\id MAT Kharam: Bible Translation 1st Edition. \ide UTF-8 \ide Unicode (UTF8) \h Matthew \toc1 MATTHEW Dungjuiya Chongkahoi \toc2 Matthew \toc3 Matt \mt1 MATTHEW \mt2 Dungjuiya Chongkahoi \imt1 Chonglamsaat \ip \bk Matthew dungjuiya Chongkahoi hi\bk* Inzootna Kathar larik mili karra Jisu Christa ringkhuo jarra kamalar inkhat kha eii. Inmani ngaihi “Gospel” hiwa tinachu “Chongkahoi” tia injetna. Hiwangai hi Jisu thisuonuk, Matthew in, Mark in, Luke in khat-um John in inleimajia. Matthew dungjuiya chongkahoi hi angnikhuo tak ah inmajiame ti kasing-kathei ngai'n jetmu, takkha hiwahi Christa inneisuo kum 60 pheiwei khan lei-echa. Khat-um huwa munna inmajiame ti-um jetmu, takkha katamkhat in Palestine khat-um Jerusalem khuopuiya lei-ete tia inngaidon. \ip \bk Matthew kamajiapa hi\bk* Jisu'n ama siamruoi ka-esik ah akoima, ama hi rampar kakhom inkhat alei-eii. Ama hi araming Levi tia um in-injetna. Matthew hi Tirton soomleini karra inkhat kha eii halli ama'n Jihudi larik kateelngai sik ah imajia eii. Hiwahi Inzootna Maruo Pathian chong chongmun 60 chungtiang inthiangnga nimu mator. Ama'n ingaidon imalarzoot khachu ama jarra inleirilsuok jei Jisu hi Messiah eii, Pathian ikadang kanasanpa eii tihi eii. Matthew innum Pathian rengram jarra katamma aleimajia. Messiah in nuoipilchung rengramma reng hong esik eii tia Jihudi ngai'n inleingaidon. Matthew in kalok ah in-engpuina khachu, Pathian ratha rengram khachu ngamna khan eii tia alei. \ip Matthew dungjuiya chongkahoi hi Inzootna Kathar phutnasik akatha larik inkhat eii, ajarchu hiwahin Inzootna Maruo chongmun ngai rakip kha inchel. Hiwahin Inzootna inni ngaikha aminjom. Kasing-kathei ngai innum Moses larik ngai tichu Inzootna Maruo larik ma-insa ranga ngaikhale Matthew omchan hi innaithei tia inlei. Jisu'n Chingnga iminchu Pathian chong (Matthew 5-7) hile Moses diangnga dan ipe khale minkhi acha (Innidan 19:3-23-33). \iot Asuungnga kaom Chong \io1 1. Matthew in chongkahoi hi Jisu Christa innei khat-um Jisu chuon jarra aphut \ior (1–4) \ior* \io1 2. Matthew in Jisu chuon khat-um ama minchuna katamkhat kha arilcheen \ior (5–25) \ior* \io1 3. Matthew juoheknatiang khan insaangkhet ah Jisu chuon, athina khat-um ahongringna jarra eii \ior (26–28) \ior* \c 1 \s1 Jisu Christa Pilepu ngai \r (Luk 3:23-38) \p \v 1 Abraham khat-um David sapa Jisu Christa, pilepu ngai ramingrui kha hingaihi eii. \p \v 2 Abraham in Isaac anei; Isaac in Jacob anei, Jacob in Judah khat-um ama unai ngai anei; \v 3 Halli Judah le anumei Tamar in Pharez khat-um Zerah innei, Pharez in Hezron anei, Hezron in Ram anei, \v 4 Ram in Amminadab anei, Amminadab in Nahshon anei, Nahshon in Salmon anei, \v 5 Salmon li Rahab in Boaz innei, Boaz li Ruth in Obed innei, Obed in Jesse anei, \v 6 khat-um Jesse in Reng David anei. \p Uriah numei leika-e kha David in aneiya Solomon inleinei; \v 7 Solomon in Rehoboam anei, Rehoboam in Abijah anei, halli Abijah in Asa anei, \v 8 Asa in Jehoshaphat anei, Jehoshaphat in Joram anei, Joram in Uzziah anei, \v 9 Uzziah in Jotham anei, Jotham in Ahaz anei, Ahaz in Hezekiah anei, \v 10 Hezekiah in Manasseh anei, halli Manasseh in Amon anei, Amon in Josiah anei, \v 11 halli Josiah in Jechoniah le a-u anai ngaikha Babylonna raalringnga insurra inruoi pheiweikhan inleinei. \v 12 Halli Babylonna inruoi suonuk Jechoniah in Shealtiel anei khat-um Shealtiel in Zerubbabel anei, \v 13 Zerubbabel in Abiud anei, halli Abiud in Eliakim anei, Eliakim in Azor anei, \v 14 Azor in Zadok anei, khat-um Zadok in Achim anei, halli Achim in Eliud anei, \v 15 Eliud in Eleazar anei, khat-um Eleazar in Matthan anei, halli Matthan in Jacob anei, \v 16 halli Jacob in Mary ruothar Joseph anei, Mary hi Christa Jisu nu eii. \p \v 17 Khanthoa, Abraham makheiya David katunghi khang soomleimili eii, David makheiya Babylon raalringnga inruoi katung khang soomleimili eii, khat-um khamakheiya Messiah innei katung khang soomleimili eii. \s1 Jisu Christa Innei \r (Luk 2:1-7) \p \v 18 Jisu Christa hi hinthoa inleinei. Anu Mary hi Joseph sik ah inleibiak, takkha inmani moi inruoima, Ratha Inthiangnga inphut ama'n nai awonjei ti inleijetjei. \rq Luk 1:27\rq* \p \v 19 Aruothar Joseph hi mikatha akatuun katho miring inkhat ejarra, ama'n Mary hi mipui maikuungnga minjakzoot mak ah ruuk ah inthenpui nasik alei-ngaidon. \v 20 Ama'n hiwa jarra angaidon laikhan, Pumi marwaan tirton inkhat ama ramangnga inlarra ati, “David sapa Joseph, nanumei Mary hi kaneisik chimaro. Ama naiwon hi Ratha Inthiangnga inphut eii. \p \v 21 Ama'n sapa inkhat aneisik eii, halli nang in araming Jisu tia naphuo sik eii, ajarchu ama'n ami ngaikha inmanu ah inphut akatansik eii.” \rq Luk 1:31\rq* \p \v 22 Pumi khan Pathian chongkachoi ngai diangnga ileiril ngaikha inthiangnga atungnasik hiwa rakip hi tuun asuokjei. \p \v 23 “Enru, inthiang nungaak inkhat in nai lawonta sapa inkhat aneisik eii, halli ama ramingkha Immanuel tia inkoi sik eii” (hiwa tinachu, “Einile kaom suom Pathian tina eii” ). \rq Isa 7:14\rq* \p \v 24 Joseph in ahong inthei pha Pumi marwaan tirton ileiti angnga ama'n Mary kha anumeiya aneijei. \p \v 25 Takkha Mary in sapa kha aneimak laiseng khan Joseph in amale lei-inchunpui mak, halli Joseph in ama raming kha Jisu tia aleiphuo jei. \rq Luk 2:21\rq* \c 2 \s1 Nisuo tiangnga inphut Mi kasingngai Kahong \p \v 1 Herod in Reng achanglai, Judea ramsuungnga kaom Bethlehem khuopuiya Jisu hi innei suopha, nisuo tiangnga arsi larik kathei mi ngaikhan Jerusalemma inhongnga, \v 2 inhongrakel, “Jihudi ngai sik ah innei reng naiteii kha hun omme? Ajarchu keini'n nisuo tiangnga ama arsi kha kinmu khat-um keini ama chubei kathosik ah kinhong eii.” \p \v 3 Reng Herod in hiwa chonghi ajetpha, amale Jerusalemma kaom miring rakip inmalung aleipoong. \v 4 Ama'n thiampu kalian rakiple dan karu ngaikha akoichunna inmani diang, “Christa hunme inneisik?” tia aleirakel. \p \v 5 Inmani'n amadiang inleimasang, “Judea ramma kaom Bethlehem khuopui khan eiiz” “Ajarchu Pathian chongkachoipa khan hintia aleimajia: \q1 \v 6 ‘E Judah ramma kaom Bethlehem, \q2 Nangchu Judah Reng waikaroon ngai karra akasiinkhet kha emakche; \q1 ajarchu kami Israel ngai lamkakei inkhat kha \q2 Nang diangnga inphut alahongsuok sik eii.’ ” \rq Mic 5:2\rq* \p \v 7 Khawa jarra Herod in nisuo tiangnga kasing-kathei ngaikha ruuk ah akoiya angtikpha tak khanme khawa Arsi kha kasuok tikha inmani diang katha ah ajetjei. \v 8 Khawasuo khan ama'n inmani kha Bethlehem tiang aleitirra, “Nangni'n si-inlang naiteii jarra katha ah entok inlang ningmu pha kei um kasiya chubei katho nasik keidiang naminjetru aleiti.” \p \v 9 Inmani'n Rengchong kha inrangaiya insijei, halli enru, nisuo tiangnga inleimu arsi khan naiteii omna chungnga ahongngir maklaiseng inmani matiang asijei. \v 10 Inmani'n arsi kha inmupha, karok khan aleisip. \v 11 Inmani'n Innsuung kha inluut ah, naiteii khan anu Mary le inleiom inmupha, kemurkhup inthep ah inmani'n chubei inleithoa inkutchoi ngai inmalongnga, Soonna, Berou, khat-um myrrh, inkeisuoa amadiang kutchoi inleipeii. \p \v 12 Khawasuo khan Pathian in inmani kha Herod diang kirkhaimaru tia inramangnga aminjet ah inmani'n lam khattiang inrouwa inramtiang inleikirjei. \s1 Egypt ah Intaan \p \v 13 Inmani'n inmathaanna insi suonuk, enru, Pumi marwaan tirton inkhat Joseph ramangnga inlarra ati, “Intheiro, naiteii khat-um anu ruoi-inlang, Egypt tiang taanru, kei'n khawa munkha mathaanru katimak laiseng khawakhan omru, ajarchu Herod in naiteii kha thatnasik ah ahong entoksik eii.” \p \v 14 Joseph in zaankhan intheiya, naidoong le anu kha aruoiya, Egypt tiang inleisijei, \p \v 15 Pumi'n Pathian chongkachoipa diangnga iril kha, “Kei'n Kasapa kha Egypt makheiya kakoi” tikha huuitungnasik Khawa munkhan Herod thimaklaiseng aleiom. \rq Hos 11:1\rq* \s1 Naipang Ngai Inthat \p \v 16 Halli Herod in nisuo tiangnga kasing-kathei ngai'n ama diang maleisei innathojei ti ajetpha, araangtheiya, arsi larik kathei ngaidiang inthiangnga ijet dungjuiya Bethlehem khat-um akoolla kaom ramsuungnga pasal naiteii kumni makheiya nuoitiangnga kaom rakip hi chong apeya aleimithat. \p \v 17 Hinthoa Pathian chongkachoi Jeremiah ileiti kha huuitungjei: \q1 \v 18 “Ramah ah rasa inkhat inleijet, \q2 khawa kha kapoongthei kachap rasa eii. \q1 Rachel in asa ngaisik achap; \q2 ama kha matheemtai matormu, \q2 ajarchu inmani inthisuojei.” \rq Jer 31:15\rq* \s1 Egypt ah inphut Inheikir \p \v 19 Herod thisuo nuk, enru, Egypt ah Pumi marwaan tirton inkhat in Joseph ramangnga inlarra ati, \v 20 “Intheiro, naiteii li anu kha ruoi inlang, Israel ramtiang heikirtaro, ajarchu naiteii kha thatsik katho inmani ngaikha inthijei.” \v 21 Khawa jarra Joseph intheiya, naiteii li anu aruoiya, Israel ramtiang inheikirjei. \p \v 22 Takkha Joseph in Archelaus hi apa Herod rathuulla Judea Reng ejeiti ajet ah, khawa munkhan kasisik aleichi. Halli Pathian in aramangnga kheella amindik ah ama'n Galilee ram khattiang aleisijei, \v 23 Pathian chongkachoi ngai'n inleiril, “Amahi Nazareth mi intisik eii” intikha huuitungnasik ah Ama'n Nazareth inti khuopui khan ahong-omjei. \c 3 \s1 John Baptist chongril \r (Mk 1:1-8; Luk 3:1-18; Jn 1:19-28) \p \v 1 Khawapha takkhan John Baptist in Judea neelramma aheisuok ah chongril aleiphut, \p \v 2 “Manu ah inphut ningmalung thuultaru,” “Ajarchu marwaan Rengram kha anaijei!” \rq Matt 4:17; Mk 1:15\rq* \p \v 3 Ajarchu Pathian chongkachoi Isaiah in ileiril kha, \q1 “Neelram ah Mi inkhat in akheek, \q2 ‘Nangni Pumi sik ah lam boolru; \q2 Ama lamkha mintuunru!’ ” tia irilkha John hi eii, \rq Isa 40:3\rq* \p \v 4 John apumtak Salaileem mulla inbool puondiar aleitho; ama'n sawun koongkhit akoongnga aleikhit, halli ama bak-inchu khaisor li ram khuoining alei eii. \rq 2 Reng 1:8\rq* \p \v 5 Jerusalemma inphut, Judea rampumpui, khat-um Jordan Tuidung sirra kaom mipuingai amadiang inleihong. \v 6 Inmani'n inmanu inrilsuok ah, khat-um ama'n inmani Jordanna baptize aleitho. \p \v 7 John in Pharisee le Sadducee ngai baptize thonasik inheiwa amupha khan, inmani diang ama'n ati, “Nangni Maruul sangai akahongsik Pathian rachaakna akajuosik makheiya taanru tia tu-in nangnidiang narilpiya me? \rq Matt 12:34; 23:33\rq* \p \v 8 Manu ah inphut ningmalung thuulna kanaminmu sik chuon ngaikha thoru, \p \v 9 Keini kinpu Abraham om keengnga poongraalna ah inphut taansuok mator kinte ti-inlang ngaidonmaru, ajarchu kei'n nangni diang kati, Pathian in hiwa lung ngaihin Abraham sangai amin eii mator! \rq Matt 12:34; 23:33\rq* \p \v 10 Tuuntak hin thingkuung ngaikha tukpur nasik rei kha insuuk ah omjei; khawa jarra kara katha kakaramak thingkuung rakip kha intuk khiak ah mei suungnga indeeng luutsik eii. \rq Matt 12:34; 23:33\rq* \p \v 11 Malung thuulna jarra kei'n nangni tuiya baptize kanatho, takkha kei kanuk ah akajuopa khachu keineek ah alok, keichu ama Hureikhaang kachoi sik um rahoi suokmong, Ama inchu nangni Ratha Inthiang li meiya baptize anathosik eii. \v 12 Ama'n saangzaapna kha akut ah achoi khat-um asaang kha inthiangnga zaapthiangta Ama'n saang ngaikha asapang suungnga athunsik eii, takkha arasi ngaikha akathimak mei suungnga adeengluut sik eii.” \s1 Jisu Baptize thona \r (Mk 1:9-11; Luk 3:21,22) \p \v 13 Khawa phakhan Jisu'n Galilee makheiya John diang Baptize intho nasik Jordan katung aleihong. \v 14 Takkha John in zootmak ah aheiti, “Nang in kei kha baptize nanatho sik keeng,” “takkha nang in keidiang nahong bejei?” \p \v 15 Halli Jisu'n aleimasang, “Tuunna sikchu nazootpi diro, ajarchu Pathian imanuom rakip kha hintho ah eini'n nithosik eii.” khawa jarra John in aleizootpi jei. \p \v 16 Jisu baptize atholi, tui makheiya ahongsuok jei, halli marwaan kha inlongjei, halli Pathian Ratha kha wathu angnga juochumma ama chungnga ajuochong kha aleimu, \p \v 17 Halli marwaanna inphut rasa inkhat in ajuoti, “Hiwahi kei'n kiminriang khet kasapa kha eii, ama chungnga kamalung atai.” \rq Inphut 22:2; Minpkla 2:7; Isa 42:1; Matt 12:18; 17:5; Mk 1:11; Luk 9:35\rq* \c 4 \s1 Jisu Matheemna \r (Mk 1:12,13; Luk 4:1-13) \p \v 1 Khawasuo Ratha khan Jisu kha neelramma Seitan in matheem nasik aruoi jei. \rq Heb 2:18; 4:15\rq* \p \v 2 Halli suun li zaan nisoommili bu angeipha, Jisu awon ahongchaam jei. \v 3 Akathamak Seitan khan ama diang ahongli ati, “Nang Pathian Sapa kha na-e inchu, hiwa lung ngaihi waipool uolru ti-inlang chong pero.” \p \v 4 Takkha Jisu'n aleimasang, “Chong inthiang in ati, ‘Waipool bitkhan miring ngai'n ring matormu, takkha Pathian murra kasuok chongramol ngaikhan inring sik eii.’ ” \rq Innidan 8:3\rq* \p \v 5 Khawasuo khan akathamak Seitan in Jisu hi Inthiang Khuopui khan aruoiya, Biak-inn insaangkhet chungnga aminngirra, \v 6 ama diang ati, “Nang Pathian Sapa kha na-e inchu, natheinuo ah inchoomthaak ro, ajarchu chong inthiang in aril, \q1 ‘Pathian in nang jarra ama tirton ngaidiang chongpeii apesik eii; \q2 nakeii kha lungnga intook maknasik, \q2 inmani'n nangkha naleipom inte.’ ” \rq Minpkla 91:11,12\rq* \p \v 7 Jisu'n ama diang amasang, “Hiwahi um chong inthiang in ati, ‘Nang in Napumi Pathian kha madan in enmaro.’ ” \rq Minpkla 91:11,12\rq* \p \v 8 Khawasuo khan akathamak Seitan in insaangtak chingbungnga aruoiya nuoipilchung rengram rakip le inmani rakip poina ngaikha ama diang aleiminmu. \v 9 “Nang in keihi kemurkhup thep ah chubei nanatho inchu,” “Kei'n hiwangai rakip hi nang kanapesik eii” Seitan in ati. \p \v 10 Khawapha Jisu'n aleimasang, “Siro, Seitan! chong inthiang in ati, ‘Napumi Pathian bitkha chubei thoro halli sepa thoro!’ ” \rq Minpkla 91:11,12\rq* \p \v 11 Khawapha akathamak Seitan khan Jisu kha alei mathaanjei; halli marwaan tirton ngai'n injuo ah ama kha inleisanjei. \s1 Jisu Galilee ah Achuon Phutna \r (Mk 1:14,15; Luk 4:14,15) \p \v 12 John hi mikhumna ah indajei ti Jisu'n ajetpha, Galilee tiang aleisijei. \rq Matt 14:3; Mk 6:17; Luk 3:19,20\rq* \p \v 13 Ama'n Nazareth amathaanna, Zebulun li Naphtali ram Galilee tuidiil koolla kaom khuopui Capernaumma asiya ajuo omjei. \rq Jn 2:12\rq* \p \v 14 Hiwahi Pathian chongkachoi Isaiah diangnga ileiminril kha huui tungna eii, \q1 \v 15 “Zebulun ram li Naphtali ram, \q2 tuipui lamma kaom Jordan raalkhat tiang, \q2 Zaatlop ngai ram, Galilee! \q1 \v 16 Aziingna ah leikaom miring ngai'n \q2 war kalok kha inmujei. \q1 halli thina raliim ramma kaom ngai chungnga \q2 war kha ajuowar jei.” iti kha huui tungnasik eii. \rq Isa 9:1,2\rq* \p \v 17 “Ningmalung thuulru, ajarchu marwaan Rengram kha anaijei!” iti achong kha khawa pha makheiya Jisu'n karil aphut jei. \rq Matt 3:2\rq* \s1 Jisu'n Ngakasur mi Mili Ikoi \r (Mk 1:16-20; Luk 5:1-11) \p \v 18 Jisu'n Galilee tuidiil khamma aheiwapha, Peter intia inkoi Simon khat-um anaipa Andrew, ama'n unai inni tuidiil khan leen inwor kha aleimu, ajarchu inmani kha ngakasur in eii. \v 19 Jisu'n inmani diang ati, “Heiwaru, kei najuiru, halli kei'n nangni mi kasur naminchu kate.” \v 20 Khawapha takkhan inleen inda ah anuk inleijui jei. \p \v 21 Ama'n hin aheiwapha unai inni khat, James le John, Zebedee sa ngai, inpa Zebedee le inruoiya rakuong inkhat ah, inmani leen inboolla in-om aleimu, halli Jisu'n inmani aleikoi, \v 22 Khawapha takkhan inmani inrakuong khat-um inpa inda ah, ama nuk injuijei. \s1 Jisu'n Mipui Minchuna rilpina khat-um mindamna \r (Luk 6:17-19) \p \v 23 Khawasuo Jisu'n Galilee rampumpui khan asi ah synagogue ngaikhan aleiminchu, halli rengram jarra Chongkahoi ngai arilpiya, rirai rakip karoon mi ngai khat-um kanangai aleimindam. \rq Matt 9:35; Mk 1:39\rq* \p \v 24 Ama jarra chongngai hi Syria rampumpui kha alei-inthang jei, khawa jarra mi ngai'n ama diang akana, rirai rakip kana ah kapoong ngai: ratha kathamak kaluut, rikei karoon, apang kathi rakip inhong ruoiya Jisu'n inmani rakip kha aleimindam jei. \v 25 Galilee le Khuo Soom tiya injet (decapolis), Jerusalem, Judea, khat-um Jordan ram raaltiangnga inphut mipui katamtak in ama nuk inleijuijei. \c 5 \s1 Jisu'n Chingnga Iminchu \p \v 1 Jisu'n mipui ngaikha amuli chingtiang khan akaljei, halli in-ongnga ompha, Ama siamruoi ngai'n akoolla inlei-inchun, \v 2 halli ama'n inmani kha kaminchu aphut jei: \s1 Rawaan Katha ngai \r (Luk 6:20-23) \q1 \v 3 “Ratha ah kasuol kin-eii ti kajet ngaikha rawaan intha; \q2 ajarchu Marwaan Rengram hi inmanita eii.” \q1 \v 4 “Malung kapoong ngaikha rawaan intha; \q2 ajarchu Pathian in inmani alaminhoi sik eii.” \rq Isa 61:2\rq* \q1 \v 5 “Malung kadai ngaikha rawaan intha; \q2 ajarchu nuoipilchung hi inmanita esik asuok.” \rq Minpkla 37:11\rq* \q1 \v 6 “Chuon katuun sikbit ah wonchaam tuikaraal ngaikha rawaan intha; \q2 ajarchu Pathian in inmani kha alaminkhop sik eii.” \rq Isa 55:1,2\rq* \q1 \v 7 “Minriang kajet ngaikha rawaan intha; \q2 ajarchu Pathian in inmani diang aminriang sik eii.” \q1 \v 8 “Malung inthiang ngaikha rawaan intha; \q2 ajarchu inmani'n Pathian kha inlamusik eii.” \rq Minpkla 24:3,4\rq* \q1 \v 9 “Hoina daina sik ah chuonkatho ngaikha rawaan intha; \q2 ajarchu inmani kha Pathian sangai tia akoisik eii.” \q1 \v 10 “Chuonkatuun jarra inrachaak ngaikha rawaan intha; \q2 ajarchu Marwaan Rengram hi inmanita eii.” \rq 1 Pet 3:14\rq* \p \v 11 “Kei jarra mi ngai'n nangni innaran khat-um innarachaak, halli nangni chungnga kathamak rakip innanoon jei inchu nangni ningrawaan atha.” \rq 1 Pet 4:14\rq* \p \v 12 Hoiru khat-um rokru, ajarchu marwaanna nangnisik chuonthoman kalok kha inda, ajarchu nangni matiangnga leikaom Pathian chongkachoi ngaikha hinthoa inleirachaak. \rq 2 Khang 36:16; Chuon 7:52\rq* \s1 Machi khat-um War \r (Mk 9:50; Luk 14:34,35) \p \v 13 “Nangnichu nuoipilchung machi kha ning eii. Takkha machi khan al makjei inchu, khawa kha angtho-thoa nimin-al sik me? khawakha kalekjuonna mi ngai keiiya intou eleiya iteii um anemna ommakjei.” \rq Mk 9:50; Luk 14:34,35\rq* \p \v 14 “Nangnichu nuoipilchung pumpui war kha ning eii. Chingnga insak khuopui kha thup thamak.” \rq Jn 8:12; 9:5\rq* \p \v 15 Mi ngai'n sariakmei kha inminkaili kok nuoiya damu; khawa rathuulla sariakmei kechungnga indali, innsuungnga kaom mirakip munasik inminwar. \rq Mk 4:21; Luk 8:16; 11:33\rq* \p \v 16 Kha angnga mi ngai'n nangni chountho katha kha inmuwa marwaanna kaom ning Pa kha minpaak nasik nangni war kha mi ngai maikuungnga warrase. \rq 1 Pet 2:12\rq* \s1 Dan jarra Minchuna \p \v 17 “Kei'n Moses Dan khat-um Pathian chongkachoi ngai chongkha kaminmang sik kijuo eii tia ngaidonmaru, keichu kaminmang kijuo emong, takkha khawa ngai huui kamintung kijuo eii.” \p \v 18 Ajarchu kei'n nangni diang inthiangnga kiril hi eii. Marwaan li nuoipil ahek maklaiseng, Dan chongramol kasiin khet emakli wiarkhat bit um hiwarakip atungmaklaiseng inmangnuni.\f + \fr 5:18. \fr*\ft Hiwarakip atungmaklaiseng; \ft*\ft emakli hiwa minchuna rakip hi pui lahongtung sik eii \ft*\f* \rq Luk 16:17\rq* \p \v 19 Khawa jarra, tuka-ang inkhat in chongpeii karra akasiin khet inkhat kha amakoiya mi ngaidiang khajek kha thoru tia aminchu inchu marwaan Rengramma akasiin khet esik eii, Inkhattiang, tuka-ang inkhat in Dan kha ajuiya mi ngaidiang aminchu inchu, amakha marwaan Rengramma akalok khet esik eii. \v 20 Ajarchu kei'n nangni diang kiril hi eii, nangni chuontho katuun kha Dan ocha ngai khat-um Pharisee ngai neek ah kheella ningthomak inchu, nangni marwaan Rengram supluut luut nutun. \s1 Akaraang jarra Minchuna \p \v 21 “Mi ngai'n matiang khan inleiril kha nangni'n ningjetjei, ‘Mi thatmaru; tuka-ang inkhat in mi athat inchu achungnga chongtan kangar kha omsik eii.’ \rq Suok 20:13; Innidan 5:17\rq* \p \v 22 Takkha tuun kei'n nangni diang kati: tuka-ang inkhat in ama unai ngaidiang araang inchu\f + \fr 5:22. \fr*\fq araang inchu; \fq*\ft manuscript lekkhat achu ajar omleiya naraang inchu\ft*\f* chongtan kangar amusik eii, halli tuka-ang inkhat in a-u anai ngaikha ‘Anemna kaboi nang!’ tia akoi inchu ama kha Katar ngai maikuungnga inkeisuosik eii, halli tuka-ang inkhat in ka-am anemna kaboi nang atia akoi inchu chikaom meikhurra achulsik eii. \v 23 Khawa jarra nang in Pathian diang maichaam khan kutchoi nape siktiang na-u nanai ngai'n nachungnga angmekhat hoimakna kaom kha nahong ngaidon inchu, \v 24 nakutchoi kha maichaam ma-khan da-inlang, woikhat kirnook inlang na-u nanai ngai khale juo-inzoot naru, halli heikir inlang Pathian diang nakutchoi kha jopero.” \p \v 25 “Nang inhalpui mi inkhat in nang chungnga zootmak ah chongtanna munna anaruoi inchu, lamma ningsi lai innot ah inzootnaru, kha emak inchu ni-inhalpui ama'n nangkha chongkatanpa diang khan napeta, halli chongkatanpa in nangkha mikhumna kangaak ngaidiang napeta nang mikhumna khan nadasik eii.” \v 26 Kei'n nang diang inthiangnga karil, nang in ahekna napesik kasuok sial kha nape maklaiseng khawa munna inphut heisuok thanunijei. \s1 Zool-inthai jarra Minchuna \p \v 27 “Zool-inthai emaru, ‘inleiti kha nangni'n ningjetjei.’ \rq Suok 20:14; Innidan 5:18\rq* \p \v 28 Takkha tuun kei'n nangni diang kati, numeisa inkhat kha taksa manuom nakhan ka-en mi rakip in ama malungnga ama khale inruoiya zool-inthai kha ejei.” \p \v 29 Halli namit changtiang khan nangkha manu ah anamachul sik e-inchu, kel-inlang kalekjuonro! ajarchu napumtak kha meikhurra kaminluut sikneek ah nataksa saram inkhat kamang khan nang sik ah athawiai. \rq Matt 18:9; Mk 9:47\rq* \p \v 30 Nakut changtiang khan nangkha manu ah anamachulsik e-inchu, tan-inlang kalekjuonro! ajarchu napumtak kha meikhurra kaluutsik neek ah nataksa saram inkhat kamang khan nangsik ah athawiai. \rq Matt 18:8; Mk 9:43\rq* \s1 Sangram Inthenna jarra Minchuna \r (Matt 19:9; Mk 10:11,12; Luk 16:18) \p \v 31 “Hiwahi inleiril jei, ‘tuka-ang in anumei inthenpui inchu, inthenpuina chongmajia kha numeisanu diangkhan perase.’ ” \rq Levi 19:12; Teelna 30:2; Innidan 23:21 \rq* \p \v 32 Takkha tuun kei'n nangni diang kati: zool-inthai jarra elekleiya, mi inkhat in anumei inthenpui ngai asuok ah halli anumei khan inn aneinook inchu ama'n anumei kha zool-inthai amin ejei, halli numeisanu kaneinook mi kha um zool-inthai amin ejei. \rq Matt 19:9; Mk 10:11,12; Luk 16:18; 1 Cor 7:10,11\rq* \s1 Chongkhomaak jarra Minchuna \p \v 33 “Nangni'n, matiangnga mi ngai'n inleiril kha nangni'n ningjetjei, khachu ‘Nangni chong inkhitna kha makoi maru, takkha angme chongkhomaak ni-insaam kha Pumi diang khan thoro.’ \rq Levi 19:12; Teelna 30:2; Innidan 23:21\rq* \p \v 34 Takkha kei'n nangni diang karil: Chong ning inkhit pha chongkhomaak insaam maru, marwaan rakook inlang khomaak insaam maru, ajarchu hiwahi Pathian in-ongna eii, \rq Jam 5:12; Isa 66:1; Matt 23:22\rq* \p \v 35 emakli nuoipil rakook inlang-um khomaak insaam maru, ajarchu ama ke dana kha eii; emakli Jerusalem rakook inlang-um khomaak insaam maru, ajarchu akalok Reng khuopui kha eii. \rq Isa 66:1; Minpkla 48:2\rq* \p \v 36 Nalu ma-ou inlang khomaak insaam maro, ajarchu nang in samramol inkhat bit um minbang kate emakli minwom kate nimator emak. \v 37 Hintiro ‘Oh’ natili ‘Oh’ tiro emakli ‘Ngang’ natili ‘Ngang’ tiro. hiwa chungtiang heikasuok ngaisengchu Kathamak Mipa makheiya aheikasuok eii.” \s1 Phaphu luok jarra Minchuna \r (Luk 6:29,30) \p \v 38 “Hinna inleiti kha nangni'n ningjet, ‘Mit inkhat sik ah mit inkhat, ha inkhat sik ah ha inkhat.’ ” \rq Suok 21:24; Levi 24:20; Innidan 19:21\rq* \p \v 39 Takkha kei'n nangni diang kati, nangni'n akathamak mi kha phaphu luok maru. Tuka-ang inkhat in nangem changtiang kabeen inchu, nangem kaangkhat tiang um doupiro. \v 40 Halli tuka-ang inkhat in nang kha chongtanna khan anaruoiya nasongkol aleizoot ah chongkal inchu, ama diang khan napuonsil kha um leirase. \v 41 Khat-um tuka-ang rup inkhat in aphur kha nazootmak pumma mile inkhat naminchoi inchu, mile inni choipiro. \v 42 Tuka-ang inkhat in nang diang phur khat anani pha, ama diang khan pero, halli tuka-ang inkhat in phur khat apuukzoot pha, ama diang khan minpuuk ro. \s1 Ni-inhalpui ngai Minriang sik \r (Luk 6:27,28,32-36) \p \v 43 “Hinna inleiti kha nangni'n ningjet, ‘Na-indiang na-inwaipui ngaikha minriangro, ni-inhalpui ngaikha matirro.’ ” \v 44 Takkha tuun nangni diang kei'n kati: nangni inhalpui ngaikha minriangro, khat-um nangni kanaminpoong ngai sikbit ah nina neipiru, \v 45 Kha angnga marwaanna kaom ning Pa sangai kha ning esik eii, ajarchu ama'n akase li akatha ngai chungnga in-angnga ama'n kani aminsuok, halli mi katha li mi kathamak ngai sik um ruo aminsur. \v 46 Ajarchu nangni'n nangni kanaminriang mi ngaibit ningminriang inchu Pathian in nangni diang angtho-thoa thoman anapesik me? rampar kakhoom ngai innum khan intho emak abe! \v 47 Khat-um nangni'n ning-u ningnai ngaidiang bit khoya ningtho inchu, mi ngai diangnga nangni'n ang kakheel ningthome? zaatlop ngai innum khan intho emak abe! \p \v 48 Khawa jarra Marwaanna kaom ning Pa in pui itung angnga Nangni um puikatung kha eru. \rq Levi 19:2; Innidan 18:13\rq* \c 6 \s1 Pena jarra Minchuna \p \v 1 “Mipui maikuungnga inmani namu nasik ah nangni chuon katha ngaikha thomak nasik inringtheiru, khawakha ningtho inchu Marwaanna kaom ning Pa diangnga nangnisik thoman iteii um ommak.” \rq Matt 23:5\rq* \p \v 2 “Khawa jarra mi ngai naminpaak nasik akatha inleem ngai'n synagogues ah khat-um lampuiya intho angnga, nangni'n kutchoi ningpe pha malar maru. Kei'n inthiangnga nangni diang kati, inmani'n inthoman kha kahuuiya inralaang suojei.” \v 3 Nangni'n kaneimak ngaidiang kutchoi ningpe pha ningkut changtiang ningtho kha ningwei tiangnga ningkut in jetmarase, \v 4 Ajarchu ruuk ah kanamu ning Pa in nangni diang anape kirna sik ah; ningpe kha ruuk ah inpe erase. \s1 Nina jarra Minchuna \r (Luk 11:2-4) \p \v 5 “Nangni'n ningni pha, akatha omchan kathongai angmaru! ajarchu mi rakip in inmani inmu nasik ah, chubei thona inna khat-um lamraki ngaikhan inngirra kani inmanuom. Kei'n nangni diang inthiangnga kati, inmani'n inthoman kha kahuuiya inmujei. \rq Matt 23:5\rq* \p \v 6 Takkha nangnichu ningni pha, ning innsuung luutru, ning innkhar kha khar inlang, mit ah inmumak, ning Pa ama diang niru. Halli ruuk ah kanamu, ning Pa in nangni diang najuope kirte.” \p \v 7 “Halli nangni ningni pha, zaatlop ngai itho angnga anemna kaboiya inlet-inlet ah nikirmaru, ajarchu inmani'n kasoot ah inni kha inpathian ngai'n najetpite tia inngaidon. \v 8 Khawa jarra inmani angmaru, ajarchu nangni'n ama diang ningni maklai nangni sik ah angme insam kaom kha ning Pa in anajetpi. \v 9 Khawa jarra hintho inlang nangni'n niru: \q1 Marwaanna kaom kin Pa: \q2 Naraming kaya omrase; \q1 \v 10 Narengram juotung rase; \q2 marwaanna nalungdou intho angnga nuoipilchungnga inthorase. \q1 \v 11 Keini sik arei kaom bak le in awini napero. \q1 \v 12 Halli keini chungnga kamasial ngai kinrangaidam angnga, \q2 Keini itho masialna ngaikha narangaidamro. \q1 \v 13 Halli keini matheemna khan naminchulmaro, \q2 takkha Kathamak ah inphut keini nasanro. Ajarchu Rengram, ranak khat-um lurna-lianna ngaihi hektik kaboiya nangta erase Amen.” \p \v 14 Ajarchu “Nangni'n mi ngai intho masialna ngaikha ningngaidampi inchu, marwaanna kaom ningpa Pathian in nangni kha um anarangaidam sik eii.” \rq Mk 11:25\rq* \p \v 15 Takkha nangni'n mi ngai ningngaidam mak inchu, ningpa Pathian innum nangni itho masial ngaikhan narangaidampi nuni. \s1 Bu ngeijarra Minchuna \p \v 16 “Halli nangni'n bu ningngei phakhan, akatha omchan katho ngai angnga maisuo kapoong malarmaru. Ajarchu inmani'n bu kinngei ti mi rakip in namurasu tia kapoong meelsuo inmalar. Kei'n inthiangnga kati, inmani inthoman kha kahuuiya inmusuojei.” \v 17 Takkha nangnichu bu ningei pha, ninglu ah sariak kanoot ru halli ningmai phiaru, \v 18 halli ningbu ngei kha mi ngai'n jetmarasu, takkha mit ah inmumak ning Pa bit khan ajetsik eii. Halli ruuk ah kanamu, ning Pa in nangni diang najuope sik eii. \s1 Marwaanna Inchongna ngai \r (Luk 12:33,34) \p \v 19 “Inngeii li thir-ek ibakmator halli inruup ngai'n inmakoiya inmaruup mator neipilchung hin nangni sik ah neinaak bukmaru.” \rq Jam 5:2,3\rq* \p \v 20 Takkha inngeii li thir-ek inbak matormakjei halli inruup ngai innum inmakoiya inmaruup theimak marwaanna nangni sik ah neinaak kha inbuk ru. \v 21 Ajarchu naneinaak omna khan namalung um aomsik eii. \s1 Taksa sik ah War \r (Luk 11:34-36) \p \v 22 “Taksa sik ah meiserchu mit eii, khawa jarra namit atha inchu, napumpui kha war in asipsik eii, \v 23 takkha namit athamak inchu, napum kha kaziing in asipsik eii. Khawa jarra nasuungnga kaom war kha aziing inchu, angtuk chikaom tak ah kaziing mejei!” \s Pathian li Neinaak \r (Luk 16:13; 12:22-31) \p \v 24 “Tu inkhat innum karu inni suok ematornutun; ajarchu inkhat amatir li inkhatpa kha aminriang sik eii, emakli ama'n inkhat sik nangir li inkhatpa kha donnuni. Khawa jarra nangni'n Pathian li sialsum inni suok emator nutun.” \p \v 25 “Hiwa sik ah kei'n nangni diang kiril eii, nangni'n ringna sikbit ah angme baksik, angme insik halli puondiar sik jarra angme kinthosik ti-inlang ningmalung mindongmaru.” Ringkhuo khan bak li in neek ah halli nipum in puondiar neek ah kakheel emak abe? \v 26 Chungnga wa ngaikhi enru, inmani'n wor um wormu, aat um aatmu, halli sapangnga um bukmu, takkha marwaanna kaom ning Pa in inmani kha aminbak! nangnichu wa ngai neek ah aman katam emakchube? \v 27 Halli nangni tu inkhat in amalung minpoongli aringkhuo lekkhat kaminsei mator ningommabe? \p \v 28 “Halli puondiar jarra ang sikme malung poongna ningnei? Leiya rei ngaiso angtho-thoa inmoongme enru: inmani chuonnum thomu, pat um khermu, \p \v 29 takkha kei'n nangni diang kati, khachu Reng Solomon in inei neilenung rakip ah inliang innum hiwa reipar ngai thadan leiphamak.” \rq 1 Reng 10:4-7; 2 Khang 9:3-6\rq* \p \v 30 Takkha awini moongnga kaom leihar ziingngachu meiya haalsik ramma kaom leihar kha Pathian in hituk katha ah aminliang inchu, E, ngamna kasiin ngai, ama'n nangnile kheella naminliang makniabe? \p \v 31 “Khawa jarra angme baksik, angme insik, emakli, angme kasilsik tia malung minpoong maru.” \v 32 (Ajarchu zaatlop ngai'n hiwa phur rakip hi in-entok.) Halli marwaanna kaom ning Pa in phur rakip hi nangni diang arei om ti anajetpi. \v 33 Takkha nangni'n Pathian Rengram khat-um ama dikna kha ma-insa ah entokru, halli phur rakip hi nangni diang kheella anapedel sik eii. \v 34 Khawa jarra ziingnga sik malung minpoong maru; ajarchu ziingnga sikchu ziingnga atheinuo ah malung inpoongte. Nisuo khat ah poongna khan nisuo khat sik ah kahunthek kha ejei. \c 7 \s1 Aleiilak ngai chungnga Chongtan \r (Luk 6:37,38,41,42) \p \v 1 “Mi leiilak chungnga chong tanmaro, kha e-inchu Pathian innum nangni chungnga chong natannuni, \p \v 2 ajarchu nangni chongtan khale in-angrip ah, nangni kha chong analatansik eii, halli nangni'n ningjuo uol dan khale in-angrip ah nangni diang um ana uol sik eii.” \rq Mk 4:24\rq* \p \v 3 Halli namit ah kaom thinglek khachu khaisik ngaidon mak cheya, na-u nanai ngai mit ah kaom madir kha angsik ah ni-enme? \v 4 Halli namit ah thinglek ompumma, angtho-thoa na-u nanai ngaidiang, namit ah kaom madir kha kei'n nakhaipi kate, natisikme? \v 5 Akatha inleem nang! nang in ma-insakhet ah namit ah kaom thinglek kha khaidiro, halli khawasuoli nang in na-u nanai ngai mit ah kaom madir kha inthiangnga khaisik munate. \p \v 6 “Inthiang phurkha ui ngaidiang pemaru; halli ninglungman katam ngaikha wokngai matiang dapimaru. Inmani'n khawakha inkeiiya intouli khan inhong-inheiya nangnikha na-eicha.” \s1 Niru, Entokru, Rakhoongru \r (Luk 11:9-13) \p \v 7 “Niru, nangni diang napete; Entokru, nangni'n muningte; halli inkhar kha rakhoongru, nangni diang namalong pite. \v 8 Ajarchu akani mi rakip in inchang, aka-entok rakip in inmu, halli akarakhoong amadiang inmalong pisik eii. \v 9 Nangni karra tume asapa in bu anili lung amadiang kapesik? \v 10 Emakli nga ananili amadiang maruul kapesik? \v 11 Nangni ningthamak innum, ningsa ngaidiang akatha kutchoi ningpethei inchu, marwaanna kaom ning Pa in akani inmani diang kheella akatha phur kha apemaksik!” \p \v 12 “Khawa jarra nangni'n mi ngai ningchungnga ningmintho zoot angrakip kha nangni innum inmani diang khan thoru: ajarchu hiwahin Moses Dan khat-um Pathian chongkachoi ngai minchuna kha eii.” \rq Luk 6:31\rq* \s1 Akasiin Kot \r (Luk 13:24) \p \v 13 “Nangni'n kot kasiin khan luutru, ajarchu poongnamun katung kot kha alok khat-um lam kha jui abei, halli mi katam in khawakha injui. \v 14 Takkha ringna katung kotchu asiin khat-um lamkha jui-intak, halli khawa kaluut mi intoom.” \s1 Thingkuung le Akara \r (Luk 6:43,44) \p \v 15 “Keelngam omchan katho, halli asuung ngachu awonkachaam malang angnga nangni diangnga kahong Pathian chongkachoi inleem ngaikha insingtheiru.” \v 16 Nangni'n angme intho khan inmani jetningte. Raling kuung makheiya theibom, halli raling kuungnga theichang inra ngai abe? \v 17 Khawa jarra akatha thingkuung rakip in akatha kara inra, khat-um kathamak thingkuung in kathamak kara kha inra. \v 18 Akatha thingkuung in kathamak kara inramak, halli akathamak thingkuung khan akatha kara karamak. \p \v 19 Akatha kara kakaramak thingkuung rakipkha intukkhiak ah meisuungnga indeengluut. \rq Matt 3:10; Luk 3:9\rq* \p \v 20 Khawajarra, inmani kara khan nangni'n inmani kha jetningte. \rq Matt 12:33\rq* \s1 Kei Nangni Najetmong \r (Luk 13:25-27) \p \v 21 “Kei diang ‘Pumi, Pumi’ kanati mi rakip in marwaan rengram kha luutnunu, takkha marwaanna kaom ka-Pa lungdou akatho ama bitkhan aluutsik eii. \v 22 Chongtan Nikhuo khan, mi katamtak in keidiang intisik eii, Pumi, Pumi! nang ramingnga keini'n Pathian chong kha kinleiril emak abe, nang ramingnga keini'n ratha kathamak angjet ngai kinleinong suok emak abe, khat-um inlakchuon angjet kinleitho emak abe? \p \v 23 Khawa phakhan kei'n inmani diang inthiangnga karilsik eii, Kei'n angtikniteii nangni najetmong; nangni thomak sik kathongai, kei diangnga inphut suoktaru! \rq Minpkla 6:8\rq* \s1 Inn Kasak Inni \r (Luk 6:47-49) \p \v 24 “Khawa jarra, kei kachong ngaihi jetli kajui miring rakip kha lungpui chungnga a-inn kasak akasing mi inkhatle in-ang.” \v 25 Halli ruo katamma ahongsur, tuidung kha ahonglian, khat-um thi kana ah ahongraangnga inn kha aseem jei, takkha inn kha lung chungnga insak jarra leipurmak. \p \v 26 “Halli kei kachong ngaihi jetli kajuimak miring rakipchu neel chungnga inn kasak aka-am mi inkhatle in-ang. \v 27 Halli ruo katamma ahongsurra, tuidung ahonglian, khat-um thi kana ah ahongraangnga, inn kha aseempur jei. Khawa kha setheiya apurjei!” \s1 Jisu Thomatorna \p \v 28 Jisu'n hiwa rakip arilsuo pha, mipui ngai'n ama minchuna kha inleingak, \rq Mk 1:22; Luk 4:32\rq* \p \v 29 ajarchu ama'n inmani Dan karu ngai khale in-angleiya; thomatorna kanei inkhat ah aleiminchu. \c 8 \s1 Jisu'n Mi mindam \r (Mk 1:40-45; Luk 5:12-16) \p \v 1 Jisu'n chingnga inphut ajuochum pha, mipui katamtak in ama nuk inleijui. \v 2 Halli enru, takbangri karoon mi inkhat in ama koolla ahongnga chubei thoa ati, “Ocha, nang in nanazootpi inchu, keihi nanaminthiang mator.” \f + \fr 8:2. \fr*\ft Kei naminthiang ro: \ft*\ft hiwa rirai kana mi hi inthiang mak ah in-ngaidon\ft*\f* \p \v 3 Jisu'n akut aheisoonna ama kha akatook ah ati, “Kei'n kazootjei,” “Nang kadam etaro!” Khawaphatak takbangri kha inthiangjei. \p \v 4 Halli Jisu'n ama diang ati, “Rangairo! nang tu-inkhat diang rilpimaro, takkha siro, thiampu diang napumtak juominmuro, halli inmani diang nang nadam jei tina sakhi inpenasik; Moses chongpeii dungjuiya pesik doiphur kha juopero.” \rq Levi 14:1-32\rq* \s1 Jisu'n Roman Lamkakeipa Suok Mindamna \r (Luk 7:1-10) \p \v 5 Halli Jisu'n Capernaum aluut pha, Roman raalmi rajakhat lamkakei inkhat in ama diang hongnga, nasanro ahongti: \v 6 “Ocha, kasuokpa kha apang kaangkhat kathi kana khan kapoongtak ah ana ah sithei mak ah inna azaalla omjei.” \p \v 7 Jisu'n amadiang ati, “Kei'n sikata halli ama kamindamsik eii,” \p \v 8 “Emak ocha,” Raalmi rajakhat lamkakeipa khan aheimasang, nang in ka-inna nahongsik hi “Kei rahoi suokmong, takkha chongbit kha pero kasuok kanapa kha damte. \v 9 Ajarchu Kei kapumtak um, ranak kanei mi inkhat nuoiya kaom ka-eii, halli kanuoiya raalmi in-om, halli hiwa mipa diang, ‘Siro!’ katili ama asi; mikhat diang, ‘Heiwaro!’ katili aheiwa; halli kasuokpa diang, ‘Hi thoro katili’ ama'n atho.” \p \v 10 Jisu'n hiwahi ajet pha, angak ah anuk kajui mipui ngaidiang ati, “Kei'n nangni diang inthiangnga karil, Kei'n Israel ngai karra hituk ngamna kanei miring inkhat um lamumong. \p \v 11 Kei'n nangnidiang karil, nisuo tiang li niluutna tiangnga inphut mikatam khat hong-inta marwaan rengramma bubakna khan Abraham, Isaac khat-um Jacob ngaile in in-ong suomsik eii. \rq Luk 13:29\rq* \p \v 12 Takkha Rengramma kaom sik ngai khan mi ngaikha rengram makheiya aziingna munkhan indiangjuon sik eii, khawamun khan inmani chapna li hakarialna esik eii.” \rq Matt 22:13; 25:30; Luk 13:28\rq* \p \v 13 Khawasuoli Jisu'n raalmi rajakhat lamkakeipa diang aheiti, “Na-inna siro, na-inngamna angnga nangsik intho rase.” \p Halli khawa phatak khan asuokpa kha adamjei. \s1 Jisu'n Mikatamtak Amindam \r (Mk 1:29-34; Luk 4:38-41) \p \v 14 Jisu'n Peter inna aheiwa pha, Peter tarpi ritun ana ah zaalmunna izaalkha aleimu. \v 15 Ama'n akut akatook pha ritun khan amathaanjei; halli ama intheiya ama kha sepa aphut jei. \p \v 16 Kholei aheitung pha, mipui in Jisu diang raikhuo kaluut angjet inheiruoi. Jisu'n kana rakip aleimindam khat-um chongnga ratha inthiangmak ngaikha aleipuutsuok. \p \v 17 Pathian chongkachoi Isaiah diangnga ileiminril, “Ama apumtak in eini nana ngai kha anakhaipi khat-um niri nirai ngai anaroonpi” ti pui tungnasik eii. \rq Isa 53:4\rq* \s1 Jisu Nukkajui sik \r (Luk 9:57-62) \p \v 18 Jisu ama mipui ngai'n inhei-um amu pha, tuidiil khamkhat tiang rakaannasik asiamruoi ngaidiang chong aleipeii. \v 19 Dan ocha inkhat ama diang aleihongnga ahongti. “Ocha,” “Kei nasina rakip nanuk kajuisik ka-insuuk suojei.” \p \v 20 Khawapha Jisu'n amadiang aleiti, “Ram-ui ngai'n inkhur innei, halli lairalak ah wa ngai'n rabu innei, takkha Miring Sapa alu danasik munchu ommak.” \p \v 21 Siamruoi karra inkhat in ati, “Ocha, kapa kaphuum kasisik hi ma-insakhet ah nazootpidiro.” \p \v 22 Takkha Jisu'n ama diang aleimasang, “Kanuk najuiro,” “Halli akathi ngaikhan inmani intheinuo ah inphuum rasu.” \s1 Jisu'n Thipui Mindai \r (Mk 4:35-41; Luk 8:22-25) \p \v 23 Jisu'n rakuong inkhat suungnga aleiluut pha, asiamruoi ngai ama nuk inleijui. \v 24 Halli enru, jetlei-theileiya tuidiil chungnga akangartak thipui inkhat ahongraangnga, rakuong kha tuithisiip in aheimakhujei; takkha Jisu chu aleizaalla alei-om. \v 25 Khawakhan siamruoi ngai'n insia ama injuokeitheili inti, “Pumi, nasanro!” “Keini kinthisik ejei!” \p \v 26 Halli Jisu'n aleimasang, “E ngamna kasiin ngai, angsikme khatuk ningchi?” Halli ama'n intheiya thikaraang khat-um tuithisiip kha chong apeli akhaapjei; halli pumdai ajuodaijei. \p \v 27 Halli mi ngaikhan inngak ah inti, “Thikaraang li tuithisiip ngai innum achong injui, hiwahi ang mi chat me?” \s1 Raikhuo iruoi Mi Imindam \r (Mk 5:1-20; Luk 8:26-39) \p \v 28 Jisu'n Gadara tuidiil ram raalkhat tiang ahongpha, ranak kanei thaanna inphut heikasuok raikhuo iruoi miring inni alei-intongpui. Inmani kha chikaomthei in ejarra, khawa lam khan tu inkhat um leisi matormu. \v 29 Halli enru, inmani'n inkheekli inti, “E Pathian Sapa, angme nang in keini diangnga nimanuom? apha heitungmaklai nang in keini naminpoong sik niheiwabe?” \p \v 30 Inmani makheiya kalaakdet ah wok rahooi katamtak inbak ah inlei-om. \v 31 Halli raikhuo ngaikhan Jisu diang inti, “Keini nanapuut suoksik e-inchu, wok rahooi ngai suungnga keini natirro.” \p \v 32 Jisu'n “Siru,” inmani diang ati; halli inmani'n inheisuok ah wok ngai suungnga inleiluut jei. Enru, Wok rahooi rakip ngaikha insuk tuidiil pangtiang sumpalingkhang inthoa tuiya intali inthijei. \p \v 33 Khawapha wok kakhaal ngaikhan intaanna khuopuiya inluut ah, akasuok thurchi rakip khat-um raikhuo in iruoi mi ngai jarra inleirilpi jei. \v 34 Khawa jarra khuopui makheiya miring rakip in Jisu inmupui nasik inheisuokjei; khat-um inmani'n ama inmupha, inmani ram makheiya mathaan nasik inleiti. \c 9 \s1 Jisu'n Apangkathi Miring inkhat mindam \r (Mk 2:1-12; Luk 5:17-26) \p \v 1 Jisu'n rakuong chuongnga khat-um tuidiil rakaanna akhuopui tiang akirnookjei, \f + \fr 9:1. \fr*\fk Akhuopui: \fk*\ft Capernaum (4:13. hin enru)\ft*\f* \v 2 Halli enru, miring lekkhat in zaalmumna zaalla kaom apangkathi miring inkhat, ama diang inhongruoi. Jisu'n inmani ngamna kha amu pha, apangkathi miringpa diang ama'n ati, “Kasapa namalung minhoiro! namanu ngaikha kana-ngaidam pijei.” \p \v 3 Halli enru, dan ocha lekkhat in, “Hiwa mipa in Pathian diang kase ah aril jei!” tia inmani inkhat li inkhat inlei-inti \p \v 4 Jisu'n inmani ingaidon angme ti ajet ah aheiti, “Nangni'n kha ka-ang kathamak angsik ah ningngaidon me? \v 5 ‘Namanu ngai kha kana-ngaidam suojei,’ emakli ‘Inthei-inlang siro’ tihi, hume kheella kabei? \v 6 Kha-enchu kei'n nangni diang nuoipil chungnga Miring Sapa in manu ngai ngaidamna ranak anei tikha namalarpi kate.” Halli apangkathi mipa diang ama'n ati, “Inthei ro, napher rut inlang, inna siro!” \p \v 7 Mipa kha intheiya inna asijei. \v 8 Mipui'n khawa inmu pha, inmani'n inleichi, khat-um mipui diang hika-ang ranak kape Pathian kha inleiminpaak. \s1 Jisu'n Matthew ikoi \r (Mk 2:13-17; Luk 5:27-32) \p \v 9 Jisu'n khawa mun amathaanna, khat-um ama'n hin aheiwa pha, ama'n rampar kakhoom araming Matthew inti inkhat, achuon thona munna, in-ongnga kaom aleimu. Ama'n ama diang ati, “Kei najuiro.” \p Matthew in intheiya anuk aleijui jei. \p \v 10 Jisu'n Matthew inna bu abaklai, \f + \fr 9:10. \fr*\fq Matthew inna; \fq*\ft emakli ama inna (khachu Jisu inna)\ft*\f* rampar kakhoom katamtak ngaile aleiilak manu karoon ngai'n inheiwa ah Jisu le ama siamruoi ngai bubakna khan inlei in-ong. \rq Luk 15:1,2\rq* \p \v 11 Pharisee lekkhat in hiwahi inleimu khat-um ama siamruoi ngaidiang inleirakel, “Angsik ah me nangni ochapa'n hika-ang rampar kakhoom khat-um manu karoon ngaile inruoiya inbaksuom?” \p \v 12 Jisu'n inmani iti aleijet halli aleimasang, “Akanamak mi ngai sik achu kathiam rangai mak, takkha tuka-ang akana ngai sik bit chu arangai. \p \v 13 Si inlang entokru chong inthiang in angme iti tikha: ‘Kei imanuom khachu riangwai kha eii, sa ah doiphur inpe kha emak.’ Kei'n kijuo hichu mi kadik ngai kakoi emong, takkha manu karoon ngai kakoi kijuo eii.” \rq Matt 12:7; Hos 6:6\rq* \s1 Bu ngeijarra chongrakel \r (Mk 2:18-22; Luk 5:33-39) \p \v 14 John Baptist nukkajui ngai'n Jisu diang inhongnga inhongrakel, “Keini le Pharisee ngai'n bak-in kinngei, takkha nasiamruoi ngai inchu angsik ah me bak-in inngeimak?” \p \v 15 Jisu'n aleimasang, “Moipa in moiruoina khan omlaiseng asap-asuon ngai poong inte tia nangni ningngaidon be? kha emak! Takkha nikhuo kha laheiwate inmani diangnga inphut moipa kha inlaruoi suok nasik, khanna inphut inmani bak-in inngei sik eii.” \p \v 16 “Tu inkhat innum songkol maruo chungnga puon kathar lek khat kathuidel ngai mu, akathar inkathuidel puon khan heikeirinta khat-um songkol kachet kha kheella achetpui sik eii. \v 17 Tu inkhat innum tuong kamaruo khan theibom tuithar kha thunnamu, ajarchu tuong kha koita, theibomtui kha inhiai sik eii, khat-um theibomtui tuong kha ajuomang sik eii, Khawa rathuulla, theibom tuithar kha theibomtui tuong kathar khan inthun, halli innireella katha tak ah inda.” \s1 Akalokpa sanu le Jisu puon kakatok numeisanu \r (Mk 5:21-43; Luk 8:40-56) \p \v 18 Jisu'n hiwa arillaitak khan, Jihudi chuonkaroon inkhat ama diang aleihong, ama maikuungnga inbok ah ati, “Kei kasanu hi tuuntak khan athijei; takkha heiwa inlang ama chungnga nakut najuoda piro, halli ama hongringte.” \p \v 19 Khawa jarra Jisu intheiya ama nuk ajuijei, khat-um ama siamruoi ngai ama le inleisi suomjei. \p \v 20 Kumsoomleini thikasarra kana numeisa inkhat Jisu nuk ah aheijui khat-um ama puonmor aleikatook. \v 21 Ama'n atheinuo ah inti, “Kei'n ama puon bit kakatook inchu, Kei kadam sik eii.” \p \v 22 Jisu'n numeisanu diang ahei-inlet ah aleiti, “Kasanu, malung minsiin maro! Na-inngamna khan anamindam jei.” Khawa pha chei khan numeinu kha adamjei. \p \v 23 Khawasuoli Jisu'n chuon karoonpa inna aleiluut. Akathinu phuumna sik ah khuongli dar katho ngaile mipui chorkati ngaikha ama'n ajomu pha, \v 24 ama'n ati, “Mi rakip suokru! Naipangnu hi kathi emak ama hi akalazaal eii!” Khawa pha khan inmani rakip in ama innuipuina inleinei. \v 25 Takkha mipui masuoksuoli, Jisu'n naipangnu omna inn tiang aluut ah akut ajuo ma-ou ah ama ahong intheijei. \v 26 Hiwa chong ngai jar rakip hi rampumpui inthangjei. \s1 Jisu'n Mitkacho Miring inni Mindam \p \v 27 Jisu'n khawa mun mathaanna, khat-um ama'n hin aheiwapha, mitkacho miring inni'n ama kajui inleiphut. “David Sapa, Keini naminriangro!” tia inmani'n inleikheek. \p \v 28 Jisu'n innsuung aluutsuo pha, mitkacho miring inni ngai ama koolla inheiwa, khat-um inmanidiang ama'n aleirakel, “Kei'n nangni kanamindam mator tihi ning-inngamna be?” \p Inmani'n inleimasang, “Oh, ocha!” \p \v 29 Halli Jisu'n inmani mit katookpiya khat-um aleitipi, nangni inngamna dungjuiya ningchungnga, “Hiwa kasuok etarase!” \v 30 halli inmani inmit inhongmujei. Jisu'n chong kangartak inmani diang aleiril, “Enru tu inkhat diang um hiwahi rilmaru!” \p \v 31 Takkha inmani inmathaanna khawa ram pumpui khan Jisu jarra chongngai inleiril thangjei. \s1 Jisu'n Chongkasuokmak Mi inkhat mindam \p \v 32 Inmani'n insuok pha, miring lekkhat in Jisu diang raikhuo kaluut chong kasuokmak miring inkhat inhongruoi. \v 33 Takkha raikhuo kha apuutsuok li apuutsuokmak, mipa kha chong ahongriljei, halli mi rakip inleingakjei. “Keini'n Israel suungnga hinna kati iteii khat-um lamu ngaimung!” inleiti. \p \v 34 Takkha Pharisee ngai'n inleiti, “Ama'n raikhuo ngai waikaroonpa ranak ah hiwa raikhuo ngai ipuutsuok eii.” \rq Matt 10:25; 12:24; Mk 3:22; Luk 11:15\rq* \s1 Jisu'n mi ngai minriangna anei \p \v 35 Jisu'n khuopui rakip le khuo rakip khan aleisi. Synagogue suungnga ama'n aleininchu, Rengram jarra chongkahoi ngai aleiril khat-um rirai kana mi ngaile kana rakip aleimindam. \rq Matt 4:23; Mk 1:39; Luk 4:44\rq* \p \v 36 Ama'n mipui ngai kha akakhaal kaboi keelngam ngai angnga inmalung inpoong khat-um kasansik kaboi kha amupha, amalungnga inmani kha aleipoongpui. \rq Teelna 27:17; 1 Reng 22:17; 2 Khang 18:16; Ezek 34:5; Mk 6:34\rq* \p \v 37 Khawa jarra ama'n asiamruoi ngaidiang aleiti, “Leirakhool sik chu alok, takkha khawa akarakhool sik chuonmi chu intoom. \rq Luk 10:2\rq* \p \v 38 Ama leikarakhool sik chuonmi kha ajuotir nasik leimapupa diangkhan niru.” \c 10 \s1 Tirton Soomleini ngai \r (Mk 3:13-19; Luk 6:12-16) \p \v 1 Jisu'n ama siamruoi soomleini ngai aleikoichun halli ratha kathamak ngai puutsuok nasik khat-um rirai le kana rakip mindam nasik thomatorna ranak inmani diang aleipeii. \v 2 Hiwa ngaihi tirton soomleini ngai raming ngaikha eii: Inkhat changna, Simon (Peter tia inkoi) khat-um ama anaipa Andrew; James le ama anaipa John, Zebedee sangai; \v 3 Philip le Bartholomew; Thomas khat-um Matthew, rampar kakhuompa; James Alphaeus sapa, le Thaddaeus; \v 4 Zealot Simon, khat-um Judas Iscariot, Jisu kapesuokpa. \s1 Soomleini ngai Chuontho sik \r (Mk 6:7-13; Luk 9:1-6) \p \v 5 Hiwa miring soomleini ngaihi anuoiya minchuna angjet ngaile inruoiya Jisu'n aleitir suok: “Zaatlop ngai ram khan simaru emakli Samaritan khuopui khannum luutmaru.” \v 6 Khawa rathuulla, Israel mi ngai kamangnga kaom keelngam ngaidiang nangni siru. \v 7 Nangni'n hin ningsipha, Marwaan Rengram hi anaijei! ti-inlang rilru. \v 8 Akana kha mindamru, akathi kha minring nookru, tuka-ang chikaom taksa kana in kana ah kaom ngai mindamru, raikhuo ngaikha puutsuokru. Nangni'n aman kaboiya ningmu kha, aman kaboiya peru. \v 9 Nangni ningmarsa ah soonna, dangka, emakli sumsenpum iteii choimaru; \p \v 10 Ramma ningsipha, sialkok, songkol inliak, kekok emakli sinasik kherol inchoimaru. Ajarchu chuonmi khan angme inmanisik arei kaom kha inpesik eii. \rq 1 Cor 9:14; 1 Tim 5:18\rq* \p \v 11 “Nangni'n khuopui emakli khuo inkhat ningluut ah ningheiwa pha, tuka-ang inkhat in nangni karok ah kanadon ngai entokru, halli khawa munkha ningmathaan maklaiseng amale omsuomru. \v 12 Nangni'n innsuung ningluut phakhan, nangni chungnga kahoi kadai erase, tiru. \v 13 Khawa inna kaom mi ngai'n nangni karok ah innadon inchu, ningmalung kadai donnachong kha omchak rase; takkha inmani'n karok ah innadon emak inchu, ningmalung daina donnachong kha nangni diang heikir rase. \p \v 14 Khat-um innsuung emakli khuopui lekkhat in nangni karok ah innadon emakli nangni innarangai emak inchu, khawa munkha mathaanru halli ning keiiya rahut kha kathing thaakru. \rq Chuon 13:51\rq* \p \v 15 Kei'n nangni diang inthiangnga karil khachu khawa khuopui mi ngai diang neek ah, Chongtan Nikhuo khan Pathian in Sodom li Gomorrah mi ngaidiang kakheel riangwai amalarsik eii!” \rq Matt 11:24; Inphut 19:24-28; Luk 10:4-12\rq* \s1 Akahongsuok sik Poongraalna \r (Mk 13:9-13; Luk 21:12-17) \p \v 16 “Rangairu! kei'n nangni hi malang ngai karra keelngam khale in-angnga kinatir eii. Maruul angnga insingtheiru khat-um wathu angnga malungkadai eru.” \rq Luk 10:3\rq* \p \v 17 Insingtheiru, ajarchu khawa khan nangni kanasursik tuka-ang inom khat-um chongtanna khan nangni innaruoisik eii, halli inmani'n nangni Synagogue ah inawuoksik eii. \rq Mk 13:9-11; Luk 12:11,12; 21:12-15\rq* \p \v 18 Halli kei kajarra ramwai karoon ngaile rengngai maikuungnga zaatlop ngaile inmani diang sakhi sik ah innaruoisik eii. \v 19 Inmani'n nangni sakhi sik innakeisuo pha, angme katisik emakli angtho-thoa karilsik me tia ningmalung minpoong maru. \v 20 Nangni rilsik chongramol ngaikha nangnita enuni; chongramol ngaikha nangni diangnga karil ning Pa ratha ah inphut hongkasuoksik eii. \p \v 21 “Mi ngai'n inmani unai ngaitak kha thatna sik ah inpesuoksik eii, khat-um pa ngai innum khale in-angrip ah inmani sangai diang inthosik eii; halli sangai innum inmani nu le pa ngai chungnga hei-inlet inta inmani inminthatsik eii.” \rq Mk 13:12; Luk 21:16\rq* \p \v 22 Kei jarra mi rakip in nangni innamatirsik eii. Takkha ahekna katung kadei ngaikha inringsik eii. \rq Matt 24:9,13; Mk 13:13; Luk 21:17\rq* \p \v 23 Khuopui inkhat ah inmani'n nangni innaminpoong pha, khuopui inkhat tiang taandelru. Kei'n inthiangnga nangni diang karil Miring Sapa juokir makma, nangni Israel khuopui rakip ah ningchuon leiminhek nutun. \p \v 24 “Siamruoi inkhat in ama ochapa neek ah lokmak; suok inkhat in amapupa neek ah lokmak.” \rq Luk 6:40; Jn 13:16; 15:20\rq* \p \v 25 Khawajarra siamruoi inkhat in ama ochapa hong angjei, khat-um suok inkhat in ama mapupa ahong ang jei inchu hunjei. Innsuung khurra alu kha Beelzebul tia inkoi inchu, innsuungkhur mi ngai khachu angtuk ah kase ah inkoisik me! \rq Matt 9:34; 12:24; Mk 3:22; Luk 11:15\rq* \s1 Tume chi sik \r (Luk 12:2-7) \p \v 26 “Ajarchu mi ngaikha chimaru. Ang e-innum tuunna inmakhu rakip la inkhununi, khat-um ruuk ah intho rakip inlajet wiaksik eii.” \rq Mk 4:26; Luk 8:17\rq* \p \v 27 Kei'n nangni diang aziingna ah angme kiril kha nangni'n suunwarra ningril kirsik eii, halli angme ruuk ah ningjet kha innchungnga ninglarilsuok sik eii. \v 28 Taksa chu kathat mator takkha ratha kathat matormak ngaikha chimaru; khaneek ah, taksa li ratha innireella meikhurra kaminmang mator Pathian kha khella chiru. \v 29 Dangkapum inkhat ah wacharek inni nangni'n ningracho mator, takkha wacharek inkhat-um neipilchungnga ning Pa lungdou eleiya juotamak. \v 30 Nangni sik achu, ningluwa kaom ningsam ramol katung ateelsuo jei. \v 31 Khawajarra chimaru; wacharek katamtak ngai neek ah nangni aman katam ning-eii! \s1 Christa kazoot li kazootmak \r (Luk 12:8,9) \p \v 32 “Tu-ennum mipui maikuungnga kei kanaralaang kha kei innum ama kha marwaanna kaom Kapa maikuungnga karalaangsik eii.” \p \v 33 Takkha mi ngai maikuungnga kei kanazootmak kha, Kei innum marwaanna kaom Kapa maikuungnga zootpinuning. \rq 2 Tim 2:12\rq* \s1 Kadai sik emak, takkha Raalchem sik \r (Luk 12:51-53; 14:26,27) \p \v 34 “Kei'n nuoipilchungnga kadai kapesik kijuo eii ti ngaidon maru. Emak, kei kadai heikachoi sik ah kijuo emak, takkha raalchem kape sik kijuo eii.” \p \v 35 Kei'n pa li asa ngai, nu li asanu ngai, halli tarpi li amoinu ngai kaminhal sik kijuo eii; \rq Mic 7:6\rq* \p \v 36 Nangni inhalpui kasekhet khachu na-innsuung mi ngaikha in esik eii. \p \v 37 “Tuka-ang kei neek ah apa emakli anu kaminriang ngaikha kei siamruoisik rahoi suokmu; khat-um tuka-ang kei neek ah insapa emakli insanu kaminriang ngaikha kei siamruoi sik rahoi suokmu. \p \v 38 Tuka-ang in inmani cross kadom leiya kei kanajui ngaikha kei siamruoi sik rahoi suokmu. \rq Matt 16:24; Mk 8:34; Luk 9:23\rq* \p \v 39 Tuka-ang inringkhuo kaminriang ngaikhan khawakha inminmang sik eii; takkha tuka-ang inringkhuo kei sik ah kaminmang ngaikhan khawakha inmu sik eii. \rq Matt 16:25; Mk 8:35; Luk 9:24; 17:33; Jn 12:25\rq* \s1 Thoman ngai \r (Mk 9:41) \p \v 40 “Tu-ennum nangni kanadon ngaikhan kei innadon eii; khat-um tu-ennum kei nakadon khan kei najuokatirpa kha idon eii. \rq Matt 16:25; Mk 8:35; Luk 9:24; 17:33; Jn 12:25\rq* \p \v 41 Ajarchu tuka-ang in Pathian chongkachoi inkhat kha ama Pathian chongkachoi eii tia akadon khan Pathian chongkachoipa tum kha aralaangsik eii; halli tuka-ang in mikadik inkhat kha ama hi mikadik inkhat eii tia akadon khan mikadikpa tum kha aralaangsik eii. \v 42 Kei'n nangni diang inthiangnga kiril eii, tu-ennum hiwa ngai karra akasiin khet kasiamruoi inkhat kha tuidai rabing inkhat kape khan suoileiya ama tum amusik eii.” \c 11 \s1 John Baptist ah inphut Chongkachoi ngai \r (Luk 7:18-35) \p \v 1 Jisu'n ama siamruoi soomleini ngai hiwa minchuna ngai apesuo pha, khawa munkha amasuo ah Galilee khuopui ngaikhan kaminchusik li chongkarilsik aleisijei. \p \v 2 John Baptist in mikhumna suungnga angme Christa itho ngai jarra ajet pha, Christa diang ama siamruoi ngai lekkhat ama'n aleitir. \v 3 Jisu diang inmani'n inrakel, “Keini diang narilpiro,” “John in alajuo sik eii itipa kha nang na-ebe, emakli tuka-ang khat kinlangaak sikbe?” \p \v 4 Jisu'n aleimasang, “Kirru halli angme ningmu khat-um ningjet ngaikha John diang rilpiru: \p \v 5 Mitkacho in amu, kekakiak in asithei, tuka-ang chikaom takbangri kana ngai aminthiang, \f + \fr 11:5. \fr*\ft minthiang: \ft*\ft enru 8:2\ft*\f* kuorkaseet in ajet, akathi kha aminringnook, khat-um Chong Kahoi ngaikha sara ngaidiang aleirilpi. \rq Isa 35:5,6; Isa 61:1\rq* \p \v 6 Tuka-ang kei jarra inngamsamna kaneimak mi kha angtuk rawaan kathame!” \p \v 7 John siamruoi ngai'n insisuo phakhan, Jisu'n John jarra mipui ngaidiang aleiril: “Nangni'n neelramma ningsi pha, angme nangni'n enkinte tia ningsi? Leihardoon thikaraang in iseemkun kha be? \v 8 Emakli angme enkinte tia ningsi? Puondiar kathatak ah inliang mipa kha be? Khawa ka-ang inliang mi ngai khachu reng koolla in-om! \v 9 Kei diang rilru, nangni ang musik tia ningsuok me? Pathian chongkachoi kha be? Oh inthiangtak ah, kei'n nangni diang kati, John kha Pathian chongkachoi inkhat neek ah akalok kha eii. \p \v 10 John amatak jarra eii chong inthiang in ileiti kha: Pathian in ati, kei'n kei chongkachoipa nang namatiang nangsik ah lam kamalong kajuotirsik eii. \rq Mal 3:1\rq* \p \v 11 Inthiangnga kei'n nangni diang kanarilpi, numeisa ngai'n innei karra John Baptist neek ah kalok tuteii la-injir mak, takkha marwaan rengramma kasiinkhet kha ama neek ah kalok kha eii. \p \v 12 John Baptist in achong aril pha makheiya inphut tuun katung marwaan rengram hi poongraalna nuoiya alaom\f + \fr 11:12. \fr*\fq poongraalna nuoiya; \fq*\ft emakli poongraalna khan alaheiwa\ft*\f* halli poongraalna kape mi ngai'n khawa kha surnasik inlatho. \rq Luk 16:16\rq* \p \v 13 Ajarchu John pha katung Pathian chongkachoi ngaile Moses Dan khan Rengram jarra inleiril; \p \v 14 John hi alakajuo sik Elijah kha eii tia inleiril inmani chong kha ningralaang zoot inchu, \rq Mal 4:5; Matt 17:10-13; Mk 9:11-13\rq* \p \v 15 Rangairu, ningkuor indou inchu!” \p \v 16 “Tuun, kei'n hiwa khang hi angleme kaminkhi sik? Inmani ngai khachu naipang phurjuorna munna in-ong ngai khale in-ang. Rupkhat ngaikhan aleiilak ngaidiang inkheek ah inti, \v 17 ‘Keini'n moiruoi khuong li dar nangni sik ah kinsut, takkha nangni'n laam makchu! keini'n kathi laa kinsak, takkha nangni'n chapmakchu!’ \v 18 Ajarchu John in bak inleiya aleijuo, halli inmani'n ‘Ama suungnga raikhuo om inti!’ \v 19 han miring Sapa ajuo ah bu bak halli tui in, han inmani'n inti enro olkalok ju ka-inpa, rampar kakhoom ngaili ‘Manu karoon ngai sap!’ takkha Pathian singna hi ama chuon khan adik tia amalar.” \s1 Ngamna kaneimak Khuopui \r (Luk 10:13-15) \p \v 20 Jisu'n ama chuon-inlak katam athona khuopuiya kaom mi ngai'n inmanu ah inphut malungthuul nunu, khawa jarra ama'n khawa khuopui ngaikha aleiran. \p \v 21 “Hiwahi nangni sik ah angtuk poong kaom sikme, Chorazin! nang sik um angtuk poong kaom sikme, Bethsaida, nang sik um angtuk poong kaomme! chuon inlak nangni chungnga kitho ngaikha Tyre li Sidon chungnga kaleitho inchu, matiang khan khanna kaom mi ngaikhan inmani manu ah inphut malung thuulna kapoong puondiar tho inta khat-um inmani chungnga rahut inlei innootsik ejei! \rq Isa 23:1-18; Ezek 26:1–28:26; Jo 3:4-8; Amo 1:9,10; Zech 9:2-4\rq* \p \v 22 Kei'n nangni diang inthiangnga karil khachu Chongtan Nikhuo khan Pathian in nangni neek ah Tyre li Sidon mi ngaidiang minriang kha amalarsik eii! \p \v 23 Khat-um Capernaum nang um marwaan katung natheinuo ah na-indom saang zootbe? Nang chu meikhurra innahiai sik eii! nangni diangnga intho chuon inlak ngaikha Sodom chungnga inleitho inchu, wini katung sodom laleiom sik eii! \rq Isa 14:13-15; Inphut 19:24-28\rq* \p \v 24 Takkha kei'n nangni diang kati, khachu Chongtan Nikhuo khan Pathian in nangni diang neek ah Sodom ram sik ah kheella minriang amalarsik eii!” \rq Matt 10:15; Luk 10:12\rq* \s1 Kei diang hongru halli soong hongmachumru \r (Luk 10:21,22) \p \v 25 Khawa phakhan Jisu'n ati, “Pa, marwaan li nuoipil Pumi! kei'n nang kanaminpaak ajarchu nang in angme kasing li kajet ngaidiang nathup kha kasiin naipang ngaidiang namalarjei.” \v 26 Oh, Pa, hiwahi nalungdou kha eii. \p \v 27 “Kapa'n angrakip kei diang anapesuojei. Pa khan eleiya tu inkhat innum Sapa kha jetmu, khat-um Sapa khan eleiya tu inkhat innum Pa kha jetmu halli Sapa in ikadang ngaikha ama diang amalar.” \rq Jn 3:35; Jn 1:18; 10:15\rq* \p \v 28 “Phurrik karoonna kapoong nangni rakip kei diang hongru, halli kei'n nangni soong kanamachum sik eii. \p \v 29 Kanamkol lei-inlang roonru, kei diang inphut inchuru, ajarchu keichu kamalung adai khat-um kanunchan inchuol; halli nangni'n ning ratha sik ah soongmachumna muningte. \rq Jer 6:16\rq* \p \v 30 Ajarchu kanamkol roon abei khat-um kaphur zaang.” \c 12 \s1 Sernikhuo jarra Chongrakelna \r (Mk 2:23-28; Luk 6:1-5) \p \v 1 Khawasuo sootlekleiya Jisu'n Sernikhuo inkhat ah gehubil asamma aleisi. Ama siamruoi ngaikha inwon aleichampi, khawa jarra inmani'n gehu wuui inchinna khat-um gehuru kha kabak inleiphut jei. \rq Innidan 23:25\rq* \p \v 2 Hiwahi pharisee ngai'n inmupha, inmani'n Jisu diang inleiti, “Enru, Hiwa Sernikhuo ni nasiamruoi ngai'n thomak sik eini sina Dan izootmak kha intho!” \p \v 3 Jisu'n aleimasang, “David inruoipui ngaile ama awon achampha angme inleitho nangni lateel ngaimak chube? \rq 1 Sam 21:1-6\rq* \p \v 4 Ama'n Pathian inna aluut ah, thiampu ngai bit bak kacha inmani bak sik chu Dan izootmak, Pathian diangnga inpe waipool kha, ama khat-um ama inruoipui ngai'n inleibak. \rq Levi 24:9\rq* \p \v 5 Kha emakli Jihudi ngai sernikhuo rakip thiampu ngai'n Biak-inn suungnga Jehudi ngai sernikhuo Dan inmakoi innum inmani masialna ommak ti Moses Dan kha nangni lateel ngaimak chube? \rq Teelna 28:9,10\rq* \p \v 6 Biak-inn neek ah akalok angmekhat hin om tihi kei'n nangni diang kanarilpi eii. \p \v 7 Chong inthiang in ati, ‘Kei imanuom khachu riangwai kha eii, sa ah doiphur inpe kha emak.’ Nangni'n hiwahi inthiangnga angtiname ningleijet inchu, thosialna kaneimak mi ngaidiang nangni'n noonkuung ninglei pemak sik eii; \rq Matt 9:13; Hos 6:6\rq* \p \v 8 Ajarchu miring Sapa hi Sernikhuo Pumi kha eii.” \s1 Kut Kathi Miring Inkhat \r (Mk 3:1-6; Luk 6:6-11) \p \v 9 Khawa mun amathaanna Jisu Synagogue inkhat ah aleisi, \v 10 Khawa munkhan akut kathi miring inkhat aleiom. Halli Jisu ithosial noonkuung pesik kamanuom mi lekkhat kha khan inlei-om, “Sernikhuo ni mi mindam sik hi eini sina Dan izootbe?” tia inmani'n ama diang inleirakel. \p \v 11 Jisu'n aleimasang, “Nangni karra inkhat in keelngam inkhat anei halli khawa kha inthuuk khur inkhat ah Sernikhuo ni ata inle ama'n mahuum li keisuo makniya be? \rq Luk 14:5\rq* \p \v 12 Miring inkhat in keelngam inkhat neek ah aman atamwiai! khawa jarra, Sernikhuo ni chuon katha thosik hi Dan izoot kha eii.” \v 13 Halli ama'n kut kathi mipa diang ati, “Nakut heisoonro.” \p Ama'n akut aheisoon, halli kaangkhat tiangle in-angrip ah, akut kha adamjei. \v 14 Halli Pharisee ngai'n insuok ah khat-um Jisu thatnasik ah ininsiam jei. \s1 Pathian in Ikadang Suok \p \v 15 Jisu'n ama chungnga thatnasik ininsiam kha ajetpha, khawa mun makheiya aleisijei; khat-um mi katamtak in ama inleijui. Ama'n akana rakip aleimindam \v 16 halli inmani diang ama jarra aleiilak ngai diang rilpi maknasik ah chong kanatak aleipeii. \v 17 Hiwa ama'n athona jarchu Pathian chongkachoipa Isaiah diangnga Pathian in angme ileiti kha huui tungnasik eii: \q1 \v 18 “Enru, kei'n kikadang jei, kasuok, \q2 kiminriangpa kha, achungnga kamalung atai, \q1 Kei'n ama chungnga karatha kajuotirsik eii, \q2 halli ama'n zaat rakip diang kachongtanna kha arilsuoksik eii. \rq Isa 42:1-4\rq* \q1 \v 19 Ama'n murruolsiak thonuni emakli kheeknuni, \q2 halli tu inkhat innum lampui ngaikhan arasa jetnunu. \q1 \v 20 Matorna chongtan katuun aminsi maklaiseng, \q2 ama'n tuoitung kakui inkhat minkiak nuni, \q1 thisikkatho meiser kha thatnuni. \q2 \v 21 halli ama chungnga mi rakip in ngamna indasik eii.” \s1 Jisu le Beelzebul \r (Mk 3:20-30; Luk 11:14-23) \p \v 22 Miring lekkhat in Jisu diang raikhuo kaluut mitkacho khat-um chongkaril theimak miring inkhat inhongruoi. Jisu'n mipa kha aleimindam, khawa jarra ama'n chong rilthei jei halli amujei. \v 23 Mipui rakip in Jisu ithohi angme tia inleingak, “Amahi David Sapa emak be?” tia inmani'n inleirakel. \p \v 24 Pharisee ngai'n hiwahi inleijet pha, inmani'n inleimasang, “Ama'n raikhuo ngai ipuut suok hi inmani lamkakei Beelzebul in ama diang ranak ape jarra eii.” \rq Matt 9:34; 10:25\rq* \p \v 25 Jisu'n angme inmani ngaidon kha aleijet, halli inmani diang ama'n aleiril, “Rengram rakip in intheinuo ah rup inthenkhoiya inkhat li inkhat ininsuol inchu kasoot ah ngirmatornunu. Halli khuopui inkhattak emakli innsuungkhur inkhat li inkhat ininsuolla rup inthenkhoi inchu lekni ah chulsik eii.” \v 26 Ajarchu Seitan in Seitan kha apuutsuok inchu ama amatak chungnga inthenkhoi jei, kha ejei inle ama rengram kha langir matorniabe? \v 27 Kei'n Beelzebul ranak ah raikhuo ngai kapuut suok inle ningnuk kajui ngai'n tu ranak ah inmani inpuut suok me? khawa jarra inmani'n nangni chongkatan ngaikha in esik ejei! \v 28 Takkha kei'n Pathian ratha ah raikhuo ngai hi kapuut suok jei inchu Pathian Rengram kha nangni chungnga ajuokatung ejei. \p \v 29 “Emakli akaraat mipa kha ma-insa ah khit leiya tume mi karaatpa inn kha makoi li ama phurpai ngai kalei matorsik? Inkhit suoli bit ama inna kaom phurngai kha amaruup matorsik eii.” \p \v 30 Tu e-innum kei le inruoimak ama kha kei na-inhalpui eii; halli tu e-innum kei le inruoiya nakakhompui mak ama kha inthiangnga akakalekchen kha eii. \rq Mk 9:40\rq* \p \v 31 Hiwajarra kei'n nangni diang kiril eii, miring ngai manu rakip le inmani'n inril akathamak rakip kha inngaidam pisik eii, \f + \fr 12:31. \fr*\ft Inmani'n inril akathamak; \ft*\ft emakli Inmani'n Pathian chungnga inril akathamak\ft*\f* takkha tu e-innum Ratha Inthiang kha kase ah karil kha rangaidam nuni. \p \v 32 Halli Miring Sapa chungnga karilse tuka-ang ama kha arangaidam sik eii, takkha Ratha Inthiang chungnga akaril tuka-ang ama khachu tuun emakli apha rakip ah rangaidam omnuni jei. \rq Luk 12:10\rq* \s1 Thingkuung khat-um Akara \r (Luk 6:43-45) \p \v 33 “Thingkuung kha mintharu halli akara kha atha sik eii; emakli thingkuung kha minthamaru halli ama kara kha thanuni, ajarchu thingkuung khachu ama kara khanna nijet eii.” \rq Matt 7:20; Luk 6:44\rq* \p \v 34 E, maruul tusuon ngai, nangni'n kathachu emak chu ah angtho-thoa akatha chong ningril sikme? Ajarchu angme ningmalungnga kasip ngaikha murra ningrilsuok. \rq Matt 3:7; 23:33; Luk 3:7; Matt 15:18; Luk 6:45\rq* \p \v 35 Mikatha mi'n akatha phur kha akarei makheiya akatha phur aheikeisuo, khat-um akathamak mi in akathamak phur kha akarei makheiya akathamak phur ngai aheikeisuo. \p \v 36 “Kei'n nangni diang karil, mi ngai'n inleiril chongriam rakip ngai Chongtan Nikhuo khan ajar kha inlape sik eii. \v 37 Ajarchu nang hi akadik emakli kadikmak eii ti malar nasik nachongril ngaikha neiman inta nang kha chong innatanna sik eii.” \s1 Chuon-inlak thonasik Nina \r (Mk 8:11,12; Luk 11:29-32) \p \v 38 Halli Dan ocha lekkhat li Pharisee lekkhat ngai'n inti, “Ocha,” “keini'n nang diangnga chuon-inlak inkhat nitho kinmuzoot.” \p \v 39 “Khawakhan Jisu'n aleimasang, kathamak li zool-inthai tuunna khang mi ngai'n chuon-inlak kha innarakel, takkha Pathian chongkachoi Jonah diangnga inpe chuon-inlak kha elekleiya chuon inlak inkhat-um khawa khan napenuni jei. \rq Matt 16:4; Mk 8:12\rq* \p \v 40 Jonah apumtak nga kalok suungnga suunthum le zaanthum alei-om khale in-angrip ah, Miring Sapa kha nuoipil suungnga suunthum zaanthum alaomsik eii. \rq Jona 1:17\rq* \p \v 41 Nineveh mi ngai'n Chongtan Nikhuoni hongngir inta halli nangni kha noonkuung innape sik eii, ajarchu Jonah chongril kha inmani'n injet pha inmanuwa inphut inmalung inleithuul; kei'n nangni diang kiti khachu enru Jonah neek ah kalok inkhat hin aom. \p \v 42 Chongtan Nikhuoni khan Sheba Rengnu in hongngirta halli nangni kha noonkuung innapesik eii, ajarchu aram makheiya Reng Solomon singna iminchu kha akarangai sik aleihong; takkha enro, kei'n nangni diang kati, Solomon neek ah kalok inkhat kha hin aom! \rq 1 Reng 10:1-10; 2 Khang 9:1-12\rq* \s1 Ratha Kathamak heiluutkirna \r (Luk 11:24-26) \p \v 43 “Miring inkhat suungnga ratha kathamak inkhat aheisuok pha, ama'n tui ommakna ramma aleisiya soongmachum nasik mun inkhat aleiratok, takkha leimumak. \v 44 Ama'n atheinuo ah inti, ‘Kei ka inna kei kirtak te.’ Halli ama akirra inn karuok, inthiang khat-um katha ah inda kha ajuomu. \v 45 Khawa phakhan ama asuok ah amaneek ah akathamak ratha sari aheiruoi, halli khawa khan inmani inhongnga in-om jei. Khawa jarra miringpa ringkhuo kha matiangnga omchan neek ah ahekna kha kheella thamakjei. Hiwahi eii tuunna khang mi kathamak ngai diang alakasuok sik.” \s Jisu Nu li Anai ngai \r (Mk 3:31-35; Luk 8:19-21) \p \v 46 Jisu'n mipui ngaidiang chongril laitak khan, enru, anu le anai ngai'n ama in-inbiakpui zoot ah inmani'n tuolla inleingir. \v 47 Khawa jarra mi inkhat in ama diang aleiti, “Enro, nanu li nanai ngai'n nang inna-inbiakpui zoot ah inmani'n tuolla inngirra inom.” \f + \fr 12:47. \fr*\ft Manuscript lekkhat achu hiwa chonglam 47 hi ommak\ft*\f* \p \v 48 Jisu'n ama diang aleimasang, “Tume kei kanu? Tu ngaime kei kanai ngai?” \v 49 Halli akut akhiinna asiamruoi ngaidiang aleiti, “Enru! Hinna kaom ngai hi kanu le kanai ngaikha in eii! \v 50 Ajarchu marwaanna kaom Kapa lungdou katho ngaikha kanai, kasar khat-um kanu in eii.” \c 13 \s1 Muchi Kaworpa Chongminkhi \r (Mk 4:1-9; Luk 8:4-8) \p \v 1 Khawa nikhuo takkhan Jisu'n inn kha amathaanna asuok ah tuidiil khamtiang aleisi, khawakhan ama'n kaminchu sik ah alei in-ong. \p \v 2 Mipui katamtak ama koolla inlei inchun khawa jarra ama'n rakuong inkhat suungnga aluut ah alei in-ong, halli mipui katamtak in tuikham khan inleingir. \rq Luk 5:1-3\rq* \p \v 3 Khawa khan Jisu'n chongminkhina aneiya chong angjet inmani diang aleirilpi. \p “Enru, leikaneipa kha amuchi kawor sik aheisuok jei. \v 4 Ama'n leiya muchiru aheiwor pha, lekkhat in lamsirra achul, halli wa ngai inheiwa ah inruut li inbak. \v 5 Aru lekkhat in lung chungnga neipil toomna mun ngaikhan achul, neipil inthuukmak jarra aru kha innottheiya ahongkek. \v 6 Takkha kani hongsa phakhan achiak teii ngaikha inwuoi jei; ajarchu arajung kha inthuuk ah leisimak, khale inruoiya achiak ngaikha innot ah acharjei. \v 7 Aru lekkhat in raling karra achul, ahongmoong takkha achiak kha raling in amakhujei. \v 8 Aru lekkhat in neipil hoina khan achul, halli lekkhat in rajakhat, lekkhat in soomruk, khat-um lekkhat in soomthum ahong inra.” \p \v 9 Halli Jisu'n ahekna ah ati, “Akuor indou ama khan rangai rase!” \s1 Chongminkhina Ajar \r (Mk 4:10-12; Luk 8:9,10) \p \v 10 Khawasuo khan siamruoi ngai'n Jisu diang inhongnga inleirakel. “Angsikme nang in mipui ngaidiang chongnaril pha chongminkhina nineiman?” \p \v 11 Halli Jisu'n aleimasang, “Marwaan Rengram jarra inthup ngai jetnasik nangni diang innapejei, takkha inmani diang chu emak.” \p \v 12 Ajarchu mi kaneipa diang khan kheella inpedel sik eii; takkha iteii akaneimak mipa ama diangnga inphut inei lekteii kha um inkhaidel sik eii. \rq Matt 25:29; Mk 4:25; Luk 8:18; 19:26\rq* \p \v 13 Kei'n chongminkhina kaneimanna inmani diang karilna ajarchu inmani'n in-en, takkha mumu, inrangai, takkha jetmu emakli ngaidon matormu. \p \v 14 Halli Isaiah chongril kha inmani diang pui ahongtung jei: \q1 Hiwa mi ngai'n rangai chu rangai inte, takkha jetnunu; \q2 inmani'n enchu en inte, takkha mununu, \rq Isa 6:9,10\rq* \q1 \v 15 ajarchu inmani malungnga jetzootmu, \q2 inmani inkuor khan rangai zootmu \q2 halli inmit kha inkasiingdel. \q1 Kha emak inchu, inmani inmit in inmusik eii, \q2 inkuor khan inrangai sik eii, \q2 inmalung khan injetsik eii, \q1 Pathian in ati, inmani kei diang inhong inletsik eii, \q2 halli kei'n inmani kamindam sik eii. \p \v 16 “Nangni sik ah chu, angtuk ningrawaan kathame! Ning mit in amu halli ning kuor in ajet. \rq Luk 10:23,24\rq* \p \v 17 Nangni diang inthiangnga kei'n karil khachu Pathian chongkachoi ngai li mi katuun ngai'n angme nangni imu kha inleimu zoot, takkha leimu matormu, halli angme nangni ijet ngaikha leijet matormu. \s1 Jisu'n Muchi Kaworpa Chongminkhi kha rilcheen \r (Mk 4:13-20; Luk 8:11-15) \p \v 18 “Hanchu, muchi kaworpa chongminkhi in angme iti kha rangairu halli inchuru. \v 19 Tu ennum Rengram jarra chong kha ajetli akangaidon tungmak ngai kha hiwa lamkoolla kachul muchiru khale in ang. Akathamak kha aheiwa ah inmani malung suungnga inwor muchi kha aleikhaipi. \v 20 Lungkarra kachul muchi khachu tuka-ang in chong kha injetli innot ah karok ah kakeiluut ngaikha tina eii. \v 21 Takkha inmani diang arajung kha inthuukmak jarra soot leidei matormu, Khawa chong jarra poongna emakli raalna aheiwa pha khan, inmani innot ah inmangjei. \v 22 Halli raling karra kachul muchiru ngaikhan tuka-ang chong kha kajet; takkha hiwa ringkhuo jarra poongna le neile nung manuomna ngaikhan chong kha adiip ah, inmani kakara mak ngaikha atina eii. \v 23 Halli neipil hoina munna inwor muchiru ngaikhan tuka-ang chong kha rangai li kajet: lekkhat in rajakhat, lekkhat in soomruk, halli lekkhat in soomthum kakara ngai tina eii.” \s1 Leiharra Chongminkhina \p \v 24 Jisu'n chongminkhi inkhat arilla aleiti: “Marwaan Rengram khachu miring inkhat in muchiru katha kha aleiya iwor khale in-ang. \v 25 Halli zaankhat, mi rakip inzaal pha, ama inhalpuipa kha aheiwa ah halli gehu karkhan leiharru aworra aleisijei. \v 26 Achiak ngaikha ahonglok halli abuo ahongsuok pha khanchu leihar ngai kha um indangjei. \v 27 Mipa suok ngaikhan ama diang inheiwa ah inti, ‘Ocha, nang in naleiya muchiru katha niwor emak abe? honname hiwa leihar ngai kaheiwa hi?’ \v 28 ‘Hichu naka enzootmak lekkhat itho eii,’ tia ama'n aleimasang. ‘Asuok ngaikhan amadiang inrakel, keini kinsili leihar ngai kinjuochuon sik hi namanuom be?’ \v 29 Ama'n aleimasang, ‘Chuonmaru,’ ‘ajarchu nangni'n leihar ningchuon kaalkhan gehu lekkhat um inphoidel acha. \v 30 Gehu le leihar kha inniya inrakhool maklaiseng moongsuom tarasu. Kei'n leikarakhool ngai diangkhan tipitakte ma-insa ah leihar kha khoomchun inlang haal sik ah khitchunru, halli gehu kha khomchun inlang kei sapang khan juothunru.’ ” \s1 Anchamru ah Chongminkhina \r (Mk 4:30-32; Luk 13:18,19) \p \v 31 Jisu'n inmani diang chongminkhina khat apenook ah ati: “Marwaan Rengram khachu miring inkhat in anchamru kha aleili ama leiya iwor hile in-ang. \v 32 Hiwahi muchiru rakip karra akasiin khet kha eii, takkha ahongmoong pha khanchu, thingchiak ngai karra akalok khet thingkuung ahong eii. Khawajarra lairalak ah wa ngai'n inheiwali abaak ngaikhan inrabu inhong phan.” \s1 Cholla Chongminkhina \r (Luk 13:20,21) \p \v 33 Jisu'n inmani diang chongminkhina inkhat arilnook ah ati: “Marwaan Rengram khachu, numeisa inkhat in chol lekkhat aleiya waipooldi saida inthum khan minchella chol hongthei maklaiseng ida khale in-ang.” \s1 Jisu'n Chongminkhina ngai Neiman \r (Mk 4:33,34) \p \v 34 Jisu'n hiwa rakip ngaihi chongminkhina kha aneimanna mipui diang aleiril; ama'n chongminkhina neiman lekleiya iteii um inmani diang leirilmak. \v 35 Ama'n hiwa itho ngaihi Pathian chongkachoipa ileiril kha huui tungnasik eii, \q1 “Chongminkhina neimankata kei'n inmani diang chong karilsik eii; \q2 Nuoipilchung inbool makheiya inthup rakip ngaikha inmani diang kei'n karilsuok sik eii.” \rq Minpkla 78:2\rq* \s1 Jisu'n Leihar ru ah Chongminkhina Irilcheen \p \v 36 Jisu'n mipui ngai ada ah inn suungtiang aluut pha, ama siamruoi ngai inheiwa ah ama diang injuoti, “Leihar ruwa chongminkhina hin angme tina keini diang narilpiro.” \p \v 37 Jisu'n aleimasang, “Muchiru katha kaworpa kha Miring Sapa kha eii; \v 38 lei khan nuoipilchung hi eii; muchiru katha ngaikhan Rengram mi ngaikha in eii; leihar ngaikhan Akathamakpa sangai kha in eii; \v 39 Halli inhalpui leiharru kaworpa ama khan Seitan kha eii. Saangrakhool pha khan nuoipilchung hekni kha eii, halli saangkarakhool ngaikhan marwaan tirton ngaikha in eii. \v 40 Leihar ngaikha inkhoomchunna meiya inhaalle in angrip ah, nuoipilchung hekni khannum hi angnga alasuoksik eii: \v 41 Miring Sapa in ama marwaan tirton ngaikha juotirta mi ngai manu ah kamachul ngaile thomaksik katho ngai rakip ama Rengram makheiya alaminchunsik eii, \v 42 halli inmani kha meisuungnga indeengluutsik eii, khawamun khan inmani chap le hakarialna inlanei sik eii. \v 43 Pa Rengram khan Pathian mi ngai'n kani angnga inlawar sik eii. akuor indou ama khan rangai rase! \s1 Inthup Amankatam Neinaak Chongminkhina \p \v 44 “Marwaan Rengram hi, Miring inkhat in leiya inphuumma kaom amankatam neinaak inmu khale in-ang. Ama'n amakhudella karok ah asiya ineirakip ajuorra, halli akirra lei kha ajuo incho jei. \s1 Lungman katamma Chongminkhina \p \v 45 “Halli Marwaan Rengram hi, Mi inkhat in lungman katamkhet iratok khale in-ang, \v 46 ama'n lungmankatam amu pha, ama asiya, inei rakip kha ajuorra halli khawa lungman katam kha ajuo incho jei. \s1 Leenna Chongminkhina \p \v 47 “Woikhat um, marwaan Rengram hi, ngaphung rakip kasur ngakasurmi lekkhat in tuidiil suungnga inmani leen inwor khale in-ang. \v 48 Leen kha asip pha, inmani'n tuikham tiang inkeisuo ah halli in-in ongnga nga katha seng kha paisuungnga inthun halli kathamak sengkha inkalekjuon jei. \v 49 Nuoipilchung hekni um hiwa laka ang sik eii: marwaan tirton ngaikhan lajuo inta mi katha ngai diangnga inphut mi kathamak ngai kha lathen inta \v 50 halli inmani ngaikha meisuungnga inlahiailuut sik eii, khawa munkhan inmani chap le hakarialna inneisik eii. \s1 Akathar li Amaruo neinaak \p \v 51 “Hiwa rakip hi nangni ningjet jeibo?” tia Jisu'n inmani diang aleirakel. \p “Kinjetjei” tia inleimasang. \p \v 52 Halli khan ama'n aleimasang, “Hiwa tinachu, marwaan Rengramma siamruoi ka eii Sinadan ocha rakip ngai'n ama neinaak bukna makheiya inphut phur kathar li maruo heikakeisuo inn-pupa khale in-ang.” \s1 Nazareth ah Jisu Inzootmak \r (Mk 6:1-6; Luk 4:16-30) \p \v 53 Jisu'n hiwa chongminkhina arilsuo pha, ama'n khawa munkha aleimathaan jei \v 54 halli ama'n akhuo tiang akirnook jei. Inmani Synagogue khan aleiminchu, halli ama minchuna kajet rakip in inleingak ah inti, “Huwa makheiya ama'n hinnakati singwar imume?” Inmani'n inleirakel. “Halli chuon inlak ngai hile imume? \v 55 Amahi thingchuon kathopa sapa emak abe? Anu Mary, James, Joseph, Simon khat-um Judas anai ngai emuwabe? \v 56 Asar ngai rakip um einile hin niomsuom emak abe? Hunname hiwa rakip ama'n imu hi?” \v 57 Khan intia inmani'n ama kha leizootmu jei. \p Halli Jisu'n inmani diang aleimasang, “Pathian chongkachoi inkhat hi amun rakip ah khoya intho takkha akhuo li a innsuungkhur mi ngai inchu khoya thomu.” \rq Jn 4:44\rq* \p \v 58 Ajarchu inmani'n leingamnamu jarra, khawakhan ama'n chuon-inlak kha katamma leithomak. \c 14 \s1 John Baptist Thina \r (Mk 6:14-29; Luk 9:7-9) \p \v 1 Khawapha takkhan Galilee ramkaroonpa Herod in Jisu jarra aleijet. \v 2 “Ama hi inthiangnga John Baptist, athiya inphut akaringnook eii tia asuok ngaidiang aleirilpi. Khawa jarra ama'n hinna kati chuon-inlak thomatorna ranak inei eii.” \p \v 3 Ajarchu Herod in anaipa Philip numei Herodias jarra John hi asurra, halli akhit ah mikhumna khan aleida. \rq Luk 3:19,20\rq* \p \v 4 Ajarchu John in Herod diang aleiti, “Herodias naneisik hi nangsik ah dan katuun kha emak!” \rq Levi 18:16; 20:21\rq* \p \v 5 John kha Herod in aleithat zoot, takkha ama'n Jihudi mipui ngai kha aleichi, ajarchu inmani'n John hi Pathian chongkachoi inkhat eii tia inleilei. \p \v 6 Herod inneina nikhuo khan Herodias sanu in mipui rakip maikuungnga aleilaam. khawa jarra Herod in amalung atai heiya \v 7 kei'n khomaak ka-insaam khachu, nang in napero nititak kha “Kei'n kanape sik eii tia, ama diang chong alei inkhit!” \p \v 8 Ama'n anu chongrilpi dungjuiya Herod diang aleini, “Hiwahin tuun kei diang John Baptist lukha bukheeng chungnga da-inlang napero!” \p \v 9 Reng Herod kha amalung aleipoong, takkha ama'n ama mi ngai maikuungnga achong-inkhitna dungjuiya ama imanuom kha thopinasik ah chong aleipeii. \v 10 Khawa jarra ama'n mikhumna ah kaom John lu kha ajomintan. \v 11 Khawa lu kha bukheeng chungnga inheichoiya nungaaknu diang inleipeii halli ama'n anu diang aleichoi jei. \v 12 John siamruoi ngai kha inheiwa ah, akaluong kha inleichoiya inleiphuum; halli inmani inkirra Jisu diang inleirilpi jei. \s1 Jisu'n Mi Lising Ranga Iwai \r (Mk 6:30-44; Luk 9:10-17; Jn 6:1-14) \p \v 13 Jisu'n John jarra chong ngai ajet pha, ama'n rakuong achuongnga khawa munkha amathaanna halli atheinuo ah mirasa neimakna muntiang aleisi. Khawa kha mipui'n inleijet, halli inmani'n inkhuopui inmathaanna kelamma anuk inleijui. \v 14 Jisu'n rakuongnga inphut ajuochum, halli mipui katamtak ngaikha ajomu pha, ama malung suungnga minriang khan aleisip, khawa jarra kana ngaikha aleimindam. \p \v 15 Khawani kholeitiang ama siamruoi ngai'n inheiwa ah inti, “Tuunchu khuo aboijei, halli hiwa munhi um mi ommakna ram eii, mi ngai hi minsi suotaro halli inmani'n inkhuo ngaikhan sisu-inlang inmani sik bak-in jo-incho tarasu.” \p \v 16 Jisu'n aleimasang. “Inmani simarasu,” “Inmani diang nangni'n baksik lekkhat kha peru!” \p \v 17 Inmani'n inleimasang, “Keini'n waipool ranga li nga inni kinnei.” \p \v 18 Jisu'n ati, “Khawa kha e-inchu hin keidiang heichoiru.” \v 19 Ama'n mipui ngaikha leihar chungnga in-ong nasik chong aleipeii; halli ama'n waipool ranga le nga inni kha aleiya, marwaan tiang enna halli Pathian diang aleiminpaak, Ama'n waipool kha katherkhoiya asiamruoi ngaidiang aleipeii, halli asiamruoi ngai'n mipui ngaidiang inleisempi. \v 20 Akabak rakip ngaikha inleikhop, halli akaliam ngaikha siamruoi ngai'n inkhomchunna kokwar soomleini aleisip. \v 21 Khawa aleikabak mi ngaikha numeisa naipang teelleiya, pasal seng lising ranga inlei eii. \s1 Jisu'n Tuichungnga Isi \r (Mk 6:45-52; Jn 6:15-21) \p \v 22 Khawasuo ama'n mipui ngaikha aminsi pha Jisu'n asiamruoi ngai kha um rakuong minchuongnga tuidiil raalkhat tiang ama matiang aleiminsi jei. \v 23 Mipui ngaikha atir suoli, ama'n nina sik atheinuo ah chingtiang aleikal. Kholei hongtung pha, khawa munkhan Jisu atheinuo ah aleiom; \v 24 tuikham makheiya rakuong khan tuidiil lai aheitung pha thipuile inintongnga, rakuong kha tuiphuuksan in aseemma leisi matormak jei. \p \v 25 Ziingtiang phadan inthum li kuruk pheiwei khan, Jisu'n asiamruoi ngaidiang tuichungnga aheiwa. \v 26 Inmani'n tuichungnga ama iheiwa kha inleimuwa inmani'n inleichi. “Hiwa hi ratha kathamak eii!” intia chile inruoiya inmani'n inleikheek. \p \v 27 Jisu'n inmani diang khawalai takkhan aleiti, “Malung mindong maru!” “Chimaru Kei ka eii!” \p \v 28 Halli Peter in aleimasang, “Pumi, inthiangnga nang na-e inchu, nakoolla kei'n tuichungnga heiwa nasik chong napepiro.” \p \v 29 “Heiwaro” Jisu'n aleimasang. Khawa jarra Peter in rakuong makheiya achumma Jisu diang tuichungnga kasi aphut jei. \v 30 Takkha ama'n thipui kangar kha amu pha, ama'n aleichi halli tui suungtiang kaluut phutjei. “Pumi, Nasanro!” tia aleikheek. \p \v 31 Khawalai takkhan Jisu'n akut sonna ama mahuumma ati, “E inngamna kasiin! angsikme ni-inngamsam?” \p \v 32 Inmani inin-niya rakuong khan inluutli, thikaraang kha ajuodai jei. \v 33 Halli rakuong suungnga kaom siamruoi ngai'n Jisu kha chubei inleitho. “Inthiangnga nangchu Pathian Sapa na eii!” tia inmani'n inti. \s1 Gennesaret ah Jisu'n Akana Imindam \r (Mk 6:53-56) \p \v 34 Inmani'n tuidiil kha inrakanna Gennesaret ram khan inheiwa jei, \v 35 khawa munna kaom mipui ngai'n Jisu kha inleijet, khawa jarra inmani'n chong inpeya khawa ramkoolla kaom akana mi rakip Jisu diang inmani'n inhong ruoi. \v 36 Inmani'n Jisu diang apuon morbit katook nasik ah nina inleinei; halli akakatook rakip ngaikha inleidam jei. \c 15 \s1 Upa ngai leisina Jarra Minchuna \r (Mk 7:1-13) \p \v 1 Halli Jerusalem makheiya Pharisee lekkhat le sina Dan ocha ngai'n Jisu diang inhongnga inhongrakel, \v 2 “Angsikme nasiamruoi ngai'n upa ngai sinadan kha inmakoi? Inmani'n inbak maklai inkut kha rasumu!” \p \v 3 Jisu'n aleimasang, “Hanchu angtiyame nangni'n Pathian chongpeii juimakchuwa nangni ngai sinadan kha ning ijui? \p \v 4 Ajarchu Pathian in aleiti, ‘Nanu li napa kha khoya thoro,’ halli ‘Nang in nanu li napa diang khomaak nasaam inchu, nang kha innathat sik eii.’ \rq Suok 20:12; Innidan 5:16; Suok 21:17; Levi 20:9\rq* \p \v 5 Takkha nangni'n ningti, khachu mi inkhat in anu emakli apa diang santhei lekkhat inei kha, ‘Hiwahi Pathianta ejei ti-inchu,’ \v 6 ama'n anu emakli apa kaya sik hi arei suokmak. Nangni minchuna kha juinasik ah hiwa lam tiang nangni'n Pathian chongpe kha kaya makchu jei. \v 7 Nangni akatha omchan kathongai! Angtuk katuunme nangni jarra Pathian chongkachoipa Isaiah ileirilsuok kha! \q1 \v 8 ‘Pathian in ati, hiwa mi ngai'n, kei hi inmur beiya khoya innatho, \q2 takkha inmalung chu kei diangnga inphut kalaak ah in-om. \rq Isa 29:13\rq* \q1 \v 9 Kei chubei innathohi inmani sik anemna ommak \q2 ajarchu inmani'n miring sinadan ngaikha Kei sinadan ngai angnga inminchu!’ ” \s1 Miring inkhat Kaminchok Phurngai \r (Mk 7:14-23) \p \v 10 Halli Jisu'n mipui ngai kha akoiya inmani diang ati, “Rangairu halli jetru! \v 11 Ning bai suungnga kaluut khan nangni naminchok mak; khawa neek ah ahong kasuok khan nangni anaminchok.” \p \v 12 Halli siamruoi ngai'n ama diang inheiwa ah inti, “Nang in tuuntak angme niril khan Pharisee ngai malung namintookpi nang nijetmak be?” \p \v 13 Jisu'n aleimasang, “Marwaanna kaom kapa ilingmak thingkuung rakip inlaphuk sik eii. \p \v 14 Inmani sik ngaidon pimaru! Inmani chu mitkacho ngai lamkakei mitkacho kha in eii; mitkacho inkhat in mitkacho kha lam akei inchu inin nireella khurra inta sik eii.” \rq Luk 6:39\rq* \p \v 15 Peter in Jisu diang aleiti, “Hiwa chongminkhina hi keini diang narilcheen piro.” \p \v 16 Jisu'n inmani diang aleiti, “Nangni tuun katung aleiilak ngai neek ah lajetmak chu. \v 17 Nangni ningmurra kaluut phurrakip kha ningwon suungnga aluut halli ningpum makheiya asuok tihi nangni ninglajetmak be? \p \v 18 Takkha murra hongkasuok kha malungnga inphut eii, halli hiwa ngaihin nangni anaminchok. \rq Matt 12:34\rq* \p \v 19 Ajarchu ningmalungnga inphut ah akathamak ngaidonna, mithatna, zool-inthaina, halli aleiilak thamakna katho; inrupmaret, maleisei halli aleiilak karilse ngaihi hongkasuok eii. \v 20 Hiwa ngai rakip in nangni naminthiangmak. Takkha inmani iti angnga kut rasuleiya inbak in nangni naminchok mak.” \s1 Numeisanu Inngamna \r (Mk 7:24-30) \p \v 21 Khawa munkha Jisu'n aleimathaanna Tyre li Sidon ram koolla aleisi. \v 22 Khawa ramma kaom Canaan numeisa inkhat ama diang hongnga, halli akheek ah ati, “David Sapa!” “Kei naminriangro, ocha! Kei kasanu kha raikhuo aluut ah poongtheiya omjei.” \p \v 23 Takkha Jisu'n chongbai inkhat um ama diang leimasang mak. Asiamruoi ngai'n amakoolla inheiwa ah inti, “Ama minsitaro! Ama'n eini nuk anajuiya akheek ah om!” \p \v 24 Jisu'n aleimasang, “Israel keelngam inmang ngai sikbit ah kei innajuo tir eii.” \p \v 25 Halli numeisa inkhat aheiwa ah akekuungnga inbok li, “Ocha, kei nasanro!” ati. \p \v 26 Jisu'n amasang, “Naipang ngai bu an kha leili ui ngai diang pesik hi akatuun emak.” \p \v 27 “Atuun khawa kha, ocha,” numeisanu khan aleimasang, “Takkha ui innum inmapupa bubakna makheiya juokata buramol ngai kha inbak.” \p \v 28 Khawajarra Jisu'n amadiang aleimasang, “Nangchu ngamna kalok numeisa na-eii! angme nimanuom kha nang sik ah inthorase.” Halli khawa phatak khan asanu kha adamjei. \s1 Mikatam tak Jisu'n Imindam \p \v 29 Jisu'n khawamun amathaanna Galilee tuidiil tiang aleisi halli chingtiang akalla alei in-ong. \v 30 Mipui katamtak amadiang inleihong, kekakiak, mitkacho, ka-inkhooi, chongkasuokmak halli akana mi lekkhat, Jisu kekuungnga inhongruoi; halli inmani ngai kha ama'n aleimindam. \v 31 Khawa khan chongkasuokmak ngai'n chong inril, akeii inkhooi ngai'n indam, kasi theimak ngai'n insi khat-um mitkacho ngai'n inmu hi mipui'n inmu pha; Israel Pathian kha inminpaak. \s1 Mi Lising Mili Iwai \r (Mk 8:1-10) \p \v 32 Jisu'n asiamruoi ngai akoolla akoiya aleiti, “Kei'n hiwa mipui ngaihi kaminriang, ajarchu inmani keile inruoiya nithum kinhong omjei tuunchu inmani bak sik inkhat-um neimujei. Kei'n inmani ngai hi bak-inleiya minsizoot mong, ajarchu inmani'n inntiang insipha phai-inwai inte.” \p \v 33 Siamruoi ngaikhan ama diang inheiti, “Hunmo hiwa neelram hin hiwa mipui ngai sik kahun bu le an joleimin?” \p \v 34 “Waipool angjet nangni ningnei me?” Jisu'n aleirakel. \p “Waipool sari,” “le nga kasiin lekkhat,” kinnei tia inmani'n inleimasang. \p \v 35 Khawa jarra Jisu'n mipui ngai neipilla in-ong nasik chong aleipeii. \v 36 Khawasuoli ama'n waipool sari le nga aleiya, Pathian aleiminpaak, halli kather khoiya asiamruoi ngaidiang aleipeii; woikhat um asiamruoi ngai'n mipui ngaidiang inleisempi. \v 37 Inraya ah inbak halli inleikhop. Khawasuo ah siamruoi ngai'n akaliam seng inkhoomma kokwar sari aleisip. \v 38 Numeisa khat-um naipang teelleiya khawa kabak pasal seng lisingmili daam inlei eii. \p \v 39 Khawasuo khanchu Jisu'n mipui ngaikha aleiminsi jei, halli rakuong suungkhan aluut ah Magadan ramtiang aleisijei. \c 16 \s1 Chuon Inlak thonasik Nina \r (Mk 8:11-13; Luk 12:54-56) \p \v 1 Pharisee khat-um Sadducee lekkhat in Jisu diang inhongnga ama surnasik ah marwaanna chuon inlak inkhat nathopi inlang naminmuro inhongti. \rq Matt 12:38; Luk 11:16\rq* \p \v 2 Halli Jisu'n inmani diang aleimasang, “Kani joluut pha, ‘Khuo thasik eii, ajarchu marwaanna kool-eng asuok ningti.’ \v 3 Halli ziingtiang makhan nangni'n ningti, ‘Wini chu ruo asursik eii, ajarchu marwaan asen khat um aziing,’ nangni'n nikhuo omchan ning en li angme kasuok sik ningril mator, takkha hiwa apha jarra akasuok chuon inlak ngaichu nangni'n angme suoksik tia rilmator makchu! \f + \fr 16:3. \fr*\ft Manuscript lekkhat achu Jisu inti chongramol ngaihi Verse 2-3 ah thunmu\ft*\f* \p \v 4 Hituk kathamak li Pathian kajetmak winiya mi ngai'n chuon inlak kha inratok! Takkha Jonah diangnga chuon inlak kha eleiya chuon inlak inkhat nangni diang napenunijei.” \p Halli ama'n inmani ada ah asijei. \rq Matt 12:39; Luk 11:29\rq* \s1 Pharisee le Sadducee ngai Chol \r (Mk 8:14-21) \p \v 5 Halli siamruoi ngai'n tuidiil kham inkhattiang inheirakaan pha, inmani'n waipool kha hongchoisik inleimanil jei. \p \v 6 Jisu'n inmani diang ati, “In ensuiru; Pharisee ngaili Sadducee ngai cholla inphut khan.” \rq Luk 12:1\rq* \p \v 7 Inmani inkhat li inkhat karra ininbiak ah inti, “Ama'n hiwa atina ajarchu eini waipool heichoi makmi.” \p \v 8 Jisu'n angme inmani itikha aleijet, khawa jarra inmani diang aleirakel, E ngamna kasiin ngai “Nangni inkhat li inkha waipool ningnei makna jarra angsik ah ning inbiak me? \p \v 9 Tuun katung nangni lajet makchu be? Kei'n miring lising ranga waipool ranga ah kiwai halli akaliam kokwar angjetme ningminsip nangni ngaidon makchube? \rq Matt 14:17-21\rq* \p \v 10 Halli miring lising mili sik ah waipool sari ah kawaili kokwar angjetme nangni'n ningruut minsip? \rq Matt 15:34-38\rq* \p \v 11 Kei'n nangni diang waipool jarra rilmong angsik ame khawa ning ijetmak? Pharisee li Sadducee ngai cholla inphut nangni'n in-ensuiru!” \p \v 12 Khawasuo khanchu ama'n inmani diang in-ensuiru tia irilhi waipool khanna inneiman chol kha emak takkha Pharisee li Sadducee ngai minchuna ngai khanna inphut eii ti asiamruoi ngai'n inleijet. \s1 Jisu jarra Peter in Irilsuok \r (Mk 8:27-30; Luk 9:18-21) \p \v 13 Jisu'n Caesarea Philippi ram koolla kaom khuopui khan aheiwa pha, ama'n asiamruoi ngaidiang aleirakel, “Miring Sapa hi mi ngai'n tu eii intime?” \p \v 14 Inmani'n inleimasang, “Mi lekkhat in John Baptist na-eii inti,” “Lekkhat in Elijah na-eii inti, halli lekkhat ngai'n Jeremiah emakli Pathian chongkachoi ngai karra inkhat na-eii inti.” \rq Matt 14:1,2; Mk 6:14,15; Luk 9:7,8\rq* \p \v 15 Halli Jisu'n inmani diang aleirakel, “Nangni inle Keihi tu ka-eii ningtime?” \p \v 16 Simon Peter in aleimasang, “Nangchu Messiah, akaring Pathian Sapa kha na-eii.” \rq Jn 6:68,69\rq* \p \v 17 “Bar-Jonah sapa Simon, narawaan atha!” tia Jisu'n aleimasang. “Ajarchu hiwa akatuun hi miring taksa ah inphut nangdiang akajuo emak, takkha marwaanna kaom Kapa diangnga inphut akajuo eii. \v 18 Tuun khawa jarra Kei'n nangdiang kati, nang Peter na-eii (tinachu ‘lung’ ), hiwa lungpui chunghin Kei'n kakoisuok kasaksik eii, halli khawakha meikhur luutna kot innum matornuni. \p \v 19 Kei'n nangdiang marwaan Rengram sou kha kanapesik eii; nang in nuoipil chungnga nikhit kha marwaan khannum inkhitsik eii, halli nuoipil chungnga nimasuo kha marwaan khannum insuosik eii.” \rq Matt 18:18; Jn 20:23\rq* \p \v 20 Khawa suoli Jisu'n asiamruoi ngaidiang ama hi Messiah eii ti tu inkhat diang um rilpimaru tia chong aleipeii. \s1 Jisu'n Ama Poongna le Thina sik jarra Iril \r (Mk 8:31–9:1; Luk 9:22-27) \p \v 21 Khawapha makheiya Jisu'n asiamruoi ngaidiang, “Kei Jerusalemma kasisik eii halli uparup ngai, thiampu kalian ngai halli sina Dan ocha ngai diangnga inphut kalapoong sik eii. Halli kei innalathat sik eii, takkha nithumni kalahong ringsik eii.” tia inthiangnga karilpi aphut jei. \p \v 22 Peter in ama kha kaangkhat tiang aruoiya aheiran. “Pumi, khawa kha Pathian in kalaak ah nadapi rase!” ama'n aleiti. “Khawa kha angtikniteii nachungnga kasuok emarase!” \p \v 23 Jisu'n ahei-inlet ah Peter diang ati, “Kei diangnga inphut siro, Seitan! Nang hi kei diang insuina inkhat na-ejei, ajarchu hiwa ngaidonna ngai hi Pathian diangnga inphut akajuo emak takkha miring omchanna inphut eii.” \p \v 24 Khawa phakhan Jisu'n asiamruoi ngaidiang aleiti, “Nangni karra tuka-ang inkhat in kanuk najuizoot inchu, ama apumtak ah inzootmak se-inlang, ama cross indom rase, halli kanuk najuirase. \rq Matt 10:38; Luk 14:27\rq* \p \v 25 Ajarchu naringkhuo sanringsik namanuom inchu, amangsik eii; halli keisik naringkhuo naminmang inchu, khawa kha nalamusik eii. \rq Matt 10:39; Luk 17:33; Jn 12:25\rq* \p \v 26 Nuoipil pumpui namatorli naringkhuo naminmang inchu angme nanemna sik? Emakli mi inkhat in angleme aringkhuo aminthuul sik? \p \v 27 Ajarchu Miring Sapa in Apa lurna lianna khan ama marwaan tirton ngaile inruoiya ajuosik eii, halli khawa phakhan ama'n mi rakip ama chuonleitho dungjuiya atum apesik eii. \rq Matt 25:31; Minpkla 62:12; Rom 2:6\rq* \p \v 28 Kei'n nangni diang inthiangnga kiril eii, hiwa hinna tuun kangirra kaom lekkhat chu Miring Sapa in Reng eya ijuo inmu makma thinunu.” \c 17 \s1 Jisu Meelsuo Inthuulna \r (Mk 9:2-13; Luk 9:28-36) \p \v 1 Halli niruk suoa Jisu'n Peter le anaipa James halli John, ama'n aruoiya inmani bit omnasik ching insaang inkhat khan aleisipui. \v 2 Inmani'n khan inhei enlai, Jisu inmani maikuungnga ameelsuo hong inthuul jei: ama meel kha kani angnga aleiwar, halli ama puondiar ngaikha war angnga aleichek. \v 3 Halli siamruoi inthum ngai'n Moses khat-um Elijah Jisu le inruoiya thurchi inril inleimu. \v 4 Khawa jarra Peter in Jisu diang ati, “Pumi, eini'n hinna ni-om hichu angtuk kahoi me! nang in nazoot inchu, kei'n riakbuk inthum sakkate, nang sik inkhat, Moses sik inkhat, halli Elijah sik inkhat.” \p \v 5 Ama'n aril laichei khan, enru, akawar sumphai'n inmani aleimakhu, halli sumphaiya inphut rasa inkhat in ajuoti, “Hiwa hi kiminriang tak kasapa kha eii, ama chungnga kamalung atai; nangni ama iti rangairu!” \rq Inphut 22:2; Minpkla 2:7; Isa 42:1; Matt 3:17; 12:18; Mk 1:11; Luk 3:22; Innidan 18:15\rq* \p \v 6 Siamruoi ngaikhan rasa kha injetpha, inmani inleichithei, halli neipilchungnga inmani inmeel inkuunna inlei inbok. \v 7 Jisu'n inkoolla aheiwa ah akatook ah ati, “Intheiru, chimaru!” \v 8 Halli inmani'n inhong enpha Jisu eleiya tu inkhat bit um khawakhan leimumujei. \p \v 9 Inmani'n khan chingnga inphut injuo chumpha, Jisu'n inmani diang, “Miring Sapa in thiya inphut ahongring maklaiseng, tu inkhat diang um nangni'n ning imu ngaikha rilsuok maru tia inmani diang chong aleipeii.” \p \v 10 Halli siamruoi ngai'n Jisu diang inleirakel, “Angsikme sina Dan ocha ngai'n Elijah ajuo masasik eii inti?” \rq Mal 4:5\rq* \p \v 11 Jisu'n aleimasang, “Inthiangnga Elijah juomasata,” “halli angrakip hi alaminsuuk wiaksik eii. \p \v 12 Takkha kei'n nangni diang kati khachu Elijah kha ajuosuojei takkha mi ngai'n ama leijetmu, takkha inmani'n inmanuom kha ama chungnga inleitho. Khawale in-angrip ah Miring Sapa kha um inmani'n inminpoong nooksik eii.” \rq Matt 11:14\rq* \p \v 13 Khawa phakhan ama'n John Baptist jarra iril eii ti asiamruoi ngai'n inleijet. \s1 Jisu'n Raikhuo kaluut Pasal nai inkhat mindam \r (Mk 9:14-29; Luk 9:37-43a) \p \v 14 Inmani'n mipui ngaidiang injuokir pha, miring inkhat Jisu diang aheiwa, halli amaikuungnga chubei ajuotho, \v 15 halli ati, “Ocha, kasapa hi naminriang piro! Ama hi rikeiri araweiya apoongthei jei ajarchu ama tuisuung meisuungnga aluut kachak jei. \v 16 Kei'n nasiamruoi ngaidiang kaleiruoi, takkha inmani'n namindampi matormu.” \p \v 17 Jisu'n aleimasang, “E ngamna kasiin le mi kathamak ngai! Angtuk kasootme kei nangni le kalaom suomsik hi? Kei'n nangni le angtuk kasoot kanaladeipui sikme? Naipangpa kha hin kakoolla heiruoi ro!” \v 18 Jisu'n ratha kathamak diang khan chong aleipeii, halli ratha kathamak kha naipangpa diangnga inphut aleisuok, khawa phachei khan naipangpa kha adamjei. \p \v 19 Halli siamruoi ngai'n ruuk ah Jisu diang inheiwa ah inleirakel, “Angjarra keini'n ratha kathamak kha kinpuutsuok matormakme?” \p \v 20 “Ajarchu ning inngamna kha asiin thei,” tia Jisu'n aleimasang. “Kei'n nangni diang inthiangnga kati khachu anchamru tiatbit kalok inngamna ningnei inchu, nangni'n hiwa ching diang tiningte, ‘hiwa hinna inphut soson inthonro!’ halli khawa khan inthonsik eii. Halli nangni thomatormak sik iteii omnuni!” \f + \fr 17:20. \fr*\ft Manuscript lekkhat in alam 21 inthundel:\ft*\fqa Takkha bungeile inruoiya Pathian nina khan bit hiwa rakip hi apuut mator; iteii khat innum matormak \fqa*\ft (Mk 9:29 khan enru) \ft*\f* \rq Matt 21:21; Mk 11:23; 1 Cor 13:2\rq* \s1 Jisu'n inlet ah athina sik jarra iril \r (Mk 9:30-32; Luk 9:43-45) \p \v 22 Siamruoi rakip in Galilee khan injuo inchunwiak phakhan, Jisu'n inmani diang aleiti, “Miring Sapa kha mi ngai kutchungnga inlapesuok sik eii \v 23 halli inmani'n ama kha inlathatsik eii; takkha nithum huuini ama ahongringsik eii.” \p Hiwa injetpha siamruoi ngaikha inleipoong theijei. \s1 Biak-inn rampar pena \p \v 24 Jisu le asiamruoi ngai'n Capernaum inheitung pha, nina inna sialkakhompa in Peter diang aheiwa ah aleiti, “Nangni ning ochapa'n Biak-inna pesik kasuok sial kha pemak abe?” \rq Suok 30:13; 38:26\rq* \p \v 25 “Oh apeii,” tia Peter in aleimasang. \p Peter khan innsuung aluutpha, Jisu'n ma-insa khet ah aril, “Simon, angme nangleii ningaidon? Hiwa nuoipilchung reng ngaidiang tu ngai inme rampar inpejol? Aram mi-ngai inbe emakli ramleiilak mi ngai inbe?” \p \v 26 “Mi leiilak ngai'n,” tia Peter in aleimasang. \p “Kha e-inchu athajei,” tia Jisu'n aleiti, “kha tina chu ami ngai inchu penunu. \v 27 Takkha eini'n hiwa mi ngaihi minpoong zootmakmi, khawa jarra siro tuidiil khan ngakhuoi jokeiro, halli ma-insakhet ah nisur ngabai khan sial lei omte, Kha lei inlang kei sik le nang sik inmani diang pero” ati. \c 18 \s1 Tume Marwaan Rengramma Kalok khetsik? \r (Mk 9:33-37; Luk 9:46-48) \p \v 1 Khawa phakhan siamruoi ngai'n Jisu diang inheiwa ah injuorakel, “Tume marwaan Rengramma akalok khetsik?” \rq Luk 22:24\rq* \p \v 2 Khawa jarra Jisu'n naipang inkhat akoiya halli inmani maikuungnga aleiminngir, \p \v 3 Halli ama'n ati, “Kei'n inthiangnga karil khachu nangni'n ningmanuwa inphut ninghei inlet ah naipang ngaihi ninghong angmak inchu, nangni angtikniteii marwaan Rengram kha luut theinutun.” \rq Mk 10:15; Luk 18:17\rq* \p \v 4 Khawa jarra hiwa naipanghi angnga atheinuo ah anunchan inchuol ama khan marwaan Rengramma kalokkhet sikkha eii. \v 5 Hi angnga kei karamingnga hiwa ka-ang naipang inkhat akeiluut inchu, kei um anakeiluut jei. \s1 Manu Chulna sik Matheemna \r (Mk 9:42-48; Luk 17:1,2) \p \v 6 “Tuka-ang inkhat in kei kanangamna hiwa naipang ngai inkhat ama inngamna aminmangpi inchu, ama riingnga akalok lungchakari inkhit ah tuipui inthuuk suungnga indeengluut khan ama sik ah kheella atha.” \v 7 Mi ngai inngamna kaminmang in-om jarra manmasituolhi angtuk poong kaom sik me! hiwa rakip ngaihi alahongsuok sik eii, takkha hiwarakip kamasuok ama kha angtuk poongkaom sik me! \p \v 8 “Ajarchu nakut emakli nakeii in manuwa namachulsik e-inchu, tan inlang hiaijuonro! nakut inni le nakeii inni inchella hektik kaboi meisuungnga in nadeengluut siknek achu kutkhat kekhat inchelleiya ringna kamukhan athadoom.” \rq Matt 5:30\rq* \p \v 9 Halli namit in nang kha manuwa namachul sik e-inchu, kelsuok inlang hiaijuonro! namit innile inruoiya hektik kaboi meikhurra kaluut sik nek achu mit khat kaboiya ringnamun kaluut in kheella nangsik ah atha. \rq Matt 9:25\rq* \s1 Akamang keelngam chongminkhina \r (Luk 15:3-7) \p \v 10 “Enru, nangni'n hiwa naipang ngai chungnga enseel-musit thomaru. Ajarchu kei'n nangnidiang kati, inmani marwaan tirton ngai'n marwaanna kaom kapa maikuungnga in-omchak.” \f + \fr 18:10. \fr*\ft Pathian chong lekkhat achu verses 11 hi inthuundel eii \ft*\ft Ajarchu Miring Sapa hi akamang ngai kasan sik ah aleijuo. (Luk 19:10 khan enru) \ft*\f* \rq Luk 19:10\rq* \p \v 11 Ajarchu akamang ngai kasan sik ah miring Sapa ajuojei. \p \v 12 “Nangni'n angme ning ngaidon? miring inkhat in keelngam rajakhat aneili khawa ngai karra inkhat amang inchu, ama'n soomkuo leikuo ngaikha chingnga data halli akamang kha karatok asisik eii.” \v 13 Kei'n nangni diang inthiangnga kati, khachu ama'n keelngam kha amupha, inmangmak soomkuo leikuo ngai neek ah kheella arokpui. \v 14 Hile in-angrip ah marwaanna kaom Kapa in hiwa naipang ngai karra inkhat kha um minmang zootmak. \s1 Mi inkhat in Manu athopha \p \v 15 “Nachungnga na-u nanai inkhat in manu atho inchu, akoolla si inlang halli ama masialna kha amadiang ruuk ah jominmuro. Ama'n nang iril kha arangai inchu, nang in na-u nanai kha woikhat naboolthar jei. \rq Luk 17:3\rq* \p \v 16 Takkha ama'n nachong kha arangai mak inchu, miring inkhat emakli inni ruoiro, ajarchu Pathian chong inthiang in iril angnga, Chongkasuok rakip sakhi inni emakli inthum baisuo ah chong intansik eii ati. \rq Innidan 19:15\rq* \p \v 17 Khawa katung ama'n inmani kha arangai mak inchu, koisuok ngaidiang mindikro. Ahekna ah koisuok ngai itikha arangai mak inchu, ama kha Pathian kajetmak emakli rampar kakhoompa kha eii tia leitaro.” \s1 Khit li Masuo \p \v 18 “Inthiangnga nangnidiang kei'n karil: nangni'n nuoipil chungnga ningkhit kha marwaanna inkhitsik eii, halli nangni'n nuoipil chungnga ningmasuo kha marwaanna inmasuosik eii.” \rq Matt 16:19; Jn 20:23\rq* \p \v 19 “Woikhat um, kei'n nangnidiang karil: Nuoipilchungnga nangni inni'n angmekhat jarra ning inzootna inchu, marwaanna kaom Kapa in khawakha nangni sik ah inthiangnga anathopisik eii. \v 20 Ajarchu kei karamingnga inni emakli inthum ning inchunna munkhan, kei inmani le khawakhan kaom.” \s1 Rangaidamlei Suok \p \v 21 Khawa phakhan Peter in Jisu diang aheiwa ah aleirakel, “Pumi, ka-u kanai inkhat in kei chungnga manu athopha, woi angjetme kei'n ama kangaidam sik? woisari katung bitbe?” \rq Luk 17:3,4\rq* \p \v 22 Jisu'n aleimasang, “Emak, woisari bit emak,” “takkha woisomsari hi sari chak, kei'n nangdiang kitikeeng, \rq Inphut 4:24\rq* \p \v 23 ajarchu marwaan Rengram chu, Reng inkhat in asuok ngai sial-sum ensuisik ingaidon khale in-ang. \v 24 Ama'n ka-ensui aphut pha, talent lisingsoom ka-intuol miring inkhat kha akoolla aheiruoi. \v 25 Suokpa in asialpuuk thuulnasik kahun sial leineimak, Khawa jarra Rengpa in amadiang anumei, asa halli inei rakipkha intuol thuulnasik ah juojuorro tia chong aleipeii. \v 26 Khawa jarra suokpa khan Rengpa maikuungnga kemurkhup thep ah, kei nangaak diro, kei'n ki-intuol rakip nathuul kate ama'n ati! \v 27 Rengpa khan ama kha ahong minriangjei, halli intuol rakipkha arangaidam piya halli ama kha aleiminsijei.” \p \v 28 “Halli suokpa khan ahongsuok pha, asuok changpui inkhat ama sial talent lekkhat intuol alei-intongpui. Halli ama'n asurra ariing ma-ouwa, ‘ni-intuol kha nathuulro!’ ama'n aleiti. \v 29 Ama asuok changpuipa in inbok ah amadiang aleiti, ‘Kei nangaak diro, kei'n nathuul kate!’ \v 30 Takkha ama'n leizootmak; khawa rathuulla, ama'n intuol athuulsuo maklaiseng mikhumna khan aleida. \v 31 Asuok changpui lekkhat in angme akasuok ngaikha inmupha, inmani inmalung leihoi pimak jei halli inkirra inrengpa diang angme kasuok rakip injuomindik jei. \v 32 Khawa jarra amapupa in suokpa kha akoiluut ah, ati. ‘Suok kathamak nang!’ Nang in kei diang nanani jarra, ‘nasialpuuk rakip kei'n kana ngaidampi jei.’ \v 33 Kei'n nang kinaminriang angnga, nang innum nasuok changpuipa diang naminriang sik suokmakbe? \v 34 Rengpa kha araang theiya, asuokpa kha asialpuuk rakip athuulsuo maklaiseng mikhumna khan aleitirjei.” \p \v 35 Ahekna ah Jisu'n ati, “Nangni rakip in ning-u ningnai ngaikha ningmalungnga ning ngaidam mak inchu, marwaanna kaom kei Kapa innum kha angnga ningchungnga athosik eii.” \c 19 \s1 Jisu'n Ompui Sangram Inthenna jarra minchu \r (Mk 10:1-12) \p \v 1 Jisu'n hiwa rakip ngaihi arilsuo pha, Galilee mathaanna halli Jordan tuidung raalkhat tiangnga kaom Judea ramtiang aleisi. \v 2 Mipui katamtak in ama inheijui, halli khawakhan inmani aleimindam. \p \v 3 Pharisee lekkhat in chong rakelli ama surnasik akoolla inheiwa, “Angmekhat jarra miring inkhat in anumei kha ama lungdouwa inthenpuisik hi eini sina Dan in azootbe?” \p \v 4 Jisu'n aleimasang, “Inphutna makheiya Kanaboolpa in pasal khat-um numeisa abool tihi nangni'n Pathian chong inthiang khan lateel makchube? \p \v 5 Pathian in ati, ‘Hiwajarra pasal inkhat in anu li apa mathaanta halli anumeile inchunsik eii, halli inmani innikha pumkhat inhong esik eii,’ \rq Inphut 2:24\rq* \p \v 6 Khawa jarra inmani inni ekhaimujei, takkha inkhat bitkha in ejei. Pathian in iminchun jeikha, mi inkhat in khoithen marase.” \p \v 7 Pharisee ngai'n amadiang inleirakel, “Angtiyame, hanle, Moses in inthenpuina chongmajia kha pasalpa in anumei diang pe-inlang inthenpuiro tia chongpeii ileipe?” \rq Innidan 24:2-4; Matt 5:31\rq* \p \v 8 Jisu'n inmani diang aleiti, “Nangni ningmalung ningminngar jarra Moses in nangnidiang ningnumei ngai inthenpui acha tia inazootpi kha eii, Takkha inphutna achu kha lei-emak. \p \v 9 Kei'n nangnidiang kati, tuka-ang inkhat in anumei kha zool-inthai jarra eleiya inthenpuiya, halli numeisa khat aneirit inchu amakha zool-inthai athojei.” \rq Matt 5:32; 1 Cor 7:10,11\rq* \p \v 10 Asiamruoi ngai'n amadiang inleiti, “Hiwa omchanhi aruothar li anumei karra asuok inchu, inn kaneimak khan athadoom.” \p \v 11 Jisu'n aleimasang, “Hiwa minchuna hi mirakip sik emak, takkha Pathian in ipe inmani ngaisik bit eii. \v 12 Ajarchu Mi ngai'n inn inneimakna jarra inteina om, lekkhat in anu wonsungnga atak inboolsa ah innei; lekkhat in miring ngai'n atak inbool; halli lekkhat in Marwaan Rengramsik ah inn kaneimak inom. Tuka-ang hiwa minchuna kazoot ngai'n hiwahi juirasu.” \s1 Jisu'n Akadoong Naipang ngai Rawaan ipe \r (Mk 10:13-16; Luk 18:15-17) \p \v 13 Mi lekkhat in naipang ngai chungnga akut aduongnga anipi nasik Jisu diang inhongruoi, takkha siamruoi ngai'n inmani kha inleiran. \v 14 Halli Jisu'n ati, “Naipang ngaikha kakoolla hongrasu nangni'n khapmaru, ajarchu marwaan Rengram hi hiwa ka-ang ngaita eii.” \p \v 15 Ama'n inmani chungnga akut aduongpi halli khawa munna inphut asijei. \s1 Inchong Ruothar inkhat \r (Mk 10:17-31; Luk 18:18-30) \p \v 16 Enru, mi inkhat in Jisu diang ahongnga ati, “Ocha,” “Kei'n hektik kaneimak ringna kamunasik angkachang chuon katha khame kathosik?” \p \v 17 Jisu'n aleimasang, “Angsikme nang in akatha chuon jarra ninarakel?” “Akatha mi inkhat bit aom, khachu hektik kaneimak ringna kha naluutzoot inchu chongpeii ngaikha juiro.” \p \v 18 Jisu diang ama'n aleirakel, “Ang chongpeii ngai khame?” \p Jisu'n aleimasang, “Mi thatmaro; zool-inthaimaro; inruup thomaro; kadikmak sakhi pemaro; \rq Suok 20:13-16; Innidan 5:17; Suok 20:14; Innidan 18; Suok 20:15; Innidan 5:19; Suok 20:16; Innidan 5:17-20\rq* \p \v 19 nanu li napa kaya ro; halli ni-indiang ni-inwaipui ngaikha nang in napumtak ni-inriang angnga minriang ro.” \rq Suok 20:12; Innidan 5:16; Levi 19:18\rq* \p \v 20 “Kei'n hiwa chongpeii rakip ngaihi kajuijei,” “Angme kei'n katho delsik?” tia ruotharpa in aleimasang. \p \v 21 Jisu'n amadiang aleiti, “Nang in puikatung na-ezoot inchu, si inlang nineirakip jojuorro halli sial kha sara ngaidiang juopero, halli marwaanna karei naneisik eii; hallikhan heiwaro, kei najuiro.” \p \v 22 Ruotharpa in hiwa itihi ajetpha, ama'n malung poongtheiya asijei, ajarchu ama inchongthei alei eii. \p \v 23 Khawa suoli Jisu'n asiamruoi ngaidiang ati, “Kei'n inthiangnga kiril eii: inchong mi in marwaan Rengram kaluutsik hi intak. \v 24 Woikhat kei'n nangnidiang kati: mi inchong inkhat in Pathian Rengram kaluutsik neek achu salaileem inkhat in simphuoi kuorra iluut in abeidet.” \p \v 25 Siamruoi ngai'n hiwa injetpha, inmani'n inthiangnga inleingak. halli, “Tume, ringna akamusik?” tia inmani'n inleirakel. \p \v 26 Jisu'n inmani diang enna aleimasang, “Hiwa hi miring ngaisik achu thomator emak, takkha Pathian inchu hiwarakip hi amator.” \p \v 27 Khawa phakhan Peter in aleimasang. “Enro,” “Keini'n hiwarakip kinda ah nanuk kinnajui. Keinisik ang omme?” \p \v 28 Jisu'n inmani diang ati, “Kei'n nangnidiang inthiangnga kiti eii khachu Miring Sapa in ama apoinale inruoiya Manmasituol Kathar khan ama reng in-ongna khan in-ong pha, nangni anakajui soomleini ngai um reng in-ongna khan ningla in-ong sik eii, halli Israel zaat soomleini ngaikha chong katansik ni-eii.” \rq Matt 25:31; Luk 22:30\rq* \p \v 29 Kei sik jarra, a-inn alei, a-u anai, anu apa emakli asa ngai kada mi rakip in tum rajakhat kheella amusik eii halli hektik kaboi ringkhuo kha inmusik eii. \p \v 30 Takkha makasa katamkhat in nuk inlatongsik eii, halli nukkatong ngai khan ma-inlasasik eii. \rq Matt 20:16; Luk 13:30\rq* \c 20 \s1 Theibombilla Chuonkatho ngai \p \v 1 “Marwaan Rengram hi, miring inkhat in ziingtiang ma-ah intheiya ama theibombilla chuonkathosik loom lekkhat karatok kasi khale in-ang.” \v 2 Ama'n nisuokhat chuontho manhi, dangkapum inkhat ah inzootpuiya, halli inmani ngaikha ama theibombilla chuonkathosik aleitir. \v 3 Halli ama'n phurjuorna munna asinook ah, i-kathomak kangirra kaom mi lekkhat kha phadan kuo khan aleimu, \v 4 halli ama'n inmanidiang ati, Kei'n pesik kasuok nisuokhat chuonthoman kha napekate, nangni um si inlang theibombilla chuon juothoru. \v 5 Halli inmani insijei. Ama'n inlet ah asuoknook ah phadan soomleini khat-um phadan inthum chulphakhan khawale in-angrip ah aleitho. \v 6 Kholei phadan ranga juochul pha ama'n phurjuorna munna asi ah, halli miring lekkhat kangirra kaom ajuo munook, halli inmanidiang ati, Nangni'n suunsoot iteii tholeiya ningngirra ning-omhi angsik ame? \v 7 Inmani'n inleimasang, tu inkhat innum loom naruoimu. Thajei, kha e-inchu, nangni si inlang theibombilla chuon juothoru, inmanidiang ama'n aleiti. \p \v 8 “Kholei aheitung pha, theibombil mapupa in ama chuon ka-ensui ngaidiang ati, ‘Chuon katho ngaikha koi inlang halli inchuon thoman kha nuk intong khet ah inruoi makheiya phut inlang ma-insa khet ah inruoi katung kha joperu.’ \rq Levi 19:13; Innidan 24:15\rq* \p \v 9 Phadan ranga pheiweiya chuonkaphut ngai rakip diang dangkapum inkhat inkhat inleipeii. \v 10 Khawa jarra loom ma-insa ngai'n inheiwapha, inmani'n katamdet mukinte tia inlei ngaidon; takkha inmani rakip um dangkapum inkhat inkhat inleipeii. \v 11 Inmani'n insial kha inleiya halli leimapupa chungnga num kati inleiphut. \v 12 ‘Nuk intongnga loom niruoi ngai'n phadan inkhatbit chuon intho,’ inmani'n inti, ‘Keini'n suunsoot kanisa kindeiya chuon kintho, takkha keini diangnga ninapele in-angrip ah inmani diang um napeii!’ \v 13 Khawa khan ama'n inmani diang aleimasang, ‘Rangairu, kasap ngai,’ tia leimapupa in inmani karra inkhatpa diang ati, ‘Kei'n nangnidiang maleisei thomong, nangnile suunkhat ah chuonthoman dangkapum inkhat ah ni-inzoot suo emak abe? \v 14 Tuun naleisik kha lei inlang na-inna siro. Nang diangnga kinape angnga nuk intong khet ah kiruoipa diang um kei'n kapezoot. \v 15 Kei kasial kha kalungdouwa thonasik ranak neimongnga be? Emakli kei kamalung inthiang hi ninara-ot be?’ ” \p \v 16 Ahekna ah Jisu'n ati, “Khawa jarra tuka-ang nuk intong ngaikhan ma-insasik eii, halli tuka-ang ma-insa ngaikhan nuk intongsik eii.” \rq Matt 19:30; Mk 10:31; Luk 13:30\rq* \s Jisu'n Woithum Huina Ama Athina sik jarra iril \r (Mk 10:32-34; Luk 18:31-34) \p \v 17 Jisu'n Jerusalem tiang asilai, siamruoi soomleini ngai lamleii inkhattiang aleiruoi halli inmani'n khan insipha, ruuk ah inmani diang aleiril. \v 18 “Rangairu,” “Eini'n Jerusalem tiang nikalla nisi, khawamun khan Miring Sapa kha thiampu kalian ngai khat-um Dan ocha ngai kutchungnga inlapesik eii. Halli inmani'n amakha thatnasik ah akatuunmak eii tia inrilsesik eii, tia inmanidiang aleirilpi \v 19 halli khawa suo ah Zaatlop ngaidiang, ama innuipui nasik, wuoknasik halli Cross ah makaiya thatnasik inlapesik eii; takkha nithum nikhan ama alahongring nooksik eii.” \s Nu inkhat nina \r (Mk 10:35-45) \p \v 20 Khawasuoli Zebedee numei khan asangai innile inruoiya Jisu diang inhongnga, ama maikuungnga chubei inthoa, imanuom inkhat nathopiro tia amadiang aleini. \p \v 21 “Angme nimanuom?” Jisu'n amadiang aheirakel. \p Ama'n aheimasang, “Keidiang chong inkhitro, khawa khachu hiwa kasa inni ngaihi nang in Reng na-epha inkhat in nachangtiang halli inkhat in naweitiang in-ongrasu.” \p \v 22 Jisu'n hin tia aleimasang, “Nangni'n ningni kha angme ti jetmakchu,” “Kei'n ka-insik poongna rabing hi nangni'n inmator tunnabe?” \p “Keini kinmator,” tia inmani'n inleimasang. \p \v 23 “Nangni'n inthiangnga kei karabing kha in ningte,” tia Jisu'n inmani diang ati, “Takkha keichu tume kei kachang kawei tiangnga in-ongsik kadang nasik ranak neimong. Takkha kapa in inmanisik eii tia iboolpingai sik kha eii.” \p \v 24 Siamruoi soom ngai'n hiwa jar injet pha, unai inni ngai chungnga inmani inleiraang. \p \v 25 Khawa jarra Jisu'n inmani raja ah akoichunna ati, “Pathian kajetmak zaatlop lamkakei ngai'n inmani chungnga wairoonna ranak innei, halli inmani lamkakei ngai'n puikatungnga thomatorna innei ti nangni'n ningjet. \rq Luk 2:25,26\rq* \p \v 26 Nangni karra chu khawakha emak. Tuka-ang inkhat in akalok ezoot inchu, ama'n nangni rakip suok kha e-sik eii; \rq Matt 23:11; Mk 9:35; Luk 22:26\rq* \p \v 27 halli nangni karra inkhat in ma-insa ezoot inchu, amakha nangni rakip ngai suok kha e-sik eii, \v 28 hile in-angrip ah Miring Sapa kha sepa inthosik ah akajuo kha emak, takkha sepa kathosik halli mi rakip ngai kasanring sik ah aringkhuo kape ijuo eii.” \s1 Jisu'n Mitkacho Inni mindam \r (Mk 10:46-52; Luk 18:35-43) \p \v 29 Jisu li asiamruoi ngai'n Jericho inheimathaan pha, mipui katam tak in Jisu nuk inhongjui. \v 30 Lam sirra in-ong mitkacho miring inni'n Jisu aheiwa ti injet pha, inringnga inhongkheek, “David Sapa! Pumi, Keini naminriangro!” \p \v 31 Mipui in omchianru tia inmanikha inleiran. Takkha inmani'n kheella inringnga inhongkheek, “David Sapa! Pumi, Keini naminriangro!” \p \v 32 Jisu'n angirra inmanikha aleikoi. “Angme kei nangnisik ningnamintho zoot?” tia ama'n inmani diang aleirakel. \p \v 33 Inmani'n inti “Pumi,” “Keini kinmit kinmuzoot!” \p \v 34 Jisu'n inmani aleiminriangnga inmit ngai kha aleikatook pi; khawa phatak khan inmani inmujei halli inmani'n ama kha injuijei. \c 21 \s1 Raal matorra Jerusalem iluut \r (Mk 11:1-11; Luk 19:28-40; Jn 12:12-19) \p \v 1 Jisu khat-um asiamruoi ngai'n Jerusalem inheinaiya Olives Chingnga kaom Bethphage kha inheitung, halli Jisu'n asiamruoi inni ngaikha inmatiang aleitirjei. \v 2 “Ningma tiangnga kaom khuokhan siru, halli nangni'n salungdai apui koolla inkhit ateii inkhat jomuningte. Inmani kha suut inlang keidiang hongruoiru. \v 3 Halli tuka-ang inkhat in anarakel inchu, ‘Pumi khan\f + \fr 21:3. \fr*\fq Pumi khan \fq*\ft Inmani mapupa\ft*\f* inmani hi inliingnasik aom’ ; ama diang tipiru, halli ama'n inmani kha khawapha takkhan aheimasuosik eii.” \p \v 4 Hiwa kasuok rakip hi Pathian chongkachoipa ileiril kha huui ahongtung nasik eii: \q1 \v 5 “Zion sanu ngaidiang rilpiru, \q2 Enru, nangni rengpa kha nangnidiang ajuo jei! \q1 Amachu anunchan inchuol halli salungdai achuong \q2 halli salungdai khachu ateii eii.” \rq Zech 9:9\rq* \p \v 6 Khawa jarra siamruoi ngai'n insi ah Jisu'n angme inmani diang thoru itikha injuothojei: \v 7 inmani'n salungdai apui li ateii inhongruoi, inchungnga inpuon indaaplikhan Jisu inleimin-ong. \v 8 Mipui katam khat in inpuondiar lamchungnga intha, lekkhat in thingbuo intukthaak ah lamchungnga inleitha. \p \v 9 Halli Jisu matiangnga kasili anuk tiangnga kasi mipui ngai'n inhongkheek, “Hosanna David Sapa! Pumi ramingnga akajuo amakha arawaan atha! insaang khet ah Hosanna.” \rq Minpkla 118:25,26\rq* \p \v 10 Jisu'n Jerusalem aluut phakhan, khuopui pumpui kha rasa in aleisip. “Ama hi tume?” tia mipui'n inleirakel. \p \v 11 “Ama hi Galileeya kaom Nazareth ah inphut Pathian chongkachoi Jisu kha eii,” tia mipui ngai'n inleimasang. \s1 Jisu'n Biak-inn Iminthiang \r (Mk 11:15-19; Luk 19:45-48; Jn 2:13-22) \p \v 12 Jisu'n Biak-inn aluutli khanna karacho li kajuor mi rakip ngaikha aleipuutsuok. Ama'n sialchuoi kamakoi ngai khamtuol halli pharbali kajuor ngai in-ongna lukham ngaikha aleimalet aleimakhup pijei, \p \v 13 halli inmani diang ati, “Kei ka-inn hi Pathian nina inn intia inkoisik eii.” Takkha nangni'n inruup katho ngai omna ningmin ejei! \rq Isa 56:7; Jer 7:11\rq* \p \v 14 Khawa suoli mitkacho li kekakiak ngai'n Biak-inna ama koolla inleihong, halli ama'n aleimindam. \v 15 Thiampu kalian li Dan ocha ngai'n Jisu itho chuon inlak ngai halli naipang ngai'n Biak-inna “Hosanna David Sapa!” intia inkheek kha inmupha inraangnga Jisu diang inheiti, \p \v 16 “Angme inmani'n inti nang najetbo?” \p “Inthiangnga kei'n kajet,” tia Jisu'n aleimasang. “Hiwa chong inthiang hi nangni'n lateel ngaimak chube? ‘Nangni'n akadoong naipang khat-um ranu laka-in ngai murra Pathian inminpaaksik eii tia ningminchu kha.’ ” \rq Minpkla 8:2\rq* \p \v 17 Jisu'n inmani amathaanna halli Bethany khuopui tiang asiya, khawa munkhan zaankhat ajuoriakjei. \s1 Jisu'n Theichang Kuung Khomaak Isaam \r (Mk 11:12-14,20-24) \p \v 18 Ziingkhuo ahongwar pha, khuopuitiang aheikirna lamma, ama awon aleichaampi. \v 19 Ama'n lamkoolla kamoong theichang kuungkhat aleimu halli aleisi, takkha abuo elekleiya akara khat-um khawakhan leimumak. Khawa jarra ama'n theichang kuung diang khan ati, “Nang angtikniteii inra khaimaro!” Khawapha takkhan theichang kuungkha ajuochar jei. \p \v 20 Hiwahi asiamruoi ngai'n inleimu halli inleingak. “Angtho thoa hituk innoot ah theichang kuung hi icharme?” tia inmani'n inleirakel. \p \v 21 Jisu'n inmani diang aleimasang, “Kei'n nangnidiang inthiangnga kanati, khachu nangni'n inngamna ningneiya halli ning inngamsammak jei inchu, kei'n theichang kuungnga kitho angnga nangni innum kheella thomator ningte. Hiwa bit eleiya, nangni'n hiwa ching diang um, ‘Inphuk inlang natheinuo ah tuipui son juota-taro nati innum,’ khawakha inthosik eii. \rq Matt 17:20; 1 Cor 13:2\rq* \p \v 22 Nangni'n ning inngamna inchu, Pathian diang angme ningnikha ningmusik eii.” \s1 Jisu Thomatorna jarra Chongrakelna \r (Mk 11:27-33; Luk 20:1-8) \p \v 23 Jisu'n Biak-inn tiang ahongkirra; halli ama'n aleiminchu, thiampu kalian khat-um uparup ngai'n amadiang inhongnga inhongti, “Hiwa ngaihi ang thomatorna naneiya nithome? Tu-in hika-ang thomatorna anapeme?” \p \v 24 Jisu'n aleimasang, “Kei'n chongkhat narakel kate, halli nangni'n ningna masang inchu, Kei innum hiwa rakip ngaihi ang thomatorna kaneiya kithome ti narilpi kate. \v 25 John in baptize ileitho kha hu makheiyame: Pathian makheiyabe emakli miring makheiyabe?” \p Inmani inkhat li inkhat inlei inbiak, “Angme eini'n nitisik? ‘Marwaanna inphut eii,’ niti inchu, ama'n einidiang atisik eii, ‘Angsik ah me hanle nangni'n ama ningngamnamak?’ \v 26 Halli ‘Miringnga inphut eii niti inchu,’ eini'n mipui ngaikha nichi, ajarchu inmani rakip in John hi Pathian chongkachoi inkhat eii tia inleilei.” \v 27 Khawa jarra inmani'n Jisu diang inleimasang, “Keini'n jetmungjei.” \p Halli ama'n inmani diang ati, “Kha e-inchu, Kei innum nangni diang, angranak kaneiya hiwa ngaihi kithome ti narilpi nuning.” \s Sapa Inni Chungnga Chongminkhi \p \v 28 “Tuun, nangni'n angme ningngaidon? Mi inkhat in sapa inni aleinei. Ama'n asapa upa padiang asiya ati, ‘Sapa, awini theibombilla si inlang chuon juothoro.’ \v 29 Halli ama'n aleimasang, kei sinuning, takkha ama'n amalung thuulla aleisi. \v 30 Khawa suoli apa in asapa naipangpa diang asiya khale in-angrip ah aleiti, ama'n aleimasang, Oh pa, takkha ama leisimak. \v 31 Hiwa inni ngai karra tu-inme apa lungdou leikatho?” \p “Upapa eii,” tia inmani'n inleimasang. \p Jisu'n inmani diang aleimasang, “Kei'n nangni diang inthiangnga kiti hi eii: rampar kakhoom ngaili zool-inthai ngai'n Pathian Rengram tiang ningma insa ah insisik eii. \p \v 32 John Baptist in akatuun lamkha kanaminmusik aheiwa, halli nangni'n ama kha ngamna makchu; takkha rampar kakhoom ngai li zool-inthai ngai'n amakha inleingamna, Hiwahi nangni'n ningmu innum, ningmalung thuul inlang ama ngamna makchu. \rq Luk 3:12; 7:29,30\rq* \s1 Theibombilla Chuonkatho ngai Chongminkhina \r (Mk 12:1-12; Luk 20:9-19) \p \v 33 “Hiwa chongminkhi inkhat hi rangaingru,” Jisu'n ati. “Leimapupa inkhat in theibombil inkhat athoa aleiling, halli aleirakulla, theibomtui sumnasik khur inkhat aleichei, hiwa ngaaknasik ah berteii khat aleisak. Khawa suoli chuonkatho ngaidiang aminhuumma ramkalaak inkhattiang aleisijei. \rq Isa 5:1,2\rq* \p \v 34 Theibom kara rakhoolpha ahongtung phakhan, ama changsik tum kha kaleisik asuok ngaikha chuonkatho ngaidiang aleitir. \v 35 Chuonkatho ngaikhan asuok ngaikha insurra, inkhat kha inleiwuok, inkhat kha inleithat halli inkhat kha lungnga inleideeng. \v 36 Woikhat inlet ah asuok katamdet aleitir, takkha chuonmi ngaikhan matiangnga intho khale in-angrip ah inmani diang inleithonook. \v 37 Ahekna khet-ah, inmani'n kasapa chu khoya nathopi inte, tia asapa kha inmani diang aleitirjei. \v 38 Takkha chuonmi ngaikhan asapa inmu pha, inmani inkhatli inkhat-in inlei inti, Hiwahi leimapupa sapa kha eii, heiwaru, eini'n ama thatrui, halli ama changsik kasuok kha eini'n leirui! \v 39 Halli inmani'n amakha inthat-ah, theibombil raalkhattiang, inlei kalekjuonjei.” \p \v 40 Khawa jarra, “Theibombil mapupa in aheikirpha, khawa chuonkatho ngaidiang ama'n angme athosik?” tia Jisu'n aleirakel. \p \v 41 Inmani'n inleimasang, “Ama'n mi kathamak ngaikha suoileiya athatsik eii.” “halli aphakacha ah amadiang atum theibomkara kapesik aleiilak chuonmi ngaidiang khan ama'n arahuon kha aminhuumsik eii.” \p \v 42 Jisu'n inmani diang ati, “Chong inthiang in angme itikha nangni'n lateel ngai makchube? \q1 ‘Inn kasak ngai'n inhiai lungkha \q2 akil kasur lungkha ahong-inchang. \q1 Hiwahi Pumi itho eii; \q2 eini mit-en nachu inlakchuon eii!’ ” \rq Minpkla 118:22,23\rq* \p \v 43 “Khawa jarra kei'n nangni diang kati,” “Pathian Rengram hi nangni diangnga inphut inlakeisuosik eii halli khawa kara kaminra mi ngaidiang inpesik eii.” \v 44 Hiwa lungchungnga kajuota tuka-ang ngaikhan alek-alek ah inkoisik eii, halli hiwa lung-in ijuodel tuka-ang mikhan rahut angnga innooisik eii. \p \v 45 Thiampu kalian ngaili Pharisee ngai'n Jisu chongminkhi kha injetpha, inmani jarra iril eii ti inleijet. \v 46 Khawa jarra inmani'n ama surnasik inleitho. Takkha mipui ngaikha inleichi, ajarchu mipui ngai'n Jisu hi Pathian chongkachoi inkhat eii tia inleilei. \c 22 \s1 Moiruoi Bubakna ah chongminkhi \r (Luk 14:15-24) \p \v 1 Hiwasuo Jisu'n woikhat inlet ah chongminkhina kha aneimanna mi ngaidiang aleiril. \v 2 “Marwaan Rengramchu, tuka-ang reng inkhat in asapa moiruoina ah bubaknasik insuuk khale in-ang. \v 3 Bukabak hongnasik ah koina cheii ipe ngaikha jokoiru tia ama suok ngai aleitir, takkha inmani leihong zootmu. \v 4 Khawa jarra woikhat asuok lekkhat ngaidiang hiwa chonghi apeya koina cheii inpe ngaidiang khan: Enru, Kei'n bubaknasik kha tuun kaminsuuk suojei; kei kasaraat ngai halli akanool kasechal ngai kathat ah chuon rakip ngaihi kaminsuuk suojei. Moiruoi bubakna hin hongtaru! tia aleitir \v 5 Takkha koina cheii kamu ngai'n sisik leingaidonmu halli inmani'n inchuon-inchuon tiangkhan: inkhat in aleiya, lekkhat in insiallou natiang inleisi, \v 6 khawa khanna kaom aleiilak ngai'n asuok ngaikha insurra, inleiwuok, halli inleithat. \v 7 Rengpa kha araang theiya; raalmi ngai atirra mikathat ngaikha aminthat jei halli inkhuopui kha um mei aminhaaljei. \v 8 Khawa phakhan ama'n asuok ngai akoiya inmani diang ati, Kei moiruoi bubakna sik hi kaminhekjei, takkha kikoi ngaihi kahong sik rahoi suok mujei. \v 9 Khawa jarra tuun nangni'n lampui ngaikhan si-inlang ning imu miring rakip ngaikha moiruoi bubakna sik ah juokoi ru. \v 10 Khawa jarra suok ngaikhan lamma insuok ah, katha khat-um kathamak rakip ngaikha inhong minchun; halli moiruoina munkha mipui akahong ngaikhan insipjei.” \p \v 11 “Rengpa khan ahong inchun ngai ka-en aheiluut pha, moiruoi puondiar kathomak miring inkhat aleimu. \v 12 Rengpa in amadiang ati, ‘Suopui, angtho-thoa moiruoi puondiar tholeiya hiwahin nihongluut me?’ takkha ama'n iteii um leirilmakjei. \p \v 13 Halli rengpa in suok ngaidiang aleiti, ‘Akeii akut khit inlang aziingna tuolkhan amakha kalekjuonru. Khawa munkhan ama'n aha karial ta achapsik eii.’ ” \rq Matt 8:12; 25:30; Luk 13:28\rq* \p \v 14 Ajarchu “Katamtak inkoi, takkha lekteiibit inkadang.” \s1 Rampar Pejarra Chongrakelna \r (Mk 12:13-17; Luk 20:20-26) \p \v 15 Khawa phakhan Pharisee ngai'n insuok ah Jisu chongrilla inphut surnasik chuon inleiminsuuk. \v 16 Halli Herod mi ngaile inmani siamruoi ngai intirra injuo minti, “Ocha,” “Nang in akatuun naril, mi ngaidiang Pathian jarra akatuun lamkha naminchu, halli tu-inkhat um chimakche, ajarchu mimeel mimai enna chuonkatho emakche tihi keini'n kinjet. \v 17 Khawa jarra keini diang narilpiro, angme ningaidon? Rome Rengpa Caesar diang rampar kapehi eini sina Dan akoibe emakli koimakbe?” \p \v 18 Jisu'n inmani thamakna kha ajet ah aheiti, “Akatha omchan katho ngai! Angsik ame kei nasursik ningtho? \v 19 Rampar pesik sialkha keidiang naminmuru!” \p Halli inmani'n amadiang dangkapum kha inheichoi, \v 20 Halli ama'n inmani diang aleirakel, “Tu ramil li ramingme hiwa ngaihi?” \p \v 21 Inmani'n inleimasang, “Reng Caesar ta eii.” \p Khawa phakhan Jisu'n inmani diang ati, “Athajei, kha e-inchu Reng Caesar ta kha Caesar diang peru, halli Pathian ta kha Pathian diang peru.” \p \v 22 Khawa injet pha inmani'n inleingak; halli amakha inmathaanna insijei. \s1 Hongringna jarra Chongrakel \r (Mk 12:18-27; Luk 20:27-40) \p \v 23 Ahongkaringnook tihi ommak kati Sadducee lekkhat khawani khan Jisu diang inhongnga inhongrakel. \p \v 24 Inmani'n inti, “Ocha,” “Moses in, mi inkhat in saneileiya athi inchu, ama unai inkhat in chulmeinu kha neita sa aneisik eii, khawa sangai kha akathipa sangai eii tia inleisik eii aleiti. \rq Innidan 25:5\rq* \p \v 25 Keini karra unai sari kinleiom; upakhetpa khan numei aleinei halli saneileiya athijei, anumei kha anai ngaidiang aleidajei. \v 26 Khale in-angrip ah inni huuina, inthum huuina, insuona khet ah sari huuina anaipa diang um aleisuokjei. \v 27 Ajuohekna khetkhan numeisanu kha um athijei. \v 28 Khawa jarra tuunchu hongring nookna nikhuo nikhan, amahi tu numei esikme? ajarchu inmani rakip in amakha inleinei.” \p \v 29 Jisu'n inmani diang aleimasang, Chong inthiang emakli Pathian ranak kha nangni'n jetmakchu jarra, “nangni lamleii tiang ningsijei! \v 30 Ajarchu kathi ngaikhan inhongring pha, inmani khachu marwaan tirton ngai ang-inta marwaanna in-omsik eii, inmanidiang inkanei moikaruoi ti omnuni. \v 31 Kathi ngai'n inhongringnook sik jarra: Pathian in nangni diangnga itikha lateel ngaimak chube? ati, \p \v 32 ‘Kei Abraham Pathian, Isaac Pathian khat-um Jacob Pathian ka-eii,’ Amachu kathi ngai Pathian emak takkha akaring ngai Pathian eii.” \rq Suok 3:6\rq* \p \v 33 Mipui in hiwa injetpha, inmani'n ama minchuna khan inleingak. \s1 Akalok khet Chongpeii \r (Mk 12:28-34; Luk 10:25-28) \p \v 34 Jisu'n Sadducee ngaikha min-om chianjei tikha Pharisee ngai'n injet phakhan, inmani rakip in inchunna inleinei, \v 35 Halli inmani ngai karra, sina Dan ocha inkhat in, chongrakel nale inruoiya ama surnasik lei-ensui. \v 36 “Ocha,” “Sina Dan suungnga huwa chongpeii hume kalokkhet?” \p \v 37 Jisu'n aleimasang, “ ‘Pumi na Pathian kha namalung, naratha, halli na-ngaidonna pumpuiya minriangro.’ \rq Innidan 6:5\rq* \p \v 38 Hiwahi akalokkhet khat-um ma-insakhet chongpeii kha eii. \p \v 39 Halli hi angnga inni huuina kha um: ‘Nang in na-indiang na-inwaipui ngai kha napumtak angnga minriangro.’ \rq Levi 19:18\rq* \p \v 40 Moses sina Dan khat-um Pathian chongkachoi ngai minchuna kha hiwa chongpeii inni hin araya ah ahuui wiakjei.” \rq Luk 10:25-28\rq* \s1 Messiah jarra Chongrakelna \r (Mk 12:35-37; Luk 20:41-44) \p \v 41 Pharisee lekkhat in inlei intup pha, Jisu'n inmani diang aheirakel, \v 42 “Messiah jarra angme ningngaidon? Ama hi tu sapa me?” \p Inmani'n inleimasang, “Ama hi David sapa eii.” \p \v 43 “Jisu'n inmani diang ati, kha e-inle, David in Ratha ah amadiang angtho-thoa ‘Pumi’ tia ikoime? David in ati, \q1 \v 44 ‘Pumi in Kapumi diang ati: \q2 Kei kachangtiang in-ongro \q2 Kei'n ni-inhalpui ngaikha nakeii nuoiya kada maklaiseng.’ \rq Minpkla 110:1\rq* \m \v 45 David in amakha ‘Pumi’ tia akoi inchu, angtho-thoa Messiah hi David sapa esikme?” \p \v 46 Tu inkhat in num Jisu diang chong inkhat um leimasang mator mujei, khawani makheiya inphut tu-inkhat innum amadiang chong inkhat um rakelmujei. \c 23 \s1 Jisu'n Dan Ocha ngai li Pharisee ngai chungnga chongmakhaina \r (Mk 12:38,39; Luk 11:43,46; 20:45,46) \p \v 1 Halli Jisu'n mipui ngai khat-um ama siamruoi ngaidiang aleiti. \v 2 “Sinadan ocha ngaili Pharisee ngai'n Moses in-ongna khan in in-ong. \v 3 Khawa jarra inmani'n angme thoru inti rakip nangni'n thoru halli juiru; takkha inmani omchan khachu juimaru, ajarchu inmani'n angme inril kha inmani'n thomu. \v 4 Inmani'n phurrik kha inkhit ah, mi ngai darkhoi chungnga inminpuut, takkha inmani inchu inkutramol inkhat innum kadompuimu. \p \v 5 Takkha inmani chuontho rakipchu mi ngai munasik ah intho, enru inmani'n Chong inthiang ramol ngaikha inmachal khat-um inbaanna inmakhai, halli inmani puondiar inchuol inkahak mor ngaikhan inmakhai!\f + \fr 23:5. \fr*\fqa Inmani puondiar inchuol inkahak \fqa*\ft hi Pathian ka-inngamna in eii ti injetna eii (Teelna 15:37-41 hin enru)\ft*\f* \rq Matt 6:1; Innidan 6:8; Teelna 15:38\rq* \p \v 6 Inmani'n bubakna mun kahoikhet li synagogue ah in-ongna kahoikhet kha inkadang; \v 7 inmani'n mipui inchunna munkhan mi ngai'n khoya intho halli Ocha tia inmani inkoikha inleimanuom. \v 8 Takkha nangnichu Ocha intimaru; ajarchu nangni Ocha chu inkhat bit eii, halli nangni rakipchu unai ning-eii. \v 9 Halli nuoipilchungnga tu inkhat diang-um Pa ti inlang koimaru, ajarchu nangni marwaanna Pa inkhat bitkha ningnei. \v 10 Emakli nangni chu Lamkakei intimaru, ajarchu nangni ngai lamkakei khachu Messiah bit kha eii. \p \v 11 Nangni karra kalokkhet ama khan nangni suok ala esik eii. \rq Matt 20:26,27; Mk 9:35; 10:43,44; Luk 22:26\rq* \p \v 12 Ajarchu tuka-ang atheinuo ah indomsaang amakha alaminniamsik eii, halli tuka-ang atheinuo ah nunchan inchuol amakha lakadomsaang sik eii.” \rq Luk 14:11; 18:14\rq* \s1 Jisu'n Inmani Omchankatha Intho ngai Izootmak \r (Mk 12:40; Luk 11:39-42,44,52; 20:47) \p \v 13 “Nangni nunchan katha inleem, dan ocha khat-um Pharisee ngai! Nangni diang poongna omrase, ajarchu nangni'n marwaan Rengram kha mi ngai chungnga ningkharjei, takkha nangni-um luutmakchu, halli luutsik katho inmani kha um zootpimakchu!” \v 14 Nangni nunchan katha inleemngai, Dan ocha khat-um Pharisee ngai! Nangni diang poongna omrase, ajarchu nangni'n Pathian diang kani omchan ningthoa kasoot ah ningni, halli chuulmei ngai innle-lei um ningkasut, khawa jarra nangni'n kheella kalok poongna ngaikha ningmusik eii. \p \v 15 “Nangni nunchan katha inleemngai, Dan karu khat-um Pharisee ngai! Nangni diang poongna omrase, ajarchu nangni'n tuipui khat-um ram rakip ah ningloonna mi inkhat omchan ninminthuul, halli nangni'n amakha nangni neek-ah chan inni chungtiang poongnakamu meikhur sapa kha ninmin eii!” \p \v 16 “Nangni mitkacho lamkakei ngai, Ningchungnga poongna omrase, nangni'n ningti, ‘Tuka-ang inkhat in Biak-inn palla chong inkhit inchu ama chong-inkhitna khan inkhitmak; takkha ama'n Biak-inna kaom soonna rakook ah chong inkhit khachu, amakha chong inkhit eii.’ \v 17 Aka-am khat-um mitkacho ngai! Soonna emakli soonna kha kaminthiang biak-inn hi hume kheella kalok? \v 18 Halli nangni'n ningminchu, Tuka-ang inkhat in Pathian maichaam rakook ah chong inkhit khachu ama chong inkhitna khan inkhit mak; takkha ama'n Pathian maichaam chungnga inda kutchoi kha rakook ah chong inkhit khachu amakha chong inkhit eii. \v 19 Nangni mitkacho ngai, kutchoi emakli kutchoi kaminthiang Pathian maichaam kha hume kheella kalok? \v 20 Khawa jarra Pathian maichaam rakook ah chong inkhit ama'n maichaam khat-um khawa chungnga kaom phur rakipkha rakook ah chong inkhit eii. \v 21 Halli Biak-inn rakook ah chong inkhit ama'n biak-inn khat-um khawa suungnga kaom Pathian rakook ah chong inkhit eii. \p \v 22 Halli tuka-ang inkhat in marwaan rakook ah chong inkhitpha, ama'n Pathian reng in-ongna khat-um khawa chungnga in-ong Pathian kha rakook ah chong inkhit eii.” \rq Isa 66:1; Matt 5:34\rq* \p \v 23 “Nangni nunchan katha inleem! Dan ocha khat-um Pharisee ngai, nangni chungnga poongna omrase! ajarchu thikaraanglei, reihiing khat-um wonpuorlei ngaihi soom suungnga inkhat Pathian diang ningpeli, chongpe khaneek ah arei ka-eii minchuna ngai, akatuun, minriang khat-um ngamna hichu ningmathaan, takkha hiwarakip hi nangni'n ningthosik asuok halli aleiilak ngaihi um manilmaru.” \rq Levi 27:30\rq* \p \v 24 Juchukchu kha radiikna ah ningradiikli, salaileem chu kamaduol nangni mitkacho lamkakei ngai! \p \v 25 “Nangni nunchan katha inleem! Dan ocha khat-um Pharisee ngai! Ningchungnga poongna omrase, ajarchu nangni rabing li bukheeng kha apangtiang bit ningrasu, takkha asuungtiang chu maruupnasik khat-um atheinuo sik ah ngaidonna bitkhan pumsip asip.” \v 26 Mitkacho Pharisee! rabing suungnga kaom kachok kha ma-insa ah minthiang masaro halli apangnga kaom kachok kha-um ahong inthiangsik eii. \p \v 27 “Nangni nunchan katha inleem! Dan ocha khat-um Pharisee ngai! ningchungnga angtuk poong kaomme, ajarchu nangni tuollachu akatha angnga nimuli asuungnga chu akathi saru ngaili akachok-in kasip akabang inkanoot thaan ka-ang ning eii.” \rq Chuon 23:3\rq* \p \v 28 Khawa angnga nangni-um tuollachu mi ngaidiang akatha angnga ning inmu, takkha asuung ngachu nunchan katha inleemna li manu in asip. \s Jisu'n Inmani Poongna sik Irilsuok \r (Luk 11:47-51) \p \v 29 “Nangni nunchan katha inleem! Dan ocha khat-um Pharisee ngai angtuk poong kaomme! nangni'n Pathian chongkachoi ngai thaan kha katha ah ningbool, halli tuka-ang ringkhuo katha ah karing ngai thaanlung kha ningminliang; \v 30 halli nangni'n ningti, keini'n kinpi-kinpu ngai phakhan kinleiom inchu, Pathian chongkachoi ngai inthat nakhan inmani ngaile inruoiya chan kinleinei maksik eii.” \v 31 Khawa jarra nangni'n inthiangnga Pathian chongkachoi ngai kathat inmani sa-ngai kin-eii ti nangni ningtheinuo ah sakhi ning-inpejei. \v 32 Kha e-inchu angme ningpi-ningpu ngai ileiphut kha nangni'n minsuoru! \p \v 33 Nangni maruulngai khat-um maruul sangai! angtho-thoa khawa meikhur sik ah chongtanna ah inphut suoksik tia ningngaidon me? \rq Matt 3:7; 12:34; Luk 3:7\rq* \p \v 34 Khawa jarra enru, kei'n nangnidiang karil khachu Pathian chongkachoi, mi kasing, halli ocha ngaikha kajuotirsik eii; inmani lekkhat kha nangni'n ningthatsik eii, lekkhat in cross ah, halli inmani lekkhat ngaikhan nangni Synagogue ngaikhan enmeel kase ah ningwuoksik eii, halli khuopui ngaikhan thatnasik inmani ningpuutsik eii. \p \v 35 Hiwahi nangni'n Biak-inn li Pathian maichaam kongkarra ning-ithat mi kadik Abel la inphut Barachiah sapa Zechariah katung nuoipilla thi ningmasuokna rakip ngai poongna kha nangni chungnga achulsik eii. \rq Inphut 4:8; 2 Khang 24:20,21\rq* \p \v 36 Kei'n nangni diang inthiangnga karil, hiwarakip ngai ningthatna rachaakna kha tuunna khang chungnga achulsik eii. \s Jisu'n Jerusalem sik ra-oiya ichap \r (Luk 13:34,35) \p \v 37 “Jerusalem, Jerusalem! Pathian in ijuotir chongkachoi ngai lungnga kadeeng khat-um Pathian chongkachoi ngai kathat nang! Arpui in ateii ngai amurtha nuoiya ida angnga, kei'n nami ngaihi angtuk kiompui zootme, takkha nangni'n zootmak chu! \p \v 38 Halli enru, nangni Biak-inn kha karuok ah kanadapi ejei. \rq Jer 22:5\rq* \p \v 39 Ajarchu kei'n nangni diang kati, ‘Pumi ramingnga akajuo ama kha rawaan katha kha eii ningtimak laiseng, tuunna inphut nangni'n keihi supmu namu khainutun jei.’ ” \rq Minpkla 118:26\rq* \c 24 \s1 Biak-Inn kakoi sik jarra Jisu'n Iril \r (Mk 13:1,2; Luk 21:5,6) \p \v 1 Jisu'n Biak-inn mathaanna asi phakhan, asiamruoi ngai'n insak innjarra amadiang minmunasik ah akoolla inheiwa. \v 2 “Oh,” Jisu'n inmani diang aleiti, “Nangni'n hiwa rakip ngaihi mumak chube? Kei'n nangni diang inthiangnga kiti eii, lung khatbit um lung inkhat chungnga omnuni; inraja ah la-inlet wiaksik eii.” \s1 Poongna li Raalna Jarra \r (Mk 13:3-13; Luk 21:7-19) \p \v 3 Jisu'n Olives Chingnga in-ongnga omlai, siamruoi ngai'n ruuk ah amadiang inheiwa ah inleiti. “Hiwa rakip ngaihi angtik asuoksik me,” “halli nang najuonasik li manmasituol hekna jetnasik, keinidiang natipiro.” \p \v 4 Halli Jisu'n inmani diang aleimasang, “Insingtheiru, tu-inkhat innum nangni innaminweet maknasik. \v 5 Ajarchu mi katam khat in karamingnga, Kei Messiah ka-eii! ti-inta inheiwasik eii; halli mi katam khat kha aminweet sik eii. \v 6 Nangni'n raal khat-um raalchong rasa akanai khat-um akalaak ah ninglajetsik eii, takkha chimaru; ajarchu hiwa rakip hi alasuoksik eii, takkha ahekna kha tuunkatung lahongmak. \v 7 Ajarchu ramkhat li ramkhat inla-insuolsik eii, halli rengram khat li rengram khat inla-inthatsik eii; halli amun rakip ah bukawaang li rinook alasuoksik eii. \v 8 Hiwa rakip hi naiha kahong ma-insa kha ka-ang eii.” \p \v 9 “Halli nangni nasur inta minpoong nasik innalapesik eii, halli nangni innalathatsik eii, halli zaat rakip in kei jarra nangni innamatir sik eii. \rq Matt 10:22\rq* \p \v 10 Halli khawa phakhan akatamkhat in la-inngamna nunu, halli inmani inkhat li inkhat inla-inpesuoksik eii, halli inkhat li khat inla-intirsik eii. \v 11 Halli akatuunmak Pathian chongkachoi angjet lahongsuok inta mi akatamkhat alaminweetsik eii. \v 12 Hiwa ka-ang akathamak ahongkheel jarra, minriang hi mi katamtak ngai chungnga ajuotoom sik eii. \p \v 13 Takkha ahekna katungnga kadei ama kha aringsik eii. \rq Matt 10:22\rq* \p \v 14 Halli hiwa Rengram jarra Chong Kahoi hi phungle zaat rakip ah sakhi enasik ah manmasituol pumpuiya inlarilsik eii; halli ahekna kha ajotungsik eii. \s1 Chikaom Poongna \r (Mk 13:14-23; Luk 21:20-24) \p \v 15 “Khawa jarra Pathian chongkachoi Daniel diangnga ileiminril, kaminmang mator ‘Chikaompa’ khan inthiang munna ingir nangni'n ningmusik eii.” (Akateel ama khan jetrase!) \rq Dan 9:27; 11:31; 12:11\rq* \p \v 16 “Khawa phakhan tuka-ang Judea ah kaom rakip in chingtiang taanrasu.” \p \v 17 Tuka-ang innchungnga kaom ama khan innsuungnga kaom phur ngaikha kakeisuosik juochum khaimarase; \rq Luk 17:31\rq* \p \v 18 halli tuka-ang leiya kaom ama khan apuonsil kaleisik heikir khaimarase. \v 19 Halli nai kalawon numeisa ngaisik khat-um nainu ngai sik achu khawa phakha angtuk poongkaom sikme! \v 20 Phanbi emakli Jihudi ngai sernikhuoni ningtaan maknasik Pathian diang niru! \p \v 21 Ajarchu khawa phakha manmasituol inphut makheiya awini katung lakasuokmak, halli angtikniteii um kasuok khaimaksik poongna kalok khetkha esik eii. \rq Dan 12:1; Chonglar 7:14\rq* \p \v 22 Takkha Pathian'n nikhuo ngaikha amintoomjei; kha emak inchu manmasi tu inkhat um ringthei nunu; takkha ama ikadang mi-ngai sikbit ah khawa nikhuo ngaikha Pathian in aminbongsik eii. \p \v 23 “Khawa pha takkhan, ‘Enru, hiwahin emakli khawakhan Messiah kha aom!’ tuka-ang inkhat in nangni diang ati inchu ngamnamaru.” \v 24 Ajarchu Christa inleem khat-um Pathian Chongkahoi inleem ngai inlahong suoksik eii, halli ethei-inchu, ikadang mi ngai katung matheemna machulnasik ah, chuon inlak li ngaksik kaom angjet ngaikha inlathosik eii. \v 25 Rangairu! kei'n nangni diang apha matiang kinatipi ejei. \p \v 26 “Emakli, mi ngai'n nangni diang, ‘Enru, ama neelramma aom inti inchu!’ khawakhan juosi maru, halli ‘Enro, ama hin inthup ah om inti innum!’ ngamnamaru.” \rq Luk 17:23,24\rq* \p \v 27 Ajarchu Miring Sapa kha nisuotiangnga kool-inlek kha niluutna tiang katung inmu kha angnga alajuosik eii. \p \v 28 “Kathi kaluong omna munkhan laangkia ngai ininchunsik eii.” \rq Luk 17:37\rq* \s1 Miring Sapa Juona sik \r (Mk 13:24-27; Luk 21:25-28) \p \v 29 “Poongraalna nikhuo ngai hekli hekmak innot ah kani'n ahongziing sik eii, tha in ama ra-ang penunijei, arsi ngai'n marwaanna inphut injuotasik eii, halli marwaanna ranak rakip um intuulsik eii; \rq Isa 13:10; Jo 2:10,31; Chonglar 6:12; Ezek 32:7\rq* \p \v 30 halli khawa phakhan lairalak ah Miring Sapa madanna kha inlarsik eii; halli manmasituolla zaat rakip in inlachapsik eii, khat-um ranak le alur-alianna khale inruoiya Miring Sapa khan suumphai chungnga ijuo kha inmani'n inmusik eii.” \rq Dan 7:13; Zech 12:10-14; Chonglar 1:7\rq* \p \v 31 Tampalooi rasa inringkha inlatumsik eii, halli ama'n ama marwaan tirton ngaikha neipilchung raki miliya atirsik eii, khat-um ama ikadang neipilchung pumpuiya kaom mingaikha inmani ngai'n inheikhoom chunsik eii. \s1 Theichang Kuungnga Inchusik \r (Mk 13:28-31; Luk 21:29-33) \p \v 32 “Tuun nangni'n theichang kuungnga inphut chongminkhi inkhat hi inchuru; aziik kadoongkha ahongcherra abuo hongsuokjei inchu, nangni'n kholumpha ahongnaijei tia ningjet.” \v 33 Kha angnga nangni'n hiwarakip hi ningmu phakhan, apha anaijei, ama kotkuung juotungjei, ti nangni'n ningjetsik eii. \f + \fr 24:33. \fr*\ft Apha anai jei, tinachu ama ajuo sik ejei tina eii\ft*\f* \v 34 Kei'n nangni diang inthiangnga kiti eii, hiwarakip hi asuok maklaiseng hiwa khang hi laheknuni. \v 35 Marwaan li nuoipil chu lamangsik eii, takkha kei kachong ngaichu angtikniteii mangnuni. \s1 Tu Inkhat innum nikhuo li Aphakha Jetmu \r (Mk 13:32-37; Luk 17:26-30,34-36) \p \v 36 “Khawa nikhuo li aphakha kapa eleiya, marwaan tirton ngai innum, Sapa innum,\f + \fr 24:36. \fr*\ft manuscript lekkhat achu ommak \ft*\fq Sapa innum \fq*\f* tu inkhat innum jetmu.” \p \v 37 Ajarchu Noah pha khanna angme kasuok angnga, Miring Sapa kajuo kha um khale in-angsik eii. \rq Inphut 6:5-8\rq* \p \v 38 Ajarchu khawa tuikalian matiang khan, Noah in rakuong aluut maklaiseng, mi ngaikhan inbak inin, moi inleiruoi khat-um moiruoi nasik inleitho; \p \v 39 tuikalian kha ajuo ah inmani rakip achoi maklaiseng angme kasuok inmani injetmak kha angnga, Miring Sapa kha ajuo pha khannum kha angnga asuoksik eii. \rq Inphut 7:6-24\rq* \p \v 40 Khawa phakhan leiya miring inni chuon inthosik eii; inkhat kha aruoisik eii, halli inkhat kha adasik eii. \v 41 Numeisa inni chakari intak ah in-omsik eii; inkhat in aruoisik eii, halli inkhat kha adasik eii. \v 42 Khawa jarra insingtheiru, ajarchu nangni Pumi kha angtikni ajuosikme nangni'n jetmakchu. \p \v 43 Halli hiwahi jetru, angtikni innruppa'n aheiwa sikme ti innmapupa'n ajet inchu, ama'n inringchakta, halli a-inn kha innruuppa khan leimakoi matornuni. \rq Luk 12:39-40\rq* \p \v 44 Hiwajarra nangni um inringchakru, ajarchu ningngaidon makna phatak khan Miring Sapa kha ajuosik eii. \s1 Akatha emakli Akathamak Suok \r (Luk 12:41-48) \p \v 45 “Kha e-inchu, tume aphakacha ah innmapupa in inmani diang baksik kapesik ithun ngamna kaom khat-um akasing suok kha?” \v 46 Amapupa'n inna aheikir pha hiwa ngai kathoa kaom jo-intongpui suok ama kha rawaan katha eii! \v 47 Kei'n nangni diang inthiangnga kati, ama'n ineirakip kha asuokpa diang aminhuumsik eii. \v 48 Takkha ama akathamak suok kha e-inchu, ama atheinuo ah intisik eii, kamapupa chu lahongwak nuni, \v 49 halli ama'n asuok changpui ngaikha kawuok khat-um ju inrui ngaile kabak khat-um ka-in aphutsik ejei. \v 50 Halli suok mapupa kha suokpa khan angaidon makna phakhan ahongkirsik eii, halli ama'n aphakha jetnuni. \v 51 Amapupa in ama kha abong bongnga atansik eii, halli nunchan katha inleem ngai rasi-enna tumkha ama'n amusik eii; khawakhan chapli hakarialna esik eii. \c 25 \s1 Nungaak Soom ngai Chongminkhina \p \v 1 “Khawa pha marwaan Rengram khachu inmani meiser inchoiya moipa kadonsik ah heikasuok nungaak soom ka-angsik eii.” \rq Luk 12:35\rq* \p \v 2 Halli inmani ranga khatchu akamo in eii, khat-um ranga khat ngaichu akasing inlei-eii. \v 3 Akamo ngaikhan inmeiser kha inheichoi, takkha inmani'n sariaktui inliakchu heichoimu; \v 4 takkha akasing ngai khanchu inmani meiser le inruoiya sariaktui thunna inminteiya inheichoi. \v 5 Moipa heikasuok insuum jarra, inmani rakip imu inlei-inchu halli inleizaaljei. \p \v 6 “Halli zaanchim khan rasa inkhat aheikheek ah, ‘Enro moipa kha aheiwajei, ama kadonsik heisuoktaru!’ \v 7 Khawa phakhan nungaak soom ngai'n in-intheiya, inmeiser inhongminkai. \v 8 Halli akamo ngai khan akasing ngaidiang inti, nangni sariaktui lekkhat naperu, ajarchu keini meiser ajothijei. \v 9 Takkha akasing ngai'n inheimasang, keinisik um nangnisik um hunmak acha, nangni'n si-inlang akajuor ngaidiang, nangnisik lekkhat jorachoru. \v 10 Halli inmani'n karachosik insipha, moipa kha ajuojei, halli insuukchak ah leikaom ranga ngai kha'n amale inruoiya moiruoi bubak natiang khan inluutjei; halli kotkha inkharjei.” \p \v 11 “Khawasuo aleiilak nungaak ngai um inhongtungjei. ‘Pumi, Pumi! keinisik kot namalongpiro!’ inhongti. \rq Luk 13:25\rq* \p \v 12 ‘Kei'n nangnidiang inthiangnga kiril eii, kei'n nangni najetmong,’ tia ama'n aleimasang.” \p \v 13 Khawa jarra, “Nangni insingtheiru, ajarchu nangni'n nikhuo li phadan kha jetmakchu.” \s Talent ngai jarra Chongminkhina \r (Luk 19:11-27) \p \v 14 “Marwaan rengram hi miring inkhat in khuol-injil asi siktiang asuok ngai akoili ineirakip inmani diang iminhuum khale in-angsik eii.” \rq Luk 19:11-27\rq* \p \v 15 Halli inkhat diang talent ranga, inkhat diang talent inni, halli inkhatpa diang talent inkhat, ama itho matorna dungkajuiya inmani rakip diang apeli, ama khuol-injil asijei. \v 16 Talent ranga inhuum mipa khan innoot ah asiya sialthuoi aminsiya talent ranga khat atuongjei. \v 17 Khanthoa talent inni inhuumpa kha innum talent inni khat leiminliakjei. \v 18 Takkha talent inkhat inhuum suokpa khan asiya neipil acheiya amapupa sial kha athupjei. \p \v 19 “Apha kasoottak suo ah suok ngai mapupa kha ahongnga inmani le inruoiya sial lei-inpapui jei. \v 20 Halli talent ranga inhuumpa khan aheiwa ah, talent ranga khat ahongchoiya ati, ‘Ocha, nang in keidiang talent ranga nanaleipe,’ ‘Na-enpiro! kei'n talent ranga khat kaminliakjei.’ \v 21 Amapupa khan amadiang ati, ‘Athajei, akatha khat-um ngamna kaom suok!’ ‘Nangchu phur lekteii chungnga ngamna nathajarra, kei'n phur rakip kanaminhuum sik eii; heiwaro namapupa rokna khan chan neiro!’ \v 22 Talent inni ipe mipa khannum aheiwa ah, ati, ‘Ocha, nang in keidiang talent inni nanaleipeii; na-enpiro! kei'n talent inni kaminliakjei.’ \v 23 Ama mapupa khan amadiang ati, ‘Athajei, akatha khat-um ngamna kaom suok!’ ‘Nang chu phur lekkhat chungnga ngamna na-om jarra, kei'n nanghi phur rakip kanaminhuum sik eii; heiwaro namapupa rokna khan chan neiro!’ \v 24 Halli talent inkhat kamahuum suokpa innum aheiwa ah ajoti, ‘Ocha, nangchu malung kangar na-eii; lingleiya narakhool, halli muchi worleiya nakhoom ti kei'n kaleijet; \v 25 khawa jarra kanachiya kei'n kasiya, talent kha neipil suungnga kaleithup jei. Enro! nata kha hi eii.’ \v 26 Amapupa khan amasangnga amadiang aheiti, ‘Kathamak khat-um huoikajoumak suok!’ kei'n kiwormak kha karakhool, halli muchi worleiya kakhoom ti ‘Nang in nijet emak abe? \v 27 Khawakha alei e-inchu nang in kei kasial kha sialdana innkhan naleidali, kei'n kaheikir pha sialthuoi khale inruoiya kei'n kaleimusik eii. \v 28 Khawa jarra ama diangnga talent kha lei-inlang talent soom kaneipa ama diangkhan peru. \p \v 29 Ajarchu akanei mi rakipdiang inpedelsik eii, halli ama'n kheella aneisik eii; takkha akaneimak mipa inei lekteii kha um ama diangnga inphut inleidelsik eii. \rq Matt 13:12; Mk 4:25; Luk 8:18\rq* \p \v 30 Neiman kathamak suok kha tuolla kaom kaziing khan ama juokalekjuonru; khawamun khan ama chap li aha karialla kaom erase.’ \rq Matt 8:12; 22:13; Luk 13:28\rq* \s1 Ahekna Chongtanna Nikhuo \p \v 31 “Miring Sapa in Reng eya apoina khan marwaan tirton ngaile inruoiya ajuopha khan, ama reng in-ongna khan in-ongsik eii, \rq Matt 16:27; Matt 19:28\rq* \p \v 32 halli zaat rakip ah mi-ngai kha um ama maikuungnga aminchunsik eii; keelngam kakhaalpa khan keelli keelngam ikhoithen angnga, inmani inkhatli inkhat akhoithensik eii. \v 33 Halli ama'n keelngam ngaikha achangtiang, khat-um keel ngaikha aweitiang adasik eii. \v 34 Halli Reng khan achangtiangnga kaomngai diang atisik eii, ‘Heiwaru, Kapa rawaan kamu nangni ngai! Heiwa inlang neipilchung inboolla inphut nangnisik ah innaboolpi rengramkha joluotaru. \v 35 Ajarchu kei kawonchaam pha nangni'n baksik ningnape, kei'n katuiraal pha khannum tui ningnapeii, kei'n khomal inkhat ka-e pha khannum ningna-leiralaang; \v 36 puon choisik kaneimakpha puon ningnape, kei'n kana pha nangni'n ningna en, kei'n mikhumna ah kaom pha nangni'n ningnajuopha. \v 37 Khawa phakhan mikatha ngai'n ama diang inheimasangsik eii, Pumi, nang nawonkachaam kinmuwa angtik kinaminbak ame, emakli natuiraal pha kinamin-in nabe? \v 38 Angtik nang in khomal na-e pha kinnamuwa kin inna kinnaruoiluut ame, emakli puon ommak pha puon kinape ame? \v 39 Emakli nang in nana ah khat-um mikhumna ah niom angtik kinnamuwa nakoolla kinhongnga me?’ \v 40 Rengpa khan inmani diang heimasangta, ‘Kei'n nangnidiang inthiangnga kanatipi, kei ka-u kanai kasiinkhet chungnga nangni'n angrakip ningtho kha, keisik ah ningtho eii!’ ” \p \v 41 “Halli ama'n aweitiangnga kaom ngaidiang khan aheitisik eii, ‘E Pathian khomaak saamna kamungai! kei diangnga inphut si-inlang Seitan khat-um ama tirton ngaisik bit ah inbool hektik kaboi meikhur khan siru! \v 42 Ajarchu kei'n kawonchaam pha nangni'n baksik napemak chu, halli kei'n katuiraal pha nangni'n kei namin-in mak chu, \v 43 kei'n khomal inkhat ka-e pha, nangni'n kei naleiralaang makchu, puon ommak pha keidiang puon napemakchu, kana ah khat-um mikhumna ah kaom pha nangni'n naphamakchu.’ \v 44 Halli inmani innum inhongmasang sik eii, ‘Pumi, nang nawonkachaam, natuikaraal, khomal inkhat ah nisi, puon nineimak, nina emakli mikhumna ah niom keini'n kinnamuwa, kinnasan makna ommabe?’ \v 45 Khawapha Rengpa khan inmani diang heimasangta, ‘Kei'n inthiangnga nangni diang kitihi eii, nangni'n angme akasiinkhet ngai karra inkhat chungnga ningsan zootmak hi, kei ningnasan zootmak kha eii.’ \p \v 46 Halli inmani kha hektik kaboi rachaakna munkhan atirsik eii, takkha mikatha ngaikhan hektik kaboi ringna khan insisik eii.” \rq Dan 12:2\rq* \c 26 \s1 Jisu Thatna sik Ininsuuk \r (Mk 14:1,2; Luk 22:1,2; Jn 11:45-53) \p \v 1 Jisu'n hiwarakip ngai aminchusuo pha, ama'n asiamruoi ngaidiang aleiti, \p \v 2 “Nini thengnga Rakaanna Kahoi omsik eii, halli miring sapa kha cross ah thatnasik a inpesuoksik eii ti nangni'n ningjet.” \rq Suok 12:1-27\rq* \p \v 3 Halli araming Caiaphas inti Thiampu kaliankhet inntuol khan thiampu kalianngai khat-um upa ngai inlei intuup, \v 4 halli Jisu ruuk ah surra ama thatnasik chuonkha inleiminsuuk. \v 5 “Mipui ngai'n inphu maknasik,” “kahoi suungngachu thomui,” inmani'n inti. \s1 Bethany ah Jisu Sariak inkanoot \r (Mk 14:3-9; Jn 12:1-8) \p \v 6 Bethany ah kaom apumkaphar Simon inna Jisu kha aleiom. \p \v 7 Numeisa inkhat in aman katam sariak rimkahoi inthun alabaster lungbeel kasip inkhat aheichoiya Jisu koolla aheiwa, halli Jisu'n bu abak laitak khan aluchungnga aleibunpi. \rq Luk 7:37,38\rq* \p \v 8 Hiwahi siamruoi ngai'n inmu halli hoimaktheiya inheiti, “Angsik hiwarakip hi niminmangme?” \v 9 “Ajarchu hiwa sariak hi aman katamma juorlia, sara ngaidiang sial kha pekacha eii!” \p \v 10 Jisu'n angme inmani inti ajet ah, inmani diang ati, “Angsikme numeisanu ningminpoong? ama'n keisik ah chuon kathatak athojei. \p \v 11 Ajarchu sara ngaichu nangnile inchatlekleiya ning omsuom, takkha keichu nangnile inchatlekleiya omsuom numin. \rq Innidan 15:11\rq* \p \v 12 Ajarchu ama'n hiwa sariak rimkahoi hi kei kapum chungnga ibunthuon hin kei phuumnasik ama insuuksuo kha ejei. \v 13 Tuun kei'n inthiangnga nangni diang kitihi eii, manmasituol pumpui hiwa chongkahoi hi rilsuokna rakip khan, ama'n angme ileitho kha ama ngaidonna sikbit ah inrilsik eii.” \s1 Judas in Jisu Pesuok nasik izootpi \r (Mk 14:10,11; Luk 22:3-6) \p \v 14 Khawapha Judas Iscariot inti, siamruoi soomleini ngai karra inkhat in thiampu kalian ngaidiang asiya ati, \v 15 “Kei'n ama kha nangnidiang kanapeii inchu, nangni'n keidiang angme ningnapesik?” Halli inmani'n amadiang dangkapum soomthum inleipeii. \v 16 Halli khawapha makheiya Judas in Jisu pesuok nasik aphakacha kha alei-entok. \s1 Jisu Siamruoi ngai le Rakaan kahoi Bubakna \r (Mk 14:12-21; Luk 22:7-13,21-23; Jn 13:21-30) \p \v 17 Chol inchelmak waipool bakna nikhuo ma-insakhetni siamruoi ngai'n Jisu diang inheiwa ah inti, “Rakaanna kahoi bubak nasik kha nangsik hunme keini'n kinminsuuksik nimanuom?” \p \v 18 Ama'n ati, “Khuopui khan luut inlang tuka-ang mi inkhat diang,” “Kei kapha juotungjei ‘Ochapa in ati, na-inna kei kasiamruoi ngaile kei Rakaanna kahoi kha thokinte juotiru.’ ” \p \v 19 Jisu'n inmani diang itipi angnga, siamruoi ngai'n Rakaanna kahoi bu kha inleiminsuuk. \p \v 20 Kholei hei-epha khan, siamruoi soomleini le Jisu bubak nasik ah inlei in-ong. \v 21 Jisu'n bu inbaklai khan ati, “Adik nangni karra inkhat in kei anajuorsik eii.” \p \v 22 Siamruoi ngaikha inmalung inleipoong theijei halli inmani rakip in amadiang inti, “Kei'n be Pumi?” \p \v 23 Halli Jisu'n aleimasang, “Kheengnga keile inruoiya kut kanoom amatak in kei anapesuoksik eii. \rq Minpkla 41:9\rq* \p \v 24 Miring Sapa kha Chong inthiang in ileiril angnga alathisik eii, takkha Miring Sapa kha akapesuoksik miringpa sik achu angtuk ah poong kaom sikme! khawa mipa kha inleineimak in kheella amasik ah aleikatha sik eii!” \p \v 25 Kapesuok sik Judas khan hongmasang, “Kei'n be, Ocha?” \p Jisu'n ama diang ati, oh, “Nang in narilsuokjei.” \s Pumi zaansaak minsuuk \r (Mk 14:22-26; Luk 22:14-20; 1 Cor 11:23-25) \p \v 26 Inmani'n inbaklaitak khan, Jisu'n waipool kha aleiya rawaan apeli, akatherkhoijei, halli asiamruoi ngaidiang peli ati, “Lei-inlang bakru,” “hiwahi kei kataksa eii.” \p \v 27 Halli ama'n rabing aleiya, Pathian diang rawaan apeli, inmani diang apeya, “Nangni rakip hiwahi inru” ati; \p \v 28 “Ajarchu khawa chong-inkhitna, manu rakip ngaidamnasik ah akasar kei kathisen kha eii. \rq Suok 24:8; Jer 31:31-34\rq* \p \v 29 Kei'n nangni diang kitihi eii, kapa Rengramma nangnile inruoiya woikhat hiwa theibomju hi ni-insuom nasik nikhuo atungmak laiseng, kei'n tuunna inphut hiwa theibomju innuningjei.” \p \v 30 Halli inmani'n laa insak ah Olives Chingtiang inleisi. \s Jisu'n Peter Izootmak sik irilsuok masa \r (Mk 14:27-31; Luk 22:31-34; Jn 13:36-38) \p \v 31 Khawa phakhan Jisu'n inmani diang ati, “Nangni rakip in awini zaantak hin keidiang insuina ningneisik eii, ajarchu hiwahi chong-inthiangnga injia kha ejei, ‘Pathian in keelngam kakhaalpa kha alathatsik eii, halli keelngam rahooi ngaikha inlachaangdar sik eii.’ \rq Zech 13:7\rq* \p \v 32 Takkha woikhat kei'n kahongringli, kei'n nangni matiang Galileeya kasisik eii.” \rq Matt 28:16\rq* \p \v 33 Peter in Jisu diang aleimasang, “Mi rakip in nangdiang insuina innei-innum, Kei'n chu angtikniteii insuina neinuning!” \p \v 34 Jisu'n Peter diang heiti, “Kei'n nang diang inthiangnga kitihi eii, awini zaantak hin Arkhong khan akhuong makma, nang in keihi woithum nazoot nutin.” \p \v 35 Peter'n leimasang, “Kei'n pumile thisuomsik asuok innum, kei'n chu nangkha zootmak suptho nathonuning!” \p Khawakhale in-angrip ah siamruoi rakip innum inleiti. \s Jisu'n Gethsemane ah Pathian Nina \r (Mk 14:32-42; Luk 22:39-46) \p \v 36 Khawa phakhan Gethsemane intiya inkoi amun khan Jisu'n inmanile inruoiya inheiwapha, siamruoi ngaidiang ati, “Kei'n soson kasiya Pathian kani phakhan, nangni hiwahin lei-inongru.” \v 37 Pumi'n amale inruoiya Peter khat-um Zebedee sangai inni aleiruoi, halli pumi kha malung poongnale malung dongna khan aleisip. \v 38 Khawa phakhan pumi'n inmani diang ati, “Kei karathahi thisik katungnga apoongjei; nangni hin om-inlang, keile inruoiya inringchak kha erui.” \p \v 39 Ama'n matiang lekkhat asidetli, ameel nuoitiang enna inbok ah aleini, “E kapa, hiwahi acha-inchu kei diangnga inphut poongna rabinghi nakhaipiro! kha e-innum kei kalungdou emarase, takkha nang nalungdou kha erase.” \p \v 40 Halli ama'n siamruoi inthum ngaidiang heikirpha, inmani inleizaal kha ajuomu, halli Peter diang ati, nangni'n “Kei le angtiame phadan inkhat um ningna-inringchak puimatormak? \v 41 Nangni'n matheemna khan ningchulmak nasik, inringchak inlang niru; ratha inchu athozoot, takkha taksa inchu asuol.” \p \v 42 Woikhat um Jisu'n inlet ah akirra nina ajuonei, “E kapa, hiwa rabinghi Kei'n ka-inmak innum khaikathamak sik ejei inchu, nalungdou kha inthorase,” \v 43 Ama'n woikhat heikirpha siamruoi ngai inleizaal kha ajuomunook; ajarchu inmani inmit leimakek matormu. \p \v 44 Jisu'n inmani woikhat amathaanna akirli, woithum huuina nina kha chongramol in-angrip ah aleini. \v 45 Khawa phakhan Jisu'n siamruoi ngaidiang aheikirra ati, “Nangni tuunkatug ninglazaalla poong ninglamachum be? Enru! phadan kha ajuonaijei; Miring Sapa kha manu karoon ngai kutchungnga inpenasik. \v 46 Intheitaru, eini situi; enru, kei kanapesuok sik mi kha hin omjei!” \s1 Jisu Insur \r (Mk 14:43-50; Luk 22:47-53; Jn 18:3-12) \p \v 47 Jisu'n chong arilla omlaitak khan, enro, Judas, siamruoi soomleini ngai karra inkhat kha ahongjei, halli thiampu kalian ngaili katar ngai ihongtir, chemli ramol kachoi mipui katamtak amale inhong inruoi. \v 48 Halli pumi kapesuokpa khan jetna inkhat apeya aleiti, “Kei'n kimazoop mi kha eii; amakha surru!” \p \v 49 Khawa phatak khan Judas Jisu koolla ahongnga, “Ocha, chubei” tia, amakha hongmazoop. \p \v 50 Jisu'n amadiang ati, “Suopui, nang in thosik ah nihong kha angme innot ah thoro!” \p Halli inmani inhongnga, Jisu kha insurli inkhitjei. \v 51 Khat-um enru, Jisu le leikaom inmani ngai karra inkhat in achem keisuoa thiampu kaliankhet suokpa kuorkha aleitukthakpi. \v 52 Khawa phakhan Jisu'n amadiang ati, “Nachem kha akok ah thunkirro,” “Ajarchu chem kachoi rakip chemma inthisik eii. \v 53 Marwaan tirton legion\f + \fr 26:53. \fr*\ft Roman raalmi 6000 dam eii\ft*\f* soomleini kakhel tuuntak kakoolla juomasuo nasik kei'n kapadiang nimatornutin tia nang na-ngaidonbe? \v 54 Kha katho inchu, angtho thoa Chong inthiang kha hintia asuoksik eii itikha huui tungniame?” \p \v 55 Khawa phadantak khan Jisu'n mipui ngaidiang ati, “Dan kamakoi inkhat kasur sik angnga nangni'n chem khat-um ramol ningchoiya kei kanasur ninghongbe? Nisuorakip ah kei'n Biak-inn khan ka-in-ongnga kaminchu, halli nangni'n kei nasurmak chu. \rq Luk 19:47; 21:37\rq* \p \v 56 Takkha hiwarakip ngaihi Pathian chongkachoi ngai imajia chong kha tungnasik ah kasuok eii.” \p Khawa phakhan siamruoi ngai'n ama inmathaanna intaanjei. \s1 Jisu Katarrup ngai ma ah \r (Mk 14:53-65; Luk 22:54,55,63-71; Jn 18:13,14,19-24) \p \v 57 Halli Jisu kasur ngai'n Dan ocha ngaili katarngai inlei-inchunna, Thiampu Kaliankhet Caiaphas inna Jisu kha inleiruoi. \v 58 Takkha Thiampu Kaliankhet inntuol katung Peter in inlaakjenna anuk leijui, halli aluut ah angme hongkasuok sik ennasik raalpa ngai khale inlei in-ong. \v 59 Thiampu kalian ngaile katarrup rakip in Jisu chungnga akatuunmak sakhi thatnasik ah inleiratok; \v 60 takkha ama jarra maleisei sakhi kape mi katamma inhong innum, inmani'n iteii um leimumu. Ahekna ah miring inni inhongnga inhongti, \v 61 “Hiwa mipa'n, ‘Kei'n hiwa Pathian Biak-inn hi kathiatli nithum suungnga kasak mator aleiti.’ ” \p \v 62 Thiampu Kaliankhet khan intheiya Jisu diang ati, “Nang iteii um masang nutinbe? nachungnga mi ngai'n inpe sakhi hi angme?” \v 63 Takkha Jisu lei-omchianjei. Halli Thiampu Kaliankhet khan amadiang ati, “Pathian Sapa Messiah kha nang na-e inchu, akaring Pathian raming rakook inlang keinidiang rilro” \p \v 64 Jisu'n amadiang ati, “Nang in natijei. Takkha kei'n nangni rakip diang kati, hiwa suoa Miring Sapa khan Akaraat khetpa changtiang in-ongnga marwaan suumphai chungnga ijuo kha nangni'n ningmusik eii!” \rq Dan 7:13\rq* \p \v 65 Khawa pha Thiampu Kaliankhet khan apuondiar katherra ati, “Pathian kha kase ah aril jei! hiwakheella eini'n sakhi leisik arei ommakjei? enru, Pathian kha kase ah irilkha nangni'n ningjetjei! \rq Levi 24:16 \rq* \p \v 66 Nangni'n angme ninglangaidon?” \p Inmani'n inheimasang, “Ama kathisik rahoi asuok.” \p \v 67 Khawa phakhan inmani'n amaiya inmachilthuon halli kuttumma inleisuk; lekkhat ngai'n angemtaang inkabenna inti, \rq Isa 50:6\rq* \p \v 68 “E Messiah, tume nang kanawuok? keini diang heirilro!” \s1 Peter in Jisu Izootmak \r (Mk 14:66-72; Luk 22:56-62; Jn 18:15-18,25-27) \p \v 69 Peter in tuolla in-ongnga omlai, Thiampu Kaliankhetpa suok numeisa inkhat aheiwa ah amadiang ati, “Nang um Galilee Jisu le ninglei-inruoi.” \p \v 70 Takkha ama'n inmani rakip maikuungnga zootmak ah aheiti, “Nang itikha kei jetmong,” \v 71 halli ama'n tuolkot khan asuok pha, leiilak suok numeisa inkhat in amakha aleimuwa khanna kaom mi ngaidiang ati, “Ama Nazareth Jisu le inlei-inlop eii.” \p \v 72 “Kei'n mipa kha jettakmong tia khomaak lei-insaamma,” woikhat zootnook makjei. \p \v 73 Phabongkhat suo khawa koolla kangirra kaom ngai'n inheiwa ah Peter diang injuoti, “Inthiangnga nang um inmani ngai karra inkhat na-eii,” “Ajarchu nachongril khan kinnajet!” \p \v 74 Khawa phakhan, “Tume ma kha kei jetmong katakchungnga Pathian in poongna naperase tia khomaak insaam aphut jei!” \p Khawa phatak khan innot ah arkhong kha akhuongjei, \v 75 “Arkhong khan akhuongma, nang in kei kha woithum nazootnutin tia Jisu'n iti chongkha Peter in ahongngaidonjei.” Halli ama'n tuol asuok ah malung intook ah ajuochapjei. \c 27 \s1 Jisu Pilate Maikuungnga Inruoi \r (Mk 15:1; Luk 23:1,2; Jn 18:28-32) \p \v 1 Ziingtiang matak khan, thiampu kalian rakiple katar rakip in Jisu thatnasik chuon inlei-insuuk. \v 2 Halli inmani'n ama kha inkhit ah Rome ramwaikaroon Pilate diang inruoiya injopejei. \s1 Judas Thina \r (Chuon 1:18,19) \p \v 3 Khawa phakhan Jisu kajuorpa Judas khan Jisu diang noonkuung inpekha ahongjet phakhan, amalung athuulla, dangka sialpum soomthum kha thiampu kalian ngaili katar upa ngaidiang woikhat hongchoiya ahongti, \v 4 “Kei'n manu karoon mak mikha thatsik kipesuok khan kei manu karoonjei!” ama'n ahongti. Inmani'n inleimasang, \p “Keini ang kinthosik ommame?” “Khawakha nang nachuon eii!” \p \v 5 Judas in Biak-inn khan dangkapum kha adeengjuonna suokjei; halli asiya ruiya kaiya atheinuo ah ajuothijei. \p \v 6 Halli thiampu kalian ngaikhan dangkapum kha inleiya inti, “Hiwahi sialdana ah dasik hi eini Dan khan zootmak, ajarchu hiwahi thisenman kha eii.” \v 7 Halli inmani'n in-inbiak ah, khomal ngai phuumnasik ah Beelkaboolpa Lei kha khawa sialla inrachojei. \v 8 Khawa jarra khawa lei kha “Thisen Lei” intia winikatung inlakoi. \p \v 9 Halli Pathian chongkachoipa Jeremiah ileiril kha huui tungjei: “Israel mi ngai'n inzootna aman dangkapum soomthum kha inmani'n inleijei. \rq Zech 11:12,13\rq* \p \v 10 Halli Pumi'n keidiang chongpeii inape angnga, inmani'n beelkaboolpa lei kha khawa sial kha inneimanna inleirachojei.” \s1 Pilate in Jisu Chongrakel \r (Mk 15:2-5; Luk 23:3-5; Jn 18:33-38) \p \v 11 Jisu Rome ramwaikaroonpa maikuungnga aleingir, halli ramwaikaroonpa'n amadiang aheirakel, “Nang Jihudi ngai rengpa na-ebe?” \p Jisu'n amadiang leimasang, “Nang in niti kha ejei.” \v 12 thiampu kalian ngaili katar ngai'n inrilsepha ama'n iteii khat-um leimasangmak. \p \v 13 Pilate in amadiang ati, “Inmani'n nachungnga innarilse ngaihi nang nijet makbe?” \p \v 14 Jisu'n amadiang chongramol inkhat bit um masangmak pha, ramwaikaroonpa kha aleingak theijei. \s Jisu Thatna sik Inpe \r (Mk 15:6-15; Luk 23:13-25; Jn 18:39–19:16) \p \v 15 Rakaanna Kahoi rakip ah Rome ramwaikaroonpa'n mipui ikadang mikhumna ah inda miring inkhat inmani sik bit ah ileithojol angnga aleimasuopi kachak. \v 16 Khawa phakhan mi rakip in injet mikhumna ah kaom araming Jisu Barabbas inti inkhat aleiom. \v 17 Khawa jarra mipui inintup pha, Pilate in inmani diang aleirakel, kei'n nangni sik ah “Tume ningnaminsuo zoot? Jisu Barabbas be, emakli Messiah inti Jisu khabe?” \v 18 Ajarchu Jihudi chuonkaroon ngai'n Jisu hi enzootmu ah amadiang inpe eii ti ama'n aleijet. \p \v 19 Pilate in chongtanna munna in-onglai, anumei'n hiwa chong hongtirra ati, “Mikadikpa diang nang iteii khat um thomaro, ajarchu ama jarra kei'n wini zaan karamang khan kaleipoong thei.” \p \v 20 Takkha thiampu kalian ngai khat-um katar ngai inchu Barabbas kha masuoro halli Jisu kha thatro tiru tia mipui ngaikha inleimasok. \v 21 Ramwaikaroon Pilate in amasangnga halli inmani diang ati, hiwa inni ngai karra tume nangnisik ah ningnaminsuo zoot \p inmani'n inti, “Barabbas!” \p \v 22 Pilate in inmani diang ati “Kha e-inchu Messiah inti Jisu hi kei'n angme kathosik?” \p Inmani rakip in inti, “Ama kha Cross ah thatro!” \p \v 23 Takkha pilate in ati, angsime, “Ama akathamak ang thomejei?” \p Takkha ama kha “Cross ah thatru” tia inmani'n kheella inringnga kakheek inhongphut. \p \v 24 Khanthoa Pilate in iteii anemna ommak ti amuwa, khawa rathuulla mipui senasik eii ti amu pha, ama'n tui leiya mipui maikuungnga akut rasuwa aheiti, “Hiwa mikadikpa thisen jarra kei chu iteii jetmong! nangni lungdou erase!” \rq Innidan 21:6-9\rq* \p \v 25 Mipui rakip in inhongmasang, “Ama thisen kha keini khat-um kinsa ngai chungnga chulrase!” \p \v 26 Khawasuo khan ama'n Barabbas kha inmani sikbit ah amasuopi jei, halli Jisu kha ama'n minwuok ah, ama'n Cross ah thatnasik ama kha apejei. \s1 Raalmi ngai'n Jisu Ensel Musit Intho \r (Mk 15:16-20; Jn 19:2,3) \p \v 27 Khawa phakhan ramwaikaroonpa raalmi ngai khan Jisu kha mipui inchunna waikaroonpa innsuungnga inkeiluut ah raalmi rup rakip in ama koolla in-inchunjei. \v 28 Inmani'n ama puondiar kha inkhaipiya, puonsen kha amadiang inminsiljei. \v 29 Halli inmani'n ralinglukhu inkhat inboolli ama luchungnga inminkhu, achangtiang ramol inkhat inminhumma; halli inmani'n amaikuungnga in-inbok ah amakha in-innuipui, “E Jihudi ngai Reng, kasoot ah ringro!” inmani'n inti. \v 30 Halli inmani'n inmachin thuonna, tuoitung kha inleiya alukhan inleiwuok. \v 31 Halli inmani'n ama kha in-innuipui suopha, puonsen kha inkhaiya, ama puondiar kha inmintho kirra Cross ah thatnasik inruoijei. \s1 Jisu Cross ah Inmakhai \r (Mk 15:21-32; Luk 23:26-43; Jn 19:17-27) \p \v 32 Halli inmani'n inheisuok pha, Simon tia inkoi Cyrene pasal inkhat inlei-intongpui, halli raalmi ngai'n ama kha Jisu cross kha azootmak pumma inleimindom. \v 33 Inmani'n Golgotha inti mun tinachu “Lukiar mun” khan inheiwa pha, \v 34 Inmani'n Jisu diang mathinnamit le inminchel akathur theibomtui insik inleipeii, takkha ama'n amintem pha lei-inpimak. \p \v 35 Halli ama kha cross ah inmakhai suopha, inmani'n rawaan katha in-enli ama puondiarkha inlei-insem. \rq Minpkla 22:18\rq* \p \v 36 Khawasuo inmani'n khawa munkhan inin-ongnga amakha inleingaak \v 37 Ama luchungkhan ama inrilsena inmajia kha inleitar, tichu, “Hiwa Jisu, Jihudi ngai Reng kha eii.” \v 38 Khawa phakhan Jisu le inruoiya inruup inni um, inkhat in changtiang, inkhat in weitiang, cross ah inleimakhai. \p \v 39 Khawa koolla kasi-kahong mipui ngai'n inlu inkalek ah, kase ah amakha jakna inpeya inti, \rq Minpkla 22:7; 109:25\rq* \p \v 40 “Biak-inn thiatli nithum suungnga kasak nang, natheinuo ah insanro; nang Pathian Sapa na-e-inchu, cross ah inphut jochumro!” \rq Matt 26:61; Jn 2:19\rq* \p \v 41 Khawale in-angrip ah thiampu kalian, Dan ocha khat-um katar ngai inchella in-innuipuiya inti, \v 42 “Mileiilak ngaichu ama'n asan; atheinuo achu insanring matormak! ama Israel ngai reng e-inchu; tuun ama'n cross ah inphut juochumrase, halli keini'n ama kha ngamnakinte! \p \v 43 Ama'n Pathian kha angamna ah; Pathian Sa ka-eii inti inchu, tuun Pathian in sanrase; ajarchu ama'n ati, keichu Pathian Sapa ka-eii!” \rq Minpkla 22:8\rq* \p \v 44 Jisu le cross ah inmakhaisuom inruup ngai innum khawa ka-ang jakna chongkhan inleirakook. \s Jisu'n Ithi \r (Mk 15:33-41; Luk 23:44-49; Jn 19:28-30) \p \v 45 Suunchim makheiya phadan inthum katung nuoipilchung pumpui aleiziingjei. \p \v 46 Halli phadan inthum juochultiang Jisu'n inringtak rasa khan ahongkheek ah, “Eli, Eli, lema sabachthani?” tinachu, “Ka Pathian, Ka Pathian, angsikme nang in keidiangnga inphut khattiang nina inletdel?” \rq Minpkla 22:1\rq* \p \v 47 Khanna kangirra kaom mi lekkhat khawakha injetpha inheiti, “Ama'n Elijah kha akoi!” \p \v 48 Khawa phatak khan inmani karra inkhat ataanna tuipompuon aleiya, khawakha akathur theibom juchoong khan anoomli, ramol khan kathilla, amadiang insik ah aleipeii. \rq Minpkla 69:21\rq* \p \v 49 Halli lekkhat in inti, ngaakdirui, “Elijah in ama kasansik ajuobe eini enrui!” \p \v 50 Khawa suonuk Jisu'n woikhat rasa inringnga akheekli, arang chatjei. \p \v 51 Enru, Biak-inn suungnga induong puonkha achung makheiya anuoi katung lekniya intherjei, nuoipil um innikjei, lungpui um akoijei, \rq Suok 26:31-33\rq* \p \v 52 Thaan ngai um alei-inlongjei, halli Pathian kangamna katamtak aleikathi mi ngai um inhongringjei. \v 53 Halli Jisu'n ahongringsuo nuk thaanna inphut inmani'n inhongsuokli Inthiang Khuopui tiang inluut ah mipui katamtak ngaidiang inlei-inlar. \p \v 54 Raalmi rajakhat lamkakeipa le inruoiya, Jisu kangaak ngai'n rinook khat-um kasuok ngaikha inmu ah, inchitheiya inheiti, “Inthiangnga amahi Pathian Sapa kha eii!” \p \v 55 Khawa munkhan numeisa katamkhat in kalaak ah inhei enna inleiom, inmani ngaikha ama sepa inthoa Galileeya inphut Jisu nuk heikajui ngaikha in-eii. \rq Luk 8:2-3\rq* \p \v 56 Inmani ngai karra Mary Magdalene, James li Joseph nu Mary, halli Zebedee numei inlei-inchel. \s1 Jisu Inphuum \r (Mk 15:42-47; Luk 23:50-56; Jn 19:38-42) \p \v 57 Kholei aheitung pha, Arimathea makheiya Jisu siamruoi inkhat, araming Joseph intia inkoi, inchong inkhat ahongtung. \v 58 Ama'n Pilate koolla asiya Jisu kaluongkha aleini. Halli Pilate in khawakha Joseph diang penasik ah chong aleipejei. \v 59 Khawa jarra Joseph in Jisu kaluong kha aleiya, akathar puonkanemma katuomma, \v 60 halli ama'n lungpuikha kawit ah amasik bit ah ibool thaan kathar khan aleiphuum; halli ama'n thaan kotkha lungkalok khat ah akharra aleisijei. \v 61 Mary magdalene khat-um Mary inti khat in thaankha in-enna khawakhan inin-ongnga inleiom. \s1 Thaan Inngaak \p \v 62 Ziingnga, tichu Jihudi ngai serni, thiampu kalian halli Pharisee ngai'n Pilate koolla inhong inchunna, \p \v 63 inti, “Ocha, maleisei karilpa khan aringlai ‘Kei nithumni kahongringsik eii tia ileiril kha keini'n kinngaidon.’ \rq Matt 16:21; 17:23; 20:19; Mk 8:31; 9:31; 10:33,34; Luk 9:22; 18:31-33\rq* \p \v 64 Khawa jarra nithum katungbit thaanhi katha ah ngaaknasik ah chong napepiro, kha emak inchu ama siamruoi ngai'n inhongli akaluong kha hongmaruup inta, amakha thiya inphut ahongringjei, tia mi ngaidiang hongrilcha; halli ma-insa maleisei khaneek ah nuk-intong maleisei khadoom kheella hongthamak acha.” \p \v 65 “Raalpa ruoiru,” Pilate in inmani diang ati, “Siru halli nangni imatortak khan thaankha ngaakru.” \p \v 66 Khawa jarra inmani'n insiya raalpa ngai khale inruoiya lungkha madanna indeengnga, thaankha katha ah inminngaakjei. \c 28 \s1 Hongringna \r (Mk 16:1-10; Luk 24:1-12; Jn 20:1-10) \p \v 1 Jihudi ngai sernikhuo ahekli, hakta ma-insa khoserni ziingtiang khuowarli, Mary Magdalene khat-um Mary khat khawakhan thaan ka-en inleisi. \v 2 Jetlei theileiya rinook kangartak aleihong; halli Pumi tirton kha marwaanna inphut ajuochumma, lungkha amalet ah, achung khan alei in-ong. \v 3 Ama meelsuo kha kool-inlek alei-ang, halli ama puondiar ngaikha kawur angnga aleichek; \v 4 akangaak raalpa ngaikha inleichi theiya inlei-intuul, halli akathi mi kha in-ang jei. \p \v 5 Marwaan tirton khan numeisa ngai diang aleiti. “Nangni chimaru,” “Ajarchu cross ah inthat Jisu kha nangni'n ning-entok ti Kei'n kajet. \v 6 Ama hin ommakjei; ajarchu ama ileiril angnga ama aringjei. Hongru halli hong-enru, ama leizaalna munkha. \v 7 Innoot ah si-inlang, halli ama siamruoi ngaidiang juomindikru, ‘Amachu thiya inphut aringjei; khat-um enru, nangni matiang ama Galileeya asijei, khawakhan nangni'n ama jomuningte!’ ngaidonru angme kei-inarilpi hi.” \p \v 8 Halli inmani'n kachi khat-um karokle inruoiya thaan kha inmathaanna innot ah, asiamruoi ngaidiang kamindiksik intaanjei. \p \v 9 Enru, jetleitheileiya Jisu'n inmani intongpuiya ati, “Rawaan katha eru.” Halli inmani'n inheinaiya akeii khan inma-ouwa amakha chubei inthojei. \v 10 Jisu'n inmani diang ati, “Chimaru,” “Siru, kei ka-u kanai ngaikha Galileeya sinasik rilpiru, halli inmani'n khawakhan kei namu inte.” \s Raalpa ngai chonghongpe \p \v 11 Numeisa ngaikhan inlamma insi lai, enru, thaan kangaak raalmi lekkhat in khuopui khan inkirra, akasuok rakip kha thiampu kalian ngaidiang inleirilpi jei. \v 12 Halli katar ngai'n thiampu kalian ngaile inmuwa halli inmani chong inlei-insiamma, raalmi ngaidiang inmani'n sial katamma inleipe ah \v 13 manidiang inti, “Nangni'n tiru, keini'n zaanna kinzaal rathil ‘Ama siamruoi ngai'n inhongnga, akaluongkha inmaruupjei. \v 14 Halli hiwahi ramkaroonpa kuor tung-inchu, keini'n ama matheem kinta, halli nangni iteii naminpoong nunung.” \p \v 15 Khan inthoa akangaak raalmi ngai'n sial kha inlei li inmani diang inminchu angnga inthojei; halli hiwa thurchi hi winikatung Jihudi ngai karra inlaril. \s Jisu'n Asiamruoi ngaidiang Inlar \r (Mk 16:14-18; Luk 24:36-49; Jn 20:19-23; Chuon 1:6-8) \p \v 16 Siamruoi soomleikhat ngaikhan Galileeya Jisu'n ileirilpi chingkatung inleisijei. \rq Matt 26:32; Mk 14:28\rq* \p \v 17 Halli inmani'n ama kha inmupha chubei inhongtho; takkha lekkhat inchu inlei-inngamsamna. \v 18 Halli Jisu'n aheinaiya inmani diang ati, “Marwaan khat-um nuoipil chungnga kaom ranak rakip kei diang anapejei. \p \v 19 Khawa jarra nangni'n si-inlang, zaat rakip ngaikha siamruoi juoboolru; inmani kha Apa, Asa khat-um Ratha Inthiang ramingnga baptize thoru, \rq Matt 26:32; Mk 14:28\rq* \p \v 20 halli kei'n kinape chongpeii rakip juinasik ah inmani kha minchuru; halli, enru, manmasituol ahekkatung kei'n nangni kana-inruoipui chaksik eii.”