\id HEB HEB, 19 HEB, Hebrews, Kiriwina Bible, PNG, May 2010 8/11 \h IBERU \mt1 Si Leta // MINA IBERU \is1 Kabovitouula \ip \bk Si Leta Mina Iberu\bk* baisa si leta mimilisi totapwaroru eibodasi lamadada e mauula ninasi mwada biligaiwaisi si dubumi. E kala togini miyana leta ikatululuti matausina ivituloki kidamwa migila Yesu Keriso baisa migila Yaubada migatoula. E ivituloki kwaitolu vavagi kwevakaveka. \ip Ikugwa, ivituloki kidamwa Yesu matauna Yaubada Latula tosivagasi, e matauna eiboda bidubadu mmayuyu ipeuloki wala e makawala goli eikateta ammakawala bikabikaula mokwita baisa Tamala. E matauna Yaubada Latula ikalisau tovitoubobuta tobubogwa toyo komwaidosi anelosi e deli Mosese. \ip Vavagi kwaiyuwela, Yaubada eikamituli kidamwa Yesu matauna tolula tosivagasi ikalisau matausina tolula mapilana kabutubogwa. \ip E vavagi kwaitolula todubumi bibanaisi kasi katumova metoya baisa Yesu. Paila Yesu eiligaiwa da mitugaga eiligaiwa kada kokola e tuvaila da kaliga, e makawala goli eikatumovi availa availa idubumaisi. Omitibogwa mina Iberu si tolula tovakaveka wa lula deli okasi gulogula bidubadu eikibubotaisi wala katumova, mitaga matauna Yesu Tolula Toveka eisaiki katumovatoula. \ip Miyana leta isisu bidubadu kabogigisa paila dubumi, baisa bulogasi mimilisi mina Yudia tobubogwa (Uula 11). E makatupona uula 12 togini ikatululuti tomota kidamwa makawala wala bisalausi osi dubumi bila okala vigimkovila, e kidamwa bitobu mitasi baisa wala Yesu, e avai mayuyu avai lamadada bipeulokaisi wala. E kala vigimkovila miyana leta bitabani mimilisi katuloluta mimilisi buyoyu. \iot Buki kala katumimisa \io1 Kala vitouula: Keriso matauna migila Yaubada tomwaidona 1.1-3 \io1 Keriso ikalisuwoli matausina anelosi 1.4—2.18 \io1 Keriso ikalisuwoli Mosese kasitaiyu Yosuwa 3.1—4.13 \io1 Keriso la wotetila tolula ikalisuwoli lula kwebubogwa 4.14—7.28 \io1 Keriso la kabutuvau ikalisuwoli kabutubogwa 8.1—9.22 \io1 Keriso la semakavi baisa la kaliga ikalisuwoli si kaliga \io2 avai mauna avai mauna 9.23—10.39 \io1 Dubumi ivadubali vavagi komwaidona 11.1—12.29 \io1 Mimilisi katuloluta, deli kala vigimkovila 13.1-25 \c 1 \s1 Yaubada leilivala metoya baisa Latula \p \v 1 Omitibogwa, tuta bidubadu Yaubada ililivala baisa tubudoiasi\f a \ft Matausina mina Iberu mapilana Kabutubogwa.\f* wa keda tuwoli tuwoli metoya oudosi tovitoubobuta.\f b \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* \v 2 Mitaga tuta makwaina, yam kala vigimkovila\f c \ft Tuta matutona Yaubada eiyoulapula metoya baisa Yesu Keriso (kugisi Ib 9.6).\f* goli, leilivala baisa yakidasi metoya baisa Latula. Yaubada leibubuli valu valu komwaidona metoya oyamala Latula, e matauwena goli Yaubada leinagi biyosi vavagi komwaidona tovana valu okala vigimkovila. \v 3 Matauna visigala kala guyugwayu\f d \ft Avaka gagabila bitagisaisi metoya baisa Yaubada Toguyugwayu.\f* e baisa Yaubada la guyugwayu. Kidamwa bitagisi matauna, tomwaidona goli makawala Yaubada. E valu valu komwaidona walakaiwa deli watanawa ikikatupewoli metoya ola biga kwepeuligaga. Igau bogwa eikatumigileu tomitugaga, isili wa labuma ola kakata\f e \ft Kabosili makwaina isim kala taimamila deli peula.\f* Yaubada Topeuligaga. \s1 Yaubada Latula ikalisuwoli anelosi \p \v 4 Matauna Yaubada Latula ikalisuwoli anelosi, e makawala goli maigana\f f \ft Maigana goli Latula; paila gala kwaitala tuta eidoki anelosi makawala (kugisi mailela 5).\f* avaka Yaubada isaiki matauna ikalisuwoli anelosi yagasi. \v 5 Paila gala kwaitala tuta Yaubada ikalatula baisa taitala la anelosi, kawala, \q1 “Yokula Latugu. \q2 Yam lagaila lamili Tamam.” \x - \xo 1.5 \xt 2 Sml 7.14; 1 Lil 17.13; Sam 2.7\x* \m E gala ilivala paila avai anelosi, kawala, \q1 “Yeigu bamili Tamala, \q2 e matauna bimili Latugu.” \m \v 6 Igau makateki tuta makwaina Yaubada biwitali Latula molitomoya\f g \ft Matauna molitomoya isim la karaiwaga deli kala taimamila ikalisau budala. Kugisi Ib 12.23 — matausina komwaidosi Yaubada litula isim si karaiwaga deli kasi taimamila kala peula makawala matauna molitomoya goli.\f* bima baisa ovalu watanawa, ikaibiga, kawala, \x - \xo 1.6 \xt Kak 32.43\x* \q1 “Ibodi Yaubada la anelosi komwaidosi bikavaginasi baisa matauna.” \m \v 7 Baisa goli Yaubada leikaibiga paila matausina anelosi, kawala, \x - \xo 1.7 \xt Sam 104.4\x* \q1 “Yaubada eivigaki la anelosi bimila yagilasi, \q2 e la towotetila ivigaki bimila kovasi bilululusi.” \m \v 8 Mitaga baisa leikaibiga paila Latula, kawala, \q1 “Mwa, yoku Yaubada m takaikaia bikanigaga wala. \q2 Bukukwaraiwaga om kwabokwaraiwaga deli nona duwosisia. \x - \xo 1.8-9 \xt Sam 45.6-7\x* \q1 \v 9 Kuyebwaili avaka duwosisia, e kukoulovi avaka doudoga. \q1 Baisa uula Yaubada, m Yaubada goli, inagaim; \q2 e mauula bimwamwasila nanom, \q2 kam naga bikikalisuwoli kasi naga samwa.” \m \v 10 E tuvaila ikaibiga, kawala, \q1 “E Guyau, ikugwa yoku kububuli valu watanawa, \q2 deli oyamam kububuli valu walakaiwa. \x - \xo 1.10-12 \xt Sam 102.25-27\x* \q1 \v 11 Valu komwaidona baisa bitamwau, mitaga yoku bukusivagasi. \q1 Komwaidona goli bipwasa makawala moi kala pwasa. \q1 \v 12 Bukukwatubili valu makawala mokanunuva, \q2 e valu komwaidona bidavila makawala moi kala katupwa. \q1 Mitaga yoku gala makawala, paila tosivagasi yoku, \q2 e kam tuta gala kala vigimkovila.” \m \v 13 Gala kwaitala tuta Yaubada ikaibiga baisa taitala la anelosi, kawala, \x - \xo 1.13 \xt Sam 110.1\x* \q1 “Kusili baisa ogu kakata,\f h \ft Kugisi mailela 3 kala katumiki.\f* \q2 igau bavigakaim bukukwalisuwoli matausina kam tilaula.” \m \v 14 E ammakawala anelosi? Matausina komwaidosi goli baloma iuwotetilasi baisa Yaubada; e Yaubada biuwitali la anelosi kidamwa bipilasaisi matausina availa availa bibodaisi katumova. \c 2 \s1 Katumova kwevakaigaga \p \v 1 E baisa uula ibodaidasi saina bitayosikikitaisi mabigasina biga kwekamokwita avaka bogwa talagaisi. Gala bibodi avai vavagi biwovilaidasi metoya baisa. \v 2 Mina watanawa eibanaisi kidamwa vavagi makwaisina avaka anelosi eikamitulaisi\f i \ft Mina Yudia idokaisi tuta makwaina Yaubada isaiki la Karaiwaga baisa Mosese mimilisi anelosi deli itotusi (kugisi Gl 3.19).\f* baisa kamatula kwekamokwita, e kidamwa availa gala ibokuli kaina ikabikuwoli, bogwa eibani kala mapu mipuki. \v 3 E ammakawala bitavigaki paila bitasakaula kidamwa bitasilavi kwevakaigaga kada katumova? Guyau tatoula wala ikamitulibogwi katumova makwaina e matausina bogwa leilagaisi goli ikamokwitasi makwaina katumova baisa yakidasi. \v 4 Makawala goli Yaubada ikatumkulovi si silasola iyomitali la kamatula metoya ola kabutuvatusi deli kaboyowalula deli bidubadu vavagi siligaga. E tuvaila ipati peula makwaisina avaka Baloma Tobumaboma isisaiki tomota, e ipitapata goli makawala nanola. \s1 Yesu bivakadi tomota bibanaisi katumova \p \v 5 Paila igau gala bibubuli valu watanawa Yaubada gala ivigaki anelosi kidamwa bikaraiwogaisi makwaina valu. Paila makwaiwena goli valu leitalilivalaisi. \v 6 Baisa makawala taitala ikikamituli Buki Pilabumaboma olopola kawala, \x - \xo 2.6-8 \xt Sam 8.4-6\x* \q1 “Mwa, Yaubada! Yoku kuninamsi mina watanawa e ammakawasi matausina? \q1 Yoku goli kuyamati matausina, e ammakawasi mina watanawa? \q1 \v 7 Paila tuta pikekita\f j \ft Tuta matutona Yesu isisu baisa ovalu watanawa (kugisi Sam 8.5).\f* lokuvabu matausina kabasi osikowasi anelosi, \q1 e bogwa kusaiki matausina kasi yakaula deli kasi taimamila bivigakaisi kasi kulupaipi. \q1 \v 8 E lokuvigaki matausina bikaraiwogaisi vavagi komwaidona.” \m Buki Pilabumaboma kala ginigini kidamwa Yaubada leivigaki tomota “kidamwa bikaraiwogaisi vavagi komwaidona”. E metoya baisa bitanikoli kidamwa tomota bikaraiwagasi paila vavagi komwaidona ambaisa ambaisa. Mitaga gala goli tagisaisi tomota ikikaraiwogaisi vavagi komwaidona tuta baisa. \v 9 E mitaga baisa tuta gagabila bitagisaisi Yesu. Paila tuta pikekita Yaubada eivabu matauna osikowasi anelosi, kidamwa bikaliga paila tomota komwaidosi. Baisa iyomitali Yaubada la mitakwai. E mauula tuta baisa bitagisaisi matauna Yesu isikam kala kulupaipi baisa kala yakaula deli kala taimamila. \v 10 E Yaubada ibubuli deli iiyamati vavagi komwaidona. Mapaila ikwani wala Yaubada titoulela bikabwaili Yesu, paila ibodi mmayuyu e gala isim la sula. Mapaila Yaubada gagabila bimai bidubadu litula\f k \ft Matausina eimila litula Yaubada metoya baisa matauna Latula Yesu Keriso.\f* kidamwa bipataisi Yesu kala kalugologusa. Paila Yesu goli bivakadi tomota bibanaisi katumova. \p \v 11 Paila matauna ikatumigileu tomota metoya osi mitugaga. E mapaila matauna Yesu deli matausina eikatumigileu komwaidosi goli Tamasi taitala wala. Baisa uula Yesu gala immosila paila ikabodala baisa matausina. \v 12 Makawala leilivala, kawala, \x - \xo 2.12 \xt Sam 22.22\x* \q1 “Mwa, Yaubada! Balivala paila yoku baisa budagwa. \q1 Kam yakaula bawosi omitasi baisa mabudona.” \m \v 13 Tuvaila matauna eikaibiga, kawala, “Yeigu badubumi baisa Yaubada.” Deli goli matauna eikaibiga, kawala, “Ka, yeigu deli litugwa matausina Yaubada bogwa isakaigu.” \x - \xo 2.13 \xt Ais 8.17,18\x* \p \v 14 E matausina availa availa leidoki litula tomota wala. Baisa uula Yesu titoulela imili tomota e ivigaki guma watanawa. E ivagi makawala kidamwa bikaliga, e metoya ola kaliga bikatudidaimi Diabolo. Paila matauna Diabolo ikikaraiwogi kaliga. \v 15 E mapaila Yesu bitaneku matausina availa isim kasi katupipi, paila matausina ikukolaisi kaliga tuta komwaidona goli. \v 16 Ka, baisa saina mimilakatila, gala eivagi baisa mwada bipilasi matausina anelosi. Mitaga makawala Buki Pilabumaboma\f l \ft Kugisi Ais 41.8-9.\f* kala ginigini isisu, “Eipilasi matausina Eberaam tubula.” \v 17 Metoya baisa bitagisi kidamwa ibodi wala bimili tomota mokwita makawala budala.\f m \ft Matausina eimila litula Yaubada (kugisi mailela 10).\f* Paila matauna Yesu si tolula toveka,\f n \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki. Eidoki Yesu makawala paila uula matauna kaimapula mina watanawa bitomalaula omatala Yaubada kidamwa matauna biligaiwa da mitugagasi.\f* la bubunela saina madagi, deli goli la nokapisi. E makawala gagabila bivigibau la wotetila baisa Yaubada, kidamwa bogwa biligaiwa tomota si mitugaga. \v 18 E baisa tuta gagabila bipilasi matausina eibodasi kasi tamnabi, uula paila titoulela bogwa leilumkoli tamnabi deli mmayuyu. \c 3 \s1 Yesu ikalisau Mosese \p \v 1 E segwaia mina bumaboma. Yokomi kami dou bogwa kubanaisi metoya baisa Yaubada. E bukumitakavataisi availa matauna Yaubada leiwitali, da tapwarorusi kala Tolula Toveka,\f o \ft Kugisi Ib 2.17 deli kala katumiki.\f* matauwena goli Yesu. \v 2 Matauna iwotetila saina madagi baisa Yaubada, paila leinagi matauna biwotetila makawala. Makawala goli Mosese iwotetila saina madagi olopola Yaubada la bwala.\f p \ft Baisa Yaubada la tomota mina Isireli e Moses kasi tokugwa; mitaga Yesu eikalisuwoli Mosese, paila Mosese Yaubada la ula kaina la towotetila wala mitaga Yesu Latula goli (kugisi mailela 5-6 deli Baw 12.7).\f*\x - \xo 3.2 \xt Baw 12.7\x* \v 3 Ka, taitala tokwaliai bwala ibodi bisim kala kamaiaba sainela, mitaga bwala makwaina kala kamaiaba sitana wala. Makawala goli, matauna Yesu ibodi bisim kala yakaula sainela, mitaga Mosese sitana wala. \v 4 Bwala kwaitala kwaitala isim kala tokaliai. Mitaga Yaubada wala kala tokwaliai vavagi komwaidona. \v 5 Mosese saina madagi iwotetila olopola Yaubada la bwala. E uula towotetila matauna eililivala paila vavagi makwaisina Yaubada bilivala igau tuta bima. \v 6 Mitaga Keriso saina madagi iwotetila paila matauna Guyoula Yaubada la bwala. E uula matauna Yaubada Latula. E Yaubada la bwala baisa goli yakidasi, kidamwa deli da tuvaluwasi da salausi paila da kabopikwakusi.\f q \fq da kabopikwakusi. \ft Mimilisi buki pilabubogwa ikatumkulovaisi, “bila okala vigimkovila” (kugisi mailela 14).\f* \s1 Yaubada la tomota si kabovaiwasi \p \v 7 Makawala goli Baloma Tobumaboma eikaibiga, kawala, \q1 “Kidamwa lagaila bukulagaisi Yaubada kaigala, \x - \xo 3.7-11 \xt Sam 95.7-11\x* \q2 \v 8 taga kukwatukubonasi, makawala tuta makwaina tubumia eikwatumwalaisi Yaubada. \q1 Makawala yam makwaina oviloupakala mwada biwakolaisi matauna. \q1 \v 9 Mapilana valu, tubumia iwakolaigusi mwada bitamnabaigusi, \q2 ilagoli kweluwovasi taitu eigisaisi avaka lauvagi. \q1 \v 10 E mauula imwau nanogu baisa tomota matausina. \q1 E kawagu, ‘Tuta tuta isulosulasi metoya oninasi, \q2 deli goli ulo kidakeda gala kwaitala tuta itapuloki ninasi.’ \q1 \v 11 Lalivala ulo biga katotila metoya ogu ninamwau, kawagu, \q1 ‘Gala kwaitala tuta bisuvisi ogu kwabovaiwasi.’” \p \v 12 E segwaia, kuyamataimi kidamwa gala taitala yokomi nanola gaga deli tokowolova, mapaila kaina bitotubuloki Yaubada matauna Tomomova. \v 13 Buki Pilabumaboma kala ginigini isisu kawala “lagaila”, e baisa kala katumiki, “yamla katumova”. Mapaila taitala baisa taitala bukukwatulututaimi yam yam, e avai yam goli ibodi bitadokaisi yamla katumova. Mwada gala taitala baisa yokomi tokwatukubona uula mitugaga nanola eisipuloki. \v 14 Bukululuwaisi tuta makwaina tavitouulasi tadubumaisi Keriso, gala taninayuwasi paila matauna. E deli Keriso bitasibwabwailasi kidamwa da dubumaisi makwaina bitayosikikitaisi bila okala vigimkovila. \p \v 15 Makawala goli Buki Pilabumaboma kala ginigini, \x - \xo 3.15 \xt Sam 95.7-8\x* \q1 “Kidamwa lagaila bukulagaisi Yaubada kaigala, \q1 taga bukukwatukubonasi, makawala tuta makwaina lokukwatumwalaisi Yaubada.” \p \v 16 Availaga tuta makwaina ilagaisi Yaubada kaigala e ikatumwalaisi? \x - \xo 3.16-18 \xt Baw 14.1-35\x* \v 17 Baisa matausina isilavaisi Itipita deli goli kasi tokugwa Mosese. E Yaubada nanola imwau kweluwovasi taitu paila mimilisi tomota. Ki, availaga matausina? Matauna nanola imwau baisa matausina eimitugagasi e ikaligasi mapilana oviloupakala. \v 18 E tutala Yaubada eilivala la biga katotila, kawala, “Gala kwaitala tuta bisuvisi ogu kwabovaiwasi” - e, availaga iluluki? Ka, iluluki matausina eikatumwalaisi Yaubada. \v 19 E, tavitusaisi gala wala gagabila bisuvisi mapilana\f r \ft Mapilana Kenani baisa Yaubada la katotila.\f* paila gala si dubumi. \c 4 \p \v 1 E Yaubada bogwa ikatotila bitasuvisi ola kabovaiwasi. E ibodi bitayamataisi deli da kokolasi, kidamwa gala taitala baisa yokomi bimama mwada gala bisuvi makwaina kabovaiwasi. \v 2 Paila bogwa talagaisi Bulogala Bwaina makawala goli matausina tubudoiasi. Matausina bogwa ilagaisi livalela bwaina mitaga gala ilumkolaisi kala bwaina. Uula tuta makwaina iligalegasi, gala iyosikikitaisi metoya osi dubumi. \v 3 Mitaga yakidasi todubumi bogwa bitasuvisi ola kabovaiwasi Yaubada. Makawala goli leilivala, \x - \xo 4.3 \xt Sam 95.11\x* \q1 “Lalivala ulo biga katotila metoya ogu ninamwau, kawagu, \q2 ‘Gala kwaitala tuta bisuvisi ogu kwabovaiwasi!’” \m Paila Yaubada ikaibiga makawala ilagoli bogwa ivigimkulovi la paisewa metoya tuta makwaina ibubuli valu watanawa. \v 4 Paila olopola Buki Pilabumaboma kala ginigini bogwa isisu paila makwaina yam kwailima kwaiyuwela. Kawala, “Yaubada bogwa ivigimkulovi la paisewa komwaidona mitaga yam kwailima kwaiyuwela matauna ivaiwasi.” \x - \xo 4.4 \xt Vit 2.2\x* \v 5 Baisa makawala ikaibigivau, “Matausina gala kwaitala tuta bisuvisi ogu kwabovaiwasi.” \x - \xo 4.5 \xt Sam 95.11\x* \v 6 Availa matausina iligibogwaisi Bulogala Bwaina mitaga gala idubumaisi, baisa matausina gala bisuvisi Yaubada ola kabovaiwasi. Mitaga mimilisi ituwoli tomota bibodi bisuvisi bivaiwasisi deli Yaubada. \v 7 Paila bogwa tagisaisi makawala paila uula Yaubada ikatubiasi kwaitala yam ituwoli, idoki wala “Lagaila”. E igau taitu bidubadu leiwokuva goli eilivilavau metoya owodola Debida, Buki Pilabumaboma kala ginigini mapilana makateki lagini, \x - \xo 4.7 \xt Sam 95.7-8\x* \q1 “Kidamwa lagaila bukulagaisi Yaubada kaigala, \q2 taga bukukwatukubonasi.” \p \v 8 Paila kidamwa Yosuwa bivakadi ia tomota baisa Yaubada ola kabovaiwasi, e Yaubada gala ibodi bikaibigivau paila kwaitala yam ituwoli. \x - \xo 4.8 \xt Kak 31.7; Yos 22.4\x* \v 9 E makawala goli isim tutala paila si vaiwasi Yaubada la tomota, makawala goli Yaubada la vaiwasi yam kwailima kwaiyuwela. \v 10 Kidamwa taitala bisuvi makwaina vaiwasi avaka Yaubada eikatotila, e matauna bivaiwasi metoya ola paisewa makawala goli Yaubada eivaiwasi metoya ola paisewa. \x - \xo 4.10 \xt Vit 2.2\x* \v 11 E yakidasi goli ibodaidasi bitayomamalusi bitasuvisi vaiwasi makwaina. Taga taitala metoya baisa yakidasi bikoulovi Yaubada makawala matausina e matauna bimama e gala goli bisuvi. \p \v 12 Paila Yaubada la biga kwepeuligaga deli kwaimaki. E la biga kala peula ikalisau kema kala kakata saina kakatigaga. Paila Yaubada la biga biteya ambaisa baloma deli nona eivisosu, deli ambaisa savi deli totula isisu gulitinidesi. Paila Yaubada la biga gagabila bitavili nona deli nanamsa olumoulesi tomota. \v 13 Gala kwaitala vavagi isipwepuni metoya baisa Yaubada. Komwaidona vavagi kwaibubuli ikanumamatilasi omatala Yaubada. E yakidasi goli igau bitakamitulaidasi baisa matauna. \s1 Yesu Tolula Toveka \p \v 14 Mapaila ibodaidasi bitayosikikitaisi avaka bogwa leitasolasi paila Keriso. Uula wala taitala da Tolula Toveka\f s \ft Kugisi Ib 2.17 kala katumiki.\f* isisu, e bogwa eisuvi omatala Yaubada. Matauna goli Yesu, Yaubada Latula. \v 15 Galaga bitadoki matauna da Tolula Toveka gala gagabila bimmayuyu nanola paila kada tamnabisi. Ilagoli matauna eibodi tamnabi makawala goli yakidasi e matauna gala isim la sula. \v 16 Mapaila ibodaidasi bitatuvaluwasi e bitalilowotusi bitalosi ola takaikaia Yaubada omatala, baisa goli bimitukwaiyaidasi. E baisa bitabani kada nokapisi deli bitabani avai mitakwai bipilasaidasi paila avai tuta bibodaidasi. \c 5 \p \v 1 E tolula toveka taitala mina Yudia binagaisi metoya baisa tomota wala e bisailisi kidamwa biwotitali Yaubada kaimapusi tomota komwaidosi. Mataunaga bikasali bobwailila deli lula baisa Yaubada paila tomota si mitugaga. \v 2 Matauna goli ilumkoli mwada bidubadu la mama, mapaila gagabila bikatuminum matausina tobubeikam deli tosulosula. \v 3 Matauna goli tomama, mapaila ibodi wala bikasali lula gala paila tomota si mitugaga wala, mitaga deli goli matauna titoulela la mitugaga. \x - \xo 5.3 \xt Tol 9.7\x* \v 4 Gala availa bilupi titoulela wala mwada bikau kala kamaiaba tolula toveka la wotetila, e mesinaku wala Yaubada bidoki matauna tolula toveka, makawala eidau Eroni.\f t \ft Matauna Mosese bodala, matauna goli Tolula Toveka tomatala (kugisi Sun 28.1-2).\f*\x - \xo 5.4 \xt Sun 28.1\x* \p \v 5 Makawala goli, Keriso gala eilupi titoulela wala mwada bikau kala kamaiaba tolula toveka la wotetila. Mitaga Yaubada iluki matauna, kawala, \x - \xo 5.5 \xt Sam 2.7\x* \q1 “Yoku Latugu. \q2 Yam lagaila lamili Tamam.” \m \v 6 E tuvaila ilivilavau mapilana tuwoli, kawala, \x - \xo 5.6 \xt Sam 110.4\x* \q1 “Yoku tolula tosivagasi, \q2 olumoulela tolula ola boda Melikisedeki.”\f u \ft Kugisi Ib 7.1-19. Mapilana Kabutubogwa ikaibiga kidamwa matauna taitala tolula tobogwa wala, igau gala bikaloubusi Eroni. Mitaga gala avaka liliula paila tubula kainaga la kaliga (kugisi Vit 14.17-20).\f* \p \v 7 Matauna Yesu igau tomomova odabala pwaipwaia la ninigada goli deli la kapuloki metoya okaigala kaigaveka deli mitilagila baisa Yaubada kidamwa matauna bikoli mwada gala bikaliga. Matauna Yesu tomanum wala deli la taimamila, e Yaubada bogwa eilagi matauna. \x - \xo 5.7 \xt Md 26.36-46; Mk 14.32-42; Lk 22.39-46\x* \v 8 Kalubikoya matauna Yaubada Latula, matauna ikateta ammakawala bikabikaula metoya okala mmayuyu. \v 9 Avai tuta Yaubada ikabwaili Yesu, ivigaki matauna makawala uulela katumova kwekanigaga, paila goli matausina availa availa bikabikuwolaisi matauna. \v 10 E Yaubada ikayoti Yesu bimila tolula toveka, olumoulela tolula ola boda Melikisedeki.\f v \fq olumoulela tolula ola boda Melikisedeki. \ft Gagabila bitagini, “makawala Melikisedeki” kaina “bibokuli tobogwa Melikisedeki”.\f* \s1 Kidamwa totapwaroru bipakaisi Yaubada \p \v 11 Yakamaisi mwada bakalivalaisi vavagi bidugaga paila baisa. Mitaga makwaina saina mwaugaga bakakatumikaisi baisa yokomi, uulela saina kasai ninami bukukwatetasi. \v 12 Tuta baisa bogwa ibudoki tuta bukutovitulokisi. Mitaga ibodaimi wala taitala bivitouli kami vituloki paila Yaubada livalela bwaina. Mwada baisa tuta bukukwamsi kʹami kwekikasai\f w \ft Kaula eivigaki kabutuvitusila vituloki. Nunuwokuva wala ikibuboti uulela tapwaroru kaina kala vitouula kidikedala tapwaroru, mitaga kʹasi kwekikasai ikibuboti tapwaroru kala tovakaveka kasi vituloki. Togini iluki matausina kidamwa osi tapwaroru ibububunasi makawala gugwadi, gala makawala tovakaveka (kugisi Ib 6.1).\f* mitaga gala. Igau wala lokunununusi wa nunu. \x - \xo 5.12-13 \xt 1 Kr 3.2\x* \v 13 Availa availa bikikavatowasi wa nunu, matausina igau wala gugwadi, gala wala sitana ikatetasi nanamsela bwaina kaina gaga. \v 14 Mitaga kaula kwekikasai bibodi tovakaveka. E tapwaroru kala tovakaveka baisa matausina imlimwelisi kidikedala tapwaroru tuta tuta. Mapaila bogwa ikatetasi avaka bibodi totapwaroru tovakaveka si bubunela deli ninasi. Mauula bogwa igisimlilaisi avai vavagi bwaina deli avai vavagi gaga. \c 6 \p \v 1 Mapaila ibodaidasi bitasalausi bitamwemwenasi kidamwa bitaligalegasi avai vituloki bibudoki totapwaroru tovakaveka, makawala goli kaula kwekikasai ibudoki tomota tovakaveka. Ibodi bitamwemwenasi, e makwaisina vituloki avaka bibodi kala vitouula tapwaroru — desi, paila bogwa takatetasi. Gala bitavigivauwaisi tumilela da tapwarorusi. \p Paila tumila makwaina baisa vituloki makwaisina: \m — ibodi bitasivilasi metoya avai vavagi tavigimakavaisi;\f x \ft Vavagi makwaisina eivagaisi mwada Yaubada bikabwaili matausina.\f* \m — e bitadubumaisi matauna Yaubada; \m — \v 2 e kidamwa bitakauwaisi bapitaiso ituwoli ituwoli;\f y \fq bapitaiso ituwoli ituwoli: \ft Gagabila bitagini, “kabokatumigileu ituwoli ituwoli”.\f* \m — tatugwalaidasi\f z \ft Mina Girisi si biga “Takiwotaisi availa” (kugisi 1 Tm 4.14; 2 Tm 1.6) baisa bikibuboti availa eitugwali titoulela paila kala wotetila Yaubada e ekalesia ikabomaisi paila wotetila makwaina.\f* paila la towotetila Yaubada; \m — tadubumaisi igau tomata bimovavausi; \m — e, takukolaisi yamla yakala kwekanigaga. \p \v 3 Ibodaidasi vituloki makwaisina bitadoki kabovitouula wala, e yakidasi bitamwemwenasi bitakatetasi avai vituloki bibodi totapwaroru tovakaveka. E bitavagaisi makawala, kidamwa goli Yaubada bitagwala. \p \v 4 E, ammakawala matausina omitibogwa totapwaroru mitaga tuta baisa bogwa ipakaisi Yaubada? Ammakawala, ki, gagabila bitavakadaisi matausina mwada bisivilavausi? Paila omitibogwa ililoulasi ola lumalama Yaubada. Bogwa ikamkonaisi makwaina mitakwai igau Yaubada bikatumkulovi wa labuma, e deli ikauwaisi kasi vilavila matauna Baloma Tobumaboma. \v 5 E bogwa ikamkonaisi Yaubada la biga kala bwaina, deli ilumkolaisi makwaisina vavagi kwaipapeula uvagila iyamwasisi tuta makwaina igau bima. \v 6 E kidamwa matausina bogwa ilumkolaisi komwaidona vavagi makwaisina e oluvi ipakaisi si dubumi baisa Yaubada - ammakawala? Matausina goli gala gagabila bitavakadaisi mwada bisivilavausi! Paila uula bogwa eipakaisi, e metoya oninasi eikatumitivauwaisi Yaubada Latula baisa wa korosi, e iyomsilaisi matauna omitasi mina watanawa. \p \v 7 E kidamwa kuna ikuni pwaipwaia tuta bidubadu, mapilana Yaubada itagwala biluvabwaila,\f a \ft Matausina availa availa tokabikaula ilumkolaisi kala bwaina Yaubada la mitakwai.\f* e avaka bisusinasi baisa bogwa bipilasi tobigubagula. \v 8 Mitaga kidamwa bibubu deli mnumonula\f b \ft Matausina availa availa tokowolova ipakaisi Yaubada la mitakwai mauula gala wala ibubunasi makawala Yaubada nanola.\f* baisa gala avaka kala bwaina. Ibodi bitakagagi bitagabu bitaligaiwa. \x - \xo 6.8 \xt Vit 3.17-18\x* \p \v 9 E semaiasi! Kalubikoya kalivalasi makawala, gala kaninayuwasi paila yokomi. Paila bogwa kakatetasi lokulumkolaisi Yaubada la mitakwai isiligaga, baisa goli mitakwela kami katumova. \v 10 Mitaga Yaubada gala tosasopa. Gala bilumwelavi avaka lokuuvagaisi kaina ammakawala lokukibubotaisi mi yebwaili baisa matauna. Paila tokinabogwa e lagaila kukwamovaisi Yaubada la tomota uula mi yebwaili paila Yaubada. \v 11 E magimasi taitala taitala baisa yokomi bikimitali la salau makawala wala, e bila okala vigimkovila. E mapaila vavagi makwaisina avaka lokupikwakwaisi bogwa bikaloubusisi goli. \v 12 Gala magimasi bukununumatasi, mitaga bukukwavisakaisi matausina availa availa idubumaisi ipeulokaisi e igau bogwa bikauwaisi avaka eikatotila Yaubada. \s1 Yaubada gala gagabila bisasopa \p \v 13 Tuta makwaina Yaubada ilivala la biga katotila baisa Eberaam, tuvaila ikatumkulovi ikatotila mwada avaka leilivilibogwi bogwa bivagi wala. Mitaga gala avai sola towalakaiwa sainela isisu kidamwa Yaubada mwada bilivala, “Omatala matauwena akakamokwita!” Mapaila matauna titoulela wala ilivala, \v 14 kawala,\f c \ft Kugisi Vit 22.16-17.\f* “Bogwala bamitukwaiyaim kidamwa bidalasi tubumwa.” \x - \xo 6.14 \xt Vit 22.16-17\x* \v 15 E Eberaam bogwa ipeuloki mapaila ibani avaka Yaubada la biga katotila. \v 16 Kidamwa tomota biuvayelusi e taitala magila bikatupewoli la biga mwada sola gala gagabila bininayuwa, e matauna bikavitagi taitala todabala yagala, kawala, “Omatala tomoya gala basasopa” - e, bogwa bidubumi sola. \v 17 Yaubada magila bilivala mimilakatila baisa matausina kala tokeula la biga katotila, kidamwa gala bikatumapu nanola, gala kwaitala tuta goli. E mapaila ikatupewoli la katotila. \v 18 Mapaila vavagi makwaisina kwaiyu\f d \ft Yaubada la biga katotila, deli la kamatula kidamwa mokwitala bivagi avaka eikatotila.\f* bikanigagasi paila gala gagabila Yaubada bisasopa. Yaubada isakaidasi makwaisina kwaiyu vavagi da pikwakusi isisu omitadaisi. Yakidasi leitasakaulasi baisa matauna kada tokwalasi, tamwasawasi wala, e bitayosikikitaisi makwaisina kabopikwaku. \v 19 Makwaina da pikwakusi isisu oninadaisi makawala waga isim kala lola. E makwaina pikwaku gala gagabila bitaninayuwasi paila bogwa bikaloubusi. Paila pikwaku makwaina bogwa eiulovi kala taboda Bwala Kwebumaboma wa labuma, e eisuvi olopola matabudona Bomikikila Sainela\f e \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki. Matabudona ivigaki kabutuvitusila labuma.\f* omatala Yaubada. \x - \xo 6.19 \xt Tol 16.2\x* \v 20 Uula goli Yesu bogwa eikugwa e isuvibogwi\f f \ft Mina Yudia si tolula toveka sivatala taitu kwaitala kwaitala bisuvi matabudona kidamwa bilula paila Yaubada biligaiwa si mitugaga la tomota. Mitaga Yesu matauna Tolula Toveka tatoula leisuvi itotu omatala Yaubada goli wa labuma.\f* kidamwa bikaimapwaidasi. E matauna eimila tolula toveka tosivagasi, olumoulela tolula ola boda Melikisedeki.\f g \ft Kugisi Ib 5.6 kala katumiki.\f*\x - \xo 6.20 \xt Sam 110.4\x* \c 7 \s1 Matauna tolula Melikisedeki \p \v 1 Matauna goli Melikisedeki guyoula Salem,\f h \ft Mapilana Yerusalem.\f* Yaubada Towalakaiwa Sainela la tolula. Tutala Eberaam ikeiita metoya okawakali tuta matutona eikatumataisi gweguya, Melikisedeki iboda matauna e ibigibwaili. \x - \xo 7.1-2 \xt Vit 14.17-20\x* \v 2 E Eberaam ikouguguli komwaidona la guguwa ibodi guguloluwotala e ivili gugulotala isaiki Melikisedeki. Maigana Melikisedeki kala katumiki Giyoubwaila. E matauna tuvaila guyoula Salem, e Guyoula Salem kala katumiki Guyoula Vakota. \v 3 Melikisedeki gala isim liliula kala ginigini\f i \ft Kugisi Ib 5.6 kala katumiki.\f* — gala tamala, gala inala e gala tubula. Gala isim kala ginigini livalela la kaloubusi deli la kaliga. Matauna Melikisedeki makawala Yaubada Latula, e isisu wala tolula tosivagasi.\f j \ft Paila gala inala e gala bikaliga.\f* \p \v 4 Ka, kugisi Melikisedeki. Saina toveka matauna. Tabudasi Eberaam deli kala boda eikoiyaisi valu ikauwaisi guguwa kala bawa guguloluwotala, e ka, Eberaam eivili gugulotala\f k \ft Mina Yudia kasi gulogula bisemakavaisi kwaitala metoya kweluwotala kweluwotala avaka avaka iyosisi, kaina mani kaina kaula, kidamwa mabudona tolula odalela Libai bibanaisi avaka bibodi si kaisisu (kugisi Baw 18.21).\f* isaiki Melikisedeki. \v 5 E mina Yudia si Karaiwaga livalela ibodi tuta tuta bivilavilasi si guguwa gugulotala makawala wala, e bisakaisi matausina tolula dalesi Libai.\f l \ft Taitala Yekobe litula, deli tolula dalesi kala tomoyabogwa.\f* E mapaila tolula eikatuyoulaisi guguwa metoya oyumasi si tomota titoulesi, mitaga matausina tosaiki guguwa dalela Eberaam wala matausina. \x - \xo 7.5 \xt Baw 18.21\x* \v 6 E Melikisedeki gala metoya dalela Libai mitaga ikatuyouli wala guguwa gugulotala metoya oyamala Eberaam, e deli ibigibwaili paila uula Eberaam kala tokeula Yaubada la biga katotila. \v 7 E gala goli bitaninayuwasi kidamwa tobigabwaila bikalisau matauna tokeula bigabwaila. \v 8 E matausina tolula ikatuyoulaisi kasi vilavila, ammakawasi? Matausina tomota wala, tokwaliga. Mitaga matauna Melikisedeki eikatuyouli kala vilavila, ammakawala? Matauna goli tomovagasi, makawala goli Buki Pilabumaboma kala ginigini isisu. \v 9 Mitaga kwatulaisi? Mokwita wala Libai dalela ikeulasi kasi vilavila metoya oyumasi tomota. Mitaga tuta makwaina Eberaam eivili gugulotala isaiki Melikisedeki, kaina bitadoki matauna Libai deli ivili e isaiki Melikisedeki makawala wala. \v 10 Paila igau gala bikaloubusi Libai, mitaga yam makwaiwena Melikisedeki eiboda Eberaam, Libai deli isibogwa owowola tabula. \p \v 11 Mina Isireli ikoubogwisi si Karaiwaga paila uula matausina dalesi Libai isim si koni lula kala wotetila. E kidamwa si paisewa tolula bwainawokuva wala, gala isim uula kidamwa budotala budovau tolula biviloubusi, mabudona budovau ola boda Melikisedeki, mitaga gala ola boda Eroni. \v 12 Paila kidamwa bitakatumapu mabudona tolula mwada tuwoli boda biviloubusi, bibodi tuvaila bitakatumapu karaiwaga e tuwoli karaiwaga biviloubusi. \v 13 Talilivalasi goli paila da Guyausi. Mitaga matauna dalela gala kwaitala tuta ivagaisi lula kala wotetila baisa Yaubada omatala kabolula, paila gala si koni makawala. \v 14 Komwaidodasi bogwa tanikolaisi kidamwa Yesu dalela Yuda wala, e gala kwaitala tuta Mosese ikavitagi yagala Yuda avai tuta ililivala paila la boda tolula. \s1 Taitala tuwoli tolula makawala Melikisedeki \p \v 15 E baisa tuta bitagisi vavagi makwaina mimilakatila wala. Paila taitala tolula tuwoli eiviloubusi, matauna makawala Melikisedeki. \v 16 E matauna Yesu eimila tolula. Mauula imila tolula gala mina watanawa si karaiwaga mitaga la momova kwekanigaga la peula. \v 17 Paila Buki Pilabumaboma kala ginigini isisu paila matauna, “Yoku tolula tosivagasi, olumoulela tolula ola boda Melikisedeki.”\f m \ft Kugisi Ib 5.10 kala katumiki.\f*\x - \xo 7.17 \xt Sam 110.4\x* \v 18 E mapaila karaiwaga kwaibogwa bitakatupalaisi, uula la mama sainela, gala bipilasi availa. \v 19 Paila mina Yudia si Karaiwaga gala gagabila avai vavagi bivigaki bwainawokuva wala. E tuta baisa bogwa tabanaisi pikwaku, makwaina ikalisau mina Yudia si Karaiwaga, paila metoya makwaina pikwaku bitalowotusi bitalosi baisa Yaubada omatala. \p \v 20 E tuvaila ibodaidasi bitaluluwaisi ammakawala Yaubada ikatupewoli la biga katotila e galaga bikatumapu. Paila tuta makwaina matausina tolula ivitouulasi si wotetila, gala wala bikatupewolaisi si biga katotila makawala. \v 21 Mitaga tutala Yesu eimila tolula, Yaubada ikatupewoli la biga katotila e ikaibiga, kawala, \q1 “Guyau bogwa eikatupewoli la biga katotila, \q2 E galaga bikatumapu nanola. ‘Yoku tolula tosivagasi.’” \x - \xo 7.21 \xt Sam 110.4\x* \m \v 22 Mapaila Yaubada la biga katotila kala katupeula ivitububoti Yesu. Matauna goli uulela gagabila bitadubumaisi kidamwa Yaubada la kabutuvau\f n \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki; Yaubada ikabutu deli la tomota (kugisi Ib 8.6).\f* ikalisuwoli makwaina kabutubogwa. Uula Yesu wala. \p \v 23 E tuvaila matausina tolula tobubogwa saina tobobawa, uula ikikaligasi e mapaila gala bivigimkulovaisi si wotetila. \v 24 Mitaga matauna Yesu Tolula Tovau la wotetila bikanigaga wala, paila Tosivagasi matauna e gala availa bipati. \v 25 E mauula gagabila tuta komwaidona bikatumovi matausina ililowotusi ilosi baisa Yaubada uula matauna Yesu tosubogwa. Paila matauna Yesu isivagasi kidamwa bininigada baisa Yaubada paila matausina. \p \v 26 E matauna Yesu Tolula Toveka,\f o \ft Kugisi Ib 2.17 kala katumiki.\f* paila matauna wala gagabila da mitugagasi bikau. E matauna wala tobumaboma. Matauna tobwaila e gala isim la sula. Mapaila matauna la bubunela gala makawala tomitugaga, mitaga matauna isiligalaguva walakaiwa odabala labuma.\f p \ft Baisa omatala Yaubada.\f* \v 27 Yesu la wotetila ibodi bivagi gala makawala matausina tolula tovakaveka tobubogwa. Paila matausina si wotetila yam kwaitala kwaitala bilulasi sivabidubadu, ikugwa paila si mitugaga titoulesi e oluvi paila tomota komwaidosi. Mitaga Yesu la wotetila gala makawala. Paila eilula sivatala wala tutala itugwali titoulela okaliga. \x - \xo 7.27 \xt Tol 9.7\x* \v 28 Mina watanawa oninasi osi bubunela imamasi wala. E mina Yudia metoya osi Karaiwaga iniganagasi mina watanawa paila bimila tolula tovakavekasi. E mina Yudia si Karaiwaga imaibogwa, e oluviga mabigana biga avaka Yaubada ilivala tutala ikatupewoli la biga katotila. E metoya biga mabigana Yaubada einagi Latula, matauna goli tobwaila e itokesa, kala bwaina gala biwokuva. \c 8 \s1 Matauwena Yesu da Tolula Toveka \p \v 1 Baisa avaka bogwa talilivalaisi ivitububoti makawala baisa. matauwena da Tolula Toveka isisu goli, isili ola kakata\f q \ft Kabosili makwaina isim kala taimamila deli peula.\f* la takaikaia Yaubada Tovakaigaga baisa wa labuma. \x - \xo 8.1 \xt Sam 110.1\x* \v 2 E matauna la wotetila Tolula Toveka matabudona Bomikikila Sainela e matabudona tabudotoula wala Yaubada eikaliai galaga tomota. \p \v 3 Matausina tolula tovakaveka kasi karaiwaga bisemakavaisi guguwa deli bilulasi mauna baisa Yaubada. Mapaila da Tolula Toveka ibodi biyosi avaka paila la lula. \p \v 4 Mitaga kidamwa matauna guma watanawa, matauna gala biyosi la wotetila tolula, paila baisa ovalu watanawa bidubadu tolula isisuaisi isisakaisi lula deli semakavi makawala mina Yudia si Karaiwaga. \v 5 Makwaina wotetila avaka matausina tolula eiuvagaisi bitadokaisi kaikobu wala, paila ikavisakaisi vavagi makwaisina wa labuma. Makawala tuvaila ola tuta Mosese. Paila makateki Mosese bikaliai makwaina Bwala Kwebumaboma, e Yaubada iluluki, kawala, “Bukuyomamalu bukuvagi biduwosisia makawala lakamitububuli baisa yoku mapilana wa koya.” \x - \xo 8.5 \xt Sun 25.40\x* \v 6 Paila ka, kugisi - Yaubada eisaiki Yesu la wotetila tolula, ikalisuwoli matausina tolula tobubogwa si wotetila. E, makawala goli makwaina kabutuvau Yaubada leisakaidasi paila uula Yesu ikalisuwoli kabutubogwa. Paila makwaina kabutuvau tumilela baisa Yaubada la biga katotila kwaiwovau. E kwaiwovau ikalisuwoli kwaibubogwa. \p \v 7 E kidamwa baisa gala isim avaka kala gaga makwaina kabutubogwa,\f r \ft Makwaina Yaubada isaiki wa koya Sinai.\f* gala bisim uulela kabutuvau. \v 8 Mitaga Yaubada iluluki la tomota tuta makwaina ililivala, kawala, \q1 “E Guyau ikaibiga, yam makwaisina igau bima, \q2 bakabutuvau deli mina Isireli, \q2 e deli mina Yuda. \x - \xo 8.8-12 \xt Yer 31.31-34\x* \q1 \v 9 Gala makawala lakabutubogwa deli tubusia, \q2 yam makwaina ayosi yumasi avakadi matausina asunupuloi metoya ovalu Itipita. \q1 Paila gala ikabikuwolaisi makwaina kabutubogwa avaka lalivala deli matausina \q2 mapaila gala alagi matausina, Guyau ikaibiga. \q1 \v 10 E baisa makawala bakabutuvau deli mina Isireli, \q2 yam makwaisina oluvi, Guyau ikaibiga. \q1 Ulo karaiwaga basaili oninasi, \q2 e bagini olumoulesi. \q1 Yeigu si Yaubada, \q2 matausina uli tomota. \q1 \v 11 Gala wala bibodi taitala bivituloki sola, \q2 kaina taitala biluki vaiyola, kawala, \q1 ‘Ka, bukunikoli Guyau.’ \q1 Paila komwaidosi binikolaigusi wala, \q2 matausina gweguya deli goli matausina tokai. \q1 \v 12 Banokapisi si bubunela doudogu, \q2 e gala tuvaila baluluwai si mitugaga.” \m \v 13 Avai vavagi bikwaibogwa deli bipwasa, makateki goli bitamwau. Yaubada ilivala paila kabutuvau e mapaila tanikoli kabutubogwa makateki biwokuva la tuta. \c 9 \s1 Uvagila tapwaroru valu watanawa deli walakaiwa \p \v 1 Yaubada la kabutubogwa isim kala karaiwaga paila tomota bitapwarorusi. Tuvaila isisu bolela tapwaroru baisa goli eikaliaiisi tomota. \v 2 Paila ikaliaiisi buliyoyova idokaisi Bwala Kwebumaboma. E olopola isisu kaitapa la kabototu, tebeli, e kaula kwaiminumenu eisemakavaisi baisa Yaubada. \x - \xo 9.2 \xt Sun 25.23-40; 26.1-30\x* \v 3 E olopola bwala makwaina isisu tabuduyuwela deli kala taboda kalekwa, e ikabomaisi matabudona Bomikikila Sainela. \x - \xo 9.3 \xt Sun 26.31-33\x* \v 4 E olopola Bomikikila Sainela isisu kabogwabu lula goulawokuva paila kaigabula maiina simasimina, e kwaitala didawaga, makwaina ikavitusi Yaubada la kabutubogwa, e opapala walakaiwa watanawa ikatububulaisi goulawokuva wala. E didawaga makwaina olopola isisu makwelana kulia goula ikasewoki mana, e deli Eroni la kaitukwa makaiwena eitam yekwesila, e tuvaila mapilasina dakuna baisa isisu bigala kabutubogwa kala ginigini. \x - \xo 9.4 \xt Sun 16.33; 25.10-16; 30.1-6; Baw 17.8-10; Kak 10.3-5\x* \v 5 E odabala makwaina didawaga itotusi minasina tokolu ikavitusaisi kidamwa Yaubada isisu, e pinupanesi ivakanunuvaisi kebila makwaina ambaisa mitugaga kala ligaiwa. Mitaga baisa tuta gala bibodi bitakamitulaisi komwaidona paila vavagi makwaisina. \x - \xo 9.5 \xt Sun 25.18-22\x* \p \v 6 E bogwa ikatubiasaisi vavagi komwaidona makawala, yam kwaitala kwaitala tolula bisuvisi Bwala Kwebumaboma matabudona okoukweda, si paisewa bogwa isisu bivagaisi. \x - \xo 9.6 \xt Baw 18.2-6\x* \v 7 Mitaga kalamwaleta wala Tolula Toveka bisuvi matabudona Bomikikila Sainela, kwaitala taitu bisivatala wala bisuvi baisa. Bikau buyavi e bisemakavi baisa Yaubada paila la mitugaga titoulela deli paila tomota si mitugaga. \x - \xo 9.7 \xt Tol 16.2-34\x* \v 8 E metoya baisa vavagi makwaisina Baloma Tobumaboma ivitulokaidasi mimilakatila. Kidamwa Bwala Kwebumaboma matabudona isisu, gala bitabani kala ulaim keda makadana bisuvi matabudona Bomikikila Sainela. \v 9 Vavagi makwaisina ikavitusi da tutasi, yam lagaila goli. Paila semakavi deli mauna avaka bitasakaisi Yaubada, baisa gala gagabila bivigaki ninadaisi bibwainigaga. \v 10 Vavagi makwaisina paila wala kaula deli momom deli ammakawala bitakikilaidasi. Baisa goli woula kala karaiwaga wala, e si sisu igau tuta makwaina bima Yaubada bivigivau vavagi komwaidona. \p \v 11 Mitaga Keriso bogwa leima, matauna Tolula Toveka\f s \ft Kugisi Ib 2.17 kala katumiki.\f* paila makwaisina vavagi bwaina bogwa ikaloubusisi isisuaisi\f t \fq isisuaisi: \ft Mimilisi buki pilabubogwa iginisi, “e makateki bimaisi”.\f* goli. Bwala Kwebumaboma makwaina la kabowotetila ikalisau goli kala kwaiveka deli kala bwaina. Makwaina gala eikaliaiisi tomota paila gala isisu baisa ovalu watanawa. \v 12 E tuta makwaina Keriso iulovi kala taboda isuvi olopola matabudona Bomikikila Sainela,\f u \ft Wa labuma omatala Yaubada goli.\f* gala goli bikau buyavisi gota deli bulumakau nagwaigwadi mwada bisemakavi baisa Yaubada. Mitaga buyavila titoulela ikau isemakavi baisa Yaubada, e ikau katumova kwekanigaga paila goli yakidasi. \v 13 Tolula tobubogwa tuta tuta biyosisi buyavisi gota deli bulumakau nammwala e bivisokasi oluwalaisi tomota. E deli natana bulumakau nagwadi eilulasi baisa Yaubada, bikauwaisi pwakovala bikatusokasi oluwalaisi tomota. Paila tomota matausina eiyogwalaisi titoulesi e mapaila tolula bikikilaisi matausina makawala.\x - \xo 9.13 \xt Tol 16.15-16; Baw 19.9,17-19\x* \v 14 E baisa biga mokwita. Mitaga saina bikalisau Yesu buyavila. Paila metoya baisa Baloma Tosivagasi itugwali titoulela makawala lula bwainawokuva wala baisa Yaubada. E buyavila bogwa bikatumigileu ninadaisi bimilakatila, kidamwa bitaligaimwaisi vavagi vigimakava e bitawotetilasi baisa Yaubada Tomovagasi. \p \v 15 E Yesu la wotetila baisa uulotoula Yaubada ikabutuvau deli yakidasi mina watanawa, kidamwa matausina availa availa Yaubada leidou bogwa bikauwaisi makwaisina mitakwai kwekanigaga avaka Yaubada eikatotila. E baisa gagabila wala bivagaisi paila uula taitala eikaliga. E kaliga makwaina ititaneku mina watanawa; e si mitugaga avaka eivagaisi otutala kabutubogwa gala goli bisipu matausina. \p \v 16 Kidamwa taitala tomota makateki bikaliga ibodi bilivala availa availa biyosisi la vavagi kasi bigukeya. E kaina bitadoki ikabutu deli matausina mwada biyosisi kasi bigukeya. Mitaga gala gagabila nani biyosisi, mitaga igau avai tuta bikaliga oluvi biyosisi. \v 17 Paila avaka eikabutu deli matausina baisa bigimakava wala kidamwa matauna isisu tomomova. Mitaga bikaloubusi makawala igau tutala bikaliga. \v 18 Baisa uula tolula tobubogwa ikikauwaisi buyavi isemakavaisi kidamwa makwaina kabutubogwa uvagila bipeula. \v 19 Ikugwa Mosese ikamituli baisa tomota paila komwaidona avaka isisu osi Karaiwaga. E oluvi ikau buyavisi minasina bulumakau nagwaigwadi itaguliki deli sopi, e oyamala iyosi sisitala silumwaiya deli wotunula sipi unuula kala vau bweyani. E ivisoki mapilana buki baisa si Karaiwaga kala ginigini isisu, e deli goli ivisoki tomota komwaidosi. \x - \xo 9.19-20 \xt Sun 24.6-8\x* \v 20 E Mosese ikaibiga, kawala, “Baisa makwaina buyavi bogwa ikamokwita paila Yaubada bogwa eikabutaimi, mwada bukukwabikaulasi.” \v 21 E makawala wala Mosese ikau buyavi ivisoki Bwala Kwebumaboma e ivisoki komwaidona kaboma makaisina guguwala si tapwaroru. \x - \xo 9.21 \xt Tol 8.15\x* \v 22 E mina Yudia si Karaiwaga gagabila bikatumigileuwaisi vavagi komwaidona metoya obuyavi. E kidamwa biligabu buyavi baisa wala bibodi paila mitugaga kala ligaiwa. \x - \xo 9.22 \xt Tol 17.11\x* \s1 Yesu biligaiwa mitugaga paila itugwali okaliga \p \v 23 Mokwita wala ibodi makwaisina vavagi kala katumigileu makawala, paila makwaisina uvagila watanawa eikavisakaisi wala uvagila labuma. Mitaga uvagila labuma ibodi kala katumigileu bitavigaki metoya baisa lula kwaivau ikalisuwoli lula kwaibubogwa. \v 24 Matabudona Bwala Kwebumaboma eikaliaiisi tomota baisa eikavisakaisi makawala matabudona walakaiwa. E Keriso gala bisuvi matabudona watanawa. Gala wala. Keriso eisuvi labuma, e baisa iyoumatila tuta baisa ivigaki kaimapudasi Yaubada omatala. \v 25 E matauna Tolula Toveka guma watanawa isusuvi taitu kwaitala kwaitala matabudona Bomikikila Sainela, e ikikau buyavila mauna. Mitaga Keriso gala bisuvi mwada bitugwali titoulela sivabidubadu. \v 26 Kidamwa makawala, ibodi Keriso biboda kala mmayuyu sivabidubadu wala metoya okala vitouula valu watanawa e lagaila. Mitaga tuta baisa makateki tovana valu kala vigimkovila, e mapaila tuta baisa goli matauna eiyoumatila, e sivatala wala isemakavi titoulela baisa okaliga makawala lula, e makawala goli biligaiwa mitugaga. \v 27 Paila komwaidosi mina watanawa bikaligasi sivatala wala, e oluvi Yaubada biyakali matausina. \v 28 E makawala goli Yesu sivatala wala isemakavi titoulela baisa okaliga makawala lula, kidamwa biligaiwa si mitugaga tomota bidubadu. E oluvi biyoumatila tuta kwaiyuwela,\f v \ft Okala vigimkovila valu watanawa biyoumatilavau.\f* gala paila biligaiwa mitugaga, mitaga kidamwa bikatumovi matausina availa availa itutulaisi matauna. \x - \xo 9.28 \xt Ais 53.12\x* \c 10 \p \v 1 Mina Yudia si Karaiwaga bitadoki kaikobu wala, ikavisaki makwaisina vavagi bwaina igau bimaisi. Gala wala si Karaiwaga bitadoki makwaisina vavagi titoulesi. E taitu taitu sivabidubadu wala tolula ilulasi makawala wala paila matausina totapwaroru. Mitaga vavagi makwaisina gala kwaitala tuta gagabila bikatumigileu matausina mwada bimakaiasi Yaubada. \v 2 Kidamwa matausina eitapwarorusi makawala ilumkolaisi ninasi kala migileu, gala tuvaila bikaikai ninasi paila si mitugaga, e nani biligaiwaisi lula. \v 3 Mitaga taitu taitu ilulasi makawala, e lula ikatululuwai tomota paila si mitugaga. \v 4 Paila buyavisi bulumakau nammwala deli gota gala kwaitala tuta gagabila biligaiwa si mitugaga tomota. \p \v 5 Paila baisa uula avai tuta Keriso makateki bima ovalu watanawa ikaibiga baisa Yaubada, kawala, \q1 “Yoku gala magim bigabwaisi lula kaina bisemakavaisi mauna baisa yoku, \q2 mitaga lokukwatubiasi wowogu. \x - \xo 10.5-7 \xt Sam 40.6-8\x* \q1 \v 6 E minasina bisailisi namwaidona bigabwaisi odabala kabolula, \q2 baisa gala biyomwasali nanom. \q1 E gala bukumwasawa paila lula makwaisina mwada mitugaga bikau biligaiwa. \q1 \v 7 E lakaibiga, kawagu, ‘E mwa, Yaubada, yeigula wala! \q2 Bogwa bavagi nanom. \q1 E baisa makawala bogwa iginisi paila yeigu olumoulela Buki Pilabumaboma.’”\f w \ft Mapilana mina Isireli si Karaiwaga bukila.\f* \m \v 8 Kalubikoya tolula ibokulaisi wala kasi Karaiwaga avai tuta ilulasi makawala, ikugwa Keriso ikaibiga baisa Yaubada, kawala, “Yoku gala magim avaka bigabwaisi lula kaina bisemakavaisi mauna baisa yoku. Kaina minasina bisailisi bigabwaisi odabala kabolula, e deli lula makwaisina mwada mitugaga bikau biligaiwa - baisa gala wala biyomwasali nanom.” \v 9 E oluvi ikaibiga, kawala, “E mwa, Yaubada, yeigula wala! Bogwa bavagi nanom.” E mapaila Yaubada bogwa eiligaiwa lula kwaibubogwa e isaiki kaimapula lula matauna Keriso. \v 10 E mapaila Yesu Keriso bogwa ivagi avaka Yaubada nanola. Sivatala wala itugwali wowola tomwaidona makawala lula, e mapaila ikatumigileuwaidasi komwaidodasi metoya mitugaga. \p \v 11 Mina Yudia si tolula taitala taitala biuwotetila yam kwaitala kwaitala, e deli bilula makawala sivabidubadu. Mitaga lula makwaisina gala gagabila biligaiwaisi tomota si mitugaga, gala wala kwaitala tuta. \x - \xo 10.11 \xt Sun 29.38\x* \v 12 Mitaga Keriso ilula sivatala wala e lula kala peula gala biwokuva. E oluvi isili Yaubada ola kakata.\f x \ft Kabosili makwaina isim kala taimamila deli peula.\f*\x - \xo 10.12-13 \xt Sam 110.1\x* \v 13 E baisa itulotula igau avai tuta Yaubada bivigaki bikalisuwoli matausina kala tilaula. \v 14 E metoya baisa lula kwaitinidesi wala eivigaki bwainawokuva matausina availa availa ikatumigileu, e kasi bwaina gala biwokuva. \p \v 15 Paila Baloma Tobumaboma tuvaila isilasola makawala. Ikugwa ikaibiga, kawala, \q1 \v 16 “E baisa makawala bakabutuvau deli matausina, \q2 yam makwaisina oluvi, Guyau ikaibiga. \q1 Ulo karaiwaga basaili oninasi, \q2 e bagini olumoulesi.” \x - \xo 10.16 \xt Yer 31.33\x* \m \v 17 E oluvi ikaibiga, kawala, “Gala tuvaila baluluwai si mitugaga deli si bubunela doudoga.” \x - \xo 10.17 \xt Yer 31.34\x* \v 18 E kidamwa mitugaga deli bubunela doudoga bogwa leiligaiwa, gala tuvaila bilulasi avai vavagi paila mitugaga. \s1 Ibodi bitalilowotusi bitalosi Yaubada omatala \p \v 19 Mapaila segwaia tatuvaluwasi bitasuvisi matabudona Bomikikila Sainela e uula Yesu buyavila. \v 20 Matauna eisuvi e iulovi kala taboda iulaim makadana kadavau, e baisa kadamomova, paila uula Yesu imili tomota. \v 21 Matauwena da tolulasi toveka goli, ikikaraiwogi mabudona Yaubada la tomota. \v 22 Yakidasi ninadaisi migileu, deli da dubumaisi gala biyega, deli goli bogwa takakayasi metoya sopi migileu. E mapaila ibodi bitalilowotusi bitalosi Yaubada omatala, paila uula bogwa eikatumigileu ninadaisi kala pupagatu. \x - \xo 10.22 \xt Tol 8.30; Isi 36.25\x* \v 23 Makwaina da pikwakusi avaka tasilasolasi ibodi bitayosikikitaisi, paila Yaubada eilivala biga katotila e bitadubumaisi kidamwa bogwa bivagi goli. \v 24 E ibodi bitananamsasi ammakawala bitalulukwaisi sedaiasi taitala baisa taitala, mwada bisalausi yebwaili deli bimitukwaibwailasi. \v 25 Taga bitalumwelavaisi kada gulogulasi sigugula tapwaroru, makawala goli mimilisi iuvagaisi. Mitaga saina peula bitakatululutaisi taitala baisa taitala, paila bitagisi la Yam Guyau\f y \ft Tuta matutona Yaubada biyakali komwaidosi mina watanawa.\f* ivakatitaikina. \fig Taga bitalumwelavaisi kada gulogulasi sigugula tapwaroru|src="Vallotton 5801025" size="col" copy="(meeting together)" ref="10.25" \fig* \p \v 26 Kidamwa Yaubada ivitulokaidasi biga kwekamokwita e bogwa takatetasi mitaga tasaitaulasi wala baisa mitugaga, gala tuvaila bitabanaisi avai lula biligaiwa da mitugagasi. \v 27 Kaimapula goli bitakokolasi wala igau bitabodasi yakala, e deli kova makovana kovalululu bigabu availa availa tokowolova. \x - \xo 10.27 \xt Ais 26.11\x* \v 28 Kidamwa taitolu kaina taiyu tomota bigisaisi avai tomota iyogagi mina Yudia si Karaiwaga, e oluvi bisilasolasi avaka eivagi matauna, - e, kasi tokwaraiwaga bikaraiwagasi bikatumataisi. E gala wala binokapisaisi. \x - \xo 10.28 \xt Kak 17.6; 19.15\x* \v 29 Mitaga ammakawala matauna availa bikaluwou Yaubada Latula? Kaina buyavila Yesu eikatumigileu matauna mitaga idoki gala avaka dimlela? E buyavi makwaina leikamokwita Yaubada la kabutuvau! Kaina matauna bogwa ibani Yaubada la mitakwai paila uula Baloma Tobumaboma, mitaga ibigigagi matauna Baloma? Saina mwaugaga bikaloubusi baisa matauwena. \x - \xo 10.29 \xt Sun 24.8\x* \v 30 Paila bogwa tanikoli availa matauna eilivala, kawala, “Yeigu goli tokeula lugwa. Bogwa bamapu.” E deli ilivala, kawala, “Guyau biyakali la tomota.” \x - \xo 10.30 \xt Kak 32.35,36\x* \v 31 Baisa saina kabokokola sainela kidamwa bitabanaisi kada mipukisi metoya baisa matauna Yaubada Tomovagasi. \p \v 32 Bukululuwaisi avaka kami lumkola yam makwaisina omitibogwa. Ikugwa Yaubada la lumalama ititapaimi e oluvi mmayuyu bidubadu lokubodasi eiwakolaimi, mitaga kupeulasi wala. \v 33 Paila mimilisi tuta tomota ibigigagaimi iyogagaimi obukubaku goli. E mimilisi tuta tuvaila magimi bukuliloulasi deli matausina eibodasi kasi bigigaga kasi yogagi makawala. \v 34 Paila yokomi lokukeulasi kami vilavila mmayuyu deli matausina tokwatupipi. E tutala tomota ilebwaisi mi guguwa ikauwaisi wala, yokomi kupeulokaisi deli mi mwasawa. Paila bogwa kukwatetasi kweminabwaita mi guguwa isisu guguwotoula deli kwekanigaga. \v 35 Ibodi yokomi bukutuvaluwasi paila igau bimai deli kami mapu kwaiveka. \v 36 E ibodaimi bukupeulokaisi kidamwa bukuvagaisi Yaubada nanola, deli bukubanaisi avaka la biga katotila. \v 37 Paila Buki Pilabumaboma kala ginigini isisu, \q1 “E tuta pikekita wala, \q2 e matauna ulo touwata bima. \q2 Gala bitulotula. \x - \xo 10.37-38 \xt Aba 2.3-4\x* \q1 \v 38 Matausina uli tomota mina duwosisia sainela bidubumaisi e bimovasi. \q1 Mitaga availa bivayeita, gala wala bimwamwasila nanogu paila matauna.” \m \v 39 E yakidasi gala makawala matausina bivayeitasi e bitamwausi. Mitaga yakidasi tadubumaisi e tabanaisi katumova. \c 11 \s1 Dubumi \p \v 1 Kidamwa tadubumaisi, bogwa tanikolaisi igau bitayosisi avaka tapikwakwaisi, e gala taninayuwasi. E kidamwa tadubumaisi, bogwa talumkolaisi vavagi makwaisina avaka gala gagabila bitagisaisi, e gala biwouya ninadaisi. \v 2 E matausina tomoyabogwa Yaubada ikabwaili paila uula todubumi matausina. \p \v 3 Yakidasi todubumi e mapaila takatetasi kidamwa Yaubada eibubuli valu komwaidona metoya ola biga; e avaka eiyosi gala gagabila bitagisi mitaga ivigaki vavagi makwaisina avaka gagabila wala bitagisi. \x - \xo 11.3 \xt Vit 1.1; Sam 33.6,9; Yn 1.3\x* \p \v 4 Matauna Eibeli todubumi, e baisa uula ikasali lula baisa Yaubada ikalisau tuwala Keni la lula. Paila uula la dubumi Yaubada ikabwaili matauna kidamwa tomitukwaibwaila, paila la semakavi ikwami lopola Yaubada. Matauna Eibeli bogwa ikaliga mitaga tuta baisa ililivala paila uula la dubumi. \x - \xo 11.4 \xt Vit 4.3-10\x* \p \v 5 Matauna Inoki todubumi e mapaila gala ikaliga, paila tomwamova ila walakaiwa; e gala availa gagabila bigisi migila, paila uula Yaubada eilau matauna. E Buki Pilabumaboma kala ginigini isisu paila Inoki kidamwa igau gala bila walakaiwa eiyomwasali nanola Yaubada. \x - \xo 11.5 \xt Vit 5.21-24\x* \v 6 E kidamwa dubumi gala, gala wala gagabila bitayomwasali nanola Yaubada. Kidamwa availa goli bililowotu bila baisa Yaubada ibodi bidubumi Yaubada isisu, e bidubumi kidamwa Yaubada bimapu baisa availa availa ininevaisi matauna. \p \v 7 Yaubada eilukibogwi Nowa paila avaka avaka igau bikaloubusi. E Nowa gala gagabila bigisi vavagi makwaisina, mitaga matauna Nowa todubumi, mapaila ilagi e itavi waga ikoli litula komwaidosi. Metoya ola kabikaula Nowa ikamogi komwaidosi mina watanawa paila gala idubumaisi, e mapaila Yaubada ivigaki matauna wala tomitukwaibwaila metoya ola dubumi. \x - \xo 11.7 \xt Vit 6.13-22\x* \p \v 8 Matauna Eberaam todubumi e mapaila ikabikaula tuta makwaina Yaubada idou matauna bisilavi la valu bila valu ituwoli. Makwaina valu Yaubada eikatotila bisaiki matauna. E matauna ivitouula isilavi viloutabula e gala inikoli ambaisa bila. \x - \xo 11.8 \xt Vit 12.1-5\x* \v 9 Matauna todubumi e mapaila itogilagala ila mapilana valu Yaubada eikatotila baisa matauna. E Eberaam la boda isisuaisi osi bwala buliyoyova; e eisakaili Aisake oluvi Yekobe makawala wala, paila matausina deli kala tokeula avaka Yaubada eikatotila. \x - \xo 11.9 \xt Vit 35.27\x* \v 10 Paila Eberaam itutuli valu makwaina igau Yaubada bibudi otumalela makwaina tumilabogwa. \p \v 11 Minana Sera nadubumi, e mapaila gagabila bibani latula, kalubikoya minana nakaliga wala deli bogwa ivinumoya. Paila idubumi Yaubada bivagi makawala la biga katotila. \x - \xo 11.11 \xt Vit 18.11-14; 21.2\x* \v 12 E matauna Eberaam itomoya e igau makateki goli bikaliga, mitaga eiuni latula. E mapaila metoya baisa matauna kalamwaleta leima saina bidubadu tubula, bidalasi makawala utuyam wa labuma, deli makawala goli kasi bawa kanakenuva olumata, gala ibodi bitakalau. \x - \xo 11.12 \xt Vit 15.5; 22.17; 32.12\x* \p \v 13 E komwaidosi matausina todubumi mitaga ikaligasi gala ibanaisi avai vavagi Yaubada la biga katotila. Mitaga itotusi kaduwonaku igigisaisi deli ikabwailisi biga katotila makwaina. Paila ikamitulaisi mimilakatila kidamwa matausina togilagala, deli tolomakava baisa ovalu watanawa. \x - \xo 11.13 \xt Vit 23.4; 1 Lil 29.15; Sam 39.12\x* \v 14 E matausina availa availa eikamitulaisi makawala, bogwa eilivalasi mimilakatila kidamwa inainevisi avai valu mwada si viloutoula wala. \v 15 Matausina gala ininanamsaisi avai vaiu isilavaisi. Kidamwa makawala goli bivagaisi, bogwa bibanaisi si keda bikaimilavausi. \v 16 Mitaga bogwa ikau ninasi valu tuwoli saina bwainigaga mapilawena labuma. E mapaila Yaubada gala bimmosila kidamwa bidokaisi matauna si Yaubada, uula matauna bogwa ikatubiasibogwi si valu. \p \v 17 Matauna Eberaam todubumi, e mapaila ikasali latula Aisake mwada bilula baisa Yaubada. Paila Yaubada igau leiwakoli matauna mwada bivagi makawala. Eberaam goli kala tokeula Yaubada la biga katotila, mitaga bogwa itagwala bikasali latula gudikesa\f z \ft Eberam latula taiyuwela eisisu paila la ula eivilulu magudina Isimeili. Mitaga Aisake eikaloubusi paila uula Yaubada la biga katotila baisa Eberaam, mauula eidokaisi Aisake latula gudikesa.\f* bilula baisa Yaubada. \x - \xo 11.17 \xt Vit 22.1-14\x* \v 18 Paila Yaubada leikaibiga baisa Eberaam, kawala, “Tubumwa bidalasi metoya baisa Aisake.” \x - \xo 11.18 \xt Vit 21.12\x* \v 19 E Eberaam idoki gagabila Yaubada bivigaki Aisake bimovavau. E sitana makawala goli, paila Aisake isisu kaliga olopola e Yaubada leitugwalivau gwadi baisa Eberaam, e bogwa imovavau. \p \v 20 Matauna Aisake todubumi e mapaila inigada baisa Yaubada kidamwa tuta igau bima bimitukwaii Yekobe deli Iso. \x - \xo 11.20 \xt Vit 27.27-29,39-40\x* \p \v 21 Matauna Yekobe todubumi e tuta matutona katitaikina bikaliga inigada baisa Yaubada kidamwa bimitukwaii kasitaiyu matausina Yosepa litula. E la kaitukwa ivitobu okukula ikavagina omatala Yaubada. \x - \xo 11.21 \xt Vit 47.31—48.20\x* \p \v 22 Matauna Yosepa todubumi, e mapaila la tuta katitaikina bikaliga ilivala paila mina Isireli igau bikogutasi metoya Itipita bilosi. E deli, kasi karaiwaga iluki paila wowola. \x - \xo 11.22 \xt Vit 50.24-25; Sun 13.19\x* \p \v 23 Tutala Mosese ikaloubusi, gwadi gudiminabwaita sainela, e ikatupwanaisi iboda natonu tubukona. Paila inala tamala matausina todubumi, e gala ikokolasi bikoulovaisi guyau la karaiwaga. \x - \xo 11.23 \xt Sun 1.22; 2.2\x* \p \v 24 Matauna Mosese todubumi. Ola tuta gwadi minana latula guyau iyamati. Mitaga tutala bogwa itoveka ipaiki kidamwa tomota bidokaisi minana mwada inala. \x - \xo 11.24 \xt Sun 2.10-12\x* \v 25 E bogwa inagi kidamwa ibodi bilumkoli mmayuyu deli Yaubada la tomota, e gala goli kidamwa mitugaga biyomwasali nanola paila tuta pikekita wala. \v 26 Paila bogwa inanamsa kidamwa mayuyula bigigaga paila uula Mesaia bikalisuwoli komwaidona si veiguwa mina Itipita. Uula bogwa imitakavati tuta oluvi bikau mapula. \p \v 27 Matauna Mosese todubumi, mapaila isilavi Itipita e gala ikokola paila guyau la gibuluwa. Gala bivayeita, paila uula makawala eigisi Yaubada matauwena goli gala gagabila bitagisi. \x - \xo 11.27 \xt Sun 2.15\x* \v 28 Matauna todubumi, paila bogwa ikaguli Luvapela Pakala eikaraiwaga kidamwa buyavi bikatusokaisi wa lulu, kidamwa matauna Anelosi Tokwatumata bigisi taga bikatumati molitomoya litusia mina Isireli. \x - \xo 11.28 \xt Sun 12.21-30\x* \p \v 29 Matausina mina Isireli todubumi, e ipwapwasa biluvapelasi Bolita Pilabweyani makawala yabala; e mina Itipita ivigikonaisi biluvapelasi e sopi ikatukuluvi matausina idoumsi. \x - \xo 11.29 \xt Sun 14.21-31\x* \p \v 30 Matausina mina Isireli mina dubumi, e mapaila ititavinasi mapilana Yeriko kwailima kwaiyu yam, e kalila isiyaila ikaligeyai. \x - \xo 11.30 \xt Yos 6.12-21\x* \v 31 E Reyabi nakalimwala minana nadubumi, e mapaila gala bikaliga deli matausina eikoulovaisi Yaubada, uula bogwa eiboda matausina tovakawali valu ivauli matausina. \x - \xo 11.31 \xt Yos 2.1-21; 6.22-25\x* \p \v 32 Avaka tuvaila balilivala? Paila gala ayosi tuta kidamwa balivala paila Gidioni, Baraki, Samsoni, Yepata, Debida, Samwela, deli goli tovitoubobuta. \x - \xo 11.32 \xt Tok 4.6—5.31; 6.11—8.32; 11.1—12.7; 13.2—16.31; 1 Sml 1.1—1 Gwe 2.11\x* \v 33 Paila matausina todubumi. E mapaila ikabiliasi mwada biyosisi tuwoli valu tuwoli valu e ipeulasi wala; ivagaisi avaka avaka duwosisia; e tuvaila ikauwaisi avaka eikatotila Yaubada. Ivabodaisi udosi laiyoni; \x - \xo 11.33 \xt Dan 6.1-27\x* \v 34 ikimataisi kova kovalululu; e isakauligilaisi kasi puluta. Matausina imamasi mitaga eipapeulasi wala; otutala kabilia topeuligaga matausina; ibokavilaisi kasi tilaula ikalisuwolaisi matausina. \x - \xo 11.34 \xt Dan 3.1-30\x* \v 35 Mimilisi vivila todubumi, e mapaila minasina eibanaisi kasi tomata eimovavausi. \x - \xo 11.35 \xt 1 Gwe 17.17-24; 2 Gwe 4.25-37\x* \p Mimilisi tomota eibodaisi kasi yogagi okaliga. Paila ipakaisi gala magisi kasi tilaula bitanekwaisi mwada bisibwabwailasi watanawa. Paila uula magisi bimovavausi bisibwabwailasi walakaiwa. \v 36 Mimilisi kasi mwau ibodaisi; ikikatudeuwaisi deli iwawaiasi; kaina ikatupipaisi isailisi bwala katupipi. \x - \xo 11.36 \xt 1 Gwe 22.26-27; 2 Lil 18.25-26; Yer 20.2; 37.15; 38.6\x* \v 37 Ikabidikunaisi. Uwosi itavikaisi pilayu wa sowa. Ikatumataisi opuluta. Isikamsi kanuvinesi sipi kaina gota, paila tonamakava, ililomakavasi wala. E tomota ilamidadaisi ibodaisi mwau sainela. \x - \xo 11.37 \xt 2 Lil 24.21\x* \v 38 Komwaidosi mina watanawa kasi bwaina gala gagabila bikalisuwoli kasi bwaina matausina todubumi. Ililomakavasi ambaisa ambaisa oraibwaga deli wa koya, imili valusi wa lagi deli omlopu. \p \v 39 E, ka! Livalesi matausina todubumi saina siligaga. Mitaga gala bikauwaisi avaka Yaubada eikatotila. \v 40 Paila uula Yaubada igisibogwi e inagi avaka bikalisau sainela paila yakidasi. Paila Yaubada nanola kidamwa bivigaki matausina deli yakidasi boda gulitinidesi wala, e kidamwa goli bikabwailidasi komwaidodasi wala. \c 12 \s1 Yaubada goli Tamadasi \p \v 1 E ammakawadasi? Paila matausina todubumibogwa ivaulaidasi igigisaidasi makawala saina budoveka boda matausina tosilasola. Mapaila bitaligaiwaisi makwaisina avai vavagi mwaugaga, e makawala goli avai mitugaga iyosikikitaidasi, e bitasakaulasi tayokikilasi wala paila kabouvalaku makwaina omatadasi. \v 2 Bitobu matadasi baisa wala Yesu. Yakidasi tavitouulasi tadubumaisi Yaubada paila uula matauna Yesu. E tuta baisa da dubumaisi komwaidona uulela goli matauna Yesu. Matauna goli gala bilapi paila kala mwau korosi. Mitaga imitakavati mwasawa makwaina igau wala bibodi, e korosi kala mmosila idoki gala avaka dimlela e ipeuloki wala okaliga. Mapaila tuta baisa isili ola kakata\f a \ft Kabosili makwaina isim kala taimamila deli peula.\f* Yaubada la takaikaia. \p \v 3 Bukunanamsasi paila matauna Yesu. Saina mmayuyugaga eibodi metoya osi lamadada tomitugaga. Mapaila gala bukusomatasi deli goli gala bukumamasi. \v 4 Paila mokwita wala lokutuvaluwasi mwada bukuyabaisi mitugaga. Mitaga igau goli bukubodaisi tuta mwau, e bibodi tuta matutona bukutuvaluwasi baisa okaliga wala. \v 5 Kaina bogwa goli lokulumwelavaisi kami katuloluta avaka Yaubada ililivala baisa yokomi litula? Kawala, \x - \xo 12.5-6 \xt Yob 5.17; Big 3.11-12\x* \q1 “Latugu, kidamwa avai tuta Guyau bikiduwosisiaim, kumitakavati, \q2 E gala bukumama tutala bikamitilakaim. \q1 \v 6 Paila Guyau ikiduwosisii komwaidosi availa availa goli iyebwaili. \q2 E availa availa idoki litula imipuki.” \m \v 7 Bukupeulokaimi wala kidamwa makawala bimipukwaimi. Paila Yaubada ivigakaimi makawala wala litula. Avai gwadi isisu e tamala gala bigugui kaina biwawaiya? \v 8 Kidamwa gala bimipukwaimi makawala tuta tuta bimipuki litula, e bukunikolaisi eisikubukubuyaimi wala, e gala litulatoula yokomi. \v 9 Mitaga yakidasi isim tumidaiasi eimipukwaidasi e takamiabaisi matausina. Kidamwa makawala, ibodaidasi sainela bitakabikaulasi baisa Tamadasi wa labuma, kidamwa bitamovasi. \v 10 E biga mokwita matausina tumidaiasi bimipukwaida tuta pikekita wala, makawala avaka bibudoki ninasi. Mitaga matauna Tamadasi wa labuma imipukwaidasi paila kada bwainasi wala, kidamwaga bitakulaisi kala bumaboma. \v 11 E mipuki makwaisina kala gigisa tuta baisa gala deli mwasawa, mitaga deli ninamwau wala. E oluvi matausina eibodaisi kasi mipuki makawala, bitalapula ninasi e bikauwaisi kasi mapu bubunela duwosisia. \s1 Ikatuloluta e ikatau \p \v 12 E kukwasovalisi! Yumami bisaga, kuvautuutusi. \x - \xo 12.12 \xt Ais 35.3\x* \v 13 Bukuliloulasi wala avai keda kadaduwosisia, kidamwa makweyana kweyagei gala wala biyogagi keda, mitaga bivamomta. \x - \xo 12.13 \xt Big 4.26\x* \p \v 14 E kuvigikonaisi kidamwa bukuveyawasi deli tomota komwaidosi. E deli, kuvigikonaisi kidamwa bukububunasi bubunemi bumaboma. Paila matausina isim bubunesi bumaboma, matausina wala bigisaisi Guyau. \v 15 E kuyamataimi taga availa bitotubuloki Yaubada la mitakwai. E deli, kuyamataimi taga availa la bubunela makawala pwayuyu bivali e bisusina, kidamwa oluvi biyomituli bidubadu pakula paila biyogagaimi. \x - \xo 12.15 \xt Kak 29.18\x* \v 16 E kuyamataimi taga availa bivagi deli la bubunela gaga, kaina bipaiki Yaubada la mitakwai. Makawala goli Iso, ipaiki molitomoya bigukeyala\f b \ft Iso isim la karaiwaga kala taimamila deli bigukeya ikalisau budala, mitaga eidoki gala avaka dimlela mesinaku mapula kamlagaila.\f* igimloki kamlagaila. \x - \xo 12.16 \xt Vit 25.29-34\x* \v 17 Bogwa tanikolaisi tuta oluvi ininavila magila mwada tamala bibigibwaili. Kalubikoya goli deli mitilagila inainevi, mitaga gala gagabila avai keda bibani kidamwa bikatumapu avaka bogwa leivagi. \x - \xo 12.17 \xt Vit 27.30-40\x* \p \v 18 Yokomi gala lokulumkolaisi vavagi makwaisina avaka mina Isireli igisaisi mapilana Koya Sinai, baisa kova kovalululu, dubilikitakita deli kulududubila, e utuyagila, \x - \xo 12.18-19 \xt Sun 19.16-22; 20.18-21; Kak 4.11-12; 5.22-27\x* \v 19 butula tauya, deli goli kaigila. Tutala tomota ilagaisi kaigila butula iyokakapisisi mwada gala tuvaila bilegasi avai biga. \v 20 Paila ikokeula taigasi, gala gagabila bilagaisi makwaina karaiwaga, kawala, “Kidamwa availa bilokaia opapala koya, kaina goli mauna wala, bukukwabidikunaisi bikaliga wala.” \x - \xo 12.20 \xt Sun 19.12-13\x* \v 21 Paila iyowa luposi sainela kidamwa bigisaisi baisa. E Mosese goli eikaibiga, kawala, “Agu kokola deli atatatuva!” \x - \xo 12.21 \xt Kak 9.19\x* \p \v 22 Mitaga yokomi lokulokaiasi mapilana Koya Saiyoni,\f c \ft Mapilana ikibuboti wala Yaubada la kabosisu walakaiwa wa labuma.\f* e deli mapilana valu la viloutoula Yaubada Tomovagasi, baisa mapilana Yerusalem wa labuma, deli la anelosi lakatuluwovila. \v 23 E deli lokubodaisi mabudona boda deli si mwasawa sainela, baisa Yaubada litula bitadoki komwaidosi molitomoya,\f d \ft Komwaidosi Yaubada litula isim kasi bigukeya makawala taitala taitala molitomoya (kugisi Ib 1.6 kala katumiki).\f* paila igasi kala ginigini isisu wa labuma. Lokulokaiasi Yaubada, matauna komwaidosi mina watanawa kasi toyakala, e deli lokubodasi bilomasi matausina tomitukwaibwaila tokukwaliga, availa availa Yaubada eikabwaili. \x - \xo 12.23 \xt Vit 4.10\x* \v 24 E lokulokaiasi matauna Yesu, matauwena goli uulotoula Yaubada eikamokwita la kabutuvau. E lokulumkolaisi makwaina buyavi kala vasoka, baisa ivitububoti makwaisina vavagi saina bwainigaga. E makwaisina vavagi ikalisuwolaisi Eibeli buyavila. \p \v 25 Matauna Yaubada ililivala baisa yakidasi. E kuyamataimi taga bituli taigami. Paila omitibogwa iluluki matausina tomoyabogwa baisa ovalu watanawa, e ituli taigasi, gala bilagaisi matauna. E oluvi gala gagabila bisakaulasi kidamwa bibwainasi. E ammakawadasi? Ammakawala bitabwainasi kidamwa tatovilasi mwada gala bitalagaisi matauna ililivala metoya wa labuma? \x - \xo 12.25 \xt Sun 20.22\x* \v 26 Omitibogwa ililivala e pwaipwaia ilikuliku. Mitaga tuta baisa eilivala biga katotila, kawala, “Siviyuwaigu goli balivala e bimotatina valu watanawa e deli goli labuma.” \x - \xo 12.26 \xt Aga 2.6\x* \v 27 Mabigana “siviyuwaigu” ivitububoti mimilakatila kidamwa komwaidona avaka avaka eibubuli bimotatina e bitamwau, e kidamwa vavagi makwaisina avaka avaka gala gagabila bimotatina bisisu e bisivagasi wala. \p \v 28 Mapaila bibodaidasi bimwamwasila ninadaisi, paila yakidasi bitakeulasi da karaiwagasi e karaiwaga makwaina gala gagabila bimotatina. Mapaila ibodi bitanokagutokisi, e bitasakaisi Yaubada kala yakaula avaka biyomwasali nanola. E deli wowodasi kala tatuva bitakavaginasi baisa matauna. \v 29 Paila mokwita wala da Yaubadasi matauna makawala kova saina kovasupa. \x - \xo 12.29 \xt Kak 4.24\x* \c 13 \s1 Ammakawala bitayomwasali nanola Yaubada \p \v 1 Ibodaimi bukuyebwailimi taitala baisa taitala paila uula Keriso eidokaimi sala. \v 2 E ibodaimi gala bukulumwelavaisi bukuvaulaisi tomitawasi omi bwala. E mimilisi ivagaisi makawala idokaisi tomota wala mitaga oluvi ikatetasi kidamwa bogwa eivaulaisi anelosi. \x - \xo 13.2 \xt Vit 18.1-8; 19.1-3\x* \v 3 Bukululuwaisi matausina wa bwala katupipi, makawala yokomi kami lumkola mwada deli kusisuaisi e mapaila kukwatetasi kala mwau. E tuvaila bukululuwaisi matausina eibodaisi mmayuyu, makawala yokomi kami lumkola mwada deli kubodaisi mmayuyu makwaina e mapaila ibodi bukupilasaisi. \p \v 4 Ibodaimi komwaidomi bukukwamiabaisi bubunela veivai. Deli ibodi tau sola vivila kasitaiyu bibubunasi duwosisia taitala baisa taitala. Paila Yaubada bikamogi matausina isim si bubunela doudoga deli goli tokakailasi. \p \v 5 Gala bibodi mani kala yebwaili bikau ninami tuta tuta; e bitagam lupomi paila mi guguwa avaka kuyosisi. Paila Yaubada leikaibiga, “Gala basilavaimi yokomi gumilawa.” \x - \xo 13.5 \xt Kak 31.6,8; Yos 1.5\x* \v 6 E mapaila bitatuvaluwasi bitakaibigasi, kawadasi, \q1 “Guyau ipipilasaigu tuta tuta, \q2 gala goli bakokola. \q1 Ammakawala tomota biyogagaigusi?” \x - \xo 13.6 \xt Sam 118.6\x* \p \v 7 Bukululuwaisi matausina omitibogwa kami tokugwa paila tapwaroru, matausina goli eikamitulaisi Yaubada la biga baisa yokomi. Bukuninanamsasi ammakawala si wotetila deli si kaliga, e bukupataisi si dubumi matausina. \v 8 Matauna Yesu Keriso gala bididavila, tomwaidona matauna isisu makawala wala, e isigaga, omitibogwa, lagaila, gala biwokuva. \v 9 Mapaila gala bukutagwalasi avai vituloki doudoga ituwoli ituwoli bivakadaimi mwada bukusilavaisi makadana kadaduwosisia. Baisa goli bwaina kidamwa bitapeulasi oninadaisi metoya Yaubada ola mitakwai wala, galaga metoya avai karaiwaga paila kamkwam. Paila karaiwaga makwaisina gala bipilasi matausina availa availa eikabikaulasi. \p \v 10 Matausina mina Yudia si tolula gala isim si koni bikamkwamsi metoya baisa matauna kada lulasi. \v 11 Matauna mina Yudia si Tolula Toveka bimai buyavisi mauna bisuvi matabudona Bomikikila Sainela kidamwa bivigaki lula paila mitugaga. Mitaga uwosi mauna minasina bigabwaisi oyosewala valu. \x - \xo 13.11 \xt Tol 16.27\x* \v 12 Baisa uula Yesu tuvaila ikaliga oyosewala valu,\f e \ft Mapilana Yerusalem.\f* kidamwa bikatumigileu tomota metoya obuyavila. \v 13 Mapaila yakidasi goli bitalokaiasi Yesu baisa oyosewala valu, e bitakulaisi kala mmosila. \v 14 Da valusi kwekanigaga gala isisu baisa ovalu watanawa. Mitaga tasisavalisi mapilana da valusi kwekanigaga igau bima. \v 15 Mapaila tuta tuta bitayakawolaisi Yaubada, e yakaula bitavigaki da lulasi baisa matauna metoya baisa Yesu. Yakidasi wowodasi tuta tuta ikamituli matauna kidamwa Guyau, e yakaula bitavigaki da semakavaisi baisa Yaubada. \v 16 Gala bukulumwelavaisi paila bukumitakwaisi, deli goli bukupilasaisi taitala baisa taitala, paila vavagi makwaisina da lulasi iyomwasalaisi nanola Yaubada. \fig Yesu tuvaila ikaliga oyosewala valu|src="Vallotton 5801312" size="col" copy="(Jesus died outside the city)" ref="13.12" \fig* \p \v 17 Bukukwabikuwolaisi kami tokugwa, e bukubokulaisi si karaiwaga. Paila matausina iyamataimi e gala bivaiwasisi, uula wala igau bisolasi baisa Yaubada paila baisa si wotetila. Kidamwa bukukwabikuwolaisi kami tokugwa, matausina bivagaisi si wotetila deli mwamwasila. Kidamwa gala, matausina si wotetila deli ninamwau, e baisa gala sitana bipilasaimi. \p \v 18 Bukupwaitukulasi mi ninigada paila yakamaisi. E yakamaisi gala kaninayuwasi, ninamaisi mimilakatila wala, paila magimasi bakavagaisi bwaina tuta komwaidona. \v 19 E mapaila amnabaimi sainela kidamwa bukunigadasi baisa Yaubada, mwada nani biwitalivauwaigu baisa yokomi. \s1 Ininigada \p \v 20 E Yaubada bogwa itokowoi da Guyausi Yesu imovavau. Matauna saina Tovakaigaga Toyamata sipi, uula la kaliga. Paila Yaubada leikatumkulovi la kabutuvau kwekanigaga metoya obuyavila Yesu. \v 21 E ulo nigada kidamwa Yaubada Tolivakota bisakaimi komwaidona vavagi bwaina, avaka bibodaimi kidamwa bukuvagaisi nanola. E anigada kidamwa matauna bisikailidasi metoya baisa Keriso, kidamwa bivagi oninadaisi avaka biyomwasali nanola. E baisa Keriso kala yakaula bikanigaga. Emeni. \s1 La lilivala kala vigimkovila \p \v 22 E segwaia amnabaimi kidamwa kwaimanum bukulagaisi makwaina livalela katuloluta. Paila miyana leta bogwa laginigini baisa yokomi gala yawonaku. \v 23 E magigu mwada bukunikolaisi matauna sodasi Timoti\f f \ft Matauna taitala tokugwa ekalesia, deli sola Paulo aposetolo toyo kala topilasi (kugisi VA 16.1-3).\f* bogwa itanekwaisi metoya wa bwala katupipi. Kidamwa nani bima e gagabila igau kamataiyu goli bakawa bakagisaimi. \p \v 24 Kusakaisi ma bobwaililasi baisa komwaidosi kami tokugwa deli baisa Yaubada la tomota komwaidosi. E makawala goli sedaiasi mina Itali iwitalaisi si bobwailila baisa yokomi. \p \v 25 E Yaubada la mitakwai bisikailimi komwaidomi.