\id ROM -Kamano-Kafe \ide UTF-8 \h Rom \mt1 Rom \mt2 Poli'a Romu Vahe Avonkrezami'nea Naneke \c 1 \s Poli'a musenke Romu vahe atrezmante'nea naneke \p \v 1 Hagi nagra Poli'na, Krais Jisasi kazokzo eri'za ne'mo'na, Anumzamo aposol eri'za erio huno huhamprinanteno, Knare Musenke'a huama hanugu nazeri ruotge hunantene. \v 2 Ama'na Knare Musenkea korapa Anumzamo'a huvempa kea kasnampa vahe'amokizmi zamasamige'za, Ruotge Avontafepi krente'naze. \v 3 E'i ana Mofavre'a Deviti naga nofipinti, ne'mo ama mopafi avufga erino efore hu'ne. \v 4 Hagi Ruotge Avamumo'a hihamu'ane huama huno, Anumzamofo Mofavre fripinti azeri oti'negeta, Jisas Kraisi'a Rantimo'e nehune. \v 5 Jisas Kraisi azampi Anumzamo'a asunku huranteno, Agri agifi Anumzamo'a aposol eri'zama miko megi'a vahetema erisunku huhampritantene. E'ina hu'negu zamagra Agri Agifina amagera nente'za zamentintia hugahaze. \v 6 Tamagranena Jisas Kraisi nagare hu'zama mani'naza nagapi mani'naze. \p \v 7 Anumzamo'ma tamavesinteno kema higeta mika Romu kumate mani ruotge hutma mani'naza nagamotarega, Anumza Nafatimofone Rantimofo Jisasi Kraisi asunku'zamo'ene, rimpa fruzamo'a tamagrane megahie. \s Poli'a Romu vunaku antahintahi hu'nea naneke \p \v 8 Hagi kota'zana, Jisas Kraisi agifi, Anumzani'amofona maka'motamagura susu huntue. Na'ankure tamagra tamentintima hazazamofonkea, mika kotega huama nehaze. \v 9 Na'ankure Anumzamofoma nagra maka nagu'aretima eri'zama'a erinente'na, Nemofo Knare Musenkema huama nehumo, tamagriku'ma nentahi'na nunamuma nehuazana, nageno antahino nehie. \v 10 Mika zupa nunamuma hufina, Anumzamofo avesima me'nesige'na, tamagritegama esugura nunamuna huvava nehue. \v 11 Na'ankure tamagri'ma eme neramage'na, Avamumofo musezama nagripi me'neazama nerami'nugeno, tamazeri hanavetisia zankura tusiza huno navenesie. \v 12 E'i ana zana, tamagri tamentintima azeri hankaveti ke neramasami'nena, nagri'enena ana zanke huta nazeri hanaveti kea nenasamisageta tamentintifina oti hanavetita manigahune. \v 13 Nafuhetane nasaraheta antahisazegu nehue. Nagra nantu eme antenermantena eri'za tamagripi enerisugeno, megi'a nagapi hu'neaza huno Avamumofo raga'a tamagripima efore hanigena kesua zankura, rama'a zupa antahintahini'a retro hu'noanagi mago'a zamo nazerigena, omena mani'nogeno menina ama knarera ehanatie. \v 14 Eri'za eri'na, Griki vahe'ene, ko knafi vahekna vahe'ene antahintahiza me'nea vahe'ene, antahintahiza omne vahe'mokizmine, zamaza hanugu nagrira hunante'ne. \v 15 E'ina hu'negu Romu kumate mani'naza nagamotarega, Anumzamofo Knare Musenkema eme huama hu'na tamasami zankura tusi'za huno nave'nesie. \s Knare Musenkemofo hankve'amofo naneke \p \v 16 Hagi Kraisi Knare Musenkema huama'ma huzankura nagazea nosue. Na'ankure e'i Anumzamofo hanave'a anampina me'neankino, iza'zo zamentintima hanamokizmia zmahonekeno, Jiu vahe esera zamavareteno, anante megi'a vahera zamavaregahie. \v 17 Na'ankure ama ana Knare Musenkefi, Anumzamo'ma fatgo avu'avaza hurante'nea avu'avamo'a efore hu'ne. Eri agafa hu'nereti'ma vuno vagarete'ma uhanatisiana, amentintima hu'zamo azeri ruotagera hugahie. Avontafepina huno, \bdit Fatgo vahe'mo'za zamentinti zanteti zamasimura eri'za manigahaze\bdit* hu'ne. (Hab 2:4.) \s Maka kumiku Anumzamo rimpa ahente'nea naneke \p \v 18 Na'ankure Anumzamo'a, Agra'a monafinkatira rimpahezana eri'ama huno, Anumzamofo fatgo avu'ava nosu'za, fatgo osu zamavu'zmava nehaza vahe'mo'zama ana zamuzmateti'ma, tamage kemofoma rentrako nehaza vahera ha'rezamantegahie. \v 19 Na'ankure Anumzamofoku'ma ke'za antahi'zama huzantmina amunozmifina ama hu'ne. Na'ankure ko Anumzamo'a avu'ava zama'a eriama huno zamaveri hu'ne. \v 20 Hakare zama tro'ma higeno fore'ma hu'neregatima e'neana, Anumzamofo mevava avu'ava zana ke'naze. Hianagi hakare'zama eri fore'ma huneregati'ma e'neana hakare zamo'a Anumzamo'ma tro hunte'nea avamente me'nege'za vahe'mo'za negaze. E'i ana agafare Anumzamofo oku me'nea hankave efore hige'za negazankiza, vahe'mo'za onke'none hu'za osugahaze. \v 21 Hu'negu Anumzamofona ke'za antahi'za hu'nezagi, zamagra Anumzane hu'za ra agi'a nomi'za, humuse hunontaze. Hagi zamagri'a neginagi antahintahizamo zamazeri savri hige'za, zamagu'amo'a hanizampi neme. \v 22 Zamagra antahi'zane vahe mani'none hu'za nehazanagi, zamagra neginagi vahe fore nehaze. \v 23 Hagi zamagra manivava Anumzamofo ra agima amigazana, erimare'za fri'naza vahe'mofo amema'agi, namaramimofo amema'agi, 4'a agazane zagagafamofo amema'agi, zmurugufati vano nehaza zagaramimofo amema'a tro hunte'naza zante ra agi nemize. \p \v 24 E'ina hu'nagu Anumzamo'a zmatrege'za, zamagra zamaguareti zamavesintaza kefo avu'avazampi unefre'za, kefoza huno havizantfa hu'nea avu'avaza zamagra zamufgare ohunte ahunte nehu'za, zamufga eri haviza hu'naze. \v 25 Hagi Anumzamofo tamage kea, havigereti eri revahe nehu'za, Anumzamo'ma Agra'a tro'ma hunte'nea zagaraminte monora hunte'za amage nente'za troma hu'nea Anumzamofona ra agia amivava hugazanagi anara nosaze. Tamage. \v 26 Ama anahu agafare Anumzamo'a zamatrege'za, vahe'mofoma agaze ami avu'avazamofo zamavesi zampi havi zamavu'zmavara nehaze. Ane'mo'za osuga zamavu'zmava hu'za zamagra zamagra monko zamavu'zmavara nehaze. \v 27 Anahukna hu'za venene'mo'za a'nene veazana hugazanagi, netre'za, venenemo'za zamagra zamagra monkozama hu'zanku tusiza huno zamavenesige'za, zamagaze hu avu'avaza zamagra zamagra nehaze. Ana kumima hazazamofo, mizama'a zamagra'a zamata enerize. \p \v 28 Zamagrama Anumzamofo zamefi hunte'za agorga'ama omani'nazana neginagi zane hu'za nehaza zanku, Anumzamo'a atregeno havi antahintahizazmimo rentrako hige'za, osuga avu'ava zana nehaze. \v 29 Zamagripina hakare havi kefo avu'ava zamo'a avitege'za, kefo zmuzma nehu'za, veva osu agraguke antahi'zane, vahe'mofo avesi onte'zama, antahi mugizama, vahe ahefri'zama, ke ha' huza kanive oreare hu'zama, krunage hu'zama, vahe'mofo fruge huonte'zama, vahe'mofo amefi ke hu'zane, \v 30 vahe'mofo avufintanke huno hu kofinte'zama, Anumzamofo antahiomi zama, veganokno hu'zama, agra'ama erintesga hu zamavuzmava nehu'za, kasefa kefo avu'avaza eri fore nehu'za, zamarera zamafa agorga nomanize. \v 31 E'inahu vahepina knare antahintahizana omanegeno, rumofoma antahimizana omanegeno, vahe'mofoma avesinteno, asunku hunte'zana omane'ne. \v 32 Zamagra ko Anumzamofo kasegemo'ma fatgo osu zamavu'zmava'ma hanaza vahe'mo'za frigahaze hu'nea kea antahi'nazanagi, ana kesegea amage nonte'za, ana kefo avu'ava zana nehu'za, mago'ane rumokizmia hiho hu'za antahintahia zamizage'za nehaze. \c 2 \s Anumzamo'ma fatgo huno refako hania zamofo naneke \p \v 1 E'ina hu'negu tamagra antahisazana rumo'za haviza hu'naze hutma refko huzmante gahazanagi, tamagranena anahukna hutma havi vahe mani'nazankitma mago'a kea osugahaze. Tamagrama rumokizamigu'ma havi vahe mani'nazanki'za zamata erigahaze hutama huzmantesazana, tamagranena anahukna hu'nazankino, tamagri'enena anazanke hurmantegahie. Na'ankure rumofoma refko nehamoka, kagranena ana hukna hu'nane. \v 2 Hagi antahi'none, Anumzamo'a fatgo avu'avazanteti, iza'o anazama hania vahera refko huno knazana amigahie. \v 3 Kagra rumozama anazama hazana refko hunezmantananki, nahigenka kagra zamagrikna hunananki, Anumzamo'ma refko huzmantesnifintira agateregahue hunka nehane? \v 4 Kagra nonkano knaza amunanagi knarezantfa huno agazone huneranteno, akoheranteno mani Anumzamo'ma kagri'enema mani'neana? E'i anazamo'a kagritera amneza me'nefi? Kagra nonkano knare'ma hunegantenoma kumipinti'ma kagu'a rukrahema hananegu'ma knama kaminoma ne-eazankura nontahino? \v 5 Hianagi krimpa'mo hankavetigenka kumimofoma kamagena humizankura kavenosie. E'i kagra'a, kefoza huno havizantfa hu'nea mizama erisana mizanka'a eri atru nehane. Na'ankure Anumzamo'a rimpahe kna ne-enkino fatgo hunoma refako huzama'a erinte'ama hugahie. \v 6 Anumzamo'a zmavu'zamavama nehanaza avamente, magoke magokemofona mizana amitere hugahie. \v 7 Iza'zo knare zamuzma huvava hu'za nevu'za, ra zamagima erisagu nehake'za, himamu hankave erisigu nehake'za, haviza osniazanku nehakesamokizmia, Anumzamo manivava zmasimura zamigahie. \v 8 Hu'neanagi Agra rimpa he'zana rukaha hutresigeno, iza'zoma zamagraguke nentahiza, tamage ke'mofo amage'ante zanku zamagena hunemiza, kefo avu'ava nehanaza vahete egahie. \v 9 Kefoza huno havizantfa hu'nea knazamo, kefozama huvava hu'za nevanaza vahetera egahie. Esera Jiu vahete eteno, anahukna huno megi'a vahete enena egahie. \v 10 Hu'neanagi masanentake avasesezama, ragi eri'zama, rimpa fruzana makama knare'zama nehaza vahe Anumzamo'a zamigahie. Esera Jiu vahe zamiteno, anantera anahukna huno megi'a vahera zamigahie. \v 11 Na'ankure Anumzamo'a magoke mofonkuke osuno, fatgo avesizanteti ana miko vahera refko nehie. \p \v 12 Na'ankure megi'a vahe'mo'za Anumzamofo kasege krenteneana ontahine'za kumira hugahazanagi, zamahe fanene hugahie. Jiu vahe'mo'za Anumzamofo kasege eri'naza vahe'mo'zama kumi'ma hanazana, ana kasegereti refkoa huzmanteno knazana zamigahie. \v 13 Hu'negu kasegema antahike'zama nehamo'za, Anumzamofo avurera fatgo osu'naze. Hianagi kasegema amage nentaza vahe'mo'za Anumzamofo avufina fatgoa hu'naze. \v 14 Na'ankure megi'a vahe'mo'za Anumzamofo kasegema krente'neana e'orinazanagi, zamagra zamagu'afina ko havizanki knarezanki hu'za nentahi'za amage'nentaze. \v 15 E'inahu'ma hazazamo zamagrira Anumzamofo kasegema zamagu'afi krenteneana erinteama nehaze. Ana hu'negu zamagra zamagu'afi nentahizageno, antahintahiza'zmimo'a zamasamino, knare'za nehazanki haviza nehazanki huno nezmasamie. \v 16 Hagi mago kna ne-enkino Anumzamo'a Jisas Kraisimpi ana miko vahe'mofo oku'a antahintahizmia refko hugahie. Ama Knare Musenkemo hu'nea kante neramasamue. \s Kasegemo Jiu vahe'mokizmi kegaga huzmantesia naneke \p \v 17 Hianagi tamagra Jiu vahe mani'none nehutma, Anumzamofo kasegemofonte mani'neta, Anumzamo'ene tragoteta mani'none hutma tamagra tamavufa erisaga nehaze. \v 18 Tamagra Agri'ma avesi'nea zana inazamo fatgo hune ko antahi'naze. Na'ankure agri kasegema korapa rempi huramigeta antahi'naze. \v 19 Tamagra zamavu asuhu vahe'mokizmi kama zamaveri nehuta, hanimpima mani'naza vahe'mokizmi tavi mani'none huta nehaza zankura, knare'za nehune hutma nehaze. \v 20 Tamagra tamagesama antahizana vahe'mo'zama neginagi avu'avazama nehaza vahe'mokizmi kana zamaveri nehune nehuta, mofavremokizmi Anumzamofo kana rempi hunezamune huta nehaze. Na'ankure Anumzamofo kasegefina, knare antahi'zane tamage'zana antahi vagare'none huta nentahize. \v 21 Tamagrama vahe'mokizmi rempi hunezamita, hagi nahigeta tamagra'a rempi huta nontahize? Tamagra musufa oseho huta nezmasamize. Hianagi tamagra'a musufa nosazo? \v 22 Tamagra ru venenene anene monkoza osiho huta nehazanagi, tamagra'a anazana nosazo? Tamagra havi anumzante mono huonteho nehuta, mono nozmifintira kumzafa nosazo? \v 23 Tamagra kasegema antahi'naza zankura tamufga erisaga nehaze. Hu'neanagi kasegema rutagrazana Anumzamofona ra agi eri haviza nehaze. \v 24 Na'ankure avontafepima hu'neana, \bdit Megi'a vahe'mo'zama Anumzamofo agima huhavizama nehazana, na'ankure tamagrama haza avu'ava zante anahu kea nehaze \bdit* hu'ne. (Ais 52:5, Izik 36:20.) \p \v 25 Na'ankure Jiu vahe'motma tavufga tgahu tamavutamava zamo'ma knare'ma hanie hanutma, kasegemofo amagema antesageno'e. Hianagi kasegema rutagrenageno'a tamavufga taga nehaza tamavutamavazamo'a amne'zankna hugahie. \v 26 Hagi megi'a vahe'mo'za zamavufaga taga osune'za, Anumzamofo kasegema amagema'antesazana, zamufga taga osu'naza zamo'a zamufga tgahu vahekna hugahaze. \v 27 Tamage amega avufga taga osu, megi'a vahepinti iza'o Anumzamofo kasege amagema antesimo, Jiu vahe oku tamavufga taga hu'nesaza vahe'mota Anumzamofo kasege amage nontesaza vahe'motagu keagafi manigahaze hu'za hurmantegahaze. \v 28 Hu'negu tamagra tamage Jiu vahera omani'naze. Na'ankure Jiu vahe'mo'zama kaseneramante'za oku tamavufga tgama huramante'naza zamo'a tamazeri Jiu vahera ose'ne. \v 29 Hianagi tamage Jiu vahe'ma mani'naku'ma hanu'za, kasegemofo amage antegahaze. Tamage oku avufgama taga hu'zana agu'afi tumo'amofo Anumzamofo Avamumo erifore hugahianki, amega avufgare erifore osugahie. E'inama nehaza vahe'mo'za vahe'mofo tegatirompage, Anumzamofontegati ra zamagima erisaza zanku nehakaze. \c 3 \s Anumzamofo fatgo avu'avazamofo naneke \p \v 1 Jiu vaherema nehazana, nankna knare'za eri forera nehaze? Hifi oku'a tavufgama tagahu tavutava zampintira na'a taza hu'zana enerize? \v 2 Anampina rama'a tamaza hu'za me'negeta enerize! Ese zana Anumzamofo oku me'nea ke'a Jiu vaheku antahiramino eri'ama hu'ne. \v 3 Ana hanigeno mago'amo'zama zamentintima osanageno'a, ana zamentintima osnazazamo'a, Anumzamo'ma huvempa hu'nea ke'a rufutagigahifi? \v 4 I'o, Anumzamoke fatgo hu'neanki, maka vahe'mota havige vahe mani'none. Avontafepima krente'neana \bdit Kema hananana vahe'mo'za tamage hu'za nehnagenka kegagare kavrentesazana zamageteregahane\bdit* hu'ne. (Sam-Zga 51:4) \m \v 5 Hianagi tagri fatgo osu tavu'tavazamo'ma, Anumzamofo fatgo avu'avazama eri fore'ma nehanigeta, tagra na'ane huta hugahune? Anumzamo'ma rimpaheranteno knazama tamisiana, e'i fatgo avu'ava hugahifi? (Vahe'mota antahintahire, ama'ina kea nehue.) \v 6 I'o, Anumzamo'ma fatgoma osu'nesuno'a mopafi vahe'ene mikozana refko huga osu'neankino, inankna huno refko hugahie? \v 7 Nagri havigemo'ma Anumzamofo fatgo avu'avazampine masa'afima eama hanigeno'a, na'ante Anumzamo'a kumi vahe mani'nane huno hugahie? \v 8 Hagi mago'amo'za tananke nekafriankna hu'za kegaga zamifintira kea nehu'za, mago'ane kumira nehanunkeno knare'za efore hanie hu'za nehaze. Iza'o e'inahukna nanekema nehanimo'a kna erinogu nehie. \s Miko vahera kumi vaheke mani'naze hu'nea naneke \p \v 9 Hagi na'ane huta hugahune, tagra Jiu vahe'mota mago'a nagara zamagetereta knare hu'none hugahumpi? I'o, na'ankure tagra ko ana miko Jiu vahero, megi'a vahera kumimofo hankavemo refitezmantenegeta zamageta antahita hu'none. Hagi Jiu vahe'mota ru vahera zmageterenompi? \v 10 Avontafepi krente'neana, \bdit Magora fatgo vahera omani'ne. Magore huno omanitfa hu'ne.\bdit* \v 11 \bdit Magore huno ama' antahi'zane vahera omanine. Mago'mo'e huno Anumzamofonkura nohakre. \bdit* \v 12 \bdit Miko vahe'mo'za zamagena hunemi'za, ana miko'mo'za haviza nehaze. Magore huno knare'za nehia vahera omanine. Magore huno omanitfa hu'ne. \bdit* (Sam-Zga 14:1-3) \v 13 \bdit Zamanankemo'a mati kerigamo hagaro huriankna nehie. Zamagefu'nafina havigemo avite'ne. Ha' osifavemofo avuatga zama'amo zamagitera me'ne.\bdit* \p \v 14 \bdit Zamagitera vahe'ma sifnama huntezane, aka kegagamo avite'ne.\bdit* (Sam-Zga 10:7) \v 15 \bdit Vahe'ma zamahe fri zantera ame'ama nehaze.\bdit* \v 16 \bdit Inantego vazana vahe'ma zamazeri haviza hu'zane vahe'mofoma knama amizamo nezmavararie. \bdit* \v 17 \bdit Inankna hu'za zamarimpa frua erigahaze zamagra ontahi'naze.\bdit* (Ais 59:7-8) \v 18 \bdit Anumzamofonku koro hu'zana nomane.\bdit* (Sam-Zga 36:1.) \p \v 19 Tagra antahi'none kasegama krente'nea ke'mo'a kasegema eri'naza vahe nezmasamie. Ana hanigeno mago'mo'a huno nagra fatgo vahe mani'noe huno osugahie. I'o miko mopafi vahe'mota Anumzamofo avurera hazenketi me'nea vahe mani'none. \v 20 Na'ankure kasegemo'ma hu'neazama avarari zampintira, Anumzamofo avufina mago vahe'mo'a fatgo vahe mani'noe huno osugahie. Na'ankure kasegemo, kumimofo keno antahino huzana erifore nehie. \s Tamentintimo hanigeta fatgo vahe manisuna naneke \p \v 21 Hu'neanagi menina Anumzamofo fatgozana, kasege amage'ante zantetirompage, kasefa ka taveri hu'ne. Korapama Mosese'ma krente'nea avompima huvempa nehigeno, kasnampa vahe'mo'za hu'naza kante efore nehie. \v 22 Tagrama fatgo huta Anumzamofonte manisune hanuta, Jisas Kraisinte tamentintia hanunkeno, Anumzamo'a fatgo vahe mani'naze huno hurantegahie. Mago kana omnetfa hu'ne. I'o. \v 23 Na'ankure maka'mota kumi huta Anumzamofona hanave'ane kumapina umanigara osuta, atupa hu'nonane. \v 24 Anumzamo'a knare eri'zama asuragiranteno Kraisimpi eri'nea zanteti, tamagra fatgo vahe mani'naze hu'ne. Agra e'i ana zana Kraisimpi miza seranteno katufegeta, kumipintira fru huta mani'none. \v 25 Anumzamo'a, Jisasina tamigeno kumitimofo nona huno korama'a tagino, kumitia apaserante'nea zamo'a Anumzamo'a agru huno fatgo hu'neankita, Agritema tamentinti hanuta Anumzamofontera egahune. Anumzamo'ma e'inahu hu'neazamo, Anumzamo'a fatgo hu'ne nehie. Ko'ma kumi hu'naza vahe'ma akoheno mani'neno kumizmia atrezmante'nea zamo'a eama hu'ne. E'ina zamo'enena eriama huno Jisasimpima zamentintima haza vahe'ma nezmavrea zamo'a taveri huno Anumzamo'a fatgo hu'ne nehie. \v 26 Na'ankure e'i anazama hiazanteti, Agra'a fatgozana meni knafina eriama nehie. Hanigeno kumi vahe'mo'za fatgo vahe mani'naze haniana, e'i Jisasi Kraisimpima zamentinti hanaza vaheku Anumzamo'a fatgo vahere huno huzmantegahie. \p \v 27 Hagi tagra naza hunonkeno Anumzamo'a tavrenegu tavufga erisaga hugahune? Kasegema amage'ma ante avu'avazamopi? Knare eri'zama e'nerunazamo'o? I'o. Tamentintima hu'zamo tavufama erisga hu'zana agatere'ne. \v 28 Tagri'ma tazeri knare'ma higeta Anumzamofo avure'ma fatgo hu'nonana kasegema amage'ante zampitiro'ompge tamentitima hunkeno tazeri fatgo hu'ne. \v 29 Agra, Jiu vahe'mokizimi Anumzanke mani'nefi? Agra megi'a vahe'mokizimi Anumzanke maninefi? I'o, Agra ana mikomota Anumza mani'ne. \v 30 Zamufga taga hu'naza vahe'ene, zamufa taga osu vahe'mofona, Magoke Anumzanke mani'neankino, zamentintima haza vaheku fatgo vahe mani'naze nehie. \v 31 Hagi tagra tamentintiguke nehuta, kasegegura amnezane hugahumpi? I'o, tagrama tamentintima hanuta kasegemofona tamage huta avariri fatgo hugahune. \c 4 \s Abrahamu amentinti higeno Anumzamo'a fatgo nere huno hu'nea naneke \p \v 1 Abrahamu'a tagrikna vahe mani'neno, neregeho mani'neaki, na'ane huta hugahune? \v 2 Hagi agri eri'zamo'ma hanigeno fatgo hu'noe huno Abrahamu'a avufga erinte marerigahie. Hu'neanagi Anumzamofo avurera knarera osugahie. \v 3 Na'ankure avontafemo'a anage huno hu'ne, \bdit Abrahamu'a Anumzamofonte amentinti higeno, Anumzamo'a fatgo nere huno Abrahamunkura hu'ne.\bdit* (Jen-Agf 15:6) \v 4 Vahe'mo'za eri'zama enerizana muse'za zamisazegu e'norizanki, miza erinaku enerize \v 5 Hu'neanagi vahe'mo'za eri'za eri'zazantera Anumzamo'a fatgo vahere huno hunozamante, hu'neanagi Anumzamo'a kefozanti eritrene hu'za zamentintima hazageno, fatgo vahere huno hunezmante. \v 6 Deviti'a anahukna huno ama anazanku nanekema hu'neana, Anumzamo'ma kumi vahekuma fatgo vahere huno hu'nea asomu kema hu'nea nanekefina huno, \v 7 \bdit Anumzamo'ma magomofo hazenke zama'ane, kumi'ama atrentenesimo'a muse hino.\bdit* \v 8 \bdit Kumi hu'nesia zanku'ma Ramo'ma kumi hu'ne huno osania zankura muse hino. \bdit* (Sam-Zga 32:1-2) \p \v 9 Ama ana asomura Jiu vahe'mofo zanke me'nefi, oku zamavufaga tagaosu megi'a vahe'mokizmi zanene? Tagra Abrahamunkura, Anumzamo'a fatgo nere huno hu'ne huta nehune. Na'ankure agra amentinti hu'negeno'e. \v 10 Hu'neanagi inankna higeno anazana efore hu'ne? Agra oku avufga taga hutegeno fatgo nere huno hu'nefi, oku avufga taga osu'negeno'e? Ana hu'neankita hufra okigosune. Abrahamu'a oku avufga taga osu'negeno Anumzamo'a fatago nere huno hu'ne. \v 11 Oku avufgama taga hu'zana amentinti hu'zamofo avame'zankino, ko Abrahamu'a amentinti higeno Anumzamo'a fatgo nere huno hunte'ne. Oku avufgama taga osu'nere anagea hunte'ne. E'ina hu'negu oku zamavufaga taga osu vahe'mo'za zamentintima haza vahe'mokiziminena, Anumzamo'a fatgo hu'naze huno huzmantesigeno, Abrahamu'a nezmafaza hugahie. \v 12 Anazanke huno oku zamufga taga hu'nazamo'za Abrahamu'ma oku avufga taga osu'neno amentinti higeno, fatgo nere hu'neankna hu'za zamentinti hanaza vahe'mokizmia, Abrahamu'a nezmafa mani'ne. \s Zamentintima nehaza vahe'mokizmigu huvempa kea huzmante'nea naneke \p \v 13 Na'ankure Anumzamo'ma Abrahamune agehe'mokizmi huvempa ke huzmanteno, ana miko mopa zami'neana Anumzamofo kasege amage antezantera ozami'ne. Hianagi Anumzamo'enema amentintifi'ma fatgo huno mania zante ami'ne. \v 14 Hagi Anumzamo'ma huvempama huzmante'nemo'za kasege avarari zampinti huvempa huzmante'neazama erizasina zamentinti hu'zamo'a nena raga'a oregeno, huvempa hu'nea kemo'enena amne'za sesine. \v 15 Hu'negu kasege'mo'a arimpahe'za avreno ne-e. Hianagi kasegema omneresina kasegema rutagre'zana omanesine. \p \v 16 E'ina hu'negu Anumzamo'ma huvempa huzmante'neazana zamentinti haza vahe'mo'za enerize. E'i ana musezana Mosese kasege amage nentesio, nontesio Abrahamu'ma hu'neankna amentintima hanimo erigahie. Hu'negu Abrahamu'a ana miko zamentini vahe'mokizimi nezamafa'e. \v 17 E'i ana zanku avontafepina Anumzamo'a Abrahamuna asamino, Kagra rama'a vahe'mokizmi nezmafaza hugahane hu'ne. E'i anazama fore hu'neana, na'ankure Anumzamo'a fri'naza vahera zamasimu nezamino, hakarea'zana Agra erifore hu'ne huno Abrahamu'a amentinti hu'nea zante anara hune. (Jen-Agf 17:5) \v 18 Amentintima huzamofona amuha hu'zana omaneanagi, Abrahamu'a ana miko vahe'mokizmi nezmafana manigahue amentinti azeri hankavetinegeno, Anumzamo'a negeno fatgo nere hunte'ne. \bdit Kagehe'moza hakare hanageno hamprigara osugosie\bdit* hu'ne. (Jen-Agf 15:5) \v 19 Abrahamu'a 100'a kafuzage maniteno keana avufgamo'a mofavre eri fore huga osigeno, Sara'enena tvavateno mofavre kasentega osu'neanagi, Abrahamu'a amentinti hu'neazana otre'ne. \v 20 Anumzamo'ma huvempa hunte'nea zankura Abrahamu'a tare rimpa osu'neanki, amentintimo'a mago'ane hankavenetigeno anazamo'a Anumzamofona ragia ami'ne. \v 21 Anumzamo'a huvempama hunante'neazana amane hunantegahie huno rimpa fru Abrahamu'a erine. \v 22 E'ina hu'negu Abrahamu'ma amentinti hu'nea zanku, Anumzamo'a fatgo nere huno hunte'ne. \v 23 Anumzamo'a Abrahamunku fatgo nere huno hunte'neana, agrake azahu'za erisia zanku huno kreonte'neanki, \v 24 tagriku enenku huno krente'naze. Jisasi'ma fri'nefinti azeri oti'nea Rantimofonte tamentintia hunentonkeno, Anumzamo'a tazeri agru hurante'ne. \v 25 Na'ankure tagri kumiku Jisasina atregeno efri'nemofo azeri oti'nea zamo, Anumzamofo avurera tagrira tazeri fatgo vahera se'ne. \c 5 \s Anumzamo fatgo vahere huno nehia zamofo naneke \p \v 1 E'ina hu'negu tamentinti nehuta Anumzamofo avufina fatgo vahera nemanune. Na'ankure Jisas Kraisi Rantimo'ma hu'nea zamo higeta, tagra Anumzamo'enena trimpa fru huta nemanune. \v 2 Na'ankure Kraisimpi tamentinti hunazamo tavreno amama mareri agatere'nea kumapi efregeta menina otineta, hankavea e'nereta, Anumzamo'ma msazama'anema esigura avega ante'nonazamo higeta musena nehune. \v 3 E'i ana zankerompage tagrama knafima ufresuta muse hanune. Na'ankure tagra antahi'none, e'i ana knazampina knare hu'neankino taza hanigeta oti hanavetineta ana knazama enerita kazigazi huta vugahune. \v 4 Knazama erino kazigazi huno vu'zamo'a, tavutava fore higeno, ana zamo'a Anumzamo tavregahie amuhazana eriama nehie. \v 5 Hagi amuhama humita avega anteta mani'nona zamo'a, amuhama hu'nazana erinotre. Na'ankure tagra antahi'none Anumzamo'ma Ruotge Avamu tamigeno, avesizama'a Ruotge Avamu'afi huvazino tagu'afi eritagi avinete. \p \v 6 Tagratia taza hugara osu'nonkeno, Kraisi'a kumitigura kna fatgo'are efri'ne. \v 7 Tamage mago'mo'a fatgo vahekura frisnue huno osugahie. Hagi mago'mo knare'ma hanuno'a, amne knare vahekura frigahie. \v 8 Hianagi Anumzamo'a tusiza huno avesirantenea zama eriama hu'neana, kumi vahe mani'nonkeno Kraisina huntegeno, tagri kumiku huno efri'ne. \v 9 Hagi Kraisi koramo sese hurantegeta, Anumzamofo avurera fatgo vahe mani nonankino, tamage huno Anumzamofo rimpa hezampintira tagu'vazigahie. \v 10 Na'ankure Anumzamofo ha' vahekna huta mani'nonkeno, Nemofo frizampi Anumzamo'a ete mago'ane tazeri mago hu'ne. E'ina hu'neankino Anumzamo'ma rimpa aherante'nea zampintira Kraisi asimu'a atreneankita tagri'ma taza huno tagu'vazizana erigahune. \v 11 Hu'negu Rantimofo Jisasi Kraisimpi Anumzamofona musena huntegahune. Na'ankure Rantimofo Jisas Kraisimpi ete mago'ane, Anumzamo'a tazeri mago hu'ne. \s Adamune Kraisigizni naneke \p \v 12 E'ina hu'negu magoke ne'mo kumi higeno, ama mopafina kumimo'a efre'ne. Kumimo'a fri'za avareno egeno, fri'zamo'a ra huno maka vahetera vuno eno hu'ne. Na'ankure maka vahera kumi vahe mani'none. (Jen-Agf 3) \v 13 Kumimo'a ama mopafina ko efore hutegeno, henka kasegea zami'ne. Na'ankure kasegema omneneresina, e'i kumi nehaze huno huozmantesine. \v 14 Hianagi fri'zamofo hanavemo'a Adamu knaretima eno Mosese knarema ehanati'neana meno e'ne. Adamu hu'neakna kumi osu'nazanagi, frike'za hu'naze. Adamu'a henkama Kraisima esia Ne'mofo avame'za efore hu'ne. \p \v 15 Hu'neanagi Adamu'ma kumimo'ene, Anumzamofo knare musezamo'enena magoknara osu'ne. Na'ankure magoke ne'mofo Adamu kumimo frizana rama'a vahetera avareno ege'za fri'naze. Hianagi Rana Anumzane, mago nera Jisas Kraisimpi knare asunkuzane kumiti apaserante zana tami'ne. \v 16 Asunkuzama'afi Anumzamo'a tami'nea musezamofo raga'amo'a mago ne'mo'ma kumi'ma hu'nea zamofo raga'agnara osu'ne. Na'ankure Adamu kumimo knaza avareno e'ne. Hianagi Anumzamo'ma amne tami'mea musezamo, rama'a kumi hu'nonanagi Anumzamofo avurera tazeri agru hu'ne. \v 17 Na'ankure magoke ne'mo Adamu kumi higeno, agri kumite fri zamo'a vahera kva'gri zamanteno e'neanagi Anumzamofo asuntgi'zane fatgo musezama'afi manisamo'za fri zamofone kumimofo hanavea magoke Ne' Krais Jisasimpi azeri ageteregahaze. \p \v 18 Magokemo Adamu hu'nea kumimo maka vahe'mofontera knazana erino e'ne. Hianagi magoke ne'mo Kraisi fatgo avu'ava hu'neazamo tazeri agru higeta, Anumzamo'enena fatgo huta nemanita, kasefa manizana hakaremota eri'none. \v 19 Magoke ne'mo ke hantagi'nea avu'avazamo higeno, rama'a vahe'mofona kumi vahere huzmante'ne. E'ina kante magoke Ne'mo ke erizafa hu'nea avu'ava'zamo rama'a vahera zamazeri fatgo vahe tro huzmantegahie. \v 20 Anumzamo'ma kasegema zami'neana miko vahe'mo'za kumi'ma nehazaza kesazegu zami'ne. Hianagi vahe'mo'zama rama'a kumi'ma hazageno'a, Anumzamofo knare asunku'zamo'a mago'ane rama'a nehie. \v 21 Ana hukna huno kumi'mo miko vahera kegava hu'neno fri'zana avrezamigeno, menina Anumzamofo knare asunku'zamo fatgo avu'ava zana eri tamisigeta, Jisas Kraisi Rantimofompinti manivava asimura erigahune. \c 6 \s Kumimofo hankave eritre'nea naneke \p \v 1 Hagi tagra na'ane huta hugahune, mago'ane kumira nehanunkeno Anumzamo'a asunku hurantevava hugahio? \v 2 I'o anara osutfa hugahie. Tagra kumi'ma huzampina ko fri'none, nahanigeta kumipina manita neone? \v 3 Hifi Jisas Kraisinte'ma tragoteta mono tima frenona, e'i ana hunonana mikamota agri fri'zane hagerafiteta oti'nazana tamagra ontahi'nazo? \v 4 E'ina hu'negu tagra mono tima fronazamo'a, Kraisi'ene frunke'za aserente'naze nehie. Hagi Kraisima fripinti'ma azeri oti'neaza huno, Nefa'a Agra'a hankave'anu Kraisi'enema fri'nompintira tazeri oti'neankita, tagranena kasefa manizampi Kraisi'ene maninunku anara hu'ne. \p \v 5 Tagrama Kraisi'ene hagerafita fri'nonema hanuta, anahukna huno tagri'enena tazeri'otisigeta tasimura erigahune. \v 6 Tagra antahi'none kumi tavutavazana Jisasi'ene rugeka zafare hanti'neana, kumimofo hankavea tagripina omanesiegu anara hu'ne. Tagra mago'ane kumimofo kazokzo eri'za vahera omani'none. \v 7 Na'ankure iza'o fri'nemo'a, kumimofo kinafintira katufentegeno fru huno mani'ne. \v 8 Hagi tagra Kraisi'ene frinesuta, tamentintima hunana tagranena Kraisi'ene manigahune. \v 9 Tagra ama ana zankura antahi'none. Na'ankure Kraisi'a fripintira oti'neankino, mago'anena ofrisigeno fri'zamo'a kegava huontegahie. \v 10 Agra magoke zupa friteno kumimofo hankave eritre'ne. Hu'neanagi Agra menina asimu erino mani'ne. Hagi asimu erino mani'neankino, ete mago'enena ofrigahie. \v 11 Hagi tamagra'a refko huta antahiho, ko kumimofo hankavefintira fri'none huta nehuta, Krais Jisasimpi, Anumzamo'ene kasefa huta mani'none huta hiho. \p \v 12 E'ina hu'negu atrenkeno amega tamavufgamofona kumimo'a kvagrioramantena, tavufgamofo havi avesizana ovaririho. \v 13 Atrenkeno mago tmavufgamo kumimofo eri'zana e'norina, Anumzamofo tamavufga ami vagareho. Na'ankure tamagra ko fri'nazane, hu'neanagi menina kasefa maniza erita mani'naze. Hagi ana miko tamavufgamo'a knare'zama eriforehu erizaza me'nenkeno, Anumzamofona ragi amino. \v 14 Na'ankure kasegemofo agorga'a omani'naze. Hagi Anumzamofo asuntgi zamofo agorga'a mani'nazagu, kumimo'a kva huormantegahie. \s Fatgo avu'ava zamofo kazokzo eri'za vahe manisune hu'nea naneke \p \v 15 Mago'ene kasegemofo kvafina omani'none. Anumzamofo asunku'zamo taza hu'ne. Ana hu'negu mago'ene kumira hugahumpi? A'o, ana osugahune. \v 16 Tamagra amage antegahune hanaza zamofo kazokzo eri'za vahe'ma mani'nazana ontahi'nazo? Tamagra amne kumimofo kazokzo eri'za vahera manigahazanagi, ana zamo fri kante tamavreno vugahie. Anumzamofo amage antesutma fatgo nomaniza erigahaze. \v 17 Anumzamofona muse hunteho, korapara kumimofo kazokzo eri'za vahe mani'nazanagi, menina tamagu'areti rempima huramuazana amage'nentaze. \v 18 Menina kumimofo kazokzoma hu' kinafina omani'naze. Hagi tamagra fatgo avu'avazamofo kazokzo eri'za vahe mani'naze. \v 19 Na'ankure vahe'motama kefo tavu'tvama nehuna zante nagra antahintahitamia eriama hu'naku kazokzo eri'za vahete'ene kva vahetera hunte'na nehue. Korapara kasege ha'nentagita agru huno avu sese osu tamavutamava huta vu'nazanagi, menina atretma fatgozamofo kazokzo eri'za vahe nemanita, agru nehutma ruotge huta manigahaze. \p \v 20 Hagi kumi'mofo kazokazo eri'za vahe'ma mani'nazagu, fatgo avu'ava zamofo eri'za vahera omani'naze. \v 21 E'ina hu'negu nankna tamazahuza eri'naze? Ko'ma hu'naza tamavutamava zamo'a menina tamagaze nehie. Ana avu'avazamo'a fri'za erifore nehie. \v 22 Hu'neanagi menina kumimo'a kina reoramantegetma, Anumzamofo kazokzo eri'za vahe'a mani'nazageno, e'i ana avu'avazampinti tamazahu'zana enerizageno, sese huramanteno tamazeri ruotage nehiankino, manivava tamasimu tamamigahie. \v 23 Na'ankure kumi'mofo mizana fri'zane. Hu'neanagi Anumzamofo muse'zana, Krais Jisasi Rantimofompi mago'za hunterompge, amne manivava asimura tami'ne. \c 7 \s Kasegemo kina reorantesia naneke \p \v 1 Hagi nenfugatane nasaraheta, tamagra ko kasegea antahita keta hu'nazanki ontahi'nazo, asimu'ma erino mani'nea vahera kasegemo kegava huntegeno mani'ne. Hagi frisigeno'a kasegemo'a kegava huontegahie. \v 2 Hu'neanagi avame kema hunte'na hanuana, mago a'mo'ma vema erisigeno'a, ana a'mofona kasegemo kina rentesigeno, neve'ma asimu'ma erinoma mani'nesigeno'a neve'ene manigahie. Hianagi neve'ma frisigeno'a, ana kasegemofo kinafina omanigahie. \v 3 Hagi neve'ma ofri mani'nesnigeno'ma ru vema erisiana agra monko avu'avaza hugahie. Hagi neve'ma frisigeno'a kasegemo'a kina reontegahiankino, ru vema erisaniana monko avu'ava zana osugahie. \p \v 4 E'ina hu'negu, nafuhetane nasaraheta tamagra Jisasi'ene tragotaza zamo'a ko Jisasi'ene frita, kasegemofo agorga omani'naze. Hagi menina Jisasima ko fripinti'ma azeri otinemo'ene erimago huta Anumzamo'ma ave'nesia avu'ava zana hugahune. \v 5 Kumi tavutavamo kegava hurantenegeno'a, kumima hu' tavesizamo'a tagu'afina efore nehie. Hagi kasegemo'a havi tavutvamofo avesiza azeri otigeta, kumira hunkeno frizana avreno ne-e. \v 6 Hu'neanagi tagra ko kasegemofo kinafintira katuferantegeta fru huta mani'none. Na'ankure Kraisi'ene frunkeno mago'ene kasegemofo kinafintira tavre'ne. Hianagi menina amne Anumzamofo erizana erinenteta, korapa tavutva huta kasegefima krente'naza kemofo amage' ante'zanompage, Avamumofo kasefa kante vugahune. \s Kumi'enema ha'ma hu'zamofo naneke \p \v 7 Hagi na'ane hugahune, nagra kasegemo'a kumi me'ne nehufi? I'o. Tamage kasegea kumira omnene. Hianagi kasegemo kumira tamaveri nehie. Nagrama rumofo zanku'ma kenunu hu'zana, kumire hu'na antahi amara osuanagi, kasegemo eriama hige'na keama nehue. \v 8 Hianagi kumimo'a ama ana kasegefinti kankamunku keno tavu masevemahu tavesizana, tagu'afina erifore nehie. Kasegema omanesigeno'a kumimo'a hankave'a omanesigeno frigahie. \v 9 Kasegema ontahinorera nasimu erina mani'noane. Hianagi kasegema egeno'a kumimo'a asimu erino mani'gena nagra fri'noe. \v 10 Ana kasegemofo eri'zana vahe'mofo asimu ami'zanagi, nagra kasegefintira nasimura e'noruanki, kasegemo'a nahenefrie. \v 11 Na'ankure kumimo'a kasegefinti kankamuma'a keno erifore huno renavatga higeno kumimo'a nahe fri'ne. \v 12 Hianagi kasegemo'a ruotge higeno, kasegema hunte'neana ruotage huno fatgo huno knare hu'ne. \p \v 13 Hianagi inankna hugahie, kasegema knarezane nehuazamo nahe nefrifi? I'o, kumi'mo'a knare zampinti frizana erifore nehie. Hu'negu kumi'mo'a haviza hu'ne huno Anumzamo'a kasegea eri taveri higeta negone. \p \v 14 Hu'negu kasegefina hazenkea omane'ne, na'ankure mopare navufga eri'na mani'nogu kumimofo kazokzo eri'za vahe' mizante atreankna nehue. \v 15 Nagra'ama nehua navunavara kena antahina nosue. Na'ankure nagra fatgo zama hunakurema huazana nosue. Hianagi navesarama hunte'na osugahue hu'na huaza nehue. \v 16 Hianagi nagri'ma navenosia zama hanuna, Anumzamofo kasegemo knare hu'ne hugahue. \v 17 E'ina hu'negu nagrani'a kefozana nosuanki, kumimo nagu'afi me'neno ana kefozana nehie. \v 18 Higena nagra antahi'noe, knare zana nagu'afina omane'ne. Knare zana hu'nakure hu'na nentahuanagi, anazana hugara nosue. \v 19 Nagrama knare'zama hugahuema huazana nosue, hagi havizama osugahue huaza nehue. \v 20 Hagi menima osnuema huazama nehuana, e'i nagrani'a nosue. Hianagi nagu'afina kumi'mo me'neno, anazana erifore nehie. \v 21 E'ina hu'negu nagrama koana, e'inahu avu'avamo'a nagrira nagu'afina me'neankina fatgo zama hunakure hua zana nosue. \v 22 Nagra Anumzamofo kasegea ana miko nagu'areti navesinentoe. \v 23 Hianagi nagu'afina ru kasege me'nea zamo antahintahini'anena hara nehie, e'i ana kasegemo nagu'afi me'neno nazeri kumi'mofo kasegere kina vahe'nenante. \v 24 Nagra haviza hu'na keforenoanki, iza ama fri navufga naza hugahie? \v 25 Nagra Jisas Kraisi Rantimofompi Anumzamofona muse huntoe, Anumzamofo kasegea antahintahini'areti amage nentuanagi, amega navufgamo'a kumimofo kazokzo eri'za e'nerie. \c 8 \s Jisasi'a kefo zanti eri fanane nehuno, Ruotge Avamu tami'nea naneke \p \v 1 Ana hu'negu menina Krais Jisasi'ene hagerfi'naza vahera, havi vahere huno keaga huozamantegosie. \v 2 Na'ankure Jisas Kraisimpi asimuma ami Avamumofo kasegemo, kumimofone fri'zamofo kasegefintira kazuferamantene. \v 3 Anumzamo'ma Mosesema ami'nea kasegemo'a tazahugara osu'ne, na'ankure amega tavufgamo kumike hianagi, Anumzamo'a tazahunaku ru kankamu retro huno Agra'a Mofavre tamigeno mopafi avufga erino tagrikna hu'neanagi, Anumzamo Agra'a Mofavre museza tamigeno kumimofo hankavea ahe fanane hu'ne. \v 4 Fatgo huta kasegemo hu'neankante manisunegu Anumzamo'a anazana hurante'ne. Higeta menina tagra ko'ma kefozama nehunazana netreta, Ruotge Avamumofo avesizante nevune. \v 5 Mopafi zamufga'mofo avesizama nevririzamokizmia, antahintahiza zmimo'a mopafi zama huzankuke nentahize. Hianagi Avamupima nevaza vahera Avamumofo zankuke nentahize. \v 6 Hu'negu ko'ma kumima nehuna tavutava zanku'ma antahizamo'a fri kante tavreno nevie. Hianagi Avamumofo atregeno antahintahi kegava nehimo'a asimu erino rimpa frune nemanie. \v 7 Hu'negu iza'zo kumimofo avu'ava zampima mani'namo'za Anumzamofona ha' renentaze. E'inahu antahintahine vahe'mo'za Anumzamofo agorga'a nomaniza, Anumzamofo kasegea amagera antegara osu'naze. \v 8 E'ina hu'negu kumi avu'avazampima mani'naza vahe'mo'za Anumzamofo ave'nesia avu'avara nosaze. \p \v 9 Hu'neanagi tagrira kumi tamavutama zamo'a kava huoramanteno. Hagi Anumzamofo Avamumo kva huneramante. Tamage huno Anumzamofo Avamu'mo'ma tamagu'afima mani'nenketa, Avamumofo kvafi manigahaze. Antahiho, Kraisi Avamumo zamagu'afima omani'nenimo'za, Kraisi vahera omani'naze. \v 10 Kumimo amega tamavufga tamahe frigahianagi, Kraisima tamagu'afima mani'nesnigeta tamasimu erita fatgo vahe manigahaze. Na'ankure Anumzamo tamavrene. \v 11 Hagi Anumzamofo Avamu'mo Jisasi'ma frinefinti' azeri oti'nea Avamu'mo'ma tamagu'afima mani'nesnigeno'a, Kraisima fripinti azeri oti'neaza huno tamagu'afina ana avamu mani'neankino, amega tamavufgamofona asimu amigahie. \p \v 12 E'ina hu'negu knare nenefutane nasarahete, mopafi tavufgamofo avesizana ovriritfa hugahune. \v 13 Hu'negu tamagrama kumimofo avesi avariritma manisnuta frigahaze. Hu'neanagi Avamumofo hanavere'ma kumi tamavutmavazamofo ahefrisuta, tamasimu erita manigahaze. \v 14 Na'ankure maka veamo'za Anumzamofo Avamu'ma atrazageno, vanaza kama zamazeri fatgoma nehimo'za, Anumzamofo mofavre mani'naze. \v 15 Ana hu'negu tamazeri kazokzo eri'za vahe tamanteno tamazeri korohu Avamura tamagra e'ori'naze. Hianagi tamagra Anumzamofo mofavre tamazerisegeta Avamu erineta Anumzamofonkura Aba, Nerafa'e nehune! \v 16 Ruotge Avamumo tagri avamura taza higeta huama huta, tagra Anumzamofo mofavre mani'none nehune. \v 17 Tagrama Anumzamofo mofavre mani'nesnuta, Anumzamo huhampri rantenea zamofona Kraisi'ene magoka erisinti haregahune, Kraisi'ma hu'neaza huta knazama erisuta, Kraisi'ene magoka rantagi erita manigahune. \s Henkama erisuna masazamofo naneke \p \v 18 Nagrama nentahuana, menima e'neruna tatazamofona, henka'ama omerisuna masazamo'a ageteretfaza hugahie. \v 19 Na'ankure ana miko zama Anumzamo'ma tro'ma huzamante'nea zantmimo'za, henka'ama Anumzamofo mofavremo'zama e'ama'ma hanaza knagura, tusiza hu'za nazupa fore hugahie hu'za aveganentaze. \v 20 E'i ana zantmimo'za zamagra'a zamavesitera mani haviza hu'za mani'neza ome haviza hu'za novaze, hagi Anumzamo anara hiho hige'za anara nehaze. \v 21 Ama knare'zama fore hanige'za kesagu nentahize, havi'zama hu'za negasriza kinafintira kazufe'za Anumzamofo mofavreramimofo mago'zamo kina re'ozmantege'za amne nemaniza avasese zama'afi ufregahaze. \v 22 Na'ankure hago antahi'none, Anumzamo'ma maka zama tro huzmante'nea zamo'za, a'nemo'za mofavre kasentenaku hazageno zmata negriankna zmata negrige'za mani'neza ama knarera enehanatize. \v 23 E'i ana zantamimoke'za zmata e'norizanki, tagranena Anumzamo'ma kumipinti miza serantenemota, Ruotge Avamumofo ese raga'a kna huneta tagua'fina krigi neruta, tusiza huta Anumzamoma tazeri mofavre'a zama hanigura avega nentone. E'i ana zana kinafi tavufgamo mani'neaza Anumzamo katufesnigeta fru huta mani'snuna zanku avega nentone. \v 24 Ama ana zama fore hanigu nentahunkeno tagura nevazie. Hu'neanagi fore hanigu antahintahi hu'zama fore hanigeno kesiana, e'i fore hanigu antahitahi hu'zana omanene. Hagi ko'ma fore higeno ke'nea zankura iza fore hanigeno kesigura nentahie? \v 25 Hu'neanagi onke'nona zama fore hanigeta kesunku antahintahima nehanuta, agozone huta mani'neta hanavetita avega nentone. \p \v 26 E'ina hukna kante Ruotge Avamumo hanavetima omane'nea vahe'mota taza nehie. Nazanku nunamuna hugahune, e'i ontahi nonanagi, Ruotge Avamumo Agra'a tagri taza huno nunamu hunerante. \v 27 Hagi Anumzamo'a vahe'mota tagu'a negemo Ruotage Avamumofo antahintahia antahine. Na'ankure Ruotge Avamumo'a Anumzamofo avesiza avririno mono vea kevumofonku nunamu hunezmantie. \p \v 28 Tagra antahi'none, Anumzamo'a Agri'ma avesinentamokizmi so'eza zamigu maka zamapina eri'zana enerize. E'ina vahera Anumzamo'a Agri'a avesi avririhogu zamagi hu'ne. \v 29 Hu'negu Anumzamo'a korapa antahineno Nemofo kna hihogu huhamprizamante'ne, hanageno Nemofo'a rama'a mofavre nagapina kota mofavre manigahie. \v 30 Hagi huhamprima nezamanteno'a, Agrite ehogu ke hu'ne, Agra'a fatgo vahere huno hunezmanteno, Agra'a zamazeri antesga huno ra zamagia zami'ne. \s Anumzamofo avesizamo'a oratresnia naneke \p \v 31 Hagi ama ana knare'zama hurantea zankura na'ane huta huga hune? Anumzamo tazama hu'nesigeno'a, iza hara rerantegahie? \v 32 Anumzamo'a Nemofona aze'orino makamotagu huno tami'neankino, hakarezana tamigahie. \v 33 Anumzamo'ma huhampri zmante'nea vahera iza keaga huzmantegahie? Agra e'i Anumzamo fatgo vahere huno hurante'ne. \v 34 Iza huhaviza hurantegahie? Ko Jisas Kraisi'a tagrikura efrino otino Anumzamofona azantmaga kaziga umani'neno, tagri tagi erino Anumzamofontera nunamuna hunerante. \v 35 Kraisi avesi zampintira nazamo tazeri atregahie? Tusi'a kna zamopi, amuhoma hurante zamopi, tazeri haviza huzamopi, tatamanegria zamopi, kukenagu atupa hanuna zamopi hazenke zamo'a tagripima Jisasi avesizama me'neana eri otregahie. \v 36 Avontafemo'a anage hu'ne, \bdit Kagrikure nehu'za maka kna tahe nefrize. Sipsipi afumofo ananke akafriankna nehaze \bdit* hu'ne. (Sam-Zga 44:22) \m \v 37 Hakare zana hurantega hazanagi, agatere hankavetia Kraisi'ma avesirante'nemo agra'a mani'ne. \v 38 Nagrama hankave antahintahima nentahuana, fri'zamo'o, asimu erino mani'zamo'o, ankeromo'zo, havi avamumozo, meni fore nehaza zamozo, henka'a fore hanaza zamozo, mago'a hihamu hankvemozo, \v 39 amunagamu me'nesaza zamo'zo, fenkagamu me'nesaza zamo'zo, makaza Anumzamo tro huzmante'nea zampinti mago' zamo'e huno Anumzamofo avesizama, Jisas Kraisi Rantmofompi me'nea avesi zampintira tazeri otregahie. \c 9 \s Israeli vahe'mo'za Kraisina zamavesra hunte'naza naneke \p \v 1 Hagi havigea nosuanki, Kraisimpi tamage hu'na nehue. Ruotage Avamumo'ene nagu'a kenege'na ama' nagu'nagesareti ama kea tamage nehue. \v 2 Tusi'a nasuza enerugeno, tumo niamo'a nata krivava nehie. \v 3 Na'ankure, nagrima navesiana Anumzamo'a Jekopu nagara zmavresiegu navenesie, Kraisima nagri navesima avaririnigena, nagra nunamuna hanenkeno Agra'a vahepintira nahe natitrena, nenafu'za nagri nona erigahaze. \v 4 Zamagra Israeli vahera Anumzamo'a zamavarege'za Agri mofavregna hu'naze. Anumzamo zamagripi masazama'a eri ama hu'ne. Agra'a huvempa huno, Agrane zamazeri hagenerefino kasege'a zami'ne. Agra'a mono'ma huntesaza kankmuna neramino, knare zama erisuna zanku'ma huvempa hurantenea tamine. \v 5 Zamagri nezmagehoma zamagima me'nea nagapinti Kraisi'a efore hu'ne. Kraisi'a, Agra Anumza mani'neno makazamofo aseni mani'negu maka knafina, Agrike agi'a hentesga huvava hugahune! Tamage. \p \v 6 Anumzamo'ma Israeli vaheku'ma huvempa huzamante'nea kea eri raga orenefi? I'o. Na'ankure maka'ma Israeli vahepima fore hu'naza vahe'mo'za Anumzamofo vahekera omani'naze! \v 7 Abrahamumpinti fore hu'naza vahe mani'nazanagi, e'i ana zamo'a zamazeri tamage Abrahamu mofavrea nose. Na'ankure avontafemo huno, Abrahamu'a mago'a mofavre'zaga zamante'neanagi, \bdit Mofavreka'a Aisakimpinti kagri vahera fore hugahaze\bdit* huno hu'ne. (Jen-Agf 21:12) \v 8 E'i vahe'mota kasenentona kna huno Abrahamu'ma kasezmante'nea mofavremo'za, ana miko Anumzamofo mofavregera omani'naze. Hagi Anumzamoma huvempama huzmante'nemo'za, Abrahamu mofavrea mani'naze. \v 9 Na'ankure Anumzamo'a huvempa huno, \bdit Ama ana knare'ma anaga'a kafure'ma esuana, Sera'a ne'mofavre kasentegahie\bdit* hu'ne. (Jen-Agf 18:10) \v 10 E'i ana mofavrea nerageho Aisakie. Hagi Aisaki'a, Rebeka ara erigeno, kugave'za mofavre kasezanante'ne. \v 11 Zanagrira kase ozanantenegeke, havizane knare zanena osu'nakeno, ko Anumzamo'a nezanrerana kea asmine. (E'i ana kemo huama huno, Anumzamo agra'a eri'za kante vahe'mokizimia ko huhamprizmantene. \v 12 Hianagi knare avu'ava zante keno kea osu'ne.) Neznarerana Anumzamo asmino, \bdit Nempuamo'a nagana'amofo katoza humigahie \bdit* huno hu'ne. (Jen-Agf 25:23) \v 13 Anumzamofo avontafepi krente'nea kante, \bdit Jekopuna navesinentuanagi, Isona navesra hunentoe hu'ne. \bdit* (Mal 1:2-3) \p \v 14 Hagi na'ane hugahune? Anumzamo'a fatgozana nosie huta hugahuno? I'o anara osugahie! \v 15 Na'ankure Anumzamo'a amanage huno Mosesena asmi'ne, \bdit Izano narimpa fru huntenaku hanumofona, narimpa fru hunentena, izano nasurgintenaku hanufona nasuragintegahue hu'ne. \bdit* (Eks-Ati 33:19) \m \v 16 E'ina hu'negu Anumzamo'a vahe'mota tavesite'ene erizanterompge, Agra'a avesizante asuragirante'ne. \v 17 Na'ankure Anumzamofo Avontafepina Anumzamo'a Feronkura anage huno asamine, \bdit Nagrama huhamprigantogenka kagrama mani'nanana, agafa'a me'nerere. Na'ankure Nagri hankavemo'a kagripi eama nehanigeno, Nagri nagimofona huama hu'za kokankoka vanageno, ra huno vuno'eno hugahie \bdit* hu'ne. (Eks-Ati 9:16) \m \v 18 E'ina hu'negu Anumzamo'a izano asuraginte'naku himofona asuraginenteno, izano rimpama eriginaku'ma himofona erinegie. \s Anumzamofo rimpa hezane asuntgizamofo naneke \p \v 19 Hagi tamagra anage huta nagrikura hugahaze. Na'a higeno Anumzamo'a tamagrikura keontahi vahere huno nehie? Agra hugahaze huno hiazana tamagra nehazafi? \v 20 I'o, e'i anahukna kea osiho. Tamagra izagata, vahetafamota Anumzamofona tro huhaviza hurantenane huta nehaze? Tro'ma huntenesia zamo'a, tro'ma huntenesimofona, nahigenka amanahuknara hunka trohunantenane huno huntegahifi? \v 21 Mopa kavoma tro nehanimo'ma, mopareti'ma kavoma troma hunaku'ma hanuno'a, amane magoke moparetira konariri zama ante kavoa tro nehuno, havizama haniazana ante kavo tro osugahifi? \v 22 E'i ana kanteke Anumzamo'a, rimpa hezana eriama nehuno, hankave'a eriama hugahie. Hianagi Agra ra zampi akoheno mani'neno zamazeri haviza hania vahekura za'za knafina zamaveganente. \v 23 E'i ana zama hu'neana, Agri'a mareri'nea masazama eriama huno asunku'ma huzmante'nea vahetera eriama hu'ne. E'i anazana ko Agra'a retro huzmante'nemo'za erigahaze. \v 24 Jiu vahepinti'ene, megi'a vahepintima zmavaretere hunefina, tagranena anampina mani'none. \v 25 Hosea'ma kasnampa kema hu'nefina, \bdit Ru vahekura Nagri vahere nehu'na, navesi'ozmante'nesua vahekura navesizmantegahue \bdit* huno hu'ne. (Hos 2:1, 23) \v 26 \bdit E'ina hanugeno, tamagra Nagri vahera omani'naze huno zamasmi'nesia kumatera, kasefa huno mani'nea Anumzamofo mofavreramine hu'za hugahaze. \bdit* (Hos 1:10) \m \v 27 Kasnampa ne' Aisaia'a Israeli vaheku huno, \bdit Israeli vahe'mo'za rama'a hu'za hagerinkenafi kasepankna hu'nazanagi, anampinti osi'amokizmi Anumzamo'a zamagu'vazigahie. \bdit* \v 28 \bdit Na'ankure Ramo'a fatgo avu'ava huno ame huno maka mopafi vahera refko huzmantegahie.\bdit* (Ais 10:22, 23) \m \v 29 Ko'ma Aisaia hu'nea kante, \bdit Hihamu'ane Ramo tagehe'mokizmia zamahokeno osi'a zamatrege'za mani'naze. Anama osuneresina Sodomune Komora kumate vahe'mo'za fanane huvagare'naza kna huta fanane huvagarontesine. \bdit*(Ais 1:9) \s Israeli vahe'mo'za zamentinti osu'naza naneke \p \v 30 Hagi na'ane huta hugahune? Megi'a vahe'mo'za Anumzamofo avufi fatgo vahe mani'zankura nohakazanagi, zamentinti hazageno Anumzamo'a fatgo vahe mani'naze nehie. \v 31 Hu'neanagi Israeli vahe'mo'za fatgo vahe manisunegu maraguzati'za kasegemofo nevaririzanagi, ana zamofona nena'a eriforera osu'naze. \v 32 Na'a hige'za anara osu'naze? Na'ankure zamagra zmentintia osu'naze. Hianagi eri'zama erisaza zanteti fatgo vahera Anumzamofo avurera manigahune nehu'za, agigozmi havereti tanafa nehaze. \v 33 Anumzamofo avontafepi krente'neana anage hu'ne, \bdit Keho, Saionia vahe'mokizmi zamagigozmi have ante'noankino, vahe'mo'za zamagigo zamite'za tanafa hugahaze. Hagi iza'o Agrite amentinti hanimo'a agazegura osugosie\bdit* hu'ne. (Ais 8:14, 28:16) \c 10 \s Amentinti hu'zamo zamahokesia naneke \p \v 1 Hagi nafuhetane, nasaraheta, nagri'ma nagu'afima navenesigena Jiu vaheku'ma Anumzamofontega nunamuma nehuana, zamahokeno zamaza hanigu nentahue. \v 2 Na'ankure nagra anage hu'na Israeli vahekura huama nehue, Anumzamofona antahimi'za avesi avu'avara hanavetiza nevaririzanagi, Anumzamofo antahi'zana antahi amara hu'za novaririze. \v 3 Na'ankure Anumzamofo fatgo avu'avazankura nohakrazanki, zamagra'a zmavuzmavateti fatgo zmavuzmavara erifore hugahune nehu'za, Anumzamofo fatgo avu'avazamofo agorga'a nomanize. \v 4 Na'ankure miko kasegemofona Kraisi'a emeri knare huvagarene. E'i ana agafare iza'zo Agrite'ma zamentintima hanamo'za Anumzamofo avurera fatgo vahe manigahaze. \p \v 5 Fatgo avu'avazanku'ma Mosese kasegemo'ma hu'nea kante krente'neana, \bdit Ina ne'mo kasegemo'ma hu'nea kante fatgo avu'avazama hanimo'a, ana fatgo avu'avazanteti asimu erigahie hu'ne.\bdit* (Lev-Pri 18:5) \m \v 6 Hu'neanagi amentintiretima Anumzamofo avure'ma fatgo huno mani'zankura anage hu'ne, Iza monafinka vuno Kraisina tazahinogura avrefenkamia tamigahie hunka kagu'afina ontahio. \v 7 Hifi iza fri vahe kerifina uramino, Kraisina fripintira avreno marerigahie? \v 8 Hu'neanagi na'ane huno hu'ne? \bdit Kemo'a tavaonka'are me'ne, e'i ana kea kagipine tumo ka'afine me'ne.\bdit* (Diu-Kas 30:12-14) E'i ana kea amentinti kemofonku tagra huama nehune. \v 9 Hagi tamagra'ma tamagipinti huama huta Jisasi'a Ramo'e nehutma, Anumzamo fripinti Jisasina azeri oti'ne huta tamagu'areti tamentinti hanageno'a, tmaguvazigahie. \v 10 Na'ankure tamagu'areti tamentinti hazageno, Anumzamo'a fatgo vahere nehigeta, tamaginuti huama nehazageno, tamahokera nehe. \v 11 Anazankura Avontafemo'a anage hu'ne, \bdit Iza'o Agrite'ma amentinti hanimofona agaze huontegahie\bdit* hu'ne. (Ais 28:16) \m \v 12 Na'ankure mago'zamo'a Jiu vahe'ene megi'a vahe'mokizmi amu'nonpina ruzahura osu'ne. Magoke Ramo ana mikamokizmi Rana mani'neno, Agritegama kezamatiza vahera rama'a asomu hunezmante. \v 13 Na'ankure \bdit Iza'zo Ramofo agima ahesaza vahera zamaguvazigahie.\bdit* (Jol 2:32) \p \v 14 Hagi zamentintima hunontesamo'za, inankna hu'za zamaza hinogura antahigegahaze. Hagi inankna hu'za Agri agenkema ontehinesu'za zmentintia hugahaze? Hagi agenke ama huamahu vahe'ma omaninesige'za, inankna hu'za antahi amara hugahaze? \v 15 Hagi kema erino ome huama hu vahe'ma humaozmante'snage'za inankna hu'za mono kea huamara hugahaze? \bdit Knare Musenkema eri'zama aza vahe'mokizmi zamagamo'a hentofaza hu'ne \bdit* huno Avontafepi krente'ne. (Ais 52:7) \m \v 16 Hu'neanagi ana maka vahe'mo'za Knare Musenke e'ori'naze. E'inanku kasnampa ne'mo' Aisaia huno, \bdit Ramoka iza ama anankema huama'ma nehunkeno'a amentintia hugahie \bdit* hu'ne? (Ais 53:1) \v 17 E'ina hu'negu vahe'mo'za ke naneke nentahizageno, zamentintia erionetie. E'i anankea Kraisina Knare Musenke me'ne. \p \v 18 Hu'neanagi nagra amanage hu'na nehue. Tamage Israeli vahe'mo'za ana nanekea antahinafi? Izo zamagra antahi'naze. Anumzamofo avontafepi hu'neana, \bdit Zamagenkemo'a ama mopamofona maka kaziga vuno eno hu'ne. Zamagri kemo'a maka kokankoka vuno eno hu'ne.\bdit* (Sam-Zga 19:4) \m \v 19 Mago'ane nagra tamantahinegoe, Israeli vahe'mo'za antahinira osu'nazafi? Kotazana Mosese'a amanage huno hu'ne, \bdit Nagra megi'a vahekuke hanugenka kaniveregahane. Antahizazmi omne'nea vahekuke hanena, krimpa hegahie \bdit* hu'ne. (Diu-Kas 32:21) \m \v 20 Hagi Aisaia'a hakavetino anage hu'ne, \bdit Nagrikura nohakraza vahe'mo'za, nagefore hu'naze. Nantahi nogaza vahete Nagra'a eama huge'za nenagaze. \bdit* (Ais 65:1) \m \v 21 Hu'neanagi Israeli vahekura amanage huno Anumzamo'a hu'ne, \bdit Nagra hakare zupa zamavarenakura nazana rutaneroanagi, ke'ni'a zamefi hunenamiza namagera nontaze \bdit* hu'ne. (Ais 65:2) \c 11 \s Anumzamo Israeli vahera avesra huozmante'nea naneke \p \v 1 Hagi amanage hu'na nehue, Anumzamo'a Agra'a vahera avesra huzmantenefi? I'o anara osugahie. Na'ankure nagranena Israeli nere, Benzamini nagapinti Abrahamu negehone. \v 2 Anumzamo'a Agra'a vahe korapa huhampri'zmante'nea vahekino ozmatre'ne. Ontahi'nazafi mono Avontafe'moma kasnampa ne' Ilaijanku'ma hu'neana? Elaija'a Israeli vahekura amanage huno Anumzamofontega nunamuna hu'ne, \v 3 \bdit Ramoke, kasnampa vaheka'a zamahe nefriza, kre'sramna vu itaraminka'a tgana vazinetre'za, nagrake mani'noge'za nahe frinaku nehakraze.\bdit* (1 Kin 19:10) \v 4 Hu'neanagi na'ane huno Anumzamo'a ke nona'a hunte'ne? \bdit 7 tauseni'a vahera, Bali havi anumzantera zamarena re'za monora huonte'namokizmia zamazeri frakuge'za mani'naze.\bdit* (1 Kin 19:18) \m \v 5 E'inahu kna menina hu'ne. Maka Israeli vahe'mo'za Anumzamofona zamagena humizafinti, osi'a naga Anumzamo'a asuragi zamanteno huhampri zamantenemo'za mani'naze. \v 6 Hagi Anumzamo'ma asunku huzmanteno huhamprima zmantene'sniana, e'i eriza enerizazante anara osu'ne. Hagi eri'za enerizazantema huhamprima zmante'simpga asuntagizamo'a, asuntagizana omnesine. \p \v 7 Hagi na'a fore hu'ne? Israeli vahe'mo'za fatgo vahe manisune hute'za ana'ana hu'za vu'nazanagi, fatgo vahera osenazanagi, huhamprima zmante'nea vahe'mo'za fatgo vahera sazageno, ruga'amokizmia zmarimpamo'a hanavetige'za, Anumzamofo kea ontahi'naze. \v 8 Avontafepi krente'neana, \bdit Anumzamo'a zamazeri zmavutoko hu avamu nezmino, zmavua onke'sazegu reso nehuno, ke ontahisazegu zmagesa renknirege'za, ontahiza manime e'za ama knare ehanati'naze.\bdit* (Diu-Kas 29:4, Ais 29:10) \v 9 Hagi Devitia amanage huno hu'ne, \bdit Zamatrenkeno rama'a ne'zama ne tratema eri atru huno nezamo'a, kukomo zamazeriankna nehuno, zmagigo zmi havere tanafa hazankna nehina mizazmia eriho.\bdit* \v 10 \bdit Zamatregeno zamurgamo'a hanintiri nehinke'za nonkeza, zamagenamo fagagina pri hute'zage maka kna maniho. \bdit* (Sam-Zga 69:22-23) \s Anumzamo megi'a vahe zamavresnia naneke \p \v 11 Hagi mago'ane zmantahinegoe, Israeli vahe'mo'zama tanafa hu'za traka hu'nazana ete oraotinaku traka hu'nazafi? I'o trakama hu'nazana otigahaze. Hu'neanagi Anumzamofo zmefi humiza nona'a, Anumzamo'a megia vahe'mokizmia havi avu'ava'zampintira zmaresige'za, Israeli vahe'mo'za megi'a vahera kanive rezmantegahaze. \v 12 Hagi Israeli vahe'mo'za kumi'ma hu'naza zamo, kokankoka vahetega marerisa asomura vu'ne. Trakama hu'naza zamo'a marerisa asomura megi'a vahe'mokizmia huzmante'ne. Hu'neanagi Israeli vahe'mo'za Anumzamofoma zamefima huomizasina, inanknahu asomu kokankoka vahe'mo'za erizasine. \p \v 13 Ana maka kema nehuana, megi'a vahe'mota tamagriku nehue. Anumzamo'a megi'a vahe'mokizmi aposol manio huno huhampri'nantenegu ama ana eri'zamo'a nagripina kota eri'zani'a me'ne. \v 14 Mago'a kankamumpinti megi'a vahe'mota tamagripi eri'zani'a enerisugeno, Jiu vahe'nimo'za kniveneresageno, zmahoke ahesiegu nehue. \v 15 Na'ankure Israeli vahe'mo'za Anumzamofo zmefi humiza zamo, kokankoka vahera Agrane zamazeri mago zamarimpa hu'ne. Hagi inankna hugahie Israeli vahe'ma Anumzamo'ma ete zmaresnia zamo'a, e'i fripinti oti'za zamasimu erizankna hugahaze! \v 16 Bretima krenaku heru'ma anteneza anampintima esema refko hu'za kre'za Anumzamofoma nemisageno'a, ana maka herunte'naza bretimo'a ruotage hugahie. Zafa'mofo rafunamo'ma ruotgema hu'nenkeno'a, ana maka azankunamo'enena ruotge hugahie. \p \v 17 Hu'neanagi olivi zafamofo mago'a azankuna'aramina hantagi netreno, tamagrira afi olivi zafamofo azankuna'a mani'nazageno, tamavreno olivi zafare rukamrermantegeta amunozmifi mani'neta, zamagrane knare masavena agafafinti enerize. \v 18 Hu'negu tamagra azankuna'a mani'none hutma rantmagia e'oriho. Na'ankure tamagra rafunamofona aza nosazanki, arfunafinti tamaza hu'zana enerize. \v 19 Tamagra anage hugahaze, tagri rukamare'rantesnigu azankuna'aramina hantgi zmatrene. \v 20 E'i tamage, Jiu vahe'mo'za zamentinti osazagu hantgi netreno, megi'a vahe'mota tamentinti hazagu tamazeri rukamareramante'ne. Tamagra'agura antahisga osutma, Anumzamofonku koro hunteho. \v 21 Na'ankure Anumzamo'ma olivi zafamofo azankuna'a eri hantgima zamatrenesuno'a, tamagri enena tamatresigeta omanigosaze. \v 22 E'ina hu'negu Anumzamofo fru avu'ava ene hihamu avu'ava'anenku tamagesa antahiho. Trakama hzamokizmia Anumzamo'a zamazeri haviza nehie. Hianagi tamagrira fru avu'ava hurmantegahie. Tamagrama Anumzamofo fru avu'avazama huta ovanageno'a, ru tamagri'enena ana zanke huno ru hantagi tamatregahie. \v 23 Hagi Israeli vahe'mo'za zamentinti osu zamavuzmavapinti'ma zamagu'a rukrehe hanageno'a, ete Anumzamo'a ana azankunara erino zafa'arera rukamregahie. Na'ankure Anumzamo'a amne anara huga hu'neankino, amne anara hugahie. \v 24 Na'ankure tamagra afi olivi zafamofo azankuna'a mani'nazageno, taga huno olivi zafa fatgore rukamreramante'neankino, Olivi zafa azankuna'a erino ete olivi zafa fatgorera rukamare zmantesigeno'a, knarezantfa hugahie. \s Anumzamo maka Israeli vahe zamaguvazisia naneke \p \v 25 Hagi nafuhetane nasaraheta, ama oku kea antahini hanazegu nagrira nave'nesie. Antahi'zantmifina antahi'zane vahe' mani'none huta rantmagia e'oriho. Mago'a Israeli vahe'mokizmi zmarimpamo'a erigineankino, mani'nenageno Anumzamo'a megi'a vahera zamavregahie hu'neama'a efregahaze. \v 26 Anumzamo'a ana maka Israeli vahera eteno zamavregahie. Anumzamofo avontafepi anage huno krente'ne, \bdit Vahe'ma knazampintima zamavre nera, Saioniti egahie. Agra Jekopu nagapintira Anumzane tragoteno omani avu'ava zana emeri atregahie.\bdit* \v 27 \bdit Koma Nagrama huvempa huhagerafi kema huzmante'noa kemofo amage antena, kumi'zmia eritre zamantegahue \bdit* hu'ne. (Ais 59:20-21) \p \v 28 Israeli vahe'mo'za Anumzamofo ha' vahekna hu'nazageno, Knare Musenkemo'a megi'a vahemotarega ne-e. Hianagi zamagrira huhampri zamante'neankino, zamesizmente'ne. Na'ankure zamagehemofonku huno zamesizmante'ne. \v 29 Na'ankure Anumzamo'ma musezama zami'nea vahepintira, ete ana zana antahintahi'a ete ruzahera hunora e'origahie. \v 30 Korapara tamagra megi'a vahe'mota Anumzamofo kea amagera onte'nazanagi, Anumzamofo kema Israeli vahe'mo'za menina ontahizageno, Anumzamo'a tamagrira asuragi tamante'ne. \v 31 Ana hu'negu Jiu vahe'mo'za Anumzamofo kea amagera ontazageno, Anumzamofo rimpa fruzamo'a megi'a vahe'mota tmagrite e'neankino, ana hukna huno tamagritetira ete vugahie. \v 32 Anumzamo'a maka vahe'mokizmi asuragizmantenaku ana maka'mokizmi zmatrege'za keontahi avu'avazamifi, kina hu'za mani'naze. \p \v 33 Iza Anumzamofo marerisa fenozama'agi, antahizama'agi, knare antahintahizama'anena refko huno kegahie? Anumzamofo knare antahintahizama'ane avu'avazama'a refako huta antahiamara huga osu'none. \m \v 34 \bdit Iza Ramofo antahi'zana antahino keno hu'ne? Hifi iza antahintahi'amo agaterenesigeno Ramofona antahintahia amigahie? \bdit* \v 35 \bdit Hagi iza Ramofona esera agatereno razana ami'nesigu, ete Ramo'a nona huno mizasentegahie?\bdit* (Jop 35:7) \m \v 36 Na'ankure Agripinti ana maka zamo'a fore nehuno, Agri hankavefi mikozamo'a me'ne. Miko zupa Ragi Agra erivava hanie, Tamage. \c 12 \s Tavufga Anumzamofo amisuna zamofo nanenke \p \v 1 E'ina hu'negu, nafu'naganaheta tamantahinegoe, Anumzamo'ma asuragiramante'nea zanku nentahitma, tamagra'a asimu erino mani'neno, Anumzamofonte Kresramana viankna hutma amivareta tamavufa nemita, mani ruotge nehutma, Anumzamofo ragi amiho. E'i avamupima mono hu'zamofo tamavutmavaza mene. \v 2 Hagi ama mopafi avu'avazanena tagrora oteho. Hianagi tamagra atrenkeno antahintahitamia Anumzamo tamazeri kasefa nehanigeno, tamavutamava zamo'a ruzahe hino. Anama hanuta, tamage Anumzamofo avesizamo'a, knare huno haviza osuno, fatgo hu'ne huta eriama hugahaze. \p \v 3 Na'ankure Anumzamo'ma asunkuzama'areti asumaraginantenereti, maka motarega amanage nehue, tamagratmigura antahinkeno rana osenketa, vahe'mo'za nemaniza kante maniho. Tamagra'a tamavutamava refako hutma negeta, Anumzamo tamami'nea tamentintireti, tamagra ina avamente mani'nafi refko hutma keho. \v 4 Magoke tavufgafina hakarea tavufga hunte'neanagi, e'i ana maka tavufgamo'za magoke eri'zana e'norize. \v 5 Tagri tavufgamo hu'neankna huta tagra rama'a vahe mani'nonanagi, tagra Kraisimpina magoke avufga mani'neta, ruzahu ruzahu avufga'a mani'none. \v 6 Anumzamo'a Agra'a asunkuzanteti, ruzahu ruzahu eri'zama eri'zamofo muse'zana magoke magoke'mota tamitere hu'ne. Hu'negu Anumzamo'ma kasnampa kema hu hankavema kaminesigenka, Anumzamo'ma kami'nesia kamentinti avamente huama huo. \v 7 Hagi ru vahe'mokizmi zamazahu musezama tagripima me'nesigeta, so'e zantfa huta zamaza hanune. Hagi rempi huzame musezama erinesuta, rempi huzami so'e hanune. \v 8 Iza'o ru vahe'mokizmi zamazeri hankaveti musezama agripima me'nesigeno'a, zamazeri hankavetigahie. Hagi vevahu musezama agripima me'nesigeno'a, mago'a zankuma atupama hanaza vahera zamisige'za rama'a erigahaze. Hagi Anumzamo'ma vahe kva huzamante hankavema aminesiana, agra'a ana eri'zana agu'areti huno eriso'e huno erino. Hagi vahe'ma so'e hunte musezama erinesimo'a, musezampinti so'e zana huzmaverino. \s Avesintezamofo nanenke \p \v 9 Tamage hutma vahe'mofona zmavesizmanteho. Kefo avu'ava zana tamagena hunenteta, knare avu'ava zana azeri hankavetiho. \v 10 Tamagra tamage hutma ovesinte avesinte nehuta, tamagra tamavufga anteneramita arumokizmi husga huzamanteho. \v 11 Tamavesra osutma hanavetitma eri'zana erinkeno, Avamumo'a tamazeri otina Ramofo eri'zana eriho. \v 12 Fore hanigu hankave antahintahima hunemiza zankura musena nehuta, tusi'a knazama fore'ma hanigetma kazikazi huta nevutma nunamu huvava hiho. \v 13 Anumzamofo vahe'mo'zama mago'a zankuma atupa hanagetama, zamazama hanagura tro huta maniho. Onkenesnaza vahe'ma esnageta nontamifi kehuta zamavarenteho. \p \v 14 Knama tamisamokizmia asomu ke huzmanteho. Anumzamo'a asomu huramantesie nehutma, zamazeri haviza hanie hutma osiho. \v 15 Musema hanaza vahe'enena muse nehuta, zavi'ma atesnaza vahe'enena zavira ateho. \v 16 Ovesinte avesinte huta magoke avamente maniho. Tamagra tamavufga erisaga osiho, hianagi agi omane vahe'ene manizanku tamavesino. Tamagra ana miko'zana antahi'none huta osiho. \v 17 Mago vahe'mo'ma havizama huramantena, ana nona'a havizana huonteho. Ana mikozama hanafina fatgo tamavutmava nehinke'za, miko vahe'mo'za tamageho. \v 18 Tamagrama ana hanutma, miko vahe'enena tamarimpa fru huta manigahaze. \v 19 Rone'nimota mago'mo haviza hurmantena nona'a huonteho. Hagi Anumzamofo fatgo rimpa hezampi atrenkeno vino. Na'ankure avontafepina anage huno krentene, \bdit Nagra'a nona'a huzamantena mizana zamigahue huno, Ramo'a hu'ne.\bdit* (Diu-Kas 32:35) \m \v 20 \bdit Hianagi ha'ma rermantesaza vahe'mo'za zamagaku'ma hanageta, ne'zana zamiho. Tinku'ma zamavesina, tina zaminke'za neho. E'i ana huknazama hanazana, zamagrama nehaza zmavuzmava zankura zamagaze hugahaze.\bdit* (Prov-Knr 25:21-22) \m \v 21 Tamagra atrenkeno havi avu'avazamo'a tamazeri agate'oreno, hianagi knare tamavutamava hutma havi avu'avara agatereho. \c 13 \s Kamani vahe'mokizmi agorga'a manizamofo naneke \p \v 1 Hagi kamani vahe'mokizmi agorga ana mikomota anteramita manigahune. Na'ankure miko hanavea Anumzamofontegati e'neankino, Anumzamo'ma hankavea kamani vahe'mokizmia zamige'za fore hu'za mani'naze. \v 2 Hu'negu iza'o kamani vahe'ma ha'rentesimo'a, Anumzamofo trake ha'renteankino, ana knazana agra'a erigahie. \v 3 Na'ankure kamani vahe'ma mani'nazana, fatgo zama haza vahe zamazeri korera nosaze. Hianagi kefozama haza vahe zamazeri korera nehaze. Kamani vahe'ma kore huozmantesue hanunka, fatgo kavukva nehuge'za, kazeri antesga hiho. \v 4 Kamani vahe'ma mani'nazana tamagri knare zanku huzmantege'za mani'nazanki'za, Anumzamofo eri'za vahere. Hianagi kagrama hazenkema nehanunka, korera hugahane. Na'ankure zamagra hazenkema hanaza vahe'mokizmi, knomazamino zamazeri fatgohu hankavea eri'naze, kano zamiza zamazeri fatgo hanaza agafare, Anumzamo'a zmantege'za mani'naze. \v 5 E'ina hu'negu kamani vahe'mokizmi zmagorgama mani'zamo'a knare hu'ne. Hianagi zmaheno zamazeri ante fatgo huzankukerompage, tagra'a tagu'tagesafina fatgo'za nehune huta antahigahune. \v 6 Ama ana agafare takisi zagoa miza nehune. Na'ankure kamani vahera Anumzamofo eri'za vahe mani'naze. Hakare'a knazupa zamagra vahe'ma kvagrizmante eri'za enerize. \v 7 Hagi ana miko vahe'mokizmi zama eri'nesaza zana eteta zamiho, takisi zagoma zamiho hunesizana neminka, fenoma mizasenante takesi zago miza hiho hanageta miza nehuta, kore huzmanteho hu'nesaza vahera, kore hunezmanteta, ra zamagi zamiho hu'nesia vahera, ra zamagi zamiho. \s Avesintezamofo naneke \p \v 8 Atrenkeno nofima hu'zamo'a tamagripina omaneno, hagi rumokizmi zamavesinte nofimoke tamagripina meno. Na'ankure tva'ontamirema nemanizamokizmigu avesintezamo'a, kasegemoma hu'nea ke amage ante fatgo nehie. \v 9 Na'ankure kasegefina amanage hu'ne, \bdit Ru vene a'enena monko'zana osuo, Vahera zamahe ofrio, kumzafa oso, vahe zantera keganunu osuo \bdit*hu'ne. (Eks-Ati 20:13-17) Hagi ruga'a kasegemo'za ama magoke kasegefi me'naze. E'i ana kasegemo huno, \bdit Kagragu'ma kavesi negantanankna hunka, tava'onkare maninesimofona avesinto \bdit* hu'ne. (Lev-Pri 19:13) \v 10 Tava'onte'ma mani'namokizmi avesintezamo'a havizana omnene. E'i ana hu'negu vahe'ma zamesinte'zamo'a kasege eri knare nehie. \p \v 11 Tamagra ama anahu tamavutamava hiho, na'ankure tamagra antahinaze, menina knamo'a kofa hu'nefi mani'nonanki, masenazafintira otiho. Na'ankure tahokeno tavrezamo'a, tagu'ama rukrehema hunontetima amare'ma ehanatiana, hago menina erava'o nehie. \v 12 Hanizamo'a kofta huno vagaresigeno, masama fore'ma hania zamo'a kofta hu'ne. Ana hu'negu hanizamofo avu'ava zama nehu'na zana netreta, masamofo ha' kukena hanune. \v 13 Ana hu'negu masare'ma nehazankna huta knare tavutava nehuta, hanizamofo muse zampina omanita, aka tina oneta neginagi osuta, monko'zana nosuta, monko avu'ava hu'zampina omanita, mago rimpa osu avu'ava zampinena omanita kanive oreho. \v 14 Hu'neanagi atrenkeno, Ramo, Jisas Kraisi tamagripina mani'neno, kefozama hu tamavesizana eri atreno. \c 14 \s Hanave amentintine hanave'a omne amentintimofo naneke \p \v 1 Hagi zamentintifima hanavema oti'nesamokizmia tamagrarega zamavarenentetma, antahintahifina knare hu'ne haviza hu'ne hutma zamentinti zamimofona refko huozmanteho. \v 2 Na'ankure mago'amokizmi zamentintimo'a knare hu'neankita makazana amane negahune nehaze. Hianagi mago'amokizmi zamentintimo'a hanave'otineankiza, hozafi nezanke nenaze. \v 3 Hagi fatgo hune huno nehuno maka'zama nenesnimo'a, anama nosanimofo kefenkamia ote'no. Hagi mago'a nezama nonesnamo'za, maka'zama nenesnamokizmia refko huozamanteho. Na'ankure Anumzamo'a zamavre'ne. \v 4 Kagra izaga rumofo eri'za vahera refko hunezmantane? Agri'a kva'amo refko hunteno, kagra eri'zanka'are otigahananki, kagra evuramigahananki huno huntegahie. Hu'negu Ramoke azeri otisigeno, otino manigahie. \p \v 5 Anahukna kante mago'mo'a, mago zagegnamo'a ruotage huno ruga'a zagegna zamagaterene huno agesa nentahisigeno, ete rumo'a ana'maka zagegnamo'za mago'zanke hune huno agesa nentahie. Hagi mago mago'mo'ma, mago knaguma knare hu'ne huno'ma antahinemisia knagura, atrenkeno tamarimpamo'a fruhino. \v 6 Iza'o mago zage'gnamo ruotge hu'ne nehuno, Anumzamofo mono huntesiana, agra e'i Anumzamofo mono hunente. Iza'zo ruzahu ruzahu neza nenemo'a, Anumzamofonku nentahiza negahaze. Na'ankure zamagra Anumzamofona susu huntete'za nenaze. \v 7 Na'ankure tagra tasimu erita mani'nonana tagra'a suzana omanene, nefruna zana tagri'a zana omanene. \v 8 Na'ankure tasimuma eritama mani'nonana, Ramofonte nemanune. Hagi frunana Ramofonte nefrune. E'ina hu'negu frisuno, tasimu erita manisunana Rantimofo'za me'ne. \v 9 E'i ama ana agafare, Kraisi'a friteno ete otino asimu erino manine. Hu'negu asimu erino mani'nea vahe'ene, fri'naza vahe'mokizmi Ra mani'ne. \p \v 10 Hu'negu, nahigenka mono negafu amentintigura knare osu'ne hunka refako hunentane? Hifi nahigenka mono negafuna hufenkami netrane? Na'ankure ana maka'mota Anumzamo refako hurantesia tratera otigahune. \v 11 Na'ankure Mono Avontafepina amanage huno krente'ne, \bdit Ramo'a amanage nehie, tamage Nagrama kasfa hu'na mani'nesnuge'za maka vahe'mo'za Nagrite zmarena neresageno, anamiko vahe'mo'za, huama hu'za Anumzamofona ragi amigahaze\bdit* hu'ne. (Ais 45:23) \m \v 12 Ana hu'neankita magoke magokemota Anumzamofona maka'zama nehu'na zamofo kea asamigahune. \p \v 13 E'ina hu'negu rumokizmima refko hunezmantona zana atreho. Tamagra'ma antahintahitamima retro'ma hanazana, mono neramafu zamentintifi zamagigo zamino, zamazeri tanafahu havegna huta omanisune hiho. \v 14 Hagi Ranimo Jisasi'a eriama hige'na kena atahinama huana, mago'zamo'e huno agru osu'ne huta osugahune, mago'zamo agru osune hunkama antahisanana, e'i ana zamo'a kagritera agru osugahie. \v 15 Hagi mago'a zama nenesana zankuma mono negafuma antahi havizama nehanigenka, kagra mago'ane avesi zampina nomanine. Atrenkeno nezama nesaza zamo'a Kraisi'ma zamagrikuma huno fri'neamokizmia zamarimpa zamazeri haviza osino. \v 16 Ana nehuta atrenke'za knare hune huta tamentinti nehanaza zankura, havizane hu'za osiho. \v 17 Na'ankure Anumzamofo Kumara, ne'za ne'zane, ti ne'zana omanene. Hianagi Ruotge Avamupi fatgo avu'avazane, arimpa fru'zane, musenkase hu'za me'ne. \v 18 Na'ankure iza'o Kraisima ama ana avu'avatetima avaririsimofona, Anumzamo'a muse hunentesigeno, vahe'mo'za nege'za hugnare huntegahaze. \v 19 E'ina hu'negu atrenketa musezama mono kevufima fore'ma hanea zanku nehuta, tagra'ragara ozeri hankaveti, azeri hanaveti huta tamentintifina hageta ra hanune. \v 20 Nezantekure huta Anumzamofo eri'zana eri haviza osiho, ana miko'zamo'a avusese hu'ne. Hianagi knare'ma osu'niana, mago'mo'ma nefu azeri tanafa hunaku'ma nesia zamo'e. \v 21 Hagi ame'a onesuno, negi ti onesuno, mago'azama hanunazamo'a mono nerafu amentintia azeri tanafama osanunana knare hugahie. \v 22 Kamentintima hanana, kagra Anumzamofo hanave kamentinti hunemine. Iza'o amentintima nehania zanku'ma antahintahifima haviza nosue huno osnimo'a muse hino. \v 23 Hu'neanagi tare antahintahi nehuno, nesimo'a haviza hane huno agu'amo'a nesamie. Na'ankure amentinti huteno none, hagino ana miko'zama amentintima osu'neno hania zamo'a kumi hugahie. \c 15 \s Ru vaheku antahizmisuna naneke \p \v 1 Hagi tamentinti zampima hanavema tinomota, hanavema oti'nesamokizmia zamaza hanune. Hagi tagra'ama taza huzankukera ontahisune. \v 2 Mago'magomota tava'ontirema nemanisamokizmi knare'zanku huta zamaza nehanunke'za, zmentintifina hanaveti'za hage'za marerisaze. \v 3 Na'ankure Kraisi'enena agra'a avufga aza haniazankura ontahineanki, avontafepina amanage huno krente'ne, \bdit Vahe'mo'za huhavizama hugantazana, nagri nagofetu huntegahaze \bdit* hu'ne. (Sam-Zga 69:9) \v 4 Na'ankure ko Anumzamofo avontafepima miko kema krente'naza kemo'a, tazeri antefatgo nehuno, tazeri hankavetisigeta knazantifina kazigazi huta nevuta, fore'ma hugahie huno avontafepima krente'nea zankura avega antegahune. \v 5 Anumzamo knazantifima tazeri hankavetigeta kazigazi huta nevumo, Kraisimpina mago tamarimpama hu'zana tamisigeta, magoke huta manigahune. \v 6 E'ina hu'negu ana mikomota mago tamarimpa nehuta, tagrira erinte mago huta, tagu'areti Rantimofo Jisas Kraisi Nefa, Anumzamofona ragi amisune. \p \v 7 E'ina hu'negu, Kraisima tamagrima tamavre'neaza huta, tamafuhe'ina zamavareho, ana hanageno Anumzamo'a ragi erigahie. \v 8 Antahiho, Anumzamo'ma Israeli vahe'mokizmi nezmageho huvempa huzmante'nea kea eriama hanige'za kesazegu, Kraisi'a eri'za vahekna huno zamagritera e'ne. \v 9 Ana hu'negu megi'a vahe'mo'za Anumzamo'ma asunkuma huzmante'nea zankura, ragi amigahaze huno avontafepina krente'ne, \bdit E'ina hu'negu nagra megi'a vahepina rankagi negamina, nagra zagamera hu'na kagi'a erisaga hugahue \bdit* hu'ne. (Sam-Zga 18:49) \v 10 Mago'ane amanage hu'ne, \bdit Megi'a vahe'mota, Agri vahe'ene musenkase hiho \bdit* hu'ne. (Diu-Kas 32:43) \v 11 Ete mago'ane amanage hu'ne, \bdit Ramofona ragi amiho, maka megi'a vahe'mota, ana miko mopafi vahe'mota agi erisaga hiho\bdit* hu'ne. (Sam-Zga 117:1) \v 12 Ete mago'ane kasnampa ne'mo Aisaia'a anage hu'ne, \bdit Jesimpinti efore hanimo'a, Agra megi'a vahe'mokizmi kva mani'nenke'za, Agrite zamazama huzankura amuhara hugahaze \bdit* hu'ne. (Ais 11:10) \m \v 13 Fore'ma hanigu'ma amuha'ma nehu'na zamofo Anumzamo, miko musezane rimpa fruzana tamentintifina antevi'netena, Ruotge Avamumofo hankavefi fore'ma hanigura amuhara hugahaze. \p \v 14 Nafu nagnaheta nagrani'a antahuana, tamagripina knare tamavutmavamo'ene mika'a antahizamo avite'nena, ozeri fatgo azeri fatgo hugahaze. \v 15 Hianagi mago'a nanekegu avompima hankavetina kreraminoana, Anumzamo'ma asunku'ma hunante'nea zanteti ete mago'ane huramagesama hanigu krerami'noe. \v 16 Krais Jisasi eri'za eri'na megi'a vahetega pristi vahe kna hu'na, Anumzamofo Knare Musenke huama nehue. Ana hanige'za megi'a vahe'mokizmia Ruotge Avamumo zamazeri ruotage hanige'za, Anumzamo'ma muse huno eneria Kresramanavu ofagna hugahaze. \v 17 E'ina hu'negu Anumzamofo eri'zama enerua zankura, Krais Jisasimpi knare hu'noe hu'na navufa rana hugahue. \v 18 Mago'a zankura nagra navufga erisaga osugahuanki, Kraisi'ma nagripima eri vagare'nea eri'zamo higeno, megi'a vahe'mo'za amagera nentaze. \v 19 Ruotge Avamumofo hankavefine, avame'zane, ruzahu ruzahu kaguvaza erifore hu'zamofo hanavere, Kraisi musenkea Jerusaleti huama hu'na Ilirikium kaziga (Masedonia-Italy) ome huvagare'noe. \v 20 Hianagi nagra, Kraisi agima nohaza vahepi Knare Musenke huama hu'na zmasamisuegu, tusi'za huno navenesiankina nagra, rumo'za kinaza tratera nona nonkue. \v 21 Hu'neanagi mono avontafepina amanage huno krentene, \bdit Agri agi agenkema ozmasminesaza vahe'mo'za negesnage'za, Agri agi agenkema ontahinamo'za antahi ama hugahaze \bdit* hu'ne. (Ais 52:15) \s Polia Romu vahe ome zamagenaku antahintahi retro hu'nea naneke \p \v 22 Nagra nantuma antena eme tamagenaku'ma huana ama agafare ome'noe, na'ankure ama megi'a vahe'mokizmi kumapina mono naneke huama nehune. \v 23 Hianagi nagra ama kaziga menina hago eri'zana eri vagare'noe, hagino rama'a kafufima emema tamagesue hu'na avegama ante'noa zamo'a tusi'za huno navesie. \v 24 Nagra Speini kumate vunaku antahintahia retro nehuankina, vanu'na onsi'a kna tamagrane umani'nena mono kea nehu'na, vunaku'ma hanugetma naza hanagena vugahue. \v 25 Hianagi aagra menina mono kevu naga museza antezmantazaza zaminaku, Jerusalemi kumatega nevue. \v 26 Na'ankure Masedonia kumateti'ene Akaia kumateti mono kevu'mo'za muse hu'za Jerusalemi kumate mono kevumokizmia amu'nozmifi, zamunte omne nagamokizmi zago eritru hazage'na erina nevue. \v 27 Zamagra zagoma eri atruma hazazankura tusi'a muse hu'naze. Zamagrama antahi'zana nofi hu'nazaza katufeankna hu'naze. Na'ankure megi'a vahe'mo'za Avamumofo asomu'ma eri'naza zanku, Jiu vahera amega zamufamofo zamaza hu'za zami'naze. \v 28 Hagi ama ana eri'zama erivanere'na, ana zama zamivaretesuna, nagra Speini kumate enevanuna, eme tamageme vugahue. \v 29 Nagra antahi'noe tamagritegama esu'na, Kraisi asomumo avite'nenkena egahue. \p \v 30 Nafu'naganahete, nagra tamantahigoe, Rantimofo Jisas Kraisine Ruotage Avamumofo avesizante, amama amuhoma e'nerua zantera nagri'ene eme hagerafita, Anumzamofontega nunamu hunantesazegu nehue. \v 31 Nunamu nehinkeno zamentinti osu Judia vahepintira Anumzamo'a nagu'nevazi'na, Jerusalemi mani'naza vahe'mo'za eri'zamofonkema hanuana antahinamiho. \v 32 Hanigena Anumzamofo avesizama me'nena, nagra tamagritega muse hu'na egahue. Hanigeta tagra ozeri hankaveti azeri hankaveti hugahune \v 33 Hagi menina rimpa fru Anumzamo tamagrane manisie. Tamage. \c 16 \s Poli'ma musenke afuhe'i huzmante'nea naneke \p \v 1 Hagi Senkeria kumateti dikeni mono eri'za e'neria nersaro Fibina knare'za huntesazegu nehue. \v 2 Muse hutma Anumzamofo naga'pina ragi me'nea vahekna huta Ramofompina nevareta, nazankuro atupama haniazana aza hihogu nehue. Hagi ana a'mo knare huno nagri'ene rama'a vahe'mokizmi taza nehia aki, knare huta aza hiho. \p \v 3 Krais Jisasimpima magokama eri'zama e'nerunamokiznia Prisirane Akuilakizania muse keni'a znasamiho. \v 4 Tamage nagu'vazikura zanasimu atresna'aza neha'e, nagrakera keke hunoznantoanki, ana miko megi'a mono naga'mo'za musenke huznantaze. \v 5 Anahukna huta nozniafima atru nehaza mono nagara musenke huzamantoe. Esia kazigati, kotama Kraisinte agu'a rukrahe hu'nea roneniamofo, Epenetusi musenke huntoe. \v 6 Hagi Maria'a tamagriku huno hanavetino eri'zama eneria a'mofona musenke hugantene hutma asamiho. \v 7 Nagri'a nagapinti Antronikasi ene Juniake, nagrane magoka kina hu'namokizni musenke huznantene hiho. Aposol naga'mo'za zanage'za antahiza hu'naza netrene. Zanagra kota Kraisintera zanagu'a rukrehe hutake'na, nagra henka nagu'a rukrehe hu'noe. \v 8 Ampliatusina, Ramofompi navesinentua ronenimofona musenke hunteho. \v 9 Magoka Kraisi eri'za e'neruna ne' Ubanusina musenke hunentena, knare roneni'a Stakisina musenke huntoe. \v 10 Kraisi eri'za tamage huno eneria ne' Apelesina musenke hunentena, Aristobulusi nompi nemaniza nagara, musenkea huzmantoe. \v 11 Nagri nagapinti ne' Herotionina musenke hugante'ne hutma asamiho. Nasisusi nompi, Ramofonte mani'naza nagakura musenke huramante huta zmasamiho. \v 12 Ramofonte eri'za hanavetike eneri'a atre Traifena ene Traifosakigiznia musenke huranantene huta znasamiho. Ramofonte tusi'za huno hanavetino eri'zama enerige'na navesinento'a a'mofo Pesisinena musenke hugante'ne huta asamiho. \v 13 Rufusina Ramo, Agri'a suzane huno huhamprinteno avrenemofone, agri nerera'a nagri'enena nenareraza hu'nea ara musenke hugante'ne huta asamiho. \v 14 Asinkritusima, Flegonima, Hemesima, Patrovasima, Hemasi'zanema nemaniza tafuhe'ine, tasarahehe'ina musenke huramantene huta zmasamiho. \v 15 Filologusima, Juriama, Nereusi ene nesaro a'ene, Olimpasi'ene, ana miko Anumzamofonte mani'naza nagatega musenke huramante'ne hutma zmasamiho. \v 16 Maka Kraisi mono naga'mo'za tamagritega musenke atrazageno vie. Fatgo huno ruotge hu'nea avu'ava hutma agi hene, agona ahene hutma maniho. \s Poli'a vagare zmavumro zmante'nea naneke \p \v 17 Hagi nafu nagnahete, hankavetina ama kea neramasamue, Amu'nontamifima atane'zama avrenente'za, koma rempi huramigeta antahi'naza ke'ma, havigeretima eme rempi huramiza tamentintima eri kragogo negiza vahekura, kva hunetma mani kore hutma ogantu'a maniho. \v 18 Na'ankure e'i ana vahe'mo'za Rantimofo Kraisi eri'zana e'norizanki, zamagra'a knare zankuke nentahize. Haga huno masave ke zamireti, fatgo zamavu'zmava'ma nehaza nagara zamarevatga nehaze. \v 19 Kema amage nentaza tamavutmavamofo nanekea maka vahe'mo'za antahi vagare'naze. Hianagi tmagrikura musezanimo'a avite'ne. Hianagi nagri'ma navenesiana, knare antahintahi zanteti tamagra knare'ma hu'nesia avu'ava nehutma kefozana osiho. \v 20 Arimpa fru Anumzamo'a kofa huno Satana, kagafi azeri antefenka anteno rehapatigahie. Rantimofo Jisas Kraisi asuntgizamo'a tamagrane mesie. \p \v 21 Magoka eri'za eneru'a ne'mo Timoti'a musenke atreramante. Anahukna hu'za nagri naga'mo'za, Lusiusima, Jesonima Sosipeta'zanena musenke hurmantaze. \p \v 22 Nagra Tertiusi'na, Poli'a kea nehige'na ama avoma kre'noa ne'mo'na musenkea Ramofo agifi hurmantoe. \p \v 23-24 Kaiusi'a noma'afi nagri ene mono kevu nagamota tavrentegeta muse huta amafi nemnuna ne'mo, tamagritega musenke atreramante. Erastusi'a rankumamofo zagore kegava hu'nea rankva ne'mo'ene Kuatusi'a, mono nerafu, tmagritega musenke atrermantaze. [Rantimofo Jisas Kraisi asomumo maka tamagrane mesnie.] \p \v 25 Anumzamo'a tamagrira knare musenkema neramasamua kante tamazeri hankavetise. E'i Jisas Kraisi Knare Musenkene, vahe'mota tmavresigu korapa oku'a retro hunte'nea naneke neramasamue. \v 26 Hianagi manivava Anumzamo huzamantege'za, kasnampa vahe'mo'za avontafepina krente'naze. Ama ana kemo'a megi'a vahete eama hige'za, maka kaziga vahe'mo'za negaze. Hu'negu zamagranena nege'za zamentinti nehu'za amage antesazegure. \v 27 Agrake, knare antahi'zane Anumzamo'a, Jisas Kraisimpi, ra agi'a erivava hugahie. Tamage.