\id MAT MAT-KUTU Bible Version \ide UTF-8 \h Matayo \toc1 Mbuli Inogile ya Yesu Kilisito yandikigwe na Matayo \toc2 Matayo \toc3 Mat \mt2 Mbuli Inogile ya Yesu Kilisito yandikigwe na \mt1 Matayo \imt Ulongozi \ip Mbuli Inogile yandikigwe na Matayo ya mumkumbo wa vitabu vine va lagano da sambi, vitabu avo volagusa vija Yesu viyakalile hano mwiisi. Kila kitabu acho chokemigwa, “Injili,” fambulo jake Mbuli Inogile. Vitabu avo vandikigwa ako kumwande na Matayo na Maluko na Luka na Yohana toka Yesu viyafile na kuzilibuka. Wanhu oifunza mbuli hawadijuwile siku diyandikigwe Mbuli Inogile yandikigwe na Matayo, lakini yogesigwa ikala behi na mwaka 60 toka kuvumbuka kwa Kilisito. Vivija ako kuyandikiligwe hakujuwike bule, lakini wanhu wayagwe ogesa yandikiligwa mwiisi ya Palesitina hebu sengine kudibuga da Yelusalemu. \ip Mwandikaji kakala Matayo yakalile mbokela kodi yang'hali hanakuwa mwanahina wa Yesu. Vivija twaga jake diyagwe dikala Levi. Matayo kakala imoja wa iwatumigwa longo na wabili. Matayo kawandikila Wayahudi, mbuli ino yojuwika kwa vilaguso kubanza 60 vilongigwe mna gamaandiko gang'alile ga lagano da umwaka. Matayo kalonda kulagusa kamba Yesu kakala Kilisito Mkombola, Imulungu kamsagula yawe Mkombola yalaguligwe mbuli zake. Vivija Matayo kandika mbuli nyingi za Undewa wa Imulungu. Wayahudi wagesa Kilisito Mkombola kokuwa Mndewa wa mwiisi ino. Matayo kakulema kutamanila kwao kwa kuwasimulila mbuli za kiloho za Undewa wa Imulungu. \ip Mbuli Inogile yandikigwe na Matayo acho kitabu kinogile kwa kusongela lagano da sambi, kwavija kina vilaguso vose vilongigwe mna idilagano da umwaka. Kitabu kino cholumbiliza malagano mabili. Wanhu oifunza mbuli, vivija ogesa sengine Matayo kageza kwiga ivitabu vitano vandikigwe na Musa. Vitabu avo, avo vitabu va ichanduso va lagano da umwaka. Yesu viyawapetele wanhu kulugongo (Luka 5-7) yodaha kuigala na Imulungu viyamgwelele Musa malagizo. (Kumbukumbu da Malagizo 19:3-23:33). \iot Mbuli zili mkitabu \io Matayo kosonga kwandika Mbuli Inogile kwa kusimulila kuvumbuka kwa Yesu Kilisito na viyasongile sang'hano yake (Sula ya 1-4). \io Abaho Matayo kosimulila sang'hano ya Yesu na mafundizo gake mengi (Sula ya 5-25). \io Mbuli za kimambukizo za Mbuli Inogile yandikigwe na Matayo zizo zija za sang'hano ng'hulu ya Yesu nayo ayo ifa yake na kuzilibuka kwake (Sula ya 26-28). \c 1 \s Lukolo lwa Yesu Kilisito \r (Luka 3:23-38) \p \v 1 Kitabu cha lukolo lwa Yesu Kilisito mzukulu wa Daudi, mzukulu wa Abulahamu. \p \v 2 Abulahamu kamulela Isaka, Isaka kamulela Yakobo, Yakobo kamulela Yuda na ndugu zake. \v 3 Yuda kamulela Pelesi na Zela, mamao kakala Tamali, Pelesi kamulela Heziloni, Heziloni kamulela Alamu. \v 4 Alamu kamulela Aminadabu, Aminadabu kamulela Nashoni, Nashoni kamulela Salimoni, \v 5 Salimoni kamulela Boazi, mamake Boazi kakala Lahabu, Boazi kamulela Obedi, mamake Obedi kakala Lusi, Obedi kamulela Yese, \v 6 Yese kamulela Mndewa Daudi. \p Daudi kamulela Sulemani, mamake Sulemani kakala mwehe wa Ulia. \v 7 Sulemani kamulela Lehoboamu, Lehoboamu kamulela Abiya, Abiya kamulela Asa, \v 8 Asa kamulela Yehoshafati, Yehoshafati kamulela Yolamu, Yolamu kamulela Uzia, \v 9 Uzia kamulela Yotamu, Yotamu kamulela Ahazi, Ahazi kamulela Hezekia, \v 10 Hezekia kamulela Manase, Manase kamulela Amoni, Amoni kamulela Yosia, \v 11 Yosia kamulela Yekonia na ndugu zake, kipindi kija Wayahudi viwahamizigwe kugaligwa Babeli. \p \v 12 Viubitile uhamizo wa Babeli, Yekonia kamulela Shealitieli, Shealitieli kamulela Zelubabeli, \v 13 Zelubabeli kamulela Abiudi, Abiudi kamulela Eliakimu, Eliakimu kamulela Azoli, \v 14 Azoli kamulela Sadoki, Sadoki kamulela Akimu, Akimu kamulela Eliudi, \v 15 Eliudi kamulela Eliazali, Eliazali kamulela Matani, Matani kamulela Yakobo, \v 16 Yakobo kamulela Yusufu, mbigalo wake Malia, yamulelile Yesu yokemigwa Kilisito. \p \v 17 Avo kukala na ng'holo longo na nne kulawa Abulahamu mbaka Daudi, na ng'holo longo na nne kulawa Daudi mbaka Wayahudi viwahamizigwe Babeli na ng'holo longo na nne toka viwahamizigwe Babeli mbaka kuleleka kwa Kilisito Mkombola. \s Kuvumbuka kwa Yesu Kilisito \r (Luka 2:1-7) \p \v 18 Kuvumbuka kwa Yesu Kilisito kukala vino, Malia yafungiligwe zengele na Yusufu, lakini wang'hali hawanakala hamoja kamba mbigalo na mtwanzi, Malia koneka kana inda kwa udahi wa Loho Yang'alile. \v 19 Kwavija Yusufu kakala munhu yotenda ganogile, halondile kumgela kinyala Malia, avo kalonda kumuleka kinyelegezi. \v 20 Viyakalile kogelegeza vivo, msenga wa kuulanga wa Mndewa kamulawila mzinzozi na kamulongela, “Yusufu mzukulu wa Daudi, sikuudumbe kumsola Malia yawe mwehe wako, kwavija inda yake kaipata kwa udahi wa Loho Yang'alile. \v 21 Kolela mwana wa kimbigalo na gweye komgwaa twaga da Yesu, kwavija kowakombola wanhu zake mzinzambi zao.” \p \v 22 Gano gose gatendeka kutenda galongigwe na Mndewa kubitila mtula ndagu wake galawilile, \v 23 “Mhambe kogoga inda, na kolela mwana wa kimbigalo, nao omkema Imanueli,” fambulo jake, “Imulungu kahamoja na siye.” \p \v 24 Avo Yusufu viyalamuke muutulo, kamsola Malia kamba viyalongeligwe na imsenga wa Mndewa. \v 25 Lakini hatembele nayo mbaka viyalelile mwana na Yusufu kamgwaa twaga mwana ayo Yesu. \c 2 \s Wageni walawile mwambu wa kudilawila zuwa \p \v 1 Yesu kavumbuka kudibuga da Beselehemu mwiisi ya Yudea, kipindi Helode viyakalile Mndewa. Aho viyavumbuke wanhu wayagwe wajuwile mbuli za nhondo weza kulawa mwambu wa kudilawila zuwa wavika Yelusalemu. \v 2 Wauza, “Kakwahi imwana yavumbuke yawe Mndewa wa Wayahudi? Kwavija tuyona nhondo yake kulawa mwambu wa kudilawila zuwa na siye twiza kumfugamila.” \p \v 3 Mndewa Helode viyahulike vivo kanyawanyawa ng'hani na vivija kila munhu yakalile Yelusalemu kanyawanyawa. \v 4 Kawakema hamoja wakulu wa walava nhosa na wafundiza Malagizo ga Musa kawauza, “Vino Kilisito Mkombola kovumbukila kwahi?” \p \v 5 Wamwidika, “Kovumbukila kudibuga da Beselehemu mwiisi ya Yudea, vivo yandike mtula ndagu wa Imulungu, \q \v 6 ‘Mweye wanhu wa Beselehemu mwiisi ya Yudea, \q buga jenu hadili dodo bule mna gamabuga ga Yuda, \q kwavija kumwenu kolawa kilongozi \q yonda yawalongoze wanhu zangu wa Izilaeli.’ ” \p \v 7 Avo Helode kawakema kinyelegezi wanhu waja ojuwa mbuli za nhondo kawauza kipindi gani nhondo viyoneke. \v 8 Abaho kawatuma wachole Beselehemu na kuwalagiza, “Choleni mkazahile goya kuyali imwana, mwahamona nongeleni, nanie vivija nichole nikamfugamile.” \p \v 9 Viwamalile kumtegeleza, walawanya, mnzila wayona nhondo iija iwayone mwambu wa kudilawila zuwa, iwalongolela na kwima hanhu aho kuyavumbuke imwana. \v 10 Viwayone inhondo, wadeng'helela ng'hani. \v 11 Avo wengila mng'anda, wamona imwana na Malia mamake, wamfugamila na kumtambikila. Abaho wamgwaa nhunza za zahabu, mavumba na mavuta ga bei ng'hulu gokemigwa manemane. \p \v 12 Abaho wabwela ukayao kwa kubitila nzila iyagwe, kwavija Imulungu kawazuma mzinzozi sikuwabwele kwa Helode. \s Kukimbilila Misili \p \v 13 Viwasegele msenga wa Mndewa kamulawilila Yusufu mzinzozi kamulongela, “Helode komzahila imwana yamkome. Avo lamuka umsole imwana na mamake mkimbilile Misili, na mukale kuko mbaka vonda nikulongele usegele.” \p \v 14 Yusufu kalamuka, kamsola imwana na mamake kasegela ikilo acho na kuchola Misili, \v 15 kakala ako mbaka Helode viyafile. Gano gatendigwa kutenda acho kiyalongile Mndewa kubitila mtula ndagu kilawilile, “Nimkema mwanangu kulawa Misili.” \s Kukomigwa kwa wana \p \v 16 Helode viyajuwile kamba wanhu wacholile kumulola Yesu kulawa mwambu wa kudilawila zuwa wamvizila, kagevuzika ng'hani. Kalava lagizo da kuwakoma wana wose wa kimbigalo weli Beselehemu na hiwo weli behi, kusongela wana ving'hele mbaka wana weli na miyaka mibili ino itendigwa kamba viyajuwile kulawa kwa wanhu wacholile kumulola Yesu mna ikipindi viwayone inhondo. \p \v 17 Kwa mbuli ino kilawilila kija kiyalongile Yelemia yakalile mtula ndagu wa Imulungu, \q \v 18 “Sauti ihulikigwa mwiisi ya Lama, \q kulila na kuiyalala ng'hani. \q Laheli kowalilila wanage \q nayo kolema kuhozigwa, \q kwavija wafa.” \s Kusegela Misili \p \v 19 Helode viyafile, msenga wa Mndewa kamulawilila Yusufu mzinzozi mwiisi ya Misili, \v 20 kamulongela, “Lamuka umsole imwana na mamake, na ubweleganye mna iisi ya Izilaeli, kwavija wose walondile kumkoma imwana wafa.” \v 21 Avo Yusufu kalamuka, kamsola imwana na mamake na kabweleganya mwiisi ya Izilaeli. \p \v 22 Lakini Yusufu viyahulike Alikelao mwanage Helode, kahala Undewa wa tatake ako Yudea, kadumba kuchola kuko, kwavija kazumigwa ng'hani mzinzozi. Avo kachola mwiisi ya Galilaya. \v 23 Kahamila kudibuga da Nazaleti keka ukazi wake kuko. Avo kilawilile kija kiwalongile watula ndagu wa Imulungu, “Kokemigwa Mnazaleti.” \c 3 \s Yohana Mbatizaji kowapetela wanhu \r (Maluko 1:1-8; Luka 3:1-18; Yohana 1:19-28) \p \v 1 Mna izisiku azo Yohana Mbatizaji keza kuluwala lwa Yudea, kasonga kuwapetela wanhu. \v 2 Kawalongela, “Lekeni nzambi zenu kwavija Undewa wa kuulanga wammabehi!” \v 3 Ayo Yohana, ayo munhu yalongigwe na mtula ndagu wa Imulungu Isaya, \q “Munhu imoja kokema kuluwala, \q ‘Itandeni nzila ya Mndewa, \q goloseni nzila yake yonda yabite!’ ” \p \v 4 Kiwalo cha Yohana kitendigwa kwa mibahila ya ngamiya, na kavala mkwiji wa ng'hwembe mkigudi chake. Ndiya yake ikala nzige na uki. \v 5 Wanhu wamcholela kulawa Yelusalemu, na isi yose ya Yudea na kulawa isi zose zili mmambwega bwega na ulwanda lwa Yolidani. \v 6 Watogola hewo watenda nzambi na Yohana kawabatiza muulwanda lwa Yolidani. \p \v 7 Yohana viyawone Mafalisayo na Masadukayo wengi omwizila yawabatize, kawalongela, “Mweye mizoka nani yawalongele modaha kuikimbila nhaguso yonda igaligwe na Imulungu? \v 8 Musang'hane gaja gonda galaguse muzileka nzambi zenu. \v 9 Sikumugelegeze kwa kulonga kamba Abulahamu heyo muhenga wetu. Nowalongela Imulungu kodaha kugasola mabwe gano na kugatenda lukolo lwa Abulahamu! \v 10 Shoka ikigwa goya kukanha mibiki mna gamasina. Kila biki dileka kulela matunda ganogile dokanhigwa na kwasigwa muumoto. \v 11 Niye nowabatiza mweye kwa mazi kulagusa muzileka nzambi zenu. Lakini yonda yeze kuchugu changu kowabatiza kwa Loho Yang'alile na kwa moto, heyo munhu mkulu kubanza nene, niye sifaya hata kupapa vilatu vake. \v 12 Ayo kana lungo lwa kubetela uhule mmakono gake. Nayo kousola uhemba wake na kuwika kukanho, lakini koisoma imikumvi muumoto haufaga.” \s Kubatizigwa kwa Yesu \r (Maluko 1:9-11; Luka 3:21-22) \p \v 13 Mna izisiku azo Yesu kasegela kulawa Galilaya kachola kuna ulwanda lwa Yolidani yakabatizwe na Yohana. \v 14 Lakini Yohana kalonda kumgomesa Yesu, kalonga, “Niye nolondigwa nibatizigwe na gweye, habali kokwiza kumwangu?” \p \v 15 Yesu kamwidika, “Leka sambi iwe vivo kwavija kwa kutenda vivo togatenda gaja gose golondigwa na Imulungu.” Avo Yohana katogola. \p \v 16 Bahaja Yesu viyabatizigwe, kalawa mgamazi, ulanga ugubuka, na kamona Loho wa Imulungu kohumuluka kamba huwa na kakala uchanha yake. \v 17 Abaho sauti ihulikigwa kulawa kuulanga ilonga, “Ino heyo mwanangu nimnogele, ninogezwa na heyo.” \c 4 \s Kugezigwa kwa Yesu \r (Maluko 1:12-13; Luka 4:1-13) \p \v 1 Abaho Loho Yang'alile kamulongoza Yesu yachole kuluwala yakagezigwe na Mwenembago. \v 2 Kakala kuko siku malongo mane imisi na ikilo bila kuja. Viyamambukize siku azo, Yesu kona nzala. \v 3 Abaho Mwenembago kamcholela kamulongela, “Kamba gweye kwa Mwana wa Imulungu kweli galagize mabwe gano gagaluke magate.” \p \v 4 Lakini Yesu kamwidika, “Maandiko Gang'alile golonga, ‘Munhu hawa mgima kwa kuja kwiiyeka, lakini kwa kila mbuli ilawa mmulomo wa Imulungu.’ ” \p \v 5 Abaho Mwenembago kamsola Yesu mbaka Yelusalemu buga ding'alile, kamwika mna ikiswili cha Ing'anda ya Imulungu. \v 6 Abaho kamulongela Yesu, “Kamba kweli gweye kwa Mwana wa Imulungu, ilagaze mwenyego hasi, kwavija Maandiko Gang'alile golonga, \q ‘Imulungu kowalagiza wasenga zake wa kuulanga mbuli ya gweye, \q nao okusola mmakono gao, \q sikuuilumize magulu gako mgamabwe.’ ” \p \v 7 Yesu kamwidika, “Vivija Maandiko Gang'alile golonga, ‘Sikuumgeze Mndewa Imulungu wako.’ ” \p \v 8 Abaho Mwenembago kamsola Yesu mbaka uchanha ng'hani kulugongo lutali na kamulagusila undewa wa mwiisi yose na unovu wake. \v 9 Mwenembago kamulongela, “Vino vose nokugwaa, kamba wahanifugamila na kunitambikila.” \p \v 10 Yesu kamulongela, “Segela kumwangu Mwenembago! Kwavija Maandiko Gang'alile golonga, ‘Mtambikile Mndewa Imulungu wako, na umsang'hanile heyo yaiyeka!’ ” \p \v 11 Baho Mwenembago kamuleka Yesu, na wasenga wa kuulanga weza wamsang'hanila. \s Yesu kosonga sang'hano yake ako Galilaya \r (Maluko 1:14-15; Luka 4:14-15) \p \v 12 Yesu viyahulike Yohana Mbatizaji kagodekigwa kukifungo, kachola isi ya Galilaya. \v 13 Hakalile Nazaleti lakini kachola kukala Kapelinaumu kudibuga dili behi na lamba da Galilaya, kuzimbaka za isi ya Zabuloni na Nafutali. \v 14 Mbuli ino ilawilila kamba vija viyalongile mtula ndagu wa Imulungu Isaya, \q \v 15 “Isi ya Zabuloni na isi ya Nafutali \q nzila ya kucholela mbahali, umwambu uyagwe wa lwanda lwa Yolidani \q Galilaya, isi ya wanhu haweli Wayahudi! \q \v 16 Wanhu wakalile mdiziza \q wawona mulenge wa ukombola wa Imulungu \q Waja wose okala mwiisi ya sisila da ifa \q mulenge uwamwemwesela.” \p \v 17 Kulawa kipindi acho Yesu kasonga kuwapetela usenga wake, “Lekeni nzambi zenu, kwavija Undewa wa kuulanga wammabehi.” \s Yesu kowakema wavula somba wane \r (Maluko 1:16-20; Luka 5:1-11) \p \v 18 Yesu viyakalile kobita kumgwazo wa lamba da Galilaya, kawavika munhu na mkulu wake ovula somba. Wakala Simoni yakemigwe Petulo na mdodo wake Andeleya, wakala ovula somba mna dilamba na mizavu yao. \v 19 Yesu kawalongela, “Nikwelelezeni na niye nowatenda muwe wavulaji wa wanhu.” \v 20 Bahaja waileka mizavu yao, wamkweleleza. \p \v 21 Kagenda kumwande kawavika ndugu wabili wayagwe. Yakobo na Yohana wanage Zebedayo. Wakala mwiingalawa hamoja na tatao Zebedayo oitanda mizavu yao. Yesu kawakema, \v 22 bahaja waileka ingalawa na tatao, na wamkweleleza Yesu. \s Yesu kowapetela wanhu na kuwahonya \r (Luka 6:17-19) \p \v 23 Yesu kachola mwiisi yose ya Galilaya, kafundiza mzing'anda za kumpula Imulungu na kawapetela wanhu Mbuli Inogile ya Undewa wa Imulungu na baho kawahonya wanhu wakalile na mitamu na magayo gose. \v 24 Mbuli zake zenela mwiisi yose ya Siliya, avo wanhu wamgalila wanhu wose wakalile watamu, waja odununzika na kila utamu, weli na vinyamkela, na visango na waja waholole na Yesu kawahonya wose. \v 25 Wanhu wengi wamkweleleza Yesu kulawa Galilaya na Dekapoli,\f + \fr 4:25 \fr*\fq Dekapoli \fq*\ft Fambulo jake mabuga longo\ft*\f* kulawa Yelusalemu na Yudea na isi ya mwambu uyagwe wa lwanda lwa Yolidani. \c 5 \s Yesu kowapetela wanhu kulugongo \p \v 1 Yesu viyaluwone lunhu lwa wanhu, kakwela kulugongo, kakala hasi. Wanahina zake wamcholela, \v 2 na heyo kasonga kuwafundiza. \s Deng'ho da kweli \r (Luka 6:20-23) \q \v 3 “Wamweda wanhu waja omtamanila Imulungu yaiyeka, \q kwavija Undewa wa kuulanga uli wao! \q \v 4 Wamweda wanhu waja onyunyuwala, \q kwavija Imulungu kowahoza! \q \v 5 Wamweda wanhu waja weli wahole, \q kwavija Imulungu kowagwaa isi yose. \q \v 6 Wamweda wanhu waja weli na nzala na ng'hilu ya kutenda gaja goyolonda Imulungu, \q kwavija Imulungu kowatenda wegute! \q \v 7 Wamweda wanhu waja weli na bazi kwa wayagwe, \q kwavija Imulungu nayo kowonela bazi! \q \v 8 Wamweda wanhu waja wailavile kwa Imulungu kwa mizoyo yao yose, \q kwavija omona Imulungu! \q \v 9 Wamweda wanhu waja otenda wanhu wailumbe, \q kwavija okemigwa wana wa Imulungu! \q \v 10 Wamweda wanhu waja odununzika mbuli ya kutenda gaja goyolonda Imulungu, \q kwavija Undewa wa kuulanga uli wao!” \p \v 11 “Mmweda mweye muligigwa na kudununzwa na kulongigwa vihile, kwavija mwa wanahina zangu. \v 12 Sekeleleni na kudeng'helela, kwavija mwikiligwa nhunza ng'hulu kuulanga. Kwavija vino vivo wadununzwe watula ndagu wa Imulungu wakalile umwaka, mweye hamunavumbuka.” \s Mkele na mulenge \r (Maluko 9:50; Luka 14:34-35) \p \v 13 “Mweye mulinga kamba mkele kwa wanhu wose wa mwiisi. Ila kamba mkele wahagiza ukali wake, vino ogeligwa choni mbaka ubweze ukali wake kabili? Haufaya bule, ila okwasigwa kunze na wanhu oubojoga.” \p \v 14 “Mweye mulinga kamba mulenge kwa wanhu wa mwiisi. Buga dizengigwe kulugongo hadidaha kuifisa. \v 15 Haduhu munhu yobwinha taa na kuigubika na kikalango, lakini koika kukingolobweda. Baho yomwemwesela kila munhu yeli mng'anda. \v 16 Vivo ili kumwenu mweye, mulenge wenu uwamwemwesele wanhu wagone gaja ganogile gomtenda ili wamtogole Tataenu yeli kuulanga. \s Malagizo ga Musa na mafundizo ga watula ndagu wa Imulungu \p \v 17 “Sikumugelegeze kamba nene niza kugasegesa Malagizo ga Musa hebu mafundizo ga watula ndagu wa Imulungu. Niye niza kutenda Malagizo gago gavikizwe. \v 18 Nowalongela ukweli, mbaka ulanga na isi vosegela, haduhu hata mbuli ndodo ng'hani yonda isegesigwe mna Gamalagizo mbaka gose galongigwe gavikizwe. \v 19 Munhu yoyose yolema kukweleleza lagizo dodo mna Gamalagizo gano na kuwafundiza wayagwe watende vivo, munhu ayo kokuwa mdodo mna undewa wa kuulanga. Lakini munhu ija yogagoga Malagizo na kuwafundiza wanhu wayagwe watende vivo, munhu ayo kokuwa mkulu Muundewa wa kuulanga. \v 20 Nowalongeleni, kamba hamutenda ganogile goyolonda Imulungu kubanza wafundiza Malagizo ga Musa na Mafalisayo, hamwingila ng'o Muundewa wa kuulanga. \s Yesu kofundiza mbuli ya kugevuzika \r (Luka 12:57-59) \p \v 21 “Muhulika wanhu wa umwaka viwalongeligwe, ‘Sikumukome. Munhu yoyose yonda yakome yatagusigwe.’ \v 22 Lakini niye nowalongeleni munhu yoyose yomwihila ndugu yake kotagusigwa. Munhu yoyose yombeza ndugu yake kolondigwa yagaligwe kukitala, na munhu yoyose yomkema ndugu yake, ‘Mbozi!’ ayo kolondigwa yengile muumoto wa jehanamu. \p \v 23 “Avo kamba wahalonda kumulavila Imulungu nhunza muupango wa nhosa, na kokumbuka mugomba na ndugu yako, \v 24 tanhu ileke nhunza yako aho hana uupango, chola hima ukailumbe na ndugu yako, na abaho ubwele umulavile Imulungu nhunza yako. \p \v 25 “Munhu yahawa na mbuli na gweye na kolonda kukugala kuna ikitala, uilumbe nayo yang'hali hanakugala kukitala. Buleavo yahakugala kukitala, na kukwika mmakono ga msemi, nayo kokwika mmakono ga wakalizi, na gweye kogodekigwa mkifungo. \v 26 Nokulongela kweli, mumo humulawa ng'o mbaka ulihe sente yose. \s Mbuli ya ugoni \p \v 27 “Muhulika wanhu viwalongeligwe, ‘Sikumutende ugoni.’ \v 28 Lakini niye nowalongela, munhu yoyose yonda yamulole mtwanzi kwa kumsulukila, munhu ayo katenda ugoni na mtwanzi ayo muumoyo wake. \v 29 Avo kamba siso jako da mkono wa kudila dahakuhonza utende nzambi, ding'ole ujase. Kwavija yokuwa vinoga ng'hani gweye wagize kinhu kimoja cha lukuli lwako, kubanza lukuli lwako lose lwasigwe muumoto wa jehanamu. \v 30 Kamba mkono wako wa kudila wahakuhonza utende nzambi, ukanhe uwase! Kwavija vinoga ng'hani kumwako wagize kinhu kimoja cha lukuli lwako kubanza lukuli lwako lose lwasigwe muumoto wa jehanamu. \s Fundizo da nyasa \r (Matayo 19:9; Maluko 10:11-12; Luka 16:18) \p \v 31 “Vivija muhulika wanhu viwalongeligwe, ‘Munhu yoyose yomwasa mwehe wake kolondigwa yamgwee kibua cha nyasa.’ \v 32 Lakini niye nowalongeleni, mbigalo sikuyamwase mwehe wake, ila kamba mtwanzi ayo katenda ugoni. Kwavija kamba yahamwasa, komtenda yawe mgoni, na mbigalo yonda yamsole mtwanzi ayo yasigwe vivija kotenda ugoni. \s Fundizo da kuiduwila \p \v 33 “Muhulika wanhu wa umwaka viwalongeligwe, ‘Sikuuleke kutenda kija kiuiduwile, ila kolondigwa utende mbuli zose ziuiduwile kwa Mndewa.’ \v 34 Lakini niye nowalongeleni, sikumuiduwile. Sikumuiduwile kwa ulanga, kwavija acho kigoda cha Imulungu, \v 35 vivija sikumuiduwile kwa isi, kwavija aho hanhu ha kwikila magulu gake, hebu kwa Yelusalemu, kwavija dijo buga da Mndewa mkulu. \v 36 Vivija sikuuiduwile kwa pala jako, kwavija hudaha kulutenda hata luvili lumoja luwe luzelu hebu lutitu. \v 37 Wahalonga, ‘Ona’ iwe ‘Ona,’ hebu wahalonga, ‘Bule’ iwe ‘Bule.’ Mbuli yoyose iyagwe kubanza zino yolawa kwa Mwenembago. \s Mbuli ya kuliha gehile \r (Luka 6:29-30) \p \v 38 “Muhulika viilongigwe, ‘Siso kwa siso, na zino kwa zino.’ \v 39 Lakini niye nowalongeleni, sikuumbwezele munhu yakutendele gehile. Munhu yahakutowa kanza da mkono wa kudila, muhindusile na da kumoso. \v 40 Kamba munhu yahakugala kukitala kwa kulonda kusola shati jako, muleke yasole na koti jako. \v 41 Kamba munhu kokunanahiza umpapile mzigo wake kwa utali wa kilometa imoja, umpapile kwa kilometa mbili. \v 42 Munhu yahakupula kinhu mgwee, munhu yahalonda kukukopa sambi umulemele. \s Kuwanogela wakwihile \r (Luka 6:27-28; 6:32-36) \p \v 43 “Muhulika wanhu viwalongeligwe, ‘Wanogele mbwiga zako, na uwehile waja okwihila.’ \v 44 Lakini niye nowalongeleni, wanogeleni wanhu owehila na wapulileni kwa Imulungu waja owadununza, \v 45 baho mokuwa wana wa Tataenu yeli kuulanga. Kwavija heyo kowamwemwesela zuwa jake wanhu wehile na wanogile, na kowagwaa mvula waja otenda goyolonda na waja otenda gomgevuza. \v 46 Vino Imulungu kowagwaa nhunza gani kamba muhawanogela waiyeka wanhu waja owanogela mweye? Vino hata wabokela kodi hawatenda vivo? \v 47 Mwahawalamusa mbwiga zenu waiyeka, motenda kilozo gani? Vino hata wamhazi hawatenda vivo? \v 48 Molondigwa mutelele kamba Tataenu yeli kuulanga viyatelele. \c 6 \s Fundizo da kuwataza wakiwa \p \v 1 “Iteganyeni, sikumutende mbuli zinogile mgameso ga wanhu ili wanhu wawatogole. Muhatenda avo Tataenu wa kuulanga honda yawagwee nhunza yoyose. \p \v 2 “Avo kamba komgwaa kinhu munhu mkiwa, sikuutowe mhalati kutenda wanhu wakijuwe kija kiutenda, kamba viwotenda watapitapi mna izing'anda za kupulila na mna zinzila ili wanhu wawatogole. Nowalongeleni ukweli, awo wabokela mwaka nhunza yao yose. \v 3 Lakini gweye wahamgwaa kinhu munhu mkiwa, mkono wako wa kumoso sikuujuwe kija kitendigwa na mkono wako wa kudila. \v 4 Tenda avo kwa kinyelegezi. Tatako yolola gotendigwa kinyelegezi kokugwaa nhunza. \s Fundizo da kumpula Imulungu \r (Luka 11:2-4) \p \v 5 “Mwahampula Imulungu, sikumuigale na watapitapi! Kwavija awo wanogelwa kwima na kumpula Imulungu mna zing'anda za ukupula na mna zinzila mhanda, ili wanhu wawalole. Nowalongeleni ukweli, awo wabokela mwaka nhunza yao yose. \v 6 Lakini gweye wahampula Imulungu, ingila mdigati jako, hinda lwivi lwako, umpule Tatako hakoneka. Tatako iyolola gaja gotendigwa kinyelegezi kokugwaa nhunza. \p \v 7 “Mwahampula Imulungu, sikumulonge mbuli nyingi za chaka chaka kamba viwotenda wamhazi, kwavija ogesa ohulikigwa kwa mbuli zao nyingi. \v 8 Sikumuigale na hewo, kwavija Tataenu kajuwa kija kimulonda mung'hali hamunampula. \v 9 Lakini mweye puleni vino, \q ‘Tataetu uli kuulanga, \q twaga jako ditogoligwe, \q \v 10 undewa wako wize, \q goulonda mwiisi gatendigwe, kamba viili kuulanga. \q \v 11 Utugwee lelo ndiya yetu ya kila siku. \q \v 12 Uzigele kumgongo nzambi zetu zitutendile, \q kamba vija siye vituzigela kumgongo mbuli za wanhu wayagwe ziwatutendele. \q \v 13 Sikuutugele mmagezo, \q lakini utuhonye na ija Imdumuka. \q [Kwavija siku zose undewa ni wako na inguvu na ukulu. Ona.’] \p \v 14 “Kamba mwahazigela kumgongo nzambi ziwawatendele wanhu, vivija Tataenu yeli kuulanga kozigela kumgongo nzambi zenu. \v 15 Lakini kamba hamuzigela bule kumgongo nzambi za wanhu wayagwe, Tataenu yeli kuulanga nayo hazigela bule kumgongo nzambi zenu zimutendile. \s Fundizo da kufunga kuja \p \v 16 “Mwahafunga kuja, sikumuwe kamba watapitapi, awo ovitenda vihanga vao vigele bazi ili wakoneke kamba wafunga kuja. Nowalongeleni ukweli, awo wabokela mwaka nhunza yao yose. \v 17 Lakini gweye wahafunga kuja, sunha kihanga chako na ubunhe mvili zako, \v 18 ili wanhu wayagwe sikuwakujuwe kamba kufunga kuja ila Tatako yaiyeka yoleka koneka, ayo yonda yajuwe. Nayo Tatako yolola gaja goutenda kinyelegezi kokugwaa nhunza. \s Ngama ya kuulanga \r (Luka 12:33-34) \p \v 19 “Sikumwike ngama zenu mwiisi ino muli na ng'hobo na lungwi luzibananga, na wabavi okwingila na kwiba. \v 20 Lakini mwike ngama zenu kuulanga, ako ng'hobo na lungwi havidaha kubananga, na wabavi hawadaha kwingila na kwiba. \v 21 Kwavija kuko kuili ngama yako, vivija kuko kondauwe moyo wako. \s Mulenge wa lukuli \r (Luka 11:34-36) \p \v 22 “Meso, gago taa ya lukuli. Kamba meso gako magima, lukuli lwako lose lokuwa na mulenge, \v 23 lakini kamba meso gako gabanangika, lukuli lwako lose lokuwa mdiziza. Avo kamba mulenge ulimgati mmwako wahawa ziza, dokuwa ziza totolo! \s Kumsang'hanila Imulungu na mali \r (Luka 16:13; 12:22-31) \p \v 24 “Kuduhu munhu yodaha kuwasang'hanila wakulu wabili, kwavija komwihila imoja na kumnogela iyagwe, hebu koilumba na imoja na kumbeza iyagwe. Hamudaha kumsang'hanila Imulungu hamoja na mali. \p \v 25 “Lekaavo nowalongeleni, sikumuugaiye ugima, kamba moja choni hebu mong'wa choni, hebu ng'huli zenu zovala choni. Vino ugima haunogile bule kubanza ndiya? Hebu lukuli halunogile bule kubanza viwalo? \v 26 Waloleni bondwa, hawahanda, hawasenga, hebu kwika kukanho, lakini Tataenu yeli kuulanga kowadima. Vino mweye hamunogile ng'hani bule kubanza iwabondwa? \v 27 Nani kumwenu kwa kuigaza ng'hani kodaha kwengeza hata saa dimoja da ugima wake? \p \v 28 “Habali mogaiya viwalo? Loleni maluwa ga kumuhulo vigokula, hagasang'hana hebu kuitendela viwalo. \v 29 Lakini nowalongeleni, hata mndewa Sulemani mwenyego na utajili wake wose, havalile goya kamba luwa dimoja mna gamaluwa gano. \v 30 Kamba Imulungu heyo yodivaza jani da kumuhulo, lelo dabahano na mayo dokwasigwa muumoto, vino hondayawavaze ng'hani mweye? Mweye wanhu mutamanila kidogo! \p \v 31 “Avo sikumuigaze kwa kulonga, ‘Toja choni?’ hebu, ‘Tong'wa choni?’ hebu, ‘Tovala choni?’ \v 32 Kwavija vinhu vino vivo vowogaiya wamhazi. Tataenu yeli kuulanga kojuwa kamba movilonda vinhu vose avo. \v 33 Lakini tanhu uzahileni Undewa wa Imulungu na gaja goyolonda, na vino vose mogweleligwa. \v 34 Avo sikumugagaiye ga mayo, kwavija mayo yoigaiya yenyego. Kila siku yoigaiya yenyego. \c 7 \s Kuwatagusa wanhu wayagwe \r (Luka 6:37-38, 41-42) \p \v 1 “Sikumuwataguse wanhu wayagwe, avo na mweye sikumutagusigwe na Imulungu. \v 2 Kwavija vimuwatagusa wanhu wayagwe, na mweye motagusigwa vivo. Imulungu kowatendela vivija vimuwatendela wayagwe. \v 3 Habali kolola kibanzi kili mdisiso da ndugu yako, lakini hulola biki dili mdisiso jako? \v 4 Hebu kodahaze kumulongela ndugu yako, ‘Chonde leka nikulave kibanzi kili mdisiso jako,’ na kuno gweye mwenyego mdisiso jako mna biki? \v 5 Gweye kwa mtapitapi! Tanhu lava biki dili mdisiso jako, abaho kodaha kulola goya na kulava kibanzi kili mdisiso da ndugu yako. \p \v 6 “Sikumuwagwee umbwa vinhu vilavigwe kwa Imulungu, kwavija owahinduka na kuwaluma. Hebu sikumuwapigisile nguluwe lulu zenu, kwavija ozibojoga. \s Pula, zahila, gong'onda \r (Luka 11:9-13) \p \v 7 “Puleni, na mweye mogweleligwa, zahileni, na mweye movona, gong'ondeni ulwivi, na mweye movugulilwa. \v 8 Kwavija munhu yoyose yompula Imulungu kogweleligwa, na munhu yoyose yozahila kopata, na munhu yoyose yogong'onda ulwivi kovugulilwa. \v 9 Vino kuna munhu yoyose kumwenu mweye kamba mwanage yahampula gate komgwaa dibwe? \v 10 Hebu yahampula somba komgwaa zoka? \v 11 Kamba mweye mmemile nzambi mojuwa kuwagwaa wanenu vinhu vinogile, avo Tataenu yeli kuulanga kowagwaa ng'hani vinhu vinogile wanhu waja ompula. \p \v 12 “Avo watendeleni wayagwe gaja gose gomulonda mweye kutendeligwa, kwavija dino dijo fambulo da Malagizo ga Musa na mafundizo ga watula ndagu wa Imulungu. \s Lwivi msisili \r (Luka 13:24) \p \v 13 “Ingileni kubitila lwivi msisili, kwavija lwivi lwa kwingilila kuna ukupotela lugazi, na nzila ilongoza kuko ibuha, na wanhu wengi obitila nzila ayo. \v 14 Lakini nzila ilongoza kuugima ni ndodo na sisili, wanhu kidogo awo oyona. \s Biki na matunda gake \r (Luka 6:43-44) \p \v 15 “Iteganyeni na watula ndagu wa uvizi. Owezila kwa kukoneka kwa kunze kamba ng'hondolo, lakini mgati mmwao waigala na mbwizi. \v 16 Mowajuwa kwa sang'hano zao, mkese haudaha kulela fulu na mgude haudaha kulela ngama. \v 17 Vivija kila biki dinogile dolela matunda ganogile, na biki dihile dolela matunda gehile. \v 18 Biki dinogile hadilela matunda gehile, na biki dihile hadilela matunda ganogile. \v 19 Kila biki hadilela matunda ganogile dokanhigwa na kwasigwa muumoto. \v 20 Avo mowajuwa watula ndagu wa uvizi kwa kija kiwosang'hana. \s Mweye siwajuwile bule \r (Luka 13:25-27) \p \v 21 “Siyo kila munhu yong'hema, ‘Mndewa, Mndewa’ kokwingila mna Undewa wa kuulanga, ila waja waiyeka otenda gaja goyolonda Tatangu yeli kuulanga. \v 22 Siku ya nhaguso yahavika, wanhu wengi onongela, ‘Mndewa, Mndewa! Kwa twaga jako tuwapetela wanhu usenga wa Imulungu, na kwa twaga jako tuwalava wanhu vinyamkela na kutenda unzonza!’ \v 23 Abaho nowalongela, ‘Ka, mweye siwajuwile bule. Segeleni kumwangu, mweye wanhu mutenda gehile!’ \s Wazengaji ng'anda wabili \r (Luka 6:47-49) \p \v 24 “Munhu yoyose yohulika mbuli zangu na kuzigoga, ayo kaigala na munhu mbala yazengile ng'anda yake mdibwe kulu. \v 25 Mvula itowa, vizanda vimema mazi, beho dibuma na kuitowa ng'anda ija, lakini hailagale bule, kwavija chandusilo chake kizengwa mdibwe. \p \v 26 “Lakini munhu yoyose yohulika mbuli zangu na kolema kuzigoga, ayo kaigala na munhu mbozi yazengile ng'anda yake mumsanga. \v 27 Mvula itowa, vizanda vimema mazi, beho dibuma na kuitowa ng'anda ija, nayo igwa kwa nguvu.” \s Udahi wa Yesu \p \v 28 Yesu viyamambukize kulonga avo, lunhu lose lwa wanhu lukanganya kwa mafundizo gake, \v 29 kwavija hafundize kamba wafundiza wao wa Malagizo ga Musa, lakini kafundiza kwa udahi. \c 8 \s Yesu komuhonya munhu yeli na dikulu \r (Maluko 1:40-45; Luka 5:12-16) \p \v 1 Yesu viyahumuluke kulawa kukigongo lunhu lwa wanhu lumkweleleza. \v 2 Munhu imoja yeli na utamu wa dikulu kamgendela Yesu, kamfugamila kalonga, “Go mkulu, wahalonda kodaha kunihonya.” \p \v 3 Yesu kamgolosela mkono wake, kamkwasa munhu ayo kalonga, “Nolonda, hona!” Bahaja munhu ayo kahona. \v 4 Abaho Yesu kamulongela, “Tegeleza! Sikuumulongele munhu yoyose, lakini goga inzila mbaka kwa mulava nhosa yakakulolese lolese. Abaho kalave nhosa kamba viyalagize Musa ili kutenda kila munhu yatogole kamba kuhonyigwa.” \s Yesu komuhonya msang'hanaji wa mkulu wa wakalizi wa Lumi \r (Luka 7:1-10) \p \v 5 Yesu viyengile Kapelinaumu, mkulu imoja wa wakalizi wa Lumi kamgendela kampula yamtaze. \v 6 Kalonga, “Go mkulu, msang'hanaji wangu kawasa ukae, kaholola na kolumwa ng'hani.” \p \v 7 Yesu kamulongela, “Nochola kumuhonya.” \p \v 8 Mkulu ayo kamwidika, “Go mkulu niye sifaya gweye wingile mng'anda yangu. Lakini longa mbuli na msang'hanaji wangu kohona. \v 9 Na niye vivija na hasi ya udahi wa wakulu na nina wakalizi hasi yangu. Nahamulongela ino ‘Chola!’ nayo kochola, nahamulongela iyagwe ‘Izo!’ nayo kokwiza, vivija nahamulongela msang'hanaji wangu, ‘Tenda vino!’ nayo kotenda vivo.” \p \v 10 Yesu viyahulike avo, kakanganya kawalongela waja wamkweleleze, “Nowalongeleni, sinamona munhu yoyose mwiisi ya Izilaeli yotamanila kamba ino. \v 11 Nowalongeleni ukweli, wanhu wengi okwiza kulawa mwambu wa kudilawila zuwa na mwambu wa kudihongela, okala hamoja na Abulahamu na Isaka na Yakobo kuna indiya ako Kuundewa wa kuulanga. \v 12 Lakini waja walondigwe wawe muundewa wa Imulungu okwasigwa kunze kudiziza, ako olila na kudafuna meno.” \v 13 Abaho Yesu kamulongela mkulu ayo, “Chola ukae, na kija chuupulile chotendigwa.” \p Saa iija msang'hanaji wake kahona. \s Yesu kowahonya wanhu wengi \r (Maluko 1:29-34; Luka 4:38-41) \p \v 14 Yesu viyacholile ukae kumwake Petulo, kamvika mkwe wa kitwanzi wa Petulo kawasa mulusazi, kolumwa homa. \v 15 Yesu kamgoga mkono wake na homa imulawa, nayo kenuka kasonga kuwasang'hanila. \p \v 16 Ichungulo viivikile, wanhu wamgalila Yesu wanhu wengi wakalile na vinyamkela. Yesu kawalava vinyamkela kwa kulonga na kawahonya wakalile watamu. \v 17 Katenda avo ili kilawilile kija kiyalongile mtula ndagu wa Imulungu Isaya, “Heyo mwenyego kasola magayo getu na kapapa mitamu yetu.” \s Wanahina wa Yesu viwolondigwa kukala \r (Luka 9:57-62) \p \v 18 Yesu viyaluwone lunhu lwa wanhu lumzunguluka, kawalagiza wanahina zake waloke mwambu uyagwe wa lamba. \v 19 Mfundiza Malagizo ga Musa imoja kamcholela kamulongela, “Mfundiza, nokuwinza kokose kuuchola.” \p \v 20 Yesu kamwidika, “Vizongo wana mhango na ndege wana mvulu, lakini Mwana wa Munhu kabule hanhu ha kubwihila.” \p \v 21 Mwanahina wake imoja kamulongela, “Go mkulu, beta tanhu mbweleganye hamzike tatangu.” \p \v 22 Lakini Yesu kamulongela, “Nikweleleze, waleke wanhu wafile wawazike wanhu wao wafile.” \s Yesu kohoza beho \r (Maluko 4:35-41; Luka 8:22-25) \p \v 23 Yesu kengila mwiingalawa na wanahina zake wamkweleleza. \v 24 Bahaja dilawilila beho kulu kudilamba, na mawimbi gamazi gaitowa ingalawa, mbaka ingalawa ilonda kudidimila. Lakini Yesu kakala yawasile. \v 25 Wanahina zake wamgendela wamulamusa, wamulongela “Go mkulu, tukombole todidimila!” \p \v 26 Yesu kawalongela, “Mweye mutamanila kidogo, habali modumba?” Avo kenuka kadikomhokela beho na ng'humbi ya mazi vinyamale na baho dinyamala kukala tuluu. \p \v 27 Wanhu wakanganya, wauza, “Vino ino munhu gani? Mbaka beho na ng'humbi vomuhulika!” \s Yesu kowahonya wanhu wabili weli na vinyamkela \r (Maluko 5:1-20; Luka 8:26-39) \p \v 28 Yesu viyavikile umwambu, mwiisi ya Gadala, kaiting'hana na wanhu wabili weli na vinyamkela, walawa kuna gamapanga. Wanhu awo wakala odumbigwa, avo kuduhu munhu yadahile kubita nzila ayo. \v 29 Bahaja viwamone Yesu waguta mizangi olonga, “Gweye Mwana wa Imulungu, kotulonda choni? Kwiza kutudununza kipindi king'hali hakinavika?” \p \v 30 Behi na hanhu aho hakala na bumbila da nguluwe oja. \v 31 Avo vinyamkela wampula Yesu, “Wahatulava tuleke twingile mna iwanguluwe.” \p \v 32 Yesu kawalongela, “Choleni,” Avo walawa na wengila mna iwanguluwe. Bumbila jose dihumulukila mna ingema ya dilamba na wose wafa mgamazi. \p \v 33 Wasusilaji wa nguluwe awo wakimbila, wachola kudibuga, ako walonga mbuli zose zilawilile na walonga mbuli ya wanhu waja wakalile na vinyamkela. \v 34 Avo wanhu wose walawa kudibuga dija, wachola kuiting'hana na Yesu. Na viwamone wampula yasegele mwiisi yao. \c 9 \s Yesu komuhonya munhu yaholole \r (Maluko 2:1-12; Luka 5:17-26) \p \v 1 Yesu kengila mwiingalawa kaloka umwambu wa lamba kachola kudibuga diyakalile. \v 2 Wanhu wayagwe wamgalila munhu yaholole lukuli, yatambalale mulusazi. Yesu viyone kutamanila kwao, kamulongela munhu ayo yaholole, “Mwanangu, gangamala! Nzambi zako zigeligwa kumgongo.” \p \v 3 Wafundiza Malagizo ga Musa wayagwe wailongela, “Munhu ino komuliga Imulungu!” \p \v 4 Yesu kajuwa viwagesile, avo kawalongela, “Habali mogesa gehile mna imizoyo yenu? \v 5 Vino choni kibuhile kulonga, ‘Nzambi zako zigeligwa kumgongo,’ hebu kulonga, ‘Ima utembele’? \v 6 Lakini nolonda mujuwe vino, Mwana wa Munhu kana udahi mwiisi wa kuzigela kumgongo nzambi za wanhu.” Avo kamulongela munhu ija yaholole, “Ima, papa lusazi lwako, uchole ukae kumwako!” \p \v 7 Munhu ija kenuka kachola ukae kumwake. \v 8 Wanhu viwonile avo, wadumba, wamtogola Imulungu kwa kuwagwaa wanhu udahi awo. \s Yesu komkema Matayo \r (Maluko 2:13-17; Luka 5:27-32) \p \v 9 Yesu kasegela hanhu aho, na viyakalile kochola, kamona mbokela kodi, twaga jake Matayo, kakala hanhu hakulihila kodi. Yesu kamulongela, “Nikweleleze.” \p Matayo kenuka, kamkweleleza. \p \v 10 Yesu viyakalile koja mng'anda ya Matayo, wabokela kodi wengi na wanhu wehile weza, waja hamoja na Yesu na wanahina zake. \v 11 Mafalisayo wayagwe viwone avo, wawauza wanahina zake, “Habali mfundiza wenu koja hamoja na wanhu wano?” \p \v 12 Yesu viyahulike avo, kalonga, “Wanhu wagima hawamulonda mganga, ila wanhu watamu. \v 13 Lakini choleni mkaifunze mna Gamaandiko Gang'alile, Imulungu kalonga, ‘Kinilonda niye bazi, siyo nhosa.’ Niye sizile kuwakema wanhu ogesa wanoga, lakini niza kuwakema wanhu wene nzambi.” \s Mbuli ya kufunga kuja \r (Maluko 2:18-22; Luka 5:33-39) \p \v 14 Wanahina wa Yohana Mbatizaji wamcholela Yesu wamuuza, “Habali siye tofunga kuja na Mafalisayo vivija ofunga kuja, lakini wanahina zako hawafunga kuja bule?” \p \v 15 Yesu kawedika, “Vino yodahika vilihi wanhu wagonekigwe kuna idizengele wanyunyuwale kipindi munhu yosola kahamoja nao? Haidahika bule! Lakini kipindi chokwiza munhu yosola vonda yasegesigwe kumwao, aho ofunga kuja.” \p \v 16 “Kuduhu munhu yokwika kilaka cha sambi mna ikiwalo cha umwaka, yahatenda vivo kilaka cha sambi chokidega kiwalo cha umwaka na aho hadegeke hokongezeka.” \p \v 17 “Vivija kuduhu munhu yogida divai ya sambi mna imifuko ya ng'hwembe ya umwaka, kwavija yahatenda avo imifuko ayo yotulika, divai yokwitika na imifuko yobanangika. Ila divai ya sambi yogidigwa mna imifuko ya ng'hwembe ya sambi, vose vokuwa vigima.” \s Mndele wa mkulu imoja na mtwanzi mtamu \r (Maluko 5:21-43; Luka 8:40-56) \p \v 18 Yesu viyakalile kolonga avo, mkulu wa Wayahudi kamgendela kamfugamila kalonga, “Mwanangu kafa, nokupula tuchole ukamwikile makono, nayo kokuwa mgima.” \p \v 19 Yesu na wanahina zake wenuka, wachola hamoja nayo. \p \v 20 Mtwanzi imoja yakalile na utamu wa kutumika kwa miyaka longo na mibili, kamcholela Yesu kuchugu, kakwasa mhindo ya kiwalo chake. \v 21 Kailongela mwenyego, “Nahakwasa kiwalo chake, nohona.” \p \v 22 Yesu kahinduka, kamona mtwanzi ayo, kamulongela, “Mndele, gangamala! Kutamanila kwako kukuhonya.” Bahaja mtwanzi ija kahona. \p \v 23 Yesu viyengile mna ing'anda ya mkulu ija, kawona watowa ving'weng'we va nyila za ndilo na lunhu lwa wanhu lukala lolila. \v 24 Kawalongela, “Laweni kunze. Imwana hafile bule, ila kawasa!” Nao wamseka. \v 25 Lunhu lwa wanhu vilulawile kunze, Yesu kengila kudigati da mndele ayo, kamgoga mkono wake, nayo kenuka. \v 26 Mbuli ayo ibwililika kila hanhu mwiisi ija. \s Yesu kowahonya wasuwameso wabili \p \v 27 Yesu kasegela hanhu aho, viyakalile kochola wanhu wabili wasuwameso wamkweleleza kuno okemelela, “Mwana wa Daudi, tonele bazi!” \p \v 28 Yesu viyengile mng'anda, wasuwameso waja wabili wamgendela, Yesu kawauza, “Motogola kamba nodaha kuwahonya?” \p Wamwidika, “Ona, go mkulu!” \p \v 29 Yesu kawakwasa meso gao, kalonga, “Ilawilile kamba vimutogola.” \v 30 Meso gao galola, Yesu kawazuma ng'hani, “Sikumumulongele munhu yoyose mbuli ino!” \p \v 31 Lakini wao wachola, wazibwililisa mbuli za Yesu mwiisi ija yose. \s Yesu komuhonya munhu halonga \p \v 32 Wanhu viwakalile osegela, wanhu wayagwe wamgalila Yesu munhu yakalile halonga, kwavija kakala na kinyamkela. \v 33 Kinyamkela viyalavigwe, munhu ija yakalile halonga, kasonga kulonga. Wanhu wakanganya na kulonga, “Hatunachona kinhu kamba kino mwiisi ya Izilaeli!” \p \v 34 Lakini Mafalisayo walonga, “Kana mwenembago ayo yomgwaa udahi wa kuwalava vinyamkela.” \s Yesu kowonela bazi wanhu \p \v 35 Yesu kachola mna gamabuga gose na ivijiji, kafundiza mna izing'anda zao za kumpula Imulungu, kawapetela Mbuli Inogile ya Undewa wa Imulungu na kuwahonya wanhu weli na mitamu na magayo. \v 36 Yesu viyawone wanhu, kawonela bazi kwavija wakala ogaya na haduhu munhu wa kuwataza, kamba ng'hondolo welibule msusilaji. \v 37 Abaho kawalongela wanahina zake, “Ndiya nyingi, lakini wasang'hanaji wadodo. \v 38 Mpuleni Mndewa wa indiya, yawatume wasang'hanaji mumgunda wake.” \c 10 \s Watumigwa longo na wabili \r (Maluko 3:13-19; Luka 6:12-16) \p \v 1 Yesu kawakema wanahina zake longo na wabili na kawagwaa udahi wa kulava vinyamkela, kuhonya mitamu na magayo. \v 2 Gano gago matwaga ga watumigwa longo na wabili, wa ichanduso Simoni yakemigwe Petulo na ndugu yake Andeleya, Yakobo na ndugu yake Yohana wana wa Zebedayo. \v 3 Filipo na Batulumayo, Tomaso na Matayo mbokela kodi, Yakobo mwana wa Alufayo, na Tadayo, \v 4 Simoni Mkananayo, na Yuda Isikaliote, yamuhinduke Yesu. \s Sang'hano ya watumigwa longo na wabili \r (Maluko 6:7-13; Luka 9:1-6) \p \v 5 Yesu kawatuma watumigwa wano longo na wabili kawalagiza, “Sikumuchole kwa wanhu wamhazi, hebu kwingila mna gamabuga ga Wasamalia. \v 6 Ila choleni kwa wanhu wa isi ya Izilaeli waigalile na ng'hondolo wapotele. \v 7 Mwahachola, wapeteleni usenga uno, ‘Undewa wa kuulanga wammabehi!’ \v 8 Muwahonye watamu, wazilibuleni wafile, muwahonye waja weli na utamu wa dikulu, muwalave vinyamkela. Mugweleligwa bule, laveni bule. \v 9 Mna imifuko yenu, sikumusole zahabu hebu shaba hebu sente. \v 10 Muumwanza wenu, sikumusole mkoba hebu viwalo vibili hebu vilatu hebu mkongoja. Kwavija msang'hanaji kolondigwa yagweleligwe kija kilondigwa. \p \v 11 “Mwahengila mna dibuga jojose hebu mna ikijiji, mumzahile munhu yonda yawabokele, kaleni ukae kumwake mbaka vonda musegele. \v 12 Mwahengila mng'anda, walamuseni wenekae. \v 13 Wanhu wa ng'anda ayo wahawabokela goya, tindiwalo jenu dokala nao, kamba wahaleka kuwabokela, tindiwalo jenu dowabweleleni mweye. \v 14 Munhu yoyose yahalema kuwabokela hebu kuwategeleza, vonda musegele baho kung'huseni matimbwisi mmagulu genu kamba kilaguso cha kuwalema. \v 15 Nowalongeleni ukweli mna isiku ya nhaguso Imulungu kowonela bazi wanhu wa buga da Sodoma na Gomola kubanza buga dijo.” \s Madununzo gonda geze \r (Maluko 13:9-13; Luka 21:12-17) \p \v 16 “Nowatuma kamba ng'hondolo hagati ya mbwizi. Avo muwe wabala kamba zoka na wahole kamba huwa. \v 17 Muiteganye na wanhu, kwavija owagala mna ivitala, owatowa mbalati mna izing'anda za kumpula Imulungu. \v 18 Mbuli ya niye mogaligwa haulongozi ha wakulu na wandewa, ili muwalongele wao na wamhazi Mbuli Inogile. \v 19 Vonda wawagale mkitala, sikumugese gaja gondamulonge, kipindi chahavika mogweleligwa cha kulonga.” \v 20 Kwavija siyo mweye mondamulonge, lakini Loho wa Tataenu kolonga kubitila mweye. \p \v 21 “Munhu komuhinduka ndugu yake too yakomigwe na tata komuhinduka mwanage yakomigwe, na wana owahinduka tata zao na mama zao wakomigwe. \v 22 Wanhu wose owehila mweye mbuli ya twaga jangu. Lakini yoyose yonda yafunge umoyo mbaka kukimambukizo, kokomboligwa. \v 23 Wahawadununza kudibuga dimoja, kimbilileni kudibuga diyagwe, nowalongeleni ukweli, hamumambukiza sang'hano yenu kuna gamabuga gose ga Izilaeli yang'hali Mwana wa Munhu hanakwiza. \p \v 24 “Mwanahina hali mkulu kubanza mfundiza wake, wala mtumwa hambita mndewa wake. \v 25 Vimnogela mwanahina kuigala na mfundiza wake na mtumwa kuigala na mndewa wake. Kamba mkulu wa ng'anda kakemigwa Belizebuli, vino wanhu wa ng'anda yake honda wakemigwe matwaga gehile ng'hani?” \s Nani wa kumdumba \r (Luka 12:2-7) \p \v 26 “Avo sikumuwadumbe wanhu. Chochose kigubikigwe chogubuligwa na chochose kifisigwe chokoneka. \v 27 Kiniwalongeleni mdiziza, mkilonge imisi, na mbuli imuihulike kwa kinyelegezi, mweye ilongeni mkiswili. \v 28 Sikumuwadumbe waja iwokoma lukuli, lakini hawadaha kuikoma loho, ila mumdumbe Imulungu yodaha kulukoma lukuli na loho muumoto wa jehanamu. \v 29 Vino nhongwa wabili hawauzigwa kwa sente imoja? Lakini kuduhu hata imoja wao yofa bila Tataenu kujuwa. \v 30 Lakini mweye, hata mvili zili mmapala genu zipetigwa zose. \v 31 Avo sikumudumbe, mweye munoga ng'hani kubanza nhongwa wengi!” \s Kumtogola na kumulema Kilisito \r (Luka 12:8-9) \p \v 32 “Munhu yoyose yonitogola niye mgameso ga wanhu na niye nomtogola mgameso ga Tatangu yeli kuulanga. \v 33 Lakini munhu yoyose yonibela niye mgameso ga wanhu na niye nombela mgameso ga Tatangu yeli kuulanga.” \s Sizile kugala tindiwalo ila zele \r (Luka 12:51-53; 14:26-27) \p \v 34 “Sikumugese kamba niza kugala tindiwalo kwa wanhu wa mwiisi. Sizile kugala tindiwalo, ila zele. \v 35 Kwavija niza kuwagola wana na tata zao wandele na mama zao, wandele na wakwe zao wa kitwanzi. \v 36 Wehi wa munhu ni wanhu wa mng'anda mmwake. \p \v 37 “Munhu yoyose yomnogela tatake hebu mamake kubanza niye hafaya yawe mwanahina wangu. Na munhu yoyose yowanogela wanage hebu mndele wake kubanza niye hafaya yawe mwanahina wangu. \v 38 Munhu yoyose yoleka kupapa msalaba wake na kunikweleleza niye, hafaya yawe mwanahina wangu. \v 39 Munhu yougomesa ugima wake kowagiza lakini munhu youlava ugima wake mbuli ya niye, koupata. \s Nhunza \r (Maluko 9:41) \p \v 40 “Munhu yoyose yowabokela mweye kombokela niye, na munhu yoyose yombokela niye kombokela ija yanhumile. \v 41 Munhu yoyose yombokela mtula ndagu wa Imulungu, kwavija ayo mtula ndagu wa Imulungu, kobokela nhunza ya munhu ayo. Na munhu yoyose yombokela munhu yanogile, kwavija heyo kanoga kobokela nhunza ya munhu ayo. \v 42 Nowalongeleni ukweli, munhu yoyose yomgwaa mwanahina kikasi cha mazi govega kwavija heyo imoja wa wanahina zangu wadodo, kobokela nhunza yake.” \c 11 \s Yohana Mbatizaji kowatuma wanahina zake kwa Yesu \r (Luka 7:18-35) \p \v 1 Yesu viyamambukize kuwagwaa malagizo gano wanahina zake longo na wabili, kasegela hanhu aho, kachola kufundiza na kuwapetela wanhu mna gamabuga ga Galilaya. \p \v 2 Yohana Mbatizaji yakalile mkifungo viyahulike gaja gayakalile yotenda Kilisito, kawatuma wanahina zake kwa Yesu. \v 3 Wamuuza Yesu, “Vino gweye heyo ija iyalongile Yohana kokwiza, hebu tumbete iyagwe?” \p \v 4 Yesu kawedika, “Bweleni mkamulongele Yohana gaja gomuhulika na kugona, \v 5 wasuwameso olola, mbetembete otembela, na weli na utamu wa dikulu ohonyigwa na wanhu hawahulika ohulika, wafile ozilibuka na wakiwa opeteligwa Mbuli Inogile. \v 6 Wamweda waja wose weliduhu shaka na niye!” \p \v 7 Wanahina wa Yohana viwakalile osegela, Yesu kasonga kululongela lunhu mbuli za Yohana, “Vino vimucholile kuluwala muchola kulola choni? Muchola kulola lusanze vilutigisigwa na beho? \v 8 Kumbe muchola kulola choni? Muchola kumulola munhu yavalile viwalo vinogile? Wanhu ovala kamba avo okala mna zing'anda za Wandewa! \v 9 Nongeleni, vino muchola kulola choni? Muchola kumulola mtula ndagu wa Imulungu? Ona, lakini mona vingi ng'hani kubanza mtula ndagu wa Imulungu. \v 10 Kwavija Yohana ayo yalongigwe mna Gamaandiko Gang'alile, ‘Imulungu kalonga, nomtuma msenga wangu yakulongolele, yaitande nzila yako.’ \v 11 Nowalongeleni ukweli, hanalawilila munhu yoyose yeli munhu mkulu kubanza Yohana Mbatizaji. Lakini yeli munhu mdodo ng'hani Muundewa wa kuulanga ni munhu mkulu kubanza Yohana. \v 12 Kulawa kipindi cha Yohana Mbatizaji mbaka sambi, wanhu waulema kwa nguvu Undewa wa kuulanga na wanhu wene nguvu ogeza kuuboka. \v 13 Kwavija Malagizo ga Musa na watula ndagu wa Imulungu, galonga mbuli ya undewa mbaka kwiza kwa Yohana Mbatizaji. \v 14 Mwahazitogola mbuli zao, Yohana heyo Eliya yalongigwe kokwiza. \v 15 Yeli na magwiti yahulike! \p \v 16 “Vino wanhu wa lukolo lwa sambi waigala na choni? Waigala na wana wadodo wakalile mna gamagulilo. Kibumbila kimoja chokemelela kiyagwe, \v 17 ‘Tuwatowela gombe sugu, lakini hamuvinile bule! Tuwembila nyila za kuiyalala, lakini hamulilile bule!’ \v 18 Kwavija Yohana viyezile kafunga kuja na hang'wile divai, nao walonga, ‘Kana kinyamkela!’ \v 19 Mwana wa Munhu viyezile, kaja na kung'wa, nao walonga, ‘Muloleni munhu ino! Mmelo na mlevi, mbwiga zake wabokela kodi na wanhu wene nzambi!’ Lakini nzewele ya Imulungu yokoneka inoga kwa sang'hano zake.” \s Mabuga golema kutogola \r (Luka 10:13-15) \p \v 20 Yesu kasonga kuwakomhokela wanhu wa mabuga gayatendile unzonza mwingi, kwavija wanhu awo hawazilekile bule nzambi zao. \v 21 “Kogaya, gweye buga da Kolazini! Kogaya gweye buga da Betisaida! Maza unzonza utendigwe kumwenu mweye, wahatendigwe mna gamabuga ga Tilo na Sidoni, wanhu zake wahalekile mwaka nzambi zao na kuvala magunia na kuibakaza mitozi, kulagusa kamba waleka nzambi zao! \v 22 Nowalongeleni ukweli, siku ya nhaguso Imulungu kowonela bazi wanhu wa isi za Tilo na Sidoni kubanza mweye! \v 23 Vivija na gweye Kapelinaumu! Vino kolonda kuinula mwenyego mbaka kuulanga? Kohumulusigwa mbaka kowochola wanhu wafile! Maza unzonza utendigwe kumwako gweye wahatendigwe Sodoma, isi ayo yahasigale mbaka lelo! \v 24 Nowalongeleni, mna isiku ya nhaguso Imulungu kowonela bazi wanhu wa isi ya Sodoma kubanza mweye!” \s Izoni kumwangu mubwihile \r (Luka 10:21-22) \p \v 25 Mna ikipindi acho Yesu kalonga, “Tata, Mndewa wa kuulanga na mwiisi, nokutogola kwavija kuwafisa mbuli zino wanhu weli na nzewele na ubala, na kuwagubulila wana wadodo. \v 26 Ona, Tata, vino vivo viulondile. \p \v 27 “Tatangu kanigwaa vinhu vose. Kuduhu munhu yamjuwile Mwana ila Tata yaiyeka, na kuduhu munhu yamjuwile Tata, ila Mwana yaiyeka na waja Mwana yawasagule kuwagubulila wamjuwe Tata. \p \v 28 “Izoni kumwangu mweye mose mugaya na kulemelwa na mizigo mikulu, na niye nowatenda mubwihile. \v 29 Soleni nila yangu muifunze kumwangu, kwavija niye simgaza munhu hebu kumbezeli, na mweye mokala mizoyo iholile. \v 30 Kwavija nila yangu ibuha na mizigo yonda niwadikwe mibewe.”\fig Ng'ombe wabili wafungigwa nila walime mgunda|src="13 Yoke.jpg" size="col" ref="11:30"\fig* \c 12 \s Mndewa wa Kubwihila \r (Maluko 2:23-28; Luka 6:1-5) \p \v 1 Mna ikipindi acho, Yesu kakala yobita mna imigunda ya uhemba, mwiisiku ya Kubwihila. Wanahina zake wakala na nzala, avo wasonga kuhulula uhemba na kuja. \v 2 Mafalisayo viwonile avo, wamulongela Yesu, “Lola, wanahina zako otenda kinhu kigomesigwe kutendigwa mwiisiku ya Kubwihila!” \p \v 3 Yesu kawedika, “Hamusomile kija kiyatendile Daudi, kipindi heyo na wayage viwakalile na nzala? \v 4 Kengila Mng'anda ya Imulungu, heyo na wayage wagaja magate galavigwe nhosa kwa Imulungu, hamoja hailondeke wao wagaje, ila walava nhosa waiyeka. \v 5 Vino hamusomile mna Gamalagizo ga Musa, kila siku ya Kubwihila walava nhosa obena lagizo da siku ya Kubwihila mna Ing'anda ya Imulungu, na hawakoneka kamba wabananga? \v 6 Nowalongeleni hano hana munhu mkulu kubanza Ng'anda ya Imulungu. \v 7 Maza mujuwile fambulo da ulonzi uno, ‘Nolonda bazi, silonda sadaka,’ sambi muwataguse wanhu welibule gehile. \v 8 Kwavija Mwana wa Munhu heyo Mndewa wa Kubwihila.” \s Munhu yeli na mkono uholole \r (Maluko 3:1-6; Luka 6:6-11) \p \v 9 Yesu kasegela hanhu aho kengila mng'anda ya kumpula Imulungu. \v 10 Ako kukala na munhu yakalile na mkono uholole. Wanhu wayagwe wakalile aho walonda kilamuso cha kumtagusila, avo wamuuza Yesu, “Vino Malagizo getu gogomesa kumuhonya munhu mwiisiku ya Kubwihila?” \p \v 11 Yesu kawedika, “Vino kamba munhu imoja kumwenu kana ng'hondolo wake kengila mdikolombo mwiisiku ya Kubwihila, hamulava kunze bule? \v 12 Vino munhu hanogile bule kubanza ng'hondolo? Avo malagizo getu gotulonda kusang'hana ganogile mwiisiku ya Kubwihila.” \v 13 Abaho kamulongela munhu ija yaholole mkono, “Golosa mkono wako.” \p Avo kaugolosa mkono wake, nao uhona kamba uja uyagwe. \v 14 Abaho Mafalisayo walawa kunze wakala kiseto cha kumkoma Yesu. \s Msang'hanaji yasaguligwe na Imulungu \p \v 15 Yesu viyahulike mbuli ayo, kasegela hanhu aho, na lunhu mkulu lumkweleleza. Nayo kawahonya wose wakalile watamu. \v 16 Kawalagiza sikuwamulongele munhu yoyose mbuli zake. \v 17 Katenda avo ili kilawilile kija kiyalongile mtula ndagu wa Imulungu Isaya, \q \v 18 “Ino ayo msang'hanaji wangu, inimsagule \q inimnogela na moyo wangu unogezigwa nayo. \q Noika loho yangu kumwake, \q nayo kowapetela wanhu wa mwiisi nhaguso yangu. \q \v 19 Nayo kaduhu ndwagi wala haguta, \q kuduhu munhu yonda yaihulike sauti yake mna izinzila. \q \v 20 Honda yalubene ludete luveduke, \q hebu kuuzima utambi ulava yosi, \q mbaka vonda yaitende haki itawale. \q \v 21 Wanhu wose wa mwiisi oditamanila twaga jake.” \s Yesu na Mwenembago \r (Maluko 3:20-30; Luka 11:14-23) \p \v 22 Abaho wanhu wayagwe wamgalila Yesu msuwameso na halonga, kwavija kakala na kinyamkela. Yesu kamuhonya, kadaha kulonga na kulola. \v 23 Wanhu wose wakanganya. Walonga, “Vino ino siyo Mwanage Daudi?” \p \v 24 Mafalisayo viwahulike avo walonga, “Munhu ino kolava vinyamkela kwa udahi wa Belizebuli, mkulu wa vinyamkela.” \p \v 25 Yesu kajuwa kiwakalile ogesa, avo kawalongela, “Kamba undewa wowose wahaigola wenyego undewa awo ofa. Na lubuga lwahaigola lwenyego lubuga lulo lofa. \v 26 Avo kamba Mwenembago komulava Mwenembago miyage, ayo kaigola mwenyego na undewa wake okwimaze? \v 27 Mweye molonga niye nolava vinyamkela kwa udahi wa Belizebuli. Avo wanhu wenu olava vinyamkela kwa udahi wa nani? Kwa mbuli ayo wanhu wenu wenyego owatagusa kamba mobananga! \v 28 Lakini kamba nowalava vinyamkela kwa Loho wa Imulungu, avo mujuwe kamba Undewa wa Imulungu uvika mwaka kumwenu. \p \v 29 “Kuduhu munhu yodaha kutula ng'anda ya munhu mwene nguvu na kusola vinhu vake, mbaka yasonge kumgodeka nzabi munhu ayo, baho kodaha kusola vinhu vake. \p \v 30 “Munhu yoyose heli ubanzi wangu konilema, na munhu yoyose yolema kunitaza kwika hamoja ayo kopwililisa. \v 31 Avo nowalongela, nzambi zose na maligo ga wanhu gogeligwa kumgongo, lakini maligo kwa Loho Yang'alile honda gageligwe kumgongo bule. \v 32 Munhu yoyose yolonga mbuli za kumliga Mwana wa Munhu, maligo gake gogeligwa kumgongo, lakini munhu yomuliga Loho Yang'alile, maligo gake honda gageligwe kumgongo ng'o mwiisi ino hebu mwiisi yonda ize. \s Biki na matunda gake \r (Luka 6:43-45) \p \v 33 “Matunda ganogile golawa mdibiki dinogile, wahawa na biki dihile kokuwa na matunda gehile. Kwavija biki dojuwika kwa matunda gake. \v 34 Mweye lukolo lwa mizoka! Vino modahaze kulonga mbuli zinogile na kuno mweye wenyego mwiha? Kwavija munhu kolonga kija kimemile muumoyo. \v 35 Munhu yanogile kolava ganogile mna ingama ya ganogile geli mmwake, na munhu yehile kolava gehile mna ingama ya gehile geli mmwake. \p \v 36 “Nowalongela ukweli, mna isiku ya nhaguso, wanhu olondigwa walonge habali walonga avo kwa mbuli yoyose ihile iwalongile. \v 37 Mbuli zako azo zonda zikutaguse, kulagusa kunoga hebu kwiha.” \s Wanhu olonda vilaguso \r (Maluko 8:11-12; Luka 11:29-32) \p \v 38 Abaho wafundiza Malagizo ga Musa wayagwe na Mafalisayo wayagwe wamulongela, “Mfundiza, tolonda utende kilaguso.” \p \v 39 Yesu kawedika, “Mweye wanhu wa lukolo lwa sambi, mwihile na hamumjuwile Imulungu molonda kilaguso? Bule! Kuduhu kilaguso chonda mugweleligwe, ila kilaguso cha mtula ndagu wa Imulungu Yona. \v 40 Kamba vija Yona viyakalile siku ndatu imisi na ikilo mna iinda ya somba mkulu, vivo ili kwa Mwana wa Munhu kokala siku ndatu imisi na ikilo hasi ya isi. \v 41 Mna isiku ya nhaguso wanhu wa Ninawi okwima na kuwatagusa mweye, kwavija awo waleka nzambi Yona viyawapetele. Lakini nowalongela hano hana munhu mkulu kubanza Yona. \v 42 Mna isiku ya nhaguso Malikia wa Sheba kokwima na kuwatagusa mweye kamba mubananga, kwavija heyo kafunga mwanza kulawa mwiisi yake kachola kumtegeleza Mndewa Sulemani na mafundizo gake geli na nzewele. Nowalongela, hano hana munhu mkulu kubanza Sulemani. \s Kubwela kwa kinyamkela \r (Luka 11:24-26) \p \v 43 “Kinyamkela yahamulawa munhu kochola mwiisi inyalile kuzahila hanhu ha kubwihila, kamba hapatile hanhu, \v 44 koilongela mwenyego, ‘Nobweleganya mng'anda yangu.’ Avo yahabweleganya koivika ng'anda yabule kinhu, ifagiligwa na kila kinhu kikigwa goya. \v 45 Abaho kochola na kusola vinyamkela wayagwe saba wehile kubanza heyo, awo okwiza na kukala mumo. Avo ugima wa munhu ayo okuwa wiha kubanza aho haichanduso. Kino acho chonda kiwalawilile wanhu wa lukolo luno lwihile.” \s Mamake Yesu na ndugu zake Yesu \r (Maluko 3:31-35; Luka 8:19-21) \p \v 46 Yesu viyakalile yang'hali kolonga na wanhu, mamake na ndugu zake weza, wema kunze walonda kulonga nayo. \v 47 Avo munhu imoja kamulongela, “Go mkulu, mamako na ndugu zako wema kunze olonda kulonga na gweye.” \p \v 48 Yesu kamwidika, “Mamangu ayo nani? Na ndugu zangu awo kina nani?” \v 49 Abaho kawagolosela mkono wanahina zake, kalonga, “Lola! Wano awo mamangu na ndugu zangu! \v 50 Munhu yoyose yotenda gaja golondigwa na Tatangu yeli kuulanga, ayo mamangu na ndugu zangu na lumbu jangu.” \c 13 \s Lusimo lwa munhu yohanda \r (Maluko 4:1-9; Luka 8:4-8) \p \v 1 Siku didija Yesu kalawa mng'anda, kachola kumgwazo wa lamba, ako kakala hasi na kufundiza. \v 2 Lunhu lwa wanhu lumzunguluka Yesu mbaka kengila mwiingalawa na kukala mumo, na wanhu wose wakala kumgwazo wa lamba. \v 3 Kawalongela mbuli nyingi kwa simo. \p “Kukala na munhu kachola kuhanda mbeyu. \v 4 Viyakalile komiza, mbeyu ziyagwe zilagalila mnzila, ndege weza na kuzija. \v 5 Ziyagwe zilagalila mgamabwe hakalile na udongo mdodo. Zota himahima kwavija udongo ukala mdodo. \v 6 Lakini zuwa vidilawile, mimea inyala kwavija imizizi haingile hasi. \v 7 Mbeyu ziyagwe zilagalila mvisolo va miba, miba ayo ikula na kuizonga imimea. \v 8 Lakini mbeyu ziyagwe zilagalila hanhu heli na udongo unogile, zota zikula na kulela mbeyu nyingi kubanza zija zihandigwe, ziyagwe zilela gana dimoja, ziyagwe zilela malongo sita, na ziyagwe malongo madatu.” \p \v 9 Yesu kamambukiza kwa kulonga, “Munhu yeli na magwiti yahulike.” \s Kilamuso cha simo \r (Maluko 4:10-12; Luka 8:9-10) \p \v 10 Abaho wanahina zake wamcholela Yesu wamuuza, “Habali kolonga na wanhu kwa simo?” \p \v 11 Yesu kawedika, “Mweye mumweda kuzijuwa mbuli zifisigwe za Undewa wa kuulanga, lakini kumwao awo haili vivo. \v 12 Kwavija munhu yoyose yeli na kinhu kokongezelwa ng'hani, lakini ija yelibule kinhu kobokigwa hata kija kidodo kiyelinacho. \v 13 Kilamuso cha kulonga kwa simo, ili walole lakini sikuwone, na wategeleze lakini sikuwahulike hebu kujuwa. \v 14 Avo kilawilile kiyalongile mtula ndagu wa Imulungu Isaya, \q ‘Kutegeleza motegeleza, lakini honda mujuwe bule, \q kulola molola, lakini hamona bule. \q \v 15 Kwavija mizoyo ya wanhu wano midala, \q na magwiti gao hagahulika vinogile, \q na wafing'hiliza meso gao. \q Buleavo, meso gao gahalolile, \q magwiti gao gahahulike, \q nzewele zao zahajuwile, \q na wahanibwelele niye, Imulungu kolonga, \q na niye nahawahonyile.’” \p \v 16 Yesu kalonga kabili, “Lakini mweye mumweda! Kwavija meso genu golola na magwiti genu gohulika. \v 17 Nowalongeleni ukweli, watula ndagu bwando wa Imulungu na wanhu bwando wa Imulungu walonda ng'hani kugona gaja gomona mweye, lakini hawagonile bule, hebu kuhulika gaja gomuhulika mweye, lakini hawahulike bule. \s Yesu kofambula lusimo lwa munhu yohanda \r (Maluko 4:13-20; Luka 8:11-15) \p \v 18 “Tegelezeni na muifunze fambulo da lusimo lwa munhu yohanda. \v 19 Munhu yoyose youhulika usenga wa Undewa wa Imulungu lakini haujuwa, kaigala na mbeyu zilagalile mnzila. Mwenembago kokwiza na kusola gaja gahandigwe muumoyo wake. \v 20 Mbeyu zilagalile mgamabwe ziigala na munhu youhulika usenga na bahaja viyoubokela kodeng'helela, \v 21 lakini kwavija kaduhu mizizi, kogendelela kwa kipindi kidodo. Avo yahagaya na kudununzika mbuli ya usenga awo kobwela kuchugu. \v 22 Mbeyu zilagalile mna ivisolo va miba ziigala na munhu youhulika usenga, lakini mbuli ya magayo ga ugima uno na kulonda utajili youzonga uusenga, nayo halela matunda. \v 23 Mbeyu zilagalile muudongo unogile ziigala na munhu youhulika usenga na kuujuwa. Ayo kolela ng'hani kubanza mbeyu zija zihandigwe, imoja gana dimoja, iyagwe malongo sita na iyagwe malongo madatu.” \s Lusimo lwa sani \p \v 24 Yesu kawalongela lusimo luyagwe, “Undewa wa kuulanga uigala na gaja galawilile kwa munhu yahandile mbeyu inogile mumgunda wake. \v 25 Kilo kimoja, wanhu viwawasile, munhu yamwihile keza na kuhanda sani hagati ya uhemba abaho kasegela. \v 26 Uhemba viukulile na kusonga kuzamiza, sani nayo yoneka. \v 27 Wasang'hanaji zake wamgendela wamulongela, ‘Go mkulu, gweye kuhanda mbeyu inogile mumgunda wako. Lelo sani ilawa kwahi?’ \v 28 Mkulu ayo kawedika, ‘Ija yanihile heyo yatendile vivo.’ Wamuuza, ‘Kolonda tuchole tukaing'ole isani?’ \v 29 Kawedika, ‘Bule, kwavija mwahang'ola sani modaha kung'ola na uuhemba. \v 30 Lekeni uhemba na sani vikule hamoja mbaka kipindi cha kusenga. Baho nowalongela wasengaji wasonge kuikanha isani na kuifunga makinza na kuisoma moto, abaho wausole uhemba na wawike kukanho jangu.’ ” \s Lusimo lwa mbeyu ndodo \r (Maluko 4:30-32; Luka 13:18-19) \p \v 31 Yesu kawalongela lusimo luyagwe, “Undewa wa kuulanga uigala na kija kilawilile kwa munhu yahandile mbeyu ndodo mumgunda wake. \v 32 Yenyego ndodo kubanza mbeyu zose zilimumgunda, lakini yahakula, yokuwa biki kulu kubanza yose ihandigwe mumgunda, mbaka ndege okwiza na kuzenga mvulu mna gamatambi gake.” \s Lusimo lwa hamila \r (Luka 13:20-21) \p \v 33 Yesu kawalongela lusimo luyagwe, “Undewa wa kuulanga uigala na kija kilawilile kwa mtwanzi yasolile sasu na kuitibwiliza hamoja na madebe mabili ga usage mbaka usage wose usasa.” \s Yesu kofundiza wanhu kwa simo \r (Maluko 4:33-34) \p \v 34 Yesu kalulongela lunhu gano gose kwa simo. Halongile nao mbuli yoyose bila simo. \v 35 Katenda gano ili galawilile gaja gayalongile mtula ndagu wa Imulungu, \q “Nolonga nao kwa simo, \q Nowalongela mbuli zifisigwe kusongela kulumbigwa kwa isi.” \s Yesu kofambula lusimo lwa sani \p \v 36 Yesu viyalulekile lunhu lwa wanhu na kwingila mng'anda, wanahina zake wamcholela wamulongela, “Tulongele fambulo da lusimo lwa sani ili mumgunda.” \p \v 37 Yesu kawedika, “Munhu yahandile mbeyu inogile ayo Mwana wa Munhu. \v 38 Mgunda ayo isi, mbeyu inogile awo wanhu waja Undewa wa Imulungu uli wao, na sani awo wanhu waja weli wa ija Imdumuka. \v 39 Ija yamwihile yahandile sani ayo Mwenembago. Kusenga ayo siku ya kimambukizo, na wasengaji ni wasenga wa kuulanga. \v 40 Kamba vija sani viikigwa hamoja na kusomigwa moto, vivo vonda ilawilile mna isiku ya kimambukizo cha isi. \v 41 Mwana wa Munhu kowatuma wasenga zake wa kuulanga wawagole na wawalave Muundewa wake wanhu owahonza wayagwe watende nzambi na wose wayagwe otenda gehile. \v 42 Wasenga wa kuulanga owapigisa mna umoto, mumo olila na kudafuna meno. \v 43 Abaho wanhu wanogile mgameso ga Imulungu ong'ala kamba zuwa Muundewa wa Tatao. Yeli na magwiti yahulike.” \s Lusimo lwa ngama ifisigwe \p \v 44 “Undewa wa kuulanga uigala na zahabu ifisigwe mumgunda. Munhu imoja kaiyona abaho kaifisa kabili, na kwa deng'ho kulu diyakalile najo kachola kuuza vose viyalinavo abaho kaugula mgunda uja.” \s Lusimo lwa lulu \p \v 45 “Vivija Undewa wa Imulungu uigala na munhu yozahila lulu inogile, \v 46 viyaiyonile lulu imoja inogile ng'hani, kachola na kuuza kila kinhu kiyalinacho, ili yaigule lulu ayo.” \s Lusimo lwa lwavu \p \v 47 “Vivija Undewa wa kuulanga uigala na wavula somba wategile lwavu lwao mdilamba na kunamata somba odigwa na howodigwa. \v 48 Lwavu vilumemile, walukwega kuimwhani, wakala hasi na kusonga kusagula, somba odigwa waweka mvigelo vao na waja hawadigwa wawasa. \v 49 Avo vonda iwe mna isiku ya kimambukizo cha isi, wasenga wa kuulanga okwiza na kuwabagula wanhu wehile hagati ya wanogile, \v 50 na wanhu wehile okwasigwa muumoto, ako olila na kudafuna meno gao.” \s Mafundizo ga sambi na gaumwaka \p \v 51 Yesu kawauza, “Vino muzijuwa mbuli zino zose?” \p Wamwidika, “Ona.” \p \v 52 Avo kawalongela, “Mfundiza yoyose wa Malagizo ga Musa yahawa mwanahina wa Undewa wa kuulanga koigala na munhu mwene ng'anda, yolava vinhu va sambi na va umwaka kulawa mna digati jake da kwikila vinhu.” \s Yesu kolemigwa ako Nazaleti \r (Maluko 6:1-6; Luka 4:16-30) \p \v 53 Yesu viyamambukize kuwalongela simo azo, kasegela hanhu aho \v 54 na kachola ukae kumwake. Kafundiza mna izing'anda za kumpula Imulungu, na waja wamuhulike wakanganya. Waiuza, “Kazipata kwahi nzewele zino? Kaupata kwahi udahi wa kutenda unzonza uno? \v 55 Vino ino siyo mwanage fundi selemala? Vino ino siyo mwanage Malia? Vino ndugu zake siyo Yakobo na Yusufu na Simoni na Yuda? \v 56 Vino lumbu zake hawakala bahano bule? Gano gose kagapata kwahi?” \v 57 Avo wamulema. \p Yesu kawalongela, “Mtula ndagu kotegelezigwa kila hanhu, lakini hategelezigwa ukae kumwake na mna ulukolo lwake mwenyego.” \v 58 Kwavija wanhu wakala wabule kutamanila, Yesu hatendile unzonza ng'hani hanhu aho. \c 14 \s Ifa ya Yohana Mbatizaji \r (Maluko 6:14-29; Luka 9:7-9) \p \v 1 Mna ikipindi acho Mndewa Helode kakala mkulu wa isi ya Galilaya, viyazihulike mbuli za Yesu, \v 2 kawalongela wasang'hanaji zake, “Munhu ino ayo Yohana Mbatizaji, kazilibuka kulawa kwa wafile, lekaavo kana udahi wa kutenda unzonza.” \p \v 3 Kwavija Helode ayo yalagize Yohana yagogigwe na yagodekigwe. Katenda avo mbuli ya Helodiya mwehe wa Filipo, mdodo wake. \v 4 Kwavija Yohana Mbatizaji kamulongela Helode, “Havinogile gweye kumsola Helodiya!” \v 5 Helode kalonda kumkoma Yohana, lakini kawadumba wanhu, kwavija wamtogola Yohana kamba mtula ndagu wa Imulungu. \p \v 6 Mna isiku ya kukumbuka kuvumbuka kwa Helode, mndele wa Helodiya kacheza mgameso ga wanhu. Helode kanogelwa ng'hani, \v 7 mbaka kaiduwila, “Nokugwaa chochose chondaupule!” \p \v 8 Kwa kufunzigwa na mamake, kalonga, “Nigwelele sambi baha pala da Yohana Mbatizaji mditanda!” \p \v 9 Mndewa kona usungu, lakini kwavija kakala yaiduwile mgameso ga wanhu wagonekigwe, avo kalagiza wamgwelele. \v 10 Kalagiza Yohana yakanhigwe pala ako mkifungo. \v 11 Pala jake digaligwa mditanda, wamgwelela mndele ayo, nayo kamgalila mamake. \v 12 Wanahina zake Yohana wachola kulusola lukuli lwake, waluzika, abaho wachola kumulongela Yesu. \s Yesu kowagwaa ndiya lunhu lwa wanhu \r (Maluko 6:30-44; Luka 9:10-17; Yohana 6:1-14) \p \v 13 Yesu viyagahulike gago, kasegela hanhu aho kwa ngalawa, kachola hanhu helibule wanhu. Wanhu viwahulike, walawa mmabuga gao wamkweleleza kwa magulu. \v 14 Yesu viyahumuluke mwiingalawa, kaluwona lunhu mkulu lwa wanhu, kawonela bazi, kawahonya wanhu wakalile watamu. \p \v 15 Viivikile ichungulo wanahina zake wamcholela, wamulongela, “Hano hatwili twa kuluwala na zuwa dohonga, waleke wanhu wachole kuna ivijiji wakagule ndiya.” \p \v 16 Yesu kawedika, “Habali wachole? Mweye wagweleleni ndiya!” \p \v 17 Awo wamwidika, “Tunago magate matano na somba wabili.” \p \v 18 Yesu kawalongela, “Ngalileni hano.” \v 19 Kawalongela wanhu wakale hasi mna gamajani. Abaho kasola magate matano na waja iwasomba wabili. Kalola uchanha kamgwaa nhogolwa Imulungu, kagabanzula gaja gamagate kawagwaa wanahina zake wawagolele wanhu. \v 20 Wanhu wose waja na kwiguta. Abaho wanahina zake wadondola magate gasigale na iwasomba na kumemeza vigelo longo na vibili. \v 21 Wahaleka watwanzi na wana, wambigalo waiyeka wadile wakala kamba elufu tano. \s Yesu kotembela uchanha mgamazi \r (Maluko 6:45-52; Yohana 6:15-21) \p \v 22 Yesu viyakalile kowalaga wanhu, kawalongela wanahina zake wengile mwiingalawa wamulongolele wachole mwambu wa lamba. \v 23 Viyamambukize kuwalaga wanhu, kakwela yaiyeka kukigongo kumpula Imulungu. Viivikile ichungulo kakala kuko yaiyeka. \v 24 Kipindi acho ngalawa ikala hagati ya lamba, kuno yozoligwa na ng'humbi, kwavija beho dikala doisung'ha. \p \v 25 Nzogolo zikwika, Yesu kawagendela kuno kotembela uchanha mgamazi. \v 26 Wanahina zake viwamone kotembela uchanha mgamazi, wadumba walonga, “Mzimu!” na wakemelela kwa bwembwe. \p \v 27 Bahaja Yesu kawalongela, “Gangamaleni! Iyo nene! Sikumudumbe!” \p \v 28 Petulo kamulongela, “Mndewa, kamba ayo gweye, longa nize kumwako kwa kutembela uchanha mgamazi.” \p \v 29 Yesu kamwidika, “Izo!” Petulo kahumuluka mwiingalawa, kasonga kutembela uchanha mgamazi kumcholela Yesu. \v 30 Lakini viyone beho kadumba na kasonga kudidimila, kakemelela, “Mndewa, mhonye!” \p \v 31 Bahaja Yesu kagolosa mkono wake kamgoga, kamulongela, “Gweye utamanila kidogo! Habali kokona shaka?” \p \v 32 Viwakwelile mwiingalawa, beho najo dinyamala tuluu. \v 33 Wanahina wakalile mwiingalawa wamtambikila Yesu, walonga, “Kweli gweye kwa Mwana wa Imulungu!” \s Yesu komuhonya mtamu ako Genesaleti \r (Maluko 6:53-56) \p \v 34 Waloka umwambu wa lamba na kuvika isi ya Genesaleti. \v 35 Wanhu viwamone Yesu wamjuwa. Avo wazibwililisa mbuli zake mvijiji vili mmabehi, wanhu wamgalila Yesu waja wakalile watamu. \v 36 Wampula yawaleke watamu wakwase mhindo ya kiwalo chake, na wose wakwasile wahona. \c 15 \s Mafundizo ga wahenga \r (Maluko 7:1-13) \p \v 1 Abaho Mafalisayo wayagwe na wafundiza Malagizo ga Musa walawile Yelusalemu wamcholela Yesu wamuuza, \v 2 “Habali wanahina zako hawakweleleza mafundizo gatugweleligwe na wahenga zetu? Hawasunha makono gao kamba viilondigwa wang'hali hawanakuja.” \p \v 3 Yesu kawedika, “Habali hamugagoga malagizo ga Imulungu ila mogagoga mafundizo genu wenyego? \v 4 Imulungu kalonga, ‘Mtegeleze tatako na mamako na munhu yoyose yonda yamulige tatake hebu mamake kolondigwa yakomigwe.’ \v 5 Lakini mweye mofundiza, kamba munhu kana kinhu chochose kodaha kumtaza tatake hebu mamake, lakini kolonga, ‘Kinhu kino nimulavila Imulungu.’ \v 6 Munhu ayo halondigwa kumtegeleza tatake hebu mamake, kwa kutenda avo hamugatonga malagizo ga Imulungu, kwa kukweleleza mafundizo genu wenyego. \v 7 Mweye mwa watapitapi! Kumbe mtula ndagu wa Imulungu Isaya kalagula goya mbuli ya mweye! \q \v 8 Imulungu kalonga, ‘Wanhu wano onitegeleza kwa mbuli zao, \q lakini mizoyo yao ya kutali na niye. \q \v 9 Wao onitambikila bule, \q kwavija ofundiza mafundizo ga wanhu na kugatenda kamba malagizo gangu!’ ” \s Vinhu vimfitiza munhu \r (Maluko 7:14-23) \p \v 10 Yesu kalukema lunhu lwa wanhu, kalulongela, “Tegelezeni na muvijuwe! \v 11 Kuduhu kinhu kingila mmulomo chodaha kumfitiza munhu, lakini kija kilawa mmulomo wa munhu acho kimfitiza munhu.” \p \v 12 Abaho wanahina zake Yesu wamcholela wamuuza, “Vino kuvijuwa kamba Mafalisayo viwahulike mbuli ziulongile wehilwa?” \p \v 13 Yesu kawedika, “Biki jojose hadihandigwe na Tatangu wa kuulanga dong'oligwa. \v 14 Sikumuwatonge! Awo vilongozi hawalola wa wanhu hawalola, kamba munhu halola komulongoza munhu halola miyage, wose wabili otumbukila mdikolombo.” \p \v 15 Petulo kamulongela, “Tufambulile ulonzi awo.” \p \v 16 Yesu kawalongela, “Vino na mweye mung'hali hamujuwile? \v 17 Mweye hamujuwile bule? Kinhu kingila mmulomo wa munhu chochola mna iinda, abaho cholawa kunze? \v 18 Lakini vija vilawa mmulomo, volawa muumoyo, navo vivo vimfitiza munhu. \v 19 Kwavija muumoyo wa munhu, mumo mulawa magesa gehile, ubavi, ukomaji, ugoni, kuwalonga wayagwe vihile, uvizi na nzambi. \v 20 Vino avo vimfitiza munhu, lakini kuja bila kusunha makono hakumfiza bule munhu.” \s Kutamanila kwa mtwanzi \r (Maluko 7:24-30) \p \v 21 Yesu kahalawa hanhu aho kachola mwiimbaka ili behi na kudibuga da Tilo na Sidoni. \v 22 Mtwanzi imoja Mkaanani wa isi ayo kamcholela kuno kotowa nyangi, kamulongela, “Go mkulu, Mwana wa Daudi! Nyonele bazi mndele wangu kana kinyamkela komgaza ng'hani.” \p \v 23 Lakini Yesu hamwidike mbuli. Wanahina zake wamcholela Yesu wampula, “Mulongele yasegele! Kwavija kotukweleleza na kotutowela mizangi!” \p \v 24 Yesu kawedika, “Nhumigwa kwa wanhu wa isi ya Izilaeli weli kamba ng'hondolo wapotele.” \p \v 25 Mtwanzi ayo keza kamfugamila kamulongela, “Go mkulu, nhaze!” \p \v 26 Yesu kamwidika, “Havinogile bule kusola ndiya ya iwana na kuwapigisila umbwa.” \p \v 27 Mtwanzi ayo kamwidika, “Ona, go mkulu, lakini hata umbwa oja kija kilagale hasi mmeza ya wakulu zao.” \p \v 28 Yesu kamwidika, “Gweye kwa mtwanzi utamanila ng'hani! Kiulondile kotendiligwa.” Bahaja mndele wake kahona. \s Yesu kowahonya wanhu wengi \p \v 29 Yesu kahalawa hanhu aho, kachola kumgwazo wa lamba da Galilaya. Kakwela kukigongo kakala hasi. \v 30 Lunhu lwa wanhu lumcholela na wamgalila wanhu wakalile mbetembete, wasuwameso, walemale, wanhu hawalonga na wanhu wengi watamu, waweka haulongozi wake, nayo kawahonya. \v 31 Wanhu wakanganya viwone wanhu hawalonga olonga, walemale wahona, mbetembete otembela na wasuwameso olola, nao wamgwaa nhogolwa Imulungu wa Izilaeli. \s Yesu kowagwaa ndiya lunhu luyagwe \r (Maluko 8:1-10) \p \v 32 Yesu kawakema wanahina zake, kalonga, “Nowonela bazi wanhu wano, kwavija wakala na niye siku ndatu na wabule ndiya. Silonda niwaleke wachole na nzala, sikuwasinduke mnzila.” \p \v 33 Wanahina zake wamuuza, “Hano hatwili twa kuluwala, togapata kwahi magate ga kuwagwaa wanhu wose wano waje?” \p \v 34 Yesu kawauza, “Mna magate mangapi?” \p Wamwidika, “Saba na visomba vidoododo kidogo.” \p \v 35 Avo Yesu kawalongela wanhu wakale hasi. \v 36 Kasola gamagate saba na waja iwasomba, kamgwaa nhogolwa Imulungu, kagabanzula gamagate, kawagwaa wanahina zake, nao wawagolela wanhu. \v 37 Wose waja na kwiguta. Abaho wanahina zake wadondola vija visigale na kumemeza vigelo saba. \v 38 Wambigalo wadile wakala elufu nne, watwanzi na wana hawapetigwe bule. \p \v 39 Abaho Yesu kawalaga wanhu, kengila mwiingalawa, kachola mwiisi ya Magadani. \c 16 \s Wanhu olonda vilaguso \r (Maluko 8:11-13; Luka 12:54-56) \p \v 1 Mafalisayo na Masadukayo wayagwe wamcholela Yesu walonda kumgeza, wampula yawalagusile kilaguso kulawa kuulanga. \v 2 Yesu kawedika, “Zuwa dahahonga, molonga, ‘Honoga, kwavija ulanga mdung'hu.’ \v 3 Na imitondo molonga, ‘Lelo mvula kotowa, kwavija ulanga mdung'hu na mawingu totolo.’ Modaha kujuwa ulanga viuli, lakini hamujuwa vilaguso va kipindi acho. \v 4 Lukolo lwa sambi lwihile na lulibule kutamanila molonda kilaguso! Lakini kuduhu kilaguso chonda mugweleligwe kubanza kija cha Yona.” \p Yesu kawaleka baho, kasegela. \s Usasu wa Mafalisayo na Masadukayo \r (Maluko 8:14-21) \p \v 5 Wanahina zake viwalokile umwambu uyagwe wa lamba, wakala waisemwile kusola magate. \v 6 Yesu kawalongela, “Muiteganye na mkale meso na hamila ya Mafalisayo na Masadukayo.” \p \v 7 Wasonga kuilongela wenyego, “Kolonga vino kwavija hatusolile magate.” \p \v 8 Yesu kajuwa kija kiwakalile olonga, kawauza, “Mweye mutamanila kidogo, habali molongelela mbuli za kuwa bule magate? \v 9 Mung'hali hamuvijuwile? Vino hamukumbuka vinigabanzule gamagate matano na kuwagwaa wanhu elufu tano? Vino mmemeza vigelo vingapi? \v 10 Na vivija gaja magate saba kwa wanhu elufu nne? Vino, mmemeza vigelo vingapi? \v 11 Vino hamujuwile vilihi kamba sikalile nolonga mbuli ya magate? Muiteganye na hamila ya Mafalisayo na Masadukayo!” \p \v 12 Baho wanahina wajuwa kamba Yesu hawazumile waiteganye na hamila ya magate, ila mafundizo ga Mafalisayo na Masadukayo. \s Petulo kolonga Mwana wa Munhu ayo nani \r (Maluko 8:27-30; Luka 9:18-21) \p \v 13 Yesu viyavikile mwiisi ya Kaisalia Filipi, kawauza wanahina zake, “Vino, wanhu olonga Mwana wa Munhu ayo nani?” \p \v 14 Wamwidika, “Wayagwe olonga Yohana Mbatizaji, wayagwe olonga Eliya, kuno wayagwe olonga Yelemia na wayagwe olonga imoja wa watula ndagu wa Imulungu.” \p \v 15 Yesu kawauza, “Na mweye molonga niye na nani?” \p \v 16 Simoni Petulo kamwidika, “Gweye kwa Kilisito, Mwana wa Imulungu yeli mgima.” \p \v 17 Yesu kamwidika, “Kumweda gweye Simoni, mwanage Yohana, kwavija mbuli yuulongile hufunzigwe na munhu, ila ilawa kwa Tatangu yeli kuulanga. \v 18 Niye nokulongela, Petulo, gweye kwa dibwe kulu na uchanha mwa dibwe dino nozenga kanisa jangu, hata ifa haidaha bule kudihuma. \v 19 Nokugwaa luvugulo lwa Undewa wa kuulanga, chochose chondaufunge mwiisi chofungigwa kuulanga, na chochose chondaufungule mwiisi chofunguligwa kuulanga.” \p \v 20 Abaho Yesu kawazuma wanahina zake sikuwamulongele munhu yoyose kamba heyo kakala Kilisito Mkombola. \s Yesu kolonga mbuli ya kugaya na ifa yake \r (Maluko 8:31-9:1; Luka 9:22-27) \p \v 21 Kulawa baho, Yesu kawalongela wanahina zake fulu ipile, “Nolondigwa kuchola Yelusalemu, kuko nodununzigwa ng'hani mmakono ga wavele, wakulu wa walava nhosa na wafundiza Malagizo. Ako nokomigwa na siku da kadatu nozilibuka.” \p \v 22 Petulo kamsola Yesu kumgwazo kasonga kumkomhokela, “Bule, Mndewa! Dino hadikulawilila bule!” \p \v 23 Yesu kahinduka, kamulongela Petulo, “Segela kumwangu, Mwenembago! Gweye kong'himila, kwavija hugesa ga Imulungu, ila kogesa ga iwanhu.” \p \v 24 Abaho Yesu kawalongela wanahina zake, “Munhu yoyose yolonda kwiza kumwangu, yaileme mwenyego, yaupape msalaba wake na yanikweleleze. \v 25 Kwavija munhu yoyose yolonda kuukombola ugima wake kowagiza, lakini munhu yoyose yowagiza ugima wake mbuli ya niye koupata. \v 26 Vino munhu kopata choni kamba yahaipata isi yose, lakini kowagiza ugima wake? Hebu munhu kolava choni yaupate kabili ugima wake? \v 27 Kwavija Mwana wa Munhu kokwiza muukulu wa Tatake hamoja na wasenga wa kuulanga, abaho komgwaa kila munhu nhunza yake iigalile na sang'hano yake. \v 28 Nowalongela ukweli, wanhu wayagwe wemile hano, hondawafe bule, mbaka vondawamone Mwana wa Munhu vonda yeze muundewa wake.” \c 17 \s Yesu kogaluka kihanga \r (Maluko 9:2-13; Luka 9:28-36) \p \v 1 Vizibitile siku sita, Yesu kamsola Petulo na Yakobo na Yohana ndugu yake Yakobo, kachola nao waiyeka kulugongo lutali. \v 2 Viwakalile olola, Yesu kagaluka. Kihanga chake king'ala kamba zuwa, na viwalo vake vikala vizelu chuwee kamba mulenge. \v 3 Baho wanahina waja wadatu wamona Musa na Eliya olonga na Yesu. \v 4 Petulo kamulongela Yesu, “Mndewa, vinoga siye tukale hano! Kamba wahalonda nozenga viheha vidatu, kimoja chako gweye, kimoja cha Musa na kimoja cha Eliya.” \p \v 5 Viyakalile yang'hali kolonga, wingu ding'alile diwagubika na sauti ilawa mdiwingu ilonga, “Ino ayo Mwanangu inimnogele. Mumtegeleze!” \p \v 6 Wanahina zake viwahulike vivo, wadumba ng'hani wagwa kingubanguba. \v 7 Yesu kawacholela kawakwasa kawalongela, “Inukeni, sikumudumbe!” \v 8 Viwalolile uchanha, hawamonile munhu ila Yesu yaiyeka. \p \v 9 Viwakalile ohumuluka kulugongo, Yesu kawazuma, “Sikumumulongele munhu yoyose mbuli zino zimone, mbaka Mwana wa Munhu vonda yazilibuke kulawa kwa wafile.” \p \v 10 Abaho wanahina wamuuza, “Habali wafundiza Malagizo ga Musa olonga Eliya kolondigwa yeze tanhu?” \p \v 11 Yesu kawedika, “Kweli, Eliya kokwiza tanhu, nayo kokwiza kutanda kila kinhu. \v 12 Lakini nowalongeleni, Eliya kamala kwiza na wanhu hawamjuwile bule, wamtendela viwalondile. Vivo vonda wamdununze Mwana wa Munhu.” \p \v 13 Abaho wanahina zake wajuwa kamba Yesu kakala kolonga mbuli ya Yohana Mbatizaji. \s Yesu komuhonya mbwanga yeli na kinyamkela \r (Maluko 9:14-29; Luka 9:37-43) \p \v 14 Viwaluvikile lunhu lwa wanhu, munhu imoja kamcholela Yesu, kamfugamila, \v 15 kamulongela, “Go mkulu, monele bazi mwanangu, kana kisango na kogaya ng'hani. Miyanza mingi kogwa muumoto hebu mgamazi. \v 16 Nimgala kwa wanahina zako, lakini hawadahile bule kumuhonya.” \p \v 17 Yesu kawedika, “Mweye lukolo lwihile na mulibule kutamanila! Ng'hale na mweye mbaka lini? Nogela kitumbe kumgongo mbaka lini? Mgaleni hano imbwanga!” \v 18 Yesu kamkomhokela ikinyamkela, nayo kamulawa mbwanga ayo, bahaja kahona. \p \v 19 Abaho wanahina zake wamcholela Yesu kinyelegezi wamuuza, “Habali siye hatudahile kumulava ikinyamkela?” \p \v 20 Yesu kawedika, “Kwavija mutamanila kidogo. Nowalongeleni ukweli, mwahawa na kutamanila kidogo kamba mbeyu ndodo ya haladali, modaha kukilongela kigongo kino, ‘Segela hano uchole haja!’ nacho chochola. Mwahatendile kila kinhu!” \v 21 Kinyamkela kamba ino hadaha kulawa mbaka upule na kufunga kuja. \s Yesu kolonga kabili mbuli ya ifa yake \r (Maluko 9:30-32; Luka 9:43-45) \p \v 22 Wanahina viwakalile hamoja kuko Galilaya, Yesu kawalongela, “Mwana wa Munhu kogeligwa mmakono ga wanhu, \v 23 nao omkoma, lakini siku da kadatu kozilibuka.” \p Wanahina zake wakala wanyunyuwale. \s Kuliha kodi ya Ng'anda ya Imulungu \p \v 24 Yesu na wanahina zake viwavikile Kapelinaumu, wabokela kodi wa Ng'anda ya Imulungu wamcholela Petulo, wamuuza, “Vino mfundiza wenu kalihaga kodi ya Ng'anda ya Imulungu?” \p \v 25 Petulo kawedika, “Ona, kalihaga.” \p Petulo viyengile mng'anda, Yesu kasonga kulonga, “Simoni, gweye kogesaze? Wandewa wa isi wasolaga kodi na malipo kulawa kwa nani? Kwa wenekae hebu kwa wanhu baki?” \p \v 26 Petulo kamwidika, “Kwa wanhu baki.” \p Yesu kamwidika, “Vinoga, ino yofambula kamba wenekae hawalondigwa kuliha. \v 27 Lakini hatulonda kuwagevuza wanhu wano. Avo chola kudilamba tega ndoano. Msole somba yonda yalongole kunamata, mbabazule umulomo na mgati yake kokona sente ya kuliha kodi ya Ng'anda ya Imulungu, yangu niye na gweye. Isole kalihile kodi yetu.” \c 18 \s Nani yeli mkulu \r (Maluko 9:33-37; Luka 9:46-48) \p \v 1 Kipindi acho wanahina wamcholela Yesu, wamuuza, “Nani yeli mkulu Muundewa wa kuulanga?” \p \v 2 Yesu kamkema mwana mdodo, kamwimiza haulongozi wao, \v 3 kalonga, “Nowalongeleni ukweli, kamba mwahaleka kugaluka na kuigala na mwana mdodo, hamkwingila ng'o Muundewa wa kuulanga. \v 4 Munhu yoyose yoihumulusa kamba mwana ino ayo mkulu kubanza wose Muundewa wa kuulanga. \v 5 Yoyose yombokela mwana mdodo kamba ino kwa twaga jangu, kombokela niye. \s Vinhu vimuhonza munhu yatende nzambi \r (Maluko 9:42-48; Luka 17:1-2) \p \v 6 “Munhu yoyose yonda yamuhonze imoja wa wadodo wano onitogola, yatende nzambi yokuwa vinoga munhu ayo yagodekigwe dibwe kulu da kudugila msingo na yasigwe mbahali.\fig Wanhu wabili oduga kwa dibwe|src="01 Millstone.jpg" size="col" ref="18:6"\fig* \v 7 Mogaya wanhu wa mwiisi mbuli ya gaja gowatenda wanhu wagize kutamanila kwao! Magayo golondigwa galawilile lakini kogaya munhu ija yonda yatende galawilile. \p \v 8 “Kamba mkono wako hebu mgulu wako wahakuhonza utende nzambi ukanhe uwase! Yokuwa vinoga kwingila kuna uugima wa milele na mkono hebu mgulu, kubanza kwingila na makono mabili hebu magulu mabili na kwasigwa mna umoto wa jehanamu. \v 9 Kamba siso jako dahakuhonza utende nzambi, ding'ole na ujase! Yokuwa vinoga gweye wingile kuna uugima wa milele na siso dimoja kubanza kuwa na meso mabili na kwasigwa muumoto wa jehanamu. \s Lusimo lwa ng'hondolo yapotele. \r (Luka 15:3-7) \p \v 10 “Iteganyeni sikumumbeze imoja wa wadodo wano. Kwavija nowalongeleni wasenga wa kuulanga olola kihanga cha tatangu yeli kuulanga. \v 11 Kwavija Mwana wa Munhu keza kukikombola kija kipotele. \p \v 12 “Mogesaze? Kamba munhu kana ng'hondolo gana dimoja, na ng'hondolo imoja kapotela, avo hawaleka waja malongo tisa na tisa mna ikigongo na kuchola kumzahila ija ng'hondolo yapotele? \v 13 Nowalongeleni ukweli yahampata, kodeng'helela ng'hani kubanza waja malongo tisa na tisa walekile kupotela. \v 14 Vivija Tata yeli kuulanga halonda hata imoja wa wadodo wano yapotele. \s Kumtaza ndugu yatendile nzambi \p \v 15 “Kamba ndugu yako yahakutendela gehile. Chola ukamzume, heyo na gweye muli mwiiyeka. Yahakutegeleza, kumpata ndugu yako. \v 16 Yahalema kukutegeleza, msole munhu imoja hebu wabili hamoja na gweye, ili chochose kilongigwa kitogoligwe na wanhu wabili hebu wadatu. \v 17 Kamba yahalema kuwategeleza, walongele wanhu wamtogole Yesu, vivija yahalema kuwategeleza, muleke yawe kumwako kamba mmhazi hebu mbokela kodi. \p \v 18 “Nowalongeleni, jojose dondamudifunge mwiisi dofungigwa kuulanga, na jojose dondamfungule mwiisi dofunguligwa kuulanga. \p \v 19 “Nowalongeleni kabili, wanhu wabili kumwenu mweye wahaitogolela mwiisi kupula kinhu chochose, Tatangu yeli kuulanga kowatendela. \v 20 Kwavija kokose konda waiting'hane wanhu wabili hebu wadatu kwa twaga jangu, niye na hamoja nao.” \s Lusimo lwa msang'hanaji yelibule bazi \p \v 21 Abaho Petulo kamcholela Yesu kamuuza, “Mndewa, kamba ndugu yangu yahanhendela vihile, ngele kumgongo miyanza mingapi? Mbaka miyanza saba?” \p \v 22 Yesu kamwidika, “Nokulongela siyo miyanza saba, lakini saba miyanza malongo saba, \v 23 kwavija Undewa wa Imulungu uigala na Mndewa yalondile kupeta sente zake na wasang'hanaji zake. \v 24 Viyasongile kupeta sente, kagaligwa munhu imoja yakalile kodaigwa talanta elufu kumi. \v 25 Msang'hanaji ayo kakala kabule kinhu cha kumuliha, avo mndewa kalagiza yauzigwe, heyo, mwehe wake na wanage na vose viyalinavo ili yalihe dideni. \v 26 Msang'hanaji ayo kamfugamila kampula, ‘Go mkulu, nibetele kwa kufunga umoyo nokuliha kila kinhu!’ \v 27 Mndewa ija kamonela bazi, avo kamulekelela dideni dija na kamuleka yachole.” \p \v 28 “Abaho munhu ija viyasegela kamting'hana msang'hanaji miyage yakalile komdai sente gana dimoja, kamgoga kasonga kumbota isingo kuno kolonga, ‘Liha sente yangu.’ \v 29 Msang'hanaji miyage kamfugamila, kampula, ‘Nibetele kwa kufunga umoyo nokuliha!’ \v 30 Lakini kalema, kachola na kumgodeka miyage mkifungo mbaka vonda yalihe deni dija. \v 31 Wasang'hanaji wayage viwonile kija kilawilile ona usungu, wachola kumulongela mndewa mbuli zose zilawilile. \v 32 Avo mndewa kamkema msang'hanaji ayo, kamulongela. ‘Gweye kwa msang'hanaji wihile, niye nikulekelela deni jako kwavija kunipula nhende vivo. \v 33 Kulondigwa umonele bazi msang'hanaji miyago kamba niye vinikonele bazi.’ \v 34 Mndewa wake kagevuzika ng'hani, kamgodeka mkifungo mbaka vondayalihe deni jose.” \p \v 35 Yesu kamambukiza, “Vino vivo Tatangu yeli kuulanga vonda yawatendeleni mweye, kamba hamuzigela kumgongo mbuli za ndugu zenu kwa mizoyo yenu yose.” \c 19 \s Yesu kofundiza mbuli ya nyasa \r (Maluko 10:1-12) \p \v 1 Yesu viyamambukize kulonga mbuli azo, kasegela isi ya Galilaya na kachola mwiisi ya Yudea, kuna umwambu wa lwanda lwa Yolidani. \v 2 Lunhu mkulu lwa wanhu lumkweleleza, na kuko kawahonya wanhu wakalile watamu. \p \v 3 Mafalisayo wayagwe wamcholela Yesu na wamgeza kwa kumuuza, “Vino vinoga mbigalo kumwasa mwehe wake kwa mbuli yoyose?” \p \v 4 Yesu kawedika, “Vino hamugasomile bule Maandiko Gang'alile vigalonga kulawa kuna ichanduso, Imulungu kamulumba mbigalo na mtwanzi? \v 5 Avo Imulungu kalonga, ‘Kwa mbuli ayo mbigalo komuleka tatake na mamake nayo koilumba na mwehe wake, na wabili awo okuwa kinhu kimoja. \v 6 Avo haweli wabili kabili lakini kinhu kimoja. Avo kiyalumbilize Imulungu, munhu sikuyakigole.’ ” \p \v 7 Mafalisayo wamuuza Yesu, “Habali Musa katugwaa lagizo kamba mbigalo kodaha kumgwaa kibua cha nyasa mwehe wake na kumwasa?” \p \v 8 Yesu kawedika, “Musa kawagwaa lagizo muwaleke wehe zenu kwavija mizoyo yenu midala, lakini havikalile vivo bule kipindi Imulungu viyalumbile isi. \v 9 Nowalongeleni, mbigalo yoyose yomwasa mwehe wake, na kumsola mtwanzi iyagwe, kotenda ugoni. Ila kodaha kumwasa mwehe wake kamba yahatenda ugoni.” \p \v 10 Wanahina zake wamulongela, “Kamba vino vivo ili kwa mbigalo na mwehe wake, vinoga kuleka kusola.” \p \v 11 Yesu kawedika, “Siyo kila munhu kodaha kuitogola mbuli ino, lakini waja wagweleligwe na Imulungu. \v 12 Kuna vilamuso vingi viwatenda wanhu waleke kusola, wayagwe waleligwa vivo, wayagwe watendigwa vivo na wanhu. Na wayagwe hawasola mbuli ya Undewa wa kuulanga. Lakini ija yodaha kugagoga mafundizo gano yagagoge.” \s Yesu kowatambikila wana wadodo \r (Maluko 10:13-16; Luka 18:15-17) \p \v 13 Wanhu wayagwe wamgalila Yesu wana wadodo yawahagatile na kuwatambikila, lakini wanahina zake wawakomhokela. \v 14 Yesu kalonga, “Walekeni wana wadodo weze kumwangu sikumuwagomese, kwavija Undewa wa kuulanga wa wanhu kamba wana wano.” \p \v 15 Kawahagatila, abaho kasegela hanhu aho. \s Mbwanga tajili \r (Maluko 10:17-31; Luka 18:18-30) \p \v 16 Mbwanga imoja kamcholela Yesu, kamuuza, “Mfundiza nhende choni kinogile niupate ugima wa milele?” \p \v 17 Yesu kamulongela, “Habali koniuza mbuli ya kinhu kinogile? Kuna imoja yaiyeka yanogile. Wahalonda kwingila muugima wa milele, gagoge malagizo ga Imulungu.” \p \v 18 Kamuuza, “Malagizo gani?” \p Yesu kamwidika, “Sikuukome, sikuutende ugoni, sikuwibe, sikuulave usindila wa uvizi, \v 19 wategeleze tatako na mamako, na umnogele miyago kamba viuinogela mwenyego.” \p \v 20 Mbwanga ayo kamwidika, “Malagizo gano gose nigagoga. Choni kiyagwe kinilondigwa kutenda?” \p \v 21 Yesu kamulongela, “Wahalonda udahe kutenda goyolonda Imulungu, genda kachuuze vinhu vose viuli navo na ukawagwelele wakiwa zisente, na gweye kokuwa na utajili kuulanga, abaho wize unikweleleze.” \p \v 22 Mbwanga ija viyahulike avo, kasegela kuno kanyunyuwala, kwavija kakala tajili ng'hani. \p \v 23 Abaho Yesu kawalongela wanahina zake, “Nowalongeleni ukweli, yokuwa vidala ng'hani kwa munhu tajili kwingila Muundewa wa kuulanga. \v 24 Nowalongeleni kabili, vibuha kwa ngamiya kubita mna ikizonzo cha sanzia, kubanza tajili kwingila Muundewa wa Imulungu.” \p \v 25 Wanahina zake viwahulike avo, wakanganya ng'hani wamuuza, “Vino nani yonda yadahe kukomboligwa?” \p \v 26 Yesu kawalola bunhuu kawalongela, “Kwa munhu havidahika, lakini kwa Imulungu gose godahika.” \p \v 27 Petulo kamwidika, “Lola siye tuleka kila kinhu na kukukweleleza gweye. Avo topata choni?” \p \v 28 Yesu kawalongela, “Nowalongeleni ukweli, Mwana wa Munhu vondayakale mna ikigoda chake cha ukulu mna iisi yonda ize, mweye wanahina zangu longo na wabili mokala mna ivigoda va ukulu na mogatawala makabila longo na mabili ga Izilaeli. \v 29 Munhu yoyose yalekile ng'anda hebu ndugu hebu lumbu jake hebu tatake hebu mamake hebu wanage hebu migunda mbuli ya niye kobokela miyanza gana kwa vija viyelinavo, na koupata ugima wa milele. \v 30 Lakini wanhu wengi weli wa ichanduso okuwa wa ikimambukizo, na waja wa ikimambukizo okuwa wa ichanduso. \c 20 \s Wasang'hanaji mumgunda wa mizabibu \p \v 1 “Undewa wa kuulanga uigala na kija kilawilile kwa munhu yeli na mgunda wa mizabibu, kalawa imitootondo ng'hani, kachola kugoneka wanhu wakasang'hane mumgunda wake. \v 2 Kailagana nao yawalihe sente kwa sang'hano ya siku dimoja, abaho kawagala mumgunda wake wakasang'hane. \v 3 Abaho saa ndatu kachola kudigulilo kawavika wanhu wema aho wabule cha kutenda. \v 4 Avo kawalongela, ‘Mweye vivija gendeni kumgunda wangu mukasang'hane na nowaliha chochose cha kufaya.’ \v 5 Avo wachola. Viivikile saa sita na saa tisa imisi ayo mwene mgunda kachola katenda vivija viyatendile ichanduso. \v 6 Viivikile saa kumi na moja kachola na kawavika wanhu wayagwe wema, kawauza, ‘Habali mwima hano imisi yose mwabule cha kusang'hana?’ \v 7 Wanhu waja wamwidika, ‘Kwavija kuduhu munhu yatugwelele sang'hano.’ Kawalongela, ‘Na mweye vivija mkasang'hane kumgunda wangu wa mizabibu!’ \p \v 8 “Viivikile ichungulo, munhu mwene mgunda kamulongela mwamizi wake wa mgunda, ‘Wakeme wanhu wasang'hane na uwalihe sente zao, kusongela waja wakimambukizo na waja wa ichanduso.’ \v 9 Wanhu wasang'hane kusongela saa kumi na moja, walihigwa kila munhu sente imoja. \v 10 Avo waja wanduse kusang'hana viwezile wagesa kamba olihigwa sente nyingi, lakini kila imoja wao kagweleligwa sente imoja. \v 11 Wasola zisente na kusonga kumnung'unikila ija yawagoneke. \v 12 Walonga, ‘Wanhu wano wagonekigwe kukimambukizo wasang'hana kwa saa dimoja diiyeka, siye tusang'hana siku ngima mdizuwa, abaho kuwaliha vivija viutulihile siye!’ \p \v 13 “Ija mwene mgunda kamwidika imoja wao, ‘Mbwigangu tegeleza, niye sikubunzile bule. Vino hatuilagane nikulihe sente imoja kwa kusang'hana siku dimoja? \v 14 Sola sente yako uchole, niye ninogelwa kumliha munhu ino inimgoneke kukimambukizo kamba vinikulihile gweye. \v 15 Vino havinogile bule niye kutenda kija kinilonda kwa sente zangu mwenyego? Hebu gweye kokona migongo kwavija niye nina moyo unogile?’ ” \p \v 16 Yesu kamambukiza kulonga, “Avo wose weli wa ikimambukizo sambi okuwa wa ichanduso kumwande, na wose weli wa ichanduso sambi okuwa wa ikimambukizo kumwande.” \s Yesu kolonga mwanza wa kadatu mbuli ya ifa yake \r (Maluko 10:32-34; Luka 18:31-34) \p \v 17 Yesu viyakalile kochola Yelusalemu, kainega kumgwazo na wanahina zake longo na wabili, kawalongela, \v 18 “Tegelezeni, tochola Yelusalemu, kuko Mwana wa Munhu kogeligwa mmakono ga wakulu wa walava nhosa na wafundiza Malagizo ga Musa. Nao omtagusa yafe. \v 19 Na omwika mmakono ga Wamhazi, nao omzeha omtowa mbalati na omkoma kwa kumuwamba mumsalaba, lakini siku da kadatu kozilibuka.” \s Kupula kwa mama \r (Maluko 10:35-45) \p \v 20 Abaho mwehe wa Zebedayo na wanage wabili kamcholela Yesu, kamfugamila kampula yamtendele kija kiyolonda. \p \v 21 Yesu kamuuza, “Kolonda choni?” \p Kamwidika, “Chonde, nhogolela wanangu wano wabili, imoja yakale mwambu wa mkono wako wa kudila na iyagwe mwambu wa mkono wako wa kumoso muundewa wako.” \p \v 22 Yesu kawedika, “Hamkijuwile kinhu kimpula, vino modaha kuking'wela kikasi cha madununzo chonda niking'wele niye?” \p Wamwidika, “Todaha.” \p \v 23 Yesu kawalongela, “Kweli moking'wela kikasi changu, lakini nabule udahi wa kusagula nani yakale mwambu wa mkono wangu wa kudila hebu wa kumoso. Hanhu aho wekiligwa wanhu wasaguligwe na Tatangu.” \p \v 24 Baho wanahina longo viwahulike avo, wawagevuzikila ng'hani Yakobo na Yohana. \v 25 Yesu kawakema wose hamoja kawalongela, “Mojuwa kamba wakulu wa wanhu wa mwiisi owalanguliza kwa nguvu, na wakulu wao wana udahi. \v 26 Lakini haili vivo kumwenu. Munhu yoyose yolonda kuwa munhu mkulu, yawe msang'hanaji wa wose, \v 27 na munhu yolonda kuwa wa ichanduso, yawe mtumwa wa wose. \v 28 Kamba vija Mwana wa Munhu, hezile kusang'hanilwa, lakini keza kuwasang'hanila na kuulava ugima wake kwa kuwakombola wanhu wengi.” \s Yesu kowahonya wasuwameso wabili \r (Maluko 10:46-52; Luka 18:35-43) \p \v 29 Yesu na wanahina zake viwakalile osegela kudibuga da Yeliko, lunhu lwa wanhu lumkweleleza. \v 30 Wanhu wabili wasuwameso wakalile kumgwazo wa inzila, viwahulike Yesu kobita, wasonga kukemelela, “Mwana wa Daudi! Tonele bazi!” \p \v 31 Lunhu lwa wanhu luwakomhokela luwalongela wanyamale. Lakini wagendelela kukemelela ng'hani, “Mwana wa Daudi! Tonele bazi!” \p \v 32 Yesu kema kawakema kawauza, “Molonda niwatendele choni?” \p \v 33 Wamwidika, “Go mkulu, tolonda kulola!” \p \v 34 Yesu kawonela bazi kawakwasa meso gao, bahaja wadaha kulola, nao wamkweleleza. \c 21 \s Yesu kokwingila Yelusalemu kwa ng'henze \r (Maluko 11:1-11; Luka 19:28-40; Yohana 12:12-19) \p \v 1 Yesu na wanahina zake viwavikile Yelusalemu, wachola Betifage kuna Ulugongo lwa Mizeituni. Baho kawatuma wanahina zake wabili wamulongolele, \v 2 kawalongela, “Gendeni kuna ikijiji kili kuulongozi wenu, aho momvika kihongwe kafungigwa na mwanage kumgwazo. Wafunguleni mungalile hano. \v 3 Munhu yoyose yahawauza, mulongeleni, Mndewa kowalonda, nayo kowaleka wachole.” \p \v 4 Gano gatendeka ili kiyalongile mtula ndagu wa Imulungu kilawilile, \q \v 5 “Dilongele buga da Sayuni, \q Lola, mndewa wako kokwiza! \q Muhole na kakwela kihongwe na \q mwanage kihongwe.” \p \v 6 Avo wanahina wachola watenda vivija viyawalongele Yesu watende. \v 7 Wamgala ija ikihongwe na mwanage, watandika viwalo vao mmigongo mwa waja ivihongwe, na Yesu kakwela uchanha. \v 8 Lunhu lwa wanhu lwanzanza viwalo vao mnzila kuno wayagwe wabena mibunho na kuyanzanza mnzila ili yabite. \v 9 Wanhu wakalile kuchugu na kuulongozi wa Yesu wakemelela, \q “Yatogoligwe mwana wa Daudi! \q Imulungu yamtambikile ija yokwiza kwa twaga da Mndewa! \q Imulungu yatogoligwe!” \p \v 10 Yesu viyengile Yelusalemu, wanhu wose wa kudibuga wading'huka na waiuza, “Ino ayo nani?” \p \v 11 Lunhu lwa wanhu lwidika, “Ino ayo Yesu, mtula ndagu wa Imulungu kolawa Nazaleti mwiisi ya Galilaya.” \s Yesu kokwingila Mng'anda ya Imulungu \r (Maluko 11:15-19; Luka 19:45-48; Yohana 2:13-22) \p \v 12 Yesu kengila Mng'anda ya Imulungu, kawawinga wanhu wose wakalile ogula na kuchuuza vinhu. Kazibidula meza za wanhu wakalile ovunja sente na vigoda va wanhu wakalile ochuuza njiwa. \v 13 Kawalongela, “Yandikigwa mna Gamaandiko Gang'alile, ‘Ng'anda yangu yokuwa kae ya kupulila.’ Lakini moitenda mhango ya wabavi!” \p \v 14 Wasuwameso na wanhu mbetembete wamcholela Yesu kuna Ing'anda ya Imulungu, nayo kawahonya. \v 15 Wakulu wa walava nhosa na wafundiza Malagizo ga Musa wagevuzika viwonile mbuli za unzonza ziyakalile yotenda Yesu na wana viwakalile okemelela Mng'anda ya Imulungu, “Yatogoligwe Mwana wa Daudi!” \v 16 Avo wamuuza Yesu, “Vino kohulika viwolonga wana wano?” \p Yesu kawedika, “Mhulika, hamugasomile gaja Gamaandiko Gang'alile golonga, ‘Muwafundiza wana na ving'hele kulava nhogolwa inogile.’ ” \p \v 17 Yesu kawaleka na kachola Betania kunze ya buga, kawasa kuko. \s Yesu kodiduwila biki \r (Maluko 11:12-14; 11:20-24) \p \v 18 Imitootondo, Yesu viyakalile kobwela mna idibuga, kakala na nzala. \v 19 Behi na nzila kajona biki da mtini kadicholela, yalole kamba kodaha kupata tunda jojose, lakini honile kinhu ila majani gaiyeka. Avo kadilongela, “Sikuulele matunda ng'o!” Bahaja biki dijo dinyala gogodaa. \p \v 20 Wanahina zake viwonile avo wakanganya ng'hani, waiuza, “Habali biki dino da mtini dinyala himahima?” \p \v 21 Yesu kawedika, “Nowalongeleni ukweli kamba mwahatogola na kuleka kunyawanyawa, modaha kutenda kamba kija kinitendile kwa biki dino da mtini. Siyo kino kiiyeka, lakini modaha kukilongela kigongo kino, ‘Ng'oka ukayase mbahali,’ na yokuwa vivo. \v 22 Kamba mwahatogola, mobokela chochose chonda mupule.” \s Mbuli ya udahi wa Yesu \r (Maluko 11:27-33; Luka 20:1-8) \p \v 23 Yesu kengila Mng'anda ya Imulungu, na viyakalile kofundiza, wakulu wa walava nhosa na wavele wamwizila wamuuza, “Vino kotenda gano gose kwa udahi wa nani? Nani yakugwelele udahi uno wa kutenda gano?” \p \v 24 Yesu kawedika, “Nowauza mbuli imoja munilongele, na niye nowalongeleni kwa udahi wa nani notenda gano. \v 25 Nongeleni, vino udahi wa Yohana wa kubatiza ulawa kwahi? Ulawa kwa Imulungu hebu ulawa kwa wanhu?” \p Wasonga kuilongela, “Twahalonga ulawa kwa Imulungu, kotuuza, ‘Habali hamumtogole Yohana?’ \v 26 Lakini twahalonga, ‘Ulawa kwa wanhu,’ towadumba wanhu kwavija wose wamtogola Yohana kamba mtula ndagu wa Imulungu.” \v 27 Avo wamwidika Yesu, “Hatujuwile.” \p Abaho Yesu kawalongela, “Na niye siwalongela bule notenda gano kwa udahi wa nani.” \s Lusimo lwa wana wabili \p \v 28 “Mweye mogesaze? Munhu imoja kakala na wana wabili, kachola kwa ija mwana imkulu kamulongela, ‘Mwanangu, lelo chola ukasang'hane kumgunda wa mizabibu.’ \v 29 Nayo kamwidika, ‘Sichola bule.’ Lakini kumwande kidogo kagimbula na kuchola. \v 30 Abaho tata ija kachola kwa mwana iyagwe kamulongela mbuli iija. Nayo kamwidika, ‘Ona tata nochola,’ lakini hacholile bule. \v 31 Avo nani mna iwana waja wabili yatendile kija kiyalondile tatao?” \p Wamwidika, “Ija mwana imkulu.” \p Avo Yesu kawalongela, “Nowalongeleni wabokela kodi na wagoni owalongolela kwingila mna Undewa wa Imulungu. \v 32 Kwavija Yohana Mbatizaji keza kuwalagusila nzila inogile, na mweye hamumtogole lakini wabokela kodi na wagoni wamtogola. Vivija na mweye vimonile avo, hamulekile nzambi zenu na kumtogola.” \s Lusimo lwa walimaji mumgunda wa mizabibu \r (Maluko 12:1-12; Luka 20:9-19) \p \v 33 Yesu kalonga, “Tegelezeni lusimo luyagwe, kukala na munhu imoja mwene mgunda kahanda mizabibu mumgunda wake, kazungulusila lwigo, kahimba hanhu ha kukamila zabibu, kazenga lingo na kawakodisha walimaji. Abaho kafunga mwanza kachola isi ya kutali. \v 34 Msimu wa kubawa zabibu viuvikile, kawatuma wasang'hanaji zake kwa waja walimaji wamgalile zabibu kulawa mumgunda wake. \v 35 Walimaji waja wawagoga wasang'hanaji awo, imoja wamtowa, iyagwe wamkoma, na iyagwe wamtowa mabwe. \v 36 Kawatuma kabili wasang'hanaji wayagwe, wengi kubanza waja wa ichanduso, walimaji awo wawatendela vivija. \v 37 Kukimambukizo kamtuma mwanage, kalonga, ‘Ino omtegeleza kwavija mwanangu.’ \v 38 Lakini walimaji viwamonile mwanage, wailongela, ‘Ino ayo muhazi lekeni tumkome na tusole uhazi wake!’ \v 39 Avo wamgoga na wamwasa kunze ya umgunda na wamkoma.” \p \v 40 Yesu kawauza, “Vino munhu mwene mgunda yaheza kowatenda choni waja walimaji?” \p \v 41 Wamwidika, “Kowakoma walimaji wose wehile na kowakodisha wanhu wayagwe mgunda awo, nao omgolela zabibu mumsimu wa kubawa zabibu.” \p \v 42 Yesu kawalongela, “Hamusomile mna Gamaandiko Gang'alile, \q ‘Dibwe wadilemile wazengaji, \q sambi digalamuka dibwe kulu kubanza gose. \q Mbuli ino itendigwa na Mndewa \q nayo yotukanganya.’ ” \p \v 43 Yesu kengeza kulonga, “Avo nowalongeleni ukweli, Undewa wa Imulungu obokigwa kumwenu na ogweleligwa wanhu olela matunda ganogile. \v 44 Munhu yoyose yonda yaikwale mdibwe ajo kobeneka beneka na munhu donda dimulagalile domuhonda tipitipi.” \p \v 45 Wakulu wa walava nhosa na Mafalisayo viwahulike simo azo wajuwa kamba kakala kowalonga hewo. \v 46 Avo wazahila nzila ya kumgogela, lakini waludumba lunhu lwa wanhu, kwavija wamtogola Yesu kakala mtula ndagu wa Imulungu. \c 22 \s Lusimo lwa zengele \r (Luka 14:15-24) \p \v 1 Yesu kalonga nao kabili kwa simo, kawalongela, \v 2 “Undewa wa kuulanga uigala na kija kilawilile kwa mndewa yamtandile mwanage wa kimbigalo zengele. \v 3 Kawatuma wasang'hanaji zake wawalongele waja wagonekigwe weze kuna idizengele, lakini waja wagonekigwe walema kwiza. \v 4 Avo kawatuma wasang'hanaji wayagwe kawalongela, ‘Walongeleni vino waja wagonekigwe kuna idizengele, zengele jangu niditanda, nyhinja ng'ombe wanonile, kila kinhu nimala kukitanda goya. Izoni kuna idizengele!’ \v 5 Lakini waja wagonekigwe hawatongile bule, kila munhu kachola kuna isang'hano yake, imoja kumgunda wake, na iyagwe kuna ibiyashala yake. \v 6 Wayagwe wawagoga wasang'hanaji zake, wawatowa na kuwakoma. \v 7 Mndewa kagevuzika ng'hani, avo kawatuma wakalizi zake wakawakome waja wawakomile wasang'hanaji zake na wadisome moto buga jao. \v 8 Abaho kawakema wasang'hanaji zake na kawalongela, ‘Zengele jangu nimala kuditanda, lakini wanhu wagonekigwe kuna idizengele hawafaya kugonekigwa.’ \v 9 Avo choleni kuna izinzila na munhu yoyose yonda mumone mumgoneke yeze kudizengele. \v 10 Avo wasang'hanaji wachola mna izinzila na wawagala wanhu wose wawavikile, wanogile na wehile, avo gati da zengele dimema wanhu.” \p \v 11 “Mndewa viyengile kuwalola wageni zake, kamona munhu imoja havalile kiwalo cha zengele. \v 12 Kamuuza, ‘Mbwigangu, kwingilaze muno kuno kwabule kiwalo cha zengele?’ Lakini munhu ayo hamwidike bule. \v 13 Abaho mndewa kawalongela wasang'hanaji, ‘Mfungeni magulu na makono, mumwase kunze kudiziza ako kolila na kudafuna meno.’ ” \p \v 14 Yesu kamambukiza kwa kulonga, “Wagonekigwe wengi, lakini wasaguligwe wadodo.” \s Mbuli ya kuliha kodi \r (Maluko 12:13-17; Luka 20:20-26) \p \v 15 Mafalisayo walawanya wamkalila kiseto Yesu wamgoge kwa mbuli zake. \v 16 Wawatuma wanahina zao hamoja na wanhu wayagwe mna ikibumbila cha Helode. Walonga, “Mfundiza, tokujuwa gweye kwa munhu ulonga ukweli na kofundiza nzila za Imulungu mna ikweli. Humdumba munhu yoyose, kwavija hutonga ukulu wa munhu. \v 17 Tulongele, gweye kokonaze? Vino vinoga kuliha kodi kwa Mndewa wa Lumi hebu havinogile bule?” \p \v 18 Lakini Yesu kagajuwa magesa gao gehile, kawalongela, “Mweye mwa watapitapi, habali monigeza? \v 19 Ndagusileni isente imulihilaga kodi!” \p Nao wamgalila isente. \v 20 Nayo kawauza, “Vino kihanga kino cha nani? Na twaga dino da nani?” \p \v 21 Nao wamwidika, “Va Mndewa wa Lumi.” \p Abaho Yesu kawalongela, “Mgweleleni Mndewa wa Lumi vili va Mndewa wa Lumi, na mgweleleni Imulungu vili va Imulungu.” \p \v 22 Viwahulike avo, wakanganya, wamuleka wasegela. \s Mbuli ya kuzilibuka kwa wafile \r (Maluko 12:18-27; Luka 20:27-40) \p \v 23 Siku didija Masadukayo wayagwe wanhu olonga kuduhu kuzilibuka wamcholela Yesu. \v 24 Walonga, “Mfundiza, Musa katulongela mbigalo yahafa yang'hali hanalela wana, ndugu yake kolondigwa yamsole mgane ayo, ili yalele nayo wana mbuli ya ndugu yake. \v 25 Hano kumwetu kukala na ndugu saba. Ija imkulu kasola mwehe na kafa halekile wana, na mdodo wake kamuhala mgane ayo. \v 26 Kinhu kikija kimulawilila mwana wa kabili, wa kadatu mbaka wose saba. \v 27 Ako kumwande, mtwanzi ija nayo kafa. \v 28 Mna isiku ya kuzilibuka wanhu wafile, mtwanzi ayo kokuwa wa nani? Kwavija wose saba wakala wamsolile.” \p \v 29 Yesu kawedika, “Mweye mopotela! Kwavija hamugajuwile Maandiko Gang'alile hebu udahi wa Imulungu. \v 30 Kwavija mna isiku ya kuzilibuka wanhu wafile, wanhu hawasola wala hawasoligwa okuwa kamba wasenga wa kuulanga. \v 31 Lakini kwa mbuli ya kuzilibuka kwa wanhu, hamusomile kija kiyawalongele Imulungu? Kalonga, \v 32 ‘Niye na Imulungu wa Abulahamu, Imulungu wa Isaka, Imulungu wa Yakobo.’ Heyo heli Imulungu wa wanhu wafile, ila Imulungu wa wanhu wagima.” \p \v 33 Lunhu lwa wanhu viluhulike avo, lukanganya kwa mafundizo gake. \s Lagizo kulu \r (Maluko 12:28-34; Luka 10:25-28) \p \v 34 Mafalisayo viwahulike kamba Yesu kawatenda Masadukayo wanyamale tuluu, waiting'hana hamoja, \v 35 na imoja wao, kakala munhu yagajuwile goya Malagizo ga Musa, kamgeza Yesu kwa kumuuza, \v 36 “Mfundiza, mna Gamalagizo lagizo gani dili kulu?” \p \v 37 Yesu kamwidika, “ ‘Mnogele Mndewa Imulungu wako kwa moyo wako wose, kwa loho yako yose na kwa nzewele zako zose.’ \v 38 Dino ijo lagizo dili kulu na da ichanduso. \v 39 Da kabili doigala na dino, ‘Mnogele miyago kamba viuinogela mwenyego.’ \v 40 Malagizo gose ga Musa na mafundizo ga watula ndagu wa Imulungu gema mna gamalagizo gano mabili.” \s Mbuli ya Kilisito Mkombola \r (Maluko 12:35-37; Luka 20:41-44) \p \v 41 Mafalisayo viwaiting'hane hamoja, Yesu kawauza, \v 42 “Vino mweye mogesa choni kwa mbuli ya Kilisito? Mwanage nani?” \p Wamwidika, “Mwanage Daudi.” \p \v 43 Yesu kawauza, “Habali Loho Yang'alile kamulongoza Daudi yamkeme, ‘Mndewa’? Kwavija kalonga, \v 44 ‘Mndewa Imulungu kamulongela Mndewa wangu, \q Kala hano mwambu wa mkono wangu wa kudila, \q mbaka niweke hasi mmagulu gako wanhu wakwihile.’ \m \v 45 Kamba Daudi komkema ‘Mndewa’, yokuwaze Kilisito yawe mwanage Daudi?” \p \v 46 Kuduhu munhu yamwidike, kulawa siku dijo na kugendelela kuduhu munhu yagezile kumuuza Yesu mbuli yoyose. \c 23 \s Yesu kowazuma wafundiza Malagizo ga Musa na Mafalisayo \r (Maluko 12:38-39; Luka 11:43, 46; 20:45-46) \p \v 1 Abaho Yesu kalulongela ulunhu na wanahina zake, \v 2 kawalongela, “Wafundiza Malagizo ga Musa na Mafalisayo wana udahi wa kufambula Malagizo ga Musa. \v 3 Avo gogeni na mtende gaja gose gonda wawalongeleni, lakini sikumutende gaja gowotenda hewo, kwavija hawatenda gaja gowopetela wanhu. \v 4 Owadikwa wanhu mgamaega mbahasha ng'hulu na kuno hewo wenyego hawalonda kugolosa makono kuwataza kupapa. \v 5 Gose gowotenda, otenda ili wakoneke na wanhu. Kwavija ovala vikumbi vandikigwe Maandiko Gang'alile mna ivihanga vao na ofunga mna gamakono gao, na ovala viwalo vili na vinhu vitali oneke kamba wailava kwa Imulungu. \v 6 Onogezwa kukala hanhu hanogile mna izinyimwilinyimwili na kukala mna ivigoda va haulongozi mna izing'anda za kumpula Imulungu. \v 7 Onogezwa kulamusigwa na wanhu mna gamagulilo na kukemigwa na wanhu, ‘Mfundiza’. \v 8 Lakini mweye sikumukemigwe ‘Mfundiza’. Kwavija mweye mwa wanhu wa lubuga lumoja na Mfundiza wenu imoja. \v 9 Sikumumkeme munhu yoyose hano mwiisi, ‘Tata’, kwavija munayo Tata imoja yeli kuulanga. \v 10 Vivija sikumukemigwe, ‘Vilongozi’, kwavija munayo kilongozi imoja, nayo ayo Kilisito Mkombola \v 11 Yeli mkulu hagati yenu yawe msang'hanaji wenu. \v 12 Munhu yoyose yoitenda mwenyego mkulu kotendigwa mdodo, na munhu yoyose yoitenda mwenyego mdodo kotendigwa mkulu. \s Yesu koukomhokela utapitapi wao \r (Maluko 12:40; Luka 11:39-42, 44, 52; 20:47) \p \v 13 “Mogaya mweye wafundiza Malagizo ga Musa na Mafalisayo, mweye mwa watapitapi! Mohinda mulango wa Undewa wa kuulanga mgameso ga wanhu, kuno mweye wenyego hamwingila, wala hamulonda kuwatogolela waja olonda kwingila wengile! \v 14 Mogaya mweye wafundiza Malagizo ga Musa na Mafalisayo, mweye mwa watapitapi! Mosola vinhu vili mzikae za wagane, abaho moitenda munoga kwa kulonga mbuli nyingi mwahampula Imulungu! Mbuli ya gano nhaguso yenu yokuwa ng'hulu ng'hani. \p \v 15 “Mogaya mweye wafundiza Malagizo ga Musa na Mafalisayo, mweye mwa watapitapi! Moloka bahali na kuchola mziisi ili mumpate munhu wa kutogola kamba vimutogola mweye, na mwahampata momtenda yehe miyanza mibili kubanza mweye kwa kwiingila jehanamu! \p \v 16 “Mogaya mweye vilongozi hamulola! ‘Mofundiza munhu yahaiduwila kwa Ng'anda ya Imulungu siyo mbuli. Lakini yahaiduwila kwa zahabu ili Mng'anda ya Imulungu, koifunga mwenyego.’ \v 17 Mweye hamulola na wabozi! Kilihi kili kikulu, zahabu hebu Ng'anda ya Imulungu iitenda zahabu ing'ale? \v 18 Vivija mweye mofundiza, ‘Munhu yahaiduwila kwa upango wa kulavila nhosa siyo mbuli, lakini yahaiduwila kwa nhosa ili muupango, koifunga mwenyego.’ \v 19 Mweye hamulola! Kilihi kili kikulu, inhosa hebu uupango wa kulavila nhosa uitenda inhosa ing'ale? \v 20 Avo munhu yahaiduwila kwa upango wa kulavila nhosa, koiduwila kwa upango wa kulavila nhosa hamoja na nhosa yose ili uchanha yake, \v 21 na ija yoiduwila kwa Ng'anda ya Imulungu, kaiduwila kwa Ng'anda ayo ya Imulungu na kwa Imulungu yokala mumo. \v 22 Yoyose yoiduwila kwa ulanga, koiduwila kwa kigoda cha undewa cha Imulungu na kwa ayo yokikalila. \p \v 23 “Mogaya mweye wafundiza Malagizo na Mafalisayo, mweye mwa watapitapi! Momgwaa Imulungu fungu da longo da majani gonung'hila goya, binzali na kalafuu, lakini moleka kugagoga mafundizo makulu Gamalagizo, kamba vija haki, bazi na kutamanila. Molondigwa kugatenda gano na sikumugaleke gaja gayagwe. \v 24 Mweye vilongozi hamulola! Molava ng'honzi mgamazi lakini momeza ngamiya! \p \v 25 “Mogaya mweye wafundiza Malagizo ga Musa na Mafalisayo, mweye mwa watapitapi! Mosunha kikasi na sahani kwa kunze, lakini moleka mgati mmema vinhu vimpatile kwa kuboka na ugila. \v 26 Gweye Mfalisayo hulola! Tanhu sunha mgati ya kikasi na kunze kokuwa kuzelu. \p \v 27 “Mogaya mweye wafundiza Malagizo ga Musa na Mafalisayo, mweye mwa watapitapi! Muigala na vikuta va mapanga vibakigwe langi nzelu, kwa kunze gokoneka ganoga, lakini mgati gamema mizege ya wanhu wafile na kila kinhu kihile. \v 28 Vivija na mweye kwa kunze mokoneka kamba wanhu munogile, lakini mgati mmwenu mmema utapitapi na nzambi.” \s Yesu kolagula nhaguso yao \r (Luka 11:47-51) \p \v 29 “Mogaya mweye wafundiza Malagizo ga Musa na Mafalisayo, mweye mwa watapitapi! Mozengela vikuta va mapanga ga watula ndagu wa Imulungu na kugahamba mapanga ga wanhu wanogile. \v 30 Mweye molonga maza tukalile mna ikipindi cha wahenga zetu, sambituilumbe nao kuwakoma watula ndagu wa Imulungu. \v 31 Avo moilagusa wenyego kamba mwa wazukulu wa hewo wawakomile watula ndagu wa Imulungu. \v 32 Avo mambukizeni kija wakisongile wahenga zenu. \v 33 Mweye mizoka na wana wa mizoka! Modahaze kuikimbila nhaguso ya jehanamu? \v 34 Avo nowagalila watula ndagu wa Imulungu na wanhu weli na nzewele, na wafundiza. Wayagwe mowakoma, wayagwe mowawamba na wayagwe mowatowa mbalati mna zing'anda za kumpula Imulungu na kuwawinga kulawa buga dino wachole buga diyagwe. \v 35 Avo damu yose ya wanhu wanogile itike mwiisi yodaigwa kumwenu, kusongela damu ya Habili ija yakalile yanogile, mbaka damu ya Zakalia mwana wa Balakia yumumkomile hagati ya Ng'anda ya Imulungu na upango wa kulavila nhosa. \v 36 Nowalongeleni ukweli, nhaguso ya ukomaji wose uno yokuwa mna iwanhu wa lukolo luno! \s Yesu kowanogela wanhu wa Yelusalemu \r (Luka 13:34-35) \p \v 37 “Gweye Yelusalemu, Gweye Yelusalemu! Kowakoma watula ndagu wa Imulungu na kuwatowa kwa mabwe waja Imulungu yawatumile kumwako! Miyanza mingapi nilonda kuwahagata wanago kwa makono gangu, kamba vija nguku viyovihagata vinziya vake mna gamabawa gake, lakini hulondile bule. \v 38 Avo Ng'anda yako ya Imulungu ilekigwa ukiwa. \v 39 Nowalongeleni, honda mumbone kabili mbaka vonda mulonge, ‘Imulungu yamtambikile ija yokwiza kwa twaga da Mndewa.’ ” \c 24 \s Yesu kolonga mbuli ya kubanangika kwa Ng'anda ya Imulungu \r (Maluko 13:1-2; Luka 21:5-6) \p \v 1 Yesu viyakalile kolawa Mng'anda ya Imulungu, wanahina zake wamcholela, wamulagusile ng'anda zili behi na Ng'anda ya Imulungu. \v 2 Yesu kawauza, “Mogona gano gose? Nowalongela ukweli, haduhu dibwe donda dilekigwe uchanha ya diyagwe, kila dibwe dokwasigwa hasi.” \s Kugaya na kudununzika \r (Maluko 13:3-13; Luka 21:7-19) \p \v 3 Yesu viyakalile kuna Ulugongo lwa Mizeituni, wanahina zake weli waiyeka wamgendela, wamuuza, “Tulongele, yolawilila lini? Na choni chondakitendeke kulagusa kwiza kwako na kimambukizo cha isi?” \p \v 4 Yesu kawedika, “Muiteganye, munhu yoyose sikuyawavizile. \v 5 Kwavija wanhu wengi okwiza kwa twaga jangu na kulonga, ‘Niye ayo Kilisito!’ Nao owavizila wanhu wengi. \v 6 Mohulika ng'hondo na mbuli zake, lakini sikumudumbe, kwavija gano gose golondigwa galawilile, ila kimambukizo king'hali kuvika. \v 7 Isi yoitowa na isi iyagwe, undewa oitowa na undewa uyagwe. Kila hanhu hokuwa na lufilili lwa nzala na mitigisiko mikulu ya isi. \v 8 Gano gose kamba mwanduso wa usungu wa kulela mwana. \p \v 9 “Abaho mogogigwa, modununzigwa na kukomigwa. Wanhu wa isi zose owehila mbuli ya niye. \v 10 Kipindi acho wanhu wengi oleka kutamanila kwao, oihinduka na oihila, \v 11 na watula ndagu wengi wa uvizi olawilila na kuwavizila wanhu wengi. \v 12 Mbuli ya kongezeka kwa gehile, unogelwa wa wanhu wengi ohunguka, \v 13 lakini munhu yonda yafunge umoyo mbaka kukimambukizo kokomboligwa. \v 14 Na kimambukizo king'hali hakinavika, Mbuli Inogile ya Undewa yopetigwa kwa wanhu wa kabila zose iwe usindila kwa isi zose. \s Magayo makulu \r (Maluko 13:14-23; Luka 21:20-24) \p \v 15 “Muhachona, ‘Kinhu kinyolodoke kigala Ubananzi’ kilongigwe na mtula ndagu wa Imulungu Danieli, kima Mng'anda ya Imulungu. Ija yosoma yajuwe. \v 16 Abaho wanhu weli mwiisi ya Yudea wakimbilile kuna ikigongo.” \v 17 Munhu yeli mkiswili cha ng'anda yake, sikuyahumuluke hasi mna ing'anda yake kusola kinhu. \v 18 Yeli kumgunda sikuyabwele ukae kusola kiwalo chake. \v 19 Ogaya watwanzi wali na zinda na waja okong'heza mna izisiku azo. \v 20 Mpuleni Imulungu ili sikumukimbile mumsimu wa kihuhwe hebu mna isiku ya Kubwihila! \v 21 Kwavija siku ayo kokuwa na magayo makulu, haganalawila toka kulumbigwa kwa isi mbaka sambi na honda galawilile kabili. \v 22 Imulungu kazihunguza siku azo, maza hazihunguze sambi yahone munhu yoyose. Lakini mbuli ya wanhu zake yawasagule, Imulungu kozihunguza siku azo. \p \v 23 “Avo, munhu yoyose yahawalongela, ‘Amweye, Kilisito Mkombola kahano!’ hebu ‘Ka ako!’ sikumutogole. \v 24 Kwavija olawilila makilisito na watula ndagu wa uvizi, otenda unzonza na vilaguso ili yahadahika wawavizile hata waja wasaguligwe na Imulungu. \v 25 Tegelezeni! Niwalongela mbuli zino kipindi king'hali hakinavika.” \p \v 26 “Avo munhu yoyose yahawalongela, ‘Loleni, kakuja kuluwala!’ sikumuchole, hebu yahalonga, ‘Loleni, kaifisa hano!’ sikumutogole. \v 27 Kamba vija lumwesa lumwemwesa ulanga wose kulawa kudilawila zuwa mbaka kudihongela vivo vonda yoneke Mwana wa Munhu yaheza.” \p \v 28 “Kokose kuli na mzoga, baho hoiting'hana mhungu.” \s Kwiza kwa Mwana wa Munhu \r (Maluko 13:24-27; Luka 21:25-28) \p \v 29 “Gahamala magayo ga siku azo, zuwa dokuwa ziza, mbalamwezi honda imwemwese bule, nhondo zolagala kulawa kuulanga, na vinhu vili kuulanga votigisika. \v 30 Abaho kilaguso cha Mwana wa Munhu cholawilila kuulanga, wanhu wa mwiisi yose olila vonda wamone Mwana wa Munhu kokwiza mna gamawingu ga kuulanga kwa nguvu na ukulu. \v 31 Mhalati yotoigwa, na kowatuma wasenga zake wa kuulanga mna izibanzi nne za mwiisi, nao oweka hamoja wanhu zake yawasagule kulawa mwambu uno wa isi na uyagwe. \s Fundizo da biki da mtini \r (Maluko 13:28-31; Luka 21:29-33) \p \v 32 “Ifunzeni kubitila biki da mtini, matambi gake gahasonga kuzuka na kwika majani, mujuwe kamba vuli da mmabehi. \v 33 Vivija, mwahazona mbuli azo, mojuwa kamba kammabehi kwiza. \v 34 Nowalongeleni ukweli, wanhu wa lukolo luno hawafa wose mbaka gano gose galawilile. \v 35 Ulanga na isi vobita, lakini mbuli zangu hondazibite ng'o. \s Kuduhu yaijuwile siku hebu saa \r (Maluko 13:32-37; Luka 17:26-30, 34-36) \p \v 36 “Kuduhu yaijuwile siku hebu saa ya kwiza, siyo wasenga wa kuulanga wala Mwana,\f + \fr 24:36 \fr*\ft Wala Mwana yamduhu mna ivitabu vose va kigiliki\ft*\f* lakini Tata yaiyeka ayo yaijuwile. \v 37 Kwiza kwa Mwana wa Munhu kuigala na kija kilawilile kipindi cha Nuhu. \v 38 Kwavija kipindi kija ing'hali hainatowa mvula ng'hulu wanhu waja na kung'wa, wanhu wasola na kusoligwa, mbaka mna isiku ija Nuhu viyengile mna idisafina. \v 39 Lakini wanhu hawajuwile chondakilawilile mbaka mvula ng'hulu viitowile na kuwafagila wose. Vivo vonda iwe kipindi Mwana wa Munhu yaheza. \v 40 Kipindi acho wanhu wabili okuwa kumgunda, imoja kosoligwa na iyagwe kolekigwa. \v 41 Watwanzi wabili okuwa oduga, imoja kosoligwa na iyagwe kolekigwa. \p \v 42 “Avo muiteganye, kwavija hamuijuwile siku ya kwiza Mndewa wenu. \v 43 Lakini mujuwe vino, maza mwene ng'anda yahaijuwile siku ya kwiza mbavi, yahakalile meso na sambi yamuleke mbavi yaitule ng'anda yake. \v 44 Avo, muitande siku zose, kwavija Mwana wa Munhu kokwiza mna isaa hamuigesile bule. \s Msang'hanaji yotamaniligwa na hatamaniligwa \r (Luka 12:41-48) \p \v 45 “Nani yeli msang'hanaji yotamaniligwa na yeli na nzewele? Ayo ija mkulu wake kamwika yawalolese goya wasang'hanaji wayagwe na kowagwaa ndiya mna isaa inogile. \v 46 Kamweda msang'hanaji ija kamba mkulu wake yahabwela komvika kosang'hana vivo! \v 47 Nowalongela ukweli, mkulu wake komwika msang'hanaji ayo yawe mulolesaji wa vinhu vake vose. \v 48 Lakini yahawa msang'hanaji hatamaniligwa, koilongela mwenyego, ‘Mkulu wangu kokawa kubwela,’ \v 49 na kosonga kuwatowa wasang'hanaji wayage na kuja na kung'wa hamoja na walevi. \v 50 Abaho mkulu wake kobwela mna isiku msang'hanaji ija haigesile na mna isaa haijuwile bule. \v 51 Mkulu ayo komtowa ng'hani na kumwika hamoja na watapitapi. Baho kolila na kudafuna meno.” \c 25 \s Lusimo lwa wali longo \p \v 1 “Undewa wa kuulanga oigala na kija kilawilile kwa wali longo wasolile taa zao na kuchola kumbokela munhu yosola. \v 2 Wali watano wakala wabozi na watano wakala wabala. \v 3 Waja iwabozi wasola taa zao, lakini hawasolile ngama yoyose ya mavuta. \v 4 Waja iwabala wasola nyhupa zimemile za mavuta hamoja na taa zao. \v 5 Munhu yosola viyakawile kwiza, wali wose wasonga kukukila na wawasa. \p \v 6 “Kilo kikulu, kulawilila nyangi, ‘Msola mwehe kavika! Laweni mukambokele!’ \v 7 Wali wose walamuka wazitanda taa zao. \v 8 Waja iwabozi wawalongela waja iwabala, ‘Mtuhunguzile mavuta genu kidogo kwavija taa zetu zolonda kufa.’ \v 9 Lakini waja iwabala wawedika, ‘Bule, twabule mavuta gakutwenela siye na mweye. Vinoga muchole mkagule genu.’ \v 10 Avo waja iwabozi wachola kugula mavuta, viwakalile ochola, munhu yosola kavika. Waja watano waitandile wengila nayo mna ing'anda ya dizengele, lwivi luhindigwa. \p \v 11 “Kumwande kidogo waja iwali wabozi wavika, wasonga kukemelela, ‘Go mkulu, go mkulu! Tuvugulile!’ \v 12 Ayo yosola kawedika, ‘Bule! Niye siwajuwile bule mweye.’ ” \p \v 13 Yesu kamambukiza kwa kulonga, “Muiteganye, kwavija hamuijuwile siku hebu saa. \s Lusimo lwa wasang'hanaji wadatu \r (Luka 19:11-27) \p \v 14 “Vivija Undewa wa kuulanga uigala na kija kilawilile kwa munhu imoja yafungile mwanza, kawakema wasang'hanaji zake kaweka walole goya vinhu vake. \v 15 Kila imoja kamgwaa kamba viyadahile, imoja kamgwaa mifuko mitano ya sente, iyagwe kamgwaa mifuko mibili ya sente, na iyagwe kamgwaa mfuko umoja wa sente. Abaho kachola mwanza wake. \v 16 Msang'hanaji yagweleligwe mifuko mitano ya sente kachola kazisang'hanila zisente kapata mifuko mitano iyagwe ya sente. \v 17 Vivija msang'hanaji yagweleligwe mifuko mibili ya sente kazisang'hanila na kupata mifuko mibili iyagwe ya sente. \v 18 Lakini msang'hanaji yagweleligwe mfuko umoja wa sente, kachola kauhimbila mfuko wa sente wa mkulu wake. \p \v 19 “Vizibitile siku nyingi mkulu wao awo iwasang'hanaji kabwela kapeta zisente hamoja nao. \v 20 Msang'hanaji yagweleligwe mifuko mitano ya sente keza kagala mifuko mitano iyagwe ya sente, kalonga, ‘Go mkulu, kunigwaa mifuko mitano ya sente, lola mhata mifuko mitano iyagwe.’ \v 21 Mkulu wake kalonga, ‘Kutenda goya, msang'hanaji unogile na utamaniligwa! Kwavija kotamaniligwa kwa kulolesa vinhu vidodo, avo nokwika ulolese vinhu vingi. Wize udeng'helele hamoja na niye!’ \p \v 22 “Abaho msang'hanaji ija yagweleligwe mifuko mibili ya sente keza kalonga, ‘Go mkulu, kunigwaa mifuko mibili ya sente, lola mhata mifuko mibili iyagwe.’ \v 23 Mkulu wake kalonga, ‘Kutenda goya, msang'hanaji unogile na utamaniligwa! Kwavija kotamaniligwa kwa kulolesa vinhu vidodo, avo nokwika ulolese vinhu vingi. Wize udeng'helele hamoja na niye!’ \p \v 24 “Abaho msang'hanaji ija yabokele mfuko umoja wa sente keza, kalonga, ‘Go mkulu, nikujuwa gweye kuna gahigahi, kosenga hanhu huhahandile, kokwika hamoja indiya hanhu huhamizile mbeyu. \v 25 Avo nidumba, nyhola niuhimbila mfuko wako wa sente. Lola, uno awo mfuko wako wa sente.’ \p \v 26 “Mkulu wake kamwidika, ‘Gweye kwa msang'hanaji wihile na mnyeke! Ona, kujuwa nosenga hanhu sihahandile na kwika hamoja hanhu sihamizile mbeyu. \v 27 Wahawikile mfuko wangu wa sente kwa iwanhu okwika sente, ili vonda mbwele na niye nyambulile faida. \v 28 Sambi baha, mbokeni umfuko wa sente mumgwee ayo yeli na mifuko longo ya sente. \v 29 Kwavija munhu yoyose yeli na kinhu kokongezelwa, lakini ija yelibule kinhu, kobokigwa hata kija kidodo kiyelinacho. \v 30 Na msang'hanaji ino yehile mwaseni kunze kudiziza, ako kolila na kudafuna meno.’ \s Nhaguso ya kimambukizo \p \v 31 “Mwana wa Munhu yeli Mndewa vonda yeze muukulu wake, hamoja na wasenga zake wa kuulanga, kokala mkigoda chake cha undewa. \v 32 Wanhu wose mwiisi oiting'hana haulongozi wake, nayo kowabagula kamba msusilaji viyowabagula ng'hondolo na mbuzi. \v 33 Nayo koweka wanhu watendile goyolonda Imulungu mwambu wa mkono wake wa kudila na wanhu watendile gehile mwambu wa kumoso. \v 34 Abaho Mndewa kowalongela waja wakalile mwambu wa mkono wake wa kudila, ‘Izoni mweye munogeligwe na Tatangu! Bokeleni uhazi wenu, undewa umutandiligwe tangu kulumbigwa kwa isi. \v 35 Ng'hala na nzala mweye mungwaa ndiya, ng'hala na ng'hilu mweye mungwaa mazi, ng'hala mgeni mweye mumbokela mzing'anda zenu. \v 36 Ng'hala mwazi mweye mumvaza, ng'hala mtamu mweye mwiza kundola, ng'hala ngodekigwe mkifungo mweye mwiza kundola.’ \p \v 37 “Wanhu watendile goyolonda Imulungu omwidika, ‘Mndewa, kipindi gani tukona kuna nzala na tukugwaa ndiya, hebu kuna ng'hilu na tukugwaa mazi? \v 38 Kipindi gani viukalile mgeni na tukubokela mzing'anda zetu, hebu viukalile mwazi na siye tukuvaza? \v 39 Kipindi gani tukona mtamu hebu kugodekigwa mkifungo, twiza kukulola?’ \v 40 Mndewa kokwidika, ‘Nowalongela fulu ipile, chochose kimumtendele imoja wa ndugu zangu awo weli wadodo, munhendela niye!’ \p \v 41 “Abaho kowalongela waja weli mwambu wa kumoso, ‘Segeleni kumwangu, mweye muduwiligwe! Muchole kuna umoto haufaga, uyekiligwe Mwenembago na wasenga zake! \v 42 Ng'hala na nzala mweye hamungwelele ndiya, ng'hala na ng'hilu mweye hamungwelele mazi, \v 43 ng'hala mgeni mweye hamumbokele bule mzing'anda zenu, ng'hala mwazi mweye hamnivazile bule, ng'hala mtamu na mkifungo mweye hamwizile kundola.’ \p \v 44 “Abaho omwidika, ‘Mndewa, kipindi gani tukona kuna nzala hebu ng'hilu hebu kwa mgeni hebu kwa mwazi hebu kwa mtamu hebu mkifungo na siye hatukutazile bule?’ \v 45 Mndewa kokwidika, ‘Nowalongela fulu ipile, chochose hamumtendele imoja wa wanhu awo iwadodo, hamunhendele niye.’ \v 46 Wano ogaligwa mmagazo ga milele, lakini waja watendile goyolonda Imulungu ogenda muugima wa milele.” \c 26 \s Kiseto cha kumkoma Yesu \r (Maluko 14:1-2; Luka 22:1-2; Yohana 11:45-53) \p \v 1 Yesu viyamambukize kuwafundiza mbuli zino zose, kawalongela wanahina zake, \v 2 “Kamba vimujuwile zahabita siku mbili kokuwa na nyimwilinyimwili ya Pasaka, abaho Mwana wa Munhu kogogigwa ili yawambigwe mumsalaba.” \p \v 3 Abaho wakulu wa walava nhosa na wavele waiting'hana hamoja mna uluhelengo lwa Mkulu wa walava nhosa, yakemigwe Kayafa. \v 4 Na wakala kiseto wamgoge Yesu kinyelegezi abaho wamkome. \v 5 Walonga, “Lakini sikututende avo kipindi cha nyimwilinyimwili ya Pasaka, buleavo wanhu oding'huka.” \s Yesu kobakigwa mavuta ako Betania \r (Maluko 14:3-9; Yohana 12:1-8) \p \v 6 Yesu kakala Betania mng'anda ya Simoni, munhu yakalile na utamu wa dikulu. \v 7 Yesu viyakalile koja, mtwanzi imoja kamcholela na nyhupa ya alabasita\f + \fr 26:7 \fr*\ft Alabasita ni dibwe da bei ng'hulu\ft*\f* imemile mavuta gonung'hila goya ga bei ng'hulu, kamgidila Yesu mdipala. \v 8 Wanahina viwonile avo wagevuzika. Wauza, “Unanzi gani uno?” \v 9 “Mavuta gano gahauzigwe kwa bei ng'hulu na zisente wahagweleligwe wakiwa!” \p \v 10 Yesu kajuwa kiwakalile olonga, avo kawalongela, “Habali momgaza mtwanzi ino? Niye kanitendela mbuli inogile. \v 11 Wanhu wakiwa mokala nao siku zose, lakini honda mukale na niye siku zose. \v 12 Viyakalile yonigidila mavuta mulukuli lwangu, kalutanda lukuli lwangu kwa kuzikigwa. \v 13 Avo nowalongeleni ukweli, kokose konda ipetigwe Mbuli Inogile mwiisi, kino kiyatendile mtwanzi ino cholongigwa, avo wanhu omkumbuka.” \s Yuda kotogola kumuhinduka Yesu \r (Maluko 14:10-11; Luka 22:3-6) \p \v 14 Abaho imoja wa wanahina longo na wabili yakemigwe Yuda Isikaliote kachola kwa wakulu wa walava nhosa. \v 15 Kawauza, “Monigwaa sente ngapi nahamuhinduka Yesu kumwenu?” Avo wampetela sente malongo madatu wamgwaa. \v 16 Kusongela aho Yuda kazahila nzila ya kumwika Yesu mmakono gao. \s Yesu koja ndiya ya Pasaka na wanahina zake \r (Maluko 14:12-21; Luka 22:7-13, 21-23; Yohana 13:21-30) \p \v 17 Mna isiku ya ichanduso ya Nyimwilinyimwili ya Magate hagageligwe Usasu, wanahina wamcholela Yesu wamuuza, “Kolonda tukutandile kwahi indiya ya Pasaka?” \p \v 18 Yesu kawalongela, “Choleni kunadibuga kwa munhu imoja, na mumulongele, ‘Mfundiza kolonga, saa yangu ivika, niye na wanahina zangu todeng'helela Pasaka mng'anda yako.’ ” \p \v 19 Wanahina watenda kamba Yesu viyawalongele, waitanda ndiya ya Pasaka. \p \v 20 Viivikile ichungulo, Yesu na wanahina zake longo na wabili wakala hasi waje. \v 21 Viwakalile oja Yesu kawalongela, “Nowalongela ukweli, imoja wenu konihinduka.” \p \v 22 Wanahina zake wanyawanyawa, wasonga kumuuza, imoja imoja, “Mndewa, kolonga niye?” \p \v 23 Yesu kawedika, “Ija yozanhika tonge mbakuli hamoja na niye ayo yonda yanihinduke. \v 24 Mwana wa Munhu kofa kamba Maandiko Gang'alile vigolonga, lakini kogaya munhu ija yomuhinduka Mwana wa Munhu! Yahanogile ng'hani kamba munhu ayo sambi yavumbuke.” \p \v 25 Yuda, ayo yonda yamuhinduke Yesu, kamuuza, “Mfundiza! Vino kolonga niye?” \p Yesu kamwidika, “Ona, iyo gweye kamba viulongile.” \s Ndiya ya Mndewa \r (Maluko 14:22-26; Luka 22:14-20; 1 Wakolinto 11:23-25) \p \v 26 Viwakalile oja, Yesu kasola gate, kamgwaa nhogolwa Imulungu, abaho kadibanzula, kawagwaa wanahina zake, kalonga, “Soleni muje, uno ulo lukuli lwangu.” \p \v 27 Abaho kasola kikasi cha divai, kamgwaa nhogolwa Imulungu, kawagwaa wanahina zake, kalonga, “Mose ing'wileni kikasi kino. \v 28 Ino ayo damu yangu ya lagano, ikwitika mbuli ya wengi ili nzambi zao zigeligwe kumgongo. \v 29 Nowalongela, kusongela sambi honda ning'we kabili divai mbaka siku ija vondaning'we divai ya sambi na mweye Muundewa wa Tatangu.” \p \v 30 Abaho wemba lwila, wachola kuna Ulugongo lwa Mizeituni. \s Yesu kolagula Petulo kombela \r (Maluko 14:27-31; Luka 22:31-34; Yohana 13:36-38) \p \v 31 Abaho Yesu kawalongela, “Kilo cha lelo mweye mose mokimbila na kundeka niiyeka, kwavija yandikigwa, Imulungu kalonga, ‘Nomtowa Msusilaji, na bumbila da ng'hondolo dopwililika.’ \v 32 Lakini nahazilibuka, nowalongolela kuchola Galilaya.” \p \v 33 Petulo kamwidika, “Hata kamba wose wahakuleka, niye sikuleka bule!” \p \v 34 Yesu kamulongela Petulo, “Nokulongela ukweli, kilo cha lelo, nzogolo yang'hali hana kwika konibela miyanza midatu.” \p \v 35 Petulo kamwidika, “Silonga avo bule, hata kamba nahafa na gweye!” \p Na wanahina wayagwe walonga vivo. \s Yesu kompula Imulungu ako Getisemane \r (Maluko 14:32-42; Luka 22:39-46) \p \v 36 Abaho Yesu na wanahina zake kachola hanhu hokemigwa Getisemane, kawalongela, “Kaleni hano, niye nogenda haja kumpula Imulungu.” \v 37 Kawasola Petulo na wana wabili wa Zebedayo. Kasonga kona usungu na kunyunyuwala. \v 38 Ako kawalongela, “Usungu uli muumoyo wangu mkulu ng'hani odaha kung'homa. Kaleni hano meso hamoja na niye.” \p \v 39 Abaho kachola hamwande kidogo, kaibwanha hasi, kampula Imulungu, “Tatangu, kamba yahadahika, unisegesele kikasi kino cha madununzo! Lakini siyo kamba vinilonda niye, ila viulonda gweye.” \p \v 40 Abaho kabwela kawavika waja wanahina zake wadatu wawasa, kamulongela Petulo, “Vino hamudahile kukala meso na niye hata saa dimoja? \v 41 Kaleni meso mumpule Imulungu sikumwingile mna ukugezigwa, moyo wa munhu olonda kutenda ganogile, lakini lukuli lwabule nguvu.” \p \v 42 Kachola lwa kabili kumpula Imulungu, kalonga, “Tatangu, kamba haidahika kukisegesa kikasi kino cha madununzo mbaka niking'wile, viulonda gweye ilawilile.” \v 43 Viyabwelile kabili kawavika wanahina zake wawasa, kwavija meso gao gakala na utulo. \p \v 44 Abaho Yesu kawaleka kabili, kachola kampula Imulungu mwanza wa kadatu, kalonga mbuli zizija. \v 45 Kawabwelela wanahina zake kawauza, “Mung'hali muwasa na kubwihila? Loleni, kipindi cha Mwana wa Munhu kwikigwa mmakono ga wanhu wene nzambi kivika. \v 46 Lamukeni, tuchole! Loleni, munhu yonihinduka kavika!” \s Yesu kogogigwa \r (Maluko 14:43-50; Luka 22:47-53; Yohana 18:3-12) \p \v 47 Yesu yang'hali kogendelela kulonga, imoja wa wanahina zake longo na wabili, yakemigwe Yuda Isikaliote kavika. Keza na lunhu lutumigwe na wakulu wa walava nhosa na wavele kuno wapapa mapanga na malungu. \v 48 Ayo yomuhinduka Yesu kawagwaa kilaguso, kawalongela, “Munhu yonda nimnonele ayo yummulonda. Mgogeni!” \p \v 49 Bahaja Yuda kamcholela Yesu kalonga, “Mfundiza, zihoze.” Abaho kamnonela. \p \v 50 Yesu kamwidika, “Mbwiga, tenda kikugalile!” \p Abaho weza wamgoga Yesu, wamgodeka. \v 51 Imoja wa waja wakalile na Yesu, kasomola panga jake kamkanha digwiti msang'hanaji wa Mkulu wa walava nhosa. \v 52 Yesu kamulongela, “Bweza panga jako muna iyala, kwavija munhu yoyose yoitowa na miyage kwa panga kofa kwa panga. \v 53 Vino hamujuwile bule maza nilondile nahampulile Tatangu yanhaze, nayo bahobaho yahagalile mabumbila makulu kubanza longo na mabili ga wasenga wa kuulanga wanhaze? \v 54 Lakini golawililaze Maandiko Gang'alile golonga, yolondigwa ilawilile?” \p \v 55 Abaho Yesu kalulongela ulunhu, “Mwiza kungoga na mapanga na malungu kamba vija nambavi? Kipindi chose ng'hala nifundiza Mng'anda ya Imulungu, lakini hamngogile bule. \v 56 Mbuli zino zitendeka ili Maandiko Gang'alile gawandike watula ndagu wa Imulungu galawilile.” \p Baho wanahina wose wamuleka wakimbila. \s Yesu kamkitala \r (Maluko 14:53-65; Luka 22:54-55, 63-71; Yohana 18:13-14, 19-24) \p \v 57 Waja wamgogile Yesu wamgala mng'anda ya Kayafa, yakalile Mkulu wa walava nhosa, baho wafundiza Malagizo ga Musa na wavele waiting'hana hamoja. \v 58 Petulo kamkweleleza kwa kutali mbaka kuuluwa lwa Mkulu wa walava nhosa, kengila mgati kakala hamoja na wakalizi ili yalole choni cholawilila. \v 59 Wakulu wa walava nhosa na wanhu wa mkitala cha Wayahudi wazahila usindila wa uvizi wamkome Yesu. \v 60 Wanhu wayagwe weza kulonga uvizi mbuli yake, lakini hawapatile mbuli yoyose. Abaho wanhu wabili walawilila, \v 61 walonga, “Munhu ino kalonga, ‘Noibomola Ng'anda ya Imulungu na kuizenga kabili kwa siku ndatu.’ ” \p \v 62 Mkulu wa walava nhosa kenuka kamulongela Yesu, “Kuduhu cha kuwedika kwa kitala choolava wanhu wano?” \v 63 Lakini Yesu kanyamala tuluu, Mkulu wa walava nhosa kamulongela, “Kwa twaga da Imulungu yeli mgima nolonda uiduwile, tulongele kamba gweye kwa Kilisito Mkombola, Mwana wa Imulungu.” \p \v 64 Yesu kamwidika, “Ona, vivo viulonga. Lakini nowalongeleni wose, kulawa sambi momona Mwana wa Munhu kakala muukulu mwambu wa mkono wa kudila wa Imulungu yeli na udahi, kokwiza mna gamawingu ga kuulanga!” \p \v 65 Bahaja Mkulu wa walava nhosa kakidega kiwalo chake, kalonga, “Kaliga! Hatulonda usindila uyagwe? Mumuhulika viyaligile! \v 66 Mweye mogesaze?” \p Awo wamwidika, “Kabananga, kolondigwa yakomigwe.” \p \v 67 Abaho wamtemela mate mna ikihanga wamtowa, na wayagwe wamtowa ng'hofi. \v 68 Kuno olonga, “Gweye Kilisito Mkombola lagula. Nani yakutowile?” \s Petulo kombela Yesu \r (Maluko 14:66-72; Luka 22:56-62; Yohana 18:15-18, 25-27) \p \v 69 Petulo kakala yakalile mulubuga, msang'hanaji wa kitwanzi kamcholela, kamulongela, “Gweye vivija kukala hamoja na Yesu wa Galilaya.” \p \v 70 Lakini Petulo kabela haulongozi ha wose, kalonga, “Sikijuwile kiulonga.” \v 71 Viyakalile kolawa kunze ya umulango, ako kaiting'hana na msang'hanaji iyagwe wa kitwanzi kamona na kawalongela wanhu, “Munhu ino nayo kakala hamoja na Yesu wa Nazaleti.” \p \v 72 Petulo kabela kabili, kalonga, “Noiduwila simjuwile munhu ino!” \p \v 73 Hamwande kidogo, wanhu wakalile wemile aho wamcholela Petulo wamulongela, “Kweli gweye vivija kwa imoja wao, kwavija ulonzi wako olagusa kamba gweye kolawa Galilaya!” \p \v 74 Abaho Petulo kalonga, Imulungu kojuwa nolonga ukweli, niduwiligwe nahalonga uvizi, “Simjuwile munhu ayo!” \p Bahaja nzogolo keka \v 75 na Petulo kakumbuka mbuli ziyalongeligwe na Yesu, “Nzogolo yang'hali hana kwika konibela miyanza midatu.” Kachola kunze kalila kwa usungu. \c 27 \s Yesu kogaligwa kwa Pilato \r (Maluko 15:1; Luka 23:1-2; Yohana 18:28-32) \p \v 1 Imitootondo, wakulu wa walava nhosa wose na wavele wakala kiseto cha kumkoma Yesu. \v 2 Wamgodeka nzabi, wamulongoza na wamwika mmakono ga Pilato, mkulu wa isi ya Lumi. \s Ifa ya Yuda \r (Sang'hano 1:18-19) \p \v 3 Yuda, ija yamuhinduke Yesu, viyonile Yesu katagusigwa, kona usungu kazibweza zisente malongo madatu kwa wakulu wa walava nhosa na wavele. \v 4 Kawalongela, “Nhenda nzambi kwa kumuhinduka munhu yatendile ganogile yakomigwe!” \p Lakini wao wamwidika, “Ajo jako wiiyeka, siye twamduhu!” \p \v 5 Yuda kazasa zisente Mng'anda ya Imulungu kasegela, abaho kachola kaibota mwenyego kwa luzabi. \p \v 6 Wakulu wa walava nhosa wazidondola zisente walonga, “Malagizo getu gogomesa kuzika sente zino mna ikiya cha kwikila sente kili Mng'anda ya Imulungu, kwavija sente zino za damu.” \v 7 Abaho waitogolela, wasola zisente wagula mgunda wa mulumba, uwe hanhu ha kuzikila wageni. \v 8 Lekaavo mbaka lelo mgunda awo okemigwa, “Mgunda wa Damu.” \p \v 9 Avo kilawilila kija kiyalongile mtula ndagu wa Imulungu Yelemia, “Wasola sente malongo madatu, sente ziwaitogolele wanhu wa Izilaeli kumuliha. \v 10 Wazigulila mgunda wa mulumba, kamba Mndewa viyanilagize.” \s Pilato komuuza Yesu \r (Maluko 15:2-5; Luka 23:3-5; Yohana 18:33-38) \p \v 11 Yesu kema haulongozi wa mkulu wa isi, nayo kamuuza, “Gweye kwa Mndewa wa Wayahudi?” \p Yesu kamwidika, “Ona, vivo viulonga.” \v 12 Lakini wakulu wa walava nhosa na wavele viwamulavile vitala, Yesu hawedike mbuli. \p \v 13 Avo Pilato kamuuza, “Vino gweye huhulika vitala vose viwolonga kumwako?” \p \v 14 Lakini Yesu hedike mbuli yoyose, na mkulu ayo kakanganya ng'hani. \s Yesu kotagusigwa yafe \r (Maluko 15:6-15; Luka 23:13-25; Yohana 18:39-19:16) \p \v 15 Yahavikaga Nyimwilinyimwili ya Pasaka mkulu wa isi komfungulila mfungwa imoja, wamulondile wanhu. \v 16 Mna ikipindi acho kukala na mfungwa imoja yajuwike ng'hani, twaga jake Balaba. \v 17 Avo lunhu lwa wanhu viluiting'hane, Pilato kawauza, “Molonda nimfungulile nani? Balaba hebu Yesu yokemigwa Kilisito Mkombola?” \v 18 Pilato kajuwa goya kamba Wayahudi wamgela Yesu mmakono gake, kwavija wamonela migongo. \p \v 19 Pilato viyakalile mna ikigoda cha nhaguso, mwehe wake kamtumila usenga, “Sikuumtendele chochose munhu ayo hatendile gehile, kwavija nigaya ng'hani mzinzozi mbuli yake.” \p \v 20 Lakini wakulu wa walava nhosa na wavele, waluding'hula lunhu lwa wanhu lumpule Pilato yamfungulile Balaba na kumkoma Yesu. \v 21 Pilato kaluuza kabili lunhu luja, “Mna iwano wabili molonda nimfungulile nani?” \p Wamwidika, “Balaba!” \p \v 22 Pilato kawauza, “Nhende choni kwa Yesu yokemigwa Kilisito Mkombola?” \p Wamwidika, “Muwambe mumsalaba!” \p \v 23 Pilato kawauza, “Vino katenda kinhu gani kihile?” \p Lakini wao wagendelela kukemelela, “Muwambe mumsalaba!” \p \v 24 Pilato viyone hadaha kutenda mbuli yoyose, na wanhu wasonga kuding'huka, kasola mazi, kasunha makono gake mgameso ga lunhu luja, kalonga, “Niye namduhu kwa damu ya munhu ino, ajo jenu wenyego!” \p \v 25 Lunhu lose lwa wanhu lwidika, “Damu yake ikale uchanha yetu na uchanha mwa wanetu!” \p \v 26 Pilato kamfungulila Balaba, abaho kalagiza Yesu yatoigwe mbalati na kamgela mmakono gao yawambigwe mumsalaba. \s Wakalizi omzeha Yesu \r (Maluko 15:16-20; Yohana 19:2-3) \p \v 27 Abaho wakalizi wa Pilato wamgala Yesu mng'anda ya Mndewa, na wakalizi wose wamzunguluka. \v 28 Wamvula viwalo vake na wamvaza kiwalo cha undewa. \v 29 Waluka ngata ya miba waika mdipala jake, na mkongoja mumkono wake wa kudila. Abaho wamfugamila kwa kumzeha, walonga, “Mwinyi, Mndewa wa Wayahudi!” \v 30 Abaho wamtemela mate na wasola umkongoja wamtowa towa nao mdipala. \v 31 Viwamambukize kumzeha, wamvula ikiwalo cha undewa wamvaza viwalo vake. Abaho wamgala yawambigwe mumsalaba. \s Yesu kowambigwa mumsalaba \r (Maluko 15:21-32; Luka 23:26-43; Yohana 19:17-27) \p \v 32 Viwakalile ochola, wamting'hana munhu imoja mwenekae wa Kilene, twaga jake Simoni, wakalizi wamnanahiza yaupape msalaba wa Yesu. \v 33 Wavika hanhu hokemigwa Goligota, fambulo jake, “Hanhu ha Fumvu da Pala”. \v 34 Wamgwaa Yesu divai ihanganyigwe na kinhu kili usungu, lakini viyailanzile, kalema kung'wa. \p \v 35 Wamuwamba Yesu mumsalaba, waigolela viwalo vake kwa kubwanha simbi. \v 36 Abaho wakala hasi omkaliza. \v 37 Uchanha ya msalaba wake wakika kibao chandikigwe kilamuso cha kutagusigwa kwake, “Ino ayo Yesu, Mndewa wa Wayahudi.” \v 38 Abaho wawawamba wabavi wabili hamoja na Yesu, imoja mwambu wa mkono wake wa kudila na iyagwe mwambu wa kumoso. \p \v 39 Wanhu wakalile obita watigisa mapala gao na kumuliga Yesu. \v 40 Walonga, “Hambe gweye kulonga koibomola Ng'anda ya Imulungu na kuizenga kabili kwa siku ndatu! Lelo humuluka mumsalaba uikombole mwenyego kamba gweye kwa Mwana wa Imulungu!” \p \v 41 Vivija wakulu wa walava nhosa na wafundiza Malagizo ga Musa na wavele wamzeha Yesu. \v 42 Walonga, “Kawakombola wayagwe, lelo hadahile vilihi kuikombola mwenyego! Vino ino siyo Mndewa wa wanhu wa Izilaeli? Lelo yahahumuluka mumsalaba tomtogola! \v 43 Kamtamanila Imulungu na kalonga kamba heyo Mwana wa Imulungu. Lelo lekeni tulole kamba Imulungu komuhonya!” \p \v 44 Vivija na waja wabokaji wawambigwe hamoja na Yesu, wamuliga. \s Ifa ya Yesu \r (Maluko 15:33-41; Luka 23:44-49; Yohana 19:28-30) \p \v 45 Viivikile saa sita imisi isi yose ikala igubikigwe na ziza totolo, ziza dijo dikala kwa masaa madatu. \v 46 Viivikile saa tisa imisi Yesu kalila kwa sauti ng'hulu, “Eloi Eloi lama sabakitani?” Fambulo jake, “Imulungu wangu, Imulungu wangu, habali kundeka?” \p \v 47 Lakini wanhu wayagwe wemile aho viwahulike, walonga, “Komkema Eliya!” \v 48 Bahaja munhu imoja kakimbila kasola dodoki, kadivabika mwiidivai, kadinanika mulubiki kamgwaa Yesu yadifonze. \p \v 49 Abaho wanhu wayagwe walonga, “Mulekeni, tulole kamba Eliya kokwiza kumkombola!” \p \v 50 Abaho Yesu kalila kabili kwa sauti ng'hulu, kafa. \p \v 51 Bahaja panziya da Ng'anda ya Imulungu digola gati da Ng'anda ya Imulungu na hanhu hong'ala ng'hani, didegeka mhande mbili, kulawa uchanha mbaka hasi. Isi itigisika na mibwe itulika. \v 52 Mapanga gafunhuka na wanhu wengi wa Imulungu wakalile wafile wazilibuka. \v 53 Walawa mna gamapanga, na Yesu viyazilibuke wachola Yelusalemu kudibuga ding'alile, na wanhu wengi wawona. \p \v 54 Mkulu wa wakalizi na wakalizi wakalile omkaliza Yesu, viwayone isi yotigisika na mbuli ziyagwe zilawilile, wadumba ng'hani na kulonga, “Kweli ino kakala Mwana wa Imulungu!” \p \v 55 Baho kukala na watwanzi wengi, omulola kwa kutali. Watwanzi awo wakala omkweleleza Yesu kulawa Galilaya na wamtaza. \v 56 Mna iwao kakala Malia Magidalena, Malia mamao Yakobo na Yusufu na mwehe wa Zebedayo. \s Kuzikigwa kwa Yesu \r (Maluko 15:42-47; Luka 23:50-56; Yohana 19:38-42) \p \v 57 Viivikile ichungulo, keza munhu imoja tajili mwenekae wa Alimataya, twaga jake Yusufu, nayo vivija kakala mwanahina wa Yesu. \v 58 Kamcholela Pilato, kampula lukuli lwa Yesu, Pilato kalagiza yagweleligwe. \v 59 Yusufu kalusola ulukuli, kaluzingiliza sitili ya sambi, \v 60 na kalwika mdipanga jake mwenyego da sambi yadisongole mdibwe. Abaho kabimbilisa dibwe kulu kadigubika mmulomo wa dipanga kasegela. \v 61 Malia Magidalena na Malia iyagwe wakala aho odilola dipanga. \s Wakalizi hana dipanga \p \v 62 Imitondo yake, ikala siku ya Kubwihila, wakulu wa walava nhosa na Mafalisayo wachola kwa Pilato. \v 63 Wamulongela, “Go mkulu, tomkumbuka, munhu ija cha uvizi viyakalile mgima kalonga, ‘Zahavika siku ndatu nozilibuka.’ \v 64 Avo lagiza panga jake dikalizigwe mbaka siku ya kadatu, ili wanahina zake sikuwachole kulwiba ulukuli, abaho wawalongele wanhu kamba kazilibuka. Avo uvizi uno wa ikimambukizo okwiha ng'hani kubanza uja wa ichanduso.” \p \v 65 Pilato kawalongela, “Soleni wakalizi, mkadikalize dipanga kamba vimulonda.” \p \v 66 Avo wasegela wadikaliza dipanga na wakanda kilaguso mna idibwe na wawaleka wakalizi wadikalize. \c 28 \s Yesu kozilibuka \r (Maluko 16:1-10; Luka 24:1-12; Yohana 20:1-10) \p \v 1 Viimalile siku ya Kubwihila, siku ya jumapili, Malia Magidalena na Malia ija iyagwe waidamuka wachola kudilola dipanga. \v 2 Bahaja isi ikala yotigisika ng'hani, na msenga wa kuulanga wa Mndewa kahumuluka kuulanga, kadibimbilisa idibwe hamgwazo, na kadikalila. \v 3 Koneka kamba lumwesa, na viwalo vake vikala vizelu chuwee. \v 4 Wakalizi wamdumba ng'hani avo wakala ogwaya, wakala kamba wanhu wafile. \p \v 5 Msenga wa kuulanga kawalongela iwatwanzi, “Sikumudumbe, kwavija nojuwa momzahila Yesu yawambigwe mumsalaba. \v 6 Kahaduhu hano, kazilibuka kamba viyalongile. Izoni mulole hanhu hawamwikile. \v 7 Choleni himahima mkawalongele wanahina zake, ‘Yesu kazilibuka kulawa kwa wafile na kowalongolela kuchola Galilaya, kuko momona!’ Uno awo usenga wangu kumwenu.” \p \v 8 Avo watwanzi waja wasegela himahima kudipanga, kuno odumba na kudeng'helela, wakimbila kuwalongela wanahina zake. \p \v 9 Bahaja Yesu kawating'hana, kawalamusa, “Zihozeni.” Wamcholela wamgoga magulu gake, wamtambikila. \v 10 Yesu kawalongela, “Sikumudumbe. Choleni mkawalongele ndugu zangu wachole Galilaya, kuko onyona.” \s Usenga wa wakalizi \p \v 11 Watwanzi waja viwakalile mnzila, wakalizi wayagwe wachola kudibuga na kuwalongela wakulu wa walava nhosa kila kinhu kilawilile. \v 12 Wakulu wa walava nhosa viwaiting'hane hamoja na wavele waitogolela mbuli, wawagwaa waja iwakalizi sente nyingi. \v 13 Wawalongela, “Longeni, wanahina zake weza ikilo kulwiba ulukuli vimukalile muwasile. \v 14 Avo mkulu wa isi yahaihulika mbuli ino, siye tolonga nayo, na mweye hamwingila mna dizumozumo.” \p \v 15 Avo wakalizi wazisola zisente na watenda kamba viwalongeligwe. Avo mbuli ino ayo yenele kwa Wayahudi mbaka lelo. \s Yesu kowalawilila wanahina zake \r (Maluko 16:14-18; Luka 24:36-49; Yohana 20:19-23; Sang'hano 1:6-8) \p \v 16 Abaho wanahina longo na imoja wachola kukigongo mwiisi ya Galilaya, ako kuyawalongele Yesu wachole. \v 17 Viwamonile, wamtambikila, kuno wayagwe wanyawanyawa. \v 18 Yesu kawezila, kawalongela, “Nigweleligwa udahi wose wa kuulanga na mwiisi. \v 19 Avo gendeni mkawatende wanhu wa isi zose wawe wanahina zangu, muwabatize kwa twaga da Tata na Mwana na Loho Yang'alile, \v 20 na muwafundize wagoge kila kinhu kiniwalagizeni, na niye nokuwa hamoja na mweye siku zose mbaka kukimambukizo cha isi.”