikolaisi yokomi goli yaubada mokwita! \q1 Kuvagaisi avai vavagi bwaina kaina kumaiyaisi avai kaboyogagi, \q2 e yakamaisi bakakokolasi, deli biyowa lupomaisi. \q1 \v 24 Ka! Yokomi gala wala avaka dimlemi, deli komwaidona avaka avaka lokuuvagaisi gala wala dimlesi. \q2 E kabommosila baisa matausina availa eitapwarorusi baisa yokomi! \b \q1 \v 25 “Ka, yeigu bogwa lanagi taitala tau eisisu mapilana opilibomatu.\f l \ft Kugisi kala katumiki Ais 41.2.\f* \q2 E yeigu basuyaim matauna mapilana opiliyavata e bamai bikabilia deli yokomi. \q1 Matauna bivapupoi tokwaraiwaga makawala pwadidiweta bivapupoi, \q2 kaina makawala towaila kulia bikipupoi mlomwaluva. \q1 \v 26 Ki, availa natana yokomi eivitububoti mwada bikaloubusi makawala, \q2 kidamwa yakamaisi bakalivalasi yokomi bogwa kukwamokwitasi ke? \q1 Ka, gala wala natana yokomi ilivala bigatala biga paila baisa. \q2 Gala wala availa ilagaimi kulivalaisi avai vavagi! \q1 \v 27 Ka! Yeigu wala Guyau, e yeigu wala alivalabogwa baisa mina Saiyoni paila bulogala vavagi makwaina. \q2 E yeigu awitali taitala ila Yerusalem bilivala kawala, \q2 ‘Mi tomota bogwa leimeimaisi! Matausina eikikaimilavausi omi valu!’ \q1 \v 28 Avai tuta lagigisi minasina tokolu, \q2 gala wala natana gagabila bilivali avai vavagi, \q2 deli gala wala natana ibodi bimapu katupoi makwaisina lakatupoi minasina. \q1 \v 29 Komwaidosi minasina yaubada gala wala dimlesi, \q2 deli minasina gala wala bivagaisi avai vavagi. \q2 Minasina tokoluwokuva wala deli gala wala isim si peula.” \c 42 \s1 Guyau la touwata \p \v 1 E Guyau eilivala kawala, \q2 “Ka, ulo touwata,\f m \ft Baisa mailela 1-4 pilimatala wosi paila Guyau la Touwata (mapilasina wosi pilavasi isisu — kugisi tuvaila Ais 49.1-6; 50.4-11; 52.13—53.12). Mimilisi tokabitam idokaisi matauna touwata ikibuboti mina Isireli komwaidosi, mimilisiga idokaisi taitala wala tomota.\f* matauna bogwa lakatupewoli — \q2 matauna bogwa lanagi, e iyomwasalaigu. \q1 E bogwa lasaiki ulo baloma baisa matauna, \q2 e matauna biwoi karaiwaga duwosisia baisa mina watanawa komwaidona. \q1 \v 2 Matauna gala biwakula kaina biweya \q2 kaina bikatuvagwagu okadumilagela valu. \q1 \v 3 Pitapatila makaina bogwa eitawoula gala bikouwolimkulovi, \q2 e kovagwaia\f n \ft Pitapatila deli kovagwaia ikibubotaisi tomota mina mamama availa availa gala gagabila bibanaisi kasi pilasi.\f* gala bikimatimkulovi. \q1 Matauna bimai karaiwaga duwosisia baisa tomota komwaidona. \q1 \v 4 Matauna la pikwaku deli la peula gala biwokuva. \q2 E matauna bisaili karaiwaga duwosisia ovalu watanawa. \q2 E matausina si valu omiloutala itutulaisi la vituloki matauna deli si kamamalu.” \b \q1 \v 5 Yaubada ibubuli labuma e ikatuvakai ila okabala. \q2 E matauna ibubuli valu watanawa deli goli avaka avaka isisuaisi olumoulela, \q2 e isaiki si momova deli si yagisa baisa komwaidona tomotala. \q1 E tuta baisa Guyau Yaubada iluki la touwata, kawala, \q1 \v 6 “Ka, yeigu Guyau bogwa ladouwaim e lasakaim karaiwaga \q2 kidamwa bukukwaraiwogi mina watanawa deli karaiwaga duwosisia. \q1 Metoya baisa yoku, yeigu bakabutu baisa mina watanawa, \q2 e metoya baisa yoku, yeigu bamai lumalama baisa boda ituwoli ituwoli. \q1 \v 7 Yoku bukuulaim mitasi mina kau, \q2 deli bukutaneku matausina isisuaisi odudubila wa bwala katupipi. \b \q1 \v 8 “E yeigu goli agumwaleta Guyau m Yaubada. \q2 Gala avai yaubada ituwoli ibodi bikau kala vilavila metoya ogu guyugwayu. \q2 E gala batagwala avai tokolu bikau kala vilavila metoya okagu yakaula. \q1 \v 9 Ka, vavagi makwaisina lavitububoti bogwa goli eikaloubusisi. \q1 E tuta baisa balukwaim vavagi kwewovau, \q2 e igauga oluvi bikaloubusisi.” \s1 Wosila yakaula \q1 \v 10 Yokomi mina watanawa komwaidona, bukuwosisi kala yakaula Guyau. \q2 Bukuwosisi wosi pilavau baisa Guyau! \q1 Yokomi toluguta, kuyakawolaisi Guyau, \q2 e yokomi maunela bolita, kuyakawolaisi matauna! \q1 Yokomi valu miloutala deli kala tosisu, kuwosisi! \q1 \v 11 Ibodi viloupakala deli viluwela biyakawolaisi Yaubada! \q2 Ibodi tomotala mapilana Kedara biyakawolaisi matauna! \q1 Ibodi matausina isisuaisi oviluwela Sela\f o \ft Mapilasina Kedara deli Sela ikibubotaisi avai valu avai valu saina kaduwonaku.\f* \q2 bidousi metoya odabala koya deli si mwasawa! \q1 \v 12 Ibodi matausina isisuaisi omiloutala \q2 biyakaulasi deli bitulaulasi baisa Guyau! \q1 \v 13 E makawala taitala kumatoula, Guyau eisunapula paila bikabilia. \q2 Matauna bogwa eikatubaiasa e eitulotula paila kabilia deli wala la kamamalu. \q2 Matauna ikilavi kwaitala tuwa, e ikatugougova, \q2 kidamwa bivituloki la peuligaga baisa kala tilaula. \s1 Yaubada ikatotila paila bipilasi la tomota \p \v 14 Yaubada ikaibiga kawala, \q1 “Omitibogwa yeigu amanum wala asisu, \q2 e gala wala ammapu ulo tomota si dou. \q1 Mitaga ka, ulo tuta paila avaka bavagi bogwa leima. \q2 Yeigu awaiweya makawala natana vivila ola tuta valulu. \q1 \v 15 Yeigu babuloti komwaidona pwaipwaiala dubakaila deli koya, \q2 e bavigaki mnumonu deli kai bisumatasi. \q1 Bavigaki waya itayatilesi bimila viloupakala wala, \q2 deli bavigaki katuwotu sopisi bimadasi. \b \q1 \v 16 “Yeigu bavakadi ulo tomota mina kau \q2 wa keda makadasina gala kwaitala tuta ilokaiasi. \q1 E dubilikitakita bavigaki bilumalama baisa matausina, \q2 deli kabigaga valu bakatudubuni paila matausina. \q1 Makwaisina goli ulo biga katotila mwada bavagi, \q2 e yeigu bogwa bavagi, gala wala bamama. \q1 \v 17 Mitaga komwaidosi availa idubumaisi tokolu \q2 deli idokaisi minasina si yaubada \q2 bogwa bilumkolaisi mmosila deli kasi kalawou.” \s1 Mina Isireli ninasi kala kau \p \v 18 E Guyau ikaibiga kawala, \q1 “Kulagaisi, yokomi taigami ituli! \q2 Deli kugisibwailakaisi bibwaina, yokomi mina kau! \q1 \v 19 Ki, availa kala kau ikalisau ulo touwata kala kau? \q2 Kaina kala tuli ikalisau matauna kala tokeula ulo biga? \q1 \v 20 Mina Isireli, yokomi bogwa kugisilabaisi avaka avaka, \q2 mitaga avaka kala katumiki baisa yokomi? \q1 Yokomi bogwa isim taigami paila bukuligalegasi biga, \q2 mitaga avaka kudokaisi bogwa kulagaisi?” \b \q1 \v 21 Ka, Guyau matauna Yaubada, matauna saina magila bikatumova, \q2 mapaila ilupi la karaiwaga deli la vituloki walakaiwa. \q2 e matauna magila la tomota bikamiabaisi makwaisina. \q1 \v 22 Mitaga baisa tuta tilaula ilebwaisi si guguwa la tomota. \q2 Matausina bogwa wala eikatubudokaisi obolela katupipi, \q2 e ikatupwanaisi matausina okatupipi. \q1 Ilebwaisi si guguwa e ilauwaisi, \q2 e gala wala availa bimakaia paila bikoli matausina. \b \q1 \v 23 Ki, galaga ibodi taitala yokomi binakaigali baisa? \q2 Ki, tuta baisa deli tuta bima bogwa bukunakaigalaisi deli mi yamata kaina gala? \q1 \v 24 Ki, availa kudokaisi eikasali mina Isireli baisa tolibulebu?\f p \ft Baisa mina Asiria deli mina Babilonia.\f* \q2 Ka, baisa Guyau wala titoulela, tuta komwaidona tammitugagasi omatala! \q1 Yakidasi tapakaisi bitasisuaisi makawala matauna nanola, \q2 kaina bitakabikaulasi la vituloki makwaisina eisisakaidasi. \q1 \v 25 Mapaila ivigakaidasi talumkolaisi lutula kala leiya \q2 deli talumkolaisi kabilia kala tiganini. \q1 Matauna kala leiya makawala kova ilululu e ivakakovi mapilana Isireli, \q2 mitaga gala wala sitana tanikolaisi avaka eikikaloubusi. \q1 Yakidasi tagigisaisi wala vavagi makwaisina, \q2 mitaga gala wala sitana itapuloki ninadaisi. \c 43 \s1 Yaubada ikatotila bikoli la tomota \p \v 1 Mina Isireli, ka, Guyau matauna eibubulaimi eilivala kawala, \q1 “Gala bukukokolasi - bogwa bakatumovaimi. \q2 Bogwa ladouwaimi metoya oyagami. E yokomi ulo vavagi. \q1 \v 2 Kidamwa bukusalilisi bukulosi otilibwabwau, yeigu deli wala yokomi. \q2 Kami mwau gala gagabila bivakapusiaimi. \q1 Kidamwa bukuloulasi oluwalela kova, gala wala gagabila bigabwaimi. \q2 E kabowakola kwemomwau bimakaiami, mitaga gala wala biyogagaimi. \q1 \v 3 Paila ka, yeigu goli Guyau mi Yaubada. \q2 Yeigu goli mina Isireli mi Yaubada Tobumaboma, e yeigula lakatumovaimi. \q1 Yeigu bakilavi Itipita paila batanekwaimi, \q2 e bakilavi Sudani deli Seba e kaimapusi yokomi. \q1 \v 4 Yeigu bakilavi boda komwaidona paila goli bakoli mi momova, \q2 paila uula yokomi lavigakaimi ulo veiguwa, \q2 deli uula wala ayebwailimi deli lavigaki availa availa bitemmalaimi. \q1 \v 5 Gala bukukokolasi - yeigu deli yokomi. \b \q1 “E yeigu bakaimalaimi bamaiyaimi omi valu, \q2 metoya omiloutala opilibomatu deli eilolʹo opilikwaibwaga. \q1 \v 6 Yeigu baluki tolesi opiliyavata kidamwa bikilavaimi bukumaisi, \q2 e tolesi opilibolimila kidamwa gala biyusaimi. \q1 Ibodi yokomi ulo tomota bukukwaimilavausi metoya valu omiloutala \q2 ambaisa ambaisa ovalu watanawa. \q1 \v 7 E yokomi ulo tomota tatougu, \q2 e labubulaimi kidamwa bukuyomitulaisi agu yakaula.” \s1 Mina Isireli matausina Yaubada la tosola \p \v 8 Yaubada eilivala kawala, \q1 “Kudouwaisi ulo tomota bimaisi okaboyakala. \q2 Matausina isim mitasi, mitaga mina kau wala! \q2 Matausina isim taigasi, mitaga mina tuli wala! \q1 \v 9 Kudouwaisi boda ituwoli ituwoli bimaisi paila yakala. \q2 Amminana si yaubada ibodi bivitububoti paila avaka tuta igau bima ke? \q2 Amminana minasina yaubada bogwa leivitububoti paila avaka avaka eikikaloubusi tuta baisa ke? \q1 Ibodi minasina yaubada bimaiyaisi si tosola \q2 kidamwa bikamokwitaisi avaka minasina bogwa leivagaisi, \q2 e deli bikamokwitaisi si biga minasina yaubada. \b \q1 \v 10 “Mina Isireli, yokomi ulo tosola. \q2 Lanagaimi yokomi ulo towotetila, \q1 kidamwa yokomi bukunikolaigusi deli bukudubumaigusi, \q2 e kidamwa bukukwatetasi mokwita mwada yeigu goli agumwaleta Yaubada. \q1 Ka, agumwaleta wala Yaubada, \q2 e gala avai yaubada tuvaila isisu ambaisa - \q2 gala avai tuta omitibogwa, deli gala avai tuta omatadasi. \b \q1 \v 11 “Ka, yeigu goli agumwaleta Guyau, \q2 e yeigu wala agumwaleta ibodaigu bakatumovaimi. \q1 \v 12 Yeigu avitoubobuta paila avaka bikaloubusi, \q2 e oluvi amiakaimi kami pilasi. \q1 Gala avai yaubada namitawasi ivigaki makawala, \q2 e ka, yokomi bukusilasolasi paila avaka lavigakaimi. \q1 \v 13 Ka, yeigu goli Yaubada e yeigu basivagasi Yaubada goli. \q1 Gala availa ibodi bisakaula metoya ogu peula, \q2 deli gala availa ibodi bivigivau avaka yeigu bogwa lavagi.” \s1 Yaubada bikaimilivau la tomota metoya Babiloni \p \v 14 Ka, Guyau matauna mina Isireli mi Yaubada Tobumaboma, matauna goli eikolaimi ikaibiga kawala, \q1 “Ka, bakolaimi baisa makawala - bawitali budotala tokwabilia, e bikabiliasi deli mina Babiloni. \q2 Yeigu bakodidaimi kalapisilela valu, \q2 e mina Babiloni si gova paila tomgwaga bidavila bivigaki si valam. \q1 \v 15 Ka, yeigu wala Guyau, yeigu goli mi Yaubada Tobumaboma. \q2 Mina Isireli, yeigu wala labubulaimi e yeigu goli mi Guyau.” \b \q1 \v 16 Omitibogwa Guyau ivagi kadatala keda oluwalela bolita.\f q \ft Tuta makwaina mina Isireli eisakaulasi isilavaisi mapilana Itipita e mina Itipita eidoumsi wala; kugisi Sun 14.1-31.\f* \q2 Makadana isuwalai wala bolita deli kala kaisai pilatala piliyuwela. \q1 \v 17 E matauna ilau budotala budoveka tokabilia e matausina isilagisi e \q2 mabudona isim si waga kaibibiu deli si wosa. \q1 Matausina ikapusisi ilosi e gala avai tuta ikaimilavausi, \q2 matausina makawala kova sopi bikimati. \fig Mabudona si waga kaibibiu deli si wosa|src="HK00191" size="span" ref="43.17" \fig* \p \v 18 Mitaga Guyau eikaibiga kawala, \q1 “Gala bukululuwaisi avaka uvagila omitibogwa \q2 kaina biiluyelu ninami bukuninamsaisi avaka bogwa eikaloubusisi omitibogwa. \q1 \v 19 Mitaga kugigisaisi paila kwaitala kwaivau vavagi\f r \ft Vavagi makwaina mina Yudia bitaneku metoya okasi katupipi bikaimilavausi osi valu tatousi.\f* yeigu bavagi. \q2 Ka! Bogwa ikikaloubusi, e ibodaimi wala bukugisaisi tuta baisa! \q1 Ka! yeigu bateya kadatala keda olopola ovilouwokuva, \q2 e metoya mapilana basakaimi sopi bititayelu. \q1 \v 20 Avai tuta yeigu bavagi waya bititayelu oviloupakala, \q2 paila basaiki kasi sopi ulo tomota matausina bogwa lanagi. \q1 Mauna nabubolodila bitemmalaigusi, \q2 e ugiwagi deli mluveka biyakawolaigusi. \q1 \v 21 E matausina lavigaki paila ulo tomota tatougu, \q2 e matausina goli biwosisi kagu yakaula.” \s1 Mina Isireli si mitugaga \p \v 22 E mitaga Guyau ikaibiga kawala, \q1 “Mina Isireli yokomi bogwa kukwamigwesaigusi, \q2 gala wala kutemmalaigusi. \q1 \v 23 Yokomi gala kumiakaigusi mi lula kwegubugabu metoya sipi, \q2 deli gala wala kutemmalaigusi deli mi semakavi. \q1 Ka! Yeigu gala ayomwauwaimi mwada bakominimanaimi paila magigu lula, \q2 kaina ayogugwesi uwomi paila baninigada magigu lula maiina simasimina. \q1 \v 24 Yokomi gala kugimolaisi mi lula maiina simasimina paila yeigu, \q2 kaina kuyomwasalaigusi metoya mi mauna posasi. \q1 Mitaga kaimapula yokomi kuulitumkwaigusi wala metoya omi mitugaga, \q2 e kuyogugwesaisi wowogu metoya sula makwaisina lokuuvagaisi. \q1 \v 25 Mitaga ka, yeigu wala Yaubada e yeigu goli baligaiwa mi sula, \q2 e lauvagi baisa paila uula yeigu goli Guyau. \q1 E yeigu gala wala baluluwai mi mitugaga tuvaila. \b \q1 \v 26 “Mitaga ka, kumaisi bitalosi tayakalasi, e avaka mi tabinona kumaiyaisi wala. \q2 Kulivalaisi avaka mi biga otutala yakala, kidamwa bikibuboti yokomi okutotusi okamokwita. \q1 \v 27 Ka, matauna tubumi tomaibogwa imitugaga, \q2 e kami tokugwa imitugagasi baisa yeigu, \q1 \v 28 deli kami tokwaraiwaga iyogwalaisi ulo Bwala Kwebumaboma. \q1 Mapaila yeigu atagwala tilaula bikatudidaimisi mapilana Isireli. \q2 E ulo tomota tatougu atagwala bibanaisi kasi kalawou.” \c 44 \s1 Guyau kalamwaleta wala matauna Yaubada \p \v 1 E Guyau ilivala kawala, \q1 “Yokomi mina Isireli ulo towotetila tubula Yekobe, \q2 yokomi ulo tomota bogwa lanagaimi, kunakaigalaigusi! \q1 \v 2 Ka, yeigula Guyau labubulaimi. \q2 Tuta makwaina yokomi lokukwaloubusisi e leima lagaila, yeigu lapilasaimi. \q1 E yokomi ulo towotetila, e ulo tomota bogwa lanagaimi e ayebwailimi. \q2 Mapaila gala bukukokolasi. \b \q1 \v 3 “Yeigu bogwa bavinumli mi pwaipwaia, \q2 deli bavagi sopi bititayelusi obidapakala. \q1 Yeigu bogwa baligabu ulo peula baisa litumia, \q2 deli bamitukwaii tubumia. \q1 \v 4 E matausina bikaitubwasi makawala mnumonu ivinumlaisi tuta tuta, \q2 deli makawala guvagava eisususinasi opapala sopi eititayelu. \b \q1 \v 5 “E tomota taitala taitala titoulela bilivala kawala, ‘Yeigu Guyau la tomota.’ \q2 E matausina bimaisi e bisuvisi osi boda mina Isireli. \q1 Taitala taitala matausina biwai kala katukwatuva oyamala kabutuvitusila Guyau yagala, \q2 e bikayupali titoulela mwada matauna taitala Yaubada la tomota.” \b \q1 \v 6 E Guyau, matauna mina Isireli kasi tokwaraiwaga deli kasi tokwala, \q2 matauna goli Guyau Topeuligaga, kala livala baisa makawala. \q1 “Ka, yeigu wala kala vitouula, e kala vigimkovila, deli agumwaleta wala Yaubada yeigu. \q2 Ka, agumwaleta wala Yaubada, e gala avai yaubada tuvaila isisu ambaisa. \x - \xo 44.6 \xt Ais 48.12; YG 1.17; 22.13\x* \q1 \v 7 Ki, availa tuvaila ibodi bivagi makawala avaka yeigu bogwa lavagi? \q2 E availa ibodi bivitububoti komwaidona vavagi makwaisina eikikaloubusisi \q2 okala vitouula mokwita e bila okala vigimkovila tuta ke? \q1 \v 8 E ulo tomota, gala bukukokolasi! \q1 Yokomi bogwa lokunikolaisi mwada tuta omitibogwa e leima tuta baisa \q2 yeigu wala lavitububoti komwaidona vavagi makwaisina bikaloubusisi, \q2 e yokomi goli ulo tosola. \q1 Tauwau, avai yaubada tuvaila isisu, ke? \q1 Kaina kwatulaisi avai yaubada isim la peula minana? \q2 Yeigu gala avai tuta alilagi bulogala.” \s1 Tokolu kala taimamila kaboyousokana wala \p \v 9 Komwaidosi matausina ibububulasi tokolu gala wala dimlesi, e deli minasina yaubada eibubulaisi e eidokaisi saina bwainigaga gala wala dimlesi. E matausina ititaimamilasi baisa minasina yaubada badoki mina kau deli mina ninagowa - e deli matausina igau bimmosilasi. \v 10 Gala wala avaka kala bwaina mwada bitabubuli avai migina metoya otanumnumta e bitatemmali mwada minana yaubada. \v 11 Ka, availa availa matausina ititaimamilasi baisa minana tokolu bogwa bimmosilasi. E matausina eibububulasi tokolu, matausina tomotatoula wala. Ibodi matausina bimaisi okaboyakala - matausina bogwa bibulukukoli deli biuliki mmosila. \p \v 12 Ka, matauna tanumnumta topaisewala bikau pilatala tanumnumta e bigabu wa kova oluvi bipaisewa. E biyosi kaitutu oyamala kweyapeula e bitutu mapilana tanumnumta bimila migina. E ola tuta paisewa matauna ilumkoli molu, daka deli somata. \p \v 13 E matauna tokaliai ivisaikoli bubotala kai, e oluvi bileiya kala gigisa tomota wa kai metoya opwanosi. Matauna bikau la kaiyoudila e biteya kai mabubona e bibubuli makawala tomota. E kala gigisa saina namanabwaita makawala tomotatoula wala paila bisaili ola bwala. \v 14 Matauna kaina biteya bilukubali kaitala kweisila paila biyoudila, kaina binagi yawa kainaga reiyava metoya olawodila. Kaina goli bivali kaitala bulaku e bitulotula wala paila kuna bikuni e bikaiveka. \v 15 Ka, metoya kaitala kai, tau matauna bivigaki kabulotala la kai paila kova e kabulotala paila biyoudila tokolu. Metoya kabulotala tau matauna biviya e bivigadi la kova paila bikaikwala deli bigabu kʹala, e kabuloyuwelaga bibubuli natana la yaubada paila bititaimamila baisa minana. \v 16 Metoya bubovila kai makaina leiviya, matauna bivigadi kovatala kova; e bigabu kala viliona bikam e bogwa bikomata. Matauna bikikaikwala e bilivala kawala, “Oowʹei, ina bwaina yuviyavila ulo kova!” \v 17 E mmwaisalaga kai makaina iyouduli natana tokolu, e ikululu e itemmali minana. E matauna bininigada baisa minana, e bililivala kawala, “Yoku ulo yaubada - kukwatumovaigu!” \p \v 18 Ka, tomota makawala matausina saina toninagowa, e gala gagabila binikolaisi avaka baisa eiuvagaisi. Matausina bogwa wala eikibodaisi mitasi deli ninasi e gala gagabila bigisaisi kaina binikolaisi avaka kala kamokwita. \v 19 Ka, matausina eibubulasi tokolu ibodi bilivalasi makawala kawasi, “Bubovila kai bogwa lavigadi kova e lagabu kʹagu deli agu viliona opwakovela e lakoma. E mmwaisala kai layouduli natana tokolu. E ka, tuta baisa lama latitaimamila omatala mabubona kai!” Mitaga matausina gala sitana si kabitam kaina bitapuloki ninasi paila bilivalasi makawala baisa. \p \v 20 E ka, kidamwa la ninitalapula bogwa makawala, matauna ibodi bikamkoma tubwaga kidamwa bikatumati kala molu. E la nanamsa makwaisina kweninagowa bogwa eivisilagi matauna e galaga avai pilasi bibudoki. Matauna gala gagabila bininavila e biluki titoulela mwada tokolu minana leiyosi oyamala gala natana yaubada minana - gala wala. \s1 Guyau matauna Tobubuli deli Tokatumova \p \v 21 E Guyau ikaibiga kawala, \q1 “Mina Isireli, kululuwaisi baisa. \q2 Kululuwaisi yokomi goli ulo towotetila. \q1 Yeigu labubulaimi e yokomi goli ulo towotetila, \q2 e yeigu gala wala avai tuta balumwelavaimi. \q1 \v 22 Yeigu bogwa lakau komwaidona mi mitugaga e laligaim makawala yagila biyuvisau lowalowa bilau. \q2 Kukwaimilavausi kumakaiagusi. \q2 Ka, yeigu wala kami tokatumova.” \b \q1 \v 23 Bubuli wa labuma, kudousi deli mi mwasawa! \q2 Valu watanawa kudousi kaigami walakaiwa! \q1 Koya deli kai kaitala kaitala olawodila kudousi deli mi mwasawa! \q1 Paila Guyau bogwa eikimitali la tomgwaga \q2 paila eikatumovi la tomota mina Isireli. \b \q1 \v 24 “Ka, yeigu wala Guyau, yeigu wala kami tokatumova. \q1 Yeigu wala labubulaimi. \q1 E yeigu wala Guyau, e yeigu wala bubuli komwaidona kasi tobubuli. \q2 Yeigu agumwaleta wala lakatuvakavi labuma. \q2 E avai tuta yeigu labubuli valu watanawa, gala wala availa ipilasaigu. \q1 \v 25 Yeigu ayosokani wala matausina tokalamimi, \q2 deli abuloti si vitoubobuta totulusi kweluva. \q1 E avaka tokabitam bilivalaisi yeigu akaluwou wala, \q2 e avituloki si kabitam nagowa wala. \x - \xo 44.25 \xt 1 Kr 1.20\x* \q1 \v 26 Mitaga avai tuta yeigu bawitali taitala ulo biga kala tokeula \q2 paila bikimitali avaka ulo nanamsa, \q1 e avai tuta ulo touwata bivitububoti avaka, \q2 yeigu bavagi nanamsa makwaisina deli vitoubobuta makwaisina bikaloubusisi makawala. \q1 Yeigu aluki Yerusalem kawagu tomota igau bisikailimsi tuvaila, \q2 e aluki makwaisina viluwela Yuda bogwa goli bivigivauwaimi. \q2 Makwaisina valu bogwa eidadaimisi mitaga yeigu bavigivau. \q1 \v 27 E yeigu ogu biga wala akaraiwogi tilibwabwau imada. \q1 \v 28 Yeigu aluki Sairusa\f s \ft Kugisi Ais 41.2.\f* kawagu, ‘Mwa! Yoku bogwa lanagaim, mwada bukuguyoi ulo tomota. \q2 Yokugwa bukuvagi avaka nanogu bukuvagi. \q2 Yoku bukukwaraiwaga paila Yerusalem kala vigavau \q2 deli Bwala Kwebumaboma tumilela kala katubaiasa.’” \x - \xo 44.28 \xt 2 Lil 36.23; Esi 1.2\x* \c 45 \s1 Guyau inagi Sairusa \q1 \v 1 Ka, Guyau Yaubada bogwa leinagi\f t \ft Mabigana “naga” obonasi mina Iberu “mashiah” e metoya baisa yakidasi tabanaisi “Mesaia”. Mabigana obonasi mina Girisi “Christos” e metoya baisa tabanaisi “Keriso”.\f* Sairusa\f u \ft Kugisi Ais 41.2.\f* matauna biguyau! \q1 Guyau einagi matauna kidamwa bitomgwaga odubasi boda ituwoli ituwoli, \q2 e biwitali matauna bila bilisi gweguya si karaiwaga. \q2 E Guyau matauna biulaim vilouvakaveka kalapisilela paila Sairusa bisuvi. \q1 E Guyau eiluki Sairusa kawala, \q1 \v 2 “Ka, yeigu wala titoulegu bakatubiasi m keda, \q2 koya kwevakaveka deli dubakaila bogwa bavabu. \q1 Yeigu bakouwoli kalapisila makwaisina barasiwokuva, \q2 deli bakatumkumku kala koroba. \q1 \v 3 E yeigu bogwa basakaim bidubadu veiguwa metoya ambaisa ikikatupwanaisi odudubila, \q2 e matutona goli yoku bukunikoli mwada yeigu goli Guyau, \q2 e deli bukunikoli Isireli la Yaubada bogwa eikavitagi yagam. \q1 \v 4 Ka, lanagaim yoku paila bukupilasi ulo towotetila mina Isireli, \q2 matausina ulo tomota bogwa lanagi. \q1 Ilagoli yoku gala kunikolaigu, \q2 mitaga bogwa wala lasakaim kam taimamila kwaiveka. \b \q1 \v 5 “E yeigu goli Guyau, e gala avai yaubada tuvaila isisu ambaisa. \q2 Ilagoli yoku gala kunikolaigu, \q2 yeigu bogwa wala basakaim m peula avaka bibodaim. \q1 \v 6 E vavagi makwaisina bavagi kidamwa tomota taitala taitala \q2 metoya pilatala valu watanawa bila piliyuwela \q2 binikolaisi mwada yeigu goli Guyau \q2 e gala avai yaubada tuvaila isisu ambaisa. \q1 \v 7 Yeigu lumalama deli dudubila kala tobubuli; \q2 yeigu lammai mitakwai deli kabosilagi. \q2 Ka, yeigula Guyau, lauvagi komwaidona vavagi makwaisina. \q1 \v 8 E yeigu bawitali tomgwaga metoya wa labuma makawala kuna, \q2 e bikuni valu watanawa. \q2 Oluvi valu bisusina e biuwa, uwala kaisisu bwaina deli karaiwaga duwosisia. \q1 Ka, yeigula Guyau, bavigaki vavagi makwaisina bikaloubusi.” \s1 Yaubada matauna Guyoula bubuli deli liliu komwaidona \q1 \v 9 Woo! Availa matauna ibodi bikominimani baisa kala tobubuli? \q1 Ki, ibodi kwelatala kulimoya, \q2 makwelana makawala komwaidona kulia \q2 bikominimani baisa kala towai ke? \q1 Ki, ibodi mlomwaluva bikatupoi towai kulia avaka eiuvagi ke? \q2 Kaina ibodi kwelatala kulimoya bikavilivili kala towai mwada matauna gala la kabitam ke? \x - \xo 45.9 \xt Rm 9.20\x*\fig Iwawai kulia|src="HK 00139" size="col" copy=" potter" ref="45.9" \fig* \q1 \v 10 Woo! Availa magudina ibodi biluki tamala inala, kawala, \q2 “Avaka uula kuunaigusi makawala agu gigisa ke?” \q1 \v 11 E ka, Guyau matauna mina Isireli si Yaubada tobumaboma, \q2 matauna uulotoula vavagi makwaisina igau bikaloubusisi. \q1 E ilivala kawala, “Yokomi gala wala avaka dimlemi e bukukwatukoyayaigusi paila litugwa \q2 kaina bukulukwaigusi avaka ibodi bavagi! \q1 \v 12 Ka, yeigula, labubuli valu watanawa \q2 deli labubuli tomota kidamwa bisisuaisi baisa. \q1 E akatuvakai labuma metoya ogu peula goli; \q2 yeigu kasi tokaraiwaga kalasia, tubukona deli utuyam. \q1 \v 13 E yeigu wala titoulegu laulisali Sairusa \q2 kidamwa matauna bivigimkulovi ulo nanamsa deli bivigaki avaka avaka biduwosisiasi. \q1 E avai keda avai keda matauna bilokaia yeigu bogwa wala bavigaki biduwosisia. \q2 Matauna bogwa wala bikaliivau ulo vilouveka, makwaina Yerusalem, \q2 deli bitaneku ulo tomota metoya okatupipi. \q1 E vavagi makwaisina bivagi gala metoya avai tomota la kabutu kaina la luvi puwaya.” \q1 Ka, Guyau Topeuligaga bogwa eilivala. \b \p \v 14 E Guyau iluki mina Isireli kawala, \q1 “Ka, veiguwasi Itipita sola Sudani eimati mi vavagi, \q2 e matausina touwonaku mina Seba matausina eimati mi ula; \q2 e matausina bibokulaimi deli wala kasi katupipi. \q1 Matausina bitapopula kwetutusi omitami e bikamitulaisi si nanamsa kawasi, \q2 ‘Yaubada deli goli yokomi - matauna kalamwaleta wala Yaubada. \q1 \v 15 E mina Isireli si Yaubada, matauna ikikatumovi la tomota, \q2 matauna goli Yaubada ikikatupwani titoulela. \q1 \v 16 E matausina ibububulasi tokolu bogwa wala bimmosilasi, \q2 e tomota bogwa biyomsilaisi matausina. \q1 \v 17 Mitaga Guyau Yaubada bogwa eikoli mina Isireli, \q2 e si tomgwaga bogwa bikanuvagasi goli; \q2 deli gala avai tuta tuvaila availa biyomsili matausina.’” \b \q1 \v 18 Guyau ibubuli labuma - \q2 matauna goli kalamwaleta Yaubada! \q1 Matauna ibubuli valu watanawa e isaili okabala - \q2 e ivigaki mwada gala biyega deli bitovagasi. \q1 Guyau eibubuli watanawa gala paila bitomakava wala gala dimlela, \q2 mitaga ivigaki si kabosisu tomota. \q1 E ka, matauna wala titoulela eilivala kawala, \q2 “Yeigu goli Guyau e gala avai yaubada tuvaila isisu. \q1 \v 19 Ka, yeigu gala wala abigikium \q2 kaina akatupwani avaka ulo nanamsa. \q1 Yeigu gala aluki mina Isireli bimaisi \q2 kidamwa bininevaigusi ovilouwokuva. \q1 Ka, yeigu goli Guyau, e ulo biga balivala biga mokwita; \q2 e avaka duwosisia yeigu bavigaki bikatetasi.” \s1 Guyau Yaubada deli tokolula Babiloni \p \v 20 E Guyau ikaibiga kawala, \q1 “Boda ituwoli ituwoli kumaisi gulitinidesi, \q2 komwaidomi yokomi kesala lokumovasi metoya kala kapusi kabokwaraiwaga makwaina,\f v \ft Baisa mina Babilonia si kabokwaraiwaga, Sairusa eiyouli wa taitu 539 BC.\f* \q2 kumaisi okaboyakala. \q1 Yokomi kuvadidalaisi mi tokolu minasina kai wala \q2 deli kuninigadasi baisa minasina yaubada gala gagabila bikatumovaimi. \q2 Yokomi gala wala sitana kunikolaisi avaka. \q1 \v 21 Kumaisi e kukwamitulaisi avaka mi nanamsa oyakala; \q2 e kulivalaisi gulitinidesi. \q1 Ki! availa eivitububoti omitibogwa avaka mwada bikaloubusisi? \q1 Ka! mayeigula, yeigu wala Guyau, yeigu wala Yaubada lakatumovi ulo tomota. \q2 E gala wala taitala tuvaila yaubada isisu. \b \q1 \v 22 “E tomota komwaidona ovalu watanawa, \q2 kusivilasi baisa yeigu e bukumovasi. \q1 Yeigu wala Yaubada agumwaleta e gala taiyuwaigu. \q1 \v 23 Yeigu ulo biga katotila kwekamokwita, \q2 e gala availa bivigivau. \q1 E kidamwa kudubumaigusi agumwaleta wala Yaubada ibodi bukudubumaisi ulo biga katotila. \q2 Ka! Komwaidona mina watanawa bimaisi e bitapopula kwetutusi omatagu \q2 e bikatotilasi paila bitugwalaisi titoulesi baisa yeigu. \x - \xo 45.23 \xt Rm 14.11; Pl 2.10-11\x* \b \q1 \v 24 “E matausina bikaibigasi kawasi, \q2 ‘Baisa wala matauna tomgwaga deli peula bitabanaisi goli.’ \q2 Mitaga komwaidosi availa availa ivigakaigusi tokukolosi biuliki wala mmosila. \q1 \v 25 E yeigu wala Guyau, yeigu goli bakoli komwaidona tubula Yekobe, \q2 e matausina biyakawolaigusi. \b \c 46 \q1 \v 1 “E ka, minasina mina Babiloni si yaubada si tuta kala vigimkovila! \q2 Minasina Beli deli Nebo omitibogwa itemmalaisi. \q2 Mitaga baisa tuta minasina bogwa eisailisi otupwasi ase, \q2 ivigakaisi koni mwau wala minasina mauna. \q2 \v 2 Minasina tokolu gala wala gagabila bikolaisi titoulesi. \q2 Mitaga bogwa eiyosisi eikauwaisi eilauwaisi. \q1 E baisa kala vigimkovila mina Babiloni si yaubada! \b \q1 \v 3 “Mitaga kunakaigalaigusi yokomi tubula Yekobe, \q2 komwaidomi yokomi kesala ulo tomota. \q1 Ka, omi tuta eivilulaimi yeigu avitouula ayamataimi e leima baisa tuta. \q1 \v 4 Yeigu goli mi Yaubada, e yeigu bayamataimi \q2 tatoula wala bukutomoyasi deli bukuvinumoyasi deli bukukwasousousi. \q1 Yeigu labubulaimi e yeigu bayamataimi. \q2 Yeigu bapilasaimi deli bakolaimi.” \b \q1 \v 5 E Guyau ikaibiga kawala, “Ki, availa makawala yeigu? \q2 Ki, availa kudokaisi taitala tuvaila makawala yeigu? \q1 \v 6 Tomota iulaimwaisi kasi kauya e ilupisauwaisi goula. \q2 Matausina ivisaikolaisi siliba mokaila okabovisaikola. \q1 E ikabutaisi taitala goula kala toyoudila e ibubuli natana si yaubada, \q2 e oluvi matausina ikululusi e itemmalaisi minana tokolu! \q1 \v 7 Matausina ikatikeuwaisi minana, e ilauwaisi. \q2 Ivitauwaisi minana ola kabototu, \q2 e minana itovagasi wala gala gagabila biloula. \q1 E kidamwa availa binigada baisa minana, minana gala wala bivitakauloki matauna, \q2 kaina bikatumovi matauna metoya avai mwau. \b \q1 \v 8 “Mitaga ka, kululuwaisi baisa, yokomi mina mitugaga, \q2 biyelu ninami avaka yeigu bogwa lavagi. \q1 \v 9 E kululuwaisi avaka bogwa eikaloubusisi omitibogwa. \q2 Bukusimokwitasi yeigu wala agumwaleta Yaubada, \q2 e gala wala availa taitala tuvaila makawala yeigu. \q1 \v 10 Igau okabovitouula yeigu avitububoti avaka bikaloubusisi. \q2 Omitibogwa yeigu alivalabogwa wala avaka bikaloubusisi. \q1 Yeigu akaibiga kawagu, avaka nanogu bavagi gala wala bamama, \q2 paila yeigu ibodaigu wala bavagi komwaidona vavagi avaka ibudoki nanogu bavagi. \q1 \v 11 Yeigu ladidou taitala tau bima metoya opilibomatu.\f w \ft Kugisi Ais 41.2.\f* \q2 Matauna bitalakapusi bima makawala natana mluveka, \q2 matauna bivigimkulovi avaka yeigu bogwa laninamsibogwi. \q1 Ka, yeigu bogwa lalivala, e bikaloubusi goli makawala. \b \q1 \v 12 “Ka, kunakaigalaigusi, yokomi kasai ninami, \q2 yokomi mi nanamsa mwada tomgwaga la tuta saina kaduwonaku. \q1 \v 13 Ka, yeigu lauvigaki yamla tomgwaga bogwa eiuvakatitaikina - \q2 e gala wala kudokaisi mwada kaduwonaku. \q1 Yeigu ulo katumova gala wala biyobali. \q2 Yeigu bogwa bakoli Yerusalem \q2 e baisa bivigaki mina Isireli kasi taimamila.” \c 47 \s1 Babiloni kala yakala \p \v 1 E Guyau ililivala kawala, \q1 “Babiloni kusibusi metoya om takaikaia e kusili otubumyou opwaipwaia. \q1 Yoku omitibogwa makawala natana vilakapugula, bitadokaimsi makawala valu kwaipeula goli \q2 paila gala availa ibodi biyoulim. \q1 Mitaga tuta baisa yoku gala tuvaila bidokaimsi namanum deli nadudubuna! \q1 Baisa tuta yoku lokumila ula wala! \x - \xo 47.1-15 \xt Ais 13.1—14.23; Yer 50.1—51.64\x* \q1 \v 2 E kukwau kaitutu! Kututu witi bimila pwarawa! \q1 Kusaim kapolela migim! Kutaneku kam kwakapula miyasina yamanabwaita! \q1 Kukoulaila debem miyasina paila bukuluvapela wa sakala makadasina! \q1 \v 3 E tomota bigisaimsi yoku nakimwadu; \q2 matausina bigisaimsi bogwa leivabwaimsi watanawa deli leiyomsilaimsi. \q1 Yeigu bakeula lugwa, e gala taitala ibodi bisilibodaigu.” \b \q1 \v 4 Isireli la Yaubada tobumaboma bogwa leitanekwaidasi - \q2 matauna yagala Guyau Topeuligaga. \b \p \v 5 E Guyau iluki Babiloni kawala, \q1 “Kulamam wala kusisu odudubila. \q1 Gala tuvaila bidokaimsi \q2 si giyouvila boda bidubadu! \q1 \v 6 Yeigu agibuluwi ulo tomota; \q1 yeigu avigaki matausina makawala wala gala ulo tomota. \q2 asaili matausina oyamam, \q2 e yoku gala wala sitana kunokapisi. \q1 Deli goli matausina tommoyabogwa saina kuyomiyuyu. \q1 \v 7 Yoku m nanamsa mwada bukugiyouvila wala tuta komwaidona, \q2 e gala kutitaku vavagi makwaisina onanom \q2 kaina kuninamsi ammakawala vavagi makwaisina komwaidona biwokuva. \b \q1 \v 8 “Ka, kunakaigali baisa, yoku kuyebwaili avaka wala bititaki nanom! \q1 Yoku m nanamsa kukwala wala luvala wowom kusisu. \q1 Yoku kulivala mwada pataim Yaubada - \q2 e gala availa sitana makawala yoku. \q1 Yoku m nanamsa mwada gala avai tuta bukukwabuya \q2 kaina bukuninigagi litumwa bikaligasi. \x - \xo 47.8-9 \xt YG 18.7-8\x* \q1 \v 9 Mitaga ka, gala wala bimomwa, \q2 kala yamtala wala vavagi kwaiyu makwaisina bisililaiki. \q1 Ilagoli komwaidona m meguva bukumigavi wala biwokova \q2 mitaga litumwa deli m mwala bikaligasi wala. \b \q1 \v 10 “Yoku bogwa eitaki nanom bubunela gaga. \q2 M nanamsa kudoki gala availa bigisaim. \q1 M kwabitam deli m ninitalapula bogwa eisuninaimsi, \q2 e lokulukwaim titoulem kawam, ‘Ka, mayeigula Yaubada! \q1 Gala wala taitala makawala yeigu.’ \q1 \v 11 E kabokatudoum komwaidona bikaloubusi baisa yoku, \q2 gala gagabila bukukwalisau metoya om meguva. \q1 Kodadaimi saina nanakwa bikaloubusi baisa yoku - \q2 makwaisina gagawokuva goli gala sitana kuninamsi. \q1 \v 12 M meguva komwaidona deli m silami mapilasina \q2 okusisu igau otubovaum. \q1 Ibodi bukuyamati bibwaina. \q1 Kaina goli bukubani kam pilasi metoya mapilasina. \q1 Kaina ibodi bukuyokukoli kam tilaula. \q1 \v 13 Mitaga metoya kam kwatuloluta makwaisina \q2 lesisakaimsi ivigaki iyomamaim. \q1 Ibodi m tomota matausina totulusi kweluva \q2 bimakaiamsi e bikolaimsi - \q2 matausina goli kala tokabitam utuyam komwaidona, \q2 matausina ivitoubobutasi ammakawala labuma kala leilai, \q2 e tubukona natana natana \q2 bilulukwaimsi avai vavagi \q2 bikaloubusi baisa yoku. \b \q1 \v 14 “Ka, matausina makawala yogilimwamwaisa, \q2 e kova bivakadoum matausina! \q1 Matausina gala wala ibodi bikatumovaisi titoulesi - \q2 kova kala yuviyavi bogwa bikalisauwaimi. \q1 Makovana gala bilumkolaisi manumla paila bikaikwalasi. \q1 \v 15 E bogwa mesinaku kala bwaina matausina si pilasi baisa yoku! \q1 Matausina goli totulusi kweluva lokukwanuvateta om tuta komwaidona. \q1 Komwaidosi wala bisilavaimsi e bilokaiasi ambaisa magisi, \q2 e gala taitala bikesa paila bikolaim.” \c 48 \s1 Yaubada matauna kala Guyau tuta bima \p \v 1 Ka mina Isireli, kulagaisi baisa, yokomi komwaidomi lokutoyasi metoya Yuda odalela. \q1 Yokomi kubigasi katotila mwau metoya oyagala Guyau \q2 mwada kutemmalaisi Isireli la Yaubada - \q2 mitaga kami udowokuva wala kulilivalaisi. \q1 \v 2 E yokomi kukwayupalaisi \q2 mwada tolivalu mavilouna viloubumaboma \q2 deli yokomi kukwanuvatetasi baisa Isireli la Yaubada, \q1 matauna yagala Guyau Topeuligaga. \b \p \v 3 E Guyau iluki mina Isireli kawala, \q1 “Omitibogwa yeigu bogwa lavitoubogwi wala avaka igau bikaloubusi, \q2 e saina nanakwa lavigaki leikaloubusi makawala. \q1 \v 4 Yeigu anikolibogwi wala yokomi kasai dubami, \q2 kala kasai makawala tanumnumta aiyani e kala peula makawala tanumnumta barasi. \q1 \v 5 Mapaila yeigu avitoubogwi wala avaka omitami bikaloubusi, \q2 akamitulibogwi wala vavagi makwaisina igau gala bikaloubusisi, \q1 e baisa bikatubodi udomi metoya bigatona \q2 mwada mi tokolu minasina migawelu migawelu leivigakaisi vavagi makwaisina eikaloubusisi makawala. \b \q1 \v 6 “Komwaidona avaka lalivalibogwi baisa tuta eikikaloubusisi; \q2 mapaila ibodi bukukwabwailisi ulo vitoubobuta, \q2 paila bogwa lakamokwita. \q1 E baisa tuta balukwaimi paila vavagi kwaiuwovau igau bikaloubusisi, \q2 vavagi makwaisina gala kwaitala tuta ayomitali omitibogwa. \q1 \v 7 Baisa wala tuta bavigaki vavagi makwaisina bikaloubusisi; \q2 gala avai vavagi makawala makwaisina ikaloubusi omitibogwa. \q1 Mitaga kidamwa bikaloubusibogwa makawala, \q2 yokomi bukulivalasi mwada vavagi makwaisina bogwa kunikolibogwisi. \q1 \v 8 Yeigu anikolibogwi wala yokomi gala wala bisim kami dubumi. \q1 Tuta komwaidona yokomi kami nikoli mina kowolova wala. \q1 Baisa uula gala avai tuta kuligikolaisi vavagi makwaisina \q2 e avaka paila gala sitana kulagaisi livalela. \b \q1 \v 9 “Yeigu aiyosi wala agu leiya e ibulukumlaigu, \q2 kidamwa wala tomota biyakawolaisi yagagu. \q1 Yeigu ibulukumli wala agu leiya e gala bakatudoumwaimi. \q1 \v 10 Yeigu bogwa lawakolaimi metoya okovala kabommayuyu \q2 makawala siliba leiwakolaisi wa kova \q2 e labani yokomi gala wala dimlemi. \q1 \v 11 Avaka auvagi bogwa lavagi paila wala tatougu. \q1 Yeigu gala bavigaki yagagu bikaluwouwaisi \q2 kaina batagwala bagibilisi agu kwatububula baisa availa. \q1 Makwaina katububula ibodi agumwaleta wala bisusukwaigu, \q2 e agumwaleta wala, gala taiyuwaigu.” \s1 Sairusa matauna Guyau bogwa leinagi paila bitokugwa \p \v 12 Guyau ikaibiga kawala, \q1 “Mina Isireli, kunakaigalaigusi, yokomi bogwa lanagaimi. \q1 Yeigu Yaubada, kabovitouula, deli kabovigimkovila, \q2 agumwaleta wala Yaubada! \x - \xo 48.12 \xt Ais 44.6; YG 1.17; 22.13\x* \q1 \v 13 E oyamagu abubuli valu watanawa tumilela, \q2 deli akatuvakai labuma. \q1 Avai tuta adou valu watanawa deli labuma bimakaiagusi, \q2 saina nanakwa imaisi e itolisi omatagu. \b \q1 \v 14 “Ka, komwaidomi wala yokomi, kumaisi gulitinidesi e kulagaisi! \q1 Gala natana yaubada minasina tokolu ibodi bivitububoti \q2 paila tau matauna bogwa lanagi biyouli Babiloni; \q2 matauna bivagi avaka wala nanogu bivagi. \q1 \v 15 Yeigu goli matoulegu lalivala deli ladou matauna. \q1 Lavakadi matauna deli avigaki bitomgwaga. \b \q1 \v 16 “Baisa tuta kumakaiagusi katitaikinaigu e kunakaigalaisi avaka balivala. \q1 Tuta okala vitouula ulo biga bogwa lakabau baisa yokomi, \q2 deli tuta komwaidona avigaki ulo biga gala bisala.” \m (Tuta baisa Guyau Yaubada bogwa ikatupewolaigu e iwitalaigu.) \s1 Guyau la nanamsa paila la tomota \q1 \v 17 E Isireli la Yaubada tobumaboma, \q2 matauna goli Guyau eikatumovaimi, ilivala kawala. \q1 “Yeigu goli Guyau mi Yaubada, \q2 yeigu magigu bavitulokaimi paila kami bwaina titoulemi \q2 deli bavakadaimi wa keda makadana ibodi bukulokaiasi. \b \q1 \v 18 “Kidamwa goli bukunakaigalaisi ulo karaiwaga! \q1 E bobwailila bogwa bitayelu baisa yokomi \q2 makawala sakala gala avai tuta bimada! \q1 Tomgwaga bogwa bimakaiami \q2 makawala kaisai eiwawai okudunagana. \q1 \v 19 Dalemi kala bawa bivigaki makawala kanakenuva, \q2 e yeigu goli bayamati matausina e gala avai tuta bidoumsi.” \b \q1 \v 20 Ka, bogwa latanekwaimi bukusilavaisi Babiloni, kulosi! \q1 Deli mi mwasawa kukwayayaisi bulogala mwakwaina; \q1 e kuvigakaisi binikolaisi ambaisa ambaisa, \q1 kawami, “Guyau bogwa leikoli la touwata mina Isireli!” \x - \xo 48.20 \xt YG 18.4\x* \q1 \v 21 Avai tuta Guyau ivisunupuloi la tomota ilau oviloupakala saina yuviyavi, \q2 matausina gala ilumkolaisi daka la peula. \q1 E matauna ivagi kasi sopi bikaloubusi metoya odakuna. \q1 Ikatuvi dakuna ikapogega, e sopi igiposisi. \b \q1 \v 22 E Guyau ilivala kawala, “Ka, gala wala kwaitala kabokwala isisu paila mina mitugaga.” \x - \xo 48.22 \xt Ais 57.21\x* \c 49 \s1 Isireli baisa kaitapa paila boda ituwoli ituwoli \q1 \v 1 Yokomi boda ituwoli ituwoli omiloutala, \q2 yokomi tomota lokusisuaisi omiloutala, kunakaigalaigusi! \q1 Ka, yeigu igau wala gala bakaloubusi, e Guyau bogwa wala leinagaigu \q2 e leiyosalaigu kidamwa yeigu la touwata.\f x \ft Mailela 1-6 piliyuwela wosi paila Guyau la touwata (kugisi Ais 42.1). Mailela 3 eikaibiga kidamwa mabudona mina Isireli la touwata; mitaga mailela 5 eikaibiga kidamwa taitala ituwoli tomota matauna Yaubada la touwata.\f*\x - \xo 49.1 \xt Yer 1.5\x* \q1 \v 2 E matauna ivigaki ulo biga makawala kema kala kakata, \q2 e metoya oyamala titoulela matauna ikolaigu.\f y \ft Gagabila bitagini “matauna ikatupwanaigu oyamala.”\f* \q1 Ivigakaigu makawala kaitala kaiyala, \q2 kaikakata deli eiyamwasi paila bilavi. \x - \xo 49.2 \xt Ib 4.12; YG 1.16\x* \q1 \v 3 E Guyau ilukwaigu kawala, “Isireli, yoku ulo touwata. \q2 Tomota biyakawolaigusi, uula goli yoku.” \b \q1 \v 4 E yeigu alivala kawagu, “Yeigu bogwa lapaisewa, mitaga ulo paisewa gala wala dimlela! \q2 Ulo peula komwaidona bogwa layomadi, mitaga gala wala avai vavagi avigimkulovi.” \q1 Mitaga ibodaigu badubumi Guyau e matauna biyamati ulo wotetila. \q2 Matauna goli bimapwaigu paila avaka lauvagi. \b \q1 \v 5 E ka, igau wala yeigu gala bakaloubusi, mitaga Guyau bogwa wala einigibogwaigu. \q2 Matauna eivigakaigu la touwata kidamwa bakaimilivau la tomota, \q2 kidamwa bakaimilivau la tomota mina Isireli matausina bogwa leiwaki neuya. \q1 E Guyau isakaigu agu taimamila. \q2 E matauna goli uulela ulo peula. \b \p \v 6 E Guyau ilukwaigu kawala, \q1 “Mwa! Ulo touwata, bogwala makawala lalukwaim, \q2 yoku bukuvigivau e bisiligaga kasi bwaina mina Isireli \q2 matausina eikesasi mina mmomova. \q1 Mitaga kwaitala tuvaila vavagi kwedabala paila yoku bukuvagi. \q2 Ka, yeigu bavigakaim makawala kaitala kaitapa baisa boda ituwoli ituwoli - \q2 e igagabila mina watanawa komwaidona bibanaisi kasi katumova.” \x - \xo 49.6 \xt Ais 42.6; Lk 2.32; VA 13.47; 26.23\x* \q1 \v 7 Tomota eididokaigusi gala wala dimlegu. \q2 Boda ituwoli ituwoli ivigakaigusi tokukolosi, \q2 deli yeigu si ula tokwaraiwaga. \q1 Mitaga ka, Isireli la Yaubada Tobumaboma deli tokatumova eilukwaigu kawala, \q1 “Ka, gweguya bogwa wala bigisaimsi bukusunapula metoya okatupipi \q2 e matausina bikululusi paila kam kwamaiaba. \q1 E gweguya dalesi tuvaila bigisaisi makawala, \q2 e matausina bikululusi bilosi watanawa paila kam taimamila.” \b \q1 Ka, vavagi makwaisina bogwa wala bikaloubusisi \q2 paila uula bogwa einagaigu yeigu la touwata. \q1 Paila da Yaubadasi mina Isireli, matauna tobumaboma \q2 iiyamati e iuvagi makawala la biga katotila. \s1 Kala vigavau Yerusalem \p \v 8 E Guyau iluki la tomota kawala, \q1 “Avai tuta bibodi kala tuta paila yeigu bakatumovaimi, e yeigu bapilasaimi, \q2 e bamapu mi dou paila pilasi. \q1 Yeigu bayamataimi deli bakolaimi, \q2 e yeigu bavigakaimi bukukwabutusi deli tomota komwaidona. \q1 Yeigu batugwalaimi bukumili valusi tuvaila \q2 omi valu makwaina baisa tuta vilouwokuva wala. \x - \xo 49.8 \xt 2 Kr 6.2\x* \q1 \v 9 E yeigu baluki matausina okatupipi kawagu, ‘Kulosi yokomi bogwa latanekwaimi!’ \q2 e availa matausina isisuaisi odubilikitakita baluki kawagu, \q2 ‘Kusunapulasi kumaisi olumalama!’ \q1 Matausina makawala sipi bikamkwamsi mnumonu wa koya; \q2 \v 10 matausina gala avai tuta tuvaila bikamolusi kaina bikadakasi. \q1 Kalasia deli viloupakala kala yuviyavi gala biyogagi matausina, \q1 paila uula taitala kasi tovakeda isisu, matauna saina iyebwaili matausina. \q1 Matauna bivakadi matausina bilau okatuwotu. \x - \xo 49.10 \xt YG 7.16-17\x* \b \q1 \v 11 “Yeigu bateya kadatala kaduwala bisuwalai koya makwaisina \q1 e bakatubiasi makadana paila ulo tomota bililoulasi. \q1 \v 12 Ulo tomota bimaisi metoya saina kaduwonaku, \q2 tolesi opiliyavata deli tolesi opilikwaibwaga \q2 e deli tolesi Asiwani opilibolimila.” \b \q1 \v 13 Bubuli wa labuma kuwosisi! \q2 Mina watanawa kudousi deli mi mwasawa! \q2 E yokomi koya kwatuvitawaisi kami wosi! \q1 Paila Guyau bivisimoli la tomota; \q2 matauna binokapisi la tomota matausina eibodasi mmayuyu. \b \p \v 14 Mitaga mina Yerusalem eikaibigasi kawasi, \q1 “Ka! Guyau bogwa eisilavaidasi! \q2 Matauna bogwa wala eilumwelavaidasi.” \b \p \v 15 E mapaila Guyau ivitakauloki matausina kawala, \q1 “Ki! ibodi natana vivila bilumwelavi latula titoulela \q2 e gala biyebwaili magudina eiunoki lopola? \q1 E kaina goli natana vivila ibodi bilumwelavi latula \q2 mitaga yeigu gala wala avai tuta balumwelavaimi. \q1 \v 16 Yerusalem, yeigu gala wala ibodi balumwelavaim! \q2 Paila yeigu bogwa lagini yagam okwailopola yamagu. \b \q1 \v 17 “Matausina bikaliivauwaimsi bogwa makateki bikaloubusisi. \q1 Mitaga matausina eikodidaimimsi bogwa bigalasi bilosi. \q1 \v 18 Kumitavila ambaisa ambaisa e kugisi avaka eikikaloubusi! \q2 Ka! m tomota bogwa eikukougugulasi eidadeilisi eimeimaisi osi valu! \q1 Kidamwa bukudubumi mwada yeigu Yaubada tomomova ibodi bukudubumi baisa ulo biga. \q2 Ka! yoku ibodaim bukumwasawa paila m tomota, \q2 m mwasawa makawala natana navaivau la mwasawa paila isim kala katuvila. \b \q1 \v 19 “Omitibogwa mi valu ikodidaimisi e ivilouwokuva wala, \q2 mitaga baisa tuta bidubadu eimeimaisi e bisilaisi baisa \q2 e matausina bidokaisi saina viloukekita. \q1 E matausinaga eiligaimwaisi mi valu kwedadaimi wala itotu, \q2 bogwa bisikaduwonakusi metoya baisa yokomi. \q1 \v 20 Igau kwaitala yam tomota matausina eivilulaisi \q2 metoya okatupipi bilivalasi kawasi, \q1 ‘Valu makwaina saina kwekekita - \q2 magidasi tuvaila tumila paila bitasilaisi!’ \q1 \v 21 E tosibogwa bilivalasi titoulesi kawasi, \q1 ‘Availaga eiunai komwaidona magudisina gugwadi? \q1 Yakidasi bogwa takitumouwaisi litudoiasi e gala wala tuvaila bitabinivauwaisi. \q1 E sedaiasi bogwa eikatupipaisi e eilauwaisi - \q2 mitaga availa eiunai magudisina gugwadi? \q1 Yakidasi iligaimwaidasi wala kadamwaletasi tasisuaisi - \q2 mitaga ammetoyaga magudisina leimaisi?’” \fig Valu ikodidaimisi ivilouwokuva wala|src="HK 33i" size="col" copy=" broken walls" ref="49.19" \fig* \b \p \v 22 E Guyau Yaubada iluki la tomota kawala, \q1 “Yeigu bakatulokwasi boda ituwoli ituwoli, \q2 e matausina bimaiyaisi litumia omi valu. \q1 \v 23 Gweguya bukuvigakaisi makawala tumimia, \q2 giyouvila bukuvigakaisi makawala inumia. \q1 E komwaidosi wala bitapopula kwetutusi omitami e bitemmalaimi. \q2 Matausina bikavaginasi e bikimitalaisi si kamaiaba paila yokomi. \q1 E yokomi bukunikolaigusi yeigu wala Guyau; \q2 e gala wala availa bitulowaka paila bapilasi.” \b \q1 \v 24 Ki! ibodi bukulebuvau metoya oyamala taitala tokabilia avaka eilebu? \q2 Kaina ibodi bukukoli tokatupipi metoya oyamala taitala giyougaga? \b \p \v 25 E Guyau imapu kawala, \q1 “Baisa bogwa makawala avaka bikaloubusi. \q1 Ka! matauna tokabilia kala tokwatupipi matausina yeigu bakaimilivau, \q2 deli balebuvau guguwa makwaisina eilebu. \q1 Yeigu bakabilia baisa availa matauna magila bikabilia baisa yokomi, \q2 e yeigu bakoli litumia. \q1 \v 26 Yeigu bavigaki matausina eilamidadaimi bikatumataisi sesia titoulesi. \q2 Matausina bogwa bitaboda ninasi metoya osi katumata deli osi peisaga. \q1 E komwaidona mina watanawa binikolaisi yeigu wala Guyau, \q2 yeigula wala lakatumovaimi deli latanekwaimi. \q1 E binikolaisi yeigu mina Isireli si Yaubada Topeuligaga.” \b \c 50 \p \v 1 E Guyau ikaibiga kawala, \q1 “Ki, kudokaisi yeigu layabi ulo tomota eilauwaisi \q2 makawala taitala tau eivaipakasi sola la kwava ke? \q2 E ambaisa eiginaisi paila bigala vaipaka? \q1 Ki, kudokaisi yeigu agimolaimi e eilauwaimi okatupipi \q2 makawala taitala tau igimoli litula ilauwaisi e ivigakaisi ula? \q1 Gala! Ka, yokomi eilauwaimi okatupipi paila uula mi mitugaga. \q2 Yokomi layabaimi eilauwaimi paila uula mi kowolova. \b \q1 \v 2 “Avaka uula ulo tomota ikatukubonasi \q2 tutala yeigu lalokaia matausina paila bakatumovi? \q1 Avaka paila gala itamasi avai tuta ladou? \q1 Kaina yeigu saina tomama gala gagabila bakatumovi matausina? \q1 Mitaga ka, yeigu ibodaigu wala bakaraiwaga e bolita bimada, \q2 deli bavigaki waya bimila viloupakala wala, \q2 e yena olumoulesi makaduyosina bikaligasi paila gala sopi. \q1 \v 3 Yeigu ibodaigu wala bavagi labuma bidudubila, \q2 makawala kala koula paila taitala tokaliga.” \s1 Guyau la touwata la kabikaula \q1 \v 4 Ka, Guyau Yaubada bogwa leivitulokaigu avaka balivala,\f z \ft Mailela 4-11 pilitolula wosi paila Guyau la touwata (kugisi Ais 42.1 deli 49.1).\f* \q2 kidamwa bakatupewoli matausina tomama. \q1 E kaukwau kwaitala kwaitala matauna ibisivigulaigu \q2 kidamwa balagi avaka matauna bivitulokaigu. \q1 \v 5 Guyau bogwa leisakaigu ulo kabitam, \q2 e yeigu gala wala akosomapu matauna \q2 kaina atotubuloki matauna. \q1 \v 6 Mitaga yeigu asaiki tuboulogu baisa matausina iwawaigusi. \q2 E yeigu gala wala asilibodi matausina ilamidadaigusi, \q2 avai tuta bisisabwaisi agu gwabula \q2 deli bigiugiusi omigigu. \x - \xo 50.6 \xt Md 26.67; Mk 14.65\x* \b \q1 \v 7 Mitaga si lamadada gala wala igagabila biyomiyuyaigu \q2 paila uula wala Guyau Yaubada isisakaigu agu pilasi. \q1 E yeigu bogwa lavakoula kidamwa bakalisau matausina. \q2 Yeigu bogwa lanikoli wala mwada gala igagabila availa biyomsilaigu, \q2 \v 8 paila uula Yaubada saina katitaikinegu, \q2 e matauna bikamokwitaigu yeigu tobwaila wala. \q1 Woo! Availa matauna idoki bitabinakaigu paila avai pakula lavagi ke? \q2 Kuma! E, kadataiyu wala bitala tayakala! \q2 Ibodi matauna bimai la tabinona! \x - \xo 50.8-9 \xt Rm 8.33-34\x* \q1 \v 9 Ka, Guyau Yaubada titoulela matauna agu tokwala - \q2 mapaila availa ibodi bikamokwitaigu mwada yeigu tosula ke? \q1 Komwaidona agu totabinona bogwa bitamwausi, \q2 makawala yatala kwama liwoliusa bikamkomasi wala bikamkulovaisi. \b \q1 \v 10 Availa availa yokomi kutemmalaisi Guyau \q2 deli kukwabikuwolaisi la biga la touwata - kulagaisi! \q1 Ka, keda makadana lokuliloulasi kaina saina dudubila sainela, \q2 mitaga desi wala kudubumaisi Guyau, e kukwanasi kulokaiasi mi Yaubada. \q1 \v 11 E availa availa yokomi kuvakataisi kova mwada kasi kova semia - \q2 ka, kova makovana bivigaki kami kova titoulemi. \q1 Guyau wala titoulela bivigaki vavagi makwaisina bikaloubusisi baisa yokomi, \q2 e yokomi bukubodasi kabommayuyu sainela. \c 51 \s1 Yerusalem kala kabwaila \q1 \v 1 E Guyau ikaibiga kawala, \q1 “Kunakaigalaigusi availa yokomi magimi bakatumovaimi, \q2 yokomi goli lokumakaiagusi paila pilasi. \q1 Biyelu ninami bukuninamsaisi pwaipwaia \q2 makwaina yokomi lokutoyasi lokumaisi \q2 baisa goli tubumyou makwaina lokusunapulasi. \q1 \v 2 Biyelu ninami bukuninamsaisi tubumi Eberaam, \q2 deli minana Sera, dalem leitetila leima metoya matausina. \q1 Tuta matutona Eberaam gala litula, yeigu adaubogwi wala matauna; \q2 yeigu amitukwaii matauna e asaiki litula. \q1 E avigaki dalela saina bidugaga sainela. \b \q1 \v 3 “Yeigu banokapisi Yerusalem, \q2 deli komwaidona tomotala isisuaisi olumoulela mavilouna viloudadaimi. \q1 Ilagoli pwaipwaiala bogwa eiviloupakala \q2 mitaga yeigu bavigaki wala bimila bagula \q2 makawala bagula makwaina lakaibiguli mapilana Ideni. \q1 Mwasawa deli lagisa basaili baisa \q2 e tomota biusiwosisi deli si yakaula deli binokagutokisi baisa yeigu. \b \q1 \v 4 “Ulo tomota, kunakaigalaigusi, \q2 kunakaigalaisi avaka balivali. \q1 Yeigu avituloki boda ituwoli ituwoli, \q2 e ulo karaiwaga bivigaki si lumalama. \q1 \v 5 Yeigu bogwa bananakwa bama paila bakatumovi matausina, \q2 tutala ulo tomgaga bogwa leivakatitaikina. \q1 Yeigu wala titoulegu baguyoi boda komwaidona. \q1 Availa availa isisuaisi omiloutala itutulaigusi paila bawa, \q2 matausina itulotulasi deli si pikwaku paila bakatumovi matausina. \q1 \v 6 Kukounakailasi labuma, kukululukwaisi valu watanawa! \q1 Labuma bitamwau makawala mseu \q2 e valu watanawa bidadaimi makawala karekwa yadidadaimi, \q2 e tomotala komwaidona bikaligasi makawala nigunagu. \q1 Mitaga ulo katumova bamai makwaina \q2 kwekanuvagasi tuta gala biwokuva \q2 e ulo tomgaga baisa vavagi kala vigimkovila. \b \q1 \v 7 “Kunakaigalaigusi, availa yokomi kunikolaisi avaka duwosisia. \q1 E yokomi goli kuyosikikitaisi ulo vituloki metoya oninami. \q1 Taga kukokolasi avai tuta tomota bikapokaimi deli bibigigagaimi. \q1 \v 8 Matausina bitamwausi makawala karekwa liwoliusa bitadidaimisi! \q1 Mitaga ulo katumova bikanuvagasi, \q2 ulo tomgwaga bikanigaga goli tuta gala wala biwokuva.” \b \q1 \v 9 Mwa Guyau, kumamata, e kupilasaimasi! \q2 Kukolaimasi metoya om peula \q2 kuvigaki makawala lokuuvagi tuta omitibogwa. \q1 Yoku wala matoulem lokutagigai minana dokanikani obolita yagala Reyabi. \q1 \v 10 Tuvaila yoku wala lokuvigaki bolita leimada \q2 e lokukivi keda eisuwalai sopi, \q2 e matausina lokukoli gagabila biluvapelasi. \q1 \v 11 Matausina availa lokukoli \q2 biviloubusisi Yerusalem deli si mwasawa, \q2 iusiwosisi deli govasi paila si mwasawa. \q1 Matausina biluva uwosi metoya ninamwau deli valam, \q2 e si mwasawa bikanuvagasi tuta gala biwokuva, \q2 e gala avai tuta bibodasi ninamwau deli valam. \b \p \v 12 E Guyau ilivala kawala, \q1 “Yeigu goli lakatupewolaimi. \q1 Avaka paila bukukukolaisi tomota? \q1 Ka, matausina gala bisivagasisi makawala mnumonu wala! \q1 \v 13 Ki, kaina bogwa lokulumwelavaisi Guyau \q2 matauna kami tobubuli, \q2 matauna leikatuvakai labuma \q2 e ivitau valu watanawa tumilela? \q1 Avaka paila tuta komwaidona bukusisuaisi deli wala kami kokola \q2 metoya okasi leiya matausina eilamidadaimi, \q2 deli matausina eikatubaiasasi mwada bikatumataimi. \q1 Matausina kasi leiya gala goli gagabila bikabikonaimi. \q1 \v 14 Tuta pikekita availa availa matausina mina katupipi bibanaisi taneku, \q2 matausina bisisuaisi tuta kaduwonaku \q2 e bibanaisi komwaidona kaula bibudoki matausina. \b \q1 \v 15 “Yeigu Guyau mi Yaubada, \q2 e yeigu bakatuluwi bolita \q2 e bavigaki kaisai bikawoula. \q1 Yeigu yagagu Guyau Topeuligaga! \q1 \v 16 Lakatuvakai labuma kala beiyaya \q2 e lavitau valu watanawa tumilela. \q1 Aluki mina Yerusalem kawagu, ‘Yokomi ulo tomota! \q2 Bogwa lasakaimi ulo vituloki \q1 e oyamagu bogwa lakolaimi.’” \s1 Yerusalem kala mmayuyu kala vigimkovila \q1 \v 17 Yerusalem, kumamata! \q1 Kusimalaula e kutokaia! \q1 Yoku bogwa lokumom ovigala mipuki \q2 baisa Guyau ola gibuluwa bogwa leivimomwaim, \q2 yoku lokumom lokukwatukovi makwelana leivigakaim kusilibeibeu. \x - \xo 51.17 \xt YG 14.10; 16.19\x* \q1 \v 18 Gala wala taitala isisu paila bikugwaiyaim, \q2 e gala taitala oluwalaisi m tomota \q2 biyosaim oyamam bivakadaim. \b \q1 \v 19 Ka, kabomwau kwaiyu bogwa lokubodasi. \q1 Mi pwaipwaia bogwa leiyogagaisi metoya okabilia, \q2 e mi tomota kasi molu wala. \q1 Gala wala availa ibodi binokapisaimi. \q1 \v 20 Okatugulugelu keda kadatala kadatala \q2 mi tomota immaki uwosi ikikapusisi, \q2 matausina makawala ugiwagi dia biwaisi okasi sikula toweiga. \q1 Matausina bogwa leilumkolaisi lutula Yaubada la gibuluwa. \b \q1 \v 21 Yokomi mina Yerusalem lokubodasi mmayuyu, \q2 yokomi goli lokusilubeibeusi makawala lokumommatasi. \q1 \v 22 Guyau mi Yaubada matauna ikolaimi eilivala kawala, \q1 “Ka, bogwa bakau baligaim viga makwelana \q2 lasakaimi metoya ogu gibuluwa. \q1 E gala tuvaila bukumomwaisi kami waini makwaina \q2 tuta komwaidona leivigakaimi lokusilubeibeusi. \q1 \v 23 Yeigu bakau makwelana basaiki availa matausina leilamidadaimi, \q2 deli basaiki availa matausina leivigakaimi lokukwanukwenusi olopola valu \q2 e iuvakikilaimi makawala tubumyou.” \c 52 \s1 Yaubada bikoli Yerusalem \q1 \v 1 Mina Yerusalem, kupapeulasi e kukwaigalaisi mi valu! \q2 Ibodi Yaubada la valu viloubumaboma bukukwatububulaisi kala gigisa bibwaina. \q1 Matausina gala inikolaisi Yaubada gala wala avai tuta bisuvisi okalapisilela mi valu tuvaila. \x - \xo 52.1 \xt YG 21.2,27\x* \q1 \v 2 Mina Yerusalem, ibodi bukukosovalisi! \q2 Kutokaiasi metoya opwaipwaia e kusilaisi omi takaikaia! \q1 Tomotala Saiyoni yokomi eikatupipaimi, \q2 kutalikwaisi miyasina tanumnumta eiyuwolaimi. \b \p \v 3 Guyau iluki la tomota kawala, “Avai tuta yokomi eivigakaimi ula, gala wala igimlokaimi wa mani oluviga bilauwaimi. E makawala goli yeigu gala wala avaka bamapu matausina paila batanekwaimi. \v 4 Omitibogwa lokulosi Itipita e kusisuaisi makawala mina gilagala, e baisa yokomi wala titoulemi mi tagwala lokulosi. Mitaga mina Asiria imaisi deli si peula iyosaimi e ilauwaimi e gala wala avaka igimlokaimi oluviga bilauwaimi. \v 5 E baisa tuta e vavagi makwaina makala wala eikaloubusi baisa yokomi mapilana Babilonia. Yokomi eikatupipaimi e ilauwaimi e gala wala avaka igimlokaimi. E matausina availa eiguyoiyaimi ikamnomwanasi deli ninasi walakaiwa e tuta komwaidona ikaluwouwaigusi wala. \x - \xo 52.5 \xt Rm 2.24\x* \v 6 Mitaga ka, igau tuta bima yokomi bukusimokwitasi yeigu wala Yaubada deli avaka bogwa lalukibogwaimi.” \b \q1 \v 7 O ina bwaina kidamwa bitagisi \q2 taitala touwata eimaima olilina koya, \q2 matauna eimmai bulogala bwaina, bulogala paila vakota! \q1 Matauna bikamituli kalisewa deli biluki mina Saiyoni, \q2 kawala, “Mi Yaubada matauwena Guyau!” \x - \xo 52.7 \xt Neu 1.15; Rm 10.15; Ep 6.15\x* \q1 \v 8 Matausina eiyuuyausasi\f a \ft Matausina tokaivala iwayausasi mina katupipi bikaimilavausi osi valu tatousi.\f* valu eigougovasi. \q2 Ka, komwaidosi eigougovasi deli si mwasawa! \q1 Matausina bogwa eigisaki mitasi \q2 paila Guyau bogwa eikaimilavau leima Saiyoni. \b \q1 \v 9 Yokomi lokusivagasisi Yerusalem avai tuta eikodidaimisi, \q2 kugovasi deli mi mwasawa! \q1 Paila Guyau bogwa bikoli la valu, \q2 deli bivisimoli la tomota. \q1 \v 10 Guyau bikatumovi la tomota metoya ola peula kwebumaboma, \q2 e mina watanawa komwaidona bigisaisi goli. \q1 \v 11 Yokomi kala tokeula guguwala Bwala Kwebumaboma,\f b \ft Tokeula matausina tolula deli mina Libai. Avai tuta mina Babilonia eiyoulisi Yerusalem itapeilisi guguwala Bwala Kwebumaboma. Kugisi 2 Gwe 25.13-15; Esi 1.7-11.\f*\x - \xo 52.11 \xt 2 Kr 6.17\x* \q2 ibodi bukusilavaisi Babiloni. \q1 Kukwabomaimi bibwaina avai tuta bukusilavaisi, \q2 e gala avai vavagi kaboyogwala bukukwabikonaisi. \q1 \v 12 E baisa tuta gala biyowa lupomi mwada bukukwalubaigogunasi avai tuta bukusilavaisi mapilana, \q2 kaina bukusakaulasi metoya kami tilaula. \q1 Paila Guyau matauna bivakadaimi, \q2 e da Yaubadasi mina Isireli matauna bivakwabwaimi. \s1 Yaubada la touwata iboda kala mmayuyu \p \v 13 E Guyau eilivala kawala, \q1 “Ka, ulo touwata\f c \ft Ais 52.13—53.12 baisa pilivasila wosi paila Guyau la touwata (kugisi Ais 42.1; 49.1; 50.4).\f* bogwa wala bipeula ola wotetila, \q2 e matauna kala taimamila saina walakaiwa sainela. \q1 \v 14 Bidubadu tomota saina itutu uwosi avai tuta leigisaisi matauna, \q2 e matauna wowola nebanebawokuva wala, \q2 e gala ibodi bitavitusi mwada matauna tomotatoula. \q1 \v 15 Mitaga tuta baisa avai boda avai boda bitulaulasi baisa matauna, \q2 e gweguya bogwa wala bitutuvakau ninasi e gala wala kabolivala. \q1 Matausina bogwa bigisaisi e bikatetasi, \q2 vavagi makwaisina gala avai tuta inikolaisi.” \x - \xo 52.15 \xt Rm 15.21\x* \b \c 53 \p \v 1 E tomota imapwaisi kawasi, \q2 “Ki, availaga bidubumi da kamatulasi? \q2 E availa bivitusi Guyau nanola metoya baisa? \x - \xo 53.1 \xt Yn 12.38; Rm 10.16\x* \q1 \v 2 Ka, baisa Guyau wala nanola paila la touwata \q2 ibodi bikaitubwa makawala kaitala kai eisususina obidapakala. \q1 Matauna gala kala migalela karaiwaga kaina itubuguyau, \q2 e igagabila bitatovilakaisi matauna. \q1 E gala wala avaka bikau ninadaisi metoya baisa matauna, \q2 e mwada bikivili ninadaisi bitalokaiasi. \q1 \v 3 Yakidasi tapakaisi deli takoulovaisi wala matauna. \q2 E matauna ikau kala mwau deli kala mmayuyu. \q1 E gala availa bitagwala bigisi matauna - \q2 tavigakaisi matauna makawala gala wala avaka. \x - \xo 53.3-4 \xt Md 8.17\x* \b \q1 \v 4 “Mitaga matauna kaimapudasi ikau kala mwau deli kala mmayuyu \q2 makwaisina ibodi yakidasi bitakauwaisi. \q1 E ka, da nanamsasi mwada kala mwau matauna \q2 baisa kala mipuki Yaubada leisaiki. \q1 \v 5 Mitaga gala! Paila wala da mitugagasi matauna ikatubuyavaisi wowola, \q2 e iwaiyasi matauna paila wala da lamadadasi. \q1 E metoya kala mwau mipuki makwaina, matauna bogwa eikau ivigaki kada katumovasi, \q2 e tabanaisi kada bwainasi metoya supalela kala lewa. \x - \xo 53.5 \xt 1 Pt 2.24\x* \q1 \v 6 Ka, yakidasi komwaidodasi makawala sipi minasina bogwa eitamwausi, \q2 e taitala taitala iloula ola keda ituwoli ituwoli. \q1 Mitaga ka, Guyau bogwa eivigaki matauna bikau mipuki makwaina, \q2 mipuki makwaina mwada yakidasila ibodi bitakauwaisi. \x - \xo 53.6 \xt 1 Pt 2.25\x* \b \q1 \v 7 “Ikatugisisaisi matauna, mitaga matauna imanum wala, \q2 e matauna gala ilivala avai biga. \q1 Matauna makawala goli natana lam tuta pikekita wala e bikatumataisi, \q1 kaina makawala goli natana sipi eiyosisi e tuta pikekita wala bikapitunaisi unuunula, \q2 e matauna gala ilivala avai biga. \x - \xo 53.7 \xt YG 5.6\x*\x - \xo 53.7-8 \xt VA 8.32-33\x* \q1 \v 8 E iyosisi matauna, e iyakalaisi deli ilauwaisi paila bikaliga, \q2 mitaga gala taitala imwelaki wowola paila baisa. \q1 Paila wala da mitugagasi, ikatumataisi matauna. \q1 \v 9 E isailisi matauna wa laka deli mina mitugaga, \q2 e ibakwaisi matauna deli toliguguwa bidubadu, \q1 ilagoli matauna gala avai tuta ikoulovi avai karaiwaga \q2 kaina avai tuta isasopa.” \x - \xo 53.9 \xt 1 Pt 2.22\x* \b \p \v 10 E Guyau eilivala kawala, \q1 “Ka, baisa nanogu makawala paila matauna ibodi biboda mwau; \q2 e la kaliga matauna ivigaki lula, paila mitugaga kala ligaiwa. \q1 E mapaila matauna bogwa wala bigisi tubula; \q2 e la momova bikatududuli bikaduwonaku, \q2 deli metoya baisa matauna, nanogu bogwa bavigimkulovi. \q1 \v 11 E ka, avai tuta kala mwau komwaidona bogwa biwokuva, matauna bimwasawavau tuvaila; \q2 e bogwa binikoli mwada kala mwau makwaisina eikikau gala ikoumakavi wala. \q1 Ulo touwata tatougu matauna saina iyomwasalaigu, \q2 bogwa wala bikabwaili bidubadu \q2 e yeigu bogwa baligaiwa si mitugaga, paila uula matauna. \q1 \v 12 E mapaila yeigu basaiki matauna kabala deli kala taimamila \q2 oluwalaisi tauwau tovakaveka deli tokwaraiwaga. \q1 Matauna itugwali la momova e ikaliga \q2 makawala tomitugaga ibodi bikaligasi. \q1 Matauna ikaimapu bidubadu mina mitugaga \q2 deli inigada kidamwa biligaiwa si mitugaga.” \x - \xo 53.12 \xt Mk 15.27; Lk 22.37\x* \c 54 \s1 Guyau la yebwaili paila Isireli \q1 \v 1 Mina Yerusalem yokomi omitibogwa mi valu makawala natana vivila nakʹaliga. \q2 Mitaga baisa tuta kuwosisi deli kugovasi deli mi mwasawa. \q1 Paila baisa tuta bukubanaisi bidubadu litumia \q2 kasi bawa bikalisau litula minana isigagasi deli la mwala. \x - \xo 54.1 \xt Gl 4.27\x* \q1 \v 2 Kuvigivauwaisi makwaisina buliyoyova lokusisikaisi bikwaivakavekasi; \q2 Kulamasaisi yuwoyoulesi biyauwonakusi deli kudagaisi kokolasi! \q1 \v 3 Eitavina eitapatu, e yokomi bukukobibilaisi bikaduwonaku kami kaligei, \q2 e yokomi igau bukukwaimalaisi mi pwaipwaia \q2 metoya boda ituwoli ituwoli baisa tuta eiyosisi. \q2 E vilouvakaveka baisa tuta eisilavaisi vilouukuwokuva wala bogwa wala bikasewoki tomota. \q1 \v 4 Mapaila gala bukukokolasi - yokomi gala wala tuvaila biyomsilaimi \q2 deli gala bukummosilasi, \q1 yokomi bukulumwelavaisi ammakawala okusilavaisi Yaubada, makawala natana navavaigila ivakikili\f d \ft Baisa ikibuboti mina Isireli eipakaisi kabikaula baisa Yaubada.\f* la mwala, \q2 deli bukulumwelavaisi mi ninamwau paila mi sigumalawa\f e \ft Baisa ikibuboti tokwatupipi mapilana Babilonia.\f* makala wala natana kwabuya. \q1 \v 5 Kami tobubuli bivagi makawala mi mwala - \q2 matauna yagala Guyau Topeuligaga. \q1 Matauna mina Isireli mi Yaubada Tobumaboma bikolaimi \q2 e matauna goli guyoula valu watanawa komwaidona. \b \q1 \v 6 Mina Isireli, yokomi makawala natana navaivau, \q2 la mwala ivaipaki minana e saina iyomwau nanola. \q1 Mitaga baisa tuta Guyau eidouwaimi bukukwaimilavausi bukumakaiasi e ilukwaimi kawala, \q1 \v 7 “Ka, tuta pikekita wala yeigu aligaimwaimi, \q2 mitaga kala siligaga ulo yebwaili yeigu bakaimilivauwaimi. \q1 \v 8 E yeigu atotubulokaimi deli ulo gibuluwa mitaga tuta wala pikekita, \q2 mitaga baisa tuta bavitulokaimi ulo yebwaili tuta gala biwokuva.” \q1 Baisa makawala Guyau kami tokwatumova ililivala. \b \q1 \v 9 “Ka, ola tuta Nowa yeigu akatotila gala wala avai tuta tuvaila \q2 bavagi dadoya bisuluwi valu watanawa. \q1 E baisa tuta yeigu lakatotila gala wala bagibuluwaimi tuvaila, \q2 yeigu gala bakatilakaiyaimi kaina bamipukwaimi. \x - \xo 54.9 \xt Vit 9.8-17\x* \q1 \v 10 Kaina goli koya deli dubakaila ibodi bisiyayeilasi, \q2 mitaga ulo yebwaili baisa yokomi gala wala bikalituli; \q2 yeigu bavigaki bikanuvagasi ulo biga katotila paila vakota.”\f f \ft Yaubada la biga katotila bimitukwaii bibinivauwaisi guguwa bidubadu, deli bisibwabwailasi osi tapwaroru.\f* \q1 Ka! Baisa makawala Guyau kami toyebwaili ililivala. \s1 Vilouvau Yerusalem \q1 \v 11 Guyau ikaibiga kawala, \q1 “O Yerusalem, yoku viloudadaimi deli gala wala isim m peula, \q2 e gala wala availa gagabila bivisimolaim. \q1 Ka! yeigu bakaliivau tumilem metoya dakuna kwevivivila. \x - \xo 54.11-12 \xt YG 21.18-21\x* \q1 \v 12 Yeigu bakaliaii buliyamata metoya makwaina dakuna kwevivivila yagala rubi, \q2 e kalapisilem metoya dakuna makwaisina ivivivilasi makawala kova, \q2 e kalim eitavina eitapatu bakaliaii metoya dakuna saina mapusi mwau migawelu migawelu. \b \q1 \v 13 “Ka! yeigu wala titoulegu bavituloki m tomota, \q2 e basaiki kala kabinai si pwaipwaia deli vakota. \x - \xo 54.13 \xt Yn 6.45\x* \q1 \v 14 Deli basakaim karaiwaga duwosisia deli kamokwita e metoya baisa bavigaki bikatupewolaimi. \q2 Yoku biluva wowom metoya giyougaga la lamadada deli la yokokola. \q1 \v 15 Kidamwa availa bikabilia deli yoku, \q2 kabilia makwaina gala metoya ulo tagwala. \q1 E availa bikabilia deli yoku matauna bikapusi wala. \b \q1 \v 16 “Ka! yeigu abubuli toyoudila tanumnumta, \q2 e matausina ivakataisi kova e igabwaisi tanumnumta e ikamdokaisi guguwala kabilia. \q1 Tuvaila yeigu abubuli tokwabilia, \q2 e matausina ivigakaisi guguwa makwaisina paila bikatumatasi. \q1 \v 17 Mitaga gala avai vavagi biyogagaimi. \q2 Yokomi bogwa bukumapwaisi si tabinona availa availa eitabinakaimi. \q1 Yeigu bakoli ulo towotetila \q2 deli bavigaki bitomgwagasi.” \b \q1 Ka! Matauna Guyau bogwa ilivala. \c 55 \s1 Yaubada ikasali la nokapisi \q1 \v 1 E Guyau ilivala kawala, \q1 “Tauwau, kumaisi availa availa yokomi kukwadakasi - \q2 ka, sopi baisa ka! \q1 Kumaisi yokomi gala isim mi mani - \q2 kugimwalasi kʹami e kukwamsi! \q1 Tauwau, kumaisi! E kugimwalasi kami waini deli kami nunu - \q2 e gala wala isim mipusi! \x - \xo 55.1 \xt YG 21.6; 22.17\x* \q1 \v 2 E avaka uula kuyomadaisi mi mani paila vavagi makwaisina gala bitakomatasi ke? \q2 Avaka uula kuyomadaisi mapula mi paisewa e mitaga kami molu wala ke? \q1 Ka, kunakaigalaigusi e kuvagaisi avaka balukwaimi, \q2 e yokomi bukumwasawasi sainela paila kaula makwaina basakaimi kalumatabwaila mokwita. \b \q1 \v 3 “Ulo tomota, kunakaigalaigusi e kumakaiagusi; \q2 kumakaiagusi, e bukumovasi goli! \q1 E yeigu bavigaki ulo kabutu bikanuvagasi deli yokomi \q2 deli basakaimi kami mitakwai makwaisina bogwa lakatotila baisa Debida. \x - \xo 55.3 \xt VA 13.34\x* \q1 \v 4 Yeigula lavigaki matauna kasi tokugwa deli kasi tokaraiwaga boda ituwoli ituwoli, \q2 e metoya matauna lavituloki mabudosina ulo peula. \q1 \v 5 Ka, tuta baisa yokomi bogwa bukudouwaisi boda budomitawasi \q2 mabudosina omitibogwa gala inikolaimi, \q2 mitaga tuta baisa bisakaulasi bimakaiami! \q1 Yeigu goli Guyau mi Yaubada! Yeigu goli mina Isireli mi Yaubada tobumaboma, \q2 bavigaki komwaidona baisa bikaloubusisi, \q2 e yeigu basakaimi kami taimamila deli kami tulaula.” \b \q1 \v 6 Ka, tuta baisa Guyau saina katitaikina, mapaila bukutovilakaisi matauna \q2 e bukunigadasi baisa matauna. \q1 \v 7 Ibodi mina mitugaga bisilavaisi si kedakeda \q2 deli bivigivauwaisi si nanamsa. \q1 Ibodi matausina bitovilakaisi Guyau da Yaubadasi; \q2 matauna goli tonokapisi deli nanakwa biligaiwa da mitugagasi. \q1 \v 8 Ka, Guyau eilivala kawala, \q1 “Tauwau, ulo nanamsa gala makawala mi nanamsa, \q2 deli ulo kidakeda gala makawala mi kidakeda. \q1 \v 9 Ka, kugisaisi labuma saina walakaiwa sainela metoya ovalu watanawa, \q2 e makawala goli ulo kedakeda deli ulo nanamsa saina walakaiwa sainela metoya baisa yokomi. \b \q1 \v 10 “E ulo biga makawala goli numla deli kuna, \q2 makwaisina ikikapusisi metoya wa labuma kidamwa bivinumlaisi pwaipwaia. \q1 E bivigakaisi yagogu bisusinasi \q2 e bikabinaisi paila yagogu deli paila kaula. \x - \xo 55.10 \xt 2 Kr 9.10\x* \q1 \v 11 E makawala goli ulo biga makwaina lalilivali - \q2 biga makwaina gala ibodi binanota avaka bogwa laninamsi bivagi, \q2 e biga makwaina bogwa wala bivagi komwaidona vavagi makwaisina lawitali paila bivagi. \b \q1 \v 12 “E yokomi bogwa bukusilavaisi Babiloni deli goli mi mwasawa, \q2 e bivakadaimi bivisunupuloiyaimi metoya ovilouveka deli goli vakota. \q1 E koya deli dubakaila komwaidona bikatuvitauwaisi kasi wosi, \q2 e kai komwaidona bidousi paila mwasawa. \q1 \v 13 Ka, makatuposina ambaisa mwada kaigunigwaini wala eisususinasi, \q2 mitaga makateki reiyava bogwa wala bisusinasi baisa; \q2 e gumgwam bisusinasi ambaisa kaibisibasi mesususinasi. \q1 E makwaina kwaitala ulo kabutuvatusi ibodi bikanuvagasi tuta gala biwokuva, \q2 deli bivigaki kaboluluwai paila avaka yeigu Guyau bogwa lavagi.” \c 56 \s1 Mina watanawa bisuvisi osi boda Yaubada la tomota \p \v 1 E Guyau iluki la tomota kawala, “Kuvagaisi avaka bibudoki karaiwaga duwosisia deli kumitukwaibwailasi, paila yeigu makateki wala bakatumovaimi. \v 2 E yeigu bamitukwaii matausina availa availa ikabikaulasi Sabate kala karaiwaga, e deli gala iiyogwalaisi yam makwaina. E yeigu bamitukwaii matausina availa availa gala iuvagaisi avai mitugaga.” \p \v 3 E togilagala matauna bogwa eisuvi osi boda Guyau la tomota, gala ibodi bilivala kawala, “Kaina Guyau gala bitagwala bakatapwarorusi deli la tomota.” \p E tau matauna wowola bogwa eikivaisi, gala avai tuta ibodi binanamsa gala ibodi bisuvi osi boda Yaubada la tomota kalubikoya gala gagabila biunai gugwadi. \v 4 E Guyau bilivala baisa matauwena kawala, “Kidamwa bukuuvagi makawala karaiwogala Sabate e metoya baisa bukutemmalaigu, deli goli kidamwa bukuuvagi avaka avaka biyomwasalaigu e deli m kwamaiaba bukuiyamati ulo kabutu, \v 5 tomota biluluwaisi yagam ogu Bwala Kwebumaboma deli goli oluwalaisi ulo tomota. E luluwai baisa kala kaduwonaku bikalisau avaka tomota biluluwaisi kidamwa bukuunai bidubadu litumwa tauwau deli vivila! Yoku gala avai tuta bilumwelavaimsi.” \p \v 6 E baisa matausina mina gilagala bogwa eisuvisi osi boda la tomota, matausina iyebwailisi e iwotitalaisi matauna, deli iuvagaisi makawala Sabate kala karaiwaga, deli iiyamataisi la kabutu deli si kamaiaba, Guyau eilivala kawala, \v 7 “Ka, yeigu goli bamaiyaimi ogu koya kwebumaboma\f g \ft Kugisi Ais 2.3.\f* Saiyoni, e basakaimi mwasawa ogu Bwala makwaina bolela nigada, deli yeigu bakabwaili mi lula makwaisina bukululasi ogu kabolula. Ulo bwala bidokaisi bolela nigada paila komwaidosi mina watanawa.” \p \v 8 Guyau Yaubada bogwa leimai la tomota mina Isireli osi valu metoya okatupipi, e bogwa eikatotila mwada igau bimai tuvaila ituwoli tomota e bisuvisi osi boda la tomota. \s1 Tokugwala Isireli kasi kamwaga \p \v 9 Guyau bogwa leiluki boda ituwoli ituwoli bimaisi makawala mauna nabubolodila bikomasi la tomota. \v 10 Matauna eilivala kawala, “Tokugwa matausina mwada bikatululutaisi ulo tomota, mitaga komwaidosi wala tokugwa mina kau! Matausina gala wala avaka inikolaisi. Matausina makawala kaukwa mitaga gala inikolaisi gwau - ikanukwenusi wala imimimisi. Iyebwailisi wala masisi! \v 11 Matausina makawala kaukwa minasina ikikommagasisi mitaga gala ililakoli luposi kamkwam. Tokugwa matausina gala wala itapuloki ninasi. Matausina bivavagisi wala avaka ititaki ninasi deli inainevisi avaka kasi bwaina titoulesi. \v 12 Matausina mina mommata bililivalasi kawasi, ‘Tauwau, ibodi bitamomsi waini bitamomwaisi wala bitakatukopwisi. E nabwaia bikalisau kala bwaina momom, gala makawala lagaila.’” \c 57 \s1 Mina Isireli si tapwaroru baisa tokolu kala kamwaga \p \v 1 Mina bubwaila ikaligasi, e gala wala availa ikateta kaina ikaiki wowola. Mitaga avai tuta bikaligasi gala goli avai vavagi mwau biyogagi matausina. \v 2 E availa matausina si sisu bwainawokuva wala ovalu watanawa bibanaisi sisu bwaina tatoula wala kaligesi bikaligasi. \p \v 3 Kumaisi yokomi mina mitugaga, bukubodaisi kami kamwaga. Yokomi mi mitugaga makawala mina bubogau, mina kakailasi, mina kalimwala. \v 4 Tauwau availa kuyosokanaisi? Yokomi mina sisasopa ki, availa lokukwatudeuwaisi? \v 5 Ka, makaisina kai lokukwabomisi mitaga ouula lokuvigakaisi kami logi mwada baisa lokutitapwarorusi baisa makaisina mi yaubada tokolu migawelu migawelu. Kuyosisi litumia kuvigakaisi lula olopola makwaisina mlopu oraibwaga opapala sakala. \v 6 Yokomi lokukwauwaisi dakuna kwedududubuna metoya wa sakala e binabina makwaisina lokuvigakaisi mi yaubada lokutitapwarorusi baisa makwaisina. Yokomi lokuligabwaisi waini obinabina makwaisina lokuvigakaisi mi semakavi deli kusemakavaisi kaula baisa makwaisina. Ki kudokaisi akabwaili komwaidona makwaisina? \v 7 Yokomi kumwenasi wa koya kweuwonaku paila bukugabusi lula deli kuvigakaisi wala kami logi odubasi makwaisina. \v 8 E omatala matabudosina mi lulu kukwatubiasaisi minasina tokolu kabokakayuwa e kusailisi olumoulela matabudosina. Yokomi kusilavaigusi, kuvalikwaisi kami karekwa e kumwenasi okabami kwaivakaveka deli lubemia minasina saina kuyebwailisi, minasina goli lokubuwaisi paila deli bukumisiaisi. E avaka avaka ninami kuvigimkulovaisi baisa. \v 9 Yokomi kuputumasi mi bulami kaisimasimina e kulosi bukutapwarorusi baisa mi yaubada minana Moleki. Deli kunevisi yaubada tokolu paila bukutaimamilasi, kuwitalaisi mi touwata bilolosi ambaisa ambaisa, e Tuma deli wala ilokaiasi. \v 10 Yokomi kutugwalaimi titoulemi kunainevisi ituwoli yaubada tokolu, mitaga gala itatotila ninami. Yokomi mi nanamsa minasina mi tokolu kabokakayuwa ikikatupewolaimi, e mauula gala avai tuta bukumamasi. \p \v 11 E Guyau ikaibiga kawala, “Availaga yaubada minasina leivitukukolaimi, mapaila baisa lokusipulokaigusi, deli mokwitatoula wala lokulumwelavaigusi ke? Ki bogwa lokupakaisi agu taimamila paila uula tuta kaduwonaku yeigu akapatu wala? \v 12 Yokomi mi nanamsa avaka baisa lokuuvagaisi duwosisia, mitaga yeigu bayomitali wala avaka lokuuvagaisi, e mi tokolu minasina gala wala gagabila bipilasaimi. \v 13 Avai tuta bukudousi paila pilasi, desi wala ibodi minasina mi tokolu bikolaimi! Wa, yagila biuu biyuvisau komwaidosi bilau! Mitaga availa availa idubumaigusi matausina bisisuaisi bwaina ovalu mapilana e bititapwarorusi baisa yeigu ogu Bwala Kwebumaboma.” \s1 Yaubada la biga katotila paila pilasi deli katumova \p \v 14 E Guyau ikaibiga kawala, “Ibodi bukukilavaisi ulo tomota bikaimilavausi bimakaiagusi. Kukwauwaisi kuligaimwaisi komwaidona kabosilaboda metoya osi keda! Kuteyasi keda e kwatubiasaisi makadana! \p \v 15 “Ka, yeigu Yaubada towalakaiwa deli tobumaboma, e yeigu goli tosivagasi. Yeigu ulo kabosisu saina walakaiwa deli kwebumaboma, mitaga yeigu tuvaila asikaili tomota matausina ninasi watanawa deli eisivilasi e igagabila bavigivau si tuvaluwa deli si pikwaku. \v 16 Yeigu lasaiki ulo tomota si momova, e gala tuvaila batabinaki kaina bagibuluwi matausina. \v 17 Okwaitala yeigu lagibuluwi matausina paila uula si mitugaga deli si youloveka mapaila amipuki e asilavi matausina. Mitaga matausina ikasai wala dubasi e isetuwolaisi wala ninasi titoulesi ivavagisi. \p \v 18 “Yeigu bogwa lagisi ammakawala si kedakeda, mitaga bakatumovi wala matausina. Yeigu bavakadi deli bapilasi matausina deli bavisimoli availa matausina ivalamsi. \v 19 Yeigu asisaiki vakota baisa komwaidosi, matausina isisuaisi katitaikina deli matausina kaduwonaku! Yeigu bakatumovi ulo tomota. \x - \xo 57.19 \xt Ep 2.17\x* \v 20 Mitaga tomota mina mitugaga makawala bolita tuta komwaidona bipaisaga wala, e kaisaila gala avai tuta biluvitaitaia, bikikawoula bikikeli wala bikelisau deli magela.” \v 21 Guyau eilivala kawala, “Tomitugaga gala wala ambaisa isisu si kabokwala.” \x - \xo 57.21 \xt Ais 48.22\x* \c 58 \s1 Kidikedala posuma mokwita \p \v 1 Guyau ilukwaigu kawala, “Mwa! Kukwawota kaigam bila walakaiwa, e kuluki ulo tomota mina Isireli paila si mitugaga! \v 2 Matausina itemmalaigusi yam kwaitala kwaitala, ililivalasi mwada saina magisi binikolaisi ulo kedakeda deli bikabikuwolaisi ulo karaiwaga. Matausina ilivalasi magisi yeigu basaiki karaiwaga duwosisia e bivigaki bimwamwasila ninasi paila bitemmalaigusi.” \p \v 3 E tomota ikatupoisi kawasi, “Avaka uula bakaposumasi\f h \ft Biposumasi mwada bikibubotaisi si kabikaula kala peula baisa Yaubada la karaiwaga.\f* kidamwa Guyau gala wala sitana imwelaki wowola? Avaka uula bakapusoposumasi, kidamwa matauna gala bitovilakaimasi?” \p Mitaga Guyau iluki matausina, kawala, “Kala kamokwita baisa makawala. Yokomi bukupusoposumasi, deli wala ninami titoulemi bukuvagaisi e kulamidadaisi mi topaisewa. \v 4 Yokomi mi posuma ivigakaimi kugibuluwasi e kuuvataisi deli kuiyowaisi. Ki, kudokaisi posuma makawala bivigakaigu banakaigali mi nigada ke? \v 5 Paila avai tuta bukuposumasi, yokomi kuvigakaimi kuyomwauwaimi wala titoulemi. Kukululusi pwanetami bila watanawa makawala dodom eididagugusi, e kuyavaisi mi saigala e kukwenusi wala otubwaga. Ki, posuma lokudidokaisi makawala ke? Ki, kudokaisi yeigu bogwa bimwamwasila nanogu paila baisa? \p \v 6 “Ka, yeigu magigu posuma kala gigisa baisa makawala bukuvagaisi. Ibodi bukutanekwaisi kasi sipu metoya baisa matausina lokulamidadaisi, deli bukukwauwaisi makwaisina lamadada lokuvigakaisi si kaitakewa kaimomwau metoya baisa matausina, e bukutanekwaisi bilosi. \v 7 Ibodi bukuvakomasi matausina tokamolu, deli bukutagwalasi mi bwala bisilaisi matausina mina namakava gala si kabosisu. Ibodi bukusakaisi kwama baisa matausina gala avaka bisikamsi, deli gala bukupakaisi paila bukupilasaisi veimia titoulemi. \x - \xo 58.7 \xt Md 25.35\x* \p \v 8 “E oluvi ulo mitakwai bivisigilaimi makawala kalasia la yuwoula, e kami pwasa saina nanakwa bibwainasi. Yeigu tuta komwaidona deli wala yokomi paila bakatumovaimi, e yeigu wala bavakwabwaimi deli bakolaimi. \v 9 E avai tuta bukunigadasi, yeigu bamapu mi nigada. Ka, avai tuta bukudouwaigusi, yeigu batama. \p “Deli ka, kidamwa bukuligaiwaisi wala mi lamadada, mi kalawou, deli mi biga kwesulosula, \v 10 e kidamwa matausina ikamolusi bukusakaisi kaula, deli bukuyebwailisi matausina inainevisi paila pilasi, e kidamwa bukuvagaisi makawala, dubilikitakita eitavinaimi eitapataimi bidavila bivigaki bilumalama makawala kalasia bitouwota. \v 11 E yeigu tuta komwaidona bakugwaiyaimi deli bayomwasalaimi metoya vavagi bwaina. Yeigu tuta komwaidona bakatupewolaimi e bukubwabwainasi. Yokomi makawala kwaitala bagula tuta komwaidona kuna bikukuni, deli makawala kwaitala katuwotu gala avai tuta bimada. \v 12 Mi tomota bikaliivauwaisi avaka omitibogwa eidadaimisi, e bikaliaiisi metoya wa tumila tumilabogwa. E igau tuta oluvi tomota biluluwaimi yokomi tovigavau kali deli tokaliivau bwala kwedidadaimi.” \fig Bikaliivauwaisi avaka eidadaimisi|src="BK 00358" size="col" ref="58.12" \fig* \s1 Yam sabate isim mapula kidamwa bitayamataisi \p \v 13 E Guyau ikaibiga, kawala, “Ka! Kidamwa bukuvigakaisi yam sabate yam kwebumaboma, deli gala bukuvagaisi avaka ninami titoulemi wa yam makwaina, deli bukukwabomaisi makwaina metoya gala bukukwaidadinasi, gala bukupaisewasi e gala bukusilipulaisi semia wa yam makwaina, e makawala goli baisa bogwa bukukwamiabaisi ulo yam kwebumaboma, \v 14 e ka, yokomi igau bukubanaisi mi mwasawa metoya omi wotetila baisa yeigu. Yeigu bavigakaimi bukubanaisi kami taimamila metoya komwaidona mina watanawa, e yokomi bukuyebwailisi kala sisu valu mapilana yeigu bogwa lasaiki tubumi Yekobe. Ka, yeigu Guyau bogwa lalivala.” \c 59 \s1 Tovitoubobuta ikamogi tomota paila si mitugaga \p \v 1 Gala bukunanamsasi mwada Guyau saina tomama paila bikolaimi kaina taigala tuli paila bilagi mi dou paila pilasi! \v 2 Paila uula mi mitugaga ivigaki matauna gala binakaigalaim. Avai tuta bukuvigikonaisi bukutapwarorusi baisa matauna mitaga metoya omi mitugaga ivigaki kulivisisi deli Yaubada. \v 3 Metoya omi sopa, omi segasisi, deli omi katumata ivigaki mi sula. \p \v 4 Avai tuta bukulosi okaboyakala, gala wala kubanaisi kabwaila. Kudubumaisi wala metoya omi sopa mwada bukutanekwaimi titoulemi. Avaka bukuninamsaisi paila bukuyogagaisi semia, bogwa wala bukuvagaisi makawala. \v 5-6 Mi nanamsa gaga bukuuvagaisi kala gaga makawala keiyuna naiyayana poula. Pou makwaina bitakatuvisi e bisunapula keiyuna wala! Paila lokukweiwalasi, e mitaga yokomi gala wala bukubanaisi avaka kala bwaina - nanamsa makwaisina gala wala dimlesi, makawala karekwa miyasina leiyoudulokaisi metoya kapari gala wala dimlesi! \v 7 Tuta komwaidona yokomi kuninamsaisi wala vavagi gaga, e gala wala bukutulotulasi, saina nanakwa wala bukuvagaisi. Yokomi gala kukwapidakalasi paila bukukwatumataisi tomota tobubwaila. Ambaisa ambaisa bukulosi tagisi wala katudoum deli kodadaimi. \x - \xo 59.7-8 \xt Rm 3.15-17\x* \v 8 Avai tuta bukuvalapulasi gala wala availa bilau biga. Komwaidona vavagi lokuuvagaisi doudogawokuva wala. Yokomi kubokulaisi keda doudoga, e availa availa biloyasi makadana gala wala avai tuta bisibwabwailasi. \s1 Tomota ikamitulaisi si mitugaga \p \v 9 E tomota ikaibigasi kawasi, “Tuta baisa bogwa tanikolaisi avaka uula Yaubada gala ikolaidasi metoya tomota matausina eilamidadaidasi. Tapikwakusi mwada bisakaidasi lumalama paila bivisigili da kedasi mitaga gala, mesinaku dubilikitakita wala. \v 10 Yakidasi takabakakavasi makawala mina kau. E yam wala tasilibeibeusi makawala wala bogi makawala goli tasisuaisi Tuma odudubalela. \v 11 Ibulukukolaidasi deli kada mmayuyusi. Tapikwakusi mwada Yaubada bikolaidasi metoya okada lamadadasi deli okada mwausi, mitaga gala wala avaka ikaloubusi. \p \v 12 “Mwa, Guyau, ma sulasi baisa yoku saina bidubadu. Ma mitugagasi bogwa eikamitulaimasi. Komwaidona makwaisina kaninikolaisi wala iwokuva. \v 13 Yakamaisi kakosomapwaimsi, kakoulovaimsi, deli kapakaisi bakabokulaimsi. Yakamaisi bogwa kalamidadaisi tomota tuwoli deli katotubulokaimsi. Komwaidona ma nanamsasi deli ma bigasi sopawokuva wala. \v 14 Karaiwaga duwosisia bogwa eitamwau, e mitukwaibwaila gala ibodi bivakatitaikina. Kamokwita isilibeibeu obikubaku e bubunela duwosisia gala ambaisa ikanaki. \v 15 Bubunela duwosisia saina pikekita isisu e availa availa bogwa isimwaisi mitugaga matausina bogwa wala eimati mitugaga kala tau bikoma.” \s1 Guyau ikikatubaiasa paila bikoli la tomota \p E Guyau bogwa leigisi makawala, e matauna gala imwamwasila nanola paila karaiwaga duwosisia gala isisu. \v 16 Matauna iyowa lopola sainela paila igisi gala availa bipilasi matausina eibodasi lamadada. Mapaila metoya ola peula titoulela matauna bikoli matausina deli bivigaki bitomgagasi. \x - \xo 59.16 \xt Ais 63.5\x* \v 17 Matauna bisikoma karaiwaga duwosisia makawala yatala kwamela kabilia deli tomgwaga makawala kwaitala kulupewa. Matauna bisikoma ninatotila paila bisebwailaki vavagi mwau tomota eilumkolaisi, e bimipuki deli bikau lugwala paila mwau makwaisina. \x - \xo 59.17 \xt Ep 6.14,17; 1 Ts 5.8\x* \v 18 Matauna bimipuki kala tilaula makawala avaka bogwa leivagaisi, ilagoli matausina isisuaisi kaduwonaku. \v 19 Metoya opilibomatu bila opilikwaibwaga komwaidona bikukolaisi matauna paila saina topeuligaga. Matauna bima makawala sakala saina peula, deli makawala kwaitala utuyagila. \p \v 20 E Guyau ililivala baisa la tomota kawala, “Ka yeigu igau bama Yerusalem bakolaimi deli bakatumovaimi komwaidomi yokomi lokuninavilasi metoya omi mitugaga. \x - \xo 59.20 \xt Rm 11.26\x* \v 21 E yeigu bavagi kwaitala kabutu deli yokomi. bogwa lasakaibogwimi ulo karaiwaga deli ulo vituloki baisa bivigaki mi kaigula tuta gala biwokuva, e tuta baisa e tuta igau bima yokomi ibodi bukukwabikuwolaigusi e bukuvitulokaisi litumia deli dalemi komwaidona ibodi bikabikuwolaigusi wala tuta gala wala biwokuva.” \c 60 \s1 Yerusalem kala bwaina igau tuta omatadasi \q1 \v 1 Mina Yerusalem, kutokaiasi e kuvigakaisi mi valu bikata makawala goli kalasia. \q1 Ka, Guyau la guyugwayu bogwa wala eivisigilaimi! \q1 \v 2 E dubilikitakita bogwa wala bikuboli avai boda avai boda ovalu watanawa, \q1 mitaga Guyau la lumalama bogwa bivisigilaimi, \q1 e la guyugwayu kala siligaga bogwa goli bisikailimi. \q1 \v 3 E mi lumalama bogwa bibia boda ituwoli ituwoli bimaisi, \q1 deli gweguya bimaisi tutala bigisaimi yokomi makawala bulubuvisiga kalasia biyuwoula. \b \q1 \v 4 Tosibogwa Yerusalem, kulavaisi mitami bila ambaisa ambaisa \q1 e kugisaisi avaka eikikaloubusi. \q1 Ka, mi tomota bogwa eikikougugulasi paila bimaisi omi valu! \q1 E litumia tauwau bimaisi metoya omiloutalʹo, \q1 e litumia vivila bikopwaisi makawala goli gugwadi. \q1 \v 5 E yokomi bogwala bukugisaisi baisa, e mi mwasawa bivakasauwaimi. \q1 E yokomi biulititavaimi goli deli ninami kala mwamwasila. \q1 E boda ituwoli ituwoli bogwa goli bimiakaimi si guguwa. \q1 E tolesi bolita bimiakaimi avai guguwa avai guguwa. \b \q1 \v 6 Tomota deli si kameli yuwoveka bogwa wala bimaisi metoya Midiani deli Epa. \q1 E matausina bimaisi metoya mapilana Siba, e bimaiyaisi goula deli bulami maiina simasimina. \q1 E tomota bogwa bikamitulaisi bulogala bwaina paila avaka Guyau eiuvagi! \q1 \v 7 Komwaidona sipila mapilasina Kedara deli Nebaioti \q1 bogwa goli bimiakaimi paila lula, \q1 e bukugabwaisi okabolula kidamwa biyomwasali Guyau. \q1 E Guyau bogwa bikatumkulovi kala guyugwayu la Bwala Kwebumaboma. \b \q1 \v 8 Tauwau, avaka wogala makaisina eibubeu makawala lowalowa, \q1 kaina makawala bubuna eikaimilavausi osi valu ke? \q1 \v 9 Ka, makaisina wogala Yaubada la tomota eikaimilavausi osi valu, \q1 makaisina leimeimaisi metoya omiloutalʹo valu. \q1 E leimeimaisi deli goli kasi kaidodiga siliba deli goula \q1 kidamwa bitemmalaisi Guyau matauna mina Isireli si Yaubada tobumaboma, \q1 e matauna goli eivigaki komwaidona boda bitemmalaisi la tomota. \b \q1 \v 10 E Guyau eilivala baisa mina Yerusalem, kawala, \q1 “Ka, matausina mina gilagala bikaliivauwaisi kalila mi valu, \q1 e si gweguya biwotitalaimi. \q1 Metoya ogu gibuluwa goli yeigu lamipukwaimi, \q1 mitaga tuta baisa bogwa bayebwailimi deli banokapisaimi. \q1 \v 11 Mi valu kalapisilela bikikapogega wala yam deli bogi, \q1 e igagabila boda ituwoli si gweguya \q1 bimiakaimi si guguwa. \x - \xo 60.11 \xt YG 21.25-26\x* \q1 \v 12 Mitaga avai boda avai boda mabudosina gala biwotitalaimi \q1 bogwa bakatudidaimi e bitamwauvagasisi wala. \b \q1 \v 13 “Makaisina kai yayu, kaga deli reiyava, \q1 makaisina kaimatabwaila metoya oudilela Lebanoni goli, \q1 bogwa goli bimaiyaisi paila Yerusalem kala kaliivau, \q1 paila bivigaki ulo Bwala Kwebumaboma bikwaiminabwaita, \q1 deli bivigaki ulo valu kala katububula bibwaina sainela. \q1 \v 14 E kami tolamadada litusia bogwa goli bimakaiami, \q1 e bikavaginasi omitami paila kami kamaiaba. \q1 Deli komwaidona matausina omitibogwa eivigakaimi mina kukolosi \q1 bogwa goli bimaisi itaimamilasi okaikemi. \q1 Matausina bidokaisi yagala mi valu, ‘Guyau la Vilouveka’, \q1 deli, ‘Saiyoni, makwaina mina Isireli si Yaubada Tobumaboma la Vilouveka.’ \x - \xo 60.14 \xt YG 3.9\x* \b \q1 \v 15 “E yokomi gala tuvaila basilavaimi kaina bavigakaimi mina kukologu, \q1 e gala bavigaki mi valu bivilouwokuva deli biviloububu. \q1 Ka, yeigu bogwa bavigaki mi valu bikwaiveka deli bikwaiminabwaita, \q1 deli bavigaki viluwela kabolagisa tuta gala biwokuva. \q1 \v 16 E ka, makawala goli natana vivila navalulu eiuvinunu latula, \q1 e makawala goli boda ituwoli ituwoli deli gweguya ambaisa ambaisa biyamataimi. \q1 E yokomi bukunikolaisi yeigu goli Guyau lakatumovaimi. \q1 Yeigu mina Isireli mi Yaubada Topeuligaga latanekwaimi. \b \q1 \v 17 “Yeigu bamiakaimi goula kaimapula barasi, \q1 e siliba deli barasi kaimapusi aiyani deli kai, \q1 deli aiyani kaimapula dakuna. \q1 Kami tokwaraiwaga gala tuvaila bilamidadaimi. \q1 Yeigu bavigaki matausina bikaraiwagasi duwosisia deli vakota. \q1 \v 18 E gala tuvaila availa bikatugisisaimi \q1 kaina avai boda tuvaila bikodidaimisi mi valu. \q1 Ka, yeigu bakolaimi deli bavabodaimi makawala goli kwaitala kali, \q1 e yokomi bukuyakawolaigusi paila uula bogwa lakatumovaimi. \b \q1 \v 19 “Gala tuvaila kalasia bivigaki mi kaitapa wa yam, \q1 kaina tubukona bivigaki mi kaitapa wa bogi. \q1 Mitaga yeigu wala Guyau mi kaitapa kaikanuvagasi, \q1 e visigala ulo guyugwayu baisa bisimitalaimi. \x - \xo 60.19 \xt YG 21.23; 22.5\x* \q1 \v 20 E yamla mi ninamwau bogwa goli biwokuva. \q1 Ka, yeigu goli Guyau, yeigu mi kaitapa kaikanuvagasi, \q1 e visigala ulo guyugwayu bikanuvagasi e gala makawala kalasia deli tubukona visigasi. \q1 \v 21 E komwaidomi bogwa bukuuvagaisi avaka duwosisia wala, \q1 e yokomi bukuyosikikitaisi valu makwaina tuta gala biwokuva. \q1 E matausina makawala ulo bagula, e yeigula labubuli, \q1 Metoya matausina yeigu bayomitali ulo tovakaigaga baisa tomota komwaidona. \q1 \v 22 E mabudosina mi boda budokikekita bogwa goli bibudovakavekasi, \q1 e matausina si kaisisu saina watanawa \q1 bogwa goli bipeulasi makawala si peula budotala boda budopeuligaga. \q1 Ka, avai tuta bibudoki kala tuta paila baisa, \q1 e yeigu saina nanakwa bavigaki vavagi makwaina bikaloubusi. \q1 Yeigu goli Guyau!” \c 61 \s1 Bulogala bwaina paila katumova \q1 \v 1 Ka, Guyau Yaubada la baloma bogwa eisikailigu. \q1 Matauna bogwa eibulamaigu e leiwitalaigu \q1 paila bakamituli bulogala bwaina baisa mina namakava, \q1 bakatigam luposi mina ninamwau, \q1 bakamituli paila kasi katuyuvisa mina katupipi, \q1 deli kasi taneku matausina okatupipi. \x - \xo 61.1 \xt Md 11.5; Lk 7.22\x*\x - \xo 61.1-2 \xt Lk 4.18-19\x* \q1 \v 2 Matauna eiwitalaigu lama bakamituli \q1 paila tuta bogwa leima \q1 paila Guyau bikatumovi la tomota \q1 deli bikalisau kasi tilaula la tomota. \q1 Matauna eiwitalaigu lama paila bavisimoli komwaidosi availa availa tovalam, \x - \xo 61.2 \xt Md 5.4\x* \q1 \v 3 e bapilasi tovalam mina Saiyoni, \q1 kaimapula si ninamwau basaiki si mwasawa, \q1 kaimapula si ninigaga basaiki si ninabwaila, \q1 kaimapula si valam basaiki wosila yakaula. \q1 Matausina makawala goli kai makaisina \q1 Guyau titoulela bogwa eivali. \q1 Matausina bivagaisi komwaidona avaka duwosisia, \q1 e biyakawolaisi Yaubada paila avaka bogwa leivagi. \q1 \v 4 E matausina bikaliaisi avaka avaka omitibogwa eikodidaimisi. \b \q1 \v 5 Yokomi ulo tomota, mina gilagala biwotitalaimi. \q1 Matausina biyamataisi mayuwosina mi yawa, \q1 e bibigulaisi mi bagula deli biyamataisi mi waini bigulesi. \q1 \v 6 E tomota bidokaimi yokomi Guyau la tolula, \q1 deli da Yaubadasi la towotetila yokomi. \q1 Yokomi biyomwasali ninami metoya boda ituwoli ituwoli si veiguwa, \q1 e bukumwasawasi paila baisa goli mi vavagi titoulemi. \q1 \v 7 Avaka kami mmosila metoya tomota eiyomsilaimi bogwa biwokuva. \q1 Yokomi bukusisuaisi omi valu tatoumi, \q1 e mi guguwa bakatumkulovi bisiniveka. \q1 Mi mwasawa gala bikalituli. \b \p \v 8 E Guyau ikaibiga, kawala, \q1 “Yeigu ayebwaili karaiwaga duwosisia e kwekukologu wala lamadada deli mitugaga. \q1 Mapaila deli wala ulo kamaiaba bamapu ulo tomota \q1 e ulo kabutu deli matausina bikanuvagasi goli. \q1 \v 9 Matausina biyoyu bulogasi oluwalaisi boda ituwoli ituwoli. \q1 E availa availa bigisaisi matausina bogwa binikolaisi \q1 matausina goli yeigu lamitukwaii.” \b \q1 \v 10 Mina Yerusalem imwasawasi paila avaka Guyau bogwa leivagi. \q1 Si valu kala gigisa makawala natana vivila isikam kala katubaiasa paila bivai. \q1 Paila Yaubada bogwa eivisikoma mina Yerusalem metoya katumova deli tomgwaga. \x - \xo 61.10 \xt YG 21.2\x* \q1 \v 11 Ka, avai tuta bitasapwaisi yagogu, \q1 tadubumaisi igau bitaginapulasi e oluvi bikabinaisi. \q1 E makawala goli Guyau Yaubada bivigaki paila bikatumovi la tomota. \q1 E boda komwaidona biyakawolaisi matauna. \b \c 62 \q1 \v 1 Yeigu balilivala wala paila bakapewoli uwosi mina Yerusalem. \q1 Yeigu gala wala bakapatu, tatoula wala matausina bisibwabwailasi, \q1 e si tomgwaga bivisigili makawala kaitala kaitapa biuvisigili wa bogi. \q1 \v 2 Mina Yerusalem, boda kwaitala kwaitala igau bigisaimi bukutomgwagasi. \q1 Deli komwaidona si gweguya bigisaisi kami guyugwayu. \q1 Bidouwaimi metoya yagami igavau, \q1 maigana Guyau titoulela bivabu baisa yokomi. \q1 \v 3 Bivigakaimi makawala Guyau kala kulupaipi makwaina kwematabwailigaga. \q1 \v 4 Tomota gala tuvaila bidokaimi “Gumalawa”, \q1 kaina mi valu bidokaisi yagala “M mwala eipakaim”. \q1 Mitaga yagami igavau bidokaimi “Yaubada nanola imwamwasila paila minana”, \q1 deli mi valu bidokaisi yagala “Si veivai baisa kabomwasawa goli”. \q1 Paila Guyau nanola imwamwasila paila yokomi, \q1 e matauna biyamati mi valu makawala goli taitala tau biyamati la kwava. \q1 \v 5 E makawala taitala tau bivaisi sola natana vilakapugula, \q1 makawala goli matauna eibubulaimi bogwa bitugwali titoulela baisa yokomi. \q1 E makawala taitala tovaivau imwamwasila nanola paila la kwava, \q1 makawala goli mi Yaubada bimwamwasila nanola paila yokomi. \b \q1 \v 6 Ka, mina Yerusalem! Omi valu kalila yeigu bogwa lasaili toyamata.\f i \ft Mabigana “toyamata” ikibuboti mabudona mina vitoubobuta ibodi bisetuwolaisi ninigada mwada Yaubada bivagi makawala la biga katotila.\f* \q1 E matausina gala avai tuta bikapatusi yam kaina bogi. \q1 Matausina ibodi bikatululuwaiyaisi Guyau paila avaka la biga katotila, \q1 mwada taga avai tuta bilumwelavi makwaisina. \q1 \v 7 Matausina gala wala bisimwaisi katululuwai baisa matauna, \q1 tatoula wala matauna bikaliivau Yerusalem, \q1 deli bivigaki mapilana valu biyakawolaisi komwaidosi mina watanawa. \q1 \v 8 Guyau bogwa eilivala biga katotila saina mwau, \q1 e metoya ola peula matauna bivagi avaka eilivala, kawala, \q1 “Kami witi gala tuvaila tilaula bivigakaisi kʹasi, \q1 deli mina gilagala gala tuvaila bimomwaisi kami waini. \q1 \v 9 Mitaga availa availa yokomi lokusapwaisi deli lokutaiyauwaisi kaula, \q1 yokomi wala bukuvigakaisi kʹami e deli goli bukuyakawolaisi Guyau. \q1 E yokomi availa availa kuiyamataisi e kukukwawaisi kaiuwala waini, \q1 yokomi wala bukumomsi waini makwaina ulo Bwala Kwebumaboma omatala.” \fig Omi valu kalila lasaili toyamata|src="HK 00227" size="col" copy=" sentry " ref="62.6" \fig* \b \q1 \v 10 Mina Yerusalem, kusunapulasi metoya omi valu, \q1 e kuteyasi kadatala keda paila mi tomota matausina semia igau bikaimilavausi! \q1 Kwatubiasaisi kadatala kaduwala, e dikunela kukwatudubunaisi! \q1 E metoya baisa bukusailisi kwaitala kabutuvatusi, kidamwa boda ituwoli ituwoli bikatetasi \q1 \v 11 kidamwa Guyau eikikamituli baisa komwaidosi mina watanawa, kawala, \q1 “Kulukwaisi mina Yerusalem \q1 kidamwa Guyau bogwa bimaima paila bikatumovaimi, \q1 e matauna bimai tomota matausina bogwa eikoli.” \q1 \v 12 E yokomi bidokaimi, “Yaubada la tomota mina bumaboma,” \q1 deli, “Matausinaga Guyau bogwa eikatumovi.” \q1 E Yerusalem yagala bidokaisi, “Makwaina kwembwailila Yaubada,” \q1 deli, “Makwaina valu Yaubada gala wala ininilavi.” \c 63 \s1 Guyau la tomgwaga odubasi boda ituwoli ituwoli \p \v 1 “Tauwau, avai tau matauna leimaima metoya mapilana Bosira viluwela Edom? Avai tau matauna saina bwainigaga kala kwama bweyaniwokuva wala, e leivautuutu leima deli la peula gala bitakaibiga ke?” \x - \xo 63.1-6 \xt Ais 34.5-17; Yer 49.7-22; Isi 25.12-14; 35.1-15; Emo 1.11-12; Obe 1-14; Mal 1.2-5\x* \p “Ka, matauna Guyau goli, matauna topeuligaga paila bikatumova, bogwa goli leimaima paila bikamituli la tomgwaga.” \p \v 2 “Ki, avakaga uula kala kwama yamwaidona bweyaniwokuva wala, makawala kala kwama matauna topolela waini ke?” \p \v 3 E Guyau ivitakaula kawala, “Yeigu bogwa lavapupoi boda ituwoli ituwoli makawala kaiuwala waini, e gala wala availa ima mwada bipilasaigu. E metoya ulo gidaleiya yeigu lavapupoi matausina, e buyavisi leikatugiaki yamwaidona agu kwama. \x - \xo 63.3 \xt YG 14.20; 19.13,15\x* \v 4 Paila bogwa lavitobu nanogu paila kala tuta bakatumovi ulo tomota bogwa leima, e tutalaga bamipuki kasi tilaula. \v 5 E iyowa lopogu avai tuta lanainevi e labani mwada gala wala availa agu topilasi. Mitaga ulo gibuluwa wala ikatupewolaigu, e yeigu titoulegu wala latomgwaga. \x - \xo 63.5 \xt Ais 59.16\x* \v 6 E deli ulo gidaleiya yeigu avapupoi komwaidona boda ituwoli ituwoli, deli abisipupoi matausina. E aligabu buyavisi ila opwaipwaia.” \s1 Guyau la mitakwai baisa mina Isireli \q1 \v 7 Yeigu bakamituli Guyau la yebwaili kwekanuvagasi. \q2 Bayakawoli matauna paila avaka avaka eivagi paila yakamaisi. \q1 Paila uula matauna tonokapisi, deli tomitakwai, \q2 mapaila matauna bogwa eimitukwaii mina Isireli. \p \v 8 E Guyau ikaibiga kawala, “Matausina ulo tomota, e galaga biwabwaigusi.” E mapaila ikatumovi matausina \v 9 metoya komwaidona kasi mmayuyu. Ka, gala anelosi eikatumovi matausina, mitaga Guyau wala titoulela. E metoya la yebwaili deli ola nokapisi matauna ikoli matausina. Omitibogwa matauna wala eiyamati matausina tuta komwaidona, \v 10 mitaga matausina ikosomapwaisi matauna, e iyomwauwaisi wala nanola. Mapaila Guyau ivigaki matausina kala tilaula e ikabilia baisa matausina. \p \v 11 Mitaga oluvi matausina iluwaisi tuta omitibogwa, ola tuta Mosese, matauna Guyau la touwata, e ikatupoisi kawasi, “Tauwau, ambaisa Guyau, matauna eikatumovi la tomota deli kasi tokugwa metoya obolita ke? Ambaisa Guyau matauna leisaiki la baloma baisa Mosese ke? \v 12-13 Ambaisa Guyau, matauna ola peula eiuvagi vavagi kwevakaveka metoya baisa Mosese, matauna eitavilevi sopi metoya obolita e ivakadiga la tomota oluwalela bolita, e kidamwa bivigaki biyoyu bulogala e yagala bikanuvagasi ke?” \x - \xo 63.12-13 \xt Sun 14.21\x* \p E Guyau ivakadi matausina, mapaila bogwa goli einikolaisi ambaisa bivitauwaisi kaikesi makawala natana bolodila, e gala avai tuta bikatupupeili. \v 14 E makawala goli bulutuvalu eivakolaisi bilauwaisi oitayatila makwaina kubilumalala, makawala goli Guyau ivigaki la tomota bivaiwasisi E matauna ivakadi la tomota e ivigaki yagala bitemmalaisi. \s1 Nigadela nokapisi deli pilasi \p \v 15 Mwa Guyau! Kukululukwaimasi metoya wa labuma, baisa goli m kwabosisu kwebumaboma deli kweguyugwayu. Mwa Guyau! Ki, ambaisa m luluwai kala siniveka paila yakamaisi? Ambaisa m peula? Ambaisa m yebwaili deli m nokapisi? O ma Guyausi, gala bukupakaimasi, \v 16 paila yoku tamamasi. Mwa Guyau! Tubumaiasi omitibogwa Eberaam sola Yekobe gala wala ikamokwitaimasi, mitaga yoku wala tamamasi, e kammwaleta wala yoku tuta komwaidona lokukolaimasi. \v 17 Avaka paila kutugwalaimasi kawowausi metoya om kidakeda? Avaka paila kuvigakaimasi saina ikasai ninamaisi e mapaila katotubulokaimsi? Kukwaimilavau kumakaiamasi yakamaisi goli m towotetila, e yakamaisi tuta komwaidona m tomotatoula goli yakamaisi. \p \v 18 Ka, yakamaisi m tomota mina bumaboma kama tilaulasi ibokavilaimasi e kwaivila taitu kasilavaisi mapilana valu. E ikatudidaimisi m Bwala Kwebumaboma. \v 19 E yoku kuvigakaimasi makawala gala avai tuta kama tokwaraiwagasi yoku, e makawala yakamaisi gala avai tuta m tomota. \c 64 \p \v 1 Mwa Guyau! Avaka paila gala bukukibolu labuma bikapogega e bukubusi bukuma watanawa? E igagabila koya bigisaimsi e bimotatinasi deli kasi kokola. \v 2 Makwaisina bitatatuvasi makawala sopi yuviyavi bigigibwabula wa kova. Mwa Guyau! Kuma kuyomitali m peula baisa kam tilaula, e kuvigaki komwaidosi mina watanawa bitatuvasi omatam! \v 3 E oliloutala lokuma kuvagi vavagi saina kabokokola. E yakamaisi iyowa lupomaisi avaka lokuvagi, koya igisaimsi eimolikusi deli kasi kokola. \v 4 Gala wala availa avai tuta igisi kaina ilagi taitala Yaubada makawala yoku, paila yoku kuuvagi vavagi saina kabokatubau baisa matausina tuta komwaidona ipikwakwaimsi. \x - \xo 64.4 \xt 1 Kr 2.9\x* \v 5 Yoku kukwabwaili availa availa matausina imitukwaibwailasi deli si mwasawa, deli iluluwaisi ammakawala nanom paila bisisuaisi. Yoku lokugibuluwaimasi, mitaga yakamaisi kasetuwolaisi wala kammitugagasi. Kalubikoya yoku deli kam leiya kugidimlikaimasi, mitaga tokinabogwa e leima lagaila yakamaisi kasetuwolaisi kavagaisi vavagi gaga wala. \v 6 Komwaidomasi wala bogwa kamitugagasi sainela, deli goli ma wotetilasi mwada lakavigibauwaisi komwaidona pupagatuwokuva wala. Ma mitugagasi ivigakaimasi makawala yogilimwamwaisa yagila biuu biyuvisau bilau. \v 7 Gala wala availa itovilakaim onigada, kaina ikapuloki baisa yoku paila pilasi. Paila bogwa kusipepunaim titoulem metoya baisa yakamaisi deli kusilavaimasi paila uula ma mitugagasi. \p \v 8 Mitaga Guyau, yoku wala tamamasi. Yakamaisi makawala mlomwaluva e yoku makawala kala towai. Yoku lokububulaimasi, \v 9 mapaila gala saina bukugibuluwaimasi kaina bukululuwai ma mitugagasi tuta gala biwokuva. Mwa Guyau! Yakamaisi goli m tomota, mapaila ibodi bukunokapisaimasi. \v 10 M valu vilouvakaveka deli viloubumaboma\f j \ft Valu kwaitala kwaitala pilabumaboma paila uula valu komwaidona Yaubada la vavagi.\f* mapilasina makawala wala viloupakala. Yerusalem baisa tuta kwedadaimi wala vilouwokuva eitotu. \v 11 Deli ma bwalasi kwebumaboma deli kwemanabwaita, ambaisa tubumaiasi omitibogwa eiyakawolaimsi bogwa eivakakovi wa kova. E komwaidona makatuposina valu pilambwailimasi bogwa wala eidadaimisi. \v 12 Mwa Guyau! Ki, gala sitana bikaiki wowom paila vavagi makwaisina ke? Ki, gala avaka bukuvagi, e desi wala bukuvigakaimasi bakalumkolaisi kala mmayuyu, saina mmayuyugaga? \c 65 \s1 Yaubada la mipuki baisa matausina ikosomapwaisi matauna \p \v 1 E Guyau ikaibiga kawala, “Ka, yeigu latulotula paila bamapu si nigada, mitaga matausina gala inigadaigusi. E latulotula mwada bibanaigusi, mitaga gala wala inevaigusi. Ilagoli tuta komwaidona latutuli mwada baluki kawagu, ‘Mayeigu ka, bogwa bapilasaimi.’ Mitaga viloumwaidona wala gala magisi binigadasi baisa yeigu. \x - \xo 65.1 \xt Rm 10.20\x* \v 2 Yam komwaidona aiyosali yamagu baisa ulo tomota, mitaga matausina kasai dubasi isiudakaisi wala immitugagasi deli ililoulasi wala osi kidakeda titoulesi. \x - \xo 65.2 \xt Rm 10.21\x* \v 3 E matausina igau wala leiyogibuluwaigusi e gala sitana kasi mmosila. Matausina idubumaisi towosi biwawaisi si buyagu deli igubugabusi lula maiina simasimina odubasi tokolu si kabolula. \v 4 E wa bogi matausina bilosi wa lagi deli wa laka kidamwa biririmwatusi deli bilomasi tokwaliga. E metoya viliona makabilasina leivigakaisi lula baisa avai yaubada ituwoli, matausina isulaisi e ikomasi bunukwela\f k \ft Bomikikila mina Isireli bikamsi bunukwa. Kugisi Kak 14.8.\f* deli imomwaisi lubwaula. \v 5 E oluvi bilukwaisi sesia kawasi, ‘Galaga bukumakaiamasi, deli gala ibodaimi bukukwabikonaimasi paila yakamaisi saina bomikikila sainela!’ E lagibuluwa kawagu, ‘Weei! agu leiyʹe! Availa magila tomota makawala matausina - ka, ulo gibuluwa baisa matausina makawala goli kovatala kova gala ibodi bimata.’ \p \v 6 “Ka, yeigu bogwa lanagi avaka matausina kasi mipuki, e kasi karaiwaga kala ginigini bogwa isisu wa buki. Yeigu gala balumwelavi avaka bogwa leivagaisi, mitaga bamipuki matausina \v 7 paila si mitugaga deli tubusia si mitugaga. Matausina igabwaisi lula maiina simasimina makwaisina goli leivigakaisi si kabotapwaroru deli ibigigagaigusi. Mapaila yeigu bamipuki matausina makawala avaka si bubunela leivigibogwaisi.” \p \v 8 E Guyau ikaibiga kawala, “Gala availa ibodi bikaivilugwi waini kaiuwala kweminabwaita, mitaga tomota bipolikaisi waini metoya makwaisina. E makawala goli gala bakatudoum komwaidona ulo tomota, paila bakoli availa availa matausina iwotitalaigusi. \v 9 Yeigu bamitukwaii mina Isireli matausina metoyasi odalela Yuda, e tubusia tuta oluvi bisikaisi ulo valu mapilana koyawokuva wala. E ulo tomota tatougu matausina eiwotitalaigusi, bisivagasisi mapilana. \v 10 Matausina bitemmalaigusi, e bivakadaisi si sipi deli si bulumakau bilauwaisi ikikabubunasi mapilana Kabatau Saroni opilikwaibwaga deli oItayatilela Pakula opilibomatu. \x - \xo 65.10 \xt Yos 7.24-26\x* \p \v 11 “Mitaga availa availa yokomi bogwa lokupakaigusi, deli lokukoulovaisi Saiyoni makwaina ulo koya kwebumaboma, deli kututapwarorusi baisa yaubada tokolu Gadi sola Meni minasina goli yaubadala kabokwala deli mipuki - wo, yokomi bukubodasi mwau goli. \v 12 Yokomi kami mipuki bukukwaligasi mi kaliga bivigaki mmayuyugaga, paila uula avai tuta ladouwaimi yokomi gala wala kuvitakaulokaigusi kaina kulilagaigusi avai tuta lalivala. Yokomi bogwa kuvitobwaisi ninami paila bukukoulovaigusi deli bukuvagaisi wala sula. \v 13 Mapaila lalukwaimi availa availa matausina itemmalaigusi deli ikabikuwolaigusi bibanaisi kʹasi bidubadu deli kasi sopi; mitaga yokomi bigadaimi molu deli daka. Matausina bimwasawasi, mitaga yokomi bukummosilasi. \v 14 Matausina biwosisi deli si mwasawa, mitaga yokomi bukuvalamsi e bukuvilumgagasi wala. \v 15 Ulo tomota tatougu bikaluwouwaimi, e yagami bivigakaisi bigala bulubolata. Yeigu Guyau Towalakaiwa bakatumataimi. Mitaga yeigu badouvili yagasi igiuwovau availa availa matausina ikabikuwolaigusi. \v 16 E availa wala ovalu makwaina binigada paila mitakwai ibodi binigada baisa Yaubada Tomitakwai paila bimitukwaii matauna. E availa magila bikatotila mwau ibodi matauna bikatotila oyagala Yaubada Tomitakwai. E mwau komwaidona makwaisina omitibogwa bitamwau e gala availa biluluwai.” \s1 Bubuli kwaivau \p \v 17 E Guyau eilivala kawala, “Ka! yeigu bogwa babubuli kwaivau valu watanawa deli kwaivau labuma. E vavagi kwebubogwa kasi luluwai bogwa goli bitamwauvagasisi. \x - \xo 65.17 \xt Ais 66.22; 2 Pt 3.13; YG 21.1\x* \v 18 E ibodi bukukwaimwanasi deli bukumwasawasi paila avaka babubuli. Paila ka, kwaivau Yerusalem babubuli makwaina viluwela lagisa, deli kala tomota bimwasawasi goli. \v 19 E yeigu bamwasawa paila Yerusalem deli goli tomotala. E gala tuvaila bivalamsi, deli gala tuvaila bidousi paila avai pilasi. \x - \xo 65.19 \xt YG 21.4\x* \v 20 E pwapwawa gala tuvaila bikaligasi igau wala gudiyobilabala, mitaga tomota komwaidona ibodi bisisuaisi mina mmomova taitu bidubadu. E matausinaga kasi taitu bogwa eiboda lakatutala, matausina bidokaisi igau wala totubovau. Mitaga kidamwa availa availa kasi taitu gala biyosi lakatutala e bikaligasiga otapwala, baisa bivigaki kabutuvitusila ulo mipuki baisa matausina. \v 21-22 E tomota taitala taitala bikaliai la bwala titoulela e bisuvi olumoulela - e avai tomota ituwoli gala ibodi bisuvi wa bwala makwaina gala ikaliai. Matausina bivalaisi osi bagula bigulela waini e kaiuwala biyomwasali matausina - e galaga biyomwasali avai tomota ituwoli. E ulo tomota si momova bikaduwonaku makawala kai kala taitu bidubadula. Deli matausina bimwasawasi sainela metoya vavagi makwaisina eisunapulasi metoya osi wotetila titoulesi. \v 23 Deli avaka si wotetila bivagaisi bogwa goli bikalotasi, e litusia gala bibodaisi avai kabosilagi. Paila yeigu bamitukwaii matausina e deli goli tubusia tuta gala biwokuva. \v 24 Ka, igau wala bininigadasi baisa yeigu, e yeigulaga bogwa wala bamipubogwi si nigada. \v 25 E tuta matutona kaukwa nagigasisi deli lam kasi kaiwaga kaitala wala. E laiyoni bikamsi mnumonu makawala bulutuvalu, deli keiyuna naiyayana gala tuvaila bivisilagaisi tomota. E odabala Saiyoni, makwaina ulo koya kwebumaboma,\f l \ft Kugisi kala katumiki Ais 2.3.\f* gala wala kwaitala kabommayuyu kaina mitugaga bisisu.” \x - \xo 65.25 \xt Ais 11.6-9\x*\fig Taitala taitala bikaliai la bwala titoulela|src="LB 00231" size="col" ref="65.21-22" \fig* \c 66 \s1 Guyau iyakali mina watanawa \p \v 1 E Guyau eilivala kawala, “Ka, kulagaisi, labuma baisa ulo takaikaia, e watanawa baisa kaikegu kabosakaila. Mitaga avai bwala ibodi bukukwaliaisi ulo bwalatoula, e ambaisaga ibodi yeigu basisiki ke? \x - \xo 66.1 \xt Md 5.34,35; 23.22\x*\x - \xo 66.1-2 \xt VA 7.49-50\x* \v 2 Paila yeigu titoulegu labubuli komwaidona vavagi makwaisina, kadai! E matausina ninasi watanawa deli ininavilasi baisa yeigu e ikukolaigusi deli ikabikuwolaigusi, matausina goli saina iyomwasalaigusi. \p \v 3 “E tomota iuvagaisi wala avaka ititaki ninasi. Kaina bikatumataisi namwala bulumakau paila lula, kaina bikatumataisi taitala tomota paila lula. E kaina goli natana lam bivigakaisi lula, kaina bikogudaisi natana kaukwa kaiyola. E kaina goli bisemakavaisi kawailuwa, kaina bilulasi buyavila bunukwa. E kaina goli bilulasi maiina simasimina, kaina bininigadasi baisa tokolu. Komwaidona vavagi makwaisina idokaisi makawala wala, e matausina ivigakaisi si kabomwasawa metoya avai tapwaroru kabokakayuwa. \v 4 Mapaila yeigu bamiaki matausina kabosilagi - ka, vavagi makwaisina wala eikukolaisi, paila uula gala wala availa imapu ulo dou avai tuta ladoudou, kaina sitana availa inakaigali avai tuta lalilivala. Matausina bogwa einagaisi mwada bikoulovaigusi deli bimitugagasi.” \p \v 5 E yokomi availa availa kukukolaisi Guyau deli kukwabikuwolaisi matauna - ka, kunakaigalaisi avaka eililivala, kawala, “Yokomi kukimadagisi baisa yeigu, e mapaila mimilisi mi tomota tatoumi ivigakaimi mina kukolosi deli ipakaimi. Matausina iyosokanaimi deli ililivalasi kawasi, ‘Tauwau! Bivagi Guyau biyomitali la tovakaigaga e bikolaimi, e yakamaisi bakagisaimi e bakamwasawasi!’ Mitaga matausina wala titoulesi igau bimmosilasi! \v 6 Ka, kulagaisi! Butula mowai ovilouveka, butula kammwata wa Bwala Kwebumaboma - ka, makwaina kammwata baisa Guyau eimmipuki kala tilaula! \p \v 7 “Ulo valu viloubumaboma makwaina makawala natana vivila nasusuma saina nanakwa ivalulu ilagoli gala igeda lopola. \v 8 Ki, avai tuta sitana availa igisi kaina ilagi avai vavagi makawala baisa ke? Ki, ibodi kwaitala valu biuni komwaidona la boda yam kwaitala wala, kaina? Ka, Saiyoni\f m \ft Mapilana Yerusalem.\f* gala bilumkoli mmayuyu tuta kaduwonaku, e oluvi la boda bikaloubusisi. \v 9 Taga bukudokaisi mwada ulo tomota eitotu kaivalulu e yeiguga gala batagwala bivalulusi.” Guyau bogwa eilivala. \b \q1 \v 10 E yokomi availa availa kuyebwailisi Yerusalem, \q2 bukumwasawasi deli mina Yerusalem, e bukukwaimwanasi paila valu mapilana! \q1 E yokomi availa availa kuvilamwaisi valu mapilana, \q2 tuta baisa bukumwasawasi deli tomotala. \q1 \v 11 E yokomi bukumwasawasi olopola makwaina viloukabalaki, \q2 makawala guditala pwapwawa einununu inala onunula. \b \p \v 12 E Guyau ikaibiga kawala, “Yeigu bavigakaimi bukuyubwailasi paila avai vavagi avai vavagi tuta gala biwokuva. Metoya boda ituwoli ituwoli si veiguwa deli si guguwa bitayelu bimakaiami makawala kaduyotala waya gala avai tuta bimada. E yokomiga makawala guditala pwapwawa inala eiyobuboni, eikukopwi, e deli la yebwaili iiyamati magudina. \v 13 Yeigu bavisimolaimi olopola mapilana Yerusalem, makawala natana vivila iuvisimoli latula. \v 14 Avai tuta bukugisaisi vavagi makwaina bikaloubusi, e bogwa bukumwasawasi, e baisa bivigakaimi bukupeulasi deli bukukwaitubwasi. E oluvi bukunikolaisi yeigu Guyau lapilasi matausina availa availa ikabikuwolaigusi, e ayomitaliga ulo gibuluwa baisa agu tilaula.” \p \v 15 Ka, Guyau bima deli wala kova. Matauna bisila opinupanela utuyagila paila bimipuki matausina availa availa eigibuluwi. \v 16 Matauna bimipuki komwaidosi matausina mina watanawa availa availa isim pikolela uwosi, e bimipuki metoya wa kova deli opuluta - e bidubadu bogwa goli bikatumati. \p \v 17 E Guyau ikaibiga kawala, “Ka, tuta bogwa eivakatitaikina paila matausina availa availa ikikilaisi titoulesi paila bitapwarorusi baisa tokolu, matausina ililoulasi bilosi iwawaisi buyagu, deli matausina ikamkwamsi bunukwa\f n \ft Kugisi Ais 65.4.\f* deli kikoni deli avai kaula avai kaula gala kamkomsi. \v 18 Ka, yeigu bogwa lanikoli si nanamsa deli si bubunela. E yeigu bama paila bakouguguli tomota komwaidona metoya boda ituwoli ituwoli. Avai tuta komwaidosi bogwa bikougugulasi boda kwaitala, matausina bigisaisi avaka ibodi ulo peula bavagi, \v 19 e binikolaisi mayeigula lammipuki matausina. \p “Mitaga mimilisi wala matausina bakilavi e bawitali bilokaiasi boda ituwoli ituwoli deli valu omiloutala makwaisina gala avai tuta ilagaisi bulogagu kaina igisaisi ulo tovakaigaga deli goli ulo peula. Bilosi mapilana Sipeini, Libia e Lidia, matausinaga kasi tokwabi kaiyala, e deli bilosi mapilana Tubali deli Girisi. E matausina lawitali bikamitulaisi ulo tovakaigaga oluwalaisi boda mabudosina. \v 20 Matausina bikaimilivauwaisi komwaidosi semia matausina eisipwalasi oluwalaisi boda ituwoli ituwoli e bimaiyaisi bivigakaisi makawala semakavi baisa yeigu. E bimaiyaisi matausina ogu koya kwebumaboma\f o \ft Kugisi kala katumiki Ais 2.3.\f* mapilana Yerusalem, metoya wa wosa, wa miuli, deli okameli, deli wa waga kaibibiu kaivakaveka deli kaikikekita, makawala mina Isireli bimaiyaisi kawailuwa paila si semakavi wa Bwala Kwebumaboma e bisewoyasi okaboma makaisina kaibumaboma. \v 21 E bavigaki mimilisi matausina bivagaisi tolula e mimilisiga biwotetilasi makawala mina Libai.” \p \v 22 E Guyau ikaibiga, kawala, “Ka, makawala goli kwaivau valu watanawa deli kwaivau labuma bikanuvagasi metoya ogu peula, e makawala goli tubumia isivagasisi e bulogami bikanuvagasi goli. \v 23 E tuta komwaidona, avai tuta Navau Tubukona Pakala deli Sabate kwaitala kwaitala, komwaidona boda ituwoli ituwoli igau bimaisi Yerusalem paila bitapwarorusi baisa yeigu. \v 24 E avai tuta bisilavaisi Yerusalem, matausina bigisaisi tomata uwosi matausina eikaluwouwaigusi. E mwatemwata minasina eikamkomasi uwosi gala wala avai tuta bikaligasi, deli kova makovana eigigabu tomata gala wala avai tuta bimata. E kasi gigisa ivigaki kabokakayuwa sainela baisa mina watanawa komwaidona.”