\id 2CH 2CH, 2 CHRONICLES, Kiriwina Bible, PNG, April 2010 \h 2 LILIU \mt1 LILIU PILIYUWELA \is1 Kabovitouula \ip Mapilana \bk Liliu Piliyuwela\bk* livalela eivitouula ambaisa mapilana \bk Liliu Pilimatala\bk* kala vigimkoluva. Ikugwa ilivala paila Solomoni la guyau ila itobu tuta makwaina ikaliga. Isetuwoli igini ammakawala Yeroboam ikugwai mina Isireli madilasina opiliyavata e ikowolovaisi guyau Rioboam, matauwena Solomoni latula, avai tuta iyosi la guyau paila madilasina opilibolimila. Oluvi ilivala wala paila kabokaraiwaga makwaina opilibolimila, baisa Yuda dalela, ila itobu tuta makwaina iyoulisi Yerusalem 586 BC. \is1 Buki kala katumimisa \io1 Solomoni la guyau 1.1—9.31 \io2 a) Taitu makwaisina ivitouula la guyau \io2 1.1-17 \io2 b) Bwala Kwebumaboma ikaliaiisi \io2 2.1—7.10 \io2 c) Taitu makwaisina oluvi \io2 7.11—9.31 \io1 Madalasina opiliyavata si kowolova 10.1-19 \io1 Mapilana Yuda la gweguya liliusi 11.1—36.12 \io1 Yerusalem eiyoulisi 36.13-23 \c 1 \s1 Solomoni la nigada paila kabitam \r (1 Gwe 3.1-5) \p \v 1 E Solomoni matauna guyau Debida latula saina igiyoumkumku ikaraiwogi Isireli kabokaraiwaga, e Guyau la Yaubada imitukwaii matauna e ivigaki peuligaga sainela. \p \v 2 Guyau Solomoni ikaraiwogi komwaidona kumatoula matausina ikikaraiwogaisi tokabilia kasi bawa lakatuluwovila deli lakatuvila, komwaidona tokaidadala valu, dala tommoyesi, deli komwaidona tomota, \v 3 ikaraiwogi matausina bilosi deli matauna ovalu makatupona si kabotapwaroru mapilana Gibioni. Bilosi mapilana paila uula Guyau la Buliyoyova metitokila baisa, makwaina goli Mosese matauna Guyau la touwata leikaliaii oviloupakala. \v 4 (E Kabutu Didawogala eitotu Yerusalem olumoulela Buliyoyova makwaina guyau Debida eikaliaii avai tuta eikaimilivau Didawaga makwaina metoya Kiriati Yearim.) \x - \xo 1.4 \xt 2 Sml 6.1-17; 1 Lil 13.5-14; 15.25—16.1\x* \v 5 Kabogwabu lula makwaina Besaleli matauna Uri latula e Ura tabula eiyouduli metoya tanumnumta barasi deli eitotu ovalu Gibioni omatala Guyau la Buliyoyova. Guyau Solomoni deli komwaidona tomota itapwarorusi baisa Guyau metoya mapilana. \x - \xo 1.5 \xt Sun 38.1-7\x* \v 6 E omatala Guyau la Buliyoyova Solomoni itemmali Guyau metoya igibugabu lula odabala kabogwabu makwaina eiyoudulokaisi metoya tanumnumta barasi; ikatumataisi lakatuluwotala mauna e igibukwaisi lula odabala makwaina. \p \v 7 E wa bogi makwaina Yaubada eiviloubusi baisa Solomoni ikatupoi kawala, “Ki avaka magim basakaim ke?” \p \v 8 E Solomoni ivitakauloki Guyau kawala, “Tuta tuta kuyomitali m mitakwai saina siligaga baisa tamagu Debida, e baisa tuta bogwa lokutugwalaigu laguyau bakaimapu matauna. \v 9 Mwa, Guyau Yaubada, m biga katotila lokuvagi baisa tamagu. Yoku lokuvasanaigu baguyoi odubasi tomota matausina saina bidugaga gala ibodi bitakalau. \x - \xo 1.9 \xt Vit 13.16; 28.14\x* \v 10 Mapaila kusakaigu kabitam deli kateta magigu bakaraiwaga odubasi matausina. Mitaga ammakawalaga bavigaki bakaraiwogi mabudona m tomota saina bidugaga?” \p \v 11 E Yaubada ivitakauloki Solomoni, kawala, “Yoku bogwa kunagibau. Kaina bukunigada paila guguwa bidubadu, veiguwa, kam nikoli bikanuvagasi, kam tilaula bikaligasi, kaina m momova bikaduwonaku, mitaga kaimapula yoku lokunigadi kabitam deli ninitalapula paila bukuguyoi ulo tomota, paila matausina yeigu lavigakaim lokuguyau. \v 12 Yeigu bogwa basakaim kabitam deli nikoli. Deli tuvaila bakatumkulovi, basakaim saina bidugaga guguwa, veiguwa deli kam nikoli bikanuvagasi gala taitala matausina giyoububogwa makawala kaina matausina giyouwovau tuta oluvi.” \s1 Guyau Solomoni la peula deli la veiguwa \r (1 Gwe 10.26-29) \p \v 13 Mapaila Solomoni isilavi makatupona kabotapwaroru mapilana Gibioni, ambaisa Guyau la Buliyoyova eititoki, e ikaimilavau Yerusalem. E baisa isisu iguyoi Isireli. \v 14 Matauna ikatuyouli lakatuluwotala lakatuvasi waga kaibibiu deli 12,000 wosa. Mimilisi isaim mapilana Yerusalem, e mimilisi iwitali ilosi ovilouvakaveka ituwoli ituwoli. \x - \xo 1.14 \xt 1 Gwe 4.26\x* \v 15 Wa tuta matutona iguguyau e siliba saina bidugaga kala bawa makawala dakuna olumoulela Yerusalem, deli kweisila saina bidugaga, makawala kala bawa riga okuvalila koyala Yuda. \v 16 E mina Msiri deli mina Silisia igigimwalasi wosa baisa avai valu avai valu, \x - \xo 1.16 \xt Kak 17.16\x* \v 17 e tuvaila makawala mina Itipita igigimwalasi waga kaibibiu. Mitaga Solomoni la towotetila ikikaraiwogaisi gigimwala makwaisina. Isakaisi guyousi mina Itai deli mina Siria si wosa deli si waga kaibibiu, e bigimolaisi waga kaibibiu kaitala mapula lakatulima lakatutala siliba, e natana wosa mapula lakatutala kweluwolima siliba. \c 2 \s1 Katubaiasa Bwala Kwebumaboma kala kaliai \p \v 1 E Guyau Solomoni inanamsa bikaliaii kwaitala Bwala Kwebumaboma paila Guyau bibodi kala taimamila e tuvaila bikaliaii la ligisa titoulela. \v 2 Matauna inagi 70,000 tauwau paila tokatakewasi guguwala Bwala Kwebumaboma e 80,000 totaisi dakuna wa koya. E 3,600 kasi bawa paila bikugwaiyaisi paisewa makwaisina. \p \v 3 E Solomoni iwitali biga baisa guyau Iram matauna guyoula Taia kawala, “Mwa anigadaim kutagwala bitapaisewa kadataiyu makawala lokuvigaki tamagu, guyau Debida, avai tuta leigimoli mabubosina youdila kweisila paila bikaliai la ligisa. \v 4 E yeigu bakaliaii kwaitala Bwala Kwebumaboma paila kala taimamila Guyau ulo Yaubada. Makwaina goli bivigaki kwebumaboma, e ulo tomota deli yeigu bakatapwarorusi baisa matauna bakagibugwabusi maiina simasimina metoya avai vana avai vana e bakasemakavaisi beredi kwebumaboma baisa matauna yam kwaitala kwaitala, deli bakasemakavaisi lula kwegibugabu kaukwau deli koyavi kwaitala kwaitala e makawala goli yam Sabate, Navau Tubukona Pakala, deli goli ituwoli yam makwaisina kwebumaboma paila kala taimamila Guyau ma Yaubadasi. Matauna bogwa leikaraiwogi mina Isireli bivagaisi makawala tuta gala biwokuva. \v 5 Yeigu ananamsa bakaliaii kwaitala Bwala Kwebumaboma kwaiveka, paila uula ma Yaubadasi tovakaigaga sainela ikalisuwoli avai yaubada avai yaubada ituwoli. \v 6 Ilagoli gala wala ibodi availa bikaliaii Yaubada la Bwala Kwebumaboma, paila labuma saina kwaivekagaga gala wala bibodi matauna. E ammakawala bakaliaii kwaitala bwala kwebumaboma makwaina bikalisau makatupona leigibugabusi lula maiina simasimina baisa Yaubada? \x - \xo 2.6 \xt 1 Gwe 8.27; 2 Lil 6.18\x* \v 7 Mapaila kuwitali taitala kala tovagi leilai bimakaiagu, matauna kala toyoudila goula, siliba, tanumnumta barasi, tanumnumta aiyani, deli biyouduli karekwa burum, dairarugu, toyo bweyani. Matauna bipaisewa deli matausina toyoudila tokabitam tolesi Yuda deli Yerusalem matausina goli tamagu Debida leinagi. \v 8 Bogwa lanikoli m toyoudila saina kasi tovagi youdila mapaila kuwitali kai kweisila, reiyava deli kaga metoya Lebanoni. Yeigu bogwa lakatubaiasa paila bawitali ulo tomota paila bipilasaisi m tomota \v 9 paila bitagugulaisi youdila saina bidugaga paila Bwala Kwebumaboma makwaina laninamsi yeigu bakaliaii kwaiveka deli kwematabwaila. \v 10 E paila kasi katupeula m topaisewa, yeigu bawitali kami witi kala bawa 2,000 tani, kami bali kala bawa 2,000 tani, waini 400,000 lukwava, e olibe bulamila 400,000 lukwava.”\f a \ft Baisa bitalivala lita kala bawa, mitaga mimilisi idokaisi biga Iberu isula; kaina biboda 4,000 lita. Kugisi 1 Gwe 5.11.\f* \p \v 11 E guyau Iram iwitali Solomoni la leta mapula. Matauna igini, ikaibiga kawala, “Paila uula Guyau iyebwaili la tomota, e ivigakaim yoku si guyau. \v 12 Kala yakaula Guyau Isireli la Yaubada, matauna labuma deli valu watanawa kala tobubulela! Matauna bogwa isaiki guyau Debida taitala latula tokabitam ivakasau ninitalapula deli kateta matauna baisa tuta ikikatubaiasa paila bikaliaii kwaitala Bwala Kwebumaboma paila Guyau deli kwaitala ligisa paila titoulela. \v 13 Yeigu bawitali biwokaiam taitala tokugwa tokabitam deli tokataraki tanumnumta paisewa yagala Uram. \v 14 Matauna inala dalela Dani e tamala tolela Taia. Matauna inikoli ammakawala biyouduli goula, siliba, tanumnumta barasi, aiyani, dakuna deli kai. Matauna ibodi biyouduli karekwa kala vau burum, dairarugu deli bweyani, deli yakakaraia. Matauna ibodi bivagi ituwoli ituwoli leilai deli ibodi bileiya avai leilai wala tomota bilukwaisi bivagi. Ibodi matauna biwotetila deli m topaisewa tokataraki e deli matausina eiwotitalaisi tamam guyau Debida. \v 15 Mapaila baisa tuta kuwitali bimakaiamasi witi, bali, waini, deli olibe bulamila makawala lokukwatotila. \v 16 E okoyala Lebanoni bakalukubalaisi komwaidona kai kweisila paila yoku, bakaselavaisi bakavabeuwaisi bibeu obolita biwoi ikatuligai Yopa okawolawa. E metoya baisa bukuvaligaiyaisi bukulauwaisi Yerusalem.” \s1 Ivitoulaisi kaliai Bwala Kwebumaboma \r (1 Gwe 6.1-38) \p \v 17 E guyau Solomoni ivagi kwaitala sounukula tuvaila paila togilagala komwaidona leisisuaisi oviluwela Isireli, makawala okwaitala leim tamala Debida bogwa leivigibogwi. E togilagala kasi bawa iboda 153,600. \v 18 Matauna inagi 80,000 tauwau paila bitataisi dakuna wa koya, e 70,000 paila totapela dakuna, deli tuvaila 3,600 tokugwala biyamataisi paisewa makwaina bivagaisi. \c 3 \p \v 1 E guyau Debida matauna Solomoni tamala bogwa leikatubiasi tumilela Bwala Kwebumaboma. Makatupona goli olopola Yerusalem, wa Koya Moria, baisa goli Arauna matauna guma Yebusi leivigaki makatupona la kabokila paila witi. E guyau Solomoni ivitouula kaliai \x - \xo 3.1 \xt Vit 22.2\x* \v 2 kala taitu kwevasila olopola tubukona nayuwela guyau Solomoni eiguguyau. \v 3 E Bwala Kwebumaboma makwaina Solomoni leikaliaii kala woloula uvaluwotala uvatolu isividoga, kala lau uvavasi isividoga. \v 4 Matabudona kabosusuvi kala beiyaya makawala wala Bwala Kwebumaboma kala beiyaya, uvavasi isividoga, kala woloula bila walakaiwa uvaluwoyu uvalima uvayu. E olumoulela matabudona komwaidona itabodaisi goulatoula wala. \v 5 e matabudona tabudoveka iyoudulaisi kai kweisila e itabodaisi deli goula, e baisa iyolalaisi kaikobula pulopola deli yuwoyoula ikatuginiginaisi. \v 6 E guyau Solomoni ikatububuli Bwala Kwebumaboma metoya dakuna kwevivivila deli goula leiwitalaisi leimaima metoya Pavaim. \v 7 Matauna ikau goula ikatububuli bwala kwebumaboma tabodala, kaivalapu, deli lulu komwaidona. E topaisewa ileyasi kaikobusi mauna isim pinupanesi otapwala bwala. \v 8 E matabudona leidokaisi Bomikikila Sainela, kala woloula uvavasi isividoga, baisa makawala kala beiyaya Bwala Kwebumaboma. E goula ivisekolaisi kala mokaila kwailuwoyu tani (20 tani) ivigakaisi katububulela tabodala matabudona Bomikikila Sainela; \x - \xo 3.8 \xt Sun 26.33-34\x* \v 9 e goula ibubulokaisi kaiwawa kala mokaila kwaitala taitu sita kwekekita,\f b \ft Goula baisa kala mokaila iboda 570 grams wala.\f* e matabudosina walakaiwa deli ikatububulaisi goulawokuva wala. \p \v 10 E guyau tuvaila iluki la topaisewa biyoudulaisi nayu mauna isim pinupanesi metoya tanumnumta biyolalaisi minasina goulawokuva wala, e bivitauwaisi minasina olumoulela matabudona Bomikikila Sainela, \x - \xo 3.10-13 \xt Sun 25.18-20\x* \v 11-13 natana pilatala nayuwela pilayuwela mitasi ikoulakaiwaisi lulu. Minasina pinupanesi pilayu, kasi woloula uvatala, matausina ivigakaisi pinupanesi pilayosokani ila wala ibodi oluwalela Bwala Kwebumaboma, e iuyeiya wala itobu otaboda. Kala maloula mokwita eikatuvakaiyaisi iboda uvavasi isividoga. \v 14 E miyana taboda matabudona Bomikikila Sainela eiyoudulokaisi metoya karekwa yakakaraia deli goli ituwoli karekwa, e ilalaisi kala vau burum, dairarugu, deli bweyani, e ileiyasi miyana kaikobusi mauna isim pinupanesi. \x - \xo 3.14 \xt Sun 26.31\x* \s1 Kaiyu kokola tanumnumta barasi \r (1 Gwe 7.15-22) \p \v 15 E guyau iyouduli kaiyu kokola tanumnumta barasi, kaitala kaitala makaisina kasi wonaku uvalima uvayu ikapeili im lipoi, e ivitauwaisi omatala Bwala Kwebumaboma. Kaitala kaitala makaisina gayasi uvatala okatupoi. \v 16 E odubasi kokola makaisina ileiyasi ikatuginiginaisi deli lakatutala kaikobula buna ibubulokaisi tanumnumta barasi. \v 17 E kokola makaisina ivitauwaisi lipumatala kaitala pilatala lulu kaiyuwela piliyuwela. Makaina opolibolimila idokaisi yagala Yakini, e kaiyuwela opiliyavata idokaisi yagala Bwasa. \c 4 \s1 Bwala Kwebumaboma guguwala \r (1 Gwe 7.23-51) \p \v 1 E guyau Solomoni ibubuli kwaitala kabogabu lula tanumnumta barasi, kala wonaku kala beiyaya makawala wala uvavasi isividoga e kala woloula eila walakaiwa uvayu okatupoi. \x - \xo 4.1 \xt Sun 27.1-2\x* \v 2 E tuvaila matauna ibubuli kwelatala kwelaveka kwelabobuta kaitavikotela sopi metoya tanumnumta barasi, owodola bila osibula uvatala, kala beiyaya uvayu okatupoi, e libeila eitaina eitapatu uvalima uvatala isividoga. \v 3 E wodola eitavina eitapatu ikatuginiginaisi kasayu, kasatala walakaiwa kasayuwela watanawa. E katuginigini makasasina kasi gigisa makawala bulumakau, migitinidesi wala eitavina eitapatu. \v 4 E makwelana kaitavikotela sopi itotu otupwasi minasina bulumakau naluwotala nayu eibubulokaisi tanumnumta barasi e mitasi eikoulakaiwa wa youya, natolu mitasi ikoulakaiwa opilibolimila, natolu opiliyavata, natolu opilikwaibwaga e natolu opilibomatu. \v 5 E kala poupou makwelana makawala kweyatala sikwekula kala woloula. E wodola kaipagala makawala kwaitala bolu ikatukwaidoga makawala lala. Makwelana kala kainaga sopi bikasewa kala bidubadu makawala 60,000 lukwava. \v 6 Matausina tuvaila ivitauwaisi kwelaluwotala kaitavikotela sopi, kwelalima opilibolimalela Bwala Kwebumaboma e kwelalima opiliyavata. Makwelasina paila biwinisewasi kabakabalesi mauna minasina leigibukwaisi lula. E sopi olumoulela makwelana kwelaveka baisa paila wala tolula bikikakayasi. \x - \xo 4.6 \xt Sun 30.17-21\x* \p \v 7-8 Matausina iyoudulaisi keluwotala kaitapa si kabototu goulawokuva wala kasi bububula makawala wala tuta tuta eiyoudulaisi, e kweluwotala tebeli, e isailisi makwaisina oluwalela Bwala Kwebumaboma, kailima kaitapa la kabototu kwailima tebeli piliyuwela bwala. Tuvaila iyoudulaisi lakatutala kaboma goulawokuva wala. \x - \xo 4.7-8 \xt Sun 25.23-40\x* \p \v 9 Matausina ikalitulaisi tabudotala okoukweda tabudoyuwela olopola. Matabudona olumoulela paila tolula. E lulu matabudosina okalapisilesi ikatububulaisi metoya tanumnumta barasi. \v 10 E ivitauwaisi makwelana sopi kaitavikotela katitaikinela Bwala Kwebumaboma wokulula opilibomatu. \p \v 11-16 E tuvaila Uram matauna towaila kulia, toyoudulela kaiyeilala pwanosi, deli kaboma. Matauna ivinaku youdila komwaidona guguwa makwaisina makawala la biga katotila baisa guyau Solomoni matauna biyoudila paila Bwala Kwebumaboma. \q1 Kaiyu kokola \q1 Kaiyu gayasi gayayu wala kala gigisa makawala kaboma isisuaisi odubasi kokola \q1 Magayasina kasi leilai eileiyasi kala gigisa makawala yuwoyoula \q1 Lakatuvasi buna ibubulokaisi metoya tanumnumta barasi itakasi kasayu itaina itapatu magayasina \q1 Kailuwotala waga kaibibiu \q1 Kailuwotala kaboma \q1 Kwelatala kaitavikotela sopi \q1 Naluwotala nayu bulumakau tokolu paila la kabototu makwelana \q1 E kulia makwelasina, kaiyeilala pwanosi deli kaisusuwa \m Komwaidona wala guguwa makwaisina Uram iyouduli metoya tanumnumta barasi; matauna kaimitalela paila tanumnumta youdulela, makawala guyau Solomoni la karaiwaga, paila wala Guyau la Bwala Kwebumaboma. \p \v 17 E Solomoni leikaraiwaga guguwa makwaisina eiyoudulaisi olumoulela kwaitala bwala leikaliaisi paila youdulela tanumnumta, isisu oluwalesi Sukoti deli Sereda olumoulela Yoridani Itayatila. \v 18 Saina bidubadu guguwa iyoudulaisi e gala gagabila availa ibodi binikoli avaka kala bidubadu tanumnumta barasi iyoudulokaisi guguwa makwaisina. \p \v 19 Guyau Solomoni tuvaila ikaraiwogi iyoudulaisi metoya goula guguwala Bwala Kwebumaboma. kabogwabu lula, deli makwaisina tebeli paila kabosakaila beredi bisemakaiyaisi baisa Yaubada; \v 20 kaitapa la kabototu deli kaitapa iyoudulokaisi metoya goulatoula makaisina bikakatasi omatala matabudona Bomikikila Sainela makawala karaiwogala eikanabogwa; \v 21 lala paila katububula, kaitapa deli pwanosi kelokailela; \v 22 kaitapa kaikimatela, kaboma kekikekita, kaboma paila kabosakaila lula maiina simasimina deli kabosakaila pwakova. Komwaidona guguwa makwaisina ibubulokaisi metoya goulatoula. Bwala Kwebumaboma lulu yoyula deli lulu makaduyosina bila matabudona Bomikikila Sainela ikatububulaisi tabodala metoya goula. \c 5 \p \v 1 Avai tuta guyau Solomoni ivigimkulovi komwaidona paisewala Bwala Kwebumaboma, matauna ikedidagi komwaidona guguwa makwaisina tamala Debida leikabomi baisa Guyau isaili olumoulela matabudosina Bwala Kwebumaboma bwaimala - makwaisina siliba, goula, deli avai vavagi tuvaila. \x - \xo 5.1 \xt 2 Sml 8.11; 1 Lil 18.11\x* \s1 Kabutu Didawogala ilauwaisi wa Bwala Kwebumaboma \p \v 2 Oluvi Guyau Solomoni iluki komwaidona tokugwala Isireli bilosi Yerusalem paila bikauwaisi Guyau la Kabutu Didawogala metoya Saiyoni, mavilouna goli Debida la Vilouveka, bilauwaisi wa Bwala Kwebumaboma. \x - \xo 5.2 \xt 2 Sml 6.12-15; 1 Lil 15.25-28\x* \v 3 Komwaidosi isigugulasi otutala Buliyoyova Pakala. \v 4 Avai tuta tokugwa komwaidosi eitogugulasi, oluvi mina Libai ilupaisi Kabutu Didawogala \v 5 e ikatikewaisi ilauwaisi wa Bwala Kwebumaboma. E tuvaila tolula deli mina Libai isupeilisi Guyau la Buliyoyova deli goli komwaidona guguwela ilauwaisi wa Bwala Kwebumaboma. \v 6 E Guyau Solomoni deli komwaidosi tomotala Isireli isigugulasi omatala Kabutu Didawogala ilulasi sipi deli bulumakau saina bidugaga sainela, gala ibodi bitakalau. \v 7 E oluvi tolula ikauwaisi Guyau la Kabutu Didawogala ikovisuyaisi wa Bwala Kwebumaboma e isailisi olumoulela matabudona Bomikikila Sainela osikowasi minasina mauna leiyoudulaisi isim pinupanesi. \v 8 E pinipanesi mapilasina leikatuvakaiyaisi ikapoli Didawaga makwaina deli kaitikewala. \v 9 E kidamwa availa bitoli omatala matabudona Bomikikila Sainela igagabila wala bigisi kaitakewa matala makaisina mitaga gala wala ambaisa tuvaila. (E kaitakewa makaisina tuta baisa goli leisisu wala.) \v 10 E Kabutu Didawogala makwaina gala wala avai vavagi isisu olumoulela mesinaku wala mapilasina pilayu dakuna Mosese bogwa leisaili wa Koya Sinai, avai tuta Guyau leivagi kabutu deli mina Isireli tutala leigalasi leimaisi metoya mapilana Itipita. \x - \xo 5.10 \xt Kak 10.5\x*\fig Ikauwaisi Kabutu Didawogala|src="LB00283" size="col" ref="5.2-10" \fig* \s1 Guyugwayula Guyau \p \v 11-14 E komwaidona tolula imaisi avai boda wala osi boda eisisuaisi komwaidosi wala imaisi gulitinidesi, matausina bogwa eikikilaisi titoulesi. E komwaidona mina Libai towaisi gita, toyuvisi loloni yagasi - Asapi, Emani, Yedutuni, deli goli komwaidona dalesi matausina kasi karekwa yakakaraia. Mina Libai itolisi katitaikina kabogwabu lula mapilana opilibomatu oyumasi iyosisi sasani, gita, e deli goli tolula kasi bawa tailakatutala tailuwoyu iyuvaisi tauya. Towosi isaigogulasi wala deli tauya, sasani, deli goli avai butula avai butula, matausina iyakawolaisi Guyau iusiwosisi kawasi. \q1 “Kala yakaula Guyau, paila uula matauna saina bwaina, \q2 e matauna la yebwaili kwekanigaga.” \p Tuta matutona tolula isisilavaisi Bwala Kwebumaboma, e saina nanakwa pilatala lowalowa saina guyugwayu ivivivila deli Guyau la guyugwayu ikuboli Bwala Kwebumaboma, e gala gagabila bisetuwolaisi si tapwatapwaroru. \x - \xo 5.11-14 \xt 1 Lil 16.34; 2 Lil 7.3; Esi 3.11; Sam 100.5; 106.1; 107.1; 116.1; 136.1; Yer 33.11\x*\x - \xo 5.11-14 \xt Sun 40.34-35\x* \c 6 \s1 Solomoni la bigatona baisa tomota \r (1 Gwe 8.12-21) \p \v 1 Oluvi Guyau Solomoni inigada kawala, \q1 “Guyau, yoku bogwa lokunagi bukusisu olowalowa deli odudubila dubilikitakita. \q1 \v 2 Mitaga baisa tuta yeigu bogwa lakaliaii kwaitala Bwala Kwebumaboma paila yoku, \q2 e baisa bukusisu e bukusigaga goli.” \p \v 3 E komwaidona mina Isireli ititogugulasi wala baisa. E guyau Solomoni itovilaki matausina e inigadi Guyau bikabwaili matausina. \v 4 Matauna ikaibiga kawala, “Kala yakaula Guyau Isireli la Yaubada! Matauna bogwa leivagi makawala la biga katotila baisa tamagu Debida avai tuta eilivala baisa matauna kawala, \x - \xo 6.4-9 \xt 2 Sml 7.1-13; 1 Lil 17.1-12\x* \v 5 ‘Tuta matutona lavisunupuloi ulo tomota metoya Itipita e leima lagaila, yeigu gala wala anagi kwaitala valu olumoulela Isireli paila bikaliaiisi kwaitala bwala kwebumaboma e baisa ibodi bitemmalaigusi, deli gala wala anagi availa bikugwai ulo tomota mina Isireli. \v 6 Mitaga baisa tuta bogwa lanagi Yerusalem baisa viluwela paila bitemmalaigusi, e yoku Debida lanagaim paila bukukwaraiwogi ulo tomota.’” \p \v 7 E Solomoni isetuwoli la bigatona kawala, “Ka, tamagu Debida inanamsa bikaliaii kwaitala bwala kwebumaboma paila Guyau Isireli la Yaubada kala taimamila, \v 8 mitaga Guyau iluki matauna kawala, ‘Bogwa lokukwabwelaki paila magim bukukwaliaii kwaitala bwala kwebumaboma paila yeigu, \v 9 mitaga gala wala yoku bukukwaliai makwaina. Ka, latum matauna latum tatoum, bikaliaii ulo bwala kwebumaboma.’ \p \v 10 “Guyau bogwa eivagi makawala la biga katotila. yeigu laguyau, mi guyau mina Isireli kaimapula tamagu, e bogwa lakaliaii kwaitala bwala kwebumaboma paila Guyau Isireli la Yaubada kala taimamila. \v 11 E olumoulela makwaina Bwala Kwebumaboma bogwa lasaili Kabutu Didawogala, olumoulela makwaina isisu kabutu dikunela Guyau leivagi deli mina Isireli.” \s1 Solomoni la nigada \r (1 Gwe 8.22-53) \p \v 12 E oluvi Solomoni ila itotu omatala kabogwabu lula baisa tomota komwaidona omitasi e iyosali yamala inigada. \v 13 (E Solomoni leiyouduli kwaitala kubudoga tanumnumta barasi ivitowalai obikubakula kabosigugula. Makwaina kala woloula pilavasi wala makawala wala kasi woloula uvatala, e kala wonaku bila walakaiwa isividoga. Matauna imwena okubudoga makwaina itapopula kwetutula e komwaidona tomota ibodi bigisaisi matauna, eiiyosali yamala ila walakaiwa.) \v 14 Matauna inidaga kawala, “Mwa Guyau yoku si Yaubada mina Isireli, gala taitala avai yaubada isisu wa labuma deli ovalu watanawa ibodi bipataim. Yoku kuiyamati m kabutu deli m tomota, deli lokumitukwaii matausina avai tuta ikabikuwolaimsi metoya oninasi komwaidona. \v 15 Bogwa lokuvagi makawala m biga katotila baisa tamagu Debida. Lagaila goli komwaidona m biga bogwa lokukwamokwiti. \v 16 E Guyau mina Isireli ma Yaubadasi, anigadaim kidamwa baisa tuta bukuvagi makawala biga katotila makwaina ituwoli baisa tamagu, matutona lokuluki mwada tuta komwaidona taitala metoya odalela biguyoi mina Isireli, kidamwa bikabikuwolaimsi makawala matauna titoulela la kabikaula baisa yoku. \x - \xo 6.16 \xt 1 Gwe 2.4\x* \v 17 Mwa yoku mina Isireli ma Yaubadasi, tuta baisa bukuvituloki kidamwa komwaidona m biga katotila baisa tamagu Debida m touwata gala wala bisala. \p \v 18 “Mitaga mwa Yaubada, ki, igagabila yoku bukusisu ovalu watanawa oluwalaisi tauwau deli vivila ke? Ilagoli labuma kala kwaiveka gala ibodi bikapolaim, mapaila ammakawala Bwala Kwebumaboma makwaina lakaliaii bibodaim? \x - \xo 6.18 \xt 2 Lil 2.6\x* \v 19 Guyau ulo Yaubada, yeigu m touwata. Kulagi ulo nigada e kulagi ulo kapuloki baisa yoku. \v 20 Kuyamati makwaina Bwala Kwebumaboma yam deli bogi. Yoku bogwa lokukwatotila paila baisa goli kabotapwaroru baisa yoku, mapaila kunakaigalaigu avai tuta batovilaki makwaina Bwala Kwebumaboma e banigada. \x - \xo 6.20 \xt Kak 12.11\x* \v 21 Kunakaigali ulo nigada deli si nigada m tomota mina Isireli avai tuta bitovilakaisi makatupona binigadasi. Om kwabosisu wa labuma kunakaigalaimasi e kuligaiwa ma sulasi. \p \v 22 “Avai tuta tomota bitabinakaisi sesia paila eiyogagaisi matausina e bimaiyaisi om kwabogwabu lula wa Bwala Kwebumaboma paila bibigasi katotila mwada matausina tobubwaila, \v 23 mwa Guyau, om kwabosisu wa labuma bukunakaigali e bukuyakali m touwata. Kumipuki matauna tosula makawala avaka bibodi la sula mapula e kukoliga matauna tobwaila. \p \v 24 “Avai tuta tilaula bitomgwagasi odubasi m tomota mina Isireli paila uula imitugagasi baisa yoku e oluvi avai tuta bininavilasi baisa yoku bikaimilavausi wa Bwala Kwebumaboma makwaina, ninasi bibusi watanawa bininigadasi baisa yoku paila bukuligaiwa si sula, \v 25 metoya om kwabosisu wa labuma bukunakaigali matausina. Bukuligaiwa si sula matausina m tomota e bukukwaimali bimaisi ovalu mapilana bogwa lokusaiki matausina deli goli tubusia omitibogwa. \p \v 26 “Ka avai tuta bukukibodi kuna paila uula m tomota bogwa eimitugagasi baisa yoku, e oluviga bininavilasi e bitovilakaisi makwaina Bwala Kwebumaboma, e deli ninasi watanawa binigadasi baisa yoku, \v 27 mwa Guyau, om kwabosisu wa labuma bukunakaigali matausina e bukuligaiwa si mitugaga m touwata mina Isireli, deli kuvituloki matausina bivagaisi vavagi bwaina. Mwa Guyau, oluvi bukuwitali kuna om valu, makwaina bogwa lokusaiki m tomota bivigakaisi viloutabusi. \p \v 28 “E avai tuta molusaula kaina lelia bima oma valusi e kaina yagila biyogagi ma bagulasi kaina nipawa bikamtuyaisi kaina avai tuta tilaula biwaimasi, kaina lelia toyo katoula bimakaia matausina, \v 29 bukunakaigali si nigada. Kidamwa availa wala tomotala Isireli saina si ninamwau bivitukolaisi yumasi bila wa Bwala Kwebumaboma deli nigadesi, \v 30 kulagi si nigada. E metoya om valu wa labuma kunakaigali matausina e kuligaiwa si mitugaga. Yoku wala kammwaleta kunikoli tomota ninasi. Mapaila kusaiki tomota taitala taitala makawala avaka ibodi matauna, \v 31 e gagabila m tomota bititemmalaimsi e bikabikuwolaimsi tuta komwaidona osi sisu ovalu makwaina lokusaiki tubumaiasi. \p \v 32 “Avai tuta togilagala eisisu obusibusila valu bilagi bulogala m tovakaigaga deli m peuligaga e deli bilagi ammakawala tuta komwaidona kukwatubaiasa paila bukuvagi avaka, e oluvi matauna bima wa Bwala Kwebumaboma makwaina paila binigada, \v 33 e kunakaigali la nigada. Wa labuma baisa m kwabosisu, kulagi matauna e kuvagi avaka la kapuloki baisa yoku, e gagabila komwaidona tomotela valu watanawa binikolaimsi e bikabikuwolaimsi, makawala m tomota mina Isireli eiuvagaisi. E oluvi matausina binikolaisi Bwala Kwebumaboma makwaina lakaliaii baisa kabotapwaroru baisa yoku. \p \v 34 “E avai tuta bukukwaraiwogi m tomota bilosi ikabiliasi deli kasi tilaula, ikugwa binigadasi baisa yoku, e ambaisa wala bitokaiasi, mitaga bitovilakaisi wala mavilouna m viloutoula bogwa lokunagi deli m Bwala Kwebumaboma makwaina lakaliaii, \v 35 Mwa kunakaigali si nigada. Om kwabosisu wa labuma kunakaigali matausina e kuvigaki bitomgwagasi. \p \v 36 “Gala availa isisu gala immitugaga. E avai tuta m tomota bimitugagasi baisa yoku, e metoya om gibuluwa kuvigaki kasi tilaula itom-gwagasi odubasi matausina, e ikatupipaisi ilauwaisi ituwoli valu, ilagoli valu mavilouna saina kaduwonaku, \v 37 mwa, kunakaigali m tomota si nigada. Kidamwa ovalu mapilana leisisuaisi e bininavilasi e binigadasi baisa yoku, e bikikamitulaisi ammakawala kala vakaila si mitugaga deli si dubakasala leiuvagaisi, mwa Guyau, ibodi wala bukunakaigali si nigada. \v 38 E olumoulela valu mapilana matausina eilokaiasi kidamwa bininavilasi oninasi komwaidona, deli binigadasi baisa yoku mitasi bikoulakaiwaisi valu mapilana bogwa lokusaiki tubumaiasi, deli valu mapilana yoku bogwa lokunagi, deli goli Bwala Kwebumaboma makwaina lakaliaii paila yoku, \v 39 e kunakaigali si nigada. E om kwabosisu wa labuma kulagi matausina e kunokapisi, deli si mitugaga komwaidona kukwau kuligaiwa. \p \v 40 “Mwa ulo Yaubada, tuta baisa kugisaimasi e kulagi kam nigada lakanigadaimsi olumoulela valu makwaina. \v 41 Mwa Guyau Yaubada, kutokaia, e deli m Kwabutu Didawogala makwaina goli kabotuvitusila m peula, bukusuvi wa Bwala Kwebumaboma makwaina e baisa bukusigaga. Kukwabwaili m tolula metoya osi wotetila komwaidona, e ibodi komwaidosi m tomota bimwasawasi paila uula lokumitukwaii matausina. \x - \xo 6.41-42 \xt Sam 132.8-10\x* \v 42 Mwa Guyau Yaubada, taga kupakaigu yeigu guyau matauna bogwa lokunagi. Ka, kululuwai m yebwaili bogwa lokuvigibogwi baisa m touwata Debida.” \c 7 \s1 Ikabomaisi Bwala Kwebumaboma \r (1 Gwe 8.62-66) \p \v 1 Avai tuta guyau Solomoni ivenoku nigada, kova ikapusi metoya wa labuma igigabu wala iwokuva lula makwaisina leisemakavaisi, e Guyau migila iyoumatila metoya ola guyugwayu ikuboli Bwala Kwebumaboma. \x - \xo 7.1 \xt Tol 9.23-24\x* \v 2 Guyau la guyugwayu Bwala Kwebumaboma ikuboli, mapaila tolula gala wala igagabila bisuvisi. \v 3 Avai tuta mina Isireli igisaisi kova ikapusi metoya wa labuma deli lumalama ikuboli Bwala Kwebumaboma, e matausina ikapusisi opwaipwaia e itapwarorusi baisa Yaubada iyakawolaisi matauna paila la mitakwai deli la yebwaili kwekanigaga. \x - \xo 7.3 \xt 1 Lil 16.34; 2 Lil 5.13; Esi 3.11; Sam 100.5; 106.1; 107.1; 118.1; 136.1; Yer 33.11\x* \v 4 Oluvi Solomoni deli tomota komwaidona igabwaisi lula baisa Guyau. \v 5 Matauna ivigaki lula paila kalubaila lulela 22,000 bulumakau deli 120,000 sipi. E mapaila Solomoni deli komwaidona tomota ikabomaisi Bwala Kwebumaboma. \v 6 E tolula itolisi ammakatupona wala kabasi leinagaisi, e mina Libai itolisi itovilakaisi tolula omitasi sesia, e iyakawolaisi Guyau deli guguwela mwasawa makwaisina guyau Debida leisaiki, e iwosisi kawasi, “Matauna la yebwaili kwekanigaga!” mapilasina goli Debida la butubutu. E tolula iyuvaisi tauya e tomota komwaidona itotusi. \p \v 7 E Solomoni ikabomi makatupona oluwalela bikubaku makatupona goli omatala Bwala Kwebumaboma, e metoya wala baisa matauna igabu lula kaula semakaila deli posa metoya kalubaila semakaila. Matauna ivagi makawala paila uula makwaina kabogwabu lula tanumnumta barasi leikaliaii saina kwekekita gala ibodi paila komwaidona makwaisina semakavi. \p \v 8 E Solomoni deli komwaidona mina Isireli immwasawasi paila Buliyoyova Pakala iboda kwailima kwaiyu yam. Boda saina kwaiveka tomotasi metoya saina kaduwonaku mapilana Amati Kadaula opiliyavata deli okaligeila Itipita mapilana opilibolimila. \v 9 E matausina ikabwailisi kabogwabu lula makwaina iboda kwailima kwaiyu yam e kwailima kwaiyu tuvaila ipakapakasi. Oyamla kala vigimkovila matausina ivigimkulovaisi si mwasawa, \v 10 e eiyam, oyamla kweluwoyu kwetolula olumoulela tubukona nalima nayuwela Solomoni ivabutu tomota ilosi osi valu. Matausina deli si mwasawa paila komwaidona bobwailila Guyau leisaiki la tomota mina Isireli, e leisaiki Debida, deli goli Solomoni. \s1 Yaubada tuvaila iyoumatila baisa Solomoni \p \v 11 Avai tuta guyau Solomoni bogwa leivinaku kaliai Bwala Kwebumaboma deli ligisa e baisa deli la kiyadiga ivigimkulovi avaka eininamsi kasi kaliai makwaisina, \v 12 e wa bogi Guyau iyoumatila baisa matauna. Guyau iluki matauna kawala, “Bogwa lalagi m nigada e bogwa lakabwaili Bwala Kwebumaboma makwaina, paila mabolela bigibugabusi lula baisa yeigu. \v 13 E avai tuta bakikuloti kuna gala bikuna kaina bawitali nipawa bikomasi si bagula, kaina lelia baisa ulo tomota, \v 14 e kidamwa binigadasi baisa yeigu e bininavilasi biligaiwaisi uvagila mitugaga leiuvagaisi, e metoya ogu kwabosisu wa labuma yeigu banakaigali matausina, baligaiwa si mitugaga, deli bavigaki si pwaipwaia bikabinai sainela. \v 15 Yeigu bayamati makwaina Bwala Kwebumaboma e bakatukovi taigagu paila banakaigali nigada komwaidona bininigadasi olumoulela makwaina. \v 16 Paila uula yeigu bogwa lanagi makwaina e lakabomi makwaina baisa tomota bitapwarorusi baisa yeigu, bayamati makwaina deli bakoli tuta komwaidona. \v 17 Ka, kidamwa bukuwotitalaigu duwosisia makawala tamam Debida leivigaki, bukukwabikuwoli ulo karaiwaga makwaisina deli bukuvagi vavagi komwaidona avaka lakaraiwogaim. \v 18 E yeigu bavagi makawala ulo biga katotila lavagi baisa tamam Debida avai tuta laluki matauna paila dalela biguyoiyaisi mina Isireli tuta komwaidona. \x - \xo 7.18 \xt 1 Gwe 2.4\x* \v 19 Mitaga kidamwa yoku deli m tomota bukukoulovaisi karaiwaga kwaivakaveka deli kwekikekita makwaisina bogwa lasakaimi, e bukutapwarorusiga baisa tuwoli yaubada, \v 20 e yeigu bakaliyabaimi metoya ovalu mapilana bogwa lasakaimi, deli yeigu basilavi Bwala Kwebumaboma makwaina bogwa lakabomi mwada goli makwaina tomota bitapwarorusi baisa yeigu. E tomota ambaisa ambaisa bikayuwaisi deli biyosokanaisi. \p \v 21 “Ka Bwala Kwebumaboma makwaina kala taimamila saina isiligaga sainela, mitaga tuta oluvi availa availa bililoulasi opapala makwaina saina bitutuvakau uwosi bikatupoisi kawasi, ‘Tauwau, avaka paila Guyau eivigaki makawala valu makwaina deli makwaina Bwala Kwebumaboma?’ \v 22 E tomota bivitakaulasi kawasi, ‘Ka uula wala matausina eisilavaisi Guyau si Yaubada matauna eivisunupuloi tubusia mapilana Itipita. Matausina isevigasaisi si dubumi baisa yaubada ituwoli deli ititapwarorusi baisa minasina tokolu. E baisa uula Guyau eimai kabommayuyu baisa matausina.’” \c 8 \s1 Solomoni la wotetila \r (1 Gwe 9.10-28) \p \v 1 E Solomoni ikaliaii Bwala Kwebumaboma deli la ligisa kala kaduwonaku eikau kweluwoyu taitu. \v 2 Tuvaila ikaliivau valu mavilousina guyau Eram leisaiki, e iwitali mina Isireli bisikaisi mavilousina. \v 3 Matauna iyouli mavilousina Amati deli Soba si kabokaraiwaga komwaidona \v 4 deli ikaliivau kalila valu Palimira mavilouna oviloupakala. Matauna ikaliivau komwaidona valu mavilousina mapilana Amati e mavilousina ivigakaisi viluwela guguwa komwaidona. \v 5 Solomoni ikaliivau tuvaila valu mavilousina yagasi makawala Betorona Walakaiwa e Betorona Otalawa (mavilousina goli kalisi saina kwepapeula deli kalapisilesi tanumnumtawokuva wala), \v 6 viluwela Bealati e komwaidona valu mavilousina ambaisa leikedidagi la guguwa komwaidona, deli valu mavilousina ambaisa la wosa deli la waga kaibibiu leikatubiasi. Matauna ivagi komwaidona avaka leininamsi bivagi paila kaliai olumoulela Yerusalem, Lebanoni, deli olumoulela mapilana la kabokaraiwaga matauna leikikaraiwogi. \v 7-8 Solomoni ikau la topaisewa komwaidona tomota metoya odalela Kenani matausina goli mina Isireli gala ikatumataisi avai tuta eiyoulisi valu eivigakaisi si vavagi tatousi. Baisa kasi kakalawa mina Itai, mina Amora, mina Peresi, mina Ivi, deli mina Yebusi matausina dalesi bogwa wala eiguli uula omitibogwa eiuvalutu baisa tuta. \v 9 E mina Isireli gala ivigakaisi si topaisewa mitaga si paisewa tokabilia, tokugwa kumatoula paila waga kaibibiu, deli mabudosina tokabilia. \v 10 E tokaraiwaga kasi bawa tailakatuyu tailuwolima matausina eikikaraiwogaisi mabudona topaisewa paila kaliai kwaitala kwaitala. \p \v 11 E Solomoni la kwava guyoula Itipita latula, matauna ikogali minana metoya Debida ola Vilouveka e ilauga wa bwala makwaina eikaliaii paila minana. Matauna ikaibiga kawala, “Minana gala ibodi bisisu ola ligisa Debida matauna guyoula Isireli, paila uula ambaisa Kabutu Didawogala leitotu, baisa goli viloubumaboma.” \p \v 12 E Solomoni igabu lula baisa Guyau okabogwabu makwaina eikaliaii omatala Bwala Kwebumaboma. \v 13 Matauna isemakavi semakavi kwegubugabu makawala karaiwogala Mosese ikaraiwogi paila yam makwaisina kwebumaboma. Sabate kwaitala kwaitala, Navau Tubukona Pakala deli kwaitolu kasi paka olopola kwaitala taitu, Beredi Gala Deli Kala Yisi Pakala, Tayoyuwa Pakala, deli Buliyoyova Pakala. \x - \xo 8.13 \xt Sun 23.14-17; 34.22-23; Baw 28.9—29.39; Kak 16.16\x* \v 14 Ka baisa makawala matauna bikikuli karaiwaga makwaisina tamala Debida leisaili. Matauna ikaraiwogi tolula si paisewa paila yam kwaitala kwaitala deli goli mina Libai bipilasaisi tolula biusiwosisi deli biuvagaisi si paisewa. Makawala goli matauna ikaraiwogi toyamatesi Bwala Kwebumaboma kalapisilela kwaitala kwaitala paila biuvagaisi si wotetila yumyambwata, makawala Debida la karaiwaga, matauna Yaubada la touwata. \v 15 Katuloluta makwaisina Debida leisaiki tolula deli mina Libai paila bolela guguwa komwaidona makwaisina deli avai vavagi goli tuvaila matausina ivagaisi makawala kasi karaiwaga. \p \v 16 E wa tuta matutona komwaidona Solomoni la paisewa bogwa leivinaku. Eivitouula Guyau la Bwala Kwebumaboma tumilela leikosouyaisi, leima baisa tuta, komwaidona paisewa bwainawokuva wala. \p \v 17 Oluvi Solomoni ila Esionigeba deli Elata, okawolawa mapilana Mlulela Akaba, mapilana Edom. \v 18 Guyau Iram iwitali mimilisi waga baisa matauna e la kumatoula ikaraiwogi matupilana, deli usogelula toluguta tatoula. Matausina ikewasi deli Solomoni la kumatoula ilosi mapilana Opira e avai tuta ikaimilavausi imiakaisi Solomoni saina bidugaga goula kala mokaila ikalisau kwailuwotala kwailima tani (15,000 kg). \c 9 \s1 Giyouvilela Siba ilokaia Solomoni \r (1 Gwe 10.1-13) \p \v 1 E giyouvilela Siba ilagi bulogala Solomoni, e minana ima Yerusalem paila biwakoli matauna metoya katupoi kwemomwau. Minana imai la touwata saina budoveka, deli goli kameli minasina eikedidagaisi otupwasi vana, veiguwa, deli goula saina bidugaga. Avai tuta minana eibodi Solomoni, ikatupoi matauna komwaidona katupoi leininamsi onanola. \x - \xo 9.1-9 \xt Md 12.42; Lk 11.31\x* \v 2 Matauna imapu komwaidona makwaisina; gala wala avaka saina mwau paila matauna. \v 3 E giyouvilela Siba ilagi Solomoni la kabitam deli igisi la ligisa leikaliaii. \v 4 E minana igisi kaula leiyeiyasi eisulaisi okabokamkwam, deli la tosikwawa si kabosisu, si kabowotetila touwata wa ligisa, kasi kwama migitinidesi eisisikomasi, la tokaitutula okabokamkwam, deli makwaisina la lula leigigabu wa Bwala Kwebumaboma. Vavagi makwaisina ivigaki minana itakala wala nanola e gala kabovitakaula. \p \v 5 E minana iluki guyau kawala, “Metoya ogu valu bogwa lalagi bulogam deli bulogala m kwabitam baisa biga mokwita! \v 6 Mitaga yeigu gala adubumi tomota si biga tatoula wala titoulegu lama bigisaki matagu. Gala goli lalagi mabila m kwabitam. Kala vakaila avaka tomota si kamatula gala makawala yoku, paila saina wala tokabitamgaga yoku. \v 7 Iyubwailasi matausina eiwotitalaimsi deli tuta komwaidona matausina deli wala yoku e taigalela wala biligalegasi m bigatona saina kabitamgaga! \v 8 Kala yakaula Guyau m Yaubada! Matauna bogwa eiyomitali nanola kala mwamwasila baisa yoku metoya leivigakaim lokuguyau e bukukwaraiwaga oyagala. Paila matauna iyebwaili la tomota mina Isireli e magila biyamati osi tuta komwaidona tuta gala biwokuva, e mauula matauna leivigakaim kuguyoi la tomota e igagabila bukukibwailaki karaiwaga deli bukuyamati la tomota e si kaisisu biduwosisia.” \p \v 9 E minana isaiki la bobwailila baisa guyau Solomoni guguwa makwaisina leimai. goula kala vakaila ikalisau gulotala taitu uvaluwotala (4,000 kg) deli saina bidubadu vana deli veiguwa. Gala avai vana ikalisau makaisina giyouvilela Siba leisaiki guyau Solomoni. \p \v 10 (Si tomota guyau Iram sola guyau Solomoni leimaiyaisi goula metoya mapilana Opira deli wala eikedidagaisi mimilisi kaga deli veiguwa. \v 11 E Solomoni ikau youdila mapilasina iyouduloki paila Bwala Kwebumaboma dagela deli dagela la ligisa, e tuvaila iyouduloki gita deli yuka paila tomwasawela makaisina. Ka omitibogwa gala kwaitala youdulela makawala makaisina leigisaisi olopola Yuda.) \p \v 12 E guyau Solomoni isaiki giyouvilela Siba vavagi komwaidona avaka avaka leikapuloki, baisa goli leisaila odabala bobwailila makwaisina leisakaibogwi minana paila kaimapula la bobwailila minana leimiaki matauna. E oluvi minana deli kala tovakwabu ikaimilavausi osi valu mapilana Siba. \s1 Guyau Solomoni la veiguwa \r (1 Gwe 10.14-25) \p \v 13 Taitu kwaitala kwaitala guyau Solomoni bibubani goula saina bidugaga, kala bidugaga katitaikina kwailuwoyu kwaitolu tani (23,000 kg), \v 14 baisa katumkulovala metoya togigimwala bimipumapusi si pokala. E matauna guyoula Arebia deli tokaraiwogala oviluwela Isireli tuvaila imiakaisi matauna siliba deli goula. \v 15 Solomoni eiyouduli lakatuyu vayoula kaivakaveka e kaitala kaitala makavisina ikuboli deli goula kala vakaila ikalisau tala beyawa kaula.\f c \ft Baisa tadoki 7 kilogram.\f* \v 16 Kaikikekita vayoula kala bawa lakatutolu, kaitala kaitala makavisina ikuboli deli goula, kala vakaila iboda kwaiyu kaula kwaiveka.\f d \ft Baisa tadokaisi 3 kilogram.\f* Komwaidona makaisina ilauwaisi ikedidagaisi matabudona eidokaisi Ulaka Lebanoni. \p \v 17 E guyau Solomoni tuvaila ikaliaii kwaitala kwaiveka takaikaia. Kabulotala katuputupwaila ikatububulaisi doga e kesala ikatububulaisi goulatoula. \v 18 Dagela iboda kailima kaitala bila walakaiwa otakaikaia, e kwaitala kabotola goulawokuva wala ikatupitukwaisi makwaina. E pilatala piliyuwela ligisa yamilawokuva deli laiyoni kaikobula itoli pilayu wala. \v 19 Wa daga makaisina kabulotala kabuloyuwela laiyoni kaikobula iboda naluwotala nayu. Gala kwaitala takaikaia isisu makawala kala gigisa olopola avai kabokaraiwaga ambaisa ituwoli. \p \v 20 E komwaidona Solomoni kala viga ibubulokaisi metoya goula, e komwaidona kamkwam guguwala olumoulela matabudona eidokaisi Ulaka Lebanoni ibubulokaisi metoya goulatoula. Ola tuta Solomoni, tuta matutona siliba kala nanamsa saina watanawa gala makawala goula. \v 21 Matauna la waga tupilatala ikokewasi deli guyau Iram la waga. Avai tuta kwaitolu taitu biwokuva la waga bikaimilavausi, wogala wala goula, siliba, doga, e mauna yagasi maniki, navakaveka deli nakikekita. \p \v 22 Guyau Solomoni saina bidubadu la guguwa deli tokabitam gala avai guyau ovalu watanawa bipati matauna. \v 23 Komwaidona gweguya imemaisi bikatupoiyaisi matauna, mwada bilagaisi bilivali kabitam makwaina Yaubada leisaiki matauna. \v 24 Taitala taitala matausina bimiakaisi Solomoni kala bobwailila siliba, goula, kwama, guguwala kabilia, wosa deli miuli. Taitu kwaitala kwaitala biuvagaisi wala makawala. \fig MAP Solomon’s Empire|src="HK38B" size="col" ref="9.1-31" \fig* \p \v 25 E Guyau Solomoni iyosi lakatuluwovasi bwala paila la waga kaibibiu deli la wosa e wosela kabilia kala bawa iboda 12,000 wosa. E mimilisi minasina isaim Yerusalem, e komwaidonaga iwitali ilauwaisi ovilouvakaveka ituwoli ituwoli. \x - \xo 9.25 \xt 1 Gwe 4.26\x* \v 26 E matauna la karaiwaga bogwa eikobaluluva ikaraiwogi gweguya komwaidona olumoulela valu mapilasina metoya wa Waya Yupereiti iuvalutu goli ila mapilana Pilisitia e isaitaula wala ila mapilana Itipita okaligeila. \x - \xo 9.26 \xt Vit 15.18; 1 Gwe 4.21\x* \v 27 E ola tuta matauna eiguguyau, siliba saina bidugaga sainela kala bawa makawala sigunoguna olopola Yerusalem, deli goli kweisila saina wala bidugaga makawala kala bawa riga okuvalila koyala Yuda. \v 28 E Solomoni tuvaila imai wosa metoya valu Msiri deli goli valu ituwoli ituwoli. \x - \xo 9.28 \xt Kak 17.16\x* \s1 Kala vigimkovila Solomoni la guyau \r (1 Gwe 11.41-43) \p \v 29 E komwaidona liliula Solomoni okala vitouula eila okala vigimkovila kala ginigini isisu obukila \bk Liliula Natani Tovitoubobuta\bk*, olumoulesi mapilana La Vitousbobuta Aiya guma Silo, deli mapilana Kilisala Ido Tovitoubobuta. E mapilasina tuvaila ililivalaisi guyau Yeroboam tolela Isireli la guyau. \v 30 Solomoni eiguguyau olopola Yerusalem deli viloumwaidona Isireli ibodi kweluwovasi taitu. \v 31 Avai tuta ikaliga ibakwaisi matauna Debida ola Vilouveka, e latula Rioboam ikaimapu iguyau. \c 10 \s1 Mina Isireli opiliyavata ikovaisi kabokaraiwaga \r (1 Gwe 12.1-20) \p \v 1 E Rioboam ila mapilana Sekem, ambaisa komwaidona tomotela Isireli mapilana opiliyavata leisigugulasi paila bivisiganaisi matauna biguyau. \v 2 Avai tuta Yeroboam matauna Nebati latula, bogwa leisakaula metoya baisa Solomoni leila Itipita, matauna ilagi biga, e ikaimilavau ovalu. \v 3 E tomotela dala madalasina opiliyavata iwitalaisi touwata baisa matauna, e komwaidosi ilosi deli Rioboam e ilukwaisi matauna kawasi, \v 4 “Mwa, tamam isakaimasi ma konisi mwau. E kidamwa yoku bukuyogigibali ma konisi deli bukuyominumwaimasi, e yakamaisi bakakamiabaimsi deli bakavagaisi makawala nanom.” \p \v 5 E Rioboam ivitakauloki kawala, “Ibodi bukusakaigusi kwaitolu yam baninamsi vavagi makwaina. Oluvi bukukwaimilavausi bukumakaiagusi.” Mapaila tomota isilavaisi ilosi. \p \v 6 E guyau Rioboam ikatupoi tommoya matausina tamala la tokatayuvisa kawala, “Tauwau! Avai mapu kudokaisi bukulukwaigusi e baluki tomota matausina ke?” \p \v 7 Matausina ivitakaulokaisi kawasi, “Kidamwa bukunokapisi tomota matausina e bukuyomwasali ninasi metoya bukumapu si katupoi duwosisia, tuta komwaidona deli si kamaiaba biwotitalaimsi.” \p \v 8 Mitaga Rioboam ipaiki wala si katayuvisa tommoya, e ilokaiaga matausina tubovau deli kasi tubwa, e tuvaila goli matausina ivigaki la tokatayuvisa wa tuta makwaisina. \v 9 E ikatupoi matausina kawala, “Tauwau kukwayuvisaisi nanogu avaka balivala baisa mabudona tomota einigadaigusi mwada bayogigibali si koni mwau ke?” \p \v 10 E matausina imapwaisi la katupoi matauna kawasi, “Ka, baisa makawala bukuluki matausina, kawam. ‘Ka, misikwaikwegu kweyakekita taga ikalisau kala poupou tamagu kuvalila.’ \v 11 E kuluki matausina, ‘Tamagu eisakaimi mi koni mwau; e yeigulaga bakatumkulovi tuvaila kala mwau. E matauna eilogomsisaimi metoya oyuwoyoula wala, yeigulaga bawawaimi wa lewa novakaveka!’” \p \v 12 Igau kwaitala yam tuvaila Yeroboam deli tomota komwaidona ikaimilavausi baisa guyau Rioboam, makawala leikaraiwogi matausina. \v 13 E guyau ikoulovi si katayuvisa matausina tommoya e ikatilakavi tomota, \v 14 makawala matausina totubovau si katayuvisa. Matauna ilivala kawala, “Tamagu isakaimi mi koni mwau; e yeigu tuvaila bakatumkulovi kala mwau. Matauna iwaimi oyuwoyoula; e yeigu bawaimi wa lewa noveka!” \v 15 Baisa Guyau Yaubada nanola makawala bikaloubusi avaka eiluki Yeroboam matauna Nebati latula metoya owodola tovitoubobuta Aiya tolela Silo. Baisa uula guyau gala wala ikamiabi tomota. \p \v 16 Avai tuta tomota igisaisi guyau gala wala ibodi binakaigali matausina, e iukuwakulasi kawasi, “Tapakaisi wala Debida deli dalela! Avaka sitana eivigakaidasi? Tauwau mina Isireli, tamwaisi oda valusi! Ibodi Rioboam biyamati titoulela!” \p E mapaila mina Isireli ikoulovaisi matauna, \x - \xo 10.16 \xt 2 Sml 20.1\x* \v 17 e isilavaisi Rioboam, e matauna bisisu wala si guyau matausina wala tomota eisisuaisi oviluwela Yuda. \p \v 18 E oluvi guyau Rioboam iwitali Adoniram matauna kasi tokugwa topaisewa, bilokaia mina Isireli, mitaga matausina ikabidikunaisi matauna ikaliga. Mapaila baisa Rioboam saina nanakwa isila ola waga kaibibiu e isakaula ila Yerusalem. \v 19 E metoya yam makwaina leima lagaila, mina Isireli kabokaraiwaga makwaina opiliyavata eipakaisi goli dalela Debida. \c 11 \s1 Semaia la vitoubobuta \r (1 Gwe 12.21-24) \p \v 1 Avai tuta guyau Rioboam eiviloubusi Yerusalem, idou tokabilia imaisi gulitinidesi tokabilia kasi bawa 180,000 matausina pwataboda metoya odalesi Beniamina deli Yuda. Matauna inanamsa mwada bila ikabilia paila bikouvau la kabokaraiwaga mapilana opiliyavata Isireli dalesi leisisuaisi. \v 2 Mitaga Guyau iluki tovitoubobuta Semaia \v 3 biluki guyau Rioboam deli goli komwaidona tomota metoya odalela Yuda deli Beniamina kawala, \v 4 “Gala bukukwabiliaisi veimia tatoumi. Komwaidomi wala kulosi omi valu. Ka, avaka leikaloubusi baisa nanogu makawala.” Matausina ikabikuwolaisi Guyau la karaiwaga e gala ilosi ikabiliasi deli Yeroboam. \s1 Rioboam ikaliai kalisi valu \p \v 5 Guyau Rioboam isisu Yerusalem ikaliai kalila valu mavilousina Yuda deli Beniamina. \v 6 Bedeliem, Etam, Tekowa, \v 7 Betisuri, Soko, Adulam, \v 8 Gata, Maresa, Sipa, \v 9 Adoraim, Lakisi, Aseka, \v 10 Sora, Aialoni, deli Ebironi. \v 11 Matauna ivigaki mavilousina kalisi kwepapeula e inagi si kumatoula taitala taitala valu kwaitala kwaitala olumoulela mavilousina isaili kaula, olibe bulamila, deli waini, \v 12 deli goli vayoula toyo kaiyala baisa makawala matauna ivigaki Yuda deli Beniamina la kabokaraiwaga. \s1 Tolula deli mina Libai imaisi Yuda \p \v 13 E komwaidona viluwela mapilana Isireli, tolula deli mina Libai ilosi opilibolimila mapilana Yuda. \v 14 Mina Libai isilavaisi si saivau deli si pwaipwaia e ilosi Yuda deli Yerusalem, paila uula guyau Yeroboam matauna guyoula Isireli deli la boda gala wala bitugwalaisi matausina biwotetilasi paila Guyau la tolula. \v 15 Yeroboam inagi wala la tolula titoulela paila biwotetilasi makatuposina leivigakaisi si kabotapwaroru e bitapwarorusi baisa dimoni deli tokolu minasina eibubulaisi kasi gigisa makawala bulumakau nagugwadi. \x - \xo 11.15 \xt 1 Gwe 12.31\x* \v 16 Metoya komwaidona Isireli dalela matausina bogwa eikovigasi ninasi magisi bitapwarorusi baisa Isireli la Yaubada ibokulaisi mina Libai ilosi Yerusalem, igagabila bigabusi lula baisa Guyau, matauna tubusia si Yaubada. \v 17 Baisa ivigaki ikatupewolaisi kabokaraiwaga mapilana Yuda, e olopola kwaitolu taitu matausina ipilasaisi wala Rioboam matauna Solomoni latula e isisuaisi bwaina makawala guyau Debida deli guyau Solomoni osi tuta eiguyoiyaisi matausina. \s1 Rioboam litula \p \v 18 E Rioboam ivaiya Maalati minana tamala Yerimoti matauna Debida latula e inala Abiaili minana Eliabi latula e Yese tabula. \v 19 Matausina litusia kasitaitolu Yeusa, Semaraia deli Saam. \v 20 Oluvi matauna ivaiya Maaka, minana Abisalom latula, e litusia kasitaivasi Abia, Atai, Sisa, deli Selomiti. \v 21 Komwaidosi kasi bawa, Rioboam la kukova naluwotala nalima natolu e la ula minasina eivigaki makawala la kukova kasi bawa naluwolima naluwotala, e matauna litula tauwau tailuwotala tailima taitolu e litula vivila kasi bawa naluwolima naluwotala. E oluwalaisi komwaidosi la kukova deli minasina la ula leivigaki makawala la kukova matauna iyebwaili sainela Maaka. \v 22 E minana latula Abia saina iyebwaili oluwalaisi komwaidosi litula, e inagi matauna bikaimapu biguyau. \v 23 Rioboam la nanamsa saina bwaina isaiki kasi karaiwaga litula deli isaili matausina bisilaisi olumoulela Yuda deli Beniamina mavilousina kalisi kwepapeula. Matauna isaiki si guguwa komwaidosi wala makawala deli goli si kukova bidubadu. \c 12 \s1 Mina Itipita isugigaiyaisi viluwela Yuda \r (1 Gwe 14.25-28) \p \v 1 Avai tuta Rioboam bogwa eitoyemwa la karaiwaga e la guyau, matauna deli komwaidona la tomota ikoulovaisi Guyau la karaiwaga. \v 2 Olopola kwailimala taitu Rioboam eiguguyau paila si kowolova baisa Guyau e ilumkolaisi mipuki. E Sisaki guyoula Itipita isugigai Yerusalem \v 3 la tokabilia kasi bawa osi waga kaibibiu 1,200 toyo 60,000 tosila wosa, deli goli saina wala bidugaga tokabilia gala ibodi bitakalau, deli goli mina Libia, mina Suka, e mina Sudani tokabilia deli wala. \v 4 Matauna iyouli viluwela Yuda mavilousina kalisi kwepapeula e iuyeiya wala ila Yerusalem. \p \v 5 Semaia matauna tovitoubobuta ilokaia guyau Rioboam deli goli tokugwasi Yuda matausina isigugulasi olopola Yerusalem mwada bisakauligilaisi Sisaki. E matauna iluki matausina kawala, “Ka, baisa Guyau Yaubada la biga baisa yokomi. ‘Yokomi bogwa lokusilavaigusi, e mapaila baisa tuta yeigu lasilavaimi yokomi oyamala Sisaki.’” \p \v 6 E guyau deli komwaidona tokugwa ititamapusi bogwa eisulasi, e ikaibigasi kawasi, “Avaka Guyau Yaubada leivagi bogwa duwosisia.” \p \v 7 Avai tuta Guyau igisi avaka eikaloubusi, matauna ilukivau Semaia kawala, “Ka, paila uula bogwa eikamitulaisi si mitugaga, e yeigu gala bakatumtuwoli matausina. Mitaga avai tuta Sisaki bikabilii matausina, gala bipeulasi mitaga bogwa biyubwailasi tommomova wala. Yerusalem gala wala bilumkoli ulo gibuluwa tigininila, \v 8 mitaga Sisaki biyouli matausina, e matausina bogwa binikolaisi mokwita ammakawala kala tuwoli paila biwotitalaigusi deli biwotitalaisi valu watanawa tokaraiwogala.” \fig Kala yamata ligisa kalapisilela|src="HK 00195" size="col" copy=" Jerusalem street" ref="12.10" \fig* \p \v 9 E guyau Sisaki ima Yerusalem, e ikau veiguwa metoya wa Bwala Kwebumaboma deli wa ligisa. Matauna ikau vavagi komwaidona, deli goli vayoula makaisina goulawokuva guyau Solomoni leiyouduli. \x - \xo 12.9 \xt 1 Gwe 10.16-17; 2 Lil 9.15-16\x* \v 10 E kaimapula makaisina, Rioboam iyouduli vayoula metoya tanumnumta barasi e isaiki makaisina kumatoula eikikaraiwogaisi paila kala yamata ligisa kalapisilela. \v 11 Avai tuta guyau biloula wa Bwala Kwebumaboma, e toyausa bikeulasi vayoula makaisina e oluvi bikaimilivauwaisi matabudona iuvigakaisi si buliyamata. \v 12 E paila uula matauna itugwali titoulela baisa Guyau, e Guyau ola gibuluwa gala iyogagi matauna, e vavagi komwaidona bwainawokuva paila Yuda. \s1 Rioboam kala vigimkovila la guyau \p \v 13 Guyau Rioboam saina wala iguyoumkumku tutala eiguguyau olopola Yerusalem. Matauna kala taitu iboda kweluwovasi kwaitala eivitouula eiguyau, e iguguyau olopola Yerusalem iboda kwailuwotala kwailima kwaiyu taitu olumoulela Yerusalem, mavilouna Guyau bogwa leinagi oluwalaisi komwaidona viluwela Isireli, mavilouna viluwela kala taimamila. Rioboam inala yagala Naama, vilela Amoni. \v 14 Matauna imitugaga, paila gala ivigikoni bisavali Guyau nanola. \p \v 15 Rioboam la kedakeda okala vitouula eila okala vigimkovila deli dalela liliula isisu obukila \bk Semaia Tovitoubobuta Liliula\bk* deli Ido Tovitoubobuta Liliula. Rioboam deli Yeroboam tuta komwaidona ikikabiliasi wala. \v 16 Rioboam eikaliga e ibakwaisi gweguya okasi laka Debida ola Vilouveka e latula yagala Abia ikaimapu iguyau. \c 13 \s1 Abia sola Yeroboam si kabilia \r (1 Gwe 15.1-8) \p \v 1 E olopola kweluwotala kwailima kwaitolu taitu guyau Yeroboam matauna guyoula Isireli, e Abia matauna iguyoi Yuda, \v 2 e matauna iguguyau olopola Yerusalem iboda kwaitolu taitu. Inala yagala Mikaia, Urieli latula, minana ilela Gibia. \p E kabilia itokaia oluwalaisi Abia sola Yeroboam. \v 3 Abia ikatuyouli la tokabila kasi bawa 400,000, e Yeroboam ikatuyouli la tokabilia kasi bawa 800,000. \p \v 4 E tokabilia ibodasi mapilana Epereim wa koya. E guyau Abia imwena wa Koya Semaraim e ikawota ilukwaiwa Yeroboam deli goli mina Isireli. Ikaibiga kawala, “Kunakaigalaigusi! \v 5 Ki gala kunikolaisi Guyau, matauna Isireli la Yaubada, leivagi kabutu kwekanigaga deli Debida, isaiki matauna deli dalela matausina gweguyala Isireli tuta gala biwokuva? \v 6 Yeroboam matauna Nebati latula ikoulovi Solomoni matauna la guyau. \v 7 Oluvi matauna ikouguguli budotala boda mavilousina gala dimlesi deli todubakasala, e ilosi iyokaikaiyaisi wowola Rioboam matauna Solomoni latula, matauna saina totubovau e la nikoli gala siniveka paila bikosomapu matausina. \v 8 E baisa tuta magim bukukwabilii gweguya si tokaraiwaga makwaina Guyau leisaiki Debida dalela. Yoku m tokabilia saina budoveka deli m yaubada bulumakau nagugwadi goula Yeroboam leiyouduli. \v 9 Yoku lokubokavili Guyau la tolula, matausina Eroni dalela, deli lokubokavili mina Libai. E kaimapusi yoku kunagi m tolula makawala boda ituwoli ituwoli leiuvagaisi. E availa bima bimai natana bulumakau kaina nalima nayu sipi ibodi bukukwabomi bukuvigaki tolula baisa minasina lokudokaisi mi yaubada. \p \v 10 “Mitaga yakamaisi kauwotitalaisi wala Guyau matauna ma Yaubadasi e gala wala kapakaisi matauna. E tolula matausina Eroni dalela ivagaisi avaka si paisewa, e mina Libai ipilasaisi matausina. \v 11 Kaukwau deli koyavi kwaitala kwaitala bigibugabusi wala lula maiina simasimina deli mauna bigabwaisi namwaidona baisa matauna. Matausina isemakaiyaisi beredi otebeli makwaina kwemigileu e koyai kwaitala kwaitala bivakanotaisi kaitapa eitotusi osi kabototu goula. E avaka Guyau eikaraiwogaimasi lakavagaisi makawala, mitaga yokomi bogwa kupakaisi matauna. \v 12 Yaubada matauna kalamwaleta kama tokugwasi e la tolula deli wala kasi tauya leititoiyaisi, makateki bitagilulu kasi tauya bitabasisi okawakali. Tauwau mina Isireli gala ibodi bukukwabiliaisi Guyau matauna tubudoiasi si Yaubada, paila gala wala gagabila bukutomgwagasi!” \p \v 13 Tuta matutona Yeroboam ikaraiwogi mimilisi la boda ilosi otuboulosi mina Yudia si tokabilia ikanapwalasi, e komwaidonaga matausina bilosi omitasi. \v 14 E avai tuta mina Yudia imitavilasi igisaisi bogwa eivaulaisi eivapataisi. Matausina idousi baisa Guyau paila pilasi, e tolula matausina iyuvisi tauya. \v 15 E mina Yudia imlikwaisi tuwa isakaisi, e Abia ikugwai kabilia makwaina isugigai, Yaubada itomgwaga odubasi Yeroboam deli mina Isireli si tokabilia. \v 16 Mina Yudia ibokavilaisi mina Isireli isakaulasi, e Yaubada ivigaki mina Yudia bikaraiwogaisi matausina. \v 17 Abia deli la tokabilia imtuligigaiyaisi mina Isireli kasi bawa 500,000 mina Isireli pwataboda ikatumataisi. \v 18 Mapaila tomotala Yuda itomgwagasi odubasi mina Isireli paila uula ikanuvatetasi baisa Guyau tubusia si Yaubada. \p \v 19 E Abia ibokavili Yeroboam la tokabilia e iyouli mimilisi la valu yagasi makawala. Beteli, Yesana, Epironi, deli goli tuvaila valu viloutuboulosi mavilousina. \v 20 Yeroboam gala wala tuvaila la kabokaraiwaga isiniveka tuta matutona Abia ola tuta karaiwaga. Guyau wala titoulela ikatumati Yeroboam e ikaliga. \p \v 21 Mitaga Abia la guyau saina ikobaluluva. Matauna la kukova kasi bawa naluwotala navasi e litula tauwau kasi bawa tailuwoyu taiyu e vivila naluwotala nalima natana. \v 22 E komwaidona liliula Abia, avaka eilivala deli avaka leivagi, kala ginigini isisu obukila Liliula Tovitoubobuta Ido. \c 14 \s1 Guyau Asa itomgwaga odubasi mina Itiopia \p \v 1 E guyau Abia ikaliga e ibakwaisi gweguya okasi laka Debida ola Vilouveka. Latula Asa ikaimapu iguyau. E metoya Asa ola karaiwaga valu ivakota kweluwotala taitu. \v 2 Asa saina iyomwasali Guyau la Yaubada nanola metoya avaka leiuvagi bwaina deli duwosisia. \v 3 Matauna ikodidaimi togilagala si kabogwabu lula deli makatuposina leivigakaisi si kabotapwaroru ikatuwoli makaisina kokola kaibumaboma leibubulokaisi dakuna, deli itakubali si yaubada yagala Aserai. \v 4 Matauna ikaraiwogi tomotala Yuda bivagaisi avaka Guyau nanola matauna tubusia si Yaubada, deli bikabikuwolaisi la vituloki deli la karaiwaga. \v 5 Paila uula matauna ikodidaimi makatuposina si kabotapwaroru deli si kabogabu lula maiina simasimina metoya komwaidona viluwesi Yuda, deli la kabokaraiwaga ivakota ola tuta eiguguyau. \v 6 Wa tuta matutona matauna ikikaliai kalisi viluwesi Yuda, e paila taitu makwaisina bogwa leimweim gala wala kabilia, paila uula Guyau isaiki matauna vakota. \v 7 Matauna iluki tomotala Yuda, “Ibodi bitakaliaiisi kalisi kwepapeula valu mavilousina deli bolela vatoi e kalapisilesi ibodi bitakatubodi deli bitabisikivili. Yakidasi bogwa takaraiwogaisi valu paila uula tavagaisi avaka nanola Guyau da Yaubadasi. Matauna iyamataidasi deli ikolaidasi metoya kada tilaulasi ambaisa ambaisa mapaila matausina ikaliaiisi.” E isibwabwailasi olumoulela mavilousina. \v 8 Guyau Asa la tokwabilia kasi bawa 300,000 metoya Yuda, tokwabisi vayoula deli kaiyala, e 280,000 kasi bawa metoya Beniamina tokwabisi vayoula deli kaiyala. Matausina komwaidosi wala totuvaluwa deli kikiboda. \p \v 9 E taitala guma Sudani yagala Sera isugigai Yuda deli la tokabilia kasi bawa milioni deli la waga kaibibiu kala bawa lakatutolu iuvalutusi ilosi Maresa. \v 10 E Asa ila bikabilii matauna, e la tokabilia ikanapwalasi pilatala deli piliyuwela Itayatilela Sepata katitaikinela mapilana Maresa. \v 11 E Asa inigada baisa Guyau la Yaubada, kawala, “Mwa Guyau yoku ibodaim bukupilasi budotala tokabilia tomamama makawala goli bukuvigaki topapeula. Mwa Guyau ma Yaubadasi, kupilasaimasi baisa tuta paila uula yakamaisi kakanuvatetasi baisa wala yoku, e metoya oyagam lakamaisi bakakabiliasi deli mabudona tokabilia saina budoveka. Guyau, yoku ma Yaubadasi; gala availa bipikwaku mwada bitomgwaga odabam.” \p \v 12 E Guyau itomgwaga odubasi mina Sudani tokabilia avai tuta Asa deli mina Yudia tokabilia eisugigaiyaisi matausina. Komwaidosi isakaulasi, \v 13 e Asa deli la tokabilia ibokavilaisi matausina ilauwaisi mapilana Gerara. E saina bidubadu mina Sudani ikatumataisi gala ibodi bivakulokolasi bikabiliasi. Guyau bogwa wala iyomami matausina, e Asa la tokabilia ilebwaisi saina bidugaga guguwa. \v 14 Baisa ivigaki igagabila paila bikatudidaimisi valu mavilousina opapala Gerara, paila tomota leisisuaisi baisa saina ikukolaisi Guyau. Tokabilia ikauwaisi komwaidona valu mavilousina e ivakulotaisi saina bidugaga guguwa. \v 15 Matausina tuvaila isugigayaisi mimilisi toyamata sipi si buliyamata e ilebwaisi saina bidubadu sipi deli kameli. Oluvi ikaimilavausi Yerusalem. \c 15 \s1 Asa iyomitali la karaiwaga \p \v 1 E Yaubada la baloma imakaia Asaraia matauna Odedi latula, \v 2 e matauna ila ibodi guyau Asa. Matauna ikawota iluki kawala, “Guyau Asa, deli komwaidona tomotela Yuda deli Beniamina kunakaigalaigusi! Ka Guyau bisisu deli yokomi kidamwa kusisuaisi deli matauna. Kidamwa bukunevaisi matauna bogwa bitagwala bukubanaisi, mitaga kidamwa bukutotubulokaisi matauna, e matauna bogwa bisilavaimi. \v 3 Paila saina tuta kaduwonaku Isireli isimakava wala gala deli Yaubada mokwita, gala si tolula ibodi bivitulokaisi matausina, deli gala iyosisi avai karaiwaga. \v 4 Mitaga avai tuta mwau eikaloubusi, matausina ininavilasi baisa Guyau Isireli la Yaubada. Matausina inevaisi matauna e ibanaisi. \v 5 Wa tuta matutona gala availa ibodi bililoula toyubwaila paila uula kabomwau deli kabosineiyou ikaloubusi olumoulela valu kwaitala kwaitala. \v 6 Kwaitala boda bilamidadi kwaiyuwela boda e valu viloutala bilamidadi vilouyuwela, paila uula Yaubada itagwala kabomwau deli kabommayuyu ikaloubusi baisa matausina. \v 7 Mitaga yoku ibodaim bukutotu peula gala bukumama. M wotetila avaka lokuvagi baisa tuta bogwa bisim mapula.” \p \v 8 Avai tuta Asa inakaigali la vitoubobuta Asaraia matauna Odedi latula, baisa ikatupewoli matauna. Matauna iligaim komwaidona minasina tokolu oviluwela Yuda deli Beniamina deli komwaidona minasina tokolu olumoulela valu mavilousina leiyouli wa koya mapilana Epereim. Tuvaila matauna ivigivau kabolula paila Guyau makwaina eitotu olumoulela Bwala Kwebumaboma bikubakula. \p \v 9 Saina bidubadu tomota metoya odalesi Epereim, Manasa, deli Simioni itoulasi ilokaiasi Asa e matausina isisuaisi ola kabokaraiwaga, paila uula bogwa leigisakaisi mitasi titoulesi Guyau deli wala matauna. Asa ikouguguli komwaidona la tomota Yuda deli Beniamina. \v 10 Taitu kweluwotala kwelimala tubukona natolula Asa eiguguyau matausina isigugulasi olopola Yerusalem. \v 11 Wa yam makwaina igabwaisi lula baisa Guyau metoya guguwa makwaisina leimaiyaisi metoya okabilia. lakatulima lakatuyu (700) bulumakau deli lakatuluwolima lakatuluwoyu (7,000) sipi. \v 12 Matausina ivagaisi kwaitala kabutu biyomitalaisi si tagwala metoya oninasi deli obilomasi komwaidona paila bitapwarorusi baisa Guyau, matauna tubusia si Yaubada. \v 13 Availa totubovau kaina tomoya, tau kaina vivila, availa gala bitapwaroru baisa matauna bogwa bikatumataisi. \v 14 Matausina ikawotasi kaigasi kaigaveka ilivalasi si biga katotila oyagala Guyau baisa bogwa ibodi biyamataisi kabutu makwaisina, e oluvi matausina igovasi deli itagilulu kasi tauya. \v 15 Komwaidona tomotala Yuda imwasawasi sainela paila uula matausina leivagaisi kabutu makwaisina metoya oninasi komwaidona. Matausina ivigakaisi si mwasawa ititapwarorusi baisa Guyau, e matauna bogwa ikabwaili matausina e ivigaki iluva uwosi metoya baisa kasi tilaula komwaidona. \p \v 16 E guyau Asa ivabu Maaka minana tabula metoya ola giyouvila, paila uula minana ibubuli natana tokolu kala gigisa makawala minana tokolu Aserai. Asa ilukubali minana tokolu, ikituli, e igabu mabubosina oitayatila Kidironi. \v 17 Ilagoli Asa gala ikatudidaimi komwaidona makatuposina leivigakaisi si kabotapwaroru olopola valu, matauna itugwali nanola komwaidona baisa Guyau ola momova komwaidona. \v 18 Matauna isewoya wa Bwala Kwebumaboma komwaidona guguwa makwaisina Abia matauna tamala leikabomi baisa Yaubada, makawala goli goula deli siliba makwaisina leikabomi titoulela. \v 19 Ola tuta leiguguyau ila ibudoki kweluwotolu kwelimala kala taitu gala wala kabilia eitokaia. \c 16 \s1 Uvagila mwau ikaloubusi metoya baisa mina Isireli \r (1 Gwe 15.17-22) \p \v 1 Olopola kweluwotolu kwailima kwaitalela taitu guyau Asa leiguguyau olopola Yuda e Baasa matauna guyoula Isireli isugigai Yuda e ivitouula ivigaki Rama kalila kwaipeula paila mwada bisilibodi komwaidona kedala olumoulela deli oyosewala. \v 2 Mapaila Asa ikau siliba deli goula leikedidagaisi metoya matabudona wa Bwala Kwebumaboma deli ligisa e iwitali ila Damasiko baisa guyau Benadadi guyoula Siria, e ikaibiga kawala, \v 3 “Ibodi bitakalubaila, makawala tumidaiasi omitibogwa. Baisa siliba deli goula kam bobwailila. E baisa tuta ibodi wala mi kalubaila kamitaiyu guyau Baasa guyoula Isireli bitotina e bibodi matauna bisunupuloi la tokabilia metoya ogu valu.” \p \v 4 E Benadadi ikabwaili avaka Asa la nanamsa e iwitali la kumatoula deli si tokabilia komwaidona bikabiliaisi mavilousina viluwela Isireli. Matausina iyoulisi Iyoni, Dani, Eibeli Beti Maaka, deli komwaidona viluwela Napitalai baisa goli si guguwa komwaidona leikikanaki. \v 5 Avai tuta guyau Baasa inakaigali avaka eikikaloubusi, matauna ikilai kala kaliai kalila Rama deli isaim wala wotetila makwaina. \v 6 Oluvi guyau Asa ikau tauwau metoya viloumwaidona Yuda e ikaraiwogi matausina bikatikewaisi dakuna makwaisina deli youdila kai makaisina Baasa la guguwa eikikaliai mapilana Rama e matausina ivigakaisi guguwa makwaina ikaliakaisi kalisi Geba deli Misipa. \s1 Tovitoubobuta Anani \p \v 7 Wa tuta matutona tovitoubobuta Anani ilokaia guyau Asa iluki kawala, “Ka, uula yoku bogwa lokukwanuvateta baisa guyoula Siria e kupaikiga bukukwanuvateta baisa Guyau m Yaubada, la tokabilia guyoula Isireli leisakaulasi metoya baisa yoku. \v 8 Ki kaina gala kunikoli mina Sudani deli mina Libia si tokabilia saina budovakaveka deli saina bidugaga si waga kaibibiu deli wosa kala tosisila ke? Mitaga paila uula kukwanuvateta baisa Guyau, matauna ivigakaim kutomgwaga odubasi matausina. \v 9 E Guyau imitakavati ovalu watanawa komwaidona, paila bivigaki bitomgagasi matausina ninasi komwaidona itugwalaisi baisa matauna. E yokugwa m kedakeda nagowawokuva wala, mapaila tuta baisa e tuta igau yoku bukukukwabilia wala.” \v 10 Baisa ivigaki Asa la gibuluwa sainela baisa tovitoubobuta iyuwoli matauna isaili wa bwala katupipi. E wa tuta matutona wala Asa ivitouula ilamidadi mimilisi tomota. \s1 Asa la kabokaraiwaga kala vigimkovila \r (1 Gwe 15.23-24) \p \v 11 Komwaidona vavagi Asa ola tuta karaiwaga metoya kabovitouula eila okala vigimkovila bogwa leiginaisi obukila \bk Liliusi Guyousi Yuda deli Isireli\bk*. \v 12 Olopola kweluwotolu kwailima kwaivasila kala taitu Asa eiguguyau, matauna iyosi kwaitala katoula saina kwemagaga okwaibakwaila e ikipouma ipem. Mitaga gala wala isivila ininavila baisa Guyau paila pilasi, mitaga ilokaia wala toyuvisa. \v 13 E kwaiyu wala taitu tuvaila matauna ikaliga \v 14 e ibakwaisi wa laka makwaina leikeli titoulela olumoulela Debida ola Vilouveka. E ikauwaisi vana deli bulami maiina simasimina ikeputumaisi wowola paila bibakwaisi, e ivakataisi kovatala kovaveka kova paila biuvalamsi la kaliga. \c 17 \s1 Yeosepata iguyau \p \v 1 Yeosepata iguyau kaimapula tamala Asa e ikobaluluva la kaisisu odubasi mina Isireli. \v 2 Matauna ileiya la tokabilia kabasi olumoulela Yuda valu mavilousina kalisi kwepapeula, valu mavilousina Yudia opapala, deli valu mavilousina Asa leiyouli oviluwela Epereim. \v 3 E Guyau ikabwaili Yeosepata paila uula matauna ibokuli la kedakeda tamala leivagi ola momova okala vitouula e gala itapwaroru baisa Beali. \v 4 Matauna iwotitali tamala la Yaubada, ikabikuwoli Yaubada la karaiwaga, e gala ibubuna makawala guyousi Isireli si kedakeda. \v 5 Guyau isaiki Yeosepata peula biyamati komwaidona Yuda la kabokaraiwaga, e komwaidona tomota imiakaisi matauna si bobwailila, mapaila ivigaki matauna la veiguwa bidubadu deli kala kamaiaba saina walakaiwa. \v 6 Matauna deli la mwasawa iwotitali Guyau e ikatudidaimiga makatuposina si kabotapwaroru deli minasina si yaubada tokolu yagala Aserai olumoulela Yuda. \p \v 7 E olopola kwaitolula kala taitu eiguguyau matauna iwitali la tosikwawa ilosi oviluwela Yuda komwaidona bikatulolutasi, yagasi baisa makawala. Benaili, Obedaia, Sekaraia, Netaneli, deli Mikaia. \v 8 Kasi tovakwabu tailima taivasi mina Libai, e taiyu tolula. Mina Libai yagasi makawala. Semaia, Netanaia, Sebadaia, Asaeli, Semiramoti, Yeonatani, Adonia, Tobiya, deli Tobadonia; e tolula yagasi Elisama sola Yeoram. \v 9 Matausina ikauwaisi bukila Guyau la Karaiwaga e ilosi oviluwela Yuda komwaidona, ikatulolutasi baisa tomota. \s1 Yeosepata la kaisisu ikobaluluva \p \v 10 E Guyau ivigaki kabokaraiwaga komwaidona makwaisina eitaina eitapatu ikukolaisi wala guyau Yeosepata e gala wala bilokaiasi bikabiliaisi. \v 11 E mimilisi mina Pilisitia imiakaisi Yeosepata saina bidugaga siliba deli ituwoli guguwa si bobwailila, tuvaila mimilisi mina Arebia imiakaisi matauna 7,700 sipi deli 7,700 gota. \v 12 Mapaila Yeosepata la kaisisu ikobaluluva sainela. E oviluwela Yuda komwaidona matauna ikaliaii bolesi vatoi deli viluwesi, \v 13 mavilousina goli viluwela si guguwa mekanaki. \p E olopola Yerusalem matauna ileiya si kabosisu la kumatoula, \v 14 metoya odalesi titoulesi. Odalela Yuda, Adanaa matauna si kumatoula e la tokabilia kasi bawa 300,000. \v 15 E eisakaili tovekala Yeowanani, la tokabilia kasi bawa 280,000, \v 16 e taitolula Amasia matauna Sikiri latula, la tokabilia kasi bawa 200,000 (Amasia itagwala wala titoulela paila biwotitali Guyau.) \v 17 E si kumatoula boda mabudosina odalela Beniamina yagala Eliada, matauna pwataboda, e ikugwai 200,000 tokabilia tokwabisi vayoula deli kaiyala. \v 18 E eisakaili tovekala Yeosabadi la tokabilia kasi bawa 180,000, matauna kikiboda. \v 19 Matausina tokabilia iwotitalaisi guyoula Yerusalem, e matauna tuvaila isaili mimilisi ovalu mavilousina kalisi kwepapeula oviluwela Yuda. \c 18 \s1 Tovitoubobuta Mikaia ikatululuti Eyabi \r (1 Gwe 22.1-28) \p \v 1 Avai tuta Yeosepata guyoula Yuda ikobaluluva la kaisisu yagala ikalukubali ambaisa ambaisa, matauna ibubuli kwaitala veivai oluwalaisi taitala metoya odalela titoulela deli dalela Eyabi guyoula Isireli. \v 2 E kwaivila taitu tuvaila Yeosepata ila ovalu Sameria bivakawoli Eyabi. E Eyabi ikatumati bidubadu sipi deli bulumakau paila kasi ugoboda, kasi kamaiaba Yeosepata deli kala tovakwabu. Matauna ivigikoni bitavili nanola Yeosepata bitokaila matauna e bisugagaiyaisi viluwela Ramoti mapilana Giliadi. \v 3 Matauna ikatupoi kawala, “Ki igagabila yoku deli yeigu bitasuvi bitakabilii Ramoti ke?” \p Yeosepata ivitakauloki kawala, “Kidamwa nanom makawala, yeigu bogwa makawala, e ulo tokabilia bogwa bwaina wala. Bogwa bakatokailami.” \v 4 Matauna ikatumkulovi kala livala kawala, “Mitaga ikugwa bitayolibigasi baisa Guyau.” \p \v 5 Mapaila Eyabi idou tovitoubobuta isuvisi kasi bawa lakatuvasi, e ikatupoi matausina kawala, “Tauwau, biboda bakabilii Ramoti kaina gala?” \p Matausina ivitakaulokaisi matauna kawasi, “Kulokaia. Yaubada bivigakaim bukutomgaga odubasi.” \p \v 6 Mitaga Yeosepata ikatupoi kawala, “Ki gala taitala tuvaila tovitoubobuta bivagi wododasi paila bikatupoi Guyau?” \p \v 7 Eyabi ivitakaula, “Taitala tuvaila, matauna yagala Mikaia matauna Imla latula. Mitaga yeigu tokukologu matauna, paila uula gala kwaitala tuta bivitububoti avai vavagi bwaina paila yeigu; tuta komwaidona vavagi gaga wala.” \p E Yeosepata ivitakauloki kawala, “Mwa, gala ibodaim bukulivala makawala!” \p \v 8 Mapaila guyau Eyabi idou taitala la tosikwawa iluki bila ivakouli Mikaia bimiaki matauna. \p \v 9 Gweguya matausina kasitaiyu isikamsi kasi katubaiasa gweguya e isilaisi osi takaikaia makatupona si kabokila witi opapala kalapisilela Sameria, e komwaidosi tovitoubobuta ivitoubobutasi omitasi matausina. \v 10 Taitala matausina yagala Sedekaia matauna Kenaana latula, iyouduli doga metoya tanumnumta e iluki Eyabi kawala, “Ka baisa makawala avaka Guyau eilivala, ‘Metoya doga makaisina yoku bukukwabilii mina Siria e bukutomgwaga odubasi matausina.’” \v 11 E komwaidosi sala tovitoubobuta ilivalasi mabigana wala. Matausina ikaibigasi kawasi, “Kusuvaisi kulumi kulokaiasi Ramoti kukwabiliaisi bukukwalisauwaisi. E Guyau bivigakaimi bukutomgwagasi.” \p \v 12 E kwaitala momwa, matauna tosikwawa eila bikaikivi Mikaia iluki matauna, kawala, “Komwaidona samwa tovitoubobuta bogwa leivitoubobutasi guyau bitomgwaga, mapaila yoku ibodi bukuvagi makawala.” \p \v 13 Mitaga Mikaia ivitakauloki, kawala, “Omatala Guyau tosivagasi, yeigu balivala avaka ulo Yaubada eilukwaigu balivali!” \p \v 14 Avai tuta ilokaia guyau Eyabi, e guyau ikatupoi matauna, kawala, “Mikaia, ki, ibodi guyau Yeosepata deli yeigu bakala kakabilii Ramoti, kaina gala?” \p E Mikaia ivitakauloki, kawala, “Kukwabiliaisi! Bogwa goli bukukugwasi. Guyau bogwa bisakaimi tomgwaga.” \p \v 15 Mitaga Eyabi ivitakauloki kawala, “Avai tuta bukulilivala baisa yeigu oyagala Guyau, ibodi bukulivala biga mokwita! Kwaivila tuta lalulukwaim makawala, ke?” \p \v 16 Mikaia ivitakauloki kawala, “Yeigu agigisi tokabilia mina Isireli isumgoi wala wa koya makawala sipi gala kasi toyamata. E Guyau ikaibiga kawala, ‘Tokabilia matausina gala kasi tokugwa; kuligaiwaisi bikaimilavausi osi valu biluva uwosi!’” \x - \xo 18.16 \xt Baw 27.17; Isi 34.5; Md 9.36; Mk 6.34\x* \p \v 17 E Eyabi iluki Yeosepata kawala, “Bogwa lalukwaim matauna gala kwaitala tuta bivitoubobuta avai vavagi bwaina paila yeigu; tuta komwaidona vavagi gaga wala!” \p \v 18 E Mikaia isetuwoli wala kala livala kawala, “Ka, kunakaigali avaka Guyau eilivala! Yeigu agisi Guyau isisu ola takaikaia wa labuma, e komwaidona la anelosi itotusi opapala matauna. \v 19 E Guyau ikatupoi kawala, ‘Availa bisipuloki Eyabi e avai tuta bila okawakali bikatumataisi matauna mapilana Ramoti?’ E mimilisi anelosi si nanamsa kwaitala e mimilisi si nanamsa ituwoli, \v 20 tatoula wala taitala baloma ivalapula ima omatala Guyau, e ikaibiga kawala, ‘Yeigu basipuloki matauna.’ E Guyau ikatupoi kawala, ‘Ammakawala bukuvigaki?’ \v 21 E baloma matauna ivitakauloki kawala, ‘Balokaia bavigaki komwaidona Eyabi la tovitoubobuta bisipulokaisi matauna.’ E Guyau ikaibiga kawala, ‘Kula kusipuloki matauna. Bogwa bukupeula.’” \p \v 22 E Mikaia ivigimkulovi la bigatona kawala, “Ka baisa makawala bogwa eikaloubusi. Guyau eivigaki matausina m tovitoubobuta eisipulokaimsi wala. Mitaga matauna titoulela eikaraiwaga yoku bukuboda silagi!” \p \v 23 E oluvi tovitoubobuta Sedekaia ilokaia Mikaia ikatupatu matala, e ikatupoi kawala, “Ki nasigavila Guyau la baloma isilavaigu e ilukwaimga ke?” \p \v 24 Mikaia ivitakauloki kawala, “Avai tuta bukula bukusupepuni olumoulela bwala e bogwa bukubani mapula m kwatupoi.” \p \v 25 E guyau Eyabi ikaraiwogi taitala la kumatoula, kawala, “Kukwatupipi Mikaia e kuuyoki Amona, matauna tokaraiwogala valu mapilana, deli kuuyoki Yowasi matauna guyau latula. \v 26 Kuluki matausina bisailisi matauna obolela katupipi e bikoma berediwokuva deli sopi tatoula wala bakabibwelaki bakaimilavau.” \p \v 27 E Mikaia ivitakaula, “Kidamwa bukukwabibwelaki bukukwaimilavau, e baisa kala nikoli Guyau gala wala ilivala metoya baisa yeigu!” Tuvaila ikatumkulovi la bigatona kawala, “Komwaidomi tomota, ka, kunakaigalaisi avaka lalivali!” \s1 Eyabi la kaliga \p \v 28 E Eyabi guyoula Isireli sola guyau Yeosepata ilosi ikabiliasi viluwela Ramoti mapilana Giliadi. \v 29 Eyabi iluki Yeosepata kawala, “Avai tuta bitasuvi okabilia yeigu bakatuduvidavi makawala wala taitala tomotamakava, yokugwa kam kwatubaiasa bukusisikoma wala.” Mapaila guyoula Isireli ikatuduvidavi wala titoulela e isuvi okabilia. \p \v 30 E guyoula Siria ikaraiwogi la kumatoula osi waga kaibibiu bilosi ikabiliaisi guyoula wala Isireli e gala availa tuvaila. \v 31 Mapaila avai tuta igisaisi guyau Yeosepata, komwaidosi si nanamsa matauna guyoula Isireli, e itovilasi mwada bikatumataisi matauna. Mitaga Yeosepata ilupaki weya e Guyau Yaubada ikoli matauna e ivitovili tilaula ikaimilavausi. \v 32 E kumatoula matausina osi waga kaibibiu igisaisi matauna gala guyoula Isireli, mapaila gala wala tuvaila ibokavilaisi matauna. \v 33 Mitaga taitala guma Siria tokwabilia iluvibwelaki la kaiyala e ikalipwali tabodela wowola guyau Eyabi e ikaliuwoliga kusala. E matauna idou, iluki la waga kaibibiu tokwabikuliga, kawala, “Woi, bogwa lakagaguma! Kutovila bitasilavi kabilia.” \v 34 Komwaidosi ikikabiliasi wala mitaga guyau Eyabi ivisimiliwolaisi wala ola waga kaibibiu, e isivilaki mina Siria tokabilia. Isisu wala kalasia isalili matauna ikaliga. \c 19 \s1 Taitala tovitoubobuta ikavilivili Yeosepata \p \v 1 Matauna Yeosepata guyoula Yuda ikaimilavau bwainawokuva wala ila ola ligisa mapilana Yerusalem. \v 2 E taitala tovitoubobuta yagala Yeu matauna Anani latula ila ibodi guyau, e iluki matauna kawala, “Ki kudoki m nanamsa ibodi bukupilasi matausina tomitugaga e bukupiiga matausina ipakaisi Guyau ke? Avaka bogwa lokuvagi baisa eiyomituli Guyau la gibuluwa bigibuluwaim. \v 3 Mitaga mimilisi vavagi bwaina lokuvagi, kadai! Yoku bogwa lokuligaiwa komwaidona kaikobula minana si yaubada tokolu yagala Aserai, minasina goli ambaisa tomota eitapwarorusi, e yokuga bogwa lokuvigikoni lokubokuli Yaubada nanola.” \s1 Yeosepata ivigivau la kabokaraiwaga \p \v 4 Ilagoli guyau Yeosepata isisu Yerusalem, matauna tuta bidubadu ititavina la valu ivakawoli tomota, metoya mapilana Biasiba opilibolimila bila okala vigimkovila opiliyavata mapilana wa koya oviluwela Epereim, paila bikaimali tomota bimiakaisi Guyau, matauna tubusia si Yaubada. \v 5 E valu viloutala viloutala deli kalisi kwepapeula oviluwela Yuda matauna inagi toyakala e \v 6 ikatululuti matausina, kawala, “Kuyamatasi bibwaina avai tuta bukukwagaiyaisi karaiwaga; yokomi lokuuvagaisi gala metoya osi karaiwaga mina watanawa, mitaga Guyau wala la karaiwaga, e avai tuta bukukwabwailisi kwaitala mipuki, matauna goli deli yokomi. \v 7 Kukwamiabaisi Guyau e kuwotetilasi bibwaina, paila uula Guyau da Yaubadasi gala biyebwaili sopa kaina tabilibili deli goli avaka katupatula wodila.” \p \v 8 E olopola Yerusalem Yeosepata inagi mina Libai, tolula deli mimilisi tokaraiwogasi valu bivagisi tovagisi yakala yakalela paila kominimanila Guyau la Karaiwaga kaina tomota si komininami olopola valu. \v 9 Matauna isaiki matausina kasi katuloluta baisa makawala. “Yokomi ibodi bukuvagaisi mi wotetila deli kala kokola Guyau, metoya komwaidona avaka avaka bukuvagaisi deli kamokwita bukukwabikuwolaisi matauna. \v 10 Kidamwa avai tuta semia metoya valu mavilousina bimiakaimi kwaitala sula paila katumata kaina kominimanila paila karaiwaga, ibodi bukukwatululutaisi bibwaina ammakawala bibigatonasi duwosisia okaboyakala; e taga bisulasi bimitugagasi omatala Guyau. Kidamwa yokomi gala bukuvagaisi makawala, yokomi deli semia bukulumkolaisi lutula Guyau la gibuluwa. Mitaga kidamwa bukuvagaisi mi wotetila yokomi gala bukusulasi. \v 11 Paila tapwaroru pikolela Amaria matauna Tolula Toveka, bisaili karaiwaga baisa kala vigimkovila, e Sebadaia Isimeili latula matauna tokaraiwogala Yuda paila pikolela valu komwaidona, la karaiwaga bisaili baisa kala vigimkoila. Mina Libai si paisewa bigigisaisi ammakawala yakala kala kibobuta bogwa leiuvagaisi. Bukutuvaluwasi bukuwotitalaisi katuloluta makwaisina, e ibodi Guyau bipii availa matausina ikikamokwitasi!” \c 20 \s1 Kabilia itokaia deli mina Edom \p \v 1 Tuta makwaisina leimwaim si tokabilia mina Mowabi deli mina Amoni ikatukwaitalasi deli sesia eivasosaisi, mina Meunai mwada bisugigaiyaisi Yuda. \v 2 E mimilisi touwata imaisi isolasi baisa guyau Yeosepata kawasi, “Budotala tokabilia saina budoveka metoyasi Edom leimaisi metoya mapilana piliyuwela Milaveta Pilamata mwada bikabiliaimsi. Matausina bogwa leiyoulisi Asasoni Tamari.” (Mavilouna igiyuwela Enigedi.) \v 3 E Yeosepata ikokola inigada baisa Guyau paila kabokwala. Oluvi matauna ikaraiwogi peula tomota komwaidosi biposumasi e makadana goli binevisi pilasi metoya baisa Guyau. \v 4 Valu viloutala viloutala viluwela Yuda tomota inanakwasi ilosi Yerusalem binigadasi baisa Guyau paila pilasi, \v 5 e matausina deli mina Yerusalem igugulasi obikubaku makwaina kwaivau wa Bwala Kwebumaboma. E guyau Yeosepata ila itoli omitasi \v 6 e inigada kaigala kaigaveka, ikaibiga, kawala, “Mwa Guyau yoku si Yaubada tubumaiasi, yoku kuguyau wa labuma odubasi boda komwaidona odabala pwaipwaia. Yoku m peula saina peuligaga, e gala wala availa ibodi bisevataiyaim. \v 7 Yoku mayokula goli ma Yaubadasi. Avai tuta m tomota mina Isireli leisuvisi valu mapilana, yoku kubokavili tomota matausina leisisuaisi baisa e kusaikiga lubaim Eberaam tubula si valu mapilana. \x - \xo 20.7 \xt Ais 41.8; Ym 2.23\x* \v 8 Matausina bogwa eimilivalusi baisa e ikaliaiisi kwaitala bwala kwebumaboma paila kam taimamila, \v 9 e inikolaisi avai kabomwau bisuki matausina kasi mipuki - makawala kabilia, kaina lelia, kaina molusaula - gagabila matausina bimaisi bitolisi omatala Bwala Kwebumaboma makwaina baisa goli leititemmalaimsi. Matausina einigadasi baisa yoku olumoulela kasi mwau, e yoku lokunakaigali si nigada e lokukoli matausina. \p \v 10 “Ka! Baisa tuta mina Amoni mina Mowabi, deli mina Edom bogwa eikikabiliaimasi. Avai tuta tubumaiasi leimaisi metoya Itipita, yoku gala kutugwali matausina bisukwaisi valu mapilasina mapaila tubumaiasi ivapupalaisi mavilousina e gala ikatudidaimisi. \x - \xo 20.10 \xt Kak 2.4-19\x* \v 11 Baisa makawala mwada bivigakaimasi paila bikaimapusi - leimaisi bibokavilaimasi ovalu mapilana lokusakaimasi. \v 12 Mwa, yoku wala ma Yaubadasi! Kumipuki matausina, paila gala wala sitana pewolela uwomaisi omitasi tokabilia mabudona saina budoveka makateki bikabiliaimasi. Gala wala kanikolaisi avaka bakavagaisi, mitaga ma nakusisi yoku wala paila pilasi.” \p \v 13 Komwaidona tolesi Yuda, deli si kukova litusia, komwaidosi wala itolisi otalila Bwala Kwebumaboma. \v 14 E Guyau la baloma isikaili taitala guma Libai matauna eitolomla deli mabudona. Yagala Yaasieli matauna Sekaraia latula mayuwona Asapi dalela e tubusia leikitetilasi metoya baisa Asapi ima baisa Matania, Yeieli, deli Benaia. \v 15 E Yaasieli ikaibiga kawala, “Mwa, ulo guyau deli komwaidomi tomotala Yuda toyo Yerusalem, Guyau eilivala baisa yokomi gala ibodi bukunokubukubusi kaina bukukokolasi baisa kugigisaisi saina budoveka tokabilia. E kabilia makwaina Yaubada bikabilia gala yokomi. \x - \xo 20.15-17 \xt Kak 20.1-4\x* \v 16 Nabwaia bukukwabiliaisi matausina tutala bimwaimwenasi bimaimaisi okadaula mapilana Sisi. E yokomi bukulosi kubodaisi matausina oitayatila okala vigimkovila eilokaia oviloupakala katitaikinela Yerueli. \v 17 Yokomi gala bukukwabiliasi kabilia makwaina mesinaku wala kuleiyasi kabami e bukutulotulasi; e igau bukugisaisi Guyau bisakaimi tomgwaga. Tomotala Yuda deli Yerusalem, gala bukuninayuwasi kaina bukukokolasi. Kulosi okabilia, e Guyau deli wala yokomi!” \x - \xo 20.17 \xt Sun 14.13-14\x* \p \v 18 Oluvi guyau Yeosepata ikululu migila ikabikoni pwaipwaia, e komwaidona tomota madeilila wala ikululusi itemmalaisi Guyau. \v 19 E metoya mina Libai dalesi komwaidona Kowati deli Kora dalesi itomalaulasi iyakawolaisi Guyau, matauna Isireli la Yaubada. \p \v 20 E eiyam kaukwau komwaidona tomota ilosi mapilana oviloupakala katitaikina Tekowa. Tuta matutona leitokaiasi bilosi, Yeosepata iluki matausina metoya biga mabigasina kawala, “Tomotela Yuda deli Yerusalem! Kudubumaisi Guyau mi Yaubada, e bukutomgwagasi. Kudubumaisi avaka la tovitoubobuta eilukwaimi, e bukupeulasi.” \v 21 E bogwa ilivala makawala baisa tomota, e guyau Yeosepata ikaraiwogi mimilisi towaisi gita, sasani, deli loloni bisikamsi kasi karekwa miyasina leisisikomasi otutala kasi paka kwebumaboma e bikalumitalaisi tokabilia, biusiwosisi kawasi, “Kala yakaula Guyau! La yebwaili kwekanigaga!” \p \v 22 Avai tuta eivitouulasi biwosisi, Guyau ivigaki tilaula isineiyousi wala. \v 23 Mina Amoni deli mina Mowabi itovilasi wala ikabiliaisi mina Edom tokabilia imtulaisi iwokuva, oluvi itovilasi wala titoulesi ikikatumataisi. \v 24 E avai tuta mina Yudia tokabilia eivakanasi kwaitala bolela vatoi oviloupakala, ileiyaisi mitasi igisaisi tilaula komwaidosi wala tadoki kebilabala opwaipwaia tokakaliga. Gala taitala ilau biga. \p \v 25 E Yeosepata deli la tokabilia iviloubusisi ovalu ivayoulisi guguwa, ibanaisi bidubadu bulumakau, guguwa, karekwa, deli goli mimilisi guguwa mapusi mwau tuvaila. Matausina isisuaisi baisa kwaitolu yam iuvayoulasi guguwa, mitaga saina wala bidugaga gala ibodi bikauwaisi vavagi komwaidona. \v 26 E kwaivasilaga yam matausina isigugulasi oItayatilela Beraka e iyakawolaisi Guyau paila vavagi topilaveka bogwa leivagi. Baisa uula idokaisi yagala itayatila makwaina “Beraka.”\f e \ft Mabigana Beraka bonasi mina Iberu kala katumiki Yakaula.\f* \v 27 E Yeosepata ikugwai la tokabilia ikaimilavausi Yerusalem deli si mwasawa, paila Guyau bogwa leitomgwaga odubasi kasi tilaula. \v 28 Avai tuta eiviloubusisi ovalu, isaitaulasi wala ilosi wa Bwala Kwebumaboma, deli goli butusi toyuvisi tauya deli loloni. \v 29 Avai tuta boda ituwoli ituwoli ilagaisi bulogala Guyau eikalisau Isireli kasi tilaula ibulukukoli matausina, \v 30 e Yeosepata iluva wala wowola iguguyau, Yaubada ikoli metoya baisa kala tilaula ambaisa ambaisa. \s1 Yeosepata la guyau kala vigimkovila \p \v 31 Avai tuta Yeosepata kala taitu kweluwotolu kwailima matauna iguyau olopola Yuda e iguyoi Yerusalem iboda kweluwoyu kwailima taitu. Inala yagala Asuba, minana Sili latula. \v 32 Makawala wala tamala Asa ola tuta omitibogwa, matauna ivagi avaka duwosisia omatala Guyau; \v 33 mitaga makatuposina si kabotapwaroru baisa yaubada tokolu gala wala ikatudidaimi. Mapaila tomota gala wala isivilasi mokwita paila bitapwarorusi baisa Yaubada matauna tubusia si Yaubada. \p \v 34 E avaka avaka Yeosepata leivagi, okala vitouula la guyau leima okala vigimkovila, kala ginigini isisu obukila \bk Liliula Yeu Matauna Anani Latula\bk*, baisa goli katupotala buki mapilana \bk Liliusi Guyousi Isireli\bk*. \p \v 35 Kwaitala tuta Yeosepata guyoula Yuda ivagi kwaitala vasosu kasitaiyu Eyasaia guyoula Isireli matauna saina bidubadu la mitugaga. \v 36 E okowolawala Esionigeba baisa mekikaliaisi si waga kaivakaveka. \v 37 Mitaga Eliesa matauna tolela Marasa e Dodavau latula, ikatululuti Yeosepata kawala, “Ka, paila uula lokuvasosusi kamitaiyu Eyasaia, e Guyau bikatudidaimi avaka bogwa lokukwaliaii.” Ka, waga makaisina eisibolu e gala wala avai tuta bikewasi. \c 21 \p \v 1 Yeosepata ikaliga e ibakwaisi okasi laka gweguya Debida ola Vilouveka e latula yagala Yeoram ikaimapu tamala iguyau. \s1 Yeoram guyoula Yuda \p \v 2 Yeoram matauna Yeosepata guyoula Yuda latula e budala kasitailima kasitaitala. Asaraia, Yeyeli, Sekaraia, Asariau, Maikeli, deli Sepatia. \v 3 E tumasi isaiki matausina saina bidugaga goula, siliba, deli mimilisi guguwa mapusi mwau, e isaili taitala taitala bikaraiwaga kwaitala la valu mavilousina kalisi kwepapeula olumoulela Yuda. Mitaga paila uula Yeoram matauna kuluta, Yeosepata ivigaki matauna kaimapula. \v 4 Avai tuta Yeoram bogwa eikobaluluva la kaisisu, matauna ikatumati komwaidona budala, deli goli mimilisi Isireli tosikwawa. \p \v 5 E Yeoram kala taitu kweluwotolu kwaiyu e matauna iguyau, e iguyoi Yerusalem ibodi kwailima kwaitolu taitu. \v 6 Matauna ilouya kedala mitugaga makawala guyau Eyabi la kedakeda deli sala gweguyala Isireli, paila uula matauna ivaiya natana Eyabi latula. E matauna imitugaga baisa Guyau, \v 7 mitaga Guyau gala ininanamsa biyogagi dalela Debida, paila uula ikabutu deli Debida e ibiga katotila dalela bikikaraiwagasi wala tuta komwaidona. \x - \xo 21.7 \xt 1 Gwe 11.36\x* \p \v 8 Ola tuta Yeoram eiguguyau Edom isevatai baisa Yuda e ivigaki la kabokaraiwaga kalamwaleta wala. \x - \xo 21.8 \xt Vit 27.40\x* \v 9 Mapaila Yeoram deli la kumatoula isilasi osi waga kaibibiu ilosi bikabiliaisi Edom. Metoya baisa mina Edom tokabilia ivaulaisi ivapataisi matausina mitaga wa bogi matausina ikopwalasi isakaulasi. \v 10 Tuta matutona leima lagaila Edom la kabokaraiwaga titoulela wala metoya baisa Yuda. Tuta matutona wala valu Libina tuvaila ikowolova, paila uula Yeoram bogwa isilavi Guyau, matauna tubula si Yaubada. \v 11 Matauna ikaliaii kabotapwaroru paila minasina yaubada tokolu olumoulela Yudia walakaiwa wa koya e ivakadi tomotela Yuda deli Yerusalem bimitugagasi baisa Guyau. \p \v 12 E tovitoubobuta Ilaitia iwitali la leta Yeoram, kala kakalawa baisa makawala, “Guyau matauna tabum Debida la Yaubada, ikamogaim paila uula gala kubokuli tamam la kedakeda guyau Yeosepata, kaina la kedakeda guyau Asa, tabum, \v 13 kaimapula, yoku kubokuli wala si kedakeda guyousi Isireli e lokuvakadi tomotala Yuda deli Yerusalem eimitugagasi baisa Yaubada makawala wala Eyabi deli litula eiguguyausi matausina ivakadaisi mina Isireli imitugagasi. E yoku tuvaila kukwatumati bwadamwa, matausina si bubunela bwaina gala makawala yoku. \v 14 E kala mapula Guyau bimipuki m tomota saina mmayuyugaga; litumwa, m kukova, deli bikodidaimi komwaidona m guguwa. \v 15 E paila yoku titoulem biyosaim sileipwasa, yam kwaitala kwaitala biyouloveka wala.” \p \v 16 Mimilisi mina Pilisitia deli mina Arebia isisuaisi otalisi ambaisa goli mimilisi mina Sudani eisipitalaisi kawolawa. E Guyau iulisali matausina ilosi ikabiliaisi Yeoram. \v 17 Matausina isugigayaisi Yuda e itapeilisi guguwala guyau la ligisa, ikatupipaisi komwaidona guyau la kukova, deli litula tauwau, mesinaku wala Eyasaia, matauna molagwadi isiwa. \p \v 18 Avai tuta vavagi makwaisina komwaidona bogwa eikaloubusisi e otuboulolaga, Yaubada imipuki guyau Yeoram iyosi sileipwasa. \v 19 Katitaikina kwaiyu taitu biyosi lelia makwaina ikikabaiveka wala tatoula guyau ikaliga deli saina mmayuyugaga. E la tomota gala wala inokapisaisi matauna gala ivakataisi kova bivitububoti si uvalam makawala kasi nokapisi tubula. \p \v 20 E Yeoram kala taitu kweluwotolu kwaiyu e iguyau e ikaraiwogi Yerusalem iboda kwailima kwaitolu taitu. Avai tuta eikaliga gala wala availa inokapisi matauna. E ibakwaisi matauna Debida ola Vilouveka, mitaga gala gweguya okasi laka. \c 22 \s1 Eyasaia guyoula Yuda \p \v 1 E mimilisi mina Arebia ikugwaiyaisi kwaitala boda e ikatumataisi komwaidona guyau Yeoram litula, kesala kalamwaleta wala molagwadi Eyasaia. Mapaila tomotela Yerusalem ivasanaisi Eyasaia iguyau kaimapula tamala. \v 2-3 Avai tuta Eyasaia kala taitu kweluwoyu kwaiyu, matauna iguyoi Yerusalem iboda kwaitala wala taitu. Eyasaia ibokuli wala guyau Eyabi dalela si bubunela, paila inala yagala Atalaia - minana guyau Eyabi latula e guyau Omri guyoula Isireli tabula - isaiki katayuvisa e ikugwai matauna imitugaga. \v 4 Matauna imitugaga baisa Guyau, paila uula avai tuta tamala ikaliga mimilisi guyau Eyabi dalela ivagisi la tokatayuvisa e ivakapusiaisi matauna ivigaki tomitugaga wala. \v 5 Matauna ibokuli avaka si biga, e ilokaia Yoram guyoula Isireli ikatukwaitalasi ilosi ikabiliaisi guyau Asaeli guyoula Siria. Tokabilia isugigaiyaisi Ramoti mapilana Giliadi, e Yoram ikagaguma okabilia. \v 6 Matauna ikaimilavau ovalu Yesireeli paila bibuyuva kala kaiyala; e Eyasaia ilokaia igisi matauna. \p \v 7 Yaubada ivigaki kaiyaku makwaina baisa Yoram paila biyomituli Eyasaia la guyau kala kapusi. Avai tuta Eyasaia leisisu mapilana valu, taitala tau yagala Yeu matauna Nimsi latula ima ikamitilaki matauna kasitaiyu Yoram, matauna goli Guyau bogwa leinagi paila bikodidaimi Eyabi la guyau. \v 8 Avai tuta Yeu eiwotitali Yaubada nanola paila kodadaimi makwaina, matauna ibodi budotala boda mina Yudia kasi tokugwa deli matausina Eyasaia wala veyala leivakwabwaisi matauna eilosi deli eikwaidadinasi. Yeu ikatumati wala komwaidosi. \v 9 E ivitouulasi binevisi Eyasaia, inevinevisi wala ilosi ibanaisi isupepuni mapilana Sameria. Iyosisi matauna iuyokaisi Yeu e ikatumati matauna. Ibakwaisi wowola paila uula isim kala kamaiaba, matauna tabula Yeosepata, matauna goli saina eipwaitukula peula paila biwotitali Guyau. \p E Eyasaia dalela gala wala taitala pesila kesa isisu paila biguyoi la kabokaraiwaga. \s1 Atalaia minana giyouvilela Yuda \p \v 10 Avai tuta guyau Eyasaia inala minana Atalaia bogwa eikateta paila latula kala katumata, e minana ikaraiwaga komwaidona dalela guyau olumoulela Yuda bikatumataisi. \v 11 E Eyasaia natana luleta, yagala Yeoseba, minana ivaiya taitala tolula yagala Yeoyada. Minana ikium ikatupwani taitala Eyasaia latula, yagala Yowasi, minana ikau matauna oluwalaisi sala matausina makateki bikatumataisi e ilau ikatupwani matauna deli natana kala toyamata olumoulela tabudotala matabudosina wa Bwala Kwebumaboma. Minana leikatupwani magudina, paila bikoli gala magila Atalaia bikatumati. \v 12 Atalaia ola tuta eiguguyau, matauna isipwepuni wala iboda kwailima kwaitala taitu. \c 23 \s1 Isevataisi deli Atalaia \p \v 1 Tomota itulotulasi iboda kwailima kwaitala taitu e oluvi tolula Yeoyada eidoki tuta bogwa eibodi paila bikiduwosisiaisi kala karaiwaga valu. Matauna ibiga katotila deli tokabilia si kumatoula kasi bawa tailima yagasi makawala. Asaraia matauna Yeroam latula, Isimeili matauna Yeowanani latula, Asaraia matauna Obedi latula, Maaseya matauna Adaia latula, deli Elisapata matauna Sikiri latula. \v 2 Matausina itavinaisi komwaidona viluwesi Yuda e ivayoulisi mina Libai deli komwaidona tokugwala dala madalasina e ikaimilivauwaisi ilauwaisi Yerusalem. \p \v 3 Komwaidosi isigugulasi olumoulela Bwala Kwebumaboma e ivagaisi kwaitala kabutu deli Yowasi, matauna guyau latula. E Yeoyada iluki matausina kawala, “Ka, guyau bogwa leikaliga, latula matauna! Matauna baisa tuta biguyau, makawala Guyau la biga katotila baisa guyau Debida dalela bisisu makawala. \x - \xo 23.3 \xt 2 Sml 7.12\x* \v 4 Baisa makawala bitavagaisi. Avai tuta tolula deli mina Libai bimaisi iwotetilasi wa yam Sabate, mimilisi matausina biyamataisi Bwala Kwebumaboma kalapisilela komwaidona, \v 5 mimilisi biyamataisi ligisa, e kesala bisimwaisi wala oKalapisilela Tumila. Komwaidona tomota bisigugulasi obikubakula Bwala Kwebumaboma. \v 6 Gala taitala ibodi bisuvi wa Bwala Kwebumaboma mesinaku wala tolula deli mina Libai matausina biuwotetilasi. Matausina wala ibodi bisusuvisi, paila uula matausina tobumaboma, mitaga komwaidona tomota ibodi bikabikuwolaisi Guyau la katuloluta bisisuaisi wala okoukweda. \v 7 E mina Libai bivaulaisi bivapataisi guyau bivigaki kala toyamata, deli wala si kema biyosisi oyumasi biuvakwabwaisi guyau ambaisa ambaisa bimwaim. Kidamwa availa bivigikoni mwada bisuvi wa Bwala Kwebumaboma bogwa bikatumataisi matauna.” \p \v 8 E mina Libai deli tomotala Yuda komwaidona ivagaisi makawala Yeoyada la katuloluta. Matausina gala ilosi osi valu avai tuta leivenokusi wotetila wa yam Sabate makwaina, mapaila kumatoula komwaidosi ivakulotaisi wala, matausina leimaisi paila biwotetilasi yam makwaina, deli matausina leivenokusi wotetila bilosi. \v 9 Yeoyada ivakabiki kumatoula matausina kaiyala deli vayoula, makwaisina guyau Debida la guguwa iyamataisi wa Bwala Kwebumaboma. \v 10 Matauna ileiya kabasi omatala Bwala Kwebumaboma si kema oyumasi, paila bikolaisi guyau. \v 11 Oluvi Yeoyada ivisunupuloi Yowasi, isaili kala kulupaipi opwanetala, e isaiki bukila karaiwaga paila karaiwogala gweguya. E ivigakaisi matauna iguyau. E Yeoyada tolula deli litula ibulamaisi Yowasi, e komwaidona tomota ikawausi kawasi, “Ka, guyauwʹe, guyau!” \p \v 12 E Atalaia inakaigali tomota eigougovasi paila guyau, mapaila minana inanakwa ila wa Bwala Kwebumaboma, ambaisa tomota eititogugulasi. \v 13 E minana igisi guyau tovau wa Bwala Kwebumaboma okabosusuvi, omitibogwa leima lagaila gweguya wala si kabototu otalila makaisina kokola e tokabilia si kumatoula deli toyuvisi tauya deli si mwasawa, e Bwala Kwebumaboma kala towosi deli si guguwa mwasawa ikugwaiyaisi yam makwaina mwasawela. Minana deli la ninamwau ikisi kala karekwa e ikawota kawala, “Wi! Ina kayapila! Ina kayapilʹo!” \p \v 14 E Yeoyada gala magila bikatumataisi Atalaia obikubakula Bwala Kwebumaboma, mapaila idou tokabilia si kumatoula e iluki matausina kawala, “Ka, kuyosisi minana kusunupuloiyaisi oluwalaisi toyausa eitotusi, e kidamwa availa idoki mwada bikoli minana kukwatumataisi.” \p \v 15 Matausina ilitakaisi minana, ilauwaisi wa ligisa, e baisa oKalapisilela Wosa ikatumataisi minana. \s1 Yeoyada ivigivau kabokaraiwaga \p \v 16 E tolula Yeoyada, ivigaki guyau Yowasi, deli tomota komwaidona ivagaisi kwaitala kabutu deli matauna paila bivigaki matausina Guyau la tomota. \v 17 Oluvi komwaidosi matausina ilosi ola bwala kwebumaboma Beali ikatupilakwaisi ikapusi. E ikatumkumkwaisi kabogwabu lula deli tokolu e ikatumataisi Matani, matauna Beali la tolula omatala kabogwabu lula. \v 18 Yeoyada isaili tolula deli mina Libai matausina bikaraiwogaisi wotitalela Bwala Kwebumaboma. Matausina bivagaisi si wotetila makawala kasi karaiwaga guyau Debida leisaiki bigibugabusi lula baisa Guyau makawala Mosese la Karaiwaga. Matausina tuvaila bikugwaiyaisi wosi deli mwasawa. \v 19 Yeoyada tuvaila isaili toyamatela Bwala Kwebumaboma kalapisilela taga bisuvi availa eiyogwali titoulela. \p \v 20 E tokabilia si kumatoula, kaidadala valu, tosikwawa, deli komwaidona tomota, deli Yeoyada ivaluluwaisi guyau metoya wa Bwala Kwebumaboma e ilauwaisiga wa ligisa. Matausina isuvisi okalapisila makaduyona kadaulela ligisa, e guyau isili ola tokaikaia. \v 21 Komwaidona tomota saina si mwasawa, e tuta makwaina Atalaia bogwa leikatumataisi, tomota iluva uwosi. \c 24 \s1 Yowasi guyoula Yuda \p \v 1 Avai tuta Yowasi kala taitu kwailima kwaiyu matauna iguyau olopola Yuda, e iguyoi Yerusalem iboda kweluwovasi taitu. Inala yagala Sibiai vilela Biasiba. \v 2 Matauna ivagi avaka duwosisia baisa Guyau tuta matutona tolula Yeoyada igau wala tomomova. \v 3 Yeoyada inagi nayu la kukova guyau Yowasi, e minasina iunaisi litula tauwau deli vivila. \p \v 4 E ola tuta eiguguyau, Yowasi inanamsa bivigivau Bwala Kwebumaboma. \v 5 Matauna ikaraiwogi tolula deli mina Libai bilosi oviluwela Yuda komwaidona e bikatuyoulisi mani metoya baisa tomota avaka bibudoki taitu kwaitala paila Bwala Kwebumaboma kala vigavau. Iluki matausina biyommalaisi paisewa, mitaga mina Libai iyobilikaisi wala, \v 6 mapaila matauna idou Yeoyada, matauna kasi tokugwa e ikatupoi kawala, “Avaka paila gala magim mina Libai bikatuyoulisi pokala metoya Yuda deli Yerusalem avaka Mosese, matauna Guyau la touwata, iluki tomota bimapusi pokala paila kala pilasi Guyau la Buliyoyova?” \x - \xo 24.6 \xt Sun 30.11-16\x* \p \v 7 (Atalaia, minana namitugaga, kala tobwakuli iyogagaisi Bwala Kwebumaboma guguwala kwebumaboma ivigakaisi kala taimamila Beali.) \fig Imaiyaisi si pokala ikedidagaisi didawaga|src="Vallotton 1402410" size="col" copy="(2CH 24.10) (putting tax money) " ref="24.10" \fig* \p \v 8 E guyau ikaraiwogi mina Libai biyoudulaisi kwaitala didawaga paila kabosakaila mani e bisailisi okalapisilela Bwala Kwebumaboma. \v 9 Matausina ikagayaisi biga mabigana ila ikaligiaki viloumwaidona Yerusalem deli Yuda paila tomota komwaidosi bimaiyaisi si pokala baisa Guyau makawala ola tuta Mosese, matauna Yaubada la touwata, leivitouli vayoula mapilana oviloupakala. \v 10 E tomota deli kasi tokugwa bogwa eibodi ninasi, e ikabwailisi, e imaiyaisi mani si pokala ikedidagaisi didawaga makwaina. \v 11 E yam kwaitala kwaitala mina Libai bikauwaisi didawaga makwaina biuyokaisi Guyau la tosikwawa matauna tokaraiwogala didawaga makwaina. Avai tuta bogwa bikasewa makwaina, guyau la togini deli taitala Tolula Toveka kaimapula bikauwaisi mani e bikaimilivauwaisi didawaga makwaina okabala. E mapaila ikatuyoulisi mani saina bidugaga. \p \v 12 E guyau deli Yeoyada ibodi bisakaisi mani baisa availa matausina eikikaraiwogaisi paila Bwala Kwebumaboma kala vigavau, e matausina ikabutaisi totaisi dakuna, tokaliai, deli tanumnumta toyoudulesi paila bivagaisi paisewa makwaina. \v 13 Komwaidosi ipaisewasi saina peula, e ivigivauwaisi Bwala Kwebumaboma makawala kala gigisa okwaivaula, e kala peula saina siligaga. \v 14 Avai tuta kaliai bogwa leiwokuva, e kesala goula deli siliba isakaisi guyau Yowasi deli Yeoyada, matausina ivigakaisi makwaisina ibubulokaisi kaboma deli mimilisi guguwa paila Bwala Kwebumaboma. \s1 Ivigivauwaisi Yeoyada la karaiwaga \p Igau Yeoyada eisisu tomomova, yam kwaitala kwaitala bigubugabusi wala lula wa Bwala Kwebumaboma. \v 15 Avai tuta ibodi kala taitu lakatutala kweluwotolu matauna ikaliga. \v 16 Ibakwaisi matauna okasi laka gweguya Debida ola Vilouveka kala kaboluluwai paila la wotetila baisa mina Isireli, baisa Yaubada deli baisa Bwala Kwebumaboma. \p \v 17 Avai tuta Yeoyada bogwa leikaliga, e tokugwala Yuda imakaiasi ibigitonisi guyau Yowasi binakaigali si bigatona matausina. \v 18 Mapaila tomota ipakaisi kala tapwaroru Guyau la Bwala Kwebumaboma, matauna si Yaubada tubusia, e ivitoulaisiga itapwarorusi baisa tokolu minana kaikobula Aserai. Si sula paila mitugaga makwaina Guyau igibuluwi Yuda deli Yerusalem. \v 19 Guyau iwitali tovitoubobuta imaisi bikatululutaisi matausina paila bikaimilavausi baisa matauna, mitaga tomota ipakaisi gala inakaigalaisi. \v 20 E Yaubada la baloma isikaili Sekaraia matauna tolula Yeoyada latula. Matauna itoli ammakatupona ibodi tomota bigisaisi e kaigaveka idou, kawala, “Guyau Yaubada ikatupoi avaka paila kukoulovaisi la karaiwaga e lokutakunaisi kami pakula titoulemi! Yokomi lokutotubulokaisi matauna, baisa uula matauna leitotubulokaimi!” \x - \xo 24.20-21 \xt Md 23.35; Lk 11.51\x* \v 21 E guyau Yowasi ipii tomota e ikoulovi Sekaraia, e metoya guyau ola karaiwaga tomota ikabidukunaisi Sekaraia olumoulela Bwala Kwebumaboma bikubakula. \v 22 Guyau Yowasi ilumwelavi kamaiaba makwaina wotitalela avaka Sekaraia tamala Yeoyada leisaiki matauna, e matauna ikatumati Sekaraia. Tuta matutona Sekaraia bogwa bikaliga, matauna ikawota kawala, “Ibodi Guyau bigisi avaka lokuvagi e bimipukwaim!” \s1 Yowasi kala vigimkovila la guyau \p \v 23 Avai tuta milamala eibudoki wa taitu makwaina mina Siria tokabilia isugigaiyaisi Yuda deli Yerusalem, ikatumataisi komwaidona tokugwa, matausina ilebwaisi saina bidugaga guguwa ikaimilivauwaisi Damasiko. \v 24 Mina Siria tokabilia si boda budokekita, mitaga Guyau ivigaki itomgwagasi odubasi mina Yudia tokabilia budoveka, paila uula ipakaisi Guyau matauna tubusia si Yaubada. Baisa memweyeya guyau Yowasi iboda mipuki. \v 25 Matauna ikam kaiyala, e avai tuta tilaula ibiyumilasi e taiyu la tosikwawa iyeikulaisi wala matauna ilosi ikatumataisi okabala kaimapula Yeoyada tolula latula kala katumata. Ibakwaisi matauna Debida ola Vilouveka, mitaga gala gweguya okasi laka. \v 26 (Matausina kala toyogaga yagasi Sabadi matauna inala yagala Simriti vilela Amoni, deli Yeosabadi matauna inala yagala Siminiti vilela Mowabi.) \v 27 Komwaidona kala ginigini isisu obukila \bk Livalesi Bukila Gweguya\bk*. Baisa goli isisu livalesi Yowasi litula, bigala vitoubobuta paila matauna, deli kala ginigini ammakawala matauna ikaliivau Bwala Kwebumaboma. E latula Amasaia ikaimapu matauna iguyau. \c 25 \s1 Amasaia matauna guyoula Yuda \p \v 1 Amasaia kala taitu kweluwoyu kwailima e matauna iguyau, e iguyoi Yerusalem iboda kweluwoyu kwailima kwaivasi taitu. Inala yagala Yeoyadini vilela Yerusalem. \v 2 Matauna iuvagi avaka iyomwasali nanola Guyau, mitaga gala deli nanola kala salau. \v 3 E avai tuta bogwa eikobaluluva la karaiwaga, matauna ikatumati tosikwawa matausina leikatumataisi tamala. \v 4 Matauna gala wala ikatumati litusia, mitaga ibokuli wala avaka Guyau leikaraiwogi olumoulela Mosese la Karaiwaga. “Kidamwa gugwadi bimitugagasi veisia tobubwaila wala gala bikatumataisi, e kidamwa veisia bimitugagasi litusia tobubwaila wala gala bikatumataisi, tomota bikatumataisi mapula si mitugaga wala titoulesi biyomitulaisi.” \x - \xo 25.4 \xt Kak 24.16\x* \s1 Ikabiliaisi Edom \p \v 5 E Guyau Amasaia idou komwaidona tauwau metoya odalesi Yuda deli Beniamina e ivagi tokabilia boda bidubadu, makawala wala metoya odalesi titoulesi. Matauna inagi kumatoula bikugwaiyaisi mabudosina kasi bawa tailakatuluwotala deli mabudosina tailakatutala. Baisa kasi kakalawa komwaidona tauwau kasi taitu kweluwoyu e bila walakaiwa, komwaidosi kasi bawa 300,000. Matausina kasi naga tokabilia, bogwa eikatubaiasasi paila kabilia, kasi tokwabi kaiyala deli vayoula. \v 6 Katumkulovala, matauna imapu 100,000 tokabilia metoya Isireli e mapusi kala bawa siliba saina bidugaga mokaila makawala gulotala kaula uvalima uvavasi (3,400 kg). \v 7 Mitaga taitala tovitoubobuta ilokaia guyau e iluki matauna kawala, “Gala bukulau matausina mina Isireli tokabilia. Guyau gala wala deli tomota matausina metoya kabokaraiwaga opiliyavata. \v 8 Yoku kudoki bivigakaimsi bukutomgaga okabilia, mitaga baisa Yaubada wala matauna tolipeula bivigakaim bukutomgaga kaina bukumama, e matauna bivigaki kam tilaula bitomgagasi odabam.” \p \v 9 E Amasaia ikatupoi tovitoubobuta matauna kawala, “Mitaga ammakawala bidubadula siliba lamapu matausina?” \p Tovitoubobuta matauna ivitakauloki kawala, “Guyau igau bikaimapu bikalisau avaka lokuyomadi!” \v 10 Mapaila Amasaia iyabi mabudona tokabilia bogwa leimapu bilosi osi valu. Paila uula eiyabi matausina saina igibuluwaisi tomotala Yuda e ikaimilavausi osi valu. \p \v 11 E Amasaia ikatupewoli la tuvaluwa e ikugwai la tokabilia ilau oitayatila yagala Itayatilela Yona. Baisa ivigakaisi kasi kawakali ikatumataisi 10,000 si tokabilia mina Edom, \v 12 e ikatupipaisi tuvaila 10,000. Matausina ivadeilisi tokatupipi komwaidona ilauwaisi odubiluwotala raibwaga mapilana valu Sela e ilisilaiyaisi komwaidosi, ilosi watanawa okuvalila raibwaga ikatumtuwoli matausina. \p \v 13 Kwaitala momwa mina Isireli tokabilia matausina goli Amasaia gala itagwala bilosi okabilia deli matauna ikabiliaisi viluwela Yudia mavilousina oluwalaisi Sameria deli Betorona, ikatumataisi lakatuluwotolu tauwau, e ikwaiyaisi guguwa saina bidugaga. \p \v 14 Avai tuta Amasaia bogwa leitomgwaga odubasi mina Edom e ikaimilavau, matauna ikau ilau minasina si yaubada tokolu, itomiliwoli e itapwaroru baisa minasina, deli igabu lula maiina simasimina baisa minasina. \v 15 Baisa ivigaki Guyau igibuluwa, mapaila iwitali taitala tovitoubobuta ilokaia Amasaia. E tovitoubobuta ikamitilaki matauna kawala, “Avaka paila kutapwaroru baisa yaubada namitawasi minasina gala ibodi bikolaisi si tomota titoulesi metoya om peula?” \p \v 16 Amasaia ikabodi kala livala kawala, “Avai tutaga lavigakaim yoku guyau la tokatayuvisa kaina? Kukwapatu, taga bakatumataim!” \p E tovitoubobuta ikapatu, mitaga ikugwa isetuwoli wala la bigatona kawala, “Baisa tuta bogwa lanikoli Yaubada bogwa leininamsi paila bikatudoumwaim paila uula lokuvagi makawala deli lokukoulovi ulo katuloluta.” \s1 Kabilia deli mina Isireli \p \v 17 E Amasaia guyoula Yuda deli la tokatayuvisa ikeiwalaisi Isireli. Matauna iwitali biga baisa Yeowasi guyoula Isireli, matauna Yeowaasa latula, Yeu tabula, magila biyokoli matauna bikabiliasi. \v 18 Yeowasi iwitali mapula Amasaia kawala, “Kwaitala tuta tamtala doula mapilana Lebanoni Koyala iwitali biga ilokaia kaitala kweisila, iluki kawala, ‘Latum vivila kumai bivaia latugu.’ Mitaga natana mauna nabolodila ivamtumtu matamna. \v 19 Mapaila Amasaia, yoku kukwamnomwana paila lokutomgaga odubasi mina Edom, mitaga akatululutaim ibodi bukusiwa wala om valu. Avaka paila bukuvitoumwala wala kabomwau tuta tuta makwaisina bimai kabosilagi baisa yoku deli m tomota ke?” \p \v 20 Mitaga Amasaia ipaiki binakaigali biga mabigana. Mitaga baisa Yaubada nanola makawala paila Amasaia bikalisauwaisi okabilia, paila uula matauna eititapwaroru baisa si tokolu mina Edom. \v 21 Mapaila Yeowasi guyoula Isireli, ila ikabilii Amasaia guyoula Yuda. Matausina ibodasi ovalu Beti Semesi mapilana Yuda, \v 22 e tokabilia mina Yudia imamasi isakaulasi ilosi osi valu. \v 23 Yeowasi ikatupipi Amasaia ilau Yerusalem. E matauna ikatudidaimi kalila valu eivitouula omatala Kalapisila Epereim itotu goli ila ilakalai Kalapisila Wokulu, kala maloula bitauvi iboda lakatutala. \v 24 Matauna ikau goula deli siliba metoya olumoulela Bwala Kwebumaboma e ikaimilivau Sameria, e Bwala Kwebumaboma guguwala Obedi Edom dalela matausina iyamataisi, deli veiguwala guyau la ligisa. Tuvaila tomota mimilisi deli ivayouli ilau. \p \v 25 Avai tuta guyau Yeowasi bogwa eikaliga, e Amasaia guyoula Yuda ikatumkulovi kweluwotala kwailima kala taitu tuvaila iguguyau. \v 26 Komwaidona vavagi avaka Amasaia leivagi metoya okala vitouula leima okala vigimkovila la guyau kala ginigini isisu obukila Liliusi Guyousi Yuda deli Isireli. \v 27 Wa tuta matutona avai tuta matauna ikowolova baisa Guyau, e ikeiwalaisi bikatumataisi matauna olumoulela Yerusalem. Kala vigimkovila matauna isakaula ila ovalu Lakisi, mitaga kala tilaula isavalaisi wala matauna ilosi ikatumataisi. \v 28 E wowola isailasi wa wosa ilauwaisi Yerusalem, e ibakwaisi matauna okasi laka gweguya Debida ola Vilouveka. \c 26 \s1 Usaia guyoula Yuda \p \v 1 E komwaidona tomotala Yuda inagaisi Amasaia latula Usaia matauna kala taitu kweluwotala kwailima kwaitala bikaimapu tamala biguyau. \v 2 (Avai tuta Amasaia bogwa leikaliga Usaia iyoulivau valu Elata e ikaliivau mavilouna.) \p \v 3 Usaia kala taitu ibodi kweluwotala kwailima kwaitala e iguyau, e iguguyau olopola Yerusalem iboda kweluwolima kwaiyu taitu. Matauna inala yagala Yekolia vilela Yerusalem. \v 4 Matauna ibokuli tamala la kedakeda, e ivagi avaka iyomwasali Guyau nanola. \v 5 Igau Sekaraia isisu tomomova, matauna la tokatayuvisa paila tapwaroru, matauna iwotitali Guyau deli la tagwala komwaidona, e Yaubada ikabwaili matauna. \p \v 6 E Usaia ila ikabilii mina Pilisitia. Matauna ikodidaimi kalila si valu mavilousina Gata, Yamnia, deli Asidodi, e ikaliaii kalisi kwepapeula valu mavilousina katitaikinela Asidodi deli goli olumoulela viluwela Pilisitia. \v 7 E Yaubada ipilasi matauna bitomgaga odubasi mina Pilisitia, mina Arebia leisisuaisi Gubeali deli mina Meunai. \v 8 E mina Amoni ikelaisi kala vavila Usaia, paila matauna saina topeuligaga butula ikalukubali mapilana Itipita. \p \v 9 Usaia ikatupewoli Yerusalem kalila ikaliai vatoi bolesi wa Kalapisila Wokulu deli Kalapisila Itayatila, deli goli ammakatupona kali eikatukwaivila. \v 10 E tuvaila ikaliaii vatoi bolesi kwepapeula olopola valu deli ikeli utuwotu saina bidubadu, paila uula matauna iyosi vayoguta la bulumakau saina bidugaga okabatau mapilana opilikwaibwaga. Paila uula matauna tokaibagula, matauna ikasali tomota bivaulasi waini bigulela mapilana wa koya deli bibigulaisi makubilana kubilimalala. \p \v 11 Matauna la tokabilia saina budoveka bogwa ikatubaiasasi paila kabilia. Livalela komwaidona la togini matausina Yeieli sola Maaseya ivagaisi ola karaiwaga Ananaia matauna taitala guyau la towotetila. \v 12 Tokabilia mabudona si kumatoula kasi bawa 2,600. \v 13 Osikowasi matausina tokabilia mabudona kasi bawa 307,500 ibodi bikabiliasi peula paila si guyau baisa kasi tilaula. \v 14 E Usaia isaiki tokabilia vayoula, kaiyala, kulupewa tabodala uwosi, kaiyala kaikikekita, deli dakunela peu. \v 15 E olopola Yerusalem la tokamda iyoudulaisi guguwala kabilia paila kaiyala kaikekita kala luvalova deli paila paiwaga kala luvalova metoya obolela vatoi deli metoya owokulula kalila valu. Matauna bulogala ikalukubali ambaisa ambaisa, e matauna saina igiyoumkumku paila uula Yaubada ipilasi matauna. \s1 Usaia kala mipuki paila ikaiveka nanola \p \v 16 Mitaga avai tuta guyau Usaia la karaiwaga ipeula, matauna nanola ikaiveka, e baisa ivigaki la mama. Matauna ikoulovi Guyau la Yaubada e isuvi wa Bwala Kwebumaboma mwada bigabu lula okabogabu lula makwaina paila maiina simasimina. \v 17 E Asaraia tolula, deli sala tailuwolima tailuwotolu tolula wala topapeula deli totuvaluwa, ibokulaisi guyau \v 18 paila bisilibodaisi matauna. Ilukwaisi kawasi, “Usaia! Yoku gala wala m koni paila bukugabu lulela maiina simasimina baisa Guyau. Kamamwaletasi wala tolula yakamaisi Eroni tubula bogwa leikabomaimasi e ibodi bakavagaisi baisa. Kusunapula metoya makatupona katupobumaboma. Yoku bogwa kukoulovi Guyau Yaubada, e gala tuvaila bukubani la kabwaila.” \x - \xo 26.18 \xt Sun 30.7-8; Baw 3.10\x* \p \v 19 Usaia itotu olumoulela Bwala Kwebumaboma opapala kabogabu lula makwaina paila maiina simasimina iiyosi kovala paila maiina simasimina kala gabu. Matauna igibuluwi tolula, e wa tuta matutona goli kagweiguya ikaloubusi odabala. \v 20 Asaraia deli sala tolula itobu mitasi igigisaisi guyau dabala deli kasi kokola sainela e ikominimanaisi bisilavi Bwala Kwebumaboma. E matauna ikalubeigoguna bisunapula, paila uula Guyau bogwa eimipuki matauna. \p \v 21 E guyau Usaia ola momova komwaidona matauna topupagatu wala paila uula kala kagweiguya. Matauna gala igagabila bisuvi wa Bwala Kwebumaboma tuvaila, e isisu ola bwala titoulela, la wotetila komwaidona ikilavi, e tuta matutona latula Yotam ikaraiwogi valu komwaidona. \p \v 22 E tovitoubobuta Aisea matauna Amosi latula igini vavagi komwaidona avaka guyau Usaia leivagi ola tuta leiguguyau. \v 23 Usaia ikaliga e ibakwaisi matauna osi pwaipwaia gweguya, mitaga paila uula kala kagweiguya gala ibakwaisi matauna okasi laka gweguya. E latula Yotam ikaimapu matauna iguyau. \x - \xo 26.23 \xt Ais 6.1\x* \c 27 \s1 Yotam guyoula Yuda \p \v 1 Yotam kala taitu iboda kweluwoyu kwailima iguyau, e iguguyau olopola Yerusalem iboda kweluwotala kwailima kwaitala taitu. Inala yagala Yerusai, Sadoki latula. \v 2 Matauna ivagi avaka iyomwasali Guyau nanola, makawala tamala leiuvagi; mitaga matauna gala wala imitugaga metoya bigubugabu lula maiina simasimina olumoulela Bwala Kwebumaboma makawala tamala leivagi. Mitaga tomota imitugagasi wala tuta tuta. \p \v 3 Matauna Yotam eikaliai Kalapisila Piliyavata mapilana wa Bwala Kwebumaboma deli ikaliai pilamwaidona kalila valu olumoulela makatupona Yerusalem yagala Opeli. \v 4 E wa koya makwaisina olumoulela Yuda matauna ibudi valu, deli olawodinela matauna ibudi si valu tokabilia deli ikaliai bolesi vatoi. \v 5 E tuvaila matauna ikabilii guyoula Amoni deli la tokabilia e itomgaga odubasi matausina. Oluvi ikaiyouli mina Amoni bikabilulasi baisa matauna taitu kwaitala kwaitala biboda kwaitolu taitu. siliba kala vakaila makawala gulotala taitu uvalima uvavasi (3,400 kg), e witi kala mokaila makawala kala kainaga 1,000 tani, deli bali kala mokaila makawala kala kainaga 1,000 tani. \v 6 Yotam la kaisisu saina ikobaluluva sainela paila uula matauna saina ikabikuwoli Guyau la Yaubada. \v 7 E avai vavagi tuvaila Yotam eiuvagi ola tuta eiguguyau, la kabilia deli la karaiwaga, komwaidona makwaisina bogwa leiginaisi obukila Liliusi Guyousi Isireli deli Yuda. \v 8 Yotam kala taitu kweluwoyu kwailima e matauna iguyau, e iguyoi Yerusalem iboda kweluwotala kwailima kwaitala taitu. \v 9 Matauna ikaliga e ibakwaisi Debida ola Vilouveka e latula Eyasi ikaimapu iguyau. \c 28 \s1 Eyasi guyoula Yuda \p \v 1 Avai tuta Eyasi kala taitu kweluwoyu matauna iguyau, e iguguyau olopola Yerusalem iboda kweluwotala kwailima kwaitala taitu. Matauna gala ibokuli la kedakeda duwosisia tabula Debida, kaimapula matauna ivagi avaka gala iyomwasali nanola Guyau \v 2 e ibokuli si kedakeda guyousi Isireli. Matauna ibubuli kaikobula Beali metoya tanumnumta, \v 3 igabu lula maiina simasimina Itayatilela Inom, deli goli igubuki lula litula titoulela makawala semakavi kwegubugabu baisa minasina yaubada tokolu, e ikavisaki kedakeda makadana saina kabokakayuwa tomota matausina Guyau leibokavili leisunapulasi metoya valu makwaina avai tuta mina Isireli leisuvaisi kulusi. \v 4 Makatuposina tomitugaga si kabotapwaroru, wa koya, deli okaikonigulela kai Eyasi isemakavi deli igabu lula maiina simasimina. \s1 Kabilia oluwalaisi Siria deli Isireli \p \v 5-6 Paila uula guyau Eyasi imitugaga, e Guyau la Yaubada ivigaki guyoula Siria itomgaga odabala matauna e ikatupipi saina bidugaga mina Yudia ikaimilivau Damasiko okatupipi. Guyau tuvaila ivigaki Peka matauna Remalia latula guyoula Isireli itomgaga odabala Eyasi e ikatumati mina Yudia si tokabilia pwataboda kasi bawa 120,000 yam kwaitala wala. Guyau matauna tubusia si Yaubada, itagwala bikaloubusi makawala, paila uula tomotala Yuda ipakaisi matauna. \x - \xo 28.5-6 \xt 2 Gwe 16.5; Ais 7.1\x* \v 7 E taitala Isireli tokabilia yagala Sikiri ikatumati guyau Eyasi latula matauna Maaseya, deli mwaininiga tokaraiwogala yagala Asirikam, deli goli Elikana matauna eisakaili guyau la kumatoula. \v 8 Ilagoli mina Yudia matausina veisia tatousi, mitaga mina Isireli tokabilia ikatupipaisi vivila deli gugwadi kasi bawa 200,000 e ikaimilivauwaisi Sameria deli goli saina bidugaga guguwa. \s1 Tovitoubobuta Odedi \p \v 9 E Guyau la tovitoubobuta yagala Odedi, isisu Sameria. Matauna ila ibodi mina Isireli tokabilia leikaimilavausi deli tokatupipi mina Yudia mwada biviloubusisi ovalu, e matauna iluki kawala, “Tauwau, Guyau matauna tubudoiasi si Yaubada bogwa eigibuluwi mina Yuda e iulisalaimi bukutomgagasi odubasi matausina, mitaga tuta baisa matauna bogwa einakaigali mi dubakasala yokomi lokukwatumataisi matausina. \v 10 Baisa tuta yokomi mi nanamsa mwada mina Yerusalem deli mina Yuda bukuvigakaisi mi ula tauwau deli vivila. Ki gala kunikolaisi yokomi bogwa lokuyomitulaisi kami pakula baisa Guyau mi Yaubada ke? \v 11 Ka kunakaigalaigusi! Tokatupipi matausina budamia wala deli lumitaia. Mapaila kutanekwaisi bilosi, kidamwa gala Guyau bigibuluwaimi e bimipukwaimi.” \p \v 12 E mapilana opiliyavata kabokaraiwaga taivasi tauwau tokugwala, yagasi Asaraia matauna Yeowanani latula, Berekia matauna Mesilemoti latula, Yesikia matauna Salum latula, e Amasa matauna Adilai latula. E matausina tuvaila ikagagaisi avaka tokabilia si kedakeda. \v 13 Ikaibigasi kawasi, “Gala bukumaiyaisi matausina tokatupipi bimaisi baisa! Paila bogwa tamitugagasi baisa Guyau mapaila tavigakaisi matauna bigibuluwa e bimipukwaiyaidasi. Ka, yokomi magimi bukukwatumkulovaisi da mitugagasi.” \v 14 Mapaila tokabilia ikasalaisi tokatupipi deli guguwa komwaidona baisa tomota deli kasi tokugwa, \v 15 e inagaisi matausina kasitaivasi bisakaisi tokatupipi kasi karekwa metoya guguwa makwaisina leikwaiyaisi. Matausina isakaisi karekwa deli katubukolela kaikesi paila bisikamsi, isakaisi kaula bikamsi deli sopi bimomsi, e kasi lewa ituvaisi metoya olibe bulamila. Availa availa matausina gala ibodi bililoulasi isailisi wa ase, e komwaidona tokatupipi ikaimilivauwaisi oviluwela Yudia mapilana Yeriko, viluwela pulopola. Oluvi mina Isireli ikaimilavausi osi valu Sameria. \s1 Guyau Eyasi inigadi mina Asiria bipilasaisi matauna \p \v 16-17 E mina Edom tuvaila isugigaiyaisi Yuda e ikatupipaisi bidubadu tomota, mapaila guyau Eyasi inigadi Tigilati Pilesa matauna tokaraiwogala Asiria, bipilasi matauna. \v 18 Wa tuta matutona wala mina Pilisitia eisugigaiyaisi valu mavilousina okuvalila koya opilikwaibwaga deli Yuda opilibolimila. Matausina iyoulisi viluwesi Beti Semesi, Aialoni, Gederoti, Soko, Timnai, Gimso, deli goli viloukikekita opapasi, matausina isikaisi mavilousina isivagasisi wala baisa. \v 19 Paila Eyasi guyoula Yuda iyomiyuyu la tomota deli ikoulovi Guyau, e mauula Guyau imai kabomwau olopola Yuda. \v 20 Mwada Asiria tokaraiwogala bipilasi Eyasi mitaga kaimapula ikamogi matauna e iyomituli kabomwau baisa matauna. \v 21 Eyasi ikau goula metoya wa Bwala Kwebumaboma, metoya wa ligisa, deli metoya osi bwala tomota kasi tokugwa, e isaiki tokaraiwaga matauna, mitaga baisa gala wala ivigaki kabopilasi. \s1 Guyau Eyasi la mitugaga \p \v 22 Avai tuta Eyasi ibudoboda kabomwau makwaisina saina gagaveka, e matauna imitugaga baisa Guyau saina vakaigaga sainela. \v 23 Matauna isemakavi la lula baisa si yaubada mina Siria, matausina goli leitomgagasi odabala matauna. E matauna ilivala kawala, “Ka mina Siria si yaubada ipipilasaisi guyousi Siria, mapaila kidamwa yeigu balula baisa minasina tokolu, kaina minasina ibodi wala bipilasaigusi.” Mapaila baisa memweyeya kabomwau makwaisina ikaloubusi baisa matauna deli baisa la boda. \v 24 E tuvaila la sula ikatumkulovi, matauna ikau komwaidona guguwala bwala kwebumaboma ilau ikatumkumku, paila ikatubodi yoyula Bwala Kwebumaboma deli ivitomiliwoli kabogabu lula komwaidona okatuposulela Yerusalem. \v 25 E valu viloutala viloutala vilouvakaveka deli viloukikekita olopola Yuda, matauna ibudi viluwesi kabotapwaroru paila minasina yaubada tokolu, e baisa goli bigibugabusi lula maiina simasimina baisa yaubada namitawasi. Baisa makawala matauna ikatumwali Guyau kala leiya, matauna tubula si Yaubada. \p \v 26 E komwaidona vavagi leiuvagi otutala eiguguyau okala vitouula eila okala vigimkovila, komwaidona bogwa leiginaisi obukila \bk Liliusi Guyousi Yuda deli Isireli\bk*. \v 27 E guyau Eyasi ikaliga ibakwaisi olopola Yerusalem, mitaga gala ibakwaisi okasi laka gweguya. E latula Esekaia ikaimapu matauna iguyau. \x - \xo 28.27 \xt Ais 14.28\x* \c 29 \s1 Esekaia guyoula Yuda \p \v 1 Avai tuta Esekaia kala taitu kweluwoyu kwailima iguyau olopola Yuda, e iguyoi Yerusalem iboda kweluwoyu kwailima kwaivasi taitu. Matauna inala yagala Abia, minana Sekaraia latula. \v 2 Matauna ibokuli la kedakeda tabula guyau Debida, e ivagi avaka biyomwasali nanola Guyau. \s1 Bwala Kwebumaboma kala katumigileu \p \v 3 Wa taitu makwaina tubukonela namatala Esekaia eivitouula eiguyau, matauna iulaimvau kalapisilela Bwala Kwebumaboma e ikaraiwogi ivigivauwaisi. \v 4 Matauna isiguguli tolula deli mina Libai obikubakula Bwala Kwebumaboma mapilana opilibomatu, \v 5 e ibigitoni matausina baisa. Matauna ikaibiga kawala, “Yokomi mina Libai ibodi bukukwabomaimi titoulemi e bukukwatumigileuwaisi Guyau la Bwala Kwebumaboma, matauna tubumia si Yaubada. Bukusunupuloiyaisi metoya wa Bwala Kwebumaboma komwaidona guguwa makwaisina eivigaki kaboyogwala paila makwaina. \v 6 Ka tubudoiasi gala wala itovilakaisi Guyau da Yaubadasi deli avaka eiuvagaisi gala wala iyomwasali matauna. E matausina isilavaisi matauna deli iwakaisi tuboulosi valu mavilouna matauna eivigaki la viloutoula. \v 7 Matausina ikatubodaisi yoyula Bwala Kwebumaboma. E ivisunupuloiyaisi kaitapa ilauwaisi okoukweda, deli ipakaisi gibugabu lula maiina simasimina kaina bisemakavaisi lula kwegibugabu olumoulela la Bwala Kwebumaboma Isireli la Yaubada. \v 8 Baisa uula Guyau igibuluwi Yuda deli Yerusalem, e matauna avaka bogwa leivagi baisa matausina ivigaki kaboyowalula deli kabokokola baisa tomota komwaidona. Ka yokomi bogwa lokunikolaisi mokwita. \v 9 Tubudoiasi bogwa eimtulaisi metoya okabilia, e da kukovasi deli litudoiasi eivayoulisi eilauwaisi okatupipi. \p \v 10 “E tuta baisa laninanamsa bakavagi kabutu sogu Guyau, matauna mina Isireli si Yaubada, e gala tuvaila matauna bigibuluwaidasi. \v 11 Litugwa, ka, gala bukuyomadaisi mi tuta. Yokomila matoulemi Guyau leinagaimi bukugibugabusi maiina simasimina baisa matauna deli bukuvakadaisi tomota bitapwarorusi baisa matauna.” \p \v 12-14 E matausina mina Libai yagasi baisa makawala. \q1 Metoya Kowati dalela, Maata matauna Amasai latula e Yoweli matauna Asaraia latula \q1 Metoya Mirari dalela, Kisa matauna Abedi latula e Asaraia matauna Yealeleli latula \q1 Metoya Gerisoni dalela, Yowa matauna Simina latula e Ideni matauna Yowa latula \q1 Metoya Elisapani dalela, Simri sola Yeueli \q1 Metoya Asapi dalela, Sekaraia sola Matania \q1 Metoya Emani dalela, Yeuli sola Simei \q1 Metoya Yedutuni dalela, Semaia sola Usieli. \p \v 15 Tauwau matausina ikogugulaisi sesia mina Libai, e komwaidosi ikatumigileuwaisi titoulesi. E oluvi, makawala guyau bogwa leikaraiwogi matausina bivagaisi, ivitouulasi ikatumigileuwaisi Bwala Kwebumaboma, makawala ola karaiwaga Guyau. \v 16 E tolula isuvisi wa Bwala Kwebumaboma paila bikatumigileuwaisi makwaina, e matausina isunupuloiyaisi komwaidona vavagi kwepupagatu imaiyaisi obikubakula Bwala Kwebumaboma. E metoya baisa mina Libai ikauwaisi komwaidona makwaisina isunupuloiyaisi metoya valu mavilouna e ilauwaisi oitayatila Kidironi. \p \v 17 E paisewa ivitouula tubukona namatala oyamla kwematala, e oyamla kwailima kwaitolula matausina ivigimkulovaisi paisewa komwaidona, baisa kala kakalawa deli matabudona kabosusuvi biloula wa Bwala Kwebumaboma. Oluvi matausina ipupaisewasi kwailima kwaitolu yam tuvaila iuvalutu ibudoki wala kwailuwotala kwailima kwaitalela yam tubukona minana, e ikatubiasaisi Bwala Kwebumaboma paila kabotapwaroru. \s1 Ikabomivauwaisi Bwala Kwebumaboma \p \v 18 E mina Libai iwitalaisi bigala kamatula baisa guyau Esekaia. Ikaibigasi kawasi, “Bogwa lakavigimkulovaisi komwaidona kala katumigileu kwemwaidona Bwala Kwebumaboma deli kabogwabu lula paila semakavi kwegubugabu, tebeli paila beredi kwebumaboma, deli goli komwaidona guguwa. \v 19 E deli guguwa makwaisina guyau Eyasi eikau leilau wa taitu makwaisina gala ikamiabi Yaubada, bogwa lakakaimalaisi makwaisina, e bogwa lakakabomaisi. Komwaidona makwaisina lakasailisi omatala Guyau la kabogwabu lula.” \p \v 20 E guyau Esekaia gala itulotula, matauna ikoguguli komwaidona karaiwogala valu, e komwaidosi ilosi wa Bwala Kwebumaboma. \v 21 E matausina ikauwaisi nalima nayu bulumakau nammwala, nalima nayu sipi, nalima nayu lam, deli nalima nayu gota, ivigakaisi lulela si mitugaga kala ligaiwa paila guyau deli litula, deli tomotala Yuda deli goli paila Bwala Kwebumaboma kala katumigileu. E guyau iluki tolula matausina Eroni dalela bigabwaisi minasina mauna okabogwabu lula paila si lula. \v 22 E tolula ikugwa ikatumatibogwisi bulumakau nammwala, oluvi sipi, e ivabodasinim lam, e buyavisi mauna minasina ikatusokaisi lula kwaitala kwaitala makwaisina odabala kabogabu lula. \v 23 E kala vigimkovila matausina iyosisi gota minasina iuyokaisi guyau deli totapwaroru komwaidosi, matausina ikiwotaisi minasina. \v 24 E oluvi tolula ikatumataisi gota minasina e buyavisi iligabwaisi odabala kabogabu lula baisa bivigaki si lula paila tomota komwaidosi si mitugaga kala ligaiwa, paila guyau ikaraiwogi makawala bivagaisi lula kwegibugabu deli mitugaga lulela paila komwaidosi mina Isireli. \p \v 25 E guyau ibokuli karaiwaga makwaisina Yaubada leisaiki guyau Debida metoya baisa Gada, matauna guyau la tovitoubobuta e deli metoya baisa tovitoubobuta Natani; matauna inagi mina Libai kabasi olumoulela Bwala Kwebumaboma deli si gita toyo si sasani, \v 26 deli goli komwaidona guguwala mwasawa makwaisina guyau Debida leimmwasau. E tolula deli wala itotusi baisa toyo kasi tauya. \v 27 Esekaia ikaraiwogi paila lula kwegibugabu bigabwaisi; e tomota iwosisi iyakawolaisi Guyau, e mabudona tomwasawa ikatusulokaisi tauya e komwaidona guguwala mwasawa itigitaginasi wala iwokuva. \v 28 Komwaidosi availa availa baisa gulitinidesi itapwarorusi e iusiwosisi deli immwasawasi tatoula wala ivinakwaisi gubugabu lula komwaidona. \v 29 E oluvi guyau Esekaia deli komwaidona tomota ikavaginasi e itaimamilasi baisa Yaubada. \v 30 E guyau deli tokugwala boda ituwoli ituwoli ilukwaisi mina Libai biwosisi wosila yakaula baisa Guyau mapilasina Debida sola tovitoubobuta Asapi si butubutu. Mapaila komwaidosi iwosisi deli si mwasawa kwaiveka e ikavaginasi itaimamilasi baisa Yaubada. \p \v 31 E Esekaia iluki tomota kawala, “Ka, baisa tuta bogwa lokumigileusi, mapaila ibodi bukumaiyaisi mi lula bivigaki mi semakavi paila mi nokagutoki baisa Guyau.” Matausina ikabikaulasi, e mimilisi tuvaila deli si tagwala imaiyaisi mauna minasina bigibukwaisi paila semakavi kwegibugabu. \v 32 Matausina imaiyaisi naluwolima naluwoyu bulumakau nammwala, lakatutala sipi, deli lakatuyu lam paila semakavi kwegubugabu baisa Guyau; \v 33 tuvaila imaiyaisi lakatulima lakatutala bulumakau nammwala, deli lakatuluwotolu sipi paila si lula e tomotaga bikamsi. \v 34 E paila tolula gala ibawasi paila bikatumataisi komwaidona mauna minasina, mina Libai ipilasaisi matausina tatoula wala ivinakwaisi paisewa makwaina. E tuta matutona bidubadu tolula ivigakaisi titoulesi imigileusi. (Mina Libai saina tokimadagi paila ikikilaisi titoulesi, gala makawala tolula.) \v 35 Katumkulovala matausina si semakavi minasina leigibukwaisi lula nammwaidona, e tolula baisa si wotetila paila bigibugabusi posasi minasina leivigakaisi semakavi metoya lula makwaisina tomota leikamkomasi, deli paila waini bitavigogwaisi deli semakavi kwegibugabu. \p Mapaila tapwaroru ivigivauwaisi wala olumoulela Bwala Kwebumaboma. \v 36 Guyau Esekaia deli tomota imwasawasi, paila uula Yaubada ipilasi matausina iuvagaisi vavagi komwaidona saina nanakwa. \c 30 \s1 Katubaiasa paila Luvapela Pakala \p \v 1-3 Tomota gala wala ibodi bivagaisi Luvapela Pakala otutala mokwita tubukona namatala, paila uula gala ibawasi tolula bogwa eimigileusi deli gala ibawasi tomota leigugulasi Yerusalem. Mapaila guyau Esekaia, deli la tosikwawa toyo tomotala Yerusalem ikabwailisi tubukona nayuwela bipakasi, e guyau igini si leta e iwitali ilosi baisa komwaidona tomotela Isireli deli Yuda. Matauna ikimidagi kala ginigini si leta dalesi Epereim deli Manasa, inigadi matausina bimaisi wa Bwala Kwebumaboma Yerusalem paila bimwasawaisi Luvapela makwaina paila kala taimamila Guyau, mina Isireli si Yaubada. \x - \xo 30.1-3 \xt Baw 9.9-11\x* \v 4 E guyau deli la tomota ikabwailisi nanamsa makwaina, \v 5 mapaila idouwaisi komwaidosi mina Isireli, metoya Dani mapilana opiliyavata bila Biasiba mapilana opilibolimila, bimaisi gulitinidesi Yerusalem e bipakasi Luvapela Pakala makawala kasi karaiwaga, kasi bawa bidubadu sainela ikalisau omitibogwa. \v 6 E makawala la karaiwaga guyau deli la tosikwawa iwitalaisi touwata ivakuwolaisi Yuda deli Isireli e ilukwaisi biga mabigasina kawasi. \p “Tomotela Isireli, yokomi kesala lokumovasi metoya mina Asiria oyumasi avai tuta leiyoulisi mi valu. Baisa tuta bukukwaimilavausi baisa Guyau, matauna Eberaam, Aisake, deli Yekobe si Yaubada, e matauna bisikailimi. \v 7 Gala bukuvigakaimi makawala tubumia deli veimia mina Isireli matausina imitugagasi baisa Guyau si Yaubada. E bogwa leigisaki mitami, matauna imipuki matausina saina mwaugaga. \v 8 Gala bikasai dubami makawala matausina mitaga kukwabikuwolaisi Guyau. Kumaisi wa Bwala Kwebumaboma Yerusalem, makwaina Guyau mi Yaubada leikabomi tuta gala biwokuva, e bukutapwarorusi baisa matauna e matauna gala tuvaila bigibuluwaimi. \v 9 Kidamwa bukukwaimilavausi baisa Guyau, e matausina leikatupipaisi veimia eilauwaisi okatupipi bimitukwaiyaisi matausina e bitanekwaisi bikaimilavausi omi valu. Guyau mi Yaubada matauna tomitakwai deli tonokapisi, e kidamwa bukukwaimilavausi baisa matauna, matauna bikabwailimi.” \p \v 10 E touwata ilosi ovalu komwaidona mavilousina Epereim, deli Manasa dalesi osi kabokaraiwaga, e iuvalutusi goli ilosi opiliyavata mapilana Sebuloni dalela si kabokaraiwaga, mitaga tomota igigilaisi matausina deli iyosokanaisi. \v 11 Mitaga mimilisi tomota metoyasi odalesi Asera, Manasa, deli Sebuloni matausina magisi bikaimilavausi Yerusalem. \v 12 Tuta matutona wala Yaubada tuvaila ipupaisewa olumoulela Yuda ivisosu tomota ninasi bikabikuwolaisi nanola deli bibokulaisi guyau deli la tosikwawa si karaiwaga. \s1 Ivagaisi Luvapela Pakala \p \v 13 E tomota saina bidugaga igugulasi Yerusalem olopola tubukona nayuwela paila bivagaisi Beredi Gala Deli Kala Yisi Pakala. \v 14 Matausina ikauwaisi komwaidona kabogabu lula olopola Yerusalem makwaisina bogwa eigibukwaisi maiina simasimina komwaidona wala ilauwaisi ilavaisi oitayatila Kidironi. \v 15 E yam kweluwotala kwaivasila olopola tubukona minana matausina ikatumataisi minasina lam paila Luvapela lulela. E tolula deli mina Libai matausina gala ikatumigileuwaisi titoulesi saina kasi mmosila mapaila ikabomaisi titoulesi baisa Guyau, e matausina ibodi bilulasi lula kwegibugabu olumoulela Bwala Kwebumaboma. \v 16 E matausina iyosisi si wotetila olumoulela Bwala Kwebumaboma makawala avaka karaiwaga isisu Mosese ola ginigini, matauna Yaubada la touwata. Mina Libai isakaisi tolula buyavi makwaina metoya wa lula, e matausina ikatusokaisi papasi makwaisina kabogabu lula. \v 17 Paila uula bidubadu tomota gala imigileusi, e gala ibodi bikatumataisi lam paila Luvapela Pakala, mapaila mina Libai iwotitalaisi paila matausina e ikabomaisi lam minasina baisa Guyau. \v 18 Tuvaila, komwaidosi matausina leimaisi metoya odalesi Epereim, Manasa, Isaka, deli Sebuloni gala ivagaisi wotitalela paila bikatumigileuwaisi titoulesi, mapaila matausina gala wala ivagaisi duwosisia Paka makwaina. E guyau Esekaia inigada paila matausina kawala, \v 19 “Mwa Guyau, yoku tubumaiasi si Yaubada, metoya om ninabwaila kuninilavi si mitugaga matausina ititapwarorusi baisa yoku metoya oninasi komwaidona, ilagoli matausina gala wala imigileusi mokwita.” \v 20 E Guyau imapu Esekaia la nigada; matauna ininabwaila baisa tomota e gala ivisilagi matausina. \v 21 Tomota matausina eisisuaisi Yerusalem deli si mwasawa ipakapakasi Beredi Gala Deli Kala Yisi Pakala ibodi kwailima kwaiyu yam, e yam kwaitala kwaitala mina Libai deli tolula deli si peula iyakawolaisi Guyau. \v 22 Esekaia iyakawoli mina Libai paila si katugweimila ikugwaiasi paila kala tapwaroru Guyau. \s1 Siviyuwela Paka \p Kwailima kwaiyu yam bogwa leiwokuva makwaisina leisemakavaisi si lula paila kala yakaula Guyau matauna tubusia si Yaubada. \v 23 Komwaidosi ininatalasi bipakavausi kwailima kwaiyu yam tuvaila. Mapaila matausina ipakapakasi deli si mwasawa. \v 24 Guyau Esekaia ikasali lakatuluwotala bulumakau nammwala, deli lakatuluwolima lakatuluwoyu sipi paila tomota bikatumataisi bikamsi, tuvaila guyau la tosikwawa matausina ikasalaisi lakatuluwotala bulumakau nammwala, deli 10,000 sipi. E tolula kasi bawa saina budoveka matausina isuvisi paila bikatumigileuwaisi titoulesi. \v 25 Mapaila komwaidosi wala saina si mwasawa - tomotala Yuda, tolula, mina Libai, e tomota matausina metoyasi opiliyavata, e matausina togilagala eimilivalusi olopola Isireli deli Yuda. \v 26 E viloumwaidona Yerusalem ivakasau mwasawa, paila uula gala kwaitala vavagi ikaloubusi makawala makwaina metoya ola tuta guyau Solomoni, matauna Debida latula e leima lagaila. \v 27 E tolula deli mina Libai inigadasi baisa Guyau bimitukwaii tomota. E ola valu wa labuma Yaubada inakaigali si nigada e ikabwaili matausina. \c 31 \s1 Esekaia ivigivau uvagila tapwaroru \p \v 1 Avai tuta paka bogwa leiwokuva, komwaidosi mina Isireli ilosi valu kwaitala kwaitala olopola Yuda e ikatuuwolaisi kokola dakuna, itakubalaisi yaubada tokolu minana Aserai, deli ikodidaimisi komwaidona kabogwabu lula deli makatuposina leivigakaisi si kabotapwaroru. Matausina ivagaisi makawala olopola Yuda komwaidona Beniamina, Epereim, deli Manasa si kabokaraiwaga; oluvi ikaimilavausi osi valu. \p \v 2 E guyau Esekaia ivigivau si boda tolula deli mina Libai, makawala budotala budotala isim la koni. Deli goli bisemakavaisi semakavi kwegibugabu kalubaila semakavila, bipipilasisi wotitalela tapwaroru olumoulela Bwala Kwebumaboma, deli biiyakaulasi bininokagutokisi olopola Bwala Kwebumaboma. \v 3 Metoya ola mauna titoulela guyau ikasali minasina paila bigibukwaisi lula kaukwau deli koyavi kwaitala kwaitala, mimilisi bigabwaisi wa yam Sabate, Navau Tubukona Pakala, deli goli okasi paka ituwoli ituwoli makawala Guyau la Karaiwaga. \x - \xo 31.3 \xt Baw 28.1—29.39\x* \p \v 4 E katumkulovala guyau iluki tomotala Yerusalem bimaiyaisi si semakavi makwaisina tolula deli mina Libai si vavagi tatousi, e matausina igagabila si tuta komwaidona bitugwalaisi paila bivagaisi komwaidona avaka ibudoki Guyau la Karaiwaga. \x - \xo 31.4-5 \xt Baw 18.12-13,21\x* \v 5 Avai tuta karaiwaga bogwa eikagaiyaisi, tomotala Isireli imaiyaisi si semakavi kwemmatabwaila kaula, waini, olibe bulamila, kitorina, deli goli vavagi ituwoli ituwoli metoya bagula kaiuwala, e toyo tala metoya luwotala metoya vavagi komwaidona avaka avaka eiyosisi. \v 6 E komwaidona tomota matausina eisisuaisi olopola Yuda viluwela imaiyaisi natana metoya naluwotala metoya si bulumakau toyo si sipi, deli tuvaila matausina imaiyaisi saina bidugaga semakavi makwaisina goli bogwa leikabomaisi baisa Guyau si Yaubada. \v 7 E semakavi makwaisina ivitouula ikaloubusisi olopola tubukona natolula e isetuwoli wala ikogugulaisi paila navasi tubukona tuvaila. \v 8 Avai tuta guyau Esekaia deli la tosikwawa igisaisi kala bidubadu avaka tomota eisailisi, matausina iyakawolaisi Guyau deli la tomota mina Isireli. \v 9 E guyau iluki tolula deli mina Libai paila semakavi makwaisina, \v 10 e Tolula Toveka Asaraia, matauna Sadoki dalela, iluki matauna kawala, “Ka, avai tuta tomota eivitouulasi eimaiyaisi si semakavi wa Bwala Kwebumaboma, saina bidubadu kaula ibodi bitakam e saina bidugaga katuboyuva bikanam. Avaka kala bidubadu baisa tabanaisi uulela Guyau la kabwaila baisa la tomota.” \p \v 11 Guyau ikaraiwogi matausina e ikatubiasaisi guguwa kabosakaila olopola Bwala Kwebumaboma bakula \v 12 e ikedidagaisi komwaidona semakavi deli bobwailila tala metoya luwotala paila bikwalasi. Matausina inagaisi taitala guma Libai yagala Konania tokaraiwogala, e bodala yagala Simei kala topilasi. \v 13 Tuvaila tailuwotala mina Libai inagaisi bipaisewasi osikowasi matausina yagasi. Yeyeli, Asasaia, Naata, Asaeli, Yerimoti, Yosabada, Elieli, Isimakaia, Maata, deli Benaia. Komwaidona eikaloubusi makawala metoya osi karaiwaga guyau Esekaia sola Asaraia matauna Tolula Toveka. \v 14 E Kore matauna Imna latula, guma Libai tokaraiwogala toveka Kalapisila Pilibomatu wa Bwala Kwebumaboma, matauna kala tokeula deli kala tovila guguwa makwaisina tomota leisisakaisi Guyau. \v 15 Valu ituwoli ituwoli mavilousina tolula leisisikaisi, mimilisi mina Libai yagasi baisa makawala. Edeni, Miniamini, Yesuwa, Semaia, Amaria, deli Sekanaia matausina saina ipilasaisi matauna metoya wotetila makwaina. Matausina isigilibwailasi kaula baisa sesia mina Libai makawala avaka si wotetila, \v 16 gala paila odalesi wala. Mitaga matausina isakaisi kasi vilavila komwaidosi tauwau kasi taitu kweluwotolu kaina ila walakaiwa matausina goli yam kwaitala kwaitala biuwotetilasi olumoulela Bwala Kwebumaboma makawala taitala taitala la wotetila. \v 17 E tolula einagaisi si wotetila metoya wa dala, mina Libai einagaisi si wotetila kasi taitu kweluwoyu kaina bikalisau e biwotetilasi metoya wa boda. \v 18 E komwaidosi wala bogwa leiginaisi yagasi deli si kukova, toyo litusia, ituwoli tomota, paila uula matausina kasi karaiwaga bivagaisi si wotetila bumaboma avai tuta wala. \v 19 Metoya osi boda tolula matausina eisisuaisi ovalu mavilousina eisakaisi Eroni dalela si valu kaina kubilela valu mavilousina, mimilisi kaidadala valu matausina kasi karaiwaga bivilabwailasi kaula baisa komwaidona tauwau metoya tolula dalesi deli baisa availa availa matausina kasi kakalawa deli mina Libai dala. \p \v 20 E olumoulela Yuda viloumwaidona, guyau Esekaia ivagi avaka duwosisia deli avaka biyomwasali nanola Guyau matauna la Yaubada. \v 21 Matauna la kaisisu ikobaluluva sainela, paila uula komwaidona vavagi leivagi paila Bwala Kwebumaboma kaina la kabikaula Karaiwaga, metoya obilomala tagwalawokuva matauna ikatilavi titoulela e deli la dubumi iwotitali la Yaubada. \c 32 \s1 Mina Asiria iyokukolaisi Yerusalem \p \v 1 Avai tuta Guyau Esekaia bogwa leisetuwoli vavagi makwaisina paila leiwotitali Guyau deli la tagwala komwaidona, e Senekaribi matauna guyoula Asiria isugigai Yuda. Matauna iyouli valu mavilousina kalisi kwepapeula e ikaraiwogi la tokabilia bisuyaisi kulusi bikodidaimisi kalisi. \v 2 Avai tuta Esekaia leigisi Senekaribi mwada bisugigai Yerusalem, \v 3-4 matauna deli la tosikwawa inanamsasi bikatubodaisi la keda sopi oyosewala valu taga mina Asiria bimomsi avai tuta bivakatitaikinasi Yerusalem. Tosikwawa matausina ivadeilisi tomota komwaidona ilauwaisi oyosewala valu e ikaludubolaisi komwaidona utuwotu, e imadasi wala. \v 5 E guyau Esekaia ikatupewoli valu la kabokwala e ikaliivau kalila, e ikaliai bolesi vatoi odabala kali makwaina, deli ikaliai kwaitala kali tuvaila oyosewala kalibogwa makwaina. Katumkulovala, matauna ikaliivau kalila valu mapilana eisiyeila opilibomatu oviloubogwa Yerusalem. Makawala goli matauna ikaraiwogi iyoudulaisi saina bidugaga kaiyala deli vayoula. \v 6 Matauna isaiki komwaidosi tokabilia oyumasi kumatoula matausina bikaraiwogaisi matausina bisigugulasi obikubakula makatupona okalapisilela valu. Matauna iluki matausina kawala, \v 7 “Bukupeulasi deli mi tuvaluwa, gala bukukukolaisi mina Asiria si tokaraiwaga kaina la tokabilia. Paila yakidasi saina peuligaga e matauna sitana wala. \v 8 Matauna iyosi tomota si peula, mitaga yakidasi tayosisi Guyau da Yaubadasi ipipilasaidasi matauna ikikabilia paila yakidasi.” Mapaila metoya biga mabigasina si guyau ikatuviluwi uwosi la tomota. \p \v 9 Bogwa eim lumweitala Senakeribi deli la tokabilia igau wala eisisuaisi Lakisi, matauna iwitali biga baisa Esekaia deli tomotala Yuda matausina eisisuaisi deli matauna olopola Yerusalem. \v 10 Iluki kawala, “Yeigu, Senakeribi, tokaraiwogala Asiria lakatupoiyaimi avaka eivigaki mi tuvaluwa bukusisuaisi olopola Yerusalem mavilouna makati bayouli. \v 11 E Esekaia eilukwaimi Guyau mi Yaubada bikolaimi metoya oma peulasi, mitaga Esekaia isinapwaimi wala e memweyeya molu deli daka bikimataimi. \v 12 Matoulela leikatudidaimi makatuposina Guyau la kabotapwaroru deli la kabogabu lula e oluvi iluki tomotela Yuda deli Yerusalem bitapwarorusi deli bigabwaisi maiina simasimina metoya kwaitala wala kabogabu lula. \v 13 Ki, gala kunikolaisi avaka yeigu deli tubugwa lakavagaisi baisa tomotela boda ituwoli ituwoli? Ki, boda ituwoli ituwoli si yaubada minasina tokolu ibodi bikolaisi si tomota metoya oyamala guyoula Asiria? \v 14 Avai tuta sitana valu makwaisina si yaubada tokolu ikolaisi si valu metoya baisa yakamaisi? E avaka isakauloki ninami mwada mi yaubada ibodi bikolaimi? \v 15 Baisa tuta gala bukutagwalasi Esekaia bisipulokaimi kaina bivakadaimi makawala. Gala bukudubumaisi matauna! Gala kwaitala tuta avai boda la yaubada tokolu bikoli la tomota metoya oyamala guyoula Asiria. E mokwita wala mi yaubada gala wala ibodi bikolaimi!” \p \v 16 E mina Asiria kumatoula saina ikavilakaisi Guyau Yaubada sola Esekaia, matauna la touwata goli. \v 17 E leta miyana guyoula Asiria leigini ikaluwou Guyau matauna Isireli la Yaubada. Kala ginigini makawala, “Ka! Boda ituwoli ituwoli si yaubada gala ibodi bikolaisi si tomota metoya ogu peula, makawala goli Esekaia la yaubada gala ibodi bikoli la tomota metoya baisa yeigu.” \v 18 Kumatoula matausina ikawotasi obonasi mina Iberu paila biyokukolaisi deli biyomamaisi tomotala Yerusalem matausina eitotusi okalila valu, e bivigaki bigagabila paila biyoulisi valu mavilouna. \v 19 Matausina ibigitonisi mina Yerusalem si Yaubada makawala goli leibigitonisi tomota ituwoli si tokolu minasina eiyoudulokaisi yumasi. \p \v 20 E oluvi guyau Esekaia deli Aisea tovitoubobuta matauna Amosi latula ininigadasi baisa Yaubada paila pilasi. \v 21 E Guyau iwitali taitala la anelosi ima ikatumati mina Asiria si kumatoula deli si tokabilia. Mapaila guyau matauna ikaimilavau ola valu deli kala mmosila. E kwaitala yam matauna isuvi ola bwala kwebumaboma si yaubada tokolu e mimilisi litula ikatumataisi matauna metoya osi kaiyala. \p \v 22 Baisa memweyeya Guyau Yaubada ikoli guyau Esekaia deli tomotala Yerusalem metoya ola peula Senekaribi, matauna guyoula Asiria, deli goli metoya kasi tilaula ituwoli. Yaubada ivigaki tomota iluva uwosi deli valu mavilousina otalila. \v 23 Bidubadu tomota imaisi Yerusalem isemakavaisi baisa Guyau deli isakaisi Esekaia kala bobwailila, mapaila tuta makwaina deli tuta komwaidona boda ituwoli ituwoli saina itemmalaisi Esekaia. \s1 Esekaia kala katoula deli nanola kala kaiveka \p \v 24 E wa tuta matutona guyau Esekaia ikatoula katitaikina bikaliga. Matauna inigada e Guyau isaiki matauna kwaitala kabutuvatusi igau bibwaina. \v 25 Mitaga Esekaia saina wala ikaiveka nanola ilumwelavi biyomitali la mwasawa paila avaka Guyau bogwa leivagi paila matauna, e mauula Yuda deli Yerusalem ibodaisi mmayuyu. \v 26 Kala vigimkovila, Esekaia deli tomotala Yerusalem ivabwaisi ninasi watanawa, mapaila Guyau gala imipuki matausina tatoula wala Esekaia ikaliga. \s1 Esekaia la kaisisu ikobaluluva \p \v 27 E guyau Esekaia la kaisisu bogwa saina ikobalululuva, e tomota komwaidona saina itemmalaisi matauna. Matauna ikaraiwogi ikaliaiisi bwaimala la goula, la siliba, la dakuna kwevivivila saina mwau mapusi, vana ituwoli ituwoli, la vayoula, deli goli ituwoli la guguwa makwaisina mapusi mwau. \v 28 Katumkulovala ikaraiwogi ikaliaiisi bwaimala la witi, la waini, deli olibe bulamila; la bulumakau deli la sipi kasi kali. \v 29 Yaubada tuvaila isaiki matauna sipi, bulumakau deli goli saina bidugaga veiguwa ituwoli ituwoli, e matauna ivigaki ibudi bidubadu valu. \v 30 Matoulela guyau Esekaia eikatubodi yeyunela utuwotu Gioni e ikiviliga la keda sopi itayelu isum ila isuvi okalila Yerusalem. Avaka avaka Esekaia eiuvagi iuvigibau wala, \v 31 e makawala goli mina Babiloni si tobigatona leimaisi bikatupoisi paila vavagi makwaina kwemitawasi wala eikaloubusi ovalu mapilana, Yaubada itugwali Esekaia bilokaia ola keda titoulela paila biwakoli matauna ammakawala kala vakaila la nikoli onanola bilivali. \s1 Esekaia la guyau kala vigimkovila \p \v 32 Vavagi komwaidona avaka avaka guyau Esekaia leiuvagi deli la tapwaroru baisa Guyau, komwaidona bogwa leiginaisi obukila Aisea Tovitoubobuta ola Kilisala, Matauna Amosi Latula, deli goli obukila Liliusi Guyousi Yuda deli Isireli. \v 33 Guyau Esekaia ikaliga ibakwaisi makatupona odubakaila okasi laka gweguya. Komwaidosi tomotala Yuda deli Yerusalem saina ikamiabaisi la kaliga matauna. E latula Manasa ikaimapu matauna iguyau. \c 33 \s1 Manasa guyoula Yuda \p \v 1 Manasa kala taitu kweluwotala kwaiyu matauna iguyoi Yuda, iguguyoi Yerusalem iboda kweluwolima kwailima taitu. \v 2 Matauna ibokuli bubunela kabokayuyuwa si kedakeda mabudosina Guyau eibokavili metoya ovalu mapilana wa tuta matutona la tomota eisuyaisi kulusi, e Manasa leimitugaga baisa Guyau. \x - \xo 33.2 \xt Yer 15.4\x* \v 3 Matauna ikaliivau viluwela kabotapwaroru paila tokolu tamala Esekaia leikatudidaimi. Ikaliaii kabogabu lula paila Beali kala tapwaroru, e ibubuli kaikobula yaubada sasopa Aserai, e itapwaroru baisa utuyam. \v 4 Matauna ikaliaii tomitugaga si kabogabu lula olumoulela Bwala Kwebumaboma, makatupona goli Guyau Yaubada bogwa eilivala, baisa wala tomota bitapwarorusi baisa matauna tuta gala biwokuva. \x - \xo 33.4 \xt 2 Lil 6.6\x* \v 5 E olumoulela makwaisina kwaiyu bikubakula Bwala Kwebumaboma matauna ikaliaii kabogabu lula paila kabotapwaroru baisa utuyam. \v 6 Matauna igubuki lula litula oItayatilela Inom ivigaki lula kwegubugabu. Matauna iuvagi kabovitoubobuta, imigameguva deli ikatupoi tokalamimi deli tokaisivila. Matauna imitugaga sainela baisa Guyau e ikatumwali tuvaila kala leiya. \v 7 Matauna ivitau natana tokolu olumoulela Bwala Kwebumaboma, makatupona ambaisa Yaubada leilukibogwi Debida deli latula Solomoni kawala, “Olopola Yerusalem, olumoulela Bwala Kwebumaboma makwaina, bogwa lavagi oluwalaisi valu mapilasina dala dilaluwotala dilayu dalesi Isireli, makatupona goli paila bukutemmalaigusi. \x - \xo 33.7-8 \xt 1 Gwe 9.3-5; 2 Lil 7.12-18\x* \v 8 E kidamwa tomotala Isireli bikabikuwolaisi komwaidona ulo karaiwaga e bibokulaisi komwaidona makwaisina ulo touwata Mosese leisaiki matausina, e yeigu gala batugwali availa bibokavilaisi bisunapulasi metoya ovalu mapilana lasaiki tubusi.” \v 9 Manasa ivakadi tomotala Yuda bimitugagasi sainela bikalisauwaisi si mitugaga boda mabudosina Guyau leibokavili metoya ovalu mapilana avai tuta la tomota eisuyaisi kulusi. \s1 Guyau Manasa la ninavila \p \v 10 Ilagoli Guyau ikatululuti Manasa deli la tomota, mitaga matausina ipakaisi binakaigalaisi. \v 11 Mapaila Guyau iulisali mina Asiria si kumatoula deli si tokabilia isugigaiyaisi Yuda. E matausina iyosisi guyau Manasa ikatupipaisi itaginoulisi wa bani ibiasi ilauwaisi Babiloni. \v 12 E metoya okala mmayuyu komwaidona matauna imanum, ivigaki ikaibabai baisa Guyau la Yaubada, e ininigadi matauna paila pilasi. \v 13 E Yaubada ikabwaili Manasa la nigada e imapu la nigada itugwali matauna ikaimilavau Yerusalem iguyau tuvaila. Mapaila Manasa itapuloki nanola inikoli Guyau matauna Yaubada mokwita. \p \v 14 E oluvi, Manasa ikatububodi kalila valu mapilana opilibomatu Debida ola Vilouveka, metoya okabulu oitayatila katitaikina utuwotu Gioni mapilana opiliyavata biloula Kalapisila Yena e makatupona valu yagala Opeli. E tuvaila matauna isaili kumatoula olopola viluwela Yuda mavilousina kalisi kwepapeula paila biyamataisi boda mabudosina tokabilia budotala budotala. \v 15 Matauna ikau yaubada sasopa deli kaikobusi tokolu minasina eisebogwi wa Bwala Kwebumaboma, deli kabogabu lula paila yaubada sasopa makwaisina odabala koya ambaisa Bwala Kwebumaboma metitoki deli goli tuvaila ammakatuposina eitotusi olopola Yerusalem; komwaidona wala vavagi makwaisina ikau ilau oyosewala valu ilavi. \v 16 Tuvaila matauna ivigivau kabogabu lula ambaisa tomota ititapwarorusi baisa Guyau, e matauna igabu kalubaila semakaila deli nokagutoki semakaila odabala makwaina. Matauna ikaraiwogi komwaidona tomotela Yuda bitapwarorusi baisa Guyau, matauna Isireli la Yaubada. \v 17 Ilagoli tomota isaitaulasi wala igubugabusi lula okabotapwaroru ituwoli ituwoli, mitaga isemakavaisi baisa wala Guyau kalamwaleta. \s1 Kala vigimkovila Manasa la guyau \p \v 18 Vavagi makwaisina Manasa ivagi, la nigada baisa la Yaubada, deli tovitoubobuta si biga eibigitonisi matauna oyagala Guyau, matauna Isireli la Yaubada, komwaidona bogwa leiginaisi obukila \bk Liliusi Guyousi Isireli\bk*. \v 19 Guyau Manasa la nigada, e Yaubada la mapu, deli kala bawa la mitugaga leiyomituli oluviga eininavila - la sula eiuvagi, makatuposina tomitugaga si kabotapwaroru deli kabotuvitusila minana yaubada tokolu Aserai leiyouduloki yamala, deli minasina tokolu leitemmali - komwaidona bogwa leiginaisi obukila Liliula Tovitoubobuta. \v 20 Manasa eikaliga e ibakwaisi wala omwaininiga, e latula Amona ikaimapu iguyau. \s1 Amona guyoula Yuda \p \v 21 Amona kala taitu kweluwoyu kwaiyu iguyau olopola Yuda, e matauna iguyoi Yerusalem iboda kwaiyu taitu. \v 22 Matauna ipati tamala Manasa la kedakeda, e matauna imitugaga baisa Guyau, ititapwaroru baisa tokolu makawala tamala leivigaki. \v 23 Mitaga matauna gala imanum nanola deli gala ininavila baisa Guyau, makawala tamala, matauna la mitugaga saina vakaigaga ikalisau tamala. \p \v 24 E Amona la tosikwawa ikeiwalaisi matauna e ikatumataisi wala olopola la ligisa. \v 25 E tomotala Yuda ikatumataisi matausina kala tokeiwala Amona e ivasanaisiga latula Yosaia iguyau. \c 34 \s1 Yosaia guyoula Yuda \p \v 1 Yosaia kala taitu kwailima kwaitolu matauna iguyau mapilana Yuda, iguyoi Yerusalem iboda kweluwotolu kwaitala taitu. \x - \xo 34.1 \xt Yer 3.6\x* \v 2 Matauna ivagi avaka iyomwasali nanola Guyau; ivagi makawala la kedakeda tabula guyau Debida, matauna mokwitatoula wala ikabikuwoli komwaidona Yaubada la karaiwaga. \s1 Yosaia ikatudidaimi tomitugaga si kabotapwaroru \p \v 3 E olopola kwailima kwaitolula taitu Yosaia eiguguyau, e matauna saina wala totubovau, ivitouula itapwaroru baisa Yaubada matauna tabula guyau Debida la Yaubada. E kwaivasi taitu tuvaila matauna ivitouula ikatudidaimi si kabotapwaroru tomitugaga, minana tokolu si yaubada Aserai, deli komwaidona tokolu tuvaila. \v 4 Metoya ola karaiwaga ikatumimisi makwaisina kabogabu lula ambaisa ititapwarorusi baisa Beali, e deli kabogabu lula makwaisina paila maiina simasimina ikatudidaimi ikapusi. Matausina ikatumimisaisi kaikobula Aserai deli komwaidona tokolu tuvaila imila tubumyou e iligabwaisi odabala kasi laka tomota matausina eisemakavaisi baisa minasina tokolu. \x - \xo 34.4 \xt 2 Gwe 21.3; 2 Lil 33.3\x* \v 5 Matauna igabu totuwanesi tolula matausina gala inikolaisi Yaubada okabogabu lula makatupona goli leititapwarorusi. Vavagi komwaidona leiuvagi makawala, ivigaki ikatumigileuvau Yuda deli Yerusalem. \x - \xo 34.5 \xt 1 Gwe 13.2\x* \v 6 Matauna ivigaki makawala wala baisa ovalu mavilousina viloudidadaimi deli goli katuposulela Manasa, Epereim, deli Simioni, e ikabikabi goli ila mapilana Napitalai. \v 7 E kabokaraiwaga opiliyavata pilamwaidona matauna ikatudidaimi kabogabu lula komwaidona deli kaikobula tokolu Aserai, ikatumsumsoli wala tokolu minasina imila tubumyou, e kabogabu lula paila maiina simasimina ikatumimisi wala iwokuva. Oluvi ikaimilavau Yerusalem. \s1 Karaiwaga bukila ibanaisi \p \v 8 E olopola kweluwotala kwailima kwaitolula kala taitu guyau Yosaia eiguguyau, e avai tuta bogwa ivigimkulovi kala katumigileu valu deli Bwala Kwebumaboma baisa ikalituli kala tapwaroru baisa tokolu, e guyau Yosaia iwitali taitolu tauwau paila bikaliivauwaisi Guyau Yaubada la Bwala Kwebumaboma. Sapani matauna Asalia latula, Maaseya matauna tokaraiwogala Yerusalem, deli Yowa matauna Yowaasa latula, matauna taitala tosikwawa toveka. \v 9 E mani magulona mina Libai toyamatesi leikatuyoulisi olumoulela Bwala Kwebumaboma isakaisi Ilikaia Tolula Toveka. (Makwaisina leikatuyoulisi metoya baisa tomotala Epereim, Manasa, deli goli komwaidona kabokaraiwaga mapilana opiliyavata, deli metoya baisa tomotala Yuda, Beniamina deli goli Yerusalem.) \v 10 E oluvi mani magulona paila Bwala Kwebumaboma kala vigavau isakaisi matausina tauwau taitolu ikikaraiwagasi kala vigavau bwala kwebumaboma, e matausina isakaisi \v 11 tokaliai paila bigimolaisi dakuna deli youdila paila bikaliivauwaisi bwala komwaidona makwaisina, guyousi Yuda gala leiyamataisi e bwala makwaisina eigagasi wala. \v 12 Tauwau matausina eipupaisewasi saina tokamokwita. E taivasi mina Libai eikugwaiyaisi paisewa makwaina yagasi makawala. Yaata sola Obedaia matausina Mirari dalela, Sekaraia deli Mesulam matausina Kowati dalela. (Komwaidona mina Libai kasi tovagi mwasawa avai butula avai butula.) \v 13 E ituwoli sesia mina Libai matausina tokaraiwaga paila youdila bidadodigasi bimmaiyaisi deli bikugwaiyaisi topaisewa ituwoli ituwoli, mimilisi eiginaisi liliula e mimilisiga iyamataisi uvagila valu. \fig Bogwa labani mapilana bukila karaiwaga|src="LB 00279" size="col" ref="34.15" \fig* \p \v 14 Tuta matutona leisunupuloiyaisi mani metoya obwaimala, Ilikaia ibani bukila Guyau la Karaiwaga, makwaisina karaiwaga Yaubada leisaiki Mosese. \v 15 Matauna iluki Sapani kawala, “Bogwa labani mapilana bukila karaiwaga wa Bwala Kwebumaboma.” Matauna isaiki buki mapilana baisa Sapani, \v 16 e Sapani ikau iuyoki guyau. Matauna ikamituli kawala, “Bogwa lakavagaisi komwaidona vavagi makawala m kwaraiwaga. \v 17 Bogwa lakakauwaisi mani olumoulela Bwala Kwebumaboma e lakasakaisi topaisewa deli kasi tokaraiwaga.” \v 18 Oluvi matauna ikatumkulovi kala livala kawala, “Ka, yeigu laiyosi pilatala buki Ilikaia leisakaigu.” E matauna ikaigaveka ikalau baisa guyau. \p \v 19 Avai tuta guyau ilagi eikalawaisi buki mapilana, matauna ikisi kala kwama deli la ninamwau \v 20 e ikaraiwogi matausina Ilikaia, Aikam matauna Sapani latula, Abidoni matauna Mikaia latula, Sapani, matauna toginila karaiwaga, deli Asaia matauna guyau la kaipusipwesi. \v 21 Iluki matausina kawala, “Kulosi kunigadasi baisa Guyau paila yeigu deli paila tomota matausina kesala eisisuaisi Isireli deli Yuda. Kusavalaisi bibwaina avaka buki mapilana la vituloki. Guyau igibuluwaidasi paila uula tubudoiasi gala ikabikuwolaisi Guyau la biga deli gala ibokulaisi avaka buki mapilana eililivali ibodi bivagaisi.” \p \v 22 E metoya ola karaiwaga guyau, Ilikaia deli sala ilosi ikatupoiyaisi natana navitoubobuta yagala Ulida isisu Yerusalem makatupona eitadadaisi. (Minana la mwala yagala Salum, matauna Tikuva latula Erasa tabula matauna tokaraiwogala Bwala Kwebumaboma kwamala.) E matausina ilukwaisi minana avaka bogwa eikaloubusi, \v 23 e minana iluki matausina bikaimilavausi baisa guyau Yosaia e bilukwaisi matauna \v 24 avaka Guyau Yaubada la biga kawala, “Ka, yeigu bogwa bamipuki Yerusalem deli komwaidona tomotala metoya bolata makwaisina leiginaisi olumoulela buki mapilana leikalawaisi baisa guyau. \v 25 Matausina ipakaigusi e ilulasi baisa yaubada ituwoli, e baisa leiuvagaisi iyomkulovaisi ulo gibuluwa. Yeigu bogwa lagibuluwi Yerusalem, e ulo gibuluwa gala wala bimanum. \v 26 E paila guyau titoulela, baisa makawala alivala, Yeigu, Guyau mina Isireli si Yaubada. Lokunakaigali avaka isisu wa buki mapilana kala ginigini, \v 27 e lokuninavila deli manum nanom baisa yeigu, kam kwama lokukisi deli lokuvalam avai tuta lokugisi ammakawala bavigaki bamipuki Yerusalem deli tomotala. Yeigu bogwa lanakaigali m nigada, \v 28 e mapaila mipuki makwaina yeigu baviloubusii baisa Yerusalem gala wala bileiki makawala igau avai tuta bukukwaliga e bikaloubusi. Yeigu bavigaki m kwaliga bwainawokuva wala.” \p E tauwau matausina ikaimilivauwaisi biga iuyokaisi guyau Yosaia. \s1 Yosaia ivagi kwaitala kabutu paila bikabikuwoli Guyau \p \v 29 E guyau Yosaia ikoguguli komwaidona tokugwala Yuda deli Yerusalem, \v 30 e komwaidosi ilosi wa Bwala Kwebumaboma, tolula deli mina Libai deli goli tomota komwaidona, matausina si guguwa bidubadu, deli tonamakava. Omitasi komwaidona guyau ikaigaveka ikalau pilamwaidona bukila kabutu, mapilana leibanaisi wa Bwala Kwebumaboma. \v 31 Matauna itoli katitaikinela makaina gweguya kasi kokola e ivagi kwaitala kabutu baisa Guyau Yaubada paila bikabikuwoli matauna, bibokuli la karaiwaga, metoya onanola deli obilomala komwaidona, deli biwotitali karaiwogala kabutu makwaina makawala avaka kala ginigini eisisu olumoulela buki mapilana. \v 32 Matauna ivigaki tomotala Beniamina deli goli komwaidona tomota eisisuaisi Yerusalem ibigasi katotila bikabikuwolaisi kabutu makwaina. Mapaila tomotala Yerusalem ikabikuwolaisi karaiwogala kabutu makwaina leivagaisi deli tubusia si Yaubada. \v 33 Guyau Yosaia ikatudidaimi komwaidona tokolu minasina kabokakayuwa osi valu mina Isireli. E ola momova komwaidona, ikatululuti tomota biwotitalaisi Guyau, matauna tubusia si Yaubada. \c 35 \s1 Yosaia ivagi Luvapela Pakala \p \v 1 Guyau Yosaia ivagi Luvapela Pakala ovalu Yerusalem paila kala taimamila Guyau; e tubukona namatala oyamla kweluwotala kwaivasila matausina ikatumataisi mauna paila paka makwaina. \v 2 Matauna inagi si wotetila tolula paila Bwala Kwebumaboma e ikatupewoli matausina paila bivigibauwaisi si wotetila. \v 3 Matauna tuvaila ikatululuti mina Libai, matausina mina Isireli kasi tovakeda, matausina goli leikabomaisi titoulesi paila Guyau. Kawala, “Kukwauwaisi Kabutu Didawogala kusewoyasi wa Bwala Kwebumaboma makwaina guyau Solomoni matauna Debida latula leikaliaii. Yokomi gala tuvaila bukusupeilisi ambaisa ambaisa, mitaga yokomi bukuwotitalaisi Guyau mi Yaubada deli la tomota mina Isireli. \v 4 Kulosi olumoulela Bwala Kwebumaboma kutolisi okabami metoya wa dala, makawala avaka mi koni leisakaimi guyau Debida deli latula guyau Solomoni, \x - \xo 35.4 \xt 2 Lil 8.14\x* \v 5 kunagaisi kabami titoulemi e gagabila mimilisi yokomi ibodi bipilasaisi dala dilatala dilatala tomotala Isireli. \v 6 Yokomi bukukwatumataisi minasina lam deli gota paila Luvapela Pakala. E bukukwatumigileuwaimi titoulemi e kukwatubiasaisi mi lula gagabila mi tomota mina Isireli ibodi bibokulaisi avaka karaiwaga Guyau isaiki matausina metoya Mosese.” \p \v 7 E guyau Yosaia itugwali mimilisi mauna metoya ola bulutuvalu paila tomota biyosisi otutala Luvapela Pakala, kala bawa 30,000 metoya mayuwosina sipi, lam deli gota nagugwadi, deli tuvaila lakatuluwotolu bulumakau. \v 8 E guyau la tosikwawa ikatumkulovaisi mimilisi mauna paila tomota, tolula deli mina Libai. Tuvaila goli Tolula Toveka Ilikaia, Sekaraia deli Yeyeli, matausina Bwala Kwebumaboma kala tokaraiwaga, itugwalaisi 2,600 lam deli gota nagugwadi e lakatutolu bulumakau baisa tolula bivigakaisi lula olumoulela paka makwaina. \v 9 E Konania, Semaia deli bodala Netaneli, e Asabia, Yeieli deli Yosabada, matausina mina Libai kasi tokugwa, itugwalaisi lakatuluwolima lam deli gota nagugwadi e lakatulima bulumakau paila mina Libai bivigakaisi lula. \p \v 10 Avai tuta bogwa leikainagaisi vavagi komwaidona paila Luvapela Pakala, tolula deli mina Libai itolisi okabasi, makawala Guyau leikaraiwogi matausina. \v 11 Avai tuta bogwa leikatumataisi minasina lam deli gota, mina Libai itaninaisi kanuvinesi minasina, e tolula ikauwaisi buyavisi ikatusokaisi kabogwabu lula. \v 12 Oluvi matausina ivilaisi vilionesi oluwalaisi tomota, metoya dala dilatala dilatala, mauna minasina paila semakavi kwegubugabu, e igagabila bigabwaisi minasina makawala karaiwogala eisisu olumoulela Mosese la Karaiwaga. \v 13 Mina Libai igabwaisi Luvapela Pakala lulela wa kova, makawala karaiwogala isisu, e isulaisi lula kwebumaboma wa kulia, deli okavaega, e iyommalaisi wala ikatupataisi viliona baisa tomota. \x - \xo 35.13 \xt Sun 12.8-9\x* \v 14 Avai tuta bogwa leivenokusi, e mina Libai ivilaisi kasi viliona titoulesi deli tolula matausina Eroni dalela, paila tolula saina wala si paisewa iyayosasi wala ibugiki igibugabusi mauna minasina namwaidona deli posasi ivigakaisi lula. \v 15 E mina Libai matausina Asapi dalela kasi tovagi wawai kaigilagela avai butula avai butula matausina bogwa wala okabasi leitotusi makawala guyau Debida leinagi. Asapi, Emani, Yedutuni matausina Guyau la tovitoubobuta. E toyamatesi Bwala Kwebumaboma kalapisilela komwaidosi wala gala ibodi bivalaiyaisi si kabototu, paila uula mimilisi sesia mina Libai bogwa leikatubiasaisi Luvapela Pakala paila matausina. \x - \xo 35.15 \xt 1 Lil 25.1\x* \v 16 Mapaila, makawala guyau Yosaia la karaiwaga, komwaidona vavagi ivigimkulovaisi wala wa yam makwaina paila Guyau kala taimamila, mwasawela Luvapela Pakala, deli semakavi lula kwegibugabu igabwaisi odabala kabolula. \v 17 E olopola kwailima kwaiyu yam komwaidona tomotala Isireli bogwa eisisuaisi baisa ipakasi paila Luvapela Pakala deli Beredi Gala Deli Kala Yisi Pakala. \x - \xo 35.17 \xt Sun 12.1-20\x* \v 18 E Luvapela Pakala komwaidona ola tuta tovitoubobuta Samwela leima tuta matutona, gala kwaitala isakaila makwaina leivagaisi. E osi tuta giyoububogwa gala wala taitala imwali kwaitala Pakala Luvapela makawala makwaina guyau Yosaia tolula mina Libai, tomotala Yuda, Isireli, deli Yerusalem leimwalaisi \v 19 olopola kweluwotala kwailima kwaitolula kala taitu Yosaia eiguguyau. \s1 Kala vigimkovila Yosaia la guyau \p \v 20 Avai tuta guyau Yosaia bogwa eivagi vavagi komwaidona paila Bwala Kwebumaboma, e guyau Neko guyoula Itipita ikugwai budotala tokabilia imaisi paila bikabiliasi Kakemisi mapilana wa Waya Yupereiti. Yosaia ivigikoni bisilibodi matauna, \v 21 mitaga Neko iwitali biga baisa Yosaia kawala, “Kabilia makwaina bakabilia gala paila kam vatotu, yoku guyoula Yuda. Yeigu lama gala bakabiliaim, mitaga bakabilii agu tilaula, e Yaubada eilukwaigu bananakwa bavagi makawala. Yaubada bogwa eitokailagu, mapaila gala bukukwagagaigu, kaina matauna bikatumataim.” \v 22 Mitaga Yosaia bogwa wala eivitobu nanola paila bikabilia. Matauna ipaiki binakaigali avaka Yaubada eililivala metoya baisa guyau Neko, mapaila matauna ikatuduvidavi titoulela e isuvi kulula okawakali mapilana okabatau Megido. \p \v 23 Tuta makwaina eikikabiliasi guyau Yosaia ikam kaiyala mina Itipita ibasaisi matauna. Matauna ikaraiwogi la touwata kawala, “Tauwau, kusakawolaigusi kulauwaigusi; bogwa lakam kaiyala, kaiyala kaimigaga!” \v 24 E matausina ilupaisi metoya ola waga kaibibiu e idigipeilisi kaiyuwela waga kaibibiu e ikaimilivauwaisi Yerusalem. Iviloubusiaisi Yerusalem. Matauna ikaliga e ibakwaisi okasi laka gweguya. E komwaidona tomotala Yuda deli Yerusalem ivilamwaisi matauna. \p \v 25 E Yeremaia tovitoubobuta ibutu pilatala wosila kaivalam ikavinavina paila guyau Yosaia. Baisa ivigaki kasi gulogula Isireli paila biusiwosisi, tauwau deli vivila ivigakaisi si kaivalam wosi mapilana paila bivilamwaisi matauna. E wosi mapilana bitabani olumoulela gugulela mapilasina wosila kavinavina. \p \v 26 Vavagi komwaidona avaka avaka guyau Yosaia leiuvagi - la tapwaroru baisa Guyau, la kabikaula paila karaiwaga, \v 27 deli liliula kala vitouula la paisewa eila okala vigimkovila - komwaidona bogwa leiginaisi obukila Liliusi Guyousi Isireli deli Yuda. \c 36 \s1 Yowaasa guyoula Yuda \p \v 1 E tomotala Yuda inagaisi Yosaia latula Yowaasa e ibulamaisi matauna guyoula Yerusalem. \v 2 Yowaasa kala taitu kweluwoyu kwaitolu e iguyoi Yuda, e iguyoi Yerusalem natolu tubukona. \v 3 E guyau Neko guyoula Itipita iyosi ilau okatupipi e ikaraiwogi Yuda imapu siliba kala mokaila makawala gulotala taitu uvalima uvavasi (3,400 kg) e goula kala mokaila makawala lima yuwa peta kaula (34 kg). \v 4 Neko inagi Yowaasa bodala Eliakim iguyoi Yuda e yagala ikatumapu idoki Yeoyakim. E Neko ikatupipi Yowaasa ilau Itipita. \x - \xo 36.4 \xt Yer 22.11-12\x* \s1 Yeoyakim guyoula Yuda \p \v 5 Yeoyakim kala taitu kweluwoyu kwailima e matauna iguyau olopola Yuda, e iguyoi Yerusalem iboda kweluwotala kwaitala taitu. Matauna imitugaga baisa Guyau la Yaubada. \x - \xo 36.5 \xt Yer 22.18-19; 26.1-6; 35.1-19\x* \v 6 E Nebukadinesa guyoula Babilonia isugigai Yuda, e ikatupipi Yeoyakim, ilau matauna Babilonia deli kala katupipi. \x - \xo 36.6 \xt Yer 25.1-38; 36.1-32; 45.1-5; Dan 1.1-2\x* \v 7 Nebukadinesa ikau mimilisi veiguwala Bwala Kwebumaboma ilau Babiloni e isaili makwaisina ola ligisa. \v 8 Komwaidona vavagi Yeoyakim leivagi, deli la wotetila saina kabommosila deli goli mitugaga makwaisina leivagi, komwaidona makwaisina kala ginigini isisu obukila Liliusi Guyousi Isireli deli Yuda. E latula Yeoyakini ikaimapu matauna iguyau. \s1 Yeoyakini guyoula Yuda \p \v 9 Yeoyakini kala taitu kweluwotala kwailima kwaitolu matauna ivitouula iguyau olopola Yuda, matauna iguyoi Yerusalem natolu tubukona kwailuwotala yam. Matauna madeilila wala imitugaga baisa Guyau. \v 10 Otutala katubugibogi okweluvala, guyau Nebukadinesa ikatupipi Yeoyakini ilau Babilonia e matutona wala ikau Bwala Kwebumaboma veiguwala ilau. Oluvi Nebukadinesa ivigaki Yeoyakini bodala yagala Sedekaia iguyau olopola Yuda deli Yerusalem. \x - \xo 36.10 \xt Yer 22.24-30; 24.1-10; 29.1-2; 37.1; Isi 17.12-13\x*\fig Ikau Bwala Kwebumaboma veiguwala|src="HK 00144" size="col" copy=" treasures (l.h. section)" ref="36.10" \fig* \s1 Sedekaia guyoula Yuda \p \v 11 Sedekaia kala taitu kweluwoyu kwaitala matauna iguyau olopola Yuda, e matauna iguyoi Yerusalem iboda kweluwotala kwaitala taitu. \x - \xo 36.11 \xt Yer 27.1-22; 28.1-17\x* \v 12 Matauna imitugaga baisa Guyau e gala imanum nanola binakaigali Yeremaia tovitoubobuta matauna eililivali avaka Guyau la biga. \s1 Yerusalem la kapusi \p \v 13 Sedekaia ikosomapu guyau Nebukadinesa, matauna goli bikominimani matauna bibiga katotila oyagala Yaubada mwada bikamiabi. Matauna ikasai nanola ipaiki bininavila deli bikaimilavau baisa Guyau, matauna mina Isireli si Yaubada. \x - \xo 36.13 \xt Isi 17.15\x* \v 14 E tuvaila, tokugwala Yuda, tolula, deli tomota ibokulaisi mitugaga kidikedala si kedakeda boda mabudosina otalisi ititapwarorusi baisa tokolu, mapaila matausina bogwa eiyogwalaisi Bwala Kwebumaboma, makwaina goli Guyau titoulela leikabomi. \v 15 Guyau, matauna tubusia si Yaubada, iuwitali wala tovitoubobuta paila bikatululutaisi la tomota, paila uula matauna magila bikoli matausina deli Bwala Kwebumaboma. \v 16 Mitaga matausina iyosokanaisi Yaubada la touwata, ikoulovaisi la biga deli igigilaisi la tovitoubobuta, tatoula wala kala vigimkovila Guyau igibuluwi matausina saina vakaigaga gala ibodi bisakauligilaisi. \p \v 17 Mapaila Guyau imai guyoula Babilonia ikabilii matausina. Matauna guyau ikatumati komwaidona tubovau tauwau olopola Yuda deli goli olumoulela Bwala Kwebumaboma. Matauna gala wala inokapisi availa, tubovau kaina tommoya, tauwau kaina vivila, tokatoula kaina tominibwaita. Komwaidosi wala Yaubada ikasali baisa Nebukadinesa. \x - \xo 36.17 \xt Yer 21.1-10; 34.1-5\x* \v 18 E guyoula Babilonia ikau Bwala Kwebumaboma guguwala, veiguwala, toyo guyau deli la tosikwawa si veiguwa, e ikau komwaidona ilau Babiloni. \v 19 Matauna igabu Bwala Kwebumaboma deli valu viloumwaidona, ligisa komwaidona deli wala veiguwala, deli ikodidaimi kalila valu. \x - \xo 36.19 \xt 1 Gwe 9.8\x* \v 20 Matauna ikatupipi kesala tommomova ilau Babiloni, matausina iwotitalaisi matauna deli dalela ovalu mapilana tatoula wala Pesia kabokaraiwaga ikobaluluva. \v 21 E avaka Guyau eilukwebogwi tovitoubobuta Yeremaia ikaloubasi makawala kawala, “Valu mapilana igau bivilouwokuva bibodi kweluwolima kweluwoyu taitu, bivigaki makawala Sabate kweluvala kabovaiwasi, kweluva makwaina tomota gala leikabikuwolaisi.” \x - \xo 36.21 \xt Yer 25.11; 29.10\x* \s1 Sairusa ikaraiwogi mina Yudia bikaimilavausi osi valu \p \v 22 Kwematala kala taitu Sairusa guma Pesia iguyau, e Guyau Yaubada la biga avaka eiluki Yeremaia tovitoubobuta gala bisala. Matauna iviyelu nanola Sairusa bigini yatala pweipula la karaiwaga biwitali bila ambaisa ambaisa ola kabokaraiwaga e bikaigavekasi bikalawaisi miyana. \p \v 23 “Baisa makawala la karaiwaga Sairusa matauna guyoula Pesia. Guyau Yaubada Towalakaiwa sainela ivigakaigu baguyoi valu watanawa komwaidona. E isakaigu ulo koni kidamwa bakaliai la Bwala Kwebumaboma ovalu Yerusalem mapilana Yuda. Ka, baisa tuta yokomi komwaidomi Yaubada la tomota, bukukwaimilavausi, e ibodi Guyau mi Yaubada bikolaimi.” \x - \xo 36.23 \xt Ais 44.28\x*