\id EPH - Kalo NT (dialect of Keapara) [khz] -Papua New Guinea 2005 (DBL 2014) \h EFESO \toc1 Paul gena talotalo Epeso ekalesiara geria \toc2 Efeso \toc3 Efe \mt1 PAULO GENA TALOTALO EPESO EKALESIARA GERIA \imt1 Epeso vega-matagaina kilara \ip Paulo na epepa Romai tipura numana aonai etaloato (Apostolo 28). Epepa peiramu rigolo 60 pa 61 aonai etaloato, Iesu maki ekwaregato mulinai. Epepa ganina kamuna “Ekalesia goleana Keriso Tauniparana,” e epepa gevaiana goleara tenu vativati golea kwapuna pene ago vativati (4:1-4) \ip Paulo na epepa etaloato gena ririwa kamuna Epeso e Asia Keina (Asia Minor) maparana aonai maki Iesu Keriso gevega-taunataunaana talimara, \io1 1) geria ulamagi e kamonagi Keriso genai pia tao-taunataunaa ularana; \io1 2) pene launagira, talima kunena magena maguli rakavara na pia gaivagia, ne talima valigu karikarina pia tao-kaua; \io1 3) pene vega-ripara, Keriso tauniparana aonai Iuda talimara e ati Iuda talimara ira kwapunamo, ati geria irau; \io1 4) Keriso e ekalesia goleana aorai ira rakagau veavugara gemiana pene vega-matagaira ularana. \iot Paulo na epepa evetaina enavugaato: \io1 1. Ita gera rinaga gena kamu Keriso gena maguli aonai \ior (tenu 1:1–3:21)\ior* \io1 2. Ita Keriso gena maguli aonai raka pita maguli-tiwa \ior (tenu 4:1–6:24)\ior* \c 1 \p \v 1 Au Paulo, Palagu gena ririwa rorinai Keriso Iesu gena apostolo talimaku ai aagoto. Epepa Epeso ai Palagu gena veaga talimami, Keriso Iesu genai magemi veraramani talimami, atalo-venimina. \v 2 Palagu ita Tamara e Velekou Iesu Keriso geriana vega-nama kamu e maino gemi ai pene mia. \s1 Keriso gena maguli aonai Palagu na vevega-nama palagu kavanai evenirana gaura \p \v 3 Palagu, ita gera Velekou Iesu Keriso Tamana, ita vega-ragea, kwalana Keriso goti takwapunato magulina aonai, ia noo palagu kavanai kupai gemiana gaura namara maparara ita evenirato. \v 4 Tanopara rogoti ere kalaa tomana na vegata, Keriso na vevega-maguli inaguluna pene kalaa pakunai, Palagu na ita ia gena evirigirato. Ita evirigirato ia wailanai pita veaga pe ati gera kala rakavarai pita talu ulanana Palagu gena ulamagi rorinai, \v 5 ia na emaguli enavuga-kuneato, ekilato, ita Keriso genana ia natunai pene kilagira. E ia matotauna gena nuga-namai gena ririwa kalana ekalaato. \v 6 Palagu gena vega-nama e maeka ralema iwavagina ita vega-ragea. Kwalana evega-nama e maeka ralema iwavagi ea Palagu na ita tipo eveni-kawarato, eulamagi-kamuana melona, Iesu Keriso, gena maguli aonai. \p \v 7 Ita Keriso ekwaregato pakunai, ralana na evoi-wairato, e gera rakava maki etugamagi-piatogarato. Eia e Palagu gena vega-nama e maeka ralema iwavagi kalana, \v 8 ita gerai kamu iwavagi evega-matagaiato, e aoneka e tugamagi-ilu evenirato. \v 9 Palagu gena ririwa Keriso genana pene kalaa kalana veavuga, na matotauna gena nuga-namai ita evega-riparato. \v 10 Palagu gena ririwa pa navuga ea ekilagi-maavuato tomana pene gapia voupe pene vega-matagaia. Voo kupai gemiana gaura e tanoparai gemiana gaura maparara Keriso gagena kwalanai pene tao-koukoura. Ne Keriso na egaura maparara pene kune-agira. \p \v 11 Ita Keriso pakunai Palagu gena evirigirato, matotauna na tovotovonai ekilagi-maavu-kunerato. Egaura maparara maki ia matotauna gena ririwa vetainai einagulu-agirana. \v 12 Gaura pakurai Iuda talimamai, raira Keriso gevega-taunataunaato e gaveraramani-kuneto talimamai na genai Palagu ralemana iwavagina pita vega-ragea. \p \v 13 Gomi ati Iuda talimami na maki ekila taunataunara govega-taunataunarato, voo Palagu na gomi pene vega-magulimi Vali Namana kilana. Gomi ekila gokamonagiato aonai, govega-taunataunaato ne Keriso genai goveraramanito. Vovetaina gaurai Palagu na gomi maki ia gena taunilimalimai evega-agomito. Palagu na gomi egapi-ragemito vegailiana gemi ai ekalaato, Veaga Palaguna, ekilagi-gavuato Palaguna, evenimito. \v 14 Ita na Veaga Palaguna warauna tagapiato, vovetaina gaurai ripara, Palagu na gena talima geria ekilagi-gavuato gauna maki pita gapia. Etoma roe ata vealona, pene ago, Palaguna gena taunilimalima pene vaiagora ia laganai. Palagu ralemana iwavagina ita vega-ragea. \s1 Palagu gena rapali \p \v 15 Gaura pakurai, au Iesu Velekou gokamonagi-veniana e Palagu gena taunilimalima veagara goulamagirana valina ama kamonagiato tomana na vegata, \v 16 Palagu tanikiu-venina gomi pakumi ai ati avega-aikiana, atami ai arapalina. \v 17 Akilana, gera Velekou Iesu Keriso gena Palagu na aoneka e vevega-matagai Veaga Palaguna pene venimi, pe Palagu pio ripa-namanamaa. Palagu ita Tamara, ia ralemana e maekana tiavu iwa. \v 18 Palagu anogiana, natina, gemi tugamagi maeka pene venimi, gena vevega-nama irau iwavagina, voina kamuna gauna pio gapia gaurai ekeamito, goraramaniana, voia pio ripa-namanamaa. Pe Palagu gena taunilimalima veagara na gau nama iwavagira pia gapira, voira pio ripara. \v 19 E Palagu tavega-taunataunaana talimara aorai Palagu gena tiavu goloka iwavagi einagulu ea maki pio ripaa. Palagu gena etiavu e gena inagulu kwalimuna kamu galagala vagi. \v 20 Ia na etiavu kwalimuna Keriso genai evega-matagaiato gaurai, Keriso kwaregana evega-kuliiti-waiato, e kupai ia gimana ripana kavanai evega-tanuato. \v 21 Keriso vonai kukunai etaluna e evelena. Ia palagu rakavara maparara, gevegita-tagona palagura, e geria rorirori kamu vagi palagura, e mageria tiavu palagura, e tiavu kamu anerura, arara gekilagirana arara maparara atarai e ararai evelena. Ati ewagumonamo aonai, aikina, wailarai roe gevogomaina tomarai maki pene vele vegata. \v 22 Palagu na gau maparara Keriso gagena pana kauna kapulenai etaorato, e Palagu ia ekealesia maparara pene kune-agira netiwato. \v 23 Ekalesia Keriso tauniparana. Votaunipara Keriso matotauna gena magulina evega-vonu-rageato, e gaura maparara maki kapu mapararai ia na evega-vonurato. \c 2 \s1 Palagu na Keriso goti mapene vega-magulira \p \v 1 Kunenai gomi palagumi kwaregara getaluwai, kwalana gemi karoverave e kala rakavara pakurai. \v 2 Volaganinai gomi na etanopara gena kala rakavara gokalarawai, e palagu rakavara egita-tagorana geria palagu gokwalanaawai. Evegitatago palaguna gena basileia pa vegitatago tiavuna kamu iwavagi kupa e tanopara vekarawarai. Ia ewagumona Palagu ati gekamonagiana talimara aorai etaluna e einaguluna. \v 3 Kunenai ita maparara maki ia vetaina takalawai, taunipara gena kala rakavara tavega-taunataunarawai. Tauniparara e aora geria ririwa e tugamagi rakavara takwalanarawai. Voia pakunai ita maki taunilimalima reketa vetaira Palagu gena paru kamuna ita atarai emiawai. \p \v 4-5 Taunatauna, ita palagura kwaregara, gera vekilagi-piatoga pakurai, na vegita-vetuga Palaguna gena ulamagi iwavagina pakunai, Keriso goti evega-maguli-waikourato. Pio ripa, ita Palagu gena vega-nama pakunai evega-magulirato. \v 6 Keriso Iesu gena maguli aonai, ita Palagu na Keriso goti kwaregana evega-maguli-waikourato, e Keriso goti gena vele tanukaunai evega-tanu-kourato kupa vanuganai. \v 7 Vovetaina ekalato kwalana, wailai ia gena veaonama vega-iliana, gena vega-nama kamu iwavagi ita gerai pene vega-matagaia ulanana. EPalagu gena veaonama vegailiana, gena vega-nama kamu iwavagi ematagaito ea, Keriso Iesu goti ta kwapunato aonai, ita gerai evega-matagaiato. \p \v 8 Gomi gemi kamonagi genana Palagu na gena vega-namai evega-magulimito. Gomi ati matotaumi gemi tiliga na govevega-magulito. Aikina, e Palagu gena vevega-nama ita evenirato. \v 9 E ati gomi gemi inagulu pakurai voimi gogapiato gauna, pe talima taa na ragai pene veagi-agia. \v 10 Ita Palagu gimana kalakalana talimara. Palagu na Keriso Iesu genana talima valigurai evega-agorato, inagulu e kala namara pita kalara ulanana. Einagulu e kala namara Palagu na warau ekala-maavurato, ita na pita kalara ulanana. \s1 Keriso na pete ruala evega-kwapunarato \p \v 11 Gomi pio tugamagi, kunenai gomi ati Iuda talimami, Iuda talimara na gekilagimiwai, “Kopimi ati vorovagi talimami.” Iuda talimara tauniparara kopira vorovagi. Ira na emelo tauniparara kopira vorovagira kalana matotaura gimara na gekalaana kalana. \v 12 Pio tugamagi, gomi volaganinai Keriso ria mavepakami, e Isaraela petena aonai maki gomi vanuga polu talimami gaurai ati gegapi-ragemito, e Palagu na kilagavu ekalarato aonai, ekilagavuto gaura maki gomi na ati pio rawalira. E gomi etanopara aonai ati gemi Palagu e gau namana ta wailai ati goraramaniana. \v 13 Gomi kunenai rauvagi ai, na ewagumona Keriso Iesu goti gokwapunato gaurai, goma vekavito Palagu genai. Gomi Keriso ralana na ema gapi-kavinagimito. \p \v 14 Kwalana Keriso matotauna ita gera maino evega-walaana talimana. Ia na ita pete ruala pete kwapunaimo evega-agorato. Kwalana ai Iuda petena e gomi ati Iuda petena talimami vekarawarai ewarerana pilipilina Keriso tauniparana satauro ai ekwaregato gaunana elovoato, ne evega-aiki-vagiato. \v 15 Ia na Mose gena rova aonai veveakwalimu kilara gemiana gaura maparara maki elovorato. Keriso na vokala ekalaato ganina, ia gena ririwa ita pete ruala gerana ia matotauna ria na pene veakwapunara, talima valiguna kwapunamo pene kalaa ulanana; e ita vekarawarai maki maino pene vega-walaa ulanana. \v 16 Ia satauro ai ekwaregato kwalana, epete ruala taunipara kwapunaimo pene veakwapunara, ne Palagu genai mapene vaiwaikule-waira ulanana. E ira vekarawarai geria veaorakava vagi maki, satauro ai ekwaregato pakunai, evega-aikirato. \p \v 17 Keriso evogomaito, maino valina ema vopatagiato. Emaino valina gomi ati Iuda talimara, Palagu ria mavepakami talimami gemi, e Iuda talimara, Palagu ria ati vepakara talimara geria, ema varavaragiato. \v 18 Ita maparara, ati Iuda talimami e Iuda talimamai, Keriso genana Veaga Palaguna kwapunamo aonai Tamara genai pita ago. \p \v 19 Ganina voa, gomi ewagumona ati vega-talutoga e ati vanuga polu talimami. Aikina, ewagumona gomi Palagu gena talima ria vanuga kwapuna e Palagu gena numa talimami. \v 20 Gomi numa, vatu atanai gevega-rugarana vetaina. Palagu na gomi apostolo talimara e peroveta talimara atarai evega-ruga-kaumito, a Keriso Iesu gomi gemi numa gamogala vatu kea kwalana kamuna. \v 21 Keriso gena maguli aonai numa rinagana maparana evega-rugakau-gitakauato, ekamuna Rupu Veaganai eagona Velekou gena maguli aonai. \v 22 Keriso goti gokwapunato gaurai, gomi maki Palagu na taunilimalima reketa ria egapi-koukoumina, Palagu gena talu numanai goagona Veaga Palaguna aonai. \c 3 \s1 Paulo gena ekalesia inaguluna ati Iuda talimara nuganugarai \p \v 1 Ganina voa, au Paulo na Vali Namana gomi ati Iuda talimami gemi avopatagiana galamanai, tipura numanai ataluna ea. Au Keriso gena tipura talimanai aagoto, a gomi pakumi ai Palagu genai arapalina. \v 2 Au atugamagina, gomi warauna gokamonagito, au Palagu gena vega-nama vetainai einagulu evenikuto, Vali Namana, vevega-nama valina, gomi ati Iuda talimami gemi pana vopatagia ulanana. \v 3 Evali veavugana, (e gomi ati Iuda talimami maki Palagu gena taunilimalimai goagoto valina), Palagu na au geku ai evega-matagaiato. Evali ea kiata warauna pataloa epepa aonai. \v 4 Epepa ea pio agia aonai, pio ripa-rorirori, Keriso valina veavugana ripaku. \v 5 Palagu na vali veavugana ea kunenai gemagulimaiwai talimara ati evega-riparato. Na ewagumona Palagu na Veaga Palaguna genana apostolo veagara e peroveta talimara veagara geriai evega-matagaiato. \p \v 6 Evali veavugana Palagu na ema vega-matagaiato valina ea: Ati Iuda talimara maki Vali Namana genana Iuda talimara ria pete kwapunai e taunipara kwapunaimo pia ago. Ne maparara na Palagu na e kilagi-gavuato gauna Keriso Iesu genai pia gapia. \v 7 Palagu gena vega-nama e wareware kamu vetainai, Vali Namana ea pana pia-lovolovoa netiwato. Palagu gena evega-nama warewarena ia gena tiavu einagulu-agiana aonana au evenikuto. \v 8 Pa, au Palagu gena talima maparara geria raligavu talimaku, na Palagu gena vega-nama vetainai einagulu evenikuto, ati Iuda talimara wailarai Vali Namana pana vopatagia netiwato. EVali Namana ea Keriso genai maguli e gau nama iwavagira taunilimalima matotaurana ati pita rawalira gaura ekilagirana. \v 9 E taunilimalima maparara geriai pana kilagi-matagai-gitakaua, Palagu gena ririwa e navuga, ati Iuda talimara maki geria vevega-maguli talimanai pene ago. Enavuga pa tugamagi ea tanopara evetinato voanana vegata gaura maparara ekalarato Palaguna genai veavuga emiana. \v 10 Palagu gena tugamagi, ewagumona vou ekalesia genana ia gena aoneka e tugamagi irauiraura, gevegita-tagona palagura e geria rorirori kamu iwavagi palagura geriai pene vega-matagaira netiwato. E palagu ea kupa pakanai getaluna palagura. \v 11 Palagu genai emia-vanagivanagina navugana. Palagu gena navuga ea ita gera Velekou Iesu Keriso genana vou ema vega-matagaiato. \v 12 Ita Keriso gena maguli aonai tamagulina, e ia genai gera kamonagi vetainai, Palagu laganai ati kalira e aora makwalimura pita laka-kavi. \v 13 Gaura pakurai au geku ririwa kamuna ragaina pio tugamagi-moiramoira, au avitivitina gaurai. Au vitiviti arawalina, gomi nama pio rawalia ulanana. \s1 Paulo Epeso ekalesia geria erapalito \p \v 14 Au na voira maparara Tamara na ekalarato gaura atugamagirana aonai, wailanai avetiu-talina arapalina. \v 15 Ira pete kwapuna talimara kupai e tanoparai getaluna Tamara. Ia na epete kwapuna arana earaato. \v 16 Palagu maekana ralemana kamu galagala vagi gaurai, au na anogiana, natina: Ia gena maeka gitagitana ati keikeina na ia matotauna Palagu genana tiavu pene venimi, pe aomi e palagumi pene veakwalimura. \v 17 Kwalana vorauparai Keriso maki gemi kamonagi vetainai, gomi aomi ai pene talu. E Palagu anogiana, gomi maki gautupu lamuna kwano aonai everigona, ne elamu-talina aonai, gautupu kwano atanai eruga-gaugauna gelegelenai, gomi maki vovetaina aomi ulamagina pene vega-vonura, pe ulamagi ai pio ruga-gaugau. \v 18 Pe Palagu gena taunilimalima veagara maparara ria Keriso gena ulamagi kamu iwavagina, revana, mogana, e atana, e ropuna pio ripaa, \v 19 e pio ripa, Keriso gena ulamagi aoneka maparara maki evanagirana. Eulamagi pio ripaa, pe Palagu matotauna gena maguli maparana na gomi pene vega-vonuvonu-ragemi. \p \v 20 Palagu gena tiavu ita gerai einaguluna, gau kamu iwavagira ekalarana; ita na ia tanogiana gaura e ita na tatugamagirana gaura maparara maki evanagirana. \v 21 Gaura pakurai ita ekalesia aonai talimara e Keriso Iesu gena maguli aonai taunilimalimara gulura maparara na Palagumo pita vega-rage-vanagivanagia. Ekila e taunatauna. Amen! \c 4 \s1 Ekalesia maparara Keriso aonai taunipara kwapuna \p \v 1 Au Paulo tipura numanai ataluna, kwalana Velekou vetugunagina aago-veniana gaurai. Au na gomi evega-nagimina, Palagu na ekeamito magulinaimo pio maguli, pio maguli-namanama. \v 2 Taukavami nuganugarai gomi pio vevega-rigo, manau ai pio talu, e pio vaigaoka. Taukavami taarana gekala-leana genai, ulamagi ai aomi pio veagaokara ira geriai, pe ira kwapurakwapura ria ragai pio veparu-veveni, a pio veao-namamo. \v 3 Ita Veaga Palaguna na egapi-koukourato, pe takwapunato, maino walona na ereko-kourato, pe maino ai tataluna. Gaura pakurai takwapunato e maino ai talaluna magulina ea pio kwalimu, pe pio gapi-gaugaua. \p \v 4 Ita maparara taunipara kwapunamo, e Veaga Palaguna maki kwapunamo gerai etaluna. Palagu na gomi maki ekeamito gau kwapunamo ulanana ekeamito, ita ewagumona gau kwapunamo tatugamagiana, (maguli vanagivanagi). \v 5 Velekou kwapuna, kamonagi kwapuna, e bapatiso kwapuna. \v 6 Palagu maki kwapunamo etaluna, e ia ita maparara Tamara; ia kamu taunilimalima maparara atarai etaluna, egita-tagorana, taunilimalima maparara nuganugarai einaguluna, taunilimalima maparara aorai etaluna. \p \v 7 Ita kwapurakwapura Keriso na ewareware-venirato, ia gena vega-nama gelegelenai pene venira netiwato. \v 8 Vovetaina gaurai Puka Veagana aonai Keriso valina evetaina ekilagiana, \q1 “Ia kupai everageto aonai, \q1 tipura talimara maligoligora ia na evaikaurato, \q1 ne taunilimalima vega-nama gaura evenirato.” \m \v 9 Ekila, “Ia everageto,” ganina rakagau? Ekila, “Ia everageto,” na ita evega-riparana, Keriso ati everagetomo. Aikina. Ia tovotovonai tanopara kapulenai everigoto vou. \v 10 Everigoto talimana voa, geregana kupa maparara evanagirato, ia atagaina raimoraimonai everageto. Ia vovetaina everageto ganina, kupa e tanopara maparana ia na matotauna Palaguna na pene vega-vonua ulanana. \v 11 Ia matotauna na reketa apostolo inaguluna evenirato, (eekalesia vega-rugana inaguluna), reketa peroveta inaguluna evenirato, reketa evanelia inaguluna evenirato, reketa ekalesia gitatogona inaguluna e Palagu gena kila vevega-ripagina inaguluna evenirato. \v 12 Voinagulu evenirato ganina taunataunana, Palagu gena taunilimalima veagara pene kala-maavura, gena inagula pia kalara, e Keriso tauniparana pia vega-ruga-gitakaua, \v 13 pene ago, ita gera kamonagi e gera aoneka Palagu natuna genai piave kamu e pita kwapuna taunatauna, ne pita kamu-gitakau, e Keriso gena kala e maguli maparana maki ita na pita vaia. \p \v 14 Ne vorauparai ita ati melo ralarala vetaira, e vevega-ripa irauirau na e taunilimalima geria aoneka opakaura na e tugamagi rakavara na ragaina pene opa-agora e ragaina pene opa-maira; noowane gati agina e akuna ekwarivoana vetaina. \v 15 Na ita ulamagi ai kila taunatauna pita kilagia, pe Keriso gena maguli aonai gaura mapararai pita kamu. Keriso ita ereparana. \v 16 Keriso taunipara repana, taunipara maparana ia gena tiavu ai ragana kwapurakwapura ia na etaorato kapurai geinaguluna. Ia gena tiavu ai tilivu evega-kalakau-gaokarana walowalora na tiliga tilivura evega-kalakaurana, e evega-kalakau-kikitalirana. Na voanana taunipara ragana irauirau taunipara aonai kwapurakwapura geria inagulu gekalaana, ne taunipara ekamuna, e maveulamaginai matotauna ekamuna. \s1 Palagu gena taunilimalima geria maguli rauparana \p \v 17 Ganina voa, au aririwana, ekila ana varami Velekou aranai. Au geku ririwa kamuna, gomi mukunai roe wagemagulina talimara geria maguli ai ragaina pio maguli. Kwalana ira geria tugamagi ati ganira gaura geriai getaorana. \v 18 Ira geria tugamagi mukuna kaikolo, pe ati geria tugamagi-ilu rauparara. Palagu gena maguli ai maki ira mulimuli ai getaluna, kwalana ira ati ripara aora vekanagavu gaurai. \v 19 Ira kala namara mamilagira e kala rakavara mamilagira maki ati gemamilagi-vagirana. Ira matotura geveveni-piatogato rakava gena, kala kawakawa raupararai gemagulina e mata-poraga kalara geulamagi-kamuana. \p \v 20 Na gomi na Keriso gena maguli ati vovetaina goripaato. \v 21 Gomi na ia valina gokamonagi-taunataunaato, e Iesu gena maguli aonai kila rorirori Iesu genai emiana gevega-ripamito. \v 22 Gevega-ripamito talimara gekilato: Gemi maguli kunera pio piatogara, rapuga kunera gopiatogarana vetaina. Voo talima kunena gekilagiato. Ia gau reketana geopaana, veririwamagi rakavarai erakava-kwaikwaina. E ia pio piatogaa. \v 23 Pe gemi tugamagi maparana pene aleva-waia. \v 24 E talima valiguna pio kopo-kaua, rapuga valiguna goligo-kauana vetaina. Etalima valiguna Palagu gelegelena rorirori e veaga ekalaato. \p \v 25 Gaura pakurai gomi kwapurakwapura na kala opakaura gemi na pio tao-gerevagira, ne lagami talimara ria kila taunataunamo pio kilagi. Vovetaina pio kala, kwalana ita maparara taunipara kwapunamo ragana kwapura kwapura. \v 26 Pio paru, na kala rakava ragai pio kala; gemi paru garona ragaina pene rigoa. \v 27 Tiapolo paka ta ragaina pio venia. \v 28 Elemana talimana ragaina pene lema, na pene inagulu. Ia matotauna gimana na inagulu namara pene kalara, pe pene rawalira gaura kiatara ati geria e ati garia talimara pene venira. \v 29 Murumi na kila rakavara ragaina pia lakati. Na vevega-tiliga kilaramo pio kilagi, moira talimara veakavara ularana, pe pia kamonagi aonai, pia kwalimu. \v 30 Palagu gena Veaga Palaguna aona ragaina pio vega-aovitivitia. Kwalana Veaga Palaguna Palagu gena vegailia gomi gemi ai etaluna. Voia ganina gomi ia gena. Nevegailia gomi gemi ai pene mia, pene ago, Palagu na gomi pene vega-maguli-taunataunami tomanai. \v 31 Ao ginigini, paru e veaorakava vagi, vegolo e galama, e taunilimalima vega-rakavara tugamagira, e kila rakavara maparara gemina pio tao-gerevagira. \v 32 Taukavami ria pio venama veveni e pio veulamagi. Taukavami kwapurakwapura geriai kala rakavara gokalarana gaura pio tugamagi-piatogara, Keriso aonai Palagu na gemi rakava etugamagi-piatogarato vetaina. \c 5 \s1 Maekai pio talu \p \v 1 Gomi Palagu natuna, eulamgi-kamumina, gaura pakurai ia pio kulua. \v 2 Ulamagi ai pio maguli Keriso vetaina. Ita eulamagirato vetainai, matotauna tauniparana e gena maguli etao-rigoato ita ularana. Ia tauniparana vega-nama gauna ponana nama iwavagina gaunai evega-agoato, e Palagu gena vekapawai mamoenai evega-miaato. \p \v 3 Gomi Palagu gena talima veagami ai goagoto gaurai, koloa e vavine vegeno-agina e mata-poraga kilara, e kala mamilora kilara, e ririwamagi rakavara kilara gomi nuganugami ai ragaina pio kilagira. \v 4 Kila mamilora, kila kawakawa, e vegarevegare rakavara maki ragaina pio kilagira, kwalana egaura ati nanama, na gomi Palagumo pio vega-namaa. \v 5 Kwalana gau kwatunamo pio ripaa: Koloa e vavine vegeno-agina talimana, e kala mamilora ekalarana talimana, ririwamagi rakava talimana e Keriso e Palagu geria Basileiai ia ati voina e ati gena kapu. Ririwamagi rakava kalana noowane kaivakuku aliruputali-venina kalana vetaina. \p \v 6 Taunilimalima geria opakau kilarana ragaina pia opami, kwalana Palagu gena paru kamuna nekala galamarai gekaroveravena talimara atarai pene vega-matagaia. \v 7 Gaurai vovetaina gekalana talimara ria ragaina pio kako. \v 8 Gomi kunenai maki mukuna kaikolo talimara, na ewagumona gomi Velekou aonai maeka talimara. Gomi maeka natuna, pe maeka magulinai pio talu e pio laka. \v 9 Maeka vuavuana kala namara e tugamagi namara, kala rorirorira, e kila taunatauna e maguli rorirorira aorai gemiana. \v 10 Velekou na raka maguli e raka kala eririwa-kamurana pio tavura, e pio ripara. \v 11 Mukuna kalara e inagulura vuavuara ati nanama gaurai, ragaina pio kalara e ragaina pio inagulu-agira. A gomi na vokala e inagulu pio vega-matagaira rakava kalara. \v 12 Kwalana ekaroverave talimara na rakagau gekala-veavugarana, vogaura kilagikilagira manugaragera. \v 13 Na maeka na vogaura maparara evega-matagai-gitakaurana, gaurai kolemara taunataunara gematagaina, \v 14 kwalana maeka na vou vogaura kolemara taunataunara evega-matagairana. Vovetaina gaurai gera kila taa na netina, \q1 “Roe noomaituna talimamu ono kero! \q1 Kwarega na ono kuliiti-wai! \q1 Pe Keriso na pene waetalimi.” \p \v 15 Gaura pakurai, gemi kala rogora pio tolera, kawa talimara vetaira ragaina pio kala, na aoneka talimara pio kulura. \v 16 Gemi maguli maparana pio inaguluagi-gitakaura, kwauta vagi ragaina pio piatoga-kawaa, kwalana etomara e toma rakava kwaikwaira. \v 17 Ganina voa, ragai pio kala-kawakawa, na Velekou gena ririwa rakagau, voira pio tugamagi-ilura, pe pio ripara. \v 18 Wain ragaina pio niu-akauvanagi, neeveakawamuna nea. Vokalana gemi maguli pene vega-rakavaa. A gomi Veaga Palaguna na pene vega-vonuvonu-ragemi. \v 19 Taukavami Salamo ai e Palagu vega-ragena marirai e Veaga Palaguna na evenimina marirai pio vega-vegupura. Pio mari e aomi maparara maverererai Velekou pio vega-ragea. \v 20 Vanagivanagi gera Velekou Iesu Keriso aranai Tamara Palagu pio vega-namaa gaura maparara pakurai. \p \v 21 Taukavami kapulerai pio maguli, vovetaina pio kala voo Keriso pio nugagi-ragea. \s1 Garegare e marumaru \p \v 22 Garegare Velekou gena vegitatago kapulenai gotaluna vetaina, garawami geria vegitatago kapulerai pio maguli. \v 23 Kwalana maru garawana gena repa, Keriso ekalesia gena repa vetaina. Keriso ekalesia gena vevega-maguli. Ekalesia Keriso tauniparana. \v 24 Vega-gelegelena ekalesia, Keriso gena vegitatago kapulenai etaluna vetaina, gare maki garawaria geria vegitatago kapulerai pia talu gau mapararai. \p \v 25 Maru, garawami pio ulamagira, Keriso na ekalesia eulamagiato gelegelenai, ne ia pakunai Keriso matotauna gena maguli etao-rigoato. \v 26 Keriso vovetaina ekalato, ekalesia pene vega-veagaa, gena taunilimalimai pia ago ulanana. Ia gena kilana e nanu na eguligiato, e evega-veagaato. \v 27 Keriso matotauna wailana ekalesia ralemana kamuna na penema vega-ruga-talia ulanana. Ne ekalesia ia wailanai pene ruga, genai milo kiata vagi maki aikina, kopi makuku makukuna vetaina maki aikina, rakava geria na kiata maki aikina kinavagi. Na ekalesia Keriso wailanai veaga e vega-verauleana girina kiata vagi maki aikina kinavagi pene ruga-tali. \v 28 Eraupara kwapunai maru na garawaria pia ulamagira. Pia ulamagira matotaura tauniparara geulamagirana gelegelena. Garawana eulamagiana maruna ia matotauna maki eveulamagina. \v 29 Kwalana maru ta matotauna tauniparana vega-rakavana ati eririwana, na egupuana e egitatago-gitakuana, Keriso na gena ekalesia ekalaana vetaina. \v 30 Kwalana ita ia tauniparana ragana. \v 31 (Maru e gare taunipara kwapuna, Puka Veagana na ekilagiana, netina,) “Voia pakunai maru na tamana e tinana pene raokwanira, ne garawana genai pe taura ruala pia taunipara kwapuna.” \v 32 Ekila e maguli e veavuga, ganina kamu iwavagi. Au na Keriso e ekalesia geria vegarawa akilagiana. \v 33 Na maana kila: Gomi kwapurakwapura maki garawami pio ulamagira, matotaumi tauniparami goulamagirana vetaina. Gare na maki garawami pio nugagi-ragera. \c 6 \s1 Natu e tama e tina \p \v 1 Natu, tamami e tinami karora pio kamonagira Velekou aonai, kwalana voia voo rorirori. \v 2 “Tamamu e tinamu pono nugagi-ragera,” kwalana eia e rova kunena makilagavuna: \v 3 “Pe gemu talu magulina pene nama e etanoparai gemu maguli pene rau.” \p \v 4 Tama e tina natumi ragaina pio vega-parura, na Velekou gena vevega-ripa kilara e vegavutina kilara pio venira. Pe vokila e vokala pia kwalanara geria maguli tomara mapararai. \s1 Inagulu talimara ati voira talimara e geria kamura \p \v 5 Inagulu talimara ati voira talimami, mavenugagi-ragemi e makalimina tanoparai gegita-tagomina talimara karora pio kamonagira. Gomi gegita-tagomina talimara nea maaomi maparara na pio kamonagi-venira, Keriso aomi maparara na pogoro kamonagi-venia gelegelena pio kamonagi-venira. \v 6 Talima reketa gegita-tagorana talimara aora ia vega-namara ularana wailarai geinagulu-gitakauna, na gegita-tagorana talimara gelaka-muligina ira ati geinagulu-tiligana. Ira geria kalai ragaina pio kala. Gomi Keriso gena vetugunagi talimara pakurai, maaomi maparara na Palagu gena ririwa pio kalaa. \v 7 Aomi maparara manamara ria vetugunagi pio ago-veni, Velekou genai pogoro kalaa vetaina, na ati talima geriai. \v 8 Kwalana ripami, Velekou na gemi inagulu namara gokalarana voira kwapurakwapura pene venimi. Lewana gomi inagulu talimana ati voina talimami pa pakai e maguli namanai gotaluna talimami, na gomi kwapurakwapura voimi pene venimi vegata. \p \v 9 Gomi vegitatago talimami maki, gemi inagulu talimara ati voira talimara melora geriai kala namara pio kalara. Kala metaura e vega-kalira kalara geriai ragaina pio kalara, kwalana gomi ripami, ia e gomi egita-tagomina Velena kamuna kupai etaluna. E maki ripami, ia na taunilimalima geria maguli ragearai ati etugamagirana, ia genai taunilimalima maparara gelegelemo. \s1 Vetali rapugara \p \v 10 Geku kila ikana ea: Pio tiliga Velekou aonai, e Velekou gena tiavu na pene vega-tiligami. \v 11 Palagu gena vetali rapugara maparara pio rogagira, pe Tiapolo gena aoneka navugara opakaura ekalarana aonai, pio tiliga, pe pio vega-waira. \v 12 Kwalana ita ati taunilimalima tavetalirana. Aikina. Ita gevegita-tagona palagura kamura, e geria rorirori kamu palagura, e etanopara mukuna gegita-tagoana palagura, e palagu rakavara galagala vagi kupa kapulenai getaluna palagura tavetalirana. \v 13 Gaura pakurai Palagu gena vetali rapugara maparara na pio verapuga, pe toma rakava kwaikwaina pene vogomai, gomi pio ruga-gaugau vegata, e inagulu maparara pio kala-gatura mulinai, gomi roe wapio ruga-gaugau. \p \v 14 Pe, pio ruga-gaoka, evetaina pio verapuga: Kapami ai kila taunatauna pio kapa-kaua, kapa gauna kapami ai gokapa-kauana vetaina. Kala rorirori kopa kougavuna ulanana, auri rapuga vetaina kopami ai pio rogagi-kaua. \v 15 E gagemi ai maino valina namana pio piaa kalana pio kalaa, tamaka gokalarana vetaina. \v 16 Voira mulirai kamonagi getina pio gapi-itia, voanana Tiapolo gena kala rakavara na pene tarakimi tarakira makalova kalovara pio kou-waira e pio gunura ripa. \v 17 E vevega-maguli pio gapia, repami palenai pio vega-agoa. E Palagu gena kila pio gapi-itia vetali kativana vetaina. Palagu gena kila Veaga Palaguna gena vetali kativana. \p \v 18 Veaga Palaguna gena tiavu aonai pio rapali-vanagivanagi. Gemi rapali ai rapali rauparara irauiraurai pio rapali e gemi ririwa gaura maparara pio nogira. Matotaumi maki rogomi pio vetole e rakava pio vega-waira, e Palagu gena taunilimalima veagara maparara atarai pio rapali-vanagivanagi. \v 19 Au maki ataku ai pio rapali. Pe ana kila ulanana, muruku pana gavalagia, Veaga Palaguna na kila pene veniku, pe eVali Namana veavugana ati kalikuna taunilimalima pana varara. \v 20 Au na eVali Namana ea pana piaa talimaku. E au eVali Namana pakunai tipura numanai mateiniku ataluna. Pio rapali, pe Palaguna pana kilagia netina gelegelenai, ati kalikuna pana kilagi-matagaia. \s1 Kila ikana \p \v 21 Taitikas ita walakavara namana ta ia magena veraramani Velekou aonai. Gaura mapararai, au rakavetaina ataluna e rakagau akalana valira maparara pio ripara ularana, pe Taitikas na vou pene wati-varami. \v 22 Au na ia vovetaina gaurai atugu-watiana. Pene wati, pe ai gema talu magulina enai rakavetaina pio wati-ripara, e pene wati-veakwalimumi. \p \v 23 Maino walakava maparami gemi ai pene mia. Tamara Palagu e Velekou Iesu Keriso geriana evogomaina ulamagina e kamonagina maki walakava maparara gemi ai pene mia. \v 24 Palagu gena vega-nama kamu, e gera Velekou Iesu Keriso ati eaikina ulamagina na geulamagiana talimara maparara atarai pene mia.