\id MRK NT0002 Tsikimba (kdl) (Auna Kambari) 2010 \h Marku \toc1 Kadyanshi ka Shinga ka Marku \toc2 Marku \toc3 Mak. \mt2 Kadyanshi ka Shinga ka \mt1 Marku \is1 Ukukpa̱ u kadyanshi \ip Marku, uza ɗa u korongi tagara̱da u na vi, u reve ta̱ asuki. U rongo ta̱ evu n Bituru cika, aꞌayin a ukpa̱ n uꞌya̱nga̱ u Yesu. Marku yansa ta̱ nwalu asu asu n Bara̱naba, uza roku uza ɗa u tsu tono n ama a asuvu a Atoni. A yansa ta̱ manyan kaɓolo a ꞌya̱nga̱sa̱i aꞌuwa a atoni a asu u ɗa dem a rongoi. \ip Marku dana ta̱ alabari a Yesu n u ucira. Yesu kotso baci uyan ukunosavu u tsu laza ta̱ ubana a asu u roku u ba u yain kpam u roku ɗe. Marku wenike ta̱ an Yesu yansai ili ushani tsa̱ra̱ u ɓa̱nga̱ ama. U wenike tsu ta̱ tyoku ɗa Yesu wa̱ri kagbashi. Aꞌayin a nala yi, ama a rongo ta̱ a uvana uza ɗa wa̱ri magono ma ucira a likimba uza ɗa a ka isa̱ Kawauwi. Shegai an Yesu tuwa̱i a wene yi tyoku ɗa a zuwai uma a ka wene Kawauwi wa, kpaci Yesu lya ta̱ tsugono tsu ne n ucira u zuba. Ama roku a kovo ta̱ Yesu, aku a foɓusoi tsa̱ra̱ a wuna yi. Marku wenike ta̱ tyoku ɗa na vi wa̱ri a kapashi ka manyan ma Yesu, nala u yain manyan ma ne ma uwauwa ama. \ip Tagara̱da u na wa tonuko ta̱ Atoni a gogo‑na u da tsu woko agbashi a atoku; wata, tsu ɓa̱nga̱mgba̱na̱i. U wenike ta̱ kpam Yesu pana ta̱ ikyamba adama a ɗa nala Kashila̱ ka ciga yi u gbashika ama. Nala Kashila̱ ka panai kayanyan n ili iꞌya Yesu yain, kpam gogo‑na wa̱ ta̱ a asu u tsupige a kukere ku ulyaki ku Kashila̱. Tsu pana baci ikyamba gogo‑na adama a uyan ili i shinga an tsa tono Kashila̱, Kashila̱ ka pana ta̱ dem kayanyan ka tsunu. \is1 Ili iꞌya iꞌa̱ri a tagara̱da u na vi \io1 Akani a Yahaya kalyuɓugi (1:1-8) \io1 Ulyuɓugu n ukondo u Yesu (1:9-13) \io1 Yesu a Galili (1:14–9:50) \io1 Yesu banai a Galili n Urishelima (10:1-52) \io1 Aꞌayin a shindere a makorishi a Yesu: Ukondo n ukpa̱ u ne (11:1–15:47) \io1 Yesu wa̱ ta̱ n uma (16:1-8) \io1 Yesu wenikei kaci ka ne a asu u atoni a ne (16:9-20) \c 1 \s1 Kuɓari ku Yahaya Kalyuɓugi \r (Matiyu 3:1-12; Luka 3:1-18; Yahaya 1:19-28) \p \v 1 Ukuna u Kadyanshi ka Shinga ka Yesu Kirisiti Kawauwi Maku ma Kashila̱ u ɗa na. \p \v 2 U gita̱ ta̱ tyoku ɗa wa̱ri ukorongu a tagara̱da u Ishaya matsumate, \q1 “Kashila̱ ka danai, ‘Ma suku ta̱ katsumate ka va̱ a kapala ka vunu, kotsu u lapuluka vu ure.’ \x ◊ \xo 1:2 \xt Mal. 3:1.\x* \q1 \v 3 Uza roku wa sala̱sa a kakamba, \q1 ‘Lapulai ure adama a Asheku, i shamkpa ure vi mai tsa̱ra̱ u wala.’ ” \x ◊ \xo 1:3 \xt Isha. 40:3.\x* \p \v 4 Katsumate ki Yahaya Kalyuɓugi ɗa uza ɗa wa lyuɓugusu ama n mini. Wa rongo a kakamba n u yanyi kuɓari, “Kpatalai i gono a asu u Kashila̱, i a̱sa̱ka̱ tsicingi tsu ɗe. A lyuɓugu ɗa̱, kotsu Kashila̱ ka cimbusa̱ unyushi u ɗe.” \v 5 Kakuma̱ ka ama ushani ka uyamba u Yahuda n aza a Urishelima a wuta̱i a banai ara Yahaya a dansai unyushi u le, aku u lyuɓugusu le a mini ma Aga̱ta̱ a Urudu. \p \v 6 Yahaya u ukai aminya a tsileme tsu karakuma, u sirai kagbawatsu ka ukpan a cuku tsu ne. Kpam ilikulya i ne iꞌya abaruma n ishigi. \v 7 U tonusukoi ama u danai, “Vuma ɗa wa tuwa̱ a kucina̱ ku va̱ u la mu ta̱ cika. Mpa n ra̱tsa n bana n kuɗa̱ngu n surukpa isirikatsu i akpata i a aꞌene a ne wa. \v 8 Mpa n mini ma n lyuɓugusu ɗa̱, shegai eyi n Kulu Keri ka wa lyuɓugu ɗa̱.” \s1 Ulyuɓugu n ukondo u Yesu \r (Matiyu 3:13-17; Luka 3:21-22) \p \v 9 Aꞌayin a nala yi, Yesu wuta̱i a Nazara u uyamba u Galili u tuwa̱i ara Yahaya. An u rawai a Aga̱ta̱ a Urudu, aku Yahaya lyuɓugu yi. \v 10 Yesu n u wuti a asuvu a mini mi, kute‑kute u wenei zuba u kukpa̱i, aku Kulu Keri ku cipa̱i ara ne yavu kaɗya. \v 11 Aku a panai kala̱ga̱tsu a zuba, ka danai, “Aɗa Maku ma va̱ ma n lai uciga, n avu ɗa ma pana kayanyan cika.” \p \v 12 Kute‑kute Kulu Keri ku tonoi n eyi ubana a kakamba, \v 13 asu u ɗa u rongoi aꞌayin a amangare, Kanangasi\f + \fr 1:13 \ft Kanangasi; wata, “Shetan” kala ka dem ka Kala̱pa̱nsi.\f* n ka kondusi yi. Nnama n mete n ɗa dem pini asu vi, shegai atsumate a zuba a bana ta̱ n a yanki yi aga̱nda̱. \s1 Yesu gita̱i uꞌisa̱ atoni a kagita̱ \r (Matiyu 4:12-22; Luka 4:14-15; Luka 5:1-11) \p \v 14 An nala wurai, a ka̱na̱i Yahaya a ukai a kuwa ku aꞌali.\f + \fr 1:14 \ft Hiridu Antiba aya magono ma aza a Yahuda aꞌayin a ɗa a ka̱na̱i Yahaya a uka yi a kuwa ku aꞌali. Aya u zuwai a ka̱na̱ yi.\f* Pini nala, Yesu tuwa̱i a Galili wa dansa Kadyanshi ka Shinga ka Kashila̱. \v 15 U danai, “Aꞌayin yi a shaɗangu ɗe, kpam tsugono tsu Kashila̱ tsu yan ɗe evu. Kpatalai i a̱sa̱ka̱ unyushi u ɗe, aku i wushuku n kadyanshi ka Kashila̱.” \p \v 16 Yesu n u wali a ikengi i Kushiva̱ ku Galili, aku u wenei aka̱ni a adan ama a re, Simo n Andurawu uza n uvangu, n a ka̱na̱si adan n ibilili. \v 17 Yesu tonuko le, “Tono numu, ma wenike ɗa̱ ta̱ tyoku ɗa ya tukuso ama.” \v 18 Kute‑kute a a̱sa̱ka̱i ibilili i le, a tono yi. \p \v 19 An u walai kenu, u wenei uza n u vangu; wata, Yakubu n Yahaya mmuku n Zabidi a kpatsu n a lapulusi ibilili i le. \v 20 Kute‑kute u isa̱ le, aku a a̱sa̱ka̱i tata u le n azamaninga, a tono yi. \s1 Uza u ityoni i cingi \r (Matiyu 7:28-29; Luka 4:31-37) \p \v 21 Yesu n atoni a ne a banai a ilyuci i Kafarnahum. Kain ka Ashibi, u uwai a kagata ka Kashila̱, aku u gita̱i uwenishike. \v 22 Ama a yan ta̱ majiyan, kpaci tyoku u uza u ucira u ɗa wa wenishike le, kpam tyoku u awenishiki a Mele ɗa wa̱ri wa. \p \v 23 Aꞌa̱ri pini asuvu a kagata ka Kashila̱ ka le ki, aku uza u ityoni i cingi u tuwa̱i wa sala̱sa n ucira, \v 24 “Ndya va ciga n a̱tsu, Yesu uza u Nazara? Tuwa̱ ɗa vu tuwa̱i vu wacinsa tsu? N reve ta̱ ko ya va̱ri, Uza u Uwulukpi u Kashila̱ u ɗa.” \p \v 25 Yesu ɓaranai ityoni i cingi yi, u danai, “Paɗa! Vu wuta̱ asuvu a ne.” \v 26 Ityoni i cingi yi i gba̱ɗa̱ yi n ucira, aku i wura̱ngi yi n ucira i wuta̱i asuvu a vuma vi. \v 27 Gba̱ ama a yan ta̱ majiyan, hal a ka̱na̱i uwecemgbenishe, “Ndya naha? Uwenishike u savu u ɗa? U ucira? Hal u tsu ɓarana ityoni i cingi kpam i pana̱ka yi!” \v 28 Kute‑kute kadyanshi ka ne ka tamburai gba̱ uyamba u Galili. \s1 Yesu ta̱na̱sa̱i ama ushani \r (Matiyu 8:14-17; Luka 4:38-41) \p \v 29 Yesu kaɓolo n Yakubu n Yahaya n atoni a ɗa a buwai, a a̱sa̱ka̱i kagata ka Kashila̱ ki a lazai karara she a kuwa ku an Simo n Andurawu. \v 30 Mma u uka u Simo wa̱ri nvain n usuɗugbi u ikyamba, an Yesu rawai, kute‑kute a laza a tonuko yi ukuna u ne. \v 31 U banai ara ne u ka̱na̱ yi kukere u ꞌya̱nga̱sa̱ yi, aku mɓa̱la̱ mi n a̱sa̱ka̱ yi. U gita̱ le upecishike ilikulya. \p \v 32 N kuvuli, an kaara ka rukpa̱i, ama a tukoi Yesu gba̱ aza a mɓa̱la̱ n aza a ityoni i cingi. \v 33 Gba̱ ama a ilyuci yi a ɓolomgbonoi a utsutsu u kuwa vi. \v 34 Yesu ta̱na̱sa̱i aza a mɓa̱la̱ icun kau‑kau ushani, kpam u lokoi ityoni i cingi ushani. U a̱sa̱ka̱ ityoni i cingi yi i dana ukuna wa, an a revei uza ɗa wa̱ri. \s1 Yesu yain kuɓari a Galili \r (Luka 4:42-44) \p \v 35 N kpasani, Yesu ꞌya̱nga̱i u a̱sa̱ka̱i kuwa ki u wuta̱i a ilyuci yi u banai asu u ɗa bawu ama aꞌa̱ri, u yain pini kavasu. \v 36 Simo n aza ɗa aꞌa̱ri n eyi a wuta̱ yi ubolo. \v 37 An a wene yi a tonuko yi, “Gba̱ ama ɗa pini a ka bolo vu.” \p \v 38 U wushuki, “A̱sa̱ka̱ tsu banai ilyuci ilyuci i roku iꞌya iꞌa̱ri evu evu, kotsu dem n yanka le kuɓari ki, kpaci ili iꞌya i zuwai n tuwa̱i iꞌya la vi.” \v 39 U tambai a Galili gba̱ n u yanki le kuɓari a agata a Kashila̱ a le n u wutukpusi ityoni i cingi. \s1 Yesu ta̱na̱sa̱i makutu \r (Matiyu 8:1-4; Luka 5:12-16) \p \v 40 Makutu ma roku ma tuwa̱i ara Yesu. U kuɗa̱ngi u folo yi, u danai, “Vu wushuku baci, va fuɗa ta̱ vu ta̱na̱sa̱ mu.” \v 41 U pana yi asuvayali, aku u ba̱ra̱kpa̱i kukere ku ne u sawa yi. U danai, “N wushuku ta̱. Ta̱na̱!” \v 42 Kute‑kute tsukutu tsi tsu a̱sa̱ka̱ yi, aku u ta̱na̱i. \p \v 43-44 Yesu rono yi atsuvu cika, “Kotsu vu tonuko uza wa, shegai wala ba vu wenike kaci ka vunu a asu u kaɗara̱kpi. Vu na̱ka̱ kune ku Musa danai a na̱ka̱ adama a ɗa vu ta̱na̱i, kpam kotsu a reve n u ɗa.” \x ◊ \xo 1:43-44 \xt Aɗkp. 14:1-32.\x* Aku u a̱sa̱ka̱ yi u lazai. \v 45 Shegai vuma vi u gita̱i uyan kadyanshi ki, hal u rawai asu u ɗa Yesu kpa̱ɗa̱i u uwa asuvu a ilyuci a kateshe. U ba wa rongo a asu u ɗa bawu uza wa̱ri, shegai ko n nala ama a ka wutusa̱ ta̱ a asu kau‑kau n a bansi ara ne. \c 2 \s1 Yesu ta̱na̱sa̱i kawunu \r (Matiyu 9:1-8; Luka 5:17-26) \p \v 1 An a yain aꞌayin a kenu, Yesu doku u gonoi a Kafarnahum. Ama a tsa̱ra̱i alabari a ɗa wa̱ri a kuwa. \v 2 A ɓolomgbonoi cika hal a nambai kabala a kunu hal kapala ka utsutsu dem. Aku u yanka le kadyanshi. \v 3 Ama roku, ama a nishi, a cangai kawunu a tuko yi ara ne. (Uza ɗa bawu wa fuɗa wa wala ko u gba̱ɗa̱ aꞌene a ne.) \v 4 An a nambai ure u ɗa a ka banka yi ara Yesu adama a kakuma̱ ka ama, a ɗapai kukpa̱ derere a asu u ɗa wa̱ri. Aku a zurala̱kpai kajiba ka kawunu ka̱ri nvain mi. \v 5 An Yesu wenei tyoku ɗa a pityanangi n eyi, u tonukoi kawunu ki, “Maku ma va̱, a cimbusuka̱ vu ɗe unyushi u cingi u vunu.” \p \v 6 Awenishiki a Mele a ɗa aꞌa̱ri pini ndishi asu vi, a ka yawunsa a atakasuvu a le. \v 7 “Ndya i zuwai vuma u na u danai nala? U nusuka ta̱ Kashila̱. Ya wa̱ri n ucira u ɗa wa cimbusa̱ unyushi u cingi bamu n Kashila̱?” \p \v 8 Kute‑kute katakasuvu ka ne ka wenike yi ili iꞌya a ka yawunsa a atakasuvu a le iꞌya na. U tonuko le, “Ndya i zuwai ya yawunsa nala? \v 9 Ndya i lai shana: Va tonuko kawunu, ‘A cimbusa̱ ɗe unyushi u cingi u vunu.’ Ko gai a dana, ‘ꞌYa̱nga̱ vu shamgba, bidya kajiba ka vunu, vu wala.’? \v 10 Adama i reve an Maku ma Vuma† ma̱ri n ucira a likimba u ɗa wa cimbusa̱ unyushi u cingi.” U tonukoi kawunu ki, \v 11 “N tonuko vu, ꞌya̱nga̱ vu shamgba, bidya kajiba ka vunu, vu wala a kuwa.” \p \v 12 U ꞌya̱nga̱i u bidyai kajiba ka ne u wuta̱i u lazai aꞌeshi a le gba̱. Ya dem yan ta̱ majiyan, aku a cikpalai Kashila̱, a danai, “Tsu taɓa uwene ukuna naha wa!” \s1 Yesu isa̱i Levi \r (Matiyu 9:9-13; Luka 5:27-32) \p \v 13 U doku u wuta̱i u banai una̱ u kushiva̱. Kakuma̱ ka ama ka banai ara ne. Aku u gita̱ le uwenishike. \v 14 Eyi n u wali, u wenei Levi maku ma Halfa ndishi a kakinda ka uwusha u utafa. Yesu tonuko yi, “Tono mu.” Aku u ꞌya̱nga̱i u tono yi. \p \v 15 Pini nala, Yesu tuwa̱i wa lya ilikulya i kuvuli a kuwa ku Levi.† Awushi a utafa† ushani n aza a unyushi u cingi, a ka lya kaɓolo n eyi, n atoni a ne. Kpaci ama ɗa pini ushani aza ɗa a tono yi. \v 16 An awenishiki a Mele n Afarishi a wene yi n u lyayi n aza a unyushi u cingi n awushi a utafa, a wecei atoni a ne, “Ndya i zuwai wa lya n awushi a utafa n aza a unyushi u cingi?” \p \v 17 An Yesu panai nala, u tonuko le, “Aza ɗa aꞌa̱ri n alafiya a ka ciga uza u aguma̱ wa, she aza a mɓa̱la̱. N tuwa̱ adama a ɗa ma isa̱ aza a maci wa, she aza a unyushi u cingi.” \s1 Keci a kaci ka kakuli \r (Matiyu 9:14-17; Luka 5:33-39) \p \v 18 Atoni a Yahaya gba̱ n a Afarishi a ka yan kakuli. Ama roku a tuwa̱i a wecei Yesu, “Niɗa atoni a Yahaya n atoni a Afarishi a ka yan kakuli, shegai atoni a vunu a ka yan wa?” \v 19 U wushuki, “Ya ciga amoci a asu u iyolo a rongo bawu ilikulya? Aꞌa. Wa yan wa! Valisavu wa̱ baci gai n ele a ka yan nala wa. \v 20 Kain ka a ka bidya yi a mere ma le ka̱ ta̱ a utuwa̱, kain ka nala ki ka a ka yan kakuli. \p \v 21 “Vuma wa paɗara kunya ku cau n kakashi ka savu wa. U yan baci nala, kakashi ka savu ki, ka pa̱ɗa̱ ta̱ ka zuwa kunya ku cau ki ku doku ku kara cika. \v 22 Kpam vuma wa tsungu mini ma cinwi† ma savu a kadele ka ukpan ka cau wa. Kpaci ma shita baci ma ta̱sa̱ ta̱ kadele ki, gba̱ kadele ki n mini ma cinwi mi a ka namba le ta̱. Shegai a tsungu mini ma cinwi ma savu a kadele ka savu.” \s1 Yesu ɗa Asheku a kain ka Ashibi \r (Matiyu 12:1-8; Luka 6:1-5) \p \v 23 Kain ka te n kain ka Ashibi, Yesu wa wala a mere ma ashina a ilya. Tyoku ɗa atoni a ne a ka wala n eyi a gita̱i ukoɗuso aratu a ilya yi n a yuruwi n a takumi. \v 24 Afarishi a roku a tonuko yi, “Weɓele, ndya i zuwai a ka yan ili iꞌya i nangasai mele ma tsunu ma Ashibi?” \p \v 25 U wushuki, “I yan ka̱neshi u ili iꞌya Dawuda yain, an eyi n aje a nwalu a ne a nambai, kpam a ka pana kambulu wa? \v 26 Aꞌayin a Abiyata Magono ma Aɗara̱kpi, Dawuda uwai a Kuwa ku Kashila̱,† u takumai iburodi i uwulukpi iꞌya a na̱ka̱i Kashila̱. Ili iꞌya Magono ma Aɗara̱kpi ma koshi a wushunki u takuma. Kpam u na̱ka̱i aje a nwalu a ne i roku.” \x ◊ \xo 2:26 \xt 1 Sam. 21:1-6.\x* \p \v 27 Aku u tonuko le, “Kashila̱ ka yan ta̱ Ashibi adama a vuma, shegai vuma adama a Ashibi wa. \v 28 Adama a nala, Maku ma Vuma Asheku a ɗa, hal a kain ka Ashibi dem.”\fig Yesu n Afarishi|src="Mark_2_23.tif" size="span" loc="Mark 2:28" ref="Mak. 2:28" \fig* \c 3 \s1 Yesu ta̱na̱sa̱i uza ɗa ili i soi kukere \r (Matiyu 12:9-14; Luka 6:6-11) \p \v 1 Yesu gonoi a kagata ka Kashila̱, kpam vuma ɗa ili i soi kukere aya pini a asuvu. \v 2 Aza roku a ɗa pini aza ɗa a ka ciga a tsa̱ra̱ ili iꞌya a ka sapula yi. A zuwuka yi aꞌeshi a wene ko wa ta̱na̱sa̱ vuma vi n kain ka Ashibi. \v 3 Yesu tonukoi vuma vi, “ꞌYa̱nga̱ vu wuta̱ na a kateshe.” \p \v 4 Aku u wece le, “Ndya iꞌa̱ri dere a kain ka Ashibi? Uza u yain ili i shinga ko i cingi? U wauwa uma ko u wuna?” Shegai a paɗai bini. \v 5 U lingana le na asuvu a upan, u namgbai asuvu adama a ugbami u asuvu u le. U tonukoi vuma vi, “Ra̱ɗa̱gba̱ kukere ku vunu.” An u ra̱ɗa̱gba̱i ka, aku ku ta̱na̱i. \v 6 Pini nala, Afarishi a wuta̱i n ama a Hiridu a ka sheshe tyoku ɗa a ka wuna Yesu. \s1 Kakuma̱ a una̱ u Kushiva̱ ku Galili \p \v 7 Yesu kaɓolo n atoni a ne a a̱sa̱ka̱i ilyuci yi a banai a una̱ u Kushiva̱ ku Galili. Aku kakuma̱ ka pige ka wuta̱i a kaɓon ka Galili, n uyamba u Yahuda ka tono yi, \v 8 n Idumiya n ilyuci i Urishelima, n upashi u Urudu hal n ama a kaɓon ka Taya n Sida. Kakuma̱ ka pige ka tuwa̱i ara ne an a panai ili iꞌya wa yansa. \v 9 Adama a kakuma̱ ki u zuwai atoni a ne a lapuluka yi kpatsu ku kenu, kotsu kakuma̱ ki ka gbaɓaryangu yi wa. \v 10 Kpaci u ta̱na̱sa̱ ta̱ ama ushani, aku aza a mɓa̱la̱ a ka raɓa evu n eyi, kotsu a tsa̱ra̱ a sawa yi. \v 11 Aꞌayin a ɗa baci ityoni i cingi i wene yi she i rukpa̱ iyamba, a kapala ka ne, i sala, “Avu Maku ma Kashila̱ ma.” \v 12 Shegai she u ɓarana le kotsu a tonuko uza ko ya wa̱ri wa. \s1 Yesu ɗanga̱sai atoni kupa n ama a re \r (Matiyu 10:1-4; Luka 6:12-16) \p \v 13 Yesu yuwa̱i a zuba u kaga̱la̱la̱, u ɗanga̱sai aza ɗa eyi wa ciga, a tuwa̱i ara ne. \v 14 U ɗanga̱sai ama kupa n ama a re, u zuwa le a rongo n eyi, kotsu u suku le a wenishike, \v 15 kpam a tsa̱ra̱ ucira u ɗa a ka wutukpa̱ ityoni i cingi. \v 16 Atoni a ɗa u ɗanga̱sai vi a ɗa: Simo (uza ɗa u na̱ka̱i kala Bituru), \v 17 Yakubu maku ma Zabidi n utoku u ne Yahaya (aza ɗa u na̱ka̱i kala Buwanaji; wata, mmuku m makpankashila̱). \v 18 U ɗanga̱sai kpam Andurawu, n Filibu, n Batalamawu, n Matiyu, n Toma. U ɗanga̱sa ta̱ dem Yakubu maku ma Halfa, n Tadawu n Simo Ziloti, \v 19 n Yahuza Isikariyoti, uza ɗa u tuwa̱i u neke yi. \s1 Yesu n Baꞌalzabu \r (Matiyu 12:22-32; Luka 11:14-23; Luka 12:10) \p \v 20 Yesu uwai a kuwa, kakuma̱ ka doki ka ɓolomgbonoi, hal eyi n atoni a ne a kpa̱ɗa̱i ulya ilikulya. \v 21 An aza a kuwa a ne a panai nala a banai kotsu a ka̱na̱ yi, an a danai aya pini wa gita̱ ufulukpa. \p \v 22 Aku awenishiki a Mele a ɗa a wuta̱i a Urishelima a danai, “Wa̱ ta̱ n Baꞌalzabu magono mi ityoni i cingi, kpam n ucira u ne u ɗa wa wutukpusa̱ ityoni i cingi.” \p \v 23 Yesu isa̱ le u yain kadyanshi n ele n agisani, “Niɗa Kanangasi ka loko Kanangasi?\f + \fr 3:23 \ft Kanangasi; wata, “Shetan” kala ka dem ka Kala̱pa̱nsi.\f* \v 24 Tsugono tsa baci tsu pecei n tsu shila̱ka̱ni, tsa tsa fuɗa tsa shamgba wa. \v 25 Kuwa ka baci ku pecei n ku shila̱ka̱ni, kuwa ku nala ka shamgba wa. \v 26 Kanangasi ka kovo baci kaci ka ne, aku u pecei kure, wa fuɗa wa shamgba wa, makorishi ma ne ma la vi. \v 27 Uza wa̱ la wa fuɗa u bana a kuwa ku uza u ucira u pura̱ yi ucanga wa, she u gita̱ u sira yi ve, aku u pura̱ yi ucanga vi. \p \v 28 “Mayun n tonuko ɗa̱, gba̱ unyushi u cingi, n unyushi u cingi u pige u ɗa ama a ka yansa, a ka cimbusuka̱ le ta̱ u ɗa. \v 29 Shegai uza ɗa baci dem u nusukai Kulu Keri a ka taɓa yi ucimbusuka̱ wa, u yan ɗe la vi unyushi u ɗa bawu wa̱ri n utyoku.” \p \v 30 Dana ɗa u danai nala, an a ka dansa, “Wa̱ ta̱ n ityoni i cingi.” \s1 Mma n aꞌangu a Yesu \r (Matiyu 12:46-50; Luka 8:19-21) \p \v 31 Mma n aꞌangu a Yesu a rawai. A shamgbai a uwotsu, a suki uza roku a asuvu u isa̱ yi. \v 32 Kakuma̱ ka ama ka dusuki ka kyawan yi, aku a tonuko yi, “Mma u vunu n aꞌangu a vunu a ɗa ɗe a kateshe a ka bolo vu.” \v 33 U wecikei, “An ya mma u va̱ n aꞌangu a va̱?” \p \v 34 Aku u weɓelei aza ɗa a dusuki a kyawan yi vi, u danai, “Mma u va̱ n aꞌangu a va̱ a ɗa na.” \v 35 Uza ɗa baci dem wa yan ili iꞌya Kashila̱ ka ciga aya utoku u va̱; vangu n utaku na̱ mma u va̱. \c 4 \s1 Agisani a uza ɗa u wacangusi icun \r (Matiyu 13:1-9; Luka 8:4-8) \p \v 1 Yesu doku u gita̱i uwenishike a kaɓon ka kushiva̱. Kakuma̱ ka ka ɓolomgbonoi ka ka kyawan yi ka ka̱ wa wa, hal ka zuwai u uwai a kpatsu u dusuki. Kpatsu ki a ikengi i mini iꞌya ka̱ri, ama yi tani a shamgbai a kagiɗa. \v 2 U wenishike le ili ushani n agisani, u danai, \v 3 “Panai. Vuma roku ɗa u banai uwacangusu u icun. \v 4 Tyoku ɗa wa̱ri uwacangusu icun yi, aku i roku i rukpa̱i a ure. Nnu n wuta̱i n ka̱ɗa̱sa̱i iꞌya. \v 5 I roku tani i rukpa̱i a iyamba i atali bawu kayala ka maci. I lazai i binyai adama a unambi u kayala ushani. \v 6 An kaara ka yain, ka runukpai iꞌya, aku i lazai i ekpei adama a ukpa̱ɗa̱ uꞌuwa u alu a iyamba. \v 7 I roku i rukpa̱i a asu u awana, an i gbonguroi, aku awana yi a sapusai iꞌya hal i kpa̱ɗa̱i ilimaci. \v 8 I roku tani i rukpa̱i a iyamba i shinga i wuta̱i, i gbonguroi, i matsai cika. I roku iꞌa̱ ta̱ n kamankupa‑kamankupa, i roku amangatatsu‑amangatatsu, i roku tani amangatawun‑amangatawun.” \p \v 9 Yesu korusoi, “Uza ɗa baci wa̱ri n atsuvu a upana, u pana.” \s1 Kalen ka agisani ki \r (Matiyu 13:10-17; Luka 8:9-10) \p \v 10 An u wokoi utyoku u ne, ama roku a ɗa aꞌa̱ri pini a asu vi kaɓolo n atoni a ne Kupanamere,† a wece yi u wutumkpa̱ le agisani yi a kateshe. \v 11 U tonuko le, “Ili iꞌya a sokongi i tsugono tsu Kashila̱ a wenike ɗa̱ iꞌya ɗe. Shegai aza ɗa bawu aꞌa̱ri a asuvu a ɗe n agisani a ɗa a ka pana ko ndya wa, \v 12 adama \q1 ‘A uwene n aꞌeshi a ka wene ta̱, shegai a ka reve ili iꞌya a wenei wa. A upana kpam a ka pana ta̱, shegai a ka reve wa, ka wa a ka yira̱la̱kpa̱ ta̱ Kashila̱ ka cimbusuka̱ le unyushi u le.’ ” \x ◊ \xo 4:12 \xt Isha. 6:9-10.\x* \s1 Yesu wutukpa̱i kalen ka agisani ki \r (Matiyu 13:18-23; Luka 8:11-15) \p \v 13 Yesu wece le, “I reve agisani a naha yi wa, niɗa ya yansa i reve agisani a roku? \v 14 Kacimbi ka nala ki ukuna u Kashila̱ u ɗa u wacangusi. \v 15 Ama roku tyoku u icun iꞌya iꞌa̱ri a ure a asu u ɗa a cei ukuna vi ɗa aꞌa̱ri. N upana u le, aku Kanangasi\f + \fr 4:15 \ft Kanangasi; wata, “Shetan” kala ka dem ka Kala̱pa̱nsi.\f* ka bidyai ukuna u ɗa a cei a asuvu a le yi. \v 16 Aza roku tyoku u icun iꞌya i rukpa̱i a asu u atali ɗa aꞌa̱ri. N upana ukuna vi a wushai u ɗa n ipeli. \v 17 Shegai u uwa asuvu a le wa, kpam a ɓa̱ra̱kpa̱ wa. An aꞌayin a upana u ikyamba n a mavura adama a ukuna vi a rawai, a laza a rukpa̱i. \v 18 Ama roku tani tyoku u icun iꞌya a wacangusi asu u awana ɗa aꞌa̱ri. Ama a na yi alya aza ɗa a panai ukuna vi. \v 19 Shegai kadambula ka uma n uciga u udukuyan n maluwa ma ili iꞌya i buwai ma gbagbalai ukuna vi a kpa̱ɗa̱i una̱ka̱ mmuku. \v 20 Aza ɗa a buwai tyoku u icun iꞌya a wacangusi a iyamba i shinga ɗa aꞌa̱ri. A panai ukuna vi, a wushai u ɗa, aku a na̱ka̱i mmuku. Aza roku a na̱ka̱i kamankupa kamankupa, aza roku kpam amangatatsu amangatatsu, aza roku tani amangatawun amangatawun.” \s1 Macikalu ukimbi n kabelu \r (Luka 8:16-18) \p \v 21 Yesu lyai kapala, u wece le, “Vuma wa̱ la u taɓai u sapa macikalu, aku u kimba̱i ma n kabelu ko u ukai a kere ka ivamkpatsu? A kashamkpatsu ka ne ka wa zuwa ma wa?\fig Macikalu n kashamkpatsu|src="Mark_4_21.tif" size="col" loc="Mark 4:21" ref="Mak. 4:21" \fig* \v 22 Ko ndya baci a sokongi a ka wutukpa̱ ta̱ iꞌya a kateshe, kpam ko ndya baci a kimba̱i a ka kukpa̱ ta̱ iꞌya. \v 23 Adama a nala uza ɗa baci wa̱ri n atsuvu a upana, u pana.” \p \v 24 U tonuko le kpam, “Kiranai n ili iꞌya i panai. Ciɓai, kakundatsu ka i kundunki ama ili, ka dem Kashila̱ ka kundunku ɗa̱ ili, hal she u pasa̱ka. \v 25 Aza ɗa baci aꞌa̱ri n ili, alya a ka na̱ka̱. Aza ɗa baci bawu aꞌa̱ri n ili, i kenu iꞌya aꞌa̱ri n iꞌya vi, a ka wusa le ta̱ iꞌya.” \s1 Agisani a icun iꞌya ya gbonguro \p \v 26 Yesu lyai kapala u danai, “Naha ɗa tsugono tsu Kashila̱ tsa̱ri. Vuma roku ɗa u cei icun a kashina. \v 27 U vaki u ꞌya̱nga̱i kaara n kayin, gba̱ n nala icun yi iꞌa̱ri uwuta̱ n i gbonguri, u reve tyoku ɗa ya gbonguro wa. \v 28 Iyamba yi n kaci ka ne i zuwai ilya yi i gbonguroi, aku i na̱ka̱i mmuku. I gita̱i n asungu, aku aratu aku mmuku pini aratu yi. \v 29 An ilya yi i kuwai u kapai iꞌya, kpaci aꞌayin a ukapa a rawa ɗe.” \s1 Agisani a ucun u musta \r (Matiyu 13:31-34; Luka 13:18-19) \p \v 30 Yesu wece le, “Niɗa tsa dana tsugono tsu Kashila̱ tsa̱ri? Agisani a eni a ɗa tsa yan tsu ra̱tsana̱ka tyoku ɗa tsa̱ri? \v 31 Tyoku ucun u musta ɗa tsa̱ri, ucun u kenu gbende u ɗa a tsu ce a iyamba. \v 32 A ce baci u ɗa u tsu gbonguro ta̱ u lai gba̱ iceshi. U yain nsaɓu n pige n pige a asu u ɗa nnu n tsu rukpa̱ pini a kulu ku ne.” \p \v 33 N agisani ushani icun i na ɗa Yesu tsu tonusuko ama akani a ne tyoku ɗa a ka reve. \v 34 U tsu dansa n ele u bawu agisani wa, shegai u woko baci n atoni a ne koshi, aku u wutumkpa̱ le a ɗa a kateshe. \s1 Yesu vakunki aɓali \r (Matiyu 8:23-27; Luka 8:22-25) \p \v 35 Kain ki n kuvuli, Yesu n atoni a ne pini a ikengi i Kushiva̱ ku Galili ki, u tonuko le, “Tsu pasamgbanai tsu gonoi upashi u niɗe.” \v 36 Atoni a ne a uwai a kpatsu ku wa̱ri, a a̱sa̱ka̱i kakuma̱ ka ama, a lazai n eyi. Aꞌatsu a roku a tono le. \v 37 A ɓa̱ra̱kpa̱ wa, uwule u ucira u lapanai, aku aɓali a ka gba̱ɗa̱ kpatsu ki, hal ka ciga ushumbugu. \v 38 Yesu wa̱ri a kucina̱ ku kpatsu nvain n kaci ka ne a ili i utaɗanku kaci wa lavuta. Atoni a ne a ꞌya̱nga̱sa̱ yi, a danai, “Kawenishiki, tsa shumbugu ɗe, vu dambula wa?” \p \v 39 Yesu ꞌya̱nga̱i u ɓaranai uwule vi, “Shamgba!” U tonukoi kpam aɓali yi, “Shamgba shiriri!” Uwule vi u vaki, aku a asu vi u wokoi shiriri. \p \v 40 Aku u tonukoi atoni a ne yi, “Ndya i zuwai i giruwa̱i? Hal n ara i pityanangu wa?” \p \v 41 Uwonvo u ka̱na̱ le cika, aku a gita̱i uwecemgbene, “Ucun u vuma u eni u ɗa u na vi? Hal uwule n aɓali dem a ka pana̱ka yi.” \c 5 \s1 Yesu ta̱na̱sa̱i uza u ityoni i cingi \r (Matiyu 8:28-34; Luka 8:26-39) \p \v 1 Yesu n atoni a ne a rawai a upashi u Kushiva̱ ku Galili u uyamba u Garasa. \v 2 An Yesu wuta̱i a kpatsu, vuma u ityoni i cingi u wuta̱i a asu u asaun kotsu u cina yi. \v 3 Asu u asaun u ɗa u tsu ronguso. Kpam ko uza wa fuɗa wa sira yi wa, ko n ikani. \v 4 Kpaci a so yi ta̱ usira̱sa akere n aꞌene, shegai u kiɗa̱sai ikani yi u koɗusoi irim iꞌya iꞌa̱ri aꞌene a ne, kpam ko uza wa̱ n ucira u ɗa wa goso yi wa. \v 5 Kaara n kayin nte wa genge pini a asu u asaun vi n kaga̱la̱la̱, aku u rongo isali n u kaara̱si ikyamba i ne n atali. \p \v 6 Eyi a mɓa̱ri, an u wenei Yesu u sumai u ba u kuɗa̱ngi a kapala ka ne. \v 7-8 Aku Yesu tonuko yi, “Wuta̱i pini a asu u vuma vi, ityoni i cingi.” Vuma vi u salai cika, “Yesu, Maku ma Kashila̱ ka pige, ndya va ciga na̱ mpa? Tsina n Kashila̱ an va kpa̱ɗa̱ mu uyan mavura.” \p \v 9 Pini nala, Yesu wece yi, “Ndya kala ka vunu?” U danai, “Kala ka va̱ ka Katam, kpaci tsa̱ ta̱ ushani.” \v 10 U foloi Yesu cika kotsu u loko le pini a uyamba vi wa. \p \v 11 Ushiga u mburusunu u ɗa pini wa lina a kaga̱la̱la̱ ka masasa ma ma̱ri evu n a asu vi. \v 12 Ityoni i cingi yi i foloi Yesu, “A̱sa̱ka̱ tsu tsu bana a asu u mburusunu, kpam vu a̱sa̱ka̱ tsu tsu uwa le.” \v 13 U wushunku le, aku a wuta̱i a ba a uwai a asuvu a mburusunu. Ushiga vi, evu na̱ mburusunu azu a re (2,000) ɗa. A wuranai she a kushiva̱ a uwai pini a shumbugi. \p \v 14 Aza ɗa a ka lina̱ka mburusunu mi a sumai a ba danai a ilyuci n une. Aku ama a wuta̱i a wene ili iꞌya i gita̱i. \v 15 An a tuwa̱i ara Yesu a wenei vuma ɗa wa̱ri n katam ka ityoni i cingi, ndishi n aminya kpam n ugboji u ne, aku uwonvo u ka̱na̱ le. \v 16 Aza ɗa a wenei ukuna vi, a tonukoi ama ili iꞌya i gita̱i n vuma ɗa wa̱ri n ityoni i cingi na̱ mburusunu mi dem. \v 17 Aku a foloi Yesu u a̱sa̱ka̱ uyamba vi. \p \v 18 An Yesu wa uwa a kpatsu uza ɗa wa̱ri n ityoni i cingi caupa vi u foloi kotsu u toni yi. \v 19 Yesu a̱sa̱ka̱ yi u toni yi wa, shegai u tonuko yi, “Bana a kuwa asu u ama a vunu vu tonuko le tyoku ɗa Asheku a yanka vu, n tyoku ɗa u pana vu asuvayali.” \v 20 Vuma vi u kyawunsai gba̱ uyamba u Dikafoli, n u tonusuko le ili iꞌya Yesu yanka yi. Aza ɗa a panai vi gba̱ a yan ta̱ majiyan. \s1 Jayiru banai ara Yesu \r (Matiyu 9:18-26; Luka 8:40-56) \p \v 21 An Yesu doki u pasamgbanai a kushiva̱ ki a kpatsu u gonoi upashi u niɗe, kakuma̱ ka ama ka ɓolomgbonoi ka kyawan yi eyi pini a asu u kushiva̱ vi. \v 22 Uza u te a asuvu a azapige a kagata ka Kashila̱ uza u kala Jayiru u tuwa̱i pini. N u wene Yesu, u kuɗa̱ngi a kapala ka ne. \v 23 U folo yi cika u da, “Maku ma va̱ makere ma pini a una̱ u ukpa̱, ka̱na̱ asuvu vu tuwa̱ vu sawa yi kotsu u ta̱na̱ u yain uma.” \p \v 24 Yesu tono yi, kakuma̱ ka ama ushani ka tono yi n ka gbaɓaryangusu yi. \s1 Uka u ɗa u sawai Yesu kunya \p \v 25 Uka ɗa pini uza ɗa wa pana ikyamba cika a asu u ula̱la̱ u mpasa hal ayen kupa n a re. \v 26 U pana ta̱ ikyamba cika a kukere ku aza a aguma̱ kpam u wunai gba̱ ili iꞌya wa̱ri n iꞌya. Ɗa wa yan yi shana, maɓa̱la̱ mi she kapala ka ma̱ri ulya. \v 27 An u panai ukuna u Yesu, u banai a kucina̱ ku ne a asuvu a kakuma̱ ki, aku u sawa yi kunya. \v 28 Kpaci u yawunsa ta̱ a katakasuvu ka ne, “N sawa baci kunya ku ne koshi ma ta̱na̱ ta̱.” \v 29 Kute‑kute ula̱la̱ u mpasa u ne u shamgbai kpam u panai a asuvu a ikyamba i ne u ta̱na̱i, ɗa u wunvugai n upana u ikyamba. \p \v 30 Aku Yesu lazai u revei an ucira u wuta̱i a asuvu a ikyamba i ne. U kpatalai a asuvu a kakuma̱ ki, u danai, “Ya sawai kunya ku va̱?” \v 31 Atoni a ne a wushuki, a danai, “Vu wenei dem kakuma̱ ka gbaɓaryangu vu, aku vu dana ya sawa vu?” \p \v 32 Shegai Yesu lyai kapala n uweɓelishe ko wa wene uza ɗa u yain nala vi. \v 33 Uka vi an u revei ili iꞌya i gita̱i n eyi, u wuta̱i u kuɗa̱ngi a kapala ka ne, n uwonvo n u jeki ikyamba. Aku u tonuko yi gba̱ ili iꞌya i gita̱i. \v 34 U tonuko yi, “Maku ma va̱, upityanangu u vunu u ta̱na̱sa̱ vu ɗe. Wala ili vunu, kpam upana u ikyamba u nala vi u pecemgbene n avu.” \s1 Yesu ꞌya̱nga̱sa̱i maku ma Jayiru a ukpa̱ \p \v 35 An Yesu wa̱ri a kadyanshi, ama roku a wuta̱i a kuwa ku Jayiru, uzapige u kagata ka Kashila̱. A danai, “Maku ma vunu ma kuwa̱ ɗe. Ugan kpam vu damgbara̱sa kawenishiki ki wa?” \p \v 36 Yesu dambula gba̱m n ili iꞌya a ka tono wa, u tonukoi uzapige vi, “Pana uwonvo wa, avu gai pityanangu.” \p \v 37 U a̱sa̱ka̱ ko uza u toni yi wa, she Bituru, n Yakubu n utoku u ne Yahaya. \v 38 An a rawai a kuwa ku uzapige ki, Yesu panai ama aꞌa̱ri kacan, aꞌa̱ri kushen n isali cika. \v 39 U uwai a asuvu, u wece le, “Ndya i tukoi kacan n isali naha? Makere mi ma kuwa̱ wa, alavu a ɗa yi.” \v 40 Shegai a doso yi idyoshi i magori. \p Pini nala, u wutukpa̱ le gba̱ le, u bidyai tata na̱ mma makere vi n atoni a ne a ɗa aꞌa̱ri n eyi, a uwai ubana a asu u ɗa makere mi ma̱ri. \v 41 U ka̱na̱i kukere ku makere ki u tonuko yi n kaletsu ka ne, “Talita kumi.” (“Maku ma makere, n da vu ꞌya̱nga̱.”)\fig Yesu ꞌya̱nga̱sa̱i maku ma Jariyu|src="Mark_5_21.tif" size="span" loc="Mark 5:41" ref="Mak. 5:41" \fig* \v 42 Kute‑kute makere mi ma ꞌya̱nga̱i ma gita̱i nwalu, kpaci ayen a ne kupa n a re ɗa. N uwene naha aku a yain majiyan cika. \v 43 U ɓarana le, kotsu uza u reve ukuna vi wa, aku u tonuko le a nei makere mi ilikulya u lyai. \c 6 \s1 Unamba u tsupige u matsumate \r (Matiyu 13:53-58; Luka 4:16-30) \p \v 1 Yesu n atoni a ne a a̱sa̱ka̱i a asu vi a lazai ubana a ilyuci i ne Nazara. \v 2 An Ashibi a yain u gita̱i uwenishike a kagata ka Kashila̱. Ama ushani a pana̱ka yi aku a yain majiyan. A danai, “Nte vuma u naha tsa̱ra̱i ili i na gba̱? Ucun u kakiri ka eni ka a na̱ka̱ yi naha? Weɓelei ukunosavu† u ɗa aꞌa̱ri a uyansa a akere a ne! \v 3 Kashei ka nala ka naha vi wa, maku ma Meri. Atoku a ne kpam alya an Yakubu, n Isuhu, n Yahuza, n Simo wa? Ataku a ne a ɗa naha kaɓolo n a̱tsu vi wa?” Adama a nala a ꞌyuwan yi. \p \v 4 U tonuko le, “Matsumate ma tsu namba tsupige wa, she a ilyuci i ne, n asu u ama a ne, n asuvu a kuwa ku ne.” \v 5 U fuɗa u yan ukunosavu wa, shegai u tsa̱ra̱i u sawusai aza a mɓa̱la̱ kenu u ta̱na̱sa̱ le. \v 6 U yain majiyan cika, adama a ukpa̱ɗa̱ u upityanangu u le. \s1 Yesu suki Kupanamere \r (Matiyu 10:5-15; Luka 9:1-6) \p Yesu kyawain une, n u wenishiki ama. \v 7 U isa̱i asuki Kupanamere\f + \fr 6:7 \ft A asuvu a atoni a ne gba̱, aza roku a ɗa pini kupa n ama a re aza ɗa aꞌa̱ri evu n eyi cika, alya dem u isa̱i “asuki.”\f* vi u suku le ama a re ama a re, u na̱ka̱ le ucira a kaci ka ityoni i cingi. \p \v 8 U tonuko le, “Kotsu i bidya ili adama a nwalu mi wa, she kalangu koshi. Kotsu i bidya ilikulya, ko katsa̱n, ko kpam ikebe a ijubu i ɗe wa. \v 9 I uka akpata a aꞌene, shegai kotsu i uka ntogo n re wa. \v 10 Kuwa ka baci dem i uwai, rongoi pini she kain ka ya a̱sa̱ka̱ ilyuci yi. \v 11 Gba̱ ko nte baci a ꞌyuwan ɗa̱ ko a kpa̱ɗa̱ ɗa̱ upana̱ka, ya wuta̱ baci, i ka̱pa̱tsa̱ kabuta̱ ka aꞌene a ɗe, adama a iryoci a mere ma le an i wuta̱i uwule u le.” \p \v 12 A wuta̱i a ba a yankai ama kuɓari ki, a kpatala a gono a asu u Kashila̱ a a̱sa̱ka̱ tsicingi tsu le. \v 13 A wutukpusa̱i ityoni i cingi ushani, a sugburuka̱i aza a mɓa̱la̱ ushani manivi kpam a ta̱na̱sa̱ le. \s1 Ukpa̱ u Yahaya Kalyuɓugi \r (Matiyu 14:1-12; Luka 9:7-9) \p \v 14 Hiridu magono u panai kadyanshi ka Yesu, kpaci kala ka ne ka tambura ta̱ ko nte wa. Aza roku a ka dansa Yahaya kalyuɓugi aya u ꞌya̱nga̱i a ukpa̱, ili iꞌya i zuwai wa yansa ukunosavu ɗa la vi. \p \v 15 Aza roku a danai, “Iliya ɗa.” Aza roku tani a danai, “Matsumate ma yavu ntsumate n cau.” \p \v 16 Shegai an Hiridu panai nala, u danai, “Yahaya vuma ɗa n kiɗai kaci u ꞌya̱nga̱ ɗe a ukpa̱!” \v 17 Kpaci aya u zuwai a ka̱na̱ yi, aku u zuwai a sira yi, a uka yi a kuwa ku aꞌali. Yan ɗa u yain nala adama a Hiridiya uka u vangu u ne Filibu, u ɗa u zuwai. \v 18 An Yahaya tonuko yi, “U gan vu zuwa uka u vangu u vunu wa.” \p \v 19 Hiridiya tani u ka̱na̱i Yahaya a katsuma̱, hal wa ciga u wuna yi, shegai u reve tyoku ɗa wa yan wa. \v 20 Hiridu wa pana ta̱ uwonvo u Yahaya, an u revei vuma u maci ɗa kpam uza u uwulukpi, ɗa i zuwai wa kirana n eyi. U tsu dambula ta̱ cika wa pana̱ka baci Yahaya, shegai ko n nala u tsu ciga ta̱ u pana̱ka yi. \p \v 21 A makorishi, Hiridiya tuwa̱i u gawunkai. An kain ka ilimaci ka Hiridu ka kyawain, u libanai ngono m iyamba, n azapige a asoje, n azapige a Galili abiki yi. \v 22 An makere ma Hiridiya ma uwai ma jei, Hiridu n amoci a ne a panai kayanyan. Pini nala, magono ma tonukoi makere mi, “Folo mu gba̱ ili iꞌya va ciga, ma na̱ka̱ vu ta̱ iꞌya.” \v 23 U tsinai u danai, “Ko ndya baci vu wecikei ma na̱ka̱ vu ta̱, ko kaɓon ka tsugono tsu va̱ tsa baci.” \p \v 24 U wuta̱i u ba u wecei mma u ne, “Ndya ma folo?” \p Mma u ne danai, “Kaci ka Yahaya kalyuɓugi.” \p \v 25 Kute‑kute u uwai asu u magono n maloko u danai, “Ma ciga ta̱ vu na̱ka̱ mu gogo‑na‑na kaci ka Yahaya kalyuɓugi a mabaluwa.” \p \v 26 Asuvu a magono a namgbai cika, shegai adama a utsina u ɗa u tsinai a kapala ka amoci a ɗa aꞌa̱ri pini vi, wa ciga u ɓishinka yi wa. \v 27 Kute‑kute u zuwai kazoli ka ne ka bana a kuwa ku aꞌali u ba u kiɗa kaci ka Yahaya ki. Vuma vi u ba u kiɗa yi kaci ki. \v 28 U tukoi ka a mabaluwa u na̱ka̱i makere mi, makere mi ma bankai mma u ne. \p \v 29 An atoni a Yahaya a panai nala, a ba bidyai ikyamba yi a ciɗa̱ngi. \s1 Yesu lyatangi ama azu a tawun \r (Matiyu 14:13-21; Luka 9:10-17; Yahaya 6:1-14) \p \v 30 Asuki a Yesu yi a gonoi ara ne, a tonuko yi gba̱ ili iꞌya a yain n iꞌya a wenishikei. \v 31 An u wokoi ama a yan le ushani, hal Yesu n asuki a ne a tsa̱ra̱ kabala ka a ka lya ilikulya wa. Pini nala, u tonuko le, “Tuwa̱i tsu banai a asu u ɗa bawu uza wa̱ri tsa̱ra̱ i wunvugusa.” \v 32 Aku a lazai utyoku u le a asuvu a kpatsu ubana a asu u ɗa bawu uza wa̱ri. \p \v 33 Ama ɗa a wene le n a lazi vi a reve le, aku a wuta̱i gba̱ a ilyuci a walai n ilyaɗi a lasa le urawa. \v 34 N ucipa̱ u Yesu a kpatsu u wenei kakuma̱ ka ama, a yanka yi iyali, kpaci tyoku u ncon n ɗa bawu ma̱ri n kaliniki ɗa aꞌa̱ri. U gita̱ le uwenishike ili ushani. \p \v 35 An kaara ka yain evu n urukpa̱, atoni a ne a banai ara ne, a tonuko yi, “Asu u na ɗa na wa̱ n uza wa, kpam kaara ka na ka yan ɗe evu n urukpa̱. \v 36 Tutsuku le ubana ashina n une une iꞌya iꞌa̱ri evu evu a ba a tsila̱ka kaci ka le ilikulya.” \p \v 37 U wushunku le, “Eɗa̱ ne le ilikulya a lyai wa̱wa.” \p Aku a tonuko yi, “Ciga ɗa va ciga tsu ba tsu bidya ikebe i manyan ma uwoto kulla̱\f + \fr 6:37 \ft Akorongi a cau a cau a kagita̱ a korongu ta̱ “ikebe i azurufa 200.” Kondo “Ikebe i azurufa” a kaci ka idani ka “Ikebe” a Idani i Uɓa̱nga̱.\f* tsu tsila̱ka ilikulya tsu na̱ka̱ le a lyai?” \p \v 38 U wece le, “Iburodi i yain iꞌya iꞌa̱ri n iꞌya? Walai i ba i kondo.” \p An a ba a kondoi, a danai, “I tawun iꞌya n adan a re.” \p \v 39 Aku u tonuko le a zuwa ama yi dusukusu aɓolo aɓolo a zuba u mete ma ta̱ku. \v 40 Ama yi a dusuki n a tonomgboni, aza roku amangatawun‑amangatawun, aza roku amangarenkupa‑amangarenkupa. \v 41 An u bidyai iburodi i tawun n adan a re yi, u gaɗigbai kaci ka ne a zuba, u cikpai Kashila̱. Pini nala, u jiba̱mgba̱na̱sa̱i iꞌya n u na̱ki atoni a ne a na̱ka̱sa̱ ama, kpam u pecike le dem adan yi.\fig Yesu lyatangi kakuma̱ ka ama|src="Mark_6_39.tif" size="span" loc="Mark 6:41" ref="Mak. 6:41" \fig* \v 42 Gba̱ le a lyai hal a cuwa̱i. \v 43 Aku atoni yi a cira̱ngi abuwi a iburodi n adan yi hal mbana kupa na̱ n re. \v 44 Asuvu a ama ɗa a takumai iburodi yi, aꞌali ama azu a tawun (5,000) a ɗa. \s1 Yesu walai a zuba u mini \r (Matiyu 14:22-33; Yahaya 6:15-21) \p \v 45 A ɓa̱ra̱kpa̱ wa, aku Yesu tonukoi atoni a ne a uwa a kpatsu a lasa yi upasamgbana ubana a Besaida, hal n u wacinsi kakuma̱ ki. \v 46 An u wacinsa le, u banai a masasa kotsu u yain kavasu. \p \v 47 An kuvuli ku yain, kpatsu ka̱ri a mere ma kushiva̱, Yesu wa̱ri a kagiɗa utyoku u ne. \v 48 An u wene le aꞌa̱ri umoɗono n uwantika kpatsu, kpaci uwule u ꞌya̱nga̱sa̱ka̱ le. N kpasani cika, u tuwa̱i ara le wa wala a zuba u mini ma kushiva̱. U yain yavu wa wura le. \v 49 Shegai an a wene yi wa tuwa̱ a zuba u mini, a bidyai ko kafofu ka, a salai. \v 50 Gba̱ uwonvo u ka̱na̱ le an a wene yi vi. \p Kute‑kute, u yanka le kadyanshi, u danai, “Gbamai asuvu, ko ili iꞌa̱ la wa, mpa. Panai uwonvo wa.” \v 51 Aku u uwai a kpatsu ku aꞌa̱ri vi, pini nala, uwule vi u vaki. Atoni yi a yan ta̱ majiyan, \v 52 kpaci a reve kalen ka burodi ki wa, an atakasuvu a le a gbamai. \s1 Yesu ta̱na̱sa̱i ama a Janisara \r (Matiyu 14:34-36) \p \v 53 An a pasamgbanai a rawai a Janisara, a sirai kpatsu ki a una̱ u mini. \v 54 N uwuta̱ u le a kpatsu ama a laza a reve yi. \v 55 A kotsoi gba̱ kaɓon ki n ilyaɗi, a canga̱sai gba̱ aza a mɓa̱la̱ nvain a ajiba a le ubana a asu u ɗa baci dem a panai wa̱ri. \p \v 56 Gba̱ ko nte baci u banai ilyuci ko a une, she a vakunku aza a mɓa̱la̱ a kuden, aku a folo yi u a̱sa̱ka̱ a sawa ko una̱ u kunya ku ne. Aza ɗa a sawa yi a ta̱na̱ ta̱. \c 7 \s1 Agadu a nkoshi n cau \r (Matiyu 15:1-9) \p \v 1 Afarishi n awenishiki a Mele a roku a ɗa a wuta̱i a Urishelima, a ɓolomgbonoi ara Yesu. \v 2 A wenei atoni a ne a roku a ka lya ilikulya bawu a sawai akere a le tyoku ɗa u gain. \p \v 3 (Kpaci Afarishi n aza a Yahuda a tsu lya ilikulya bawu a sawai akere a le wa, adama a utono u agadu a nkoshi n cau n le. \v 4 A wuta̱ baci a kuden, a tsu lya ilikulya wa, she a ɓacangusu ve kaci ka le. Agadu a roku a ɗa pini ushani a ɗa a ka kirana n a ɗa, tyoku u uza̱ u nko, na̱ njuju, n adele a irim.) \p \v 5 Afarishi n awenishiki a Mele a wece yi, “Ndya i zuwai bawu atoni a vunu a ka tono agadu a nkoshi n cau, aku a tsu rongo ulya ilikulya bawu a sawai akere a le tyoku ɗa u gain?” \p \v 6 U wushunku le, “Dere ɗa Ishaya matsumate u danai a kaci ka ɗe, ‘Eɗa̱ aza a maci a kaɓan!’ Tyoku ɗa wa̱ri ukorongi, \q1 ‘Ama na yi n una̱ u ɗa a ka na̱ka̱ mu tsupige koshi, \q1 shegai a atakasuvu a yan ɗe mɓa̱ri na̱ mpa. \q1 \v 7 Ugbashika u ɗa a ka gbashika mu vi u gbani u ɗa, \q1 kpaci mele ma a ka wenishike udani u vuma u ɗa.’ ” \x ◊ \xo 7:7 \xt Isha. 29:13.\x* \p \v 8 Yesu danai, “I varangi udani u Kashila̱, aku ya tono uwenishike u ama.” \p \v 9 Aku u tonuko le, “Mayun, i reve ta̱ uvarangu udani u Kashila̱ adama i toni agadu a ɗe! \v 10 Kpaci Musa dana ta̱, ‘Na̱ka̱ tata na̱ mma u vunu tsupige; kpam uza ɗa baci dem u wishai tata u ne ko mma u ne, a ka wuna yi ta̱.’ \x ◊ \xo 7:10 \xt Uwt. 20:12; U.Ml. 5:16; Uwt. 21:17; Aɗkp. 20:9.\x* \v 11 Shegai i tsu wenishike ta̱ ama a ɗe naha, vuma wa fuɗa ta̱ u bidya ikebe iꞌya i gain u ɓa̱nga̱ tata u ne na̱ mma u ne, aku u tonuko le ikebe i na yi Korba\f + \fr 7:11 \ft Korba agadu a ɗa a ɗa ama a tsu wenike ikebe i le i ushani tyoku u kune adama a manyan ma Kashila̱. Nala zuwa le ta̱ a wokoi fa̱a̱ a asu u manyan ma le ma uyanka ikebe i le manyan a kirana na̱ nkoshi n le; shegai a una̱ u ɗa a ka na̱ka̱ iꞌya Kashila̱, aku a gonoi a zuwai iꞌya adama a manyan ma kaci ma le.\f* ɗa; (wata, kune ubana asu u Kashila̱). \v 12 I buwa yi kpam uꞌa̱sa̱ka̱ u na̱ka̱ tata u ne ko mma u ne ili i roku wa. \v 13 N ucun u uwenishike u na vi u ɗa i tsu wuna udani u Kashila̱. Kpam ili iꞌya pini icun i na yi ushani iꞌya i tsu yansa.” \s1 Ili iꞌya i tsu nangasa vuma \r (Matiyu 15:10-20) \p \v 14 U doku u isa̱i ama, u tonuko le, “Pana̱ka numu gba̱ ɗe kpam i reve. \v 15 Ili iꞌa̱ la a kateshe iꞌya ya uwa a asuvu a ikyamba i vuma i nangasa yi wa, she ili iꞌya ya wuta̱ a asuvu a ne iꞌya ya nangasa yi. \v 16 [Uza ɗa baci wa̱ri n atsuvu a upana, u pana.]”\f + \fr 7:16 \ft Akorongi a cau ushani aza ɗa a pura̱i a tagara̱da u Marku a kalatsa ta̱ makpa̱nda̱ ma 16.\f* \p \v 17 An u pecenei n kaɓolo ki, u uwai a kuwa. Atoni a ne a wece yi kalen ka agisani ki. \v 18 U tonuko le, “Iꞌa̱ n ubidya u ukuna wa? Ili iꞌa̱ la a kateshe ya uwa vuma i nangasa yi wa vi. \v 19 Kpaci i bana a asuvu a katakasuvu ka ne wa, shegai a katsuma̱ ka i banai, aku i wuta̱ yi.” Nala Yesu gonukoi gba̱ ilikulya i woko ili i ulya. \p \v 20 U danai kpam, “Ili iꞌya i tsu wuta̱ a katakasuvu ka uza iꞌya i tsu nangasa yi. \v 21 Kpaci a katakasuvu ka ukuna u cingi u tsu wuta̱, tyoku uyawunsa u cingi, n tsishankala, n uboki. Ka tsu tuko ta̱ dem ukuna u mawunuka, na̱ nvain n aka kaberikete. \v 22 Kurura n tsicingi dem nte a tsu wuta̱ pini. Katakasuvu ka tsu zuwa ta̱ dem ula̱pa̱na̱sa̱ n ukuna u cingi. Malyon dem n kunangasu, n ara̱ɗi n utengeshi a tsu wuta̱ dem pini. \v 23 Gba̱ ili i cingi i na yi asuvu a ɗa i tsu wuta̱, kpam i tsu nangasa ta̱ vuma.” \s1 Upityanangu u uka ɗa wa̱ri Kawulawa \r (Matiyu 15:21-28) \p \v 24 Pini nala, Yesu ꞌya̱nga̱i u banai evu n Taya n Sida. U uwai a kuwa ku roku, kpam wa ciga ko uza u reve wa, shegai wa̱ri ukpawan wa. \v 25 Kute‑kute uka roku, uza ɗa makere ma ne ma̱ri n ityoni i cingi, u panai ukuna u ne, u tuwa̱i u kuɗa̱ngi a kapala ka ne.\fig Uka wa folo a ta̱na̱sa̱ka̱ yi maku|src="Mark_7_24.tif" size="span" loc="Mark 7:25" ref="Mak. 7:25" \fig* \v 26 Uka vi Kawulawa† ka, kagali ka ne kpam Kasurofiniki ka. U foloi Yesu wutukpa̱ maku ma ne mi ityoni yi. \v 27 Yesu tonuko yi, “A̱sa̱ka̱ ve mmuku n cuwa̱. Kpaci ugan a varanku nshe ilikulya yi mmuku wa.” \p \v 28 Shegai u wushunki yi, “Eye nala Asheku, shegai nshe n tsu lya ta̱ agashi a mmuku.” \p \v 29 Aku u tonuko yi, “Adama a kadyanshi ka vunu, gono a kuwa. Ityoni yi i pecemgbene ɗe n maku ma vunu.” \p \v 30 U gonoi a kuwa u cinai maku mi nvain. Ityoni yi i wuta̱ ɗe a asuvu a ne mayun. \s1 Yesu ta̱na̱sa̱i kabebe \p \v 31 Yesu a̱sa̱ka̱i kaɓon ka Taya, u tonoi a ilyuci i Sida u banai a Kushiva̱ ku Galili ku uyamba u Dikafoli. \v 32 Ama roku a tuko yi kabebe kpam kagulani ka dem, aku a folo yi u taɗanku yi akere. \v 33 U bidya yi a banai kapashi ka te dangi n kakuma̱ ki, aku u ukai ajubu a ne a atsuvu a vuma yi, u cikpa̱i ata̱tsa̱, aku u sawai kpam kaletsu ka vuma ki. \v 34 U gaɗigbai kaci ka ne a zuba, u tsukpai kuvi ku pige, aku u tonukoi vuma vi, “Ifata!” (Wata, “Kukpa̱!”) \p \v 35 Kute‑kute atsuvu a ne a kukpa̱i, a surukpa yi ili iꞌya i sira yi kaletsu, u ka̱na̱i kadyanshi mai. \v 36 Aku Yesu ɓarana le kotsu a tonuko uza ukuna vi wa, shegai uɓarana vi u wokoi yavu kakana ɗa u kakana le a ba a dansa kadyanshi ki. \v 37 Gba̱ aza ɗa a panai nala, a yain majiyan cika. A danai, “Ko ndya wa u yan ta̱ iꞌya mai! Hal n kagulani ka u zuwai ka panai, kabebe kpam ka yain kadyanshi.” \c 8 \s1 Yesu lyatangi ama azu a nishi \r (Matiyu 15:32-39) \p \v 1 Aꞌayin a nala yi, an kakuma̱ ka doki ka ɓolomgbonoi, aꞌa̱ tani n ilikulya wa. Aku Yesu isa̱i atoni a ne, u tonuko le, \v 2 “Ma pana ta̱ asuvayali i kakuma̱ ka na ki, kpaci aꞌayin a le a tatsu a ɗa pa vi kaɓolo na̱ mpa bawu ilikulya. \v 3 N wacinsa le baci a gono a kuwa n kambulu, a ka kpa̱ɗa̱ ta̱ a ure, aza roku tani a mɓa̱ri n ɗa a wuta̱i.” \p \v 4 Aku atoni a ne a danai, “Nte vuma wa tsa̱ra̱ ilikulya iꞌya wa lyatangu ama a na a kakamba ka na?” \p \v 5 U wece le, “Iburodi i yain iꞌya iꞌa̱ri n iꞌya?” \p A danai, “I shindere iꞌya.” \p \v 6 Aku u zuwai kakuma̱ ki ka dusuki a iyamba. An u bidyai iburodi yi, u cikpai Kashila̱, u jiba̱mgba̱na̱sa̱i n u na̱ka̱si atoni a ne a bansa̱ka le, a bansa̱ka le tani. \v 7 Aꞌa̱ ta̱ tani n adan a shawu kenu. An u cikpai Kashila̱, u zuwai a bansa̱ka le a ɗa dem. \v 8 A lyai, a cuwa̱i hal atoni yi a pura̱i abuwi a iburodi yi mbana n shindere. \v 9 Ama yi tani a ka rawa ta̱ evu n azu a nishi. Aku u wacinsa le. \v 10 Kute‑kute u uwai a kpatsu n atoni a ne a banai uyamba u Dalmanuta. \s1 Afarishi a wecikei iryoci \r (Matiyu 16:1-4; Luka 12:54-56) \p \v 11 Afarishi a tuwa̱i a gita̱i uwecishe Yesu kotsu a kondo yi, a da u wenike le iryoci i zuba. \v 12 U tsukpai kuvi ku pige, u danai, “Ndya i zuwai ama a gogo‑na a lai uciga uwene iryoci? N tonuko ɗa̱, iryoci iꞌa̱ la a ka wenike ama a gogo‑na wa.” \p \v 13 Pini nala, u doku u uwai a kpatsu u pasai upashi u niɗe u a̱sa̱ka̱ le. \s1 Kiranai n yisti u Afarishi \r (Matiyu 16:5-12) \p \v 14 Atoni a Yesu a ciɓa a bidya burodi wa, she u te u ɗa aꞌa̱ri n u ɗa a kpatsu ki. \v 15 U rono le atsuvu u danai, “I kirana n yisti u Afarishi n u Hiridu.” \p \v 16 A yamgbanai kadyanshi utyoku u le, “An bawu tsa̱ri n burodi ɗa u zuwai u danai nala.” \p \v 17 An Yesu revei nala aku u tonuko le, “Ndya i zuwai iꞌa̱ri a kadyanshi iꞌa̱ri n burodi wa? Dana hal n ara i wene wa, kpam i reve wa? Atakasuvu a ɗe ugbami u de ɗa aꞌa̱ri? \v 18 Eɗa la n aꞌeshi, ya wene wa ɗa? Iꞌa̱ ta̱ n atsuvu, ya pana wa ɗa? Kpam i tsu ciɓa wa ɗa? \v 19 An n jiba̱mgba̱na̱sa̱ka̱i ama azu a tawun iburodi i tawun, mbana n yain n ɗa i cira̱ngi tipi tipi n abuwi a iburodi?” \p A danai, “Kupa na̱ n re.” \p \v 20 “Iburodi i shindere iꞌya tani n jiba̱mgba̱na̱sa̱ka̱i ama azu a nishi tani, mbana tipi tipi n yain n ɗa i ta̱sa̱i n abuwi a iburodi?” \p A danai, “N shindere.” \p \v 21 Aku u wece le, “Hal n gogo‑na i reve wa ɗa?” \s1 Uta̱na̱sa̱ u karumba̱ a Besaida \p \v 22 A rawai a ilyuci i Besaida. Ama roku a tukoi Yesu karumba̱, a folo yi u sawa yi. \v 23 U ka̱na̱i kukere ku karumba̱ ki, u banka yi a uroto u ilyuci. U cikpa̱i ata̱tsa̱ a aꞌeshi a karumba̱ yi, u taɗanki yi akere, aku u wece yi, “Fuɗa vu wene ili?” \p \v 24 Karumba̱ ki ka gaɗigbai kaci u danai, “Ma wundya ta̱ ama, shegai tyoku u nɗanga u ɗa ma wundya le a ka tamba.” \p \v 25 Aku u doki u taɗanki yi akere a aꞌeshi a ne. Aꞌeshi yi a kukpa̱i u ta̱na̱i, u wenei ko ndya wa mai.\fig Yesu ta̱na̱sa̱i karumba̱|src="Mark_8_22.tif" size="span" loc="Mark 8:25" ref="Mak. 8:25" \fig* \v 26 Yesu tonuko yi, “Wala vu gono a kuwa, kotsu vu uwa a une wa.” \s1 Kadyanshi ka Bituru a kaci ka Yesu \r (Matiyu 16:13-20; Luka 9:18-21) \p \v 27 Yesu n atoni a ne a ꞌya̱nga̱i a uwusai a une une u ilyuci i Kasariya Filibi. A ure u wecei atoni a ne, “Ya ama a ka dansa ma̱ri?” \p \v 28 A tonuko yi, “Aza roku a danai aɗa Yahaya Kalyuɓugi, aza roku tani Iliya, aza roku tani, uza roku asuvu ntsumate.” \p \v 29 Aku u wece le, “Eɗa̱ tani ya ya dansa ma̱ri?” \p Bituru wushunki yi, “Avu Kawauwi ka.” \p \v 30 Aku u rono le atsuvu kotsu a tonuko uza ukuna u ne wa. \s1 Yesu danai tyoku ɗa wa kuwa̱ \r (Matiyu 16:21-28; Luka 9:22-27) \p \v 31 Yesu gita̱ le uwenishike, “U ka̱na̱ ta̱ Maku ma Vuma ma pana ikyamba cika. Nkoshi n aɗara̱kpi a pige n awenishiki a Mele a ꞌyuwan yi, hal a wuna yi. Aꞌayin a tatsu a wura baci, aku u ꞌya̱nga̱ n uma.” \v 32 U danai kadyanshi ka nala tani a kateshe. Aku Bituru rono yi a ikengi, u gita̱ yi uɓara. \v 33 Shegai an Yesu kondonoi u wenei atoni a ne, u gita̱i uɓara Bituru, “Yan mɓa̱ri na̱ mpa, Kanangasi!\f + \fr 8:33 \ft Kanangasi; wata, “Shetan” kala ka dem ka Kala̱pa̱nsi.\f* Vu yan ukuna u Kashila̱ wa, she u ama.” \p \v 34 U isa̱i kakuma̱ ki kaɓolo n atoni a ne, u danai, “Gba̱ uza ɗa baci wa ciga u tono mu she u ꞌyuwan kaci ka ne, u canga mawandamgbani ma ne u tono mu. \v 35 Gba̱ uza ɗa baci dem wa kirana n uma u ne, wa namba ta̱ u ɗa. Uza ɗa tani baci u nambai uma u ne adama a Kadyanshi ka Shinga ka va̱, wa wauwa ta̱ u ɗa. \v 36 Nte kalen ka vuma wa tsa̱ra̱ likimba gba̱, aku u namba uma u ne? \v 37 Ndya kpam vuma wa fuɗa wa na̱ka̱ a una̱ u uma u ne? \v 38 Ama a gogo‑na aza a unyushi u cingi a ɗa aza ɗa kpatala̱kai Kashila̱ kucina̱. Adama a nala, uza ɗa baci dem wa pana uwono u ɗa wa yan kadyanshi ka va̱ aꞌayin a na, Maku ma Vuma ma pana ta̱ uwono u ne aꞌayin a ɗa baci ma tuwa̱ n tsupige tsu Tata n tsu atsumate a eri.” \c 9 \p \v 1 Aku u tonuko le, “Mayun n tonuko ɗa̱, aza roku a ɗa pini kushani asu naha vi, a ka kuwa̱ wa, she a wene utuwa̱ u tsugono tsu Kashila̱ n ucira.” \s1 Uyansa̱ka u Yesu \r (Matiyu 17:1-13; Luka 9:28-36) \p \v 2 An aꞌayin a teli a wurai, Yesu bidyai Bituru, n Yakubu, n Yahaya, kaɓolo n eyi a banai a masasa ma roku ma ugaɗi, utyoku u le. Aku u yansa̱kai a kapala ka le. \v 3 Aminya a ne a wa̱ra̱ma̱i pun a ka laɗa, kaza̱i ka̱ la a likimba ka ka fuɗa ka zuwa a woko nala wa. \v 4 Aku atoni a ne ama a tatsu yi a wenei Musa n Iliya a tuwa̱i ara Yesu a ka yanka yi kadyanshi. \v 5 Bituru kukpa̱i una̱ u tonukoi Yesu, “Kawenishiki, u lobono ta̱ tsa̱ri pini na. A̱sa̱ka̱ tsu yain atani a tatsu, ka te ka vunu, ka te ka Musa ka te kpam ka Iliya.” \v 6 Uwonvo u ɗa u ka̱na̱ le cika, ɗa u nambai ili iꞌya wa dana. \p \v 7 Aku kalishi ka roku ka wuta̱i ka kimba̱ le. A panai kpam kala̱ga̱tsu ka wuta̱i pini a kalishi ki ka danai, “Maku ma va̱ ma na vi, uza ɗa ma ciga cika, pana̱ka ni.” \v 8 Kute‑kute a weɓelei n maloko, a doku a wene kpam uza wa, Yesu ɗa a wenei koshi kaɓolo n ele. \p \v 9 Aꞌa̱ri ugida̱la̱ a masasa mi, aku Yesu rono le atsuvu u danai, “Kotsu i tonuko uza ili iꞌya i wenei vi wa, she aꞌayin a ɗa mpa Maku ma Vuma n ꞌya̱nga̱i a ukpa̱.” \p \v 10 A a̱sa̱ka̱i ukuna vi a atakasuvu a le, a ka wecemgbene kalen ka uꞌya̱nga̱ a ukpa̱. \v 11 A wece yi, “Ndya i zuwai awenishiki a Mele a danai Iliya ɗa wa gita̱ utuwa̱?” \p \v 12 Aku u tonuko le, “Mayun ɗa Iliya wa gita̱ utuwa̱ u lapula ili. Ko n nala ndya i zuwai kadyanshi ka Kashila̱ ka danai, Maku ma Vuma ma pana ta̱ ikyamba cika, aku a ꞌyuwan yi? \v 13 N tonuko ɗa̱, Iliya tuwa̱ ɗe, kpam a yanka yi ɗe gba̱ ili iꞌya i yan le tyoku ɗa u luwa le, tyoku ɗa wa̱ri ukorongi a tagara̱da u Kashila̱.” \s1 A ta̱na̱sa̱i maku uza u ityoni i cingi i tsubebe \r (Matiyu 17:14-21; Luka 9:37-43) \p \v 14 An a gonoi a asu u atoni a Yesu a ɗa buwai vi, a wenei kakuma̱ ka pige ka kyawan le. Awenishiki a Mele aꞌa̱ri kananamgbani n ele. \v 15 N uwene Yesu, kakuma̱ ki gba̱ ka yain majiyan cika, a ɓosoi n ilyaɗi she ara ne, a dana̱sa yi. \v 16 U wece le, “Kananamgbani ka iyen ka iꞌa̱ri a uyan n ele?” \p \v 17 Aku vuma roku a asuvu a kakuma̱ ki u wushunki yi, “Kawenishiki, maku ma va̱ ma n tuko vu, kpaci wa̱ ta̱ n ityoni i cingi i tsubebe. \v 18 Aꞌayin a ɗa baci dem i yuwa̱ yi she i varangi yi a iyamba, una̱ u ne u rongo kapufu, n u gbori aꞌanga a ne. Kpam she ugbama ko nte wa. N foloi atoni a vunu a wutukpa̱ yi iꞌya, shegai a kpa̱ɗa̱i.” \p \v 19 U wushunku le, “Eɗa̱ niɗa ukpa̱ɗa̱ u upityanangu u ɗe wa̱ri! Hal ubana nwere ɗa ma dusuku n a̱ɗa̱ kahu i wushuku? Kpam hal ubana nwere ɗa ma fuɗa n kawunku n a̱ɗa̱? Tuko numu n eyi.” \v 20 A tuko yi maku mi. \p An ityoni i cingi yi i wene yi, kute‑kute i gbashangi maku mi, ikyamba i ne n i jeyi, u rukpa̱i u rongoi uganda, una̱ u ne wa̱ri kapufu. \v 21 Yesu wecei tata u maku vi, “Aꞌayin a eni a ɗa ili yi i gita̱ yi?” \p U danai, “Tun eyi kenu. \v 22 I so yi ta̱ uvarangusu a asuvu akina n mini kotsu i wuna yi. Shegai va fuɗa baci, pana asuvayali a tsunu vu ɓa̱nga̱ tsu.” \p \v 23 Yesu tonuko yi, “Vu da ma fuɗa baci? Uza ɗa baci dem u wushuki, a ka yanka yi ta̱ ko ndya wa.” \p \v 24 Kute‑kute tata u maku vi u ꞌya̱nga̱sa̱i kala̱ga̱tsu, u danai, “N wushuku ta̱. Ɓa̱nga̱ mu n ukpa̱ɗa̱ u uwushuku u va̱.” \p \v 25 An Yesu wenei kakuma̱ ki ka̱ri utuwa̱ n ilyaɗi a asu vi, u ɓaranai ityoni i cingi yi u tonuko yi, “Avu ityoni i cingi i tsubebe, n tonuko vu pecemgbene n eyi, kotsu vu doku vu uwa yi wa.” \p \v 26 Aku ityoni yi i salai, i gbashangi maku mi cika, ikyamba i ne ya je, pini nala i pecemgbenei n eyi. Maku mi ma wokoi yavu kakushe, hal gba̱m ama ushani a danai, “U kuwa̱ ɗe.” \v 27 Shegai Yesu ka̱na̱i kukere ku ne u ꞌya̱nga̱sa̱ yi, u ꞌya̱nga̱i tani n kushani. \p \v 28 An Yesu tuwa̱i u uwai a kuwa, atoni a ne a wece yi ukpawunsi, “Ndya i zuwai a̱tsu tsu kpa̱ɗa̱i iꞌya uwutukpa̱?” \p \v 29 Aku u tonuko le, “Ucun u nala u tsu wuta̱ wa, she n kavasu.” \s1 Yesu doku u danai ukuna u ukpa̱ u ne \r (Matiyu 17:22-23; Luka 9:43-45) \p \v 30 Pini nala, Yesu n atoni a ne a ꞌya̱nga̱i a ɓa̱tsa̱mgba̱na̱i a uyamba u Galili, wa ciga tani uza u reve wa. \v 31 Kpaci atoni a ne a ɗa wa wenishike, wa tonusuko le, “A ka neke ta̱ Maku ma Vuma akere a ama a wuna yi. A wuna yi baci, aꞌayin a tatsu a wurai, wa ꞌya̱nga̱ ta̱.” \p \v 32 Shegai a reve ili iꞌya kadyanshi ki ka tono wa, kpam a panai uwonvo u ɗa a ka wece yi. \s1 Ya lai tsupige? \r (Matiyu 18:1-5; Luka 9:46-48) \p \v 33 A tuwa̱i a Kafarnahum. An u uwai a kuwa, u wece le, “Kananamgbani ka iyen ka iꞌa̱ri uyan a ure?” \p \v 34 A paɗai bini, kpaci a ure vi a nanamgbana ta̱ ko ya uzapige u le. \v 35 Aku u dusuki u isa̱i Kupanamere vi, u tonuko le, “Uza ɗa baci dem wa ciga u woko uza u kapala, u ka̱na̱ ta̱ she u woko uza u makorishi a asuvu a ama gba̱. Kpam u gbashika ko ya wa.” \v 36 Aku u bidyai maku ma kenu u zuwa yi a mere ma le, u woɓo yi u tonuko le, \v 37 “Uza ɗa baci dem u wushai maku ma kenu ucun u na adama a kala ka va̱, mpa u wushai. Uza ɗa kpam u wusha mu, mpa koshi u wushai wa, hal n uza ɗa suku mu ɗa u wushai.” \s1 Ukpa̱ɗa̱ u tsilala n Yesu \r (Luka 9:49-50) \p \v 38 Aku Yahaya tonuko yi, “Kawenishiki, tsu wene ta̱ vuma roku wa wutukpusa̱ ityoni i cingi n kala ka vunu, aku tsu ɓishinka yi kpaci wa̱ a asuvu a tsunu wa.” \p \v 39 Shegai Yesu danai, “Ɓishinka ni wa. Vuma wa̱ la wa yan ukunosavu n kala ka va̱, aku u laza kute‑kute u dana ukuna u gbani kaci ka va̱ wa. \p \v 40 “Gba̱ uza ɗa baci dem bawu wa yan tsilala n a̱tsu, uza u tsunu u ɗa. \v 41 Uza ɗa baci dem u ne ɗa̱ mini ma uso a mako adama a ɗa iꞌa̱ri aza a Kawauwi, n tonuko ɗa̱, maken ma̱ la wa, wa kpa̱ɗa̱ utsa̱ra̱ katsupi ka malen ma manyan ma ne wa. \s1 Panai uwonvo u uyan unyushi \r (Matiyu 18:6-9; Luka 17:1-2) \p \v 42 Yesu lyai kapala n kadyanshi, “Ɗa vuma roku wa zuwa maku ma te a asuvu a mmuku n kenu n na aza ɗa a pityanangi na̱ mpa u nusa, wa laka ta̱ a sira̱ka yi katali ka kira ka pige a udyoku u ne, a varangi yi a asuvu a kushiva̱. \v 43 Kukere ku vunu ka zuwusa vu baci unyushi, kiɗa ka. Wa laka vu ta̱ shana vu tsa̱ra̱ uma n kukere ku te, n u ɗa va uwa akina n akere a re, akina a ɗa bawu aꞌa̱ri ucimba̱. \v 44 [Asu u azun a ɗa a ka takuma a ɗa bawu a ka kuwa̱, kpam a ka cimbusa̱ akina yi wa.] \v 45 Kune ku vunu ka zuwusa vu baci unyushi, kiɗa ka. Wa laka vu ta̱ shana vu tsa̱ra̱ uma n kune ku te, n u ɗa a ka varangu vu akina n aꞌene a vunu a re. \v 46 [Asu u azun a ɗa a ka takuma a ɗa bawu a ka kuwa̱, kpam a ka cimbusa̱ akina yi wa.] \v 47 Keshi ka vunu ka zuwusa vu baci unyushi, foɗo ka. Wa laka vu ta̱ vu uwa a tsugono tsu Kashila̱ n keshi ka te, n u ɗa a ka varangu vu akina n aꞌeshi a re. \v 48 Asu u azun a ɗa a ka takuma a ɗa bawu a ka kuwa̱, kpam a ka cimbusa̱ akina yi wa. \p \v 49 “N akina a ɗa a ka wulukpe ya dem, tyoku ɗa a tsu wulukpe uɗara̱kpa na̱ mkpaɗi. \p \v 50 “Mkpaɗi ili iꞌya i shinga, shegai n namgba baci bawu n yankpai kpam, n iyen iꞌya a ka yankpusa n ɗa? \p “I rongo tyoku u mkpaɗi a asuvu a ɗe, i dusuku ndishi n shinga n atoku a ɗe.” \c 10 \s1 Uwenishike u Yesu a kaci ka upece u iyolo \r (Matiyu 19:1-12; Luka 16:18) \p \v 1 Yesu ꞌya̱nga̱i pini a asu vi, u banai a uɓongu u Yahuda a upashi u Aga̱ta̱ a Urudu. Aku kakuma̱ ka ama ka doki ka ɓolomgbonoi a asu u ne, u wenishike le tyoku ɗa u cuwana̱kai. \p \v 2 Afarishi a roku a tuwa̱i ara ne a ka ciga a wandi yi, a wece yi, “U gan vuma u a̱sa̱ka̱ uka u ne?” \p \v 3 U wushunku le, “Ndya Musa tonuko ɗa̱ i yain?” \p \v 4 A danai, “Musa wushuku ta̱ vali wa fuɗa ta̱ u korongu tagara̱da u upece iyolo u a̱sa̱ka̱ uka u ne.” \x ◊ \xo 10:4 \xt U.Ml. 24:1-4.\x* \p \v 5 Yesu wushunku le, “Adama a uryagbaji u ɗe ɗa i zuwai Musa koronku ɗa̱ mele ma nala mi. \v 6 Shegai a kagita̱ Kashila̱ ka yan le ta̱ vali n uka. \x ◊ \xo 10:6 \xt Kag. 1:27; Kag. 5:2; Kag. 12:36; Ishp. 110:1.\x* \v 7 Adama a nala, vali u a̱sa̱ka̱ tata u ne na̱ mma u ne, u paɗara n uka u ne. \v 8 Kpam ama a re a le gba̱ a woko ikyamba i te. A buwa kpam ama a re wa, shegai uza u te. \x ◊ \xo 10:8 \xt Kag. 2:24.\x* \v 9 Adama a nala ili iꞌya baci Kashila̱ ka gawain, kotsu vuma u peci iꞌya wa.” \p \v 10 An a gonoi a kuwa, atoni a ne a doku a wece yi ukuna u nala vi. \v 11 U wushunku le, “Uza ɗa baci dem u a̱sa̱ka̱i uka u ne u zuwai u roku, tsishankala tsa wa yan n eyi. \v 12 Uka u a̱sa̱ka̱ baci tani vali u ne, aku u banai uza roku iyolo, tsishankala tsa dem wa yan.” \s1 Yesu na̱ mmuku n kenu \r (Matiyu 19:13-15; Luka 18:15-17) \p \v 13 Ama a ka tukuso mmuku n kenu ara Yesu kotsu u sawa le, aku atoni a ne a ɓarana le. \v 14 An Yesu wenei nala, u panai upan. U tonuko le, “A̱sa̱ka̱i mmuku n kenu‑kenu n tuwa̱ ara va̱, ɓishinka le wa, kpaci tsugono tsu Kashila̱ tsu icun i le tsa. \v 15 Mayun n tonuko ɗa̱, uza ɗa baci dem bawu u wushai tsugono tsu Kashila̱ tyoku ɗa maku ma kenu ma tsu yan, wa uꞌuwa tsa wa.” \v 16 Aku u woɓuso le u taɗanku le akere, u zuwusuka le una̱ u shinga. \s1 Kalobo ka utsa̱ri \r (Matiyu 19:16-30; Luka 18:18-30) \p \v 17 Gita̱ ɗa u gita̱i nwalu, aku vuma roku u wuranai n ilyaɗi, u kuɗa̱ngi a kapala ka ne u danai, “Kawenishiki ka shinga, ndya ma yan n tsa̱ra̱ uma u ɗa bawu wa̱ri n utyoku?” \p \v 18 Yesu wece yi, “Ndya i zuwai vu isa̱ mu uza u shinga? Uza u shinga wa̱ la wa, she Kashila̱ koshi. \v 19 Vu reve ta̱ gai mele mi. Kotsu vu wuna uma u vuma gbani wa. Kotsu vu vaku n uka ɗa bawu wa̱ri u vunu wa. Kotsu vu boko wa. Kotsu vu sira̱ka kaɓan kaɓetsu wa. Kotsu vu ryafa uza wa. Vu na̱ka̱ tata na̱ mma u vunu tsupige.” \x ◊ \xo 10:19 \xt Uwt. 20:12-16; U.Ml. 5:16-20.\x* \p \v 20 U danai, “Kawenishiki, tun mpa kenu ɗa ma tono ili i nala yi.” \p \v 21 Yesu weɓele yi n aꞌeshi a uciga, u danai, “Ili i te iꞌya i buwa vu koshi, ba vu denge gba̱ ili iꞌya va̱ri n iꞌya, vu ɓa̱nga̱ aza a unambi, tsa̱ra̱ vu yain n utsa̱ri a zuba. Aku vu tuwa̱ vu tono mu.” \v 22 N upana kadyanshi ka nala ki, katakasuvu ka ne ka rukpa̱i, aku u lazai n unamgbi u asuvu, kpaci wa̱ ta̱ n utsa̱ri cika. \p \v 23 Yesu weɓelei atoni a ne, u tonuko le, “U wuyana tani n ni, uza u utsa̱ri u uwa tsugono tsu Kashila̱?” \p \v 24 Atoni a ne yi a yain majiyan ma kadyanshi ka ne. Aku Yesu doku u tonuko le, “Mmuku n va̱, u wuyana tani n ni uza u utsa̱ri u uwa tsugono tsu Kashila̱? \v 25 Wa la ta̱ shana karakuma ka wura a kpele ka kujulu n u ɗa uza u utsa̱ri wa uwa a tsugono tsu Kashila̱.” \p \v 26 Atoni yi a lapulai a yain majiyan cika, aku a ka wecemgbene, “Nala baci ya wa̱ la vi wa tsa̱ra̱ iwauwi?” \p \v 27 U wundyana le, u danai, “A asu u ama ili i uyan iꞌya wa, shegai a asu u Kashila̱ ili dem i uyan iꞌya.” \p \v 28 Bituru tonuko yi, “A̱tsu wa̱ tani na, aza ɗa tsu a̱sa̱ka̱i gba̱ ili i tsunu tsu tono vu?” \p \v 29-30 U wushuki, “Mayun n tonuko ɗa̱, uza ɗa baci dem u a̱sa̱ka̱i kuwa n kashina ka ne adama a va̱ n kadyanshi ka va̱, wa wusha ta̱ ili iꞌya i lai iꞌya u a̱sa̱ka̱i vi kakuma̱ aꞌayin a gogo‑na. Wa tsa̱ ta̱ aꞌuwa amangatawun (100), hal n ashina dem kaɓolo n mavura. Nala kpam dem uza ɗa baci u a̱sa̱ka̱i atoku n ama̱ku na̱ mma n tata na̱ mmuku n ne adama a va̱, wa tsa̱ ta̱ amangatawun u atoku n ama̱ku na̱ mma n tata na̱ mmuku kaɓolo n mavura. Kpam aꞌayin a ɗa a ka tuwa̱ wa tsa̱ ta̱ uma u ɗa bawu wa̱ri n utyoku. \v 31 Shegai aza ɗa aꞌa̱ri a kapala ushani a ka woko ta̱ makorishi, aza a makorishi tani a kapala.” \s1 Yesu doku u danai tyoku ɗa wa kuwa̱ \r (Matiyu 20:17-19; Luka 18:31-34) \p \v 32 Yesu n atoni a ne a lyai kelime na̱ nwalu ubana a Urishelima, kpam aya a kapala. Atoni yi a yain majiyan, aza ɗa a ka tono yi kpam a panai uwonvo. U doku u pura̱i Kupanamere vi paki, u tonuko le ili iꞌya ya ba i rukpa̱ a kaci ka ne. \v 33 U danai, “A̱tsa na tsa bana a Urishelima. A ka neke ta̱ Maku ma Vuma a akere aɗara̱kpi a pige n awenishiki a Mele. A ka kiɗa̱ga yi ta̱ ugana u ukpa̱, aku a neke yi a akere a Awulawa. \v 34 A ka yanka yi ta̱ majari, a cikpunka̱ yi ata̱tsa̱, a bawan yi, aku a wuna yi. Aꞌayin a tatsu a wura baci, aku u ꞌya̱nga̱.” \s1 Ufolu u Yakubu n Yahaya \r (Matiyu 20:20-28) \p \v 35 Aku Yakubu n Yahaya mmuku n Zabidi a tuwa̱i ara Yesu, a danai, “Kawenishiki, tsa ciga ta̱ vu yanka tsu ukuna u roku tsu folo vu baci.” \p \v 36 U wece le, “Ndya ya ciga n yanka ɗa̱?” \p \v 37 A wushuki, “Kain ka va dusuku a tsugono tsu pige tsu vunu, a̱sa̱ka̱ uza u te u tsunu u dusuku a ulyaki u vunu, uza u ire tani a ugula̱.” \p \v 38 U danai, “I reve ili iꞌya ya folo vi wa. Ya fuɗa ya so mako ma upana ikyamba tyoku ɗa mpa ma tuwa̱ n soi ko a lyuɓugu ɗa̱ tyoku ɗa a ka lyuɓugu mu?” \p \v 39 A danai, “Tsa fuɗa ta̱.” \p U tonuko le, “Ya fuɗa ta̱ ya so mako ma upana ikyamba tyoku ɗa ma so, a lyuɓugu ɗa̱ tyoku ɗa a ka lyuɓugu mu. \v 40 Shegai ndishi a ulyaki ko a ugula̱ u va̱, mpa ma na̱ka̱ wa. U aza ɗa Kashila̱ ka foɓusukoi u ɗa.” \p \v 41 An atoni a ne kupa ɗa a buwai a panai nala, a gita̱i upana upan u Yakubu n Yahaya. \v 42 Yesu isa̱ le gba̱ a asu u te, u danai, “Aza ɗa a revei n tsugono tsu Awulawa, a tsu wenike le ta̱ ucira, kpam ngono n pige n tsu wenike le ta̱ ucira cika. \v 43 Shegai ara ɗe nala wa, uza ɗa baci dem wa ciga u woko uzapige a mere ma ɗe, u ka̱na̱ ta̱ u woko kagbashi ka ɗe. \v 44 Kpam ko ya baci wa ciga u woko a kapala, u ka̱na̱ ta̱ u woko kagbashi ka ama gba̱. \v 45 Kpaci Maku ma Vuma ma tuwa̱ adama a ɗa a ka gbashika yi wa, shegai u gbasha, u na̱ka̱ kpam uma u ne katsupi adama a ama ushani.” \s1 Batimawu karumba̱ u wenei \r (Matiyu 20:29-34; Luka 18:35-43) \p \v 46 Yesu n atoni a ne a rawai a ilyuci i Jeriko kaɓolo n kakuma̱ ka ama ushani. An a ka wuta̱ a ilyuci yi, karumba̱ ka roku ndishi a ikengi i ure wa folo. Kala ka ne ka Batimawu maku ma Timawu. \v 47 An u panai Yesu uza u Nazara ɗa, u gita̱i isali, “Yesu, maku ma Dawuda, pana asuvayali a va̱!” \p \v 48 Ama ushani a ɓarana yi a tonuko yi u paɗa, shegai u lapulai u salai cika, “Maku ma Dawuda, pana asuvayali a va̱!” \p \v 49 Yesu shamgbai, u danai, “Isa̱ ni.” Aku a ba a isa̱ yi, a tonuko yi, “Pana kayanyan! ꞌYa̱nga̱! Wa isa̱ vu.” \p \v 50 Aku u varangi kunya ku uwambana ku ne, u ꞌya̱nga̱i n ucira she ara Yesu. \p \v 51 Yesu wece yi, “Ndya va ciga n yanka vu?” \p U danai, “Kawenishiki, ma ciga n wene asu.” \p \v 52 Yesu danai, “Wala, upityanangu u vunu u ta̱na̱sa̱ vu ɗe.” \p Kute‑kute u lazai u wenei asu, aku u tonoi Yesu a lazai. \c 11 \s1 Aza Urishelima a ryabusai Yesu \r (Matiyu 21:1-11; Luka 19:28-40; Yahaya 12:12-19) \p \v 1 An Yesu n atoni a ne a yain evu n Urishelima, n Betafaji, n Batani a asu u Masasa ma Zayitum, u suki atoni a ne a re. \v 2 U tonuko le, “Uwai a une u ɗa wa̱ri a kapala ka ɗe nala vi, n uꞌuwa u ɗe ya wene ta̱ maku ma makparyagi ma bawu a taɓai uyuwa̱ usiri. I surukpa ma i tuko. \v 3 Uza ɗa baci dem u wece ɗa̱ ili iꞌya i zuwai ya tatsukpa ma, i tonuko yi, ‘Asheku a ɗa a ka ciga ma, kpam wa gonuko ta̱ ma gogo‑na.’ ” \p \v 4 Aku a lazai a ba a cinai maku ma makparyagi mi usiri a uwotsu u kuwa evu n ure. An a ka surukpa ma, \v 5 ama ɗa aꞌa̱ri pini kushani a asu vi a wece le, “Ndya i zuwai ya surukpa ma?” \v 6 A wushunku le tyoku ɗa Yesu tonuko le, aku ama yi a a̱sa̱ka̱ le a lazai. \p \v 7 An a tuko yi maku ma makparyagi mi, a polusoi aminya a upala̱ka a le a zuba u ne, aku u yuwa̱i. \v 8 Ama ushani a polusoi aminya a upala̱ka a le a ure, aza roku tani a polusoi avuku a ɗa a sata̱sai a agbaji. \v 9 Aza a kapala n aza a kucina̱ a rongoi isali n a dansi, “Hosana,\f + \fr 11:9 \ft “Hosana” idyani iꞌya ama a tsu dana̱sa uzapige iꞌya tsa̱ra̱ a na̱ka̱ yi tsupige. Kalen ka ne ka, “Kashila̱ ka wauwa yi!” ko kpam “A cikpala yi.”\f* cikpalai Kashila̱! Kashila̱ ka zuwuka uza ɗa u tuwa̱i n kala ka Magono ma Zuba una̱ u shinga! \x ◊ \xo 11:9 \xt Ishp. 118:25-26.\x* \v 10 Kashila̱ ka zuwuka tsugono tsu tata u tsunu Dawuda tsa tsa tuwa̱ na vi una̱ u shinga! Hosana, cikpalai Kashila̱!”\fig Yesu uwai a Urishelima a zuba u makparyagi|src="Mark_11_1.tif" size="span" loc="Mark 11:10" ref="Mak. 11:10" \fig* \p \v 11 Aku u uwai a Urishelima u uwai a Kuwa ku Kashila̱. An u weɓelishei ko ndya wa, u wenei kaara ka kotsoi, aku u wuta̱i u banai a Batani kaɓolo n Kupanamere vi. \s1 Yesu yankai maɗanga ma kapopi una̱ \r (Matiyu 21:18-19) \p \v 12 An kain ka wansai, a a̱sa̱ka̱i Batani, Yesu panai kambulu. \v 13 An u wenei maɗanga ma kapopi ma ma̱ri n avuku a mɓa̱ri, u ba u weɓelei ko ma matsa. An u rawai a asu vi, u wene ili wa she avuku, kpaci aꞌayin a ilimaci a kapopi a ɗa wa. \v 14 Aku u tonukoi kapopi ki, “Uza wa doku wa lya kpam ilimaci i kapopi ara vunu wa.” Kpam atoni a ne a pana̱ka yi ta̱ u danai nala. \s1 Yesu lokoi aza a tsilaga a Kuwa ku Kashila̱ \r (Matiyu 21:12-17; Luka 19:45-48; Yahaya 2:13-22) \p \v 15 N urawa a Urishelima, Yesu uwai a Kuwa ku Kashila̱, aku u gita̱i uloko aza ɗa a ka tsila n a dengi pini. U mutsukpusa̱i iteburu i aza a usavaɗa̱sa ikebe n ikirika i adengi ntambara. \v 16 Kpam u a̱sa̱ka̱ uza ɗa u cangai ili i roku u wura pini a ulanga u Kuwa ku Kashila̱ ki wa. \v 17 Aku u wenishike le u danai, “A korongu wa, a da ‘A ka isa̱ kuwa ku va̱ kuwa ku kavasu ka ama a iyamba gba̱ wa.’? \x ◊ \xo 11:17 \xt Isha. 56:7; Iri. 7:11.\x* Shegai eɗa̱ i gonukoi ka kaaɓuru ka aza a maga̱la̱ka̱.” \p \v 18 An aɗara̱kpi a pige n awenishiki a Mele a panai, a gita̱i ubolo ure u ɗa a ka wuna yi, kpaci a ka pana ta̱ uwonvo u ne an ama gba̱ a yain majiyan n uwenishike u ne. \p \v 19 An kuvuli ku yain, aku a a̱sa̱ka̱i ilyuci yi. \s1 Uwenishike a kaci ka uꞌekpe u kapopi \r (Matiyu 21:20-22) \p \v 20 An a ka wura n usana, aku a wenei maɗanga mi ma ekpei hal n alu. \v 21 Bituru ciɓai, aku u tonukoi Yesu, “Kawenishiki, weɓele, maɗanga ma vu yankai una̱ vi ma ekpe ɗe.” \p \v 22 U wushunku le, “Pityanangi n Kashila̱. \v 23 Mayun n tonuko ɗa̱, vuma ɗa baci dem u tonukoi masasa ma na, ‘Muɗa̱ ba vu rukpa̱ a kushiva̱,’ kpam bawu u yain mala̱la̱ a katakasuvu ka ne, shegai u pityanangi ili iꞌya u danai, a ka yanka yi ta̱ iꞌya. \v 24 Adama a nala n tonuko ɗa̱, ili iꞌya baci dem i foloi n kavasu, wushuki i tsa̱ra̱ iꞌya ɗe, kpam ya woko ta̱ i ɗe. \v 25 Aꞌayin a ɗa baci dem i shamgbai uyan kavasu, iꞌa̱ baci n uza ɗa ya pana upan, cimbusuka̱ ni. Tata u ɗe uza ɗa wa̱ri a zuba wa cimbusuka̱ ɗa̱ ta̱ dem unyushi u cingi u ɗe. \v 26 [Shegai i cimbusuka̱ baci ama wa, nala dem Tata u ɗe uza ɗa wa̱ri a zuba wa cimbusuka̱ ɗa̱ unyushi u cingi u ɗe wa.]” \s1 Keci a kaci ka ucira u Yesu \r (Matiyu 21:23-27; Luka 20:1-8) \p \v 27 A doki a gonoi a Urishelima, tyoku ɗa Yesu wa̱ri nwalu a asuvu a Kuwa ku Kashila̱, aɗara̱kpi a pige n awenishiki a Mele na̱ nkoshi n pige a tuwa̱i ara ne. \v 28 A wece yi, “N ucira u eni u ɗa va yansa ili i naha gba̱? Kpam ya na̱ka̱ vu ucira u ɗa va yansa iꞌya?” \p \v 29 U wushunku le, “Ma yan ɗa̱ ta̱ dem keci. I wushunku mu baci, mpa dem ma tonuko ɗa̱ ta̱ ucira u ɗa ma yansa̱ka ili i na yi. \v 30 Tonuko numu: Ucira u ulyuɓugusu u Yahaya a zuba ɗa u wuta̱i ko a asu u ama?” \p \v 31 A dansai utyoku u le a danai, “Tsu dana baci a zuba ɗa u wuta̱i, wa dana ta̱ ndya i ɓishinka tsu uwushuku n eyi? \v 32 Kpam tsu dana baci a asu u ama ɗa u wuta̱i, kakuma̱ ka na ka pana ta̱ upan u tsunu.” A panai uwonvo u kakuma̱ ki, kpaci ya dem u bidya ta̱ Yahaya matsumate ma. \v 33 Aku a wushunki yi a danai, “Tsu reve wa.” \p Aku u tonuko le, “Mpa dem ma tonuko ɗa̱ ko ucira u eni u ɗa ma yansa̱ka ili i na yi wa.” \c 12 \s1 Agisani a azamaninga a cingi \r (Matiyu 21:33-46; Luka 20:9-19) \p \v 1 Yesu gita̱ le uyanka kadyanshi n agisani u danai, “Vuma roku u ɗa u yain kashina ka cinwi, u kanzai ka u ga̱va̱i kaɗa̱ka̱ ka ukpokuso ilimaci i cinwi yi. U mai kpam kunukuzuba ku uza u uwundya kashina ki. Aku u na̱ka̱i acimbi a roku haya u lazai nwalu. \v 2 An aꞌayin a uta a yain, u suki kagbashi ka ne ka te a asu u aza a haya yi u wushika yi a asuvu ucanga u kashina vi. \v 3 Acimbi yi a ka̱na̱ yi a lapai, aku a loko yi akere a de. \v 4 Aku u doku u sukunku le kagbashi ka roku, eyi kpam a gbasha yi a kaci, a yanka yi uwono. \v 5 U doki u suki kpam uza roku, eyi tani a wuna yi. Nala u sukusi ama ushani, a lapusai aza roku, aza roku tani a wunusa le. \v 6 U buwai n uza u te, maku ma ne ma wa ciga cika. A makorishi u suki yi, u danai, ‘A ka wene ta̱ karinga̱ ka maku ma va̱!’ \v 7 Shegai aza a haya yi a sheshei utyoku u le, ‘Maku ma kagita̱ ma ne ma gai pa vi. Tuwa̱i tsu wuna ni, tsa̱ra̱ agadu yi a woko a tsunu.’ \v 8 Aku a ka̱na̱ yi a wunai, a varangi yi a uroto u kashina vi. \p \v 9 “Ndya uza u kashina vi wa yan? Wa tuwa̱ ta̱ u wuna aza a haya yi, u na̱ka̱ ka aza roku. \v 10 I taɓa uyan ka̱neshi a tagara̱da u Kashila̱ naha wa? \q1 ‘Katali ka aza a kuma a ꞌyuwain, ka ka lakai kalen cika a asu u kuma. \v 11 Manyan ma Asheku ma la vi, ara tsunu tani ili i majiyan iꞌya.’ ” \x ◊ \xo 12:11 \xt Ishp. 118:22-23.\x* \p \v 12 Azapige a aza a Yahuda yi a bolo ta̱ kotsu a ka̱na̱ yi, kpaci a reve ta̱ a kaci ka le ka u yain agisani yi. Shegai a ka pana ta̱ uwonvo u ama, adama a nala a a̱sa̱ka̱ yi u lazai. \s1 Utsupa u utafa ara Kaisa Magono \r (Matiyu 22:15-22; Luka 20:20-26) \p \v 13 An nala wurai, azapige a aza a Yahuda yi a sukunki Yesu Afarishi a roku n ama a Hiridu a wandi yi n keci. \v 14 An a rawai ara ne, a tonuko yi, “Kawenishiki, tsu reve ta̱ vu tsu dansa ta̱ ukuna u mayun, kpam ya dem una̱ u te ɗa vu bidya yi. Aꞌayin a ɗa dem va wenishike ukuna u Kashila̱, vu tsu dansa ta̱ ukuna u mayun, vu tsu dambula n ukuna u ɗa azapige a tsu dansa a kaci ka vunu wa. Tonuko tsu, ugan tsu tsupa Kaisa magono utafa?” \v 15 Tsu tsupa ko tsu kpa̱ɗa̱ utsupa? \p Eyi tani an u revei wanda ɗa a ka wanda yi, u tonuko le, “Ndya i zuwai ya kondo mu? Tuko numu ukebe u azurufa\f + \fr 12:15 \ft Kondo “Ikebe i azurufa” a kaci ka idani ka “Ikebe” a Idani i Uɓa̱nga̱.\f* n wene.” \p \v 16 A tuko yi. Aku u wece le, “Kulu n kala ka yai ka ka̱ri pini a ukebe vi?” \p A danai, “Ku Kaisa ka.” \p \v 17 Aku u tonuko le, “Na̱ka̱i Kaisa ili iꞌya iꞌa̱ri i Kaisa; Kashila̱ kpam i na̱ka̱ yi ili iꞌya iꞌa̱ri i Kashila̱.” \p A yain majiyan cika. \s1 Keci a kaci ka uꞌya̱nga̱ u ukpa̱ \r (Matiyu 22:23-33; Luka 20:27-40) \p \v 18 Aku aza a Sadusi† (aza ɗa bawu a wushuki n uꞌya̱nga̱ u ukpa̱) a tuwa̱i ara Yesu, a wece yi, \v 19 “Kawenishiki, Musa koronku tsu ta̱ a kaci ka tsira̱na̱. U da uza u kuwa̱ baci u a̱sa̱ka̱i uka bawu mmuku, u ka̱na̱ ta̱ utoku u ne u sotuku uka vi u matsa̱ka yi mmuku. \v 20 A yan ta̱ aꞌali a roku ama a shindere, uza n utoku u ne. Uza u kagita̱ u zuwai uka, u kuwa̱i u a̱sa̱ka̱ maku wa. \v 21 Uza u ire (uza ɗa u tono yi) u sotuki mara̱na̱ mi, eyi dem u kuwa̱i u a̱sa̱ka̱ maku wa. Nala dem n uza u tatsu. \v 22 Gba̱ le gai uza wa̱ la u a̱sa̱ka̱i maku wa. A makorishi uka vi dem u kuwa̱i. \v 23 Kain ka uꞌya̱nga̱ a ukpa̱, uka u yai u ɗa wa woko, cinda gba̱ le a zuwusa yi?” \p \v 24 Yesu wushuki, “An bawu i revei Tagara̱da u Kashila̱,† kpam i reve ucira u Kashila̱ wa, ɗa i zuwai i puwa̱in. \v 25 Kpaci a ꞌya̱nga̱ baci a ukpa̱ a ka yan iyolo wa, kpam a ka wutukpa̱ iyolo wa. Shegai tyoku u atsumate a zuba a ɗa a ka woko. \v 26 A ukuna u uꞌya̱nga̱ u akushe, i taɓa uka̱neshi a tagara̱da Musa a asu u alabari a maku ma maɗanga ma ma tasa akina wa, an Kashila̱ ka danai, ‘Mpa Kashila̱ ka Ibirahi, Kashila̱ ka Ishaku, n Kashila̱ ka Yakubu?’ \x ◊ \xo 12:26 \xt Uwt. 3:6.\x* \v 27 Eyi Kashila̱ ka akushe ka wa, shegai ka aza a uma. Mayun ɗa i puwa̱in.” \s1 Mele ma ma lai ugbonguro \r (Matiyu 22:34-40; Luka 10:25-28) \p \v 28 Aku kawenishiki ka Mele ka roku ka tuwa̱i ka pana̱ka le aꞌa̱ri kananamgbani. An u wenei Yesu wushunku le mai, aku u wece yi, “Gba̱ a asuvu a mele, ma eni ma ma lai ugbonguro?” \p \v 29 U wushunku yi, “Ma ma lai ugbonguro ma, ‘Panai, aza a Isaraꞌila! Magono ma Zuba Kashila̱ ka tsunu, aya koshi Magono ma Zuba. \v 30 Ciga Magono ma Zuba Kashila̱ ka vunu n katakasuvu ka vunu n uma u vunu gba̱. Vu cigi yi kpam n kakiri ka vunu n ucira u vunu gba̱.’ \x ◊ \xo 12:30 \xt U.Ml. 6:4-5.\x* \v 31 Ma ma tono yi tani ma, ‘Ciga uza u karen u vunu tyoku ɗa va ciga kaci ka vunu.’ \x ◊ \xo 12:31 \xt Aɗkp. 19:18.\x* Mele ma roku ma̱ la ma ma lai ma nala mi wa.” \p \v 32 Aku kawenishiki ka Mele ka danai, “Mayun ɗa vu, Kashila̱ ka te ka, uza roku wa̱ tani la wa, she eyi. \x ◊ \xo 12:32 \xt U.Ml. 4:35.\x* \v 33 A cigi yi gba̱ n katakasuvu, gba̱ n kakiri, gba̱ n ucira. Kpam vu cigi uza u karen u vunu tyoku ɗa va ciga kaci ka vunu, ili i na yi i la ta̱ uɗara̱kpa u urunukpa n ukiɗa̱sa a mɓa̱ri.” \x ◊ \xo 12:33 \xt Hos. 6:6.\x* \p \v 34 An Yesu wenei u wushunki yi mai, u tonuko yi, “Va̱ mɓa̱ri n tsugono tsu Kashila̱ wa.” \p Pini nala, uza u doku kawan kpam u wece yi wa. \s1 Keci a kaci ka maku ma Dawuda \r (Matiyu 22:41-46; Luka 20:41-44) \p \v 35 An Yesu wa wenishike a Kuwa ku Kashila̱, u wecikei, “Niɗa awenishiki a Mele a ka dana Kirisiti Kawauwi maku ma Dawuda magono ma? \v 36 Kulu Keri ku zuwai Dawuda danai, \q1 ‘Magono ma Zuba ma tonukoi Asheku a va̱, dusuku a ulyaki u va̱, hal she n taɗangu vu a zuba u atokulalu a vunu.’ \x ◊ \xo 12:36 \xt Ishp. 110:1.\x* \p \v 37 “Dawuda n kaci ka ne u isa̱ baci Kawauwi Asheku, niɗa wa yansa u woko maku ma Dawuda?” Kakuma̱ ka pana̱ka yi n ipeli. \s1 Yesu toɗugboi awenishiki a Mele \r (Matiyu 23:1-36; Luka 20:45-47) \p \v 38 Tyoku ɗa wa wenishike le, u danai, “Kiranai n awenishiki a Mele aza ɗa a ka ciga kutambu n aminya a pige. A tsu la ta̱ uciga a dana̱sa le a kuden n tsupige. \v 39 Kpam a lai n uciga a asu u ndishi u ɗa u lai tsulobo a agata a Kashila̱, n a asu u shinga a asu u abiki. \v 40 Shegai a tsu lyasa ta̱ ucanga u nra̱na̱, a rongo kpam uyansa kavasu ka ugaɗi adama a ukimbusa̱ u aꞌeshi. Icun i ama a nala a ka yan le ta̱ mavura cika.” \s1 Kune ku mara̱na̱ \r (Luka 21:1-4) \p \v 41 Yesu dusuki evu a asu u uzuwusa u ikebe u Kuwa ku Kashila̱, wa wundya tyoku ɗa ama a ka zuwusa ikebe a asu u uzuwusa u ikebe vi. Aza a utsa̱ri ushani a tsungi pini ikebe ushani. \v 42 Aku mara̱na̱ ma roku uza u unambi u tuwa̱ u zuwai irim i re i kenu.\f + \fr 12:42 \ft Kondo “Irim i kenu” a kaci ka idani ka “Ikebe” a Idani i Uɓa̱nga̱.\f*\fig Kune ku mara̱na̱|src="Mark_12_41.tif" size="span" loc="Mark 12:42" ref="Mak. 12:42" \fig* \v 43 Aku u isa̱i atoni a ne u tonuko le, “Mayun n tonuko ɗa̱, mara̱na̱ ma nala ma la ta̱ gba̱ aza ɗa a zuwai ikebe i le a asu u uzuwusa u ikebe u nala vi. \v 44 Kpaci ele a asuvu a utsa̱ri u le u ɗa a zuwusai, shegai eyi asuvu a unambi u ne u ɗa u bidyai gba̱, u zuwai ikebe i ulyaka ilikulya i ne.” \c 13 \s1 Kadyanshi ka uwa̱sa̱ u Kuwa ku Kashila̱ \r (Matiyu 24:1-2; Luka 21:5-6) \p \v 1 N uwuta̱ u Yesu a Kuwa ku Kashila̱, katoni ka ne ka te ka tonuko yi, “Kawenishiki, kondo ve icun i atali a nala yi! N icun i kuma ku nala ki!” \p \v 2 Yesu wushunki yi, “Vu wene kuma ku pige ku nala? Katali ka̱ la ka a ka a̱sa̱ka̱ utaɗangi a zuba u utoku u ne bawu a wa̱sa̱i ka wa.” \s1 Kagita̱ ka upana u ikyamba \r (Matiyu 24:3-14; Luka 21:7-19) \p \v 3 Tyoku ɗa Yesu wa̱ri ndishi a Masasa ma Zayitum ma ma wundyamgbana n Kuwa ku Kashila̱, Bituru n Yakubu n Yahaya n Andurawu a wece yi a ikengi, \v 4 “Tonuko tsu, nwere ɗa a ka yan ili i nala yi? Kpam icun i iryoci i eni iꞌya a ka wene ya ciga baci i gita̱?” \p \v 5 U tonuko le, “Kiranai kotsu uza roku u puwunsa̱ ɗa̱ wa. \v 6 Ama ushani a ka tuwa̱ ta̱ n kala ka va̱, a dana alya Kirisiti Kawauwi, hal a puwunsa̱ ama ushani. \v 7 I pana baci ukuna u kuvon n alabari a kuvon, kotsu asuvu a ɗe a ꞌya̱nga̱ wa. U ka̱na̱ ta̱ u gita̱ nala, shegai makorishi ma kotsu wa. \v 8 Kaletsu ka ama ka ꞌya̱nga̱sa̱ka̱ ta̱ kaletsu ka ama roku. Tsugono kpam tsu ꞌya̱nga̱sa̱ka̱ tsugono. Iyamba ya gba̱ɗa̱ ta̱ a asu kau‑kau, kpam a ka yan ta̱ kambulu. Shegai gba̱ nala vi kagita̱ ka upana u ikyamba ka ve. \p \v 9 “Shegai eɗa̱ she i kirana. A ka ka̱na̱ ɗa̱ ta̱ a banka a asu u Asheshi a Pige, a bawan ɗa̱ a asuvu a agata a Kashila̱. A neke ɗa̱ akere a aza a tsugono na̱ ngono adama a kala ka va̱, an i tonuko le ukuna u va̱. \v 10 Shegai kahu makorishi ma tuwa̱, she a yanka aletsu a ama gba̱ Kadyanshi ka Shinga ka va̱. \v 11 Aꞌayin a ɗa baci dem a banka ɗa̱ a asu u afada a neke ɗa̱, kotsu i dambula a ili iꞌya ya dana wa. Shegai gba̱ ili iꞌya baci dem a na̱ka̱ ɗa̱ iꞌya ya dana. Kpaci eɗa ya dansa wa, Kulu Keri ka. \v 12 Vuma wa neke ta̱ utoku u ne a wuna yi, tata kpam dem nala wa yanka maku ma ne. Mmuku kpam n ꞌya̱nga̱sa̱ka̱ isheku i le hal a zuwa a wuna le. \v 13 Ama gba̱ a ka ꞌyuwan ɗa̱ ta̱ adama a kala ka va̱. Shegai gba̱ uza ɗa baci dem u kawunki hal ubana a makorishi, a ka wauwa yi ta̱. \s1 Upana u ikyamba u pige \r (Matiyu 24:15-28; Luka 21:20-24) \p \v 14 “Aꞌayin aꞌa̱ ta̱ a utuwa̱, aɗa ya wene ili i icaɗi i shamgba a asu u ɗa bawu i gain i shamgba.” (Uza ɗa wa yan ka̱neshi, u reve ili iꞌya asu u na wa tono!) “Aza ɗa aꞌa̱ri a uyamba u Yahuda she a bana a nsasa. \v 15 Uza ɗa baci dem wa̱ri a zuba u kukpa̱ ku kunu ku ne, kotsu u cipa̱ u uwa a kuwa u bidya ili i roku wa. \v 16 Uza ɗa wa̱ri a kashina, kotsu u gono a ilyuci u bidya kunya ku upala̱ka ku ne wa. \v 17 Ter ɗe aka a atsuma̱ n aza a mmuku n shili a aꞌayin a nala yi! \v 18 Yanyi kavasu kotsu ukuna u nala vi u gita̱ n ilyushi wa. \v 19 Aꞌayin a nala yi a ka yan ta̱ upana u ikyamba u pige, u ɗa bawu a taɓai uyan tun aꞌayin a ɗa Kashila̱ ka yain likimba hal utuwa̱ ara. A ka doku a ka yan a ɗa kpam wa hal ubana a makorishi. \v 20 U woko baci Magono ma Zuba ma jebei aꞌayin yi wa, uma wa̱ la wa̱ri wa la wa. Shegai adama a aza ɗa a ɗanga̱sai vi ɗa i zuwai u jebei aꞌayin yi. \p \v 21 “Aꞌayin a nala yi ko ya baci tonuko ɗa̱ weɓelei Kawauwi ka na, ko weɓelei aya ɗe! Kotsu i wushuku wa. \v 22 Kpaci awauwi a kaɓan na̱ ntsumate n kaɓan a ka tuwa̱ ta̱ a yain iryoci n ikunesavu kotsu a puwunsa̱ aza ɗa a ɗanga̱sai, wa yan baci. \v 23 Kiranai, kpaci n tonuko ɗa̱ ta̱ ko ndya wa ga̱mpa̱. \s1 Utuwa̱ u Maku ma Vuma \r (Matiyu 24:29-31; Luka 21:25-28) \p \v 24 “Shegai aꞌayin a upana u ikyamba a nala a wura baci, \q1 kaara ka lima̱na̱ ta̱, uwoto tani wa na̱ka̱ katyashi wa. \q1 \v 25 Atala a ka rukpusa̱ ta̱, kpam a gba̱ɗa̱ ili i pige i pige iꞌya iꞌa̱ri a zuba. \p \v 26 Aꞌayin a nala a ɗa a ka wene Maku ma Vuma ma tuwa̱ a asuvu a alishi, n ucira u pige u tsugono. \v 27 Aku u suku atsumate a zuba a ɓolomgbono aza ɗa a ɗanga̱sai a aɓon a nishi a likimba; wata, ili iꞌya i bidyai a mɓa̱ri n likimba n naha ubana a utyoku u zuba u niɗe. \s1 Udani a kaci ka maɗanga ma kapopi \r (Matiyu 24:32-35; Luka 21:29-33) \p \v 28 “Rotsongusi a iryoci i maɗanga ma kapopi. Aꞌayin a ɗa baci i wenei atyangi a ne a lima̱na̱i, aku a gita̱i utopo avuku, i reve ta̱ an ilyushi i yain evu. \v 29 Nala kpam dem aꞌayin a ɗa baci dem i wenei ili i nala yi ya gita̱sa̱, ya reve ta̱ an aꞌayin a yain evu n uyan. \v 30 Mayun n tonuko ɗa̱, ama a gogo‑na a ka kotso wa, she a shaɗangu ili i na yi gba̱. \v 31 Zuba n likimba wa cimba̱ ta̱, shegai kadyanshi ka va̱ ka cimba̱ wa. \s1 Kain ka ugono u Kawauwi \r (Matiyu 24:36-44; Luka 17:26-30, 6) \p \v 32 “Shegai ukuna u kain ka nala ki ko ulapa u uwule vi, uza wa̱ la u revei ka wa. Atsumate a zuba ko Maku, a reve ka wa. Tata ɗa koshi u revei ka. \v 33 Kiranai i rongo n afoɓi n i yanyi kavasu. Kpaci i reve aꞌayin a ɗa ulapa u uwule vi wa yan wa. \p \v 34 “Utuwa̱ u Maku ma Vuma wa̱ ta̱ tyoku u vuma ɗa u yain nwalu, u a̱sa̱nka̱i agbashi a ne manyan ma ya dem wa yan, aku u tonukoi uza u uwundya u utsutsu u rongo n afoɓi. \v 35 Rongoi n afoɓi, kpaci i reve kain ka uza u kuwa wa gono wa, wa fuɗa ta̱ u gono n kuvuli, ko a mere ma kayin, ko n kpasani, ko n usana. \v 36 Kotsu u tuwa̱ u danda ɗa̱ n i lavuti wa. \v 37 Ili iꞌya n tonuko ɗa̱ kpam ma tonuko ya dem iꞌya, i rongo n afoɓi.” \c 14 \s1 A boloi ure u ɗa a ka wuna Yesu \r (Matiyu 26:1-5; Luka 22:1-2; Yahaya 11:45-53) \p \v 1 Aꞌayin a re a ɗa a wokoi, a yain Abiki a Upasamgbana n Abiki a Ilikulya iꞌya i Nambai Yisti. Aku aɗara̱kpi a pige n awenishiki a Mele a boloi ure u ɗa a ka ka̱na̱ Yesu usokongi kotsu a wuna. \v 2 A danai, “Shegai tsa kawan tsa yan u ɗa a aꞌayin a abiki a na wa, kawa ama a ka ꞌya̱nga̱sa̱ka̱ tsu ta̱.” \s1 A tsunki Yesu manivi ma magula̱ni \r (Matiyu 26:6-13; Yahaya 12:1-8) \p \v 3 Aꞌa̱ri pini Yesu wa̱ri a Batani a kuwa ku Simo uza ɗa caupa wa̱ri makutu. Eyi pini n u lyayi ilikulya, uka roku u tuwa̱i n majuju ma manivi. Manivi mi ma magula̱ni\f + \fr 14:3 \ft A yan ta̱ majuju mi n katali ka a ka isa̱ alabasta. Manivi mi kpam a yan ta̱ ma n ili iꞌya a ka isa̱ na̱ra̱di.\f* ma kpam ma̱ ta̱ n ikebe cika. U kukpa̱i una̱ u majuju mi, u tsa̱la̱i manivi mi gba̱ a kaci ka Yesu. \v 4 Ama roku a ɗa aꞌa̱ri pini a asu vi a panai upan. A yamgbanai kadyanshi, “Ndya kalen ka koli ka manivi naha? \v 5 Ma ra̱tsa ta̱ a denge ma ikebe iꞌya i lai iꞌya uza wa yan manyan ma uwoto kupa n u re,\f + \fr 14:5 \ft Akorongi a cau a cau a kagita̱ a korongu ta̱ “ikebe i azurufa 300.” Kondo “Ikebe i azurufa” a kaci ka idani ka “Ikebe” a Idani i Uɓa̱nga̱.\f* aku a pecike aza a unambi.” A ka̱na̱ yi uyanka tsali n asuvu a shen. \p \v 6 Shegai Yesu danai, “A̱sa̱ka̱ ni shiriri! Ndya i zuwai ya damgbara̱sa yi? Ili i shinga i pige iꞌya u yanka mu. \v 7 Kain dem iꞌa̱ ta̱ kaɓolo n aza a unambi, kain ka baci dem, ya ciga ya fuɗa ta̱ i yanka le ili i shinga. Shegai mpa ma̱ kaɓolo n a̱ɗa̱ kain dem wa. \v 8 Eyi gba̱m u dara̱ka ta̱ hal u tsunki ikyamba i va̱ n manivi kahu kaciɗa̱ ka va̱. \v 9 Mayun n tonuko ɗa̱, gba̱ ko nte baci a ka yan Kadyanshi ka Shinga a likimba, she a yan kadyanshi ka ili i shinga iꞌya uka u naha vi u yain, kpam a ka rongo yi ta̱ uciɓusa.” \s1 Yahuza Isikariyoti u wushuki u neke Yesu \r (Matiyu 26:14-16; Luka 22:3-6) \p \v 10 Yahuza Isikariyoti uza u te a asuvu Kupanamere yi, u banai a asu u aɗara̱kpi a pige kotsu u neke Yesu ara le. \v 11 An a panai nala a yain maza̱nga̱ hal a zuwamgbanai a ka na̱ka̱ yi ikebe. Eyi tani u gita̱i uzama tyoku ɗa wa yan u neke yi. \s1 Yesu lyai ilikulya i Abiki a Upasamgbana \r (Matiyu 26:17-25; Luka 22:7-14; Luka 22:21-23; Yahaya 13:21-30) \p \v 12 Kain ka kagita̱ ka Abiki a Ilikulya iꞌya i Nambai Yisti, kain ka a cuwana̱kai ukiɗa̱sa mmuku ma aꞌondom, kain ka Abiki a Upasamgbana ka la vi. Atoni a ne a wece yi, “Nte va ciga tsu ba tsu foɓusuko vu a asu u ɗa va lya ilikulya i Abiki a Upasamgbana?” \p \v 13 Aku u suki atoni a ne a re. U tonuko le, “Uwai a ilyuci, ya bana ta̱ i gawunsa n vuma roku u cangai malanda ma mini, i toni yi, \v 14 kuwa ka baci dem u uwai, i tonuko uzakuwa vi, kawenishiki ka danai, nte kunu ka wa lya ilikulya i Abiki a Upasamgbana n atoni a ne ka̱ri? \v 15 Wa wenike ɗa̱ ta̱ kunukuzuba ka a foɓusoi ucanga, nte ya foɓusuko tsu pini.” \p \v 16 Atoni yi a ꞌya̱nga̱i a uwai a ilyuci. A cinai tani tyoku ɗa u tonuko le. Aku a foɓusoi Abiki a Upasamgbana. \p \v 17 An kuvuli ku yain, aku u tuwa̱i kaɓolo n Kupanamere vi. \v 18 Aꞌa̱ri ulya ilikulya, Yesu danai, “Mayun n tonuko ɗa̱, vuma u te a asuvu a ɗe wa neke mu ta̱, kpam uza ɗa tsa lya kaɓolo n eyi.” \p \v 19 A namgba ta̱ katsuma̱ cika, aku a gita̱ yi uwecishe maten‑maten, “Mpa wa̱?” \p \v 20 U wushunku le, “Uza u te ɗa gai a asuvu a Kupanamere, uza ɗa tsa lya kaɓolo a kapara ka te. \v 21 Maku ma Vuma ma kuwa̱ ta̱ tyoku ɗa a korongi ukuna u ne. Ter! Vuma ɗa wa neke Maku ma Vuma mi, aꞌa̱ri a matsa yi baci wa, wa̱ri u laka yi ta̱.” \s1 Yesu n atoni a ne a lyai ilikulya \r (Matiyu 26:26-30; Luka 22:14-20; 1 Korintiya 11:23-25) \p \v 22 Aꞌa̱ri pini ulya ilikulya yi, Yesu bidyai burodi u cikpai Kashila̱, aku u jiba̱mgba̱na̱sa̱i u ɗa. U na̱ka̱i atoni a ne u danai, “Wushai na vi ikyamba i va̱ iꞌya.” \p \v 23 U bidyai mako ma mini ma cinwi u cikpai Kashila̱. U na̱ka̱ le a soi. \v 24 Aku u danai, “Naha vi mpasa n va̱ n ɗa n ɗa a wotsongi a adama a ama ushani. Kashila̱ ka yan ta̱ manyan na̱ mpasa n na mi tsa̱ra̱ u yain kazuwamgbani ka savu n ama a ne.\fig Yesu lyai ilikulya n atoni a ne|src="Mark_14_12.tif" size="span" loc="Mark 14:24" ref="Mak. 14:24" \fig* \v 25 Mayun ɗa an bawu ma doku ma so mini ma cinwi she kain ka ma so ma savu a tsugono tsu Kashila̱. \p \v 26 An a kotsoi ulya ilikulya yi, a shipai ushipa a cikpalai Kashila̱. Pini nala, a lazai ubana a Masasa ma Zayitum. \s1 Bituru wa nana ta̱ Yesu \r (Matiyu 26:31-35; Luka 22:31-34; Yahaya 13:36-38) \p \v 27 Yesu tonuko le, “Gba̱ ɗe ya suma ta̱ i a̱sa̱ka̱ mu, kpaci nala wa̱ri ukorongi a tagara̱da u Kashila̱, \q1 ‘Ma ga̱la̱ ta̱ kaliniki ki, ncon mi kpam ma wacuwa ta̱.’ \x ◊ \xo 14:27 \xt Zak. 13:7.\x* \v 28 Shegai a ꞌya̱nga̱sa̱ mu baci, ma lasa ɗa̱ ta̱ ubana a asuvu a Galili.” \p \v 29 Bituru tonuko yi, “Ko atoku a va̱ a suma baci gba̱ le, mpa ma suma wa.” \p \v 30 U danai, “Mayun n tonuko vu, n kayin ka na kahu kapen ka sala isali i ire, va nana mu ta̱ vu dana vu reve mu wa hal kutatsu.” \p \v 31 Shegai Bituru lapulai u wushuki n ucira, “Ko wuna ɗa baci a ka wuna mu kaɓolo n avu, ma nana an n reve vu wa.” Gba̱ le dem nala a dansai. \s1 Yesu yain kavasu a Getisimani \r (Matiyu 26:36-46; Luka 22:39-46) \p \v 32 A rawai a asu u ɗa wa̱ri na̱ nɗanga n zayitum asu u ɗa a ka isa̱ Getisimani. Yesu tonukoi atoni a ne, “Dusuki ve pini na hal n ba n yain kavasu.” \v 33 Aku u bidyai Bituru n Yakubu n Yahaya. Kpam u gita̱ ɗe upana ikyamba cika n kadambula ushani. \v 34 Aku u tonuko le, “Uma u va̱ wa pana ta̱ ikyamba cika, yavu ma kuwa̱. Rongoi na n afoɓi.” \p \v 35 An u lyai kapala kenu, aku u kuɗa̱ngi u varai kaci a iyamba u yain kavasu, ko wa yan a takpa yi ulapa u uwule vi. \v 36 Aku u danai, “Tata, ili dem i uyan iꞌya ara vunu. Takpa mu mako ma mɓa̱la̱ mi. Ko n nala ukuna u va̱ u ɗa a ka tono wa, she u vunu.” \p \v 37 Aku u gonoi a asu u atoni a ne yi u cina le n a lavuti. U tonukoi Bituru, “Bituru alavu a ɗa va̱ri? Va fuɗa va rongo n vu wundi ulapa u uwule u te wa? \v 38 Rongoi n afoɓi n kavasu, kotsu i tuwa̱ i rukpa̱ a asuvu a ukondo wa. Kulu ku ɗe ku ciga ta̱ ku yain ili iꞌya i gain, shegai ikyamba iꞌa̱ n ucira wa.” \p \v 39 Aku u doku u gonoi uyan kavasu, u rongoi utonusuko kadyanshi ka baci ki. \v 40 An u gonoi u doku u cina le alavu, kpaci alavu a shaɗangu le ɗe aꞌeshi cika, ele tani a nambai ili iꞌya a ka tonuko yi. \p \v 41 An u gonoi u tatsu, u wece le, “Hal n gogo‑na alavu a ɗa i buwai n i wunvugusi? U ra̱tsa ta̱ nala ulapa u uwule u yan ɗe. A neke ɗe Maku ma Vuma a akere a aza a unyushi u cingi. \v 42 ꞌYa̱nga̱i tsu walai. Kaneki ka va̱ ka la ka tuwa̱.” \s1 A ka̱na̱i Yesu \r (Matiyu 26:47-56; Luka 22:47-53; Yahaya 18:3-12) \p \v 43 U kimba̱ gba̱m una̱ wa, aku a wenei Yahuza uza u te a asuvu a Kupanamere yi, n kakuma̱ ka ama, n iburundu na̱ mkpa̱ukpa̱u a akere a le. Aɗara̱kpi a pige n awenishiki a Mele na̱ nkoshi a lya a tutsuku le. \v 44 Kaneki ki ka sheshike le ta̱ kahu a tuwa̱, u danai, “Uza ɗa baci n wambatsai, aya, i ka̱na̱ yi, i laza n eyi.” \p \v 45 N urawa u ne, u banai ara Yesu u danai, “Kawenishiki.” Aku u woɓo yi. \v 46 Ele tani a ka̱na̱ yi. \v 47 Shegai uza u te a asuvu aza ɗa aꞌa̱ri kushani ki, u talai burundu u ne, aku u kapamgbanai kutsuvu ku kagbashi ka Magono ma Aɗara̱kpi u takpamgbanai ka. \p \v 48 Yesu wece le, “Tuwa̱ ɗa i tuwa̱i n iburundu na̱ mkpa̱ukpa̱u i ka̱na̱ mu, yavu uza u maga̱la̱ka̱? \v 49 Kain dem ma̱ ta̱ kaɓolo n a̱ɗa̱ a Kuwa ku Kashila̱ na̱ n wenishiki, kpam i ka̱na̱ mu wa. Shegai yan ɗa a yain nala tsa̱ra̱ a shaɗangu udani u tagara̱da u Kashila̱.” \p \v 50 Pini nala, atoni a ne a sumai a a̱sa̱ka̱ yi. \v 51 Kalobo ka roku kpam n kunya ku uwambana ku ne koshi, u tono yi. An a za̱ra̱i kotsu a ka̱na̱ yi, \v 52 u a̱sa̱nka̱ le kunya ki, u sumai kataɓa. \s1 Yesu a kapala ka Asheshi a Pige \r (Matiyu 26:57-68; Luka 22:54-71; Yahaya 18:13-24) \p \v 53 Pini nala, a bankai Yesu a asu u Magono ma Aɗara̱kpi. Gba̱ aɗara̱kpi a pige na̱ nkoshi n awenishiki a Mele a ɓolomgbonoi ara ne.\fig Yesu a kapala ka Asheshi|src="Mark_14_53.tif" size="span" loc="Mark 14:53" ref="Mak. 14:53" \fig* \v 54 Bituru tani wa tono yi mɓa̱ri mɓa̱ri, hal she a ulanga u kuwa ku Magono ma Aɗara̱kpi mi. U dusuki a asuvu ada̱ga̱ri a Kuwa ku Kashila̱ ki, wa lyashuku akina. \p \v 55 Aɗara̱kpi a pige gba̱ n Asheshi a Pige a boloi unyushi a kaci ka Yesu, kotsu a wuna yi. Shegai a tsa̱ra̱ wa. \v 56 Ama ushani a shamkpai kadyanshi ka kaɓan a kaci ka ne, shegai una̱ u le u tuwa̱ u te wa. \p \v 57 Aza roku kpam a ꞌya̱nga̱i a shamkpai kadyanshi ka kaɓan a danai, \v 58 “Tsu pana̱ka yi ta̱ u danai wa wa̱sa̱ ta̱ Kuwa ku Kashila̱ ka ama a mai, aku u mai ku roku a asuvu a aꞌayin a tatsu. Kpam kuma ku uza ka wa.” \v 59 Gba̱ n nala ushamkpa u kaɓan u le u tonomgbono wa. \p \v 60 Magono ma Aɗara̱kpi ma shamgbai a mere ma le, u wece yi, “Va̱ n ili iꞌya va wushuku a kaci ka kadyanshi ka ama a ka tukuso a kaci ka vunu wa? Paɗa ɗa va paɗa bini?” \p \v 61 Shegai u paɗai ili i ne, u wushuku ko i te wa. Aku Magono ma Aɗara̱kpi ma doku ma wece yi, “Aɗa Kirisiti Maku ma Kashila̱ Uza u Tsupige vi?” \p \v 62 U wushuki u danai, “Mpa. Ya wene ta̱ Maku ma Vuma ndishi a ulyaki u Kashila̱ Uza u Ucira Gba̱, kpam i wene yi utuwa̱ a asuvu a alishi.” \p \v 63 Aku Magono ma Aɗara̱kpi ma kara̱sai aminya a ne, u danai, “Iryoci i eni iꞌya kpam tsa bolo? \v 64 I pana ta̱ gai u yankai Kashila̱ kadyanshi ka cingi. Ndya i wenei?” \p Gba̱ le a wushuki, “U nusa ta̱, a wuna yi.” \p \v 65 Aza roku gba̱m a laza a gita̱ yi ucikpusuka̱ ata̱tsa̱. A sira yi aꞌeshi a sugbusa yi n a tonusuki yi, “Tonuko tsu ili iꞌya ya gita̱. Ya sugba vu.” Ada̱ga̱ri a Kuwa ku Kashila̱ tani a rongo yi uɓasa̱sa. \s1 Bituru nanai an u revei Yesu \r (Matiyu 26:69-75; Luka 22:56-62; Yahaya 18:15-27) \p \v 66 Bituru wa̱ri a iyamba a ulanga u kuwa vi, kagbashi ka ka̱ri makere ka Magono ma Aɗara̱kpi ka tuwa̱i. \v 67 An u wenei Bituru wa lyashuku a akina aku u vara yi aꞌeshi, u danai, “Avu dem kaɓolo ka va̱ri n Yesu uza u Nazara nala vi!” \p \v 68 U nanai u danai, “Mpa n reve gba̱m iꞌya va tono wa.” Aku u wuta̱i a keɓile ki, kute‑kute kapen ka salai. \p \v 69 An kagbashi ka ka̱ri makere mi u wene yi pini, aku u tonukoi aza ɗa aꞌa̱ri pini a asu vi kushani, “Eyi na dem uza u le u ɗa.” \v 70 Aku u doku u nanai kpam. \p An a ɓa̱ra̱kpa̱i kenu, aza ɗa aꞌa̱ri kushani a tonukoi Bituru, “Mala̱la̱ ma̱ la wa, avu dem uza u te u ɗa a asuvu a le, kpaci avu uza u Galili u ɗa.” \p \v 71 Aku u ka̱na̱i uyansa̱ka kaci ka ne una̱ n u tsina̱si n u dansi, “N reve ve gba̱m vuma ɗa ya dansa̱ka vi wa.” \p \v 72 Kute‑kute, kapen ka salai isali i ire. Aku Bituru ciɓai kadyanshi ka Yesu tonuko yi, “Kahu kapen ka sala isali i ire, va nana mu ta̱ vu dana vu reve mu wa hal kutatsu.” An u ciɓai nala, aku u ta̱sa̱i n kushen. \c 15 \s1 A bankai Yesu ara Bilatu \r (Matiyu 27:1-2, 4; Luka 23:1-5; Yahaya 18:28-38) \p \v 1 Kain n ka wansi n kpasani ku de, aɗara̱kpi a pige na̱ nkoshi n awenishiki a Mele n Asheshi a Pige gba̱ a sheshei, aku a sirai Yesu a lazai n eyi ubana ara Bilatu gomuna. \v 2 An a rawai, Bilatu wece yi, “Avu magono ma aza a Yahuda ma?” \p U wushunki yi u danai, “Nala wa̱ri tyoku ɗa vu danai vi.” \p \v 3 Aɗara̱kpi a pige a lyai kapala n utonusuko Bilatu ukuna u Yesu. \v 4 U doku u wece yi, “Va̱ n ili i uwushuku wa, vu pana gba̱m ili iꞌya ama a na aꞌa̱ri utono a kaci ka vunu?” \p \v 5 Shegai Yesu doku u dana ili wa. Bilatu wenei nala, hal u yain majiyan. \s1 A kiɗa̱gai Yesu ugana u ukpa̱ \r (Matiyu 27:15-26; Luka 23:13-25; Yahaya 18:39–19:16) \p \v 6 Kayen dem a aꞌayin a Abiki a Upasamgbana, Bilatu cuwana̱ka ta̱ u a̱sa̱nka̱ le vuma u te u ɗa ama a foloi u a̱sa̱nka̱ le a asuvu ama ɗa a ukai a kuwa ku aꞌali. \v 7 Vuma roku ɗa pini uza u kala Baraba. Wa̱ ta̱ usiri adama a uꞌya̱nga̱sa̱sa̱ atakasuvu a ama kaɓolo n atoku a ne aza ɗa a wunai ama, a kain ka a ꞌya̱nga̱sa̱i atakasuvu a ama. \v 8 Ama a banai ara Bilatu a folo yi u yanka le ili iꞌya u cuwana̱kai. \p \v 9 U wushunku le u danai, “Gogo‑na ciga ɗa ya ciga n a̱sa̱nka̱ ɗa magono ma aza a Yahuda mi?” \v 10 Kpaci u reve ta̱ adama a malyon a ɗa aɗara̱kpi a pige a bankai Yesu ara ne. \p \v 11 Aɗara̱kpi a pige a ma̱tsa̱i ama a dana a wutumkpa̱ le Baraba. \v 12 Aku Bilatu danai, “Ndya ma yan n uza ɗa ya isa̱ magono ma aza a Yahuda mi?” \p \v 13 Ama a worukpoi a danai, “A wandamgbana yi.” \p \v 14 U wece le, “Adama a iyen, ili i cingi i eni iꞌya u yain?” \p Shegai ama yi a lapulai a worukpoi, a danai, “A wandamgbana yi.” \p \v 15 An Bilatu wa ciga ama a pana kayanyan ka ne, aku u wutumkpa̱ le Baraba. U zuwai a bawain Yesu, aku u na̱ka̱ le a ba a wandamgbana yi. \s1 Asoje a yankai Yesu majari \r (Matiyu 27:27-31; Yahaya 19:2-3) \p \v 16 Asoje a banai n Yesu a asuvu a keɓile ku tsugono, aku a ɓolomgbonoi gba̱ kakuma̱ ka asoje. \v 17 A ukunka yi aminya a ngono a mini ma galura. Aku a yain funi u awana, a zuwuka yi u ɗa a kaci.\fig Asoje a yankai Yesu majari|src="Mark_15_16.tif" size="span" loc="Mark 15:17" ref="Mak. 15:17" \fig* \v 18 A gita̱ yi idyani, “Uzapige, uzapige, magono ma aza a Yahuda.” \v 19 A rongo yi ukuɗusa a kaci n kalangu, n a cikpusuki yi ata̱tsa̱. Aku a kuɗa̱ngi a da a ka na̱ka̱ yi tsupige. \v 20 An a kotso yi uyanka majari, a mondo yi aminya a ngono yi. A uka yi aminya a ne. Pini nala, a wutukpa̱ yi a kateshe, kotsu a wandamgbana yi. \s1 A wandamgbanai Yesu \r (Matiyu 27:32-44; Luka 23:26-43; Yahaya 19:17-27) \p \v 21 Vuma roku ɗa pini uza u kala Simo uza u Sirani, tata u Alizanda n Rafu, u wuta̱i a une wa wura. Asoje a shamkpa yi a ma̱tsa̱ yi u canga mawandamgbani ma Yesu. \v 22 A bankai Yesu a asu u ɗa a ka isa̱ Golugota;† (wata, Asu u Mako ma Kaci). \v 23 A na̱ka̱ yi mini ma cinwi kaɓolo n aguma̱ a ɗa a ka isa̱ ma̱r, shegai u ꞌyuwain ma uso. \p \v 24 Aku a wandamgbana yi. A pecishei aminya a ne utyoku u le. A varangi uruta, tsa̱ra̱ a wene ili iꞌya ya dem wa tsa̱ra̱. \v 25 N ulapa uwule u kuci u usana u ɗa a wandamgbana yi. \p \v 26 Uza ɗa baci a wandamgbanai, a tsu korongu ta̱ unyushi u ne zuba n kaci ka ne. Ili iꞌya a koronki Yesu iꞌya na: MAGONO MA AZA A YAHUDA. \v 27 A wandamgbanai kpam dem aza a maga̱la̱ka̱ ama a re. Uza u te a ulyaki u ne, uza u te tani a ugula̱. [ \v 28 Nala a shaɗangi udani u ɗa u danai, “A kece yi a asuvu a aza a unyushi.”]\f + \fr 15:28 \ft Akorongi a cau ushani aza ɗa a pura̱i a tagara̱da u Marku a kalatsa ta̱ makpa̱nda̱ ma 28.\f* \v 29 Aza ɗa a ka wurusa, a rongo yi uyansa̱ka kadyanshi ka gbani, n a gba̱ɗi aꞌaci a le. “Mhm! Avu uza ɗa vu da va wa̱sa̱ Kuwa ku Kashila̱, aku vu mai ka a asuvu aꞌayin a tatsu. \v 30 Cipa̱ wa̱wa! Vu wauwa kaci ka vunu.” \p \v 31 Nala tani kpam dem aɗara̱kpi a pige n awenishiki a Mele a rongo yi uyanka majari. A danai, “U wauwai aza roku, shegai u fuɗa u wauwa kaci ka ne wa. \v 32 Kawauwi ka na ki, magono ma aza a Isaraꞌila, u cipa̱ pini a mawandamgbani mi tsu wene wa̱wa tsa̱ra̱ tsu pityanangu n eyi.” \p Hal n aza a maga̱la̱ka̱ a ɗa a wandamgbanai kaɓolo n eyi dem a yanka yi kadyanshi ka gbani. \s1 Ukpa̱ u Yesu \r (Matiyu 27:45-56; Luka 23:44-49; Yahaya 19:28-30) \p \v 33 N kaara a kaci, aku uyamba vi gba̱ u likpa̱mgba̱na̱i n karimbi hal ubana ulapa uwule u tatsu. \v 34 N ulapa uwule u tatsu vi, Yesu salai, “Eloyi, Eloyi, lama sabaka̱tani.” (Wata, “Kashila̱ ka va̱, Kashila̱ ka va̱, ndya i zuwai vu varangu mu?”) \p \v 35 An ama ɗa aꞌa̱ri pini kushani a panai nala, a danai, “Panai, wa isa̱ Iliya.” \v 36 Aku vuma u te u sumai u ba u reki kashaku n mini ma kalam, u sapai ka a kalangu, u sakunki yi kotsu u soi. Aku u danai, “A̱sa̱ka̱i tsu wene ko Iliya wa tuwa̱ u cipuka̱ yi.” \p \v 37 Yesu salai cika, aku u uma u ne u wuta̱i. \p \v 38 Kute‑kute kunya ka a ba̱ra̱kpa̱i a asuvu a Kuwa ku Kashila̱ ki ku pecemgbenei kure. Ili iꞌya i ka̱na̱i a zuba hal ubana a iyamba.\fig Kunya ku Kuwa ku Kashila̱ ku pecemgbenei|src="Mark_15_38.tif" size="span" loc="Mark 15:38" ref="Mak. 15:38" \fig* \v 39 An katigi ka ka shamgbai ka wundya Yesu, u wenei tyoku ɗa u kuwa̱i. U danai, “Mayun vuma u naha vi, Maku ma Kashila̱ ma.” \p \v 40 Aka a roku a ɗa pini a shamgbai a ka yan aka̱lu a mɓa̱ri. A asuvu a le alya Meri Magadaliya, n Solomi, n Meri (mma u Yakubu u kenu n Isuhu). \v 41 Alya a tono yi, tun a Galili n a yanki yi manyan. N aka a ɗa a tuwa̱i kaɓolo n eyi a Urishelima alya dem pini. \s1 Kaciɗa̱ ka Yesu \r (Matiyu 27:57-61; Luka 23:50-56; Yahaya 19:38-42) \p \v 42 Gba̱ ukuna u na vi u gita̱ ta̱ a Kain ka Afoɓi; wata, kain ka wansa baci aku Ashibi. An kuvuli ka yan, \v 43 aku Isuhu u Arimatiya u gbamai asuvu u banai ara Bilatu, u folo yi u na̱ka̱ yi ikyamba i Yesu u ciɗa̱ngu. (Isuhu vuma ɗa uza ɗa a ka pana n eyi a asuvu a Asheshi a Pige yi, uza ɗa wa vana utuwa̱ u tsugono tsu Kashila̱ tsu rawa.) \v 44 Bilatu yan ta̱ majiyan an u panai a da Yesu kuwa̱ ɗe. U isa̱i katigi ka ka wundya Yesu vi. Aku u wece yi ko u ɓa̱ra̱kpa̱ ɗe n ukpa̱. \v 45 An katigi ki ka tonuko yi u kuwa̱ ɗe, aku u na̱ka̱i Isuhu ikyamba yi. \v 46 Pini nala, u ba u tsilai kunya, aku u ka̱ta̱la̱i pini ikyamba yi, u ba u ukai iꞌya a kasaun ka a saɗarai a katali. An u kotsoi, aku u gindala̱kpai katali ka pige u kimba̱i utsutsu u kasaun vi. \v 47 Meri Magadaliya n Meri mma u Isuhu a wene ta̱ a asu u ɗa a ciɗa̱ngi ikyamba i Yesu yi. \c 16 \s1 Uꞌya̱nga̱ u Yesu a ukpa̱ \r (Matiyu 28:1-8; Luka 24:1-12; Yahaya 20:1-10) \p \v 1 An Ashibi a wurai, Meri Magadaliya, n Meri mma u Yakubu, n Solomi a tsilai ucanga u magula̱ni, kotsu a ba a tsunku ikyamba i Yesu. \v 2-3 N kpasani ku kain ka kagita̱ ka a aꞌayin a shindere a ka̱na̱i ure. Ele a nwalu a ka yawunsa uza ɗa wa ba u gindala̱kpuka le katali ka a kimbuga̱i utsutsu u kasaun vi. Kaara n ka ɓa̱tsi ele n a rawi pini a utsutsu u kasaun vi. \v 4 A weɓelei na a wenei katali ki a gindala̱kpa ka ɗe, ka la a ikengi ka pige ka tani. \v 5 An a uwai a wenei kalobo ka roku n aminya a eri ndishi a ulyaki, aku uwonvo u ka̱na̱ le. \p \v 6 Pini nala, kalobo ki ka tonuko le, “Panai uwonvo wa. N reve ta̱ Yesu uza u Nazara, uza ɗa a wandamgbanai vi aya ya bolo. Weɓelei asu u ɗa aꞌa̱ri a zuwai ikyamba i ne ɗa na, wa̱ kpam pini wa, u ꞌya̱nga̱ ɗe. \v 7 Walai i ba i tonuko Bituru n atoni a ne a ɗa a buwai, i tonuko le wa lasa ɗa̱ ta̱ ubana a uyamba u Galili. Nte ya ba i wene yi ɗe tyoku ɗa u tonuko ɗa̱ aꞌayin a ɗa wa̱ri n a̱ɗa̱.” \p \v 8 Aku a wuta̱i a wuranai n ilyaɗi ikyamba n i jeyi, kpam alya la ula̱pa̱ni a dana uza ukuna wa adama a uwonvo. \s1 Meri Magadaliya wenei Yesu \p \v 9 [N kpasani ku kain ka kagita̱ ka aꞌayin a shindere ka Yesu ꞌya̱nga̱i. Vuma ɗa u gita̱ yi uwene, Meri Magadaliya ɗa, uka ɗa u wutukpa̱i ityoni i cingi i shindere ara ne. \v 10 U ba u tonukoi atoni a Yesu, u cina le atsuma̱ unamgbi n a sa̱yi. \v 11 Shegai an u tonuko le Yesu ꞌya̱nga̱ ɗe, hal gba̱m u wene yi ta̱, a ꞌyuwain uwushuku. \s1 Yesu wenikei kaci ka a asu u atoni a re \r (Luka 24:13-35) \p \v 12 Yesu yansa̱kai tyoku u roku, aku u a̱sa̱ka̱i atoni a ne ama a re aza ɗa a ka bana a ilyuci a wene yi. \v 13 Aku a gonoi a ba a tonukoi atoku a le. Atoku yi a ꞌyuwain uwushuku n ili a danai. \s1 Yesu a̱sa̱ka̱i kupa n uza u te vi a wene yi \r (Matiyu 28:16-20; Luka 24:36-49; Yahaya 20:19-23; Asuki 1:6-8) \p \v 14 Pini nala, u a̱sa̱ka̱i atoni a ne kupa n uza u te vi a wene yi, aꞌayin a ɗa a ka lya ilikulya. Aku u ɓongo le adama a ugbama u asuvu a le n ukpa̱ɗa̱ u uwushuku n ili iꞌya ama ɗa a wene yi a tonuko le. \p \v 15 Aku u tonuko le, “Walai i bana a asuvu a likimba i yanka ama Kadyanshi ka Shinga ka va̱. \v 16 Gba̱ uza ɗa baci dem u wushuki n kadyanshi ki hal a lyuɓugi yi, a ka wauwa yi ta̱. Kpam uza ɗa baci u ꞌyuwain ka, a ka varangu yi ta̱. \v 17 Iryoci i na ya tono ta̱ aza ɗa a wushuki: asuvu a kala ka va̱ a ka wutukpa̱ ta̱ ityoni i cingi a asuvu a ama. A ka yan ta̱ dem kadyanshi n aletsu a roku. \v 18 A ka bidya ta̱ aꞌali n akere a le, kpam a ka yanka le ili wa. Uza u so baci tsukonu, tsa tsa yan yi ili wa ko kenu. Kpam a ka sawa ta̱ aza a mɓa̱la̱ a ta̱na̱sa̱ le.” \s1 A cangai Yesu ubana a zuba \r (Luka 24:50-53; Asuki 1:9-11) \p \v 19 An Yesu kotso le uyanka kadyanshi, aku a canga yi ubana a zuba. U ba u dusuki a kukere ku ulyaki ku Kashila̱.\fig A cangai Yesu ubana a zuba|src="Mark_16_19-ok.tif" size="span" loc="Mark 16:19" ref="Mak. 16:19" \fig* \v 20 Atoni a ne tani a lazai, a rongoi uyan kuɓari ku Kadyanshi ka Shinga ka Kashila̱, ko nte wa a asuvu a likimba. Asheku n a ɓa̱nga̱ le asu u ɗa u a̱sa̱ka̱ le a ka yansa ikunesavu n i weniki kadyanshi ki mayun ɗa.]