\id GAL GAL, 09 GAL, Galatians, Kiriwina Bible, PNG, May 2010 8/11 \h GALETIA \mt1 Paulo La Ginigini Baisa // MINA GALETIA \is1 Kabovitouula \ip Bidubadu tomota gala mina Yudia ilagaisi Bulogala Bwaina paila Yesu, e deli si mwasawa idubumaisi. Mitaga mimilisi ininayuwasi avai bubunela ibudoki todubumi, kaina ibodi bikatumkulovaisi dubumi e bikabikuwolaisi Mosese la Karaiwaga. Paulo eilivala nanola mwada gala bibodi makawala. Paulo eikamituli kidamwa Yaubada bikabwailida paila wala tadubumaisi Keriso. Mitaga mimilisi tomota ititavinaisi mapilana mina Roum si valu olumoulela Esia, yagala Galetia, e mapilana isilibodaisi Paulo e ivitulokisi mina Galetia ibodi bikatumkulovaisi dubumi baisa Keriso, kidamwa tuvaila bikabikuwolaisi Mosese la Karaiwaga, mwada oluvi Yaubada bikabwaili matausina. \ip Mapaila Paulo eigini miyana Paulo la ginigini baisa mina Galetia, kidamwa bipilasi matausina availa availa eibokulaisi makwaina vituloki sasopa, kidamwa bikaimilivau matausina bidubumaisi e bibubunasi duwosisia wala. \ip Ikugwa Paulo ikamituli la aposetolo, ammakawala eibani kala naga. Ikamituli mimilakatila kidamwa ibani kala dou metoya baisa Yaubada, gala metoya baisa tomota, e deli kidamwa Yaubada inagi matauna bikamituli Bulogala Bwaina baisa matausina gala mina Yudia. Oluvi ikamituli ammakawala Yaubada bikabwaili tomota paila uula wala si dubumi. Okala vigimkovila miyana leta Paulo ivituloki kidamwa totapwaroru si bubunela uulela makwaina yebwaili avaka ikaloubusi metoya wa dubumi baisa Keriso. \iot Buki kala katumimisa \io1 Kala vitouula 1.1-10 \io1 Paulo kala naga kala dou paila aposetolo 1.11—2.21 \io1 Bulogala Bwaina paila Yaubada la mitakwai 3.1—4.31 \io1 Avai bubunela bibudoki totaneku paila uula Keriso 5.1—6.10 \io1 Kala vigimkovila 6.11-18 \c 1 \p \v 1 Yeigu Paulo aposetolo.\f a \ft Matauna isim kala karaiwaga bililivala deli biuvagi metoya ola karaiwaga matauna kala towitala; kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* Tomota gala idouwaigu mwada bamila aposetolo, e gala abani agu dou metoya oninasi tomota. Mitaga abani agu dou metoya baisa Yesu Keriso, deli Tamadasi Yaubada, matauna eitokowoi Yesu imovavau. E mapaila lagini miyana mi leta. \v 2 Komwaidosi sedaiasi baisa, e deli yeigu, kawitalaisi ma bigasi bobwailila baisa yokomi toekalesia mapilana Galetia. \p \v 3 Anigada baisa Yaubada Tamadasi deli Guyau Yesu Keriso kidamwa bimitukwaiyaimi e bitalaguva lupomi. \p \v 4 Keriso itugwali titoulela okaliga paila da mitugagasi kidamwa bitanekwaidasi metoya tuta baisa kala gaga, e makawala ikabikuwoli nanola Yaubada Tamadasi. \v 5 Baisa Yaubada kala yakaula gala biwokuva, bikanigaga wala. Emeni. \s1 Bulogala Bwaina kwetinidesi wala \p \v 6 Wa! Iyowa lopogu sainela. Ammakawami? Tuta pikekita wala lokusalausi, e saina nanakwa kuligaimwaisi Yaubada, matauna eidouwaimi metoya ola mitakwai Keriso, e kuluvapelasiga kuiyosisi bulogala bwaina ituwoli! \v 7 Mitaga gala isisu avai bulogala bwaina ituwoli. Lalivala makawala paila mimilisi tomota itateyasi ninami e mwada bikatumapwaisi Bulogala Bwaina paila Keriso. \v 8 Kalubikoya availa yakamaisi e kaina goli anelosi metoya wa labuma, bikamituli bulogala bwaina ituwoli baisa yokomi, e gala makawala Bulogala Bwaina avaka kakamitulibogwi baisa yokomi - ka, ibodi matauna biboda kala kamwaga e bisuvi wa Eli. \v 9 Bogwa kalukibogwimi makawala, e tuta baisa yeigu alivilivau. Kidamwa availa bikamituli avai bulogala bwaina ituwoli baisa yokomi gala makawala makwaina avaka bogwa lokukwauwaisi ibodi matauna biboda kala kamwaga e bisuvi wa Eli. \p \v 10 E ammakawala baisa avaka lalilivala? Ki, kudokaisi yeigu anainevi ammakawala tomota bikavisaigusi? Gala goli! Yeigula magigu wala Yaubada bikavisaigu. Ammakawalaga? Ki, kudokaisi magigu tomota biyakawolaigusi? Ka, kidamwa magigu tomota wala biyakawolaigusi, e yeigu gala basisu towotetila paila Keriso. \s1 Paulo ibani kala dou \p \v 11 E segwaia, sitana balivala baisa yokomi. Makwaina Bulogala Bwaina avaka akakamituli, gala metoya baisa tomota. \v 12 Gala akau vituloki metoya baisa avai tau deli gala goli availa ivitulokaigu. Mesinaku wala Yesu Keriso titoulela eikimitali baisa yeigu. \p \v 13 Bogwa kulagaisi ammakawala yeigu omitibogwa labububuna tutala akakabikaula baisa mina Yudia si tapwaroru. Lokulagaisi ammakawala lalamidadi Yaubada la ekalesia. Gala anokapisi matausina, mitaga asalau mwada bamtuli. \x - \xo 1.13 \xt VA 8.3; 22.4-5; 26.9-11\x* \v 14 Yeigu saina asalau ulo kabikaula baisa ma tapwarorusi mina Yudia, e tuta komwaidona yeigu goli atomgwaga salau odubasi kama tubwasi matubona, e yeigu wala aluluwai aiyosi kasi gulogula tubumaiasi. \x - \xo 1.14 \xt VA 22.3\x* \p \v 15 Mitaga Yaubada Tomitakwai inigibogwaigu igau inagu gala iunaigu, e idouwaigu kidamwa bawotitali matauna. \x - \xo 1.15-16 \xt VA 9.3-6; 22.6-10; 26.13-18\x* \v 16 Mapaila Yaubada inagi biyomitali Latula baisa yeigu kidamwa bakamituli Bulogala Bwaina paila matauna baisa matausina gala mina Yudia. E tuta matutona goli gala awokaia avai totapwaroru mwada biteya nanogu. \v 17 E gala alokaia mapilana Yerusalem mwada bagisi aposetolo tobubogwa. Kaimapula wala asaitaula ala Arebia e oluvi akaimilavau ama Damasiko. \v 18 E igau taitu kwaitolu eiwokuva e alokaia Yerusalem kidamwa matauna Pita bilukwaigu mimilisi vavagi, e deli lakasisu kwaiyu wiki wala. \x - \xo 1.18 \xt VA 9.26-30\x* \v 19 E gala goli abodi avai aposetolo tuvaila, mesinaku wala Yemesa, matauna Guyau bodala.\f b \ft Matauna tokugwala ekalesia mapilana Yerusalem (kugisi VA 15.13).\f* \p \v 20 Baisa ulo ginigini bogwa lakamokwita. Yaubada omatala, gala alivala biga sopa. \p \v 21 Oluvi alokaia mimilisi valu oluwalaisi mapilasina Siria deli Silisia. \v 22 Mitaga tuta komwaidona toekalesia mapilana Yudia gala eibodaigusi avai tuta. \v 23 Inikolaisi wala avaka mimilisi ililivalasi, kawasi, “Matauwena omitibogwa ilamidadaimasi, ka, tuta baisa ikikamituli bigala tapwaroru, makwaiwena omitibogwa mwada bikodidaimi.” \v 24 E mapaila iyakawolaisi Yaubada paila uula yeigu. \c 2 \s1 Paulo deli aposetolo ituwoli \p \v 1 Bogwa leiwokuva taitu kweluwotala kwaivasi\f c \ft Paulo eikalawa metoya taitu makwaina eidubumi Yesu.\f* oluvi akaimilavau Yerusalem kamataiyu Banaba.\f d \ft Matauna taitala tobwakuli Keriso kasi tokugwa, eititavinasi deli Paulo ola titavina kwematala (kugisi VA 4.36; 13.1—15.39; Gl 2.1).\f* Tuvaila avakouli Taito\f e \ft Matauna taitala Paulo sola deli kala topilasi.\f* e matauna deli kalosi. \x - \xo 2.1 \xt VA 11.30; 15.2\x* \v 2 Alokaia makawala paila uula Yaubada eiviyelu nanogu kidamwa ibodaigu bala. Matausina tokugwala tapwaroru deli yeigu titoulemasi kasigugulasi, e akatumiki baisa matausina Bulogala Bwaina makwaina avaka lakamituli baisa matausina gala mina Yudia. Paila gala magigu ulo wotetila omitibogwa e lagaila bidokaisi gala isim uula. \v 3 Kalubikoya kalogu Taito guma Girisi, gala wala ikaraiwagasi mwada bibobwaisi matauna. \v 4 Mitaga mokwita wala mimilisi tomota magisi mwada bibobwaisi matauna. Matausina eivitokaisi semaiasi e isepitukwaisi deli yakamaisi. Paila matausina leivakiumsi eisuvisi baisa yakamaisi, mwada biwayausasi bigisaimasi ammakawala lakatanekwaimasi metoya osi Karaiwaga mina Yudia paila uula ma vasosusi deli Keriso. Matausina goli ninasi mwada bikatupipaimasi. \v 5 Gala goli kakabikaulasi baisa matausina, gala kwaitala momwa. Paila magimasi bakayamataisi Bulogala Bwaina kala duwosisia paila wala yokomi. \p \v 6 E matausina kasi gigisa tokugwala tapwaroru gala ilukwaigusi avai vavagi kwaivau. (Ka, tauwau, kawagu, “Kasi gigisa tokugwa.” Mitaga gala avaka baisa yeigu. Kaina matausina tokugwa kaina gala. Paila Yaubada gala binagaida metoya okada gigisa.) E kawagu, gala ilukwaigusi avai vavagi kwaivau. \x - \xo 2.6 \xt Kak 10.17\x* \v 7 Mitaga igisaisi kidamwa Yaubada isakaigu ulo wotetila kidamwa bakamituli Bulogala Bwaina baisa matausina gala mina Yudia, makawala wala leisaiki Pita la wotetila kidamwa bikamituli Bulogala Bwaina baisa mina Yudia. \v 8 Paila Yaubada metoya ola peula ivigakaigu kidamwa bamila aposetolo baisa matausina gala mina Yudia, e Pita makawala goli Yaubada ivigaki kidamwa bimila aposetolo baisa mina Yudia. \v 9 Matausina Yemesa,\f f \ft Kugisi Gl 1.19 kala katumiki.\f* Pita, Yoni,\f g \ft Taiyu Yesu la toligalega, deli aposetolo matausina.\f* kasi gigisa tokugwala tapwaroru. E ivitusaisi kidamwa Yaubada eisakaigu baisa ulo wotetila ituwoli wala titoulegu. E mapaila matausina ikimapwaisi yamama sogu Banaba. E komwaidomasi katagwalasi kidamwa yeigu deli segwaia bakawotetilasi baisa matausina gala mina Yudia, e matausina kasitaitolu biwotetilasi baisa mina Yudia. \v 10 Mesinaku wala inigadaimasi kidamwa bakaluluwaisi tonamakava\f h \ft Kugisi Rm 15.26; 1 Kr 16.1-4; 2 Kr 8.1-4; 9.1-5.\f* osi boda mabudona. E ka, vavagi makwaina bogwa lasalau mwada bavagi makawala. \s1 Paulo ibuyoyu Pita mapilana Anitioki \p \v 11 Mitaga tuta matutona Pita imakaia Anitioki, yeigu asilibodi matauna omitasi tomota tobobawa. Paila akateta mimilakatila kidamwa bogwa leisula. \v 12 Ikugwa Pita leikamkwamsi deli sedaiasi gala mina Yudia. E Yemesa eiwitali mimilisi tomota bilokaiasi Pita. Bogwa leibodaisi matauna, e oluvi Pita ininayuwa e gala itagwala paila bikamsi deli matausina gala mina Yudia. Uula wala kala kokola paila matausina availa availa magisi bibobwaisi matausina sedaiasi gala mina Yudia. \v 13 E sedaiasi mina Yudia tokukokola e ibokulaisi Pita. E ka, Banaba goli ibokuli matausina tokukokola. \v 14 E tuta matutona agisi gala ililoulasi duwosisia ikididogaisi uvagila duwosisia Bulogala Bwaina, e yeigu aluluki Pita omitasi komwaidosi, kawagu, “Ka, yoku guma Yudia. Mitaga omitibogwa kubububuna makawala yoku gala guma Yudia. E ammakawalaga yoku nanom mwada bukukwaraiwogi matausina sedaiasi gala mina Yudia kidamwa bibubunasi makawala mina Yudia?” \s1 Katumova uulela dubumi wala \p \v 15 E mokwita wala yakamaisi kakaloubusisi toulemasi Yudia. Gala goli availa bidokaimasi gala mina Yudia mina mitugaga. \v 16 Mitaga yakidasi totapwaroru tanikolaisi Yaubada bikabwaili tomota paila uula la dubumi baisa Yesu Keriso, e gala avai tuta metoya ola kabikaula baisa mina Yudia si Karaiwaga.\f i \ft Mina Yudia si Buki Pilabumaboma; kaina tuvaila ikibuboti mapilasina pilalima okala vitouula.\f* E yakamaisi lakadubumaisi Keriso Yesu, kidamwa Yaubada bikabwailimasi metoya oma dubumaisi baisa Keriso, galaga metoya oma kabikaulasi baisa ma Karaiwagasi. Paila Yaubada gala bikabwaili availa kidamwa wala ikabikuwoli Karaiwaga makwaina. \x - \xo 2.16 \xt Sam 143.2; Rm 3.20,22\x* \v 17 E mapaila lakavigikonaisi kidamwa Yaubada bikabwailimasi metoya okala vasosu Keriso. Mitaga kidamwa tuta baisa kakatetasi kidamwa yakamaisi mina mitugaga makawala goli yokomi gala mina Yudia, e ammakawala baisa? Ki, kaina Keriso bogwa eiwotitali uvagila mitugaga? Wa, gala goli makawala. \v 18 Kidamwa tuta baisa avitouula bakaliivau makwaina Karaiwaga avaka bogwa lakodidaimi baisa bikibuboti kidamwa yeigu akoulovi ma Karaiwagasi. \v 19 Mitaga Karaiwaga makwaina eikatumataigu. Yeigu bogwa lakaliga paila Karaiwaga makwaina, kidamwa bamovavau paila wala Yaubada. Ka, eikatumataigusi deli Keriso ola korosi, \v 20 e mapaila gala tuvaila yeigu amwamova, mitaga Keriso imwamova olumoulegu. E tuta baisa amwamova paila uula adubumi Yaubada Latula, matauna eiyebwailigu e itugwali la momova okaliga paila yeigu. \v 21 E yeigu gala akoulovi Yaubada la mitakwai. Kidamwa Yaubada bikabwaili availa paila uula ikabikuwoli Karaiwaga makwaina, baisa bikibuboti kidamwa Keriso ikaligimakava wala. \c 3 \s1 Mina Yudia si Karaiwaga, kaina dubumi? \p \v 1 Yokomi mina Galetia toninagowa,\f j \ft Mina Galetia ibububunasi makawala toninagowa wala, gala makawala tomota isim nona migileu.\f* kadai! Availa eiutu mi sopa metoya ola meguva? Otaigami goli lokuligimlilaisi la kaliga Yesu Keriso wa korosi. \v 2 Bukulukwaigusi kwaitala wala vavagi. Ammakawala lokukwauwaisi Yaubada la Baloma Tobumaboma? Kaina metoya omi kabikaula baisa mina Yudia si Karaiwaga. Kaina uulela lokulagaisi e lokudubumaisi Bulogala Bwaina? \v 3 Saina wala toninagowa yokomi. Lokuvitouulasi metoya baisa Yaubada la Baloma Tobumaboma. Ki, magimi tuta baisa bukuvinakwaisi metoya omi peula titoulemi? \v 4 Ki, komwaidona avaka lokuvagaisi omi tapwaroru gala wala ipilasaimi? Wa, adoki kaina lokubanaisi sitana pilasi kadai? \v 5 Avai tuta Yaubada bisakaimi Baloma Tobumaboma deli bivagi vavagi siligaga oluwalaimi, ki, ammakawala? Kaina ivagi paila uula kukwabikuwolaisi mina Yudia si Karaiwaga, kaina paila uula lokulagaisi e lokudubumaisi Bulogala Bwaina? \p \v 6 Baisa makawala Buki Pilabumaboma kala ginigini isisu paila Eberaam, “Idubumi Yaubada, e mapaila Yaubada ikabwaili matauna, paila uula la dubumi.” \x - \xo 3.6 \xt Vit 15.6; Rm 4.3\x* \v 7 Ibodaimi bukukwatetasi baisa, kidamwa availa availa idubumaisi Yaubada, matausina goli dalela Eberaam\f k \ft Yaubada einagi matauna Eberaam mauula idokaisi Eberaam dalela matausina goli Yaubada litula. Kugisi tuvaila mailela 29 deli kala katumiki.\f* tatousi. \x - \xo 3.7 \xt Rm 4.16\x* \v 8 Buki Pilabumaboma ivitububoti kidamwa Yaubada bikabwaili tomota matausina gala mina Yudia metoya osi dubumi wala. E mapaila Buki Pilabumaboma eikamitulibogwi Bulogala Bwaina baisa Eberaam, “Yaubada bimitukwaii komwaidosi mina watanawa metoya baisa yoku.” \x - \xo 3.8 \xt Vit 12.3\x* \v 9 E Eberaam idubumi e mapaila Yaubada ikabwaili matauna. E makawala Yaubada ikabwaili komwaidosi availa availa idubumaisi goli. \p \v 10 Availa availa isalausi kabikaula baisa mina Yudia si Karaiwaga bogwa bibodaisi kasi kamwaga. Paila Buki Pilabumaboma kala ginigini isisu, “Availa availa matausina gala ikabikuwolaisi komwaidona avaka iginisi bukila Karaiwaga, e matausina wala bogwa bibodaisi kasi kamwaga metoya baisa Yaubada.” \x - \xo 3.10 \xt Kak 27.26\x* \v 11 Makwaina bitagisimlilaisi kidamwa Yaubada gala bikabwaili availa metoya ola kabikaula baisa mina Yudia si Karaiwaga. Paila Buki Pilabumaboma kala ginigini isisu, “Availa Yaubada bikabwaili paila uula la dubumi, matauwena bimova goli.”\f l \fq \it Availa Yaubada bikabwaili paila uula la dubumi, matauwena bimova.\it*\ft Gagabila bitagini, “Availa Yaubada bikabwaili, matauwena bimova paila uula la dubumi.”\f*\x - \xo 3.11 \xt Aba 2.4\x* \v 12 Mitaga Karaiwaga makwaina uulela gala wala dubumi. Ilagoli makawala Buki Pilabumaboma kala ginigini isisu, “Availa bivagi komwaidona Karaiwaga makwaina, matauna goli bimova.” \x - \xo 3.12 \xt Tol 18.5\x* \p \v 13 Mitaga Keriso itanekwaidasi gala bitabodaisi kada kamwagasi metoya makwaina Karaiwaga, e titoulela ikeula makwaina kamwaga paila wala yakidasi. Paila Buki Pilabumaboma kala ginigini isisu, kawala, “Availa bikanekukwa metoya wa kai, matauna biboda kala kamwaga metoya baisa Yaubada.” \x - \xo 3.13 \xt Kak 21.23\x* \v 14 Keriso itanekwaidasi makawala kidamwa Yaubada bikabwaili matausina gala mina Yudia, makawala eikatotila baisa Eberaam, paila uula Keriso Yesu. E mapaila yakidasi todubumi bitakauwaisi Baloma Tobumaboma makawala Yaubada eikatotila. \s1 Karaiwaga deli Yaubada la kabutu \p \v 15 Segwaia, magigu bavisaikoli Yaubada la biga katotila baisa yakidasi. Kidamwa todabala bikabutu tomota paila avaka, bogwa eiluvaki kasi puwaya matausina. E gala availa gagabila bikoulovi makwaina kaina bikatumkulovi avaka baisa makwaina. \v 16 E Yaubada ikabutu Eberaam deli taitala dalela. Mabigana “dalela” gala bikibuboti bidubadu tomota, mitaga ikibuboti mokwita taitinidesi wala tomota, matauna yagala Keriso. \x - \xo 3.16 \xt Vit 12.7\x* \v 17 E avaka baisa lalivala? Ka, Yaubada ikabutu Eberaam e ikatotila bivigimkulovi wala. Yaubada ikabutubogwa, oluviga mina Yudia si Karaiwaga, igau tutala kwelakatuvasi kweluwotolu taitu eiwokuva.\f m \ft Ikugwa Yaubada eikabutu deli Eberaam e bila bikeiita tuta matutona eisaiki la Karaiwaga Kwailuwotala wa koya, tuta matutona kala wonaku eiboda kwelakatuvasi kweluwotolu taitu.\f* Gala gagabila Karaiwaga makwaina bikodidaimi avaka Yaubada ikabutubogwa kaina bisipuloki avaka Yaubada ikatotila, paila Yaubada iluvaki kasi puwaya e bikanigaga. \x - \xo 3.17 \xt Sun 12.40\x* \v 18 Kidamwa Yaubada la semakavi uulela mina Yudia si Karaiwaga, bogwa Yaubada biligaiwa la biga katotila. Ilagoli Yaubada isemakavi baisa Eberaam paila uula wala eiluvaki puwaya. \x - \xo 3.18 \xt Rm 4.14\x* \p \v 19 Avaka paila Yaubada isaiki Karaiwaga makwaina? Isaiki Karaiwaga makwaina kidamwa bitakateta avakaga mitugaga, e magila bikanigaga igau tutala Keriso, matauwena Eberaam dalela, bikaloubusi. Paila Yaubada eilivala la biga katotila baisa matauna. Yaubada isaiki tomota Karaiwaga makwaina metoya baisa anelosi\f n \ft Mina Yudia kasi kukonebu anelosi eisisuaisi wa tuta matutona Yaubada eisaiki Karaiwaga makwaina koya Sinai.\f* e deli taitala tomota\f o \ft Matauwena Mosese.\f* itotu oluwala kidamwa matauna wodola Yaubada. \v 20 E gagabila bitaligaimwaisi matauna wodola Yaubada kidamwa taitala wala magila bilivala paila titoulela. E baisa tuta Yaubada ilivala metoya baisa titoulela. \s1 Avaka uula Karaiwaga makwaina isisu \p \v 21 Ki, kaina Karaiwaga makwaina ikatudidaimi Yaubada la biga katotila? Gala, gala igagabila. Ka, kidamwa mina watanawa gagabila bimovasi metoya avai karaiwaga, gagabila Yaubada bikabwaili tomota paila uula ikabikuwolaisi karaiwaga makwaina. \v 22 Mitaga Buki Pilabumaboma kala ginigini\f p \ft Kugisi Sam 14.3; Rm 3.9-18.\f* isisu kidamwa mitugaga la peula ikaraiwogi komwaidona valu watanawa. Mapaila Yaubada ikatotila bikabwaili wala matausina availa availa idubumaisi Yesu Keriso. E mauula matausina todubumi wala ikauwaisi semakavi makwaina. \p \v 23 Igau gala bivitouula kala kweluva dubumi, mina Yudia si Karaiwaga ikatupipaidasi igau tutala Yaubada bikimitali makwaina dubumi. \v 24 Mapaila Karaiwaga makwaina ikugwaiyaidasi bimila tovakeda paila yakidasi igau tutala Keriso bima e Yaubada bikabwailidasi paila uula dubumi. \v 25 Tuta baisa dubumi kala kweluva bogwa leima, e mapaila makwaina tovakeda, baisa mina Yudia si Karaiwaga, gala tuvaila bikugwaiyaidasi. \p \v 26 Paila yokomi komwaidomi Yaubada litula, metoya ola vasosu Keriso Yesu, e uulela mi dubumi. \v 27 Paila omi bapitaiso lokuvasosusi deli Keriso, e kaina bitalivala lokusikamsi komwaidona la bubunela Keriso titoulela. \v 28 Mapaila gala avaka kala tuwoli mina Yudia deli matausina gala mina Yudia, tokwatupipi deli totaneku, tauwau deli vivila. Paila ka, komwaidomi budutinidesi wala metoya ola vasosu Keriso Yesu. \v 29 Kidamwa yokomi Keriso la tomota, e yokomi Eberaam dalela,\f q \ft Paulo iluki mina Galetia kidamwa si dubumi baisa Yesu Keriso uulela matausina Eberaam dalela tatousi deli goli Yaubada litula matausina. Kugisi mailela 7 deli kala katumiki.\f* e bogwa bukukwauwaisi avaka Yaubada eikatotila. \x - \xo 3.29 \xt Rm 4.13\x*\fig Budutinidesi wala metoya ola vasosu Keriso Yesu|src="Vallotton 4800328" size="col" copy="(you are all one)" ref="3.28" \fig* \c 4 \p \v 1 Ka, basaitaula. Kaina taitala tau biyosi kala bigukeya avai tuta tuwala bikaliga. Mitaga igau molitomoya isisu tomomova, ibodi molagwadi bivigaki titoulela la touwata tuwala, ilagoli igau tuta bima biyosi komwaidona guguwala tuwala. \v 2 Paila tutala tuwala isisu, matauna ikikaraiwogi bodala avaka avaka bivagi, igau tuta matutona tuwala bikaliga. \v 3 Makawala goli yakidasi. Igau gala tabubunasi\f r \ft Tuta matutona gala tadubumaisi Keriso.\f* makawala Yaubada nanola, valu watanawa kidikedala\f s \ft Paulo kaina ililivala paila mina watanawa availa availa gala inikolaisi Yaubada nanola metoya baisa Keriso. Matausina ibokulaisi kidikedala valu watanawa, makawala isisuaisi olumoulela kabokatupipi.\f* eikatupipaidasi. \v 4 Mitaga tuta matutona Yaubada einagi, iwitali Latula gudikesa. Inala tatoula eiuni matauna, e ikabikuwoli mina Yudia si Karaiwaga, \v 5 kidamwa igau bitanekwaimasi yakamaisi tokwabikaula Karaiwaga, nanola mwada yakamaisi litula Yaubada. \x - \xo 4.5-7 \xt Rm 8.15-17\x* \p \v 6 Yaubada magila bikibuboti kidamwa yokomi litula, mapaila iwitali Latula Bilomala bisuvi oninadaisi, e Baloma ikawota idou, kawala, “Tamagu, Tamagʹo!” \v 7 Mapaila ka, yoku gala badokaim towotetila. Mitaga yoku Yaubada latula. Ka, yoku latula, e mapaila Yaubada bisakaim komwaidona avaka isisii paila litula. \s1 Paulo la nokubukubu paila mina Galetia \fig Yoku gala badokaim towotetila|src="Vallotton 4800407" size="col" copy="no longer a slave " ref="4.7" \fig* \p \v 8 Tuta omitibogwa yokomi gala kunikolaisi Yaubada, e tuta matutona baloma wala eikaraiwogaimi. E matausina balomawokuva wala e gala yaubada matausina. \v 9 Mitaga tuta baisa bogwa lokunikolaisi Yaubada - kaina balivala Yaubada inikolaimi. Ki, ammakawamiga bukutovilakaisi matausina baloma mina mamama gala avaka bipilasaimi. Avakaga uula magimi bukukwaimilavausi mwada bivigakaimi si towotetila tuvaila? \v 10 Yokomi okukikilaisi sainela avai yam, deli avai tubukona, avai kweluva, deli avai taitu. \v 11 E yeigu akukolaimi. Ki, kudokaisi komwaidona ulo wotetila paila yokomi mwada bivigaki gala wala isim dimlela ke? \p \v 12 Segwaia anigadaimi bukuvigakaimi makawala goli yeigu. Paila yeigu goli makawala yokomi. Gala lokuvagaisi avai vavagi gaga baisa yeigu. \v 13 Bukululuwaisi avaka uula Bulogala Bwaina lakamitulibogwi baisa yokomi. Uula goli yeigu akatoula.\f t \ft Gala tanikolaisi avai katoula, mitaga katoula makwaina eisilibodi liloula mauula Paulo eisigaga mapilana e ikamituli bulogala bwaina paila Keriso. Baisa uula ekalesia mapilana Galetia eivitouula.\f* \v 14 Kalubikoya wowogu kala mama saina eiyomwauwaimi, gala kukwaluwouwaigusi e gala kupakaigusi. Mitaga lokubodaigusi makawala bukubodaisi Yaubada la anelosi kaina makawala bukubodaisi Keriso Yesu goli. \v 15 E saina lokumwasawasi, kadai! Avaka eivitoulai lagaila ke? Ka, gagabila bakamituli avaka ninami omitibogwa. Gala bukuyusaisi avaka metoya baisa yeigu. Kidamwa magigu makawala, bogwa bukukiuyasi mitami e bukusakaigusi makwaisina, kidamwaga gagabila. \v 16 Kaina baisa tuta bogwa lavigakaigu kami tilaula, paila uula akamokwita wala baisa yokomi, ke? \p \v 17 Mimilisi tomota\f u \ft Matausina eipakaisi la vituloki Paulo e mwada bisuninaisi tomota, paila eilukwaisi bibodi ikugwa bibobusi e oluvi gagabila bibokulaisi Keriso.\f* omi valu saina magisi yokomi mitaga ninasi uulela gala bwaina. Magisi wala bitavileiyaidasi, mwada goli yokomi deli matausina bukukwalubailasi. \v 18 E ka, ibodi goli tomota bikalubailasi deli yokomi tuta tuta wala. Mitaga ibodi sainela kalubaila makwaina bisim uula kala bwaina. E baisa goli bitadoki kalubailatoula tuta komwaidona, avai tuta leitasisuaisi deli, e tuvaila avai tuta yeigu gala asikailimi. \v 19 Yokomi makawala litugwa saina mina mbwailigu goli. Omitibogwa agu lumkola paila yokomi makawala natana navalulu igau tutala bigigadi mwada bitapoi yamala. E lagaila tuvaila agu lumkola makawala paila yokomi igau tutala lokukulaisi makawala Keriso la bubunela komwaidona. \v 20 Saina magigu basikailimi tuta baisa, kidamwa balivala ituwoli biga baisa yokomi, gala makawala mabigasina avaka lakaibigibogwi. Ka, saina ikaikai nanogu paila yokomi. \s1 Minasina Ega deli Sera makawala bigavisaiki \p \v 21 Sitana balivala baisa availa availa yokomi mwada bukukwabikuwolaisi mina Yudia si Karaiwaga. Bogwa lokulagaisi bigala Karaiwaga makwaina, ke? \v 22 Paila bigala isisu kidamwa Eberaam iuni taiyu litula. E guditala inala nakatupipi,\f v \ft Minana Ega (kugisi Vit 16.15).\f* deli gudiyuwela inala gala nakatupipi.\f w \ft Minana Sera (kugisi Vit 21.2).\f*\x - \xo 4.22 \xt Vit 16.15; 21.2\x* \v 23 E magudina nakatupipi latula ikaloubusi wala makawala tomota si kidakeda. Mitaga magudina gala nakatupipi latula ikaloubusi paila uula Yaubada la biga katotila. \v 24 Kaina vavagi makwaina bitadoki bigavisaiki. Minasina nayu vivila makawala kwaiyu kabutu. E natana, minana Ega, litula minana komwaidosi tokwatupipi. E ka, minana makawala Yaubada la kabutubogwa, avaka ikabutu mina Isireli mapilana Koya Sinai. \v 25 Mapaila Ega makawala Koya Sinai mapilana Arebia, e minana\f x \fq Mapaila Ega makawala Koya Saiyoni mapilana Arebia, e minana: \ft Mimilisi buki pilabubogwa iginisi, “Sinai isisu koya wala mapilana Arebia, e minana Ega”.\f* ivisaikoli ma valusi mapilana Yerusalem. Paila tuta baisa isim kala katupipi mapilana deli kasi katupipi\f y \ft Mina Yudia kasi Karaiwaga eikatupipi komwaidosi.\f* komwaidosi tomotala. \v 26 Mitaga mapilana Yerusalem ituwoli walakaiwa, labuma goli, gala isim kala katupipi. E yakidasi goli tomotala mapilawena. \v 27 Ka, Buki Pilabumaboma kala ginigini isisu, \q1 “Veve! Bukumwasawasi yokomi nakaliga. \q1 Yokomi gala kuunaisi litumia, \q2 bukudousi deli bukuwakulasi paila mi mwasawa. \x - \xo 4.27 \xt Ais 54.1\x* \q1 Paila minana availa la mwala eipaiki igau biuni litula bidubadu, \q2 kasi bawa bikalisau litula minana eisigaga deli la mwala.” \p \v 28 Ka segwaia, yokomi Yaubada litula paila uula Yaubada la biga katotila, makawala goli tomoyabogwa Aisake. \v 29 Omitibogwa magudina eikaloubusi makawala tomota si kidakeda\f z \ft Matauna Isimeili, Ega latula.\f* ilamidadi bodala, magudiwena bodala eikaloubusi paila uula Yaubada Bilomala.\f a \ft Matauna Aisake, Sera latula.\f* E makawala goli lagaila. \x - \xo 4.29 \xt Vit 21.9\x* \v 30 E ammakawala Buki Pilabumaboma kala ginigini isisu? Kawala, “Kuligaiwaisi minana nakatupipi deli latula bilosi. Paila nakatupipi latula gala wala bikau kala vilavila tumasi bigukeyala, mitaga magudina goli gala nakatupipi latula bikau komwaidona kaikeyala tumasi.” \x - \xo 4.30 \xt Vit 21.10\x* \v 31 E mapaila segwaia, gala goli yakidasi litula minana nakatupipi. Mitaga yakidasi minana gala nakatupipi litula. \c 5 \s1 Ibodi gala availa bikatupipaimi \p \v 1 Yakidasi totaneku wala. Paila Keriso itanekwaidasi. E mapaila bukutokaiasi bwaina makawala totaneku, e galaga bukutagwalasi availa bikatupipaimi tuvaila. \p \v 2 Ka, yeigu Paulo alukwaimi baisa. Kidamwa bukubobusi,\f b \ft Ninasi mwada ibodi tobwakuli Keriso ikugwa bibobusi.\f* baisa bikibuboti kidamwa Keriso gala avaka baisa yokomi. \v 3 Magigu balivilavau saina minimani baisa availa magila bibobu. Bogwa bibodi matauna bikabikuwoli komwaidona mina Yudia si Karaiwaga. \v 4 Mapaila availa availa yokomi kuvigikonaisi kidamwa Yaubada bikabwailimi paila uula kukwabikuwolaisi Karaiwaga makwaina - ka, yokomi bogwa lokukwapitunaimi metoya baisa Keriso. Tuta baisa kusikaduwonakusi metoya ola mitakwai Yaubada. \v 5 E yakamaisi goli kapikwakwaisi kidamwa Yaubada bikabwailimasi. E katulotulasi paila wala baisa, paila kapikwakwaisi Yaubada bivagi makawala metoya Bilomala ola peula, paila uula yakamaisi todubumi wala. \v 6 Paila ka! Kidamwa bogwa tavasosu deli Keriso Yesu gala goli avaka kidamwa yakidasi tobobobu kaina gala tobobobu. Baisa wala bipeula, kidamwa yakidasi todubumi e mauula toyebwaili. \p \v 7 Omitibogwa kuvigibauwaisi! Lokukwabikaulasi tapwaroru uvagila kwekamokwita. Ki, availaga eisilibodaimi? Ammakawala eiteya ninami? \v 8 Baisa gala wala Yaubada eivagi, paila matauna ididouwaimi. \v 9 Makawala eilivalasi bigivakala, kawala, “Bitakenevigoli yisi\f c \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* sita pikekita wala deli pwarawa okaboma, e baisa bisapila bivigaki beredi.” \x - \xo 5.9 \xt 1 Kr 5.6\x* \v 10 Mitaga agu lumkola gala wala aninayuwa paila yokomi. Paila bogwa tavasosusi deli Guyau, e mauula ivitobu nanogu kidamwa yokomi gala bukukwauwaisi avai nanamsa ituwoli. Deli anikoli Yaubada bimipuki matauna availa ivakapusiaimi, availaga goli matauna. \p \v 11 Mitaga ammakawagu segwaia? Kidamwa yeigu akakamituli ibodaimi bukubobusi, avaka uula aboda agu lamadada? Deli kidamwa lakamituli makawala paila bobu, ammakawala ulo kamituli paila Keriso la korosi? Kamatula makwaiwena gala bivakapusii availa, kadai? \v 12 Saina magigu sainela matausina availa availa eivakapusiaimi bisaitaulasi e bikapitunaisi titoulesi metoya baisa yokomi. \p \v 13 Mitaga yokomi segwaia, ka, Yaubada eidouwaimi kidamwa bitanekwaimi. Ka, gala bibodi bukutagwalasi kami taneku bisipuvauwaimi, kidamwa uwomi uvagila bikaraiwogaimi. Kaimapula wala bukuwotetilasi taitala baisa taitala mauula mi yebwaili. \v 14 Paila Karaiwaga komwaidona kala vidabala kwaitala wala karaiwaga, baisa kawala, “Bukuyebwaili som makawala kuyebwailim titoulem.” \x - \xo 5.14 \xt Tol 19.18\x* \v 15 Mitaga kidamwa bukububunasi makawala mauna nagigasisi, e kugadaisi kuyogagaisi semia taitala baisa taitala - kuyamataimi kaina goli bukumtulaimi taitala baisa taitala. \s1 Kaina Baloma Tobumaboma, kaina goli bubunela valu watanawa \p \v 16 Ka, baisa balukwaimi. Ibodi Baloma Tobumaboma bivakadaimi e gala goli bubunela valu watanawa\f d \ft Paulo sivabidubadu ikau mabigana mwada bikibuboti si bubunela matausina tomota availa availa gala inikolaisi Yaubada deli ililoulasi okedala mitugaga.\f* bikau ninami. \v 17 Paila avaka bubunela valu watanawa magila, baisa gala ibodi avaka Baloma Tobumaboma magila. E avaka Baloma Tobumaboma magila, baisa gala ibodi avaka bubunela valu watanawa magila. Mapaila makwaisina vavagi kwaiyu isevataisi, e mauula gala gagabila bukuvagaisi avaka mwada bukuvagaisi. \x - \xo 5.17 \xt Rm 7.15-23\x* \v 18 Kidamwa Baloma Tobumaboma ivakadaimi, gala wala ibodaimi bukukwabikuwolaisi makwaina Karaiwaga. \p \v 19 Paila bubunela valu watanawa uvagila saina mimilakatila, e ka, baisa makawala - kaiulatila, kaikapugula, deli avai bubunela gegedu toyo kabommosila tuvaila. \v 20 Tapwaroru baisa tokolu, bogau deli mlukwausa. Tuvaila sevatai, yowai, pogi, gibuluwa, deli kayapila. Tuvaila, tomota komwaidosi ikovisisi boda ituwoli ituwoli, \v 21 imitikewakewasi, imomomsi sopi kaipeula, iyoulovekasi e tuvaila ivagaisi mimilisi vavagi makawala makwaisina. Paila tokinabogwa e makawala lagaila akatululutaimi, kidamwa availa availa iuvagaisi vavagi makwaisina gala goli bikauwaisi Karaiwogala Yaubada.\f e \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f* \p \v 22 Mitaga Baloma Tobumaboma uwala yebwaili, mwasawa, talaguva lula, peuloki, mitakwai, bubunela bwaina, madagi, \v 23 nona watanawa, nona manum. Gala goli avai karaiwaga isisu bisilibodi vavagi makwaisina. \v 24 E matausina Keriso Yesu la tomota bogwa leikatumataisi bubunela valu watanawa deli goli komwaidona kala lumkola gegedu deli avaka ititaki nona. \v 25 Baloma Tobumaboma uulela da momovasi. E ibodi matauna bivakadaidasi. \v 26 Mapaila gala bibodi bitakamnomwanasi taitala baisa taitala, kaina bitakatumwalaidasi taitala baisa taitala, kaina bitapugipogisi taitala baisa taitala. \c 6 \s1 Bukupilasaisi matausina eibodaisi mwau \p \v 1 Ka, segwaia, kaina bukubanaisi availa tutala ivagi avai sula. E kidamwa availa availa yokomi Baloma Tobumaboma iviyelu ninami, ibodi matausina wala bikiduwosisiaisi matauna tosula. Mitaga ibodaimi bukuvagaisi kwaimanum wala. E deli goli bukuyamataimi titoulemi, kidamwa gala bukubodasi kami tamnabi tuvaila. \v 2 Mapaila bukupilasaisi availa availa matausina eibodasi mwau, kidamwa deli bukukeulasi wala, e baisa makawala bukukwabikuwolaisi la karaiwaga Keriso. \v 3 Kidamwa availa ikaiveka nanola, mitaga matauna gala wala avaka, e bogwa isipuloki titoulela. \v 4 Ibodi taitala taitala bininamsi ammakawala la bubunela paila titoulela. Kidamwaga la bubunela bwaina, gagabila bimwasawa paila baisa avaka leivagi, e gala goli bibodi bimitakavati kaina bikavisaki sola la bubunela. \v 5 Paila ibodi taitala taitala la koni titoulela wala bikeula. \fig Bukupilasaisi kidamwa deli bukukeulasi wala|src="Vallotton 4800602" size="col" copy="help carry burdens" ref="6.2" \fig* \p \v 6 Matauna iligalega bigala tapwaroru metoya baisa tovituloki, ibodi matauna bikamituli komwaidona avaka eilumkoli bwaina baisa la tovituloki. \p \v 7 Taga kusipulokaimi titoulemi. Gala availa bivigaki mwada Yaubada tonagowa. E mokwita wala tataiyau avaka tasapu. \v 8 Kidamwa bitasapu kubilela valu watanawa bubunela, metoya baisa bubunela makwaina bitakouguguli da tayoyuwa kaliga wala. Mitaga kidamwa bitasapu kubilela Baloma Tobumaboma, metoya baisa Baloma Tobumaboma bitakouguguli da tayoyuwa momova kwekanigaga. \v 9 Mapaila ibodaidasi bitamitakwaisi e gala bitakamagwesisi. Paila kidamwa gala bitasomatasi igau bima kweluvala tayoyuwa. \v 10 Mapaila avai tuta bitabanaisi tuta bwaina ibodaidasi bitamitakwaisi taitala baisa taitala. E kala siligaga bitavagaisi makawala baisa matausina sedaiasi todubumi. \s1 Paulo ibuyoyu e italoi \p \v 11 E kugisaisi avaka kala kwaiveka baisa tuta laginiki yamagu titoulegu paila yokomi. \v 12 Matausina availa magisi mwada bikaraiwogaimi bukubobusi, e matausina goli magisi bikikayuwasi deli bikamnomwanasi paila uwosi migila. Ilagoli ikikaraiwogaimi makawala mwada gala bibanaisi kasi lamadada paila Keriso kala korosi. \v 13 Mitaga ka, matausina bogwa eibobusi gala goli ikikabikuwolaisi Karaiwaga makwaina. Magisi mwada yokomi bukubobusi kidamwa gagabila bikamnumonaimi yokomi availa availa bogwa lokutugwalaimi paila makwaina gulogula bobu. \v 14 Ilagoli yeigu bakamnomwana paila wala da Guyausi Yesu Keriso kala korosi. Paila valu watanawa itamwau paila yeigu e yeigu akaliga paila valu watanawa, e uula goli makaina kala korosi. \v 15 Kaina tabobu kaina gala tabobu, baisa gala wala avaka. Ka, baisa wala bipeula, kidamwa Yaubada bivigakaidasi bubulovau. \v 16 Availa availa ibubunasi baisa makawala ovalu watanawa, Yaubada binokapisi matausina e bitalaguva luposi. Yaubada bogwa bivagi makawala baisa matausina e baisa komwaidosi la tomota. \p \v 17 Baisa kala vigimkovila goli. Gala availa bisakaigu agu mwau tuvaila. Paila agu neba\f f \ft Eiboda neba paila uula bidubadu lamadada ola wotetila aposetolo.\f* owowogu isisu, baisa ikibuboti kidamwa yeigu Yesu la tokwatupipi. \p \v 18 E segwaia! Guyau Yesu Keriso la mitakwai bisikailimi komwaidomi. Emeni.