\id 1KI KIR1KI, 1 Kings, Kiriwina Bible, PNG, March 2010 8/11 \h 1 GWEGUYA \mt1 GWEGUYA // Si Buki Pilimatala \is1 Kabovitouula \ip Mapilana \bk Gweguya Si Buki Pilimatala\bk* isetuwoli liliusi gweguya mapilana Isireli, baisa kala vitouula eitakalawasi mapilasina Samwela. E mapilana gagabila bitabobu katupotolu goli, baisa makawala: (1) Solomoni ivitouli la tuta guyau odubasi mina Isireli deli mina Yuda, deli tamala Debida la kaliga. (2) Solomoni la guyau deli vavagi topilaveka eivagi. E kwaitala vavagi ikalisau, baisa liliula kala kaliai Bwala Kwebumaboma mapilana Yerusalem. (3) Mabudona mina Isireli ipoisivisisi ivigaki budoyu boda, budotala kabokwaraiwaga opilibolimila buduyuwelaga kabokwaraiwaga opiliyavata, deli liliusi matausina gweguya eiguguyausi odubasi makwaisina kabokwaraiwaga taitu bila ikeiita katitaikina taitu makwaina 850 BC. \ip Mapilasina si buki Gweguya pilayu, guyau taitala taitala isim kala yakala kaina ikimadagi baisa Yaubada kaina gala, e kidamwa avai guyau ikimadagi makawala, e la tomota komwaidosi tuvaila isibwabwailasi. Mitaga kidamwa avai guyau ikaluwou baisa Yaubada e iwotitali minasina tokolu, e valu komwaidona idoumsi wala. E gweguyala mapilana kabokwaraiwaga opiliyavata komwaidosi eikapusisi, mitaga gweguyala mapilana kabokwaraiwaga opilibolimila mimilisi tokabikaula baisa Yaubada mimilisiga gala. \ip Budotala boda liliula isisu olumoulela mapilana \bk Gweguya Si Buki Pilimatala\bk*, mabudona Guyau la tovitoubobuta. Matausina Yaubada kala tokamatula mina tuvaluwa, ikatululutaisi tomota taga bitapwarorusi baisa tokolu e taga bipakaisi Yaubada. E liliu kwaitala saina kwaimatala, baisa liliula Ilaitia deli la tolula Beali (uula 18). \is1 Buki kala katumimisa \io1 Debida la guyau kala vigimkoluva 1.1—2.12 \io1 Solomoni imila guyau 2.13-46 \io1 Solomoni la guyau 3.1—11.43 \io2 a) Taitu makwaisina ivitouula iguyau \io2 3.1—4.34 \io2 b) Ikaliai Bwala Kwebumaboma \io2 5.1—8.66 \io2 c) Taitu makwaisina isetuwoli iguyau \io2 9.1—11.43 \io1 Isireli karaiwogala kala poisivisi 12.1—22.53 \io2 a) Mina Isireli opiliyavata ikovaisi kabokaraiwaga \io2 12.1—14.20 \io2 b) Gweguyala Yuda deli Isireli \io2 14.21—16.34 \io2 c) Matauna tovitoubobuta Ilaitia \io2 17.1—19.21 \io2 d) Eyabi guyoula Isireli \io2 20.1—22.40 \io2 e) Yosepata mapilana Yuda, Eyasaia mapilana Isireli \io2 22.41-53 \c 1 \s1 Guyau Debida ola tuta tomoya \p \v 1 Guyau Debida baisa tuta bogwa eitomoya,\f a \ft Kala taitu eiboda kaina kwelowolima kweluwoyu.\f* e kaina goli matausina la touwata iyokububwaisi okanunuva, matauna gala wala ibodi biyuviyavi wowola. \v 2 Mapaila la tosikwawa ilivalasi baisa matauna, kawasi, “Mwa Guyau, kaina bakanevaisi natana vivila natubovau e bukusisuaisi kamitaiyu deli biyamataim. Bikenu okaipapam e bikanuyuviyavaim.” \p \v 3 Isavalisi komwaidona mina Isireli paila natana vivila naminabwaita, e olopola valu Sunem ibanaisi natana vivila yagala Abisagi e imiakaisi guyau. \v 4 Minana vivila saina naminabwaita, e isisu iiyamati guyau. Mitaga guyau gala wala imisii minana. \s1 Adonia ikayupali la guyau \p \v 5-6 Tuta makwaina Abisalom bogwa eikaliga, e moluluwala isisu, matauna Adonia, matauwena Debida sola Agita litusi. E matauna Adonia saina tomitabwaila. Tamala Debida gala avai tuta ikamitilaki matauna, e nanola ikaiveka ikaibiga, kawala, “Yeigu bogwa baguyau.” E mapaila iyosi waga kaibibiu deli wosala, e inagi tauwau kasi bawa tailuwolima kidamwa bivaluluwaisi matauna. \x - \xo 1.5-6 \xt 2 Sml 3.4\x* \v 7 E ibigatona deli Yowabi, minana Seruya latula, deli tolula Abiata. E matausina itagwalasi bipilasaisi Adonia. \v 8 Mitaga taivila gala wala itagwalasi bipilasaisi Adonia. Baisa Sadoki tolula, matauna Benaia Yeoyada latula, deli Netani tovitoubobuta, e Simei, Rei, deli guyau Debida kala tovakwabu. \p \v 9 Kwaitala yam Adonia mwada bilula, e mauula ikatumati sipi, bulumakau namwala, deli bulumakau natubovau minasina napusoposa. E ivagi baisa mapilana Keiyuna Dakuna, katitaikinela oiluyelu Enirogeli. E idou Debida litula komwaidona e deli la tosikwawa matausina mina Yudia bimaisi paila lula pakala,\f b \ft Adonia eidou bimaisi ipakasi paila uula magila binikolaisi matauna mwada biyosi la guyau.\f* \v 10 mitaga matauna gala idou bodala Solomoni, kaina Netani tovitoubobuta, kaina Benaia, kainaga guyau kala tovakwabu. \s1 Solomoni biguyau \p \v 11 E Netani ilokaia Batiseba, minana Solomoni inala, e ikatupoi minana, kawala, “Ki, bogwa kulagi matauna Agita latula Adonia titoulela wala eikayupali la guyau? Taga guyau Debida gala sitana inikoli paila baisa! \x - \xo 1.11 \xt 2 Sml 12.24\x* \v 12 Kidamwa magim bukukoli m momova som latum Solomoni, ka balukwaim, ibodi \v 13 baisa tuta bukulokaia guyau Debida e bukuluki matauna, ‘Ulo guyau, ammakawala baisa, ki, bogwa kukwamokwita lokulivala biga katotila baisa yeigu mwada latugu Solomoni bikaimapwaim biguyau? Ammakawalaga baisa tuta Adonia bogwa eiguyau?’” \v 14 E Netani ilivala, kawala, “E avai tuta bukulilivala e yeigu basuvi e bakamokwiti kam livala.” \p \v 15 Mapaila Batiseba ila bigisi guyau ola kabokanukwenu. Matauna bogwa wala saina eitomoya, e Abisagi minana vilela Sunem eisisu wala iiyamati matauna. \v 16 Batiseba ikavagina omatala guyau, e matauna ikatupoi, kawala, “Avaka magim?” \p \v 17 Minana ivitakauloki kawala, “Ulo guyau, bogwa kulivala biga katotila mwau omatala Guyau m Yaubada mwada latugu Solomoni biguyau kaimapum. \v 18 Mitaga Adonia bogwa eiguyau, taga yoku gala wala avaka kunikoli paila baisa. Bogwa eigabu lula bidubadu sipi, bulumakau nammwala deli bulumakau natubovau minasina napusoposa. \v 19 Bogwa eidou litumwa, e Abiata tolula deli Yowabi m tokwabilia la kumatoula, ilosi wa paka makwaina, taga gala wala idou latum Solomoni. \v 20 Ulo guyau, mwa - komwaidona mina Isireli eitutulaimsi wala kidamwa bukuluki matausina paila availa bikaimapwaim biguyau. \v 21 Kidamwa gala bukulivala, e ka, avai tuta bukukwaliga e yeigugwa sogu latugu Solomoni bogwa bakaboda mwau paila baisa.” \p \v 22 Minana iyayosa wala bigatona avai tuta Netani eiviloubusi obuloveka. \v 23 E bogwa eilukwaisi guyau kidamwa matauna tovitoubobuta eisisu baisa, e Netani isuvi olumoulela ikavagina watanawa omatala guyau. \v 24 E ikaibiga, kawala, “Ulo guyau, ki, bogwa lokukwamituli mwada Adonia bikaimapwaim biguyau? \v 25 Yam makwaina wala bogwa ila igabu lula bidubadu sipi, bulumakau namwala deli bulumakau natubovau napusoposa. Matauna idou komwaidona litumwa, Yowabi m tokwabilia si kumatoula, deli Abiata tolula, e ivagaisi paka deli matauna, e ikikawausi kawasi, ‘Guyauwʹe, guyau Adonia.’ \v 26 Taga matauna gala wala idouwaigu, kaina Sadoki tolula, kaina Benaia, kainaga Solomoni. \v 27 Ulo guyau, ki, kaina bogwa lokutagwala vavagi komwaidona makwaisina, e galaga kuluki m tosikwawa paila availa bikaimapwaim biguyau?” \p \v 28 Guyau Debida ikaibiga, kawala, “Kuluki minana Batiseba bikaimilavau bima.” E minana ima e itola omatala matauna. \v 29 E ikaibiga baisa minana, kawala, “Alivala biga katotila baisa omatala Guyau Tomomova, matauwena bogwa eikolaigu metoya agu mwau komwaidona. \v 30 Baisa lagaila bavagi makawala biga katotila makwaina lasakaim omitibogwa omatala Guyau, matauna mina Isireli si Yaubada. Ka, matauna latum Solomoni bikaimapwaigu e biguyau.” \p \v 31 Batiseba ikululu watanawa itemmali, kawala, “Ulo guyau, yoku wala ulo guyau!” \p \v 32 E oluvi guyau Debida iwitali kasi dou Sadoki, Netani deli Benaia. E avai tuta matausina bogwa eisuvisi, \v 33 guyau ikaibiga baisa matausina, kawala, “Ka, bukulosi deli matausina ulo tosikwawa. E latugu Solomoni bisila otapwala minana ulo miuli tatougu, e bukuvaluluwaisi matauna bukulauwaisi oiluyelula Gioni.\f c \ft Makwaina sopi katitaikina Yerusalem, deli iluyelu Enirogeli (kugisi mailela 9) isisu gala kaduwonaku mapilana pilibolimila (kugisi mailela 41). Komwaidosi mina Yerusalem bikasopisi metoya iluyelu Gioni.\f* \v 34 E baisa goli Sadoki deli Netani bibulamaisi matauna e biguyau paila mina Isireli. Kuyuvaisi tauya deli kukwawauwaisi, ‘Guyauwʹe, guyau Solomoni!’ \v 35 E avai tuta bima isili ogu takaikaia, yokomi bukubokulaisi matauna e kumaisi baisa. Matauna bikaimapwaigu biguyau, paila matauna wala kalamwaleta lanagi paila bikaraiwogi mina Isireli deli mina Yuda.” \p \v 36 E Benaia ivitakauloki guyau, kawala, “Bogwa bakavagaisi makawala, deli ibodi Guyau m Yaubada bikamokwiti makwaina. \v 37 Ulo guyau, makawala Guyau Yaubada eisikailim, tuvaila ibodi matauna bisikaili Solomoni, deli bivigaki matauna bigiyoubwaila e bikalisauwaim.” \p \v 38 Mapaila Sadoki, Netani, Benaia, e deli matausina kala tovakwabu guyau ivisiyelaisi Solomoni otapwala minana la miuli guyau Debida, deli ivaluluwaisi ilauwaisi oiluyelula Gioni. \v 39 Sadoki ikau kwavigala bulamila olibe metoya Guyau ola Buliyoyova\f d \ft Makwaina Buliyoyova si Bwala Kwebumaboma; kugisi Sun 30.25-32. Mina Isireli ititapwarorusi baisa bila avai tuta Solomoni ikaliai Bwala Kwebumaboma mapilana Yerusalem.\f* e ivaputumi Solomoni. Matausina iyuvaisi tauya e komwaidosi tomota ikikawausi idoudousi kawasi, “Guyauwʹe, guyau Solomoni!” \v 40 E komwaidona wala ibokulaisi matauna ivaluluwaisi e igougovasi paila saina si mwasawa. E iyuyuvisi lilolilo e saina si mowai ivigaki pwaipwaia iigayega. \p \v 41 Matauna Adonia deli komwaidosi sala bogwa ivenokusi paka e ilagaisi mogega. E matutona wala Yowabi eilagi tauya, ikatupoi, kawala, “Avaka saina mowai ovilouveka?” \v 42 Igau ililivala, e Yonatani, matauna latula tolula Abiata, ivalapula. Adonia ikaibiga, kawala, “Mwa, kusuvi. Yoku tau bwaina, e adoki lokumiakaidasi bulogala bwaina.” \p \v 43 E Yonatani ivitakauloki, kawala, “Mna, ka - baisa makawala. Guyau Debida eivigaki Solomoni biguyau. \v 44 E matauna iwitali Sadoki, Netani, Benaia, deli goli kala tovakwabu, paila bivakwabwaisi matauna. E matausina ivisiyelaisi matauna otapwala minana la miuli guyau. \v 45 E Sadoki deli Netani ibulamaisi matauna paila biguyau, metoya oiluyelula Gioni. Oluvi isuvisi ovilouveka igougovasi paila saina si mwasawa, e ka, tuta baisa saina kwaiveka si mowai. Baisa wala si kaninisi okulilagaisi. \v 46 E baisa tuta Solomoni matauna guyau. \v 47 E tuvaila, guyau la tosikwawa eisuvisi omatala guyau Debida ikamiabaisi matauna e kawasi, ‘Ibodi Yaubada bivigaki Solomoni bulogala bisiniveka bikalisau bulogam, e ibodi tuvaila Solomoni bigiyoubwaila bikalisauwaim.’ Mapaila guyau Debida eikululu itapwaroru metoya ola kabokanukwenu, \v 48 e ininigada, kawala, ‘Bitayakawolaisi Guyau, matauna mina Isireli si Yaubada. Yam lagaila matauna eivigaki taitala metoya odalegu bikaimapwaigu biguyau, e deli bogwa itugwalaigu basisu e bagisi makawala!’” \p \v 49 Mapaila Adonia sala saina kasi kokola e komwaidosi isilavaisi matauna e ibutusi wala. \v 50 E Adonia saina kala kokola paila Solomoni, mapaila ilokaia ola Buliyoyova Guyau deli iyosi wokulula\f e \ft Owokulula kabolula isim kala katububula makawala doga. Kidamwa availa isim kala pakula mwau e bisakaula bila biyosi makavina, bogwa bikoli la momova.\f* okabolula. \v 51 Ilukwaisi guyau Solomoni kidamwa Adonia ikukoli matauna e iiyosi wokulula okabolula e leikaibiga, kawala, “Ka, ikugwa magigu guyau Solomoni bilivala biga katotila mwau baisa yeigu kidamwa gala bikaraiwaga bakaliga.” \p \v 52 E Solomoni ivitakauloki, kawala, “Ka, kidamwaga matauna ikikamiabaigu e galaga yatala kulukulu opwanetala bukukwabikonaisi. Mitaga kidamwa gala bikamiabaigu, e bikaliga wala.” \v 53 E guyau Solomoni iwitali biga bimaiyaisi Adonia, e ivabwaisi matauna metoya okabolula. Adonia eilokaia guyau, ikavagina omatala, e guyau iluki matauna, kawala, “Bwaina wala bukula om valu.” \c 2 \s1 Kala vigimkovila la katuloluta Debida baisa Solomoni \p \v 1 E avai tuta Debida bogwa eimamalu la tuta bikaliga, idou latula Solomoni imakaia, e Debida isaiki kala vigimkovila kala katuloluta latula. \v 2 “Ka, ulo tuta kaliga bogwa eimamalu. Mapaila gala wala bukuninayuwa, e deli bukuninatotila, \v 3 deli bukuvagi avaka Guyau m Yaubada bikaraiwogaim bukuvagi. Kukwabikuwoli komwaidona la karaiwaga kwevakaveka deli kwekikekita, makawala avaka bogwa isim kala ginigini mapilana Mosese ola Karaiwaga. E ambaisa ambaisa bukulokaia, yoku bogwa goli bukuyubwaila metoya avaka avaka bukuuvagi. \v 4 E kidamwa bukukwabikuwoli Guyau, matauna goli bivagi makawala la biga katotila makwaina eisakaibogwaigu. Paila matauna eilukwaigu kidamwa tubugwa biguguyausi olopola Isireli kidamwa goli bikabikuwolaisi la karaiwaga deli si kimadagi metoya oluposi komwaidona deli osi baloma komwaidona. \p \v 5 “E ka, kwaitala vavagi tuvaila. Kululuwai avaka Yowabi eivigakaigu. Matauna ikatumati taiyu si kumatoula mina Isireli, Abina matauna Nera latula sola Amasa matauna Yetera latula. Ka, kululuwai matutona wala valu bogwa eivakota e mataunaga eikatumati matausina kasitaiyu mwada eikau lugwasi matausina eikatumataisi otutala kabilia. Matauna bogwa eikatumati tobubwaila wala, e tuta baisa yeigu lakakau mokaila avaka matauna bogwa eivagi, deli lalumkoli kala mmayuyu paila avaka bogwa eiyomituli. \x - \xo 2.5 \xt 2 Sml 3.27; 20.10\x* \v 6 E yoku bogwa kunikoli avaka bukuvagi, e galaga bukutagwala kidamwa bikaliga ola tuta tomoya. \p \v 7 “Mitaga kumitukwaii deli kuyamati litula Basilai matausina mina Giliadi, paila uula matausina imitukwaiyaigusi tuta makwaina lasisakaula metoya tuwam Abisalom. \x - \xo 2.7 \xt 2 Sml 17.27-29\x* \p \v 8 “E taitala tuvaila matauna Simei Gera latula, guma Baurim mapilana Beniamina. Yam makwaina omitibogwa lala Maanaim, matauna saina mwau eibulotaigu, mitaga tuta makwaina lakaboda wa Waya Yoridani, aluki biga katotila kidamwa gala batagwala bikatumataisi matauna. \x - \xo 2.8 \xt 2 Sml 16.5-13; 19.16-23\x* \v 9 Mitaga ibodi wala bukugigisi kidamwa matauna biboda kala mipuki. Yoku bogwa kunikoli avaka bukuvagi. Mapaila bukukwaraiwogi matauna kidamwa bikatumataisi wala.” \s1 Debida la kaliga \p \v 10 E Debida ikaliga e ibakwaisi matauna ola Vilouveka Debida.\f f \ft Baisa oviloubogwa Yerusalem, makwaina goli Debida eiyouli metoya baisa mina Yebusi; kugisi 2 Sml 5.6-9.\f* \v 11 Matauna iguguyoi Isireli iboda kweluwovasi taitu. Kwailima kwaiyu taitu isisu mapilana Ebironi iguguyau, e kweluwotolu kwaitolu taitu iguguyau mapilana Yerusalem. \x - \xo 2.11 \xt 2 Sml 5.4-5; 1 Lil 3.4\x* \v 12 E Solomoni iguyau kaimapula tamala Debida, e ikatukikitaisi la guyau mokwita. \x - \xo 2.12 \xt 1 Lil 29.23\x* \s1 Adonia la kaliga \r (2 Lil 1.13-17) \p \v 13 E Adonia inala Agita matauna ilokaia Batiseba minana Solomoni inala. E minana ikatupoi matauna kawala, “Ki lokuma wala kuliloula kaina?” \p Matauna ivitakauloki kawala, “E makawala,” \v 14 e ikatumkulovi kala livala kawala, “Magigu banigadaim kwaitala vavagi.” \p Minana ikatupoi kawala, “Avai vavagi?” \p \v 15 Matauna ivitakauloki kawala, “Bogwa kunikoli yeigu ibodi wala baguyau e tomota komwaidona olopola Isireli eininakusisi. Mitaga gala ikaloubusi makawala, e bodagu iguyau, paila baisa Guyau nanola makawala. \v 16 E magigu kwaitala kapuloki bavagi. Ve! akoma lopom gala bukupaiki avaka nanogu.” \p \v 17 Batiseba ikatupoi kawala, “Avai vavagi?” \p Matauna ivitakauloki, “Anikoli guyau Solomoni, gala wala bipaiki avaka bukulivali. Ve! Akoma lopom kunigadi matauna bitugwalaigu bavaiya Abisagi, minana natubovau vilela Sunem.” \x - \xo 2.17 \xt 1 Gwe 1.3-4\x* \p \v 18 E minana ivitakauloki matauna kawala, “Bwaina wala. Yeigu bogwa babigitoni Guyau avaka nanom.” \p \v 19 Mapaila Batiseba ilokaia guyau bibigitoni matauna okaigala Adonia. E guyau itomalaula ibodi inala e itemmali minana. E oluvi isili ola takaikaia e tuvaila ikauwaisi kwaitala kebila imiakaisi, e inala isili okanivala kakata. \p \v 20 E minana iluki matauna kawala, “Mwa, kwaitala kapuloki kwekekita wala banigadaim; akoma lopom taga bukupaiki ulo nigada.” \p Matauna ikatupoi minana kawala, “Inagu, avai vavagi ke? Gala wala bapaiki.” \p \v 21 E minana ivitakauloki matauna kawala, “Kutagwala tuwam Adonia bivaiya Abisagi.” \p \v 22 Guyau ikaibiga kawala, “Avaka paila lokunigadaigu batugwali Abisagi baisa matauna? Kaina bibodi wala tuvaila bukunigadaigu e basaiki matauna kabokaraiwaga. Woo! Ka, matauna tuwagu, e tolula Abiata sola Yowabi eitokailasi matauna!” \v 23 Oluvi guyau Solomoni ibiga katotila mwau oyagala Guyau, “Ibodi Yaubada bikatumataigu kidamwa gala bakaraiwaga Adonia bikau lugwala bikaliga paila mapula la nigada! \v 24 Guyau bogwa inagaigu basiki la takaikaia tamagu Debida; matauna ikamokwiti la biga katotila e isakaigu kabokaraiwaga deli dalegu. Abiga katotila oyagala Guyau tosivagasi lagaila wala Adonia bikaliga!” \p \v 25 Mapaila guyau Solomoni ikaraiwogi Benaia ila ikatumati Adonia. \s1 Abiata kala kaliyoba deli Yowabi la kaliga \p \v 26 Oluvi guyau Solomoni iluki Abiata matauna tolula kawala, “Kugala kula om valu Anatoti. Yoku ibodaim bukukwaliga, mitaga gala bavigakaim bikatumataimsi baisa tuta paila yoku omitibogwa tokaraiwogala Guyau la Kabutu Didawogala avai tuta yoku lokusisu deli tamagu Debida, e yoku kukuli komwaidona kala mwau Debida yoku deli wala.” \x - \xo 2.26 \xt 1 Sml 22.20-23; 2 Sml 15.24\x* \v 27 Oluvi Solomoni ikatuloki Abiata metoya ola wotetila tolula paila Guyau Yaubada e mapaila matauna ivigaki bikamokwiti avaka Guyau bogwa eilivala mapilana Sailo paila tolula Ilai deli dalela. \x - \xo 2.27 \xt 1 Sml 2.27-36\x* \p \v 28 E Yowabi inakaigali avaka eikaloubusi. (Matauna eipii Adonia mitaga eikoulovi Abisalom.) Mapaila matauna isakaula ila Guyau ola Buliyoyova e ikikola okabogwabu lula osukusaku. \v 29 Avai tuta ilukwaisi guyau Solomoni Yowabi eisakaula eila Guyau ola Buliyoyova eikikikola okabogwabu lula, Solomoni iwitali touwata ilokaia Yowabi bikatupoi matauna avaka paila eisakaula eila okabogwabu lula. E Yowabi imapu uula eisakaula eilokaia Guyau paila ikukoli Solomoni. Mapaila guyau Solomoni iwitali Benaia bila bikatumati Yowabi. \v 30 Matauna ila Guyau ola Buliyoyova e iluki Yowabi kawala, “Guyau Solomoni eikaraiwaga bukusunapula.” \p Yowabi ivitakaula kawala, “Gala. Magigu baisa wala bakaliga.” \p Mapaila Benaia ikaimilavau baisa guyau e iluki avaka la biga Yowabi. \p \v 31 Solomoni ivitakauloki matauna kawala, “Ka kuvagi makawala avaka Yowabi la biga. Kula kukwatumati matauna e kubaku. E gala yeigu kaina gala availa Debida odalela bigabi konila paila avaka Yowabi leivagi tutala leikatumati tauwau tobubwaila. \v 32 E Guyau bimipuki Yowabi paila leiyomituli kaliga makwaisina, tamagu Debida gala inikoli. Paila Yowabi leikatumati taiyu tauwau tobubwaila matausina si bubunela kala bwaina ikalisauwaisi matauna - Abina matauna si kumatoula tokabilia mina Isireli, deli Amasa, matauna tokabilia mina Yuda si kumatoula. \v 33 E pikolela tounakaiyala Yowabi deli tubula kasi mipuki bikanigaga tuta gala biwokuva. Mitaga Guyau tuta komwaidona bivigaki Debida tubula biguguyausi wala bigiyoubwailasi. \p \v 34 Mapaila Benaia ila Guyau ola Buliyoyova e ikatumati Yowabi, e matauna ibakwaisi ola valu okabayatila. \v 35 E guyau ivigaki Benaia si kumatoula la tokabilia kaimapula Yowabi, e Sadoki bitolula kaimapula Abiata. \s1 Simei la kaliga \p \v 36 E oluvi guyau ikaikivi Simei ima e iluki matauna kawala, “Kukwaliaii kwaitala m bwala olumoulela Yerusalem. Bukusisu baisa e gala bukusilavi vilouveka. \v 37 Kidamwa bukusilavi e bukulaga mapilana wa sopi Kidironi yoku bukukwaliga e baisa kam pakula titoulem.” \p \v 38 Simei ivitakauloki kawala, “Mwa ulo guyau, bogwa bwaina. Bogwa bavagi avaka lokulivali.” Mapaila isisu Yerusalem tuta kaduwonaku. \p \v 39 E kwaitolu taitu tuvaila, taiyu Simei la ula isakaulasi ilokaiasi guyoula Gata, Akisa matauna Maaka latula. Avai tuta Simei ilagi biga matausina eisisuaisi Gata, \v 40 matauna ikatubiasi la ase e ilokaia guyau Akisa mapilana Gata paila binevi la ula matausina. Matauna ibani matausina ikaimilivau ilau ola valu. \v 41 Avai tuta Solomoni ilagi avaka Simei bogwa leivagi, \v 42 e iwitali biga bimakaia matauna e iluki kawala, “Yeigu alukwaim bukubiga katotila oyagala Guyau gala bukusilavi Yerusalem. E akatululutaim kidamwa avai tuta bukuvagi makawala, yoku eimati wala bukukwaliga. Ki kululuwai m biga katotila deli lokulivala bukukwabikuwolaigu? \v 43 E avaka paila lokukotuni m biga katotila e kukoulovi ulo karaiwaga? \v 44 M sula komwaidona kunikoli wala iwokuva avaka lokuvigaki tamagu Debida. Ka Guyau bimipukwaim paila baisa. \v 45 Mitaga matauna bimitukwaiyaigu e bivigaki Debida la kabokaraiwaga bitovagasi tuta gala biwokuva.” \p \v 46 Oluvi guyau ikaraiwogi Benaia ila ikatumati Simei. E iyasiga Solomoni la guyau ikeula ikouvagasi. \c 3 \s1 Solomoni la nigada paila kabitam \p \v 1 E Solomoni ivigaki guyoula Itipita makawala sola paila uula wala ivaiya latula. E ilau minana Debida ola Vilouveka,\f g \ft Kugisi 1 Gwe 2.10.\f* e baisa mesisikaisi ila avai tuta ivinaku la ligisa kala kaliai, e deli Bwala Kwebumaboma deli kalila Yerusalem. \v 2 E igau wala gala ikaliaiisi la Bwala Kwebumaboma Guyau, mapaila tomota igau wala igibugabusi lula odubasi kabolula ituwoli ituwoli. \v 3 E Solomoni saina iyebwaili Guyau e deli goli ikabikuwoli tamala Debida. Mitaga deli ikatumati mauna igibuki lula odubasi kabolula ituwoli ituwoli. \p \v 4 E kwaitala tuta iloula ila valu Gibioni paila bigabu lula, paila mina Gibioni si kabolula isim bulogala sainela. Omitibogwa e leima lagaila matauna eigabu lakatuvila lula odabala kabolula makwaina. \v 5 E wa bogi makwaina Guyau iviloubusi imakaia matauna okala mimi. E Guyau ikatupoi matauna, kawala, “Avaka magim basakaim?” \p \v 6 E Solomoni ivitakauloki Guyau kawala, “Tuta tuta lokuvituloki m yebwaili siligaga baisa tamagu Debida m touwata. Matauna tau bwaina, tokabikaula deli goli tokamokwita avaka avaka eiuvagi baisa yoku. E yoku kusetuwoli m yebwaili siligaga baisa matauna, paila bogwa lokusaiki matauna latula, mayeigu goli, e lagaila laguyau kaimapula tamagu. \v 7 Mwa! Guyau Yaubada, bogwa lokutugwalaigu e laguyau kaimapula tamagu, ilagoli saina gwadi yeigu, e deli gala anikoli ammakawala bakaraiwaga. \v 8 E ka, yeigu lasisu oluwalaisi tomota matausina lokunagi paila m tomota tatoum. E tomota matausina saina bidugaga, e gala wala ibodi bitakalau. \v 9 Mapaila kusakaigu kabitam avaka bibodi bakaraiwogi m tomota deli karaiwaga duwosisia, e deli kidamwa banikoli avaka kala tuwoli vavagi bwaina deli vavagi gaga. Kidamwa gala bukusakaigu makawala, ammakawalaga bavigaki bakaraiwogi mabudona m tomota saina bidugaga?” \p \v 10 Yaubada saina iyomwasali nanola paila Solomoni leinigadi paila vavagi baisa. \v 11 E ivitakauloki matauna, kawala, “Ka, yoku lokunigadi kabitam paila bukukwaraiwaga duwosisia, e galaga kunigadi m momova bikaduwonaku kaina paila guguwa, kaina mwada kam tilaula bikaligasi. \v 12 E mapaila bogwa wala basakaim avaka lokunigadi. E bakatumkulovi m kwabitam deli m nikoli, e gala availa bisakailam, kaina matausina tommoyabogwa kainaga matausina guduwovau. \v 13 E ka, tuvaila basakaim makwaisina vavagi avaka gala kunigadi. Om tuta momova komwaidona basakaim guguwa deli taimamila, e gala wala taitala guyau bisakailam. \v 14 E kidamwaga bukukwabikuwolaigu e deli bukuvagi makawala ulo karaiwaga kwevakaveka deli kwekikekita makawala goli tamam Debida eivigaki, e bakatududuli m momova bikaduwonaku.” \p \v 15 E Solomoni imamata, e itapuloki nanola kidamwa Yaubada eililivala baisa matauna wa mimi. E oluvi ilokaia Yerusalem, itoli omatala Yaubada la Kabutu Didawogala, e igabu lula deli isaiki lulela kalubaila baisa Guyau. E oluvi ivagi kwaitala paka paila la tosikwawa komwaidosi. \s1 Solomoni iyakali kwaitala vavagi mwau \p \v 16 Kwaitala yam nayu vivila nakalimwala imaisi itotusi omatala guyau Solomoni. \v 17 Natana minasina ikaibiga, kawala, “Mwa guyau! Minana vivila kamataiyu kasisu kwaitala wala bwala, e oma bwala wala yeigu avalulu latugu, tutala minana isisu baisa. \v 18 Kwaiyu yam bogwa leiwokuva e minana tuvaila ivalulu latula tau. E kamataiyu wala kasisu wa bwala makwaina, gala availa deli. \v 19 Oluvi kwaitala bogi minana latula ikanumati ikaliga. \v 20 E minana imamata olubulotoula, e ikau latugu metoya okaipapagu avai tuta lammasisi, e ilau okabala ikaniyabu. Oluvi minana ikau magudina gwadi gudikaliga isaili okabagu. \v 21 E eiyam kaukwau, avai tuta lamamata mwada bavinunu latugu, agisi gudikaliga wala. E agisibwailaki e avitusi magudina gala latugu.” \p \v 22 Mitaga sola ikaibiga, kawala, “Gala! Magudina gudimomova latugu, e magudinaga gudikaliga latum!” \p E minana ikaibiga, kawala, “Gala! Magudina gudikaliga latum, e magudinaga gudimomova latugu!” \p E mapaila ikominimanisi omatala guyau. \p \v 23 E guyau Solomoni ikaibiga, kawala, “Kamitaiyu wala kukwaibigasi kawami, ‘Gudimomova latugu,’ e gudikaliga kudokaisi vivila ituwoli latula.” \v 24 E iwitali touwata bimai kaitala kema. Avai tuta bogwa eimai, \v 25 ikaibiga, kawala, “Kutavi magudina gudimomova e kusaiki pilatala natana pilayuwela nayuwela.” \p \v 26 E gwadi inala kala tounai mokwita onanola ivakasau bobwailila paila latula, e iluki guyau, kawala, “Mwa, ulo guyau! Akoma lopom gala bukukwatumati gwadi. Kusaiki minana!” \p Taga sola ikaibiga, kawala, “Gala bukusaiki kaina minana kaina yeigu. Bwaina wala kutaviki pilayu.” \p \v 27 E Solomoni iluki touwata, kawala, “Gala bukukwatumati magudina. Kusaiki minana eilivalabogwa, paila minana inala mokwita.” \p \v 28 Avai tuta mina Isireli ilagaisi bulogala Solomoni la yakala, komwaidona saina ikamiabaisi matauna, paila bogwa eikatetasi Yaubada eisaiki matauna kabitam paila bikiduwosisii avai kominimani avai kominimani. \s1 Solomoni la tosikwawa \c 4 \p \v 1 Solomoni matauna guyoula Isireli komwaidona, \v 2 e la tosikwawa matausina todidabala. Yagasi baisa makawala. \q1 Asaraia matauna Sadoki latula \q1 \v 3 Eliorepa sola Aiya matausina Sisa litula toginisi karaiwogala yakala \q1 Yeosepata Ailudi latula. toyamata pwaipula karaiwaga \q1 \v 4 Benaia matauna Yeoyada latula. si kumatoula tokabilia \q1 Sadoki sola Abiata matausina tolula \q1 \v 5 Asaraia matauna Netani latula. tovekala valu tokaraiwogala \q1 Sabudi tolula matauna Netani latula. guyau la tokatayuvisa \q1 \v 6 Aisara matauna ligisa touwatela kasi tokaraiwaga \q1 Adoniram matauna Abida latula. kasi tokaraiwaga tokatupipi. \p \v 7 E Solomoni inagi tailuwotala taiyu tauwau tokaraiwogasi valu pilatala olopola Isireli. Matausina isim kasi karaiwaga bimmaiyaisi kaula metoya osi valu paila guyau deli la bwala tosisula, e taitala taitala matausina biwotetila makawala natana wala tubukona olopola kwaitala taitu. \v 8 E baisa makawala yagasi matausina tailuwotala taiyu tosikwawa deli valu mapilasina leikaraiwogaisi. \q1 Benuri leikikaraiwogi mapilana Epereim wa koya \q1 \v 9 Benedeka leikikaraiwogi viluwela Makasi, Saalibim, Beti Semesi, Eloni, deli Beta Anani \q1 \v 10 Benesedi leikikaraiwogi viluwela Arubota, Sokou deli goli komwaidona Epera la kabokaraiwaga \q1 \v 11 Benabinadabi, matauna ivaiya Solomoni latula Tapata, matauna ikikaraiwogi pilamwaidona mapilana Dora \q1 \v 12 Baana matauna Ailudi latula matauna ikikaraiwogi valu mavilousina Taanaki, Megido, deli komwaidona viluwela katitaikinela Beta Sani katitaikinela Saretana, opilibolimalela valu Yesireeli ikabikabi goli ila ovalu Eibeli Meyola deli Yokimeyam \q1 \v 13 Benigeba leikikaraiwogi viluwela Ramoti mapilana Giliadi, deli valu mavilousina olumoulela Giliadi, baisa si valu Yairi dalela, matauna Manasa dalela, deli viluwela Agobi mapilana Basani, komwaidona viluwesi vilouvakaveka kasi bawa kweluwolima kweluwotala, kalisi kwepapeula deli kalapisila buluvasi tanumnumta barasi \q1 \v 14 Ainadaba matauna Ido latula ikaraiwogi mapilana Maanaim \q1 \v 15 Aimaasi ivaiya Basimata, minana natana Solomoni latula, ikikaraiwogi mapilana Napitalai \q1 \v 16 Baana, matauna Usai latula ikaraiwogi mapilana Asera deli viluwela Bealoti \q1 \v 17 Yeosepata matauna Paruwa latula. ikaraiwogi mapilana Isaka \q1 \v 18 Simei, matauna Ela latula ikaraiwogi mapilana Beniamina \q1 \v 19 Geberi matauna Uri latula ikaraiwogi mapilana Giliadi, omitibogwa guyau Siyoni guma Amora deli guyau Ogi guyoula Basani eikaraiwogaisi mapilana. \p Kasi bawa tailuwotala taiyu e odubasi matausina taitala iguyoi valu pilamwaidona. \s1 Solomoni la guyau ikobaluluva \p \v 20 E tomotala Yuda deli Isireli komwaidona idalasi kasi bawa makawala kanakenuva okawolawa; matausina ikamkwamsi imomomsi, deli si mwasawa. \v 21 Solomoni la kabokaraiwaga ikubali boda komwaidona metoya mapilana Waya Yupereiti isakaula ila mapilana Pilisitia iuvalutu goli ila mapilana Itipita okaligeila. Matausina ipokapokalasi baisa matauna deli iuwotitalaisi matauna ola tuta komwaidona. \p \v 22 E Solomoni magila guguwa makwaisina bivakuloti paila yam kwaitala kwaitala, pwarawa kala vakaila kwailima tani deli witi kala vakaila kwailuwotala tani; \v 23 naluwotala bulumakau minasina eivakomasi olumoulela bwala, deli naluwoyu bulumakau eikikabubunasi osaivau, e lakatutala sipi, deli tuvaila goli diya nauvila, nammwala, deli rekorekwa. \p \v 24 Solomoni ikaraiwogi komwaidona valu mapilana wa Waya Yupereiti opilikwaibwaga, eivitouula Tipasa mapilana Waya Yupereiti opilikwaibwaga eitotu goli ila itobu mavilouna Gasa. Komwaidona guyoula Yupereiti mapilana opilikwaibwaga iwotitalaisi matauna, e matauna igiyoubwaila baisa komwaidona valu mavilousina katitaikinela. \v 25 E ola momova komwaidona, tomotala Yuda deli Isireli isisuaisi bwaina, e kaukweda kwaitala kwaitala isim si bagula bigulesi waini deli kai makaisina seuseu. \p \v 26 E Solomoni iyosi wosa bolesi kala bawa 40,000 paila la wosa bibiusi la waga kaibibiu, deli 12,000 la wosa paila tosisila okabilia. \v 27 Tailuwotala taiyu matausina tokaraiwaga taitala taitala isim la tubukona paila bibwagabwagasi baisa guyau Solomoni deli goli availa availa matausina leisisuaisi wa ligisa; tuta komwaidona matausina bibwagabwagasi avaka guyau magila. \v 28 Taitala taitala matausina tokaraiwaga kala vilavila tuvaila bibwaga kaula deli wosa kasi mnumonu paila wosa minasina wosala waga kaibibiu deli minasina nabibiu. \p \v 29 Yaubada isaiki Solomoni la kabitam deli la ninitalapula ikalisau tomota komwaidona, deli goli la kateta saina vakaigaga gala ibodi bitavisaikoli. \v 30 Solomoni saina la kabitam ikalisau tolesi opilibomatu si kabitam deli tokabitam metoya Itipita. \v 31 Matauna saina tokabitamgaga ikalisuwoli komwaidona tomota. ikalisau Etani matauna guma Esirai, Emani, Kalikoli, deli Dada, matausina Mawola litula, e bulogala ikaligiaki valu komwaidona. \v 32 Matauna ibutu wosi ikalisau lakatuluwotala e la bigivakala eikamituli kala bawa lakatuluwotolu. \v 33 Matauna ilivala paila kai deli mnumonu ituwoli ituwoli metoya Lebanoni kaila kweisila bila silumwaiya eitakudusi otapwala bwala. Matauna ililivala paila mauna nayoyowa, nasigisagina, keiyuna deli yena. \v 34 E guyousi valu watanawa komwaidona ilagaisi bulogala la kabitam e iwitalaisi tomota ilosi binakaigalaisi matauna. \c 5 \s1 Solomoni ikatubaiasa paila bikaliai Bwala Kwebumaboma \p \v 1 Guyau Iram guyoula Taia tuta komwaidona eikalubaila deli Debida.\f h \ft Kugisi 2 Sml 5.11-12.\f* E avai tuta matauna ilagi biga mwada Solomoni eikaimapu tamala eiguyau, matauna iwitali mimilisi touwata baisa Solomoni. \v 2 Solomoni iwitalivau la biga baisa Iram, kawala, \v 3 “Yoku kunikoli baisa tamagu Debida ikikabilia wala baisa kala tilaula komwaidona valu itavinaisi matauna. Mapaila gala igagabila matauna bikaliai Bwala Kwebumaboma paila bakatapwarorusi baisa Guyau la Yaubada, bila avai tuta wala Guyau bogwa bisaiki matauna bitomgwaga odubasi komwaidona kala tilaula. \v 4 Mitaga tuta baisa Guyau ulo Yaubada eisakaigu vakota metoya odubasi komwaidona agu tilaula otaligu. Yeigu gala agu tilaula, deli gala kwaitala kaboyogagi metoya okabilia. \v 5 E Guyau ilivala biga katotila baisa tamagu Debida kawala, ‘Matauna latum bavigaki biguyau kaimapum, e matauna bikaliai ulo Bwala Kwebumaboma.’ E mapaila yeigu baisa tuta magigu bakaliaii makwaina Bwala Kwebumaboma paila kabotapwaroru baisa Guyau ulo Yaubada. \x - \xo 5.5 \xt 2 Sml 7.12-13; 1 Lil 17.11-12\x* \v 6 Mapaila anigadaim kuwitali m towotetila bilosi Lebanoni paila biteyasi makaisina kweisila paila yeigu. Yeigu ulo tomota bipaisewasi deli matausina e yeigu bamapu m tomota avai vavagi yoku bukunagi. Makawala goli yoku kunikoli, ulo tomota tobubeikam youdila, gala makawala budamwa eiuvagaisi.” \p \v 7 Iram saina imwamwasila nanola tutala ilagi Solomoni la biga, e ikaibiga, kawala, “Bitayakawoli Guyau lagaila paila isaiki Debida latula tokabitam paila bikaimapu matauna biguyau odubasi mabudona budoveka.” \v 8 E Iram iwitali biga baisa Solomoni, ikaibiga, kawala, “Bogwa lalagi m biga, e yeigugwa bogwa bavagi avaka nanom. Yeigu basakaim makaisina kweisila deli yayu. \v 9 E ulo tomota bimaiyaisi kai makaisina metoya Lebanoni bilauwaisi obolita, e makaisina biseilavaisi makawala deu e bimaiyaisi ambaisa bogwa lokunagi. E metoya baisa ulo tomota bitapilakwaisi e oluvi m tomota biyosisi makaisina. E magigu yoku bukusaiki ulo topaisewa kʹasi bikamsi.” \fig Ulo tomota bimaiyaisi kai makaisina|src="HK 00127" size="col" copy=" hauling logs " ref="5.9" \fig* \p \v 10 Mapaila Iram eiwitali komwaidona youdila baisa Solomoni, makaisina kweisila deli yayu. \v 11 Mapaila Solomoni isaiki Iram kasi witi kala bawa iboda 2,000 tani e deli goli bulamila olibe 4,000 lukwava paila taitu kwaitala kwaitala, paila bivakoma Iram la tomota. \p \v 12 E Guyau bogwa ivagi makawala la biga katotila e isaiki Solomoni la kabitam. E matausina kasitaiyu Iram sola Solomoni ininabwailasi e ivasosusi kasitaiyu. \p \v 13 E guyau Solomoni iyosi 30,000 tauwau metoya avai valu avai valu olopola Isireli kidamwa bitowotetilasi. \v 14 E inagi Adoniram paila matauna bikugwai matausina. E matauna ivili mabudona tauwau iboda budotolu kasi boda, e budotala budotala kasi bawa 10,000. Mapaila budotala budotala bisisuaisi natana tubukona mapilana Lebanoni e nayu tubukona osi valu. \x - \xo 5.14 \xt 1 Gwe 12.18\x* \v 15 Tuvaila Solomoni iyosi 80,000 tauwau paila bitataisi dakuna wa koya, e 70,000 paila bititapelasi dakuna. \v 16 E inagi 3,300 tokugwa kidamwa biyamataisi tomota si wotetila. \v 17 Guyau Solomoni ikaraiwaga e matausina towotetila iteyasi kwemmatabwaila dakuna kwevakaveka, paila bivigakaisi tumilela Bwala Kwebumaboma. \v 18 E si towotetila Solomoni sola Iram deli tolesi Bibilosi ititadubunasi dakuna deli kai, paila youdulela Bwala Kwebumaboma bikaliaiisi. \c 6 \s1 Solomoni ikaliai Bwala Kwebumaboma \p \v 1 Matutona mina Isireli isilavaisi Itipita leima ola tuta Solomoni eiguyau,\f i \ft Baisa yakidasi tadoki kaina taitu 960 BC.\f* taitu bogwa iboda lakatuvasi kweluwolima kweluwotolu taitu. E kwaivasilaga kala taitu Solomoni eiguyoi Isireli e nayuwelaga tubukona, minana idokaisi tubukonela Siva,\f j \ft Tubukona Siva tadoki April.\f* Solomoni ivitouula bikaliai Bwala Kwebumaboma. \v 2 Olumoulela Bwala Kwebumaboma kala wonaku iboda uvaluwotala uvalima uvatala, kala beiyaya uvalima isividoga, e kala woloula walakaiwa uvalima uvatolu. \v 3 E matabudona kabosusuvi kala wonaku katitaikina uvatolu, e kala beiyaya uvalima isividoga, makawala kala beiyaya Bwala Kwebumaboma. \v 4 E papala Bwala Kwebumaboma isim ponanela, okaukweda poninakikekita olumoulela poninavakaveka \v 5 E opapala deli otapwala Bwala Kwebumaboma ikaliaiisi buligatolu tuvaila okaipapala matabudona papa okaukweda. E mabuligasina buligatala buligatala kala wonaku bila walakaiwa iboda uvatala yumatala. \v 6 Tabudotala tabudotala olumoulela mabuligana watanawa kala beiyaya iboda uvatala yumatala, matabudosina olumoulela buligayuwela kasi beiyaya iboda uvatala tomwaidona, e matabudosina olumoulela mabuligana walakaiwa kasi beiyaya iboda uvatala ikapeili imai okatupoi. Papala bwala watanawa ikipupouwaisi e oluwala sitana kakaraia e ila kala vigimkovila kakaraia mokwita. Mauula magisi kaitaula paila mabuligana walakaiwa bikana opapala, e gala goli bisisu olumoulela papa. \p \v 7 Makwaisina dakuna eikaliaiisi Bwala Kwebumaboma ikatubiasaisi okabopaisewa kaduwonaku wala okabokilikeli. Mapaila baisa, avai tuta ikaliaiisi Bwala Kwebumaboma, gala bilagaisi butukowala kaigilagela, kaina kema, kaina avai vavagi tanumnumta paila kaboyoudila. \p \v 8 E kabosusuvi bila mabuligana watanawa ikatusaiyaisi opapala Bwala Kwebumaboma mapilana opilibolimila, deli kabomweimwena bilokaia buligayuwela deli buligatolula. \v 9 E guyau Solomoni bogwa eivinaku kaliai Bwala Kwebumaboma. E isaili tabodala yuviyavi kaituwolela deli kebilela kweisila wala. \v 10 E matabudosina tabudotolu eikatusai buligatala buligatala kala wonaku uvatala yumatala bila walakaiwa, ikaliaiisi otapwala papa Bwala Kwebumaboma ila ikapituki makaisina kaitaula kweisila. \fig Bwala Kwebumaboma kala kaliai|src="HK 64e" size="col" ref="6.1-14" \fig* \p \v 11 E Guyau Yaubada ikaibiga baisa Solomoni, kawala, \v 12 “Kidamwa bukukwabikaula komwaidona ulo karaiwaga kwevakaveka deli kwekikekita, e yeigu bogwa bavagi paila yoku avaka bogwa lakatotila baisa tamam Debida. \v 13 Yeigu basikaili ulo tomota mina Isireli olumoulela makwaina Bwala Kwebumaboma makwaina lokukwaliai, deli goli gala avai tuta basilavi matausina.” \p \v 14 E Solomoni bogwa eivinaku kaliai Bwala Kwebumaboma. \s1 Ivigimkulovaisi lopola Bwala Kwebumaboma \p \v 15 Olumoulela taboda kweisila pilakakaraia itabodaisi isailisi itobu wa kebila ilaga walakaiwa, e kebila ikauwaisi metoya kai makaina yayu. \v 16 Matabudona olumoulela idokaisi yagala “Bomikikila Sainela”, e ikaliaiisi olumoulela Bwala Kwebumaboma otoutom. E kala maloula iboda uvalima isividoga, e ikalitulaisi metoya mapilasina kweisila itobu wa kebila ila itobu walakaiwa. \x - \xo 6.16 \xt Sun 26.33-34\x* \v 17 E matabudona omatala Bomikikila Sainela kala wonaku uvaluwotala uvayu isividoga. \v 18 E mapilasina kweisila ileiyasi kala katububula yaguma deli lala, e tabudumwaidona wala itabodaisi metoya kweisila, kidamwa dikunela taboda gala ibodi bitagisi. \p \v 19 Olumoulela Bwala Kwebumaboma otoutom, matabudona Bomikikila Sainela itabodaisi paila Guyau la Kabutu Didawogala bisailisi. \v 20 E matabudona olumoulela kala wonaku uvalima isividoga, kala beiyaya uvalima isividoga, deli kala woloula bila walakaiwa uvalima isividoga, e tabudumwaidona wala itabodaisi goulawokuva. E kabolula\f k \ft Kabolula makwaina tuta tuta bigabwaisi maiina simasimina olumoulela matabudona Bomikikila Sainela otutala nigada.\f* itabodaisi metoya mapilasina kweisila. \v 21 Olumoulela Bwala Kwebumaboma itabodaisi goulawokuva wala, e deli kala woyai goula isipubodaisi kabosusuvi bila matabudona Bomikikila Sainela. Matabudona tuvaila itabodaisi goulawokuva wala. \v 22 E komwaidona Bwala Kwebumaboma olumoulela itabodaisi goulawokuva wala, e makawala goli kabolula makwaina olumoulela Bomikikila Sainela. \x - \xo 6.22 \xt Sun 30.1-3\x* \p \v 23 Metoya kaila olibe iyoudulaisi nayu tokolu isim pinupanesi,\f l \ft Minasina tokolu baisa kabutuvitusila Yaubada la guyau, ikibubotaisi Guyau eisikaili la tomota. Kugisi tuvaila Sun 25.18-20.\f* kasi wonaku uvayu tomwaidona, e ivitauwaisi minasina nayu olumoulela matabudona Bomikikila Sainela. \x - \xo 6.23-28 \xt Sun 25.18-20\x* \v 24-26 E nayu wala kasi vakaila deli kasi bububula makawala goli. E pinupanesi iboda pilayu natana natana, deli pinupanesi pilatala pilatala kala vakaila uvatala yumatala, e kala wonaku natana metoya opinupanela pilatala bila pilayuwela iboda uvayu tomwaidona. \v 27 E ivitauwaisi minasina nayu itopilatalasi olumoulela matabudona Bomikikila Sainela e pinupanela natana ibodi bikabikoni pinupanela sola oluwalela matabudona Bomikikila Sainela, e pilayuwesiga bila itobu opapala matabudona. \v 28 E nayu wala minasina eisim pinupanesi, e itabodaisi minasina goulawokuva wala. \p \v 29 Opapala Bwala Kwebumaboma deli matabudona Bomikikila Sainela ileiyasi kasi katububula minasina mauna eisim pinupanesi, pulopola deli goli lala. \v 30 E tuvaila goli kebila eitabodaisi goulawokuva wala. \p \v 31 E kabosusuvi tabodala pilayu ivagaisi metoya kaila olibe ivitauwaisi okabosusuvi matabudona Bomikikila Sainela omatala, e odabala kabosusuvi ikibuboti kaivalapu kaikela. \v 32 E kala katububula kabosusuvi ileiyasi mauna isim pinupanesi, pulopola deli lala. E okabosusuvi, minasina mauna isim pinupanesi deli pulopola itabodaisi goulawokuva wala. \v 33 Paila makatupona kabosusuvi bila matabudona tabudoveka, lulu kaila ivagaisi metoya kai olibe. \v 34 Mapilasina kabosusuvi tabodala pilayu wala pilakakatupwa ivagaisi metoya kai yayu. \v 35 Deli katububulela ileiyasi mauna isim pinupanesi, pulopola, deli lala, e itabodaisi goulawokuva wala. \p \v 36 E itabodaisi kwaitala baku omatala Bwala Kwebumaboma e makwaina baku kalila iwaiyasi kayuvaitolu dakuna e kayuvaivasilaga ileiyaisi kaitala kaitaula kweisila e makawala ivigakaisi tatoula wala ila walakaiwa. \p \v 37 E Bwala Kwebumaboma tumilela eivitouulasi matutona Solomoni eiguguyau taitu kwaivasila e nayuwelaga tubukona, minana tubukonela Siva. \v 38 E matutona Solomoni bogwa eiboda kweluwotala kwaitala taitu eiguguyau, nalima natolula tubukona minana tubukonela Bulu,\f m \ft Tubukona Buli tadoki October.\f* matauna ivinaku kaliai Bwala Kwebumaboma, makawala avaka bogwa eininamsaisi. Solomoni ikikaliai Bwala Kwebumaboma iboda kwailima kwaiyu taitu, e ivinakwaisi. \c 7 \s1 Solomoni la ligisa \p \v 1 Solomoni tuvaila ikaliaii la ligisa e tuta kala kaduwonaku eikikaliai iboda kweluwotala kwaitolu taitu. \v 2-3 Ligisa makwaina tabudotala yagala Bolela Lebanoni Ulakala kala wonaku uvaluwoyu uvayu, kala beiyaya iboda uvaluwotala uvatala, uvalima uvatala isividoga kala wonaku bila walakaiwa. Kokolela kweisila kasatolu, kasatala kasatala kasi bawa kailuwotala kailima, odubasi kaiyobilabala kweisila wala. E tabodala yuviyavi iyoudulokaisi metoya kai kweisila, deli wala ikapoli matabudosina bwaimala eitasaiyaisi makwaina isim kokola makaisina. \v 4 E papala pilatala deli pilayuwela itaponanaisi ponana iboda kasatolu. \v 5 Lulu deli ponana kokolela opapasi deli odubasi kwekapatata wala e ponana maponinasina otaboda pilatala deli pilayuwela ikibuboti wala sesia. \p \v 6 Tabudoyuwela yagala Bolela Kokola kala wonaku iboda uvaluwotala uvatala, e kala beiyaya iboda uvalima uvatala isividoga. E omatala bwala eitasaiyaisi, isim wala kokolela. \p \v 7 Matabudona tabudotolula idokaisi Bolela Takaikaia igiyuwela yagala Bolela Yakala, ambaisa Solomoni bikaraiwaga paila sula, matabudona tabodala iyoudulaisi metoya kai kweisila ivitauwaisi wa kebila ila itobu okaivalapu. \p \v 8 E Solomoni la kabosisu titoulela, tabudotala ituwoli otuboulola matabudona Bolela Yakala, kala kaliai makawala wala komwaidona matabudosina. Matauna tuvaila ikaliaii kwaitala la kwava la bwala, minana guyoula Itipita latula, kala gigisa makawala wala makwaisina. \x - \xo 7.8 \xt 1 Gwe 3.1\x* \p \v 9 Komwaidona bwala makwaisina deli ligisa eiyoudulokaisi metoya dakuna kwemmatabwaila eivitouula watanawa eila okulumwala. Dakuna makwaisina eikatudubunaisi eitabuvataisi ambaisa eiyoudulasi metoya dakuna olumoulela pwaipwaia, e komwaidona dakuna makwaisina eitadubunaisi wala iwokuva papasi pilatala olopola bwala piliyuwela okoukweda bwala eitavaisi metoya sowa. \v 10 E tumalesi bwala makwaisina ikaliuwaisi metoya dakuna kwevakaveka makwaisina leikatudubunaisi ambaisa leiyoudulaisi metoya dakuna olumoulela pwaipwaia, mimilisi makwaisina kasi wonaku uvatala isividoga mimilisi goli uvayu. \v 11 E odabala makwaisina eisailisi dakuna kwekikekita kwetitabuvatu, e odabala kaitaula kweisila. \v 12 Solomoni la mwaininiga, deli Bwala Kwebumaboma bikubakula makwaina olopola matabudona deli goli kabosusuvi wa Bwala Kwebumaboma tabodasi iyoudulokaisi metoya kasavila kai deli dakuna, kasatolu dakuna kwetatai e oluvi kasavasila pilatala kweisila, e taboda komwaidona eiyoudulaisi makawala wala. \s1 Uram la wotetila \p \v 13 E guyau Solomoni iwitali biga baisa taitala tau yagala Uram, matauna taitala tokabitam isisu ovalu Taia, matauna goli tokataraki tanumnumta wotitalela. \v 14 E tamala tolela Taia bogwa eikaliga, matauna tuvaila saina tokataraki tanumnumta paisewala, e inala metoya odalela Napitalai. Uram saina tokabitam deli tokabitutuki tanumnumta paisewala. Matauna ikabikaula guyau Solomoni la biga paila bikugwai komwaidona tanumnumta wotitalela. \s1 Kaiyu kokola tanumnumta barasi \p \v 15 Uram iyouduli kaiyu kokola tanumnumta barasi, kaitala makaisina kala wonaku uvavasi e libaisi eitaina eitapatu uvayu isividoga, matauna ivitomiliwoli makaisina okabosusuvi Bwala Kwebumaboma. \v 16 Matauna tuvaila iyouduli tanumnumta barasi paila gayasi makaisina, gayayu wala magayasina kasi woloula uvatala, gayayu wala magayasina bikatupitukwaisi odubasi makaisina kokola kaiyu. \v 17 Odubasi kokola makaisina kaiyu ileiyasi kasi katububula yuwoyoula eibubulokaisi metoya barasi. \v 18 Deli isailisi kasayu buna leiyouduli metoya tanumnumta barasi. \p \v 19 Gayasi magayasina kasi gigisa makawala morobau lalela, e kasi woloula isividoga, \v 20 e ikatupitukwaisi magayasina isailisi odabala miyana katububula yuwoyoula. E buna makasasina leikasaisi lakatuyu gayatala lakatuyu gayayuwela. \p \v 21 E Uram ivitau makaisina kokola kaiyu omatala Bwala Kwebumaboma okabosusuvi. Makaina itotu opilibolimila yagala Yakini e makaina opiliyavata yagala Bwasa. \v 22 Gayasi magayasina eibubuloki tanumnumta barasi kasi gigisa makawala morobau lalela. \p E baisa kala vigimkovila paila youdulela kokola makaisina. \s1 Kwelatala tanumnumta barasi kaitavikotala sopi \p \v 23 Uram iyouduli kwelatala kaitavikotala sopi kwelabobuta metoya tanumnumta barasi, kala loum uvatala, kala beiyaya uvayu, libeila eitaina eitapatu uvalima uvatala isividoga. \v 24 Owodola makwelana eitaina eitapatu ileiyasi kasayu yaguma barasi makwelasina eiyoudulokaisi deli makwelana kaitavikotala sopi migitinidesi wala. \v 25 E makwelana kaitavikotala sopi isim ulilaguvala kaikobusi bulumakau naluwotala nayu eiyoudulokaisi tanumnumta barasi minasina sibuvatusi ila olopola mitasi ila omalaga, natonu mitasi ila opilibolimila natonu opilibomatu natonu opiliyavata natonu opilikwaibwaga. \v 26 E makwelana kala poupou makawala katupotala katupwaila sikwekula. Wodola makwelana makawala viga wodola, eikatukwaidoga makawala morobau lalela bikipoi. Sopi kala vakaila bitavikoti iboda 40,000 lukwava. \s1 Waga kaibibiu tanumnumta barasi \p \v 27 Uram tuvaila iyouduli kailuwotala waga kaibibiu tanumnumta barasi, kaitala kaitala makaisina kasi maloula deli kasi beiyaya makawala wala ikoma imoi tomwaidona, e kala wonaku bila walakaiwa isividoga. \v 28 Matauna iyouduli makaisina tabodasi pilapupatata e ivitau osi kabototu \x - \xo 7.28-38 \xt Sun 30.17-21\x* \v 29 otupwasi mapilasina youdulela kaikobusi laiyoni, bulumakau, deli mauna nayoyowa, deli osi kabototu odubasi deli osikowasi minasina laiyoni deli bulumakau ikatuginigini wala iwokuva. \v 30 Kaitala kaitala makaisina waga kaibibiu wirisi kwaivasi eiyouduli metoya tanumnumta barasi, deli wiri si kabotavina tuvaila tanumnumta barasi wala. Pilavasi wokulu makaisina isisu kabototu paila kaboma, e makaisina ikatuginigini wala iwokuva. \v 31 Matauna iyouduli kwaitala kabototu kwaibobuta odabala makwaina paila kaboma bitoula. Makwaina ikounakaila, kala wonaku bila walakaiwa makawala okatupoi metoya odabala waga kaibibiu, e makawala yumatala paila bila olumoulela waga. Isim kala leilai isipatu makwaina. \v 32 E wirisi kasi wonaku bila walakaiwa makawala yumatala, e makwaisina osikowala taboda mapilasina pilapupatata deli wiri si kabotavina eiyouduli deli waga makaisina. \v 33 Wirisi makawala waga kaibibiu paila kabilia, wirisi guguwala komwaidona iyouduli metoya tanumnumta barasi. \v 34 Kaitala kaitala makaisina osikowasi kwaivasi wokulusi makwaisina ikatupituki deli waga kaibibiu. \v 35 Oudosi makaisina waga kaibibiu ikatububuli itaina itapatu kabototula papala ikatupitukwaisi deli makaina waga kaibibiu. \v 36 Kabototu makwaisina deli papa mapilasina ileiya kaikobusi bubuli nayoyowa, laiyoni, deli pulopola, ambaisa wala sasa bileiya e bikatuginigini wala biwokuva. \v 37 Baisa makawala, waga makaisina eiyouduli, komwaidona wala makawala kasi gigisa, kasi bububula deli kasi vakaila. \p \v 38 Tuvaila Uram iyouduli kailuwotala kaboma kaitala paila kaitala kaitala waga kaibibiu makaisina. Komwaidona makaisina kaboma kasi woloula deli kasi beiyaya makawala wala isividoga e sopi ibodi bitavikoti lakatulima lakatutolu lukwava. \v 39 E matauna isaili kailima makaisina waga kaibibiu mapilana opolibolimila wa Bwala Kwebumaboma, e kailima mapilana opiliyavata; e makwelana kaitavikotala sopi isaili owokulula Bwala Kwebumaboma mapilana opilibomatu. \s1 Kala bawa guguwala Bwala Kwebumaboma \p \v 40-45 E Uram tuvaila iyouduli kulia, bolu, deli kaiyeilala pwanosi. Matauna ivigimkulovi komwaidona la wotetila baisa guyau Solomoni paila Guyau la Bwala Kwebumaboma. Baisa makawala avaka avaka leiyouduli. \q1 Kaiyu kokola \q1 Gayayu gayasi odabala kokola makaisina \q1 Yuwoyoula katububulela magayasina gayasi kokola makaisina \q1 Lakatuvasi buna tanumnumta barasi, eitakasaisi kasayu paila kaitala kaitala kokola kasi bawa lakatutala itavinaisi odabala magayasina \q1 Kailuwotala waga kaibibiu \q1 Kailuwotala kaboma \q1 Kaitavikotala sopi \q1 Bulumakau naluwotala nayu la kabototu makwelana kaitavikotala sopi \q1 Kulia, bolu, deli kaiyeilala pwanosi. \p Komwaidona guguwala Bwala Kwebumaboma, makwaisina Uram leiyouduli paila guyau Solomoni, komwaidona wala tanumnumta barasi saina kaivivivila. \v 46 E guyau ikaraiwogi biyouduli komwaidona guguwa makwaisina olumoulela bwala makwaina leiyoudulasi barasi oluwalaisi Sukoti deli Saretana, mapilana Yoridani Itayatila. \v 47 Solomoni gala ivitopwapu kala mokaila tanumnumta barasi, paila uula saina bidugaga, mapaila kala mokaila gala wala avai tuta tomota binikolaisi. \p \v 48 Solomoni tuvaila ikaraiwogi iyoudulaisi guguwa goula paila Bwala Kwebumaboma kabogwabu lula, tebeli makwaina paila bisemakavaisi beredi baisa Yaubada, \x - \xo 7.48 \xt Sun 25.23-30; 30.1-3\x* \v 49 kailuwotala kaitapa la kabototu makaisina eitotusi odabala matabudona Bomikikila Sainela, kailima opilibolimila e kailima opiliyavata; lala, kaitapa, deli kailakavilela pwanosi, \x - \xo 7.49 \xt Sun 25.31-40\x* \v 50 viga, kailakavilela kaitapa, bolu, kaboma paila maiina simasimina, kabosakaila pwanosi kuwokakata, deli buluvala paila lulula matabudona Bomikikila Sainela deli goli komwaidona Bwala Kwebumaboma lulula, komwaidona guguwa makwaisina eibubulokaisi goulawokuva wala. \p \v 51 Avai tuta guyau Solomoni ivinaku wotitalela Bwala Kwebumaboma, matauna ikedidagi komwaidona guguwa makwaisina olumoulela matabudosina bwaimala Bwala Kwebumaboma makwaisina goli tamala Debida leikabomi baisa Guyau - siliba, goula, deli mimilisi ituwoli guguwa. \x - \xo 7.51 \xt 2 Sml 8.11; 1 Lil 18.11\x* \c 8 \s1 Kabutu Didawogala imaiyaisi wa Bwala Kwebumaboma \p \v 1 Mapaila guyau Solomoni idou komwaidona tokugwala boda deli dala makwaisina Isireli bimakaiasi matauna mapilana Yerusalem, kidamwa bikauwaisi Guyau la Kabutu Didawogala metoya Saiyoni, baisa goli Debida la Vilouveka, e bilauwaisi wa Bwala Kwebumaboma. \x - \xo 8.1 \xt 2 Sml 6.12-16; 1 Lil 15.25-29\x* \v 2 E tubukonela Etanim matausina isigugulasi matutona Buliyoyova Pakala.\f n \ft Kugisi makasana Biga Kala Katumiki.\f*\x - \xo 8.2 \xt Tol 23.34\x* \v 3 Avai tuta komwaidona tokugwala boda bogwa eisigugulasi, e tolula ilupaisi Kabutu Didawogala \v 4 e ikauwaisi ilauwaisi wa Bwala Kwebumaboma. E mina Libai deli tolula ikatupilakwaisi tuvaila Guyau la Buliyoyova\f o \ft Kugisi 1 Gwe 1.39.\f* deli komwaidona guguwala ilauwaisi wa Bwala Kwebumaboma. \v 5 E guyau Solomoni deli komwaidona mina Isireli isigugulasi omatala Kabutu Didawogala e saina bidugaga sipi deli bulumakau ivigakaisi lula - saina bidugaga gala gagabila bitakalau. \v 6 Oluvi tolula ikauwaisi Kabutu Didawogala e ikovisuyaisi wa Bwala Kwebumaboma e isailisi olumoulela matabudona Bomikikila Sainela, osikowasi minasina mauna isim pinupanesi.\f p \ft Kugisi 1 Gwe 6.23 deli kala katumiki.\f* \v 7 E pinupanesi mapilasina eiyosokanaisi ikapoli didawaga makwaina deli katikewala. \v 8 E kidamwa availa bitoli omatala matabudona Bomikikila Sainela, igagabila wala bigisi matala makaisina kaitakewa, mitaga gala wala ambaisa tuvaila. (E tuta baisa goli kaitakewa makaisina eisisu wala.) \v 9 E gala wala avai vavagi olumoulela Kabutu Didawogala mesinaku wala pilayu dakuna mapilasina Mosese bogwa eikatubiasi wa Koya Sinai, matutona Guyau eivagi Kabutu deli mina Isireli, matutowena leimaisi metoyasi mapilana Itipita. \x - \xo 8.9 \xt Kak 10.5\x* \p \v 10 Avai tuta tolula isilavaisi Bwala Kwebumaboma, saina nanakwa wala lowalowa ikuboli Bwala Kwebumaboma, \x - \xo 8.10-11 \xt Sun 40.34-35\x* \v 11 e Guyau visigala ikavikavila, mapaila matausina tolula gala igagabila bikaimilavausi paila bivagaisi makawala avaka kasi karaiwaga. \v 12 Mapaila Solomoni inigada, kawala, \q1 “Mwa Guyau, yoku lokusaili kalasia wa labuma, \q2 mitaga yoku lokunagi kidamwa bukusisu olowalowa deli odudubila.\f q \ft Matabudona Bomikikila Sainela gala wala winidowa, e kidamwa bikatubodaisi lulu, baisa olopola dudubilawokuva wala, mauula Solomoni eidoki Yaubada isigaga wala odudubila.\f*\x - \xo 8.12 \xt Sam 18.11; 97.2\x* \q1 \v 13 Ka, baisa tuta lakaliai makwaina Bwala Kwebumaboma paila yoku, \q2 e makatupona goli bukusivagasi tuta gala biwokuva.” \fig Tolula isilavi Bwala Kwebumaboma|src="HK 00267" size="col" copy=" High Priest " ref="8.10" \fig* \s1 Solomoni la bigatona baisa tomota \p \v 14 E tomota bogwa eitolisi baisa, e guyau Solomoni itovilaki matausina, e matauna inigada baisa Yaubada kidamwa bikabwaili matausina. \v 15 E ikaibiga kawala, “Kala yakaula Guyau, matauna goli da Yaubadasi! Matauna bogwa eivagi makawala la biga katotila eiluki tamagu Debida, matutona eilivala, kawala, \v 16 ‘Metoya wa tuta matutona lakaimilivau ulo tomota metoya mapilana Itipita e leima lagaila, yeigu gala anagi kwaitala valu metoya okubilela Isireli, kidamwa bikaliaiisi kwaitala Bwala Kwebumaboma, e baisa goli bukutapwarorusi baisa yeigu. Mitaga lanagaim yoku Debida, kidamwa bukukwaraiwogi ulo tomota.’” \x - \xo 8.16 \xt 2 Sml 7.4-11; 1 Lil 17.3-10\x* \p \v 17 E Solomoni isaitaula kawala, “Tamagu Debida ininamsi mwada bikaliai Bwala Kwebumaboma paila kabotapwaroru baisa Guyau da Yaubadasi. \x - \xo 8.17-18 \xt 2 Sml 7.1-3; 1 Lil 17.1-2\x* \v 18 Mitaga Guyau Yaubada eiluki matauna, ‘Mokwitala m nanamsa duwosisia paila magim bukukwaliai Bwala Kwebumaboma paila yeigu, \v 19 mitaga yoku gala avai tuta bukukwaliai makwaina. Mitaga latum wala tatoum, matauna bikaliai ulo Bwala Kwebumaboma.’ \x - \xo 8.19 \xt 2 Sml 7.12-13; 1 Lil 17.11-12\x* \p \v 20 “E baisa tuta Guyau Yaubada eivagi makawala la biga katotila. Ka, yeigu wala lakaimapu tamagu, e laguyoi Isireli, deli yeigu goli lakaliai Bwala Kwebumaboma paila kabotapwaroru baisa Guyau da Yaubadasi. \v 21 E ka, tuvaila, yeigu bogwa lakatubiasi kabala olumoulela Bwala Kwebumaboma paila Kabutu Didawogala. E olumoulela leisewoyasi mapilasina dakuna pilapupatata dikunela Kabutu makwaina Guyau Yaubada eikabutu deli tubudoiasi matutona eivisunupuloi matausina metoya mapilana Itipita.” \s1 Solomoni la nigada \p \v 22 E oluvi Solomoni ila itoli omatala kabolula, baisa tomota komwaidona omitasi, iyosali yamala walakaiwa, \v 23 e inigada, kawala, “Mwa Guyau, yoku si Yaubada mina Isireli. Gala taitala yaubada makawala yoku wa labuma kaina watanawa odabala pwaipwaia. Yoku kuvagi makawala m kwabutu baisa m tomota, deli kumitukwaii matausina, kidamwa goli ikabikuwolaimsi deli ninasi komwaidona. \v 24 Bogwa lokuvagi makawala m biga katotila baisa tamagu Debida. Lagaila goli komwaidona m biga bogwa lokuvigimkulovi. \v 25 E Guyau, mina Isireli si Yaubada, anigadaim kidamwa baisa tuta bukuvagi makawala biga katotila makwaina ituwoli baisa tamagu, matutona lokuluki mwada tuta komwaidona taitala metoya odalela biguyoi mina Isireli, kidamwaga bikabikuwolaimsi makawala matauna titoulela la kabikaula baisa yoku. \x - \xo 8.25 \xt 1 Gwe 2.4\x* \v 26 Mwa! Yoku mina Isireli si Yaubada, tuta baisa kutagwala kidamwa komwaidona m biga katotila baisa tamagu Debida m towotetila gala wala bisala. \p \v 27 “Mwa Yaubada, ki, igagabila yoku bukusigaga baisa odabala pwaipwaia ke? Kugisi labuma saina kwevakaigaga, mitaga gala wala bibodaim. E ka, makwaina Bwala Kwebumaboma lakaliai - ki, ammakawala bavigaki kala kwaiveka kidamwa bibodaim? \x - \xo 8.27 \xt 2 Lil 2.6\x* \v 28 Mwa! Guyau ulo Yaubada, yeigu goli m touwata. Kunakaigali ulo nigada, e bukuvagi makawala ulo kapuloki yam lagaila. \v 29 Kuyamati m Bwala Kwebumaboma yam deli bogi, paila bogwa lokunagi makwaina Bwala Kwebumaboma paila kabotapwaroru baisa yoku. Mapaila kunakaigalaigu avai tuta batovilaki makwaina Bwala Kwebumaboma e banigada. \x - \xo 8.29 \xt Kak 12.11\x* \v 30 Mwa Guyau! Kulagi ulo nigada, deli si nigada m tomota avai tuta bitovilakaisi Bwala makwaina e binigadasi. E om kwabosisu wa labuma kunakaigalaimasi deli kuligaiwa ma sulasi. \p \v 31 “Kidamwa availa itabinaki sola mwada ivagi sula baisa matauna, e bimaiyaisi matauna om kwabolula wa Bwala Kwebumaboma makwaina, kidamwa bilivala biga katotila mwau mwada matauna tobwaila wala, \v 32 e, mwa! Guyau, kunakaigali metoya wa labuma e kuyakali matausina m towotetila. Kumipuki matauna tosula makawala avaka bibudoki, e kutanekuga matauna tobwaila. \p \v 33 “Kaina tilaula bitomgwagasi odubasi m tomota mina Isireli paila bogwa imitugagasi baisa yoku. E kidamwa m tomota bisivilasi bikaimilavausi baisa yoku e bimaisi wa Bwala Kwebumaboma makwaina, e deli ninasi watanawa binigadasi mwada bukuligaiwa si mitugaga, \v 34 e kunakaigali matausina metoya wa labuma. Kuligaiwa si mitugaga m tomota, e kukwaimilivau matausina oviloutabusi makwaina lokusaiki tubusia. \p \v 35 “Kidamwa avai tuta bukuyusi kuna paila uula m tomota bogwa imitugagasi baisa yoku, e oluviga bininavilasi e bitovilakaisi makwaina Bwala Kwebumaboma, e deli ninasi watanawa binigadasi paila si sula, \v 36 kunakaigali matausina metoya wa labuma. Kuligaiwa si mitugaga guyau deli m tomota mina Isireli. E kuvituloki matausina kidamwa tuta tuta bivagaisi avaka duwosisia. Mwa Guyau! Kuwitali kuna bikuni m valu, makwaina lokusaiki m tomota bivigakaisi viloutabusi. \p \v 37 “E avai tuta molusaula kaina avai lelia bima oma valusi e kaina kama yagogusi waigigi bigabu, kaina budovila nipawa bikomdabwaisi, e kaina kama tilaulasi biwaimasi, kaina avai katoula bimakaiamasi, \v 38 bukunakaigali ma nigadasi. E kidamwaga availa availa m tomota mina Isireli bitovilakaisi makwaina Bwala Kwebumaboma e biyosalaisi yumasi binigadasi deli si ninamwau metoya olumoulesi, \v 39 kulagi si nigada. E metoya om valu wa labuma kunakaigali matausina, e kuligaiwa si mitugaga, deli kupilasi goli matausina. Yoku wala kammwaleta kunikoli tomota si nanamsa metoya olumoulesi. Mapaila kusaiki tomota taitala taitala makawala avaka bibodi matauna. \v 40 E igagabila m tomota bikabikuwolaimsi tuta komwaidona osi sisu ovalu makwaina lokusaiki tubumaiasi. \p \v 41-42 “E avai tuta taitala togilagala tolela omiloutala bilagi bulogam deli vavagi makwaisina bogwa lokuvigaki m tomota. E kidamwa matauna togilagala bima bitapwaroru e binigada baisa yoku olopola Bwala Kwebumaboma makwaina, \v 43 kunakaigali la nigada. Metoya om kwabosisu wa labuma, kulagi matauna e kuvagi makawala avaka binigadaim. E igagabila tomota komwaidona ovalu watanawa binikolaimsi, deli bikabikuwolaimsi, makawala goli m tomota mina Isireli ivigakaimsi. E mapaila makwaina Bwala Kwebumaboma lakaliai ibodi bikatetasi kidamwa makwaina wala bibudoki kabotapwaroru baisa yoku. \p \v 44 “Avai tuta bukukwaraiwogi m tomota bilosi ikabiliasi ambaisa wala deli kasi tilaula. E makwaiwena valu ikikabiliasi, kidamwa bitovilakaisi valu makwaina lokunagi deli Bwala Kwebumaboma makwaina lakaliai paila yoku, e binigadasi baisa yoku, \v 45 kunakaigali si nigada. E metoya wa labuma kulagi si nigada e kuvigaki bitomgwagasi. \p \v 46 “E Guyau, gala goli taitala isisu gala deli la mitugaga. E ka, kaina m tomota bimitugagasi baisa yoku, deli yoku om gibuluwa kutagwala kasi tilaula biyosisi matausina e bilauwaisi makawala tokatupipi baisa tuwoli valu. E kaina goli valu makwaina kaduwonaku, \v 47 mitaga kunakaigali m tomota si nigada. Mwa Guyau! Kidamwa bisisuaisi valu makwaina e bininavilasi deli binigadasi baisa yoku, bikamitulaisi avaka avaka si mitugaga bogwa eivagaisi, kulagi si nigada. \v 48 Olumoulela valu makwaina eilokaiasi, kidamwa bininavilasi oninasi komwaidona, e bitovilakaisi valu makwaina bogwa lokusaiki tubumaiasi, valu makwaina yoku bogwa lokunagi, deli Bwala Kwebumaboma makwaina bogwa lakaliai paila yoku. E kidamwa binigadasi makawala goli, \v 49 e kunakaigali si nigada. Om valu wa labuma kulagi deli kunokapisi matausina. \v 50 Si mitugaga komwaidona kukwau kuligaiwa, deli si kosomapu baisa yoku. E kuvigaki kasi tilaula binokapisaisi matausina. \v 51 Matausina m tomota tatoum, matausina lokuvisunupuloi metoya mapilana Itipita, makwaina valu goli makawala kova kovalululu. \p \v 52 “Mwa Guyau Yaubada, anigadaim kidamwa yoku tuta komwaidona bukumitukwaii m tomota mina Isireli, deli goli si guyau. Deli avai tuta bidousi baisa yoku paila pilasi, kulagi si nigada. \v 53 Bogwa lokunagi matausina metoya tomota komwaidona paila m tomota tatoum, makawala bogwa lokuluki matausina metoya m touwata Mosese, avai tuta lokuvisunupuloi tubumaiasi metoya mapilana Itipita.” \s1 La nigada kala vigimkovila \p \v 54 E tutala ininigada makawala, Solomoni eitobu kwetutula omatala kabolula e deli yamala kweyayu eikoulela. E igau Solomoni bogwa ivenoku ninigada baisa Guyau, e itomalaula omatala kabolula, \v 55 e kaigala kaigaveka inigada kidamwa Yaubada bikabwaili la tomota komwaidosi isigugulasi baisa. E ilivala, kawala, \v 56 “Kala yakaula Guyau, paila matauna eisaiki la tomota vakota, makawala la biga katotila. Matauna goli eivagi makawala la biga katotila komwaidona, avaka eikatotila baisa la touwata Mosese. \x - \xo 8.56 \xt Kak 12.10; Yos 21.44-45\x* \v 57 Anigada baisa Guyau matauna da Yaubadasi kidamwa bisisu deli yakidasi, makawala goli eisisu deli tubudoiasi. Ibodi matauna gala wala avai tuta bisilavaidasi, kaina bipakaidasi. \v 58 Ibodi matauna bivigakaidasi bitakabikuwolaisi matauna, kidamwa tuta komwaidona bitasisuaisi makawala nanola, e bitavagaisi makawala makwaisina la karaiwaga kwevakaveka deli kwekikekita, makwaisina eisakaibogwi tubudoiasi. \v 59 E anigada Guyau da Yaubadasi kidamwa tuta komwaidona biluluwai wala makwaisina nigada avaka avaka laninigadi matauna. E ibodi matauna tuta komwaidona binokapisi la tomota mina Isireli, deli goli yeigu si guyau, avaka avaka bibodi paila yakidasi yam kwaitala kwaitala. \v 60 E mapaila komwaidona boda ituwoli ituwoli ovalu watanawa binikolaisi kidamwa Guyau kalamwaleta wala matauna Yaubada, e gala taitala yaubada tuvaila isisu ambaisa. \v 61 E yokomi la tomota tuta komwaidona ibodi bukutugwalaimi tomwaidomi baisa Guyau da Yaubadasi, e bukukwabikuwolaisi makwaisina la karaiwaga kwevakaveka deli kwekikekita, makawala goli tuta baisa lokuuvagaisi.” \s1 Ibulamaisi Bwala Kwebumaboma \p \v 62 E oluvi guyau Solomoni deli komwaidona tomota matausina eisisuaisi baisa igabwaisi lula baisa Guyau. \v 63 Matauna ivigaki lula paila kalubaila lulela\f r \ft Kidamwa bilulasi mauna paila kalubaila lulela, kabilatala wala bivigakaisi lula, kesalaga bivigakaisi paka otutala tapwaroru.\f* 22,000 bulumakau deli 120,000 sipi. E mapaila Solomoni deli tomota komwaidona ibulamaisi Bwala Kwebumaboma. \v 64 E yam makwaina wala, matauna ikabomi lopola bikubaku makwaina omatala Bwala Kwebumaboma. E baisa oluvi igabu lula kwegubugabu, isemakavi witi, deli goli posasi minasina mauna eivigaki kalubaila lulela. Matauna eivagi makawala paila uula makwaina kabolula barasi olumoulela Bwala Kwebumaboma saina kwekekita e gala bibodi paila bigabwaisi komwaidona makwaisina lula odabala. \p \v 65 E baisa wa Bwala Kwebumaboma, Solomoni deli komwaidona mina Isireli ivagaisi Buliyoyova Pakala iboda kwailima kwaiyu yam. E boda saina kwevakaigaga leimaisi metoya Amati Kadaula opiliyavata e ila itobu okaligeila Itipita mapilana opilibolimila. \v 66 E bogwa kwailima kwaitolu yam, Solomoni iwitali tomota komwaidona ilosi osi valu. E komwaidosi wala iyakawolaisi matauna, e deli si mwasawa ilosi osi valu, paila uula komwaidona kasi mitakwai Guyau leisaiki la touwata Debida deli goli la tomota mina Isireli. \c 9 \s1 Yaubada iviloubusi siviyuwela baisa Solomoni \p \v 1 Guyau Solomoni bogwa ivinaku kaliai Bwala Kwebumaboma deli ligisa, deli vavagi komwaidona avaka magila bikaliai, \v 2 e oluvi Guyau Yaubada iviloubusi siviyuwela baisa matauna, makawala eiviloubusibogwa baisa matauna mapilana Gibioni. \x - \xo 9.2 \xt 1 Gwe 3.5; 2 Lil 1.7\x* \v 3 E Guyau Yaubada ikaibiga baisa matauna, kawala, “Bogwa lanakaigali m nigada. E bakabomi makwaina Bwala Kwebumaboma lokukwaliai, e makwaina wala tomota bititapwarorusi baisa yeigu tuta gala biwokuva. E bamitakavati makwaina deli bayamati makwaina tuta komwaidona. \v 4 Kidamwa m wotetila baisa yeigu duwosisia deli bukutugwali nanom komwaidona baisa yeigu makawala tamam Debida bogwa eivagi, deli kidamwa bukukwabikuwoli ulo karaiwaga deli bukuvagi vavagi komwaidona makwaisina avaka lakaraiwogaim, \v 5 e yeigu bavagi makawala makwaina biga katotila lasaiki tamam Debida avai tuta laluki matauna\f s \ft Kugisi 2 Sml 7.12-16.\f* paila dalela bikaraiwogaisi mina Isireli tuta komwaidona. \x - \xo 9.5 \xt 1 Gwe 2.4\x* \v 6 Mitaga kidamwa yoku kaina tubumwa gala bukukwabikuwolaigusi, kaina bukukoulovaisi karaiwaga kwevakaveka deli kwekikekita makwaisina lasakaimi, e bukutapwarorusi baisa ituwoli yaubada, \v 7 yeigu bavabutu ulo tomota mina Isireli metoya valu makwaina lasaiki matausina. E tuvaila basilavi makwaina Bwala Kwebumaboma bogwa lakabomi mwada makwaina wala baisa bititapwarorusi baisa yeigu. E tomota ambaisa ambaisa bikovilaisi mina Isireli e bikaluwouwaisi. \v 8 Makwaina Bwala Kwebumaboma bavigaki biviloububu, e availa availa bisuwaisi opapala bitutu uwosi deli bitakala ninasi. E bikatupoisi, kawasi, ‘Tauwau, avaka uula Guyau eivagi makawala baisa valu makwaina deli makwaina Bwala Kwebumaboma?’ \x - \xo 9.8 \xt 2 Gwe 25.9; 2 Lil 36.19\x* \v 9 E tomota bivitakaulokaisi, kawasi, ‘Ka, uula wala matausina isilavaisi Guyau si Yaubada, matauna eivisunupuloi tubusia metoya Itipita. Matausina isailisi si dubumi baisa ituwoli yaubada e itapwarorusi baisa minasina. E mauula baisa Guyau eimai makwaina kabommayuyu baisa matausina!’” \s1 Solomoni la kabutu deli Iram \p \v 10 Kwailuwoyu taitu goli eiboda paila Solomoni bikaliai Bwala Kwebumaboma deli la ligisa. \v 11 Iram guyoula Taia eisaiki komwaidona makaisina kweisila deli yayu e deli goula kala bawa avaka bibodi paisewa makwaina. E avai tuta paisewa eivinakwaisi guyau Solomoni isaiki Iram valu kala bawa pilaluwoyu metoya olumoulela mapilana Galili. \v 12 Iram ila bigisi mavilousina mitaga gala ibudoki nanola. \v 13 Mapaila iluki Solomoni kawala, “Tuwagu, mwa — ka, mavilousina wala lokusakaigu, kadai!” Mauula mapilana eidokaisi yagala Kabuli\f t \ft Maigana kala katumiki “Gala isim kala yeiwau.”\f* e isetuwoli yam lagaila goli idokaisi makawala. \v 14 Iram leiwitali eilokaia Solomoni goula kala mokaila ikalisau gulotala taitu uvaluwotala (4,000 kg).\f u \ft Kwailima kilogram tadokaisi mokaili makawala tala peta kaula.\f* \s1 Avaka tuvaila Solomoni eivagi \p \v 15 Metoya ola karaiwaga minimani Solomoni iluluki bidubadu bipaisewasi, e metoya osi paisewa Solomoni eikaliai Bwala Kwebumaboma deli ligisa, e tuvaila ikaluduboli pwaipwaia mapilana opilibomatula valu deli ikaliaii kalila valu. E keda makadana goli matauna tuvaila eikaliaivau valu mapilasina Asora, Megido deli Gesera. \v 16 (Matauna guyoula Itipita eikabiliaisi Gesera e iyoulisi, ikatumataisi tomotala e igabwaisi valu. Oluvi isemakavi valu mapilana isaiki latula vivila wa tuta matutona ivaisi kasitaiyu Solomoni, \v 17 e Solomoni ikaliaivau valu.) E metoya ola karaiwaga minimani Solomoni tuvaila ikaliaivau Betorona Otalawa, \v 18 Bealati, Tamara mapilana oviloupakalela Yuda, \v 19 mapilasina valu ambaisa eikouguguli la guguwa, mapilasina paila la wosa deli la waga kaibibiu, deli avai vavagi tuvaila matauna magila bikaliaii olumoulela Yerusalem, Lebanoni, deli ambaisa tuvaila ola kabokaraiwaga. \v 20-21 Solomoni ivigaki la topaisewa tomota matausina dalesi mina Kenani matausina goli mina Isireli gala ikatumataisi avai tuta leiyoulisi si valu. Baisa kasi kakalawa mina Amora, Itai, Peresi, Ivi, deli mina Yebusi, matausina dalesi isetuwolaisi wala ula leima lagaila. \v 22 Solomoni gala ivigaki mina Isireli ula, matausina iwotetilasi makawala la tokabilia, tokaraiwaga, kumatoula, waga kaibibiu kala topwalova, deli wosa kala tosisila. \p \v 23 E kasi bawa tokwaraiwaga eikugwaiyaisi mabudona tokaliai lakatulima tailuwolima (550) eipupaisewasi osikowala Solomoni la paisewa paila kaliai komwaidona. \p \v 24 Solomoni ikouguguli kaliai uvagila komwaidona mapilana opilibomatula valu, avai tuta la kwava minana guyoula Itipita latula bogwa isilavi makatupona Debida la Vilouveka e isuvi bwala makwaina Solomoni eikaliaii paila minana. \p \v 25 Taitu kwaitala kwaitala Solomoni bisivatolu gubugabu semakai kwegubugabu deli kalubaila semakaila baisa Guyau okabogwabu lula makwaina leikaliaii. Matauna tuvaila bigubugabu maiina simasimina baisa Guyau. E makawala goli ivinaku kaliai Bwala Kwebumaboma. \x - \xo 9.25 \xt Sun 23.27; 34.23; Kak 16.19\x* \p \v 26 Guyau Solomoni ikamdi pitalela waga mapilana Esionigeba, katitaikina Elata, okawolawala Mlulela Akaba, mapilana oviluwela Edom. \v 27 E guyau Iram iwitali mimilisi kala usogelu toluguta metoya ola waga ilosi iwotetilasi deli Solomoni kala usogelu. \v 28 Matausina ikewasi ilosi mapilana Opira ikedidagaisi saina bidubadu goula kala vakaila ikalisau kala mokaila kwailuwotala kwaivasi tani\f v \ft Gulotala taitu uvaluwotala kala mokaila 4,000 kg kaina kwaivasi tani.\f* ikaimalaisi imiakaisi Solomoni. \c 10 \s1 Giyouvilela Siba ilokaia Solomoni \p \v 1 E giyouvilela Siba ilagi bulogala Solomoni, mapaila ila ikwaidadina Yerusalem, kidamwa biwakoli matauna metoya ola katupoi kwaimoumwau. \x - \xo 10.1-10 \xt Md 12.42; Lk 11.31\x* \v 2 E minana ima deli la boda budoveka kala tobwakuli, e tuvaila bidubadu minasina kameli ikikauwaisi otupwasi vana ituwoli ituwoli, veiguwa e deli goli bidugaga goula. E avai tuta minana ibodasi sola Solomoni, minana ikatupoi komwaidona la katupoi makwaisina ininamsi onanola. \v 3 E matauna imapu komwaidona la katupoi. Paila gala kwaitala katupoi biyokwai wowola matauna mwada gala bibodi bitaneku. \v 4 E giyouvilela Siba ilegaki taigala Solomoni la kabitam, deli igisaki matala la ligisa makwaina eikaliaii. \v 5 Minana igisi kaula eiyeyasi eisailisi okabokamkwam deli Solomoni la tosikwawa si kabosisu, si kabowotetila touwata wa ligisa, kasi kwama migitinidesi eisisikomasi, e la tokaitutula okabokamkwam, e deli makwaisina la lula leigabu wa Bwala Kwebumaboma. E vavagi makwaisina ivigaki minana itakala wala nanola e gala kabovitakaula. \v 6 E minana ikaibiga baisa guyau Solomoni kawala, “Mwa, bogwa mokwita kadai! Avaka lalilagi ogu valu paila bulogam deli m kwabitam mokwitatoula wala! \v 7 Mitaga gala wala adubumi, tatoula wala eikau kaikegu lama e lagisaki omatagu komwaidona m guguwa. Mitaga gala goli mabila livalem leilukwaigusi. Paila m kwabitam deli m guguwa saina wala bidugaga e galaga makawala avaka eilukwaigusi. \v 8 Mwa! Iyubwailasi m kukova kadai! E deli iyubwailasi m towotetila, paila matausina tuta komwaidona isisuaisi omatam e deli si mwasawa ililagaisi m kwabitam, kadai! \v 9 Kala yakaula Guyau m Yaubada! Ka, matauna bogwa ivituloki la mwasawa paila yoku, paila eivigakaim bukuguyau, kidamwa bukuguyoi m tomota deli karaiwaga duwosisia. Paila uula la yebwaili paila Isireli isisu ikanuvagasi goli!” \p \v 10 E isaiki la bobwailila baisa guyau Solomoni, makwaisina guguwa leimai goula ikalisau gulotala taitu uvaluwotala (4,000 kg), deli saina bidugaga vana deli veiguwa. E vana magulona minana leisaiki matauna ikalisuwoli komwaidona magulosina availa availa leisakaibogwisi. \p \v 11 (Iram la waga matupilana leididagaisi goula metoya Opira leimaiyaisi, e tuvaila imaiyaisi saina bidubadu mapilasina kaga, e deli veiguwa, metoya valu mapilana. \v 12 E Solomoni ikau mabubosina kai e ivigaki kala todada Bwala Kwebumaboma deli la ligisa. E tuvaila mimilisi ivigaki gita deli yuka paila towawai. E mapilasina kaga saina pilaminabwaita ikalisuwoli avai kaga avai kaga omitibogwa leimaiyaisi olopola Isireli, e gala avai tuta tuvaila igisaisi makawala mapilasina.) \fig Iram la waga metoya Opiri leimaiyaisi guguwa|src="HK 00214" size="col" copy=" ship in port " ref="10.11" \fig* \p \v 13 E guyau Solomoni isaiki kala bobwailila makwaisina eililasi baisa minana. E ikatumkulovi goli isaiki komwaidona avaka avaka minana giyouvilela Siba eikapuloki. E oluvi minana deli kala tobwakuli ikaimilavausi osi valu Siba. \s1 Guyau Solomoni la veiguwa \p \v 14 E taitu kwaitala kwaitala guyau Solomoni bibubani goula saina bidugaga, kala bidugaga makawala kwailuwoyu kwaitolu tani.\f w \ft Kugisi footnote paila 9.14.\f* \v 15 Deli goli ibani mani metoya matausina togigimwala ipokapokalasi, e metoya avai pokala tuvaila metoya oyumasi guyousi Arebia deli tokwaraiwogasi mapilasina olumoulela Isireli. \p \v 16 Solomoni iyouduli kailakatuyu vayoula kaivakaveka, e kaitala kaitala ikatububulaisi goula kala vakaila makawala tala beyawa (7 kg). \v 17 E tuvaila goli iyouduli kailakatutolu vayoula kaikikekita e ikatububulaisi makaisina metoya goula kala vakaila ivakatapwala peta. E ikau makaisina isaili olumoulela la ligisa ikatububuli matabudona yagala “Lebanoni Umilela.”\f x \ft Matabudona saina tabudoveka olopola Guyau Debida la ligisa eikatububulaisi opapala metoya makaina yawa, makaisina goli kaila Lebanoni.\f* \p \v 18 E deli, matauna ikaliai kwaitala takaikaia kwaiveka. Kabulotala makwaina ikatububuli metoya doga wala e kesalaga ikatububuli metoya goula saina bwainigaga. \v 19-20 Makwaina takaikaia iboda kailima kaitala daga, e deli iyoudulaisi kaikobula laiyoni isailisi otupwasi makaisina daga. E laiyoni kasi bawa iboda naluwotala nayu. E takaikaia otuboulola odabala iyoudulaisi pwanetala bulumakau namwala, e opapala kabosakaila yamila isailisi nayu kaikobula laiyoni tuvaila. E gala kwaitala takaikaia makawala makwaina itotu olumoulela avai kabokwaraiwaga ambaisa ambaisa. \p \v 21 Komwaidona Solomoni kala viga ibubulaisi metoya goulawokuva wala. E komwaidona la guguwa kamkwam olopola matabudona Lebanoni Umilela goulawokuva wala. E mitaga Solomoni ola tuta gala ibubulaisi siliba, paila idokaisi siliba gala dimlela. \v 22 E matauna la waga patilela ikokewasi deli Iram la patila. E bogwa biboda kwaitolu taitu bikokewasi bimaiyaisi goula, siliba, doga, e deli maniki navakaveka deli nakikekita. \fig Komwaidona la guguwa kamkwam goulawokuva wala|src="HK 00143" size="col" copy="(l.h. section 4 jugs)" ref="10.21" \fig* \p \v 23 E guyau Solomoni la guguwa deli la kabitam saina vakaigaga, gala taitala guyau bipati makawala matauna, \v 24 e komwaidona valu saina magisi bimaisi bilagaisi Solomoni la kabitam avaka Yaubada bogwa leisaiki. \v 25 E komwaidosi tomota availa availa imakaiasi matauna imiakaisi si bobwailila, guguwa leibubulokaisi metoya siliba deli goula, kwama, kaiyala, vana, wosa deli miuli. E taitu taitu makawala goli. \p \v 26 Solomoni ikatuyouli lakatuluwotala lakatuvasi waga kaibibiu deli 12,000 wosa. Mimilisi isaim mapilana Yerusalem, e mimilisi iwitali ilosi ovilouvakaveka ituwoli ituwoli. \x - \xo 10.26 \xt 1 Gwe 4.26\x* \v 27 Wa tuta matutona iguguyau e siliba saina bidugaga kala bawa makawala dakuna olumoulela Yerusalem, deli kweisila saina bidugaga, makawala kala bawa riga. \x - \xo 10.27 \xt Kak 17.17\x* \v 28-29 E mina Msiri deli mina Silisia\f y \ft Mapilasina valu saina kaduwonaku opiliyavata, mitaga valu komwaidona bigigimolaisi wosa metoya baisa matausina.\f* igigimwalasi wosa baisa avai valu avai valu, e tuvaila makawala mina Itipita igigimwalasi waga kaibibiu. Mitaga Solomoni la towotetila ikikaraiwogaisi gigimwala makwaisina. Isakaisi guyousi mina Itai deli mina Siria si wosa deli waga kaibibiu, e bigimolaisi waga kaibibiu kaitala mapula lakatulima lakatutala siliba, e natana wosa mapula lakatutala kweluwolima siliba. \x - \xo 10.28-29 \xt Kak 17.16\x* \c 11 \s1 Solomoni itotubuloki Yaubada \p \v 1 Solomoni saina iyebwaili vilesi kedakeda. Matauna kala vaigwadi guyoula Itipita latula oluviga ivaiya vilesi Itai, Mowabi, Amoni, Edom deli Saidoni. \x - \xo 11.1 \xt Kak 17.17\x* \v 2 Ilagoli Guyau ikaraiwogi mina Isireli gala bivaipelasi deli tomota mabudosina mitaga matauna ivaipela wala vilesi kedakeda, e taga bivakadaisi mina Isireli bikovigasi ninasi baisa ituwoli yaubada. \x - \xo 11.2 \xt Sun 34.16; Kak 7.3-4\x* \v 3 Solomoni la kukova giyouvila kasi bawa 700 e minasina la ula eivigakiga makawala la kukova kasi bawa 300. E minasina ivigakaisi matauna itotubuloki Yaubada. \v 4 E tutala bogwa eitomoya minasina ikoyoulisi matauna iwokaia itapwaroru baisa togilagala si yaubada. Matauna gala ikimidagi Guyau la Yaubada, makawala tamala Debida leivigaki. \v 5 Matauna eitemmali Asitati minana mina Saidoni si yaubada tokolu deli Moleki minana mina Amoni si yaubada kabokakayuwa. \v 6 Matauna imitugaga baisa Guyau e gala ikamokwita baisa matauna makawala tamala Debida. \v 7 E odabala koya opilibomatula Yerusalem matauna ibudi katupotala valu paila bititapwarorusi baisa Kemosi, minana mina Mowabi si yaubada kabokakayuwa, deli katupotala paila Moleki minana mina Amoni si yaubada kabokakayuwa. \v 8 Matauna tuvaila ibudi mimilisi valu paila si kabotapwaroru komwaidosi minasina la kukova vilesi kedakeda e gagabila minasina bigibugabusi lula maiina simasimina e bisemakavaisi baisa si yaubada minasina tokolu. \p \v 9-10 Ilagoli Guyau, matauna Isireli la Yaubada, bogwa leiyoumatila baisa Solomoni sivayu e ikaraiwogi matauna gala tuvaila bitapwaroru baisa yaubada nammitawasi, mitaga Solomoni gala wala ikabikuwoli Guyau mitaga itotubuloki wala matauna. Mapaila Guyau saina igibuluwi Solomoni \v 11 e iluki matauna kawala, “Paila bogwa lokukodidaimi m kwabutu deli yeigu e lokukoulovi ulo karaiwaga makwaisina, e yeigu abiga katotila kidamwa bakau m kwaraiwaga basaiki taitala m tosikwawa. \v 12 E mitaga, paila wala tamam Debida kala kamaiaba gala bavagi makawala om tuta tomomova, mitaga otutala latum biguguyau bavagi makawala. \v 13 Yeigu gala bakau kabokaraiwaga komwaidona metoya baisa matauna. Kaimapula yeigu baligaim baisa matauna dalela dilatala, paila uula baluluwai ulo touwata Debida deli goli baluluwai Yerusalem mavilouna ulo viloutoula.” \s1 Solomoni kala tilaula \p \v 14 Mapaila Guyau iulisali Adadi matauna dalesi guyousi Edom, bivigaki kala tilaula Solomoni. \v 15-16 E tuta omitibogwa, avai tuta Debida bogwa leiyouli Edom, e Yowabi kumatoula deli la tokabilia ilosi ibekobekwasi tomata. Matauna deli la tokabilia isisuaisi olopola Edom nalima natana tubukona, e wa tuta matutona matausina ikatumataisi komwaidosi tauwau olopola Edom. \v 17 Kesala tommomova Adadi deli mimilisi tamala la towotetila mina Edom, matausina isakaulasi ilosi Itipita. (Tuta matutona Adadi igau wala gwadi.) \v 18 Matausina isilavaisi Midiani e ilosi Parani, mimilisi tomota ituwoli itokailasi osi boda isegulikaisi deli matausina. Iloulasi ilosi Itipita e ilokaiasi guyau, matauna isaiki Adadi pwaipwaia deli kwaitala bwala e deli tuvaila isaiki kaula. \v 19 E Adadi sola guyoula Itipita si kalubaila saina bwainigaga, mapaila guyau isaiki minana giyouvila Tapenesi bodala, e Adadi ivaiya minana. \v 20 E minana iuni latula tau, yagala Genubata. E giyouvila ivakalai matauna ilau ovilouveka, e matauna isisu deli guyau litula. \p \v 21 Avai tuta biga ikatulaguva baisa Adadi mapilana Itipita paila Debida bogwa leikaliga, e deli la kumatoula Yowabi bogwa leikatumataisi, Adadi iluki guyau kawala, “Kutagwala bakaimilavau ogu valu tatougu.” \p \v 22 E guyau ikatupoi matauna kawala, “Avaka paila? Ki kaina gala lasakaim avaka magim ke? E mauula magim bukukwaimilavau om valu ke?” \p Adadi ivitakauloki guyau kawala, “Kutagwala wala bala.” E matauna ikaimilavau ola valu tatoula. Avai tuta Adadi matauna guyoula Edom, matauna tomitugaga deli tilaulela mokwita Isireli. \p \v 23 E Yaubada tuvaila ivigaki Resoni matauna Eliada latula bikosomapu Solomoni. Resoni isakaula metoya kala tokugwa, yagala guyau Adadesa guyoula Soba, \v 24 e ivagi kasi tokugwa mabudona tokowolovasi karaiwaga. (Kwaitala tuta Debida eitomgwaga odabada Adadesa e ikatumati kala tilaula mina Siria e oluvi vavagi makwaisina eikaloubusisi.) E Resoni deli la boda mabudona ilosi imilivalusi Damasiko, e metoya baisa la boda mabudona ivigakaisi iguyoi Siria. \v 25 Igau Solomoni eisisu tomomova matauna ivigaki itilaula baisa Isireli. \s1 Yaubada la biga katotila baisa Yeroboam \p \v 26 E taitala tau tuvaila matauna ikoulovi guyau Solomoni, e matauna taitala la tosikwawa yagala Yeroboam, matauna Nebati latula metoya Sereda mapilana Epereim. E matauna inala nakwabuya yagala Seruwa. \v 27 E baisa bulogala kowolova makwaina. \p Solomoni ikaliduboli mapilana Yerusalem opilibomatu, deli ivigivau kalila. \v 28 Matauna Yeroboam totubovau tosalau, e avai tuta Solomoni igisi la paisewa saina peula, e ivigaki matauna kasi tokugwa topaisewa mapilana valu dalesi Manasa deli Epereim. \p \v 29 Kwaitala yam, Yeroboam okwaidadina metoya Yerusalem leima, e taitala tovitoubobuta yagala Aiya guma Sailo ibodi matauna kalamwaleta wa keda. \v 30 E Aiya ivilili kala kwama miyana yavau eisisikoma e ikisinikuli miyana iboda yaluwotala yayu. \v 31 E iluki Yeroboam kawala, “Kukwau yaluwotala paila yoku titoulem, paila Guyau matauna mina Isireli si Yaubada ilivala baisa yoku kawala, ‘Yeigu bogwa bakaimali kabokwaraiwaga metoya baisa Solomoni, e basakaimgwa kweluwotala Isireli dalela. \v 32 E Solomoni biguyoi kwaitala wala dala,\f z \ft Madilana Yuda bogwa eiyoulisi si pwaipwaia madilana Simioni, e tomota eidokaisi dilayu dala baisa tuta dilatala wala dala; kugisi Yos 19.1,9.\f* paila uula yeigu baluluwai ulo touwata Debida, e deli baluluwai Yerusalem, makwaiwena vilouveka bogwa lanagi ulo valu tatougu metoya viloumwaidona Isireli. \v 33 Yeigu bavagi makawala paila Solomoni bogwa eipakaigu e leilaga itapwaroru baisa ituwoli valu si yaubada. Asitati minana mina Saidoni si yaubada, Kemosi minana mina Mowabi si yaubada, deli Milikom minana mina Amoni si yaubada. Ka, Solomoni bogwa wala eikoulovaigu. Matauna eimitugaga, e gala ikabikuwoli ulo karaiwaga kwevakaveka deli kwekikekita e gala ipati makawala tamala Debida la kabikaula. \p \v 34 “‘Mitaga gala bakau komwaidona kabokwaraiwaga metoya baisa Solomoni, taga la karaiwaga bisisu wala ola momova komwaidona. Baisa bavigaki makawala kidamwa baluluwai ulo touwata Debida, matauna bogwa lanagi ikabikuwoli ulo karaiwaga kwevakaveka deli kwekikekita. \v 35 Bakau kabokwaraiwaga metoya baisa Solomoni latula e basakaim goli dala dalaluwotala. \v 36 Mitaga batagwala Solomoni latula biyosi dalatala wala, kidamwa ulo touwata Debida tubula biguguyausi mapilana Yerusalem, paila vilouveka makwaina bogwa lanagi viluwela mi kabotapwaroru baisa yeigu. \v 37 Mwa! Yeroboam, bavigakaim bukuguyau mapilana Isireli, e bukukwaraiwogi viloumwaidona bila ambaisa wala magim. \v 38 Ka, kidamwa bukukwabikuwolaigu mokwita, e bukuvagi makawala ulo karaiwaga, deli nanogu avaka balukwaim bukuvagi, baisa goli bukuyomwasali nanogu makawala ulo touwata Debida leiuvagi, e ka, yeigu tuta komwaidona basikailim. Bavigakaim yoku guyoula Isireli, e bakatukikiti kidamwa tubumwa tuta tuta biguyausi kaimapum, makawala goli lavigaki baisa Debida. \v 39 E bamipuki Debida dalela paila uula Solomoni la sula, mitaga gala paila tuta komwaidona.’” \p \v 40 Mapaila Solomoni ivigikoni mwada bikatumati Yeroboam, mitaga isakaula wala ilokaia matauna Sisaki guyoula Itipita, e baisa wala isisu igau avai tuta Solomoni ikaliga. \s1 Solomoni la kaliga \p \v 41 E tuvaila bidubadu vavagi Solomoni eiuvagi, avaka la kidakeda deli la kabitam, komwaidona vavagi makwaisina bogwa leiginaisi obukila \bk Liliula Solomoni\bk*. \v 42 E matauna iguyoi Yerusalem deli viloumwaidona Isireli iboda kweluwovasi taitu. \v 43 E matauna ikaliga, e ibakwaisi matauna ola Vilouveka Debida, e latula Rioboam ikaimapu matauna iguyau. \c 12 \s1 Mina Isireli opiliyavata ikovaisi kabokwaraiwaga \p \v 1 E Rioboam ila Sekem, ambaisa komwaidona mina Isireli matausina eisisuaisi opiliyavata isigugulasi kidamwa bivisiganaisi matauna biguyau. \v 2 E omitibogwa Yeroboam matauna Nebati latula eisakaula ila Itipita paila kala kokola guyau Solomoni. E avai tuta inakaigali bulogala vavagi makwaina, e matauna isilavi Itipita ikaimilavau. \v 3 E tomota matausina eisisuaisi opiliyavata idouwaisi Yeroboam ilokaia. E oluvi komwaidosi wala deli matauna ilokaiasi Rioboam e ilukwaisi matauna kawasi, \v 4 “Mwa, tamam Solomoni iyotigininaimasi deli isakaimasi ma konisi mwau. E kidamwa yoku bukuyogigibali ma konisi deli bukuyominumwaimasi, e yakamaisi bakakamiabaimsi deli bakavagaisi makawala nanom.” \p \v 5 Mapaila Rioboam ivitakauloki kawala, “Bwaina, ka, kulosi wala e bukukwalatolusi bukusisuaisi, e bukukwaimilavausi bukumaisi e balukwaimi mapula mi katupoi.” E mapaila komwaidosi wala ibutusi. \p \v 6 E guyau Rioboam ilokaia tommoya ikaiyaku matausina omitibogwa tamala la tokatayuvisi. E ikatupoi matausina kawala, “Tommoya, kukwayuvisaisi nanogu, avai mapu basaiki mabudona tomota ke?” \p \v 7 E matausina imapwaisi la katupoi kawasi, “Ka, kidamwa magim m kwaraiwaga bukuvigibau paila mabudona tomota, ibodi wala bukumapu makawala goli avaka si kapuloki, e matausina biwotitalaimsi deli ninasi komwaidona.” \p \v 8 Mitaga Rioboam ipaiki wala si biga tommoya, e ilokaiaga matausina tubovau deli kala tubwa, e tuvaila goli matausina eivigaki la tokatayuvisa tuta baisa. \v 9 E ikatupoi matausina kawala, “Tauwau, kukwayuvisaisi nanogu avaka balivala baisa mabudona tomota einigadaigusi mwada bayogigibali si koni mwau ke? Avaka ninami bavagi?” \p \v 10 E matausina imapwaisi la katupoi kawasi, “Ka, baisa makawala bukuluki matausina kawam, ‘Ka, misikwaikwegu kweyakekita taga ikalisau kala poupou tamagu kuvalila.’ \v 11 E bukuluki kawam, ‘Tamagu eisakaimi mi koni mwau; e yeigulaga bakatumkulovi wala kala mwau. Matauna eilogomsisaimi okailogomsisi, e yeigulaga bawawaimi metoya wa lewa novakaveka!’” \p \v 12 Igau bogwa kwaitolu yam leiwokuva, e Yeroboam deli tomota komwaidosi ikaimilavausi baisa guyau Rioboam makawala avaka bogwa eiluki matausina. \v 13 E guyau ikoulovi si biga matausina tommoya, e iluluki tomota deli la katukwasai, \v 14 makawala tauwau totubovau eilukwaisi biluki. Ikaibiga, kawala, “Tamagu eisakaimi mi koni mwau, e yeigulaga bakatumkulovi wala kala mwau. Matauna ilogomsisaimi okailogomsisi, e yeigulaga bawawaimi metoya wa lewa novakaveka!” \v 15 Baisa Yaubada nanola eimai paila bogwa avaka leiluki\f a \ft Kugisi 1 Gwe 11.29-39.\f* Yeroboam matauna Nebati latula, avaka eilivala owodola tovitoubobuta Aiya guma Sailo. Baisa uula guyau gala imliku wowola avaka tomota si nigada. \p \v 16 Avai tuta tomota igisaisi guyau gala wala imliku wowola paila matausina, e iukuwakulasi kawasi, “Tapakaisi wala Debida deli litula! Avaka sitana eivigakaidasi? Tauwau mina Isireli - tamwaisi oda valusi. Ibodi Rioboam biyamati titoulela.” \p E mapaila mina Isireli ikoulovaisi matauna. \x - \xo 12.16 \xt 2 Sml 20.1\x* \v 17 E Rioboam matauna si guyau matausina mina Yuda wala. \p \v 18 E guyau Rioboam iwitali Adoniram, matauna kasi tokugwa topaisewa, kidamwa bilokaia mina Isireli. Mitaga iwaiyasi matauna odakuna ikatumataisi. E mauula baisa, Rioboam saina wala nanakwa isila ola waga kaibibiu e isakaula ila Yerusalem. \v 19 E metoya makwaina wala yam e leima lagaila, mina Isireli okabokwaraiwaga makwaina opiliyavata eipakaisi goli dalela Debida. \p \v 20 Avai tuta mina Isireli eilagaisi mwada Yeroboam bogwa eikaimilavau metoya Itipita, e idouwaisi matauna bisigugulasi deli tomota, e ivigakaisi matauna si guyau. Mesinaku wala madilana Yuda dalela ikabikuwolaisi si karaiwaga Debida dalela. \fig Two kingdoms|src="HK 39a" size="span" ref="12.20" \fig* \s1 Semaia la vitoubobuta \p \v 21 Avai tuta Rioboam iviloubusi Yerusalem, idou komwaidosi kumatoula paila kabilia kasi bawa 180,000 metoya dala makwaisina Yuda deli Beniamina. E matauna ininanamsa mwada bilosi bikabiliasi deli mina Isireli opiliyavata, kidamwaga biyosivau la kabokwaraiwaga. \v 22 Mitaga Yaubada eiluki Semaia tovitoubobuta \v 23 bilau biga baisa Rioboam e deli komwaidona mina Yuda dalela deli Beniamina dalela, kawala, \v 24 “Taga bukukwabiliasi deli budamia titoulemi mina Isireli. Kukwaimilavausi omi valu komwaidomi wala. Baisa avaka leivitolai, baisa goli nanogu makawala.” E komwaidosi wala ikabikuwolaisi Guyau la karaiwaga e ikaimilavausi osi valu. \s1 Yeroboam ikoulovi Guyau \p \v 25 E guyau Yeroboam guyoula Isireli ikatupewoli valu mapilana Sekem odubakailela Epereim, e baisa imili valu paila tuta pikekita wala. E oluvi isilavi ilokaia ikatupewoli valu Penueli. \v 26-27 Ininamsi onanola, “Ka, valu kala lumkola baisa makawala - kidamwa ulo tomota bilosi Yerusalem wa Bwala Kwebumaboma bigabwaisi lula baisa Guyau, e adoki bogwa wala bipakaigusi e biwotitalaisiga guyau Rioboam guyoula Yuda, e oluvi goli bikatumataigusi.” \p \v 28 E ininanamsa iwokuva, e oluvi ibubuli nayu bulumakau nammwala goulawokuva wala, e iluki la tomota, kawala, “Ka! Bogwa saina tuta kaduwonaku lokulolosi Yerusalem kutitapwarorusi. Mina Isireli, ka - minasina goli mi yaubada eivisunupuloiyaimi metoya Itipita!” \x - \xo 12.28 \xt Sun 32.4\x* \v 29 Isaili natana tokolu goula mapilana Beteli,\f b \fq mapilana Beteli. \ft Mapilana valu okala kalitutila la kabokwaraiwaga opilibolimila.\f* e nayuwela isaili mapilana Dani.\f c \fq mapilana Dani. \ft mapilana valu okala kalitutila la kabokwaraiwaga opiliyavata.\f* \v 30 E mauula goli tomota imitugagasi ilosi ititapwarorusi baisa Beteli deli baisa Dani. \v 31 E deli Yeroboam ikaliai tuvaila kabotapwaroru odabakoya, e inagi mimilisi tolula gala metoya odalela Libai. \s1 Si tapwaroru mapilana Beteli ikagagaisi \p \v 32 E tuvaila Yeroboam ikaguli kwaitala paka, kidamwa bipakasi minana tubukona nalima natolula wa yam kweluwotala kwailimala, makawala goli paka makwaina iuvagaisi mapilana Yuda\f d \ft Baisa Buliyoyova Pakala. Kugisi 1 Gwe 8.2.\f* - e ka, matauna titoulela goli ila okabolula mapilana Beteli, kidamwa bigabu lula baisa minasina tokolu bulumakau nammwala goula matauna titoulela leibubuli. E tuvaila mapilana Beteli eisaili tolula kidamwa biwotetilasi olumoulesi kabotapwaroru makwaisina leikaliaii. \x - \xo 12.32-33 \xt Tol 23.33-34\x* \v 33 E ka, matauna titoulela goli ilokaia kabolula mapilana Beteli, e baisa igabu lula olumoulela tubukona nalima natolula wa yamla kweluwotala kwailimala, yam makwaina goli matauna titoulela einagi. E eivagi makawala wala paila uula eikaguli paka makwaina paila mina Isireli. \c 13 \p \v 1 E Guyau ikaraiwogi taitala tovitoubobuta guma Yuda ila mapilana Beteli e iviloubusi tutala Yeroboam bogwa eitotu okabogwabu lula paila bigabu lula. \v 2 Makawala Guyau la karaiwaga, tovitoubobuta matauna ikawau kabogwabu lula makwaina kawala. “O kabogwabu lula, kabogwabu lula, baisa makawala avaka Guyau eilivala. Ka taitala gwadi igau bikaloubusi metoya odalela Debida e magudina bidokaisi yagala Yosaia. Matauna bikatumati odabam goli tolula matausina eiuwotetilasi okabogwabu lula makwaisina paila tokolu matausina goli bigibugabusi lula odabam, e matauna bigibuki lula tomota totuwanesi odabam.” \x - \xo 13.2 \xt 2 Gwe 23.15-16\x* \v 3 E matauna tovitoubobuta isetuwoli wala la bigatona kawala, “Ka makwaina kabogwabu lula bidadaimi e tubwagela odabala makwaina bikaligiaki wala. E wa tuta matutona yokomi bukunikolaisi ulo biga avaka yeigu lalivali leima metoya baisa Guyau eililivala metoya baisa yeigu.” \p \v 4 Avai tuta guyau Yeroboam ilagi baisa, e iyosali yamala ivakasi matauna e ikaraiwaga kawala, “Kuyokavataisi tau matauna!” E tuta matutona wala guyau yamala itola e gala wala igagabila bikatupwi. \v 5 E kwaitala wala momwa kabogwabu lula idadaimi e tubwagela ikaligeyaisi wala watanawa makawala avaka tovitoubobuta eivitobuboti oyagala Guyau. \v 6 E guyau Yeroboam iluki tovitoubobuta kawala, “Mwa akoma lopom kunigada baisa Guyau m Yaubada paila yeigu, kunigadi matauna bivagi yamagu bimalolisa!” \p Mapaila tovitoubobuta inigada baisa Guyau, e guyau Yeroboam yamala imalolisa. \v 7 Oluvi guyau iluki tovitoubobuta, kawala, “Mwa kuma bitala ogu bwala takam, e yeigu bamapwaim avaka lokuvagi.” \p \v 8 E tovitoubobuta ivitakauloki kawala, “Ilagoli kidamwa bukusakaigu mabila m veiguwa, yeigu gala bawokaiam bakam kaina bamom deli yoku. \v 9 Guyau leikaraiwogaigu gala bakam avaka kaina bamom, e gala bavayumali bakwaigu bala ogu valu wa keda makadana lama.” \v 10 Mapaila matauna gala ivayumali bakwaila keda makadana leima, mitaga ilouya keda ituwoli. \s1 Taitala tovitoubobuta tomoya mapilana Beteli \p \v 11 Wa tuta matutona taitala tovitoubobuta tomoya isisu mapilana Beteli. Litula tauwau imakaiasi matauna e ilukwaisi avaka tovitoubobuta matauna tolela Yuda bogwa leivagi wa yam makwaina ovalu Beteli deli avaka leiluki guyau Yeroboam. \v 12 E matauna tovitoubobuta tomoya ikatupoi matausina kawala, “Ka! Avai tuta leisilavi e ammakadana eisum?” Matausina ivitulokaisi ammakadana eisuki \v 13 e iluki bikatubiasaisi la ase. Matausina ikatubiasaisi la ase e ikatuwakeda \v 14 ibokuli tovitoubobuta matauna tolela Yuda, e ila ibani matauna eisisu osikowala kaitala yawa. Matauna ikatupoi kawala, “Ki, yoku tovitoubobuta tolem Yuda ke?” \p Tau matauna ivitakauloki kawala, “E mayeigula.” \p \v 15 Iluki matauna kawala, “Kuma bitala ogu bwala takam.” \p \v 16 Mitaga tovitoubobuta matauna tolela Yuda ivitakauloki kawala, “Ka, gala bitala om bwala kaina bakabwaili avaka m kwamaiaba. Deli gala avaka bakoma kaina bamom avai vavagi metoya baisa yoku tuta baisa, \v 17 paila uula Guyau bogwa eikaraiwogaigu gala kwaitala vavagi bakoma kaina bamom, deli gala basuyumali bakwaigu wa keda makadana lama.” \p \v 18 Oluvi matauna tovitoubobuta tomoya tolela Beteli iluki matauna kawala, “Yeigu madeilila wala, yeigu taitala tovitoubobuta makawala yoku, e Guyau ikaraiwogi taitala la anelosi ima ilukwaigu balauwaim ogu bwala e bayomitali kam mitakwai.” Mitaga matauna tovitoubobuta tomoya isisasopa wala. \p \v 19 Mapaila tovitoubobuta matauna tolela Yuda iwokaia matauna tovitoubobuta tomoya ilosi ola bwala ikamsi. \v 20 Avai tuta eisilaisi baisa, Guyau iviyelu nanola tovitoubobuta tomoya avaka bilivala, \v 21 e matauna ikabau wala baisa matauna tovitoubobuta tolela Yuda kawala, “Mwa, Guyau ikaibiga bogwa lokukoulovi matauna, e gala kuvagi avaka la karaiwaga. \v 22 Kaimapula yoku kukwaimilavau kula kukwam ambaisa matauna leikaraiwogaim gala bukukwam. Mauula yoku bikatumataim, e wowom gala bibakwaisi okami laka deli dalem.” \p \v 23 Avai tuta bogwa leivenokusi kamkwam, e matauna tovitoubobuta tomoya ikatubiasi minana ase paila tovitoubobuta matauna tolela Yuda, \v 24 e matauna isila ikatuwakeda. E otapwala keda ibodi natana laiyoni e ikamati matauna. Matauna wowola ikanubodi wala keda, e ase minana deli laiyoni itotusi opapala matauna. \v 25 Mimilisi tauwau leimaisi igisaisi wowola wa keda, deli laiyoni itotu opapala matauna. Matausina ilosi Beteli e ikamitulaisi avaka bogwa leigisaisi. \p \v 26 Avai tuta matauna tovitoubobuta tomoya ilagi bulogala, ikaibiga kawala, “Tovitoubobuta matauna eikoulovi Guyau la karaiwaga! Mapaila Guyau eiwitali laiyoni biyokavati matauna e bikatumati, makawala avaka Guyau eilivala bileiki makawala.” \v 27 Oluvi matauna iluki litula kawala, “Kukwatubiasaisi ulo ase.” Matausina ivagaisi makawala. \v 28 Matauna isila isakaula e ila ibani tovitoubobuta wowola eiyomalaula opapala keda. Laiyoni gala ikoma wowola matauna kaina iyokavati ase minana. \v 29 E matauna tovitoubobuta tomoya ilupi tomata minana isaila ola ase, e ilau Beteli ivilam matauna e ibaku. \v 30 Matauna ilau okasi laka deli dalela e ibaku matauna, e matauna deli litula ivilamwaisi e ikavinavinasi kawasi, “O bodamasʹe e, bodamasʹe e.” \v 31 Avai tuta bogwa leibakwaisi tovitoubobuta matauna iluki litula kawala, “Ka, avai tuta bakaliga bukubakwaigusi okada lakasi wala katitaikinela matauna. \v 32 Biga mabigasina eilivali metoya Guyau ola karaiwaga paila kabogwabu lula makwaina olopola Beteli deli goli komwaidona makatuposina si kabotapwaroru oviluwela Sameria bikaloubusi makawala. \s1 Yeroboam la mitugaga vakaigaga \p \v 33 E Yeroboam guyoula Isireli matauna gala wala ininavila metoya ola mitugaga, mitaga isetuwoli wala ininagi tolula matausina dala ituwoli paila biwotetilasi okabolula makwaisina matauna leikaliaii. E matauna ikiwoti availa wala magila bivigaki makawala tolula. \v 34 E mitugaga makwaina leivagi leiyomituli kala kodadaimi la guyau e mokwitatoula wala ikitumou kala pikowau la guyau. \c 14 \s1 Yeroboam latula la kaliga \p \v 1 E tuta matutona guyau Yeroboam latula Abia eikatoula. \v 2 E Yeroboam iluki la kwava kawala, “Kukwatuduvidavi titoulem e taga availa bivitusi kam gigisa e bukula Sailo, ambaisa tovitoubobuta Aiya leisisiki. \v 3 Kukwau kweluwotala beredi navila tutuba, deli kitorina kala kainaga kwelatala kwaibolu e bukuuyoki matauna. E bukukwatupoi matauna avaka bikaloubusi baisa latuda, e matauna bilukwaim wala.” \p \v 4 Mapaila minana ila ola bwala Aiya mapilana Sailo. Aiya ivigaki matala ikau paila uula bogwa eitomoya. \v 5 E Guyau iluki matauna paila Yeroboam la kwava bima bikatupoi matauna paila latula, matauna goli tokatoula. Tuvaila Guyau iluki Aiya avaka bilivala. \p Avai tuta Yeroboam la kwava eiviloubusi, minana ikatuduvidavi mwada avaivila ituwoli. \v 6 Mitaga Aiya ilagi minana leisuvi wa lulu, e matauna ikaibiga kawala, “Kusuvi kuma. Bogwa lanikoli yoku Yeroboam la kwava. Avaka paila kwatuduvidavi mwada yoku avaivila ituwoli? Yeigu balukwaim bulogala gaga wala. \v 7 Kula kuluki Yeroboam baisa makawala Guyau, matauna Isireli la Yaubada, eilivala baisa matauna, kawala. ‘Yeigu lanagaim oluwalaisi tomota e avigakaim bukukwaraiwogi ulo tomota mina Isireli. \v 8 Yeigu akau kabokaraiwaga metoya Debida odalela e lasakaimga. Mitaga yoku gala kuvagi makawala ulo touwata Debida matauna saina ikamiabaigu, ikabikuwoli ulo karaiwaga, deli iuvagi avaka wala yeigu bakabwaili. \v 9 Yoku lokumitugaga saina vakaigaga kukwalisau matausina giyoububogwa. Yoku bogwa kukoulovaigu deli kukwatumwali agu leiya metoya lokububuli tokolu deli avai migina avai migina metoya tanumnumta paila kabotapwaroru. \v 10 Paila uula lokuvagi makawala e yeigu bamai kabomwau baisa om kwabokaraiwaga e bakatumati komwaidona dalem, tauwau komwaidona, tommoya deli gugwadi makawala goli. Bakatudidaimi dalem komwaidona, e batanei batakopwi matausina makawala wawa. \x - \xo 14.10 \xt 1 Gwe 15.29\x* \v 11 Availa m tomota metoya odalem bikaliga olumoulela valu kaukwa bivigakaisi kʹasi, e availa matausina bikaligasi oyosewala valu mluveka bikomasi uwosi. Yeigu Guyau bogwa lalivala.’” \p \v 12 E Aiya isetuwoli wala kala livala baisa Yeroboam la kwava kawala, “Ibodi wala bukukwaimilavau ovalu. Ka, avai tuta bukuviloubusi ovalu, latum bikaliga. \v 13 E komwaidona tomotala Isireli bivilamwaisi matauna oluvi bibakwaisi. Metoya Yeroboam litula kalamwaleta wala matauna bibakwaisi bibwaina, paila uula matauna wala kalamwaleta Guyau Isireli la Yaubada iyomwasali nanola. \v 14 Guyau igau bivasani taitala biguyoi Isireli e matauna wala bikodidaimi Yeroboam la kabokaraiwaga. \v 15 Guyau igau bimipuki Isireli e mavilouna biyega makawala mnumonu bitatai olumoulela waya. Matauna bisabu tomotela Isireli metoya valu mapilana viloumatabwaila leisaiki tubusia, e bivigaki bisipwalasi mapilana Waya Yupereiti, paila uula matausina ikatumwalaisi Guyau kala leiya metoya ibubulaisi yaubada tokolu kaikobula minana Aserai. \v 16 Guyau bisilavi Isireli paila uula Yeroboam imitugaga e ivakadi tomotala Isireli imitugagasi.” \p \v 17 Yeroboam la kwava ikaimilavau ovalu Tesa. Tuta matutona eisuvi ola bwala gwadi magudina ikaliga. \v 18 Tomotala Isireli ivilamwaisi matauna e ibakwaisi makawala avaka Guyau bogwa eilivala metoya ola touwata matauna tovitoubobuta Aiya. \s1 Yeroboam la kaliga \p \v 19 Vavagi komwaidona avaka avaka Guyau Yeroboam leivagi, kabilia eibisibasi deli ammakawala la guyau kala vakaila, makwaisina komwaidona wala leiginaisi obukila \bk Liliusi Guyousi Isireli\bk*. \v 20 E Yeroboam eiguguyau kala taitu iboda kweluwoyu kwaiyu. E matauna ikaliga ibakwaisi, e latula Nabada ikaimapu matauna iguyau. \s1 Rioboam guyoula Yuda \p \v 21 Solomoni latula Rioboam kala taitu iboda kweluwovasi kwaitala e matauna ivitouula iguyoi Yuda, e matauna iguguyau olopola Yerusalem iboda kweluwotala kwailima kwaiyu taitu, valu mavilousina Guyau einagi oluwalaisi viluwela Isireli komwaidona mavilouna goli viluwela si kabotapwaroru baisa matauna. Rioboam inala yagala Naama vilela Amoni. \p \v 22 E tomotala Yuda imitugagasi baisa Guyau e iyomkulovaisi wala kala leiya e tuvaila wala igibuluwi matausina eikalisauwaisi tubusia si mitugaga omitibogwa. \v 23 Matausina ibudaisi si kabotapwaroru paila yaubada sasopa deli ivitomiliwolaisi kokola iyoudulokaisi metoya dakuna toyo kaikobula Aserai paila bitapwarorusi wa koya deli osikowasi kaiyuuyowa. \x - \xo 14.23 \xt 2 Gwe 17.9-10\x* \v 24 Sainaga gagaveka, tauwau deli vivila matausina tokomlilipwa ivigakaisi kasi logi makatuposina si kabotapwaroru paila tokolu. Tomotala Yuda ibokulaisi komwaidona si bubunela kabommosila tomota matausina Guyau leibokavili e mina Isireli isipitalaisi valu komwaidona. \x - \xo 14.24 \xt Kak 23.17\x* \p \v 25 Olopola kwailimala kala taitu Rioboam eiguguyau, Sisaki guyoula Itipita ikabilii Yerusalem. \v 26 Matauna ikau komwaidona veiguwa olumoulela Bwala Kwebumaboma deli wa ligisa, deli goli makaisina vayoula goula Solomoni leiyouduli, e ilau Itipita. \x - \xo 14.26 \xt 1 Gwe 10.16-17; 2 Lil 9.15-16\x* \v 27 Kaimapula makaisina, guyau Rioboam iyouduli vayoula metoya tanumnumta barasi e isaiki makaisina baisa kumatoula matausina kasi karaiwaga paila biyamataisi ligisa kalapisilela. \v 28 Tuta komwaidona guyau biloula wa Bwala Kwebumaboma, toyamata bikauwaisi makaisina e oluvi bikaimilivauwaisi makaisina okabosakaila. \p \v 29 Vavagi komwaidona avaka guyau Rioboam eivagi bogwa leiginaisi obukila \bk Liliusi Guyousi Yuda\bk*. \v 30 Wa tuta matutona Rioboam deli Yeroboam isebakwaisi wala kabilia kasitaiyu. \v 31 Rioboam ikaliga e ibakwaisi okasi laka gweguya Debida ola Vilouveka e latula Abia ikaimapu matauna iguyau. \c 15 \s1 Abia guyoula Yuda \p \v 1 Olopola kweluwotala kwailima kwaitolula taitu guyau Yeroboam eiguguyau olopola Isireli, e Abia iguyau iguyoi Yuda, \v 2 e iguguyau olopola Yerusalem iboda kwaitolu taitu. Matauna inala yagala Maaka, minana Abisalom latula. \v 3 Matauna imitugaga makawala tamala, e gala mokwita la kamaiaba baisa Guyau la Yaubada, makawala tubula Debida leivagi omitibogwa. \v 4 Mitaga paila Debida kala kamaiaba Guyau la Yaubada itagwala Abia iuni taitala latula paila biguyau olopola Isireli kaimapula matauna e bikoli Yerusalem. \x - \xo 15.4 \xt 1 Gwe 11.36\x* \v 5 Guyau leivagi makawala paila avaka Debida bogwa leivagi iyomwasali nanola matauna deli gala wala avai tuta ikoulovi kwaitala la karaiwaga mesinaku wala sula makwaina leivagi baisa Uraia guma Itai. \v 6 E kabilia makwaina eivitouula oluwalaisi Rioboam sola Yeroboam isetuwoli wala ola tuta Abia leiguguyau. \v 7 E vavagi komwaidona Abia leiuvagi leiginaisi obukila \bk Guyousi Yuda Liliusi\bk*. \p \v 8 Abia ikaliga e ibakwaisi Debida ola Vilouveka, e latula yagala Asa ikaimapu matauna iguyau. \s1 Asa guyoula Yuda \p \v 9 E olopola kweluwoyuwela kala taitu Guyau Yeroboam eiguguyau olopola Isireli, e Asa matauna guyoula Yuda, \v 10 e matauna iguguyau olopola Yerusalem taitu iboda kweluwovasi kwaitala. E tabula minana yagala Maaka, Abisalom latula. \v 11 E Asa ivagi avaka biyomwasali Guyau nanola makawala tabula Debida leivigaki. \v 12 Matauna ikaliyabi komwaidosi komlilipwa tauwau deli vivila leivigakaisi si kabokatuyausa makatuposina si kabotapwaroru, e matauna ikatudidaimi si tokolu minasina tubusia leiyoudulaisi. \x - \xo 15.12 \xt 2 Lil 15.8-15\x* \v 13 E tabula yagala Maaka minana giyouvila, matauna igibilisi la giyouvila iligaim, paila uula ikouvigasi nanola kala taimamila tokolu minana si yaubada yagala Aserai. E Asa ikatuuwoli tokolu minana e ilau igabu oitayatila Kidironi. \v 14 Ilagoli Asa gala ikatudidaimi komwaidona makatuposina si kabotapwaroru, matauna isetuwoli wala kala taimamila Guyau ola tuta komwaidona. \v 15 E matauna isaili olumoulela Bwala Kwebumaboma guguwa komwaidona makwaisina tamala leikabomi baisa Yaubada makawala goli makwaisina goula deli siliba makwaisina titoulela leikabomi. \p \v 16 Asa guyoula Yuda, e Baasa guyoula Isireli matausina isetuwolaisi wala kabilia kasitaiyu osi tuta eiguguyausi. \v 17 Baasa iyouli Yuda e ivitouula bikaliivau Rama bivigaki bivabodaisi keda gala kabosuvi e gala kabosunapula. \v 18 Mapaila guyau Asa itapeili komwaidona siliba deli goula, makwaisina iyavila wa Bwala Kwebumaboma deli wa ligisa, e isaiki mimilisi la kumatoula ilauwaisi Damasiko, isakaisi guyau Benadadi guyoula Siria, matauna Tabirimoni latula e Esioni tabula, bilukwaisi makawala. \v 19 “Mwa, ibodi bitavasosu, makawala tubudoiasi omitibogwa. Ka, siliba deli goula baisa kam bobwailila. Mapaila baisa tuta ibodi bukukotuni vasosu makwaina lokuvagi deli Baasa guyoula Isireli, gagabila bisuyumali la tokabilia metoya ogu valu.” \p \v 20 Guyau Benadadi itagwala bivagi makawala matauna Asa la nanamsa e iwitali matausina la kumatoula deli si tokabilia biyoulisi mapilana Isireli viluwela. E iyoulisi mapilasina Iyoni, Dani, Eibeli Beti Maaka, deli mapilana valu katitaikina Milaveta Galili, e tuvaila pilamwaidona Napitalai. \v 21 Avai tuta guyau Baasa eilagi avaka eikaloubusi, e matauna isaim la paisewa paila bikatupewoli mavilouna Rama e iluvapela ila mapilana Tesa. \p \v 22 E oluvi guyau Asa iwitali bigala karaiwaga ila ambaisa ambaisa olumoulela mapilana Yuda. E ikaraiwaga ibodi tomota komwaidona bilokaiasi mavilouna Rama e biyosisi makwaisina dakuna deli kai avaka avaka guyau Baasa eikouguguli paila bikatupewoli mavilouna e bilupaisi bilauwaisi. E metoya guguwa makwaisina guyau Asa eikatupewoli mavilouna Misipa deli goli Geba, mavilouna isisu olumoulela mapilana Beniamina. \p \v 23 E komwaidona avaka avaka guyau Asa liliula, avaka metoya ola tuvaluwa eivagi toyo ammakawala eikatupewoli mimilisi valu, ka, komwaidosi vavagi makwaisina bogwa leiginaisi obukila \bk Liliusi Guyousi Yuda\bk*. Mitaga ola tuta tomoya matauna ipem paila uula kaikela eigaga. \v 24 Asa ikaliga e ibakwaisi gweguya okasi laka olumoulela Debida la Vilouveka, e latula Yeosepata ikaimapu iguyau. \s1 Nadaba guyoula Isireli \p \v 25 Olopola kwaiyuwela kala taitu guyau Asa eiguguyau Yuda, guyau Yeroboam latula yagala Nadaba iguyoi Isireli, e iguguyau iboda kwaiyu wala taitu. \v 26 E makawala tamala eiuvagi omitibogwa, matauna imitugaga baisa guyau e ivakadi Isireli imitugagasi. \p \v 27 Baasa matauna Aiya latula, metoya odalela Isaka, ivakuli Nadaba e ila ikatumati matauna ovalu Gibetoni mapilana Pilisitia tuta makwaina matauna deli la tokabilia isugigaiyaisi mavilouna. \v 28 Pakula makwaina ikaloubusi olopola kwaitolu kala taitu guyau Asa eiguguyoi Yuda. E Baasa ikaimapu Nadaba iguyoi Isireli. \v 29 Matauna ivitouula katumata komwaidona Yeroboam dalela. E makawala avaka Guyau bogwa eilivala metoya ola touwata, tovitoubobuta Aiya tolela Sailo, komwaidona Yeroboam dalela bikatumataisi gala taitala bilau biga. \x - \xo 15.29 \xt 1 Gwe 14.10\x* \v 30 Baisa ikaloubusi makawala paila uula Yeroboam ikatumwali kala leiya Guyau, matauna Isireli la Yaubada, metoya mitugaga makwaisina leiyomituli deli goli ivigaki Isireli imitugaga. \p \v 31 Vavagi komwaidona avaka avaka Nadaba eiuvagi bogwa leiginaisi obukila \bk Liliusi Guyousi Isireli\bk*. \v 32 E Guyau Asa guyoula Yuda deli Guyau Baasa guyoula Isireli matausina isetuwolaisi wala si kabilia osi tuta komwaidona eiguguyausi. \s1 Baasa guyoula Isireli \p \v 33 E olopola kwaitolula kala taitu Asa guyoula Yuda, e Baasa matauna Aiya latula iguyoi Isireli komwaidona, e matauna iguguyau olopola Tesa kweluwoyu kwaivasi taitu. \v 34 Makawala wala guyau Yeroboam eivigibogwi, matauna imitugaga baisa Guyau e ivakadi mina Isireli imitugagasi. \c 16 \p \v 1 E Guyau ilivala baisa tovitoubobuta Yeu matauna Anani latula e iluki matauna kala biga Baasa kawala, \v 2 “Yoku gala wala dimlem mitaga lavigakaim kasi tokugwa ulo tomota Isireli. E baisa tuta lokumitugaga makawala Yeroboam la kedakeda e lokuvakadi ulo tomota imitugagasi. Matausina si mitugaga ikatumwali agu leiya, \v 3 mapaila yeigu bakatudoumwaimi deli dalem komwaidona makawala lavigaki baisa Yeroboam. \v 4 Availa dalem bikaligasi olumoulela valu matausina kaukwa kʹasi e availa matausina bikaligasi oyosewala valu matausina mluveka kʹasi.” \p \v 5 Vavagi komwaidona avaka avaka Baasa eivagi, deli komwaidona la togaga bogwa leiginaisi obukila \bk Liliusi Guyousi Isireli\bk*. \v 6 Baasa ikaliga e ibakwaisi ovalu Tesa, e latula yagala Ela ikaimapu iguyau. \p \v 7 Biga mabigasina metoya baisa Guyau paila Baasa toyo dalela tovitoubobuta Yeu eikagai mabigasina paila uula mitugaga makwaisina Baasa leiyomituli baisa Guyau. Matauna ikatumwali Guyau kala leiya gala paila mitugaga wala makwaina leiuvagi omitibogwa, mitaga tuvaila matauna ikatumati komwaidona Yeroboam dalela. \s1 Ela guyoula Isireli \p \v 8 Olopola kweluwoyu kwailima kwaitalela kala taitu Asa eiguguyau olopola Yuda, Ela matauna Baasa latula iguyau olopola Isireli, e matauna iguguyau olopola Tesa iboda kwaiyu taitu. \v 9 Simri, matauna taitala la kumatoula matauna tokaraiwogala mimilisi guyau la waga kaibibiu, ivakuli Ela paila bikatumati matauna. Kwaitala yam mapilana Tesa, Ela bogwa wala leimommata ola bwala Arisa, matauna tokaraiwogala ligisa. \v 10 Simri isuvi ola bwala Arisa ikatumati Ela, e iyouliga guyau iguyau. Sula makwaina eikaloubusi olopola kwailuwoyu kwailima kwaiyuwela kala taitu guyau Asa eiguyoi Yuda. \p \v 11 Avai tuta Simri eiguyau matauna ikatumati komwaidona Baasa dalela. Komwaidona tauwau veyala deli lubaila ikatumati wala iwokuva. \v 12 E mapaila, makawala avaka Guyau eilivala baisa Baasa metoya tovitoubobuta Yeu, Simri ikatumati komwaidona Baasa dalela. \v 13 Paila si taimamila baisa tokolu deli ivakadaisi mina Isireli imitugagasi, Baasa deli latula Ela ikatumwalaisi kala leiya Guyau, matauna Isireli la Yaubada. \v 14 Komwaidona avaka Ela leivagi bogwa leiginaisi obukila \bk Liliusi Guyousi Isireli\bk*. \s1 Simri guyoula Isireli \p \v 15 E olopola kweluwoyu kwailima kwaiyuwela kala taitu Guyau Asa guyoula Yuda, e Simri iguyau olopola Tesa mapilana Isireli kwailima kwaiyu yam. E mina Isireli si tokabilia iyoulisi vilouveka Gibetoni mapilana Pilisitia, \v 16 e avai tuta matausina inakaigalaisi Simri ivakuli guyau deli bogwa eikatumati matauna, e ovalu wala makwaina komwaidosi matausina ikawauwaisi Omri matauna si kumatoula iguyoi Isireli. \v 17 E Omri deli la tokabilia isilavaisi Gibetoni ilosi isugigayaisi Tesa. \v 18 Avai tuta Simri igisi makawala valu bogwa iyoulisi matauna isakaula ila wa ligisa olumoulela e ivakati kova ivakagoli wala matauna. \v 19 Baisa ikaloubusi makawala, paila uula imitugaga baisa Guyau. Makawala ipati Yeroboam la kedakeda matauna iyomwau Guyau nanola metoya ola mitugaga titoulela deli ivakadi mina Isireli imitugagasi. \v 20 Vavagi komwaidona makwaisina Simri leiuvagi, tuvaila la mitugaga livalela bogwa leiginaisi obukila Liliusi Guyousi Isireli. \s1 Omri guyoula Isireli \p \v 21 E tomotala Isireli ikovaisi boda. mimilisi magisi Tibini matauna Ginati latula biguyau, mimilisi magisi Omri. \v 22 E kala vigimkovila matausina magisi Omri ikugwasi; Tibini ikaliga e Omri iguyau. \v 23 Mapaila olopola kweluwotolu kwaitala guyau Asa eiguguyoi Yuda, e Omri iguyau olopola Isireli, iguyau iboda kweluwotala kwaiyu taitu. Ikugwa kwailima kwaitala taitu iguyau mapilana Tesa, \v 24 e oluvi matauna igimoli koyala Sameria, mapula siliba kala bawa 6,000 metoya baisa taitala tau yagala Semera. E wa koya makwaina, Omri ibudi kwaitala valu e idoki yagala Sameria, metoya oyagala matauna Semera, matauna goli omitibogwa koya makwaina tolivavagi. \p \v 25 Omri la mitugaga baisa Guyau saina vakaigaga gala ibodi bitavitopati giyoububogwa si mitugaga. \v 26 Makawala Yeroboam la kedakeda, matauna ikatumwali Guyau kala leiya matauna Isireli la Yaubada, metoya ola mitugaga deli ivakadi tomota imitugagasi e itapwarorusi baisa tokolu. \v 27 Vavagi komwaidona makwaisina Omri leiuvagi deli makwaisina bogwa eivigimkulovi komwaidona wala leiginaisi obukila \bk Liliusi Guyousi Isireli\bk*. \v 28 Omri ikaliga ibakwaisi olopola Sameria, e latula Eyabi ikaimapu iguyau. \s1 Eyabi guyoula Isireli \p \v 29 Olopola kweluwotolu kwailima kwaitolula kala taitu guyau Asa eiguguyoi Yuda, Eyabi matauna Omri latula iguyau olopola Isireli, e iguguyoi Sameria iboda kweluwoyu kwaiyu taitu. \v 30 Matauna imitugaga baisa Guyau matauna la mitugaga saina vakaigaga gala ibodi bitavitopati si mitugaga giyoububogwa. \v 31 Matauna imitugaga makawala guyau Yeroboam la kedakeda leiuvagi mitaga ikanasesila ivaiya Yesebeli minana guyau Etibeali latula guyoula Saidoni, e itapwaroru baisa Beali.\f e \ft Mina Kenani itapwarorusi baisa minana tokolu, minawena yaubada namwala, mwada bipilasi si bagula bikabinaisi deli si kukova bivalulusi.\f* \v 32 Matauna ikaliaii kwaitala Beali la bwala kwebumaboma olopola Sameria, ikaliaii kwaitala kabogwabu lula paila matauna, e isewoya olumoulela bwala kwebumaboma makwaina. \v 33 Matauna tuvaila iyouduli kaikobula minana yaubada Aserai. Matauna leiuvagi makawala iyomkulovi wala Guyau kala leiya, matauna Isireli la Yaubada, matauna ikalisau komwaidona giyoububogwa guyousi Isireli si mitugaga. \v 34 Ola tuta eiguguyau matauna Iyeli tolela Beteli ikaliivau Yeriko. Makawala Guyau eilukibogwi Yosuwa matauna Nuni latula, Iyeli la kuluta Abiram ikaliga avai tuta ivitouula bibudi valu Yeriko, e avai tuta ikaliaii kalapisilela mavilouna la kasusu tau yagala Seguba ikaliga. \x - \xo 16.34 \xt Yos 6.26\x* \c 17 \s1 Ilaitia deli bulibuli \p \v 1 E taitala tovitoubobuta yagala Ilaitia, tolela Tisibe mapilana Giliadi, e matauna ikaibiga baisa guyau Eyabi, kawala, “Yeigu wodola Guyau Tomomova, mina Isireli si Yaubada, matauna auwotitali. E mapaila alukwaim baisa makawala - gala wala bitabani sikukula kaina kuna\f f \ft Baisa bivituloki kidamwa Guyau Yaubada, matauna mina Isireli si Yaubada, kalamwaleta wala matauna iyosi karaiwaga paila kuna, e gala goli minana Beali, mina Saidoni si yaubada.\f* olopola taitu kwaiyu kaina kwaitolu bimaisi, igau wala avai tuta balivala bima.” \x - \xo 17.1 \xt Ym 5.17\x* \p \v 2 E matutowena tuta Guyau Yaubada iluki Ilaitia kawala, \v 3 “Kusilavi makatupona valu kulaga opilibomatu e baisa bukusipepuni katitaikinela Sakala Keriti mapilana Yoridani opilibomatu. \v 4 Sakala bisisakaim sopila bukumomom, e deli baisa ulo karaiwaga bulibuli bimiakaimsi kʹam mapilana valu.” \p \v 5 E Ilaitia ikabikuwoli Guyau la karaiwaga e bogwa ila isisu katitaikinela Sakala Keriti. \v 6 Matauna imomom sopi metoya wa sakala, e igau bulibuli imiakaisi kaula deli gwaba yam kwaitala kwaitala, kaukwau deli koyavi. \v 7 E igau tuta oluvi sakala imada, paila uula gala kuna. \s1 Ilaitia deli kwabuya vilela Sarepata \p \v 8 E Guyau iluki Ilaitia, kawala, \v 9 “Baisa tuta bukula valu mapilana Sarepata, katitaikinela Saidoni, e baisa bukusisu. Bogwa lakaraiwogi natana kwabuya isisu baisa bivakomaim.” \x - \xo 17.9 \xt Lk 4.25-26\x* \v 10 Mapaila Ilaitia ila Sarepata. E tutala bogwa leima okalapisilela mapilana valu, e igisi natana kwabuya eisosewa kai. E iluki minana, kawala, “Ve! Kumai sitana sopi amom.” \v 11 E minana ila paila bimai sopi, e matauna idou kawala, “Ve! Sitana kaula kumiakaigu.” \p \v 12 E ivitakauloki kawala, “Wi! Ka, alivala biga katotila mwau omatala Guyau m Yaubada Tomomova, gala wala sitana ayosi kaula. Kala bawa pwarawa eisisu okaboma bitakipatu wala. Deli, olibe bulamila lodu wala eisisu olukwava. Ka, lama baisa asoububuna sitana kai e bakaimilivau wa bwala bakatubiasi avaka pikekita paila sogu latugu. Baisa kala vigimkovila ma kamkwam, e oluvi bakasisu goli kama molu bakakaliga.” \p \v 13 E Ilaitia iluki minana, kawala, “Gala bimwau nanom. Kula wala kukwatubiasi paila bukukwamsi. Mitaga bikugwa kugabu kwaitala beredi kwekekita metoya baisa avaka lokuiyosi e kumiakaigu, e kesalaga kukwatubiasi paila yoku som latum. \v 14 Paila ka, baisa makawala Guyau da Yaubadasi yakidasi mina Isireli eilivala. Kawala, ‘Okaboma makaina pwarawa gala biwokuva e bulami olukwava gala biwokuva bisisu wala igau kala yam makwaina yeigu Guyau bawitali kuna.’” \p \v 15 E minana kwabuya ila ivagi makawala avaka Ilaitia leiluki, e komwaidosi matausina ikamkwamsi kʹasi ibodi wala yam makwaisina. \v 16 Makawala Guyau bogwa eilivala biga katotila baisa Ilaitia, e mapaila pwarawa okaboma gala iwokuva deli bulami olukwava gala iwokuva. \p \v 17 E kwaivila yam bogwa leiwokuva, minana kwabuya latula tau ikatoula, e kala katoula iyouloveka sainela mapaila magudina gwadi ikaliga. \v 18 E minana iluki Ilaitia kawala, “Mwa, yokula Yaubada la tomota, avaka uula kuvigakaigu makawala ke? Ki, lokuma baisa kidamwa bukuyoluluwai Yaubada paila ulo mitugaga e bivigaki uula latugu la kaliga ke?” \p \v 19 Mapaila Ilaitia ikaibiga kawala, “Kusakaigu matauna gwadi!” E ikau magudina gwadi metoya oyamala inala, e ikopwi ilau matabudona la kabomasisi mabuligana walakaiwa e ivakaniyeli magudina gwadi okabala. \v 20 E oluvi inigada kawala, “Mwa Guyau ulo Yaubada, avaka uula lokuvagi vavagi makwaina saina gaga baisa minana kwabuya? Ka, minana saina namitakwai goli mapaila eivaulaigu. Mitaga tuta baisa lokukwatumati latula!” \v 21 E oluvi Ilaitia isivatolu ikanakaila odabala gwadi magudina e oluvi inigada kawala, “Mwa Guyau ulo Yaubada, kukwaimilivau la momova gwadi magudina!” \x - \xo 17.21 \xt 2 Gwe 4.34-35\x* \v 22 E Guyau imapu Ilaitia la nigada, e gwadi magudina ivitouula iyagisa e imovavau. \p \v 23 E Ilaitia ilupi gwadi magudina imiaki inala mabuligana watanawa, e iluki minana, kawala, “Ve! Kugisi, latum bogwa leimova!” \p \v 24 E minana ivitakauloki kawala, “Ka, tuta baisa bogwa lanikolaim, yoku goli Yaubada la tomota, deli mokwita wala matauna ililivala metoya baisa yoku!” \c 18 \s1 Ilaitia deli Beali la tovitoubobuta \p \v 1 E kwaivila yam bogwa leiwokuva, olumoulela kwaitolula taitu waigigi ititokaia, Guyau ikaibiga baisa Ilaitia kawala, “Kula kuvalapula omatala guyau Eyabi, e yeigu bawitali kuna bikuni valu.” \v 2 E Ilaitia ivitouula biloula bila. \p E molusaula saina kwaiveka olopola mapilana Sameria, \v 3 e Eyabi idou taitala yagala Obedaia bimakaia. Matauna Obedaia kala todabala ligisa makwaina. (Obedaia matauna totapwaroru mokwita baisa Guyau. \v 4 E matutona minana Yesebeli eikatumati matausina Guyau la tovitoubobuta, e matauna iyosi tailakatutala kasi bawa ivigaki kwaitala boda tailuwolima e kwaiyuwela boda tailuwolima, e ikatupwani mabudosina wa lagi, e tuta komwaidona matauna Obedaia iuvakoma matausina.) \v 5 Eyabi ikaibiga baisa Obedaia, kawala, “Ibodaida bitala tavakawoli komwaidona sopi iluyelu deli komwaidona waya mapilana valu, e bitagisi kidamwa bitabani mnumonu bibodi wosa deli miuli bimwamovasi, e taga bitavakaligaisi natana da maunasi.” \v 6 Matausina kasitaiyu inagaisi ammapilana valu taitala taitala bila inevi, e itokaiasi ilosi ituwoli keda ituwoli keda. \fig (map) Israel in time of Elijah|src="HK39b" size="col" ref="18.1" \fig* \p \v 7 E Obedaia ililoula ola keda, e matauna saina nanakwa ibodi Ilaitia e ivitusi matauna. Ikululu ikavagina omatala matauna, e ikatupoi kawala, “Tomoya, ki, mokwitala yoku ke?” \p \v 8 Ilaitia ivitakauloki, “E, mayeigula Ilaitia. Ka, kula kuluki kam tokugwa matauna m guyau kawam yeigu baisa ka!” \p \v 9 E Obedaia ivitakauloki kawala, “Mwa, avai pakulaga lavagi mwada bukukwasalaigu oyamala guyau Eyabi mwada bikatumataigu? \v 10 Alivala biga katotila mwau omatala Guyau tomomova, matauna m Yaubada, guyau ininevaim ovalu watanawa komwaidona olopola avai kabokwaraiwaga avai kabokwaraiwaga ovalu watanawa goli. E avai tuta taitala guyau bilivala kidamwa yoku gala kusisu ola valu, e guyau Eyabi biluki matauna ibodi bilivala biga katotila mwau kidamwa gala gagabila bibanaim. \v 11 E mitaga baisa tuta magim bala aluki mwada yoku kusisu baisa kadai! \v 12 Ammakawala kidamwa avai tuta basilavaim e Guyau la baloma bilauwaim valu ituwoli? Balukiga Eyabi lokusisu baisa. E kidamwaga gala bibanaim - ka, eimati wala bikatumataigu! Mwa, kululuwai atugwalaigu baisa Guyau igau gwadi yeigu e leima lagaila. \v 13 Ki gala kulagi matutona Yesebeli ikikatumati Guyau la tovitoubobuta, e yeigu lakatupwani wa lagi kasi bawa lakatutala. Lavigaki budotala tailuwolima e buduyuwela tailuwolima, e avakoma kaula deli sopi. \v 14 E ammakawalaga lokuwitalaigu balokaia guyau e baluki mwada yoku Ilaitia kusisu baisa? Ka, matauna eimati wala bikatumataigu.” \p \v 15 Ilaitia ivitakaula kawala, “Ka, alivala biga katotila mwau omatala Guyau Topeuligaga,\f g \ft Maigana idokaisi Yaubada makawala paila uula idokaisi matauna kala tokugwa mabudona si tokwabilia; kugisi 1 Sml 17.45. Tuvaila idokaisi matauna kala tokugwa mabudona mina walakaiwa wa labuma.\f* matauna lauwotitali, kidamwa yeigu titoulegu balokaia guyau wa yam lagaila.” \p \v 16 Mapaila Obedaia ilokaia guyau Eyabi iluki matauna makawala, e Eyabi nanakwa ila bibodi Ilaitia. \v 17 Tutala Eyabi igisi matauna, e ikaibiga, “Ka, mayokula kuyomituli pakula olopola Isireli!” \p \v 18 E Ilaitia ivitakauloki kawala, “Yeigu gala ayomituli pakula olopola Isireli, yokula som tamam kuyomitulaisi kami pakula. Uula yoku kukoulovi Guyau Yaubada la karaiwaga e lokutapwaroru baisa tokolu Beali.\f h \ft Kugisi 1 Gwe 16.31.\f* \v 19 Baisa tuta bukuluki komwaidona tomota olopola Isireli kidamwa bibodaigusi wa Koya Kamela. Bukumai matausina tailakatuvasi tailuwolima la tovitoubobuta Beali, deli matausina tailakatuvasi la tovitoubobuta minana yaubada Aserai,\f i \ft Kugisi 1 Gwe 16.33.\f* mabudosina goli giyouvila Yesebeli ipipilasi.” \p \v 20 Mapaila Eyabi iwitali biga baisa komwaidona mina Isireli, deli mabudona la tovitoubobuta Beali, kidamwa komwaidosi bisigugulasi wa Koya Kamela. \v 21 E Ilaitia ilokaia tomota, e ikaibiga kawala, “Ki, desi wala bikikaiyu ninami e gala bukuvamomtasi baisa avai yaubada ke? Kidamwa Guyau matauna Yaubada, ibodi wala bukutapwarorusi baisa matauna. E kidamwaga Beali minana Yaubada, bwaina wala bukutapwarorusi baisa minana.” Mitaga tomota gala wala avaka ilivalasi. \v 22 Oluvi Ilaitia ikaibiga kawala, “Ka, Guyau la tovitoubobuta agumwaleta wala yeigu lakesa, mitaga Beali la tovitoubobuta kasi bawa tailakatuvasi tailuwolima. \v 23 Kumaiyaisi nayu bulumakau nammwala, e Beali la tovitoubobuta biyosisi natana bikatumataisi, e biyalaisi bisailisi wa kai okabolula, mitaga gala bivakataisi kovala. E yeigula bavigaki makawala baisa nayuwela bulumakau. \v 24 E Beali la tovitoubobuta binigadasi baisa si yaubada, e yeigu banigada baisa Guyau, e ammatauna wala biwitali kova paila mapula la nigada la tovitoubobuta - e, matauna goli Yaubada.” \p E tomota igougovasi, paila ikabwailisi nanamsa makwaina. \p \v 25 E oluvi Ilaitia ikaibiga baisa Beali la tovitoubobuta kawala, “Ka, yokomi saina kami tobidubadu, mapaila kukwauwaisi natana bulumakau namwala, e bukukwatubaiasabogwasi. E, bukunigadasi baisa mi yaubada, mitaga gala bukuvakatasi kova wa kai.” \p \v 26 E mapaila matausina ikauwaisi bulumakau minana leimiakaisi e ikatubiasaisi, e oluvi ininigadasi wala baisa Beali tatoula wala itouwota kalasia. Matausina iukuwakulasi kawasi, “Beali, kumapu ma nigadasi!” E matausina ikikaiwosisi wala ititavinaisi makwaina kabolula leivagaisi. Mitaga gala wala ima mapula. \p \v 27 E bogwa eilalai, Ilaitia ivitouula iyosokani matausina kawala, “Kunigadasi, kukwaigivakavekasi tuvaila! Minawena natana yaubada, kadai! E kaina goli eimimi, adoki kaina leila ivasoyai, e kaina goli leila ikwaidadina! E adoki kaina leimmasisi, mapaila ibodi bukuvigulaisi minana bitokaia, kadai!” \v 28 Mapaila Beali la tovitoubobuta ikaigivakavekasi inigadasi, deli itagulugweilisi uwosi wa kema deli okutou, makawala goli bubunela si tapwaroru, tatoula wala ibusi buyavisi. \v 29 E matausina ikikaluvalovasi deli idouukuwakulasi wala itovila kalasia, mitaga gala wala sitana mapula ima, e deli gala avai kaigila ilagaisi. \p \v 30 E oluvi Ilaitia iluki tomota kawala, “Kumaisi katitaikinegu.” E komwaidosi wala isigugulasi gulitinidesi, itoulaisi matauna itopataisi. E matauna ivitouula bivigivau makwaina kabolula paila Guyau, makwaina omitibogwa eikaligeiyai eikapusi. \v 31 Matauna Ilaitia ikau kweluwotala kwaiyu dakuna, e kwaitala kwaitala ikibuboti dalatala metoya dilaluwotala dilayu madilasina Yekobe litula, matauwena goli Guyau eivabu kala kavilevi maigana Isireli. \x - \xo 18.31 \xt Vit 32.28; 35.10\x* \v 32 E metoya makwaisina dakuna ikaliaiki makwaina kabolula paila kabotapwaroru baisa Guyau. E matauna ikeli utuwotu itavini itapatu kabolula sopi, kala vakaila iboda yaluwotala yavasi lukwava. \v 33 E matauna ikatubiasi kai isaili odabala kabolula, e iyali bulumakau e isisaili makabilasina odabala kai. Ikaibiga kawala, “Kugolaisi sopi biboda kwelavasi bolu e kuyopwatutaisi kabolula deli kai.” E matausina ivagaisi makawala. \v 34 E matauna ikaibiga, kawala, “Kuvigivauwaisi!” E matausina bogwa ivagaisi tuvaila. E sivitolula ikaibiga, kawala, “Kuvigivauwaisi tuvaila!” E matausina bogwa ivagaisi makawala. \v 35 E sopi ititayelu itavini itapatu okabolula, e deli goli ivakasau makwaina utuwotu. \p \v 36 E bogwa iboda kala tuta paila koyavi kala lula, e tovitoubobuta Ilaitia ivalapula okabolula e inigada kawala, “Mwa Guyau Yaubada, yoku Eberaam, Aisake deli Yekobe si Yaubada. Mwa! kuvigakaim bisimokwitasi yoku goli mina Isireli si Yaubada. E tuvaila bisimokwitasi kidamwa yeigu goli m touwata, e avaka baisa lauvagi makawala m kwaraiwaga. \v 37 E kumapu ulo nigada. Mwa Guyau! Kumapu ulo nigada, e mabudona tomota bikatetasi yoku Guyau kidamwa yoku goli Yaubada mokwita, e kidamwa yoku kukwaimilivau matausina baisa yoku.” \p \v 38 E Guyau iwitali kova ima e ivakakovi baisa lula deli kai, deli dakuna, e deli goli ivakai pwaipwaia e ivakapakali sopila utuwotu. \v 39 E avai tuta tomota igisaisi makawala, komwaidosi ikapusisi opwaipwaia e ikatubausi kawasi, “Woou, Guyau matauna Yaubada. Guyau kalamwaleta wala Yaubada!” \p \v 40 E tovitoubobuta Ilaitia ikaraiwogi tomota kawala, “Kuyosisi Beali la tovitoubobuta, e gala bukutagwalasi taitala bisakaula!” E tomota iyosisi komwaidosi matausina, e Ilaitia ikugwai matausina ilosi wa Waya Kisoni e ikatumati mabudona Beali la tovitoubobuta. \s1 Kala vigimkovila waigigi \p \v 41 Oluvi Ilaitia ikaibiga baisa guyau Eyabi, kawala, “Baisa tuta bukula kukwam. Yeigu lalagi butula kuna leima.” \v 42 E avai tuta Eyabi ila ikamkwam, Ilaitia imwena odabala Koya Kamela, e baisa ikavagina opwaipwaia deli pwanetala igilivitau okwaitutula. \x - \xo 18.42-45 \xt Ym 5.18\x* \v 43 Ikaibiga baisa la touwata, kawala, “Bukula kugisi bolita.” \p E touwata ila, e ikaimilavau ikaibiga, “Gala wala agisi kwaitala vavagi.” E bogwa eiboda eililoulima eililouyu Ilaitia eiuwitali la touwata eiloula igisi bolita. \v 44 E makwaina liloulimela lilouyuwela ikaimilavau ikaibiga kawala, “Bogwa lagisi pilatala lowalowa pilakekita makawala kala vakaila taitala tau yamala, eigibalapula metoya obolita.” \p Ilaitia ikaraiwogi la touwata, “Kulokaia guyau Eyabi e kuluki matauna bisila ola waga kaibibiu e bikaimilavau ola valu, e taga kuna bima bikunubodi matauna.” \p \v 45 E gala imomwa, lowalowa ikuboli labuma, e yagila ivitouula biuuu, deli kuna kunoveka ivitouula bikapusi. Eyabi isila olumoulela la waga kaibibiu e ikaimilavau mapilana Yesireeli. \v 46 E Guyau la peula isikaili Ilaitia, e matauna isipu kala kakapula isipukikiti okuvalila, e isisakaula wala omatala Eyabi, avai tuta ivalapulasi Yesireeli. \c 19 \s1 Ilaitia wa koya Sinai \p \v 1 Guyau Eyabi iluki la kwava Yesebeli vavagi komwaidona avaka Ilaitia eiuvagi deli ammakawala eikatumtuwoli la tovitoubobuta Beali. \v 2 Minana iwitali biga baisa Ilaitia kawala, “Kidamwa makala tuta nabwaia gala bavigakaim makawala lokuvigaki Beali la tovitoubobuta, e ibodi wala minasina ulo yaubada biwaigusi bakaliga.” \v 3 Ilaitia saina ikokola e isakaula paila la momova. E matauna ivakouli la touwata e kasitaiyu ilosi Biasiba oviluwela Yuda. \p E isilavi la touwata baisa, \v 4 e yam komwaidona Ilaitia ililoula wala oraibwaga. E matauna ila isili ouula kai kaikonigulela, e inanamsa mwada bikaliga wala. E inigada baisa Guyau kawala, “Mwa, Guyau! Saina wala mwau - kukwau ulo momova. Ibodi wala bakaliga!” \x - \xo 19.4 \xt You 4.3\x* \p \v 5 E matauna ikenu osikowala kai e imasisi. E saina nanakwa anelosi iviguli matauna e ikaibiga, kawala, “Mwa! Kutokaia, kukwam.” \v 6 E matauna imitibilibili e igisi kwaitala beredi deli kwelatala sopi isisu katitaikinela opwanetala, e matauna ikam deli imom e tuvaila ikenuvau. \v 7 Mitaga Guyau la anelosi ivigulivau siviyuwela, e ikaibiga, kawala, “Mwa, kutokaia kukwam, paila saina kaduwonaku m kwaidadina omatam.” \v 8 Ilaitia isimalaula e ikam deli imom, e kaula baisa bogwa eibodi bikatupewoli matauna biboda kweluwovasi yam bililoula bila wa koya Sinai, makwaina koya kwebumaboma. \v 9 E matauna ila isuvi kwaitala lagi e imasisi wa bogi makwaina. \p E gala kwaitala momwai, Guyau idou matauna, kawala, “Mwa, Ilaitia, avaka kuuvagi baisa?” \p \v 10 Matauna ivitakauloki kawala, “Guyau Yaubada Topeuligaga, tuta komwaidona awotitalaim, yoku wala kammwaleta. Mitaga mina Isireli bogwa ikodidaimisi si kabutu deli yoku, ikatupilakwaisi m kwabolula deli ikatumataisi komwaidona m tovitoubobuta. Yeigu wala agumwaleta lakesa - mitaga magisi wala bikatumataigusi!” \x - \xo 19.10,14 \xt Rm 11.3\x* \p \v 11 E Guyau iluki matauna, kawala, “Kusunapula bukula odabala koya bukutoli omatagu.” E Guyau ivaloula im. E iwitali utuyagila saina minimani ikovi koya kwekikekita deli ikatugigai dakuna - mitaga Guyau Yaubada gala wala isisu wa yagila. E yagila imata, e ikaloubusi likuliku - mitaga Guyau gala wala isisu olikuliku. \v 12 E likuliku bogwa leiwokuva, e kova ikaloubusi - mitaga Guyau Yaubada gala wala isisu wa kova. E kova bogwa leiwokuva, ikaloubusi kaigila, kasilam saina manum. \p \v 13 Tutala Ilaitia ilagi makaigana, ikau kala kakapula itabodi migila e isunapula itoli owodola lagi. Makaigana kaigila ilivala baisa matauna, kawala, “Mwa, Ilaitia, avaka kuuvagi baisa?” \p \v 14 Matauna ivitakauloki kawala, “Guyau Yaubada Topeuligaga,\f j \ft Kugisi 1 Gwe 18.15.\f* yeigu tuta komwaidona awotitalaim, yoku wala kammwaleta. Mitaga mina Isireli bogwa ikodidaimisi si kabutu deli yoku, ikatupilakwaisi m kwabolula deli ikatumataisi komwaidona m tovitoubobuta. Yeigu wala agumwaleta lakesa - mitaga magisi wala bikatumataigusi!” \p \v 15 E Guyau ikaibiga, kawala, “Kukwaimilavau oraibwaga baisa katitaikinela Damasiko, e oluvi bukusuvi osi valu. E bukubulami Asaeli paila biguyoi Siria. \x - \xo 19.15 \xt 2 Gwe 8.7-13\x* \v 16 E bukubulami Yeu matauna Nimsi latula,\f k \ft Kainaga Nimsi tabula - kugisi 2 Gwe 9.2.\f* paila biguyoi Isireli. E oluvi bukubulami Ilaisa matauna Sapati latula e guma Eibeli Meola, e matauna bikaimapwaim bitovitoubobuta. \x - \xo 19.16 \xt 2 Gwe 9.1-6\x* \v 17 E kidamwa availa bisakaula metoya Asaeli, e Yeu bikatumati matauna. E kidamwa availa bisakaula metoya Yeu, e Ilaisa bikatumati matauna. \v 18 Mitaga bogwa bakilavi lakatuluwolima lakatuluwoyu tomota bimovasi wala olopola Isireli - komwaidosi wala matausina eikamiabaigusi e gala eitaimamilasi baisa Beali kaina eiviyuwolaisi la tokolu.” \x - \xo 19.18 \xt Rm 11.4\x* \s1 Kala dou Ilaisa \p \v 19 Ilaitia isilavi baisa e ila ibani Ilaisa deli sala ikilikelisi pwaipwaia, e yuwotala bulumakau ibibiasi si kabokilikeli taitala taitala. E tailuwotala taitala ikugwasi omatala ikilikelisi, e matauna ivabodanim ikilikeli. E Ilaitia ivilili kala kakapula e ivisikoma Ilaisa. \v 20 E Ilaisa iligaiwa la bulumakau e isakaula ilokaia Ilaitia e iluki matauna, kawala, “Mwa, kutagwala bala aviyuwoli tamagu deli inagu e kataloisiga, oluvi bamakaiam bitala.” \p E Ilaitia ivitakauloki kawala, “Bogwa bwaina, kula. Yeigu gala basilibodaim!” \p \v 21 Mapaila Ilaisa ilokaia mayuwona la bulumakau, e ikatumati minasina igabu viliona, e mabubona kaitakewa ivigaki la kova kaila. Isaiki viliona baisa tomota e ikamsi. E oluvi itokaia ibokuli Ilaitia, e Ilaitia ivigaki matauna kala topilasi. \c 20 \s1 Kabilia deli mina Siria \p \v 1 Guyau Benadadi guyoula Siria ikouguguli komwaidona la tokabilia, deli goli kasi topilasi tailuwotolu taiyu tuwoli gweguya deli si wosa toyo si waga kaibibiu ikatuwakedasi ilosi, ivaulaisi ivapataisi Sameria, e ikabiliaisi mavilouna. \v 2 E matauna iwitali touwata ilosi ovalu ilukwaisi guyau Eyabi guyoula Isireli kawasi, “Mwa guyau Benadadi la biga eilivala \v 3 yoku bukukwasali m siliba, m goula, m kukova deli litumwa topapeula baisa matauna.” \p \v 4 Eyabi ivitakauloki kawala, “Tauwau bukulukwaisi ulo guyau Benadadi, bogwa lakabwaili ibodi matauna bikauwaigu deli komwaidona avaka avaka ulo guguwa.” \p \v 5 E igau oluvi touwata matausina ikaimilavausi baisa Eyabi deli karaiwaga kwetuwoli metoya baisa Benadadi. “Ka lawitali biga leiwoiyaisi mwada bukukwasali m siliba, m goula, m kukova deli litumwa baisa yeigu. \v 6 Mitaga ka, baisa tuta bawitali ulo kumatoula biwaisi bisuvalaisi m ligisa deli tosikwawa si bwala e bikauwaisi komwaidona guguwa makwaisina idokaisi saina mwau mipusi. Matausina nabwaia biwaisi makala kalu wala lagaila lalilivala.” \p \v 7 E guyau Eyabi idou komwaidona tokugwala valu e ikaibiga kawala, “Ka kugisaisi tau matauna magila biyogagaidasi. Matauna iwitali biga baisa yeigu ikominimani magila ulo kukova deli litugwa, ulo siliba deli goula, e yeigu bogwa lakabwaili.” \p \v 8 E tokugwala valu deli tomota komwaidona ivitakaulokaisi kawasi, “Gala bukukwabikuwoli matauna; gala bukutagwala.” \p \v 9 Mapaila Eyabi iluki Benadadi la touwata kawala, “Kulukwaisi ulo guyau matauna la biga kwaimatala bogwa lakabwaili, mitaga gala batagwala bakabikuwoli la biga kwaiyuwela.” \p E touwata isilavaisi ilosi e ikaimilivausi tuvaila imaiyaisi \v 10 la biga Benadadi kawala, “Yeigu bawoi tokabilia bidubadu bikatudidaimisi mi valu e bikauwaisi komwaidona guguwa. Ibodi ulo yaubada minasina bikatumataigusi kidamwa gala bavagi makawala!” \p \v 11 E guyau Eyabi ivitakauloki kawala, “Kulukwaisi guyau Benadadi, tokabilia mokwita bikamnomwana avai tuta kabilia biwokuva, mitaga gala biluvabogwa wodola.” \p \v 12 E tuta makwaina Benadadi deli sala matausina guyousi valu ituwoli, imomomsi osi buliyoyova, Benadadi ibani la biga mapula baisa Eyabi. Matauna ikaraiwogi la tokabilia bikatubaiasasi paila bikabiliaisi valu mavilouna mapaila ileiyasi kabasi. \p \v 13 Oluvi, taitala tovitoubobuta ilokaia guyau Eyabi e iluki matauna, kawala, “Guyau eilivala, gala bukukukoli mabudona tokabilia saina bidugaga! Yam lagaila bavigakaim bukutomgaga odubasi e bukunikoli yeigu wala Guyau.” \p \v 14 E Eyabi ikatupoi kawala, “Availa bivamitali kabilia?” \p E tovitoubobuta ivitakauloki kawala, “Matausina tubovaula valu mavilousina si tokabilia matausina osikowasi kumatoula bivamitalaisi goli.” E guyau ikatupoi kawala, “Availaga bikugwai budumwaidona tokabilia?” \p E tovitoubobuta ivitakauloki kawala, “Mayokula.” \p \v 15 Mapaila guyau idou imaisi komwaidosi tubovau valu mavilousina si tokabilia matausina osikowasi si kumatoula, kasi bawa tailakatuyu tailuwotolu taiyu. E tuvaila matauna idou mina Isireli tokabilia komwaidona kasi bawa iboda 7,000. \p \v 16 E kalasia itowota kabilia ivitouula, Benadadi deli sala matausina tailuwotolu taiyu bogwa eimommatasi osi buliyoyova. \v 17 Mabudona tokabilia tubovaula valu ivamatalaisi. E matutona tovakawali Benadadi eiwitali eilosi ikaimilavausi ilukwaisi matauna paila budotala tokabilia mina Sameria bogwa leimaisi. \v 18 Matauna ikaraiwaga kawala, “Gala wala avaka kaina leimaisi paila kabilia, kaina paila vasosu mitaga kukwatumataisi wala.” \p \v 19 E mabudona tubovau eivamitalaisi tokabilia e otuboulosi komwaidona tokabilia mina Isireli, \v 20 e availa wala biyokavati guma Siria e ikatumati. E mina Siria isakaulasi, igisaimwaisiga mina Isireli ibokavilaisi, mitaga Benadadi isila ola wosa isakaula, deli mimilisi sala. \v 21 Igisaim guyau Eyabi ibwakavila wala, e iyokavati wosa minasina deli waga kaibibiu makaisina, e matauna imtuligigai matausina itomgaga odubasi mina Siria. \p \v 22 Oluvi tovitoubobuta ilokaia guyau Eyabi e iluki kawala, “Kukwaimilivau kula kuvakikita m tokabilia, bukuleiya m tokabilia kukivituvatu bibwaina, paila uula talatova omilamala guyoula Asiria bimyuvau kabilia.” \s1 Mina Siria lilouyuwela ikabiliasi \p \v 23 E guyau Benadadi la kumatoula ilukwaisi matauna kawasi, “Mina Isireli si yaubada minasina mesisikaisi wa koya, e baisa uula leitomgwagasi odabadasi. Mitaga kidamwa bitakabiliasi okabatau bitakalisauwaisi wala. \v 24 Baisa tuta kunagivau kaimapusi matausina tailuwotolu taiyu gweguya metoya osi karaiwaga e kusailiga touwovau kumatoula bikugwaiyaisi tokabilia. \v 25 Kukwatubiasi tokabilia budoveka kasi bawa makawala mabudona deli lokusakaulasi okabilia e wosa deli waga kaibibiu kasi bawa makawala wala. E bitakabiliaisi mina Isireli okabatau, e malilouna bitatomgwagasi odubasi.” \p E guyau Benadadi ikabwaili e ivagi avaka si nanamsa. \v 26 Avai tuta kweluvala milamala ibudoki idou komwaidona la tokabilia e ikatuwakedasi ilosi ovalu Apeki paila bikabiliaisi mina Isireli. \v 27 E mina Isireli bogwa ikatubaiasasi eililatu wala; matausina ikatuwakedasi boda budoyu e ibudaisi si kabeikau mitasi ikoulakaiwa mina Siria. Mina Isireli si tokabilia bitagisi kasi bidubadu makawala yuwoyu yuwokikekita yuwolela gota e matausina mina Siria imiliaki valu. \p \v 28 E tovitoubobuta ilokaia guyau Eyabi e iluki kawala, “Baisa makawala Guyau eilivala. ‘Paila mina Siria eilivalasi mwada yeigu natana minasina tokolu masisiki wa koya e gala okabatau, mapaila bavigakaim bukutomgagasi odubasi si tokabilia mabudona saina budoveka, e yoku deli m tomota bukunikolaisi yeigu Guyau!’” \p \v 29 E kwailima kwaiyu yam mina Siria deli mina Isireli ililatu wala osi kabeikau. E oyamla kwailima kwaiyuwela ivitouulasi kabilia, e mina Isireli ikatumataisi mina Siria kasi bawa 100,000. \v 30 Matausina ikabibwelakaisi isakaulasi ilosi ovalu Apeki, e valu kalila isigiyeila ikatumati kasi bawa 27,000. E Benadadi madeilila wala isakaula iwokaia ovalu makwaina e ila isupepuni kwaitala bwala otoutomla. \v 31 La kumatoula ilokaiasi matauna ilukwaisi kawasi, “Mwa bogwa lakanakaigalaisi guyousi Isireli tonokapisi. Ibodi bukutagwala bakasikamsi ma saigalasi deli yuwoyoula bakavigakaisi kama kuwasi, e kaina bininabwaila gala bikatumataim.” \v 32 Mapaila matausina isisikamsi si saigala e yuwoyoula ivigakaisi kasi kuwa, e ilokaiasi Eyabi ilukwaisi kawasi, “Mwa m touwata Benadadi ikayubabai baisa yoku paila bukukoli la momova.” \p E Eyabi ivitakauloki kawala, “Ki, matauna isisu tomomova ke? O bwaina! Matauna ivigaki makawala taitala bodagu!” \p \v 33 E Benadadi la kumatoula igigisasi wala avai kabotuvatusi bwaina bivagi, e avai tuta Eyabi ilivala kawala, “bodagu”, e matausina nani wala ikabwailisi, kawasi, “Bogwala yoku kawam matauna Benadadi bodam.” \p E Eyabi ikaraiwogi, kawala, “Kumiakaigusi matauna.” Avai tuta Benadadi iviloubusi, Eyabi idou matauna bimwena bilokaia isiwaisi ola waga kaibibiu. \v 34 E Benadadi iluki matauna kawala, “Mwa yeigu bakaimilivau basakaim valu mavilousina tamagu leiyouli metoya baisa tamam, e olopola Damasiko, yoku ibodi bukukwaluvitau m kwabogimwala bidubadu makawala goli tamagu leivigaki olopola Sameria.” \p E Eyabi ivitakauloki kawala, “Ka kidamwa bukuvagi avaka bogwa lokulivala, yeigu bogwa batanekwaim bukula.” E kasitaiyu wala ibigabwailasi e Eyabi itugwali Benadadi ila. \s1 Tovitoubobuta ikamogi Eyabi \p \v 35 Metoya Guyau ola karaiwaga taitala tovitoubobuta metoya osi boda tovitoubobuta wala ikaraiwogi taitala sola tovitoubobuta wala biwaiya matauna. Mitaga matauna ipaiki, \v 36 mapaila iluki matauna kawala, “Paila lokukoulovi Guyau la karaiwaga e laiyoni bikamataim avai tuta bukusilavaigu.” E tuta matutona leisilavi matauna laiyoni ima ikamati matauna. \x - \xo 20.36 \xt 1 Gwe 13.24\x* \p \v 37 E matoulela matauna tovitoubobuta ilokaia taitala tuvaila iluki kawala, “Kuwaigu!” E tau matauna ikabikaula; iwaiya matauna saina minimani omigila. \v 38 Tovitoubobuta matauna ikatuduvidavi ikau karekwa ikapoli migila e ila itoli osiusiula keda itutuli guyoula Isireli bivalapula. \v 39 Avai tuta guyau ililoula emaima tovitoubobuta idou matauna kawala, “Mwa ulo guyau, okabilia wala taitala tokabilia iyosi taitala tilaula imiakaigu e ilukwaigu kawala, ‘Kuyamati tau matauna e kidamwa bisakaula kaimapula yoku bukukwaliga kaina bukumapu 3,000 siliba.’ \v 40 Mitaga ayokaim wala paisewa ituwoli e tau matauna isakaula.” \p E guyau ivitakauloki kawala, “Ka bogwa lokukwamituli kam pakula titoulem, mapaila bogwa wala bukubodi makawala.” \p \v 41 E tovitoubobuta saina nanakwa ikisi karekwa miyana omigila, e guyau ivitoki tolosila matauna taitala metoya osi boda tovitoubobuta. \v 42 E matauna iluki guyau kawala, “Baisa makawala Guyau la biga, ‘Bogwa lakaraiwaga tau matauna bukukwatumati, mitaga yoku lokutugwali leisakaula. Mauula baisa kam pakula yoku bukukwaliga, e m tokwabilia bidoumsi wala paila uula leitugwalaisi la tokabilia leisakaulasi.’” \p \v 43 E guyau matauna deli wala la nokubukubu toyo la ninamwau ikaimilavau ovalu Sameria. \c 21 \s1 Naboti la bagula bigulela waini \p \v 1 Kwaitala bigulela waini makwaina la bagula taitala tau yagala Naboti isisu katitaikinela la ligisa guyau Eyabi olopola Yesireeli. \v 2 E kwaitala yam Eyabi iluki Naboti kawala, “Kutagwala bukusakaigu makwaina m bagula bigulela waini saina katitaikina ulo ligisa, baisa uula magigu makwaina bavigaki bigulela kawailuwa. E yeigulaga bakaimapu basakaim kwaitala kweminabwaita bigulela waini. Kainaga gala, e yeigu bamapu avaka wala bibodi mapula.” \fig Kwaiminabwaita bigulela waini|src="HK 00108" size="col" copy=" vineyard entrance " ref="21.2" \fig* \p \v 3 E Naboti ikatuloki kawala, “Alukwaim biga mokwita omatala Guyau, yeigu gala wala basakaim makwaina bagula. Paila ka! - makwaina bagula bigulela waini baisa agu bigukeya.”\f l \ft Mosese la karaiwaga baisa mina Yudia kidamwa bagula makwaina litula biyosisi kasi bigukeya wala.\f* \p \v 4 Mapaila Eyabi ikaimilavau ola bwala deli kala mwau nanola e deli goli la gibuluwa baisa Naboti paila avaka eilivali. Matauna ikenu okabala, migila isaiki taboda, e deli gala wala kamkwam. \v 5 E la kwava minana Yesebeli ilokaia matauna e iluki kawala, “Avaka uula nanom saina mwau? Avaka uula gala bukukwam?” \p \v 6 E matauna ivitakauloki minana kawala, “Ve! Uula wala Naboti avaka eilukwaigu. Yeigu magigu bamapu la bagula bigulela waini, kainaga gala, bakatumapu kwaitala ituwoli bagula. Mitaga matauna ikatulokaigu wala.” \p \v 7 E Yesebeli ikaibiga kawala, “Ka, yoku guyau, mitaga lokumila gwadi. Kutokaia. Kuligaiwa kanukwenu, bimwamwasila nanom e bukukwam. Yeigu wala mavilegu bogwa bakau makwaina bigulela waini metoya baisa Naboti e basakaim!” \p \v 8 Mapaila minana igini mimilisi leta, eigini oyagala Eyabi e isaili kibila yamala matauna baisa miyasina. E iwitali miyasina baisa matausina tokwaraiwaga deli kaidadala valu Yesireeli. \v 9 E miyasina leta eiwitali ikaibiga baisa makawala. “Bukukwamitulaisi kwaitala kala yam posuma, e kuluki tomota bisigugulasi, e bukusakaisi Naboti kabala walakaiwa. \v 10 E kunagaisi taiyu totabinona kidamwa bitotusi omatala e bitabinakaisi matauna, mwada eibuloti Yaubada deli la guyau. E oluvi bukuyosisi matauna kuvisunupuloiyaisi metoya ovilouveka, e kukwabidikunaisi bikaliga.” \p \v 11 E matausina tokwaraiwaga deli kaidadala valu Yesireeli eivagaisi makawala Yesebeli eikaraiwogi. \v 12 Matausina ikamitulaisi kwaitala yamla posuma, e ikougugulaisi tomota e isakaisi Naboti kabala walakaiwa. \v 13 E matausina kasitaiyu totabinona\f m \ft Mina Yudia kasi karaiwaga ibodi taiyu totabinona bikamituli isim pikolela tomitugaga; kugisi Kak 17.6-7.\f* eitabinakaisi matauna Naboti omitasi tomota komwaidona, mwada eibuloti Yaubada\f n \ft Mitugaga makwaina kala kamwaga bikatumataisi wala; kugisi Sun 22.28, Tol 24.10-16.\f* deli la guyau. E mapaila iyosisi matauna e ivisunupuloiyaisi metoya ovilouveka e ikabidikunaisi matauna ikaliga. \v 14 E iwitalaisi bulogala baisa Yesebeli kawasi, “Naboti bogwa eikaliga.” \p \v 15 E avai tuta Yesebeli ilagi biga, iluki Eyabi kawala, “Naboti bogwa eikaliga. Baisa tuta wala bukula kuyouli makwaina bigulela waini Naboti eiyusi mwada gala bigimoli baisa yoku.” \v 16 E matutona goli Eyabi ila iyouli makwaina bigulela waini. \p \v 17 Oluvi Guyau iluki Ilaitia matauna tovitoubobuta guma Tisibe kawala, \v 18 “Kulokaia guyau Eyabi tolela Sameria. Bukubani matauna ola bagula Naboti, e makateki wala biyouli. \v 19 E kuluki matauna avaka yeigu Guyau lalilivala baisa matauna, kawagu, ‘Ka, bogwa lokukwatumati tau matauna, e ki, bukuyouliga tuvaila la guguwa?’ E bukuluki matauna kidamwa baisa makawala ulo biga kawagu, ‘Ka, makatupona wala kaukwa einumosaisi buyavila Naboti, e makatupona goli kaukwa minasina binumosaisi buyavim!’” \x - \xo 21.19 \xt 1 Gwe 22.38\x* \p \v 20 E avai tuta Eyabi bogwa eigisi Ilaitia, ikaibiga kawala, “Mwa, agu tilaula, ki, bogwa lokubanaigu?” \p E Ilaitia ivitakauloki kawala, “Taga! Bogwa labanaim! Yoku bogwa lokutugwalaim tomwaidom paila bukuvagi avaka gala duwosisia omatala Guyau. \v 21 E mapaila Guyau eilukwaim, kawala, ‘Yeigu bogwa bamiakaim kabomwau. Yeigu bakatumataim deli bakatumati komwaidona veyamwa tauwau, matausina totubovau deli goli tommoya. \v 22 Avaka bikaloubusi baisa veyamwa makawala goli eikaloubusi baisa veyala Yeroboam Nebati latula, deli goli makawala veyala guyau Baasa Aiya latula. Uula yoku lokukwatumwali ulo gibuluwa paila lokuvakadi mina Isireli leisulasi.’ \v 23 E pailaga minana Yesebeli, Guyau ikaibiga kawala, ‘Kaukwa bikomasi wowola minana olopola Yesireeli.’ \x - \xo 21.23 \xt 2 Gwe 9.36\x* \v 24 E kidamwa availa veyamwa bikaliga olopola valu, kaukwa wala bikomasi, deli kidamwa availa bikaliga omalaga, mluveka bikomasi wowola.” \p \v 25 (Ka, gala taitala availa makawala bitugwali titoulela mwada bivagi avaka gala duwosisia omatala Guyau makawala Eyabi leiuvagi - e la kwava minana Yesebeli ikikaiyouli wala matauna paila avaka bivagi. \v 26 Matauna bogwa immosiligaga paila ititapwaroru baisa tokolu, makawala mina Amora leiuvagaisi, e mabudona goli Guyau eibokavili isunapulasi metoya ovalu, matutona mina Isireli eisuvaisi kulusi.) \p \v 27 Avai tuta Ilaitia ivenoku bigatona, Eyabi ikisi kala kwama, ivilili miyasina e isikomaga la saigala. Matauna ipaiki kamkwam kaula, e imisigoli wala deli la saigala, e idavila migila deli kala mwau nanola. \p \v 28 E Guyau ikaibiga baisa Ilaitia, kawala, \v 29 “Ki, bogwa kuvitusi ammakawala Eyabi nanola eimanum omatagu? Bogwa eivagi makawala, e mapaila gala wala bamai makwaina kabomwau baisa matauna ola tuta tomomova. Mitaga ola tuta latula yeigu bamai makwaina kabomwau baisa Eyabi veyala.” \c 22 \s1 Tovitoubobuta Mikaia ikatululuti Eyabi \p \v 1 E tuta makwaina ivakota valu mapilasina Isireli deli Siria iboda kwaiyu taitu. \v 2 Mitaga kwaitolula taitu Yeosepata guyoula Yuda ilokaia ivakawoli Eyabi guyoula Isireli. \p \v 3 E Eyabi ikatupoi la tosikwawa, kawala, “Avaka paila yakidasi gala avaka bitauvagaisi paila bitakaimilivauwaisi Ramoti mapilana Giliadi metoya oyamala guyoula Siria? Makwaina yakidasi da valusi!” \v 4 Tuvaila Eyabi ikatupoi Yeosepata kawala, “Ki, kudoki yoku deli yeigu bitala tabasi kabialela Ramoti ke?” \p E Yeosepata ivitakauloki kawala, “Yeigu bogwa latagwala makawala yoku! E makawala goli ulo tokwabilia deli goli matausina tosisila wosa ninasi makawala wala. \v 5 Mitaga ikugwa bitanevisi avaka nanola Guyau.” \p \v 6 E Eyabi ikatuguguli matausina tovitoubobuta kasi bawa kaina lakatuvasi e ikatupoi matausina kawala, “Tauwau, ki, kudokaisi bala abasi kabialela Ramoti kaina gala?” E imapwaisi kawasi, “O bwaina, kulokaia kukwabiliasi. Matauna Guyau bivigakaim bukutomgwaga!” \p \v 7 Mitaga Yeosepata ikatupoi kawala, “Ki, gala taitala tovitoubobuta tuvaila isisu? Kaina igagabila bitanevisi avaka nanola Guyau metoya baisa matauna.” \p \v 8 E Eyabi ivitakauloki kawala, “Taitala tuvaila tovitoubobuta isisu yagala Mikaia, matauna Imla latula. Mitaga tokukologu matauna, paila gala wala avai tuta bivitoubobuta avai vavagi bwaina paila yeigu. Tuta komwaidona iuvitoubobuta vavagi gaga.” \p E Yeosepata ivitakauloki kawala, “Isi! Gala ibodi bukulivala makawala!” \p \v 9 E Eyabi idou taitala tosikwawa e iluki kawala, “Mwa, kula kuluki Mikaia baisa tuta wala bima.” \p \v 10 E kasitaiyu matausina gweguya eisikamsi kasi katububula makawala gweguya si koni, e isilaisi osi takaikaia baisa okabotutula witi okaukweda okalapisilela Sameria, e tovitoubobuta komwaidosi itolisi omitasi iuvitoubobutasi. \v 11 Taitala matausina yagala Sedekaia, latula Kenaana, iteya kaviyu doga aiyani e iluki Eyabi kawala, “Ka, baisa makawala Guyau eilivala kawala, ‘Deli makavisina doga bukukwabilia baisa mina Siria e bukukwalisuwoli matausina bukuyouliga valu.’” \v 12 Komwaidosi tovitoubobuta ililivalasi bogwa wala makawala kawasi, “Bukulosi kukwabiliasi mapilana Ramoti, e bogwa wala bukukwalisauwaisi. E Guyau bivigakaimi bukutomgwagasi.” \p \v 13 E wa tuta matutona matauna tosikwawa eivakouli Mikaia iluki matauna, kawala, “Ka, komwaidosi wala tovitoubobuta eivitoubobutasi mwada guyau bitomgwaga. Ka, ibodaim yoku tuvaila bukuvagi makawala matausina, kadai!” \p \v 14 Mitaga Mikaia ivitakauloki kawala, “Alukwaim biga mokwita omatala Guyau Tomomova, kidamwa avaka bilukwaigu bogwa wala balivala makawala!” \p \v 15 Bogwa iviloubusi omatala guyau Eyabi, e guyau ikatupoi matauna, kawala, “Mwa, Mikaia, ki, ibodi guyau Yeosepata kamataiyu bakala kakabilia Ramoti, kaina gala?” \p Mikaia ivitakauloki kawala, “Bukulosi kukwabiliasi! E bogwa wala bukukwalisauwaisi okabilia. E Guyau bivigakaimi bukutomgwagasi.” \p \v 16 Mitaga Eyabi ivitakauloki kawala, “Ka, lasivavila alulukwaim paila baisa! Avai tuta bukulivala baisa yeigu avaka la biga Guyau, ibodaim wala bukulivala biga mokwita.” \p \v 17 E Mikaia ivitakauloki kawala, “Lagigisi mina Isireli tokwabilia eiuwaki neuya wa koya makawala sipi gala isim kasi toyamata. E Guyau ikaibiga, kawala, ‘Ka, matausina tauwau gala wala kasi tokugwa. Ibodi wala bilosi osi valu deli vakota.’” \x - \xo 22.17 \xt Baw 27.17; Md 9.36; Mk 6.34\x* \p \v 18 E Eyabi iluki Yeosepata kawala, “Mwa, kaina goli gala alukwaim matauna gala avai tuta bivitoubobuta avai vavagi bwaina paila yeigu. Mitaga tuta komwaidona iuvitoubobuta vavagi gaga wala!” \p \v 19 E Mikaia isaitaula ibigatona kawala, “Ka, kunakaigalaisi avaka Guyau eilivala! Yeigula bogwa lagisi Guyau eisisu ola takaikaia wa labuma, e deli komwaidona la anelosi eitotusi okanivala. \x - \xo 22.19 \xt Yob 1.6; Ais 6.1\x* \v 20 E Guyau ikatupoi kawala, ‘Availa bisinapu Eyabi kidamwa bila ikabilia e bikaliga wala mapilana Ramoti?’ E mimilisi ililivalasi kwaitala vavagi e mimilisiga vavagi ituwoli, \v 21 tatoula wala taitala baloma itolapula itoli omatala Guyau e ikaibiga kawala, ‘Mayeigu ka! Yeigu wala basinapu matauna.’ \v 22 E Guyau ikatupoi matauna kawala, ‘Ki, ammakawalaga bukuvigaki?’ E baloma ivitakauloki kawala, ‘Ka, bala bavigaki komwaidosi la tovitoubobuta bisasopasi goli.’ E Guyau ikaibiga kawala, ‘Kula kusinapu, e bogwa bukukwalota goli.’” \p \v 23 E Mikaia ikatumkulovi la bigatona kawala, “Baisa makawala, ka - Guyau bogwa eiuvigaki m tovitoubobuta kidamwa bisipulokaimsi. Mitaga Guyau titoulela bogwa leisipukikiti kam kwaraiwaga, kidamwa yoku bogwa wala bukuboda kabommayuyu.” \p \v 24 Oluvi tovitoubobuta Sedekaia ilokaia Mikaia ikatupatu matala e ikatupoi kawala, “Ki, avai tuta Guyau la baloma eisilavaigu e eilivalaga baisa yoku ke?” \p \v 25 E Mikaia ivitakauloki kawala, “Igau bukubani mapula m kwatupoi avai tuta bukula otoutom mwada bukusipepuni.” \p \v 26 E oluvi guyau Eyabi ikaraiwogi taitala la tosikwawa kawala, “Kuyosi Mikaia e kuuyoki Amona matauna tokwaraiwogala valu, deli baisa Yowasi matauna latugu. \v 27 E kuluki matausina bisailisi matauna okatupipi e bivakomasi beredi deli sopi tula wala tatoula yeigu bakaimilavau tomomova.” \p \v 28 E Mikaia ikaibiga kawala, “Ka, kidamwa kukwaimilavau deli m momova, baisa kala nikoli wala Guyau gala eilivala metoya baisa yeigu.” E tuvaila ikatumkulovi kawala, “Yokomi komwaidomi kunakaigalaisi ulo biga avaka bogwa lalivali!” \s1 Eyabi la kaliga \p \v 29 E matauna Eyabi guyoula Isireli deli Yeosepata guyoula Yuda matausina kasitaiyu ilosi ikabiliasi mapilana Ramoti olopola Giliadi. \v 30 Eyabi iluki Yeosepata kawala, “Ka, sogu, tuta matutona bitalosi okabilia, yeigu bakatupwanaigu titoulegu e gala basikoma agu kwatububula avaka ibudoki guyau. Mitaga yoku wala bukusikam kam kwatububula.” Mapaila ilosi okabilia, e matauna guyoula Isireli ikatupwani titoulela. \p \v 31 E guyoulaga Siria bogwa eikaraiwogi matausina kumatoula paila la waga kaibibiu kasi bawa tailuwotolu taiyu kidamwa gala availa biwaiyasi mesinaku wala matauna guyoula Isireli. \v 32 Mapaila avai tuta leigisaisi guyau Yeosepata, komwaidosi wala idokaisi matauna guyoula Isireli, e komwaidosi wala itovilasi mwada biwaiyasi matauna. Mitaga avai tuta matauna iwakula, \v 33 e komwaidosi wala ivitusaisi matauna gala guyoula Isireli, e mapaila komwaidosi ikilavaisi matauna gala iwaiyasi. \v 34 Mitaga taitala guma Siria tokwabilia iluvibwelaki la kaiyala e ikalipwali tabodela wowola guyau Eyabi e ikaliuwoliga kusala. E matauna idou, iluki la waga kaibibiu tokwabikuliga, kawala, “Woi, bogwa lakagaguma! Kutovila bitasilavi kabilia.” \p \v 35 Ikikabiliasi saina peula, e guyau Eyabi ivisimiliwolaisi ola waga kaibibiu, e isivilaki mina Siria. Buyavilaga metoya okala kaiyala igiposisi ibubusi ibubwiki waga kaibibiu, e ila ikoyavi matauna ikaliga. \v 36 Kalasia bogwa bisalili e biga itetila baisa mabudona mina Isireli, “Komwaidomi wala bukukwaimilavausi omi valu.” \p \v 37 E baisa makawala guyau Eyabi la kaliga. Ikauwaisi wowola ilauwaisi ibakwaisi mapilana Sameria. \v 38 E la waga kaibibiu ikatumigileuwaisi okatuwotu mapilana Sameria, baisa minasina nakalimwala si kabokakaya. E baisa goli kaukwa inumosaisi buyavila guyau, makawala goli Guyau eilivala\f o \ft Kugisi 1 Gwe 21.19.\f* bikaloubusi, e gala wala isala. \p \v 39 Tuvaila vavagi komwaidona makwaisina avaka guyau Eyabi eivagi, deli livalela la ligisa isim katububulela doga bidubadu, e tuvaila valu makwaisina eikaliai, ka, komwaidona vavagi makwaisina bogwa leiginaisi obukila \bk Guyousi Isireli Liliusi\bk*. \v 40 Matauna bogwa eikaliga, e latulaga Eyasaia ikaimapu tamala iguyau. \s1 Yeosepata guyoula Yuda \p \v 41 Olumoulela taitu kwaivasila Eyabi iguguyoi mapilana Isireli, e matauna Yeosepata, latula Asa, ivitouula la guyau mapilana Yuda. \v 42 Matauna kala taitu kweluwotolu kwailima, e isisu mapilana Yerusalem iguyau iboda kweluwoyu kwailima taitu. Matauna inala yagala Asuba, minana Sili latula. \v 43 Matauna ivagi duwosisia omatala Guyau, makawala goli tamala Asa eiuvagi omitibogwa. Mitaga gala wala ikodidaimi makwaisina kabotapwaroru ambaisa eitapwarorusi baisa tokolu, e mapaila tomota isetuwolaisi si gubugabu lula deli maiina simasimina metoya makwaisina. \v 44 E Yeosepata kasitaiyu guyoula Isireli ivasosusi e ivakota si valu. \p \v 45 Komwaidona avaka avaka tuvaila Yeosepata eivagi, e liliula la tuvaluwa deli la togaga okabilia, e komwaidona vavagi makwaisina bogwa leiginaisi obukila \bk Guyousi Yuda Liliusi\bk*. \v 46 E komwaidona mabudona tokalimwala tauwau deli vivila eiwotitalaisi osi kabolula minasina tokolu igau ola tuta tamala Asa e leima lagaila, matauna Yosepata iyabi wala komwaidosi ibutusi. \p \v 47 Mapilana valu Edom viloutokai wala. Mitaga guyoula Yuda ikau taitala tokwaraiwaga paila bikaraiwogi mapilana valu. \p \v 48 E guyau Yeosepata ivakasi mimilisi waga kaivakaveka mwada bikokewasi bilosi mapilana Opira e bigimwalasi goula. Mitaga ikewasi ilosi oleilai opapala mapilana Esionigeba e baisa ikatuvi waga makaisina e gala tuvaila ikokewasi. \v 49 E Eyasaia guyoula Isireli magila kala usogelu bilosi deli guyau Yeosepata kala usogelu, mitaga Yosepata ipaiki. \p \v 50 Yeosepata ikaliga ibakwaisi matauna okasi laka gweguya olumoulela Debida la Vilouveka,\f p \ft Kugisi 1 Gwe 2.10.\f* e latulaga Yeoram ikaimapu tamala iguyau. \s1 Eyasaia guyoula Isireli \p \v 51 Olumoulela taitu kweluwotala kwailima kwaiyuwelaga Yeosepata iguguyoi mapilana Yuda, Eyasaia matauna latula Eyabi ivitouula la guyau mapilana Isireli, e matauna isisu mapilana Sameria iguguyau iboda kwaiyu taitu. \v 52 E imitugaga baisa Guyau, tuvaila ibokuli si bubunela gaga makawala tamala Eyabi deli inala Yesebeli, deli tuvaila guyau Yeroboam, matausina goli eivakadaisi mina Isireli eimitugagasi. \v 53 Matauna ititapwaroru deli iuwotitali Beali,\f q \ft Kugisi 1 Gwe 16.31.\f* e iyogibuluwi Guyau mina Isireli si Yaubada, makawala goli tamala eiuvagi omitibogwa.