\id LUK Kharam: Bible Translation 1st Edition. \ide UTF-8 \ide Unicode (UTF8) \h Luke \toc1 LUKE Dungjuiya Chongkahoi \toc2 Luke \toc3 Luk \mt1 LUKE \mt2 Dungjuiya Chongkahoi \imt1 Chonglamsaat \ip Luke dungjuiya chong kahoihi Inzootna Kathar (NT) ah mili huuina Jisu Christa ringkho jarra inrilcheen larik kha eii. Hiwa ngai rakiphi “Gospel” tia inkoi, atinachu “Chong kahoi” tina eii. Matthew, Mark, Luke, khat um John inmani ngai'n Jisu Christa thisuoliya inmajia kha eii. Halli Luke in Jisu ringkhuo thurchibit majiama-ah Jisu siamruoi ngai'n athisuoli khat um aringsuo nuk ah angme intho tijarra Tirtonngai chuontho iti larik hi-um amajia. Tuteii'n incheenna jetmu Luke chongkahoihi angtikpha ah imajiame khat um hunna imajiame, takkha kasing kathei ngai'n inzootna khachu Christa inneisuonuk kum 70 phaiwei ah imajia lei ete. \ip Hiwa kamajia pachu Luke eii, halli amahi mi-kaen kathiam inkhat alei eii. Ama'n imajia omchan khat um chong iliingna ngaihi nimu phakhan amahi larik kathei miring inkhat eii tia nijet. Luke in Jisu ringkhoa kasuok omchan rakip kha-um angthothowa kasuokme tia kadik ah amajiazoot, khawa e-inchu hiwa larik kateel mi rakip in aneemna mu-inte (Luk 1:1-3). Amahi Jihudi emak (Col 4:10-14) halli Jihudi ka-emak mi ngai innum jetmatornasik-ah amajia. Hiwa nijetnachu ama'n Jihudi ngai sinadan incheenna amalarna khan eii. (Luke 1:8). \ip Luke chongkahoi dungjuiya Matthew khat-um Mark larik hi in-angdom, ajarchu inmani'n in-angrip chong omchanna inmajia. Hiwa ngai larik inthum karra Luke in John Baptish inneina jarra incheen doomma amajia. Luke in ngaidamna jarra aril (Arup 3:3, 11:4, 17:3-4, 23:34, 24:47) halli Pathian ninasik jarra aril (Arup 3:21, 5:16, 6:12, 11:1-12, 22:32). \iot Asuungnga kaom Chong \io1 1. Luke ama chongkahoi amalarna khat um angjarra imajiame tia arilcheenna \ior (1:1-4)\ior* \io1 2. Halli Jisu inneina jarra arilcheenna halli ama'n angtho thoa chuonthonasik-ah insuukme \ior (1:5–4:13)\ior* \io1 3. Chongkahoi suungnga kalokkhet ajarkhachu, Luke in Jisu Christa chuontho jarra aru ka-eja ama'n inlak chuonngai athojarra khat-um aminchuna chuon ngaikha eii \ior (4:14–21:38)\ior* \io1 4. Aheknakhet arup inni khan angtho thoa Jisu thime, inphuumme khat-um kathi makheiya hongringme tijarra aril \ior (22–24)\ior* \c 1 \s1 Chonglamsaat \p \v 1 Minriang kaom Theophilus: \p Eini karra kaleisuok omchan rakip jarra mi katamtak in inmaneiseng majianasik inleingaidon. \v 2 Inphutna makheiya inmit tak-ah kaleimu ngai'n einidiang naleiti khat um naleirilpi chongngaikha inmani'n inmajiajei. \v 3 Eh, intor Theophilus, hiwa thurchi jarra inphutna makheiya kei'n incheenna ki-entok rakipkha amason kaomma nangnadiang majia matorkate tia kei'n kangaidon. \v 4 Khawajarra nangnadiang naleiminchu angrakip ngaikha nang in incheenna najetnasik-ah kei'n hiwahi kimajia eii. \s1 John Baptist Inneisik jarra Minjetna \p \v 5 Herod Judea reng alei elai,\f + \fr 1:5. \fr*\fk Judea: \fk*\ft Hinna itichu aram suung raya ah Palestine ta-eii.\ft*\f* Abijah phungrui makheiya Thiampu inkhat araming Zechariah inti aleiom, ama numeikha Aaron phungrui makheiya alei eii, araming kha Elizabeth inti. \rq 1 Khang 24:10\rq* \p \v 6 Inmani'n Pathian diang kadik ah inleiom, Pumi chong li Dan kha katha ah inleijui. \v 7 Takkha inmani'n sa-chu leineimu, ajarchu Elizabeth hi wonkachoimak alei eii, halli inmani innireella upa-um inlei ejei. \p \v 8 Zechariah in biak-inna Thiampu inkhat-ah Pathian sepa aleitholai, \v 9 Thiampu ngai sina Dan dungjuiya, rasi in-enna, ama kha Pumi biak-inna arimkahoi Berou kahaalsik-ah inleikadang. \v 10 Arimkahoi berou inhaal phakhan mipui katamtak in toulla nina inleinei. \v 11 Halli Pumi Tirton kha arimkahoi haalna maichaam pena mun changtiang a-ngirra amadiang alei inlar. \v 12 Zechariah in ama kha amuphakhan alei-inlai, halli ama'n china aleinei. \v 13 Takkha Marwaan Tirton in aleiti, “Chimaro, Zechariah! Pathian in nang inikha anara-ngaipijei, halli nang nanumei Elizabeth kha sapasal inkhat neita ama raming John natisik eii. \v 14 Nang in angtuk hoinali rokna naneisikme ama innei phakhan, halli mipui kha-um rokna inneisik eii. \p \v 15 Pumi mit-enna ama kha kalok esik eii, ama'n ju emakli jusak innuni, anu wonsuungnga inphut Ratha inthiang in asipsik eii. \rq Teelna 6:3\rq* \p \v 16 Halli ama'n Israel mi katamtak Pumi Pathian diang ahei keikirnooksik eii. \p \v 17 John in ajar eya innu inpa ngai'n insa ngaikha kheella ingaidon. Halli hiwa angnga, atuunna chongkajuimak mi ngai khaum Pathian minngaidon sik eii. Halli John in mipui ngaikha Pumi sikbeiya inringchak ah minom nasik ah ama'n Elijah ratha khat-um ranak angnga ama'n Pumi matiang asisik eii.” \rq Mal 4:5,6 \rq* \p \v 18 Zechariah in marwaan tirton diang aleiti, “Angtho thowa hiwahi kajetsikme? Kei um upa ka-ejei halli kanumei um upa ejei.” \p \v 19 “Kei Gabriel kaei” Marwaan tirton in ati, “Kei Pathian maikuungnga kangir Gabriel ka eii, nangnadiang hiwa chong kahoihi kanarilpisik ah najuotir eii. \rq Dan 8:16; 9:2\rq* \p \v 20 Enro, nang in chongkha riltheinutin, ang rakiphi asuok maklaiseng, ajarchu apha dungjuiya kasuoksik kachong ngaihi nang in inngamna makchejei.” \p \v 21 Halli mipu'n Zechariah kha inleingaak, khat-um biak-inn suungnga kasoot ah aleiom jarra ngakna inleinei. \v 22 Ama'n aheisuok phakhan, inmani diang chongkha leiril matormakjei, khale inruoiya imani'n inleijet, biak-inna mangtalar leimujeite, ajarchu chong leisuokmak jarra akut ah injetna omchan aleithopi. \p \v 23 Achuon thonasik nikhuo ngaikha ahekli Zechariah in inntiang aleisijei. \v 24 Apha sootlekleiya anumei Elizabeth kha nai leiwonna tha ra-nga tuol suoklekleiya innna aleiom. \v 25 “Awinichu Pumi'n kei kadiang anasanjei,” “Halli ama'n aleiti, kei kadiang mipui'n rilse nakha ama'n nakhaipijei!” \s1 Jisu Neinasik ah Minjetna \p \v 26 Elizabeth naiwonna tharuk ahongtung phakhan Pathian in tirton Gabriel kha Galilee khopui suungnga kaom Nazareth khuo khan ajuotir. \p \v 27 David phungnga Joseph diang inbiakjei inthiang numeisa chungnga Pathian tirton aleijuo, halli inthiang numeisanu kha Mary inti, \rq Matt 1:18 \rq* \p \v 28 Halli marwaan tirton kha ajuoa ati, “Nang nadiang kadai omrase! Pumi kha nang nachungnga aom, Numeisa ngai karra nanghi rawaan kathakhet na eii!” \p \v 29 Takkha ama'n marwaan tirton chongkha ajet phakhan amalung upleiminchaak, angkachang chongme tia amalungnga lei-inngaidon. \v 30 Marwaan tirton in amadiang ati, Mary, “China neimaro, Pathian minriang nakha nangnadiang omjei. \p \v 31 Enro, nang in napum inrikta pasal inkhat naneisik eii, halli ama raming Jisu tinata nakoisik eii. \rq Matt 1:21\rq* \p \v 32 Ama kha kalian e-sik eii, halli insaangkhet Pathian sapa tia inkoisik eii, khat um Pumi Pathian in amadiang apa David reng in-ong nakha apesik eii. \rq 2 Sam 7:12,13,16; Isa 9:7\rq* \p \v 33 Ama'n Jacob phungruiya hektik kaboiya reng achangsik eii, halli Ama Rengram kha haktik omnuni!” \p \v 34 Mary in Pathian tirton diang aleiti, “Kei inthiang numeisa ka eii, angtho thoa hiwahi etheiniyame?” \p \v 35 Marwaan tirton in khawa neinudiang amasang, “Ratha inthiang in nang nadiang ajuosik eii, halli Pathian ranakkha nang nadiang namakhusik eii, hiwajarra nang in nai neinata inthiang naiteii ramingkha Pathian sapa intisik eii. \v 36 Enro, nang naphung Elizabeth kha, upa e-innum pasal inkhat awonjei, halli wonkachoimak intinukha atuunchu tharuk ejei. \p \v 37 Tichu, Pathian diang angrakip ka e-matormak ommak.” \rq Inphut 18:14 \rq* \p \v 38 Mary in ati; “Kei Pumi suoknu ka-eii,” “Nang iti chongkha kei kadiang isuok erase.” Halli Pathian tirton in aleimathaanjei. \s1 Mary in Elizabeth I-hongpha \p \v 39 Mary in innottheiya intheiya khawa chingram Judea khuopui khan aleisi. \v 40 Ama'n Zechariah inn kha leiluut ah Elizabeth diang inpaakna chong aleipei. \v 41 Halli Elizabeth in Mary inpaakna chong aleijet phakhan, awonsuung makheiya naiteikha siing hong-insa halli Elizabeth kha Ratha Inthiang in aleisip. \v 42 Ama'n inringnga ahongkheek, “Numeisa ngai karra nanghi rawaan katha na eii, khat um nawonsik naiteii kha-um rawaan katha esik eii! \v 43 Tichu Pumi nu'n keidiang i-najuophahi angjarra hiwa ka-ang kalok chuonhi keikadiang isuokme? \v 44 Enro, nang minpaakna rasa kajet phakhan, kawon suungnga kaom naiteii khan arok-ah lei-inchoom. \v 45 Pumi'n angrakip kasuoksik amadiang chong irilpi ngaikha kangamnajei ama kha, rawaan katha eii!” \s1 Mary Minpaakna Laa \p \v 46 Mary in aleiti, \q1 “Kamalungnga Pumi kha kaminpaak; \rq 1 Sam 2:1-10 \rq* \q2 \v 47 Karatha'n kanakatanpa Pathian diang karokpui, \q2 \v 48 Ajarchu keihi ama suok kasiinkhet ka e-innum ama'n ana-ngaidon! ­­­­­­­­­ \q2 Atuun makheichu, mi rakip in keihi rawaan kathanu innatisikjei. \rq 1 Sam 1:11\rq* \q1 \v 49 Ajarchu Karaat khet Pathian in kei kadiang kalian choun athojarra eii. \q1 Araming kha inthiang eii. \q2 \v 50 Ama minriang nakha \q2 Ama khoya katho midiang khang rakip ah aminmu. \q1 \v 51 Ama ngarna abaankha aduong \q2 halli in-or miringngai i-ngaidon kha aminmangpi. \q1 \v 52 Pathian in rengkalian ngaikha in-ongna mun makheiya aminpur, \q2 halli inniam mikha kadomsaang. \rq Job 5:11; 12:19\rq* \q1 \v 53 Ama'n won kachaam karaal ngaikha katha ah leiwaisip, \q2 halli inchong rakipkha kutkaruok ah leiminsi, \q1 \v 54 Ama minriang nakha inngaidonna sik ah \q2 Asuok Israel ngaikha aleisan, \q1 \v 55 Ama'n nipi nipu ngaidiang ileiril angnga, \q2 Abraham khat-um ama tu-lesa rakip diang um hektik kaommak minriang nakha minmurase!” \rq Inphut 17:7 \rq* \p \v 56 Mary in thathum Elizabeth le inleiom halli ama'n inntiang aleikirnook. \s1 John Baptist Innei na \p \v 57 Elizabeth nainei nasik pha alei-eya, ama'n sapasal inkhat aleinei. \v 58 Ama indiang inwaipui ngaili a-u-ngai'n Pumi minriangna loknakha amadiang om tihi inleijet ah amale roksuomna inleinei. \p \v 59 Niriat huuini naiteii kha wuntannasik-ah inleisi, halli inmani'n apa raming kajuisik ah ama ramingkha Zechariah tia inleikoizoot. \rq Levi 12:3 \rq* \p \v 60 Takkha anu'n aleiti, “Chamak! ama raming John nitisik eii.” \p \v 61 Inmani'n anudiang inleiti, “Atuteii nangni insuungkurra hiwa raming karoon ommu!” \v 62 Khale inruoiya inmani'n apa diang angkachang raming natisikme tia jettheinasik-ah inleirakeel. \p \v 63 Zechariah in majianasik lungpeek kha aleiniya aleimajia, “Ama ramingchu John.” Halli inmani rakip in ngakna inleinei! \v 64 Khawapha takkhan Zechariah in chong hong riltheinook-ah Pathian minpaakna chong ahongriljei. \v 65 Ama sirpangnga kaom ngaikhan kachi'n aleisip, halli hiwa jarra Judea chingram suungnga kaom khuo rakipdiang inleirilthang. \v 66 Hiwajarra kajet mirakip in inmalungnga inlei-inkel, “Angme hiwa naipangpa'n hong e-sik?” Pumi chuontho kha amadiang om. \s1 Zechariah in Pathian Chong Irilsuok \p \v 67 John pa Zachariah kha Ratha Inthiang in asip ah Pathain chong aleiril: \q1 \v 68 “Israel Pumi Pathian kha minpaakru, \q2 Ama'n ami ngai kasansik aleijuo halli ami ngaikha akatanjei,” \q1 \v 69 Asuok David phungrui makheiya, \q2 ama'n einisik ah akalian Nakatanpa Pumi anapejei. \q1 \v 70 Ama chongkhit nakha inthiang Pathian chongkachoi ngaidiang tialleiya inphut inleiril, \q2 \v 71 Tichu, ni inhalpui mi makheiya anasansik, \q2 ranak kanei ni-inhalpui rakip kutchungnga anasansik eii. \q1 \v 72 Ama riangwai chongkhit nakha nipi nipu ngaidiang minmunasik. \q2 Halli ama inthiang inzootnakha ngaidonnasik. \q1 \v 73 Nipa Abraham diang chongkhit nale inruoiya, \q2 \v 74 Ama'n eini ni-inhalpui mi ngai makheiya nasannasik eii tia chong inkhetna naleipei, \q2 halli ama kha kachi omlekleiya sepa thothei nasik anazootpi. \q1 \v 75 Eini ringkho omlaiseng ama maikuungnga inthiangnga niomsik eii. \q1 \v 76 “Nang, kei kasa, Insaangkhet Pathian chong kachoipa innatisik eii. \rq Mic 3:1\rq* \q2 Nang in Pumi neek ah ma-sanata ama lamkha naboolsik eii. \q1 \v 77 inmani manu ngaikha ngaidampita \q2 ama mi ngaikha kalakatansik eii tia tipinasik eii. \q1 \v 78 Ajarchu Pathian chu minriang kasip eii, \q1 Ama'n sanminring nakha ziingtiang khowar angnga einidiang aminwar \q2 \v 79 Kaziingnga kaom ngaili thina raliya kaom ngaidiang war inchangnasik, \q2 ama'n kadai lamtiang lam nakeiruoisik eii.” \rq Isa 9:2\rq* \p \v 80 Naiteikha insoonna taksali Ratha ah ahong raatjei, halli ama'n Israel mirakip maikuungnga inlar maklaiseng ramruok khan aleiom. \c 2 \s1 Jisu Inneina \r (Matt 1:18-25) \p \v 1 Augustus rengpa'n Rome ramsuungseng milu teelnasik-ah chong aleipeii phakhan, \v 2 Quirinius in Syria wairoon suungnga hiwahi ma-insakhet milukateel kha a-eii. \v 3 Mirakip in inmani inmani khuopui suungnga inraming kapeluut inleisi. \p \v 4 Joseph um Galilee inti Nazareth khopui makheiya Bethlehem tia inkoi David khopui Judea ramsuungnga aleisi, ajarchu ama kha David phungrui e-jarra eii. \v 5 Ama numei ka-esik naikawon Mary khale raming kapeluut inleisi, \v 6 halli inmani'n Bethlehemma inleiom phakhan, nainei nasik pha alei ejei. \v 7 Mary in sapasal ma-insakhet aleinei, khale inruoiya puonna leikasuunna, sarakuong suungkhan aleiminzaal, ajarchu inmani'n omnasik innkha leiommak. \s1 Keelngam kakhaal ngai khat-um Mawaan Tirton ngai \p \v 8 Khawa phakhan keelngam kakhaalngai kha, keelngam khaalna munna keelngam kha zaalsoot inngaak ah inleiom. \v 9 Pumi marwaan tirton kha inmani diang aleiinlar, han Pumi poinakha inmani diang aleiminmu, halli inmani kha kachi'n aleisip. \v 10 Marwaan tirton in inmani diang aleiti, “Chimaru! Kei'n mirakip roknasik chong kahoikha nangnidiang kajuochoi. \v 11 Awini nikhuohin Kanasanpa Christa Pumi kha David khopuiya inneijei. \v 12 Hiwahi nangnisik-ah jetna eii; nangni'n naiteii kha puonna kasuun inta sarakuongnga inleiminzaal kha ningjuomusik eii.” \p \v 13 Jetlei theileiya tirton khale marwaan raalmi tirton katamtak in Pathian minpaakna laa injuosak; \q1 \v 14 “Marwaan insaangnakhet khan Pathian lurlian nakha omrase, \q2 halli ama kaminriang mi rakipdiang manmasituolla kadaikha omrase!” \p \v 15 Tirton ngai'n marwaan tiang inleikir phakhan, keelngam kakhaal ngai'n khatli khatdiang inlei inti, “Pumi'n einidiang ileiti ngaihi, Bethlehemma juosi inlang angrakip kasuok ngaikha juoenrui.” \p \v 16 Khale inruoiya inmani'n innottheiya insiya mary li Joseph kha injuomu halli naiteii kha-um sarakuongnga inminzaalla inleidakha injuomu. \v 17 Inmani'n neiteii kha injuomu phakhan, Tirton kha'n naiteii jarra ileiril rakipkha inmani diang inleirilpi. \v 18 Keelngam kakhaal ngai'n inril chong kajet mi rakip in ngakna inleinei. \v 19 Mary in inmani'n inleiril chong rakip ngaikha kathatak ah amalung suungnga aleingaidonrep. \v 20 Keelngam kakhaal ngai'n inleikirra inmani diang Pathian tirton in ileirilpijek kha injuomu injuojet jarra Pathian kha inminlur inminlianna inleiminpaak. \s1 Jisu Raming Inphuo \p \v 21 Wuntan nasik niriat honghuui phakhan, marwaan tirton in ama kha inwonma ah araming inleiphuopi angnga, aramingkha Jisu inleitijei. \rq Levi 12:3; Luk 1:31 \rq* \s1 Jisu Biak-inna Inpeluut \p \v 22 Moses Dan chongpei dungjuiya Joseph li Mary in naiteii kha minthiang nasikpha ahongtungjei. Khawale inruoiya naiteii kha Pumi diang peluutnasik-ah Jerusalemma inleichoi, \rq 2:22-24; Levi 12:6-8\rq* \p \v 23 Pumi Dan khan hinthoa leiinjia angnga, “Pasan ma-insakhet ah innei rakipchu Pumi diang minthiangnasik-ah inpeluutsik eii.” \rq Suok 13:2,12\rq* \p \v 24 Halli Pumi Dan khan areiom iti dungjuiya, “Wathu inni, emakli pharbaliteii inni kha penasik-ah inleichoi.” \rq Levi 12:6-8\rq* \p \v 25 Jerusalem ma miring inkhat araming Simeon inti aleiom, ama kha kadik khat um Pathian kachi mi alei eii, halli Israel ngai sanminringna kamusik-ah kangaak chak ah kaom mi kha-um aleieii. Ratha Inthiang khan amadiang alei-inruoipui \v 26 halli Pumi chong inkhitna ah ipei Messiah kha namumaklaiseng thinutin tia amadiang inngamna-um aleipeii. \v 27 Simeon kha Ratha in inruoipuiya biak-inna aleiluut. Dan dungjuiya anuli apa'n naiteii Jisu kha biak-inna inleiruoi phakhan, \v 28 Simeon in naiteii kha akut-ah pomma Pathian leiminpaak ah ati: \q1 \v 29 “Pumi atuun chu, nang chong inkhitnakha namintungjei, \q2 nasuok keihi kadaiya naminsitaro. \q1 \v 30 Nang Sanminringna kha kamit tak-ah kamujei. \q2 \v 31 Nang in mipui maikuungnga nileimisuukpikha. \q1 \v 32 Hiwa war in zaatlop ngaidiang nalungdou minmunasik, \q2 halli nang lurlian nakha nang nami Israel ngaidiang minmusik eii.” \rq Isa 42:6; 49:6\rq* \p \v 33 Simeon in naiteii jarra irilpi chong rakip kha anu li apa'n aleijet phakhan inleingak. \v 34 Halli Simeon in inmani diang rawaan aleipeiya Mary diang aleiti, “ Hiwa naiteii hi Israel ngaidiang insuina khat um sanminringna angjet kapesik-ah Pathian in ikadang ejei. Ama'n Pathian injettheina eta miring angjet in enhal-inta inrilsesik eii, \v 35 halli inthup ah kaom inmani ngaidonna ngaikha malarsik eii. Halli malung kasekha chemlujumma innasun angnga namalungkha asunkhoisik eii.” \p \v 36 Pathian chong kachoi numeisa araming Anna inti Phanuel sanu Asher zaat makheiya inkhat aleiom, ama kha upa lei ejei halli inn aneiya aruotharle kumsari bit aleiom, \v 37 halli ama'n kumsoomriat leimili katung chuulmei inkhat eya aleiom,\f + \fr 2:37. \fr*\fq Halli ama'n kumsoomriat leimili katung chuulmei inkhat eya aleiom, \fq*\ft emakli \ft*\fqa kumsoomriat leimili chuulmei inkhat eya aleiom. \fqa*\f* halli ama'n biak-inn kha leimathaan lekleiya suunli zaan Pathian chubei thoa bu ngeiya Pathian niya aleiom. \v 38 Khawapha takkhan numeisanu kha-um heitungnga Pathian leiminpaak ah Jerusalem katannasik-ah Pathian kangak mi ngaidiang naiteii jarra aleirilpi. \s1 Nazareth tiang Heikirna \p \v 39 Josheph li Mary in Pumi Dan dungjuiya angrakip thodan kasuok ngaikha inminhek ah Galilee ramsuungnga kaom inmani khopui Nazareth ah inleikirjei. \rq Matt 2:23\rq* \p \v 40 Naiteii kha ahong in-soonna ahongngarjei; singnatheina'n leisip ah Pathian rawaan kha amadiang aleiom. \s1 Biak-inna Jisu Ileiom \p \v 41 Kumsuoa Jisu nuli apa kha Jerusalemma rakaanna kahoi inchelsik-ah inleisi. \rq Suok 12:1-27; Innidan 16:1-18\rq* \p \v 42 Jisu kha kum soomleini ahong ephakhan a-ngai angnga inmani'n Jerusalemma rakaanna kahoi inchel inleisi. \v 43 Kahoi kha hakli inmani'n inntiang inleikir phakhan, Jisu'n Jerusalemma aleiom, anuli apa inchu leijetmu. \v 44 Inmani karra inchel tia suunsoot lamkhan inleisi, halli inmani'n Jisu kha insuungkhur ngaili insappui ngai karra kaentok inleiphut, \v 45 Inmani'n Jisu kha leimumu, khale inruoiya inmani'n Jerusalem tiang inkirra ama ka-entok inleisi. \v 46 Nithum suoa ama kha biak-inna Jihudi karu ngaile in-ongnga inmani chongkha rangaiya halli inmani diang chong rakella ileiomkha injuomu. \v 47 Ama'n kasing kathei tak ah imasangli irakelngai kajet rakip in inleingak. \v 48 Anuli apa'n injuomu phakhan ngakna inleinei halli anu'n amadiang ati, “Sapa, angsik ah nang in keinidiang hin ninathome? Napa li kei'n malung kapoong tak ah nangkha kinnaentok eii.” \p \v 49 Halli Ama'n inmani diang heimasang, “Angsik-ah nangni'n kei ningna entokme? kei'n Kapa inna kaomsik tihi nangni'n jetmak chuwabe?” \v 50 Halli ama irilpi kha inmani'n leijet matormu. \p \v 51 Khale inruoiya Jisu'n chongjuina aleineiya inmanile Nazareth tiang inleikir, halli anu'n akasuok choun rakip kha amalung suungnga aleida. \v 52 Jisu'n singna theinali taksa ah hong insoonna, Pathian khat-um mipui ngai minriang nakha alei inkheel. \rq 1 Sam 2:26; Chongil 3:4\rq* \c 3 \s1 John Baptist in Pathian chong iril \r (Matt 3:1-12; Mk 1:1-8; Jn 1:19-28) \p \v 1 Tiberius in kum soomleira-nga reng hongroonna kum khan, Pontius Pilate kha-um Judea waikaroon alei eii, halli Herod kha um Galilee ramkaroon alei eii, halli ama naipa Philip kha Iturea khat-um Trachonitis ramsuung karoon alei eii, Lysaniah kha Abilene ramkaroon alei eii. \v 2 Annas li Caiaphas hi thiampu kalian inlei eii, halli Pathian chongkha Zechariah sapa John diang neelramma aleijuo. \v 3 Khale inruoiya John in Jordan tuidung ikakuol ramsuung rakip ah aleisiya, “Ningmalung thuul inlang baptized thoro, halli Pathian in ningmanu ngaikha nangaidam pisik ei iti chong kha aleiril.” \p \v 4 Pathian chongkachoi Isaiah larik ah lei-injia angnga, \q1 “Mi inkhat in neelramma aleikheek: \q2 ‘Pumi lamkha minsuuk ru; \q2 halli ama sinasik lamkha mintuunru! \rq Isa 40:3-5\rq* \q1 \v 5 Akuok rakip kha aminsipsik eii, \q2 chingmuol khat-um chingbung insaang rakip alaminzoolsik, \q1 Lam kakem rakip alamintuunsik, \q2 kathamak lam rakip aminthasik eii. \q1 \v 6 Miring rakip in Pathian Sanminringna kha inlamusik eii!’ ” \p \v 7 John diang baptized kathosik kaheiwa Mipui rakipdiang ama'n inmani diang aleitipi, “E maruul sangai!” “Pathian rachaakna akajuosik makheiya ning inthup matornasik eii tihi atu'n natipiyame? \rq Matt 12:34; 23:33\rq* \p \v 8 Ningmanu makheiya malung kinthuuljei tina chuon kha malarru, halli ningni karra Abraham kha kinpukaru eii tikhaimaru. Kei'n nangnidiang kanati, Pathian in hiwa lungpui ngaihi Abraham tuli sangai amin-eii mator. \rq Jn 8:33 \rq* \p \v 9 Han thingkuung kha arajungnga tukkhiak nasik-ah rei insuuk ah aomjei, Thingkuung rakip akara katha kakara makseng reiya tukkhiak inta meiya inhaalsik eii.” \rq Matt 7:19\rq* \p \v 10 Mipui'n amadiang inrakel, “Halle angme keini'n kinthosik?” \p \v 11 Ama'n inmani diang amasang, “Atu ka-ang in songkol inni anei inchu, kaneimak padiang inkhat perase, halli atu ka-ang baksik kanei ngai innum hiwa angnga thorusu.” \p \v 12 Rampar kakhoom mi lekkhat baptize kathosik-ah inheiwa halli inmani'n amadiang inleirakel, “Karu, angme keini'n kithosik?” \rq Luk 7:29\rq* \p \v 13 Ama'n inmani diang aleitipi. Ningni'n ningleisik kasuok kheella leimaru, \p \v 14 Raalmi lekkhat innum amadiang inleirakel, “Keini leii angme kinthosik?” \p Ama'n inmani diang ati, “Mi ngaikha kadikmak lamma sial leimaru emakli kadikmak noonkuung pemaru. Nangni'n ningthoman nape khan hunru.” \p \v 15 John Jarra Mipui'n inmalungnga inleingaidonle inruoiya inlei inkel, amahi Christa be e-makbe. \v 16 John'n inmani diang aleimasang, “Kei'n nangni kha tuiya baptized kanatho, takkha kei neek ah kalok mi inkhat kha ajuosik eii, Kei'n ama kekokrui kha kashuut sik a-um rahoi emong, Ama'n nangni kha Ratha inthiang li meiya baptized nathosik eii. \v 17 Ama'n saangzaap nakha akut ah achoiya, saangseng zaapthiangta sapangnga adasik eii, halli sarasi sengkha hektik kaboi meikhan ahaalsik eii.” \p \v 18 Khale inruoiya John in omchan intei angjet ah mipui diang chong kahoi kha aleiril halli inmani omchan ngaikha thuulnasik aleirilpi. \p \v 19 Takkha John in waikaroon Herod kha leiran, ajarchu Herodias anaipa Philip numei aneipiya halli ama'n kathamak choun angjet um aleitho. \rq Matt 14:3,4; Mk 6:17,18\rq* \p \v 20 Khale inruoiya Herod in kheella kathamakthei chuon aleitho-ah John kha mikhumna ah aleida. \s1 Jisu Baptism thona \r (Matt 3:13-17; Mk 1:9-11) \p \v 21 Mi rakipkha Baptized inleithosuo phakhan, Jisu kha-um baptized aleitho. Ama'n Pathian aleini phakhan marwaan alei inlong, \p \v 22 Halli Ratha Inthiang kha taksa omchanna wathu angnga amadiang aleijuo. Halli marwaan makheiya rasa'n ajuoti, “Nanghi kei iminriang khet kasapa na eii, nangdiang kei kamalung atai.” \rq Inphut 22:2; Minpkla 2:7; Isa 42:1; Matt 3:17; Mk 1:11; Luk 9:35\rq* \s1 Jisu Phungrui \r (Matt 1:1-17) \p \v 23 Jisu'n achoun aleiphut phakhan, Ama kha kum soomthum alei eii. Halli amahi mipui'n Heli sapa Joseph sa eii tia inleingaidon, \v 24 Heli hi Matthat sapa eii, Matthat hi Levi sapa eii, Levi hi Melchi sapa eii, Melchi hi Jannai sapa eii, Jannai hi Joseph sapa eii, \v 25 Joseph hi Mattathias sapa eii, Mattathias hi Amos sapa eii, Amos hi Nahum sapa eii, Nahum hi Esli sapa eii, Esli hi Naggai sapa eii, \v 26 Naggai hi Maath sapa eii, Maath hi Mattathias sapa eii, Mattathias hi Semein sapa eii, Semein hi Josech sapa eii, Josech hi Joda sapa eii, \v 27 Joda hi Joanan sapa eii, Joanan hi Rhesa sapa eii, Rhesa hi Zerubbabel sapa eii, Zerubbabel hi Shealtiel sapa eii, Shealtiel hi Neri sapa eii, \v 28 Melchi hi Addi sapa eii, Addi hi Cosam sapa eii, Cosam hi Elmadam sapa eii, Elmadam hi Er sapa eii, \v 29 Er hi Joshua sapa eii, Joshua hi Eliezer sapa eii, Eliezer hi Jorim sapa eii, Jorim hi Matthat sapa eii, Matthat hi Levi sapa eii, \v 30 Levi hi Simeon sapa eii, Simeon hi Judah sapa eii, Judah hi Joseph sapa eii, Joseph hi Jonam sapa eii, Jonam hi Eliakim sapa eii, \v 31 Eliakim hi Melea sapa eii, Melea hi Menna sapa eii, Menna hi Mattatha sapa eii, Mattatha hi Nathan sapa eii, Nathan hi David sapa eii, \v 32 David hi Jesse sapa eii, Jesse hi Obed sapa eii, Obed hi Boaz sapa eii, Boaz hi Salmon sapa eii, Salmon hi Nahshon sapa eii, \v 33 Nahshon hi Amminadab sapa eii, Amminadab hi Admin sapa eii, Admin hi Arni sapa eii, Arni hi Hezron sapa eii, Hezron hi Perez sapa eii, Perez hi Judah sapa eii, \v 34 Judah hi Jacob sapa eii, Jacob hi Isaac sapa eii, Isaac hi Abraham sapa eii, Abraham hi Tera sapa eii, Tera hi Nahor sapa eii, \v 35 Nahor hi Serug sapa eii, Serug hi Reu sapa eii, Reu hi Peleg sapa eii, Peleg hi Eber sapa eii, Eber hi Shilah sapa eii, \v 36 Shilah hi Cainan sapa eii, Cainan hi Arphaxad sapa eii, Arphaxad hi Shem sapa eii, Shem hi Noah sapa eii, Noah hi Lamech sapa eii, \v 37 Lamech hi Methuselah sapa eii, Methuselah hi Enoch sapa eii, Enoch hi Jared sapa eii, Jared hi Mahalaleel sapa eii, Mahalaleel hi Kenan sapa eii, \v 38 Kenan hi Enosh sapa eii, Enosh hi Seth sapa eii, Seth hi Adam sapa eii, Adam hi Pathian sapa eii. \c 4 \s1 Jisu Matheemna \r (Matt 4:1-11; Mk 1:12,13) \p \v 1 Jisu kha Ratha Inthiang in asip-ah Jordan makheiya ahongkirra ama kha Ratha'n neelramtiang aleiruoi, \v 2 Nisoommili seitan in aleimatheemma iteii leibakmak, khawa hekli awon aleichaampi. \p \v 3 Seitan'n amadiang aleiti, “Nang in Pathian sapa na-e-inchu, hiwa lunghi waipool uolro tipiro.” \p \v 4 Jisu'n aleimasang, “Chong inthiang in ati, ‘Miring ngai'n waipool abit ringnunu.’ ” \rq Innidan 8:3\rq* \p \v 5 Khale inruoiya seitan in ching insaangtiang aruoiya inoottheiya manmasituol rengram rakip aleiminmu. \v 6 “Kei'n hiwangai rakip ranak khat-um neinaak ngaihi kanapesik eii,” Seitan'n aleti, “Hiwa ngai rakiphi kei kadiang inape kha ejei, halli kei'n kipezoot miring diang kapesik eii. \v 7 Nang in chubei nanatho inchu hiwa-ngai rakip hi nang nata esik eii.” \p \v 8 Jisu'n aleimasang, “Chong Inthiang in ati, ‘Nang na Pumi Pathian khabit chubei nathosik khat-um ama sepabit nathosik eii!’ ” \rq Innidan 6:13\rq* \p \v 9 Khale inruoiya seitan in Jerusalem tiang aruoiya biak-inn chung insaangnakhet munna aminngirra amadiang aleiti, “Nanghi Pathian sapa na-e inchu hiwa makheiya inchoomro. \v 10 Chong inthiang khan hin ati, nang kanasansik-ah ‘Pathian in ama tirton kha chong peta juotirsik eii.’ \rq Minpkla 91:11,12\rq* \p \v 11 Halli inmani'n nang nakeii kha lungngai khan nasukmaknasik ah inmani'n inkut ngaikhan innaleipomsik eii.” \p \v 12 Takkha Jisu'n aleimasang, “Chong inthiang in ati, ‘Nang in na Pumi Pathian kha madan in enmaro.’ ” \rq Innidan 6:16\rq* \p \v 13 Seitan in Jisu kha angrakip lamma matheemsuoli ama'n aphakhat sik-ah Jisu kha aleimathaan. \s1 Jisu'n Gelilee ah Choun Ileiphut \r (Matt 4:12-17; Mk 1:14,15) \p \v 14 Jisu kha Ratha ranak in sip-ah Galilee tiang aleikir, halli ama jarra khawa ramsuung rakip ah araming kha lei-inthang. \v 15 Ama'n Synagogues ah aleiminchu, halli mi rakip in inleiminpaak. \s1 Nazareth ah Jisu Inleizootmak \r (Matt 13:53-58; Mk 6:1-6) \p \v 16 Khale iruoiya Jisu'n ama honglok namun Nazareth ah aleisi, halli Sabbath nikhoni Synagogue ah a-ngai angnga aleisiya ama'n Pathian chong kateelsik ahongngir, \v 17 halli amadiang Pathian chongkachoipa Isaiah larik kha inleipeii. Ama'n larik kha aphongnga hinthoa inleimajia ajuomu, \q1 \v 18 “Pumi Ratha kha kei kachungnga aom, \q2 ajarchu ama'n keihi sara ngaidiang chongkahoi karil sik-ah anakadangjei, \q1 halli ama'n mikhumna-ah kaom ngaidiang katanna chong karilsik, khat um \q2 Mit kamumak ngaikha minmunasik, \q1 halli inkanengjuon mi ngaikha kakatansik, \rq Isa 61:1,2 \rq* \q2 \v 19 halli Pumi in ami ngaikha sannasik ah \q2 aphakha juotung sikjei tia minjetnasik ah inajuotir eii.” \p \v 20 Jisu'n larik kha akhumma, sepa kathopa diang aleipekirnook ah alei in-ong, Synagogue ah kaom mirakip in amadiang katha ah inlei-en. \v 21 Halli ama'n inmani diang aleiti, “Awini nangni'n ningrangai jarra hiwa Pathian chonghi huui tungjei.” \p \v 22 Halli mi rakip in ama jarra kathatak ah inleiril, ama murra inphut juokasuok rawaan chongngaikhan inleingak ah inmani'n inleiti, “Hiwa miring pahi Joseph sapa emak abe?” \p \v 23 Jisu'n inmani diang aleiti, “Nangni'n suoilekleiya hiwa chongngil hi kei kadiang ningnatisik eii, ‘Kathiam, napumtak damna inpero.’ Keini'n kin ijet Capernaumma nang in chuon nitho rakip kha hiwa nang nakhopui hinnum thonookro. \v 24 Kei'n nangnidiang inthiangkha natipi kate,” “Pathian chong kachoi ngaihi angtikseng inkhuosuung achu kayanunu. \rq Jn 4:44\rq* \p \v 25 Takkha Kei'n inthiangnga natipikate, Elijah phakhan Israel la chuulmei katamtak inleiom, halli kumthum le tharuk hi ruo leisurmak jarra khawa ramsuung rakip ah bukawaang aleisuok, \rq 1 Reng 17:1\rq* \p \v 26 Elijah kha tu diang um leiminsimak, takkha Zerephath inti Sidon ramsuungnga kaom chuulmei numeisanu diang aleiminsi. \rq 1 Reng 17:8-16\rq* \p \v 27 Khale inruoiya Pathian chong kachoi Elisha phakhan, Israel karra mi angjet takbang ri karoon inleiom; tuteii kha kadam leiommu takkha Syrian makheiya Naaman khabit aleidam.” \rq 2 Reng 5:1-14\rq* \p \v 28 Synagogue ah kaom mipui'n inleijet phakhan, inmani'n inleiraang. \v 29 Inmani'n inhong intheiya Jisu kha inmani khopui makheiya inheiruoiya inkhuo luona chingbungnga inleirruoi. Halli ama kha karoolla matanasik ah inleingaidon, \v 30 takkha ama'n mipui karra aleiluut ah suokdeljei. \s1 Kathamak Ratha kaluut Pasal inkhat \r (Mk 1:21-28) \p \v 31 Jisu'n Galilee khuopui Capernaum tiang aleisi, Sabbath nikhoni ama'n aleiminchu. \v 32 Halli ama minchu nakhan inmani'n inleingak, ajarchu ama'n ranak kaom tak-ah chong aleiril. \rq Matt 7:28,29\rq* \p \v 33 Synagogue khan ratha kathamak kaluut miring inkhat aleiom; halli ama'n inringnga ahongkheek, \v 34 “E! Nazareth Jisu, Angme keinidiang makheiya nimanuom? keini rakip kanamingmang sik-ah nijuobe? kei'n tu na-eme tihi kanajet, Pathian diang makheiya inthiangkha na eii!” \p \v 35 Jisu'n ratha kathamak diang aleiran, “Omchian inlang amadiang makheiya heisuokro!” Raikhuo khan ama kha mipui maikuungnga juoworjuolla ama kha iteii minpop lekleiya asuokjei. \p \v 36 Mipui'n ngakna inleineiya khatli khatdiang inlei-inti, “Angkachang chongme hiwahi? ranak li thomatorna kanei hiwa mipa'n kathamak ratha ngaidiang chong apeili inmani'n inheisuok!” \v 37 Halli Jisu jarra khawa ramsuungnga kaom mun rakip ah inleirilthangjei. \s1 Jisu'n Mipui angjet Midamna \r (Matt 8:14-17; Mk 1:29-34) \p \v 38 Jisu'n intheiya Synagogue alei mathaanna Simon innkhan aleiluut, Simon tarpi kha ritun kangar in aleina-ah aleiom, halli inmani'n kananu jarra Jisu diang inleirilpi, \v 39 Jisu'n kananu koolla ngirra ritundiang aleirakook, halli ritun khan alei mathaanjei, khawa suoa numeisanu khan intheiya inmani sepa aleitho. \p \v 40 Kani ajuota phakhan rirai karoon angjet inmani'n Jisu diang inheiruoi; ama'n inmani rakip takchungnga akut duongnga mindamna aleinei. \v 41 “Nanghi Pathian sapa na eii tia raikhuo angjet in inkheek ah inleisuok.” \p Takkha Jisu'n raikhuo diang ranna aleinei, halli chongkha leiminrilmak, ajarchu inmani'n injet amahi Christa eii. \s1 Jisu'n Synagogues ah Chong Iril \r (Mk 1:35-39) \p \v 42 Khuo ahongwar phakhan Jisu'n mi ommakna muna aleisi, Takkha mipui'n ama kha inhei entok, halli inmani'n injuomu phakhan Jisu kha inmanile inthenpuimak nasik inleitho. \v 43 Takkha inmani diang aleiti, “Kei'n Pathian Rengram chong kahoihi aleiilaak khuopui diang um kajuorilsik eii, ajarchu hiwa sikbeiya keihi inajuotir eii.” \p \v 44 Khale inruoiya khawa ramsuungnga kaom Synagogue ngaikhan Pathian chong aleirilpi. \c 5 \s1 Jisu'n Asiamruoi Ma-insakhet Koina \r (Matt 4:18-22; Mk 1:16-20) \p \v 1 Jisu'n Gennesaret tuidiil pangnga aleingirra aleiom phakhan mipui'n Pathian chong karangaisik ama kooltiang innengtirra inheiwa. \rq Matt 13:1,2; Mk 3:9,10\rq* \p \v 2 Halli ama'n tuipangnga rakuong inni aleimu, takkha ngakasur ngaichu rakuong makheiya insuok ah leen inrasuwa inleiom. \v 3 Jisu'n rakuong inkhat ah aleiluut, khawakha Simon ta alei eii, halli ama'n aleitipi tuilaitiang lektei heinamru. Halli Jisu'n rakuongnga in-ongnga mipuidiang kaminchu aleiphut. \p \v 4 Ama'n arilsuoa, Simon diang aleiti, “Rakuong kha tui inthuup natiang namluutro, halli naleen kha nga surnasik worro.” \p \v 5 Simon'n aleimasang “Karu,” “Keini'n Zaansoot leen kinworra iteii kinsurmak ejei. Takkha nang iti dungjungya kei'n leenhi wortakte.” \rq Jn 21:3\rq* \p \v 6 Inmani'n leen ngaikha inwor phakhan nga katamtak lei-inkhit ah leen ngaikha leichetsik leithojei. \rq Jn 21:3 \rq* \p \v 7 Halli inmani'n rakuong khat ah kaom insap ngaikha inkut inzaap ah nasannasik inleikoi. Inmani'n inheiwa ah rakuong innikha nga inleiminsip wiak ah inmani rakuong kha tuiya luutsik aleitho. \v 8 Simon Peter in kasuok rakip amu phakhan, Jisu kekuungnga inbok ah aleiti, “Ka Pumi” kei kadiang makheiya sitaro, ajarchu keihi manu karoon mi ka eii. \p \v 9 Simon khat-um amale kaleiom mi rakip in inmani'n nga katamtak inleisur jarra ngakna inleinei, \v 10 Khawa khanna kaleiom kha Simon le inlop Zebedee sapa Jame li John in eii, halli Jisu'n Simon diang aleiti, “Chimaro; atuun makheiya inphut nanghi mikasur na-esikjei.” \p \v 11 Inmani rakuong kha muongtiang inleinuksuok, angrakip inmathaanna halli Jisu kha inleijui. \s1 Jisu'n Takbang ri karoon Pasal Inkhat Mindamna \r (Matt 8:1-4; Mk 1:40-45) \p \v 12 Jisu'n khuopui inkhat ah aleiom phakhan, pasal inkhat takbang ri karoon inkhat aheiwa, ama'n Jisu aleimu phakhan, inbok ah Jisu diang aleini, “Pumi, nang nalungdou e-inchu keihi namindam mator nate!” \p \v 13 Jisu'n akut duongnga ama kha aleikatook, “Kei'n kazoot,” “Damtaro!” khawapha takkhan takbang ri'n amathaanjei. \v 14 Jisu'n amadiang chongpena aleinei, “Tudiang tipimaro, takkha nang in si inlang thiampu ngaidiang juoinmuro; khale inruoiya nang mindamna jarra Moses chongpeii dungjuiya mipui diang sakhi enasik doiphur juoinchangro.” \rq Levi 14:1-32 \rq* \p \v 15 Takkha Jisu jarra chongkha kheella rilthiangna inlainei, halli mipui'n amadiang chong karangaisik khat-um kana ngaikha indamnasik amadiang inheiwa. \v 16 Takkha Jisu'n mi lengmakna mun ngaikhan aleisiya Pathian aleini. \s1 Jisu'n Apangkathi Pasal Inkhat Mindamna \r (Matt 9:1-8; Mk 2:1-12) \p \v 17 Nisuo khatni Jisu'n aleiminchu phakhan, Galilee, Judea khat-um Jerusalem khuopui makheiya kaheiwa Pharisee li juina Dan karu ngai'n akoolla inlei in-ong, halli Pumi ranak mindam matornakha Jisu diang aleiom. \v 18 Pasal lekkhat in apangkathi miring inkhat azaalnale inruoiya inheichoi, halli inmani'n mindamnasik beiya insuungtiang keiluutnasik khat-um Jisu koolla danasik ah inleitho. \v 19 Mipui katamtak in ajar eya leiluutpui matormu, inmani'n innchungnga inkaalla innchung inminwengnga ama zaalna khale inruoiya mipui karra Jisu maikuungnga injuomachum. \v 20 Jisu'n inmani ngamna aleimupha khan ama'n ati, “Suopui, Nang namanu ngaikha kanangai dampijei.” \p \v 21 Dan karu ngaili Pharisee ngai'n inmalung suungnga inngaidonna inleiti, “Pathian karilsehi tume? Pathian eleiya, tu innum manu ngaidam matormu!” \p \v 22 Jisu'n inmani i-ngaidonkha aleijet phakhan inmani diang aleitipi, “Angjarra hiwa ngaihi ning malungnga ning ngaidonme? \v 23 ‘Nang namanu ngaikha kana ngaidamjei,’ emakli ‘Inthei inlang sitaro’ tihi hume kabei? \v 24 Nangni'n jetningte miring Sapa in manmasituolla manu ngaidamnasik ranak anei” Ama'n apang kathipa diang ati, “Kei'n nang nadiang kanati, inthei inlang nazaalna choi inlang na inntiang kirtaro.” \p \v 25 Khawa phakhan pasalpa khan inmani maikuungnga intheiya ama azaalna kha achoiya inntiang Pathian minpaak ah aleikirjei. \v 26 Inmani rakip in ngakna inleineiya Pathian inleiminpaak, halli kachi khan leisip ah inti, “Awini eini'n angtuk inlak chuonme nimujei!” \s1 Jisu'n Levi Ikoisuok \r (Matt 9:9-13; Mk 2:13-17) \p \v 27 Hiwahi ahekli Jisu'n aleisuok ah rampar kakhom araming Levi kha ama chuon thona inna in-ongnga ileiomkha aleimu, Jisu'n amadiang atipi, “Kei najuiro.” \v 28 Angrakip ama'n amathaanna khat-um intheiya Jisu nuk ajuijei. \p \v 29 Halli Levi'n a-inna bubakna kalok inkhat Jisu sik-ah aleiminsuuk, khawakha rampar kakhoom khat-um aleiilaak mi katamtak inmani khale inlei-inong. \v 30 Pharisee li Dan karu lekkhat in asiamruoi ngaidiang inleitipi. “Ang jarrame nangni'n rampar kakhoom li manu karoon ngaile bak-in suomna ningnei?” \rq Luk 15:1,2 \rq* \p \v 31 Jisu'n inmani diang leimasang, “Kanamak ngaidiang kathiam arei ommak, takkha kana ngaisik achu areiom. \v 32 Kei'n Pathian kajetngai kakoi kijuo emak, takkha manukaroon ngai malung minthuulnasik kijuo eii.” \s1 Saakngeina Jarra Rakelna \r (Matt 9:14-17; Mk 2:18-22) \p \v 33 Inmani'n Jisu diang inleiti, “Ang jarrame John siamruoi ngai'n apha rakip bu ingeiya Pathian inni, halli Pharisee siamruoi ngai um khawa angnga inleitho; takkha nang nasiamruoi ngaichu inbak in-in.” \p \v 34 Jisu'n aleimasang, “Moipa kha inmanile omsuom laikhan moikaruoi kajuo mi ngaikha bu minngei niyabe? \v 35 Takkha moipa kha inmani diangnga inphut laruoidel nasik nikhuo kha alajuosik eii, khawapha khan inmani'n bu inngeisik eii.” \p \v 36 Jisu'n hiwa chong minkhina aleitipi: “Tuteii in puonkathar lek inkhat puonmaruo ah kathuidelmu, khawakha natho inchu akathar lek kha kamaruo le inhoinuni. \v 37 Tuteii in theibomju kathar kha jutuong maruo khan damu, khawakha ningtho inchu theibomju kathar in jutuong maruo kha minkoita aminmangsik eii. \v 38 Takkha theibomju kathar khachu akatha jutuongnga nidasik eii! \v 39 halli inkhat innum theibomju maruo innli thabomju kathar kha inzootnunu, ajarchu ama'n ati, theibomju maruo hi athadoom.” \c 6 \s1 Sabbath Jarra Rakelna \r (Matt 12:1-8; Mk 2:23-28) \p \v 1 Sabbath nikhuoni Jisu'n gehubil laiya rakaanna aleisi, halli ama siamruoi ngai'n gehulor ngaikha inmani'n inchinna inkut ah inkanurra inleibak. \rq Innidan 23:25\rq* \p \v 2 Pharisee lekkhat in inleitipi, “Sabbath nikhuoni thosik ka-emak chuonkha angsia nithome?” \p \v 3 Jisu'n aleimasang, “Nangni'n lasermak chube, David in awon chaampili ama inruoipui ngaile inthokha angme? \rq 6:3,4; 1 Sam 21:1-6 \rq* \p \v 4 Ama'n angtho thoa Pathian inna aluutli Thiampu eleiya tuteii innum bakkachamak Pathian diang inpeii waipool kha aleiya abak halli ama inruoipui mi ngaidiang um aleipeii.” \rq Levi 24:9; 1 Sam 21:1-6 \rq* \p \v 5 Jisu'n inmanidiang aleitipi, “Miring sapa hi Sabbath Pumi kha um eii.” \s1 Akut Kathi Pasal inkhat \r (Matt 12:9-14; Mk 3:1-6) \p \v 6 Sabbath nikhatni Jisu'n synagogue ah aleisiya minchuna aleinei, Pasal inkhat akut changtiang kathi inkhat aleiom. \v 7 Sabbath nikhuoni Jisu'n mi mindambe tia Dan karu li Pharisee lekkhat in ama kha injuichak ah noonkuung penasik ah ajar inleientok. \v 8 Takkha Jisu'n inmani rakip ngaidonna kha aleijetpi, halli akut kathi pasal padiang aleitipi, “Inthei inlang matiang juongirro.” Pasalpa'n intheiya khawakhan ajuongir. \v 9 Halli Jisu'n inmani diang aleitipi, “Kei'n nangnidiang kanarakel: Sabbath nikhuoni Dan in izoot thokacha kha katha khabe emakli kase khabe? tichu ringkhuo sansik emakli ringkhuo minmang sikbe?” \v 10 Ama'n amit en minloonna inmani diang ahei enna; pasal padiang ati \f + \fr 6:10: \fr*\ft araangnga aleiti.\ft*\f* “Nakutkha heisoonro.” Ama'n aheisoon, halli ama kutkha aleidam nookjei. \p \v 11 Inmani'n inraangtheiya Jisu chungnga angme nithomatorsik tia khatli khatdiang inlei inbiak. \s1 Jisu'n Tirton Soomleini Kadangna \r (Matt 10:1-4; Mk 3:13-19) \p \v 12 Khawa phakhan Jisu'n amuoltiang aleikalla Pathian kani aleisi, halli zaansoot Pathian diang aleini. \v 13 Khuokha ajuowarra, ama siamruoi ngaikha akoichunna inmani karra soomleini kadangnga inmanikha Tirton tia raming aleiphuo: \v 14 Simon (amahi Peter tia inkoi) halli ama anai Andrew; James, John, Philip khat-um Bartholomew, \v 15 Matthew li Thomas, James Alphaeus sapa, Simon Zealot tia inkoi, \v 16 Judas, James sapa, halli Judas Iscariot Jisu kajuorpa eii. \s1 Jisu Minchu nale Mindamna \r (Matt 4:23-25) \p \v 17 Jisu'n chingmuol makheiya atirton ngaile ajuochumma inzoolna munna asiamruoi angjetle injuongir. Halli mipui katamtak Judea ramsuung khat-um Jerusalem makheiya khat-um Tyre li Sidon tuipuikham makheiya; \v 18 Jisu koolla karangaisik khat-um inmani kana rakip mindamnasik ah inheiwa. Khale inruoiya ratha kathamak ngai'n minpoongna kaneingai um inheiwa ah inleidam. \v 19 Mipui'n ama kha katooknasik inleitho, halli ama ranak khan aheisuok ah mi rakip damna inleinei. \s1 Hoina khat-um Poongna \r (Matt 5:1-12) \p \v 20 Jisu'n asiamruoi ngaidiang ahei enna aleiti, \q1 “Sara ngaikha rawaan katha in-eii, ajarchu \q2 Pathian Rengram kha nangnita eii!” \q1 \v 21 “Tuunna won kachaam nangni ngaikha rawaan katha ning eii ajarchu; \q2 nangnikha nawai minkhopsik eii.” \q1 “Tuunna Kachap nangni kha rawaan katha ning eii ajarchu; \q2 ningla innuisik eii!” \p \v 22 “Miring sapa jarra mirakip in namatir, nazootmak, narilthai, halli nangkha kathamak na eii kanati nangni kha rawaan khatha ning ejei!” \rq 1 Pet 4:14\rq* \p \v 23 Rokru khawa phakhan, rok in laamru, ajarchu nang nachuon thomankha marwaan ramma alok, khawakha angnga inmani pile pu ngaikhannum Pathian chong kachoi ngaidiang inleitho. \rq 2 Khang 36:16; Chuon 7:52\rq* \q1 \v 24 “Takkha angtuk poongna khame inchong nangnidiang, \q2 nangni'n hoina ningmusuojei!” \q1 \v 25 “Tuunna won kasipngai nangni kha angtuk chikaome ajarchu; \q2 nangni'n inwai ningta kachaam in lasipsik eii! \q1 Tuunna ka-innui ngai nangnidiang angtuk chikaomme ajarchu; \q2 nangni'n in-ngui ningta ninglachapsik eii!” \p \v 26 “Mi rakip in innaminpaak nangnikha Poongna kha eii; ajarchu inpi inpu ngai innum kadikmak Pathian chong kachoi ngaidiang hiwa angnga inleitho.” \s1 Ninhalpui ngaikha Minriangro \r (Matt 5:38-48; 7:12a) \p \v 27 “Takkha kei kadiang kanarangai nangnidiang kei'n kanati, ning inhalpui ngaikha minriangru, kana enzootmak mi diang kathakha thoru, \v 28 nang nadiang khumak kanasaam ngaikha rawaan pero, halli nang nadiang kase kanatho ngaisik Pathian diang nipiro. \v 29 Mi ngai'n na-ngeem inkhattiang inkabeel inchu inkhattiang um doupi nookro; nang napuonsin kha mi inkhat in nakasut inchu nasongkol kha um pedelro. \v 30 Nang nadiang kanani mi rakipdiang pero, halli nang naneinaak kaleikha nikirkhai maro. \v 31 Nang in mi ngaidiang ni minthozoot angnga nang innum mi ngaidiang thoro.” \rq Matt 7:12\rq* \p \v 32 “Nang kanaminriang mi ngaikhabit naminriang inle, angtho thoa rawaan mutinname? manukaroon ngai innum inmani kamiriang ngaikha inminriang! \v 33 Halli nang in nang nadiang katha katho ngaidiangbit katha natho inchu, angtho thoa rawaan mutinname? manu karoon ngai innum khawachu intho! \v 34 Khat-um nang in kanape matorsik ngaidiangbit sial naminwei inle, angmo nemna mutinna? Manu karoon ngai um manu karoon ngaidiang sial inminwei, in-ang rip ah munooknasik-ah. \v 35 Ning inhalpui ngaidiang mingriangru khat-um akatha kha thoru; minweiru halli nachangnook sik eii tia ngaidon khaimaru, Nang nathoman kha kalok ah nachangsik, halli nang in insaangkhet Pathian sangai na-esik eii, Ajarchu ama'n minriang kajetmak khat-um manukaroon ngaidiang aminriang. \v 36 Nipa Pathian hi minriang kajet angnga minriang kajet eru. \s1 Mi ngaidiang Chongkatan \r (Matt 7:1-5) \p \v 37 “Mi ngaidiang chong tanmaru, halli nangnidiang um Pathian in chong natannuni, mi ngai rilsemaru, halli Pathian innum nang narilsenuni, ngaidamru, nangkha um Pathian in nangaidam sik eii. \v 38 Mi ngaidiang pero, halli Pathian innum nangdiang napete. Katha minteiichu, namdeen inlang, kanik inlang khat-um minliamthaak inlang pero, halli nang iminteii angnga Pathian innum minteiita najuo penooksik eii.” \p \v 39 Jisu'n inmani diang hiwachong minkhinahi aleiti: Mit kacho inkhat in mit kacho inkhat lam keitheiniabe? akei inchu, inmani innikha khurra tamaknuwabe? \rq Matt 15:14\rq* \p \v 40 Inchu mi rakip in ama karu neek ah kalok ommu, takkhat inchu mi rakip in kathatak ah inchusuo inchu inmani kha inkaru in-angsik eii. \rq Matt 10:24,25; Jn 13:16; 15:20 \rq* \p \v 41 “Namit ah kaom thinglek kha mulekleiya, angjarra na-u nanai mit ah kaom madir kha nimume? \v 42 Angtho thoa na-u nanai ngaidiang natisime, namit ah madir kha nakhaipi kate, tichu nang in namit ah thinglek kha mulekleiya? Nang mi katha omchanna inleem mi! mansakhet ah namit ah thinglek kha khaimasaro, kha e-inchu nang na-u nanai mit ah kaom madir kha inthiangnga munate.” \s1 Akuungli Akara \r (Matt 7:16-20; 12:33-35) \p \v 43 Thingkuung katha'n akara kathamak karanuni khat-um thingkuung kathamak in akara katha karanuni. \v 44 Thingkuung rakip akara khan nijetmator; ralingbil makheiya theichang kara khiaknunu, halli ralingkuung makheiya theibom kara khiaknunu. \rq Matt 12:33\rq* \p \v 45 Akatha mi'n amalung suungnga akatha abuk ah idakhan akatha omchan aheikeisuo, halli akathamak mi'n amalung suungnga kathamak abuk ah idakhan akathamak omchan aheikeisuo. \rq Matt 12:34\rq* \s1 Inn Kasak Inni \r (Matt 7:24-27) \p \v 46 “Ang jarra ‘Pumi, Pumi,’ tia ningnakoime, halli kei iti khachu thomakchu? \v 47 Halli atu ka-ang in kei kadiang heiwali kachong rakip karangai khat-um kajui amakha keihi nangdiang angkachang mi eme tikha kanaminmusik eii. \v 48 Ama kha khur inthuuk akhuorra lungpui chungnga inn kasak miring inkhatle in-ang eii. Halli tuikha ajuolianna inn kha ajuoshuk ah inn kha katuul matormak, ajarchu inn kha katha ah asak jarra eii. \v 49 Takkha atu ka-ang in kachongchu karangai kajuichu kajuimak mi khachu, inn ngirna boolleiya neipil chungnga inn kasak ka-ang eii, halli tui ajuolianna inn kha woikhat ajuosuk phakhan inn kha aleichiam darjei!” \c 7 \s1 Jisu'n Roman raalmi kalokpa suok inkhat imindam \r (Matt 8:5-13) \p \v 1 Jisu'n mipui rakipdiang chong aleirilsuo phakhan, ama'n Capernaum tiang aleiluut. \v 2 Halli Rome raalmi kalokpa'n iminriangkhet suok inkhat aleiom; khawa mipa kha ana-ah thisik aleitho, \v 3 Roman kalokpa'n Jisu jarra aleijet phakhan, Jisu kha heiwa inlang suokpa kha juomindam nasik-ah, Jihudi upa lekkhatdiang juotipinasik aleitir. \v 4 Inmani'n Jisu koolla inheiwa ah katha tak-ah inleiti, “Hiwa mi'n nang sannakha inthiangnga amanuom. \v 5 Ama'n keini mi ngai aminriang khat-um ama'n keinisik-ah synagogue anasakpi.” \p \v 6 Khale inruoiya Jisu'n inmanile aleisi, ama'n inn makkheiya inlaakjen phakhan, raalmi kalokpa'n ama asapngai aleitirra ajuominti, “Pumi natheinuo ah poongna inneimaro, nang in kei ka-inna heiwasik hi rahoi kasuok emong, \v 7 halli kei um nang nakoolla kaheiwasik rahoi kasuok emong, khawa jarra Chongnga natipiro halli kei kasuokpa kha adamsik eii. \v 8 Ajarchu kei um ranak kanei nuoiya kaom ka eii, halli kei kanuoiya raalmi angjet inom, Kei'n chongpena kanei, ‘Siru!’ katili insi; halli aleiilaak diang, ‘Heiwaru!’ katili inheiwa; halli kei'n kasuok ngaidiang, ‘Hiwahi thoru!’ katili intho.” \p \v 9 Jisu'n hiwa ajet phakhan amadiang ngakna aleinei; halli Jisu'n inlet-ah ama nukkajui mipuidiang aleitipi, “Kei'n nangnidiang kanati, hiwa ka-ang ingamna kalok hi kei'n Israel ngai kara-um lamumong!” \p \v 10 Halli i-tir mi ngaikha inntiang inleikirra, inmani'n ama suokpa kha adamma ileiom kha injuomu. \s1 Jisu'n Chuunmei Sapa Minringna \p \v 11 Khawa suoli\f + \fr 7:11. \fr*\fqa innot theiya khawa thengnga \fqa*\ft larik lekkhat ah inchen \ft*\fqa ni-khuo khat thengnga.\fqa*\f* Jisu'n Nain inti khopuikhan aleisi, halli asiamruoi khat-um mipui katamtak amale inleisi. \v 12 Khuopui luutna kotkuung aleinai phakhan, mikathi inkhat reii-nasik ah inheisuokpui, akathi mikha chuulmei sapa inkhatbit kha alei eii, halli mipui katamtak in khawa khuopui makheiya numeisanule inleisuok. \v 13 Pumi'n khawaneinu amu phakhan, Ama malungnga khawa nainusik-ah poongna aleinei, halli ama'n aleiti, “Chap maro,” \v 14 halli ama'n asiya u-pukha ajuo katookli akathipa karapuut ngaikha inleingir, halli Jisu'n ati, “Kadoong pasal! Kei'n kanati, intheiro!” \v 15 Halli akathi miringpakha ahong intheiya chongkaril aleiphut, halli Jisu'n naipang pakha anudiang aleipeii. \p \v 16 Inmani rakipkha kachi'n leisip ah Pathian inleiminpaak ah inti, “Eini karra Pathian chongkachoi kalian inkhat inlarjei!” Halli inmani'n inti, “Pathian in ama mi ngai kasansik ajuojei.” \p \v 17 Khawa ramsuung khat-um innaipui khuopuisuung rakip ah Jisu jarra inleirilthang. \s1 John Baptist makheiya Taangwa ngai \r (Matt 11:2-19) \p \v 18 Halli John siamruoi ngai'n angrakip kasuok ngaikha amadiang inleirilpi phakhan, ama'n inmani inni kha aleikoi, \v 19 halli John in asiamruo inni kha Pumi diang hintho inlang juorakelru tia aleiminsi, “Nanghi John in ileiti akalajuosik ama kha na-ebe? emakli keini'n miring inkhat kinla-en sikbe?” \p \v 20 Halli Inmani'n Jisu koolla inleitung phakhan inleitipi, “John Baptist in keinihi hintho inlang juorakelru tia nang nadiang naheitir eii, nanghi kalajuosik mi kha na-ebe, emakli keini'n aleiilaak inkhat kinla-en sikbe?” \p \v 21 Khawapha takkhan Jisu'n kana angjet, rirai kathamak, khat-um ratha kathamak angjet aleimindam, halli mitkacho angjet-um aleiminmu. \v 22 Halli Jisu'n inmani diang aleimasang, “Mitkacho khan muna innei, kasitheimak in insithei, takbangri karoonngai amindam,\f + \fr 7:22. \fr*\fk amindam: \fk*\ft 5:12.\ft*\f* kuorkaseet in injet, kathi kha aminring, halli chongkahoi kha sara ngaidiang arilpi tia nangni'n ningmuli ning ijet ngaihi si inlang John diang juotipiru. \rq Isa 35:5,6; Isa 61:1 \rq* \p \v 23 Kei jarra inngamsammak mi ngaikha rawaan katha in-eii!” \p \v 24 John siamruoi ngai'n inleisisuoli, Jisu'n mipuidiang John jarra chongkaril aleiphut: “Nangni'n ang mukate tia neelramma ningsime? thikaraang in leihar ikatuul ka-en ningsibe? \v 25 Ang ka-enme ningni'n ningsuok ah ningsi? puondiar katha inluk ah kaom mi ka-en ningsibe? Enru, enzoot kaom puondiar inluk mi khachu reng inna nimusik eii. \v 26 Angme ningsiya ningjuo en? Pathian chongkachoipa khabe? kei'n nangnidiang kanati, takkha nangni'n ningjuomu kha Pathian chong kachoipa neek-ah kakheel eii. \v 27 Ajarchu John hi eii chong inthiang in ileitikha. ‘Pathian in ati, kei'n nang nalam kaboolsik katirton kha nang matiang kajuotirsik eii.’ \rq Mal 3:1\rq* \p \v 28 Khat-um Kei'n nangnidiang kanati,” “Tuteii innum John neek-ah kalok kaleiring laommu. Takkha Pathian Rengramma kasiinkhet kha John neek-ah alokwiai.” \p \v 29 Khawajarra miring rakip in Jisu diang inlei rangai, khat-um aru ka-eya rampar kakhoomngai innum John diang makheiya baptized inthoa Pathian kha kadik eii tia inzoot. \p \v 30 Takkha Pharisee ngaili dankaru ngai inchu Pathian lungdou kha inmanisik-ah leizootmu halli John in baptized inthosik kha-um leizootmu. \rq Matt 21:32; Luk 3:12 \rq* \p \v 31 Halli Jisui'n aleitinook, “Atuunlaiya mi ngaidiang kei'n angle kaminkhi sikme? halli angme inmani imanuom? \v 32 Inmani ngaihi phaiya naipang in-ongnga khatli inkhat diang inkheek ah hin intia kaom ka-ang eii, ‘Keini'n inmanisik moiruoina dar kinminringpi phakhan, inmani'n laamnunu! keini'n mithina laa kinsakpi phakhan inmani'n chapnunu.’ \v 33 Han John Baptist ajuolai bu a-ngei halli ju inmak halli nangni'n ningti, ‘Amadiang raikhuo om!’ \v 34 Pathian sapa kha abak a-inna aleijuo phakhan, ‘Enru, Ama hi! mahaam kalian khat-um jubuolrai eii, halli rampar kakhoom ngaili manukaroon ngai sappui eii tia nangni'n ningti!’ \v 35 Pathian singna theinakha, ama kangamna mi rakip in kadik eii tia inleiminmu.” \s1 Jisu'n Pharisee Simon Inna Ileisi. \p \v 36 Halli Pharisee inkhat in Jisu kha amale bubaknasik aleikoi, halli Jisu'n ama inna aleisiya bubaknasik ah alei in-ong. \v 37 Halli khawa khuopui suungkhan manu karoon numeisa inkhat aleiom, Khawa numeisanu khan Jisu kha Pharisee ngai inna bu bak-ah om tihi inleijet phakhan, ama'n alabaster kok kasip arim kahoi sariak aheichoi, \p \v 38 halli Jisu kekuungnga aleingirra achap ah akeiikha amit rathi'n aleiminthupi, halli asamma akeiikha aleinuulpi, akeiikha aleimazoop, halli sariakrim kahoikha aleikanootpi. \rq Matt 26:7; Mk 14:3; Jn 12:3 \rq* \p \v 39 Pharisee pa'n aleimu phakhan atheinuo ah alei in-ngaidon, “Hiwa miringpa hi inthiangnga Pathian chong kachoi e-inchu, ama'n ajetsik suok atume khat-um angkachang numeisame ama kakatook hi, ajarchu amahi manu karoon mi eii!” \p \v 40 Jisu'n amadiang aleimasang, “Simon, Kei'n nang nadiang angkemekhat kanatisik aom.” \p “Ama'n leimasang, angme Karu?” \p \v 41 Halli Jisu'n kamindik aleiphut, “Sepupa diang sialkapuuk miring inni inleiom,” “Miring inkhat in dangkaru rajara-nga aleipuuk halli miring inkhat pa'n dangka soomra-nga aleipuuk. \v 42 Han Inmani inni'n leithuul matormujei, khale inruoiya ama'n inmani inni kha ngaidampi jei, atu khame ama'n iminriangdoom?” \p \v 43 Simon in amasang, “Kei'n kangaidon” “Katamma intuol mipa diang. Halli Jisu'n aleiti,” \p “Nang in kadik ah nanamasang jei.” \v 44 Jisu'n numeisanu diang enna Simon diang aleitinook, “Hiwa numeisanu hi namubo? Kei'n nang na-inna kajuoluut phakhan kakeii rasunasik nang in tui napemakche, takkha enro hiwa numeisanu inchu amit rathiya kakeii minthu halli asamma nanuulpi. \v 45 Nang in namazoop inlang nadon makche, takkha kei kaheiluut ah inphut hiwa numeisanu inchu kakeii kamazoop ladamak. \v 46 Nang in kei kalu khan sariak nakanoot pimakche, takkha hiwa numeisanu inchu sariakrim kahoihi kakeiiya nakanootpi. \v 47 Kei'n kanati, ama manu katamtak kha ngaidampina kaneijei, ajarchu ama minriang nakha alok; halli tu ka-ang ngaidamna lekteii kamu khan lekteii minriang.” \p \v 48 Khale inruoiya Jisu'n numeisanu diang aleitipi, “Nang namanu ngaikha kana-ngaidam pijei.” \p \v 49 Khawa khamtuolla in-ongnga kaom leiilaak mi ngai'n inmani karra inkel, “Tume hiwahi, manu ngai kha-um ka-ngaidam?” \p \v 50 Takkha Jisu'n numeisanu diang aleitipi, “Nang ngamna khan ringna naminmujei; kadaiya sitaro.” \c 8 \s1 Jisu inruoipui Numeisa ngai \p \v 1 Khawahekli Jisu'n khuopui rakip khat-um khuo ah asiya Pathian Rengram jarra chongkahoi aleiril, halli siamruoi soomleini ngai kha-um amale inleisi. \v 2 Halli ama'n numeisa lekkhat-um kathamak ratha khat-um rirai kana ngai makheiya imindampi inmani ngaikha amale inleisi, Mary (Magdalene tia inkoi) ratha kathamak sari ipuutsuokpi numeisanu kha-um Jisu le aleisi. \rq Matt 27:55,56; Mk 15:40,41; Luk 23:49 \rq* \p \v 3 Chuza numei Joanna Herod inna chuon kaensui kalei eii, khat-um Susanna le katamtak aleiilaak numeisa ngai'n inmani neinaakngai inliingna-ah Jisu khat-um asiamruoi ngaikha sanna inleinei. \s1 Aru Kaworpa Minkhina \r (Matt 13:1-9; Mk 4:1-9) \p \v 4 Khuopui khatli khuopui khat makheiya mipui angjet inheisuok-ah Jisu koolla inlei-inchun halli Ama'n hiwa minkhinahi aleirilpi: \p \v 5 “Aru kaworpa'n asuok ah arukawor aleisi; halli ama'n aleiwor phakhan, lekkhat in lamma inleichulla mi ngaikhan inleitouwa halli wa ngai'n inleiruutjei. \v 6 Lekkhat in lungbuk ah inchulla inhongmongnga innottheiya incharjei, ajarchu neipil kha leinommak. \v 7 Aru lekkhat in ralingbilla inchulla, ralingkhale inhongmoong suomma raling in adiipthatjei. \v 8 Aleiilaak aru'n akatha neipilla inchulla inhongmoongnga inwor makheiya tum rajakhat inliak inleikara” \p Jisu'n ahekna ah aleiril, “Rangairu kuor kanei rakip!” \s1 Minkhina ajar \r (Matt 13:10-17; Mk 4:10-12) \p \v 9 Ama siamruoi ngai'n Jisu diang inleirakel hiwa minkhinahi ang tiname, \v 10 halli Jisu'n aleimasang, “Pathian Rengram jarra inthup chongkha nangnidiang innaminjet kha eii, takkha aleiilaak ngaidiangchu minkhina-ah aminmusik, khawajarra inmani ngai'n in-enpumma mununu, halli inrangai pumma jetnunu.” \rq Isa 6:9\rq* \s1 Jisu'n Aru Kaworpa Minkhina Jarra Rilcheenna \r (Matt 13:18-23; Mk 4:13-20) \p \v 11 Hiwahi minkhina aratha kha eii: arukha Pathian chongkha eii. \v 12 Lamma kachul aru tinachu Pathian chong chu karangai, takkha inmani ngaikha ngamna khat-um ringna minmumaknasik seitan aheiwa ah inmani malungnga inphut Pathian chongkha akeisuopi. \v 13 Lungkarra akachul aru ngai tinachu Pathian chong injetli karok ah kakeiluut, halli inmani'n malung inthuuk-ah kakeiluutmak in eii, inmani ngamna kha aphakhat sikbit eii, halli matheemna heiwa phakhan purna innei. \v 14 Raling karra kachul aru tinachu, inmani ngaikha chongchu karangai, takkha malungkadong, kaneikanung halli ringkhuo hoinakhan inmanikha aminmang halli inmani kara kha minmatormak. \v 15 Nuoipil hoina ah kachul aru ngai tinachu, Pathian chong inrangaili katha khat-um chongkajui malungnga inda ah inra maklaiseng kadei mi ngaikha in eii. \s1 Koknuoiya Sariakmei \r (Mk 4:21-25) \p \v 16 Tuteii in sariakmei kawar kha kok nuoiya makhu inlang damakmi, khat-um zaalmun nuoiya damakmi, takkha meiserkeii khan nida inchu mipui kaheiwa rakip in awarkha muinte. \rq Matt 5:15; Luk 11:33\rq* \p \v 17 “Ang rakip ruukchuon ngaikha la-inlarsik, khat-um chonginthup ngai rakipkha inlajetsik.” \rq Matt 10:26; Luk 12:2 \rq* \p \v 18 “Khawajarra nangni'n angtho thoa ningjetme, iringtheiru, ajarchu tu ka-ang kanei amadiang kheella apesik, takkha tu ka-ang kaneimak amadiang lekteii kanei tia i-ngaidon kha-um inleidelsik eii.” \rq Matt 25:29; Luk 19:26\rq* \s1 Jisu Anu li Anai ngai \r (Matt 12:46-50; Mk 3:31-35) \p \v 19 Jisu anuli anai ngaikha Jisu diang inheiwa, takkha inmani'n mipuikhan ajar eya Jisu le lei-inmu matormu. \v 20 Tu ka-ang khat in Jisu diang inleitipi, “Nang nanuli nanai ngai'n tuolla inngirra nang kana inmupuisik-ah inom.” \p \v 21 Jisu'n inmani diang aleiti, “Kei kanuli kanai ngai khachu Pathian chong karangaili kajuingai kha in eii.” \s1 Jisu'n Thipui Imindai \r (Matt 8:23-27; Mk 4:35-41) \p \v 22 Jisu'n nisuokhat ama siamruoi ngaile rakuongnga inleiluut ah inmani diang aleiti, “Eini'n hiwa tuidiilpang khattiang rakaan inlang sirui.” Halli inmani'n kasi inleiphut. \v 23 Inmani'n rakuong inleisep phakhan, Jisu kha aleizaaljei, jetlei theileiya thikaraang kangar inkhat khawa tuidiil khan alei-inthei halli rakuong kha tui ahongluut ah inmani rakipkha poongna inleinei. \v 24 Ama siamruoi ngai'n Jisu koolla insiya Jisu kha inlei keitheiya inleiti, “Karu, Karu! keini kathisik kin-ejei!” \p Jisu'n intheiya thiraang li tuithisiip diangkhan chong aleipei halli thiraang li tuithisiip kha ajuodaijei. \v 25 Halli Jisu'n asiamruoi ngaidiang aleitipi, “Hume nangni ngamna kha?” \p Takkha inmani'n ngaknale china inleinei, halli inmani khatli khat inlei-inkel, “Amahi tume? Thiraang li tuithisiip innnum ama chongpe injui!” \s1 Jisu'n Raikho kaluut Pasal Mindampina \r (Matt 8:28-34; Mk 5:1-20) \p \v 26 Khat-um inmani'n Galilee tuidiil raalkhattiang kaom Gerasene\f + \fr 8:26: \fr*\fq Gerasene \fq*\ft larik lekkhat in \ft*\fqa Gadara \fqa*\ft (Matt 8:28); lekkha in inti \ft*\fqa Gergesa \fqa*\f* ramkha inleituung. \v 27 Jisu'n khawa tuidiilpang aleitung phakhan, ama'n khawa khuopui makheiya raikhuo kaluut pasal inkhat alei intongpui, apha kasoot tak-ah puondiar inlukmak khat-um inna kaommakjei, thaantaang reiya kaom mi alei eii. \v 28 Jisu kha aleimuli akheek ah ahongchap halli Jisu kekuungnga inbok ah rasa inringnga aleiti, “Jisu, Insaangkhet Pathian sapa! Angme nang in kei kadiang nimanuom? kei'n kanani, narachaak maro!” \v 29 Jisu'n mipa makheiya heisuok nasik raikhuo diang chong aleipeii, apha angjet ah ama kha surna anei, khat-um ama kha mikhumna khan inleida, ama kutli akeii thirruiya inleikhit takkha ama'n kapotchat ah raikhuo in ramrouk tiang aleiruoi. \p \v 30 Jisu'n amadiang aleirakel, “Naraming angme inti?” \p “Kei karaming chu ‘Katam,’ ” tia aleimasang, ajarchu ama takchungnga raikhuo angjet inleiom jarra eii. \v 31 Raikhuo ngai'n Jisu diang inleimatheem poongna meikhur khan keinihi naminsimaro.\f + \fr 8:31: \fr*\fk Poongna meikhur: \fk*\ft ahekna poongna nikhuo aheitung maklaiseng Reikhuo kha nuoipil khurra khuma adasik eii.\ft*\f* \p \v 32 Khawa chingpang khan wok rahooi inleiom, khawa raikhuo ngaikhan wokngai suungnga luutnasik ah Jisu diang inleini halli ama'n aleizootpi, \v 33 Pasalpa makheiya insuok ah wok ngaidiang inleiluutjei halli wok rakip kha insuknatiang sumplingkhang inthoa tuidiilla inlei inraakthatjei. \p \v 34 Khawa wok kakhaal mi ngai'n kasuok rakip inmuli intaanna insiya, kasuok omchan ngaikha khuopui khat-um khuosir khuopangnga kaom mipuidiang inleirilpi. \v 35 Mipui'n angme kasuok tia kaen inleisi, halli Jisu koolla inheitung phakhan, raikhuo kaluut pasalpa kha Jisu kekuungnga in-ong kha inleimu, ama'n puondiar katha ilei-inluk le inruoiya herweengnga ileiom injuomu phakhan, inmani rakip in china inleinei. \v 36 Akamu rakip in angtho thoa raikhuo kaluut ama kha idamme tikha mipuidiang inleirilpi. \v 37 Khale inruoiya khawa ramma kaom mipui ngai'n Jisu kha sitro inleitipi, ajarchu inmani'n khatuk china inleinei, khale inruoiya Jisu'n rakuong achuongnga khawa munkha aleimathaan. \v 38 Raikhuo ipuut suokpi pasalpa'n Jisu diang aleini, “Kei um nangle sikate.” \p Takkha Jisu'n hin tipiya aleiminsi, \v 39 “Nang in na-inntiang kir-inlang, Pathian in nang nadiang itho chounkha juorilpiro.” \p Pasalpa khan khuopui suungnga aluut ah, Jisu'n ama diangnga itho rakip aleirilthang. \s1 Jairus Sanu khat-um Jisu Puonmor kakatook Numeisanu \r (Matt 9:18-26; Mk 5:21-43) \p \v 40 Jisu'n tuidiil raalkhattiang aleikir phakhan mipui'n inleingaak chak ah ama kha karok ah donna inleinei. \v 41 Synagogue karoon, Jairus intia inkoi miring inkhat aheiwa ah, ama'n Jisu kekuungnga inbok ah a-inna sirui tia biakna aleinei. \v 42 Ajarchu kum soomleini ka-ejei asanu inkhatbit kha thisik leithojei. \p Jisu'n aleisi phakhan mipui'n inlei-uum. \v 43 Inmani karra numeisa kum soomleini thikasar inkhat aleiom; \f + \fr 8:43: \fr*\ft Larik lekkhat ah chu inchenmak \ft*\fqa kathiam ngai diang in enna-ah ama'n inei rakip aleiminhek\fqa*\f*ama'n inei rakip keisuoa kathiam ngaidiang in-en innum tuteii innum ama kha leimindam matormu. \v 44 Khawa numeisanu khan nuuktiang makheiya Jisu nuk ah aheiwa ah apuonmor aleikatook halli khawapha takkhan athikasar kha aleidamjei. \v 45 Jisu'n aleirakel, “Tume kei kanakatook?” \p Mipui'n leizootmu, halli Peter in aheiti, “Karu, mipui'n nang nakoolla na-uumma inom.” \p \v 46 Takkha Jisu'n aleiti, Kei'n kajet miring inkhat anakatook, ajarchu kei karana kkha kei diang makheiya isuok kajet. \v 47 Khawa numeisanu khan anajetjei tia amupha khan ama'n intuul pumma aheiwa ah Jisu kekuungnga ajuo inbok, khawa munkhan mi rakip maikuungnga ama'n Jisu diang angsik-ah ama kha ikatookme, han, ang omchanna innnoottheiya idamme tikha aleiril. \v 48 Jisu'n numeisanu diang aleitipi, “Kasanu, nang ngamna khan nadamjei, kadaiya sitaro.” \p \v 49 Jisu'n hiwa chong arillaitak, waikaroonpa inn makheiya taangwa inkhat aheiwa, ama'n Jairus diang ati, “Nasanu kha athijet” “Karu kha minpoong khaimaro.” \p \v 50 Takkha Jisu'n hiwahi ajetli Jairus diang aheiti, “Nang in chimaro; ngamnabit ngamnaro, halli ama kha adamsik eii.” \p \v 51 Jisu'n inn atung phakhan, Peter, John, Jame, halli naipangnu nuli pa eleiya tuteii amale kaluut sik leizootpimak. \v 52 Khanna kaom mi rakip in numeisanu sikbeiya chapnali poongna inleinei, takkha Jisu'n aleiti, “Chapmaru, naipang nuhi kathi emak kalazaal keeng!” \p \v 53 Numeisanu kha kathi eii tia injet jarra inmani rakip in Jisu kha innuipuina inleinei. \v 54 Ama'n naipangnu kha akut ah mahuumma aleiti, “Naipangnu intheitaro!” \v 55 Halli khawapha takkhan ama'n ahongringnga hong intheijei, halli Jisu'n inmani diang aleiti, bakphur inkhat peru. \v 56 Halli anule apa'n ngakna inleinei, takkha Jisu'n inmani diang akasuok hi tuteii diang rilpimaknasik chong aleitipi. \c 9 \s1 Jisu'n Asiamruoi Soomleini ngai Itir \r (Matt 10:5-15; Mk 6:7-13) \p \v 1 Jisu'n siamruoi soomleini ngaikha akoichunna kathamak raikhuo puutsook nasik khat-um kanangai rakip mindam matorna ranak khat-um thomatorna aleipeii. \v 2 Khale inruoiya ama'n Pathian Rengram rilthangnasik khat-um kana mindamnasik aleiminsi. \v 3 Halli inmani diang atipi, “Nangni'n ningsi phakhan iteii choimaru, kherol, khouchou, baksik, sial, songkool inliak kha-um choimaru. \rq Luk 10:4-11\rq* \p \v 4 Khawa khuopui ningmathaan maklaiseng nangni innadonna innkhan omru. \v 5 Hun enum mi ngai'n nangnikha innadonmakna khuopui kha mathaanru, halli inmani diang chongmakhaina ningleida angnga ningkeiiya kaom rahutkha kathingthaak inlang leidaru.” \rq Chuon 13:51\rq* \p \v 6 Inmani'n khuosuung rakip inluut ah Pathian chong kahoi inrillarra khat-um mikana ngai kha-um amun rakip-ah inmindampi. \s1 Herod's Inhaangna \r (Matt 14:1-12; Mk 6:14-29) \p \v 7 Galilee karoonpa Herod in angrakip kasuok choun ngaihi ajet phakhan ama malungkha inhaangna aleinei, ajarchu mipui lekhat in John Baptist kha ahongring nookjei tia inleiril. \rq Matt 16:14; Mk 8:28; Luk 9:19 \rq* \p \v 8 Mi lekkhat in inti Elijah eii nimunook jeihi, halli mipui lekkhat in inti tiallaiya Pathian chongkachoingai karra inkhat eii hongkaring nookjeihi. \v 9 Herod in aleiti, Kei'n John ariing kitan ejei, tuunna kei'n kijetnook amahi tume? halli ama'n Jisu kha munasik-ah alei entok. \s1 Jisu'n Mi lising Ra-ga Waina \r (Matt 14:13-21; Mk 6:30-44; Jn 6:1-14) \p \v 10 Tirton ngaikha inheikirra, inmani chountho rakip Jisu diang inleirilpi, halli Ama'n inmani kha aleiruoiya Bethsaida inti khuopuitiang inleisi. \v 11 Mipui'n inleijet phakhan ama nuk inleijui, khat-um Ama'n inmani kha aleidonna inmani diang Pathian Rengram chongkha aleirilpi, khat-um kadamzoot ngaikha inleimindam. \p \v 12 Kani ahongta phakhan siamruoi soomleini ngai'n inheiwa ah amadiang inleiril, “Hiwa munhi ramchik ejarra khuosir khuopangnga sisu-inlang baksik insik khat-um riakna zaalna injuo entok nasik mi ngaihi minsitaro.” \p \v 13 Takkha Jisu'n inmani diang aleiti, “Nangni'n inmani baksik peru.” \p Inmani'n inleimasang, “Keini'n waipool ra-ngali nga inni kinnei, Nang in hiwa mipui ngaisik-ah baksak juorachasik namanuombe?” \v 14 (Khawa khan Pasal lising ra-nga inleiom.) \p Jisu'n ama siamruoi ngaidiang aleiti, “Mipui rakip kha buk khat ah mi soomra-nga soomra-nga daam heimin ongru.” \p \v 15 Ama siamruoi ngai'n khawakha inthosuoli, \v 16 Jisu'n waipool ra-ngali nga inni aleiya marwaan tiang enna Pathian iminpaak le inruoiya akather khoiya ama siamruoi ngaidiang sempinasik aleipeii. \v 17 Inmani rakip in inbak ah inleikhopjei, halli asiamruoi ngai'n inbakbang kaliam kok soomleini inleikhoomchun. \s1 Peter in Jisu jarra Irilsuok \r (Matt 16:13-19; Mk 8:27-29) \p \v 18 Jisu'n atheinuo ah Pathian aleini phakhan asiamruoi ngaikha amadiang inheiwa, halli Jisu'n inmani diang aleirakel mipui'n keihi tu-eii innatime? \p \v 19 “Mi lekkhat in innati nanghi John Baptist na eii,” inmani'n inleimasang. “Leiilaak in nanghi Elijah innati, khat-um mi lekkhat in innati tiallaiya Pathain chongkachoi ngai inkhat kahong kirnook ejei innati.” \rq Matt 14:1,2; Mk 6:14,15; Luk 9:7,8 \rq* \p \v 20 Inmani diang aleirakel, “Nangni inle keihi tu-eii ningnatime?” \p Peter in aleimasang, “Nanghi Pathian Messiah na eii.” \rq Jn 6:68,69\rq* \s1 Jisu'n Ama Poongnali Thina Jarra Iril \r (Matt 16:20-28; Mk 8:30–9:1) \p \v 21 Khawasuoa Jisu'n inmani diang hiwahi tudiang rilpimaknasik chongkacheet aleipeii. \v 22 Ama innum inmandiang hin aleitipi, “Miring sapa kha poongna angjet aneisik khat-um katar ngai, thiampu kalian ngai halli Dan karu ngai'n zootnunu khat-um ama kha thina inpesik eii, takkha nithum huuini ahongring nooksik eii.” \p \v 23 Halli inmani rakipdiang aleitipi, “Tu ka-ang in keile kasi amanuom inchu, ama'n apumkha inzoot marase, cross kha nisuorakip kadomrase halli kei kha najuirase. \rq Matt 10:38; Luk 14:27\rq* \p \v 24 Ajarchu atu ka-ang in aringkhuo kaminringzoot mi khan amangsik eii, takkha tu ka-ang in kei kasikbeiya aringkhuo kaminmang mi khan ringna aneisik eii. \rq Matt 10:39; Luk 17:33; Jn 12:25\rq* \p \v 25 Mi inkhat in nuoipilchung pumpui amata min e-innum ama ringkhuo kha aminmang inchu angme anemna kaom? \v 26 Nangni ngai'n kei kasikli kachongsik-ah ning injak inchu, miring sapa innum ama apoina khat-um Apa Pathian li tirton ngai poina kha achoiya ajuonikhan nangnidiang injaksik eii. \v 27 Kei'n inthiangnga kanati, hiwahin mi lekkhat Pathian Rengram inmumak laiseng kathimaksik inom.” \s1 Meelsuo Inthuulna \r (Matt 17:1-8; Mk 9:2-8) \p \v 28 Hiwa chongngai rakip atipina niriat athengli, Jisu'n Peter, John, khat-um James aruoiya chingmuoltiang Pathian kani inleisi. \v 29 Jisu'n Pathian aleini phakhan ama meelsuo kha ahong inthuul, halli ama puondiar kachek in nalei-eel. \v 30 Jetlei theileiya, miring inni kha amale chong inleiril, inmani kha Moses li Elijah inlei eii. \v 31 Inmani'n marwaan poina khan injuo inlarra Jisu'n Jerusalemma ang omchanna thisikme tijarra Pathian chuon minsuok sikkha innottheiya huui mintungnasik chong jarra inlei inbiak. \v 32 Peter li ama sappui ngai'n inzaalbirra inleiom, takkha inmani'n inhong inthei phakhan Jisu apoinale miring inni amale inngir suomma inleiom kha inleimu. \v 33 Khawa mi inni ngai'n Jisu kha inleimathaan siktiang, Peter in Jisu diang aleiti, “Karu, eini'n hin niomhi angtuk kathame! eini'n maichaam inn inthum, sakrui, nangsik inkhat, Moses sik inkhat, halli Elijah sik inkhat.” (Peter in angme itikha ama innum leijet matormak.) \p \v 34 Ama'n chong aleiril phakhan, suumphai khan aheiwa ah inmani ngai rakipkha aleimakhu; halli suumphai khan aleimakhu phakhan siamruoi ngai'n inleichi. \v 35 Suumphai bukkhan rasa inkhat in aheiti, “Hiwahi kei ikadang kasapa eii, nangni'n ama iril chongkha rangairu!” \rq Isa 42:1; Matt 3:17; 12:18; Mk 1:11; Luk 3:22; 2 Pet 1:17,18 \rq* \p \v 36 Rasa khan aleirilsuoli Jisu kha atheinuo ah aleiom, halli khawa phakhan asiamruoi ngai'n inmu rakip ngaikha tudiang rillekleiya inleiomchian. \s1 Jisu'n Raikhuo kaluut Naipang inkhat Mindamna \r (Matt 17:14-18; Mk 9:14-27) \p \v 37 Ziingkhuo warli Jisule asiamruoi inthum ngai'n chingmuol makheiya injuochum phakhan, Mipui'n Jisu kha inlei inmupui. \v 38 Mipui karra pasal inkhat in ahongkheek, “Karu! Kei'n nangdiang kanani kasapa inkhatbit hi na-enpiro! \v 39 Enro, ratha kathamak in amakha asurra jetlei theileiya akheek halli akeichang khangnga aleideengjuon halli inkei-orra amurra amachilphuonbit lei eii, halli angjet aleiminpoong kachak-ah asuokzoot makpumma aleisuok kachak. \v 40 Kei'n nang siamruoi ngaidiang puutsuok nasik ah kaleini, takkha inmani'n leimatormu.” \p \v 41 Jisu'n aleimasang, “Angtuk ngamna kasuolli kathamak mi ning eme! nangnile angtuk soot kalaom sikme? angtuk kasoot nangnile kanaladeipui sikme?” khawasuoli khawa mipadiang atipi “Nang nasapa kha hin heiruoiro.” \p \v 42 Neipangpa'n heiwa phakhan raikhuo khan ama kha nuoipilla juomapura inkei-orra omjei, halli Jisu'n ratha kathamak diang chong aleipeii, halli naipang pakha amindamma apadiang aleipeii. \v 43 Pathian ranak kalokkha mipui rakip in ngakna inleinei. \s1 Jisu'n Athisik jarra Irilnook \r (Matt 17:22,23; Mk 9:30-32) \p Takkha Mi rakip in Jisu itho rakip ah ngakna inleinei phakhan, asiamruoi ngaidiang aleitipi, \v 44 “Angme kei'n nangnidiang kanarilpisik hi manilmaru! Miring Sapahi ranak kanei manmasi kutchungnga inpesik eii.” \v 45 (Takkha asiamruoi ngai'n hiwahi angtiname tihi leijetmu, hiwahi inmani'n injet mator maknasik inthup chongkha alei eii, hiwajarra inmani'n amadiang karakelsik um inleichi.) \s1 Tume Kalokkhet? \r (Matt 18:1-5; Mk 9:33-37) \p \v 46 Khawa phakhan atume kalokkhet tia siamruoi karra muruolsiak inleitho. \rq Luk 22:24\rq* \p \v 47 Jisu'n inmani i-ngaidon kha aleijet, khale inruoiya ama koolla kaom naipang inkhat aheiruoiya akoolla aleiminngir, \v 48 halli inmani diang aleti, “Tu e-innum hiwa naipang pahi kei karamingnga ningkeiluut inchu, keikha ningna keiluut ejei, halli atu ka-ang in kei ningna keiluut inchu kei kanajuotirpa kha-um ningkeiluut ejei, hanna nangni karra kasiinkhet mi kha kalokkhet esik eii.” \rq Matt 10:40; Luk 10:16; Jn 13:20 \rq* \s1 Eini Kanazoot Mi kha Eini Mi eii \r (Mk 9:38-40) \p \v 49 John in aleimasang, “Karu, keini'n miring inkhat nang naramingnga raikhuo ipuutsook kinmu, halli ama kha eini karra inchelmak jarra ama kha kinkhaap.” \p \v 50 “Takkha Jisu'n inmani diang aleiti, nangni'n ama kha khaapmaru,” “Tichu nangni kana inhalpuimak mi kha nangni mi eii.” \s1 Samaritan Khuo'n Jisu kha leizootmak. \p \v 51 Jisu kha marwaan tiang kalnasik aheinai phakhan, ama'n Jerusalem tiang sinasik aleingaidonna kasi aleiphut. \v 52 Halli ama taangwa ngaikha ama neek ah ma minsa-ah aleiminsi, inmani'n ama sikbeiya angrakip insuuksik-ah Samaria khuo khan inleisi. \v 53 Takkha Jisu kha Jerusalem tiang kasisik ejarra mipui'n ama kha leidonzootmu. \v 54 Asiamruoi James li John in hiwa injetpha khan, Inmani'n inti, “Pumi, marwaanna inphut keini'n mei koithak ah inmani minmangsik hi nang in namanoumbe?” \f + \fr 9:54: \fr*\ft Eliyah etho angnga Larik lekkhat ah lei injia. \ft*\f* \rq 2 Reng 1:9-16\rq* \p \v 55 Jisu'n inlet ah inmani kha ranna aleinei.\f + \fr 9:55: \fr*\ft Larik lekkhat in inhap\ft*\fqa halli ati, “Nangni'n jet makchube angkachang ratha ah me nangni in ning inchen; khawajarra miringsapa in manmasituolla i-juohi mipui ringkho kaminmang sik emak takkha inmnani ngai kaminring sik eii.” \fqa*\f* \v 56 Khalle inruoiya Jisu li asiamruoi ngaikha aleiilaak khuotiang inleisi. \s1 Jisu Nuk Kajui ngai \r (Matt 8:19-22) \p \v 57 Inmani'n lamma inleisi phakhan, mi inkhat in Jisu diang aleiti, “Kei-um nang nasina rakip ah nanuk kanajuisik eii.” \p \v 58 Jisu'n amadiang aheimasang, “Ram-ui ngaichu inkhur om, wa ngai-um inrabu innei, takkha miring sapa chu alu danasik um amun ommak.” \p \v 59 Jisu'n miring inkhatpa diang ati, “Kanuk najuiro.” \p Takkha ama'n aheiti, “Karu, kei'n mansakhet ah kirkata kapa juophuumdirong.” \p \v 60 Jisu'n aheimasang, “Akathi ngai'n akathi ngaikha leiphuumrasu, takkha nangchu si-inlang Pathian Rengram chongkha juorilthangro.” \p \v 61 Miring inkhat innum ati, Karu; “Kei um nang kanajuisik eii, takkha mansakhet ah kei insuungkhur mi ngaidiang chong juomathaan masadirong.” \rq 1 Reng 19:20 \rq* \p \v 62 Jisu'n amadiang atipi, “Atu ka-ang in akut ah laangkuol mahuumli anuktiang enna leikakhuoi miring kha Pathian Rengram sik-ah rahoi emak.” \c 10 \s1 Jisu'n Mi Soomsari leini itir \p \v 1 Hiwahi hekli Pumi'n miring soomsari leini aleikadangnga \f + \fr 10:1: \fr*\fq soomsari leini; \fq*\ft larik lekkhat in chu \ft*\fq soomsari.\fq*\f* halli ama amatiang miring inni inniya ama sinasik khuopui rakip ah aleitir. \v 2 Jisu'n inmani diang aleitipi, “Leirakhool sikchu atam, takkha karakhoolsik michu lekteii in eii, leimapupa diang niru leikarakhoolsik mi angjet ajuo minjuonasik. \rq Matt 9:37,38 \rq* \p \v 3 Siru! Kei'n nangni ngaihi malang karra keelngamtei angnga kinatir eii. \rq Matt 10:16\rq* \p \v 4 Nangni'n sialkhou, bunina khou khat-um kekok choimaru; halli lamma ning intongpui mi ngaikha rakooknasik ngirmaru. \rq Matt 10:7-14; Mk 6:8-11; Luk 9:3-5\rq* \p \v 5 Hun enum nangni'n ningluutna inna mansakhet ah ‘Inn khan Kadai omrase tiru.’ \v 6 Khawa khan kadai kamanuom mi om-inchu, Nang diangnga kadaikha ama takchungnga omsik, kha emak inchu, ning ipeii kadai kha keikirnookru. \v 7 Inmani'n naperei kha bak inlang innkhan omro, tichu chuon kathopa'n athoman amusik hi rahoi suok, innkhat makheiya innkhat ah leeng-inlang ommaru. \rq 1 Cor 9:14; 1 Tim 5:18 \rq* \p \v 8 Nangni'n khuopui ningluutpha khan, inmani'n innaleidon inchu ningmaikuungnga innaperei kha bakru. \v 9 Khawa khuopuiya mi kana ngaikha mindampiru, halli inmani diang tipiru Pathian Rengram kha ajuonaijei. \v 10 Takkha ang ka-ang ningsina khuopuiya inmani'n innaleidonmak inchu, inmani lampui ngaikhan si-inlang tipiru, \rq Chuon 13:51 \rq* \p \v 11 Tichu ning khuopui makheiya ningkeiiya kakop rahuut kikathingthaak hi nangni kinzootmakna eii, halli nangni'n ngaidonru Pathian Rengram kha nangnidiang ajuonaijei. \rq Matt 10:7-14; Mk 6:8-11; Luk 9:3-5\rq* \p \v 12 Kei'n nangnidiang kanati, hiwa khuopuihi Sodom poongna khaneek ah hiwahin poongna omsik eii! \rq Inphut 19:24-28; Matt 11:24; Matt 10:15\rq* \s1 Kangamnamak Khuopuingai \r (Matt 11:20-24) \p \v 13 “Angtuk poongna esikme Chorazin nangdiang! angtuk poongna esikme Bethsaida nangdiang um! nangni diangnga intho chuon inlak kha Tyre li Sidon diang inleitho inchu, buorasongkol kahak inta, khat-um inkilrahut inthekthuon inta inmani'n manu makheiya inmalung kha apha matiang leithuuljei inte. \rq Isa 23:1-18; Ezek 26:1–28:26; Jo 3:4-8; Amo 1:9,10; Zech 9:2-4 \rq* \p \v 14 Pathian chongtan Nikhuoni khan nangni neek ah Tyre li Sidon diang aminriang nakha omsik eii. \v 15 Capernaum! Nanghi, marwaan katung na-indomsaang zootbe? etheinuni, nangchu meikhur khan nadeengluutsik eii!” \rq Isa 14:13-15\rq* \p \v 16 Jisu'n asiamruoi ngaidiang ati, tu-ennum ningchong karangai mikha kei kachong karangai kha in-eii; tu-ennum nangni kanazootmak ngaikha, kei kanazootmak in-eii; halli tu-ennum kei kanazootmak mi kha, kei kana juotirpa ama kha um izootmak kha eii. \rq Matt 10:40; Mk 9:37; Luk 9:48; Jn 13:20\rq* \s1 Mi Soomsari leini ngai Inheikir \p \v 17 Mi soomsari leini \f + \fr 10:17: \fr*\fq soomsari leini; \fq*\ft larik lekkhat in \ft*\fqa soomsari.\fqa*\f*ngaikha ratha karok ah inheikirjei, inmani'n inleiti, “Pumi,” “Nang naramingnga chongpena kinnei phakhan raikhuo ngai innum kinchong injui!” \p \v 18 Jisu'n inmani diang aleiti, “Kei'n marwaan makheiya seitan kha kool-inlek angnga ijuota kaleimu. \v 19 Rangairu! kei'n maruul khat-um ailuweetngai chungnga simatornasik halli ningnile ning inhalpui ratha kanei rakip daimatornasik ranak kanapejei, han iteii in nangnikha nakatooknuni.” \rq Minpkla 91:13\rq* \p \v 20 Takkha nangni'n ratha kathamak ngai'n ningchong injuijarra rokmaru, khawa neek ah marwaanna ningraming injia jarra rokru. \s1 Jisu Rokna \r (Matt 11:25-27; 13:16,17) \p \v 21 Khawa phakhan Jisu kha Ratha Inthiang\f + \fr 10:21: \fr*\fqa Ratha inthiang makheiya, \fqa*\ft larik lekkhat ah injia \ft*\fqa Ratha makheiya; \fqa*\ft aleiilaak ah injia, \ft*\fqa ama Ratha makheiya.\fqa*\f* in aleisip jarra arok ah aleiti, marwaan le nuoipil Pumi E-Kapa! nangkha kei'n kanaminpaak ajarchu kasing kathei ngai'n injetmak khat-um inmu matormak kha, i-kajetmak diang namalarpijei. Oh, Kapa, hiwahi nang inmanuom li nalungduotak kasuok ejei. \p \v 22 Kapa'n angrakip kei kadiang napejei, halli asapa hi tume tikha apa elekleiya tuteii in jetmu, emakli atu khame apa tihi-um asapa eleiya tuteii in jetmu, khawa jarra asapa'n ikadang mi ngaidiang ama kha amalarsik eii. \rq Jn 3:35; 10:15\rq* \p \v 23 Khale inruoiya Jisu'n inlet ah asiamruoi ngaidiang ruuk-ah aleitipi, “ Ningmit in musik ka eii phur rakip ningmu kha rawaan katha ning eii! \v 24 Khawajarra nangnidiang kanati, Pathian chong kachoi ngaili rengngai innum, nangni imu rakipkha inmuzoot, takkha inmani'n mumatormu, halli nangni irangai kha inrangaizoot, takkha rangai phangnunu.” \s1 Katha Samaritan Minkhina \p \v 25 Dan kathei ocha inkhat in aheiwa-ah Jisu'n angme namasang tia, ama'n chong rakelna aleinei, “Karu” “Hektik kaboi ringkhuo munasik ah kei'n angme kathosik?” \rq Matt 22:35-40; Mk 12:28-34 \rq* \p \v 26 Jisu'n amadiang aleimasang, “Chong inthiang in angme iti? nangni'n angtho thoa ningmaletme?” \p \v 27 Halli ama'n aleimasang, “ ‘Pumi na Pathian kha namalung pumpuiya naminriangsik, khat-um na ratha pumpuiya, naranak pumpuiya, halli na-ngaidonna rakip ah ama kha naminriangsik’ halli ‘Indiang inwai ngaikha napum ni inriang angnga naminriangsik eii.’ ” \rq Innidan 6:5; Levi 19:18 \rq* \p \v 28 Jisu'n aheimasang “Nang in kadik ah natijei,” “Hiwahi thoro halli ringna namusik eii.” \rq Levi 18:5\rq* \p \v 29 Takkha Dan kathei ocha in atheinuomma kadik ezoot jarra Jisu diang aheirakel, “Tu khame kei indiang inwaipui?” \p \v 30 Jisu'n aleimasang, “Miring inkhat Jerusalem makheiya Jericho tiang aleichumma aleisi, halli inruup ngai'n ama kha puondiar inliikpiya wuokna inleinei khat-um inwuokthat dengnga inleida. \v 31 Jetlei theileija thiampu inkhat in khawa lamkhan ajuochum, halli khawa miring pakha alei intongpui, takkha alooiya aleisi. \v 32 Khawa angnga Levite inkhat um khawakhan aheiwa ah miring pakha aleimu, ama innum alooiya aleisi. \v 33 Takkha Samaritan miring inkhat in khawa lamkhan aheiwa ah miring pakha aleimu phakhan, ama malungkhan minriang in aleisip. \rq 2 Khang 28:15 \rq* \p \v 34 Amadiang asiya kapop rakipkha sariak li theibomtui abunpiya khuopina anei, halli ama salungdai chungnga minchongnga khomal tungna innkhat ah aleiruoiya ama kha sepa thona aleinei. \v 35 Ziingkhuo warli khawa inn kangaak padiang dangkapum inni ama diang aleipe. Halli inn kangaak padiang aleiti. ‘Ama kha sepa leithoro,’ woikhat kahei kirnookli, ‘Kei'n ama diangnga niminluut rakip kanapesik eii.’ ” \p \v 36 “Hi ngai inthum karra tukhame nang in inruup ngai'n inleiwuok ah inleidapa diang indiang inwaipui eii tia ningaidon?” \p \v 37 Dan kathei ocha in aleimasang, “Ama diang katha tak-ah sepa katho mipa kha eii.” \p Jisu'n aheimasang, “Nang in si-inlang hiwa angnga juothotaro.” \s1 Jisu'n Martha li Mary diang Ijuopha \p \v 38 Jisu li asiamruoi ngai'n lamma inleisi phakhan ama'n khou aleiluut, araming Martha inti numeisanu'n Jisu kha a-inna aleidon. \rq Jn 11:1\rq* \p \v 39 Khawa numeisanu nainu inkhat aleiom araming mary inleiti, ama'n Pumi kenuoiya in-ongnga Pumi minchuna kha aleirangai. \v 40 Takkha Martha'n ama chounthosik khan malungsena aleinei, ama'n aheiwa ah Jisu diang aleiti, “Pumi, nang in jetmakchebe kei kanainu'n katheinuobit chuon inaminthohi? Amadiang kei najuosan nasik tipiro!” \p \v 41 Pumi'n ama diang aleimasang, “Martha, Martha! Nang in ang rakip sik-ah namalung namindongnga naom, \v 42 takkha inkhatbit khakeeng arei kaom, Mary in akadik kha ikadang ejei, halli amadiang makheiya woikhat leikir nunujei.” \c 11 \s1 Jisu'n Pathian Kani Iminchu \r (Matt 6:9-13; 7:7-11) \p \v 1 Nisuokhat Jisu'n amun inkhat ah Pathian aleini phakhan, khawa aminhek suoli asiamruoi inkhat in amadiang aleiti, “John in asiamruoi ngaidiang iminchu angnga, Pumi, Pathian kani naminchuro.” \p \v 2 Jisu'n inmani diang ati, “Nangni'n ningni phakhan hintiru: \q1 ‘Kapa: \q2 naraming inthiangkha kayarasu \q2 narengram kha juotungrase. \q1 \v 3 Nisuo rakip ah kinbaksik napero.\f + \fr 11:3: \fr*\fq Nisuo rakip ah kinbaksik napero; \fq*\ft emakli \ft*\fqa ziingkhowara bukbaksik.\fqa*\f* \q1 \v 4 Kin manu rakip nangaidampiro, \q2 keini innum keinidiang kathamak kanatho ngai kinngaidam angnga, \q2 intheemna khan naminchulmaro takkha kathamak ah inphut nasanro.’ ” \p \v 5 Halli Jisu'n asiamruoi ngaidiang aheiti, “Nangni karra tu ka-ang inkhat in suopui inkhat omtia ngaidonrui, han ama'n zaanchimma asiya amadiang ajuoti, ‘Suopui waipool inthumdam leipuuk kate. \v 6 Tichu kei kasappui inkhat khuol-injil eya ka-inna ahongtungnga omjei, halli kei'n ama kha iteii minbaksik neimong!’ \v 7 Halli ama'n insuungnga inphut aheimasang, kahoimak nathokhai maro, kei'n kot kha-um kakharjei, halli kei kasa ngaile zaalmunna kinomjei, kei'n intheili phurkhat napesik hi matorkhai nuningjei. \v 8 Kei'n kanati, nanghi kasappuipa na-eii tia ama'n intheiya iteii nape matormak innum, nang in injak omleiya naninook naninook inchu ama'n intheita nang diang arei kaom rakip anapesik eii. \v 9 Khawa jarra, kei'n nangnidiang kanati, Niro, halli nangnidiang anapesik, ratokru, nangni'n muningte, khat-um rakhoongru, nangnidiang namalongpite. \v 10 Tichu, Akani rakip in muinte, kaentok inmani in muinte, halli karakhoong rakipdiang malongpite. \v 11 Nangni karra tu ka-ang asapa'n apa diang nga anili maruul peniabe? \v 12 Emakli ama'n artui anili, apa'n ailuweet peniabe? \v 13 Nangni kathamak mi ning e-innum, ningsa ngaidiangchu kutchoi katha angjet pesik ningjet inle, marwaanna kaom ningpa Pathian in angtuk kheella, kaniya kaom nangni ngaidiang Ratha inthiang napemak niame!” \s1 Jisu khat-um Beelzebul \r (Matt 12:22-23; Mk 3:20-27) \p \v 14 Jisu'n raikhuo kaluut chongkaril theimak khat aleiputsuokpi; raikhuo kha aleisuok phakhan chongkaril theimak mipa kha chongkaril aleiphut, halli mipui'n ngakna inleinei. \v 15 Takkha mi lekkhat in inti “Raikhuo ngai karra kachingpa Beelzebul ama'n raikhuo puutsuok matornasik ama diang ranak ipekha eii.” \rq Matt 9:34; 10:25\rq* \p \v 16 Mi lekkhat in Jisu diang surnasik-ah ensuina inleinei, khawa jarra inman'n amahi Pathian izoot inkhat eii tia jetnasik-ah choun inlak thonasik inleini. \rq Matt 12:38; 16:1; Mk 8:11 \rq* \p \v 17 Takkha Jisu'n inmani i-ngaidon kha aleijetle inruoiya ama'n aleimasang, “Rengram inkhat in insuungnga inthenkhoina inneiya khatli khat raal intho inchu kasoot ah omnunijei, halli inmani karra inthenkhoi insuungkhur kha akoidarsik eii.” \v 18 Seitan rengram suungnga inthenkhoiya khatli khat raal intho inchu khawa rengram kha angtho thoa angir matorsikme? nangni'n ningti kei'n raikhuo kipuutsuok hi Beelzebul itho eii ningti. \v 19 Kei'n Beelzebul ranak ah raikhuo ipuutsuok ningnate inle, angtho thoa nangni nukkajui ngai'n inmani kha inpuutsuokme? Khawa jarra inmani ngai'n nangni chungnga chongkatan ngaikha in esik eii. \v 20 Pathian ranak ah kei'n raikhuo ngaihi kipuutsuok e-inchu, Pathian Rengram kha nangnidiang ijuo ejei. \p \v 21 “Mi kangar inkhat in, aomna innkhan chemli thalle inruoiya angaak inchu ama neinaak ngaikha mangtheinuni. \v 22 Takkha mi kangar inkhat aheiwali ama kha insuol puiya amatorjei, halli ama'n inn kangaak pa'n inn ngaak theinasik ah ida chemli thal ngai achoidella halli inei rakip achoidelsik eii.” \p \v 23 “Keile kaommak mikha kei kanazootmak mi eii; keile inruoimak mi kha inchekchaisik eii. \rq Mk 9:40 \rq* \s1 Ratha Kathamak Heikirnookna \r (Matt 12:43-45) \p \v 24 “Ratha kathamak inkhat in mi inkhat diangnga inphut asuok phakhan, ama'n asi ahongnga poong machumnasik-ah ahuulnamun aleientok, ama'n amumak phakhan atheinuoa inti, ‘Kei'n kaheisuokna innkhan kirnook takte.’ \v 25 Woikhat ama'n aheikirpha khan innkha inthiang hiaiya khat-um intiam week ah ileiomkha ajuomu. \v 26 Halli ama'n ratha kathamak sari inliak ama neek ah kathamak heiruoi nook ah khawakhan injuo-om, halli khawa khan inmani'n inleiluut ah inleiom, halli ahekna khanchu mipa omchan kha matiangnga neek ah ahongse detjei.” \s1 Hoina Kadik \p \v 27 Hiwahi Jisu'n aleiti phakhan, “Numeisa inkhat in mipui kar makheiya ahongkheek ah amadiang ahongti, nang kanawon numeisa khat-um kanawailok ama kha rawaan katha eii!” \p \v 28 Takkha Jisu'n aheimasang, “Khawa neek ah, Pathian chong karangaili kajui ngaikhan angtuk ah rawaan katha in-eme!” \s1 Chuon Inlak Thonasik ah Inleini \r (Matt 12:38-42) \p \v 29 Mipui katamtak in Jisu kha inhei-uum phakhan ama'n masonna chong ajuoril nook, “Hiwa khangnga mi ngaihi kathamak khang in-eii, inmani'n inlak chuon inentok, takkha Jonah diangnga inlakchuon aleiya etei inkhat um penunijei. \rq Matt 16:4; Mk 8:12 \rq* \p \v 30 Tichu Jonah in Nineveh mi rakipdiang choun inlak ajuo inchang, khawa angnga Miring sapa innum hiwa khang sik-ah jetna inkhat esik eii. \rq Matt 16:4; Mk 8:12 \rq* \p \v 31 Chongtan Nikhuoni Simtiangnga rengnu'n hongngirta tuunna pha miring ngai chungnga rilsena aneisik eii, tichu hiwa rengnu khan aramtak makheiya Solomon singna chongminchu kha karangai aleihong, enru, Solomon neek ah kalian inkhat hin aomjeii. \rq Matt 16:4; Mk 8:12\rq* \p \v 32 Chongtan Nikhoni Nineveh ah kaom miring rakip in inthei inta hiwa khangnga mi ngaikha minsena inneisik eii, ajarchu inmani kha Jonah chongril inrangai phakhan inmalung inthuul halli enru, Jonah neek ah kalian miring inkhat hin omjei. \rq Matt 16:4; Mk 8:12 \rq* \s1 Taksa War \r (Matt 5:15; 6:22,23) \p \v 33 “Tuteii in sariakmei kha minkaili kok suungnga danuni;\f + \fr 11:33: \fr*\ft Larik lekkhat ah chu inchenmak \ft*\fq minkaili kok suungnga danuni.\fq*\f* takkha akaheiluut mi ngai'n warkha inmunasik sariakmei kha meiserkeii chungnga inda. \rq Matt 16:4; Mk 8:12\rq* \p \v 34 Nang namit kha nataksa war eii, namit kha adam inchu, nataksa pumpui war in asipsik eii; takkha namit kha thamak inchu napum raja aziingsik eii. \v 35 Khawa jarra, nangni war kha ziingmak nasik inringtheiru, \v 36 Nang napum saram rakip kawar in asip inchu nang nadiang kaziing omnunijei, han sariakmei khan awar phakhan nangdiang na-eelwar angnga nang napum rakip awarsik ejei.” \s1 Jisu'n Pharisee ngai li Dan Kathei Ocha ngai rilsena \r (Matt 23:1-36; Mk 12:38-40) \p \v 37 Jisu'n chong aleirilsuoli, Pharisee pa'n amale bubak nasik aleikoi, halli ama'n asiya bubak nasik ah alei in-ong. \v 38 Jisu'n bubak ma-ah kut leirasumak jarra Pharisee pa'n ngakna aleinei. \v 39 Khale inruoiya Pumi'n ama diang aleitipi, “Atuunchu, Pharisee nangni'n putiangnga ningrabing li ningbukheeng ngai ningminthiang, takkha nangni malung suungnga chu kathamak li mikathazoot in asip. \v 40 Ka-am nangni! jetmak chube, Pathian in tuoltiang abool halli suungtiang kha-um ibool ema abe? \v 41 Takkha nangni'n ning bukheeng li ning rabiingnga kaom ngaikha sara ngaidiang peru, halli angrakip nangni sinadan dungjuiya inthiang kha ejei.” \p \v 42 “Nangni Pharisee ngai angtuk chi kaomme! ninglei makheiya kamoong phurrakip, thikaraanglei (mint) rue, ngaikha tum soomma tumkhat ningpeii, takkha Pathian kadik khat-um minriang ngaikha ningmathaanjei, hiwa ngai rakip hi nangni'n mi ngaidiang manil lekleiya chuonna ningthosik eii.” \rq Levi 27:30\rq* \p \v 43 “Nangni Pharisee ngai angtuk chikaomme! nangni'n Synagogues in-ong na mun kahoi kakadang ningmanuom, halli phai suungnga khoya kaomma naleikoi kha ningmanuom. \v 44 Angtuk poong kaomme nangnidiang! nangnihi musik kaommak thaankha ning eii, halli mi gai'n jetmuwa khawa thaan chungnga insiya inom.” \p \v 45 Dan kathei ocha inkhat in Jisu diang aheiti, “Karu, hiwa natinachu, nang in keinidiang ninarilse eii!” \p \v 46 Jisu'n aleimasang, “Chongkatan karu ngaidiang um poongna kha omrase! nangni'n mi ngai chungnga inroon matormaksik phurrik kha ningpeii, takkha nang inchu khawa phurrik roonpuinasik nakutmor kha-um heisoonmakche. \v 47 Poongna kha omrase nangnidiang! ajarchu nangni'n ningpa ngai'n inleithat Pathian chong kachoingai thaankha ningboolla ning om. \v 48 Nangni'n ningpa ngai inleitho chuonkhan ning inpesuok ah sakhi ning inchangjei; inmani'n Pathian chong kachoi ngaikha inthat, halli nangni'n thaan ngaikha ningboolla ning omjei. \v 49 Hiwa jarra Pathian singna theina khan ati, Kei'n Pathian chong kachoi khat-um Pathian tirton ngaikha kajuotirsik eii; Inmani'n lekkhat inthatsik eii khat-um inrachaaksik eii. \v 50 Khawa jarra manmasituol inbool makheiya inphut Pathian chongkachoi ngai thisen kasar kha atuunna khang ngai'n poongna kha ningmusik eii. \v 51 Kei'n nangnidiang kanati, Abel thisen makheiya Zechariah thisen katung khat-um maichaam inn makheiya Inthiang namun katung koongkarra kathi ngaikha atuunna khang mi ngai'n poongna inneisik eii! ” \rq Inphut 4:8 \rq* \p \v 52 “Angtuk poongna khame Dan karu ngaidiang! ajarchu nangni'n singna theina sou kha ningleijei, halli nangni inchu khawakhan luutmak chujei, halli nangni'n akaluut mi ngaidiang isuina ning ejei!” \p \v 53 Khawa mun kha Jisu'n alei mathaanna aleisili, Dan karu ngaili Pharisee ngai'n Jisu kha setheiya inleirilthai, halli amadiang chong angjet rakelna inleinei. \v 54 Ama surtheinasik ah chong kase rilbe tia inngaak chak ah inleiom. \c 12 \s1 Katha inleem ngaidiang chong Makaina \r (Matt 10:26,27) \p \v 1 Mipui lising angjet intuothatsik inthoa inlei-intuup, halli Jisu'n mansakhet ah asiamruoi ngaidiang aleiti, “Katha inleem Pharisee ngai chol makheiya inngaaktheiru. \rq Matt 16:6; Mk 8:15 \rq* \p \v 2 Inkhu-ah kaleiom kha inlongsik eii khat-um ruukchong rakip inlajetsik eii. \rq Mk 4:22; Luk 8:17\rq* \p \v 3 Khawajarra angrakip aziingna muna ningril kha awarna ah inlajetsik eii, khale inruoiya insuungnga ning inbiakchian kha innchung makheiya inlaril thangsik eii. \s1 Tume Nichisik \r (Matt 10:28-31) \p \v 4 “Kasapngai, kei'n nangnidiang kanati, taksa kathat mi ngaikha chimaru, khawasuoli inmani'n iteii nathomatorsik ommak. \v 5 Takkha atu khame nangni'n ningchisik kei'n namindik kate, kei'n nangnidiang kanati, Pathian kha eii nichisik, anathat suoli woikhat meikhurra kanadeengluut mator ranak kanei Pathian kha chiru!” \p \v 6 “Wacharek ra-nga kha dangkapum innisik-ah jormak chuwabe? takkha Pathian inchu wacharek inkhat kha-um manilmak. \v 7 Ningluwa kaom ningsam ramol rakip khaum anateelpi, khawa jarra chimaru; nangni ngaihi wacharek katamtak neek ah aman katam ning eii!” \s1 Inrilsuok khat-um Christa inzootmak \r (Matt 10:32,33; 12:32; 10:19,20) \p \v 8 “Kei'n nangni diang kanati, mipui maikuungnga kei kami kin eii intia inrilsuok inchu, Miring sapa innum Pathian tirtonngai maikuungnga anarilsuok pisik eii. \v 9 Takkha atu ka-ang in keihi mipui maikuungnga ningnazootmak inchu, Pathian innum tirtonngai maikuungnga nazootpinuni.” \p \v 10 “Atu ka-ang in Miring sapa zootmakna chong aril inchu ngaidamna apesik eii; takkha atu ka-ang in Ratha inthiang diang kathamak ah karilse khachu ngaidamna omnuni.” \rq Matt 12:32; Mk 3:29\rq* \p \v 11 “Nangkha inmani'n synagogue li choun karool ngai, halli ranak kanei ngai koolla innaruoi phakhan, nang in angtho thoa kamasang sikme khat-um karilsikme tia malung dongna neimaru. \rq Matt 10:19,20; Mk 13:11; Luk 21:14,15 \rq* \p \v 12 Khawa phakhan Ratha inthiang in nangdiang angme narilsikkha naminchute.” \s1 Inchong ka-am diang Minkhina \p \v 13 Mipui kara mi inkhat in Jisu diang aheiti, “Karu, kei ka-u diang Kapa inleida neinaak rakip insemnasik natipiro.” \p \v 14 Jisu'n amadiang aleimasang, “Suopui, nangni inni kara neinaak nasempinasik atu'n kei kadiang khawa inzootna chongtannasik anapeyame?” \v 15 Halli ama'n inmani diang aleiti, “Nangni rakip mahaam kalian makheiya in-entheiru khat-um insingtheiru; tichu miring ringkho hi neinaak kaneihut in arei emak.” \p \v 16 Khale inruoiya Jisu'n hiwa minkhinahi aleirilpi: “Inchong inkhat saanglebaal katamtak kaminsuok ram inkhat aleinei. \v 17 Ama'n atheinuoa aleingaidon, angme kei'n kathosik? ‘Kei saanglebaan ngai reiinasik amun neimongjei, \v 18 khawa jarra sasiar thiatkata’ halli ‘Sasiar kalok inkhat sakkata kasaangli kaneinaak rakip hiwahin kadasik eii tia ama'n hiwahi thonasik-ah atheinuoa alei inngaidong. \v 19 Khale inruoiya rawaan katha mi! ka intisik tia atheinuoa alei inngaidon, nang in kum angjetsik-ah arei ka eii neinaak katha ngaikha nabuk ah nadajei, ringkhuo hi kahoithei ejei, kabak, ka-in thoinlang natheinuoa hoitaro!’ \v 20 Takkha Pathian in amadiang ati, ‘Aka-am nang! Awini zaan makheiya nang naringkhuo kha aheksikjei; halli natheinuo sik-ah nabuk ah nida karei rakip ngaikha atu'n leiniame?’ ” \p \v 21 Halli Jisu'n hinthoa minhek, “Atu ka-ang in neinaak rakip atheinuo sik-ah abuk ah ada-innum Pathian diang chu inchongna emak.” \s1 Pathian kha Ngamnaru \r (Matt 6:25-34) \p \v 22 Jisu'n asiamruoi ngaidiang aheiti, “Hiwa jarra kei'n nangnidiang kanati, ningbaksik, niringnasik, khat-um taksa sik-ah areikaom puondiar sik-ah ningmalung mindongmaru. \v 23 Ringkhuo hi baksik neek ah arei kaom eii, khat-um taksa hi puondiar neek ah arei kaom eii. \v 24 Wa-ak ngaidiang enru: inmani'n aru kha lingmu khat-um khoomma damu; inmani'n buknasik inn khat-um sasiar damu; Pathian in inmani kha awairing! nangni ngaihi wa ngai neek ah aman katam ning eii! \v 25 Ningmalung ningmindoongli \f + \fr 12:25: \fr*\fqa ringkho minseidet sik;\fqa*\f* atu'n ning ringkhuo kha ningminseidet matorme? \v 26 Nang in akasiin chounkhat sik ah iteii ningtho matormak inchu, angjarra aleiilaak sik-ah malung ning mindoogme? \v 27 Ngaidonru angtho thoa ramreibet in imoongme, inmani'n choun um thomu emakli puondiar um boolmu: takkha kei'n kanati Solomon rengpa'n ama inchong puondiar atho innum hiwa reibet inkhat katha angnga thamatormak. \rq 1 Reng 10:4-7; 2 Khang 9:3-6\rq* \p \v 28 Pathian in hiwa leiya chinthouhi aminmong, Takkha awini kamong chinthuohi ziingngachu mei-oot nasik-ah inhaalsik eii, nangni ngamna kasiin ngai! ama'n nangni kha kheella puondiar napemak niabe?” \p \v 29 “Nangni'n angme ningbak ning-in sik tia ningmalung minsemaru. \v 30 (Manmasituolla zaatlop ngai'n apha rakip ah hiwasik-ah ratokna innei.) Hiwa ngaihi nangnasik arei om tia napa Pathian in ajet. \v 31 Hineek achu Pathian Rengram kha ratokru, halli hiwa rakip ngaihi nangnidiang anapesik eii. \s1 Marwaanna Inchongna \r (Matt 6:19-21) \p \v 32 “Nangni keelngam rahooi kadoong ngai, china neimaru, tichu Nipa'n Rengram napenasik-ah aratha arok. \v 33 Nangni'n ningnei neinaak rakip jour inlang sara ngaidiang peru, nangni'n kamaruo maksik sialkhou kha choiru, halli Marwaanna inchuongna kha mintuupru khawa khan inkei omnuni, ajarchu inruup luuttheinuni, khat-um inngeii innum minmang matornunujei. \v 34 Nangni karei omna rakip ah, ningmalung khaum aomsik eii. \s1 Inringchak Suok \p \v 35 “Puondiar inluk inlang khat-um sariakmei minkai inlang angrakip indeipuisik-ah insuukchak inlang omru. \rq Matt 25:1-13 \rq* \p \v 36 Suok inkhat akaru kha moiruoina makheiya heikirli ama'n innkhar kha woikhat aheirakhoong li heirakhoongmak kamalongpi sik-ah kangaak ka-ang ngaikha in eii. \rq Mk 13:34-36 \rq* \p \v 37 Kei'n inthiangnga kanati, inringchak ah akaru kaheiwa ngaak ah kaom suok ngaikha angtuk rokna khame ama'n ajuomupha khan! ama'n asongkol inchuol kha liikta ama kha sepa inthosik-ah khamtuol khan juo in-ongsik eii. \v 38 Angtuk inroksikme Ama'n zaanchim khat-um khaneek ah inmoa aheiwa innum! inringchak ah kangaak ah kaomngai ajuomu phakhan. \v 39 Takkha hiwahi jetru: inn mapupa'n inruup heiwanasik apha ajet inchu angtiseng innkha mangnasik-ah a-inn mathannuni. \rq Matt 24:43,44 \rq* \p \v 40 Khawajarra nangni innum inringchak inlang omru, ajarchu miring sapa kha ni-ngaidonmak phakhan ajuosik eii.” \s1 Huoikajou khat-um Huoikajoumak Suok \r (Matt 24:45-51) \p \v 41 Peter in ati, “Karu, Hiwa minkhinahi keinisik emakli mi rakip sik-ah nitibe?” \p \v 42 Pumi'n aheimasang, atu khame huoikajou khat-um akasing suok? ama kha karu'n a-inn kaensui sik khat-um aleiilaak suok rakip kha bu apha kacha-ah leiminbaknasik iminhuum suok khabe. \v 43 Ama karu'n aheikir phakhan angrakip katha tak ah aleithopi inchu, khawa suokpa kha angtuk rokna esikme. \v 44 Kei'n inthiangnga kanati, ama'n aneinaak rakip kaensui amin-esik eii. \v 45 Takkha soukpa'n atheinuoa i-ngaidon ama karu kha inmo ah aheiwosik eii tia numeisali pasal asuok ngaikha aleiwuok ah khat-um ju ka-inli kabak thoa inruiya leiomma, \v 46 ama karu kha a-ngaidon makna nikhuo khat-um ajetmakna phakhan aheiwasik halli ama kha abong abongnga tuktanta \f + \fr 12:46: \fr*\fq ama kha abong abongnga tuktanta; \fq*\ft emakli \ft*\fqa kalekjuonro.\fqa*\f*huoikajoumak tia aleisik eii. \p \v 47 “Khat-um suok in akaru lungdou kha angme tia kajet, takkha insuuk leiya kaom, emakli ama lungdou nuoiyabit kasi ama kha kasetheiya awuoksik eii. \v 48 Halli suok in ama karu imanuom kajetmak, takkha sungmol kabaksik kasuok chuon lekkhat katho ama kha lekkhat wuoksik eii. Katamma inpeii midiang katamma ani; katamdoomma inpeii ama diang katamdoomma ani. \s1 Jisu'n Ajar eya Inkhoithenna \r (Matt 10:34-36) \p \v 49 “Kei'n nuoipil chunghi meiya kaminkaang kijuo eii, halli kei'n kaleikangjei kha kamanuom! \v 50 Kei'n Baptism ka-inthosik om, halli kei kadiang angtuk malungsename khawakha ahekmaklaiseng! \rq Mk 10:38\rq* \p \v 51 Kei'n nuoipil chungnga kadai kanapesik kijuo eii tia nangni'n ningngai donbe? emak, kei'n natipikate, kanakhoithen sik-ah kijuo eii. \v 52 Atuun makhei achu innsuungkhurra mi ra-nga ningom nangkhan, mi ra-nga rakiple ning inhalsik eii, inthum ngai'n inni ngaidiang, inni ngai'n inthum ngaidiang. \v 53 Apali asapa inhalsik, asapali apa inhalsik, anuli asanu inhalsik, halli asanuli anu inhalsik, atarpi li amoinu inhalsik, halli amoinuli atarpi inhalsik eii.” \rq Mic 7:6 \rq* \s1 Apha kha Jettheinasik \r (Matt 16:2,3) \p \v 54 Jisu'n mipui diang aleitipi, “Niluuttiang ziingkhum aheiwa phakhan, nangni'n ningti ruo juosursikjei, halli ajuosur. \v 55 Halli simtiang thi aheiraang inchu, nangni'n ningti atuunchu ahong sasikjei halli hongsajei. \v 56 Katha inleem ngai! nangni'n nuoipille lairalaak ning enna nikhuo ningmadan, halle angjarra atuunna phadan jarra ningmalet matormakme? \s1 Ni Inhalpui ngaile Inngeina \r (Matt 5:25,26) \p \v 57 “Angjarra nangni'n akadik thonasik-ah ningtheinuoa chong ning-intan matormakme? \v 58 Nangni'n ning inhalpui khale chongtanna munna ningsi inchu, ningsina lam khan amale mintiamnasik thoru, emak inchu nangni kha chongkatanpa diang kadikmak namin eta, raalmi kalianpa diang napeluutsik ejei halli raalmi kalokpa'n nangnikha mikhumna ah innadasik eii. \v 59 Kei'n nangnidiang kanati, nangni'n dangkapum kha ningpemator maklaiseng namasuo nunujei.” \c 13 \s1 Malung Thuulsik emakli Thinasik \p \v 1 Pilate in Galilee mi ngaikha athatli inthisen ngaikha Pathian diang maichaam ileipeii jarra Jisu diang karilipi mi lekkhat khawa phakhan inleiom. \v 2 Jisu'n inmani diang aleimasang, “Nangni'n hiwa Galileans inthat ngaihi aleiilaak Galileans ngai neek ah manu karoondet in eii tia ning ngaidonbe? \v 3 Emak! Kei'n kanati, nangni um ningmalung ninthuulmak inchu inmani angnga ningthiwiak sikjei. \v 4 Emakli Siloamma kaom inn insaang kha juopurra ideengthat mi soom leiriat ngaikha nangni'n Jerusalemma kaom mi ngai karra kheella manu karoon ngaikha in eii tia ningleibe? \v 5 Emak, kei'n nangnidiang kanati, nangni innum ningmalung ningthuulmak inchu inmani angnga ningthisik eii.” \s1 Kakara Mak Theichang Kuung Minkhina \p \v 6 Halli Jisu'n hiwa minkhina hi aleirilpi: “Miring inkhat in arahuonna theichang kuung inkhat aleiling, halli ama'n theichang kara ka-en aleisi, takkha iteii leimumak. \v 7 Khale inruoiya rahuonna chuonkatho ngaidiang aleitipi, ‘Enru, kumthum ejei kei'n hiwa theichang kuungnga akara ka-en kaheiwana, halli iteii mumong: tukkhiaktru, angsik ah neipil luoa omsikme?’ \v 8 Takkha rahuonna chuon kathopa'n aheimasang, ‘Karu atuunkum sik beichu moongdirase, kei'n asir apangnga cheikata neipilthai dapidirong. \v 9 Halli nangkumtiang aleikara inchu athajei, takkha akaramak inchu nang in tukkhiak chajeite.’ ” \s1 Jisu'n Sabbbath Nikhuoni Ruong inkun Numeisa inkhat Mindamna \p \v 10 Jisu'n Sabbath nikhuoni synagogue inkhat ah aleiminchu. \v 11 Numeisa inkhat kumsoom leiriat, ratha kathamak in minna ah aleiom, ama kha aruong inkunna minji kathamak alei eii. \v 12 Jisu'n khawa numeisanu kha aleimu phakhan, numeisanu kha akoiya aleitipi, “Numeisa, nang nina makheiya nadamjei!” \v 13 Halli khawapha takkhan ama kutkha khawa numeisanu diang aleiduongnga inkun kha-um aleimindam pijei, Khawapha takkhan numeisanu in Pathian kha aleiminpaak. \p \v 14 Takkha Synagogue karoonpa'n Sabbath nikhuoni Jisu'n mi mindam tia mipuidiang hithoa aleirilpi, “Mi ngai'n niruk chuon inthonasik om, hiwa nikhuo ngaihin hong inlang hongmindamro takkha Sabbath nikhuo nichu chamak!” \rq Suok 20:9-10; Innidan 5:13,14 \rq* \p \v 15 Pumi'n amadiang aleimasang, “Nangni katha inleem ngai! nangni'n Sabbath nikhuoni sekuol makheiya inphut saraat li salungdai ngaikha ningkeiya tui kamin-in ruoimak chuwabe? \v 16 Halli hiwa Abraham sa ka-eii numeisanu hi, seitan in kumsoom leiriat surra khat-um khit ah idahi, Sabbath nikhuoni inkhit makheiya masuosik suokmak abe?” \v 17 Jisu'n hiwa atipi phakhan, ama inhalpui ngaikha minjakna anei, halli mipui'n ama lurna chuontho rakip ngaikha rokpuina inleinei. \s1 Anchamru jarra Minkhina \r (Matt 13:31,32; Mk 4:30-32) \p \v 18 Hiwasuoa Jisu'n aleiti, “Pathian Rengram hi angle in angme? halli hiwahi kei'n angle kaminkhi sikme? \v 19 Itichu, miring inkhat in anchamru choiya leiya ijuowor ka-ang eii, halli ahongmoongnga thing ejei, han lairalaak ah wayam inheiwa ah thing-ool ngaikhan inrabu inphan najei.” \s1 Cholla Minkhina \r (Matt 13:33) \p \v 20 Halli Jisu'n woikhat aleirakelnook, “Angleme kei'n Pathian Rengram kha kaminkhisik? \v 21 Khawa khachu hiwa ka-ang eii, numeisa inkhat in chol lekkhat aleili waipooldi kokthum polla chol hongka uolwiak ka-ang eii.” \s1 Kasiin Inkhar \r (Matt 7:13,14,21-23) \p \v 22 Jisu'n Jerusalem tiang asina lamma khuopui angjet, khouteii angjet arakaanna aminchu tirra aleisi. \v 23 Khawa phakhan miring inkhat in aheirakel, “Pumi, mi lekkhabit ringna inmusikbe?” \p Jisu'n inmani diang aleimasang, \v 24 “Nangni'n kot kasiin khan luutnasik-ah ranak songru; ajarchu mipui katamtak in luutnasik inentok, takkha luutmator nunu. \v 25 Inn mapupa'n intheiya innkhar kha woikhat akharjei inchu, nangni'n tuolla kangir phutjei ningte halli inkhar kha rakhoong ningta ‘Pumi keini sik-ah inkhar namalongpidiro!’ halli ama'n nangnidiang naheimasang jeite, ‘Hu makheiya ning eme kei'n nangni kha najetmongjei!’ \v 26 Khawa makheiya nangni'n hin kati ningphutsik eii, ‘Keini'n nangle kinleibak kinlei in, keini khuopui khan nang in nanaleiminchu!’ \v 27 Takkha ama'n hin aheiti nooksik eii, ‘Kei'n nangni kha najetmong huwa makheiya kaheiwo ning eme, kei kadiang makheiya sitaru, nangni kathamak mi ngai!’ \rq Minpkla 6:8\rq* \p \v 28 Khale inruoiya Pathian Rengramma Abraham, Isaac, Jacob halli Pathian chong kachoi ngai ningmu phakhan kachapli ha-kakarial in sipsik eii, halli nangni kha innahiaijuol sik ejei! \rq Matt 22:13; 25:30; Matt 8:11,12 \rq* \p \v 29 Pathian Rengramma phamwaina kalok khan mipui angjet in nisuo, niluut khat-um sim, mar, tiang makheiya heiwa inta injuo in-ongsik eii. \v 30 Enru, nuk intong ngaikha, ma insasik eii, halli ma-insa ngaikha nuk intong sik eii.” \rq Matt 19:30; 20:16; Mk 10:31\rq* \s1 Jisu'n Jerusalem Iminriang \r (Matt 23:37-39) \p \v 31 Khawa phakhan Pharisee lekkhat in Jisu koolla inheiwa ah amadiang injuoti, “Nang in hiwa munhi innottheiya mathaan inlang amun khat ah sitaro, ajarchu Herod in nangkha nathatzootjei.” \p \v 32 Jisu'n inmani diang aleimasang, “Si inlang ram-ui diang juorilpiru: ‘Enru, awini li ziingnga, ratha kachok ngaihi puutsuok kata mi mindam kata, nithum huuini khan kei kachuon kaminheksik ejei.’ \v 33 Halli awini li ziingnga khat-um akahong nikhuo katung kei'n kachuon kathoa kalaomsik eii, ajarchu angtikseng Pathian chong kachoi ngaihi Jerusalem bitkhan inthat wiaksik tihi ommak.” \p \v 34 “Pathian chong kachoi ngai kaleikathat khat-um nangnidiang ijuotir ngaikha lungnga kaleideeng, Oh Jerusalem, Jerusalem! arpui khan amurtha nuoiya ateii ngai ida angnga, kei innum nasa ngaikha apha rakip ah kadazoot takkha nang in leizootmakche! \v 35 Enru, nangni biak-inn kha, karuok ah nangnidiang kaleidajeii! halli kei'n nangnidiang kanati, Pumi ramingnga kajuo ama kha ‘Pathian in rawaan apesik eii tihi ningti maklaiseng keihi woikhat inlet-ah namunutunjeii!’ ” \rq Minpkla 118:26 \rq* \c 14 \s1 Jisu'n Mi Kana Mindamna \p \v 1 Jisu'n Sabbath nikhuo khatni Pharisee chuon karoon ka-eii inkhat inna Jisu'n bukabak aleisi, halli inmani'n Jisu kha inleiensui. \v 2 Enru, akei akut inthing pasal inkhat Jisu koolla aheiwa. \v 3 Halli Jisu'n dan karu khat-um Pharisee ngaidiang aleirakel, “Sabbath nikhuoni kana mindamnsik hi eini sinadan in zootbe zootmakbe?” \p \v 4 Takkha inmani'n inleiomchian, halli Jisu'n pasal pakha akatook ah amindamma aleiminsijei. \v 5 Khawasuoa Jisu'n inmani diang aleiti, “Ningkarra atu ka-ang in asapa emakli asaraat kha Sabbath nikhuoni tuikhurra ata inle innottheiya keisuomak tunnabe?” \rq Matt 12:11\rq* \p \v 6 Halli inmani'n hiwajarra leimasang matormu. \s1 Nunchan inchuolli Mi kadonthei \p \v 7 Jisu'n in-ongnamun kathakhet kakadang khuolmi lekkhat alei intongpui, halli ama'n inmani diang hiwa minkhinahi aleirilpi, \v 8 “Nangkha miring inkhat in moiruoina bubaknasik anakoi phakhan ongnamun hoina khetkhan in ongmaru, ajarchu nangneek ah kalok miring inkhat leikoicha. \rq Chongil 25:6,7 \rq* \p \v 9 Khale inruoiya nang kanakoi sinpu khan heiwata nangdiang najuotite, ‘amahi hiwa munhin minongro.’ Khawa phakhan nang in nuoi innungkhet munna inongnasik ah injaknate, \v 10 khawa neek achu, nang innakoi phakhan, si inlang nuoi innungkhet munkhan in-ongro, kha e-inchu asinpu khan heiwata najuotite, ‘Heiwaro suopui mun hoinadet tiang sirui,’ khawa phakhan khuolmi ngai rakip in nangkha khoya thona innaneisik eii. \v 11 Halli atu ka-ang atheinuo ah inrilsaang amakha ajuominniamsik, khat-um atu ka-ang atheinuo ah inniam mikha aminsaangsik eii.” \rq Matt 23:12; Luk 18:14\rq* \p \v 12 Khale inruoiya Jisu'n sinpu padiang aheiti, “Nang in ziingbu emakli kholeibu naminsuuk phakhan, nasappui ngai, na-u nanai ngai, naphung ngai, emakli inchongkaraang ngai, na-indiang inwaipui ngai kha koimaro, ajarchu inmani'n woikhat nang itho angnga nakoinook inta innamaleii nooksik eii. \v 13 Takkha nang in bubaknasik naminsuuk phakhan sara, ke inkhooi, siing insatheimak khat-um mit kacho ngaikha koiro, \v 14 kha e-inchu nang in rawaan namusik eii, ajarchu inmani'n nangdiang napekir matornunu, Pathian in nangkha kangamna ngai inhongring nikhuoni khan anape kirnooksik eii.” \s1 Phamwai kahoi kalok minkhina \r (Matt 22:1-10) \p \v 15 Khamtuolla in-ong puisuom khuolmi inkhat in hiwahi aleijet ah Jisu diang aleiti, “Pathian Rengramma bu kalabaksik inmani kha rawaan katha in-eii!” \p \v 16 Takkha Jisu'n amadiang aheiti, “Miring inkhat in phamwaina kahoi kalok amasouk ah mipui kha aleikoi. \v 17 Bubak nasik phakha aheitung phakhan, ‘Angrakip insuuk suojei heiwataru tia, ikoi mi ngaidiang juotinasik-ah ama'n asuok inkhat atirjei!’ \v 18 Takkha inmani'n rakip in inruolrip ah inkeiduuk nasik inleirilwiak, mansakhet pa'n suokpa diang ati, ‘Kei'n ram inkhat karacho khawakha juoendirong, nangaidamro.’ \v 19 Miring inkhat innum aheitinook, ‘Kei um saraatchal bop ra-nga karacho khawajarra kei'n juo encheen dirong, ngaidam napero.’ \v 20 Miring inkhat innum aheitinook, ‘Kei um inn kalaneilim khawajarra heiwa matornuning.’ \v 21 Suok khan aheikirra ang rakipkha karu diang ajuotipi, karu khan araangnga ama suokpa diang atipi, ‘Innottheiya khuopui lampui ngaikhan si-inlang, sara, kasitheimak, mitkacho khat-um inkhooi inmani ngaikha heiruoiro.’ \v 22 Suokpa khan aheiti, ‘Karu, nang nachongpeii dungjuiya kathosikjei, halli tuunnum mun angjet alaruok.’ \v 23 Halli karu khan asuokpa diang aheiti, si-inlang lampui li khuo ngaikhan ‘Mipui kha ka-inn sipnasik heiruoiro. \v 24 Kei'n nangdiang kinatihi eii, kei'n kikoimak inmani tuteii innum kei iminsuuk bu kha mintem theinunu!’ ” \s1 Siamruoi Etheinasik \r (Matt 10:37-38) \p \v 25 Mipui katamtak Jisule inleisisuom phakhan, ama'n anuk malet ah inmani diang aleiti. \v 26 “Kei kadiang kaheiwa ngai'n anu apa, anumei, asa, a-u anai ngai khat-um apumtak intirmak inchu kei kasiamruoi etheinuni. \rq Matt 10:37\rq* \p \v 27 Atu ka-ang in ama cross raput leiya kei kanuk kajui mikha kasiamruoi atheinuni. \rq Matt 10:38; 16:24; Mk 8:34; Luk 9:23\rq* \p \v 28 Nangni karra mi inkhat in insaangtak inn inkhat saksik tia ngaidon inchu, ama'n in-ongta hiwa minheknasik, angjetme kaluutsik tia mansakhet ah minsuukmak niabe? \v 29 Inn insaangtak kasak aphutli aminhek matormak inchu akamu mi rakip in ama kha innuipuisik eii. \v 30 Inmani'n ti-inte, ‘Hiwa mipa hi inn insaangtak kasak aphutli saksuo matormakjei.’ \v 31 Kha emakli reng inkhat in reng inkhat diang raal katho asi inchu, ama'n mi lisingsoom aruoiya inhalpui rengpa raalmi lising soomni ama chungnga raal katho kaheiwa ngaikha mator ningbo tia mansakhet ah ama'n in-ongta ngaidonmak niabe? \v 32 Ama'n amator maksik e-inchu, kalaak ah inomlai khan asuok inkhat tirta inhalpui rengpa diang inngei nasik chong ajuominrilsik eii. \v 33 Hiwa angnga” “Atu ka-ang in inei rakip amathaan matormak inchu amakha kei kasiamruoi ematornuni. \s1 Ka-almak Machi \r (Matt 5:13; Mk 9:50) \p \v 34 “Machi hi ka-al eii, takkha i-al kha amang inchu, angtikteii min-al matornuminjei. \v 35 Khawakha neipilthai sik-ah emakli neipil sik a-um nemna kaboi eii; khawa jarra indeengjuon. Kuor indou rakip in jetru!” \c 15 \s1 Akamang Keelngam \r (Matt 18:12-14) \p \v 1 Nisuokhat rampar kakhoom ngaili manukaroon ngai'n Jisu chong inngaisik ah inheiwa. \rq Luk 5:29,30 \rq* \p \v 2 Halli Pharisee ngaili Dan karu ngai'n nemnum inleiti, “Hiwa mi in manu karoonngai idonle inruoiya inmanile aleibaksuom!” \v 3 Khawajarra Jisu'n hiwa minkhinahi inmani diang aleirilpi. \p \v 4 “Etichu miring inkhat in keelngam rajakhat aneiya inmani karra inkhat aminmang inchu, angme ama'n athosik? Ama'n soomkuo leikuo ngaikha sachik billa data keelngam kamangkha amumaklaiseng kaentok simakniabe? \v 5 Halli ama'n khawa amu phakhan, roktheiya adarkhoiya ada, \v 6 halli inntiang achoiya akirphakhan, asappui ngaili indiang inwaipui ngaikha koita inmani diang atisik, kamang keelngam kha kei'n kamujei, keile roksuomrui! \v 7 Hiwa angnga, kei'n nangnidiang kanati, malung thuulsik arei kaommak mi kadik soomkuo leikuo ngai neek ah, manu karoon miring inkhat in malung athuul phakhan marwaanna kheella rokna omsik eii. \s1 Kamang Dangkapum \p \v 8 “Kha emakli numeisa inkhat in dangkapum soom neili ama'n inkhatkha aminmang inle, ama'n sariakmei kha minkaita khat-um inn kha phiatta amumaklaiseng takkachangnga amun rakip ah ratokmak niabe? \v 9 Halli ama'n amu phakhan, asappui ngaili indiang inwaipui ngaikha akoichunna inmani diang aleiti, ‘Kiminmang dangkapum kha kamujei, keile roksuomrui!’ \v 10 Hiwa angnga kei'n nangnidiang kanati, manukaroon miring inkhat in amalung ahongthuul phakhan, Pathian tirton ngai'n inroksik eii.” \s1 Sapa Kamang \p \v 11 Halli Jisu'n aleitinook, “Miring inkhat sapa inni kanei aleiom. \v 12 Naipangpa'n apa diang aleiti, ‘Pa, kei kachansik kasuok neinaak ngaikha napetaro,’ halli ama'n aneinaak ngaikha inmani diang aleisempi. \v 13 Nikhuo sootlekleiya neipangpa'n ama achangsik kasouk ngaikha khoomchunna ram kalaak inkhattiang aleisi, khawakhan ama'n neinaak rakip kathamak lamma aminheksuojei. \v 14 Khawasuoli ineirakip aminheksuo phakhan, khawa ramsuungnga bukawaang ahong suokjei, halli ama'n iteii leineimakjei. \v 15 Khawajarra ama'n khawa ramsuungnga kaleiom miring inkhat diang juokabeiya, khawa naipa khan wokdoonna munna ama kha wok kakhaal sik-ah aleiminsi. \v 16 Halli tuteii innum amadiang baksik leipemuwa, ama'n wok ngai'n inbak bukhan awon aleiminsip zootjei. \v 17 Takkha ama'n atheinuo beiya alei inmudong, ‘Kapa'n chuon kathosik-ah ida suok angjet ngaisik ah baksik inliak bu ada, takkha kei'n hiwahin wonchaamma kathisik ka-ejeii! \v 18 Kei'n intheikata kapa koolla sikata, halli kei'n amadiang katisik eii, “Kapa, kei'n Pathian khat-um nangdiang manu kathojei. \v 19 Keihi nang nasapa tisik rahoi suokmongjei; keihi nangdiang sial kalousik suok inkhat angnga nadaro.” ’ \v 20 Khawasuoli ama'n intheiya apa koolla aleisi. \p “Halli ama'n a-inn makheiya kalaakjenna iheiwa kha apa'n aheimu phakhan, apa'n ama kha aleiminriang, halli ataanna ama'n asapa kha ajuokakuoa aleimazoop. \v 21 Asapa'n aleiti, ‘Kapa,’ ‘Kei'n Pathian li nangdiang manu kathojei, keihi nasapa tisik rahoi suokmongjei.’ \v 22 Takkha apa'n suok ngaidiang aleitipi, ‘Innottheiya!’ ‘Retruo katha khetkha heichoi inlang ama kha minlukru, halli akutkhan kutsabi mintiangru, akeiya kekok milukru, \v 23 han sarat tuoiteii kanool khetkha heichoi inlang juothatru halli eini'n rokpuirui. \v 24 Tichu kei kasapa hi kathi makheiya kahongringnook ejei, ama hi kamangkha eii, halli nimunook ejei,’ khale inruoiya inmani'n karokpui inleiphut.” \p \v 25 “Khawa phakhan asapa upapa kha leiya aleiom, ama'n a-inn ahong naipha khan khuonglidar khat-um laamsiam rasa aleijet. \v 26 Halli ama'n suok inkhat akoiya aleirakel, ‘Angme kasuokjei?’ \v 27 Halli suokpa'n aleimasang, ‘Nang nanaipa kha ahongkirnook ah,’ ‘Napa'n kahoi kadamma amunook jarra saraat tuoiteii kanool inkha athatpijei.’ \v 28 Halli ama'n araangtheiya inna luutsik leizootmakjei, apa'n aheisuok ah ama kha insuungnga heiluutro tia aleimatheem. \v 29 Takkha ama'n apadiang aleimasang, ‘Enro, kum angjet nang nasuok ka-angnga sepa katho halli nang nachongkha rakaanmong, kha e-innum kei kasappui ngaile roknasik-ah nang in keeltei inkhat-um angtik niteii nalape ngaimakche. \v 30 Takkha hiwa nasapa'n zool-inthai ngaile naneinaak rakip aminmangnga heikir lichu ama sik-ah saraat tuoiteii kanool inkhat nathatpi!’ \v 31 Halli apa'n amadiang aheiti, ‘Sapa,’ ‘Nangchu keile apha rakip niomsuom, halli ang rakip kei i-nei ngaihi nang nata eii. \v 32 Eini'n kahoi nithoa nirokpuisik adik, ajarchu nanai pahi leikathi ejei, halli ahong ringnookjei, amahi aleimangjei takkha nimunook ejei.’ ” \c 16 \s1 Neikaensui mipa Minkhina \p \v 1 Halli Jisu'n asiamruoi ngaidiang aleiti, “Inchong mi inkhat aleiom khat-um aneinaak kaensui sik suok inkhat aleida, mi ngai'n aneinaak kaensuipa khan aneinaak rakip kadikmak ah minhekjei tia inchong padiang inleitipi. \v 2 Khale inruoiya ama'n suokpa kha koiya aleitipi, ‘Kei'n nang najarra kijet rakiphi angkemejei? kaneinaak naensuina aluut asuokna ngaikha napero; ajarchu nanghi tuun makheiya kei kaneinaak kaensuipa etheinutinjei.’ \v 3 Suokpa khan atheinuo ah alei-inti, ‘Kei karu'n kachoun makheiya nakhaisik ejei, tuun angme kei'n kathosik? kei'n khur kakhuorsik a-um karaat emongjei, bu kanisik um ka-injakjei, \v 4 kei'n kachuontho ahekni mi ngai'n inmani inna nakeiluutnasik kei'n angme kathosik kha kajetjei.’ \v 5 Khale inruoiya karu sial kapuuk ngaikha, inkhat inkhat ah koina aleinei, ama'n mansakhet padiang aleiti, ‘Angjetme nang in karu diang nipuuk kha?’ \v 6 ‘Olive sariakkok rajakhat’ tia ama'n aleimasang, halli neikaensui pa'n amadiang aleitipi, ‘Napuukna cheihi’ lei inlang ‘Innottheiya in-ong inlang soom ra-nga majiaro.’ \v 7 Khat-um aleiilaak mipa diang aheitipinook, ‘Nangleii angjet napuukme?’ Ama'n aleimasang, ‘Gehu saangphai lisingkhat,’ neikaensui pa'n amadiang ati, napuukna cheihi lei inlang rajariat majiaro. \v 8 Khawajarra huoikajuomak neikaensui pa'n kasingnga atho jarra akaru in aminpaak, ajarchu manmasituol sa ngai'n inmani khangnga inmani inroonna chuonna war sangai neek ah kheella insing.” \p \v 9 Halli Jisu'n inlet ah ati, “Nangni'n ningpumtak sik-ah manmasituolla ningnei sial le sum ngaikhan sap boolru, halli khawa kha ahekli nangni kha hektik kaboi innkhan innadonsik eii. \v 10 Atu ka-ang mi'n kasiinteii chounna ngamna katha mikha choun kalok khannum ngamna katha esik eii; atu ka-ang-in choun kasiinna ngamna kathamak mi khachu akalok chounna-um ngamna thanuni. \v 11 Nangni'n manmasituol neinaak ah ngamna katha ning emak inchu, tu-in nangnidiang inthiang neinaak ah ngamna nape niame? \v 12 Halli nangni'n mi ngai neinaak ah ngamna kaom ning emak inle, tu-in ningta ka-eii neinaak kha nape niame?” \p \v 13 “Angtikseng suok inkhat in karu inni suok ethainuni; ama'n inkhat kha amatirsik eii, inkhat kha aminriangsik eii, emakle inkhatpa chong ajuisik eii, halli inkhatpa chong juinuni. Nangni'n Pathian li neilenung suok esuom theinutun.” \rq Matt 6:24 \rq* \s1 Jisu Chongril Lekkhat \r (Matt 11:12,13; 5:31,32; Mk 10:11,12) \p \v 14 Sial kamanuom Pharisee ngai'n hiwa chong rakip injet phakhan ama kha inlei innuipui. \v 15 Halli ama'n inmani diang aleiti, “Nangni ngaihi miring ngai mit-en sik ah katha inleem ning eii, takkha Pathian in ningmalung ngaikha ajet, tichu miring ngai'n inminlur kha Pathian diangchu kathamak khet eii.” \p \v 16 “Moses Dan li Pathian chongkachoi ngai'n inleimajia ngaikha John Baptist pha katung ileirilthang; khawapha makheiya Pathian Rengram jarra chong kahoi kha karil inleiphut, halli mi rakip in ranak soongnga inleinei, \rq Matt 11:12,13\rq* \p \v 17 Takkha Dan chongramol inkhat kamangsik neek achu marwaan li nuoipil kamangsik kha abei.” \rq Matt 5:18 \rq* \p \v 18 “Atu ka-ang pasal in anumei inthenpuili numeisa inkhat ajuonei inchu, zool-inthai eii; halli atu ka-ang pasal in aruothar le inthenjei numeisanu kha ajuonei inchu zool-inthai eii.” \rq Matt 5:32; 1 Cor 7:10,11 \rq* \s1 Inchongpa li Lazarus \p \v 19 “Apha inkhat inchong karaang mi inkhat aleiom ama'n aman katamkhet puonlidiar inluk ah nisuo rakip katui kathai abak ah kahoiya aleiom. \v 20 Halli sara pasal inkhat araming Lazarus inti apumparaang kapan inkhat aleiom, ama kha inchongpa innkhar kuungnga bu kanisik inleiruoi, \v 21 Inchongpa bubakna khamtuol makheiya ajuokachul ngaikha kabak phangsik eii tia aleingaidon, ui ngai kha-um inheiwa ah ama kapan kha injuomaliak. \v 22 Hintia aleisuokjei, Sara pakha athiya Pathian tirton ngai'n Abraham omnamun khan inleiruoi, inchongpa kha-um athiya inleiphuum. \v 23 Halli ama'n poongna mun meikhur makheiya chungtiang ahong enna Abraham koolla Lazarus in ileiom kha kalaaktak makheiya ahongmu. \v 24 Ama khan akheek ah ahongti, ‘Kapa Abraham! kei naminriangro halli Lazarus kha juotir inlang akutramolla tuiramol inkhat kamalei juomindainasik juomasarrase, ajarchu keihi meiya poongna kaneijei!’ \v 25 Takkha Abraham in aleitipi, ‘Sapa ngaidonro, nang in naringlai katha rakip namujei, halli Lazarus chu kathamak ngaiseng aleimu, takkha atuunchu ama'n hiwahin hoina imu ejei, halli nang in poongna nimu ejei. \v 26 Hiwa rakip ngai chungnga, nangni kahongzoot ngai um hongthei maknasik, keini kajuosik ngai um kinjuo theimaknasik-ah keini li nangni kongkarra inphathei maknasik khurkalok inkhat in na-ook ah omjei.’ ” \v 27 Inchongpa in aleiti, “Hanchu Kapa Abraham kei'n kanani, Lazarus kha kapa inna natirpiro, \v 28 kei ka-u ra-nga inom, hiwa poongnamun hin hongmak nasik ah ama'n sise inlang inmani ngaidiang chong juothakrase. \v 29 Abraham in ati, ‘Nang na-u nanai ngaidiang chong kapesik-ah Moses li Pathian chongkachoi ngai inom, na-u nanai ngai'n inmani chongkha rangai rasu.’ \v 30 Inchongpa'n ahongmasang, ‘Kapa Abraham! Khawa ngaikhan hunmak, takkha kathi inkhat in aringnga inmani diang ajuoti inchu, inmani'n manu makhaiya malung thuulna nei-inte.’ \v 31 Takkha Abraham in ati, ‘Inmani'n Moses khat-um Pathian chongkachoi ngai chong inrangaimak inchu, angtikniseng inmani'n miring inkhat kathi makheiya intheiya juominchu innum inmani'n malung thuulnunu.’ ” \c 17 \s1 Manu Jarra \r (Matt 18:6,7,21,22; Mk 9:42) \p \v 1 Khale inruoiya Jisu'n asiamruoi ngaidiang aleiti, “ Manu thonasik-ah miringngai chungnga matheemna omgersik eii, takkha khawa ngai akamasuok amakha angtuk poongna kaomsikme. \v 2 Ama'n akasiin naipang ngaikha manu kamintho neek achu, ama riingnga lungchakari inkhit-ah tuipui suungnga indeengjuon kha athadet.” \v 3 Ningtheinuo ah insingtheiru! \p “Na-u nanai inkhat in manu intho inchu, ama kha ranro, halli ama'n amalung ahongthuul inchu rangaidamro. \rq Matt 18:15\rq* \p \v 4 Ama'n nisuokhat ah nangdiang woisari manu athoa, halli woisari nangdiang heikeirra ‘kei kamalung kathuuljei ati inchu,’ nang in ama kha rangaidamro.” \s1 Inngamna \p \v 5 Tirton ngai in Pumi diang inleiti, “Keini ngamnahi naminlokpiro.” \p \v 6 Pumi'n aheimasang, “Anchamru tiatbit nang ngamna kha om-inchu, nang in hiwa mulberry thingkuung hi arajungnga inphuk inlang halli tuipuiya juomoongro nati innum! ama'n nang nachongkha ajuisik eii. \s1 Suok Chuonthosik \p \v 7 “Nangni karra miring inkhat keelngam kakhaal sik khat-um leikakhuoi sik suok inkhat aneiya halli ama'n lei makheiya ahongkir phakhan, amadiang innoottheiya heiwa inlang bu juobaktaro katipisik tu ning ommame? \v 8 Khawa rathuulla nang in nakhoong khit inlaang ‘Kabak ka-insik minsuukro, kabak ka-insuo maklaiseng kasepa thoro, khawa suoli nang-um baktro nang in amadiang timak tinnabe.’ \v 9 Suokpa'n ama chongpe ajui jarra minpaak sik rahoi suokmak, ama rahoi suok abe? \v 10 Khawale in-ang rip-ah, nangnidiang thosik innapeii chounkha ningtho phakhan, ‘Keini chu rahoi kasuokmak suok ngaikha kin eii halli kinthosik kasuok chuonkha kintho eii” tiru. \s1 Jisu'n Takbangri Karoon Miring soom Mindamna \p \v 11 Jisu'n Jerusalem lamtiang aleisi phakhan Samaria li Galilee kongkarra aleitheng. \v 12 Ama'n khuosuung aheiluut phakhan kalaak-ah ka-ngirra kaleiom takbangri karool miring soom alei intongpui. \v 13 Halli inkheek-ah inheiti, “Jisu, Karu, keini diang naminriangro.” \p \v 14 Halli Jisu'n inmani kha aleimuwa aleiti, “Si inlang thiampu ngaidiang juoinmuru.” \p Halli inmani'n insina lamma in-iroon takbangri kha juodam tirjei.\f + \fr 17:14: \fr*\fk juodam tirjei: \fk*\ft 5:12 enru\ft*\f* \v 15 Inmani karra miring inkhat in ama idamkha amupha khan, aheikirnook ah rasa inringnga Pathian aleiminpaak. \v 16 Halli Jisu kekuungnga inbok ah inpaakna aleimalar, halli ama kha Samaritan mi alei eii. \v 17 Jisu'n aleiti, “Kadam kha miring soom emuwabe? Khawa ngai khale hun inom mejei? \v 18 Hiwa zaatlop mipahi elekleiya aleiilaak heikirra Pathian kaminpaaksik ommu bejei?” \v 19 Halli Jisu'n amadiang aleiti, “Inthei inlang sitaro; nang ngamna khan nidam ejei.” \s1 Pathian Rengram kajuosik \r (Matt 24:23-28,37-41) \p \v 20 Pharisee ngai'n Pathian Rengram kha angtik ajuosikme tia Jisu diang inleirakel phakhan, ama'n inmani diang aleimasang, “Pathian Rengram chu eini mit-enna nimu angnnga juonuni. \v 21 Tuteii innum tinunu, ‘Enru, hin omjei!’ emakli, ‘Enru, sosun omjei!’ ajarchu Pathian Rengram kha nangni suungnga om.\f + \fr 17:21: \fr*\fq nangni suungnga; \fq*\ft emakli \ft*\fqa nangni karra; \fqa*\ft emakli \ft*\fqa jetleitheileiya nangni karra inlar duoi.\fqa*\f*” \p \v 22 Halli ama'n asiamruoi ngaidiang aleiti, “Nangni'n Miring sapa kha ningmuzootna nikhuo inkhat alahongsik eii takkha nangni'n munutun. \v 23 Halli mi ngai'n nangnidiang innati sik eii, ‘Sosun enru, emakli hin enru!’ takkha nangni'n juimaru khat-um suokmaru. \v 24 Ajarchu lairalak mun inkhat makheiya kool juo-inlek phakhan, lairalaak mun inkhatiang ijuowar angnga miring sapa jouni khannum khawa ka-angsik eii. \v 25 Ama'n poongna angjet intongpui masasik eii halli hiwa khang mi ngai'n amakha zootnunu. \v 26 Khat-um Noah khangnga kaleisuok angnga Miring sapa nikhuoni khannum alasuoksik eii. \rq Inphut 6:5-8\rq* \p \v 27 Noah in rakuong suungnga aluutmak laiseng, inmani'n inbak in-inna, inn inneiya, moi inruoiya inleiom, halli tuikalok tuikalian asuok ah inmani rakip aleiminmangjei. \rq Inphut 7:6-24 \rq* \p \v 28 Hiwale in angrip ah Lot nikhuoni khannum, inmani'n inbak in-in, inracho, injour, inling, halli inn insak ah inleiom. \rq Inphut 18:29; 19:25\rq* \p \v 29 Takkha Lot in Sodom makheiya asuok nikhan marwaan makheiya mei khat-um kaatmei kha ruosur angnga ajuosurra inmani rakip ngaikha aleiminmang. \v 30 Miring sapa juo-inlarna nikhuo nikhan num khawa angnga akasuok sik eii.” \p \v 31 “Khawa nikhuoni khan innchungnga kaom in aneinaak kaleisik-ah innsuungnga juochumkhai marase, halli hiwa angnga leiya kaom atu ka-ang innum inntiang hongkirkhai marase. \rq Matt 24:17-18; Mk 13:15,16\rq* \p \v 32 Lot numei kha ngaidonru! \rq Inphut 19:26\rq* \p \v 33 Atu ka-ang in ama ringkhuo kaminringsik ah ka-entok ama khan aminmangsik eii, atu ka-ang in ama ringkhuo kaminmang amakha'n ringna amusik eii. \rq Matt 10:39; 16:25; Mk 8:35; Luk 9:24; Jn 12:25\rq* \p \v 34 Kei'n kanati, khawani zaanna zaalmun inkhat-ah mi inni inleizaalsik eii, miring inkhatkha aruoisik halli minring inkhat kha adasik eii. \v 35 Mi inni'n saang inleisuksik eii, miring inkhat aruoisik halli mi inkhat kha adasik eii.” \v 36 Leiya mi inni inleiomsik eii, miring inkhat kha aruoisik halli miring inkhat kha adasik eii. \p \v 37 Halli inmani'n amadiang inheiti, “Hunme Pumi?” \p halli Jisu'n aleimasang, “Mikathi kaluong omna munkhan laangkia ngai'n intuupsik eii.” \c 18 \s1 Chuulmeinu li Chongkatanpa Minkhina \p \v 1 Halli Jisu'n asiamruoi ngaidiang Pathian diang inchat lekleiya nichaknasik khat-um malung juosiin maknasik-ah minkhina chong aleiminchu. \v 2 Jisu'n aleiti, “Khuopui inkhat-ah Pathian kachimak khat-um mi ngai khoya kathomak chongkatan miring inkhat aleiom; \v 3 Halli khawa khopui khan chuulmei inkhat-um aleiom, numeisanu khan chong katanpa diang aheiwazoolla ajuoti, ‘Kei inhalpui mi ngaikha phaphu naluokpiro aleiti. \v 4 Takkha ama'n apha kasoottak leirangai pimak, halli ahekna ah ama'n atheinuoa inti, keihi Pathian kachimak emakli mi ngai kakayamak ka e-innum, \v 5 chuulmeinu khan keidiang heiwazoolla kanakacher sikneek achu, kei'n amadiang thopidan kasuok kha thopitakte. Halli kei'n kathopimak inchu ama'n heiwa zoolta keihi anaminpoongsik eii!’ ” \p \v 6 Halli Pumi in aleiti, “Rangairu kathamak chongkatanpa'n i-tihi. \v 7 Khat-um Pathian diang suun li zaan boiya Pathian diang niya kaom Pathian ikadang mi ngaikha Pathian in inmanisik-ah phaphu luokpimak niabe? Halli ama'n inmani kasansik hi insuumniabe? \v 8 Kei'n nangnidiang kanati, Pathian in inmani sikbit-ah innottheiya phu aluoksik eii. Miring sapa ajuonikhan nuoipilchung hin, kangamna lamunibo?” \s1 Pharisee li Rampar Kakhoompa Minkhina \p \v 9 Atu ka-ang mi'n atheinuoa mikadik ka eii inti, halli mi ngaichu iteii emu tia kangaidon minkhi nahi Jisu'n aleiril. \v 10 “Miring inni'n biak-inna Pathian kani inleisi, inkhat khachu Pharisee eii, halli inkhat khachu rampar kakhoompa eii. \v 11 Pharisee pa'n atheinuo ah a-ngirra aleini,\f + \fr 18:11 \fr*\ft atheinuo ah angirra Pathian aleini; aleiilaak larik achu, intheiya halli ama diang alei inni.\ft*\f* ‘Pathian, kei'n nang kanaminpaak, tichu mi ngai angnga keihi kakheel innuomma mi ngai kakasuut, malung inthiangmak, emakli zool-inthai emong, hiwa rampar kakhoompa ka-ang um emong. \v 12 Kei'n haptakhat-ah sak woini kangei, halli kei'n kimasuok rakip tum soomma tumkhat nangdiang kanapeii.’ \v 13 Takkha rampar kakhoompa khan kalaak-ah a-ngirra aroop kabeenna khat-um chuntiang-um hong-en matormak-ah, ‘Pathian, manu karoon keihi naminriangro tia aleini!’ \v 14 Kei'n kanati,” “Hiwa rampar khakhoompa'n Pathian mit enna aleiilaak mipa khaneek ah mikadik eya inntiang aleisi. Ajarchu apumtaak insaang mikha aminniamsik eii, halli apumtaak inniam mikha aminsaangsik eii.” \rq Matt 23:12; Luk 14:11\rq* \s1 Jisu'n Naipang ngaidiang Rawaan pena \r (Matt 19:13-15; Mk 10:13-16) \p \v 15 Halli mi lekkhat in naipang ngaikha ama koolla rawaan penasik-ah inheiruoi, takkha asiamruoi ngai'n inmu phakhan ranna inleinei. \v 16 Takkha Jisu'n naipang ngaikha ama koolla aleikoiya ati, “Naipang ngaihi kakoolla heiwarasu, inmani kha khaapmaru, Pathian Rengramhi inmani ka-ang ngaisik eii. \v 17 Kei'n inthiangnga kanati, hiwa kadoong naipang ngai angnga Pathian Rengramkha ningkeiluutmak inchu angtik niteii Pathian Rengram luuttheinutun.” \s1 Inchongpa \r (Matt 19:16-30; Mk 10:17-31) \p \v 18 Jihudi lamkakei inkhat in aheirakel, “Katha karu, hektik kaboi ringkhuo mutheinasik angme kei'n kathosik?” \p \v 19 Jisu'n amadiang ati, “Angjarra katha ninatime?” “Tuteii katha ommu Pathian eleiya. \v 20 Pathian chongpekha najetbo: ‘Zool-inthai thomaro, mi thatmaro, inruup thomaro, mi ngaikha rilsemaro, nanu napa kayaro,’ ” \rq Suok 20:13,14; Innidan 5:18,19\rq* \p \v 21 Ama'n aheimasang, “Hiwa chongpeii rakip ngaichu naipang ka-elai inphut kahongjuijeii.” \p \v 22 Jisu'n hiwangai ajet phakhan ama diang aleitipi, “Nang in nathosik chuonkhat laom, naneinaak rakip juor inlang sara ngaidiang sempiro, nang in marwaan ramma na-inchongsik eii, halli heikirnook inlang kanuk najuiro.” \v 23 Takkha ama'n hiwa ajet phakhan amalung leihoimak, ajarchu ama inchongthei mi eii. \p \v 24 Jisu'n amadiang ahei enna ati, “Inchong mi ngai'n Pathian Rengram luutsik hi angtuk intakme. \v 25 Ajarchu inchong mi'n Pathian Rengram kaluutsik neek achu Salaileem in simphoi kuorra kaluutsik abeiwiai.” \p \v 26 Khawa kajet mi ngai'n amadiang inti, “Hale atume ringna kamusik?” \p \v 27 Takkha ama'n ati, “Miring ngaisik-ah ka-ethei makkha, Pathian diangchu ethei eii.” \p \v 28 Khale inruoiya Peter in aheiti, “Enro, keini'n kin inn kinmathaanna nang nanuk kinnajuijei.” \p \v 29 “Oh,” Jisu'n inmani diang aheiti, “Kei'n nangnidiang inthiangnga kinnati, atu ka-ang in a-inn, anumei, a-u ngai emakli anu apa halli asa ngai Pathian Rengram sik-ah ning mathaan inchu \v 30 atuunna ringkhohin kataamma amusik khat-um kahongsik pha-ah hektik kaboi ringna inmusik eii.” \s1 Jisu'n Athisik jarra Woithum Huuina Iril. \r (Matt 20:17-19; Mk 10:32-34) \p \v 31 Khawa suoli Jisu'n asiamruoi soomleini ngaikha akoisuok ah inmani diang aleiti, “Enru! eini'n Jerusalem tiang nisisik eii, halli Pathian chong kachoi ngai'n Miring sapa chungnga inleimajia rakipkha kajuotungsik ejei. \v 32 Tichu ama kha zaatlop ngaidiang inpesik eii, halli ama kha innui puisik eii, injak inpesik eii, halli inmachinthuonsik eii. \v 33 Inmani'n ama kha inwuok ah inthatsik, halli ama kha nithum huuini ahongring nooksik eii.” \p \v 34 Takkha asiamruoi ngai'n chong ngaihi iteii leijetmu, khat-um hiwa irilsuok chong ngaihi inmani sikbeiya inthuuk ejarra, angtiname tikha inmani'n leijetmu. \s1 Jisu'n Bukani Mitkacho Mindamna \r (Matt 20:29-34; Mk 10:46-52) \p \v 35 Halli Jisu'n Jericho aheinei phakhan, Bukani mitkacho inkhat lamsirra in-ongnga leiom. \v 36 Halli ama'n mipui sirasa ajet phakhan, ama'n “angjarrame tia alei rakel?” \p \v 37 Inmani'n amadiang inleiti, “Nazareth Jisu kha eii kasihi,” \p \v 38 halli ama'n ahongkheek, “Jisu! David sapa, kei naminriangro!” \p \v 39 Halli amatiang kaom mi ngai'n omchianro tia ranna inleinei, takkha kheella ahongkhek nook, “David sapa! kei naminriangro!” \p \v 40 Halli Jisu'n a-ngirra, mitkacho pakha amadiang heiruoinasik-ah chong aleipeii, halli ama'n ahong naiphakhan, amadiang aleirakel, \v 41 “Angme nang in keidiang ninna minthozoot?” \p ama'n aleiti, “Pumi,” “Kei kamit kamuzoot nookjei.” \p \v 42 Halli Jisu amadiang aleiti, “Namit kha kamu etaro! nang inngamna khan inamidam ejei.” \p \v 43 Khawapha takkhan amitkha aleimuwa Pathian minpaak ah Jisu nuk aleijui, mi rakip in khawa inmupha khan Pathian kha inmani'n inleiminpaak. \c 19 \s1 Jisu li Zacchaeus \p \v 1 Jisu'n Jericho rakaanna aleisi. \v 2 Khawa khan araming Zacchaeus inti pasal inkhat aleiom, ama kha rampar kakhoom kalok khat-um inchong mi inkhat kha alei eii. \v 3 Ama'n Jisu kha tume tihi ajetzoot jarra alei enzoot, takkha amahi mi inniam alei eii, khat-um mipui katamtak in inlei-uum jarra Jisu kha leimu matormak. \v 4 Khale inruoiya ama'n Jisu kha amuzoot jarra inmani matiang ataanna Jisu'n rakaannasik lamkhan theibajil kuung kha aleikalla aleiom. \v 5 Jisu'n khawa muunkha hongtung phakhan, chungtiang ahong enna aleitipi, “Zacchaeus innoottheiya juochumro awini kei'n nangna innna kaomsik eii.” \p \v 6 Khale inruoiya ama'n innoottheiya ajuochumma karok tak ah Jisu kha aleidonna, inntiang leiruoijei. \v 7 Halli mi rakip in inmupha khan, inraya ah nemnum inleiti “Hiwa mihi manu karoonpa inna khuol mi ka-esik asijei!” \p \v 8 Zacchaeus in a-ngirra Pumi diang aheiti, “Rangairo karu! Kei kaneinaak herkhat hi sara ngaidiang kapejei, halli kei'n mi ngai neinaak maleisei kathoa kaleidel ngai leisuok inchu tum mili kheella kapekir nooksik eii.” \p \v 9 Halli Jisu'n amadiang aheiti, “Awini hiwa innsuung hin Sanminringna juotuungjei, tichu ama hium Abraham phungrui eii. \v 10 Ajarchu Miring sapa kajuohi akamangngai kaentok khat-um kasanringsik kajuo eii.” \rq Matt 18:10\rq* \s1 Minas Soom jarra Minkhena \r (Matt 25:14-30) \p \v 11 Halli inmani'n hingai rakip inrangai phakhan, Jisu'n Jerusalem aheinaiya hiwa minkhinahi aleirilpinook, halli Pathian Rengram hi atuuntak juosik angjei tia inmani'n inleingaidon. \v 12 Khawa jarra Jisu'n ati, “Miring inkhat kalokthei choun karoon inkhat aleiom halli ama'n Reng inkhat inchangnasik ah ram kalaaktak inkhat ah aleisi, reng changsuoli inntiang hongkir nooksik tia aleingaidon. \v 13 Halli ama'n asuok soom ngaikha akoiya Minas soomhi inmani diang aleipei, halli inmani diang ati, ‘Hiwa Minas hi kaheikir maklaiseng nangni'n hiwahi leiminweiru.’ \v 14 Takkha amahi ami ngaitak in enzootmuwa ama nuk ah taangwa ngai inleiminsiya ‘Hiwa mipa hi keini reng ka-esik hi manuommung katisik ah inleiminsi.’ ” \p \v 15 “Halli mipa kha reng eya aheikir jei, ama'n Minas hi angjetme inleiminwei ennasik-ah asuok ngaikha ama koolla heiwanasik-ah chong aleiminpeii. \v 16 Halli mansakhet suokpa khan ama koolla aheiwa ah ati ‘Karu, nang i-napeii Mina inkhat in Mina soom kaleiminweijei.’ \v 17 Halli ama'n ati, ‘Thajei’ ‘Akatha suokpa! Ajarchu nang in kasiinteii chuonna ngamna katha na-e jarra, khuopui soom karoon etaro.’ \v 18 ‘Inni huuina suokpa khan heiwa ah ati, Karu, nang mina inkhat in Mina ra-nga kaleiminweijei.’ \v 19 Halli amadiang um ati, ‘Nang um khuopui ra-nga karoon etaro.’ \v 20 ‘Suok inkhat innum heiwa ah ati, Karu, puonna kakhit rep ah kida nang Mina kha hin omjei. \v 21 Kei'n nangkha kanachi ajarchu malung kathamak na-eii, nang nata ka-emak nang in nalei khat-um na i-wormak kha nang in narakhool.’ \v 22 Ama'n suokpa diang ati, ‘E suok kathamak! nang inrilsuok chong in chongtanna kananeisik! kata ka-emak kha kalei, khat-um ka i-wormak kha karakhool tia kei kamalung kathamak hi nang in nalei jetjei. \v 23 Kha e-inle angjarra nang in kei Mina hi nilei minwei makme? Naleiminwei inchu kei'n kaheikir phakhan Mina niminwei khale inruoiya juoleimak ningngabe?’ \v 24 Halli khawa khanna kangir ngaidiang aleitipi, ama diangnga kaom ‘Mina hi kasut inlang, Mina soom kanei suokpa diang peru.’ \v 25 Halli inmani'n ama diang inti ‘Karu, ama chu Mina soom aneijei!’ \v 26 ‘Kei'n nangnidiang kanati,’ ‘katamma kaneipa diang kheella inpesik eii, takkha i-teii kaneimakpa diang chu i-nei lekteii khaum inleidelsik eii. \rq Matt 13:12; Mk 4:25; Luk 8:18\rq* \p \v 27 Takkha keihi inmani chungnga in-reng kanamin ezootmak kei nanhalpui mi ngaikha heiruoi inlang kamaikuungnga thatru!’ ” \s1 Jisu'n Maika-arra Jerusalemma Iheiluut \r (Matt 21:1-11; Mk 11:1-11; Jn 12:12-19) \p \v 28 Hiwa arilsuoli Jerusalem tiang Jisu'n ma sa-ah aleisi. \v 29 Halli ama'n Olives chingbung koolla kaom Bethphage li Bethany ahongnai phakhan, asiamruoi inni diang hintipili ma minsa-ah aleitir, \v 30 “Ningma ah kaom khuo khan siru khat-um ningluut phakhan, tuteii in inlachuongmak salungdai teii inthungnga kaomkha muningte, suut inlang hin juoruoiru. \v 31 Halli tu ka-ang mi'n nangnidiang salungdai hi angsik-ah ningsuutme tia innarakel inchu, nangni'n hin tipiru, Karu sik\f + \fr 19:31: \fr*\fq Karu \fq*\ft emakli \ft*\fqa amapupa,\fqa*\f* ah arei om.” \p \v 32 Khale inruoiya inmani'n insipha khan Jisu'n irilpi angnga injuomujei. \v 33 Halli inmani'n salungdai teii kha insuutpha khan amapupa'n aleiti, “Angsik ah ningsuutme?” \p \v 34 Inmani'n inleimasang, “Karu diang arei ompiya eii.” \v 35 Inmani'n salungdai kha Jisu diang inheiruoi, Inpuondiar kha salungdai chungnga indaap ah Jisu kha inleiminchuong. \v 36 Jisu'n achuongnga aheiwa phakhan, inmanin gai'n inpuon ngaikha lamma inleithapi. \p \v 37 Ama'n Olives chingmuol makheiya juochumma Jerusalem ajuonai phakhan, anuk kajui mipui rakip in Pathian chountho kalokkha inleimu phakhan inkheek ah inleiminpaak ah inti, \v 38 “Pumi ramingnga kajuo Renghi rawaan katha eii! marwaanna kadai erase halli lurna kha insaangkhet erase!” \rq Minpkla 118:26 \rq* \p \v 39 Halli mipui karra Pharisee lekkhat in inti, “Karu,” “Nasiamruoi ngaihi omchian nasik ranro!” \p \v 40 Ama'n aleimasang, “Kei'n nangnidiang kitihi eii, inmani'n inomchian inchu, hiwa lung ngai'n inhongkheek sik eii.” \s1 Jisu'n Jerusalem sik ah I-chap \p \v 41 Jisu'n Jerusalem khuopui aheinai phakhan, ama'n amuli aleichappuiya ati, \v 42 “Nang in awini nikhuo hin kadai munasik chuon nalajet limbe! takkha atuunchu nang in munutinjei! \v 43 Ajarchu nachungnga hiwa ka-ang nikhuo ngaihi asuoksik eii, khawakha e-inchu nang inhalpui ngai'n rakul bool-inta nangkha nakahin inta araki miliya nangkha innakhumsik eii. \v 44 Halli nang khat-um rakul sungnga kaom nang mi ngaikha innathasik eii, halli rakul suungnga kaom lung inkam ngaikha inmani'n minkamma danunujei, ajarchu Pathian in nangni kanasan ajuolai khan leijet makchujei!” \s1 Jisu'n Biak-inn Iminthiang \r (Matt 21:12-17; Mk 11:15-19; Jn 2:13-22) \p \v 45 Halli Jisu'n biak-inn aheiluut ah neinaak kajuorngai khat-um karachuo ngaikha kapuutsuok aleiphut ah, \v 46 Inmani diang aleiti, “Hinthoa Pathian chongnga injiajei, ‘Kei biak-inn chu Pathian nina mun esik eii.’ Takkha nangni'n inruup ngai inthupna mun ningminchangjei.” \rq Isa 56:7; Jer 7:11\rq* \p \v 47 Khat-um Jisu'n biak-inna nisuo rakip aleiminchu, thiampu kalian, Dan karu khat-um mipui lamkakei ngai'n ama kha thatnasik-ah inlei-ensui. \rq Luk 21:37 \rq* \p \v 48 Takkha inmani'n iteii thomator nasik lam leimumu, ajarchu mipui'n ama chongril kha katha tak ah inleirangai. \c 20 \s1 Jisu Matorna jarra Rakelna \r (Matt 21:23-27; Mk 11:27-33) \p \v 1 Nisuokhat Jisu'n biak-inna mipui diang iminchu khat-um chong kahoi arilla aleiom phakhan, thiampu kalian ngai, Dan karu ngai khat-um katar ngaikha inheiwa-ah \v 2 Jisu diang injuoti, “Keini diang heitiro, ang ranak naneiya hiwa ngaihi nithome? Emakli tume hiwa thonasik-ah ranak kanapeii?” \p \v 3 Jisu'n inmani diang aleimasang, “Kei innum nangnidiang rakelna naneikate, keidiang heitiru, \v 4 John'n baptism imintho kha, Pathian diang makheiya kajuobe emakli manmasi makheiya kajuobe?” \p \v 5 Halli inmani karra inbiakna inneiya inleiti, “Eini'n ‘Pathian diang makheiya’ niti inchu, ama'n natite halle ‘angjarra amakha ningngamna makme?’ \v 6 Halli ‘Eini'n minring makheiya eii’ niti innum mipui'n eini kha lungnga innadeeng thatsik eii, ajarchu mipui'n John hi Pathian chongkachoi inkhat eii tia inlei.” \v 7 Khawa jarra inmani'n “Humakheiya kajuome jetmung tia inleimasang.” \p \v 8 Halli Jisu'n inmani diang aleimasang, “Ang ranak kaneiya hiwa ngairakip kithome kei innum nangnidiang tinuning.” \s1 Rahuon Kangaak ngai Minkhina \r (Matt 21:33-46; Mk 12:1-12) \p \v 9 Halli Ama'n hiwa chong minkhi nahi mipui diang karil aleiphut: “Apha inkhat-ah theibombil katho miring inkhat aleiom, rahuonkha chuon katho mi ngaidiang aminhuumma apha kasoot taksik-ah aleisi. \rq Isa 5:1 \rq* \p \v 10 Theibom rakhoolpha ahongtungnga ama'n suok inkhat rahuon katho mi ngaidiang ramparman kalei aleiminsi takkha rahuon katho mi ngai'n suokpa kha inleiwuok-ah iteii minchoi lekleiya injuominkir. \v 11 Halli ama'n suok inkhat aleiminsi nookjei, ama kha-um inwuok ah jakna kaomthei omchanna inrachaak ah kut karuok-ah inhongmin kirnookjei. \v 12 Khawasuoli inthum changna suok kha-um aleitir, inmani'n ama kha kase-ah inwuok-ah inleidenjuon. \v 13 Khawa khan rahuon mapu pa'n ati, ‘Angme kei'n kathosik? Kasapa kiminriang inkhat beihi kaminsi inchu inmani'n ama hi kaya inte!’ \v 14 Takkha rahuon katho ngai'n amakha inmupha khan, inmani inkhatli inkhat inlei inti, ‘Hiwahi inluo kaluoksikpa kha eii, ama changsik kasuokkha einita enasik-ah eini'n amahi thattui!’ \v 15 Inmani'n amakha inthat-ah halli akaluong kha rahuon raaltiang inleideengjuon.” \p “Jisu'n aleirakel, angme rahuon mapupa in inmani diang athosik?” \v 16 “Ama'n heiwata rahuon kangaak rakip ngaikha thatta, halli rahuon kha aleiilaak rahuon kangaak inkhat diang apesik eii,” \p Mi ngai'n hiwahi injet phakhan, inmani'n inleiti, “Acha inchu hiwahi kasuok emarase!” \p \v 17 Jisu'n inmani diang ahei enna aleiti, “Angme, inthiang chong in iti? \q1 ‘Inn kasak ngai'n anemna ommakjei tia indeengjuon lungkha \q2 akilla kaom nemna kaomkhet lungkha ahong eii.’ \rq Minpkla 118:22\rq* \m \v 18 Khawa lungchungnga kajuota miring rakip in alek alek ah inkoisik eii, halli khawa lung inn atu ka-ang diang ajuodeeng inchu ama kha rahut inchangsik eii.” \s1 Rampar Pesik jarra Chongrakelna \r (Matt 22:15-22; Mk 12:13-17) \p \v 19 Khawapha takkhan thiampu kalian ngaili dan karu ngai'n Jisu kha surnasik inleingaidon, ajarchu inmani'n hiwa minkhina rilsena chonghi inmani diang eii tia inleijet, takkha inmani'n mipu kha inleichi. \v 20 Khale inruoiya inmani'n Jisu kha inmaruongnga chong rakel li surra, waikaroonpa li ranak kanei ngai kutchungnga peinasik inmani'n sialla inracho akatha inleem mi lekkhat Jisu kaensuisik inleiminsi. \v 21 Kaensui ngai'n Jisu diang inleiti, “Karu, nangchu kadik khat-um katuunna naminchu halli mi-um khoithen makche, takkha Pathian lungdou katuun kha naminchu tihi keini'n kijet. \v 22 Keini'n Caesar diang rampar pesik hi Dan khan koibe koimakbe?” \p \v 23 Takkha Jisu inmani ngaidon kathamak kha aleijet ah inmani diang aleiti, \v 24 “Dangkapum kha naminmuro, khawa khan atu ramil omme?” \p Inmani'n inti, “Caesar's.” \p \v 25 Jisu'n inmani diang ati, “Caesar takha Caesar's diang peru, halli Pathian takha Pathian diang peru.” \p \v 26 Inmani'n mipui karra achongrilla Jisu kha leisur matormu, takkha ama masang nakhan inleingak ah inmani'n rilsik leijeitmuwa inomchianjei. \s1 Kathi makheiya Hongringna jarra Rakelna \r (Matt 22:23-33; Mk 12:18-27) \p \v 27 Khawa khan kathi makheiya kahongring ommak kati Sadducees lekkhat Jisu diang inheiwa ah injuoti, \rq Chuon 23:8\rq* \p \v 28 halli inmani'n Jisu diang inleirakel, “Karu, Moses Dan in keini sik-ah aleimajia, ‘Atu ka-ang a-u inkhat numei leineiya asa omleiya a-upa athi inchu anaipa'n anumei kha neita a-upa sik-ah sa aneipi sik eii. \rq Innidan 25:5\rq* \p \v 29 Ulenai sari inleiom, upapa khan numei aneili sa neileiya athijei. \v 30 Halli inni huuinapa'n aneinookjei, \v 31 khat-um inthum huuinapa innum aneinook jei, hiwa angnga sari ngai'n innei wiak ah sa neileiya inthiwiakjei. \v 32 Khawa suoli numeisanu um athijei. \v 33 Kha e-inle kathi makheiya hongringni khan numeisanu kha atu numei esik me? Ajarchu numeisanu kha mi sari numei alei ejei.” \p \v 34 Halli Jisu'n inmani diang aleimasang, “Atuunnna khangnga sa ngachu inn innei khat-um inn neisik-ah azootpi. \v 35 Takkha kahongsik khang khat-um kathiya inphut ringna kamusik rahoi ejei tia inlei mi ngai khachu inn neinunu khat-um inn kanei ti omnunijei. \v 36 Ajarchu inmani kha woikhat thinunujei, ajarchu inmani kha marwaan tirton ngaile in-angjei, halli thiya inphut karing sa ngaikha in-e jarra Pathian sangai inejei. \v 37 Khawa jarra Moses innum, ‘Abraham Pathian, Isaac Pathian, khat-um Jacob Pathian tia’ akoilai khan kathi rakip inhongringjei tia Pumi jarra suulbuklai kaangna larik munkhan inthiangnga amalarjei. \rq Suok 3:6 \rq* \p \v 38 Khawa jarra amahi kathi Pathian emak takkha akaring Pathian eii, halli mi rakip in amadiang ringna inmusik eii.” \p \v 39 Dan karu lekkhat ngai'n inhongmasang, “Karu, katha ah namasangjei.” \v 40 Khawa makheiya inmani'n inngam hiaiya Jisu diang iteii leirakelzoot mujei. \s1 Messiah jarra Rakelna \r (Matt 22:41-46; Mk 12:35-37) \p \v 41 Takkha Jisu'n inmani diang aleiti, “Angtho thoa Christa hi nangni'n David phungrui eii ningtime? \v 42 Tichu David tak in ati Minpaakla larik ah, \q1 ‘Pumi in kei ka Pumi diang ati: \q2 kei kakut changtiang in-ongro, \rq Minpkla 118:22\rq* \q2 \v 43 Kei'n ninhalpui ngaikha naketouna kaminchang makleiseng.’ \m \v 44 David innum ‘Pumi’ ; tia akoi inle, angtho thoa Messiah hi David's sapa eniame?” \s1 Jisu'n Dan Minchuna jarra Chongmakaina \r (Matt 23:1-36; Mk 12:38-40) \p \v 45 Khale inruoiya mipui'n inrangaiya inom phakhan Jisu'n asiamruoi ngaidiang aheiti. \v 46 “Dan karu ngai makheiya insingtheiru, songkol inchuol inlukzoot, halli phaisungnga chubei inthosik kamanuom, Synagogue ngaikhan in-ongna kathakhet kakadang, mipui bubakna karra in-ong mun kahoikhet kakadang ngaikha in eii. \v 47 Inmani'n Chuulmei ngai innle-lei inkasut, halli aomchan kathoa kasoot ah Pathian kani, inmani ngai poongna kha kheella asedoomsik eii!” \c 21 \s1 Chuulmeinu Kutchoi \r (Mk 12:41-44) \p \v 1 Khat-um Jisu'n ahei enphakhan inchong ngai'n biak-inn sialkok ah kutchoi inpe ngaikha aleimu. \v 2 Ama'n chuulmei saranu innum sumsenpum inni ileimachun kha aleimu. \v 3 Ama'n ati, “Kei'n inthiangnga natipikate, hiwa ngai chungnga sara chuulmeinu'n kheella apei. \v 4 Tichu Pathian kutchoi penamunna nang ningai rakipchu ning innei chungnga inliak ningpe eii, takkha hiwa chuulmeinu inchu sara e-innum ama ringnasik-ah inei rakipkha i-pe eii.” \s1 Jisu'n Biak-inn Koinasik jarra Irilpi \r (Matt 24:1,2; Mk 13:1,2) \p \v 5 Halli hiwa lung katha ah insak biak-inn hi angtuk enzoot kaomme khat-um Pathian diang inpei kutchoihi angtuuk enzoot kaomme tia biak-inn jarra asiamruoi lekkhat in inleiril. Halli Jisu'n ati, \v 6 “Nangni'n ning i-mu rakip ngaihi, lung inkhat chungnga inkhat inkamhi chiamleiya danuni; halli lung rakip minchiam leiya damaknasik apha kha laheiwasik eii.” \s1 Poongna Raalna kapeii \r (Matt 24:3-14; Mk 13:3-13) \p \v 7 Halli inmani'n inleirakel, “Karu, hiwahi angtik ah kasuoksikme, khat-um hiwa hongsuoknasik angkachang jettheina omsikme?” \p \v 8 Jisu'n inmani diang aleiti, “Tuteii mi'n nangnikha lamleiiya naruoi maknasik inringtheiru, ajarchu mi angjet in kei karamingnga hong inta intisik, kei Christa ka eii, halli aphakha juonaijei intisik eii. Takkha nangni'n inmani nuk juimaru. \v 9 Halli nangni'n raal khat-um raalthang ningjet phakhan chimaru, hingai rakip hi ahongsuok masasik eii, takkha aheknachu la-enuni.” \p \v 10 Ama'n inmani diang aleiti, “Zaat inkhat chungnga zaat inkhat, han rengram inkhat chungnga rengram inkhat in raal inlathosik eii, \v 11 amun rakip ah rinook ka-ngar, bukawaang, khat-um nanasatna angjet ahongsuoksik, han chikaom omchan inlak marwaanna inphut alasuoksik eii. \v 12 Takkha hiwa ngaihi suokma ah inmani'n nangni kha nasur inta narachaaksik, halli nangni kha innalaminpoong sik, nangni kha synagogue ngaikhan naruoi inta halli mikhumna-ah nadasik, halli kei raming sikbeiya reng ngaili waikaroon ngai maikuungnga innarouisik eii. \v 13 Hiwa phahin ejei nangni'n chong kahoi sik-ah sakhi ning inchangnasik. \v 14 Apha kha hongtung maklai nangni'n angme kamasangsik tia ningmalung leimindongmaru. \rq Luk 12:11,12 \rq* \p \v 15 Tichu nangni'n ning inhalpui ngai'n iteii nalouthei maknasik kei'n nangni diang lungsing lungwar kanapesik eii. \v 16 Nangni ngaihi ningnu ningpa, ning-u ningnai, ning indiang inwaipui, khat-um ningsappui rakip ngai'n inna-enhalsik eii, halli mi lekkhatchu inmani'n thina um inlapesik eii. \v 17 Kei kajara mi rakip in nangnikha naenzootnunu. \v 18 Takkha naluwa samramol inkhat um mangtheinuni. \v 19 Nangni deiraat nakhan ringna ningmusik eii. \s1 Jisu'n Jerusalem Kakoisik jarra Irilpi \r (Matt 24:15-21; Mk 13:14-19) \p \v 20 “Takkha nangni'n Jerusalem kha raalmi ngai'n inkahiin ningmu phakhan, jetru amangnasik apha anaijei. \v 21 Khale inruoiya Judea suungnga kaom mi ngaikha ching ngaikhan taanrasu, khat-um khuopui suungnga kaom mi ngai kha-um suokrasu, halli asir apangnga kaom khuo ngai innum khawakhan heiluut khai marasu. \v 22 Ajarchu inthiang chongnga injia rakip ‘Huui tungnasik ah rachaakna nikhuo’ ngaikha ejei. \rq Hos 9:7 \rq* \p \v 23 Angtuk poongna khame khawa phakhan naikawon khat-um naidoong kanei numeisa ngaisik! Tichu hiwa ramhi poongna'n asipsik halli Pathian raangna kha hiwa mi ngaidiang omsik eii. \v 24 Mi lekkhat kha chemma inthisik eii, mi lekkhat kha raal ringnga suur inta zaat rakip diang inruoi sik eii, halli zaatlop ngai phakha hekmak laiseng Jerusalem hi zaatlop ngai'n ketouna inminchangsik eii. \s1 Miring Sapa Juonasik \r (Matt 24:29-31; Mk 13:24-27) \p \v 25 “Khawasuoli kani, tha, arsi rakipdiang omchan inlak nimusik, halli manmasituol tuipui inruungrasa khan chinale inlaina suokta zaatle phungngai chungnga poongna raalna suoksik eii. \rq Ezek 32:7; Jer 2:31; Chonglar 6:12,13 \rq* \p \v 26 Manmasituolla kasuok rakip en-inta miring rakip malunghi kachi'n sipta injuopursik eii, han lairalaak ah ranak rakipkha minnik sik eii. \v 27 Halli Miring sapa kha suumphai chungnga ama ranak ngarna khat-um lurna kajuokha ninmusik eii. \rq Innidan 7:13; Chonglar 1:7\rq* \p \v 28 Hiwa rakip hongsuok phakhan, inthei inlang chungtiang enru, ajarchu nangni sanminringna nikhuo kha ajuonai jei.” \s1 Theichang Kuungnga inchuna \r (Matt 24:32-35; Mk 13:28-31) \p \v 29 Halli inmani diang chong minkhina aleirilpi: “Theichang kuungli thingkuung ngaidiang enru. \v 30 Hiwa ngai'n adoon hongpha khan kholum hongnaijei tia nangni'n ningmuli ninjet. \v 31 Khawa kha angnga, nangni'n hiwa chuon kasuok ngairakip ningmu phakhan Pathian Rengram juonaijei tihi jetru.” \p \v 32 “Kei'n inthiangnga kanarilpi, hiwa chuon rakip ngaihi huui tungmak laiseng atuunna mi ngaihi thinunu. \v 33 Marwaan khat-um nuoipilchung hi lamang sik, takkha kei kachongngai hichu angtik niteii mangtheinuni. \s1 Iringchakru \p \v 34 “Kabak ka-in, ju-inrui, tuunlaiya omchan kathamak khan ningmalung peluut maknasik khat-um khawa nikhuo kha changkachim angnga ningchungnga jetlei theileiya chimmak nasik-ah nangni'n inringchakru. \v 35 Ajarchu khawa nikhuoni kha manmasituol pumpuiya kaom mi rakip diang kalasuoksik eii. \v 36 Ajuo kasuoksik poongna rakip ah inkhitmak khat-um Miring sapa kekuungnga nangni'n ningngir matornasik apha rakip ah kadei karaat e-inlang nichakru.” \p \v 37 Nisuo rakip ah Jisu'n Biak-inna aleiminchu, takkha zaanpha khanchu Olives chingkhan asiya ajuoriak kachak. \rq Luk 19:47\rq* \p \v 38 Halli ziingtiang rakip chu mipui in biak-inna ama chongril karangaisik-ah inheiwa. \c 22 \s1 Jisu Thatnasik ah chongminsuuk \r (Matt 26:1-5; Mk 14:1,2; Jn 11:45-53) \p \v 1 Chol inchelmak waipool bakna kahoi tia inkoi Rakaanna kahoi phakha hongnaijei. \v 2 ‘Khale inruoiya thiampu kalian khat-um Dan karu ngai'n Jisu kha angtho thoa thatsikme tia ruuk ah inleiensui, takkha inmani'n mipui kha um inleichi. \s1 Judas in Jisu Kajuorsik ah Ileizoot. \r (Matt 26:14-16; Mk 14:10,11) \p \v 3 Seitan in Judas Iscariot inti asiamruoi soomleini ngai karra inchel amadiang aleiluut. \v 4 Khale inruoiya Judas in thiampu kalian ngai khat-um biak-inn kangaak kalok kalian ngaidiang asiya Jisu kha angtho thoa nangnidiang kanapesikme tia inlei inbiak. \v 5 Inmani'n ama kha inleirokpui halli sial penasik ah inlei inzootna. \v 6 Judas in aphakacha enna mipui ngai minjetleiya inmani diang Jisu penasik aleizootpi. \s1 Jisu'n Rakaanna Kahoi Bubak nasik ah Insuukna \r (Matt 26:17-25; Mk 14:12-21; Jn 13:21-30) \p \v 7 Khawa makheiya chol inchelmak waipool bakna nikhuo, tichu rakaanna kahoi sik-ah keelngamteii inthatnasik nikhuo kha hongtungjei. \v 8 Halli Jisu'n Peter li John diang hin tipiya aleitir, “Si inlang rakaanna kahoi bu kha eini baksik-ah juominsuuktaru.” \p \v 9 Halli inmani'n Jisu diang inheirakel, hunme keini'n minsuuknasik nimanuom? \p \v 10 Ama'n aleimasang, “Nangni'n khuopui suungnga ningsi phakhan, miring inkhat beella tui choiya kaheiwa inkhat intongpui ningte, ama kha jui inlang aluutna innkhan juoluutru, \v 11 halli khawa inn mapupa diang tipiru, ‘Karu'n hongti, kei kasiamruoi ngaile Rakaanna kahoi bu kinbaknasik inn kha hunme?’ \v 12 Ama'n chung-inn khan inndunglai kaloktak angrakip indoon dimma kaomkha namingmute, khawa khan leiminsuukru.” \p \v 13 Inmani'n ang rakip Jisu iti angnga inleimujei, halli inmani'n rakaanna kahoi bu kha inleiminsuuk. \s1 Pumi Zaansak Minsuuk \r (Matt 26:26-30; Mk 14:22-26; 1 Cor 11:23-25) \p \v 14 Khat-um apha juotung phakhan, Jisu'n khamtuolla ama tirton ngai khale inlei in-ong, \v 15 Ama'n inmani diang aleiti, “Kei'n kapoongnasik hongtung ma-ah hiwa Rakaanna kahoi bubaksik hi kamanuom theijei. \v 16 Ajarchu kei'n kanati, Pathian Rengram kha juotung maklaiseng kei'n bakkhai nuningjei.” \p \v 17 Halli Jisu'n rabing kha aleiya Pathian diang minpaak ah ati, “Hiwahi lei-inlang nangni karra semru. \v 18 Ajarchu kei'n nangnidiang kanati, atuunna inphut Pathian Rengram kha juotung maklaiseng hiwa theibomju hi kei'n inkhai nuningjei.” \p \v 19 Halli ama'n waipool kha aleiya Pathian minpaak ah halli akatherra inmani diang hin tipiya aleipeii, “Hiwahi nangni sik-ah kinpesuok kei kapumtak kha eii, hiwahi kei ningna ngaidonnasik ah thoru.” \v 20 Khawale in-angnga waipool kha inbak suoli rabing kha aleiya aleiti, “Hiwa rabinghi nangni sikbeiya akasar kei thisen makheiya inzootna kathar kha eii.\f + \fr 22:20: \fr*\ft Larik lekkha ah chu Jisu iti ching hi hapmu, \ft*\fqa Hiwahi kei kapum kha eii \fqa*\ft alam 19 halli 20 raja um eii.\ft*\f*” \rq Jer 31:31-34\rq* \p \v 21 “Takkha, enru! kei kanajuorsik mipa kha keile khamtuolla kin omsuom! \rq Minpkla 41:9\rq* \p \v 22 Miring sapachu Pathian izoot nuoiya athisik eii, takkha ama kajourpa khachu angtuk poongna kaesikme!” \p \v 23 Halli inmani karra inlei inkel, atukhame hiwa kathosik. \s1 Chungkanung Esik jarra Murruolsiak \p \v 24 Halli inmani karra tume kalokkhet tijarra inmani'n murruolsiak inleitho. \rq Matt 18:1; Mk 9:34; Luk 9:46\rq* \p \v 25 Jisu'n inmani diang aleiti, “Zaatlop reng ngaichu ami ngai chungnga ranak kanei khat-um waikaroon ngai in eii, ‘Mipui ngai sap kin eii inmani'n inleiti.’ \rq Matt 20:25-27; Mk 10:42-44\rq* \p \v 26 Takkha nangnidiang chu etheinuni, khaneek achu, nangni karra kalokkhet pa'n naipang khet angrase, halli lamkakei pa'n suok ka-ang erase. \rq Matt 23:11; Mk 9:35\rq* \p \v 27 Tichu atukhame akalokkhet, kabaksik-ah in-ongpa khabe, emakli nangni sepa kanathopa khabe? Halle kabaksik-ah in-ongpa kha emak niabe, takkha keichu nangni sepa katho inkhat kha ka eii.” \rq Jn 13:12-15\rq* \p \v 28 “Nangni ngaihi ning eii kei poongna rakip ah kanahong deipui. \v 29 Halli Kapa'n kei diang wairoonnasik ranak i-nape angnga, kei innum nangnidiang khawa angnga kanapesik eii. \v 30 Nangni'n kei Rengramma kei khamtuol khan kabak ka-in ning esik eii, halli nangni'n reng in-ongna munna in-ong ningta Israel zaat soomleini chungnga wai ningroonsik eii. \s1 Peter in Jisu Zootmaksik jarra Jisu'n Iril \r (Matt 26:31-35; Mk 14:27-31; Jn 13:36-38) \p \v 31 “Simon, Simon! rangairo! Seitan in nangni ngaihi leikanei pa'n gehu li gehu rasi ikhoithen angnga nangni ngai um nakhoithen nasik inzootpijei. \v 32 Takkha, Simon, kei'n nang ngamna kha mangmak nasik ah Pathian kananipi, halli nang in namalung nathuulnook phakhan, na-u nanai ngamna kha mincheetro.” \p \v 33 Ama'n Jisu diang aheiti, “Pumi, Kei'n nangle mikhumna khat-um nangle kathisik-ah ka-inringchak ah kaomjei.” \p \v 34 Jisu'n aleimasang, “Peter, kei'n kanati” “Awini zaan woithum kei nazootmong natimak laiseng arkhong kha khuongnuni.” \s1 Sialkok, khouchou halli Chem \p \v 35 Khale inruoiya Jisu'n ama siamruoi ngaidiang aheiti, “Kei'n sialkok, khouchou emakli kekok choileiya kanaminsi phakhan, ang ning-insam ame?” \p “Iteii insam mung” tia inmani'n inleimasang. \rq Matt 10:9,10; Mk 6:8,9; Luk 9:3; 10:4\rq* \p \v 36 Jisu'n ati, “Atuunchu” “Tu ka-ang in sialkok emakli khouchuo ningnei inchu choitaru, halli atu ka-ang in chem ningneimak inchu ningpuondiar juor inlang inkhat rachoru. \v 37 Ajarchu Kei'n nangnidiang kanati, ‘Ama kha manu karoon ngai Poongna kha adei’ tia kei kajarra iril Pathian chongkha inthiangnga huui latungsik eii, ajarchu kei kajarra lei-injia rakip kha huui hongtung sikjei.” \rq Isa 53:12\rq* \p \v 38 Halli inmani'n inleiti, “Enro! Pumi hiwahin chem inni om!” \p Halli ama'n inmani diang aleiti,\f + \fr 22:38: \fr*\fq Hiwahin hunjei; \fq*\ft emakli \ft*\fqa Khawa khan hunjei.\fqa*\f* “hiwahin hunjei!” \s1 Jisu'n Olives Chingnga Pathian Ini \r (Matt 26:36-46; Mk 14:32-42) \p \v 39 Halli Jisu'n aheisuok ah Olives chingtiang a-ngai angnga aleisi, halli asiamruoi ngai'n inleijui. \v 40 Ama'n khawamun khan atungli inmani diang aleiti, “Matheemna ah chulmak nasik nangni'n Pathian niru.” \p \v 41 Ama'n lungtum inkhat nideengjuon inkardanna inmani diang makheiya alei inlaak, halli kemurkhup thep ah Pathian aleini. \v 42 Ama'n aleiti “Kapa,” “Nang nalungduo e-inchu, Kei diangnga inphut poongna rabinghi nakhaipiro, takkha kei kalungduo emarase, nang nalungduo erase.” \v 43 Marwaan makheiya Pathian tirton inkhat juominlarra amadiang ranak ngarna aleipeii. \v 44 Khat-um ama'n poongnakhan asipjarra kheella aleini, halli ama rathan kha neipilla thilom kasar angnga aleisar.\f + \fr 22:44 \fr*\ft Leiilaak larik ah achu alam hapmu.\ft*\f* \p \v 45 Halli ama'n Pathian nina makheiya ahong intheili ama asiamruoi ngai koolla aheiwa ah inmanikha inmalung poonghei jarra inleizaalbirra inleiom kha ama'n ajuomu. \v 46 Jisu'n inmani diang aleiti, “Angsik ah ningla zaalme? Inthei inlang matheemna khan namator maknasik Pathian niru.” \s1 Jisu Surna \r (Matt 26:47-56; Mk 14:43-50; Jn 18:3-11) \p \v 47 Jisu'n chong arilla omleitak phakhan, mi katamtak inheiwa ah asiamruoi soomleini karra inchel Judas inti ama'n lam heikeiya Jisu kha juonaiya mazoop sik aleitho. \v 48 Takkha Jisu'n amadiang aleiti, “Judas, Miring sapa hi mazoop nata najuorsik bejei?” \p \v 49 Amale kaom asiamruoi ngai'n angme kasuoksik tihi inleijet phakhan, inmani'n inleiti, “Pumi, keini'n chemma tukjeinungbo?” \v 50 Halli inmani karra minring inkhat in Thiampu kaliankhet suok inkhatpa changtiang kuor aleitukthakpi. \p \v 51 Takkha Jisu'n aleiti, “Hiwahin hunjei!” Ama'n akuor kha katook piya mindampi nookjei. \p \v 52 Khawa suoa Jisu'n Thiampu kalian ngai, biak-inn kangaak, kalok kalian ngai, khat-um katar ngai'n ama kasur inheiwa phakhan inmani diang aleitipi, “Mi kathamak kasursik angnga chem khat-um ramol ningchoiya ningheiwame? \v 53 Kei'n nangnile biak-inna nisuo rakip kaomlai khan nangni'n nasursik thomakchu, takkha nangni'n hiwa thonasik apha ejei ajarchu kaziing in wai roonjei.” \rq Luk 19:47; 21:37 \rq* \s1 Peter in Jisu Zootmakna \r (Matt 26:57,58,69-75; Mk 14:53,54,66-72; Jn 18:12-18,25-27) \p \v 54 Inmani'n Jisu kha insurra Thiampu kaliankhetpa inna inleiruoi, halli Peter in inmanile inkar jenna aleijui. \v 55 Halli inmani'n tuollaidung laiya mei inlathoa inraya ah inlei in-ong, Peter um inmani ngaile alei in-ong. \v 56 Halli suok numeisa inkhat in Peter kha khawa meikoolla in-ong aheimu phakhan numeisanu'n Peter diang ahei enna aleiti, “Hiwa mipa hium Jisule kaomsuom ah eii!” \p \v 57 Takkha Peter in leizootmak, halli “numeisanu diang aleiti, ama kha kei'n jetmong.” \p \v 58 Halli apha lekkha athengsuo nuk miring inkhat in aheimunook ah aleiti, “Nang um inmani karra na inchelnu!” \p Takkha Peter in aleimasang, “Mipa, kei e-mong!” \p \v 59 Phadan inkhat thengnookli miring inkhat innum natheiya aheitinook, “Kadik kha eii hiwa mipa hium Jisu le kaomsuom ajarchu ama hi Galilee mi eii.” \p \v 60 Takkha Peter in aleiti, “Mipa, Kei'n inthiangnga nang etikha jetmong” halli chong arilla omlaitak khan arkhong kha ahongkhuongjei. \p \v 61 Pumi'n ahei inlet ah Peter diang ahei-en, halli Peter in Pumi ileiti chongkha ahongngaidon, “Wini arkhong kha hongkhuong ma-ah nang in kei kha woithum najetmong natisik eii.” \v 62 Halli ama'n asuok ah malung intooktheiya aleichapjei. \s1 Jisu kha Indeii Khat-um Inleiwuok \r (Matt 26:67,68; Mk 14:65) \p \v 63 Halli Jisu kangaak mi ngai'n ama kha inlei innuipui khat-um inleiwuok. \v 64 Inmani'n ama kha amit inkhumpiya inleirakel, “Tunme nang kanawuok? heitiro!” \v 65 Halli inmani'n amadiang rangaizoot kaommak chongkase angjet inleiril. \s1 Jisu Uparup ngaidiang Inleiruoi \r (Matt 26:59-66; Mk 14:55-64; Jn 18:19-24) \p \v 66 Khawasuoli khuo ajuowarra, uparup ngai, thiampu kalian ngai, halli Dan karu ngai intuupna inleineiya Jisu kha chongtanna inna inleiruoiya inleiti, \v 67 “Keinidiang natipiro,” “nang Christa kha naebe?” \p Takkha ama'n aleiti, “Kei'n kanatipi innum, nangni'n ngamna nutun. \v 68 Halli kei'n nangnidiang rakelna kananei innum nangni'n namasang nutun. \v 69 Takkha atuun makhei achu Miring sapa hi ranak kanei Pathian ama kutchangtiang in-ongsik ejei.” \p \v 70 Halli inmani'n rakip in inleiti, halle, “Nang Pathian sapa na-ebe?” \p Ama'n inmani diang aleimasang, “Nangni'n kei ka-ei ningna tijei.” \p \v 71 Halli inmani'n inleiti, “Eini'n iteii sakhi leisik arei ommakjei! ajarchu amur tak-in irilkha eini'n nijetjei!” \c 23 \s1 Jisu Pilate Koolla Inleiruoi \r (Matt 27:1,2,11-14; Mk 15:1-5; Jn 18:28-38) \p \v 1 Mipui ngai'n inhong intheiya Jisu kha Pilate maikuungnga inleiruoi, \v 2 Halli inmani'n ama kha noonkuung inpeiya iheiti, “Keini'n kinjet, ama'n Caesar diang rampar pechamak tia eini mi ngaihi kathamak tiang akeiruoijei halli atheinuo ah Reng Christa ka eii inti.” \p \v 3 Halli Pilate in aheirakel, “Nang Jihudi ngai reng na-ebe?” \p Jisu'n aheimasang, “Nang eti kha ejei.” \p \v 4 Pilate in Thiampu kalian ngaili mipui diang ati, “Kei'n amadiang athamakna iteii mumong.” \p \v 5 Takkha inmani'n kheella inhongkhek ah inleiti, “Ama minchunna khan Judea ramsuungnga kaom mi rakip aminhaangjei. halli ama'n Galilee makheiya aphut ah atuunchu hiwahin aheitungjei.” \s1 Jisu Herod Koolla Inleiruoi \p \v 6 Halli Pilate in hiwajarra ajetpha khan, ama'n aleirakel, “Hiwa mipa hi Galilee mibe?” \v 7 Halli ama'n Herod roonna ramsuung makheiya eii tia aleijet, halli Herod kha-um khawapha takkhan Jerusalemma aleiompiya Pilate in Jisu kha Herod kooltiang aleiminsi. \v 8 Herod in apha kasoottak ah intongpuisik tia ileingaidon Jisu kha amupha khan aleirokthei, ajarchu ama'n Jisu jarra aleijet, halli amadiang makheiya inlak chuon lekkhat ithokha aleimuzoot. \v 9 Khale inruoiya Herod in Jisu diang chong katamtak aleirakel, takkha ama'n leimasangmak. \v 10 Thiampu kalian ngaili Dan karu ngai'n Jisu diang kanathei noonkuung inleipeii. \v 11 Khawa khan Herod khat-um ama raalmi ngai'n Jisu kha kase ah inrilse ah innuipui halli katha puondiar inminluk ah Pilate kooltiang inleiminkirnook. \v 12 Inhaltheiya kaleiom Herod li Pilate kha khawa nikhuoni makheiya inhong inngeijei. \s1 Jisu Thina sik Chongtanna \r (Matt 27:15-26; Mk 15:6-15; Jn 18:39–19:16) \p \v 13 Pilate in thiampu kalian ngai, waikaroon ngai khat-um mipui kha aleikoi, \v 14 Inmani diang aleiti, “Nangni'n Jisu hi mipui ngai kha lamleiitiang kakeiruoi mi eii tia kei kadiang ningheiruoi jei, enru nangni maikuungnga chong angjet karakella ensuina kaneijei, halli nangni'n ama chungnga noonkuung ningpena ngaikha amadiang iteii mumong. \v 15 Herod innum noonkuung pesik mumak khawa jarra ama'n hiwa mipahi einidiang iheiminwa nook eii, enru ama'n thina penasik-ah rahoi kasuok chuon iteii thomak. \v 16 Khawa jarra kei'n ama hi rachaak kata kamasuo sikjei.” \v 17 Rakaanna kahoi inthopha khan Pilate in inmani sikbeiya mikhumna makheiya mi inkhat aleimasuo kachak. \p \v 18 Mipui rakip in inhongkheek, “Ama kha thatro! keini sik-ah Barabbas kha namasuopitaro!” \v 19 Barabbas hi khuopuiya lamkathoi khat-um mikathat ejarra mikhumna ah inleida kha eii. \p \v 20 Jisu kha amasuozoot jarra Pilate in woikhat inlet-ah mipui diang hongtinook. \v 21 Takkha inmani'n inhongkheek ah inleitinook, “Ama kha Cross ah thatro! Cross ah thatro!” \p \v 22 Woithum huuina mipui diang Pilate in ahongrilnook, “Ama'n angkachang kathamak atho ame? Kei'n amahi thina katung penasik noonkuung mumong, kei'n rachaak kata kamasuosik ejei.” \p \v 23 Takkha ama kha cross ah that nasik ah, kheella inhongkheek ah inmani kheekrasa kha aleirangai pijei. \v 24 Khale inruoiya Pilate in inmani i-manuom kha aleizoot pijei. \v 25 Ama'n kathamak katho khat-um mikathatpa kha mikhumna makheiya masuopiya, inmani imanuom dungjuiya thonasik-ah Pilate in Jisu kha inmani diang aleipejei. \s1 Jisu Cross ah Inthat \r (Matt 27:32-44; Mk 15:21-32; Jn 19:17-27) \p \v 26 Raalmi ngai'n Jisu kha inleiruoijei, Simon inti Cyrene ram makheiya kaheiwa kha insuira cross kha inleiminput ah Jisu nuk inleiminjui. \p \v 27 Mipui katamtak in ama nuk inleijui, khat-um inmani ngai karra numeisa leikhat in inroop inkabeenna inchappuiya Jisu nuk inleijui. \v 28 Takkha Jisu'n nuk malet ah aleiti, “Jerusalem numeisa ngai! kei kasik beiya chapmaru, takkha ningpum sile ningsa ngaisik-ah chapru. \v 29 Ajarchu enru, nikhuo kha lahongtung sik mipui ngai'n inlatisik, ‘Numeisa wonkachoi mak ngai, sa iteii kalanei mak ngai, khat-um angtik niteii aranu kalawaimak numeisa ngaikha angtuk rawaan kathame!’ \v 30 Halli khawa phakhan inmani'n chingbung diang inti, ‘Keni diang juochim inlang najuodeeng taro!’ ‘Halli chingteii diang namakhu taro’ ningti sik eii. \rq Hos 10:8; Chonglar 6:16 \rq* \p \v 31 Tichu, mipui ngai'n thingkuung kha adumlai hiwa chuon ngai intho inle angme kachangsik thingkuung kha ahongcharni khan?” \p \v 32 Kathamak katho miring inni kha um Jisu le thatna sik-ah inleiruoi. \v 33 Inmani'n “Lukiar” tia inkoinamun inleitung phakhan, khawakhan Jisu kha inmani'n cross ah makaina inleinei, halli kathamak katho inni kha-um khat-in changtiang khat-in weitiang cross ah inleimakai. \v 34 Jisu'n ati, “Kapa, inmani kha ngaidampiro! ajarchu inmani'n angme inthohi jetmu.” \f + \fr 23:34: \fr*\ft Larik lekkhat achu Jisu'n ati \ft*\fq “Kapa, inmani kha ngaidampiro! ajarchu inmani'n angme inthohi jetmu.” \fq*\ft iti chong hi ommak\ft*\f* \p Inmani'n rasi in-enna ama puondier inlei insem. \rq Minpkla 22:18 \rq* \p \v 35 Mipui'n inngirra inlei enpha khan, waikaroon ngai'n amadiang inleiril seya inti, “Mi ngai khachu nasan, Pathian inakadang Christa kha na e-inchu natheinuo ah insanro.” \rq Minpkla 22:7\rq* \p \v 36 Raalmi ngai innum, ama koolla inhongnga ju kathur kha inleipeya inlei innuipui, \v 37 halli “Nang in Jihudi ngai Reng na e-inchu natheinuo ah insanro!” \p \v 38 Ama luchungnga hiwa chong hi inleimajia. “Amahi Jihudi ngai rengpa eii.” \p \v 39 Inmakaiya kaom kathamak katho miringkhat innum arilthaiya aleiti, “Nang Christa emak cheyabe? Napumtak insanro halli keini um nasanro!” \p \v 40 Takkha minring khatpa in aheiranna ati, “Nang Pathian chimak chebe? Nang um ama le in-angrip ah poongna nimu ejei. \v 41 Eini chu eini nithoman nimu kha eii, takkha ama chu iteii imasial ommak.” \v 42 Halli ama'n Jisu diang ati, “ Pumi nang na Rengram naluut phakhan keihi najuo ngaidonro!” \p \v 43 Jisu'n ama diang aheiti, “ Kei'n inthiangnga kanati, awini nanghi keile inruoiya Paradise ah nihong-om suomsik eii.” \s1 Jisu Thina \r (Matt 27:45-56; Mk 15:33-41; Jn 19:28-30) \p \v 44 Phadan soomleini chunsiktiang khawa ramsuung rakip ah kaziing in aleisip halli phadan inthumchen aleiziing. \v 45 Halli kani ra-ang kha juoziingjei, biak-inn suungnga puonduong kha lekniya inkhoi therjei. \rq Suok 26:31-33 \rq* \p \v 46 Khale inruoiya Jisu'n inringnga hong kheek ah ati, “Kapa! nang nakut ah kei karatha hi kanapeluut jei!” Ama'n hiwa tisuoli arang chatjei. \rq Suok 26:31-33 \rq* \p \v 47 Raalmi kalokpa'n kasuok rakip amu phakhan hintia Pathian aleiminpaak, “Inthiangnga amahi mi kadik eii!” \p \v 48 Khawa khanna ka inchun mipui ngai'n kasuok rakip inmu phakhan, inroop inkabeenna kahoimak theiya inntiang inleikir. \v 49 Jisu kajet ngai khat-um Galilee makheiya kaheijui numeisa ngai kha-um kasuok rakipkha kalaak mun makheiya ingirra inhei-en. \rq Luk 8:2,3\rq* \s1 Jisu Thaanna Inreii \r (Matt 27:57-61; Mk 15:42-47; Jn 19:38-42) \p \v 50 Khawa khan araming Joseph inti pasal inkhat aleiom, ama hi chongtanna munna chuon katho mi inkhat alei eii, khat-um katha li kadik katho mi eii. \v 51 Chongkatan ngai chong khat-um chuon rakip ngaikha ama'n leizootmak, amahi Judea khuopui suungnga kaom Arimathea makheiya kaheiwa eii, halli amahi Pathian Rengram kajuosik ka-ngaakchak ah kaom mi alei eii. \v 52 Ama'n Pilate koolla asiya Jisu kaluong kha ajuoni. \v 53 Khale inruoiya ama'n Pumi kaluong kha akeithaak ah ama'n ruipuon kachek ah katuomma tuteii inlareii makna lungkarong thaan khan ajuoreii jei. \v 54 Khawa nikhuo kha tuibiak nikhuo elei eii, halli Sabbath nikhuo aheiwasik ejei. \p \v 55 Amale Galilee makheiya kaheijui numeisa ngai'n insiya thaanmunna ama kaluong kha angtho thoa thaanna inreiime tikha inleimu, \v 56 Khale inruoiya inmani'n inheikirra, apumma kanootsik arim kahoi sariak kha injuominsuuk. \p Chongpeii dungjuiya Sabbath nikhuoni soong inleimachum. \rq Suok 20:10; Dan 5:14 \rq* \c 24 \s1 Kathi Makheiya Karing \r (Matt 28:1-10; Mk 16:1-8; Jn 20:1-10) \p \v 1 Hapta mansakhet nikhuoni ziingtiang ma-ah inmani'n sariak rim kahoi inminsuuk ngaikha inchoiya thaantiang inleisi. \v 2 Halli inmani'n thaankhar lung lei-inlong kha inleimu. \v 3 Inmani'n thaansuungnga inluut phakhan Pumi Jisu kaluong kha leiommakjei. \v 4 Inmani'n hiwa jarra rildan leijetmuwa inlei omlai, jetlei theileiya puonkachek kasil pasal miring inni inmani koolla inleingir. \v 5 Halli inmani'n inchi heiya neipilla injuo inbok phakhan, pasal inni ngai'n inmani diang inheiti, “Kathi ngai kara karing kha nangni'n angsik ning entokme? \v 6 Ama chu kathi makheiya intheiya hin ommakjei, ama'n Galilee ah omlai nangnidiang angme i-nati kha ngaidonru. \rq Matt 16:21; 17:22,23; 20:18,19; Mk 8:31; 9:31; 10:33,34; Luk 9:22\rq* \p \v 7 ‘Miring sapa kha manu karoon ngaidiang inpesik eii, cross ah inthatsik eii, halli nithum huuini ahongring nooksik eii.’ ” \p \v 8 Khawa khan numeisa ngai'n ama chong ngaikha inleingaidon. \v 9 Thaan makheiya inheikirra asiamruoi soomleikhat ngaidiang khat-um aleiilaak rakipdiang kasuok hi injuorilpi. \v 10 Khawa numeisa ngai khachu, Mary Magdalene, Joanna, James nu Mary halli inmanile kasi aleiilaak numeisa ngai'n tirton ngaidiang kasuok omchan ngaikha injuorilpi. \v 11 Takkha tirton ngai'n numeisa ngai chongkha pangrilla inril keeng tia leileipimu. \v 12 Halli Peter'n intheiya taanna thaan tiang aleisi, ama'n akuunna thaankhur suung enpha khan kathi katuomna puon khabit ajuomu ah rilsik jetmak-ah inntiang aheikir nookjei.\f + \fr 24:12: \fr*\ft Larik lekkhat ah alam sumleini hapmu.\ft*\f* \s1 Emmaus tiang Inleisi \r (Mk 16:12,13) \p \v 13 Halli, khawa nikhuoni khan Jisu nuk kajui ngai karra miring inni Jerusalem makheiya mile inni inlaak Emmaus khuotiang inleisi. \v 14 Inmani inni'n kasuok omchan ngai jarra khatle khatdiang inrilla inleisi. \v 15 Inmani inni'n inleisi phakhan, Jisu'n inmani koolla heinaiya inmanile aleisi suom. \v 16 Inmani'n ama kha inleimu, takkha tume tihi leijet matormu. \v 17 Halli ama'n inmani diang ati, “Ang kachang chongme nangni inni'n nisina ah ningril kha?” \p khawa khan kahoimathei maisuoa inmani'n inleingir chetjei. \v 18 Halli araming Cleopas intipa'n Jisu diang aheimasang, “Tuunlaiya nikhuo lekkhat suungnga Jerusalemma kasuok omchan jetleiya khuolmi inkhat na eya natheinuoa niombe tia inleirakel?” \p \v 19 Halli Jisu'n inmani diang ati, “Angkachang chong suok ah mejei?” Inmani'n inleimasang, “Nazareth Jisu jarra kasuok chuon eii” Ama hi Pathian li miring ngai maikuungnga achuontho nali arilna rakip ah ranak kanei Pathian chongkachoi mi eii tia inleingaidon. \p \v 20 Halli eini thiampu kalian ngaili lamkakei ngai'n thinasik-ah kathamak inminchangga ama kha cross ah inthat. \v 21 Takkha Israel kakatansik mikha ama eii tia keini'n kinleingaidon, hiwa rakip hi asuokna wini le nithum kha hong ejei. \v 22 Keini karra numeisa lekkhat in ziingtiang ma-ah thaanna injuosiya keinihi kinmalung inmindong, \v 23 halli inmani'n akaluong kha injuomumak phakhan, Jisu kha aringjei tia marwaan tirton ngai'n keinidiang mangtalar angnga kinmu tia keinidiang injuoril. \v 24 Keini le kaom miring lekkhat in thaanna injuosiya numeisa ngai'n inti angnga injuomu, takkha inmani innum ama kha juomumu. \p \v 25 Halli Jisu'n inmani diang ati, “Nangni angtuk ning amme, Pathian chong kachoi ngai'n inleiti rakip ningmalungnga kangamna sik-ah ning insuumjei! \v 26 Christa'n poongna rakip adeisuoli ama lurna khan luutmakniabe?” \v 27 Jisu'n angrakip ama jarra Moses khat-um Pathian chong kachoi ngai'n inleiril khat-um chong inthiang in ileiti ngaikha rilpina aleinei. \p \v 28 Khale inruoiya inmani'n intungnasik khuo inheinai phakhan, Jisu'n kasicheisik omchan angnga inmani diang aleithopi. \v 29 Takkha khuo ajuoboi jarra keinile onsuomtui tia inmani'n ama kha ranak-ah khaapna inleinei, halli ama'n inmanile asiya injuoriakjei. \v 30 Ama'n inmanile bubakna sik-ah inlei in-ongsuom phakhan, waipool aleiya Pathian aleiminpaak halli katherra inmani diang aleipei. \v 31 Halli inmani mit hongwarra Jisu ejei tia inleijet, halli inmani maikuung makheiya Jisu'n aleimang deljei. \v 32 Inmani'n khatli khatdiang inlei inti, “Jisu einile lamma thurchi nirillai khat-um ama'n einidiang chong inthiang katha ah niminchulai eini malung kha mei angnga kaang ma-abe?” \p \v 33 Khawapha takkhan inmani'n Jerusalem tiang inkirnook ah amale kasi siamruoi soomleikhat ngaikha mi ngaile intuup ah inleiom kha injuomu. \v 34 Inmani'n injuoti, “Pumi kha inthiangnga aringjei, halli Simon diang juo inlarjei!” \p \v 35 Khat-um lamma kasuok chuon ngai jarra khat-um waipool katherkhoi laiya inmani'n ang omchanna ama kha inhongjetme tijarra inmani diang inleirilpi. \s1 Jisu'n Asiamroui ngaidiang Inlar \r (Matt 28:16-20; Mk 16:14-18; Jn 20:19-23; Chuon 1:6-8) \p \v 36 Inmani'n hithowa inrilla inomlai takkhan, jetlei theileiya Pumi'n apumtak inmani karra ajuo ngirra inmani diang aleitipi.\f + \fr 24:36: \fr*\ft Larik lek khat ah inmani diang ati, \ft*\fq “Nangni chungnga kadai omrase.” \fq*\ft iti chonghi ommak.\ft*\f* “Nangni chungnga kadai omrase.” \p \v 37 Inmani'n ratha kathamak inkhat kimujei tia inleichi theiya inlei-inlai. \v 38 Ama'n inmani diang aheiti, “Angjara ning poongme? Halli angjarra ning malungnga inngamsamna ningneime? \v 39 Enru kakutli kakeii ngaihi, kei ka eii, nakatook inlang na-enru, kei ningnamu angnga ratha kathamak chu taksali saru omnuni.” \p \v 40 Ama'n inmani diang aleitisuoli inmani diang akutli akeii ngaikha aminmu.\f + \fr 24:40: \fr*\ft Larik lekkhat'n alam soommili hapmu.\ft*\f* \v 41 Khawa khan inmani'n inngamna leiom maklai, karokli kangak in asiplai, Nipumi'n inmani diang aleiti, hiwahin bakphur inkhat ningneibe? \v 42 Inmani'n ngarou alekkhat inleipeii, \v 43 Ama'n aleiya inmani maikuungnga alei-ei. \p \v 44 Halli ama'n inmani diang ati, “Hiwahi kei kachong kha eii, kei'n nangni karra kaleiomlai kanati, angrakip Moses Danna, Pathian chongkachoi ngai'n khat-um Minpaakla ah inlei majia rakip huui latungsik eii.” \p \v 45 Achong inthiang injetnasik-ah inmani malungkha aleimalongpi. \v 46 Halli inmani diang ati, “Hinthoa lei-injia, Christa'n poongna aneisik halli nithum huuini akathi makheiya ahongring nooksik eii. \v 47 Jerusalemma inphut malung thuulnali manu ngaidampina chongngai kha zaat rakipdiang ningrilpi sik eii. \v 48 Nangni hi hiwangai rakip chungnga sakhi ning ejei. \v 49 Enru, kei'n Kapa chongkhitna kha nangni chungnga kanapesik eii; takkha Pathian in nangni kha chungtiangnga ranak khan puon angnga naminsil maklaiseng nangni'n Jerusalemma leiomru.” \s1 Jisu'n Marwaan tiang Kalna \r (Mk 16:19,20; Chuon 1:9-11) \p \v 50 Khawa phakhan inmani kha Bethany katung akeiruoiya halli akut duongpiya inmani kha rawaan aleipei. \v 51 Ama'n inmani kha rawaan aleipeli ama'n inmani kha inthenpui jei, halli ama kha marwaan tiang inruoijei.\f + \fr 24:51: \fr*\ft Laarik lekkhat achu \ft*\fq Marwaan tiang inruoijei. \fq*\ft iti chong hi ommak.\ft*\f* \v 52 Jisu kha chubei inthoa Jerusalem tiang karok ah inlei kirjei. \v 53 Halli inmani'n Biak-inna apha rakip ah Pathian kha inleiminpaak ah inleiom.