\id PRO - West Kewa NT (Portions of Genesis, Ruth, Proverbs, Ecclesiastes) [kew] -Papua New Guinea 2004 (DBL 2014) \h Ol Provep \toc1 Epe-rupa Piru Redepo Yape-na Agaa Mana \toc2 Ol Provep \toc3 Pro \mt1 Epe-rupa Piru Redepo Yape-na Agaa Mana (Ol Provep) \imt1 Ririna adaape aalu agaa \ip Israel onaa nimu epe agaa-para epe kone saape kone madaa ranaame omoa go agaa ora epeta kone isimi. Gore mo Israel supara piri makuae aanumi penaa aa ogegeaa ona inumakuanu mogeasimi. \ip Gore ora epe-rupa piru redepo yape-na rere mogo (tisa) mogeaae aanumi nimu agaa mana waru tema rabu epealia kone isimi. Go buk-na remaame ta-rupare epe kone akepu yapalo aba rumaa adamina. Goa puare epe-rupa pirapena re page Adaa Aa maada kone rulaawa epe-rupa piru redepo yape page go agaame agu mada lagialia. \ip Go buku madaare niaana onaa nogo naaki, niaana ruru-nu raapu page epe-rupa pirape-rupa wata. Epe agaa adaapu iare gore kogono-pu ruru rado onaa raapu page epe-rupa pirape kone meaa watea. Gore ona inumakua aa ogegeaa rabameape agaa iyare agaa narasu paake pupitagi nanoa epe kone ratua pirape kone luabu iya. Goa puaare niaana bipa niaana bi rabuaniaawa onaa naara pimi-nu rabamua epea-nu pamina. \ip Agaa to medaloma madaare Gote-na pora medaloma mea wata. Gore medalomare mo makuae aanu niaa epe-rupa piramonalo niaa mana lagi agaa iya. Goa puare agaa rayo go buku madaa tu sua niaa lageme. \c 1 \s1 Robo (1-9) \s1 Epe redepone koneme niaa rabamua epe-rupa mapopaaya. \s1 Go Buk-mi onaa rado rado adaapu rabamealia. \p \v 1 Go buk madaare Devit-na si Israel onaana aa mudu king Solomon-me go epe agaa tu isa. Goa pua onaa epe-rupa pirinalo tu isa. \v 2 Go Epe agaa-me niaa epe kone gua niaa maredepo yalia. Go agaa rayo waru adalima rabu niaa epe kone sua epe pora ratape-rupa mogealia. \v 3 Go buk madaa iya agaa pagoa adoa ratalima rabu onaa rayome peme-rupa epe kone mua ratalima. \v 4 Go yapare aa medaloma kone rudu yalia rabu go buku madaa kone mua nimu epe kone mada mealimi. Goa pua ogegeaa medaloma epe kone mealimi-pulu epe pora mada pamualimi. \v 5-6 Go buk madaare aa medalomame epe kone ratinalo makuae yae mogealia-pulu epe-rupa makuaalimi. Go buk-miri niaa saa agaa page, mada-mi agaa page paga-i agaa page lagialia rabu makuae aanu-na epe pora adoa makuaalima. \b \p \v 7 Go yapare neme epe makuae yae meda mulalo paliri neme Adaa Aa madaa kone aba rulape. Aa medaloma epe kone naimiri nimu epe makuae yae meape gimeme. \s1 Ogegeaanu mogeape agaa mana \p \v 8 Nogo naaki nimimi-ri nimina ama aapa laapo-na agaa waru pagoa ratalepape. \v 9 Nimuna agaame ne epe aa ma-aulalia. Gore epe raguna adipemede-rupa mada adipali. \b \p \v 10 Nogo naaki-nu paake pupitagi ne aanumi nimi omeme pua wae-para mea palimi waru adalepape. \v 11 Go piaene wae aanumi gupa teme: Go naaki ne aipapulu ipu. Abia niaame aa meda tamina. Niaame pora-nini suruboa aanu medaloma tu-maomamina. Nimu epe aanu epalimi page, pina pa tu maomamina. Gore niaana kone-me niminaalima yae rayo pa pamina. \v 12 Niaame nimu ora aipapulu tu-maomawa. Onaa omeme robona tu maomaina. Goa palima rabu mo onaa rogaaeme tapa-para rogaaeme-rupa pamina teme. \v 13 Go aanuna oyae luabu muare niana ada rubitabena samina. \v 14 Ne niaa raapu goanu pamina lo epaliri oyaenu adaapu mua nena ada-para rubina saina teme. \v 15 Go naaki pupitagi ne aanumi ne-para goa temere, nimuna agaa napage gimape. Nimuna go waea kone naratamea pope. \v 16 Aanuri nimu waeagu peme. Goa pua oroyalo nimumi pa onaanu agu tu-rubebe pape kone imi. \v 17-18 Onaame oroyalo pupitagi noalimiri nimu wae yoto mealimi. Gore yapa lokeme nipuna maa-para ope poga marayade-rupa nimuna bipa ope neme. Yaanuri ini rua, poga imi rabu adoa nimu mo poga mada naroaeme. \v 19 Go yapare mo pupitagi neme aanumiri, go kone na-i ope nape kone sua pupitagi pa noaeme. Gore nimu paake meme oyaenumi, nimu ma-oyatalia. \s1 Onaame epe pora naratalimiri kedaa adaapu mealimi. \p \v 20 Epe konena porare ona meda-me pora-nini aawa page maket-nini aawa page onaa yaloaaya-rupare epe kone go-rupa epea. \v 21 Nipu adaa ada kagurena pora kerepo-para aawa page onaa adaapu kiritae-pare awa page yaloa agaa ta-rupa mada pea. \b \p \v 22 Nimi kone rudu ta onaa page, oroyalo gupa agu mada piralimi ya? Nimi maeyae onaanumi epe kone namealimiri pa ero agaa agu teme. Arabu nimimi go wae kone gimalimi ya? \v 23 Nimina wae yaenu gimaliminalo neme agaa puri pane lagialo. Naa agaa pagalimiri neme epe kone epe pora watoa rabu nimi epealimi. \v 24 Neme ni piri ipulupa loa yaato pare nimimi oroyalo gimoa naepeme. \v 25 Nimimi na epe agaa pagoa nina kone ratalepa to pare agaa rasua epe agaa gimeme. \v 26 Go peapulu kedaa adaa medaa nimi madaa epaliare neme page nimimi peme-rupa adoa gimalua. Nimi wae-rupa piralimi page neme giri laawa gimalua. \v 27 Nimi madaare kedaa adaa poripu puri pane epeade-rupa epalia. Kedaa page radaa pi yaenu epalia raburi adaa poripu magomawae-rupa epalia-ga adalimina. \b \p \v 28 Kedaa epalia raburi ni ipu loa yateme pare ni mada naepalua. Goa pua nimimi ni asapu piralimi pare nimimi ni mada na-adalimi. \v 29 Nimimi Adaa Aa-na epe kone rolo-para pirape gimeme-pulu nimi gimalua. \v 30 Nimi naa epe agaa rasua neme nimi ma-redepo yatalo-pe rabu agaa rasua gimeme. \v 31 Goa pea-pulu abiare nimina peme waea luabuna yotore nimina bipa mada mealimina. \v 32 Epe kone na-imi onaame ni maasa rilaeme. Goa peme-pulu nimu alupalimi. Goa pua nimuna bipa maeyaawa waea rayo nimumi makuaema kone imi. Go koneme nimuna bipa oyalimi. \v 33 Go yapare onaa medaloma naa agaa pagoa ratalimiri nimu epe-rupa piralimi. Goa palimiri nimu madaa wae kedaa epalia rabu nimu epe-rupa pirua mogo wae yaenu madaa na-adalimi. \c 2 \s1 Epe Pora Rateme Onaa Epe-rupa Piralimi \s1 Robo 2 \p \v 1 Nogo naakinu nimimi naa agaa waru pago ratua, nimina kone-para waru niminaatepape. \v 2 Epe makuae-yae waru mua teme agaa rayo waru ratua epe naaki nogo mada piralimina. \v 3 Epe konena agaa ne madaa epena go agaa meape. Gore onaa yateme rabu pimide rupa mada piralimina. \v 4 Aa medame kalai-pu kogono pua no su runane pagaa i gol aana mulalo kogono radaa pina pea-rupa epe kone mulalo-re radaa pina kogono go-rupa pape. \v 5 Neme goa rayo pali-dare neme Adaa Aa-na kone rayo mada adasali. Goa paliri neme Gote page nipu kone waru rulaaye. \p \v 6 Gore akolo ya? Aa adaa nipuri ora oyae rayona re yade. Nipumi epe kone gua makuae yae page oyae rayo nipumi niaa guaaya. \v 7 Adaa Aa nipuna agaa pagoa rateme onaanuri wae yae epe yaenu page adoa rumaeme. Goa peme-pulu Adaa Aa-me nimu waru suruboa wae-para nalopena epe-rupa pirina tea. \v 8 Gote-me nipuna agaa pogoa rateme onaanuri nipuna surube kuta runane mapiraaya. \v 9 Nogo naaki nimi epe kone adoa ratalimi-dare epe pora luabu adoa pamualimi. Epe agaa rateme aanu medaloma page epe kone rumaawa epe pora mada mea watea. \p \v 10 Goa pua epe kone adaapu nena robaa-para rubialia rabu raana-me omali. \v 11 Epe kone ratali raburi epea luabumi ne raana gua ne madaa rubia kuma gialia. \v 12 Goa pua waea peme aanu-para agaa wae-rupa teme aa-nu raapu medaa-para napirape. \v 13 Go aanu nimu epe pora gimoa wae ribaane pora ratua waea puaeme. \v 14 Gore nimu wae pora ratulalo pedo pu rana omoaeme. \v 15 Go aanuna konere pugu pua bebolo maeya tea. \b \p \v 16 Gore aa medana oreme omeme pua paake nape kone salia-dare epe kone aba go agaa-para epalia. Goa palia raburi neme mogo onana kone adoa mada gimali. \v 17 Go piaene onamere abade ona inumakua pirua aani raapu ki mua pirisipide-agaa gimoa waea pape kone mualia. Gore Gote-na ini agaa madaa ora lalo loa misipide agaa page gimea. \v 18 Go rabu neme go ona rata mea pali-daare neme aba ome onaa ratamea pe. \v 19 Go ona adola peme aanu nimu oro yalo epe-rupa pirape pora gimoa wae pora ratulalo peme-pulu epe pora narateme. \b \p \v 20 Epe pora ratamea pope kone salidare neme epe pora ratua mada niminaali. \v 21 Epe aanuri go su-ama oro yalo epe pora ratua pa piralimi. \v 22 Go yapare Gote-me waea pi aanu nimu ratu talia. Gore onaame nimuna maapu-para etaa wae mea rasu rubeme-rupa nimu mea rasu rubalia. \c 3 \s1 Epe Koneme ne epe-rupa pirape yae mea watea. \p \v 1 Go naaki neme ne agaa mana lagialo-ga waru pagape. Kone narugulape pare oro yalo neme go agaa waru pagoa ratape. \p \v 2 Neme go agaa mana pagoa ratali raburi ne go suamaa oro yalo eperupa pirali. Goa pua ne redepone porana aawali. \v 3 Neme aa meda raapu adapua aawape page aa meda lorobaa kalape kone page waru sua aape. Go agaa luabu nena kone-para mea sua nena maa-para epe kulubu oyae ma-imi-rupa madaa masaape. \v 4 Neme goa pali-daare onaa luabumi ne raana omoa nena palide kogono epeta teme. Goa palimi rabu Gote-me page ne raaname omalia. \b \p \v 5 Neme Aapa Gote madaa kone ora waru rulaawa eperupa piraina. Neme nina bipa makuae yae madaa epe-rupa aalua kone nasape. \v 6 Neme oyae luabu pulalo paliri Adaa Aa madaa kone aba rulaawa pape. Go rabu nipumi ne epe redepone pora mea watea. \b \p \v 7 Neme nina makuae yaere ora warua-da pe kone nasape. Neme Adaa Aa madaa kone rulaawa nipuna rolo-para pirua waea napape. \v 8 Neme goa pali-daare ora epealia. Neme yaina omoa marasini nemede rabu to yogaene raba mealade-rupa mada go epe pora ratali rabu ne epe-rupa mada aali. \b \p \v 9 Nena maapu-para eta meda napeyoa poralia raburi mua Adaa Aa nipu re-para orapi-lo kalape. Goa pali-daare go madaa Adaa Aa nipu adaa bi mada mealia. \v 10 Orapi-loa pa kate rabu Adaa Aa-me nena maapu-para eta nape yae ora waru ma-opaalia. Goa pua nena ada-para eta oyae luabu rulatabalia. Goa pua nena waini-pe page rubia koya-pape palia. \b \p \v 11 Go naaki, Adaa Aa-me ne raba mulalo oyae meda palia-dare, neme ratu nayawe nena lo-robaa maepeape. \p \v 12 Gore akoloya? Adaa Aa nipumi raaname omea onaa-re maredepo yaaya. Niaana aapanumi nimuna nogo naakinu kone rulaawa suruboa maredepo yaeme-rupa mada pea. \b \p \v 13 Aa medame go epe kone-para makuae yae lapo mealia-daare nipu pedo pinawa. \v 14 Gore akolo ya? Ora epede silva gol page epe kone-me rabuaniaaya. \v 15 Mone yoto adaa pea aana gol page, pa oyae medaloma neme ora epeta kone sua raaname ome yaenu page rabuniaaya. \v 16 Epe kone agu suali-dare ne epe kone oro yalo sua oyae page adaapu sua go su-amaa adaalu-pu mada piruaawa onaanumi nena bi minasaalimi. \v 17 Epe koneme nena pu robaa-para raana waru gua go su-amaa adaalu-pu pirape yae page ora ma-epeaalia. \v 18 Epe koneme-re onaa epe-rupa piraama pope kone mea gialia. Gore oro-yalo kagaa piraama laama popena paa kato nona piane repena-rupa aalimi. \b \p \v 19-20 Adaa Aa nipuna epe kone sua go su-yaa laapo ripima warisa. Nipumi su-para ipa raku-inaloa moae kobere yaa madaa masaawa yai malopaaya. \b \p \v 21 Naa si neme gimali-ga waru adoa epe kone-para makua yae lapo waru irulu saabape. \v 22 Goa pea epe kone-para epe makuae yae laapomere ne oro yalo piraama laama pope kone gua epe pepena-rupa pua aawali. \v 23 Goa pua ne epe pora pamuali rabu oyae medame nena àà mada na-aawalia. \v 24 Ne u-patulalo pali rabu ne oyae meda pala na-omali. \v 25-26 Gore neme Adaa Aa madaa kone waru puri paboa rulali-dare iaa-numi ne tulalo yada salimi page nimuna agona-para ne mada na-odobali. Wae yapi-di meda waea palimide aanu madaa opopalia rabu ne napogola sali. Go piaene yapi-di nimu madaa yai-poripu laapo epea-rupa mada epea. \b \p \v 27 Aa meda oyae rudu yaliada agaa mealiare oyae adaapu saina kalape. Dia yaliare nakalape. \v 28 Nena adami aame oyae agaa mealia rabu katalo paliri, pa ogesi-da puaa adoaa nalape. Ekera wala epali rabu gialua-ga lo gorupa nalape. \b \p \v 29 Nena adami aanu ne raapu re-para pimiri, ne nimuna adami aa kone imi-ga nimuna kone nama-oyaape. \v 30 Aa medame ne-para waea napalia-dare go aa nipu raapu yada-yada napipape. \b \p \v 31 Nena kone mo yada pi aanuna pea-rupa maeyaawa nimumi go peme-a luabu naratape. Goa pua nimumi pamualimi pora rayo gimape. \v 32 Adaa Aa-me wae kone imi aanuri gimea-daa lalo. Goa pea pare Adaa Aa nipumi epe pora ratua epe kone imi aanu page nipuna epe pu-robaa kata. Goa pua nimu waru surubea. \b \p \v 33 Adaa Aa-me gupa ta: waea peme aanu luabu nimuri, nimuna ona nogo naaki luabu raapu alupalimi ta. Go yapare Adaa Aa-me epe redepone onaare nipuna ona nogo naaki oyae luabu epe-rupa suruboa raba mealia rabu epe-rupa piralimi ta. \v 34 Aa medame aa yagonu-para ero agaa teme-daare, Gote-me go aa nipu page ero agaa tea. Pare aanu medaloma epe kone-sua ae aanuri Gote-me nipuna epe kone luabu abutea. \v 35 Epe kone imi aanu-ri onaa luabumi epe bi kateme. Go yapare kone wae-imi aanuri nimuna bipa nimuna bi ma-oyatalo peme. \c 4 \s1 Nimimi epe kone-para makueyae lapo mealepape \p \v 1 Go nogo naaki nimimi nina agaa waru pagalepa. Ni nimina aapa-ga, nimimi ni madaa epe kone mealepape. \v 2 Agaa neme go lagialo-re epeta-ga, nimimi narubalepape. Pa yae kone sua rubalimi raburi nimi omalimi. \p \v 3 Nina amame naaki meda abi namadini ni komea madu isa-pulu, nipumi ni madaa raana omea. \v 4 Gore ni oge naaki pirano aapa nipumi ni agaa mana gupa lagisa. Nina agaa nena kone-para waru mea sua go agaa ratape sa. Goa pali rabu ne ora epe-rupa piru diayali sa. \v 5 Neme epe kone mua kone-para mea rubina lape. Neme naa agaa mea rubebe pua kone narugulape. \v 6 Dia neme epe kone nagimape. Go agaame ne epe-rupa surubalia rabu ne ora epe aa pirali. \v 7 Gore neme aba ripia mealiare epe kone ora riri-nane meape. Neme oyae medaloma meaayo kone saliri epe yaere epe kone yade. \v 8 Neme epe kone raaname omoa irulu sabaali raburi, go epe kone-me ne adaa bi gialia. Go rabu ne ora epe aa pirali. \v 9 Goa pua nena aalu mada king aa mudu medana raguna nona piene adipua aali. \s1 Pora laapo ia \p \v 10 Go naaki neme nina agaa pagoa ratali rabu ne go su-amaa oro yalo adaalu-pu piruali. \p \v 11 Neme ne epe pora mea waloa epe pora-nini painalo maredepo yaayo. \v 12 Gore ne go pora ratua paali rabu oyae medame mada nama-oyaalia. \v 13 Ne oroyalo pirama lama pope agaa-re, nina agaa ya-pulu ratali rabu go-para ia agaame ne waru surubalia. \p \v 14 Neme wae aanuna agaa gimoa nimuna pulalo palimide-anu page gimape. \v 15 Neme go pora gimoa pogola pua su-adaalu meda-nane pope. \v 16 Gore mo waea puaeme aanumi waea meda napalimiri, nimu u-mada napatalimi. Nimumi waea palimi-daare, nimu u mada patalimi. \v 17 Wae kone-para wae pora ratua aa yagonu ma-oyapere pupitagi ne aanu nimuna eta-ne yae-rupa noaeme. \b \p \v 18-19 Wae aa luabu nimuna ini-para ribaa waru ta-pulu, nimuna àà koyatimi awolalo palia page mada na-adalimi. Go yapare epe-rupa redepoya piri aanuna porare nimu naare yapi-pu roa paa putalade nona piane-pare piralimi. \b \p \v 20 Go naaki nina agaa nena aane-para penaloa waru pagape. \v 21 Neme go agaa puri paloa kone-para mea sua waru irulu makuabape. Go agaa kone rugulaliri ne oyali. \v 22 Neme naa agaa pagoa ratali rabu go agaame ne epe-rupa pirama pope pora mea gialia. Goa pua go agaa-me ne ora epe redepoya mapiraalia. \v 23 Epe koneme ne maredepo yatalo nena kone-para epaliare, ipa naaku-para yokoa epeade-rupa epea. Oroyalo nena pora pamuape page nena kone wasupa luabu waru maredepo yaawa pamuape. \v 24 Neme yaa agaa na-lo wae yaenu page ora gimape. \v 25 Neme inimini na-pi mo ne palide pora waru adoa go pora ratape. \v 26 Nena kone ora epe-rupa redepo yaaina nena pora epe-rupa adoa ratua pamuape. \v 27 Neme mo epe pora pamuaaridere na-kone rugulape. Dia-ga ne popoke-nane puala wala koya-nane epala napape. Goa pua neme wae yae luabu gimapena pora adoa ratape. \c 5 \s1 Neme aa medana ore nayolape \p \v 1 Naa si neme ne ora epe agaa gua ne makuae yaenu page gua epe pora mea watalo pi. \v 2 Nena te agaa page epe-rupa te rabu nena te agaa luabu makuae aa-me ne nona-piane pagalimi. \v 3 Neme goa paliri akolo yapae? Ona medame aani gimoa ne ogeyaliari epe omeme pua rede-pi agaa medaloma lagialia-re nipu yolainalo goa palia. \v 4 Go rabu neme nipuna agaa pagoa nipu yote-daare orope go yaere wae yae yaana kone sali. Goa paliri etaame onaa imu apetabalade-rupa page wae rero pi marasini mea noa pirimi adalia. \v 5 Go piaene oname ne wae onaa omeme sunane mea palia. \v 6 Go piane ona nipuri epe pirama-lama pope supara pope kone naniminaaya. Dia nipu go wae pora yade kone page na-ia. Nipu pa wae pora kuruape mada pamuaya. Goa pua nipu pa bebolaaya. \p \v 7 Go naaki neme go agaa nagimi waru pagoa ratape. \v 8 Go piane ona nipuna ada poragape-para page nape. Nipu pakeaawa ne yolamonea aape. Goa pua nipu ora gimape. \v 9 Neme go onana kone adoa ratali raburi nena epe bi gimali. Nipuna aanimi ne lo-robaa mada nagialia. Dia ne pena ogegeaa aina tumaomalia. \v 10 Ne epe-yae meda mealua loa kalai-pu kogono pu su piralide yae, wala aa medame nipu mealia. \v 11 Ne yaina adaa omoa uni kebo-agitua re loa ada-para suaawa omali. \v 12 Go rabu neme gupa te: ni ora maeyaarude-ga akolo pawa pae te? Aa medalomame ni maredepo yaawa agaa wariaina lapede pawaaya te. \v 13 Neme nina mogeriae aanuna agaa rasua napagawa-rupa loali. \v 14 Abia ni onaa luabuna ini agaa madaa oyoa yala polalo te. \b \p \v 15 Nere nena ona raapu waru epe-rupa pirua pa aa medana ipa naaku-para napua nape. Goa pua nena ona raapu agu-patape. Aa meda nipuna ipa raana-para agu raapo nea-rupa nena agu raapo gupa nape. \v 16 Neme go onanu raapu nogo naakinu pa madua minarepali-dare, orope go nogo naakinumi ne mada naraba mealimi. Goa palimi-ga nena ona padaneme nena nogo naaki ora nena madu saina lape. \v 17 Neme paake naaki madu rubebe pualiri oyalia. Goa pua nena nogo naaki luabu pa onaanu raapu bebolo pitimi. \p \v 18 Nena ona-re nena ipa naaku rubita-rupa ya-pulu, Gote-me nena ona raaname omoa nipi raita epe agaa mana salia rabu epe-rupa pitipi. \v 19 Gore ora epe nape nanea ya-pulu oro yalo yalo ne rana gua nipuna epea luabu madaa ne ora raaname omalia. Goa pua rana waru omoa oro yalo nipuna adu mada page rana waru omape. \p \v 20 Go naaki neme oro yalo kone adaapu sua aa medana ona paake yolape mada kone penaloa nipuna adu oraape madaa ali-ga waru adape. \b \p \v 21 Adaa Aa-me niaame pema yae luabu page niaana ima kone luabu page aba adea-ga makuaawa aape. \v 22 Aa nipuna pea wae pupitagi luabumi nipuna maa-para ope poga sua maraaya. Nipuna go pupitagi-mi nipu mea adia konaa mada roaawa wae-rupa omolalo pea. \p \v 23 Go piaene aa nipuna bipa nipuna raana narabuaniaawa nipuna pea wae yaeme nipu adia maeyane aa-rupa pia. Goa puaaya-pulu nipuna bipa go pea pupitagimi nipu tumaomalia. \c 6 \s1 Oyae medaloma gimaape kone \p \v 1 Go naaki aa medame pa aa medana rudu mua, nipuna bipa abula-peawi nasalia rabu neme na-abulaliri go kone epe-da dia. \v 2 Go koneme nena bipa ope poga sua nena maa-para ope aawa adibaya. Goa pea-pulu ne go rudu palia agaame ne adialia. \v 3 Go naaki ne wae yaeme adini rolo-para pirali-daare go wae yae luaburi abi gimape. Ne mogo wae aa-na pupitagi-na rolo-para napirape. Neme mogo rudu te agaa madaa yala poloa nagime. Ne pua mo palua te agaa lapaina yala napone abi pua agaa pua mupape. Goare ora aipapulu pape. \v 4 Ne u-ogeapu patu-piruae aipapu-loa abi pope. \v 5 Nena maa-para aba aaya ope poga aipapulu esepe rubape. Gore yaa-maitame nipu poga i-para pakeaawa naroalade-rupa pakeape. \p \v 6 Nimi ki-aa rakepea gi madini aanu nimiri neme agaa gupa lagialo. Nimi mo ini rubu-pi aame rakutanu-me pea aba adoa kone makuae aa-rupa piralepa. \p \v 7 Rakutanu nimuna aa mudu page nimuna surube aa page meda napimi. \v 8 Go yapare nimuna eta adaapu suaaya raburi eta diayalia rabu mea nolalo pa mea kirita suaeme. \b \p \v 9 Goa peme-ga nimi ki-aa rakepene aanu nimiri pa u-patu pirape mada raana waru pea pae? Nimi go ki-aa rakepene aanuri aa-rabu u rekataboa aalimi yapae? \v 10 Nimimi goa teme: niaa u ogesida pataluame pima pare wala ogesida kitu mua rekalima teme. \v 11 Nimimi goa palimi-daare nimina oyaenu aipapulu diyalia rabu aa naara piralimi. Paake ne aanumi nimina oyae paake meme rabu diatade-rupa pa alia. \b \p \v 12 Wae aanu nimimi yaa agaa ora waru temede. \v 13 Nimuna wae aa yagonumi adenalo gupa peme. Ne makirate rabu kimi page àà-me page inimi robo page sua nimuna waea pape agu mea wateme. \v 14 Oro yalo nimumi waea pape madaa kone rulaawa aanu medaloma kone wae ma-saaeme. \v 15 Goa peme raburi nimu kedaa adaa aipapulu meme rabu go kedaa wala ma-epeape-rupa kalai pua omalimi. \b \p \v 16 Adaa Aa-me pupitagi ne kone ipa kerepopu (7) peme-a luabu madaa-re nipumi raana na-omea. \li1 \v 17-19 Wae pupitagi ne-para aa yago meda adoa go aare pinawa kone imiapara, yaa agaa temena. Go page re-para aa yago meda re-nai madaa pama tumaomaeme. Nimumi waea pape madaa agu kone mapiraeme-para, waea pape-para pupitagi neme. Wae pupitagi pape madaa kone mapiraeme-para koso madaa yaa agaa adaapu teme. Go page nimuna amenu rapu agaa rado rado loa wae-kone masaeme. \s1 Aa medana ore nayolape \p \v 20 Go naaki neme nena ama aapa laapo-na agaa pagoa ratape. Nipumi tepe agaa narasalepape. \v 21 Neme nipuna agaa kone-para mea sua oro yalo ratape. Go konere nena maa-para maasape kulubu-rupa masua pirali rabu ora epealia. \v 22 Ne pora pamulalo pali rabu go agaa-me epe pora mea watea. Ne u-patali rabu page go agaa-me ne surubalia. Ne u-patua rekali rabu page go agaame epe kone wasupa gua surubalia. \p \v 23 Nena ama aapana agaare laba paame pora mea watade-rupa mada ne pora mea watea. Nena ama aapa lapome ne go agaa lagialipi rabu go su-amaa epe-rupa aawape pora mea watepe. \v 24 Nipuna agaa-me ne rabamealipi rabu, ona wae-me ne kotulalo mada na-epalia. Aa medana oreme epe redepi agaa lagialia page napagape. \p \v 25 Neme go onana epenape-nane to madaa epaame naomape. Go rabu nipumi paake nalipinalo ne adoba saliaga nipu aae repara napope. \v 26 Gore aa medame paake aa rume ona raapu paake nalia-dare adaa yoto nakaloa pea. Gore pa oge etana yotosi peade-rupa mada kata. Gupa yapare aa medana ona raapu paake pupitagi no patalipi-daare adaa yoto waru rubalia. Goa pua nipuna bipa nipuna kone wasupa page tumaomalia. \p \v 27 Gore neme repena egaa ako-para mea pagali raburi nena ma-raalide seti mada naralia ya? \v 28 Go page repena egaa ralaina àà-me rabua talimi raburi nimina àà page mada naralia ya? \v 29 Padane go-rupa aguri ne aa medana ore raapu paake pupitagi no patalipi-daare neme adaina kone ianu palimi. \b \p \v 30 Gore aa medame page nipu reaeme omoa aa medanuna maapu paake-nea raburi, go maapure onaa-me go aa nipu abi natemede. \v 31 Go yapare nimumi go paake-ne adasalimi rabu nipu koso laawa adialimi rabu oyae adaapumi abutea. Gore nipuna ada-para i oyae luabu ma-diayape-rupa madame abutea. \p \v 32 Go yapare aa medame mo aa medana ore raapu patua nipumi paake yotea-dare go aa nipu waea adaape pea. Aa medame pupitagi nalia-dare nipuna bipa nipu ma-oyaaya. \v 33 Gore aanumi nipu tua yala mapolaawa aape teme rabu oroyalo yala pola aalia. \v 34 Aa medame aa medana orenu raapu paake no pataliare onaa luabumi go aa ratu yawalimi. Go-rupa aguri mo aani nipumi go aa nipu radaa nena tua waea palia. Go aa nipu ogesi-da odome omape-re ora mada dia. \v 35 Goa pua rono lorenalo mone adaapu aani kate-pare mada namealia. \c 7 \p \v 1 Go naaki neme nina agaa waru pago ratua nena kone-para mea saape. \v 2 Nina agaa pagoa ratali rabu ne oroyalo epe-rupa mada piruali. Nina agaa-re nena ini surube-rupa waru surubape. \v 3 Nina agaa nena kone-para oroyalo waru inaloa aape. Oroyalo kiaalo nena-ki madaa mapiraae-rupa mada pirinalape. \v 4 Epe kone-para epe makuae yae lapo rata nena kone-para inaloa aape. Gore nena baani-para epe aa yago raapu aatede-rupa mada aape. \v 5 Aa medana ore-me ne ogeyoa nipu raapu paake napana tea raburi epe kone ne raapu oro yalo piralia-pulu ne goa mada napali. Goa pea-pulu neme go onana agaa mada gimali. \s1 Aani piri ona medalomana waea \p \v 6-7 Yapi medame nina ada-para pirua widua-para ini penaato pare no pora-nini ogegeaanu pamuaeme. Gore nimu epe kone page makuae yae page yada ora na-i madaa pama pamuaeme. Goa peme pare aa padane-ma nipu ora maeyaaya. \v 8 Ogegeaa nipuri ona ora wae piri medana ada pera-pera pamea. \v 9 Gore naare pabola penaloa ribaa yolalo popea. \b \p \v 10 Mo ona nipuri pora pami onanumi pemede-rupa pepena pua nipumi mo ogege aame adena kone ia. Goa pua mo-aa puaa mada lamu mea. \v 11 Go onare nipu ora wae pupitagi ne ona yalo nipuna ada-para page epe-rupa napia. \v 12 Oro yalo nipu makete-nini page pora-nini pamualaina pua nipuna ada-para page epe-rupa napia. Aa agu asapala pirina pea. \v 13 Neme adesu pare go ogege aa i rulu ripinaawa nipumi nunu lalaina adesu. Goa pua mo oname nipuna ini agaa-para adabaa sua goa sa. \b \p \v 14 Abiare nina ada-para agu raapo pirua opa kalape yaere meda iya-daa sa. \v 15 Goaene nina ada gimoa ne asapula epawa. Goa pawa-pulu abia ne go epa adalo-da. \v 16 Goa pua ne patape yapara page aba rabolo saayo. Go yapara rabolo saayo pare nena adipu patape yakopi laplap page epe pepena pubae saayo. Go epe u-patape yaenuri mo Isipi supara mea-epe yaenu saayo. \v 17 Neme go nena u-patape epe bet madaare paura epe kaapi yae luabu koyoa saayo. \p \v 18 Goa pea-ga abiare saana bana. Goa puare raapa palaawa rabialo tu patua yapi malaapana. Goa pua raana adaape meapana. \v 19 Ninaa aaniri pala naomape. Nipu su adaalu meda-para naepope-rupa pisa. \v 20 Gore akoloya nipumi mone ora adaapupe mea pisa-pulu sarara laapo popenaloa orope epalia. Goa pua abia go akua epola pola raapu raapu-para epalia. \b \p \v 21 Go oname epe rede pi agaa luabu loa mo ogege aa nipuna lo-robaa ora waru marekaaya. \v 22 Mo aa nipumi mo omeme agaa pagoa mo onana ada-para ratamea pea. Gore mo mena gawa ti ada-para mea pemede-rupa mada mea pea. Go page maeyae aa opeada patinalo mea pemede-rupa mada mea pea. \v 23 Go aa nipuri koyati pua sua nipu aawalia kone na-i. Pa yaa-madaa biya pua mo poga madaa puaa roayade-rupa mada pea. Gore yaa nipu poga sabae-para roalua kone na-i. Pa biyaa pea-rupa mada pea. \b \p \v 24 Go naaki nina agaa madaa-re aane waru lobapa-inaloa waru pagalepape. \v 25 Nimimi go piaene ona rata mea popere nimina lo-robaa ora aipapulu narekena tapape. Goa pua nipuna kone gimape. \v 26 Gore akolo ya? Aa adaapu go onana kone ratua luabu taala-pupa yabeme. \v 27 Go ona nipuna ada-para pope porare, aa tapa-para pemede pora-rupa ia. Go yapare nimi go pora ratalimiri nimi aipapulu aba omeme onaanuna su-para palimi. \c 8 \s1 Epe kone nipuna pi kogono lapedepeta \p \v 1 Epe redepone konere ona meda rekaawa onaa yaata-rupa madaa. \v 2 Nipu so pore madaa pora kepaa-kepaa pea pare aawa yolaaya. \v 3 Gore nipu adaa ada kagure-na pora kerepo-nane aawa nipumi gupa yaloa lala aaya. \b \p \v 4-5 Neme onaa nimi luabu yalalo: Nimi kone na-i onaa luabu kone waru kegena mealimina. Nimi aanu kone waru na-imiri ipua kone waru epaa mealepa. \v 6 Neme epe redepi agaa go lagialo madaa-re, aane waru lobapa ina pirua pagalepape. \v 7 Neme wae agaa luaburi gi waru pea-pulu neme oro yalo ora agaa riaa laguaayo. \v 8 Neme yaa-agaa natopare go to agaa luabu ora epe agaa riaa lagialo. \v 9 Epe kone sua makuae yae waru meme aanumiri neme to agaa-na re-re waru makuaeme. Goa pea-ga go agaa ora riae yade kone sua waru makuatepape. \v 10 Nina agaa-me mone mena sekere puri pane yae luabu rabuaaya-pulu neme epe kone luabu nimi mogeano waru pago piralepa. \b \p \v 11 Nina bipa niri ora epe kone epe yae luaburi ni yade. Neme gol mone oyae luabu page nimimi raana omeme yae luabu page rabuaawa ora puri na-ia tode. \v 12 Ni epe konena pora pamuape-rupa waru makuaayo. Goa pua ora epe pora pamuape page ni yade. \v 13 Aa meda nipu Adaa Aa-na agaa pagoa rataliare wae yaenu pape gime-omea. Neme gimi ome yae-re, aa medame nimuna bi minasaawa waea pea kone luabu-ri gime ome. Waeanu adaapu pua yaa agaa teme aanu page ora gipea. \v 14 Onaanu epe kone kaloa epe kogono papena kone page luabu neme mada gialua. Nina bipa niri epe kone yade. Goa pua adaa puri luabuna aaraa page ni yade. \p \v 15-16 Adaa ada kaguare luabu surubenalo aa mudu luabu page king-nu page neme mapiraayo. Goa pua lo waria go onaa luabu epe-rupa surubenalo epe kone neme kaato. \v 17 Onaa medame ni adalua kone saliare ni mada adalia. Onaa medalomame ni raaname omalimiri neme page nimu raaname waru omalua. \v 18 Neme onaa adaa bi kaloa oyaenu page ora adaapu kaato. Mone oyae luabu waru kaloa epe kone pora luabu kurinaloa onaanu luabu waru raba mealua. \p \v 19 Neme kaato yaemere epe puri pane gol aana page aana silipa page ora rabuaniaaya. \v 20 Oro yalo neme epe redepone kone luabu ratu-aayo. \v 21 Ni raana omeme onaana yaere adaa stua-para kago imi-rupa kirita saayo. Goa pua mo akore kirita i ada-para rulatabena saayo. \b \p \v 22 Ora abade Adaa Aa-me oyae luabu warisa raburi ririnane ni aba mapiraasa. Goa pua wala oropere oyae luabu warisa. \v 23 Ora abade Adaa Aa-me su yaa lapo page oyae rayo abi nawarini aawa ni aba waria mapiraasa rabu ni aba pirisu. \v 24 Adaa Aa-me ipa ogenu page adaa ipa solowaranu page abi nawarini rabu ni aba pirisu. \v 25 Adaa porenu page oge porenu page abi nawarini rabu ni aba pirisu. \v 26 Go rabu ni pirano-re Adaa Aa-me su page abi nawarisa. Oyae luabu page abi na-opena e maapu nape yaenu page abi na-isa. \v 27 Yaa-me ipa solowara mea kutapu isa rabu page Ni aba pirisipa. \v 28 So yaa madaa moae yaakoya page, su-para ipa marakupitabasa rabu page, ipa pa go su madaa adaapu mapopaawa solowara mapiraasa rabu page ni aba pirisu. \v 29 Nipumi suna-re warisa rabu pirisu. Goa pua mo ipa solowara repa-repa warisa rabu page ni pirisu. Goa pua ipa solwara neme go su nakabulape loa agaa mana lakesa rabu page, ipa neme go salo robo nakabulape sa rabu page ni pirisipa. \p \v 30-31 Adaa Aa-me go yae luabu warisa rabu niri go kogono rayo surubanolo makuae aa mada mua mapirasa. Nipumi warisa oyae luabu adoa raana waru pisa-da neme nipu page raana omenalo kogono pisu. Neme go-su adoa onaa pimi su madaa page pedo waru pisu. Goa pisa-da neme Adaa Aa-na ini agaa-na oroyalo raaname omo aayo. \b \p \v 32 Epea-para epe kone lapo-me agaa mone mone go-rupa ta. Go nogo naakinu nimimi naa agaa waru pagoa nina kone luabu waru ratalepape. Nimimi goa palimiri epe raaname rubini onaa piralimina. \v 33 Nimiri neme epe kone gianoloa waru makuae yaeme rubini onaa piralimina. Nimimi go agaa madaa masaa narilatepape. \v 34 Nina agaa pagoa ratalimi onaare nimi madaa raaname rubialia. Oroyalo nimi naa ada pora-gape para surubeme rabu neme epe kone epe pora mea waato. Nina poragape-para epeme rabu neme epe agaa lage. \v 35 Onaame ni mealimi-daare nimu kagaa pirape kone wasupa mealimi. Goa pua Adaa Aa-me nimu repara epe lo-robaa katea. \v 36 Goa peme pare aanu medalomame ni namealimiri nimuna bipa nimu bebo teme. Onaa-me ni raaname naomalimiri, nimu omape madaa kone mapiraawa peme. \c 9 \s1 Epe koneme onaa yaata \p \v 1 Epe koneme epe pora waatalo ada pigi kerepo (7) pua ponoa awea. Gore nipumi epe kone sua go ada pigi eto napape-rupa awea. Go ada pigimi puri paloa ainalo pisa. \v 2 Yaa-yapa mena tua ipa waini rede waru-pi managola sua eta nape reke page aba managola-isa. \v 3 Nipuna kogono onanu ada kagure-nini penaloa agaa puri palo pua lalaatepa sa. \p \v 4 Nimumi gupa teme: Nimi mayae wae kone i aanu luabu ipulupa. Nimi epe kone mua epe redepone pora adalimina ipulupa loa mo kogono onanumi yalaala aaeme. \v 5 Eta page ipa waini epe rede-pi aba managala ia-ga ipua epa nalepa. \v 6 Nimina maeyae wae kone luabu gimoa epe kone-para epe pora ratalimina ipulupa simi. \s1 Aa laapome pepe-a \p \v 7 Gore neme aa meda maredepo yaatalo pali rabu nipumi nepara aakone sua ero agaa-me abutea. Go page neme aa wae meda epe agaa loa maredepo-yaatalo pali-rabu, go aame ne tua nena yogaene ma-oyaalia. \v 8 Goa palia-ga wae agaa ne aa maredepo yaawa epe agaa lakelapere gimape. Goa pua ne ora iaa aulalia. Neme epe aa meda agaa mana laketalo pali-rabu go aame ne raaname waru omalia. \v 9 Neme epe kone i aa meda agaa lakeloa epe agaa talo palipi-dare go aame ne raana omalia. Goa pua nipuna kone page raaname rubialia. Neme epe-aa kone kate rabu nipuna makuae-yae page adaa-yalia. \b \p \v 10 Go yapare neme epe kone sua epe-rupa pitua kone sali-daare, neme Adaa Aa-na agaa aba meape. Gote nipu ora epe redepo-yoti aa yade. Gore neme epe makuae yae mealua kone sali-daare, Gote nipu ora aba riri-nane kone mapiraawa aba makuaape. \v 11 Epe kone-me ne go su-amaa ora adaalupu mapiraalia rabu kris-maali adaapu mada pirali. \v 12 Gore ne epe kone meali-rabu nena bipa ne ma-epeaali. Go yapare ne-da wae kone sua waea-pi aa yaliare, nena bipa ne go ma-oyaawa mabebolateda. \b \p \v 13 Ona meda nipu epe kone na-ia-pulu nipu maeyaawa puri palo wae agaa loa aa rumaape madaa yaaloaaya. \v 14 Nipuna ada mo adare rupara aaya-pulu go adare-na adaa pora kerepo-para aawa yaloa wae agaa loaaya. \v 15 Onaa adaapu kogono pa pulalo popeme raburi nimi ni piri-para ipulupa loa yalala-aya. \p \v 16 Nimi aa luabu epe kone naimi-ga, nimi maeyae aanu nina ada-para ipulupa. \v 17 Gore neme ipa meda paake mua nali rabu go ipa kogaroa redepi ipa nali. Eta meda page pake mua nali rabu, go eta page rede waru palia. \v 18 Mo nipuna ada-para ipulupa ta aanu-ri, nipuna ada-re matmat nonapi ada yapare mo aanumi waru na-ademe. Nimu kone waru na-imi-pulu ora epe ona yaana kone imi. Go onana ada-para peme aanuri nimu aba omoa nimu ome aanu-rupa pimi pare pa aaema kone sua nimumi waru na-ademe. \c 10 \s1 Solomon-na remaa (Robo 10.1–22.16) \p \v 1 Solomon nipumi epe-rupa pirape agaa rudu-rudu medaloma tusua gupa-sa. \q1 Nogo naaki medalomame epe kone sua nimumi epe kone ratalimi-rabu agi aaraanumi raana ora waru omalimi. \q2 Go yapare nogo naakinumi wae pora ratua pupitagi noalimiri, agi aaraa-me page lo-robaa kedaa adaa ruaalimi. \b \q1 \v 2 Ne mone paake noa ama-aalidare, nena go moneme ne epe-rupa naraba mealia rabu ne epe-rupa mada na-aali. \q2 Go yapare neme epe pora ratua amaa yali-dare ne na-rudute. \b \q1 \v 3 Adaa Aa-me nipu madaa kone rulaawa pimi onaa, eta nape oyae luabu asa pina kone na-ia. \q2 Goa pea pare mo waeya peme onaa-re nimu ama-yape, eta asapeme yaenu asapinalo pora poaaya. \b \q1 \v 4 Ki-aa raakepea kogono napaliri, reaeme omoa aa naara pirali pare neme puri paloa kogono waru pali-dare, ne eta page amo yape page ne oyae meda na-rudu tea-pulu epe-rupa aali. \b \q1 \v 5 Kone waru i aamere eta napeta rabu mea kirita suaaya. \q2 Go yapare ki-aa rakepea kogono waru napaliari nimina ona nogo naaki reaeme omoa yaala polo aalimi. \b \q1 \v 6 Gote-me epe aanuri nipumi nimu waru rabamuaaya. \q2 Goa pea pare wae aa-me nipuna kudiri agaa teme rabu onaanu medaloman kone mabebola tea. \b \q1 \v 7 Gore aa epe meda omea raburi onaame go aa-na epe kone niminaawa goa-da pisade loa pedo waru peme. \q2 Go yapare wae aanu meda omeme raburi mo onaa luabumi go aa naniminae aipapulu kone rugulaeme. \b \q1 \v 8 Epe kone-i aanumiri pa aa medame epa-ta agaa page waru aina madu pageme. \q2 Pare yaa-agaa loa agaa ipa rukini ritimi aanuri nimu ora pa-rupa oteme. \b \q1 \v 9 Epe kone sua epe-rupa piri onaare redepone-rupa pirualimi. \q2 Go yapare onaa waea palimidere, nimuna peme wae yaenu kudiri-pu na-i pename salia. \b \q1 \v 10 Yaa agaa ne aanumi pupitagi adaapu neme pare pupitagi ne aanu nimu yaa agaa adaapu loa waea peme-pulu nimu bebolo talia. \q2 Go pea pare aa medame agaa pename loa onaa mada raba muaya. \b \q1 \v 11 Epe redepone aanuna agaa-re ora epe ipa laipi kata ipa-rupa yade. \q2 Go yapare wae aanuna kone pa kudiripu sabaawa onaa mabebola teme. \b \q1 \v 12 Lo-robaa wae-imi raburi wae-yae maepaaya. \q2 Goa pea pare aa yago meda raana omea aamere wae yae luabu pename ma-opaaya. \b \q1 \v 13 Redepone kone i aamere nipuna epe redepone kone agu lapepedepeta. \q2 Goa pea pare wae kone imi aanu aipuya-me mea kudu teme. \b \q1 \v 14 Epe pora ratua epe kone imi aanuri makuae yae waru mua aipapulu nalapaeme. \q2 Aa medame yaa-agaa teadare, wae yae aipapulu gopara opapaaya. \b \q1 \v 15 Gore ada kagure kepo pua imi-rupare amone aanu nimuna yaenumi nimu kuta pua ora epe-rupa pimi. \q2 Goa peme pare aa naara luaburi nimu oyae ruduta-pulu nimu aipapulu beboloa oyalimi. \b \q1 \v 16 Redepone aa-me nipuna yoto-rupare, oro yalo pirama-lama palia. \q2 Go yapare wae aa-numiri waea adaapu peme. \b \q1 \v 17 Go yapare aa medame nipu maredepo yaina kone saliadare, kagaa pirape supara palia. \q2 Go yapare aa meda nipu namaredepo-yaeme rabu rada-pia pea aare go epe pora gimea. \b \q1 \v 18 Aa medame aa yago meda wae kone saliadare, nipumi yaa agaa loa oro yalo waea-pu rabuae aa pename go aaya-da. \q2 Go yapare aa medame aa yagona ma-agaa paliare go aa nipu ora maeya aa aaya. \b \q1 \v 19 Aa medame agaa adaapu loaalia-daare, go aa nipuna agaame page wae-yae yolo rialia. \q2 Go yapare aa medame agaa adaapu natea-dare, go aa nipu ora epe kone su ayaa. \b \q1 \v 20 Epe redepone aana agaa-re epe aana silipa-me adea. \q2 Go yapare wae aanuna kone-re bebolo-tea. \b \q1 \v 21 Epe redepone aa-na agaa-mere onaa adaapu waru rabamea. Goa pea pare onaa epe kone nasalimi-daare go onaa nimu ora omalimi. \q2 Akolo ya? Nimuna kone ora oyotea-pulu nimu omalimi. \b \q1 \v 22 Go yapare Adaa Aa-me niaa oyaenu pama gea. \q2 Kedaa kogono-me oyaenu nagialia. \b \q1 \v 23 Epe kone naimi aanu nimu waea pape mada raana waru omoa pupitagi neme. \q2 Go yapare epe kone imi aanuri, nimu epea papena raana omoa epea peme. \b \q1 \v 24 Wae aanuri oyae luabu madaa paalame omalimi rabu go wae yae luabu nimu piri popalia. \q2 Go pea pare epe kone rulae aamere oyae luabu mada mealimi. \b \q1 \v 25 Gore wae yapi-di meda go wae onaa repara popolalo palia raburi, gome nimu ora madiayaalia. Gore ipa roa oyae luabu kadepe ritade-rupa goa palia. \q2 Go yapare epe-rupa piri onaa-re nimu puri palo eto napi piralimi. \b \q1 \v 26 Gore nena kogono pape aare kiaa rakepene aa nameape. \q2 Neme go kogono gi madini aa adali rabu ne marasini ne rabu nena agaa-para rero piade-rupa palia rabu ne gimapalia. Go page nena ini para miru pea rabu poke poke yalade rupa palia. \b \q1 \v 27 Neme Adaa Aa-na pora kurua oro yalo nipuna rolo-para pirali-dare, ne go su-amaaa adaalupu pirali. \q2 Go yapare wae aanuri go su-amaa adaalupu napiri ora aipapulu aba omalimi. \b \q1 \v 28 Adaa Aa-na agaa pagoa rati onaamere, Adaa Aa nipuna pea kogono ado-kiritua raaname ora waru omalimi. \q2 Go yapare wae aanuri pama surubama pua, nimumi epe yapi di meda mada na-adalimi. \b \q1 \v 29 Adaa Aa-me epe redepone onaare waru surubea. \q2 Go yapare nipumi, wae onaare maoyalia. \b \q1 \v 30 Epe redepone aanuri nimuna ada kagure-para epe-rupa piruaeme. \q2 Go yapare wae pupitagi ne onaare nimu go rupa napiruaeme. \b \q1 \v 31 Epe aanu nimu oro yalo epe kone sua epe pora rateme-pulu, nimu onaa luabu epe agaa lakelo-aeme. \q2 Goa pea pare wae agaa teme aa luaburi nimu oyalimi. \b \q1 \v 32 Redepone aa-na agaare onaana aane-para rede warupea, \q2 pare wae aa-na agaamere onaanuna lo robaa-para rero mapaeme. \c 11 \q1 \v 1 Adaa Aa nipuna i robo kabula riri peme aanuri oyae waea-rupa rumaawa oyae yolateme. \q2 Goa pea pare epea peme onaare raname omoa rumaape epe-rupa popenalo pea. \b \q1 \v 2 Nimuna bi minasaeme aanuri yala waru poteme. \q2 Nimuna bi rabuaniaeme aanuri epe kone imi. \b \q1 \v 3 Ora epe aanuri nimu epe pora ora rateme. \q2 Pare yaa agaa ne aanuri nimu yaa agaa adaapu teme rabu nimuna go yaa agaame wae yoto mea katea rabu nimu oyalimi. \b \q1 \v 4 Epe mone oyae adapu salipare go oyaeme ne omali rabu mada naraba mealia. \q2 Go yapare neme epe kone sua epe pora ratu aali-dare ne go su-amaa page adaalupu pirua epe su page meali. \b \q1 \v 5 Epe kone imi aanu nimuna epe koneme epe pora mea wata rabu nimu epe-rupa pirua nimu epe kone sua epeanu peme. \q2 Goa pea pare waea peme aanu nimuna peme wae yaenumi nimu malopaaya rabu nimu lopeme. \b \q1 \v 6 Epe redepone aanu nimuri nimuna epe kone maredepoyaya rabu nimu epe-rupa pimi. \q2 Go yapare aanu oyae madaa omeme-pi kone sua wae pora ratulalo peme aanu nimu lopoa wae-rupa pimi. \b \q1 \v 7 Wae aanu nimuna purimi oyae luabu pa mealima kone suaaeme. \q2 Pare orope nimu omalimi rabu nimumi epe yae meda mada namealimi. \b \q1 \v 8 Gore epe aanu madaa kedaa page wae yaenu meda epolalo palia-dare Adaa Aa-me nimu raba mealia-pulu nimu madaa wae yaenu mada naepalia. \q2 Goa palia-pulu go wae yae luabu mo pupitagi noaaeme aanu madaa popena tea. \b \q1 \v 9 Go page mo wae aanu agaa teme rabu nimuna agaame onaa luabu maoyaatalo peme. \q2 Goa palimi pare mo epe aanu nimuna peme-ame nimu rabamealia rabu nimu epe-rupa piralimi. \b \q1 \v 10 Epe aanu nimuna pirape yae puaa redepota raburi onaa nimu luabu ora raana omoa epe-rupa piruaeme. \q2 Go yapare aa padaneme oroyalo waea puawa nipu omea rabu onaa luabumi epe ta kone sua raana omeme. \b \q1 \v 11 Epe redepone aanumi nimuna ada kagure-para epea peme rabu nimuna ada kagure page ora epe-rupa surubeme rabu epe-rupa aaya. \q2 Go yapare wae pupitagine aanu mi waea pulalo peme rabu go teme agaame mo ada kagure page ma-oyaaeme. \b \q1 \v 12 Aa medame aa medana pi-lawa ero agaa tea-daare go aa nipu maeyae aa-rupa pia. \q2 Pa pirua agaa adaapu nalainalo ora epeta. \b \q1 \v 13 Aanu medalomame maa agaa adaapu teme-pulu nimuna adami aanuna i kone page pa lapedepeteme. \q2 Goa peme pare ora agaa ne aanumi nimuna adami aanu kudiripu i kone nalapedepe teme. \b \q1 \v 14 Gore mo gavman pimi aa mudunumi onaa luabu epe-rupa maredepoyawa nasurubaliare go onaa rayo oyoa mo kantri page oyalia. \q2 Go yapare aanu adaapumi go aanu epe kone epe agaa laketeme rabu epe-rupa maredepo yawa epealia rabu mo onaanuna kantri page epe-rupa aalia. \b \q1 \v 15 Aa medame yano mua na-abutea rabu neme abulalua te pare wala neme na-abulali-daare ne orope kedaa epalia. \q2 Goa palia-ga ne ora epe-rupa pirano kone sali-dare neme mogo yaenu luabu masa rilaawa gimape. \b \q1 \v 16 Onaame medaloma nimu ora epe ona loa adaa bi kana kone sua gupa peme. Yapare pa pora pame ona onaa medaloma mayala peme. \q2 Kiaa rakepene aame mone mada namealia pare kokono waru pe aame oyae adaapu mealia. \b \q1 \v 17 Gore neme aa meda odome omoa nipu rabamealiri go palideare nena bipa ne-para wala pe. \q2 Pare neme aa meda waea pali-daare goame nena bipa ne page go maoyaaye yade. \b \q1 \v 18 Waea pi aanumi oyae meda mulalo palimi-daare go yaeme nimu ora mada naraba mealia rabu waru yae-da nona napalia. \q2 Go yapare aanu medaloma epeanu palimi-daare nimu epe yoto mealimi. \b \q1 \v 19 Aanu medalomame puri paboa epe kone ratalimiri gore nimu oro-yalo piraama laama pope kone wasupa mealimi. \q2 Go yapare waea papena puri pabeme aanuri nimu omalimi. \b \q1 \v 20 Adaa Aa-me oro yalo wae kone imi onaare ora waru gipia. \q2 Go yapare epe-rupa aaeme onaare raaname omea. \b \q1 \v 21 Gore ora ria wae onaare wae yoto mealimi \q2 pare epe onaare mada wadialimi. \b \q1 \v 22 Gore ona meda ora epe pepena pualia pare nipu kone wae sua pora pamu agaa tea-daare nipumi pama tona pepena paaya. \q2 Gore mena ini-kadu madaa mere mudiaawa pepena paawa punitimi mena nonapi pia. \b \q1 \v 23 Adaa Aa-me onaa luabuna imi kone-para pameme pora go rayo aba ado kiritea. Epe redepone aanu madaare epe kone luabu rubita. \q2 Go pea pare waea peme onaanumi epe oyaenu mealimi rabu onaa medalomame nimu madaa wae kone imi. \b \q1 \v 24 Aa medaloma nimuna mone oyaenu page aa medaloma raba mulalo kateme. Pare nimuna bipa mo peme kogonona yoto ora adaapu meme. \q2 Wala aa medalomame onaa rabameape kone niminawa yapare wala gimeme. Nimuna mone oyae waru adaapu pagaa imi pare wala oropere go oyae luabu rudu ta rabu nimu wala naara aanu-rupa aeme. \b \q1 \v 25 Aa medame oyaenu pa onaa kalawe kone sua oyae ruma kata pare nipuna bipa ora adaapu saayo kone sua pama pea. \q2 Go yapare neme pa aanu medaloma rabameli-dare nimumi ne page rabamealimi. \b \q1 \v 26 Reaa pabea rabu onaame eta kabolalo agaa mealimi pare dia tea-dare go aa nipu wae kone suaeme. \q2 Go yapare aa medame nipuna eta onaame kabena tea-dare mo onaame go aa nipu ora raaname omalimi. \b \q1 \v 27 Aa medame epe kone sua ora epe pora ratualia-dare onaa rayome nipu raaname waru omalimi. \q2 Go yapare wae aa-me agu pualiare go wae kedaa nipu madaa popalia. \b \q1 \v 28 Gore aame nina mone oyaeme ni waru rabamealia kone saliare go aa nipu repena yo kaapu-rupa ora alupalia. \q2 Pare nipu epe redepone-rupa aawaliare nipu kagaa repena maa pula saayade-rupa opoa epe-rupa piralia. \b \q1 \v 29 Go yapare aa meda nipuna ona naaki ruruna oyae waru nasurubaliare nipuna oyae luabu ora dia yalia. Goa pua ora alupalia. \q2 Goa palimi-ga epe kone imi aanu kogono pa palimina. \b \q1 \v 30 Epe aana kone-re epe repena kagaa laama pope repena aaya-rupa aalia. \q2 Aa meda nipu ora epe kone sua makuae aa pia raburi pa aanu medaloma nipu raapu epa piruaina kone ia. \b \q1 \v 31 Gore niaame aba adema. Epe-rupa pimi aanuna pemeare nimu go su-amaa pirua oyae adaapu epe yoto-rupa mua pimi. \q2 Goa pea pare wae aanu nimuna wae yoto ora mealimi-ga nimu ora pakealimi kone nasamina. Dia Adaa Aa-me nimuna wae yaena yoto ora katea. \c 12 \q1 \v 1 Aa medaloma nimu ora epe kone madaa raaname omoa pa aa medame maredepo agaame madaa page epealia kone imi. \q2 Go yapare aa medame nipuna pea wae yae namaredepo yaena kone aamere nipu ora maeyae aa-rupa pirua pea. \q1 \v 2 Gore aame epe pora ratua epe kone suayare Adaa Aa-me go aa nipu epe lo robaa kata. \q2 Go yapare aa medame onaa para waea paliare go aa nipuri Adaa Aa-me alupainata. \b \q1 \v 3 Gore aa meda waea pua epe-rupa napiralia raburi go peame nipu mada naraba mealia-pulu epe-rupa napitia. Nipu puri pabo page napiralia. \q2 Goa pea pare aa meda nipu ora epe pora ratua piraliare repena pitaa su runane pea-rupa mada yapulu aa medame nipu mada narasu lopalia. \b \q1 \v 4 Aa medana oreme epeanu paliare mo aani go pea kogono-me epe bi kata. \q2 Go yapare mo aa nipuna oreme waea rado rado adaapu pua aani page yala mea kata. Go pua mo ona nipumi peame wae yaina ipua mo aanina uni rodaipa-para odobaawa yaina-rupa mea kata. \b \q1 \v 5 Epe redepo ne aa-mere oro yalo epea pape madaa raaname waru omea. \q2 Go yapare wae kone sua waea pea aamere oro yalo yala poloa onaana kone mabebola pena wae pora mea watalo pea. \b \q1 \v 6 Wae aanuna agaa-re aa medalomame kudiripu yada sua aa yago tulalo pemede-rupa kone imi. \q2 Go yapare epe redepone aanuna agaa-me onaa medaloma kedaa rua yaina omeme rabameapena kone sua agaa teme. Epe-rupa pirina kone sua agaa teme. \b \q1 \v 7 Aa medame waea pualiare nipu oyoa ora alupalia. \q2 Goa palia pare epe redepone aanu-nimuri epe-rupa oro yalo pa piralimi. \b \q1 \v 8 Aa meda nipu epe kone su aaliare onaame go aa nipuna bi minasalimi. \q2 Go yapare aa meda nipu wae bebone kone saliare onaame go aa nipuna bi mabebo laeme. \b \q1 \v 9 Aa meda bi waru na-i aa yapare kogono aa meda nipuna ada-para ma-aaliare epe ta. \q2 Pare aa medame nipu adaa aa kone sua naara aanu rabuaatalo kone ia-pulu nipu naepeta rabu eta nape yaenu page rudu neme pama pea. \b \q1 \v 10 Epe redepone aanumi nimuna mena oyae luabu madaa odome waru omoa epe-rupa surubeme. \q2 Go yapare wae aanu nimuna mena oyaenu page waru epe-rupa nasurubeme. \b \q1 \v 11 Aa medame nipuna e maapu waru surubaliare gore nipuna eta nape yae waru salia. \q2 Go yapare aa medaloma epe kone naimiri nimu pama kalai pua kogono pu sua epe ini meda namealia. \b \q1 \v 12 Wae aanu pupitagi noa oyae adaapu wae-rupa meme. Goa pua nimumi oyaenu madaa epame waru omeme. \q2 Epe redepone aanu nimuna meme yaenuri nimuna mo peme epe konena ini raloa meme. Goa pua nimumi oyae ora adaapu imi. \b \q1 \v 13 Wae aa nimuna teme wae agaa-me nimuna bipa nimu adita. \q2 Goa yapare kedaa wae meda epe redepone aanu madaa popeare nimuna epe koneme nimu wala epe-rupa rabamea. \b \q1 \v 14 Neme tede epe agaa-para nena epe pamualide porame ne maepealia. \q2 Goa pua ne epe-rupa piruali. \b \q1 \v 15 Kone epe-rupa na-imi aanumiri nimuna pema oyae rayo ora epe ta kone imi. \q2 Go yapare epe kone imi onaa agaa mana laketeme rabu ora epeta kone imi. \b \q1 \v 16 Epe kone naimi aanumi waea meda pulalo peme raburi nimumi go madaa ratu aipapulu yaweme. \q2 Go yapare epe kone i aa meda ero agaa teme raburi go aa nipu epe kone ia-pulu pinawa kone sua gimalia. \b \q1 \v 17 Koso rabami aa epe yaliare agaa waru eperupa tea. \q2 Go yapare nipu agaa waerupa ne aa yaliare nipumi koso ma-oyalia. \b \q1 \v 18 Aa medame kone waru nasua tea agaa-me epe aa medana robaa-para maoyalia. \q2 Goa palia pare epe redepone kone i aa-me agaa tea-daare mo aana lo robaapara epe kumaa waru katea. \b \q1 \v 19 Yaa teme agaa luaburi pa rudupu yapina ia rabu aanumi kone rugulaawa gimeme. \q2 Goa pea pare ora ne agaa luaburi oro yalo-yalo pa suaalia. \b \q1 \v 20 Aanumi waea peme rabu go pemeame nimuna bipa nimu makiraeme. \q2 Goa peme pare aa medame epe kone sua onaa rabameano kone sua epea palia-daare nipu page epealia. \b \q1 \v 21 Redepone aanumi pupitagi page ora nanoa epe oyae mealimi. \q2 Goa peme pare waea peme aanumiri nimumi wae pupitagi rado-rado adaapu neme. \b \q1 \v 22 Yaa-agaa teme aanu luaburi Adaa aa-me nimu ratu waru yawoa gimea. \q2 Goa pea pare epe kone sua epea peme aanu madaare raana omoa epe ta kone ia. \b \q1 \v 23 Aa meda nipumi epe aanu puayare nipuna epe kone epea luabu aipapulu ratea. \q2 Goa pea pare aa meda nipu epe kone-nai pa wae-kone rubitabe aa nipumi yaa agaa adaapupe madu koyoata. Goa pea pare onaa luabumi nipuna agaa pagoa go aa-re maeyae aa-rupa pia teme. \b \q1 \v 24 Kogono radaa pina paliade aare nipu puri mua mada pitea. \q2 Goa palia pare kiaa rakepene aanuri pama kogono aanu pitimi. \b \q1 \v 25 Go page aa medame oro yalo kone adaapu su aalia-dare nipuna kone oyo tua maeyae aa-rupa pitia. \q2 Goa palia pare wae aa nipuna adami aa-me epe agaa redepone laketea-dare mo nipuna adami aa-me epe kone lo robaa waru katea. \b \q1 \v 26 Epe redepone kone i aanumi nimuna adami aanu epe pora mea wateme. \q2 Go yapare mo wae aanu nimuna adami aanu epe pora gimoa wae pora para mea peme. \b \q1 \v 27 Kiaa rakepene aame yapa asa nola palia pare mo yapa mada natalia. \q2 Pare kalai pua kogono raadapi peme aanuri epe-rupa riri-nane epope aanu go yade. \b \q1 \v 28 Aa neme epe pora ratua aawaliri ne ora epe-rupa oro yalo pirape yada mua ne epe-rupa pirali. \q2 Gore niaame go epe pora ratalimare niaa omape yaeme page nami epe-rupa oro yalo piralima. \c 13 \q1 \v 1 Gore naaki medame epe kone saliare nipuna aapana agaa waru pagea. \q2 Agaa rasini naaki-mere pa aanumi nipu maredepo-yaina kone na-ia. \b \q1 \v 2 Epe agaa ne aamere nipumi epe oyaenu mualia. \q2 Go yapare yaa agaa ne aanuri nimumi rogaawa i agaa rasitimi. Goa pua onaa luabu ma-oyape madaa raaname waru omeme. \b \q1 \v 3 Aa medame nipu agaa abulu waru suruboa epe agaa loa aaliare nipu mada na-oyalia. \q2 Go yapare wae agaa loaeme aanu nimu oyoa beboteme. \b \q1 \v 4 Kiaa rakepene aanumi oyae adaapu meawe kone sua aaeme pare nimume go yae mada nameme. \q2 Go yapare radaa noa kalaipu kogono peme aanumi oyae adaapu meme. Gore oyae adaapu nimuna raana omeme-rupa meme. \b \q1 \v 5 Epe redepone aanu nimumi yaa agaa loa makirape madaare gimi omeme. \q2 Go yapare wae aanumi yala pia agu pulalo peme pare nimu madaa yala paala an-ia. \b \q1 \v 6 Aa-me epea agu paliare nipuna go peame nipu surubea rabu epe-rupa piruaaya. \q2 Goa pea pare wae-pupitagi neme aanu nimu go wae yaena yoto mua wae-rupa piralimi. \b \q1 \v 7 Aa riabo naara aa medalomame nimu mone oyae adaapu sawe kone madaa makirae kone suaeme. \q2 Amope mone oyae ora adaapu i aanumi page go-rupa mo aa naaranumi imi kone sua aeme. \b \q1 \v 8 Gore wae aanumi amone aa tulalo palimiri nipumi mone oyae adaapu mogo aanu kaloa epe-rupa piralia. \q2 Go yapare aa riabo naara nimuri oyae page naimi-pulu wae aanumi nimu nabebolaeme. \b \q1 \v 9 Epe redepo aanu nimuri laba paa roaya-rupa mada pimi. \q2 Pare wae aanuri mo laba oyoa uduna repe-repe piade piaene pimi. \b \q1 \v 10 Pupitagi nape konemere go aa kone wae madaa yada ratu runane mea pea. \q2 Go yapare aa yago medame nipu maredepo yaina kone ia aare epe kone sua waru makuaya. \b \q1 \v 11 Aa medame kogono napi pama awa ode mone mualiare go mone ora dia yalia. \q2 Go yapare aa medame kogono pua mone pawa oge-ogepu mea kirita samama pua ma-adaa yalia-dare go mone ora adaa yalia. \b \q1 \v 12 Aa medame oyaenu meda mealua kone sua adaalupu suruboa namealiare nipu lo robaa kedaame omalia. \q2 Goa palia pare nipumi go oyae mu minuare nipuna kone pu robaa-para page epe ta kone sua raaname omea. \b \q1 \v 13 Aa yago medame aa meda epe agaa epe pora waloa agaa mana laketalo palia rabu nipumi gimalia-daare go aa nipu oyalia. \q2 Go yapare aa medame agaa maana teade waru pagalia-daare go aa nipu epe-rupa pirualia. \b \q1 \v 14 Epe redepone aa-na agaa ora epe ta-pulu ipa laipi epe-rupa oro yalo pirama lama pope ipa-rupa pia. \q2 Go agaa-me aa rabamealia rabu epe-rupa pirua wae yae madaa pakealimi. \b \q1 \v 15 Gore aa medaloma epe kone saliamiri onaa medalomame nimu bi minasalimi. \q2 Go yapare rogaa i agaa rasini aanu nimu wae pora ratua pamueme. \b \q1 \v 16 Aanu epe pora ratua epe kone salimiri epe kone aba sua oyae peme. \q2 Go yapare wae-rupa agaa lo wae pora rateme aanu nimuna pemeanu luabu pename amaa mea watea. Goa pua nimuna maeyae kone pename amaa ia. \b \q1 \v 17 Gore agaa yaa loa makirae agaa pereke-pereke teme aanu nimu wae kedaa mea epope kone sua aeme. \q2 Go yapare aame agaa mea ipua go agaa redepone onaa lakeloa epe-rupa rabamealia-dare epe-rupa pitimi. \b \q1 \v 18 Aa meda aa yagome nipu maredepo-yaina kone na-i nipuna bipa nipu kone-kone sua aaliare nipu oyoa aa naara pirua ora wae-rupa piralia. Goa pua nipu yala polo aalia. \q2 Goa palia pare aa meda nipu pa onaame maredepo yaina kone sua maredepo yaina teare go aa nipu onaa luabumi epe bi kateme rabu ada bi mealia. \b \q1 \v 19 Aa medame whose friend oyae meda mealua kone sua orope mealiare nipuna lo robaa-para raana adaa omoa pedo pedo adaa pua aalia. \q2 Go yapare wae aanu nimumi nimuna wae yae gimae kone na-i pa pu aaeme. \b \q1 \v 20 Go yapare go aa nipu epe kone i aa raapu pora pamualiare go aa nipu page go aa-na kone mua nipu epe kone raapu pamualia. \q2 Go yapare aa meda nipu wae kone i aa raapu pamualiare go aa nipu wae yaeme nipu mealia-pulu wae pupitagi-na rolo-para piralia. \b \q1 \v 21 Wae yaeme pupitagi ne aa nimu ora mulalo rapea. \q2 Pare epe redepone aanu nimuri nimuna meme epe yaere nimuna yoto-rupa meme. \b \q1 \v 22 Epe aa meda nipu omea raburi nipuna sinu page nipuna oyae luabu nimu meme. \q2 Go yapare wae aanumi oyae adaapu mea kirita imi yaenuri orope epe aanumi mealimi. \b \q1 \v 23 Naara pimi aanuna e-maapu-para eta nape oyae adaapu inalo \q2 pare adaa aa mudunumi makirawa go eta nimu muaaeme. \b \q1 \v 24 Aaraame nipuna naaki pupitagi nalia rabu nipu ki paarame nataliare gore nipumi go naaki mana nata-pulu go naaki raname na-omea. \q2 Go yapare araame nipuna naaki agaa mana lakeloa maredepo yayaa-re ora nipuna si kone ia. \b \q1 \v 25 Epe redepone aanuna eta ora adaapu rulatabena imi. \q2 Pare wae pupitagi neme aanu nimu oro yalo reaeme omo-aaeme. \c 14 \q1 \v 1 Epe kone ia oname nipuna ada-para page epe kogono pea. Go koneme nipuna nogo naaki onaa luabu raapu puri mapabawa epe-rupa pimi. \q2 Go yapare ona meda nipu epe kone nasaliare nipuna bipa nipuna nogo naaki ada oyae luabu ma-oyaawa wae-rupa pitimi. \b \q1 \v 2 Epe konena pora ratua pia aamere Adaa Aa-na surube rolo-para pia. \q2 Go yapare yaa agaa ratamea pe aanumiri Adaa Aa-re ora epe yae-da dia kone imi. \b \q1 \v 3 Epe kone na-imi aanuna agaa teme raburi onaana ini agaana nimumi nimuna bi minasae agaa oraa teme. \q2 Epe kone i aa-na agaa ta rabu ora epe ta-pulu nipu rabamea rabu epe-rupa aaya. \b \q1 \v 4 Mena gawa su awoa e poape meda diayalia raburi mo eta kirita i ada pa pupaa salia. \q2 Pare mo mena gawame e poalia raburi e-maapu para eta ora adaapu sualia. \b \q1 \v 5 Koso raba mi aa-me koso ada-para epe redepone agaa tea rabu mo kosome ora ne agaa pagalia. \q2 Go yapare nipu yaa-agaa ne aamere mo ta agaa luabu yaa agaa tea. \b \q1 \v 6 Wae aakone ne aanu nimu epe kone mulalo palimi-daare nimu epe kone mada namealimi. \q2 Go yapare aa nipuna kone epealiare mo epe kone meape madaa kalai napi pawa kumapi-rupa aipapulu mealia. \b \q1 \v 7 Ne mo wae kone imi aanu raapu meda-para napiri ne ora mopare yola-moneape. \q2 Gore nimumi ne epe kone meda mada nagialimi. \b \q1 \v 8 Aa nipu epe kone sua nipuna eta no pora pamea yae luabu ora epeta. Go yapare aa meda nipu epe kone na-iare nipuna bipa nipu makiraaya. \q2 Gore akolo ya? Nipuna kone waru na-ia-pulu nipu maeyae aa pia. \b \q1 \v 9 Epe kone na-imi aanu nimuna pulalo peme yae rayo pa kone padane agu sua peme. \q2 Goa peme pare epe aanu nimuna bipa epea agu peme. Goa pua nimu lo robaa padane-para sua peme. \b \q1 \v 10 Aa nipuna bipa nipuna lo robaa-para ia kedaa page raana page nipuna bipa makuaya. \q2 Goa pua wala aa yago meda mada namea watea. \b \q1 \v 11 Wae aa nipuna ruru ona nogo naaki luabu ora oyoa luabu dia yalimi. \q2 Go yapare mo epe redepone aa-na ruru ora puri waru mua nimu ora epe ruru piralimi. \b \q1 \v 12 Aa medalomame gupa kone imi: Nimuna pema yae rayo epe ta kone sua peme. \q2 Go yapare nimumi pama pama pua omalimi. \b \q1 \v 13 Niaame giri lo aalima page wae lo robaa kedaa niaa mada nagimalia. \q2 Raana omo pirape yapi-di rabu page lo robaa kedaa ora mada na-dia yalia. \b \q1 \v 14 Wae aanu nimuna peme wae yae madaa ini noa raana waru omeme. \q2 Go yapare epea peme aanu nimu pedo raana waru peme. \b \q1 \v 15 Aanu nimu makuae yae ogesi i aanumi agaa ia-rupa luabu kone waru rulaeme. \q2 Goa pea pare kone epe-rupa ia aame nipuna lape agaa rayo waru kone makuaawa ta. \b \q1 \v 16 Epe kone i aa nipumi nipuna kone waru suruboa nipu madaa wae yae ora naepena kone ia. \q2 Wae aame re oyae rayo pa epeta kione sua rayo pa palua kone sua pa pama pea. Nipu wae aa yade kone page na-ia. \b \q1 \v 17 Ratu yawe aanumi maeyawa ratu ora aipapulu yaweme. \q2 Onaa luabumi aa meda oro yalo nipuna raana ratuaaya madaare gimi omeme. \b \q1 \v 18 Aa medaloma ogesi makuawa nimu mo maeyae aanuna kone rateme. \q2 Go yapare epe aanu nimuna makuae yaere nimuna alu-para epe pepena peme raguname adea. Go aa nipuna ia kone-re epe aaluna pepena yade. \b \q1 \v 19 Wae pupitagi aanu nimu mo epe aanu pitimi-para pirua nimu rabamu eta epe yaenu kanalo agaa lo piralimi. \q2 Nimu odome omena kone sua pitimi. \b \q1 \v 20 Aa medaloma oyae rudu teme adape-re gime omeme. Nimuna aapa ame yalia page ora gimeme. \q2 Amone aanu nimuna adami aanu adaapu aawaeme. \b \q1 \v 21 Aa medame aa yago meda naara mapiralia-re go aa nipu maeyawa naarame pama pea. \q2 Go yapare aa medame oyae ruduta aanu madaa odome omoa titi omalia-daare go aa nipu epe raana mealia. \b \q1 \v 22 Aanumi wae yae oro yalo pumuna kone sua pualimiri nimuna kone ota. \q2 Go yapare aa medame epea peme mada rana omoa onaame epe pora ratina kone salia-dare epe kone go aa waru kata. \b \q1 \v 23 Neme kogono waru radaa pina pali-dare ne ora epe yoto meali. \q2 Go yapare ne pa pirua agaa wariba pirali-dare ne wae naarame omali. \b \q1 \v 24 Epe kone ia aa-na konere nimuna mone yade. \q2 Go yapare aa medaloma epe kone na-imire nimu maeyae kone agu su aaeme. \b \q1 \v 25 Gore aa medame koso raba mu agaa epe-rupa teare mo kosome aa tumaomaarina-re waea pana tea. \q2 Go yapare mo koso raba meape agaa epe-rupa nateare go aa nipu makira agaa ne aa. \b \q1 \v 26 Aa meda nipu Adaa Aa-na agaa ratua kumapi-rupa piraliare nipu oyae meda palame na-omalia. \q2 Goa pua nipuna nogo naakinu page nimu luabu epe-rupa piralimi. \b \q1 \v 27 Adaa Aa-na agaa pagoa nipu ratapena konere ipa laipi kagaa piraama lama popena re yade. \q2 Go kone i aanu madaa wae yaenu naepalia. Go pua mo wae yaenu epolalo palia page mada mapakealia. \b \q1 \v 28 Aa mudu king medame onaanu adaapu surubaliare nipu adaa bi mea kateme. \q2 Go yapare mo aa mudu king nipumi onaa ogepusi surubalia raburi nipu adaa bi nasalia. \b \q1 \v 29 Aa meda nipu ratu aipapulu nayaweare go aa nipu ora epe kone waru ia. \q2 Go yapare ratu yawe aa maeyae kone ora epe ta kone ia. \b \q1 \v 30 Aa meda nipu pu robaa kumapu pawa ina pirualiare nipuna to yogaene page epealia. \q2 Go yapare aa meda nipumi wae agaa loa oro yalo oyae epame omape kone sualiare wae yaina go aa nipu madaa pupua nipuna uni luabu mada maopaya. \b \q1 \v 31 Gote nipumi onaa raayo warisa-pulu aa medame go aa nere ora aa naare wae te-dare neme Gote page wae gote yade te. \q2 Go yapare Gote adaa bi katere naaranu page epea pali. \b \q1 \v 32 Wae aanu nimuri nimuna peme wae yaenumi nimu maoyaeme. \q2 Goa peme pare epe-rupa pimi aanu nimuri oyae meda page ake palua pae kone na-i epe rupa aeme. Nimu madaa omape yaeme mealia rabu page kone rulae yae mada puri paboa aalimi. \b \q1 \v 33 Kone epe waru na-imi aanu nimuna bipa aba makuaeme. Makuae yae-para epe kone lapore nimumi minalo suruba pia pare nameme. \q2 Go yapare epe kone imi aanu nimuna minalo epe kone epe pora ratua oro yalo muaeme. \b \q1 \v 34 Gore onaa luabumi epe kone sua epe agaa ratalimiri go kantri epealia. \q2 Go yapare nimumi wae-yaenu pa pala pitimiri nimu yala adaa poteme. \b \q1 \v 35 Aa mudu king nimuna kogono aanumi epe kogono peme raburi nimu madaa raana waru omea. \q2 Kogono aanumi wae kogono peme raburi mo aa mudu king nipu yala mapaeme. Goa peme rabu king nipumi nimu ratu yawalia. \c 15 \q1 \v 1 Aa medame ne-para ronopi agaa meda tea-dare nipuna agaa kumapimi abulape. Goa pali rabu nipuna ratu yawe kone dia yalia. \q2 Go yapare neme aa meda-para ero agaa loa yala mapaliri mo aame ratu adaa yawoa ne-para ratu waru yawalia. \b \q1 \v 2 Aa medame epe kone sua epe agaa teare nimumi go aa-na kone makuae yae ora epeta loa raana omalimi. \q2 Go yapare aa meda epe kone na-imi agaa tea-dare go agaa re nai agaa ta. \b \q1 \v 3 Adaa Aa-me su luabu-para pea yae rayo ada makuaaya. \q2 Nipumi epe aa wae aa luabu ado kiritea. \b \q1 \v 4 Aa medame epe agaa onaa luabu laketa rabu go agaa pageme onaa luabu nimu laipi kalape repena nonapina agaa pagalimi. \q2 Go yapare aa medame onaa-para wae agaa-teare onaa luabuna kone ma-oyalia. \b \q1 \v 5 Aa meda nipu epe kone na-saliare nipuna aapana agaa rasita. \q2 Goa pea pare pa aa medame nipu agaa loa maredepo yaina gimaliare go aa nipu ora epe kone mealia. \b \q1 \v 6 Epe aanu nimu luabuna ada-para oyae ora adaapu imi. \q2 Wae aanu nimuna mone-me nimu kedaa ora adaapu mea kata. \b \q1 \v 7 Epe kone imi aanumi onaa luabu epe kone kateme. \q2 Go yapare epe kone rudu teme aanumiri goa page napeme. \b \q1 \v 8 Adaa Aa-me waea peme aanuna opa kateme yae luaburi ora gimea. \q2 Pare epe redepone aanumi teme betene raana omoa pagea. \b \q1 \v 9 Adaa Aa-me wae aanumi peme yae luaburi ora raaname naomea. \q2 Epe aanu nimumi agaa ratua peme rabu raaname omea. \b \q1 \v 10 Aa medame epe pora minarepaliare wae yoto mealia. \q2 Aa meda nipu maredepo-yaina lape gimaliare nipu omalia. \b \q1 \v 11 Adaa Aa-me aba ome onaa luabu pimi-para ado kiritea. \q2 Go su amaa onaa niaana ima kone page luabu ora waru aba ado kiritea. \b \q1 \v 12 Aakone i aamere pa aa medame nipu maredepo yaina kone ora na-ia. \q2 Goa pea-pulu aa meda-para nipu epe kone gialepa natea. \b \q1 \v 13 Gore aa medana robaa-para epe kone saliare nipuna ini agaa-para epealia. \q2 Go yapare aa meda nipuna ini agaa-para roke rialiare nipuna robaa-para ota. \b \q1 \v 14 Epe kone ia aamere puri palo kogono waru pua oyae meape madaa page makuae yae meape mada page kogono pea. \q2 Go yapare wae kone i aamere maeyae agaa talo agu pea. \b \q1 \v 15 Aa meda nipu oyae rudu ta raburi oro yalo kone adaapu sua nipu wae-rupa piruaya. \q2 Epe kone sua raana raana-me oroyalo ome aare epe eta nolalo peme rana mada omea. \b \q1 \v 16 Gore neme oge oyaesinu saa pirua Adaa Aa-na agaa pago ratua nipuna rolo-para piti-daare gore ne epe-rupa pirua kedaa riawa yaeme mone adapu i amope page rabuaniaaya. \b \q1 \v 17 Aa yago raana ome kone-re ririnane agaa go yade. Nena adami aanu raapu meda-para pirua padi raani no piralimiri gore epeta. \q2 Go yapare raana naome aanu raapu gawa midi no pimidi rabuaaye. Gore nimu raapu mena no piri nona palia. \b \q1 \v 18 Ratu yawea aamere mo aa meda page ratu mayawaya. \q2 Go yapare epe lo robaa kumapu i aame aanu medaloma-na kone lo rabaa pawa ma-epeaya. Goa pua nimu lo robaa padane-para sua mapiraya. \b \q1 \v 19 Kiaa rakepene aamere nipu epe kumapi-rupa pirape yaere ota kone ia. Goa peapulu nipu pa raa rugulua pamuaya. \q2 Redepoya pia aa nipu oro yalo kagaa pirape yae epe ta kone ia. Gore epe poranini pamema-rupa madaa. \b \q1 \v 20 Epe kone i naakiri agi aarame raaname omepe. \q2 Go yapare naakimi epe pora naratalia-re go naakimi agi aaraa gimaaya. \b \q1 \v 21 Epe kone na-i onaa-me maeyae kone ratape page pedo waru peme. \q2 Go yapare epe kone ia aamere nipu oro yalo epe kone ratua epea pu aaya. \b \q1 \v 22 Neme kogono meda pulalo pali-dare aanu adaapuna kone aba meape. Goa pali raburi mo nena palide kogono luabu ora epealia. \q2 Go yapare neme aa medana kone namealiri nena kogono ini namadialia rabu pama kalaipu kogono pusali. \b \q1 \v 23 Aa medalomame agaa lo pitimi rabu riaa lo kiritina loa neme epe agaa meda te-daare go rabu ne page raana palia. \b \q1 \v 24 Epe kone i aare so madaa porana opasari pea-pulu nipu epe-rupa pirape pada puaa mealia. \q2 Goa pea-pulu nipu no rolopara-ia poranini pua ome onaana pada wala napua mealia. \b \q1 \v 25 Aa meda nipuna bipa nipuna bi minasalia rabu Adaa Aa-me nipuna ado bebo malalia. \q2 Go yapare ona wasa aani aba omere rabamealia. Aa medame go onana su mada namealimi. \b \q1 \v 26 Wae kone luaburi Adaa Aa-na ini agaa madaa pugu waru pea. \q2 Goa pea pare epe redepoyoa rolo ti agaa madaare nipuna ini agaa madaa epetada raana waru omea. \b \q1 \v 27 Aa medame mone adaapu orayo kone sua wae pora ratua mealiadare nipuna ona nogo naaki-na rikirane wae keda mea epea. \q2 Aa medame nipu mone kanalo omeme pi kone wae narataliare nipu epe-rupa piralia. \b \q1 \v 28 Epe redepone aame kone aba waru niminaawa aa medana agaa orope abuta. \q2 Go yapare wae aa-me agaa aipapulu talo pea raburi nipuna agaa wae luabu pa ta. \b \q1 \v 29 Waeanu peme aanu nimuri Adaa Aa raapu repara nae mopare yolamonea aeme. \q2 Goa pua nipumi mo epe redepone aanuna betene teme rubu aane lobapaina pirua waru pagea. \b \q1 \v 30 Neme aa meda adali rabu ini agaa-para esepea raaname omalia-dare epe kone go ida. \q2 Epe agaa remaa meda pagali rabu go remaame nena to yogane ora puri mapalalia. \b \q1 \v 31 Aa medame nipu maredepo yatalo palia rabu aane luyapa ina pirua pagaliri nipu epe kone sua makuaali. \b \q1 \v 32 Epe-rupa pirape madaa maredepo-yatalo palimi rabu agaa rasua gimaliare nipuna bipa nipu ma-oyaaya. \q2 Goa pea pare aa medame nipu maredepo yatalo pea aana agaa pagoa rataliare gore nipu epealia. Goa pua nipuna kone page lobataboa nipuna makuae yae page epealia. \b \q1 \v 33 Adaa Aa-na rolo-para awalidare epe kone meape porana re go iada. \q2 Nena bipa ne narabuniaawa epe pora narataliri gore ne adaa bi mada nameali. \c 16 \q1 \v 1 Niaame oyae meda palima kone ima yaere Adaa Aa-me epe ta-ga pipa tea-da pamina. \q1 \v 2 Niaana pema oyae luaburi Gote-na ini agaa mada redepo ta kone ima. \q2 Go yapare Adaa Aa nipumi niana kone waru mea ruma adoa rekepua makuaaya. \b \q1 \v 3 Neme yae meda pulalo pali-daare Adaa Aa nipuna ki-nane aba saape. \q2 Goa pali rabu nipumi go yaenu luabu ora ma-epealia. \b \q1 \v 4 Adaa Aa-me oyae luabu waria kogono padane padane laatapu kata. Go-rupa agu Adaa Aa-me waea peme aanu page nipumi warisa. \q2 Goa pua orope su yaa diayalia rabu nimu koso loa alupaina tea. \b \q1 \v 5 Adaa Aa-me waea pua nimuna bi minasaeme aanu adape ora gime omea. \q2 Adaa Aa-me nimi pa pupulupa pi-da natea-ga waru adamina. Dia nimu kedaa waru mea katea. \b \q1 \v 6 Aa medame Adaa Aa mada raana waru omo nipu raapu pogatu piralipiri gore Adaa Aa nipumi go aana wae yae luabu mea rubalia. \q2 Aa medame Adaa Aa-na agaa ratua piralia raburi Adaa Aa-me pupitagi naape kone namasalia. Goa pua nipumi oyae luabu kone rugulalia. \b \q1 \v 7 Gore aame mo Adaa Aa nipuna raana omea kone luabu ratua nipuna iaanu raapu epe kone sua piralia-rabu Adaa Aa-me rabamua epe onaa raapu mapiraalia. \b \q1 \v 8 Neme oyae ogesi sa awa Adaa Aa ratulalo pali-ri mo mone akore i mi onaa page rabuawa wae pupitagi no aaya aa page rabunialia. \b \q1 \v 9 Niaana pape yaenu mada kone penaloa pulalo pema \q2 pare Adaa Aa nipumi niana pamulalo pema yae adoa maredepo yaaya. \b \q1 \v 10 King pia aa mudumi Adaa Aa-me laketa agaa onaame pagenalo laketa rabu pageme. \q2 Koso pagoa mo agaa mea rumape raburi ora epe redepone koso pagoa mea rumaalia. \b \q1 \v 11 Adaa Aa-me oyae waru mua epe-rupa redepoya rumainalo kone raapu kata. \q2 Goa pua nimumi onaanu makirari napinalo pea. \b \q1 \v 12 Aa mudu king piame wae pupitagi kone luabu gimoa epe redeponea pinalo peme. \q2 Gore mo gavman pimi aanumi epea palimi raburi nimu puri mua epe-rupa pitimi. \b \q1 \v 13 King nipumi ora agaa ria-teme onaa raaname omea. \b \q1 \v 14 King nipumi aa meda raatu yawaliare go aa nipu tumaomalia. \q2 Go yapare aa meda nipu epe kone i yaliare mo king nipu epe kone mealia rabu lo robaa maepealia. \b \q1 \v 15 Gore king nipumi aa meda epe lo rabaa kaloa epea palia-re nipumi epe kone sua go aa epe-rupa mapiraalia. \q2 King-na peare yaa madaa i yai lopoa suamaa ope-yaenu eta kata-rupa mada pea. \b \q1 \v 16 Neme epe kone makuae yae luabu mealiri gol-para silva go yaenu luabu ora rabuaniaye. \b \q1 \v 17 Epe onaanumi wae yae ratape gimoa waru adoa pameme. \q2 Aa medame nipuna pora waru adoa epe-rupa pamualiare nipu ora epe-rupa piralia. \b \q1 \v 18 Wae pupitagi noa nena bi minasaawa ne apiyapa te-daare ne wae-rupa malopaalia. \b \q1 \v 19 Gore aa meda nipuna bipa nipu naara kone sua nipuna bi rabuaniaawa pitiare pupitagi ne aanuna raana meme kone page rabuaaya. \b \q1 \v 20 Aa medame ne mana-teade agaa waru aina madu pagoa piraliare ne epe-rupa pirali. \q2 Aa medame Adaa Aa madaa kone rulaliare nipu raana adaa mealia. \b \q1 \v 21 Aa numi makuaeme. Aa meda nipumi epe kone waru makuaalia-re mo teme agaa waru ruma adalia. \q2 Gore nipumi epe kone sua agaa epe-rupa ne aa yaliare aanu luabumi nipuna agaa pagolalo raana waru omalimi. \b \q1 \v 22 Gore aa meda nipu epe kone i yaliare go aa nipu ipa laipi kagaa pirape yae mua piri aa-rupa piralia. \q2 Wae kone imi aanu-ri nimuna go pemeame wae maeyae aa piralia. Goa pua nipuna bipa nipu ma-oyaalia. \b \q1 \v 23 Epe kone i aa nipumi kone aba rumaawa epe kumapi agaa orope teme. \q2 Goa pea-pulu nipuna agaa pagolalo raana waru omoa pageme. \b \q1 \v 24 Epe agaa-re ora epe redepi alubi apaa-para mena midi-lapome adea. \q2 Nipu ora rede waru pua onaa luabu puri kata. \b \q1 \v 25 Aa medalomame nimuna pema yae luabu epeta kone sua pora pameme pare ota. \q2 Goa pama-pama puare orope nimu omalimi. \b \q1 \v 26 Kogono peme nakinumi makuaeme. \q2 Nimu kogono waru na palimare nimu eta diayalia kone sua kogono waru peme. \b \q1 \v 27 Wae au peme onaa luabu maoya tulalo pora rado rado asapeme. \q2 Nipuna agaare repena sulaa ralae nona pua mo onaa luabu ma-oyaawa rabea. \b \q1 \v 28 Waea pi aame-re onaana rikiraane wae bomo agaa mea lopawa nimu yada-yada waru mapaya. \q2 Makirae agaa-ta aame nipuna adami aanu raapu yada makepeaawa rugulala paya. \b \q1 \v 29 Yadapi aa-mere nipuna adapi aa omeme pua wae pora-para yola pea. \b \q1 \v 30 Aa medame aa meda-para ini adupi adupi paliare neme mada makuali mo aa nipumi waea pulalo pea. \q2 Aa meda nipu agaa na-teare nipumi waea pulalo pea. Gore mo nipuna ratu yawe kone muboa waea pulalo pea. \b \q1 \v 31 Yomagae nimuna kama iri adoa nimumi aba makuaeme. Go yomagae aanu nimumi ora epe kone su epe pora rateme-pulu go kone mada kamaa aya kone-imi. \q2 Goa kone imi rabu nimu adaa bi meme. \b \q1 \v 32 Ratu ora aipapulu nayawea aamere nipu epe kone sua pea. Go konere puri paloa yada wini peme-rupa mada. \q2 Aa medame nipuna bipa nipu waru surubaliare ada kagure meda yada naminabaeme-rupa mada pea. \b \q1 \v 33 Kaasa saadu teme aanu-miri akea palua pae loa kone aba meme. \q2 Go yapare Adaa Aa nipumi nimuna kaasa saadu pemeare nimuna imi kone-rupa abuta. \c 17 \q1 \v 1 Aa medame nipuna ona naaki nogonu raapu lo-robaa padane sua piralimiri nimumi eta ragota page pa salimi. \q2 Go-me mo adaa eta yawo neme onaa-me pemea page rabuniaya. \b \q1 \v 2 Gore kogono naaki medame epe kone sua kogono palia rabu nipuna surube aana si-rupa piralia. \q2 Mo surube-aana wae naaki nipu mo kogono naaki-na rolo-para piralia. Goa pua mo surube aa omalia rabu oyae nipuna nogo naaki ruru raapu rumaalimi. \b \q1 \v 3 Adaa Aa-me niaa wae aa yapae epe aa yapae loa rumaa adolalo pea. \q2 Gore golo silva yapame adolalo repena egaa-para iritimide-rupa niaa epeta pae ota pae lo adolalo pea. \b \q1 \v 4 Wae agaa lo ipa awaalae agaa teme aanu nimumi mo nimuna wae agaa lape mada aane luyapainaloa waru pageme. \b \q1 \v 5 Gote-me onaa raayo warisa. Aa medalomame naara aanu-para ero loa wae agaa temere nimumi Gote-para teme. \q2 Aa medame aa yago medana kedaa rialia rabu raname omalia-dare go paliade pedome nipuna bipa nipu wae yoto mealia. \b \q1 \v 6 Aa meda nipu ogae yalia pare nipuna akuaa naaki-nu piralimiri raana waru omalia. \q2 Gore akolo ya? Gomere nimu adaa bi kata rabu nogo naakimi nimuna agi aaraanu raname omeme. \b \q1 \v 7 Epe kone sua agaa temere kone na-i aanuna agaa-rupada nateme. \q2 Ora agaa riaare yaa agaa teme aanuna agaada dia. \b \q1 \v 8 Omeme pua waea pape madaa aa medalomame mone oyae meme pare nipumi aba adea. \q2 Go monere ona rakia nonapiane meapa yana kone sua nipuna raana epea-rupa ratea. \b \q1 \v 9 Aa medame nipuna adami aanu raapu epe-rupa pirano kone saliare nipumi aba pisade pupitagi pename namea salia. \q2 Aa medame aba pisade wae yaenu madaa agaa pamu teare mo aa nipu ratu yawalia. \b \q1 \v 10 Neme epe kone i aa meda raapu agaa maredo yaatalo palipiri agaa rana padane te rabu nipumi makuae yae aipapulu mealia. \q2 Go yapare neme wae kone i aa maredepo yatalo pali-dare nipu kalaipu ma-epeali. Goa pali pare nipuna kone aipapulu na-epealia. \b \q1 \v 11 Waea pi aame-re yada papena agaa agu marekaaya. \q2 Goa pea rabu wae aa meda ipua nipu radaa waru pina talia. \b \q1 \v 12 Neme mena-beana si ripina mua mea epali rabu kiraa mena nipu poraania madaaliri ne epaa tu naalia-rabu adaa radaa nali. \q2 Goa palia pare aa meda epe kone nasua waea pulalo pea aa poraa adali rabu ne tu-nalia. \b \q1 \v 13 Gore nimumi aa meda epea pulalo paliri go aame wala wae yaeme abutea rabu oro yalo nipuna onaa nogo naaki luabu wae-rupa pirualimi. \q1 \v 14 Aa medame ratu yawe kone marekaliare ipa naaku robo sua ipa popenaloa poaya-rupa mada. \q2 Goa palia-dare nipu gimoa waea naepalia rabu epealia. \b \q1 \v 15 Adaa Aa-me go kone laapo gimi omea. \q2 Pupitagi ne aa pa pirina teme page waeanu napi aa madaa pama kedaa mea kateme page gimea. \b \q1 \v 16 Naaki meda epe kone nasaliare nipuna aalu waeame regepe ta-pulu nipu makuae yae mada namealia. \q2 Gore mo aana alu regepetaga sukulu kabape mone wala akolo mea epenaya? \b \q1 \v 17 Niaana adami aanumi oro yalo niaa raaname omeme. \q2 Goa pua kedaa ritima rabu niaana kedaa rabamu ritalo nimumi managola pimi. \b \q1 \v 18 Kone waru na-i aanumi aa medana yago nimumi abulalima loa nimumi mada na-abulape yapare pama yaa agaa teme. \q1 \v 19 Waea pape madaa raaname omea aamere wala yada pape madaa raana omo yada marekaaya. \q2 Go page aa medame nipuna bi minasaaliare go aa nipuna bipa nipu omape yae asapea. \b \q1 \v 20 Aa medame oro yalo wae kone su wae agaa agu teare nipu oro yalo epe-rupa mada napitia. \q2 Dia nipu wae-rupa agu pirualia. \b \q1 \v 21 Aa medana simi epe kone nasaliare oro yalo aaraa nipu lo-robaa keda mu aalia. \q1 \v 22 Lo robaa kuma pua raana piamere marasini noa epe-rupa pimi-rupa mada pia. \q2 Go yapare aa meda nipuna kone oyaliare wae yainame mo aa nipu ripinalia rabu uni-para yaina aawa maadapalia. \b \q1 \v 23 Waea pi aa nipu koso pagape yapidi medame pa laga taliare omeme pua kabe reke mua koso maoyaalia. \q2 Goa pua nipumi mo koso ma-oyaatalo mone mua raaname waru omalia. \b \q1 \v 24 Waru makuae aamere epe kone page epe pora waru ratea-pulu nipumi makuaya. \q2 Go yapare waea aame epe kone naia-pulu oyae rado rado luabu pamu yota. \b \q1 \v 25 Aame wae maeyae kone rataliare go naakina agi aaraame lo robaa kedaa adaa mua nimuna kone-para oyalia. \q1 \v 26 Koso epe-rupa ta aa-para koso kabena temere gore naepeta. \q2 Aa mudunumi epea palaina nimu wala aipuyaame talimiri gore naepeta. \b \q1 \v 27 Makuae yae waru mea aamere nipu agaa bebo nata. \q2 Epe kone i aamere aipapulu ratu yawape page gimea. \b \q1 \v 28 Epe kone na-i aamere agaa loralia. \q2 Go rabu onaame go aare epe kone waru-i aa-yana kone salimi. \c 18 \q1 \v 1 Aa padane nipu ode aawaliare nipuna bipa nipuna agu raapo kone-sua awalia. \q2 Aa medaloma nimu epe redepone kone imi page pinawa kone ia. \b \q1 \v 2 Epe kone nasu epea napea aamere mo epe pora epe kone meapere gimi omea. \q2 Goa pua nipumi wae pupitagi pape pora ratuaya. \b \q1 \v 3 Waea puaaya aamere aa yago medalomare naepe ta-ga pinawa kone ia. \q2 Goa pua nimuna bi ma-oyaawa nimu yalaa waru ma-paaya. \b \q1 \v 4 Epe kone i aame agaa tea rabu nipuna-ta agaa mada epe kone mealimiri go agaa epeta-da pageme. \q2 Gore ipa naaku-para rubini popaa koyapape peade-rupa mada pea. \b \q1 \v 5 Aa meda wae pupitagi noa koso madaa aaliare go aana koso rabamu laata ne napope. \q2 Gore mo aa nipu koso mada nawini pina rabuaatape. \b \q1 \v 6 Epe kone na-i aamere pa onaa raapu yada agu pulalo pea. \q2 Goa pua nipuna agaa pageme rabu otada nipu page tulalo peme. \b \q1 \v 7 Kone waru na-i aa medame agaa tea-dare nipuna go agaame nipu ma-oyaaya. \q2 Gore nipuna maa-para yapa-lokena pogaa mada sua maraawa nipu omalia. \b \q1 \v 8 Aa medana maa agaa paema rabu go agaa pagape madaa raaname waru omeme. \q2 Go agaare epe redepi-rupa meda yapulu aipapulu pagoa eta mada mea neme. \b \q1 \v 9 Wae kiaa rakepene aare nimuna bipa nipu ma-oyaya. \q2 Goa pua nimu kiaa rakepea wae-rupa pimi. \b \q1 \v 10 Adaa Aa-re puri pabe ada-rupa aaya. \q2 Epe redepone aanu nimu go adapara aloma puaa gopara pua piruaeme. \b \q1 \v 11 Amone aanu nimuna moneme nimu kutapua ora epe-rupa surubalia kone imi. \q2 Mo ada kagure puri-palo aya-rupa mada kone imi. \b \q1 \v 12 Gore aa meda nipu pupitagi noa nipuna bi minasaliare orope nipu oyalia. \q2 Nena bipa ne rabu aniawa epe pora narataliri ne epe adaa bi mada nameali. \b \q1 \v 13 Aane waru lobapaina pirua agaa aba waru pagoa orope agaa abulape. \q2 Neme goa napaliri wae maeyae kone sua pe-pulu orope ne yala pote. \b \q1 \v 14 Aa meda nipu yaina omoa yapare kone puri paboa piraliare go yaina mada perekealia. \q2 Mo aa nipuna kone oyaliare go aa nipuna kone wala akepua ma-epeaalia pae? \b \q1 \v 15 Aa meda nipumi epe kone sua nipumi oyae rado rado waru makuaatalo pea yae luabu waru makuaaya. \q2 Go page aa medame agaa mana teme rabu nipumi aane lobapa ina pirua mogo agaa rayo waru pagea. \b \q1 \v 16 Gore neme adaa aa meda raapu agaa talo pali-daare neme nipu pa ode kalape yae meda aba ripinape. \q2 Goa pali raburi neme nipu mada adali. \b \q1 \v 17 Aa meda nipu kosona ini-agaa madaa aawa agaa teare nipu koso wini pape nonapiaene agaa tea. \q2 Go yapare pa aa meda agaa waru maredepo yainalo agaa mealia-dare go koso apimi wini palia palo marea. \b \q1 \v 18 Aa laapona rikiraane koso aapimi ora wini palialo abi nalapaeme raburi apimi wini palia pala marea teme. \b \q1 \v 19 Nena ame meda wae kone saliri nipumi go kone mea rogasua ne raaname na-omalia. Gore onaa medalome mo ada kagurena pora gape poaeme-rupa mada nimu runane pope-rupa maralimi. \q2 Gore mo aa lapo nipu yada pape agaa loa ki namealipi. Nipuna lo robaa padane-para mada nasalipi. Adaa poragape garulaawa aana kerepo pora rugutade-rupa mada. Goa palipi-pulu nipu ada runane mada napalia. \b \q1 \v 20 Neme agaa epe-rupa loa redepone-rupa te rabu nena lo robaa-para raana waru palia. \b \q1 \v 21 Nena tede agaame onaa epe-rupa mapiraali. Nena agaame agu onaa ma-oyaawa onaa maepeaalia. \q2 Goa pe-pulu neme epe agaa lape madaa raname omalimi ne epe-rupa mada pirali. \b \q1 \v 22 Neme ona meda rumali-daare gore ora epealia. \q2 Goa paliri Gote-me page lo robaa gua epeta kone salia. \b \q1 \v 23 Naraame amope oyae pawa agaa mea. \q2 Go yapare aamaame agaa puri palo loa abuta. \b \q1 \v 24 Gore aa meda nipuna adami aa adaapu aaliare go aa nipu oyalia. \q2 Go yapare aa meda nipuna adami aa ora epe rado piaene meda alipiri go aa lapo nipu lo rabaa waru sua nipu lapo ameaya-rupa alipi. \c 19 \q1 \v 1 Aa meda nipu oyae rudu yaliare nipu redepone aa yapulu yaa agaa loa wae pora pami aa rabuaniaaya. \b \q1 \v 2 Aa meda nipumi papea namakuaawa yapare pama kalaipu kogono paliare ini namadiaalia. \q2 Aa medame kogono aipapulu palia pare go kogono ora epe-rupa mada napalia. \b \q1 \v 3 Gore onaa luabumi nimuna bipa waea pua nimumi Adaa Aa kedaa kaloa wala ratu yaweme. \b \q1 \v 4 Aa meda nipu mone adaapu saliare nipuna adami aa page adaapu aalimi. \q2 Go yapare aa meda nipu mone nasaliare mo nipuna adami aanu adapu napitimi. \b \q1 \v 5 Gore aa medame yaa agaa loa koso teare nipumi wae yoto mealia. \q2 Goa palia rabu nipu mada napogla palia. \b \q1 \v 6 Gore aa adaapumi aa mudu pimi aanu omeme waru peme. Goa pua nipumi nimu raana omenalo. \q2 Oyae pama kane aanu raana omoa go aa nipuna adami aa kone imi. \b \q1 \v 7 Gore aa medaa nipu oyae diayalia rabu nipuna amenume page go aa gimeme. Goa peme rabu nipuna adami aanumi page mo aa maasa rilaawa gimeme. \q2 Nipu repara omeme-pi agaa-ta pare nipuna agaa ini namadini pa rasatapa ia. \b \q1 \v 8 Aame nipuna bipa epe-rupa piralua kone suare epe pora-para makuae yae mulalo puri waru paloa epe kone meape madaa kogono palia. \q2 Aame makuae yae mua epe konena pora rataliare nipuna epe-rupa pirape yae mua epe-rupa piralia. \b \q1 \v 9 Go yapare aa medame koso loa yaa agaa tea-daare nipuna tea yaa agaa mada wae yoto ora mealia. \q2 Go piaene yaa agaa ne aare tumaomalimi. \b \q1 \v 10 Epe kone na-ia aa nipumi mone oyaenu adaapu su aayare na-epeta. \q2 Naara piri kogono naakimi mo aa mudu wala surubea page ora rado yade. \b \q1 \v 11 Epe kone i aa nipumi kone gupa ia. Nipu epe kone ia-pulu ratu ratu yawape kone aipapulu naia. \q2 Goa pua aa medame nipu-para waea pea page gimea. \b \q1 \v 12 Gore mena kiraa-me e waru loa aa mudu king pia aa ratu waru yawea. \q2 Go yapare ratu yawe onaa rabamulalo paliare yai ipua maapu-para eta naape yae ma-opaaya-rupa mada palia. \b \q1 \v 13 Naaki meda nipu epe kone nasaliare go naakimi nipuna aaraa kedaa waru mea kata. \q2 Gore aa medana oreme ratu yawoa agaa adaapu loaliare nipuna ada runane itipata pabea-rupa tea. \b \q1 \v 14 Niaana aama aapanumi mone oyaenu rumaa gialimi \q2 pare Gote nipumi epe kone i ona mea gialia. \b \q1 \v 15 Kiaa rakepene aanu nimu oro yalo pama piruaawa reaeme omoa u keme waru loa patala pu aaeme. \b \q1 \v 16 Aame Gote-na pora ratua epe-rupa pitiare naoyalia pare nipu ora epe-rupa piralia. \q2 Go yapare aame Gote-na epe kone madaa masa rilaawa waea-nu paliare nipu omalia. \b \q1 \v 17 Gore neme aa naara meda odome-omoa oyae katalo pali-daare mo Adaa Aame ne madaa rudu ainalo pe. \q2 Goa pali-daare orope Adaa Aa-me nena rudu go abutea. \b \q1 \v 18 Gore nena naakimi waea pua pupitagi naliare neme nena naaki mana lape. Mana te raburi nipumi epe pora ratalia. \q2 Go yapare neme mana lake pupitagi pa nalaaina gimaliri gore nena naaki riaa omenawa kone sua pe. \b \q1 \v 19 Gore aa medame rono omoa nipumi waea paliare nipuna go wae yaena yoto mulalo pea. \q2 Go yapare neme nipu rabamua nipuna kedaa mea riali-dare wala orope page nipu rabameaina kone agu sua palia. \b \q1 \v 20 Go yapare aa medame ne maredepo yawoa epe kone gina kone sali-dare orope ne epe kone waru meali. \b \q1 \v 21 Aame kone adaa pua sua oyae adaapu palua kone ia \q2 pare Adaa Aa-me pina kone ia-rupa luabu mada palia. \b \q1 \v 22 Aanumi goa loa lo rogaa i agaa madaa puri palo aaeme. Gore naraa aa apere ota pare pa epeta. \q2 Go aa epe-yaliare mo yaa agaa ne aa ora rabuniaaya. \b \q1 \v 23 Ne Adaa Aa-na rolo-para piralidare ne epe-rupa pirape yae mea gialia. \q2 Goa palia rabu ne madaa wae yae meda na-epalia rabu ne oro yalo epe-rupa mada pirali. \b \q1 \v 24 Kiaa raakepene aa nipu ki arota-para pagoa pa pirualiare mo eta yawo i meape yala potea. \q2 Go page kimi musaawa eta mea nape page yala potea. \b \q1 \v 25 Wae pupitagi ne aa aipuyame tali-daare kone waru na-i aame adoa mada makuaalia. Goa palimi rabu epe kone aba ratua palia. \q2 Go yapare neme epe kone sua aae aanu maredepo yali rabu nimuna makuae yae ora madaa popalia. \b \q1 \v 26 Naakimi aara ratu yawoa nipuna agi ada-para pane rata saliare \q2 mo nipuna onaa nogo naaki rayo yala mea kataa. \b \q1 \v 27 Naaki neme epe agaa waru gimaliri kone nai pa maeyae aanuna kone ratua ali. \b \q1 \v 28 Waea-pi aame koso witnes pulalo epaliri go aa nipumi mo koso ma-oyapena epea. \q2 Go aa nipu mada waea luabu rubita. \b \q1 \v 29 Wae agaa lo wae pora pameme aanuri nimu wae yoto mealimi. \q2 Goa pua wae pora ratua pupitagi neme aanu nimu aipayame kudu talia. \c 20 \q1 \v 1 Aa-me ipa bia adaapu noa wae agaa adaapu lo yada marekaawa agaa adaapu tea. \q2 Goa pua mo ipa biame nipu surubena teare epe kone nasalia. \b \q1 \v 2 Aa mudu king nipumi ratu yawoa puri pane agaa ta rabu onaa paala ma-saaya. Gore mo kiraa mena laiyono-me buai ta-rupa mada king-mi goa pea. \q2 King nipu raatu mayawaaliri nena kagaa piraama lama pope kone wasupa alupalia. \b \q1 \v 3 Aa medame yada pape kone gimaliare nipu epe bi mealia. \q2 Go yapare epe kone na-i aamere oro-yalo yada pape agaa agu loaalia. \b \q1 \v 4 Kiaa rakepene aame eta wai poape yapi di rabu maapu su naweare kiaa rakepe pea. \q2 Eta naape yapidi rabu naape awolalo pea pare nipu e napoae aame maapu-para pama asapula pea. \b \q1 \v 5 Aa-na konere ipa ini adaa naaku piade-rupa mada yade. \q2 Aa meda kone waru makuae aa yaliare go kone ora so mada popea. \b \q1 \v 6 Aa adaapumi nimuna adami onaa raaname omema lo gupa teme. \q2 Go yapare aa medana adami aanuri padane padane laatapu aalimi. \b \q1 \v 7 Gore aaraa ora epe kone sua epe pora ritua piralia rabu nipuna sinumi raana omalimi. \b \q1 \v 8 Gore aa mudu king nipumi koso pagolalo pea raburi mo kaso ta epeme aanuna kone waru adoa rumaaya. \b \q1 \v 9 Niri Gote-na ini-agaa mada ora epe redepone aa awayolo aapimi mada tea pae? \q2 Goa pua neme wae yae meda napawa teme? \b \q1 \v 10 Onaanumi oyae kabenalo pare aa medame makirae agaa tea-daare \q2 Adaa Aa-me go kone adoa rumaamina. \b \q1 \v 11 Niaame naakinu aba adoa rumaema nipu epe naaki nipu wae naaki lo. \q2 Go rupa agure niaana naakanuri aba adoa makuaema. \b \q1 \v 12 Adaa Aa-me niaana ini mariayare oyae adamonalo pisa aane ma-saare agaa pagomonalo pisa-ga waru adamina. \b \q1 \v 13 Ne oro yalo u-pati aa yaliare mone oyae diayalia rabu naara pirali. \q2 Go yapare ne aipapulu rekoa kogono pali-dare nena maapu-para eta oyae adaapu sali. \b \q1 \v 14 Aa meda oyae kabolalo pea pare mo yaena yoto ora adaa pea rabu nipumi agaa adaapu ta. \q2 Mo yae aba kaboria pua nipuna adami aanu-para gupa pua ta. Go yaere mone ogesi pe yae meda kaboa mea ipulu ta. \b \q1 \v 15 Epe kone imi onaana agaa teme raburi pa aa medalomana golo rabuaeme. \b \q1 \v 16 Gore aa medana yago nipumi pa aa medana rudu abulalua agaa loa yapare wala na-abuteadaare waea pea. Gore nipumi epea go napea-daa. \q2 Gore aa-me go piaene agaa meda teadare neme oyae meda mo rudu abune nona pina ora meape. \b \q1 \v 17 Yaa agaa loa mua ne etanuri rede pi eta meda kone i pare oropere go paake ne etare wae yae yana kone sali. \q2 Go mea ne etare nena agaa peto-para ipa mu-rupa kilulu tea. \b \q1 \v 18 Neme epe kone aba mealiri orope nena palide kogono epealia. \q2 Nena yada-lore aa raapu yada pulalo pali-daare neme yada akepu palua palo kone waru niminaawa pape. \b \q1 \v 19 Aa meda yago mada maa agaa pawa yaa agaa ne aa raapu ne ada mua naape. Goa pua neme kudiripi agaa meda lakete rabu wala mo aa meda pua lakeloa laame tea. \q2 Aa go-rupa teadare gipia. \b \q1 \v 20 Aa medame agi aaraanu wae agaa teare go aa nipu ora omalia. \q2 Gore laba ribaane-para udinita-rupa mada palia. \b \q1 \v 21 Aa medame agi aaraa lapo pa pirina nipuna moae luabu aba mealiare go oyae luabu epe-rupa mada nasalia. \b \q1 \v 22 Aa medame ne-para wae paliare neme nipuna wae-yae abi na-abulape. \q2 Dia Adaa Aa-me ne raba mealiaga nipu kone rulape. Goa paliri rabu nena kedaa luabu diayalia. \b \q1 \v 23 Aame oyae kabenalo ruma sua yaa agaa tere Adaa Aa-me go mada raaname naomea. \b \q1 \v 24 Adaa Aa-me pora luabu niaa go su-amaa pa piramona aba maredepoya saaya. \q2 Go pora-re aapara pea palo niaa akepua mada makualiama yae? \b \q1 \v 25 Adaa Aa nipu Gote opa kalape yaere kone aba maarekawa sape. \q2 Neme go opa kaloa aipapu te pare wala orope kone adaapu sali. Neme goa pali-dare nena bipa ne go mabebolaeyae. \b \q1 \v 26 Epe aa mudu king-mi waea peme onaana koso pagoa nimuna wae-yae adoa rumalia. \q2 Goa pua nimu keda waru katea. \b \q1 \v 27 Niana kone wasupa Adaa Aa-me gisare wae oyae waru adoa rumaawa piramonalo laba paa-rupa niaa madaa mapirasa. \q2 Gore epe yae gore wae yae lo mada rumawa ado kiritalima. \b \q1 \v 28 Go yapare king nipumi nipuna onaanu madaa epea agu pua odome omea. \q2 Go paliadaare king nipu epe-rupa pirua nipu ora adaalupu pirualia. \b \q1 \v 29 Niaame ogegeaanuna puri ado epeta kone ima. \q2 Goa page yomagaenu kama iri adoa nimu adaa bi kateme. \b \q1 \v 30 Aa medame wae palia rabu neme nipu aipuyame kudu tali rabu nipuna wae yae mada gimalia. \q2 Goa pua nipu ora epe aa piralia. \c 21 \q1 \v 1 Adaa Aa-me aa mudu king-na kone maredepo yaaya rabu king aa mudu nipumi Adaa Aa-na raana ratea. \q2 Go rabu nipuna epe konere kuba rupara ipa-rupa popea. \b \q1 \v 2 Niaana pema yae luabu ora epeta kone ima pare Adaa Aa nipumi niaana ima kone luabu aba rumaa adea. \q2 Goa pua nipumi niaana ima kone raayona re ado-kiritea. \b \q1 \v 3 Niaame epe redepone kone agu ratua Gote nipuna ini agaa madaa epe-rupa piruamina. \q2 Goa palima-daare niaame opa katema yaenu page rabuaniaaya. \b \q1 \v 4 Waea peme aanumi aakone sua oro yalo wae pupitagi agu noa waeanu agu pulalo peme. \q2 Oro yalo nimuna pirape yae oyoa wae yae rubini onaa pimi. \b \q1 \v 5 Kogono peme aanu nimumi epe kone waru sua kogono peme rabu oyaenu waru adaapu imi. \q2 Go yapare kone waru nasua pa aipapulu bebo teme aanu nimu oyae diata yalia rabu wae-rupa pitimi. \b \q1 \v 6 Aa medame yaa agaa loa nipumi mone yoloa mu-aaliare gore nipu omape pora-para go pu aaya-da. \q2 Go aa-na saliade oyaere moae aipapulu sua wala esepe tade-rupa mada yalia. \b \q1 \v 7 Waea pi aanu nimumi wala epea meda napeme. \q2 Go peme waeame nimu luabu dia yalimi. \b \q1 \v 8 Wae kone i aamere wae pora agu ratea. \q2 Go yapare aa medaloma epe kone imi-numiri waea napeme. \b \q1 \v 9 Aa meda nipuna ada gaa-para pawa pirua ona-nogo naki raapu pawa piralia-daare epe ta. \q2 Pare nipu agaa wae adaapu ne ona raapu piraliare oyalia. \b \q1 \v 10 Waea pape madaare reaeme omema-rupa mada pea-pulu waea adaapu pape mada aa meda odome naomeme. \b \q1 \v 11 Epe kone naimi aanumi adenalo mo waea pupitagi ne aanu tu adialimiri mo rudu kone sua pimi aanumi adoa epe kone mealimi. \q2 Goa pua nimuna makuae yae ora adaa yalia. \b \q1 \v 12 Adaa Aa-na kone ora redepone kone ia. Goa pea-pulu aanumi nimuna ada-para waea peme luabu Adaa Aa nipumi waru adoa makuaaya. \q2 Goa peapulu Adaa Aa-me go aanu nimu luabu maoya-talia. \b \q1 \v 13 Naraame-ome aanumi nimu rabaminalo yatemede agaa napagali-miri orope ne yatede agaa mada napagalimi. \b \q1 \v 14 Gore aa medame ne ratu yawaliare neme oyae ode medaloma go aa nipu kalape. \q2 Ne kudiri pua ne naadalimi rabu nipuna ratu mada dia yalia. \b \q1 \v 15 Gore onaanumi epe pora ratua epe kone sua koso eperupa peme raburi epe-rupa piri onaame adoa raaname omoa pedo palimi. \q2 Mo waea peme onaame goa adoa nimuna lo robaa-para wae kone meme. \b \q1 \v 16 Aa medame epe kone sape gimoalia \q2 pare nipu omoa paliare aba omoa puaa pimi onaa raapu puaa piralia. \b \q1 \v 17 Aa medame epe eta noa oro yalo ipa waene noa raaname omo-aaliare nipuna amo dia yalia. \b \q1 \v 18 Epe aanu madaa keda popolalo palia \q2 pare wala pereketua mo pupitagi no aeme aanu madaa alopawa popalia. \b \q1 \v 19 Gore aa meda eta oyaenu waru naope-pare awaliare epeanu luabu rabuaaya. \q2 Goamere ona ratu yawo agaa adaapu ne onanuna kone page rabuniaaya. \b \q1 \v 20 Epe kone su epe pora ratua piri aana ada-para oyae ora epe-rupa pa su-aaya. \q2 Go yapare wae kone su wae pora pameme aanuna oyae diata rabu pa piru-aaeme. \b \q1 \v 21 Go yapare aa medame aa yago raaname waru omoa epe pora rataliare nipu raana rubia adaa bi kateme-pulu epe-rupa piralia. \b \q1 \v 22 Yada yame pi aanu epe kone katea rabu ada kagure meda mada pabo tua winipu mealimi. \q2 Aanu nimuna ada kagure pape ora puri pata-pulu nimuna ada kagurena pape mada narasalimi. Mo yada pi aanu yada pula palimi rabu ada kagure pabo tu rubalimi. \b \q1 \v 23 Gore aa medame nipuna agaa-abulu waru suruboa aaliare go aa nipu madaa kedaa meda mada naepalia. \b \q1 \v 24 Wae pupitagi ne aakone su aame waea pua aa yagonu-para page wae agaa teme. \q2 Goa pua oro yalo nipuna bi agu minasaatalo pea. \b \q1 \v 25 Kiaa rakepene aa nipu kogono napi pa oyae meape madaa aaya. \q2 Goa peapulu nipuna raana omea koneme nipu tumaomalia. \b \q1 \v 26 Kiaa rakepene aame oro yalo oyae pa meape madaa kone su pia. \q2 Pare epe kone i aamere nipuna oyae pa aanu katae. \b \q1 \v 27 Adaa Aa-me pupitagi neme aanumi kateme opa re raaname na-omea. \q2 Go yapare makirae konena opa epa katemere gore Adaa Aa-me pugu pia kone ia. \b \q1 \v 28 Gore koso-na yaa agaa tere go aa omalia. \q2 Go yapare aa medana agaa waru regena pagoa go pi aanumi go aana agaa pagape madaa raana waru omoa pagalimi. \b \q1 \v 29 Waea adaapu peme aanu nimumi epea pema kone sua waea adaapu peme. \q2 Goa pea pare epe redepone kone imi aanu nimuna pora pamuapere epena kone imi. \b \q1 \v 30 Pinawa ne ora epe kone makua yae i page epe pora kurua oyae luabu sali pare gomere ne mada naraba mealia. \q2 Adaa Aa madaa kone mapirali-dare pora mada pali. \b \q1 \v 31 Gore mo yada-pi aanu nimuna yada pulalo nimuna ose mena maredepo yaawa maaeme. \q2 Pare Adaa Aa nipumi go yada-na puri nakateare yada nawini palimi. \c 22 \q1 \v 1 Gore onaame ne ora epe aa kone sua adaa bi gialimi-daare gomere mone oyae adaapu imi aanu page rabuaniaye. \b \q1 \v 2 Adaa Aa-me amo page naara onaa page luabu nipumi warisa. \b \q1 \v 3 Epe kone sua redepone-rupa piri aame waeanu nipu madaa epea rabu nipumi pakeaaya. \q2 Go yapare epe-rupa napimi aanuri nimu pimi-para waeanu epea rabu nimumi go kedaa mua mea ritimi. \b \q1 \v 4 Neme nena bi rabuaniawa ne Adaa Aa-na rolo-para pirali-daare ne mone oyaenu page adaapu sua epe-rupa pirali. \b \q1 \v 5 Aa malopawa ma-oyaya yaere wae pora pamua pea. \q2 Aa meda nipu epe-rupa aapena niminaaliare waea pape pora pakeaya. \b \q1 \v 6 Nena nogo naakinu epe pora ratina agaa maana mogeape. \q2 Goa paliri nipu go pora rataama pua nipu pua ogae yalia. \b \q1 \v 7 Mone imi aanumi naraame ome aanu nimumi kogono kaloa surubeme. \q2 Aa medaloma yago meme-nuri mo yago meme aanuna kogono pama kogono pu saeme. \b \q1 \v 8 Gore aa medame pupitagi noa aa medaloma madaa wae yae nipu madaa epalia rabu nipumi pa aa meda-para wala waea meda mada napalia. \b \q1 \v 9 Adaa Aame mo pa piri aanu rabameme onaare oyae waru kata. \q2 Gore akolo ya? Naraa piri aanu rabamua oyae kateme-daa pea. \b \q1 \v 10 Waea pi aakone aanu luabu ratu talimi rabu mo aa nimuna pemeanu rayo dia yalia. \b \q1 \v 11 Aa medame epe agaa loa Gote-na ini agaa madaa epe-rupa aayare gore mo aa mudu king-na adami aa piralia. \b \q1 \v 12 Adaa Aa-me epe makuae kone luabu waru suruboa mo yaa agaa ne aanuna yaa agaa luabu rabuaniaya. \b \q1 \v 13 Kiaa rakepene aa nipuna ada-para pama pirua nipumi gupa ta. \q2 Ni amaa palua rabu raa mena laiyonme porania ni tu nalia ta. \b \q1 \v 14 Ona yolape kone saliri naaku-rupa lopo talia. \q2 Gore Adaa Aa ratu onaa madaa yawaliare go naakupara mada lopalimi. \b \q1 \v 15 Nogo naakimiri maeyae aanu adaapu peme. \q2 Goa palimi pare neme mo nogo naakinu nimu aipuyame tua mana te-daare go palimide waeanu luabu mada gimalimi. \b \q1 \v 16 Aa medame naraanuna oyae mulalo waea palia-dare go page mo amo ne aanu oyae ode kateadare go paliame nipu aa naraa piralia. \b \s1 Epe kone i aa-me agaa 30-pela redepona tua isa. \r (Pro 22.17–24.34) \b \q1 \v 17 Abiare epe kone imi aanuna epe makuaeyae-para epe redepone yae luabuna agaa lagiano waru pagalepa. \q1 \v 18 Gore neme go agaa pagoa nena kone-para rubialia raburi neme mo onaa medaloma lakeloa mogeape. \q2 Goa paliri nena lo robaa raana rubialia. \q1 \v 19 Nena bipa pagainalo go agaa apo lagialo-daa. \q2 Goa pua neme Adaa Aa madaa puri paboa kone waru rulainalo pea. \q1 \v 20 Neme go agaa 30-pela epe redepona tisudere ora epe kone gua makuae yae meainalo gisude. \q1 \v 21 Goa pea-ga neme ora agaa luabu waru makuaaina. \q2 Goa pua aa medalomame ne-para ora redepo ne agaa pua asapa teme-daare mada pua meali-ya? \s1 1 \q1 \v 22 Neme go aa naraanu pa ora naraanu yade kone nasape. Goa pua neme nimuna oyaenu page pa yoloa nameape. \q2 Goa pua nimu koso talo epalimi rabu nimuna koso maoyaawa namabebolape. \q1 \v 23 Gore akolo ya? Adaa Aa-me nimu adabaawa surubalialo lalo. \q2 Go page aa medame naraa aanu-para wae palimi-dare Adaa Aa-me nimu-na waea mada abutea. \s1 2 \q1 \v 24 Neme ratu repara yawo agaa pa yola piriri pi aanu raapu na ada mu aape. \q1 \v 25 Nimuna pemea ne mada palia rabu orope go waeanu-mi ne ma-oyalia. \s1 3 \q1 \v 26 Gore aa medame rudu mua nipuna bipa mada na-abutea-daare neme abulalua pi nalape. \q1 \v 27 Neme mo-rudu abutoa loa mada naabute-daare nena oyae luabu-para pati reke page madaa epa mealimi. \s1 4 \q1 \v 28 Nena akuanumi abade su robo isimi-rupare wala meda neme yola monea nasape. \s1 5 \q1 \v 29 Gore aa medame epe kogono paliare nipu aa muduna kogono aa mada piralia. \q2 Go piaene aa-re pama bi na-i aa medana kogono mada napalia. \c 23 \s1 6 \q1 \v 1 Ne adaa aa meda raapu pirua eta no pirali-daare ne pa mo gialia eta madaa kone sua pirali. \q1 \v 2 Go page ne eta ora adaapu ne aa yaliare nena lo robaa rabuaniaawa gimape. \q1 \v 3 Neme mo aa muduna eta madaa ora pea kone nasape. \q2 Neme mo eta madaa omeme pali rabu aa adaa nipumi raana naome aanu medaloma palilo lagialo. \s1 7 \q1 \v 4 Ne mone orae amo aa mudu pirano kone sua kalai ogeapu pape. \q2 Gore ne mada epe kone piralia-dare goanu napape. \q1 \v 5 Neme mone adaapupe sali pare go mone ora aipapulu dia yalia. \q2 Gore mone nipu yaa-itaa madaa popaa maawa riyaa palia rabu ne ipa ripi ralia. \s1 8 \q1 \v 6 Oyaenu narumaae aa raapu eta padane-para nanape. \q2 Nipuna gialiade eta agu nolalo kone nasape. \q1 \v 7 Go piaene aa raapu eta nali-dare mo aame ne gupa lagialia. Eta ipa oyae luabu apo ia-ga nena raana palia-rupa aipapulu nabape tea. \q2 Goa tea pare ora agaa-da nata ne eta nali-rupare aba gupa nalialo nipuna kone-para makuaaya. \q1 \v 8 Goa pua neme eta no kiritua aana pea luabu ado kirituare mo mea nalide eta luabu wala maaku ratu rubali-ga mo tede omeme pi agaa page puri napaloa ini namadialia. \s1 9 \q1 \v 9 Aa meda kone epe-rupa nasalia raapu neme agaa nalape. \q2 Neme epe agaa nipu lakete-dare go agaa pa sa so lalia. \s1 10 \q1 \v 10 Ora abade su robo isimidere neme wala yolamonea meda nasape. \q2 Neme agi aaraanu aba ome onaana su page nameape. \q1 \v 11 Adaa Aa-re amame padane-para madini nona pi aaya-pulu mo nogo naakinu rabamealia. \q2 Goa pua nipumi puri adaa mua raba mulalo puri waru paloa koso madaa page rabamulalo pea. \s1 11 \q1 \v 12 Gore ne agaa mana lagialoga go agaa mana waru pagoa makuape. \q2 Nena aane waru luyapa-ina pagoa go agaa waru makuaaliri epe yae rayo waru makuaali. \s1 12 \q1 \v 13 Neme nogo naaki tua kuma mapape madaare paalame naomape. \q2 Neme agaa mana loa tali-daare nipu na-omalia. \q1 \v 14 Dia neme goa pali raburi maredepo yali-daa nipu ome onaana su-para mada napalia. \s1 13 \q1 \v 15 Naakinumi epe kone-para epe makuae yae mealimi rabu nena pu robaa-para page ora epealia. \q1 \v 16 Neme nena epe redepone agaa pagape madaare raana ora waru pea. \s1 14 \q1 \v 17 Neme waea peme aanuna pemea adoa epame na-omape. \q2 Oro yalo neme Adaa Aa madaa raana omo pirua kone sape. \q1 \v 18 Neme go pora ratu pirali-dare nena orope pirape yaere ora epeaalia. \q2 Goa puare ne page ora aipapulu mada na-omali. \s1 15 \q1 \v 19 Naa naakimi naa agaa pagoa epe kone mea. \q2 Goa puare nena pora pamuali-rupa pawa adoa pamuape. \q1 \v 20 Nere ipa waini-para eta ora adaapu neme aanu raapu padane-para napamuape. \q1 \v 21 Ipa bia-para eta adaapu neme aanu nimu ora naraa piralimi. \q2 Go yapare aa medalomame pa ipa agu noa u-patu piraliare nimu mamina riripipape pi yamoa piralimi. \s1 16 \q1 \v 22 Nena aapame ne maopasa-ga nipuna agaa waru pagape. \q2 Nena aama page ogae yalia rabu ne ora waru yae-da kalape. \q1 \v 23 Neme ora waru puri paloa epe kone-para epe kogono pape-para epe makuae yae meape madaa puri paloa kogono pape. \q2 Neme go epe kone narubape. \q1 \v 24 Gore aa medame epe kone sua epe pora ratalia-daare nipuna aaraame go naaki madaa raaname ora waru omea. \q1 \v 25 Neme go agaa pagoa epe pora luabu ratali raburi nena aama-aapame ne ora epe ta loa adaa raaname omoa pedo pedo waru palipi. \s1 17 \q1 \v 26 Go naaki neme nina kone ora waru adoa naa agaa pago pirali-daare epe yae luabu adaina. \q1 \v 27 Wae paake aa rume onare ipa naaku meda-rupa yapulu go-para lopoladere pua omaalimi. \q1 \v 28 Go piaene onanuri paake ne aanumi pemede-rupa surubaeme-ga waru adalepape. \q2 Nimumi aa adaapu rumeme rabu aaninumi gimeme. \s1 18 \q1 \v 29 Aa apimi kedaa naloa nipuna bipa odo omea pae? \q2 Aa apimi agaa adaapu loa yada marekaaya pae? \q2 Aa apina to madaa rere pia pae? \q2 Gore apina inipara ora ka-nea loa ayapae? \q1 \v 30 Go aanu luaburi oro yalo ipa bia-para wain lapo noa maeyae aanu yade. \q1 \v 31 Mo wain nipu epe pepena pua ranapi yae saliare nena kone-para ora mea gi tea gimape. \q2 Nena peto-para page mea nali rabu rede-ora waru palia. \q1 \v 32 Wala ekeraa ribareko raburi paaka wae medame onaa nalade-rupa mada palia. \q1 \v 33 Gore nena kone luabu ora oyalia rabu neme oyae rado meda ade nona palia. \q2 Neme goa pua makirae agaa adaapu te. \q1 \v 34 Goa pua ne pate raburi ipa sipi mo solowara mada pulaina so sipina ini kadu madaa piri nona palia. \q1 \v 35 Goa pua neme gupa te. \q2 Ni tamede pare radaa napea te. \q2 Gore akolo ni narekawa ipa meda wala nanowaya? \c 24 \s1 19 \q1 \v 1 Neme waea pi aanuna kone madaa raaname na-omape. \q2 Go waea pi aanu raapu pamuape page gimape. \q1 \v 2 Nimu waea pape agu niminaaeme. \q2 Goa pua nimumi oro yalo wae pupitagi yada papena agaa agu teme. \s1 20 \q1 \v 3 Aa meda nipu epe kone su epe makuae yae raapu piraliadare nipu ora epe ada-rupa pu patea. \q2 Goa pua nipuna ona nogo naaki raayo puri paloa piralimi. \q1 \v 4 Go piaene aa nipumi yoto adaapu pe yaenu kaboa nipuna ada-para marubia salia. \s1 21 \q1 \v 5 Aa nipu epe kone sua epe makuae waru rubina aaliare go aa nipu ora puri pabe aa alia. \q2 Goa pua nipuna ada kagure page puri waru mapabalia. \q1 \v 6 King medame ada kagure medapara piri king meda raapu yada pulalo paliare mo epe kone sua makuae aanu madaa kone aba mealiare goa ora epelia. \q2 Goa pua mo yada papena mana page agaa aba waru minaawa yada waru makuae aa adaapu salia-daare mogo pulalo paliade yada ora nipumi mada wini palia. \s1 22 \q1 \v 7 Epe kone-para epe makuae yae laapo-re ora madaa ia-pulu epe kone na-i aanuna kone luabu rabuaniaaya. \q2 Go yapare aanumi agaa adapu teme rabu agaa kone nasapimi aanuri pa agaa loraawa piruaeme. \s1 23 \q1 \v 8 Waea pape mada agu kone niminaalia aare nipu pupikagi nape aa yade teme. \q1 \v 9 Wae kone imi aanuni oro yalo nimu wae pupitagi nape kone agu niminawaeme. Go pemea luaburi waeana re luabu yade. \q2 Aanumi ademe raburi nimu ora wae aanu-rupa ademe. \s1 24 \q1 \v 10 Gore wae yapi-di meda ne alalia rabu nena uni omapaawa ne ora puri ogesi-da page meda ora nasalia. \s1 25 \q1 \v 11 Gore koso-me rumaawa aa meda wae napea pare tumaomatalo palimimiri neme go aa wala puaa raba meape. \q1 \v 12 Neme apo yaere niaana ya-daa dia pi nalape. Adaa Aa-me ne ora waru suruboa nena oyaenu page waru rumaa gu aaya-ga adape. \q2 Goa pua neme go agaana re waru makuape. Gore aanu rayo madaa mo nimuna padane padane laatapu pemeana yoto ruma katea. \s1 26 \q1 \v 13 Naa si nere epe redepi alumbi apaa nape. \q2 Gore epe eta yapulu agaa-para rede ora waru palia. \q1 \v 14 Gorupare neme waru makuaawa adape epe kone-para epe makuae yae lapore rede pi yae meda mua oro yalo pirali. \q2 Neme go yaenu mealiri epe-rupa pirua ne abi naomali. \s1 27 \q1 \v 15 Ne wae aa yaliare neme kudiripu pirua epe aa medana ada-para nasuruba pirape. \q2 Goa puare nipuna oyaenu paake napape. \q1 \v 16 Gore epe redepone aa wae yaeme malopaaliare nipu oro yalo wala rekaa pitia. \q2 Go yapare wae pupitagi ne aanu lopalimiri nimu bebo teme. \s1 28 \q1 \v 17 Nena iaa medame kedaa rialia rabu neme epe pia nalape. \q2 Neme oyae meda madaa aa-kidipa pitaawa lopolalo paliare gore neme giri nalape. \q1 \v 18 Gore akolo ya? Adaa Aa-me neme go palide-a adalia rabu mo iaa madaa pape ronore wala ne madaa pina tea-ga waru adape? \s1 29 \q1 \v 19 Neme mo waea pemea adoa kedaame na-omape. \q2 Neme goa pali raburi nena kone mabebolalia. Goa pua mo palimide aanu madaa page kone kedaa nameape. \q1 \v 20 Dia go aanu nimu epe yae meda mada na-adasalimi. \q2 Nimu ora laba paa udinita-rupa mada aipapulu omalimi. \s1 30 \q1 \v 21 Gore na si nere ora Adaa Aa-na rolo-para page piru aa mudu king-na rolo-para page pawa pirape. \q2 Go rabu wae aanu rol0-para napimi-pulu nimu raapu napirape. \q1 \v 22 Go piaene onaare nimu wae yae repara repara aipapulu mealia. \q2 Adaa Aa-para aa mudu king lapo-me go piaene onaa-re ake piaene yoto katea palo niaa namakuaema. \b \s1 Epe Agaa medaloma \p \v 23 Epe kone i aanu medalomame go agaa kiritaawa isimi. \b \q1 Gore aa medaloma koso talo peme rabu koso surube aame aa medaloma rabamua medaloma maoyata palimiri otaa. \q1 \v 24 Waea pi aa koso mada adialimi pare mo koso pagoa rumae aame nipu na-adini pa penatea. \q2 Goa palia raburi ada kagure-nini piri onaame go koso pagoa-rumae aa nipu ero loa marakepeae agaa adaapu teme. \q1 \v 25 Go yapare mo koso pagea aame waea pi aanu adialepape teare nipu eperupa pirua epe yaenu mealia. \b \q1 \v 26 Epe redepone agaame abutea-daare go aare nena adami aa. \b \q1 \v 27 Neme aba ripia maapu poa su maredepo yaawoare orope gopare ada paina. \b \q1 \v 28 Gore neme aa medana koso rabamua talo palidare neme pama pupitagi nane aa loa go aa narabameape. \q1 \v 29 Go page pa aa meda madaa neme abia nipuna wae yae abutalo pi nalape. \q2 Aba ni go aa-me waea pisa-da wala abutalo pi nalape. \b \q1 \v 30 Ni pora pamua epe kone naiwae kiaa rakepene aa medana e maapu pa mu adawa. \q1 \v 31 Go maapu ripu wae-para itutu medaloma page opea. \q2 E-kepore aana-me pi yapare aba robapapepu lopisana. \q1 \v 32 Neme go maapu adoa kone adaapu mua ni makuae yae ora waru meawa. \q1 \v 33 Wae kiaa rakepene aame goa teme: \q2 Palainawa loa u ogeda pateme. \q2 Goa pua ki arota-para pagoa kiaa rakepea pimi. \q1 \v 34 Nimumi goa peme rabu oyae luabu aipapulu diayoa naraa onaa pirualimi. \q2 Go rabu nimuna oyae luabu paake ne aanumi mube nona palia. \c 25 \s1 Solomon-na epe agaa medaloma. (Sapta 25-29) \p \v 1 Gore Solomon-na agaa rudu rudu medaloma go ia. \q1 Hesikia mo Juda aanuna aa mudu pirisa rabu nipuna pipaa ti aanumi go pipaa tu isimi. \q1 \v 2 Adaa Aa-me oyae-yae luabu nipuna kone-para pagaa su pia. Goa pea nipu adaa bi katema. \q2 Goa pea pare aa mudu king-mi oyae luabu kudiripu ia-da nipumi adesaatalo kogono kalai adaapu pea. Go page niaame king-an bi minasaatalo pema. \b \q1 \v 3 Niaame king-na ia kone luabu mada na-ado kiritalima. \q2 Gore go-rupa madaa niaame oyae luabu so yaa-para ia page no ipa solowara runane ia yaenu page mada na-adema. \b \q1 \v 4 Aanumi aana silva irua ora ria mealimi. \q2 Goa pua ora epe pelete mada warialia. \q1 \v 5 Go-rupa agu waea peme aanu ratu rubalimi raburi nimu mo king raapu mada napiraalimi. \q2 King-mi epea palia raburi mo ora epe ada kagure puri paloa aalia. \b \q1 \v 6 Ne mo aa mudu king raapu aalidare ni page aa adaa yade kone sua neme aakone nai pawa aape. \q1 \v 7 Ne adaa aa piritalo palidare orope nipu ipua ne epa ratalia rabu wae-para pali. \q2 Goa palia-ga ne pa aa naraanu raapu pirua orope ne mo adaa aa-rupa pua pira teme rabu pirita paina. \b \q1 \v 8 Neme waea paedelo aipapulu yaa agaa mariaawa koso nalata pope. \q2 Gore aa medamene adoa makirae koso ne aa yade teare neme ake pali yapae? \b \q1 \v 9 Nena adami aa raapu yae meda madaa agaa talo pali-daare ne mo nipuna ada-para pua agaa maredepoya tapape. \q2 Pare neme agaa kudiripi meda aba pagaliri nalapedepeape. \q1 \v 10 Wala orope go agaa kudiripi lapedepeali rabu go aame agaa pame lapedepe ta teme rabu ne yala mapolalimi. \q2 Goa pua ne madaa oro yalo wae kone-su aalimi. \b \q1 \v 11 Go yapare aa medame agaa ora epe-rupa meda lapedepealia raburi go aa nipuna agaare golome warini piksa-rupa madaa goa pua pepenare silpa-na pepena pae nona palia. \b \q1 \v 12 Epe kone i aamere nipuna adami aa maredepo yaya. \q2 Goa pua mo nipuna adami aame nipuna aa-na agaa epeta kone saliadare nipumi golome warini epe yae meata-rupa la. \b \q1 \v 13 Go yapare agaa lama epaliade aame nipuna surube aame tea agaa redepona lama epalia-daare nipumi nimu raaname epe-rupa omena tea. \q2 Gore aanumi nimuna maapu-para ipa kogaare nemede-rupa mada mealimi. \b \q1 \v 14 Onaa medalomame oyae ode meda katema loa wala nakatemere yai naepe pa poripu-para moae epeade-rupa mada agaa teme. \b \q1 \v 15 Gore neme agaa pawa kumupu loa nena agaa napagolalo pi onaame page wala pereketua raana omoa nena agaa mada pagalimi. \q2 Goa pali rabu aa adaanu page nimuna kone mada perekealimi. \b \q1 \v 16 Gore neme alubi apaa medaloma repena apaa-para ina adaliri nena etaa ne robo-para nape. \q2 Neme ora adaapu nano kone sua adaapu nali raburi nena robaa rubia maaku ratali. \q1 \v 17 Go page nena adami aa-na ada-para oro yalo napope. \q2 Nena adami aame ne gime omalia. \b \q1 \v 18 Aa medame nipuna adami aa-para pa mariaa agaa teare etaa page rai page repename temede-rupa nipuna adami aa go tea. \b \q1 \v 19 Neme yaa agaa ne aa meda adalidare wae yapi di rabu ni rabamina kone salidare ne agaa odonalo pi aame eta neade nonapi aa yalia. \q2 Go page ke odonalo pi aame pora pameme-rupa mada yalia. \b \q1 \v 20 Neme aa medana lo robaa kedaa ina piru aalia rabu go aa rabamealua kone sua neme rupa-yasa te pare mo aa mada narabameali. \q2 Go piaene aa-re poripu epea rabu seti kolo rabua aipame rere madaa kiraawa peme-rupa mada yade. \b \q1 \v 21 Nena iaa meda reaeme omalia-daare eta kalape. \q2 Ipa nalame omalia page neme ora kalape. \q1 \v 22 Neme goa pali-daare nipuna pea wae yae mada yala mapolaeye goa pe-pulu Adaa Aa-me ne epea palia. \b \q1 \v 23 Po ripumi yai mea epeade-rupa mada maa agaa paeme koneme aa ratu mayawaawa ini agaa-para oke rita. \b \q1 \v 24 Aa medana pa konemere ada masaa pirita pea rabu nipuna onana wae ratu yawe kone page rabuaaya. \b \q1 \v 25 Aa medame epe agaa su adaalu-para mea epalia-daare go aa nipu ipa kogare noa lo-roba kumapu-rupa tea. \b \q1 \v 26 Wae aa medame epe-rupa piri aa epaa yolo bebolaalia-daare nipumi ipa karerene-para wala emaagu piade-rupa mada pea. \b \q1 \v 27 Gore aa meda alubi apaa adaapu no mamalia-dare naepealia. \q2 Aa medame nipu adaa bi kana kone sua kalaipu kogono pualia-dare naepeta. \b \q1 \v 28 Aa meda nipuna ratu yawea kone naminabaliare gore aa medame nipu rabunialia. \q2 Gopiane aare adarena pape yokapa ia-rupa mada aa yade. \c 26 \q1 \v 1 Epe kone na-i aa meda adaa bi katare gore na-epe ta. \q2 Gore yai radaki raapu nare palu loapeade-rupa mada yade. Eta napeta rabu yai radaaki apaa lopea-rupa mada yade. \q1 \v 2 Aa medame pupitagi nanalia pare Gote-me go aa pa tina agaa tea-daare go agaana ini mada namadiaalia. \q2 Nimuna agaare yaanumi repena palaa madaa napiralia pare pa biyaa pamea-rupa mada yade. \q2 Goa pea-pulu ini namadini agaa teme. \b \q1 \v 3 Aanumi ose-mena aipapulu penalo aipuya unimi teme-rupa mada yade. \q2 Gore dogi-menana agaa-para aeyane-me pora epe-rupa ma-puaeme-rupa peme. \q2 Wae maeyae peme onaa goa napape loa teme-rupa mada yade. \b \q1 \v 4 Aa meda nipu epe redepone kone nasalia-daare nepara epe agaa meda natea. Goa palia-ga neme nipuna agaa na-abulape: \q2 Neme nipuna agaa abute raburi wala nipumi pea pali. \b \q1 \v 5 Epe kone nai aame ne-para wae agaa tea-daare nipuna agaa abulape. \q2 Na-abute raburi nipumi makua kone ora epeta kone salia. \b \q1 \v 6 Kone waru na-i aa meda-para go agaa laketa pu loa penatedare gore nena ne bipa ne maoyaayawa nena ke mea kepe rube nona palia. \b \q1 \v 7 Epe kone napiri aame epe agaa meda lano kone sua tea-daare mogo tea agaa epe-rupa mada natea. \q2 Go agaare ke wae aa-na pora pamea-rupa rado yade. \b \q1 \v 8 Epe kone nai aa meda aa mudu bi kateme-daare nipumi etaa madaa aana mapagaawa pitalo peme-rupa mada peme. \b \q1 \v 9 Aa meda epe kone nasua nipumi epe agaa meda pa lano kone sua tea-daare ipa bia neme aanumi ope etolo etolo-ae kimi ripinaae nona-palia. \b \q1 \v 10 Surube aame kone waru na-i aanu kogono katalo paliare onaa adaapu ae-para etaa mada pi moneaya. \b \q1 \v 11 Kone waru na-i aamere nipuna abade maeyae-rupa wala maeyaaya. \q2 Go peare yana-me maaku ratu ruboa wala mea neade-rupa mada pea. \b \q1 \v 12 Aa meda epe kone nasaliadare niaame nipu mada rabamua epe kone mogealima pae? Maria. \q2 Pare go aa nipumi oyae luabu makuaayo kone salia-dare niaame go aa agaa mana loa rabameape-rupa mada dia. \b \q1 \v 13 Kiaa rakepene aa nipuna adapara pa piruaawa nipumi gupa ta. \q2 Mo pora mena laiyono aaya kone sua pala omoa napea. \b \q1 \v 14 Kiaa rakepene aa nipumi nipuna ada runane patua pereke pereke tupia ada dua warini inisisi lego lego malaawa runane piruaaya. \b \q1 \v 15 Kiaa rakepene aame eta aipapulu mea nolalo nipuna ki pelete madaa ia. \q2 Goa pea pare nipu mo eta minasaawa agaa-para mea nape-rupare puri na-ia. \b \q1 \v 16 Kiaa rakepene aame epe kone i aa (7) kerepopu na kone rabuaayo kone ia. \q2 Goa kone sua nipumi aakone waru ia. \b \q1 \v 17 Gore aa laapome yada yada pua ratu yawalipi rabu aa medame nipu pua rabamealia-dare go aa nipu yana pupulaina aane pua ripinae nona pia pea. \b \q1 \v 18-19 Aa medame nipuna adami aa makiratalo puare wala orope gupa tea. \q2 Neme pa raapa agaa lawade ta. \q2 Gore maeyae aame repena agaa lusu ruboa etaane rubebe mada pea. \b \q1 \v 20 Repena kaapu repena ralae-para na-iralimi raburi gore repena naralia. \q2 Go page aanumi maa agaa natemere go yaweme ratu dia yalia. \b \q1 \v 21 Repena kaapu waru iritimi rabu repena ora waru reade. \q2 Gorupare ada pi agaa ta aamere yada agaa ora ma-adaayaya. \b \q1 \v 22 Niaame aa yago medana maa agaa pame rabu go agaa pagape madaare raname waru omema. \q2 Go teme agaa-re epe ta kone sua epe eta-rupa mea neme. \b \q1 \v 23 Aa medame epe-rupa awape agaa puri paloa tea-daare ora yapare mo konena rere waea papena ta. \q2 Gore sumi warini sosopen-rupa yapare wala silipa golme warini nona mapaaeme. \b \q1 \v 24 Gore aa medame aa yaago meda raname na-omaliare pa agaame makirae kone sua nimu rana omana kone inalo pea. \q2 Nipu makinae kone sua pea. \q1 \v 25 Go piaene aanuna agaare nena aaneme pagape mada ora rede waru palia pare neme nipuna agaa madaa kone narulape. \q2 Gore akolo ya? Nipuna kone pu robaa-para wae kone luabu pa rubitabea. \q1 \v 26 Nipuna pu lo robaa-para ia wae kone raayo pagaa salia pare onaa luabumi nipuna wae kone adoa makualimi. \b \q1 \v 27 Aa medame nipuna bipa nipu wae yaenu pa pu aano kone sua paliare nipuna bipa nipu otaa. Gore aa medame koyati pa onaa awena kone sua ia pare wala nipuna bipa mo koyati patemede-rupa mada pea. \q2 Gore aana agaare rudu madaa sone mea pea pare wala perene ipua nipu epa tea-rupa mada yade. \b \q1 \v 28 Aa medame aa yago meda yaa agaa medaloma laketea-daare nipumi yaa agaa loa onaa ma-oyape mada pea. \q2 Aa medame oro yalo omeme pi agaa teare gore aa yago ma-oyaatalo pea. \c 27 \q1 \v 1 Neme aakone sua ekeraa goa palua loa agaa meda narogaa sape. \q2 Goa loa piraina abia paliare ne-daa namakuae. \q1 \v 2 Gore aa medame nena bi minasaaliare ora epeta pare nena bipa nena bi naminasape. \b \q1 \v 3 Maeyae aanuna kone epe-rupa naimi-pulu go imi koneme niaa kedaa adaa meda geme. \q2 Go epea kedaare ipa muna kedaa-para adaa aana lapome adea. \b \q1 \v 4 Aa medaloma ratu yawoa wae pemenumi onaa yago kedaa adaapu pa mea kateme. \q2 Goa pea pare oyae epame omoa kone wae imi konemere ratu yawoa aa meda-para wae kone imi kone luabu rabuaaya. \b \q1 \v 5 Waea pi aa meda maredepo rabu ne yago-rupa raana ome kone page kalo aaye. \b \q1 \v 6 Nena adami aanumi nimu raba meainalo radaa ora waru mea geme palo peme. \q2 Pare mo nena yada-lore aanumi epea pua ne makira teme. \b \q1 \v 7 Aa medame eta luabu noa pua nipuna robaa-para rubita raburi alubi apaa ora ota pare reame ome aame rero pi eta nea rabu ora mada nalia. \b \q1 \v 8 Gore aa medame nipuna su ada gimoa pa pora pamu aaliare yaame nipuna piri-para gimoa pa riyaa pamuaya-rupa mada pamea. \b \q1 \v 9 Waele-sada page ora epe wabala waele luabu pema raburi niaa mada ora epe ta kone sua pedo waru pema. \q2 Go page niaana adami aanumi niaa raana masaawa niaa rabameape kone imi epe agaa loa epea pemede-rupa mada yade. \b \q1 \v 10 Nena ona nogo naakinu-para nena adami aanu masaa narilape. \q2 Go page wae yae medame ne epaa mulalo paliare gore ne rabamina nena ame na-adola pope. \q2 Aa meda ne raapu repara pirali-daare go ame su adaalu-para aaya page rabuniaaya. \b \q1 \v 11 Naa naaki neme epe kone luabu mua epe pora luabu ratali-dare ne madaa epe kone salua. \q2 Goa pua aa medame nipara pa mariae agaa teadare neme nipuna agaa mada abutoa. \b \q1 \v 12 Epe kone i aamere gore nipumi ora go-rupa makuaaya. Kedaa nipu mada epolalo palia-daare gore nipumi aipapulu mapakeaalia. \q2 Goa pea pare epe kone na-i aare gore mo pora wae i-para pea rabu page go wae yaeme nipu ora mea rabu ora aipapulu kedaa mu aaya. \b \q1 \v 13 Aa medame mo aa yagona rudu neme abulalua loa wala naabutea-daare gore nipu wea aa yade. \q2 Go yapare mo nepara yaa agaa robali aame nepara rudu meda giaina tea rabu nipuna ta yaa agaa aba ade-ga neme mo rudu abuna kone sua oyae meda puri paboa meape. \b \q1 \v 14 Gore neme rui puri pabo loa nena adami aa-para ribaa reko te-dare nipu-para wae agaa temede-rupa mada te. \b \q1 \v 15 Aa medana ore agaa rado rado adaapu ne ona yaliare gore ada runane yai itipa-ta pogo pogo loatade-rupa mada pea. \q1 \v 16 Goa pea-pulu nipuna aanimi go agaa kone luabu magimaape-rupa mada dia. \q2 Goa peare aame poripu page wabala pepenini page ripinaalua kone sua pemedea-pea. \b \q1 \v 17 Nimumi puri pane aeyane nepo papere wala aeyane yagome nepo peme. \q2 Go peme-rupare aa yago medame mo aa yago rabamua epe kone masaaya. \v 18 Aa medame repenana ini etalia rabu go repenana ini raloa nalua kone salia-dare go repena ora waru surubalia. \q2 Aa medame nipuna surube aa ora waru surubalia-daare go surube aame mo aa nipuna bi ora waru minasaalia. \b \q1 \v 19 Aa medame mo ipa ini-para adainaalia raburi nipuna ini agaa nipuna bipa adea. \q2 Go-rupa aa medame nipuna pea rayo waru adoa rumaliare nipu gopiane aa yadelo makualia. \b \q1 \v 20 Gore aa adaapu omalimi page pinawa. Mo aa tapa luabu mada narulatabalia. \q2 Go-rupa mada nipuna kone-para ia yae luabu mada napu kiritalia. \b \q1 \v 21 Repena sulaame silipa golonu roa rakepeta. \q2 Go rupa mada go aa-re epe aa yade wae aa yade lo aba ademe. \q2 Epe aa yaliare nipuna bi minasaeme. \b \q1 \v 22 Gore neme epe kone nai aa puri palo tali-dare omolalo palia-rabu nipuna maeyae kone mada nagimalia. \b \q1 \v 23 Goa palia-ga nena mena sipsip-para meme mena luabu waru surubape. \q1 \v 24 Gore akolo ya? Nena mone-re ne raapu oro yalo mada nasapiti. \q2 Mo aa mudu pia king-na ruru page oroyalo mada napitimi. \q1 \v 25 Nena maapu-para ripu adaalu opalia-dare ponoa nena menanu nena mea sape. \q2 Goa pali rabu wala ripu kagaa opalia. \q1 \v 26 Goa pua orope nena meme mena mada yoto mua su kabaina. \q2 Goa pua mo sipisipi mena iri pudi mua marape yae wariaina. \q1 \v 27 Goa puare nena mo meme mena adu ipaa muare nena nogo naaki ona raapu nape ipaa meaina. \q2 Goa puare nena kagono onanu page mada kate. \c 28 \q1 \v 1 Waea pi aanuri pama paala omo nimu pagola peme. \q2 Goa peme pare epe kone i aanuri mena laiyano aaya-rupa puri aaeme. \q1 \v 2 Kantri meda-para piri onaame nimuna gavman senisi pulalo yada palimi rabu kagaa alopape aa mudu rado re-para alopatalo peme. \q2 Go yapare aa mudu epeme surubolalo paliare ada kantri epe-rupa pa aalia. \b \q1 \v 3 Aa medame naraame ome aanu rabuniaatalo palia-dare gore yai adaa ipua e maapu marateade-rupa mada pea. \b \q1 \v 4 Rekena i agaa rasitemere wae yae peme aanuna bi minasaeme. \q2 Rekena agaa ratua pimi aanumiri waea peme aanu rabuaniaaeme. \b \q1 \v 5 Waea peme aanumiri epe porare ake piaene yapalo nimu ora na-ademe. \q2 Goa peme pare aa medaloma Adaa Aa ratulalo peme onaare epe pora ademe. \b \q1 \v 6 Aa meda nipu oyae dia yaliare epe aa yaliare amo ne aame pea luabu rabuaaya. \b \q1 \v 7 Ogege-aame rekena i yaenu luabu ratua palia-dare epe kone ia. \q2 Pupitagi noa yada yada pi aanu raapu aalia-daare nipuna agi aaraanu yala polo pitimi. \b \q1 \v 8 Aa medame mone rudu minaloa onaa repara poropete adaapu waria mealia pare mada nasaalia. \q2 Dia, pare araanu rabameme aana kinane palia. \b \q1 \v 9 Aa medame rekena i agaa narataliadare Gote-me go aana beten napagalia. \q2 Gote-me go betene pageare pugu waru pugu pea-pulu mada napagalia. \b \q1 \v 10 Aa medame epe aa meda makiraatalo paliare nipuna paliade waeame nipu wala mapiraalia. \q2 Go yapare aa meda nipu wae yae napi pawa aaliade-daare Gote-me go aa nipu epe epe yaenu mada katea. \b \q1 \v 11 Oyae adaapu i aanu nimu ora makuae yae ima kone imi pare naraanu kone waru sua amope aanuna kone makuaaeme. \b \q1 \v 12 Epe redepone aanumi nimuna kantri surubolalo peme raburi onaa luabumi go aa madaa ranaame waru omeme. \q2 Wae aanumi mo kantri surubeme raburi onaame palaa omoa nipu kaledeme. \b \q1 \v 13 Aa medame nipuna wae yae pawa kudiripu pa ina kone sua piraliare go aame epea napea. \q2 Go yapare aa medame nipuna wae-yae luabu lapedepealia-dare Gote-me go aa nipu odome omoa raba mealia. \b \q1 \v 14 Gore aa medame Adaa Aa madaa kone rulaawa piraliare nipu raana waru omoa pirina. \q2 Go yapare nipumi Adaa Aa-na agaa rasua waeanu pu piraliare nipumi waea kedaa mu-aalia. \b \q1 \v 15 Gore kantri surube aame waea pua naaranu rabuaniatalo paliare nipu ota. \q2 Gore mo mena laion nipumi e-adaa puri palo ta-rupa para mena beame eta asapea-rupa mada ta. \b \q1 \v 16 Gore mo kantri-na surube aa nipu epe kone na-i yaliare onaa luabu pa rabua tua ma-oyatalia. \q2 Go yapare adare surube aame onaa luabuna oyae nayotea pare ma-oyaape madaa gime omaliare nipu adaalupu epe-rupa pa piralia. \b \q1 \v 17 Aa medame aa yago tumaomalia-dare go aa nipuna tapa poaawa kedaa mealia. \q2 Goa pua nipu ora epe-rupa napiri omalia. \b \q1 \v 18 Gore aa medame epe kone epe pora ratua aaliare nipu epe redepoya piruaalia. \q2 Pare waenupu aalia aare aipapulu oyo tua alupalia. \b \q1 \v 19 E-poae aa yaliare nipuna maapu-para eta ora adaapu su aalia. \q2 Kogono radore waru na-i mada pama to tu ruboa pu aaliare nipu wae-rupa naraa pirualia. \b \q1 \v 20 Aa medame redeponea rataliare Gote-me go aa nipu epea palia. \q2 Aa meda nipu mone adaapu aipapulu sano kone saliare Adaa Aa-me go amope nipu epena kone na-ia. Dia mo amope aa nipu kedaa waru katea. \b \q1 \v 21 Na-epeta koso madaa aa meda rabamua aa meda wala malopaliare gore ora na-epe ta. \q2 Goa pea pare aa medaloma waeanu pulalo managola pimi pare mo nimu omeme pua rabameape mone ogesi kateme rabu epe-rupa giala kone na-imi. \b \q1 \v 22 Aa meda nipuna yaenu o waru yoa aalia-daare aipapulu amope alia. \q2 Pare nipu orope aa naraa piralua kone naia. \b \q1 \v 23 Gore neme aa meda maredepoyali nipumi ranaame waru omalia. \q2 Go palipide-a luabumi mo omeme kone luabu rabuaniaaya. \b \q1 \v 24 Gore aa medame agi araana oyaenu paake noa gupa ta. \q2 Neme go oyaenu nameawa ta. \q2 Paake nameawa ta agaare gupa aa medalomame oyaenu ma-oyaame-rupa mada yade. \b \q1 \v 25 Aa meda nipu oyae yoloa salua kone saliare aa adapumi go madaa ratu yawalimi. \q2 Go yapare aa medame Adaa Aa madaa kone rulaliadare go aa nipumi epe-rupa pirua oyae adaapupe salia. \b \q1 \v 26 Aame nina makuae oyaeme nipuna bipa madaa raba mealia kone ia pare mada dia. \q2 Go yapare aa medame epe redepone kone ratu aliare go aa nipu epe-rupa piralia. \b \q1 \v 27 Aa medame aa naraanu oyae pa ode kateare go aa nipu oyae mada narudutea. \q2 Go yapare aa medame mo naraa onaa adoa oyaenu naruma kateare aa nipu ota teme. \b \q1 \v 28 Wae agaa lo wae pora rati aanumi kantri surubalimi-dare onaa nimu kalodoa piralimi. \q2 Pare go wae aa mudunu omalimi raburi epe kone su epe pora rateme onaa nimu epe-rupa pirua surubeme. \c 29 \q1 \v 1 Gore aa meda maredepo yatalo palimi pare nipu wala pa pala pitia raburi gore nipu ora aipapulu raba meape pora nasalia. \b \q1 \v 2 Epe redepone aa mudumi kantri surubeme raburi onaa luabumi raaname omeme. \q2 Goa peme pare wae aanumi kantri surubeme raburi onaa luabuna lo robaa-para kedaa rua re teme. \b \q1 \v 3 Aa medame epe kone mulalo palia-daare nipuna aapa aba epe kone masaalia. \q2 Go yapare aa meda nipu ona pake nama palia raburi nipuna mone oyaenu gopara pua rubea. \b \q1 \v 4 King-mi mo kantri epe-rupa surubaliare go kantri epe-rupa pa alia. \q2 Aa mudu king nipumi onaa luabuna mone oyaenu luabu nipu gina kone sua surubalia-dare kantri maoyaalia. \b \q1 \v 5 Aa medame nipuna adami aa omeme pi agaa tea-dare nipuna bipa nipu raape kona ma-aya. \b \q1 \v 6 Gore aa medame ni oyae pa gina kone salia-daare nipuna bipa nipu roape kona maaya. \q2 Go yapare aa medaloma epea peme aanu nimu raana raapu aawa yasa lo aalimi. \b \q1 \v 7 Epe redepone aanumi mo aa naaranuna kedaa ritimi adoa go madaa kone waru sua raba mu aaeme. \q2 Epe yae wae yae lo waea peme onaame re ora waru namakuaawa pa puaeme. \b \q1 \v 8 Paake pupitagi ne aanumi mo taun-para piri onaa waea peme rabu lo robaa-para radaa mapaaeme. \q2 Goa peme rabu mo epe kone redepoya imi aanumi nimu epe kone kateme rabu nimu lo robaa kuma mua epe-rupa pimi. \b \q1 \v 9 Gore epe kone i aame aa meda kone wae i aa koso latalo palia-daare go aa nipu ora epe kone naia. \q2 Go aa nipuri pa ratu yawe kone agu sua nipumi wae agaa loa wae pora pamuape kone padane ia. \b \q1 \v 10 Aa yagonu tumaomaeme aanumiri epe redepoya pimi aanu adoa rana na omeme. \q2 Go yapare mo epe redepoya pimi aanumi nimuna epe-rupa redepoya pimi aanu epe-rupa pirina kone imi. \b \q1 \v 11 Kone redepone na-imi aanu nimuna ratu yawe kone sua agaa teme rabu pename ta. \q2 Go yapare epe kone imi aanumiri nimuna ratu yawe kone pa nimuna lo robaa-para ina nalapedepene gimeme. \b \q1 \v 12 Yaa agaa ne aanumi mo kantri surube aa muduna kogono paliare mo yaa agaa ne aanu kantri-na ofisa kogono go wae aa luabumi palimi. \q1 \v 13 Aa adaame onaa luabu ini maria aya nimumi oyae adenalo pea. \q2 Adaa Aa nipumi mo naraa aanu page kaloa nimu rabuniaaae aa medaloma page kata. \b \q1 \v 14 Gore aa mudu king piraliade aame aa naraanuna epe redepone koso pagalia-dare oro yalo go ruruna king pa piruaalia. \b \q1 \v 15 Neme nena nogo naaki tua epe mana te-daare nipumi epe kone mua epe makuae yae page mealia. \q2 Go yapare nogo naakimi oro yalo nipuna raana ratua aaliare nimuna agira yala polo ma-pitia. \b \q1 \v 16 Waea pi aanumi kantri surubalimi rabu mo palimide wae yaenu ora adaa yalia. \q2 Go palimi rabu kantri surubalimi aanu nimu adaalupu napiralimi gore redepone aanumi adalimi gore ora peboteme. \b \q1 \v 17 Gore neme nena naaki epe agaa lakeloa pirali rabu nipumi nena agaa pagoa epe-rupa pitia-dare epe kone sua pirali. \b \q1 \v 18 Adaa Aa-me onaa epe agaa nakata pisa yalore nimu kone rado rado sua pirita peme. \q2 Go yapare aame Gote-na agaa ratua piralimiri raana raapu piralia. \b \q1 \v 19 Go yapare nena kogono aa-para agu agaa te-dare neme nipu mada nama epeali. \q2 Pinawa neme agaa lakete pare nena agaa mada naratalia. \b \q1 \v 20 Aa meda nipu epe redepone kone nasaliare gore nipu epe kone minalo marede yamina palo adamina. \q2 Go yapare aa meda epe agaa naloa pa mabebola teare gore wala maredepo yalape-rupa maralia. \b \q1 \v 21 Nena kogono naaki ogesi rabu nipuna kone meape yae kalamama pua yali-daare oropere aa nona palia rabu nena oyae rayo mealia. \b \q1 \v 22 Ratu ora aipapulu yawe aamere onaa aa radonu page ratu mayawaya. \q2 Goa pua mo ratu yawe aa nipu wae yae adaapu pea. \b \q1 \v 23 Aa medame nipu ora aa ayo loa nipuna aako tua bi minasaliare nipuna bi mada rabuanialimi. \q2 Aa medame nipuna bi rabuniaawa aliare orope go aa nipu adaa bi mealia. \b \q1 \v 24 Aa medame paake ne aa rabamealiare go aa nipu page paake ne aa nona palia. Go paliade yae amaa mea salia raburi nipu koso loa mada adialimi. \q2 Go yapare nipumi paga saliare Gote-me nipu ma-oyalia. \b \q1 \v 25 Aa medame aa yagonu pala omaliare go pala re ena agona-para nipu pua piri nona pea. \q2 Go yapare aa medame Adaa Aa mada kone rulaliare nipu epe-rupa mada piralia. \b \q1 \v 26 Aa adaapumi kantri rupara aa mudu pimi aanu omeme pulalo pemere nimu raana omena lo peme. \q2 Goa peme pare Adaa Aa-me niaana kone adoa niaana pemanu ora epe-rupa rumaawa niaa rabamea. \b \q1 \v 27 Epe kone rulae aanumi waea peme aanuna kone adoa raana na-omeme. \q2 Go yapare mo waea peme aanumi epe pora rateme aanu adape page raana na-omeme. \c 30 \s1 Agu-na Epe Agaa Medaloma (Sapta 30-31) \q1 \v 1 Go agaare Jakina si Agu-me Itele-para Ukal page lakesimi agaa remaa yade. \q1 \v 2 Agu-me Gote ni raapu an pirua niri aa-da dia yade sa. \q2 Goa loa niri kone-daa waru na-isa. \q2 Nina konere ora wae sa. \q1 \v 3 Ni epe kone nasu ora ni oto pare Gote nipu ora epe redepone aa yade. \q2 Pare neme nipu na-ade. \q1 \v 4 So yaa-para aapi pua su-amaa wala ipisa pae? \q2 Go page po-ripu aapina kimi ripinaa misa pae? \q1 Go page so moae madaa aapimi ipa mapiraasa? \q2 Goa pua laplap mada oyae sua aapimi keapunisa? \q1 Abia go ia su luabu apimi puri mapalaawa robo ma-sasa? \q2 Nipuna biri aapiya? \q1 Nipuna si-ri aapi ya? \q2 Go yaenuri nere makuae pae? \b \q1 \v 5 Oyae luaburi Gote nipuna saa rabu opesa. Gote-na Agaare ora ria yade. \q2 Goa pua nipu piri peme onaare nipumi kepopu runane yawa surubea. Gore mo etane epa aalialo ralubi maditema-rupa mada nipuna agaa-me niaa rigitaniaawa. \q1 \v 6 Nena agaa meda loare gore Gote-na agaa yade pi nalape. \q2 Gote-me orope ne koso lalia rabu go aa-re waea pi aa yade teme. \b \q1 \v 7-8 Gote nere oyae laapo agaa mulalo pi-ga neme go yae lapo giaina. \q2 Oro yalo ni go su-amaa pirualua raburi yaa agaa-para makirae kone luabu gimanowa. \q1 Neme niri amope-para aa naraa page namapirainalo-pi. \q2 Dia nina nape eta robo-para giape. \q1 \v 9 Neme oyae ora adaapu salua rabu ne masaa rilawa. \q2 Adaa Aa-nere aapi yapae toa? \q1 Ni naraa piralua raburi neme paake pupitagi noa waenu pualua rabu nina Gote Adaa nena bi ma-oyaluada go aaene lalo. \b \q1 \v 10 Neme surube aa piri pua kogono naakina bi napua ma-oyaape. \q2 Nipuna kogono aana bi ma-oyaali rabu Gote lorapalia rabu nipuna Gote-me ne talialo lalo. \b \q1 \v 11 Onaa medalome goa teme: \q2 Gote-me nimina ama aapanu ma-bebolatina teme. \q1 \v 12-13 Onaa madalomame nimu waea meda napema teme pare nimu amulu papubaaya-pulu Gote-na ini agaa madaa nimuna pupitagi wae ia-daa adea. \q2 Onaa medalomame nimu ora epe ta kone sua pa onaa meda otaa kone imi. \q1 \v 14 Onaa medalomame naraa onaanu-para waea agu pulalo peme. \q2 Gore nimuna agaa abulu-para rai napi eke aae ayaa-pulu nimumi mo naraa onaana oya mulalo peme. \b \q1 \v 15 Yaapi nea paakana oge nogo laapo pia. \q2 Nipuna biri gupa teme: Ni gi ni gi teme. \b \q1 Oyae maala-me nimuna raana mada na-pora poalia. \q1 \v 16 Pandanere aba ome aanuna tapa-para aeme. \q2 Laapore ore aani raapu patea pare naaki padaa napia. \q2 Repore sumi ipa adaapu mea pare ipa waru name. \q2 Maalare kone ia repena sulaame oyae luabu rea pare naare nona pea. \q2 Go yaere ora luabu madaa naniminaata. \b \q1 \v 17 Gore aa medame orena ama page aaraa lapona agaa rasini omalia rabu go lapome nipu mada narogaalipi. \q2 Go rabu yaa itaa-para yaa aroka roka ipua ini epa rasu nabalipi. \b \q1 \v 18 Oyae ipa maala ora rado pi aaene yae yapulu neme ora mada na-makuaato. \q1 \v 19 Pandanere yaa ita nipu so yaa madaa awaya. \q2 Laapore paakare nipu aana madaa pamea. \q2 Repore ipa sipi-ri adaa ipa solowara madaa pameade. \q2 Maalare aa-me ona raname omemede-rupa pipi. \b \q1 \v 20 Oname nipuna aa gimoa rado raapu patia raburi nipumi ipa mea radepe rubua goa ta. \q2 Neme yae meda napawade ta. \b \q1 \v 21 Go su-amaare yae maala wae kone ia-pulu go sumi go kone adoa gime waru omea pururu ora waru omea. \q1 \v 22 Go pemeare go-rupa: \q2 Kogono naaki naara yapare wala king kogono pea. \q2 Aa medame kone nasua eta ora adaapu nea. \q1 \v 23 Ona meda nipu aa nape pa piruaawa aba ripia aame gime ona yapare orope rumaeme. \q2 Ona nipuna surube onana kogono nipumi mulalo oyo moyo ari piralipi. \b \q1 \v 24 Go su-amaa yae maala raa-para pia pare nimuna kone ora epeta: \q1 \v 25 Raguta puri na-ia pare eta dia yalia rabu nape eta waru amupu imi. \q1 \v 26 Yapa wamea page aana-para pimi pare nimu puri na-ia. \q2 Goa peme pare nimuna adare aana rulalo peme. \q1 \v 27 Oboro nipuna aa muduri napia pare nimu uliri pua pameme. \q1 \v 28 Oge kaau niaame kimi ripinaawa mealimare ora yapare nimu aa mudu king-na adapara pimi. \b \q1 \v 29 Oyae malare padane-para wata tina pameme: \q1 \v 30 Kira mena me puri pabea-pulu pa kira anune yaenu medaloma rabuaaya. \q2 Nimu pora pameme raburi oyae meda madaa paala meme. \q1 \v 31 Yaa kuta kosapeame nipuna aalu musaawa pora pamea. \q2 Lione mena ora aari oyae meda madaa palame naomoa pare ora nipuna puri rado aaya. \q2 Meme mena yadaapunu page king medame nimu mada natalimi. \b \q1 \v 32 Gore neme maeyae kone sua waeanu pulalo paliri nena bi naminaasape pare agaa gimoa yalame omape. \q1 \v 33 Gore neme mena gawana adu mua mea pereke pereke te rabu bata mada autea. \q2 Aa medana ini kadu mataliri ratu yawalia. \q2 Gore yada rekalia. \c 31 \s1 King Lemuel-na agaa \p \v 1 Go agaa-re King Lemuel-na agaa. Agime agaa mana loa epe kone minalo lakesa. \q1 \v 2 Nina naaki nere nina madiawa-pulu neme ne raaname waru ome. \q2 Neme Gote agaa misu rabu ni gisa-da madisu. Neme ake lano ya? \q1 \v 3 Neme ona meda nayoloa money page nakaloa nena puri dia yalia. \q2 Gore akoloya king-nu ma-oyaeme-daa go agaa lagialo. \b \q1 \v 4 Lemuel-yo king nimi ipa waini na-nape. \q2 Nimumi bia nape kone nasalepape. \q1 \v 5 Gore nimimi ipa agu nalimi raburi rekana agaa ruguloa mo aa naraanu-para epea meda mada napalimi. \q1 \v 6 Pa bia-para waene lapo-re omape onaa-para kedaa adaapu rini onaana nape eta yade. \q1 \v 7 Go piane onaare ipa nalame omalimiri pa nalimina. \q2 Yapare nimu naraa pimi onaa oyae rudu yoa kedaa riapere kone rugulaawa nalimina. \b \q1 \v 8 Kedaa madaa nariape kepele pi onaare rabameape agaa lape. \q2 Goa pua mo naraanumi koso teme rabu raba meape-na puri waru pabape. \q1 \v 9 Neme koso te rabu mogo onaanu epe-rupa redepoya pagape. \q2 Goa pua neme mo naaranu raba mua surubape. \b \s1 Redepone ona-na pea \b \q1 \v 10 Go yapare aame ona epe kone-i rumaatalo pe? \q2 Ora yapare kalai pua asa palia. Go piaene ona-na yotore gol-na yoto pea-rupa mada yade. \q1 \v 11 Go piaene ona nipuna aanimi mo onana pea luabu epea peada aba adea. \q2 Goa pea-pulu ona-me nipu raba mealia rabu mo aa nipu oyae ora adaapu salia. \q1 \v 12 Go ona-me aani-para oro yalo epea agu pea. \q1 \v 13 Nipumi laplap wariape ope adaapu page pusua laplap adaapu wari pea. \q1 \v 14 Nimu luabumi eta ora adaapu waru imi. \q2 Gore akolo-ya? Go oname eta ora su adaalu-para mea epea. \q2 Gore mo adaa sipi-numi eta madita pemede-rupa mada mea epea. \v 15 Epe onamere yapi abi nane aina eta nipuna onaa raapu nape aba yawea. \q2 Goa puare nipuna kogono onana pape kogono robo su kata. \q1 \v 16 Mo puri pane oname su kabolalore su ora waru adoa kabea. \q2 Goa pua orope mone muare repena waene maapu kaboa poaaya. \q1 \v 17 Nipu oro meda gime naomea oro yalo puri paloa kogono puaaya. \q1 \v 18 Nipuna labana wiki ora waele waru rubia epeta rabu laba waru roaaya. \q2 Go laba roaina ribaa ruma rumane nipuna pea bisinisi raayo pua epe ta-daa adea. \q1 \v 19 Go piaaene oname ope waria nipuna bipa laplap rabuta. \q1 \v 20 Gore nipumi mo naraa onaa adoa oyaenu rudu teme rabulu kata. \q1 \v 21 Gore yai radaki adaa lopea rabu page nipuna aani nogo naaki yada dia kone ia. \q2 Gore akolo ya? Nipumi mo laplap ora epe pepena pi yae rabuta-pulu yada dia kone ia. \q1 \v 22 Goa pua nipuna ada-para sape balaket oyae page nipuna bipa rabuta-pulu nimuna ada-para epeta. \q2 Goa pua laplap kane-para yakopi lapo rata mua nipuna yamape oyae warita. \q1 \v 23 Gore mo adare-para piri aa mudunumi nipu adaa bi kateme. \q2 Nipuna aani page mo aa mudu meda yapulu goa peme. \q1 \v 24 Oro yalo mo oname epe mamina waria aako lete page waru warita. \q2 Goa pea-pulu mo bisinisi peme onaame epa kabeme. \q1 \v 25 Nipuna mogo pea kogono madaa mo ona ora epeta kone sua mo ona kone mapiraawa go piane ona yade teme. \q2 Go orope epaliade yaere nipu palame naomea. \q1 \v 26 Nipumi onaa kogono mogeatalo palia-dare pawasi agaa loa pea. \q2 Nipuna ta agaa luaburi epe kone-para makuae yae lapo ora waru rubita. \q1 \v 27 Nipuna ada-para oyae surubolalo palia raburi gime na-omea. \q2 Goa pua epe puri pane kogono pea. \q1 \v 28 Ora epeta ora epeta gore niaana ama teme. Mo ona nipuna nogo naakimi goa teme. \q2 Nipuna animi ona-na bi ora waru minasaawa goa ta. \q1 \v 29 Niaana taun-para page niana oge adarenu-nini page go piane ona adaapu pimi: \q2 Pare neme go ona luabu rabuaye teme. \q1 \v 30 Ona padaneme niaa epe rede pi agaa lagialia pare nipuna peare rado piane. \q2 Ona ora epe yalia page pinawa. Nipu oro yalo gorupa mada napitia. Goa pea-ga niaame Adaa Aa-na rolo-para pia onana bi minasamina. \q1 \v 31 Niame ona nipuna epe kogono adoa nipuna epe kone page rumaawa nipuna bi minasaeme.