\id EST ESTHER Kiriwina Bible, PNG, April 2010 8/11 \h ESITERI \mt1 MAPILANA ESITERI \is1 Kabovitouula \ip Liliu makwaina isisu mapilana \bk Esiteri\bk* ikaloubusi ola ligisa guyoula Pesia. Baisa liliula natana vilela Yuda natuvaluwa yagala Esiteri. Metoya ola tuvaluwa deli la kimadagi baisa la tomota minana ikoli matausina e kasi tilaula gala wala ikatudoumwaisi matausina. Mapilana buki ikatululuti mina Yudia kasi paka makwaina yagala Purim ammakawala kala vitouula deli avaka uulela.\fig Sakisesi la ligisa|src="HK 00226" size="col" ref="1.1" \fig* \is1 Buki kala katumimisa \io1 Minana Esiteri imila giyouvila 1.1—2.23 \io1 Matauna Amani ikikeiwala 3.1—5.14 \io1 Amani ikatumataisi 6.1—7.10 \io1 Mina Yudia ikatumataisi kasi tilaula 8.1—10.3 \c 1 \s1 Giyouvila Vasiti ikosomapu guyau Sakisesi \p \v 1-2 Ola tuta guyau Sakisesi eiguguyau mapilana Pesia, valu vilouvekala yagala Susa, guyau matauna iguyoi odubasi valu kala bawa 127, ivitouula mapilana Inidia opilibomatu e ila itobu Sudani opilibolimila. \x - \xo 1.1-2 \xt Esi 4.6\x* \p \v 3 Olopola kwaitolula kala taitu eiguguyau, matauna iguli kwaitala paka paila komwaidosi la tosikwawa deli tokaraiwogala valu. Tokabilia metoya Pesia deli Midia isuvisi, makawala goli tokaraiwogala valu, deli gweguya metoya valu mavilousina. \v 4 E nalima natana tubukona olumoulela, matauna isunupuloi komwaidona veiguwala la kabokaraiwaga paila biyomitali la guyau kala gigisa deli kala kalugulogusa. \p \v 5 E oluvi guyau ivagi kwaitala paka paila kala viloumgwa matausina bidubadu si guguwa, deli matausina tonamakava e ikamsi gulitinidesi goli. E ipakapakasi wala omwaininiga iboda kwailima kwaiyu yam. \v 6 E baku makwaina ikatububulaisi metoya karekwa yabubwabwau deli yapupwakau, e isipwaisi miyasina metoya owotunu eiyaulaisi metoya karekwa dairarugu, e ilasouyasi miyasina okabosaga, makwaisina silibawokuva wala, eikwekukwasi okokola makaisina eikovaisi metoya dakuna kwedumokikina yagala mabora. E kebila leisailisi wa baku eiyoudulaisi metoya goula deli siliba, e ikatububulaisi baku metoya dakuna yagala maboro kwepupwakau, dakuna kwebubweyani purubida, kwevivivila kaeki, deli kwebubwabwau dakuna tekwasi. \v 7 E viga makwelasina eititavilasi kasi sopi, goulawokuva wala, deli kasi gigisa migawelu migawelu. Deli guyau ikasali kala waini. \v 8 E kaimomom gala isim kala kalitutila, paila guyau bogwa eikaraiwogi la tosikwawa ibodi tomota taitala taitala bimomom wala ambaisa nanola bikeiita. \p \v 9 E tuta matutona wala minana giyouvila Vasiti ivagi kwaitala paka paila wala vivila olumoulela ligisa. \p \v 10 E yam kwailima kwaiyuwela guyau ipakapaka, matauna imomom kala waini deli la mwasawa. Mapaila idou matausina tailima taiyu yunaki\f a \ft Yunaki baisa matausina eikivaisi kikiyatusi paila bimila tosikwawa biwotetilasi guyau ola buloveka.\f* matausina la tosikwawa titoulela yagasi Meumani, Bisita, Abona, Bigita, Abagita, Setara, deli Kakasi. \v 11 E ikaraiwogi matausina bimaiyaisi minana giyouvila Vasiti, deli kala kulupaipi. E giyouvila minana saina namatabwaila, mapaila guyau magila biyomitali minana kala namanabwaita omitasi matausina tosikwawa deli goli komwaidosi kala viloumgwa. \v 12 Mitaga avai tuta tosikwawa matausina ilukwaisi giyouvila Vasiti avaka guyau la karaiwaga, minana ipaiki gala magila bilokaia. Baisa ivigaki guyau igidumleiya sainela. \p \v 13 E makawala guyau kala gulogula bikatupoi kaidadala valu avaka si nanamsa kwedidabala, katupela paila karaiwaga deli uvagila, mapaila matauna idou la tokatayuvisa, matausina ibodi binikolaisi avaka ibodi bivagi. \v 14 Matausina tuta tuta eikikana paila katayuvisa yagasi, Kasena, Setara, Adimata, Tasisi, Meresi, Masena, deli Memkani - matausina kasitailima kasitaiyu tosikwawa tolesi Pesia deli Midia, iyosisi kabosisu kwevakaveka olopola guyau la kabokaraiwaga. \v 15 E guyau iluki matausina tauwau kawala, “Tauwau, yeigu, guyau Sakisesi, lawitali touwata baisa giyouvila Vasiti deli ulo karaiwaga, mitaga minana ikoulovi ulo karaiwaga! Mapaila avaka da karaiwagasi ililivala bibodi bitavigakaisi minana ke?” \p \v 16 E Memkani iluki guyau deli la tosikwawa kawala, “Giyouvila Vasiti eikaluwou guyau, mitaga matausina la tosikwawa deli wala eikaluwou - e tuvaila goli komwaidosi tauwau olopola guyau la kabokaraiwaga! \v 17 E vivila natana natana olopola guyau la kabokaraiwaga bivitouula bikaluwou la mwala avai tuta bilagi avaka giyouvila bogwa leivagi. E bikaibigasi, kawasi, ‘Guyau Sakisesi ikaraiwogi giyouvila Vasiti bimakaia matauna, mitaga minana ipaiki.’ \v 18 Avai tuta tosikwawa si kukova mapilana Pesia deli Midia bilagaisi bulogala giyouvila la bubunela yam makwaina wala, minasina bilukwaisi si mmwala wa yam makwaina goli. E vivila ambaisa ambaisa gala wala bikamiabaisi si mmwala, deli si mmwala bigibuluwaisi wala si kukova. \v 19 Mwa guyau, kidamwa bukukwabwaili nanamsa makwaina, ibodi bukukwagai m kwaraiwaga binikolaisi, kidamwa Vasiti gala tuvaila biviloubusi omatam. E kukwaraiwogi biginaisi bila osi karaiwaga mina Pesia deli mina Midia, e karaiwaga makwaina gala avai tuta bivigivauwaisi. E bukunevi natana vivila bwaina bigiyouvila kaimapula minana. \v 20 Avai tuta m kwaraiwaga bogwa binikolaisi komwaidona tomota olopola m kwabokaraiwaga, e vivila natana natana bikamiabi la mwala bibwaina, kaina isim la guguwa kaina goli tonamakava.” \p \v 21 E guyau deli la tosikwawa ikabwailisi nanamsa makwaina, mapaila guyau ivagi avaka Memkani la nanamsa. \v 22 Matauna iwitali biga baisa valu mavilousina eiguguyoi, metoya obonasi deli osi ginigini titoulesi, ililivala makawala, kidamwa ibodi tau taitala taitala matauna dabala la kaukweda, deli avaka bilivala baisa kala vigimkovila la karaiwaga. \c 2 \s1 Esiteri igiyouvila \p \v 1 E oluvi, avai tuta guyau nanola sitana imanum, matauna isisu inininanamsa paila avaka Vasiti bogwa leivagi, deli avaka la karaiwaga eikaraiwogi minana. \v 2 Mapaila taivila matausina guyau la tokatayuvisa matausina eivakatitaikinasi baisa matauna ilivalasi kawasi, “Mwa, avaka bomala kidamwa bukusuvali mimilisi vivila naminibwaita minasina gala ikikapugulasi ke? \v 3 Ka, ibodaim wala bukunagi tosikwawa metoya avai valu avai valu makwaisina om kwabokaraiwaga, e bukukwaraiwogi matausina bimaiyaisi komwaidosi minasina naminibwaita kapugopugula baisa om bulukubukwabuya olopola Susa, makwaina goli m vilouveka. E bukusaila minasina oyamala Egai, matauna yunaki iiyamati m vivila, deli ibodi biyamataisi minasina bibwaina. \v 4 E oluvi bukuyosi avaivila minana nambwailim, e bukuvigaki minana bigiyouvila kaimapula Vasiti.” \p Mapaila guyau idoki nanamsa makwaina saina kwemanabwaita, mapaila ivagi makawala. \p \v 5 E olopola Susa isisu taitala guma Yudia yagala Modekai, matauna Yairi latula, odalela Beniamina, e Kisa sola Simei tubusi matauna. \v 6 Avai tuta guyau Nebukadinesa guyoula Babiloni iyosi Yeoyakini matauna guyoula Yuda, ikau metoya Yerusalem e ilau okatupipi, oluwalaisi mabudona tokatupipi matauna Modekai taitala goli matausina. \x - \xo 2.6 \xt 2 Gwe 24.10-16; 2 Lil 35.10\x* \v 7 Matauna natana luleta yagala Esiteri, e obonasi igalela Iberu Adasa. Minana saina naminabwaita deli nagumwakota. Avai tuta Esiteri veyala ikaligasi, Modekai ivakalai minana e ivitubwi wala inaveka makawala latula tatoula iunoki lopola. \p \v 8 Avai tuta guyau bogwa eikagai la karaiwaga kwaivau, e ivayoulisi vivila bidubadu imaiyaisi ovalu Susa, e minana Esiteri madailila wala sala. Minana deli wala ilauwaisi guyau ola mwaininiga oyamala Egai, matauna tokaraiwogala bulukubukwabuya. \v 9 E Egai nambwailila wala Esiteri, e bobonala komwaidona baisa wala minana. Mapaila ivitouula wala iyobuboni minana, bulami makaina la kaikisi deli kala kalamatabwaila wala. Matauna inagi la kabosisu kwematabwaila olopola bulukubukwabuya deli inagi nalima nayu vivila minasina isim kasi naga metoya guyau ola mwaininiga, paila biwotitalaisi minana. \p \v 10 E ka, ola katuloluta wala Modekai, Esiteri gala iyomitali titoulela paila minana vilela Yudia. \v 11 E yam kwaitala kwaitala Modekai bititowa wala bititoma omatala bulukubukwabuya makwaina, iuvakawoli minana ammakawala la sisu, deli avaka bikaloubusi baisa minana. \p \v 12 E paila vivila minasina kasi yobobona yam kwaitala kwaitala iboda kwaitala taitu - kaikisi metoya bulami mro ikikiasi uwosi iboda nalima natana tubukona, e metoya bulami paninita tuvaila nalima natana tubukona. E oluvi, natana natana vivila minasina bilauwaisi baisa guyau Sakisesi. \v 13 E avai tuta natana minasina bisilavi bulukubukwabuya bilaga wa ligisa, minana bisikam avai karekwa wala magila. \v 14 E koyavi minana biuyokaisi guyau, e biyam kaukwau bilauwaisi ituwoli bulukubukwabuya oyamala yunaki Saasagasi, matauna kasi toyamata guyau la ula eivigakiga makawala la kukova. Minana gala tuvaila bikaimilavau baisa guyau, mesinaku wala kidamwa guyau nammbwailila natana minasina, bogwa bikavitagi yagala. \fig Esiteri iuyokaisi guyau Sakisesi|src="Vallotton 1700216" size="col" copy="(EST 2.16) Esther and king" ref="2.16" \fig* \p \v 15 E Esiteri bogwa leima la tuta paila bilokaia guyau - Esiteri minana Abiaili latula e Modekai luleta, matauna ivakalai minana e ivigaki latula. E availa availa bigisaisi Esiteri saina wala iyebwailisi minana. E bogwa leibodi la tuta minana, isikoma kala kwama makawala goli avaka Egai eikatululuti ibodi bisikoma, matauna yunaki, tokaraiwogala bulukubukwabuya. \v 16 Tuta makwaina Sakisesi kwailima kwaiyuwela kala taitu eiguguyau, e olopola naluwotalela tubukona, tubukona yagala Tebeti,\f b \ft Tubukona Tebeti tadoki December.\f* Esiteri iuyokaisi guyau Sakisesi ola ligisa. \v 17 E guyau saina nammbwailila minana ikalisau sala kasi yebwaili, e tuvaila okala kaibisibasi wala minana matauna ikau nanola. Mapaila ivisikoma gweguya kulupaipila okulula, e ivigaki igiyouvila kaimapula Vasiti. \v 18 E oluvi guyau ivagi kwaitala paka kwaiveka paila kala taimamila Esiteri. E matauna idou komwaidona la tosikwawa deli kaidadala valu imaisi wa paka makwaina. E yam makwaina matauna ikaraiwogi yamla vaiwasi olopola komwaidona la kabokaraiwaga, e oluvi guguwa makwaisina ibudoki gweguya, matauna isagali bwadala kasi bobwailila. \s1 Modekai ikoli guyau la momova \p \v 19 E matutona goli, guyau bogwa einagi Modekai matauna biyosi kwaitala wotetila kwaiveka ola kabokaraiwaga. \v 20 E minawenaga Esiteri gala wala ikamituli titoulela paila minana vilela Yudia. Paila Modekai bogwa eiluki minana gala availa biluki, e minana ikabikuwoli matauna, makawala goli eikabikuwoli matauna igau ogodila eiyamati minana. \p \v 21 E ola tuta Modekai leiyosi kabosisu makwaina wa ligisa, Bigitana sola Teresi, matausina kasitaiyu wala yunaki toyamatesi lulu guyau ola bwala. E matausina tokukolosi wala guyau Sakisesi, e ikikeiwalaisi mwada bikatumataisi matauna. \v 22 Modekai inakaigali vavagi makwaina, e iluki giyouvila Esiteri, e oluvi minana iluki guyau avaka Modekai leibani. \v 23 Mapaila inevaisi kala kamokwita, e ibanaisi kamatula makwaina kwekamokwita goli. Mapaila kasitaiyu wala matausina ibuligigaisi kaiyasi wa kai e ikaligasi. E guyau ikaraiwogi kidamwa biginaisi vavagi makwaina bila obukila liliula la kabokaraiwaga. \c 3 \s1 Amani ikikeiwala bikatudoum komwaidosi mina Yudia \p \v 1 Kwaitala tuta guyau Sakisesi ilupi taitala tau la karaiwaga ila walakaiwa yagala Amani, ivigaki matauna dubasi tokaraiwaga komwaidosi. Amani matauna Amedata latula, e Amedata matauna Agagi dalela. \v 2 E guyau idou komwaidosi kaidadala valu ilokaiasi matauna, paila biyomitalaisi kala taimamila Amani. E metoya omatala bitapopula kwaitutusi e bikululusi baisa matauna. Komwaidosi kaidadala valu ivagaisi makawala mesinaku wala Modekai matauna ipaiki bivagi makawala. \v 3 Mapaila guyau la tosikwawa ikatupoiyaisi matauna, avaka uula eikoulovi guyau la karaiwaga. \v 4 E yam kwaitala kwaitala matausina ititainonaisi matauna bikabikaula bivagi makawala, mitaga matauna gala magila binakaigali matausina. Mapaila iluki matausina kawala, “Yeigu guma Yudia e gala wala ibodaigu bataimamila omatala Amani.” Mapaila tosikwawa isalaisi la biga baisa Amani kidamwa ammakawala Amani bivigaki bikiminum Modekai la nanamsa. \v 5 E Amani igidimleiya tutala inikoli kidamwa Modekai gala bitapopula kwaitutula bikavagina baisa matauna, \v 6 deli avai tuta Amani inikoli Modekai matauna guma Yudia, ivitobu nanola mwada kala mipuki Modekai bikogiaki tobidubadu. Mapaila ikatubiaisi la nanamsa kidamwa bikatumataisi komwaidosi mina Yudia isisuaisi olopola Pesia la kabokaraiwaga. \p \v 7 Olopola kweluwotala kwaiyuwela kala taitu guyau Sakisesi eiguyau, tubukona namatala, tubukonela Nisana,\f c \ft Tubukona Nisana tadoki March.\f* Amani ikaraiwaga bikowobobutasi (baisa eididokaisi yagala “Purim”) kidamwa bikibuboti yamla deli tubukonela paila bivagi avaka ikwani. Tutala ikowobobutasi ikibuboti tubukona naluwotala nayuwela, tubukona idokaisi Adari\f d \ft Tubukona Adari tadoki February.\f* oyamla kweluwotala kwaitolula. \p \v 8 Mapaila Amani iluki guyau kawala, “Mwa, budotala tomota bogwa eisipitalaisi m kwabokaraiwaga isisuaisi olumoulela valu kwaitala kwaitala. Si bubunela ituwoli sainela, gala makawala avai boda avai boda. E kala kukugwa, mabudona gala ikikabikuwolaisi karaiwogala valu. E mapaila gala wala avaka kala bwaina kidamwa bukuminumki wala matausina. \v 9 Mwa ulo guyau, kidamwa bibudoki nanom, ibodi bukusaila kwaitala karaiwaga paila bikatumataisi matausina. E ka, kidamwa bukuvagi makawala, yeigu alivala biga katotila kidamwa bogwa gagabila basaili siliba kala mokaila bikalisau lakatutolu luwovasi tani (340 tani) om veiguwa kabosakaila paila kala pilasi m kwabokaraiwaga.” \p \v 10 E guyau ivilili kala kakalougwa, makwaina eivigaki kibila yamala paila avai karaiwaga bimila karaiwaga peula, e isaiki matauna kasi tilaula mina Yudia, matauwena Amani goli, matauna Amedata latula, dalela Agagi. \v 11 E guyau iluki matauna kawala, “Ka, tomota deli goli si guguwa baisa m vavagi wala. Kuvagi avaka nanom baisa matausina.” \p \v 12 E tubukona namatala yamla kweluwotala kwaitolula, Amani idou guyau la toginigini imaisi ililivala karaiwaga e ikikivilasi iloula avai bona avai bona deli iginiginisi si ginigini valu kwaitala kwaitala. E biwitalaisi bilokaia komwaidona tokaraiwogala valu, kaidadala valu deli tosikwawa ola kabokaraiwaga guyau. Mapaila iwitalaisi oyagala guyau Sakisesi e itakwaisi kakalougwa makwaina kibila yamala guyau. \v 13 Tokwaitutula ikauwaisi karaiwaga makwaina ilauwaisi valu kwaitala kwaitala ola kabokaraiwaga guyau. E kala ginigini baisa makawala, kidamwa olopola tubukona yagala Adari yamla kweluwotala kwaitolula, yam makwaina wala komwaidona mina Yudia - tubovau tommoya deli nunumoya toyo gugwadi - bikatumataisi. Gala binokapisaisi matausina bikatumituwolaisi wala e si guguwaga bikauwaisi. \v 14 Karaiwaga makwaina ibodi bikayayaisi baisa valu kwaitala kwaitala wa kabokaraiwaga. Igagabila komwaidosi bikikatubaiasasi paila yam makwaina avaka bikaloubusi. \p \v 15 E guyau ikaraiwogi karaiwaga makwaina bikayayaisi olopola vilouveka valu Susa, e tokwaitutula ilauwaisi biga valu kwaitala kwaitala. Guyau sola Amani isilaisi imomomsi, e mitaga tomotelaga Susa isineiyousi. \c 4 \s1 Modekai inigadi Esiteri bipilasi matauna \p \v 1 Avai tuta Modekai bogwa einikoli komwaidona vavagi makwaisina eikaloubusisi makawala, ikisi kala karekwa deli la ninamwau. E isikamga la saigala ikum koula e ililoula wala olopola valu, deli kala mmayuyu nanola, ikikavivia saina walakaiwa, \v 2 tatoula wala ivakana okabosusuvi biloula wa ligisa. Matauna gala isuvi paila uula availa bisikam saigala gala bitugwalaisi bisuvi. \v 3 E ambaisa ambaisa ikikamitulaisi guyau la karaiwaga olopola komwaidona valu, valam sainela itokaia oluwalaisi mina Yudia. Matausina ipusoposumasi, iuvalamsi deli ikikaviviasi, e deli mebawa tomota isikamsi si saigala e ikumsi koula ikenusi wala opwaipwaia. \fig Valam sainela itokaia|src="Vallotton 1700403" size="col" copy="(EST 4.3) mourning" ref="4.3" \fig* \p \v 4 Avai tuta Esiteri la nawotetila minasina deli matausina la yunaki ilukwaisi minana paila avaka Modekai bogwa leivagi, minana saina imwau nanola sainela. Mapaila iwitali mimilisi karekwa biuyokaisi Modekai bisikam e bikatuloviga la saigala, mitaga gala itagwala bikatulovi miyasina. \v 5 Mapaila Esiteri idou Ataki matauna taitala yunaki wa ligisa guyau einagi matauna Esiteri la touwata, iluki bilokaia Modekai bikatupoi avaka bogwa eikaloubusi deli avaka uula. \v 6 E Ataki ilokaia Modekai obikubaku okabosusuvi biloula wa ligisa. \v 7 Modekai iluki Ataki komwaidona avaka eikikaloubusisi baisa matauna, deli kala bawa mani Amani bogwa eikatotila bisewoya olopola guyau la veiguwa kabosakaila kidamwa komwaidosi mina Yudia bikatumataisi. \v 8 E oluvi isaiki Ataki miyana karaiwaga eikayayaisi olopola mapilana Susa, karaiwogala paila kasi kaliga mina Yudia. E Modekai iluki matauna bikaimali miyana guyau la karaiwaga biuyoki Esiteri, e bikamituli komwaidona avaka eikikaloubusisi, deli binigadi minana bilokaia guyau bikayubabai biyokavivila baisa matauna kidamwa binokapisi la tomota. \v 9 Ataki ivagi makawala, \v 10 e Esiteri iluki la biga paila bikaimilivau biuyoki Modekai kawala, \v 11 “Ka, kidamwa avaitau kaina avaivila gala biyolibiga e bisuvi wala matabudona bwala olumoulela bilokaia guyau, matauna bikaliga wala. Baisa karaiwaga goli. Komwaidona tomota metoya matausina guyau la tokatayuvisa e leila baisa tomota ovalu, komwaidona inikolaisi karaiwaga makwaina. E kadatinidesi wala keda bitakwala metoya karaiwaga makwaina. Kidamwa guyau biyosali la kaitukwa makaina goulawokuva bilokaia avai tomota, e matauna la momova bogwa bikwala. E yeigu bogwa lakatubukona lasisu e guyau gala sitana iwitali agu kwaikivi paila balokaia matauna.” \p \v 12 Avai tuta Modekai ilagi Esiteri la biga, \v 13 e matauna isaiki biga katuloluta kawala, “Taga kunanamsa kudoki nayubwaila yoku paila lokusisu wa ligisa e komwaidomasiga mina Yudia bakabodasi mwau. \v 14 E kidamwaga bukumanum wa tuta makawala baisa, pilasi bima metoya wa labuma baisa mina Yudia, e bikoli matausina. Mitaga yoku bukukwaliga deli tamam litula deli goli la ula bidoumlabasi wala. E ammakawala - kaina goli baisa uula tuta matutona leivigakaimsi lokugiyouvila!” \p \v 15 Esiteri iwitali mapula Modekai kawala, \v 16 “Kula kuvayouli komwaidona mina Yudia olopola Susa bimaisi gulitinidesi, e bukuposumasi deli bukunigadasi paila yeigu. Gala avaka bukukomasi kaina bukumomwaisi biboda kwaitolu yam deli kwaitolu bogi. Ulo nawotetila deli yeigu bakavagaisi makawala wala. E oluvi balokaia guyau, ilagoli bakoulovi karaiwaga makwaina. Kidamwa bakaliga paila lavagi baisa, desi wala, bakaliga.” \v 17 E Modekai isilavi ila ivagi komwaidona avaka Esiteri leiluki bivagi. \c 5 \s1 Esiteri idou guyau sola Amani bilokaiasi ola kamkwam \p \v 1 E kwaitolula yam Esiteri eipusoposuma, minana isikam giyouvila kala karekwa e ila itoli omatala matabudona bwala olumoulela, itovilaki guyau la takaikaia. E guyau bogwa leisibogwa ola takaikaia; matala eilokaia okabosusuvi. \v 2 Avai tuta guyau eigisi giyouvila Esiteri eitotu okoukweda, saina ikau nanola minana, mapaila iyosali la kaitukwa makaina goulawokuva ilokaia minana. E minana isuvi ilokaia iyosi matala makaina kaitukwa. \v 3 E guyau ikatupoi, kawala, “Giyouvila Esiteri avaka magim? Kulukwaigu avaka magim, e bogwa goli bukuyosi - kaina goli kabulotala ulo kabokaraiwaga.” \p \v 4 Mitaga Esiteri ivitakauloki kawala, “Mwa ulo guyau, magigu yoku som Amani ibogi bukuwaisi okamkwam makwaina bakatubiasi paila yokomi.” \p \v 5 Mapaila guyau ikaraiwogi Amani bimakaia nanakwa e gagabila kasitaiyu wala bilokaiasi Esiteri ola kamkwam. Mapaila guyau sola Amani ilokaiasi Esiteri ola kamkwam. \v 6 Tutala imomomsi kasi waini, guyau ikatupoi Esiteri kawala, “Ve! Kulukwaigu avaka magim, e bukuyosi. Ka, yeigu gagabila wala basakaim, kaina goli bukunigadi kabulotala ulo kabokaraiwaga basakaim wala.” \p \v 7 E Esiteri ivitakauloki guyau kawala, \v 8 “Mwa, ulo guyau, kidamwa kukwamiabaigu ibodi ulo kapuloki bukuvagi, ka, magigu yoku som Amani nabwaia bukumakaiagusi tuvaila, bavagi kwaiyuwela mi kamkwam bukukwamsi. E wa tuta matutona goli balukwaim avaka magigu.” \s1 Amani ikikeiwali bikatumati Modekai \p \v 9 Avai tuta Amani isilavi kamkwam makwaina, matauna nanola deli kala mwamwasila deli kala lumkola saina bwaina. Mitaga oluvi igisi Modekai wa lulu, e tutala Amani isunapula, Modekai gala itokaia kaina sitana biyomitali kala taimamila matauna. Mapaila Amani saina igidumleiya baisa matauna. \v 10 Mitaga ipeuloki wala ila ola bwala. Oluvi idou sala imaisi ola bwala e iluki la kwava Seresi bisilomla deli matausina. \v 11 E omitasi sala komwaidona, Amani ikamnimoni la guguwa kala bidubadu, deli litula kasi bawa, e ammakawala guyau eilupi la karaiwaga matauna, deli ammakawala kala vakaila la karaiwaga odubasi guyau la tosikwawa komwaidosi. \v 12 E isaitaula wala ilivala kawala, “E kala kukugwa goli giyouvila Esiteri eivagi kwaitala kwamkwam gala wala paila availa mitaga guyau wala e yeigu. Deli tuvaila eidouvauwaima nabwaia bakakaimilavau. \v 13 Mitaga avai tuta bagisi matauna guma Yudia Modekai eisisibodi lulu, makawala kaitala kaiyala eikalisagi matagu, mapaila vavagi makwaisina lakamnimoni gala wala avaka dimlesi baisa yeigu.” \p \v 14 Mapaila la kwava deli goli komwaidosi sala ilukwaisi matauna kawasi, “Avaka paila gala bukukwaliaii kwaitala kabolasau uvaluwotala uvatala kala kwaiwonaku bila walakaiwa? E nabwaia kaukwau bukunigadi guyau bukuyosi Modekai bukulasoya okabolasau e yoku bukula okamkwam mwasawawokuva wala.” E Amani idoki nanamsa makwaina saina bwainigaga mapaila ikaliaii kwaitala kabolasau. \c 6 \s1 Guyau Sakisesi ikabwaili Modekai \p \v 1 E wa bogi makwaina guyau gala wala ibodi bimasisi, mapaila ikaraiwogi mapilana buki liliula la kabokaraiwaga bimiakaisi e bikalawaisi bilagi. \v 2 E olumoulela makatupona eikalawaisi isisu livalela ammakawala Modekai eisimitali guyau eikikeiwalaisi mwada bikatumataisi - matausina tokeiwala yagasi Bigitana sola Teresi, kasitaiyu wala ligisa yunakila matausina toyamatesi guyau la bwala. \x - \xo 6.2 \xt Est 2.21-22\x* \v 3 E guyau ikatupoi kawala, “Avai kabwaila deli avai mapu leitamapwaisi Modekai paila baisa?” \p Mitaga la touwata ivitakaulokaisi matauna kawasi, “Gala wala avaka tavigakaisi matauna.” \p \v 4 E guyau ikatupoi kawala, “Ki gala taitala ulo tosikwawa olumoulela ligisa?” \p E tuta matutona wala Amani eisusuvi omwaininiga; leima mwada binigadi guyau e bilisikolaisi Modekai kaiyola okabolasau makwaina bogwa eikatubiasi. \v 5 Mapaila la touwata ivitakaulokaisi kawasi, “Amani goli matauna ka, eitulotula bigisaim.” \p E guyau ilukwaiwa kawala, “Kulukwaisi bisuvi bima.” \p \v 6 Mapaila Amani isuvi, e guyau iluki kawala, “Ka, taitala tau yeigu saina magigu bakabwaili matauna. E avaka ibodi bavagi paila tau matauna?” \p E Amani inanamsa titoulela, “Avai tauga guyau saina magila bikabwaili? Bogwa wala yeigu.” \p \v 7-8 Mapaila Amani ivitakauloki guyau kawala, “Mwa, kukwaraiwaga miyasina karekwala guyau bimaiyaisi paila tau matauna - ka, miyasina kam kwarekwa lokusisikoma. Kukwaraiwogi makwaina kam kulupaipi bisailisi om wosa titoulem. \v 9 E tuvaila kunagi taitala kasi todabala m tosikwawa bilobu tau matauna, e bivisiaila wa wosa, bivakadi bilau obikubaku. E tutala bililoulasi ibodi matauna todabala bikikawau kawala, ‘Ka, kugisaisi ammakawala guyau bimapu tau matauna saina magila bikabwaili!’” \p \v 10 Oluvi guyau iluki Amani kawala, “Kunanakwa kukwau miyasina karekwa deli kubia wosa e kuvagi makawala paila kala kabwaila Modekai guma Yudia. Kuvagi komwaidona avaka avaka makawala bogwa lokunagi. E bukubani matauna eisisu okabosusuvi bimaima wa ligisa.” \fig Ka, kugisaisi ammakawala guyau bimapu matauna|src="Vallotton 1700611" size="col" copy="(EST 6.11) king leads horse" ref="6.11" \fig* \p \v 11 Mapaila Amani ikau miyasina karekwa deli ibia wosa, e ilau ilobu Modekai. Modekai isila wa wosa, e Amani ivakadi matauna ilau olopola bikubaku. Tutala ililoulasi Amani ikikawau baisa tomota kawala, “Ka, kugisaisi ammakawala guyau bimapu tau matauna saina magila bikabwaili!” \p \v 12 E oluvi Modekai ikaimilavau okabosusuvi biloula wa ligisa, e Amani ivananakwa ila ola bwala, ivakanunuvi migila deli kala mmosila. \v 13 E iluki la kwava deli sala paila vavagi makwaisina eiviloubusisi baisa matauna. E mapaila la kwava deli goli matausina sala tokabitam ilukwaisi matauna kawasi, “Ka, yoku bogwa lokuvitouula lokumama baisa Modekai. Matauna guma Yudia, e yoku gala ibodaim bukuvabu matauna. Kala gigisa bogwa eimati bivabwaim.” \s1 Amani ikatumataisi \p \v 14 Igau wala eililivalasi, e yunaki saina nanakwa iviloubusisi ikammalaisi Amani bilauwaisi ola kamkwam Esiteri. \c 7 \p \v 1 E guyau sola Amani ilokaiasi Esiteri ikamsi \v 2 baisa goli lilouyuwesi kamkwam. Tutala imomomsi kasi waini e guyau ikatupoivau minana kawala, “Giyouvila Esiteri, ki, avaka magim? Kulukwaigu e bogwa wala bukuyosi. Kaina goli basakaim kabulotala ulo kabokaraiwaga.” \p \v 3 E giyouvila Esiteri ivitakauloki kawala, “Mwa, ulo guyau, kidamwa bogwa bukuvagi makawala ulo kapuloki, baisa wala magigu - kidamwa yeigu basisu namomova, deli kidamwa ulo tomota bisisuaisi tommomova. \v 4 Ulo tomota deli goli yeigu bogwa leikeiwalaimasi paila bakakaligasi. Kidamwa avai mwau wala, kaina makawala bigimlokaimasi ula, gala wala ibodi bavitakaula deli gala bayogugwesi wowom. Mitaga yakamaisi bogwa eivakatitaikina ma tutasi bikatumataimasi - bakadoumlabasi wala!” \p \v 5 E guyau Sakisesi ikatupoi giyouvila Esiteri kawala, “Availa ikaiveka nanola bituvaluwa bivagi makawala? Avai tau matauna?” \p \v 6 E Esiteri ivitakauloki kawala, “Ka, kama tilaulasi, kama tolamadadasi, matauwena tomitugaga goli Amani!” \p E Amani itobu matala igigisi guyau sola giyouvila deli kala kokola sainela. \v 7 E guyau itokaia deli la gidumleiya, isilavi bwala e isunapula ila okoukweda. Amani bogwa eivitusi guyau bogwa eininatotila bimipuki matauna paila baisa, mapaila isikuvata wala wa bwala iyokavivila baisa giyouvila Esiteri paila bikoli la momova. \v 8 E Amani la tuta leikapusi Esiteri okabala biyokavivila paila binokapisi matauna, e la tutaga guyau eikaimilavau metoya okoukweda leima wa bwala. E avai tuta guyau eigisi makawala, ikawota kawala, “Wa! Ki, tau matauna mwada bimokaia giyouvila omatagu wala olopola ulo ligisa tatougu?” \p E avai tuta guyau ikapatu, yunaki ikapolaisi pwanetala Amani. \v 9 Oluvi taitala matausina yunaki yagala Abonai ilivala kawala, “Ka, eimwainigaga Amani leikaliaii kwaitala kabolasau ola valu mwada bilasouya Modekai, matauna eikoli m momova. E kala wonaku uvaluwotala uvatala isividoga bila walakaiwa!” \p Mapaila guyau ikaraiwogi kawala, “Kulasouyasi Amani okabolasau makwaina!” \p \v 10 Mapaila ilasouyasi Amani okabolasau makwaina eikaliaii paila Modekai. Oluvi guyau imanum nanola. \c 8 \s1 Guyau ikaraiwogi mina Yudia biyowaimapusi \p \v 1 E yam makwaina wala guyau Sakisesi ikasali komwaidona bigukeyala Amani matauna kasi tilaula mina Yudia, e isaiki giyouvila Esiteri. Mapaila Esiteri ikamituli baisa guyau paila Modekai matauna taitala dalela, e wa tuta matutona itugwali Modekai ibodi bisuvi bitotu omatala guyau. \v 2 E guyau ivilili makwaina kala kakalougwa eiuvigaki kibila yamala (makwaina goli leikaimali metoya baisa Amani) e isaiki Modekai. E Esiteri inagi Modekai bikaraiwogi komwaidona bigukeyala Amani. \p \v 3 Mapaila Esiteri ilukivau guyau. Ikapusi okaikela guyau deli la valam. E minana ikayubabai baisa matauna ammakawala bivigaki bisilibodi pakula makwaina Amani matauna dalela Agagi eikikeiwali mwada bivagi baisa mina Yudia. \v 4 E guyau iyosali la kaitukwa makaina goulawokuva wala ilokaia minana, mapaila minana itomalaula ilivala kawala, \v 5 “Mwa, ulo guyau yoku, akoma lopom, kidamwa kuyebwailigu deli kidamwa kudoki duwosisia wala, bwaina kuwitali kwaitala karaiwaga paila bisilibodi la karaiwaga Amani e taga bivagaisi makawala - ka, karaiwaga makwaina matauwena latula Amedata dalela Agagi eisaili paila kama katudoumsi komwaidomasi mina Yudia olopola m kwabokaraiwaga. \v 6 Mwa, ammakawala bavigaki kidamwa kabommayuyu makwaina bisunapula baisa ulo tomota, e veyagwa tatougu bikatumataisi?” \p \v 7 Oluvi guyau Sakisesi iluki giyouvila Esiteri sola Modekai matauna guma Yudia, kawala, “Ka, bogwa lakatumati Amani paila eikikeiwalaimi yokomi mina Yudia, deli bigukeyala bogwa lasaiki Esiteri. \v 8 Mitaga avai karaiwaga biwitalaisi metoya oyagagu deli bitakwaisi kibila yamagu, gala ibodi bitakodidaimi. Mitaga, ibodi wala bukuginisi avaka wala magimi bilokaia mina Yudia. E ibodi bukuginisi oyagagu deli bukutakwaisi kibila yamagu.” \p \v 9 Vavagi makwaisina eivitoulai olopola natolula tubukona, tubukona yagala Sivana\f e \ft Tubukona Sivana tadoki May.\f* oyamla kwailuwoyu kwaitolula. Modekai idou komwaidosi guyau la toginigini imaisi, ililivala e iginiginisiga guyau la karaiwaga bilokaia mina Yudia deli baisa tokaraiwaga, kaidadala valu, deli goli baisa tosikwawa komwaidosi olopola lakatutala kwailuwoyu kwailima kwaiyu valu, eivitouula mapilana Inidia e leila itobu mapilana Sudani. Karaiwaga miyasina eiginaisi eilokaia valu kwaitala kwaitala metoya obonasi deli si ginigini titoulesi, e baisa mina Yudia obonasi deli si ginigini titoulesi. \v 10 Modekai ikaraiwogi biginaisi oyagala guyau Sakisesi, oluvi matauna itaku guyau kibila yamala olumoulesi miyasina. E tokaitutula isilasi guyau ola wosa nagigigibula e ilosi ipataisi miyasina. \p \v 11 Ka, miyasina karaiwaga kala ginigini ikamitububuli makawala guyau bogwa eitagwala mina Yudia eisisuaisi valu kwaitala kwaitala bikatubaiasasi paila bikolaisi titoulesi. Mitaga kidamwa avai boda olopola avai valu magisi biwaiyasi mina Yudia, e ibodi mina Yudia bikosomapusi bitovilasi bilaku lewa, bikatumataisi matausina deli goli si kukova deli litusia. Ibodi bikatumituwolaisi matausina gala potu gala veu, e si guguwaga bikauwaisi kasi bigukeya. \v 12 Karaiwaga makwaina biviloubusi olopola Pesia la kabokaraiwaga komwaidona olopola tubukona naluwotala nayuwela, tubukona Adari oyamla kwailuwotala kwaitolula mwada yam makwaina yamla kasi katudoum mina Yudia. \v 13 E vavagi makwaina bikamitulaisi bimila karaiwaga deli bikagaiyaisi baisa tomota taitala taitala ovalu kwaitala kwaitala. E avai tuta yam makwaina bima, mina Yudia bogwa bikatubaiasasi paila bikeulasi lugwa baisa kasi tilaula. \v 14 E guyau ikaraiwogi matausina tosisila wosa isilasi ola wosa minasina e isakauligigibulasi ilosi. Tuvaila karaiwaga makwaina ikagaiyaisi ovilouveka Susa. \p \v 15 E Modekai isilavi ligisa, e eisisikam kala karekwa makawala goli gweguya, kala karekwa kala vau bwabwau deli pupwakau, e yatala kala kakapula yaminabwaita kala vau dairarugu, deli kwaitala kwematabwaila kala kulupaipi goulawokuva wala. Mapaila tomota okadumalagela Susa igougovasi, e isisawilasi deli si mwasawa. \v 16 E matausina mina Yudia imwamwasila ninasi deli itagam luposi, imwasawasi deli ilumkolaisi kala lumkola tomgwaga wala. \v 17 E ambaisa ambaisa guyau la karaiwaga ikalauwaisi, ovilouvakaveka deli valu kwaitala kwaitala, mina Yudia ivaiwasisi yam makwaina e deli kala mwamwasila ninasi ipakapakasi wala. E makawala goli, bidubadu tomota ituwoli itoulalasi osi boda mina Yudia, paila uula ikukolaisi matausina tuta baisa. \c 9 \s1 Mina Yudia ikatumataisi kasi tilaula \p \v 1 E tubukonela Ada e yamla kwailuwotala kwaitolula bogwa eisunapula, yam makwaina guyau la karaiwaga biviloubusi, e yam makwaina wala mina Yudia kasi tilaula eipipikwakusi mwada bitomgwagasi odubasi mina Yudia. Mitaga kaimapula, mina Yudia itomgwagasi odubasi kasi tilaula. \v 2 E osi katuposula mina Yudia ovalu kwaitala kwaitala ola kabokaraiwaga guyau, komwaidosi mina Yudia ikatubaiasasi paila biyowaisi deli availa magila biyogagi matausina. E tomota metoya ambaisa ambaisa ikukolaisi matausina, e gala availa gagabila bikalisuwoli matausina. \v 3 E makawala goli, komwaidosi tokaraiwogela valu - tokaraiwaga, kaidadala valu, deli guyau la todidabala - ipilasaisi mina Yudia paila uula ikukolaisi Modekai. \v 4 E olopola guyau la kabokaraiwaga, komwaidosi tomota inikolaisi mokwita Modekai la karaiwaga saina walakaiwa metoya wa ligisa, deli la karaiwaga imwaimwena tuvaila. \v 5 Mapaila mina Yudia gagabila wala bivagaisi avaka ninasi baisa kasi tilaula. E iwaiyasi kasi tilaula metoya opuluta e ikatumataisi matausina. \p \v 6 Olopola Susa wala, makwaina kasi vilouveka valu makwaisina, mina Yudia ikatumataisi tomota kala bawa lakatulima. \v 7-10 Amani, Amedata latula, matauna kasi tilaula mina Yudia, litula deli wala ikaligasi kasi bawa tailuwotala yagasi, Pasanidata, Daliponi, Asipata, Porata, Adalia, Aridata, Pamasita, Arisai, Aridai, deli Vaisata. Mitaga mina Yudia gala ikwaiyaisi si valu. \p \v 11 E oyamla wala makwaina ilukwaisi guyau paila kasi bawa tomota eikatumataisi olopola Susa. \v 12 Oluvi guyau iluki giyouvila Esiteri kawala, “Ka, olopola Susa viloutinidesi wala mina Yudia eikatumataisi lakatulima tomota deli goli matausina tailuwotala Amani litula tauwau. E kaina bogwa leiuvagaisi saina ikalisau olopola valu kwaitala kwaitala! E tuta baisa avaka magim? Ka, basakaim wala. Kulukwaigu avaka magim tuvaila e basakaim wala.” \p \v 13 E Esiteri ivitakauloki guyau kawala, “Mwa ulo guyau yoku, akoma lopom, kidamwa bukutagwala nabwaia mina Yudia olopola Susa tuvaila bivigakaisi makawala leivigakaisi lagaila. E deli bukukwaraiwaga Amani litula uwosi matausina tailuwotala bilasouyasi okabolasau.” \v 14 Mapaila guyau ikaraiwogi bivagaisi makawala, e karaiwaga makwaina ilauwaisi ikagaiyaisi olopola Susa. E Amani litula tailuwotala uwosi ilauwaisi ilasouyasi si kabogigisa tomota komwaidona. \v 15 E tubukonela Adari oyamla kwailuwotala kwaivasila, mina Yudia olopola Susa ilosi poulotala ililatu, e itokaiasi ikatumataisi tuvaila tomota kasi bawa lakatutolu. Mitaga tuvaila gala wala ikwaiyaisi si valu. \p \v 16 E mina Yudia olopola valu kwaitala kwaitala tuvaila ikatubaiasasi paila bikolaisi titoulesi. Matausina ikatumataisi kasi tilaula kasi bawa 75,000, matausina goli idokaisi mina Yudia mina kukolosi. Mitaga gala ikwaiyaisi si valu. \v 17 Vavagi makwaina eikaloubusi olopola tubukona Adari oyamla kwailuwotala kwaitolula. E eiyam kwailuwotala kwaivasila yam, matausina gala tuvaila ikatumatasi, mitaga yam makwaina ivigakaisi si kabolagisa. \v 18 E avai tuta matausina mina Yudia eisisuaisi olopola Susa, bogwa eikatumataisi kasi tilaula wa yam makwaisina kwailuwotala kwaitolula deli yam kwailuwotala kwaivasila, e yam kwailuwotala kwailimala isaimwaisi katumata e gala tuvaila ikatumatasi. \v 19 E mauula matausina mina Yudia eisisuaisi oviloukikekita ikabomaisi yamla kwailuwotala kwaivasila tubukonela Adari. E yam makwaina ivigakaisi yamla vaiwasi, kabomwasawa, deli paka, e deli goli ivilabwailasi kʹasi baisa taitala taitala. \s1 Purim Pakala \p \v 20 Modekai igini livalela vavagi komwaidona makwaisina, e iwitali miyasina ilokaia komwaidosi mina Yudia eisisuaisi ambaisa ambaisa, katitaikina deli kaduwonaku olopola Pesia la kabokaraiwaga, \v 21 e iluluki matausina bikabomaisi yam makwaisina kwailuwotala kwaivasila deli kwailuwotala kwailimala olopola tubukonela Adari, e yam makwaisina bivigakaisi kabovaiwasi taitu kwaitala kwaitala. \v 22 Paila yam makwaisina goli mina Yudia eikatumataisi kasi tilaula, e tubukona minana mwada kabovalam deli kabosikulukululu, mitaga matausina ivigakaisi tubukonela si kabokaimwana deli si lagisa. Modekai eiluki matausina ibodi bikabomaisi yam makwaisina paila wala bipakapakasi, bikikaimwanasi, deli biuvilabwailasi kʹasi baisa taitala taitala, deli goli bisisakaisi tonamakava. \v 23 Mapaila mina Yudia saina ikabikuwolaisi Modekai la karaiwaga, e mwasawela ivigakaisi kwaitala kasi gulogula taitu kwaitala kwaitala. \p \v 24 E Amani matauna Amedata latula dalela Agagi, matauna kasi tilaula mina Yudia - ikowobobuta (gulogula yagala “Purim”) paila bikibuboti yamla mina Yudia kasi katumata, paila matauna bogwa eivitobu nanola bikatudumani wala matausina. \x - \xo 9.24 \xt Est 3.7\x* \v 25 Mitaga Esiteri eilokaia guyau Sakisesi, e guyau ikagai karaiwaga makwaisina bogwa eiginaisi, e mauula Amani eisilagi makawala kabosilagi makwaina bogwa eivitobu paila mina Yudia. Mapaila matauna deli litula ilasouyasi metoya okabolasau makwaina. \v 26 Baisa uula yam makwaisina eivigakaisi si vaiwasi, yagala eidokaisi Purim. Paila uula Modekai eigini la karaiwaga miyana e oluvi vavagi makwaisina eikaloubusi baisa matausina, \v 27 mauula mina Yudia ivigakaisi imila karaiwaga kwaitala paila titoulesi deli goli tubusia tuta oluvi, deli availa availa kaina bimila guma Yudia, kidamwa taitu kwaitala kwaitala avai tuta yam makwaisina bisakailasi, matausina bikabomaisi makwaisina metoya avaka Modekai eikaraiwogi bivagaisi. \v 28 E karaiwaga makwaina ikatukikitaisi kidamwa mina Yudia tubwa tubotala tubotala tuta oluvi olopola valu viloukikekita deli vilouvakaveka ibodi biluluwaisi e bikabomaisi makwaisina yamla Purim \f f \ft Mapilana buki ilukwaidasi uulotoula mina Yudia kasi paka Purim Pakala kala vitouula.\f* igau tuta gala wala biwokuva. \p \v 29 Oluvi giyouvila Esiteri minana Abiaili latula, sola Modekai, iginaisi yatala karaiwaga, e otapwala miyana minana igini avaka la karaiwaga kala peula. Karaiwogala paila Purim avaka Modekai bogwa eiginibogwi. \v 30 E ginigini miyana ikamitulaisi baisa komwaidosi mina Yudia, e yatala yatala miyasina iwitalaisi ilokaia komwaidosi mina Yudia matausina eisisuaisi olopola 127 viluwela Pesia ola kabokaraiwaga. Karaiwaga makwaina bivigaki kidamwa mina Yudia bibodaisi vakota deli sibwabwaila, \v 31 e karaiwaiga makwaina ikugwai matausina deli tubusia paila bikabomaisi makwaisina yamla Purim okala tuta mokwita, makawala wala isopeilisi karaiwaga ituwoli ituwoli paila kala kaboma posuma deli tutala ninamwau. Baisa Modekai sola giyouvila Esiteri si karaiwaga makawala. \v 32 E Esiteri la karaiwaga ikatukikiti paila kala karaiwaga makwaina Purim bogwa leiginaisi wa buki pilakatubili. \c 10 \s1 Sakisesi sola Modekai si karaiwaga saina vakaigaga \p \v 1 E guyau Sakisesi ikaraiwogi paisewa mwau deli la kominimani baisa tomota matausina eisisuaisi mapilasina okawolawa deli matausina eisisuaisi olopola la kabokaraiwaga. \v 2 E komwaidona vavagi leivagi saina kabokatubau, deli goli livalela komwaidona ammakawala eilupi Modekai la kaisisu eila walakaiwa, iginaisi obukila liliula si karaiwaga guyousi Pesia deli Midia. \v 3 E Sakisesi matauna guyau kalamwaleta, e osikowala Modekai matauna guma Yudia. Matauna isim kala taimamila deli la tomota saina iyebwailisi matauna. Matauna eiwotetila paila la tomota kasi bwaina deli paila komwaidona tubusia tuta oluvi bisibwabwailasi.