\id ROM - Kekchi Bible -Guatemala 2012 (DBL -2013) \h ROMANOS \toc1 Li Hu li Quixtz'i̱ba li San Pablo reheb laj Roma \toc2 Romanos \toc3 Ro \mt1 Li Hu li Quixtz'i̱ba li San Pablo reheb laj Roma \c 1 \s1 Xq'uebal xsahileb xch'o̱l \p \v 1 La̱in laj Pablo laj c'anjel chiru li Ka̱cua' Jesucristo. Sic'bil chak cuu xban li Dios chok' x-apóstol ut taklanbilin chixyebal resilal li colba-ib. \v 2 Li Dios quixyechi'i li colba-ib a'in chalen chak najter ut eb li profetas que'xtz'i̱ba retalil sa' li Santil Hu. \v 3 A'an a'in resilal li Ka̱cua' Jesucristo li Ralal li Dios. Li Ka̱cua' Jesucristo tz'akal cui̱nk xban nak quiyo'la arin sa' ruchich'och' riq'uin jun reheb li ralal xc'ajol laj David. \v 4 Li Ka̱cua' Jesucristo a'an tz'akal Dios. Numtajenak lix santilal. Riq'uin lix nimal xcuanquil, li Dios quixcuaclesi cui'chic chi yo'yo sa' xya̱nkeb li camenak re xc'utbal chiku nak a'an tz'akal Ralal li Dios. \v 5 Sa' xc'aba' li Ka̱cua' Jesucristo q'uebilin chok' apóstol xban li Dios re xch'olobanquil xya̱lal chiruheb li tenamit yalak bar re nak te'xpa̱b li Jesucristo ut te'xba̱nu li c'a'ru naraj. \v 6 Jo'can ajcui' la̱ex sic'bil ajcui' e̱ru, ut la̱ex chic ralal xc'ajol li Ka̱cua' Jesucristo. \v 7 Yo̱quin chi tz'i̱bac e̱riq'uin la̱ex li cuanquex aran sa' li tenamit Roma. Raro̱quex ut bokbilex xban li Dios ut la̱ex aj santil pa̱banel. Li usilal ut li tuktu̱quilal chi cua̱nc e̱riq'uin xban li Dios Acuabej ut xban li Ka̱cua' Jesucristo. \s1 Laj Pablo naraj xic Roma \p \v 8 Xbe̱n cua ninbantioxi chiru li Dios sa' xc'aba' li Ka̱cua' Jesucristo xban nak yalak bar na-abiman resil nak tz'akal nequepa̱b li Cristo. \v 9 Ninc'anjelac chiru li Dios ut chi anchal inch'o̱l ninye resil li Ka̱cua' Jesucristo li Ralal li Dios. Li Dios naxnau nak junelic yo̱quin chi tijoc che̱rix. \v 10 Cui li Dios naxq'ue cue, chi se̱b tincuulak e̱riq'uin. A'an li nintz'a̱ma junelic chiru li Dios. \v 11 Nacuaj rilbal e̱ru ut nacuaj e̱tenk'anquil re nak cauhakex sa' le̱ pa̱ba̱l. \v 12 Ut nacuaj rilbal e̱ru re nak takatenk'a kib sa' li kapa̱ba̱l, la̱ex jo' ajcui' la̱in, xban nak junaj li kapa̱ba̱l. \v 13 Ex herma̱n, nacuaj nak te̱nau nak nabal sut ninc'oxla raj xic e̱riq'uin, abanan toj ma̱ji' naru ninxic. Ma̱re cuan raj te'pa̱ba̱nk aran nak te'rabi ra̱tin li Dios li tinch'olob xya̱lal chiruheb jo' nak que'pa̱ban chak chicuu sa' eb li tenamit quinnume' cui' chak. \v 14 Tenebanbil sa' inbe̱n c'anjelac sa' xya̱nkeb laj griego jo' ajcui' li ma̱cua'eb aj griego. Tinc'anjelak sa' xya̱nkeb li tzolbileb jo' ajcui' li inc'a' tzolbileb. \v 15 Jo'can nak nacuaj tinch'olob xya̱lal li colba-ib che̱ru la̱ex li cuanquex Roma. \s1 Lix cuanquil li colba-ib \p \v 16 Inc'a' ninxuta̱nac chixch'olobanquil xya̱lal li colba-ib xban nak a'an lix nimal xcuanquil li Dios re xcolbal chixjunil li te'pa̱ba̱nk re. Li colba-ib xbe̱n cua q'uebil reheb laj judío ut q'uebil ajcui' reheb li ma̱cua'eb aj judío. \v 17 Lix ya̱lal li colba-ib naxc'ut chiku nak ca'aj cui' riq'uin xpa̱banquil li Dios ti̱c chic li kach'o̱l chiru ut cua̱nko chi sum a̱tin riq'uin, jo' naxye sa' li Santil Hu: \q1 Li ti̱c xch'o̱l riq'uin xpa̱banquil li Dios cuan xyu'am chi junelic. (Hab. 2:4) \p \v 18 Li Dios yo̱ chak xjosk'il toj sa' choxa sa' xbe̱neb laj ma̱c. Riq'uin lix ma̱usilaleb neque'xtz'ekta̱na lix ya̱lal ut neque'xmuk ajcui' chiruheb li ras ri̱tz'in. \v 19 Chixjunil li c'a'ak re ru nanauman chirix li Dios, ac ch'olch'o chiruheb. A' li Dios ajcui' quic'utbesin chiruheb. Aban inc'a' neque'xq'ue xcuanquil li xya̱lal. \v 20 Chalen chak sa' xticlajic li ruchich'och' nac'utun xcuanquil ut xlok'al li Dios riq'uin li c'a'ak re ru quilajxyi̱b. Nac'utun nak a'an li tz'akal Dios ut k'axal nim xcuanquil chi junelic. Jo'can nak ma̱c'a' junak a̱tin te'xcol cui' rib chiru xjosk'il li Dios. \v 21 Neque'xnau nak cuan li Dios, aban inc'a' que'xq'ue xlok'al chi moco que'bantioxin chiru. Ca'aj cui' li jo' ma̱jo'il na'leb neque'xc'oxla ut xban a'an nak quik'ojyi̱no' ru lix c'a'uxeb. \v 22 Eb a'an neque'xye nak cuanqueb xna'leb abanan ma̱c'a'eb xna'leb. \v 23 Inc'a' neque'xlok'oni li yo'yo̱quil Dios. A' chic lix jalam u̱ch li cui̱nk li nacam, a'an chic neque'xlok'oni. Ut lix jalam u̱ch li xul neque'xq'ue chok' xdioseb jo' li xul li neque'rupupic ut li xul li neque'be̱c, jo'queb ajcui' li neque'xjucuqui rib chiru ch'och'. \v 24 Jo'can nak li Dios quixtz'ekta̱naheb sa' xyibal ru lix ma̱usilaleb toj retal neque'xc'ut xxuta̱neb chi ribileb rib xban nak neque'xba̱nu li jo' ma̱jo'il na'leb. \v 25 Inc'a' que'xpa̱b li tz'akal Dios. A' chic li tic'ti' que'xq'ue xcuanquil. Que'xnima ru ut que'xq'ue xlok'al li c'a'ak re ru yi̱banbil xban li Dios ut inc'a' que'xlok'oni li tz'akal Dios. Ca'aj cui' li tz'akal Dios a'an xc'ulub li lok'oni̱c chi junelic. Jo'can taxak. \v 26 Li Dios quixtz'ekta̱naheb sa' lix xuta̱nalil na'leb xban lix ma̱usilaleb. Ut eb li ixk inc'a' chic que'raj cua̱nc riq'uineb lix be̱lom. Riq'uin ban chic li rech ixkilal que'xba̱nu li moco uxc ta naraj. \v 27 Ut jo'can ajcui' li cui̱nk inc'a' chic que'raj li ixk li quicanaba̱c reheb xban li Dios. Que'tikcuo' xjolomeb xban lix ma̱usilaleb chi ribileb rib ut yo̱queb chixba̱nunquil li tz'ekbe̱tal aj na'leb riq'uin rech cui̱nkilal. Ut que'xc'ul ajcui' xtojbal rix lix ma̱usilaleb jo' xc'ulubeb. \v 28 Xban nak inc'a' neque'xc'oxla li Dios, jo'can nak que'tz'ekta̱na̱c xban li Dios sa' li tz'ekbe̱tal aj na'leb chixba̱nunquil li moco uxc ta naraj. \v 29 Numtajenakeb xyibal ru lix na'lebeb ut lix ma̱usilaleb. Aj yumbe̱teb ut aj co'be̱teb. Neque'xra ru li c'a'ru cuan reheb li ras ri̱tz'in ut k'axal josk'eb. Numtajenakeb chi aj cakal, aj camsihomeb ras ri̱tz'in, aj ple̱teb, aj balak'eb ut aj molol a̱tineb. \v 30 Junes yo'oba̱nc a̱tin neque'xba̱nu chirixeb li ras ri̱tz'in. Xic' neque'ril li Dios. Neque'hoboc. Neque'xnimobresi rib ut k'etk'eteb. Aj k'abaneleb ut aj k'etoleb ra̱tin xna' xyucua'. \v 31 Inc'a' neque'xtau xya̱lal. Inc'a' neque'xba̱nu li c'a'ru neque'xsume xba̱nunquil. Inc'a' neque'rahoc. Inc'a' neque'cuyuc ma̱c, ut inc'a' neque'uxta̱nan u. \v 32 Ac ch'olch'o chiruheb li c'a'ru quixye li Dios. Neque'xnau nak lix tojbal rix li ma̱c, a'an li ca̱mc. Aban toj yo̱queb ajcui' chixba̱nunquil li ma̱c. Ut ma̱cua' ca'aj cui' a'an neque'xba̱nu. Neque'saho' ajcui' sa' xch'o̱l chirilbaleb li ras ri̱tz'in nak yo̱queb chixba̱nunquil li inc'a' us. \c 2 \s1 Li Dios narakoc a̱tin sa' ti̱quilal \p \v 1 ¿Anihat la̱at nak tatrakok a̱tin sa' xbe̱neb la̱ cuas a̱cui̱tz'in? Cui nacarak a̱tin sa' xbe̱neb la̱ cuas a̱cui̱tz'in ut toj yo̱cat ajcui' chixba̱nunquil li inc'a' us la̱at jo' yo̱queb a'an, raylal ajcui' yo̱cat chixbokbal sa' a̱be̱n ut ta̱rakek' a̱tin sa' a̱be̱n. \v 2 Nakanau nak li Dios ti̱c xch'o̱l ut a'an ta̱rakok a̱tin chi tz'akal sa' xbe̱neb li neque'ba̱nun re li ma̱usilal. \v 3 La̱at nacatrakoc a̱tin sa' xbe̱neb li neque'ba̱nun re li ma̱usilal ut nacaba̱nu ajcui' li ma̱usilal la̱at. ¿C'a'ru nacaye? ¿Ma inc'a' ta bi' tatxq'ue li Dios chixtojbal rix a̱ma̱c la̱at? \v 4 ¿Ma ta̱tz'ekta̱na lix nimal ruxta̱n li Dios? ¿Ma ta̱tz'ekta̱na lix cuyum ut lix k'unil xch'o̱l? ¿Ma inc'a' nacaq'ue retal nak xban lix nimal rusilal li Dios naraj nak ta̱yot' a̱ch'o̱l ta̱jal a̱c'a'ux? \v 5 Aban la̱at cau a̱ch'o̱l. Jo'can nak inc'a' nacayot' a̱ch'o̱l inc'a' nacajal a̱c'a'ux. Ut riq'uin a'an yo̱cat chixbokbal xjosk'il li Dios sa' a̱be̱n. Toxa̱cuil xjosk'il nak ta̱cuulak xk'ehil nak li Dios ta̱rakok a̱tin sa' ti̱quilal. \v 6 Sa' li cutan a'an li Dios tixq'ue xk'ajca̱munquil li junju̱nk a' yal chanru lix yehom xba̱nuhomeb. \v 7 Li Dios tixq'ue xyu'am chi junelic li ani naxq'ue xch'o̱l chixba̱nunquil li cha̱bilal li naraj li Dios re nak tixtau lix lok'al, lix nimanquil ru, ut lix yu'am chi junelic. \v 8 Aban riq'uin xjosk'il li Dios tixq'ueheb chixtojbal xma̱queb li neque'xnimobresi rib ut inc'a' neque'raj xpa̱banquil li xya̱lal. Eb a'an ca'aj cui' li inc'a' us neque'xc'oxla. \v 9 Raylal ut ra xi̱c' ta̱cha̱lk sa' xbe̱neb chixjunileb li neque'ba̱nun re li inc'a' us. Xbe̱n cua ta̱cha̱lk sa' xbe̱neb laj judío ut ta̱cha̱lk ajcui' sa' xbe̱neb li ma̱cua'eb aj judío. \v 10 Aban li Dios tixq'ue xcuanquil, xlok'al ut tuktu̱quil usilal reheb chixjunileb li neque'ba̱nun re li cha̱bilal. Tixq'ue xbe̱n cua reheb laj judío ut tixq'ue ajcui' reheb li ma̱cua'eb aj judío. \v 11 Li Dios inc'a' naxsic' ru li junju̱nk. Junajo ban chiru. \v 12 Li ani neque'ma̱cob chi inc'a' neque'xnau li chak'rab li quiq'uehe' re laj Moisés xban li Dios, ta̱rakek' a̱tin sa' xbe̱neb ut te'sachk usta inc'a' neque'xnau li chak'rab. Ut chixjunileb li neque'xnau li chak'rab ut neque'ma̱cob, ta̱rakek' ajcui' a̱tin sa' xbe̱neb jo' naxye sa' li chak'rab. \v 13 Chiru li Dios inc'a' ti̱c xch'o̱l junak yal riq'uin xnaubal li chak'rab. Aban li neque'ba̱nun re li naxye li chak'rab ti̱queb xch'o̱l chiru li Dios. \v 14 Li ma̱cua'eb aj judío inc'a' neque'xnau li chak'rab li quiq'uehe' re laj Moisés. Abanan usta ma̱c'a' li chak'rab, cuan ajcui' nak neque'xba̱nu jo' naxye sa' li chak'rab xban nak neque'rec'a sa' xch'o̱l c'a'ru li us ut c'a'ru li inc'a' us. \v 15 Nac'utun riq'uin lix yehom xba̱nuhomeb nak ac neque'xnau c'a'ru naxye sa' li chak'rab usta ma̱ jun sut rabiomeb li chak'rab. Neque'rec'a sa' xch'o̱leb ma us malaj inc'a' us li yo̱queb chixba̱nunquil. \v 16 Xakabanbil li Jesucristo xban li Dios re ta̱rakok a̱tin sa' xbe̱neb chixjunileb nak ta̱cuulak xk'ehil. Li Cristo naxnau chanru lix ch'o̱l li junju̱nk usta mukmu chiku la̱o. Jo'can naxye resilal li colba-ib li ninjultica la̱in. \s1 Eb laj judío ut lix chak'rab laj Moisés \p \v 17 La̱at aj judío, ut riq'uin a'an nacanimobresi a̱cuib, ut nacaye nak li Dios a'an aj e̱chal a̱cue. Ut nacac'ojob a̱ch'o̱l riq'uin lix chak'rab laj Moisés. \v 18 Xban nak xatzol li chak'rab, nacanau c'a'ru naraj li Dios. Nacanau c'a'ru li us ut nacanau c'a'ru li inc'a' us. \v 19 Nacaq'ue a̱cuib jo' aj c'utul xbeheb li mutz'. Nacaye nak la̱at xcutaneb li cuanqueb sa' k'ojyi̱n. Ninc'ut li xya̱lal chiruheb, chancat. \v 20 Nacaye nak la̱at aj tzolol reheb li inc'a' tzolbileb ut li inc'a' neque'xnau xya̱lal. Nacaye nak sa' li chak'rab nacatau a̱na'leb chi tz'akal ut aran nacatau xya̱lal. \v 21 Cui la̱at nacatzoleb li jalan chic, ¿c'a'ut nak inc'a' nacatzol a̱cuib la̱at? La̱at nacach'olob xya̱lal nak inc'a' us li elk'ac. ¿C'a'ut nak toj yo̱cat ajcui' chi elk'ac la̱at? \v 22 La̱at nacaye nak inc'a' us li muxuc caxa̱r. ¿C'a'ut nak toj nacatmuxuc caxa̱r la̱at? Cui xic' nacacuil eb li yi̱banbil dios, ¿c'a'ut nak nacatxic chi elk'ac sa' li rochocheb? \v 23 K'axal nim a̱cuanquil nak nacacuec'a a̱cuib xban nak nacanau li chak'rab li quiq'uehe' re laj Moisés. Abanan nacatz'ekta̱na li Dios riq'uin nak nacak'et lix chak'rab. \v 24 Jo' naxye sa' li Santil Hu: Sa' e̱c'aba' la̱ex aj judío, neque'xmajecua li Dios li ma̱cua'eb aj judío. (Is. 52:5) \v 25 Relic chi ya̱l li circuncisión cuan xya̱lal cui nacapa̱b li chak'rab li quiq'uehe' re laj Moisés xban li Dios. Aban cui nacak'et lix chak'rab ma̱c'a' na-oc cui' nak xac'ul li circuncisión. \v 26 Cui junak cui̱nk ma̱cua' aj judío inc'a' naxc'ul li circuncisión, aban naxpa̱b ut naxba̱nu li c'a'ru naxye li chak'rab, li cui̱nk a'an ta̱q'uehek' ajcui' sa' ajl sa' xya̱nkeb li que'xc'ul li circuncisión. \v 27 Usta inc'a' xc'ul li circuncisión cui naxba̱nu tz'akal li tz'i̱banbil sa' li chak'rab, li cui̱nk a'an naxc'ut a̱xuta̱n ut ta̱rakek' a̱tin sa' a̱be̱n xban nak nacak'et li chak'rab. Ma̱c'a' na-oc cui' a̱cue nak xac'ul li circuncisión, chi moco nak nacanau li tz'i̱banbil sa' li chak'rab cui inc'a' nacaba̱nu li c'a'ru naxye. \v 28 Li tz'akal aj judío ma̱cua' aj judío yal xban xc'ulbal li circuncisión. Riq'uin ban xpa̱banquil li chak'rab. Lix ya̱lal li circuncisión ma̱cua' ca'aj cui' li na-ux riq'uin li tz'ejcualej. \v 29 Li tz'akal aj judío naxpa̱b chi tz'akal lix chak'rab li Dios. Ut li tz'akal circuncisión inc'a' nac'ulman riq'uin xba̱nunquil li chak'rab. A'an ban li naxba̱nu li Santil Musik'ej sa' li ra̱m li junju̱nk. Ut lix lok'al laj pa̱banel inc'a' naq'uehe' xbaneb li cui̱nk. Li Dios ban naq'uehoc xlok'al. \c 3 \p \v 1 ¿C'a'ru rusil li cua̱nc chok' aj judío? Ut, ¿c'a'ru rajbal xc'ulbal li circuncisión? \v 2 Li cua̱nc chok' aj judío, a'an a'in li rusil: nak li Dios quixq'ue li ra̱tin reheb xbe̱n cua. \v 3 Cuanqueb laj judío inc'a' que'xba̱nu li quixye li Dios. ¿Ma yal sa' xma̱queb ta bi' a'an nak li Dios inc'a' tixq'ue li quixyechi'i? \v 4 ¡Ma̱ jok'e bi'an! Li Dios ya̱l naa̱tinac usta chixjunileb li cristian aj tic'ti'eb. Jo' tz'i̱banbil sa' li Santil Hu li quixye laj David re li Dios. Quixye chi jo'ca'in: Junelic ya̱l nacata̱tinac. Usta nacate'xk'aba, aban ma̱c'a' a̱ma̱c. \v 5 Cuanqueb neque'yehoc nak riq'uin li ma̱usilal nac'utun chi us li rusilal li Dios. Jo'can nak us xba̱nunquil li ma̱usilal re nak ta̱c'utu̱nk xcha̱bilal li Dios. Inc'a' us cui li Dios nocoxq'ue chi xtojbal li kama̱c, chanqueb. Aban ma̱cua' a'an li naxye li Dios. Inc'a' naru nakaye nak inc'a' toxq'ue chixtojbal li kama̱c xban nak nakanau nak ti̱c xch'o̱l li Dios. Jo'can nak tixq'ue chixtojbal xma̱c laj ma̱c. \v 6 Relic chi ya̱l nak ti̱c xch'o̱l li Dios. Cui ta inc'a', ¿chan raj ru nak tixrak a̱tin sa' xbe̱neb li cuanqueb sa' ruchich'och'? \v 7 Ut cuanqueb ajcui' li neque'yehoc nak riq'uin li tic'ti'ic neque'xba̱nu, ta̱q'uehek' xcuanquil li ya̱l li naxye li Dios ut k'axal cui'chic ta̱lok'oni̱k ru li Dios. Ut cui riq'uin li katic'ti' nalok'oni̱c ru li Dios, ¿c'a'ut nak naxye nak la̱o aj ma̱c chi jo'canan? \v 8 Us cui nakaba̱nu li ma̱usilal re nak ta̱nima̱k xlok'al li Dios, chanqueb. ¿C'a'ru nequeye la̱ex? ¿Ma takaba̱nu li inc'a' us re nak ta̱nima̱k xlok'al li Dios? Ma̱ jaruj ta̱ru̱k ta̱q'uema̱nk xlok'al li Dios riq'uin li kama̱usilal. Cuan li neque'yehoc nak a'an a'in li tijleb ninch'olob xya̱lal, abanan moco jo'can ta li yo̱quin chixyebal. Li neque'yehoc re a'an xc'ulubeb nak te'xtoj rix lix ma̱queb. \s1 Ma̱ ani ti̱c xch'o̱l \p \v 9 ¿C'a'ru takaye chirix a'in? ¿Ma k'axal cha̱bilo ta bi' la̱o aj judío chiruheb li ma̱cua'eb aj judío? Relic chi ya̱l nak inc'a'. Chikajunilo ban la̱o aj ma̱co, la̱o aj judío jo'queb ajcui' li ma̱cua'eb aj judío. \v 10 Jo' tz'i̱banbil sa' li Santil Hu: \q1 Ma̱ ani ti̱c xch'o̱l chiru li Dios. Yal ta jun. \q1 \v 11 Ma̱ ani nata'oc ru li xya̱lal. Ma̱ ani naraj xsic'bal li Dios. (Sal. 14:2) \q1 \v 12 Chixjunileb xe'xtz'ekta̱na li Dios, ut jun xiquiqueb nak xe'xba̱nu li ma̱usilal. Jo'can nak ma̱ jun naba̱nun re li us. Yal ta jun. \q1 \v 13 C'ajo' xyibal ru neque'a̱tinac. Chanchan xchuhil li camenak sa' li mukleba̱l. Ut junes balak'i̱nc neque'xba̱nu. Li c'a'ak re ru neque'xye chanchan xmay c'anti' li nacamsin. (Sal. 5:9; 140:3) \q1 \v 14 Riq'uin xtz'u̱maleb re neque'majecuan ut junes xic' aj a̱tin na-el sa' reheb. (Sal. 10:7) \q1 \v 15 Sa' junpa̱t neque'chal xjosk'il. Neque'xrahobtesi ut neque'xcamsi li ras ri̱tz'in. \q1 \v 16 Yalak bar neque'xic junes raylal ut ra xi̱c' neque'xba̱nu chak reheb li ras ri̱tz'in. \q1 \v 17 Ut inc'a' neque'cuan sa' usilal. Junes pletic neque'xba̱nu. (Is. 59:7-8) \q1 \v 18 Inc'a' neque'xxucua ru li Dios chi moco neque'x-oxlok'i. (Sal. 36:1) \p \v 19 Nakanau nak chixjunil li tz'i̱banbil sa' li chak'rab, a'an reheb li cuanqueb rubel xcuanquil li chak'rab. A'an aj e nak cuan li chak'rab re nak chixjunileb te'xnau nak cuanqueb xma̱c ut ma̱c'a' chic naru te'xye, re te'xcol cui' rib chiru li Dios nak ta̱rakek' a̱tin sa' xbe̱neb. \v 20 Ma̱ jun ti̱c xch'o̱l chiru li Dios yal riq'uin xba̱nunquil li c'a'ru naxye li chak'rab. Li chak'rab nac'anjelac re xc'utbal chiku nak la̱o aj ma̱c. \s1 Riq'uin li kapa̱ba̱l nati̱co' li kach'o̱l \p \v 21 Li Dios quixc'utbesi chiku chanru nak ta̱ru̱k ta̱ti̱cok' li kach'o̱l. Moco riq'uin ta xba̱nunquil li c'a'ru naxye li chak'rab. Ch'olobanbil li xya̱lal xban li chak'rab ut xbaneb ajcui' li profeta nak ma̱cua' riq'uin xba̱nunquil li c'a'ru naxye li chak'rab ta̱ti̱cok' li kach'o̱l chiru li Dios. \v 22 Ta̱ti̱cobresi̱k ban li kach'o̱l chiru li Dios riq'uin xpa̱banquil li Ka̱cua' Jesucristo. Chixjunileb li te'pa̱ba̱nk re, li Dios tixti̱cobresi lix ch'o̱leb. Moco jalan ta li junju̱nk chiru li Dios. \v 23 Chixjunileb xe'ma̱cob ut inc'a' neque'xc'ul li lok'al li naxq'ue li Dios. \v 24 Ut xban li rusilal li Dios, chixjunileb li neque'pa̱ban, neque'xma̱tani xti̱quilal xch'o̱leb sa' xc'aba' li Ka̱cua' Jesucristo laj Colonel. \v 25 Li Dios quixtakla chak li Ka̱cua' Jesucristo chi ca̱mc re xcuybal xma̱queb li te'pa̱ba̱nk re. Riq'uin li quixba̱nu quic'utun lix ti̱quilal xch'o̱l li Dios. Xban lix nimal xcuyum, inc'a' quixq'ue sa' xch'o̱l lix ma̱queb li tenamit li que'ma̱cob chak junxil. \v 26 Ut anakcuan sa' eb li cutan a'in, nac'utun lix ti̱quilal xch'o̱l li Dios riq'uin nak naxti̱cobresi xch'o̱l li ani napa̱ban sa' xc'aba' li Jesucristo. \v 27 ¿C'a'ru takanimobresi cui' kib? Ma̱c'a'. Inc'a' naru takanimobresi kib xban nak ma̱cua' riq'uin xba̱nunquil li naxye li chak'rab nati̱co' li kach'o̱l. Nati̱co' ban li kach'o̱l riq'uin xpa̱banquil li Cristo. \v 28 Nakanau nak ta̱ti̱cok' li kach'o̱l riq'uin xpa̱banquil li Cristo. Ma̱cua' riq'uin xba̱nunquil li naxye li chak'rab. \v 29 ¿Ma ca'aj cui' eb laj judío te'colek' xban li Dios? Inc'a'. Li Dios tixcoleb ajcui' li ma̱cua'eb aj judío. \v 30 Nakanau nak jun ajcui' li Dios. Ut a'an naxti̱cobresi xch'o̱leb laj judío xban lix pa̱ba̱leb jo' ajcui' li ma̱cua'eb aj judío. \v 31 ¿Ma nakasach xcuanquil li chak'rab xban xpa̱banquil li Cristo? Inc'a'. Riq'uin ban xpa̱banquil li Cristo yo̱co chixq'uebal xcuanquil li chak'rab. \c 4 \s1 Xban nak cuan xpa̱ba̱l laj Abraham, jo'can nak quiti̱cobresi̱c xch'o̱l xban li Dios \p \v 1 Anakcuan tina̱tinak chirix laj Abraham li kaxe'to̱nil yucua'. ¿Ma quiti̱cobresi̱c xch'o̱l chiru li Dios riq'uin lix yehom xba̱nuhom? Inc'a'. \v 2 Cui ta riq'uin xyehom xba̱nuhom quiti̱cobresi̱c xch'o̱l laj Abraham, cuan raj c'a'ru quixnimobresi cui' rib. Abanan ma̱cua' raj chiru li Dios. \v 3 Tz'i̱banbil sa' li Santil Hu nak laj Abraham quixpa̱b li c'a'ru quixye li Dios. Ut xban lix pa̱ba̱l, li Dios quixye nak laj Abraham a'an jun cui̱nk ti̱c xch'o̱l. (Gn. 15:6) \v 4 Li ani natrabajic naxc'ul xtojbal. Lix tojbal naxc'ul a'an moco yal xma̱tan ta xban nak ac xtoj rix. \v 5 Aban li colba-ib inc'a' natojman rix. A'an yal jun ma̱tan naxq'ue li Dios reheb laj ma̱c li neque'pa̱ban re. Xban nak neque'pa̱ban, ti̱cobresinbileb xch'o̱l xban li Dios. \v 6 Laj David quixye nak us xak re li naxma̱tani xti̱quilal xch'o̱l riq'uin li Dios chi ma̱cua' xban xyehom xba̱nuhom. Yal chi ma̱tan ban naxc'ul lix ti̱quilal xch'o̱l. \v 7 Laj David quixye chi jo'ca'in: \q1 Us xak reheb li cuybil sachbil xma̱queb, xban nak inc'a' chic nanak sa' xch'o̱l li Dios lix ma̱usilaleb. \q1 \v 8 Us xak reheb li inc'a' chic neque'c'oxla̱c lix ma̱queb xban li Dios. (Sal. 32:1-2) \p \v 9 ¿Ut aniheb li te'cuyek' te'sachek' lix ma̱c? ¿Ma ca'aj cui' li que'xc'ul li circuncisión? Inc'a'. Reheb aj ban cui' li inc'a' que'xc'ul li circuncisión. Ac xinye li c'a'ru tz'i̱banbil sa' li Santil Hu chirix laj Abraham. Xban nak cuan xpa̱ba̱l laj Abraham, li Dios quixye nak a'an jun cui̱nk ti̱c xch'o̱l. (Gn. 15:6) \v 10 Laj Abraham ma̱ji' naxc'ul li circuncisión nak li Dios quixye nak li cui̱nk a'an ti̱c xch'o̱l. \v 11 Mokon chic laj Abraham quixc'ul li circuncisión jo' retalil nak a'an jun cui̱nk ti̱c xch'o̱l chiru li Dios xban lix pa̱ba̱l. Laj Abraham quixpa̱b li Dios nak ma̱ji' naxc'ul li circuncisión. Jo'can nak nayeman nak laj Abraham a'an xyucua'eb chixjunileb li neque'xpa̱b li Dios ut neque'q'uehe' sa' ajl sa' xya̱nkeb li ti̱queb xch'o̱l usta inc'a' neque'xc'ul li circuncisión. \v 12 Ut laj Abraham xyucua'eb ajcui' li que'xc'ul li circuncisión. Ma̱cua' ca'aj cui' xban nak que'xc'ul li circuncisión. Xyucua'eb aj ban cui' xban nak que'xpa̱b li Dios jo' nak quixpa̱b li Dios laj Abraham nak toj ma̱ji' naxc'ul li circuncisión. \s1 Xban li pa̱ba̱l nac'ulman li naxyechi'i li Dios \p \v 13 Li Dios quixyechi'i re laj Abraham jo' ajcui' reheb li ralal xc'ajol nak eb a'an te'e̱chani̱nk re li ruchich'och'. Ma̱cua' riq'uin xba̱nunquil li naxye li chak'rab nak te're̱chani. Quiyechi'i̱c ban reheb xban nak quipa̱ban laj Abraham ut li Dios quixye nak laj Abraham a'an jun cui̱nk ti̱c xch'o̱l. \v 14 Cui ta ca'aj cui' li cuanqueb rubel xcuanquil li najter chak'rab li te'e̱chani̱nk re li yechi'inbil xban li Dios, ma̱c'a' raj na-oc cui' li kapa̱ba̱l. Ut ma̱c'a' raj na-oc cui' li yechi'inbil xban li Dios. \v 15 Nachal xjosk'il li Dios sa' xbe̱neb li neque'k'etoc re li chak'rab. Xban nak cuan li chak'rab, cuan li k'etoc a̱tin. Cui ta ma̱c'a' li chak'rab, ma̱c'a' raj k'etoc a̱tin. \v 16 Xban nak cuan xpa̱ba̱l laj Abraham, li Dios quixyechi'i li ma̱tan re xban xnimal rusilal. Ut quixyechi'i ajcui' reheb chixjunileb li ralal xc'ajol. Li yechi'inbil ma̱cua' ca'aj cui' reheb li cuanqueb rubel xcuanquil li chak'rab. Reheb aj ban cui' chixjunileb li neque'pa̱ban jo' nak quipa̱ban laj Abraham. Jo'can nak nayeman nak laj Abraham a'an li kayucua' chikajunilo xban nak a'an laj c'amol be chiku sa' li kapa̱ba̱l. \v 17 Tz'i̱banbil sa' li Santil Hu li quixye li Dios re laj Abraham: Xatinq'ue chok' xxe'to̱nil yucua' li q'uila tenamit. (Gn. 17:5) \p Ut chiru li Dios toj cuan ajcui' xcuanquil li c'a'ru quixyechi'i re laj Abraham. Laj Abraham quixpa̱b li Dios li nacuaclesin cui'chic reheb li camenak chi yo'yo ut yal riq'uin ra̱tin naxyo'obtesiheb li c'a'ak re ru toj ma̱c'a'. \v 18 Laj Abraham quixpa̱b li quixye li Dios ut quiroybeni li quiyechi'i̱c re usta inc'a' naxnau chanru nak ta̱q'uehek' re li ralal xc'ajol. Jo'can nak a'an xyucua'eb li q'uila tenamit jo' quiyehe' re xban li Dios, —Te'q'uia̱nk la̱ cualal a̱c'ajol, chu'ux re xban li Dios. (Gn. 15:5) \v 19 Ca'ch'in chic ma̱ o'c'a̱l chihab cuan re laj Abraham. A'an naxnau nak xban xti̱xilal inc'a' raj chic ta̱cua̱nk ralal xc'ajol. Ut naxnau ajcui' nak lix Sara inc'a' naq'uiresin. Aban inc'a' quich'inan xch'o̱l laj Abraham. Quixpa̱b ban chi tz'akal nak ta̱cua̱nk ralal xc'ajol. \v 20 Inc'a' quixcuiba xch'o̱l chi moco quixcanab roybeninquil lix ma̱tan li quiyechi'i̱c re xban li Dios. Cacuu̱c ban chic quixba̱nu sa' lix pa̱ba̱l ut quixlok'oni li Dios. \v 21 Laj Abraham quixpa̱b chi anchal xch'o̱l nak li Dios k'axal nim xcuanquil ut tixq'ue li c'a'ru naxyechi'i. \v 22 Ut xban lix pa̱ba̱l laj Abraham, li Dios quixye nak a'an jun cui̱nk ti̱c xch'o̱l. \v 23 Ut moco ca'aj cui' ta sa' xc'aba' laj Abraham nak quitz'i̱ba̱c retalil nak ti̱c xch'o̱l xban lix pa̱ba̱l. \v 24 Quitz'i̱ba̱c aj ban cui' sa' kac'aba' la̱o. Li Dios naxye nak ti̱c ajcui' li kach'o̱l la̱o cui takapa̱b chi tz'akal li quicuaclesin re li Ka̱cua' Jesucristo chi yo'yo sa' xya̱nkeb li camenak. \v 25 Li Jesucristo quixk'axtesi rib chi ca̱mc xban li kama̱c ut quicuacli cui'chic chi yo'yo sa' xya̱nkeb li camenak re xti̱cobresinquil li kach'o̱l chiru li Dios. \c 5 \s1 Chanru nak natauman li ti̱quil ch'o̱lej \p \v 1 Jo'can ut nak ti̱cobresinbil chic li kach'o̱l chiru li Dios xban li kapa̱ba̱l, ut cuanco chic sa' usilal riq'uin li Dios xban li Ka̱cua' Jesucristo. \v 2 Xban nak nakapa̱b li Jesucristo nakac'ul lix nimal rusilal li Dios. Jo'can nak cau kach'o̱l sa' li kapa̱ba̱l. Ut nasaho' kach'o̱l xban nak nakanau nak totz'ako̱nk ajcui' sa' lix nimal xlok'al li Dios. \v 3 Ut moco ca'aj cui' ta nasaho' kach'o̱l nak totz'ako̱nk sa' lix lok'al li Dios. Nasaho' aj ban cui' sa' kach'o̱l nak nakac'ul li raylal. Nakanau nak riq'uin xc'ulbal li raylal nakatzol li cuyuc. \v 4 Ut xban li cuyuc nacacuu kach'o̱l sa' li kapa̱ba̱l, ut xban xcacuilal kach'o̱l nakayo'oni li yechi'inbil ke xban li Dios. \v 5 Li c'a'ru nakayo'oni nakanau nak takac'ul, xban nak k'axal nocoxra li Dios ut naxc'ut chiku lix nimal xrahom xban li Santil Musik'ej li q'uebil chak ke. \v 6 La̱o inc'a' naru nakacol kib yal kajunes. Abanan quicuulac xk'ehil nak quicam li Ka̱cua' Jesucristo re kacolbal la̱o aj ma̱c. \v 7 Moco yalak ani ta tixq'ue rib chi ca̱mc sa' xc'aba' junak ras ri̱tz'in usta cha̱bil li ras ri̱tz'in chiru. Abanan cui k'axal ti̱c xch'o̱l li ras ri̱tz'in, ma̱re cuan ajcui' junak tixq'ue rib chi ca̱mc sa' xc'aba' a'an. \v 8 A'ut li Dios naxc'utbesi chiku nak k'axal nocoxra xban nak toj aj ma̱co chak nak quicam li Cristo sa' kac'aba'. \v 9 Ut anakcuan ti̱c chic li kach'o̱l chiru li Dios xban xcamic li Jesucristo. Jo'can nak relic chi ya̱l nak sa' xc'aba' li Cristo tocolek' chiru lix josk'il li Dios sa' xk'ehil li rakba a̱tin. \v 10 Nak toj aj ma̱co chak xic' nakil li Dios. Aban li Dios xoxc'am sa' usilal riq'uin sa' xc'aba' lix camic li Ralal. Ut anakcuan nakanau chic nak cuanco sa' usilal riq'uin li Dios ut colbilo xban nak li Cristo quicuacli cui'chic chi yo'yo. \v 11 Ut moco ca'aj cui' ta li kacolbal quixq'ue li Dios. Naxq'ue aj ban cui' lix sahilal kach'o̱l sa' xc'aba' li Ka̱cua' Jesucristo li quic'amoc ke sa' usilal riq'uin li Dios. \v 12 Jo'ca'in nak quiticla li ma̱c sa' ruchich'och', yal xban jun chi cui̱nk aj Adán xc'aba'. Ut xban li ma̱c cuan li ca̱mc ut chixjunileb neque'cam xban nak chixjunileb xe'ma̱cob. \v 13 Nak toj ma̱ji' quiq'uehe' li chak'rab re laj Moisés, ac cuan li ma̱c sa' ruchich'och'. Aban inc'a' nayeman nak cuanqueb xma̱c xban nak toj ma̱c'a' li chak'rab re xc'utbal chiruheb nak a'an eb aj ma̱c. \v 14 Chalen nak quicuan chak laj Adán toj nak quiq'uehe' lix chak'rab laj Moisés, chixjunileb quilaje'cam usta inc'a' que'ma̱cob riq'uin xk'etbal xchak'rab li Dios jo' quixba̱nu laj Adán nak quixk'et li a̱tin li quiyehe' re xban li Dios. Xban laj Adán quiticla chak li ma̱c ut li ca̱mc, ut xban li Cristo cuan li colba-ib ut li yu'am chi junelic. \v 15 A'ut li ma̱tan naxq'ue li Dios moco juntak'e̱t ta riq'uin li ma̱c quixba̱nu laj Adán li xbe̱n cui̱nk. Li ca̱mc cuan sa' xbe̱neb chixjunileb xban nak quik'etoc a̱tin laj Adán. Aban sa' xc'aba' li Jesucristo nabaleb neque'xc'ul li colba-ib li naxq'ue li Dios. Ut k'axal cui'chic numtajenak li rusilal naxq'ue ke. \v 16 Li ma̱c quixba̱nu laj Adán inc'a' naru xjuntak'e̱tanquil riq'uin li colba-ib quixq'ue li Dios xban nak k'axal nim xcuanquil li colba-ib. Xban nak quima̱cob laj Adán, jo'can nak cuan li tojba ma̱c. Aban li ma̱tan li naxq'ue li Dios naxti̱cobresi li kach'o̱l ut sa' xc'aba' li Jesucristo nabaleb te'colek'. \v 17 Xban lix ma̱c laj Adán, chixjunileb cuanqueb rubel xcuanquil li ca̱mc. Aban xban xnimal rusilal li Dios, nabaleb te'xc'ul li ma̱tan li naxq'ue li Dios, a' li ti̱quil ch'o̱lej, ut ta̱cua̱nk xcacuil xch'o̱leb sa' lix pa̱ba̱leb sa' xc'aba' li Ka̱cua' Jesucristo. \v 18 Xban lix k'etba a̱tin laj Adán cuan li tojba ma̱c sa' xbe̱neb chixjunileb li cuanqueb sa' ruchich'och'. A'ut xban lix ti̱quilal xch'o̱l li Cristo, ma̱c'a' chic xcuanquil li tojba ma̱c sa' xbe̱neb. Cua̱nk ban chic xyu'ameb chi junelic. \v 19 Jo'can nak xban lix k'etba a̱tin laj Adán, nabaleb que'cana chok' aj ma̱c. Ut xban nak li Jesucristo quixba̱nu li c'a'ru quixye li Dios, nabaleb te'ti̱cok' xch'o̱l chiru li Dios. \v 20 Li chak'rab quiq'uehe' re xc'utbal nak numtajenak li ma̱c. Ut nak quinumta li ma̱c, k'axal cui'chic quinumta li rusilal li Dios sa' xbe̱n li ma̱c. \v 21 Xban nak cuan li ma̱c, cuan ajcui' li ca̱mc. Abanan xban xnimal rusilal, li Dios naxq'ue xti̱quilal li kach'o̱l ut li kayu'am chi junelic sa' xc'aba' li Ka̱cua' Jesucristo. \c 6 \s1 Camenako xban li ma̱c, aban yo'yo̱co sa' xc'aba' li Jesucristo \p \v 1 ¿C'a'ru takaye chirix chixjunil a'in? ¿Ma toj yo̱ko ajcui' chixba̱nunquil li ma̱c re nak k'axal cui'chic ta̱numta̱k li rusilal li Dios sa' kabe̱n? \v 2 ¡Ma̱ jok'e! Ma̱min ta̱ru̱k. Chanchan nak ac camenako la̱o xban nak moco cuan ta chic xcuanquil li ma̱c sa' kabe̱n. Cui ma̱c'a' chic xcuanquil li ma̱c sa' kabe̱n, ¿c'a'ut nak toj yo̱ko chi ma̱cobc? \v 3 Relic chi ya̱l nequenau nak la̱o xkac'ul li cubi ha' xban nak xkapa̱b li Jesucristo. Nak xkac'ul li cubi ha' chanchan nak xocam kochben li Jesucristo xban nak xkacanab xba̱nunquil li kanajter na'leb. \v 4 Jo'can nak riq'uin xc'ulbal li cubi ha', chanchan nak ac xocam ut xomuke' kochben li Cristo re nak tocuacli̱k cui'chic chi yo'yo ut tocua̱nk sa' li aq'uil yu'am, jo' nak li Jesucristo quicuacli cui'chic chi yo'yo sa' xya̱nkeb li camenak riq'uin xnimal xlok'al ut xcuanquilal li Dios Acuabej. \v 5 Cui la̱o xotz'akon kochben li Cristo sa' lix camic, jo'can ajcui' nak totz'ako̱nk sa' lix cuaclijic cui'chic chi yo'yo sa' li ac' yu'am. \v 6 Nakanau nak li kanajter na'leb quiq'uehe' chiru cruz rochben li Cristo. Naraj naxye nak quisache' xcuanquil li kanajter na'leb nak quicam li Cristo. Ut anakcuan inc'a' chic cuanco rubel xcuanquil li ma̱c jo' nak xocuan chak junxil nak xkac'anjela chak ru li ma̱c. \v 7 Li ac xcam inc'a' chic nama̱cob. Jo'can ajcui' la̱o cui camenak chic li kanajter na'leb, inc'a' chic yo̱ko chixba̱nunquil li ma̱c. \v 8 Cui ac xocam kochben li Cristo, nakanau nak yo'yo̱co ajcui' kochben sa' li ac' yu'am. \v 9 La̱o nakanau nak li Jesucristo quicuacli cui'chic chi yo'yo sa' xya̱nkeb li camenak. Li Cristo inc'a' chic ta̱ca̱mk xban nak ma̱c'a' chic xcuanquil li ca̱mc sa' xbe̱n. \v 10 Jun sut ajcui' quicam li Cristo ut anakcuan yo'yo chic. Quicam re xsachbal xcuanquil li ma̱c. Ut anakcuan yo'yo chic li Cristo re xq'uebal xlok'al li Dios. \v 11 Jo'can ajcui' la̱ex. Cheq'uehak retal nak chanchan ajcui' nak camenakex ut ma̱c'a' chic xcuanquil li ma̱c sa' e̱be̱n. Ac' chic le̱ yu'am q'uebil e̱re xban li Ka̱cua' Jesucristo ut junajex chic riq'uin. Yo'yo̱quex re nak texc'anjelak chiru li Dios. \v 12 Jo'can nak me̱q'ue chic e̱rib rubel xcuanquil li ma̱c ut me̱ba̱nu chic li c'a'ru naxrahi ru le̱ ch'o̱l. \v 13 Chi moco cheq'ue e̱rib chixba̱nunquil li ma̱usilal. Chek'axtesi ban e̱rib sa' ruk' li Dios. Xban nak ac xec'ul li ac' yu'am chanchan nak xexcuacli cui'chic chi yo'yo sa' xya̱nkeb li camenak. Jo'can nak cheq'ue le̱ rok e̱ruk' chi c'anjelac chiru li Dios re xba̱nunquil li us. \v 14 Inc'a' chic cheq'ue e̱rib rubel xcuanquil li ma̱c. Anakcuan cuanquex rubel xcuanquil lix nimal rusilal li Dios. Moco cuanquex ta chic rubel xcuanquil li chak'rab li quiq'uehe' re laj Moisés. \s1 Inc'a' chic toc'anjelak chiru li ma̱c \p \v 15 Anakcuan cuanco sa' rusilal li Dios. Moco cuanco ta chic rubel xcuanquil li chak'rab. ¿Ma yal xban nak inc'a' cuanco rubel xcuanquil li chak'rab nak toma̱cobk? ¡Inc'a' bi'an! \v 16 Ac nequenau nak cui te̱q'ue e̱rib chi c'anjelac chiru junak patrón, a'an chic ta̱takla̱nk e̱re. Jo'can ajcui' cui te̱q'ue li ma̱c chok' e̱patrón ut te̱q'ue e̱rib chok' aj c'anjel chiru, texca̱mk. Aban cui te̱q'ue e̱rib chi takla̱c xban li Dios, ta̱ti̱cobresi̱k le̱ ch'o̱l. \v 17 Junxil cuanquex rubel xcuanquil li ma̱c. A'ut anakcuan, bantiox re li Dios, chi anchal e̱ch'o̱l nequepa̱b li tijleb li xek'axtesi cui' e̱rib. \v 18 Anakcuan colbilex chic chiru li ma̱c. Ut xek'axtesi e̱rib jo' aj c'anjel chiru li Dios chixba̱nunquil li ti̱quilal. \v 19 Ninch'olob xya̱lal che̱ru riq'uin xserak'inquil chirix li nakac'ul arin sa' ruchich'och' re nak te̱tau ru li ninye. Junxil xek'axtesi e̱rib chixba̱nunquil li jo' ma̱jo'il na'leb ut li c'a'ak re ru chi ma̱usilal. A'ut anakcuan, chek'axtesihak e̱rib chixba̱nunquil li ti̱quilal re nak texcua̱nk sa' santilal chiru li Dios. \v 20 Nak toj nequec'anjela chak ru li ma̱c, ma̱c'a' na-oc cui' e̱re li ti̱quilal. \v 21 ¿C'a'ru le̱ k'ajca̱munquil xec'ul nak xeba̱nu chak li ma̱usilal? Ma̱c'a'. Ca'aj cui' xec'ut chak e̱xuta̱n. Li c'a'ru naxq'ue li ma̱c, a'an li ca̱mc. \v 22 Anakcuan colbilex chic chiru li ma̱c ut k'axtesinbilex chic chi c'anjelac chiru li Dios. Ut le̱ k'ajca̱munquil a'an le̱ santobresinquil ut le̱ yu'am chi junelic. \v 23 Lix tojbal rix li ma̱c, a'an li ca̱mc. Aban li ma̱tan naxq'ue ke li Dios, a'an li junelic yu'am sa' xc'aba' li Ka̱cua' Jesucristo laj Colol ke. \c 7 \s1 Li chak'rab naxc'ut chiku c'a'ru li ma̱c \p \v 1 Ex herma̱n, la̱ex nequenau c'a'ru naxye sa' li chak'rab. Nequenau nak li chak'rab cuan xcuanquil sa' xbe̱neb li toj yo'yo̱queb. \v 2 Nak nasumla junak ixk junaj chic ru riq'uin lix be̱lom. Tz'i̱banbil sa' li chak'rab nak inc'a' chic naru neque'xjach rib a' yal jo' najtil yo'yo̱k li be̱lomej. Aban cui nacam li be̱lomej, li ca̱mc najachoc reheb ut li ixk nacana xjunes. \v 3 Cui toj yo'yo lix be̱lom ut naxsume jalan chic cui̱nk, a'an naxmux ru lix sumlajic. Cui nacam li be̱lomej, ma̱c'a' chic xcuanquil li chak'rab a'an sa' xbe̱n li ixk. Moco tixmux ta chic ru lix sumlajic cui nasumla riq'uin jalan chic cui̱nk. \v 4 Jo'can ajcui' la̱o, ex inherma̱n. Xban nak xkapa̱b li Jesucristo chanchan kochben nak quicam li Cristo. Ut ma̱c'a' chic xcuanquil lix chak'rab laj Moisés sa' kabe̱n. Ut ma̱c'a'o chic rubel xcuanquil li chak'rab. La̱o reho chic li Cristo li quicuacli cui'chic chi yo'yo sa' xya̱nkeb li camenak re nak toc'anjelak chiru li Dios. \v 5 Junxil xkaba̱nu chak li c'a'ru inc'a' us li quixrahi chak ru li kach'o̱l. Li chak'rab quixc'ut chiku c'a'ru li inc'a' us ut a' chic li inc'a' us quicuulac chiku xba̱nunquil. Ut riq'uin xba̱nunquil a'an cuan li ca̱mc. \v 6 A'ut anakcuan chanchan li camenako xban nak li najter chak'rab ma̱c'a' chic xcuanquil chok' ke la̱o. Ma̱cua' chic li chak'rab yal re sa' kabe̱n. Ut inc'a' chic yo̱co chi c'anjelac rubel xcuanquil li chak'rab tz'i̱banbil chak najter. Anakcuan nococ'anjelac chiru li Dios sa' li ac' yu'am li naxq'ue ke li Santil Musik'ej. \s1 Li chak'rab ut li ma̱c \p \v 7 ¿C'a'ru takaye chirix a'in? ¿Ma takaye nak inc'a' us li chak'rab? Inc'a'. Ma̱ jok'e takaye chi jo'can. Ninye e̱re nak cui ta ma̱c'a' li chak'rab, inc'a' raj xinnau c'a'ru li ma̱c. Moco xinnau ta raj nak inc'a' us xra̱bal ru li jalan aj e, cui ta inc'a' tz'i̱banbil sa' li chak'rab chi jo'ca'in: Ma̱ra ru li c'a'ru re la̱ cuas a̱cui̱tz'in. \v 8 Li chak'rab quic'utuc chicuu c'a'ru li ma̱c. Xban nak ac ninnau chic c'a'ru li ma̱c, k'axal cui'chic quinq'ue inch'o̱l chixba̱nunquil. Cui ta ma̱c'a' li chak'rab ma̱c'a' raj li ma̱c. \v 9 Nak toj ma̱ji' ninnau c'a'ru naxye li chak'rab, moco ninc'oxla ta nak la̱in aj ma̱c ut inc'a' xinnau nak inc'ulub ta li ca̱mc. Aban nak xinnau li chak'rab, xinnau nak la̱in aj ma̱c. Ut cue li ca̱mc. \v 10 Li chak'rab xq'ue raj inyu'am, abanan nak quicuabi chanchan incamsinquil quixba̱nu. \v 11 Li chak'rab cha̱bil ut xq'ue raj cue li yu'am, abanan li ma̱c xinixbalak'i. Ut xban li chak'rab, li ma̱c xinba̱nu xq'ue li ca̱mc sa' inbe̱n. \v 12 Relic chi ya̱l nak li chak'rab q'uebil chak xban li Dios, a'an santil chak'rab, ut li kataklanquil xban li Dios santo ajcui', ti̱c ut cha̱bil. \v 13 ¿Ma ta̱ru̱k tinye nak li cha̱bil chak'rab quic'amoc chak li ca̱mc sa' inbe̱n? Inc'a'. Inc'a' naru tinye chi jo'can xban nak ma̱cua' li chak'rab quic'amoc chak re li ca̱mc. Aban li ma̱c quic'amoc chak re li ca̱mc sa' inbe̱n. Li chak'rab quixc'ut chicuu lix yibal ru li ma̱c. Jo'can nak li cha̱bil quixc'ut chicuu li inc'a' us. Ut li inc'a' us a'an li ma̱c. \v 14 Nakanau nak li chak'rab musik'anbil xban li Dios. Aban la̱in yal cui̱nkin. Jo'can nak ninma̱cob. \v 15 Inc'a' nintau ru c'a'ut nak ninba̱nu li inc'a' us. Nacuaj raj xba̱nunquil li us, abanan a' chic li inc'a' us li ninba̱nu. Xic' raj nacuil li inc'a' us aban a'an chic li ninba̱nu. \v 16 A' chic li inc'a' nacuaj xba̱nunquil, a'an chic li ninba̱nu ut riq'uin a'an ninq'ue retal nak li chak'rab cha̱bil xban nak naxc'ut chicuu nak inc'a' us li ninba̱nu. \v 17 Jo'can nak ma̱cua' chic la̱in li ninba̱nun re li inc'a' us, aban li ma̱c li cuan cuiq'uin, a'an nataklan cue. \v 18 La̱in ninnau nak moco cha̱bilin ta. Chalen sa' inyo'lajic la̱in chak aj ma̱c. Nacuaj raj xba̱nunquil li us, abanan inc'a' ninru chixba̱nunquil. \v 19 La̱in nacuaj raj xba̱nunquil li us, aban inc'a' ninba̱nu. A' chic li ma̱usilal ninba̱nu, li inc'a' raj nacuaj xba̱nunquil. \v 20 Cui la̱in ninba̱nu li inc'a' nacuaj xba̱nunquil, ma̱cua' chic la̱in ninba̱nun re; aban li ma̱c li cuan cuiq'uin, a'an li nataklan cue. \v 21 A'an a'in li ninc'ul: Nak nacuaj raj xba̱nunquil li us, a' chic li inc'a' us li ninba̱nu. \v 22 Nasaho' sa' lin ch'o̱l riq'uin lix chak'rab li Dios ut a'an li nacuaj xba̱nunquil. \v 23 Aban xban nak yal cui̱nkin, nacuec'a nak cuan jun li ch'a'ajquilal sa' li cua̱m naramoc re chicuu li us li nacuaj raj xba̱nunquil. Ut li ch'a'ajquil a'an, a'an li ma̱c li toj cuan cuiq'uin, ut chanchan li cuanquin chi pre̱xil xban. \v 24 ¡C'ajo' xtok'oba̱l cuu! ¿Ani ta̱colok cue chiru lin najter na'leb li nac'amoc chak re li ca̱mc sa' inbe̱n? \v 25 Ca'aj cui' li Ka̱cua' Jesucristo ta̱colok cue chiru lin najter na'leb. Ac xink'axtesi cuib rubel xcuanquil lix chak'rab li Dios ut ac' chic lin na'leb. Ninq'ue inch'o̱l chixpa̱banquil li Dios, aban xban nak yal cui̱nkin, toj cuan lin najter na'leb cuiq'uin. Abanan ninbantioxi chiru li Dios xban nak li Ka̱cua' Jesucristo ta̱tenk'a̱nk cue re nak tincanab xba̱nunquil lin najter na'leb. \c 8 \s1 Li Santil Musik'ej nocoxtenk'a chi cua̱nc sa' ti̱quilal \p \v 1 Anakcuan ut ma̱c'a' chic li tojba ma̱c sa' xbe̱neb li neque'pa̱ban re li Cristo, li inc'a' chic neque'xba̱nu li neque'xrahi ru lix ch'o̱leb. Neque'xba̱nu ban li naraj li Santil Musik'ej. \v 2 Lix cuanquil li Santil Musik'ej li naq'uehoc yu'am sa' xc'aba' li Jesucristo, a'an nacoloc cue chiru lix cuanquil li ma̱c ut li ca̱mc. \v 3 Li najter chak'rab inc'a' naru toxcol chiru li ma̱c ut li ca̱mc. Ma̱c'a' xcuanquil re kacolbal xban nak inc'a' nocoru chixba̱nunquil li naxye. Inc'a' nocoru chixba̱nunquil li naxye xban nak chalen chak sa' kayo'lajic la̱o aj ma̱c. Aban li Dios xoxcol chiru li ma̱c. Quixtakla chak li Jesucristo li Ralal chi tz'ejcualoc' sa' ruchich'och'. Li Ka̱cua' Jesucristo quixmayeja rib re xsachbal xcuanquil li ma̱c. \v 4 Li Cristo quixsach xcuanquil li ma̱c re nak naru takaba̱nu li ti̱quilal jo' naxye sa' li chak'rab. Inc'a' chic takaba̱nu li naxrahi ru li kach'o̱l. Anakcuan takaba̱nu li c'a'ru naxye li Santil Musik'ej. \v 5 Ut eb li toj neque'xba̱nu li najter na'leb, ca'aj cui' li c'a'ru naxrahi ru lix ch'o̱leb neque'xc'oxla xba̱nunquil. Abanan eb li neque'cuan jo' naxye li Santil Musik'ej, eb a'an neque'xq'ue xch'o̱l chixba̱nunquil li c'a'ru naraj li Santil Musik'ej. \v 6 Cui ca'aj cui' li naxrahi ru li kach'o̱l nakac'oxla, a'an naxc'am chak li ca̱mc sa' kabe̱n. Cui nakaq'ue kach'o̱l chixba̱nunquil li naraj li Santil Musik'ej, a'an naxq'ue ke li kayu'am chi junelic ut naxq'ue ajcui' ke li tuktu̱quil usilal. \v 7 Li toj yo̱queb chixba̱nunquil li naxrahi ru lix ch'o̱leb, cuanqueb sa' xi̱q'uilal riq'uin li Dios ut inc'a' neque'raj xcubsinquil rib rubel xcuanquil lix chak'rab li Dios chi moco neque'ru chixba̱nunquil. \v 8 Jo'can nak li toj neque'xba̱nu li naxrahi ru lix ch'o̱leb, inc'a' nasaho' xch'o̱l li Dios riq'uin li neque'xba̱nu. \v 9 Abanan la̱ex inc'a' chic yo̱quex chixba̱nunquil li naxrahi ru le̱ ch'o̱l. Yo̱quex ban chixba̱nunquil li c'a'ru naraj li Santil Musik'ej cui ya̱l nak cuan li Santil Musik'ej e̱riq'uin. Li ani ma̱c'a' li Santil Musik'ej riq'uin, a'an ma̱cua' re li Cristo. \v 10 Cui li Cristo cuan e̱riq'uin, usta ac tenebanbil li ca̱mc sa' e̱be̱n xban li ma̱c, yo'yo le̱ musik' xban nak ti̱cobresinbil chic le̱ ch'o̱l xban li Dios. \v 11 Li Santil Musik'ej, a'an li quicuaclesin cui'chic re chi yo'yo li Cristo sa' xya̱nkeb li camenak. Cui li Santil Musik'ej quicuaclesin re li Cristo, a'an ajcui' ta̱cuaclesi̱nk re le̱ tz'ejcual chi yo'yo re li junelic yu'am xban nak li Santil Musik'ej cuan e̱riq'uin. \v 12 Jo'can ut ex inherma̱n, tento nak te̱ba̱nu li naraj li Santil Musik'ej ut ma̱cua' li c'a'ru naxrahi ru le̱ ch'o̱l. \v 13 Cui toj yo̱quex chixba̱nunquil li naxrahi ru le̱ ch'o̱l, texca̱mk. Aban cui riq'uin e̱tenk'anquil xban li Santil Musik'ej, te̱canab xba̱nunquil le̱ yehom e̱ba̱nuhom li quilaje̱ba̱nu chak junxil, ta̱cua̱nk e̱yu'am chi junelic. \v 14 Chixjunileb li neque'ba̱nun re li c'a'ru naraj li Santil Musik'ej, a'aneb tz'akal ralal xc'ajol li Dios. \v 15 La̱ex xec'ul li Santil Musik'ej ut ma̱c'a' chic e̱xiu. Moco jo'quex ta junak li mo̱s naxxucua ru lix patrón. Xban nak li Santil Musik'ej cuan kiq'uin, la̱o ban tz'akal ralal xc'ajol li Dios. Jo'can nak nakaye “at inYucua'” re nak nocotijoc. \v 16 Li Santil Musik'ej naxch'olob xya̱lal chiku, ut nakec'a sa' li ka̱m nak la̱o chic ralal xc'ajol li Dios. \v 17 Ut xban nak la̱o ralal xc'ajol li Dios, kochben li Cristo nak take̱chani chixjunil li quixyechi'i ke li Dios. Cui totz'ako̱nk riq'uin li raylal li quixc'ul li Cristo, jo'can nak toxotz'ako̱nk ajcui' kochben sa' lix nimal xlok'al. \v 18 La̱in ninye nak li raylal yo̱co chixc'ulbal anakcuan inc'a' takaq'ue sa' kach'o̱l xban nak moco juntak'e̱t ta riq'uin li usilal takac'ul mokon xban nak numtajenak cui'chic lix nimal xlok'al li rusilal li Dios tixq'ue ke. \v 19 Chixjunil li c'a' re ru yi̱banbil xban li Dios yo̱queb chi xyo'oninquil nak ta̱cuulak xk'ehil nak li Dios tixq'ue xlok'aleb li ralal xc'ajol. \v 20 Li ruchich'och' tz'ekta̱nanbil xban li Dios. Moco yal quiraj ta nak quitz'ekta̱na̱c. Xban nak ac jo'can chak sa' xch'o̱l li Dios. Abanan li ruchich'och' toj yo̱ chixyo'oninquil nak ta̱colek'. \v 21 Jo'can nak li ruchich'och' ta̱colek' chiru li tz'ekta̱na̱c. Ut xban xnimal rusilal li Dios, ta̱colek' li ruchich'och', jo' nak te'colek' li ralal xc'ajol li Dios. \v 22 Nakanau nak li ruchich'och' chalen anakcuan cuan sa' raylal ut yo̱ chiroybeninquil nak ta̱usa̱k. Li ruchich'och', a'an jo' jun li ixk yo̱ chixc'ulbal li raylal nak ac q'uira̱c re. \v 23 Ma̱cua' ca'aj cui' li ruchich'och' naxc'ul li raylal. Nayot'e' ajcui' li kach'o̱l la̱o aj pa̱banel xban li raylal nakac'ul, usta ac xkac'ul li Santil Musik'ej. Li Santil Musik'ej a'an xbe̱n li kama̱tan naxq'ue ke li Dios. Yo̱co chiroybeninquil nak li Dios toxc'ul jo' tz'akal ralal xc'ajol ut ta̱jala̱k li katz'ejcual ut tixq'ue li kalok'al. \v 24 Xban nak nocopa̱ban, colbilo. Aban cuan ajcui' li ma̱tan toj ma̱ji' nakac'ul ut a'an li toj yo̱co chiroybeninquil. Cui ta ac xkac'ul chixjunil, inc'a' raj chic yo̱co chi oybeni̱nc. \v 25 Aban li c'a'ru nakoybeni inc'a' nakil ru ut tento takacuy roybeninquil. \v 26 Ut li Santil Musik'ej nocoxtenk'a xban nak ma̱c'a' naru nakaba̱nu kajunes. Inc'a' nakanau chanru nak totijok chi moco nakanau c'a'ru takatz'a̱ma. Aban li Santil Musik'ej natz'a̱man chikix chiru li Dios riq'uin yot'ba ch'o̱lej inc'a' naru xyebal yal riq'uin a̱tin. \v 27 Li Dios naxnau c'a'ru cuan sa' kach'o̱l ut naxnau ajcui' lix c'a'ux li Santil Musik'ej. Ut li Santil Musik'ej natz'a̱man chikix la̱o aj pa̱banel jo' naraj li Dios. \s1 Li Jesucristo naxc'ut chiku nak li Dios nocoxra \p \v 28 Li Dios naxsuk'isi chok' usilal chixjunil li c'a'ak re ru neque'xc'ul li neque'rahoc re li Dios, a' li bokbileb chixba̱nunquil li c'a'ru naraj li Dios. \v 29 Chalen sa' xticlajic li Dios quixnau aniheb li te'pa̱ba̱nk re. Jo'can nak quixsiq'ueb ru ut quixc'uleb chok' ralal xc'ajol. Quixxakab li Jesucristo li Ralal re nak a'anak li xbe̱n alalbej sa' xya̱nkeb li ralal xc'ajol. \v 30 Najter chak k'e cutan li Dios ac cuan sa' xch'o̱l ani li sic'bileb ru xban, ut li sic'bileb ru a'an li quixbokeb; ut li quixbokeb, quixti̱cobresi lix ch'o̱leb ut naxq'ueheb ajcui' xlok'al. \v 31 ¿C'a'ru takaye chirix a'in? Cui li Dios cuan kiq'uin, eb li xic' neque'iloc ke inc'a' te'numta̱k sa' kabe̱n. \v 32 Usta li Acuabej Dios k'axal raro li Ralal xban, inc'a' quixcol chiru li ca̱mc. Quixk'axtesi ban chi ca̱mc sa' kac'aba' la̱o. Cui quixq'ue li Ralal re ca̱mc, ¿ma inc'a' ta bi' tixq'ue ke chixjunil li c'a'ak re ru quixyechi'i ke? \v 33 ¿Ani ta̱ru̱k ta̱yehok re nak cuanqueb xma̱c li sic'bileb ru xban li Dios? Ma̱ ani, xban nak li sic'bileb ru ti̱cobresinbileb chic lix ch'o̱l chiru li Dios. \v 34 ¿Ani ta̱ru̱k ta̱q'uehok reheb laj pa̱banel sa' tojba ma̱c? Ma̱ ani xban nak li Jesucristo quicam sa' kac'aba' ut li Dios quixcuaclesi cui'chic chi yo'yo sa' xya̱nkeb li camenak. Anakcuan a'an cuan sa' xnim uk' li Dios ut yo̱ chi a̱tinac chikix chiru li Dios. \v 35 ¿C'a'ru ta̱ru̱k ta̱isi̱nk ke riq'uin li Cristo li narahoc ke? Ma̱c'a'. Li ra xi̱c' inc'a' naru torisi, chi moco li raylal, chi moco li ch'a'ajquilal, chi moco li xi̱c' ilec', chi moco li cue'ej, chi moco li cua̱nc sa' neba'il, chi moco li camsi̱c. Ma̱c'a' naru ta̱isi̱nk ke riq'uin li Cristo li narahoc ke. \v 36 Jo'ca'in tz'i̱banbil sa' li Santil Hu: \q1 Cuulaj cuulaj yo̱queb chixc'oxlanquil kacamsinquil sa' a̱c'aba'. Chiruheb a'an chanchano li carner li neque'c'ame' chi camsi̱c. (Sal. 44:22) \p \v 37 Aban li Jesucristo nocoxra ut nocoxtenk'a chixcuybal ut chixnumsinquil chixjunil li raylal nakac'ul. \v 38 Ninnau chi tz'akal nak ma̱c'a' naru ta̱isi̱nk ke riq'uin lix rahom li Dios. Li ca̱mc inc'a' naru torisi riq'uin lix rahom chi moco li c'a'ak re ru nakac'ul sa' li kayu'am. Eb li ángel inc'a' naru toe'risi chi moco eb li cuanqueb xcuanquil sa' ruchich'och', chi moco lix cuanquil li c'a'ak re ru chi musik'ejil. Li c'a'ak re ru nakac'ul anakcuan inc'a' naru torisi riq'uin xrahom li Dios chi moco li c'a'ak re ru ta̱cha̱lk. \v 39 Li c'a'ak re ru cuan takec', chi moco li c'a'ak re ru cuan tak'a sa' ruchich'och' inc'a' naru torisi riq'uin lix rahom li Dios. Chi ya̱l, ma̱c'a' naru ta̱isi̱nk ke riq'uin lix rahom li Dios. Quixc'ut chiku nak nocoxra nak quixq'ue li Jesucristo chi ca̱mc re kacolbal. \c 9 \s1 Li Dios quixsiq'ueb ru laj Israel \p \v 1 Yo̱quin chixyebal li xya̱lal xban nak ninpa̱b li Jesucristo. Inc'a' nintic'ti'ic. Nacuec'a sa' lin ch'o̱l nak ya̱l li ninye ut li Santil Musik'ej nac'utuc chicuu nak ya̱l. \v 2 Ra nacuec'a ut nayot'e' inch'o̱l xban nak eb laj judío lin tenamit inc'a' neque'raj xpa̱banquil li Cristo. \v 3 Tinq'ue raj cuib chi tz'ekta̱na̱c ut chi isi̱c riq'uin li Cristo cui ta riq'uin a'an ta̱ru̱k tebintenk'a re te'colek'. \v 4 A'an eb li ralal xc'ajol laj Israel. Li Dios quixsiq'ueb ru ut quixc'uleb chok' ralal xc'ajol, ut quixc'ut lix lok'al chiruheb retalil nak cuan riq'uineb. Quixba̱nu li contrato riq'uineb ut quixq'ue lix chak'rab reheb. Quic'ute' chiruheb chanru te'xlok'oni li Dios sa' xya̱lal ut cuan c'a' re ru quixyechi'i li Dios reheb. \v 5 A'aneb li ralal xc'ajol li kaxe'to̱nil yucua' laj Abraham, laj Isaac ut laj Jacob. Ut sa' xya̱nkeb a'an quiyo'la li Cristo nak quitz'ejcualo' ut quic'ulun sa' ruchich'och'. Lok'oninbil taxak chi junelic li Cristo li k'axal nim xcuanquil sa' xbe̱neb chixjunileb. Jo'can taxak. \v 6 Li Dios quixq'ue li quixyechi'i reheb laj Israel. Aban moco chixjunileb ta que'xc'ul li yechi'inbil xban li Dios xban nak moco chixjunileb ta tz'akaleb aj Israel. Aban inc'a' ninye nak li Dios inc'a' quixq'ue li quixyechi'i reheb laj Israel. \v 7 Cuanqueb li ralal xc'ajol laj Abraham inc'a' que'xc'ul li quixyechi'i li Dios xban nak ma̱cua'eb a'an li ralal xc'ajol li yechi'inbil re laj Abraham najter xban li Dios nak quixye re: Sa' xc'aba' laj Isaac te'cua̱nk la̱ cualal a̱c'ajol li xinyechi'i a̱cue. (Gn. 21:9-12) \v 8 A'in naraj naxye nak moco chixjunileb ta li ralal xc'ajol laj Abraham sic'bileb ru xban li Dios. Ca'aj cui' li yechi'inbil re xban li Dios, a'aneb li tz'akal ralal xc'ajol li Dios. \v 9 A'an a'in li quixyechi'i li Dios re laj Abraham nak quixye re: Nak toline̱lk sa' li chihab jun chic, lix Sara cua̱nk chic lix c'ula'al te̱lom. (Gn. 18:10) \v 10 Lix Rebeca quicuan cuib lix coc'al ut junaj lix yucua'eb. Lix yucua'eb a'an, a'an laj Isaac li kaxe'to̱nil yucua'. \v 11 Toj ma̱ji' neque'yo'la lix coc'al lix Rebeca nak quisiq'ue' ru li jun xban li Dios. Moco riq'uin ta lix yehom xba̱nuhom nak quisiq'ue' ru xban nak ma̱ji' neque'xba̱nu li us chi moco li inc'a' us. Riq'uin a'an nakanau nak li Dios inc'a' naxsic' ru junak riq'uin lix yehom xba̱nuhom. Naxsic' ban ru jo' naraj a'an. \v 12 Li Dios quia̱tinac riq'uin lix Rebeca ut quixye re nak li asbej ta̱c'anjelak chiru li i̱tz'inbej. \v 13 Tz'i̱banbil sa' li Santil Hu li ra̱tin li Dios li quixye: La̱in xinsic' ru laj Jacob, ut laj Esaú xintz'ekta̱na. (Mal. 1:2) \v 14 ¿C'a'ru takaye chirix a'an? ¿Ma takaye nak ma̱cua' ti̱quilal li naxba̱nu li Dios? Ma̱ jok'e takaye chi jo'can. \v 15 Inc'a' naru takaye a'an xban nak a'in li quixye li Dios re laj Moisés: La̱in tincuil xtok'oba̱leb ru li ani nacuaj xtok'obanquil ru, ut tincuuxta̱na ajcui' ru li ani nacuaj ruxta̱nanquil ru. (Ex. 33:19) \v 16 Li sic'bil ruheb moco sic'bileb ta ru xban nak jo'can neque'raj eb a'an chi moco riq'uin ta xyehom xba̱nuhomeb. Yal riq'uin ban xnimal ruxta̱n li Dios nak sic'bil ruheb. \v 17 Jo'ca'in nak tz'i̱banbil sa' li Santil Hu li a̱tin li quixye li Dios re laj Faraón: Xatinxakab chok' xreyeb laj Egipto re nak ta̱c'utu̱nk lin cuanquilal a̱ban. Chi jo'can ta̱yema̱nk cuesilal yalak bar sa' chixjunil li ruchich'och'. (Ex. 9:16) \v 18 Jo'can nak li Dios naril xtok'oba̱l ru li ani naraj xtok'obanquil ru ut naxcacuubresi xch'o̱l li ani naraj xcacuubresinquil xch'o̱l sa' li ma̱usilal. \s1 Li Dios naq'uehoc sa' tojba ma̱c ut na-uxta̱nan u \p \v 19 Ma̱re nacaye chi jo'ca'in, Cui li Dios naxcacuubresi xch'o̱l junak sa' li ma̱usilal, ¿chanru nak li Dios tixye nak cuan xma̱c junak? Cui jo'can naraj li Dios, ¿ani ta̱ru̱k ta̱po'ok ru li c'a'ru naraj li Dios? ma̱re chancat. \v 20 Aban la̱in tinye a̱cue, ¿anihat la̱at nak ta̱cuech'i rix li c'a'ru naxba̱nu li Dios? Junak li cuc inc'a' ta̱ru̱k tixye re laj pac'ol re, ¿C'a'ut nak xina̱yi̱b chi jo'ca'in? \v 21 A' yal re laj pac'onel chanru nak tixyi̱b li tixpac'. Cui naraj naru tixyi̱b cuib chi uc'al riq'uin junaj chi seb. Naru tixpac' junak sec' cha̱bil, sic'bil ru lix c'anjel, ut li jun chic ma̱re re ta̱c'anjelak re yalak c'a'ru. \v 22 Chanchan a'an li naxba̱nu li Dios. A'an yal re c'a'ru tixba̱nu. Xc'ulubeb raj li cuanqueb sa' ruchich'och' li rakba a̱tin ut li ca̱mc. Li Dios quixc'ut raj lix josk'il ut lix cuanquilal. Abanan k'axal nim xcuyum sa' xbe̱neb. \v 23 Ut riq'uin lix nimal rusilal quiruxta̱na ku ut quixc'ut chiku lix lok'al. Junxil sic'bil chak ku xban re nak totz'ako̱nk sa' lix lok'al. \v 24 La̱o sic'bil ku xban li Dios. Cuan sic'bileb chak ru sa' xya̱nkeb laj judío ut cuan sic'bileb chak ru sa' xya̱nkeb li ma̱cua'eb aj judío. \v 25 Jo'ca'in quixye li Dios jo' tz'i̱banbil sa' li Santil Hu xban laj Oseas: \q1 Ta̱cuulak xk'ehil nak la̱in tinye “cualal inc'ajol” reheb li ma̱cua'eb cualal inc'ajol. Eb a'an inc'a' sic'bileb chak ru inban. Anakcuan tinye reheb: “raro̱quex inban”. (Os. 2:23) \q1 \v 26 Ut sa' li na'ajej bar quiyehe' cui' reheb: “La̱ex ma̱cua'ex cualal inc'ajol”, aran ajcui' ta̱yehek' reheb: “La̱ex tz'akal ralal xc'ajol li yo'yo̱quil Dios”. (Os. 1:10) \p \v 27 Jo'ca'in quixye laj Isaías chirixeb laj Israel: \q1 Usta nabaleb li ralal xc'ajol laj Israel jo' xq'uial li samaib chire li palau, aban moco q'uiheb ta li te'colek'. \q1 \v 28 Xban nak li Ka̱cua' chi se̱b ta̱rakok a̱tin chi tz'akal sa' xbe̱neb li ralal xc'ajol laj Israel. (Is. 10:22-23) \p \v 29 Quixye ajcui' laj Isaías chi jo'ca'in: \q1 Cui ta inc'a' quixcanab kalal kac'ajol nak quixsach ru li katenamit li Ka̱cua' Dios, li k'axal nim xcuanquil, jo' raj li Sodoma ut li Gomorra nak co-oso'. (Is. 1:9) \s1 Eb laj judío ut li colba-ib \p \v 30 A'an a'in xya̱lal li yo̱co chixyebal: Eb li ma̱cua'eb aj judío inc'a' yo̱queb chixsic'bal li ti̱quil ch'o̱lej riq'uin xba̱nunquil li naxye li chak'rab, ut xban nak que'pa̱ban, que'ti̱cobresi̱c xch'o̱leb. \v 31 Ut eb laj judío yo̱queb chixsic'bal li ti̱quil ch'o̱lej riq'uin xba̱nunquil li naxye li chak'rab, aban inc'a' que'xtau. \v 32 ¿C'a'ut nak inc'a' que'xtau? Xban nak moco yo̱queb ta chixsic'bal li ti̱quil ch'o̱lej riq'uin xpa̱banquil li Cristo. Que'xsic' ban li ti̱quilal riq'uin xba̱nunquil li naxye li chak'rab. Ut xban a'an, chanchan que'xtich rib chiru jun li pec. Ut li pec a'an retalil li Cristo. Ut li neque'xtich rib chiru, a'an li neque'tz'ekta̱nan re li Cristo. \v 33 Tz'i̱banbil sa' li Santil Hu li quixye li Dios: \q1 Q'uehomak retal xban nak la̱in tinq'ue jun li pec aran Sión. Nabaleb li tenamit te'xtich rokeb chiru ut te't'anek'. Abanan li ani ta̱pa̱ba̱nk re a'an, inc'a' ta̱rahok' xch'o̱l mokon xban nak tixc'ul li c'a'ru yechi'inbil re xban li Dios. (Is. 28:16) \c 10 \p \v 1 Ex inherma̱n, relic chi ya̱l nacuaj nak eb laj Israel te'colek'. A'an li nintz'a̱ma junelic chiru li Dios. \v 2 La̱in ninnau nak neque'x-oxlok'i li Dios, abanan toj ma̱ji' neque'xnau chanru xpa̱banquil li Dios. \v 3 Ut inc'a' neque'xnau chanru nak nati̱co' li kach'o̱l chiru li Dios. Que'xyal xti̱cobresinquil xch'o̱leb chiru li Dios yal xjuneseb rib. Ut inc'a' que'raj xba̱nunquil li yebil xban li Dios. \v 4 Nak quic'ulun li Cristo sa' ruchich'och', quirake' xc'anjel li chak'rab li quiq'uehe' re laj Moisés xban li Dios. Ut chixjunileb li te'pa̱ba̱nk re li Cristo te'ti̱cok' xch'o̱leb chiru li Dios. \s1 Chikajunilo naru tocolek' \p \v 5 Laj Moisés quitz'i̱bac chirix li chak'rab ut quixye: Cui ani tixpa̱b li chak'rab ut tixba̱nu chi tz'akal li c'a'ru naxye, a'an ti̱c xch'o̱l chiru li Dios ut ta̱cua̱nk xyu'am. \v 6 Anakcuan la̱o ti̱cobresinbil chic li kach'o̱l chiru li Dios riq'uin xpa̱banquil li Cristo. Sa' li Santil Hu naxye chi jo'ca'in: Inc'a' ta̱ye sa' a̱ch'o̱l ¿ani ta̱takek' sa' choxa re xtz'a̱manquil chiru li Cristo nak ta̱cubek chak sa' ruchich'och'? Ma̱ye chi jo'can xban nak ac c'ulujenak sa' ruchich'och'. \v 7 Chi moco ta̱ye ¿ani ta̱cubek cuanqueb cui' li camenak re xcuaclesinquil li Cristo sa' xya̱nkeb li camenak? Inc'a' naru ta̱ye chi jo'can xban nak ac cuaclijenak chi yo'yo. \v 8 Jo'ca'in naxye li Santil Hu: Ac nequenau lix ya̱lal ut nequeserak'i resilal li quixye li Dios ut cuan ajcui' sa' le̱ ch'o̱l. Lix ya̱lal a'an nak tento takapa̱b li Cristo ut a'an li pa̱ba̱l li nakach'olob xya̱lal che̱ru. \v 9 Cui riq'uin xtz'u̱mal a̱cue ta̱ch'olob xya̱lal nak li Jesús a'an li Cristo li Ralal li Dios, ut cui ta̱pa̱b chi anchal a̱ch'o̱l nak li Dios quicuaclesin cui'chic re chi yo'yo sa' xya̱nkeb li camenak, tatcolek'. \v 10 Li ani naxpa̱b li Cristo chi anchal xch'o̱l ut naxch'olob xya̱lal riq'uin xtz'u̱mal re, a'an nati̱co' xch'o̱l chiru li Dios ut ta̱colek'. \v 11 Jo'ca'in tz'i̱banbil sa' li Santil Hu: Li ani ta̱pa̱ba̱nk re a'an, inc'a' ta̱rahok' xch'o̱l mokon xban nak tixc'ul li c'a'ru yechi'inbil re xban li Dios. (Is. 28:16) \v 12 Chiru li Dios juntak'e̱teb laj judío riq'uin li ma̱cua'eb aj judío xban nak jun ajcui' li Ka̱cua' sa' xbe̱neb chixjunileb. Ut nim li ruxta̱n sa' xbe̱neb chixjunileb li neque'ya̱ban re lix c'aba'. \v 13 Jo'ca'in tz'i̱banbil sa' li Santil Hu: Yalak ani ta̱ya̱ba̱nk re xc'aba' li Ka̱cua', a'an ta̱colek'. \v 14 Abanan ¿chanru nak te'xya̱ba xc'aba' li Ka̱cua' cui toj ma̱ji' neque'xpa̱b? Ut ¿chanru nak te'xpa̱b cui toj ma̱ji' neque'rabi resil? Ut ¿chanru nak te'rabi resil li Ka̱cua' cui ma̱ ani nach'oloban xya̱lal chiruheb? \v 15 Ut ¿chanru nak ta̱ch'oloba̱k chak xya̱lal chiruheb cui ma̱ ani taklanbil xban li Ka̱cua'? Jo'ca'in tz'i̱banbil sa' li Santil Hu: C'ajo' xlok'al eb li neque'xic yalak bar chixyebal resil li colba-ib, li naq'uehoc tuktu̱quil usilal. (Is. 52:7) \v 16 Aban moco chixjunileb ta que'pa̱ban re li resil li colba-ib. Laj Isaías quixye: At Ka̱cua', moco q'uiheb ta li xe'pa̱ban li resil li colba-ib li nakajultica chiruheb. (Is. 53:1) \v 17 Jo'can nak li pa̱ba̱l natauman riq'uin rabinquil resil li Jesucristo. \v 18 Ut la̱in ninye, ¿ma ya̱l ta bi' nak eb laj Israel inc'a' que'rabi chak resil junxil? Que'rabi. ¿C'a'ut nak inc'a'? Xban nak tz'i̱banbil chi jo'ca'in sa' li Santil Hu: Sa' chixjunil li ruchich'och' qui-el resil ut jun sut rubel choxa quicuulac li ra̱tineb. (Sal. 19:4) \v 19 Ut ninye ajcui', ¿ma inc'a' ta bi' que'xtau xya̱lal a'in eb laj Israel? Que'xtau raj aban inc'a' que'raj. Laj Moisés quixye reheb li c'a'ru quixye li Dios. Quixye chi jo'ca'in: \q1 Sa' inc'aba' la̱in te̱cakali jun li tenamit ma̱cua'eb intenamit. Ut tinchik' e̱josk'il sa' xbe̱neb a'an, li inc'a' neque'xnau xya̱lal, xban nak eb a'an li te'cuuxta̱na ru. (Dt. 32:21) \p \v 20 Laj Isaías cau xch'o̱l chixyebal li c'a'ru quixye li Dios nak quixye: \q1 A' chic li inc'a' yo̱queb chinsic'bal, a'aneb chic li xe'ta'oc cue. Quinc'utbesi cuib chiruheb li inc'a' yo̱queb chinsic'bal. (Is. 65:1) \p A'an li quixye li Dios chirixeb li ma̱cua'eb aj judío. \p \v 21 Ut chirixeb laj judío li Dios quixye: \q1 Junelic yo̱quin chixbokbaleb laj Israel re nak te'cha̱lk cuiq'uin. Abanan eb a'an inc'a' neque'abin chicuu. Neque'xk'et ban li cua̱tin. (Is. 65:2) \c 11 \s1 Moco q'uiheb ta li que'cole' sa' xya̱nkeb laj Israel \p \v 1 Tinpatz' e̱re, ¿ma xe'tz'ekta̱na̱c laj Israel xban li Dios chi jo'canan? ¡Chi ya̱l nak inc'a'! La̱in ajcui' aj Israel la̱in ut la̱in ralal xc'ajol laj Benjamín ut laj Abraham. \v 2 Li Ka̱cua' Dios inc'a' quixtz'ekta̱na lix tenamit, li quixsiq'ueb ru junxil chok' ralal xc'ajol. ¿Ma inc'a' nequenau c'a'ru tz'i̱banbil sa' li Santil Hu chirix laj Elías nak quitijoc chiru li Dios chixjitbaleb laj Israel? Quixye: \v 3 At Ka̱cua', quilaje'xcamsi la̱ profetas ut quilaje'xjuc' la̱ artal; la̱in xincana injunes ut jo'can ajcui' la̱in, te'raj incamsinquil. \v 4 Li Dios quichak'oc ut quixye re: Sic'bileb ru inban cuukub mil chi cui̱nk chok' cue. Eb a'an inc'a' que'xcuik'ib ribeb chixlok'oninquil li yi̱banbil dios aj Baal, chan. \v 5 Jo'can ajcui' sa' eb li cutan a'in. Cuan ajcui' li quixsiq'ueb ru li Dios riq'uin lix nimal ruxta̱n usta moco q'uiheb ta. \v 6 Moco riq'uin ta xyehom xba̱nuhomeb nak quixsiq'ueb ru. Yal riq'uin ban lix nimal ruxta̱n li Dios nak quixsiq'ueb ru. Cui ta quixsiq'ueb ru sa' xc'aba' xyehom xba̱nuhomeb, a'an ma̱cua' raj chic xban xnimal ruxta̱n li Dios. \v 7 Nakaq'ue retal nak moco chixjunileb ta laj Israel que'xtau rusilal li Dios li yo̱queb chixsic'bal. Ca'aj cui' li sic'bileb ru que'xtau, usta moco q'ui eb ta. Ut li jun ch'o̱l chic que'cacuubresi̱c lix ch'o̱leb ut inc'a' que'xba̱nu li quiraj li Dios. \v 8 Jo'ca'in tz'i̱banbil sa' li Santil Hu: \q1 Que'canaba̱c xban li Dios jo' eb li a̱leb xch'o̱l li inc'a' neque'xtau xya̱lal. Cuanqueb xnak' ru ut inc'a' neque'ril c'a'ru li us. Cuanqueb xxic ut inc'a' neque'raj rabinquil lix ya̱lal. Chalen anakcuan inc'a' neque'raj xtaubal xya̱lal. (Is. 29:10) \p \v 9 Tz'i̱banbil ajcui' sa' li Santil Hu li quixye laj David nak quitijoc: \q1 Eb li nink'e neque'xba̱nu chisuk'i̱k taxak chok' raylal sa' xbe̱neb. Raylal taxak ta̱cha̱lk sa' xbe̱neb re nak te'xtoj rixeb lix ma̱queb li yo̱queb chixba̱nunquil. \q1 \v 10 Che'mo̱yk ta li xnak'eb ru re nak inc'a' chic te'ilok, ut inc'a' te'xtau xya̱lal. Che'c'utzla̱k ta li rixeb chi junaj cua xban li raylal li yo̱keb chixc'ulbal. (Sal. 69:23) \s1 Lix colbaleb li ma̱cua'eb aj judío \p \v 11 La̱in ninye nak usta que'xtich rib laj judío, inc'a' que't'ane' chi junaj cua. Naraj naxye nak usta que'xtz'ekta̱na li Cristo eb laj judío toj naru te'pa̱ba̱nk ut te'colek'. Xban nak que'xk'et ra̱tin li Dios eb laj judío, jo'can nak li colba-ib quiq'uehe' reheb li ma̱cua'eb aj judío re nak eb laj judío te'xrahi ru li colba-ib ut te'xpa̱b li Cristo. \v 12 Xban nak que'xk'et li ra̱tin li Dios eb laj judío, li rusilal li Dios quiq'uehe' reheb chixjunileb li cuanqueb sa' ruchich'och'. Reheb raj laj judío li osobtesi̱c, aban que'xtz'ekta̱na. Jo'can nak quiq'uehe' reheb li ma̱cua'eb aj judío. Ut k'axal cui'chic li sahil ch'o̱lejil takac'ul nak te'pa̱ba̱nk lix q'uialeb laj judío ut te'q'uehek' sa' ajl sa' kaya̱nk la̱o li ac colbilo. \v 13 Anakcuan tina̱tinak e̱riq'uin la̱ex li ma̱cua'ex aj judío. La̱in taklanbilin xban li Dios chixyebal resil li colba-ib e̱re. Ut ninq'ue xlok'al lin c'anjel. \v 14 Ma̱re chi jo'can te'yot'ek' xch'o̱leb laj judío li cuech tenamitil ut te'xpa̱b li Cristo jo' xeba̱nu la̱ex ut te'colek'. \v 15 Xban nak que'tz'ekta̱na̱c laj judío, li ma̱cua'eb aj judío que'c'ame' sa' usilal riq'uin li Dios. Ut k'axal numtajenak li xlok'al nak eb laj judío te'colek'. Chanchan te'cuacli̱k chak chi yo'yo sa' xya̱nkeb li camenak. \v 16 Cui k'axtesinbil sa' ruk' li Dios li xbe̱n caxlan cua na-el, k'axtesinbil ajcui' lix comon. Ut cui k'axtesinbil sa' ruk' li Dios lix xe' li che', k'axtesinbil ajcui' chixjunil li ruk'. A'in naraj naxye: Xban nak li Dios quixsic' ru laj Abraham, jo'can nak sic'bil ajcui' ruheb li ralal xc'ajol. \v 17 Texinjuntak'e̱ta riq'uin li che' olivo. Eb laj judío chanchan li cha̱bil che' aubil ut ch'olaninbil chi us. Aban cuan li ruk' qui-isi̱c ut a'an retalil eb laj judío li que'tz'ekta̱nan re li Cristo. Ut la̱ex li ma̱cua'ex aj judío chanchanex li ruk' li che' li moco aubil ta. Yal xjunes quimok chak. Ut anakcuan yo̱quex chi tz'ako̱nc riq'uin li usilal li quiyechi'i̱c re laj Abraham xban li Dios. \v 18 Jo'can nak mexnumta chiru li ruk' li che' li que'isi̱c xban nak la̱ex yal ruk'ex ajcui' li che'. Chenauhak nak moco la̱ex ta nequexq'uehoc xyu'am lix xe' li che', aban lix xe' naq'uehoc e̱yu'am la̱ex. \v 19 Ma̱re te̱ye la̱ex, que'isi̱c li ruk' li che' re nak la̱o toletzek' sa' xna'ajeb. \v 20 Ya̱l ajcui' nequeye, aban xban nak inc'a' neque'pa̱ban jo'can nak que'isi̱c. Ut la̱ex chic quexletze' sa' xna'ajeb a'an xban nak nequexpa̱ban. Jo'can nak chexucua ru li Dios ut me̱nimobresi e̱rib. \v 21 Cui li Dios quirisi eb laj judío, li tz'akal ruk' li che', ¿ma toja' ta chic la̱ex inc'a' texrisi cui inc'a' texpa̱ba̱nk? \v 22 Cheq'uehak retal nak k'axal cha̱bil li Dios, abanan najosk'o' ajcui' sa' xbe̱neb li neque'tz'ekta̱nan re li Cristo. Riq'uin cacuil a̱tin narakoc a̱tin sa' xbe̱neb li neque'k'etoc re li ra̱tin. Cha̱bilak e̱riq'uin la̱ex cui texcua̱nk junelic sa' li rusilal. Cui inc'a' nequexcuan sa' li rusilal tex-isi̱k ajcui' la̱ex. \v 23 Jo'can nak cui eb laj judío te'pa̱ba̱nk, eb a'an te'letzek' cui'chic sa' lix to̱naleb. Li Dios nim xcuanquil chixc'ulbaleb cui'chic ut chixcuybal lix ma̱queb. \v 24 La̱ex ma̱cua'ex aj judío, nequexinjuntak'e̱ta riq'uin li che' olivo li yal quimok chak. Quex-isi̱c riq'uin li che' a'an ut quexletze' sa' li aubil che'. Eb laj judío nequebinjuntak'e̱ta riq'uin li tz'akal ruk' li che' olivo li aubil. Inc'a' ch'a'aj nak te'letzek' cui'chic xban li Dios riq'uin li aubil che' xban nak a'aneb tz'akal ruk' li che'. \s1 Li Dios naruxta̱na ruheb chixjunileb \p \v 25 Ex herma̱n, nacuaj nak te̱nau jun li na'leb mukmu nak quicuan, li quic'utbesi̱c chak xya̱lal chicuu. Cui te̱nau a'in inc'a' te̱nimobresi e̱rib riq'uin xc'oxlanquil nak cuan e̱na'leb. Eb laj judío li inc'a' que'pa̱ban que'cacuubresi̱c lix ch'o̱leb. Abanan eb a'an te'pa̱ba̱nk ajcui' nak talaje'pa̱ba̱nk lix q'uialeb li ma̱cua'eb aj judío. \v 26 Jo'can nak te'colek' chixjunileb laj Israel jo' tz'i̱banbil retalil sa' li Santil Hu li quixye li Dios: \q1 Aran Sión ta̱cha̱lk chak laj Colonel ut a'an tixcuy xma̱queb li ralal xc'ajol laj Israel. (Is. 59:20-21) \q1 \v 27 Ut la̱in tincuyeb xma̱c jo' quinye reheb nak quinq'ue li contrato reheb junxil. (Is. 27:9) \p \v 28 Xban nak eb laj judío que'xtz'ekta̱na li colba-ib, moco cuanqueb ta sa' usilal riq'uin li Dios. A'an quic'ulman re nak texpa̱ba̱nk la̱ex li ma̱cua'ex aj judío. Abanan li Dios naxraheb laj judío sa' xc'aba'eb lix xe'to̱nil yucua'eb xban nak eb a'an ac sic'bileb chak ru xban li Dios. \v 29 Li Dios inc'a' naxjal xc'a'ux riq'uin li c'a'ru naxyechi'i ke, chi moco naxjal xc'a'ux nak quixsic' ku. \v 30 Ut la̱ex, li ma̱cua'ex aj judío, la̱ex aj k'etol ra̱tin li Dios nak quexcuan chak. Ut eb laj judío que'xk'et ajcui' chak ra̱tin li Dios. Jo'can nak la̱ex chic x-uxta̱na̱c e̱ru xban li Dios. \v 31 Eb laj judío que'xk'et chak ra̱tin li Dios. Abanan ta̱cuulak xk'ehil nak te'pa̱ba̱nk ut te'uxta̱na̱k ajcui' ruheb xban li Dios jo' nak x-uxta̱na̱c e̱ru la̱ex. \v 32 Li Dios quiril nak chixjunileb li cuanqueb sa' ruchich'och' aj ma̱queb. Jo'can nak quixcanabeb chixba̱nunquil lix ma̱usilaleb xbaneb lix k'etba a̱tin. Aban toj cuan ajcui' ruxta̱n li Dios sa' xbe̱neb. \v 33 Relic chi ya̱l nak k'axal numtajenak li ruxta̱n li Dios. A'an naxnau chixjunil. Numtajenak cui'chic lix na'leb. Ma̱ ani nata'oc ru chanru nak narakoc a̱tin. Ut ma̱ ani nata'oc ru li naxba̱nu. \v 34 Jo'ca'in tz'i̱banbil sa' li Santil Hu: Ma̱ ani nana'oc re xc'a'ux li Ka̱cua'. Ma̱ ani naru naq'uehoc xna'leb. (Is. 40:13-14) \v 35 Ma̱ ani naru naq'uehoc c'a'ru re li Dios re nak ta̱q'uehek' ta cui'chic re̱kaj re xban li Dios. (Job 35:7; 41:11) \v 36 Chixjunil li c'a' re ru cuan, riq'uin li Dios nachal chak. Li Dios quiyi̱ban re chixjunil ut a'an aj e̱chal re chixjunil. Lok'oninbil taxak li Ka̱cua' Dios chi junelic k'e cutan. Jo'can taxak. \c 12 \s1 Chikak'axtesihak li kayu'am re li Dios \p \v 1 Ex herma̱n, sa' xc'aba' xnimal ruxta̱n li Dios nintz'a̱ma che̱ru nak chek'axtesi e̱rib rubel rok ruk' li Ka̱cua' jo' jun yo'yo̱quil mayej santobresinbil xban li Dios, ut chi anchal e̱ch'o̱l chexc'anjelak chiru re nak sahak xch'o̱l li Ka̱cua' e̱riq'uin. Ut riq'uin xba̱nunquil a'an, yo̱kex chixlok'oninquil li Dios chi tz'akal re ru. \v 2 Me̱ba̱nu chic jo' neque'xba̱nu li toj ma̱ji' neque'pa̱ban. K'axtesihomak ban e̱rib rubel rok ruk' li Dios re nak a'an tix-ac'obresi le̱ ch'o̱l ut le̱ c'a'ux, ut te̱nau chic li c'a'ru naraj li Dios. Chexcua̱nk sa' cha̱bilal, ut chi tz'akalak re ru le̱ yu'am re nak sahak xch'o̱l li Dios e̱riq'uin. \v 3 Xban ruxta̱n li Dios nak q'uebil cue lin c'anjel. Jo'can nak ninch'olob xya̱lal che̱ru re nak inc'a' te̱nimobresi e̱rib. Cheq'uehak ban xcuanquil le̱ c'anjel q'uebil e̱re xban li Dios sa' xc'aba' le̱ pa̱ba̱l. \v 4 Nabal pa̱y ru xcha'al li junju̱nk chi tz'ejcualej, ut jalan jala̱nk xc'anjel li junju̱nk. \v 5 Jo'can ajcui' la̱o aj pa̱banel. Junajo chi tz'ejcualej nak cuanco riq'uin li Cristo. Nabalo, abanan junajo sa' li kapa̱ba̱l. Ut chikajunilo kacha'al kib chi kibil kib. \v 6 Jalan jala̱nk li kama̱tan q'uebil ke re toc'anjelak xban xnimal rusilal li Dios. Chikaq'uehak chi c'anjelac eb li ma̱tan a'in. Li ani q'uebil xma̱tan chixch'olobanquil xya̱lal li colba-ib, tento tixch'olob xya̱lal. Chic'anjelak jo' naraj lix pa̱ba̱l q'uebil re xban li Dios. \v 7 Li ani q'uebil xma̱tan re tenk'a̱nc, chitenk'a̱nk chi sa sa' xch'o̱l. Li ani q'uebil xma̱tan chixtzolbaleb li ras ri̱tz'in, chixtzolakeb sa' xya̱lal. \v 8 Li ani cuan xma̱tan re q'uehoc na'leb, chiq'uehok na'leb sa' xya̱lal. Li ani cuan xma̱tan re sihi̱nc, chisihi̱nk chi anchal xch'o̱l. Li ani cuan xma̱tan chi c'amoc be chiruheb li ras ri̱tz'in, chixq'uehak xch'o̱l chixba̱nunquil sa' xya̱lal. Li ani cuan xma̱tan re uxta̱na̱nc u, chiruxta̱nahak ru li ras ri̱tz'in chi anchal xch'o̱l. \s1 Lix c'anjeleb laj pa̱banel \p \v 9 Mexrahoc chi yal xcab rix e̱ch'o̱l. Chera ban e̱rib chi ribil e̱rib chi anchal e̱ch'o̱l. Chetz'ekta̱na chi junaj cua li inc'a' us ut cheq'uehak e̱ch'o̱l chixba̱nunquil li us. \v 10 Cherahak e̱rib chi ribil e̱rib chi anchal e̱ch'o̱l xban nak e̱comon e̱rib sa' le̱ pa̱ba̱l. Ut che-oxlok'i e̱rib chi ribil e̱rib. \v 11 Q'uehomak e̱ch'o̱l chi c'anjelac chiru li Ka̱cua'. Mexc'anjelac chi yal minbil e̱ru. Chexc'anjelak ban chiru li Ka̱cua' chi anchal e̱ch'o̱l. \v 12 Chisahok' sa' e̱ch'o̱l xban nak cuan c'a'ru nequeroybeni. Checuyak li raylal li nachal sa' e̱be̱n. Ut junelic chextijok. \v 13 Chetenk'a le̱ rech aj pa̱banelil li cuanqueb sa' raylal ut cheq'uehak rochochnal laj c'anjel chiru li Dios, li yal numequeb re. \v 14 Chetz'a̱ma rusilal li Dios sa' xbe̱neb li xic' neque'iloc e̱re. Me̱tz'a̱ma raylal sa' xbe̱neb. \v 15 Chisahok' sa' e̱ch'o̱l riq'uineb li saheb sa' xch'o̱l. Ut chiyot'ek' ajcui' e̱ch'o̱l riq'uineb li neque'yot'e' xch'o̱l xban li raylal li yo̱queb chixc'ulbal. \v 16 Junajak e̱ch'o̱l chi ribil e̱rib. Me̱nimobresi e̱rib chiruheb le̱ ras e̱ri̱tz'in, ut me̱c'oxla nak numtajenak e̱na'leb. \v 17 Cui na-ux raylal e̱re, me̱q'ue re̱kaj riq'uin raylal. Cheq'uehak ban e̱ch'o̱l chixba̱nunquil li c'a'ru us, li nanauman nak a'an li tz'akal cha̱bil. \v 18 Li jo' q'uial texru̱k chixba̱nunquil, cheba̱nuhak re nak texcua̱nk sa' usilal riq'uineb le̱ ras e̱ri̱tz'in. \v 19 Ex herma̱n, ma̱cua' la̱ex texq'uehok re̱kaj li raylal na-ux e̱re. Checanabak ban chixjunil sa' ruk' li Dios. Ca'aj cui' a'an laj rakol a̱tin xban nak jo'ca'in tz'i̱banbil sa' li Santil Hu: Ca'aj cui' la̱in naru tinq'uehok re̱kaj. Ut la̱in tinrahobtesiheb riq'uin li c'a'ru quilaje'xba̱nu, chan li Dios. (Dt. 32:35) \v 20 Jo'can nak cui li xic' na-iloc e̱re ta̱tz'oca̱k, cheq'ue chi cua'ac. Cui ta̱chakik re, q'uehomak chi uc'ac. Cheba̱nuhak usilal reheb ut riq'uin a'an te'xq'ue retal nak xuta̱nal li yo̱queb chixba̱nunquil. \v 21 Me̱ch'inan e̱ch'o̱l riq'uin li inc'a' us li neque'xba̱nu e̱re. Q'uehomak ban e̱ch'o̱l chixba̱nunquil li us. Chi jo'can te̱co̱loni xnumsinquil li inc'a' us. \c 13 \s1 Tento takaq'ueheb sa' xnak' ku li q'uebileb sa' xc'anjel \p \v 1 Chexpa̱ba̱nk chiruheb li neque'taklan sa' xbe̱n li tenamit. Ma̱ ani cuan xcuanquil chi takla̱nc cui inc'a' ta q'uebil re xban li Dios. Eb li cuanqueb xcuanquil sa' xbe̱n li tenamit, a' li Dios quixakaban reheb. \v 2 Jo'can nak li ani inc'a' napa̱ban chiruheb li cuanqueb xcuanquil, naxk'et li c'a'ru xakabanbil xban li Dios. Ut yo̱ chixbokbal li tojba ma̱c sa' xbe̱n. \v 3 Li neque'ba̱nun re li us moco xiu xiu ta cuanqueb chiruheb li cuanqueb xcuanquil. A' li neque'ba̱nun ma̱usilal xiu xiu cuanqueb chiruheb li neque'taklan sa' xbe̱n li tenamit. Cui inc'a' nequeraj nak xiu xiu cua̱nkex chiruheb li cuanqueb xcuanquil, cheba̱nuhak li us, ut eb a'an te'xye nak cha̱bilex. \v 4 Eb a'an cuanqueb sa' xc'anjel xban li Dios re e̱tenk'anquil. Cui nequeba̱nu li inc'a' us, chexxucuak xban nak cuanqueb xcuanquil re te'rakok a̱tin sa' e̱be̱n xban nak a'an xakabanbileb xban li Dios ut neque'xrahobtesi li neque'k'etoc re li chak'rab. \v 5 Jo'can nak tento texpa̱ba̱nk chiruheb li cuanqueb xcuanquil sa' xbe̱n li tenamit. Ma̱cua' yal re nak inc'a' texq'uehek' chixtojbal rix le̱ ma̱c; re aj ban cui' nak c'ojc'o̱k e̱ch'o̱l riq'uin xba̱nunquil li c'a'ru us. \v 6 Jo'can nak tento xtojbal li naxpatz' li po̱pol. Tento xtojbal xban nak li cuanqueb sa' xc'anjel xakabanbileb xban li Dios, ut a'an lix c'anjeleb. \v 7 Chetojak li c'a'ak re ru tento xtojbal. Cheq'uehak xcuanquileb li cuanqueb sa' xcuanquil ut che-oxlok'iheb li cuanqueb sa' xc'anjel. \s1 Chocua̱nk sa' xya̱lal riq'uineb li kas ki̱tz'in \p \v 8 Ma̱ ani aj iq'uin chicua̱nk e̱c'as. Ut cherahak e̱rib chi ribil e̱rib xban nak li ani naxra li ras ri̱tz'in naxba̱nu li c'a'ru naxye li chak'rab. \v 9 Jo'ca'in naxye sa' li chak'rab: Matmuxuc caxa̱r; ma̱camsi a̱cuas a̱cui̱tz'in; mat-elk'ac, matyo'oban a̱tin chirix la̱ cuas a̱cui̱tz'in; ma̱rahi ru li jalan aj e. Ut cui ta̱ra la̱ cuas a̱cui̱tz'in jo' nak nacara a̱cuib la̱at, riq'uin a'an yo̱cat chixba̱nunquil chixjunil li naxye li chak'rab. \v 10 Li ani narahoc inc'a' naxba̱nu raylal re li ras ri̱tz'in. Li narahoc naxba̱nu chi tz'akal li naxye li chak'rab. \v 11 Chikaba̱nu chixjunil a'in xban nak nakanau nak yo̱ chak chi nach'oc xk'ehil nak ta̱tz'aklok ru li kacolbal nak tol-e̱lk cui'chic li Jesucristo. Yo'on taxak cua̱nko xban nak yo̱ chak chi nach'oc lix c'ulunic chiru nak copa̱ban chak la̱o. \v 12 Chanchan nak yo̱ chi numec' li k'ojyi̱n ut yo̱ chi sake̱uc. Chikacanabak xba̱nunquil li inc'a' us li neque'xba̱nu li toj cuanqueb sa' xk'ojyi̱nal ru li ma̱c. Chikacolak kib chiru li inc'a' us riq'uin xcuanquil li Jesucristo. \v 13 Xban nak cuanco chic sa' xcutan saken li Jesucristo, chocua̱nk sa' xya̱lal jo' junak tz'akal aj pa̱banel. Inc'a' chic toma̱cobk riq'uin li cala̱c, chi moco riq'uin li num cua'ac num uc'ac, chi moco riq'uin muxuc caxa̱r, chi moco riq'uin co'be̱tac yumbe̱tac, chi moco riq'uin li c'a'ak chic re ru chi ma̱usilalil. Ut inc'a' chic topletik chi moco tocakcali̱nk. \v 14 Kak'axtesihak ban kib chi tz'akal rubel rok ruk' li Ka̱cua' Jesucristo re nak a'an chic ta̱tenk'a̱nk ke riq'uin lix nimal xcuanquil. Ut inc'a' chic takaba̱nu li ma̱usilal li naxrahi ru li kach'o̱l nak toj ma̱ji' nakapa̱b li Cristo. \c 14 \s1 Chetenk'aheb li k'uneb xch'o̱l sa' lix pa̱ba̱leb \p \v 1 Chec'ulakeb chi sa sa' e̱ch'o̱l li toj k'uneb xch'o̱l sa' lix pa̱ba̱leb ut me̱cuech'i rix lix c'a'uxeb. \v 2 Cuan neque'xc'oxla nak moco ma̱c ta xtzacanquil chixjunil li c'a'ak re ru natzacaman. Cuanqueb ajcui' li toj k'uneb xch'o̱l sa' lix pa̱ba̱leb neque'xc'oxla nak ma̱c xtzacanquil li tib. \v 3 Li ani naxtzaca chixjunil li c'a'ak re ru natzacaman inc'a' naru tixtz'ekta̱na li ani inc'a' naxtzaca chixjunil li c'a'ak re ru. Ut li ani inc'a' naxtzaca chixjunil li c'a'ak re ru inc'a' naru naxcuech'i rix li jun chic li naxtzaca chixjunil xban nak a'an ac xc'ule' ajcui' xban li Dios. \v 4 La̱at inc'a' naru nacatrakoc a̱tin sa' xbe̱n lix mo̱s la̱ cuas a̱cui̱tz'in. A' lix patrón ta̱yehok re ma us malaj inc'a' us li yo̱ chixba̱nunquil. Jo'can nak li nimajcual Dios a'an nataklan re li junju̱nk ut a'an nayehoc reheb ma us malaj inc'a' us li yo̱queb chixba̱nunquil. Ut li Dios ta̱tenk'a̱nk reheb chixba̱nunquil li us. \v 5 Cuan neque'c'oxlan nak k'axal lok' junak cutan chiruheb li cutan jun ch'o̱l chic. Ut cuan ajcui' neque'c'oxlan re nak juntak'e̱t xlok'al chixjunileb li cutan. Abanan tento nak li junju̱nk tixc'oxla chi us chanru tixba̱nu. \v 6 Li ani naxq'ue xlok'al junak li cutan, a'an naxba̱nu re xlok'oninquil li Dios. Ut jo'can ajcui' li nati'oc tib naxba̱nu a'an re xlok'oninquil li Dios ut naxbantioxi ajcui' chiru li Dios. Ut li ani inc'a' nati'oc tib, xlok'oninquil ajcui' li Dios naxba̱nu nak inc'a' nati'oc tib, ut naxbantioxi ajcui' chiru li Dios. \v 7 Ma̱ ani yo'yo ta yal xjunes rib. Ut ma̱ ani ajcui' nacam chi yal xjunes rib xban nak ma̱cua' la̱o yal ke sa' xbe̱n li kayu'am. \v 8 Nak yo'yo̱co nakaq'ue xlok'al li Ka̱cua' Dios riq'uin li kayu'am. Ut nak nococam, nakaq'ue ajcui' xlok'al riq'uin li kacamic. Jo'can ut cui yo'yo̱co ut cui nococam a' yal re li Dios sa' kabe̱n xban nak a'an chic laj e̱chal ke. \v 9 Jo'can nak quicam li Jesucristo, ut quicuacli cui'chic chi yo'yo re nak a'anak li Ka̱cua' reheb li yo'yo̱queb jo' eb ajcui' li camenakeb. \v 10 ¿C'a'ut nak nacatrakoc a̱tin sa' xbe̱n la̱ cuech aj pa̱banelil? Ut ¿c'a'ut nak nacatz'ekta̱naheb aj pa̱banel? Inc'a' naru ta̱ba̱nu chi jo'can xban nak sa' jun cutan li Cristo ta̱rakok a̱tin sa' kabe̱n chikajunilo. \v 11 Tz'i̱banbil sa' li Santil Hu li quixye li Dios: \q1 Relic chi ya̱l ninye e̱re nak chixjunileb te'xcuik'ib rib chicuu ut tine'xlok'oni ut chixjunileb te'xye riq'uin xtz'u̱mal re nak la̱in li tz'akal Dios. (Is. 45:23) \p \v 12 Jo'can nak chikajunilo toxkak'axtesi li kayehom kaba̱nuhom chiru li Dios. \s1 Inc'a' taxak ta̱ch'ina̱nk xch'o̱l la̱ herma̱n a̱ban la̱at \p \v 13 Chikacanabak xcuech'inquil kib chi kibil kib ut chikaba̱nu li us re nak li kech aj pa̱banelil inc'a' te'ch'ina̱nk xch'o̱leb sa' lix pa̱ba̱leb chi moco te'oc cui'chic chi ma̱cobc kaban. \v 14 Xban nak ninpa̱b li Cristo, jo'can nak ninnau nak ma̱c'a' re̱c' xtzacanquil li c'a'ak re ru. Abanan cui junak narec'a sa' xch'o̱l nak ma̱c xtzacanquil junak tzacae̱mk, us cui inc'a' tixba̱nu. \v 15 Cui riq'uin li c'a'ru nacatzaca nach'inan xch'o̱l la̱ cuech aj pa̱banelil, a'an naraj naxye nak inc'a' nacara la̱ cuech aj pa̱banelil. Ma̱po' xch'o̱leb la̱ cuech aj pa̱banelil riq'uin li c'a'ru nacatzaca xban nak li Jesucristo quicam ajcui' sa' xc'aba' eb a'an. \v 16 La̱at nacanau nak us li yo̱cat chixba̱nunquil, abanan chaq'uehak retal li c'a'ru ta̱ba̱nu re nak ma̱ ani ta̱yehok nak inc'a' us li yo̱cat chixba̱nunquil. \v 17 Lix cuanquilal li Dios inc'a' nakatau riq'uin c'a'ru nakatzaca chi moco riq'uin li c'a'ru nakuc'; natauman ban riq'uin li ti̱quilal, li tuktu̱quil usilal ut li sahil ch'o̱lejil li naxq'ue ke li Santil Musik'ej. \v 18 Jo'can nak li ani nac'anjelac chiru li Cristo sa' ti̱quilal ut chi sa sa' xch'o̱l, li Dios nasaho' xch'o̱l riq'uin. Ut naq'uehe' ajcui' xlok'al xbaneb li ras ri̱tz'in. \v 19 Jo'can nak chikaq'uehak kach'o̱l chi cua̱nc sa' tuktu̱quil usilal riq'uineb li kas ki̱tz'in. Ut chikatenk'a kib chi kibil kib re nak toq'ui̱k sa' li kapa̱ba̱l. \v 20 Ma̱po' xc'anjel li Dios riq'uin li c'a'ak re ru nacatzaca. Ya̱l nak chixjunil naru xtzacanquil. Abanan cui la̱ herma̱n nach'inan xch'o̱l riq'uin li nacatzaca, inc'a' us li yo̱cat chixba̱nunquil. \v 21 Li us xba̱nunquil, a'an a'in: cui nach'inan xch'o̱l la̱ herma̱n xban nak nacatti'oc tib ut nacat-uc'ac vino, matti'oc tib ut mat-uc'ac vino. Inc'a' ta̱ba̱nu li c'a'ak re ru ta̱ch'ina̱nk cui' xch'o̱l la̱ herma̱n re nak inc'a' ta̱ma̱cobk a̱ban. \v 22 Cui nacanau chi tz'akal nak us yo̱cat chixba̱nunquil, canab sa' ruk' li Dios. Us xak re li ani narec'a sa' xch'o̱l nak moco ma̱c ta li yo̱ chixba̱nunquil. \v 23 Cui junak narec'a sa' xch'o̱l nak ma̱c xtzacanquil junak tzacae̱mk, ut cui naxtzaca, a'an cuan xma̱c chiru li Dios. Cui nakec'a sa' li ka̱m nak inc'a' us xba̱nunquil li c'a'ru nakaba̱nu, ut cui nakaba̱nu, yo̱co chi ma̱cobc. \c 15 \s1 Chikatenk'aheb li kas ki̱tz'in \p \v 1 La̱o, li ac cau kach'o̱l sa' li kapa̱ba̱l, chikacuyeb xma̱c li toj k'uneb xch'o̱l sa' xpa̱ba̱leb ut takatenk'aheb sa' li ch'a'ajquilal. Inc'a' chikasic' li us ca'aj cui' chok' ke la̱o. \v 2 Tento takaba̱nu li us reheb li kech aj pa̱banelil re nak te'q'ui̱k sa' lix pa̱ba̱l ut re nak sahak sa' xch'o̱leb. \v 3 Li Cristo inc'a' quixba̱nu li quiraj xjunes rib. Quixba̱nu ban li naraj li Dios. Quixtenk'aheb chixjunileb. Jo'can nak quixc'ul jo' tz'i̱banbil sa' li Santil Hu: Sa' inbe̱n quinak la̱ majecuanquil li que'xba̱nu eb li que'hoboc a̱cue. (Sal. 69:9) \v 4 Chixjunil li c'a'ak re ru quitz'i̱ba̱c chak najter sa' li Santil Hu, re katzolbal nak quitz'i̱ba̱c chak. Nocoxtenk'a re nak inc'a' ta̱ch'ina̱nk li kach'o̱l ut naxc'ojob li kach'o̱l re nak takacuy roybeninquil nak ta̱tz'aklok ru li kacolbal. \v 5 Li Dios chitenk'a̱nk e̱re re nak inc'a' ta̱ch'ina̱nk e̱ch'o̱l ut a'an chiq'uehok xcacuil le̱ ch'o̱l. A'an chitenk'a̱nk e̱re chi cua̱nc sa' usilal chi ribil e̱rib ut junajak le̱ ch'o̱l jo' naraj li Jesucristo. \v 6 Li Dios chitenk'a̱nk e̱re re nak junajak le̱ ch'o̱l nak te̱lok'oni li Acuabej Dios, lix Yucua' li Jesucristo. \s1 Li colba-ib reheb ajcui' li ma̱cua'eb aj judío \p \v 7 Chec'ulak sa' e̱ya̱nk chi sa sa' e̱ch'o̱l le̱ rech aj pa̱banelil jo' nak li Cristo coxc'ul la̱o. Jo'can cheba̱nuhak re xq'uebal xlok'al li Dios. \v 8 La̱in ninye e̱re nak li Cristo quic'ulun chi c'anjelac chiku la̱o aj judío. Riq'uin a'in naxc'utbesi chiku nak li Dios xq'ue li quixyechi'i chak reheb li kaxe'to̱nil yucua'. \v 9 Quic'ulun ajcui' chixtenk'anquileb li ma̱cua'eb aj judío re nak te'xlok'oni li Dios xban nak k'axal nim li ruxta̱n. Tz'i̱banbil chi jo'ca'in sa' li Santil Hu: \q1 Jo'can nak la̱in tatinlok'oni sa' xya̱nkeb li ma̱cua'eb aj judío. Ut tinbicha̱nk ajcui' re a̱lok'oninquil. (Sal. 18:49) \p \v 10 Ut naxye ajcui' sa' li Santil Hu chi jo'ca'in: \q1 Chisahok' taxak e̱ch'o̱l, la̱ex li ma̱cua'ex aj judío, e̱rochbeneb laj judío lix tenamit li Dios. (Dt. 32:43) \p \v 11 Ut naxye cui'chic sa' li Santil Hu: \q1 La̱ex li ma̱cua'ex aj judío, chelok'oni li Ka̱cua' ut chixjunileb taxak li tenamit che'xnima̱k ru li Dios. (Sal. 117:1) \p \v 12 Tz'i̱banbil ajcui' sa' li Santil Hu li quixye laj Isaías: \q1 Sa' xya̱nkeb li ralal xc'ajol laj David li ralal laj Isaí ta̱c'ulu̱nk laj Colonel, li xakabanbil xban li Dios. Ut a'an ta̱cua̱nk xcuanquil sa' xbe̱neb li ma̱cua'eb aj judío. Ut a'an li yo̱keb chixyo'oninquil. (Is. 11:10) \p \v 13 Li Dios a'an li kayo'on. A'an taxak chiq'uehok xsahil e̱ch'o̱l chi nabal ut tixq'ue ajcui' e̱re li tuktu̱quil usilal xban nak nequexpa̱ban. Xban nak cuan xcuanquil li Santil Musik'ej e̱riq'uin, cauhak taxak e̱ch'o̱l chi oybeni̱nc. \v 14 Ex herma̱n, la̱in ninnau nak cha̱bilex ut nequenau li xya̱lal ut nequeq'ue ajcui' e̱na'leb chi ribil e̱rib. \v 15 Abanan sa' li hu a'in cau ca'ch'in li a̱tin xintz'i̱ba e̱riq'uin re nak inc'a' ta̱sachk sa' e̱ch'o̱l li xinye. Ninba̱nu a'in sa' xc'aba' lin c'anjel li quixq'ue cue li Dios. \v 16 La̱in ninc'anjelac chiru li Jesucristo sa' xya̱nkeb li ma̱cua'eb aj judío. Lin c'anjel a'an xch'olobanquil xya̱lal li colba-ib re nak eb li ma̱cua'eb aj judío te'xk'axtesi rib chiru li Dios. Ut li Dios ta̱sahok' sa' xch'o̱l riq'uineb, ut te'santobresi̱k xban li Santil Musik'ej. \v 17 Ninq'ue xlok'al lin c'anjel xban nak a'an xc'anjel li Dios. Moco injunes ta ninc'anjelac. A' li Cristo natenk'an cue. \v 18 Ma̱c'a' inxiu chixyebal resil li c'anjel xinba̱nu sa' xc'aba' li Cristo nak xinc'anjelac sa' xya̱nkeb li ma̱cua'eb aj judío xban nak ma̱cua' injunes xinc'anjelac. Li Jesucristo xtenk'an cue nak xinc'ameb xbe re nak te'xpa̱b li Dios riq'uin lin yehom inba̱nuhom. \v 19 Xinjultica resil li Jesucristo chiruheb riq'uin li milagros ut li sachba ch'o̱lej ut riq'uin xcuanquil li Santil Musik'ej. Yalak bar quinbeni xyebal resil li colba-ib. Quintiquib Jerusalén, ut quinsuti chixjunileb li na'ajej toj retal quincuulac Ilírico. \v 20 Jo'can nak quinq'ue inch'o̱l chixyebal resil li Jesucristo bar toj ma̱ji' rabiomeb resil xban nak inc'a' nacuaj c'anjelac sa' li na'ajej ac tiquibanbil cui' c'anjelac junxil. \v 21 Jo'ca'in tz'i̱banbil sa' li Santil Hu: Li ma̱ jun sut yebil resilal li Cristo reheb, te'rabi. Ut nak te'rabi resil, te'xtau xya̱lal. \s1 Laj Pablo naxc'oxla xic sa' li tenamit Roma \p \v 22 Q'uila sut xcuaj raj xic e̱riq'uin abanan xban nak nabal inc'anjel toj ma̱ji' naxq'ue rib chicuu. \v 23 Ac cuan nabal chihab cuoquic chixc'oxlanquil xic e̱riq'uin. Ut anakcuan xinchoy lin c'anjel arin sa' li na'ajej cuanquin cui'. \v 24 Ninc'oxla nak toxinnumek' che̱rilbal nak tinxic España. Nacuaj rilbal e̱ru re nak ta̱sahok' inch'o̱l ut nacuaj ajcui' nak tine̱tenk'a re nak ta̱ru̱k tinxic España. \v 25 Ut anakcuan xic cue chi rilbaleb laj pa̱banel li cuanqueb aran Jerusalén. Ut tinc'am jun ma̱tan re xtenk'anquileb. \v 26 Eb laj pa̱banel li cuanqueb aran Macedonia ut Acaya x-ala sa' xch'o̱leb xtaklanquil jun li ma̱tan chok' reheb li neba' li cuanqueb sa' xya̱nkeb li herma̱n aran Jerusalén. \v 27 Qui-ala sa' xch'o̱leb xtenk'anquileb ut us ajcui' nak te'xba̱nu xban nak eb a'an ma̱cua'eb aj judío ut sa' xc'aba'eb laj judío nak que'xc'ul li colba-ib. Jo'can nak us nak te'xtenk'aheb laj pa̱banel aj judío riq'uin xq'uebal reheb li c'a'ak re ru nac'anjelac chiruheb. \v 28 Ut ca'aj cui' toxink'axtesi li tumin a'in, toxinnumek' e̱riq'uin ut tinxic España. \v 29 Nak tincuulak e̱riq'uin, ninnau nak numtajenak li kosobtesinquil takac'ul xban li Cristo. \v 30 Ex herma̱n, nintz'a̱ma che̱ru nak tine̱tenk'a sa' le̱ tij sa' xc'aba' li Jesucristo ut sa' xc'aba' ajcui' li rahoc ib li q'uebil ke xban li Santil Musik'ej. \v 31 Chextijok chicuix re nak li Dios ta̱colok cue chiruheb li inc'a' neque'raj pa̱ba̱nc aran Judea. Ut chextijok ajcui' re nak eb laj pa̱banel aran Jerusalén te'xc'ul lix tenk'anquileb chi saheb sa' xch'o̱l. \v 32 Cui li Dios naraj, chincuulak ta e̱riq'uin chi sa sa' inch'o̱l. Ut chisahok' taxak kach'o̱l sa' comonil riq'uin xjulticanquil li Cristo nak toxincua̱nk e̱riq'uin. \v 33 A' taxak li Dios, li naq'uehoc tuktu̱quil usilal, chicua̱nk e̱riq'uin che̱junilex. Jo'can taxak. \c 16 \s1 Laj Pablo naxtakla xsahileb xch'o̱l \p \v 1 Nacuaj tinye e̱re nak li kaherma̱n lix Febe, a'an tz'akal aj pa̱banel ut a'an aj tenk'anel sa' li iglesia li cuan aran Cencrea. \v 2 Ut nak ta̱cuulak aran e̱riq'uin, chec'ulak a'an sa' xc'aba' li Ka̱cua' jo' xc'ulubeb laj pa̱banel. Ut chetenk'ahak riq'uin c'a'ak re ru ta̱raj cui' tenk'a̱c xban nak ac xtenk'aheb ajcui' nabal li herma̱n ut xinixtenk'a ajcui' la̱in. \v 3 Cheq'uehak xsahil xch'o̱l laj Aquila ut lix Priscila, eb li cuech aj c'anjelil sa' xc'aba' li Jesucristo. \v 4 Usta xiu xiu chok' reheb xcolbal rix lin yu'am, aban que'xq'ue xch'o̱leb chintenk'anquil. Ninbantioxi chiruheb. Ma̱cua' ca'aj cui' la̱in ninbantioxin chiruheb. Neque'bantioxin aj ban cui' laj pa̱banel li ma̱cua'eb aj judío. \v 5 Cheq'ue ajcui' xsahil xch'o̱leb li herma̱n li neque'xch'utub rib sa' li rochoch laj Aquila ut lix Priscila. Cheq'ue xsahil xch'o̱l laj Epeneto, li raro inban. A'an li xbe̱n li quixpa̱b li Jesucristo aran Acaya. \v 6 Cheq'ue xsahil xch'o̱l lix María. A'an k'axal nac'anjelac sa' e̱ya̱nk la̱ex. \v 7 Cheq'ue xsahil xch'o̱leb laj Andrónico ut laj Junias. A'aneb aj judío jo' la̱in. Cuochbeneb nak cocuan chi pre̱xil. Na'no ruheb xbaneb li apóstol. Eb a'an que'xpa̱b chak li Cristo nak toj ma̱ji' ninpa̱ban la̱in. \v 8 Cheq'ue xsahil xch'o̱l laj Amplias. A'an ninra ajcui' sa' xc'aba' li Ka̱cua'. \v 9 Ut cheq'ue xsahil xch'o̱l laj Urbano li kech aj c'anjelil sa' xc'aba' li Cristo, ut laj Estaquis li ninra. \v 10 Cheq'ue xsahil xch'o̱l laj Apeles. A'an inc'a' quich'inan xch'o̱l sa' lix pa̱ba̱l nak quiyale' ra̱lenquil. Ut cheq'ue xsahil xch'o̱leb li cuanqueb sa' rochoch laj Aristóbulo. \v 11 Cheq'ue xsahil xch'o̱l laj Herodión. A'an cuech tenamitil xban nak a'an aj judío ajcui'. Ut cheq'ue ajcui' xsahil xch'o̱leb li cuanqueb sa' rochoch laj Narciso li ac xe'pa̱ban. \v 12 Cheq'ue xsahil xch'o̱leb lix Trifena ut lix Trifosa li yo̱queb chi c'anjelac sa' xc'aba' li Ka̱cua'. Ut cheq'ue xsahil xch'o̱l lix Pérsida, li nakara sa' xc'aba' li Cristo xban nak a'an naxq'ue xch'o̱l chi c'anjelac chiru li Dios. \v 13 Cheq'ue xsahil xch'o̱l laj Rufo, li sic'bil ru chi c'anjelac chiru li Ka̱cua', ut cheq'ue xsahil xch'o̱l lix na'. A'an chanchan ajcui' inna' chicuu la̱in. \v 14 Cheq'ue xsahil xch'o̱l laj Asíncrito, laj Flegonte, laj Hermas, laj Patrobas, laj Hermes, jo'queb ajcui' chixjunileb laj pa̱banel, li neque'xch'utub rib riq'uineb chi xlok'oninquil li Dios. \v 15 Cheq'ue xsahil xch'o̱l laj Filólogo ut lix Julia, laj Nereo ut li ranab. Ut cheq'ue xsahil xch'o̱l laj Olimpas jo' eb ajcui' chixjunileb laj pa̱banel li neque'xch'utub rib riq'uineb chixlok'oninquil li Dios. \v 16 Q'uehomak xsahil e̱ch'o̱l chi ribil e̱rib riq'uin santil utz'uc u. Chixjunileb laj pa̱banel neque'xtakla xsahil e̱ch'o̱l sa' xc'aba' li Jesucristo. \v 17 Ut nintz'a̱ma che̱ru, ex herma̱n, nak cheq'uehak retal li neque'yo'oban jachoc ib sa' e̱ya̱nk ut neque'raj xpo'bal ru le̱ pa̱ba̱l, li tzolbilex cui'. Me̱junaji e̱rib riq'uineb a'an. \v 18 Eb a'an inc'a' neque'xba̱nu li c'a'ru naraj li Ka̱cua' Jesucristo. Ca'aj cui' li c'a'ru neque'xrahi ru lix ch'o̱leb, a'an li neque'xba̱nu. Ut riq'uin k'unil a̱tin neque'k'unbesin ut neque'xbalak'i li inc'a' cauheb xch'o̱l sa' xpa̱ba̱leb. \v 19 Chixjunileb neque'na'oc re nak la̱ex cau e̱ch'o̱l sa' le̱ pa̱ba̱l. Jo'can nak nasaho' inch'o̱l e̱riq'uin. Aban nacuaj nak te̱q'ue e̱ch'o̱l chixba̱nunquil li us ut me̱ba̱nu li inc'a' us. \v 20 Ut li Ka̱cua' Dios, li naq'uehoc li tuktu̱quil usilal, a'an tixsach xcuanquil laj tza ut textenk'a re nak la̱ex chic texnumta̱k sa' xbe̱n. Li rusilal li Ka̱cua' Jesucristo chicua̱nk e̱riq'uin. \v 21 Naxtakla xsahil e̱ch'o̱l laj Timoteo, li cuech aj c'anjelil. Ut neque'xtakla xsahil e̱ch'o̱l laj Lucio, laj Jasón ut laj Sosípater. Eb a'an cuech tenamitil. \v 22 La̱in laj Tercio. Yo̱quin chixtz'i̱banquil li hu a'in li tixtakla e̱re laj Pablo. Ut nintakla ajcui' xsahil e̱ch'o̱l sa' xc'aba' li Cristo. \v 23 Naxtakla ajcui' xsahil e̱ch'o̱l laj Gayo, li naq'uehoc cuochochnal. Ut sa' ajcui' li rochoch a'an neque'xch'utub rib laj pa̱banel. Laj Erasto, laj c'ulul tumin sa' li tenamit, naxtakla xsahil e̱ch'o̱l. Ut naxtakla ajcui' xsahil e̱ch'o̱l laj Cuarto. \v 24 A' taxak li rusilal li Ka̱cua' Jesucristo chicua̱nk e̱riq'uin che̱junilex la̱ex. Jo'can taxak. \s1 Laj Pablo naxlok'oni li Ka̱cua' Dios \p \v 25 Chikalok'onihak taxak li Ka̱cua' Dios, li cuan xcuanquil re xq'uebal xcacuilal kach'o̱l sa' li kapa̱ba̱l. Ninch'olob xya̱lal che̱ru chirix li colba-ib sa' xc'aba' li Jesucristo. Najter k'e cutan mukmu chak li xya̱lal chiku; aban anakcuan c'utbesinbil chic lix ya̱lal chiku. \v 26 Anakcuan xcutano' xya̱lal chiku xban li Santil Hu li tz'i̱banbil chak junxil xbaneb li profeta. Que'xtz'i̱ba chak li a̱tin jo' quiyehe' reheb xban li Dios, li ma̱c'a' roso'jic. Ut a'in yo̱ xch'olobanquil xya̱lal yalak bar sa' chixjunil li ruchich'och' re nak chixjunileb li tenamit te'rabi ut te'pa̱ba̱nk. \v 27 Li jun chi Dios, li naxnau chixjunil, chicua̱nk xlok'al sa' xc'aba' li Ka̱cua' Jesucristo anakcuan ut chi junelic k'e cutan. Jo'can taxak. \fig Ain jun li be sa li tenamit Roma.|src="HK00242B.TIF" size="span" copy="©The British & Foreign Bible Society, 1954, 1967, 1972, con adiciones y arreglos por Louise Bass ©The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="Romanos 16.27" \fig*