\id MAT \ide UTF-8 \h Matiu \mt1 Matiu \mt2 Knare Musenke Matiu Kre'nea Naneke \c 1 \s Jisas Kraisina, agigo azankomo'za fore hu'nante anante hu'za e'naza naneke \r (Luk 3:23-38) \p \v 1 Ama'na avona Jisas Kraisi agigo azankomofo naneke. Agra Deviti nagapinti fore higeno, Deviti'a Abrahamu nagapinti fore hu'ne. \v 2 Abrahamu'a, Aisaki nefa'e, Aisaki'a Jekopu nefa'e, Jekopu'a, Judane afu'aganahe'ina kasezmante'ne. \v 3 Juda'a, Perezine, Zerakizni neznafa'e, neznarera'a Tamari kasezanante'ne, Perezi'a, Hezroni nefa'e, higeno Hezroni'a, Rami nefa'e. \v 4 Rami'a, Aminadabu nefa'e, Aminadabu'a, Nasoni nefa'e, higeno Nasoni'a, Salmoni nefa'e. \v 5 Salmoni'a Boasi kasente'ne. Hagi Boasi nerera agi'a Rehapu'e. Boasi'a Oveti kasente'ne. Hagi Oveti nerera agi'a Ruti'e. Oveti'a Jesi kasentegeno, \v 6 Jesi'a, kini ne' Deviti nefa'e. \p Deviti'a Solomon nefa'e, Betsibama Uria a'ma eri'nea a'mo kasente'ne. \v 7 Solomoni'a Rehoboam nefa'e, Rehoboamu'a Abija nefa'e, hagi Abija'a Asa nefa'e. \v 8 Asa'a Jehosafati nefa'e, Jehosafati'a Joramu nefa'e, hagi Joramu'a, Uzia nefa'e. \v 9 Uzia'a Jotamu nefa'e, Jotamu'a Ahasi nefa'e, Ahasi'a Hezekaia nefa'e. \v 10 Hezekaia'a Manase nefa'e, Manase'a Amoni nefa'e, hagi Amoni'a Josaia nefa'e. \v 11 Josaia'a Jekonaia nefakino, afu'aganahe'ine kase zamante'ne. Anama hu'neana kinafima zamavare'za Babiloni vuku haza knafine. \p \v 12 Babilon kumate kina ome hutageno Jekonaia'a, Seatieli nefa'za hu'ne, Seatieli'a, Zerubabel nefa'e. \v 13 Zerubabeli'a, Abihuti nefa'e, Abihuti'a, Eliakim nefa'e, hagi Eliakimi'a, Azori nefa'e. \v 14 Azori'a, Zadoki nefa'e, Zadoku'a, Akimi nefa'e, hagi Akimi'a, Eliuti nefa'e. \v 15 Eliuti'a, Eliaza nefa'e, Eliaza'a, Matani nefa'e, hagi Matani'a, Jekopu nefa'e. \v 16 Jekopu'a, Josefe nefa'za higeno, Josefe'a Mariana neve'e. Hagino Jisasima kasentege'za, agi'a Kraisi'e hu'za antemi'naze. \p \v 17 Abrahamunteti vuno Devitinte'ma vahe'ma forehu anante anante hu'nazana 14ni'a naga nofi fore hu'naze. Hagi Devitinteti'ma eno Babiloni kina huzmante'nare'ma e'neana 14ni'a naga nofi fore hunante anante hu'naze. Hagi kinama huzmante'nareti vuno Kraisi knare'ma e'neana 14ni'a naga nofi forehu'nante anante hu'naze. \s Jisasima kasente'nea naneke \r (Luk 2:1-7) \p \v 18 Jisasi Kraisi'ma fore hu'neana amanahu hu'ne, Agri nerera Mariana, Josefente huhampri ante'nageno, nomago hu'ne omani'nakeno, Ruotge Avamu'mo rimpafi emanigeno, amu'ene hu'nege'za kefore hu'naze. \v 19 Ana hazageno, agri neve Josefe'a fatgo ne' mani'negu, Mariana azeri agaze hu'zanku, oku'a a' atrenaku agu'agesa antahi'ne. \v 20 Hianagi ana antahintahima retro nehigeno'a, mago Ramofo ankeromo ava'nafi eno anage huno asmi'ne, Josefe, Deviti nemofoge, korera osunka Mariana aka'agi avro, na'ankure agri rimpafima mani'neana, Ruotge Avamu'mofo mofavre mani'ne. \v 21 Ne'mofavre kasentegahianki, ana mofavremofo agi'a, Jisasi'e hunka agi'a antemio, na'ankure Agra vahe'amokizmi kumi'zmifinti zamaza hugahie. \v 22 Ama ana maka'zama efore hu'neana, korapa Ra Anumzamo kasnampa ne'te ke hunte'nea zamo nena'a efore hu'ne. \p \v 23 \bdit Keho vene omani'nea a'mo mofavre amu'ene huno, Ne'mofavre kasentegahie, ana hanige'za zamagra Agri Agi'a Imanueli'e hugahaze, \bdit* ana agima eri rukrahe haniana, Anumzamo tagrane mani'ne hu'ne. (Ais 7:14) \v 24 Mase'nefinti Josefe'a otino Ramofo ankeromo asmino hunte'nea kante anteno, Mariana a' avare'ne. \v 25 Hianagi anteno omaseno amne kegava hu'negeno, ne'mofavre kasentegeno, Josefe'a, Jisasi'e huno agi'a ante'ne. \c 2 \s Antahi'zazimi'ne vahe'mo'za Jisasi eme ke'naza naneke \p \v 1 Jisasi'ma Betlehemi Judia kaziga mopare, Heroti'ma kini mani'nea knafi fore'ma hige'za, zage hanatitegati antahi'zane vahe'mo'za Jerusalemi ehanati'za, anage hu'naze, \v 2 Jiu vahe'motma Kinima manisia nera inantega kasente'ne? Na'ankure tagra Agri ofuna zage hanati kazigati keteta, mono hunteku e'none. \v 3 Ama ana nanekema Heroti'ma kini ne'mo nentahino'a, agu'agesamo kore nehuno tarerare nehigeno, Jerusalemi kumate vahe'mo'zanena agrama hiaza hu'naze. \v 4 Heroti'ma pristi vahe'zagane, kasegere'ma ugagota hu'naza vahe'ma magopi zamazeri atru huteno'a, inantega Mesaia'a fore hugahie? huno zamantahige'ne. \v 5 Hige'za zamagra, agri husmi'za, Judia kaziga Betlehe kumate kasentegahie, na'ankure korapa Anumzamofo kasnampa (profet) ke huama hu'nea ne'mo avon tafepi amanage huno krente'ne, \v 6 \bdit Hagi kagra, Betlehemia, Juda vahe mopafina, kagra Juda vahe'mokizmi ranra kumapintira osasi kumatfana omani'nane, na'ankure kagripinti magora ra nera Israeli vahe ni'ama kegavama hania nera fore hugahie. \bdit* (Mai 5:2.) \p \v 7 Hagi Heroti'a frakino oku'a antahi'zane vahera zamagenoka huno, Nankna ana ofumo'a fore hu'ne huno zamantahige'ne. \v 8 Heroti'a Betlehemu viho huno hunezmanteno, anage huno zamasmi'ne, Vutma ana Mofavrea ome haketa ketetma, Agri'ma kefore'ma hanutma eme nasminke'na, nagranena anazanke hu'na monora ome hunta'neno. \v 9 Ana nanekema kini ne'mo'ma hige'za antahite'za, nevu'za ko'ma zage hanati kaziga mani'neza ke'naza ofumo kagota huzmanteno nevige'za keme nevazageno ana Mofavre mani'nea nomofo agofetu eme otige'za ke'naze. \v 10 Ana ofuma negageno'a tusi'a muse zamo zamagu'afina avite'ne. \v 11 Ana nompi emareri'za ana Mofavrene nerera Mariane nege'za, zamugosa regati kepri hu'za mono hunte'naze. Eri'zama vu'naza feno'zana anagi'za, musezama ami'nazana, golima, mananentake paurane (frankincense), mere'ne (myrrh) ami'naze. \v 12 Anumzamo'ma ava'nafi zamasmino Herotintera oviho huno'ma hu'nea kea nentahiza, antahi'zane vahe'mo'za oti'za rugantegati mopa zamirega vu'naze. \s Josefema ana tramentre zanavreno Isipi freno vu'nea naneke \p \v 13 Antahi'zane vahe'ma vutageno'a, Ra Anumzamofo ankeromo Josefena ava'nafi efore huno asmi'ne, Otio! Mofavrene, nerera'nena znavrenka Isipi frenka vuo, anantega umani'nege'na Nagrama kasmisugenka eno, na'ankure Heroti'a ana Mofavre hakreno ahe friku nehie huno asami'ne. \v 14 Anage higeno Josefe'a otino ana Mofavrene, nererane ana kenage agu'afi zanavreno Isipi vu'ne. \v 15 Anantega Isip vuno umani'negeno Heroti'a fri'ne. Ana'ma hu'neana Anumzamo kasnampa ne'mofo asmigeno korapa kre'nea kemofo nena'a efore hu'ne, \bdit Isipitira Nagra Ne'mofavre'ni'a agi hugeno e'ne. \bdit* (Hos 11:1.) \s Heroti onse'anse mofavre zaga zamahe fri'nea naneke \p \v 16 Anante Heroti'ma keama, antahi'zane vahe'mo'za revatgama hazageno'a, agra tusi'a rimpa he'ne. Agra vahe huzmanteno, Betlehemi kumapinti ene, ana tva'onte me'nea kumapinti, zagegafu'zmimo tare zagekafureti urami'nea mofavre'zaga ome zamahe friho huno antahi'zane vahe'mo'za ofugu'ma asami'za, e'inahu'zana fore hugahie hazageno antahi'nea knagu anage hunora zamasami'ne. \v 17 Anante korapa mago kasnampa ne' Jeremaia Anumzamo asmigeno hu'nea kemofo nena'a fore hu'ne, \v 18 \bdit Mago ageru Rama kumateti antahi'naze, zavi neteno tusi'a asuza eri'ne, Reseli'a mofavre rmima'agu zavi ate'ne, higeno agri'ma azeri tagane'zankura ave'osi'ne, na'ankure magore huno omani tfa higeno'e. \bdit* (Jere 31:15.) \s Ete'za Nazareti vu'naza naneke \p \v 19 Heroti'ma fritegeno, mago Ra Anumzamofo ankeromo Josefena ava'nafi eno Isipi eme asmi'ne, \v 20 Otinka, Mofavrene nererane zanavarenka Israeli mopare vuo, na'ankure ahe'naku hakre'naza vahera hago fri'naze. \v 21 Anage higeno Josefe'a otino ana Mofavrene, nererane zanavreno ete Israeli mopare e'ne. \v 22 Hianagi Heroti nemofo Akelasi, nefa no erino Judia kaziga kegava hie kema nentahino'a, ana kaziga vuzanku koro hu'ne. Anumzamo ava'nafima asmi'nea kante anteno, agra (Josefe) atreno Galili kaziga vu'ne. \v 23 Agra zanavreno viazamo, Nasareti kumate umani'naze. Anama hu'neana korapa kasnampa vahe'mo'za hunte'naza kemo nena'a efore hiankino Jisasinkura \bdit Nazareti Nere hu'za agia hegahaze.\bdit* \c 3 \s Mono ti frezmante Joni mono eri'za eri'nea naneke \p \v 1 Ana knafina mono ti frezmante Joni'a, Judia kaziga ka'ma mopafi ne-eno amanage huno Anumzamofo ke huama huno zamasmi'ne. \v 2 Kefozantamigu tamasunke huta tamagu'a rukrehe hiho. Na'ankure mona kuma'mo'a hago tava'o nehie. \v 3 Na'ankure korapa ama'na kegu kasnampa ne' Aisaia'a Joninku anagea hu'ne, \bdit Mago ageru'mo ka'ma mopafinti kezatino, Ramofo kana varinenteta, agri kana eri ante fatgo hiho hu'ne! \bdit*(Ais 40:3) \v 4 Joni'a kemori azokateti trohunte kena masi'neno, trazama nenaza afu'mofo akruteti amu'nofira nehuno, kenu'ene, afi' tumemofo rima'ane ne'ne. \v 5 Anante Jerusalemi kumate vahemo'zane, Judia kazigati ene, ana mika Jodani kazigati vahe'mo'zane mika eri hantage'za Joninte etere hazageno, \v 6 Joni'a Jodani timpi huama kumi'zmi hutere nehazageno, mono ti fre zamante'ne. \v 7 Hianagi agrama kege'za hakare'a Farisi vahe'ene, Sadusi vahe'ma mono ti frekure hu'za ageno, Joni'a anage huno zamasmi'ne, tamagra ha' osifavemofo mofavre nagare, aza tmasmino amuma ne-ea Anumzamofo rimpahe zampintira fregahaze huno tamasami'ne. \v 8 Ana hu'nagu raga rentenkeno, tamagu'a rukrehe hunaze huno tamage'za sena, \v 9 hagi Abrahamu'a nerfakita, tagra knare hu'none hutma osiho. Na'ankure nagrama tamagri'ma tamasamisuana, Anumzamo'a amne hanigeno ami havemo'a, Abrahamuna mofavre nagara fore humigahie. \v 10 Meninena hago sasumemo'a mika zafa agafare kriri'neankino, hakare zafamo knare ragama reontesia zafaramina, antagino tevefi mate'vuno atregahie. \p \v 11 Nagra amne tinteti mono tina fre nermantoe, tamagu'a rukrahe hanazegu, hianagi Agra henkama ne-emo'a nagrira nagatereno hihamu'ane ne' egahie, hige'na nagra Agri aganona (sendol) erizafiga osu'noe. Ruotge Avamuteti'ene tevenu'ene Agra mono tina fre ramantegahie. \v 12 Witi ne'za eri atru hania kna hago atupa nehigeno, Agra vazihehehu azota azampi erino mani'ne. Hanki witi akru hare kuma eri hagro nehuno, anampinti nena'a zogirino erino nompi Agra ome nenteno, hona'a tevava tevefi krenkeno tegahie. \s Joni'a, Jisasi mono ti frente'nea naneke \r (Mak 1:9-11; Luk 3:21-22) \p \v 13 Anante Jisasi'a Galiliti atreno Joni mono ti frente'snie huno Jodani tinte e'ne. \v 14 Hianagi Joni'a tima Agri'ma frente'zankura i'o nehuno, Kagra, nagrira tina fre nantesankeno knarera hugahie, hianagi Kagra nagritega neano? \v 15 Hianagi Jisasi'a ke nona'a Jonina asmino, \wj Menina amne fre nantegahane, na'ankure tagrati'a e'inama hanu'ana fatgo avu'avaza hugahue,\wj* higeno Joni'a Agri ke antahino, \v 16 mono tima frentegeno, Jisasi'a ana timpinti ame huno otino ankenarega mrerino ne-egeno, monamo hagro nehigeno, keana Anumzamofo Avamu'mo maho nama'gna huno akoheno eramino Jisasinte emani'ne. \v 17 Higeno, monafinkati mago ageru'mo huno, Ama'i Nagrama avesinento'a magoke Mofavreni'agi'na Nagra tusi'a muse Agrira hunentoe. \c 4 \s Sata'a, Jisasi revatga hu'nea naneke \r (Mak 1:12-13; Luk 4:1-13) \p \v 1 Anante Jisasina Avamu'mo'a avreno vahe omani ka'ma mopafi Sata revatga hinogu vu'ne. \v 2 Ka'ma kokampi 40'a hanine zagene ne'zana oneno a'o huno mani'ne. Ana huteno Agra tusi'a aga'zanku hu'ne. \v 3 Revatga hu ne'mo'a anante ehanatino Jisasinku anage hu'ne, Kagrama Anumzamofo mofavre mani'nesunka, ke nehugeno ama have'zagamo'a breti fore hino. \v 4 Hianagi Jisasi'a ana ke nona'a huno, \wj Anumzamofo avontafepi anage huno krente'ne, \+qt Vahe'mo'a bretige neneno kasefara huno omanigahie. Hianagi maka kema Anumzamofo agipinti atirami'nea nanekema amage antesu'za manigahaze. \+qt* \wj* (Diu-Kas 8:3) \v 5 Higeno anantetira Sata'a, Jisasina avreno Jerusalemi ruotge rankumate vuno, ra mono nomofo amumpare ome antegeno oti'negeno, \v 6 anage huno Jisasina asmi'ne, Kagrama Anumzamofo Mofavrema mani'nesunka, Kagra amareti takauro, na'ankure Anumzamofo avontafepina anage hu'za krente'naze, \bdit Anumzamo'a ankero naga'a kagriku huno huzmantesige'za, zamagra zamazanteti kazeri sga hanagenka, kagrira haverera kagiafina kavavera onkahegosie.\bdit* (Sam-Zga 91:11-12) \v 7 Hianagi Jisasi'a agrikura anage hu'ne, \wj \+qt Mago'ene anage hu'za Anumzamofo avon tafepina kre'naze, Kagra Ra Anumzanka'a revatga hunka onkegahane hu'ne.\+qt* \wj* (Diu-Kas 6:16) \v 8 Ete ru'ene Sata'a avreno Jisasina mago za'za agonarega marerino, maka mopa kagi'afima me'nea kumatmimpi me'nea konariri zama'a averi hu'ne. \v 9 Hagi Sata'a anage huno Jisasina asmi'ne, Kagrama krenarenka nagiafi mono hunantesnanana ama zantamina maka Kagri kamigahue. \v 10 Higeno anante Jisasi'a agriku huno, \wj Sataga manigno! Na'ankure Anumzamofo avontafepina anage hu'za krente'naze, \+qt Kagra Ra, Anumzanka'a Agrike krena renka monora hunentenka Agri eri'za erintegahane hu'ne. \+qt* \wj* (Diu-Kas 6:13) \v 11 Higeno anante Sata'a, Agrira atreno vige'za, ankero vahe'mo'za e'za Jisasina eme aza hu'naze. \s Jisasi'ma mono ke Galili erigafa hu'nea naneke \r (Mak 1:14-15; Luk 4:14-15) \p \v 12 Ana huteno Jisasi'ma antahiama Jonima azeri'za kina nompi ante'naze kema nentahino'a, Agra atreno Galili kaziga vu'ne. \v 13 Hagi Nazaretia atreno Kapaneamu nonkumate umani'naku ran tiru ankenare, Zebulunine, Nafatalikizni mopa kaziga vu'ne. \v 14 Ama'i korapa kasnampa ne' Aisaiana Anumzamo asamigeno huama huno kre'nea kemofo nena'a efore hu'ne. \v 15 \bdit Zebuluni mopane Nafatali mopane, hageri anke'narega, Jodani timofo kantu kaziga, Galili megi'a vahe'ma, \bdit* \v 16 \bdit hanizampi nemaniza vahe'mo'za tusi'a masaza ke'naze. Hagi ana mopafi nemani'za, fri'zamofo tonapi mani'naza vahera, zamagri zamagofetura masazamo remsa hu'ne. \bdit* (Ais 9:1-2) \v 17 Ana knareti agafa hu'neana, Jisasi'a mono ke huzmasamino anage hu'ne, \wj Tamagu'a rukrahe hiho, na'ankure Anumzamofo mona kuma'mo'a hago tava'o nehie.\wj* \s Jisasi'a amagema ante'saza disaipol naga zamagi hu'nea naneke \r (Mak 1:16-20; Luk 5:1-11) \p \v 18 Galili tiru ankenarega nevuno, Agra tare kogna ome znage'ne, Saimoni'e, mago agi'a Pita'e, hagi negna'a Endru'e. Zanagra nozame kuko tirupi atre'na'e, na'ankure zanagra nozame zante netrenki'ne ana hu'na'e. \v 19 Agra anage huno zanasmi'ne, \wj Eta eme namage anteke'na, vahe'ma zamavazu hana'azana huranaveri ha'neno. \wj* \v 20 Hantaka hu'ne kuko zani'a netre'ne, amage'antene vu'na'e. \v 21 Jisasi'a ananteti'ma viana, tare kogna ome zanage'ne, Jemsi Zebeti nemofoki, negna Jonine votifi neznafa, Zebeti ene kukozmi nehati'za mani'nageno anante ome zanagi hu'ne. \v 22 Hantaka huke votifi neznafana atre'ne, Agri amge vu'na'e. \s Jisasi kri eri amne hu'nea erizamofo naneke \r (Luk 6:17-19) \p \v 23 Jisasi'a maka Galili kaziga vano nehuno, osi mono nozmifi (sinagog) marerino Knare Musenkea (gospol) mona kuma'mofo naneke rempi hunezmino, maka zamufa haviza hu'nea kri vahe'ene krimo amu'nozmifi me'nea vahera zamazeri so'e huzmante'ne. \v 24 Ana nehigeno Jisasi agenkemo Siriane maka kaziga vuno eno hige'za, nentahi'za zamagra maka kri vahera zamavare'za Agrite e'naze, ruzahu ruzahu krima eri'naza vahe'ene, zamufa zamatazane, kefo avamu'mo zamagu'afi mani'neane, manani kri'ne, zamufa fri'nea vahe'ene (paralais) zamare'za Agrite ageno zamazeri so'e hu'ne. \v 25 Ana higeno rama'a vahe krerafamo Jisasima amage ante'nazana, Galiliti'ma, Dekapolisi kazigati'ma, Jerusaleti'ma, Judia kazigatiki, Joda timofo asoparegati etere hu'za amage ante'naze. \c 5 \s Jisasi agonare marerino mani'neno hu'nea mono naneke \r (Luk 6:20-23) \p \v 1 Hagi Jisasi'ma hakare vea kevuma nezmageno'a, mago agonare mareri'ne. Anante'ma umanige'za, amage'ma nentaza disaipoli naga'mo'za Agrite e'naze. \v 2 Anante Agra agafa huno rempi hunezamino, amanage hu'ne, \p \v 3 \wj Zamufama anterami'za avamupima manisaza vahe'mo'za, Anumzamofo asomura erigahaze. Na'ankure mona kumara zamagri kumare.\wj* \p \v 4 \wj Zamasu zampi mani'ne'samokizmia, Anumzamo'a asomu huzmantegahie. Na'ankure Agra zamazeri fru hugahie.\wj* \p \v 5 \wj Akohe'za nemanimokizmia Anumzamo'a asomu huzmantegahie. Na'ankure maka mopa zamisige'za erigahaze.\wj* \p \v 6 \wj Fatgo avu'avaku zamaganeteno, tinku zamesiaza nehazamokizmia Anumzamo'a asomu huzmantegahie. Na'ankure Agra zamagrira knare huzmantegahie. \wj* \p \v 7 \wj Vaheku'ma zamasunku hunezmantamokizmia Anumzamo'a asunku huzmantegahie. Na'ankure Anumzamo'a asuntgi zamantegahie.\wj* \p \v 8 \wj Zamagu'amo'ma agru hu'nesamo'za, Asomu erigahaze. Na'ankure zamagra Anumzana kegahaze.\wj* \p \v 9 \wj Ha'ma erifru nehazamo'za, asomu erigahaze. Na'ankure zamagrikura Anumzamofo mofavre hugahaze.\wj* \p \v 10 \wj Knare zamavuzmama nehanage'za hafra huzmantesamo'za, asomura erigahaze. Na'ankure mona kumamo'a zamagri'za segahie.\wj* \p \v 11 \wj Vahe'mo'ma huhaviza huneramanteno, kanonkeve neramino, maka hankromofo nanekea havige huno hugofi neramanteno, Nagriteku huno havigema huramantesimota, asomu erigahagahaze. \wj* \v 12 \wj Kaninkaha hutma muse hiho, na'ankure avamutami'mofo fenozana rama'a monafinka me'ne. Na'ankure korapara kasnampa vahera anahukna hu'za zamahe'naze.\wj* \s Hagene tavi'kna hu'za mani'saza naneke \r (Mak 9:50; Luk 14:34-35) \p \v 13 \wj Tamagra ama'na mopare hage mani'naze. Hianagi ana hagemo'ma haga'ama omanesigeno'a, inanknahu huno hage'a ete erigahie? E'i mago knare'za hugara osiankino, atresnage'za vahe'mo'za zamagareti rehaviza hutregahaze.\wj* \p \v 14 \wj Tamagra ama mopamofo tavi mani'naze. Mago rankumamo agonare me'nesia rankumamo'a fra okigahie.\wj* \v 15 \wj Vahe'mo'za ramu tavi rekru hu'za baketifina nontaze. Tavi ante azotare hantintenageno remasa nompina nehie.\wj* \v 16 \wj Anahu kante tavika'a atregeno, vahe'mokizmirera remsa hanige'za, knare kavu kvara nege'za, monafi mani'nea Negafana ra agi amigahaze.\wj* \s Anumzamofo kasegegu Jisasi hu'nea naneke \p \v 17 \wj Tamagra kasegene, kasnampa vahe ke eri atreku e'ne hutma Nagrikura osiho. Nagra kasegene kasnampa ke eri atrenaku ome'noanki, eri knare hunaku e'noe.\wj* \v 18 \wj Nagra tamagerafa hu'na neramasmue, monane mopane vaga'oreno me'nena, mago onensa avoma kasegefi me'nea zamo'a vagaore me'nenkeno, hakare zamo'a efore hugahie.\wj* \v 19 \wj Hagi iza'o ana kasegefinti mago rufutagino, rumofo rempi humino, ana hiho hanuno'a, agra ositfa mona kumapina manigahie. Hianagi mago vahe'mo'ma Anumzamofo kasegema amage nenteno, rempi vahe huzmisuno'a, mona kumapina henka ra agine vahe manigahie.\wj* \v 20 \wj Na'ankure Nagra neramasmue, tamagri tamavu'tamavamo'ma fatgo huno kasegere ugagota hu'naza vahe'mofone, Farisi vahe'mokizmima, zamagatema oresiana, tamagra mona kumapina ovugahaze.\wj* \s Rimpa he'zane vahe ahe fri'zamofo naneke \p \v 21 \wj Tamagra ko antahi'naze, tamagehe'ima zamasmi'naza kea, \+qt Kagra mago vahera ahe ofrio, hagi iza'o vahe'ma ahe frisimo'a, keagare otigahie \+qt* \wj* hu'ne. \v 22 \wj Hianagi Nagra anage nehue, iza'o nefuma rimpa kna huntesimo'a, agra keagare otigahie. Aza'o mago nefuma huhaviza hunte'simofona, avare'za kanisolo kva vahete (Sanhedrin) vugahaze. Hagi iza'o neginagi ke nehie huno hanimofona, tusi'a tevefi avare tregahaze.\wj* \v 23 \wj E'ina hu'negu, kagrama ofa ka'a erinka kre sramanavu itare'ma esunka, negafu'ma rimpa hegante nenia zanku antahisunka, \wj* \v 24 \wj ana kresramana vu itare ofa ka'a atrenka ete vunka, kotazana ana negafu'ene ome kasunke hutenka, henka ofaka'a eme amio.\wj* \p \v 25 \wj Hagi mago'mo naneke hugantenaku hanimofona karanka nevutna ame'ama hunka rimpa eri fru huo, aru kagrira kavreno ke refakohu vahete vanigeno, anante ke refakohu ne'mo'a kavreno kina kva ne'te vanigeno, hagi kagrira kasaga huno kina nompi katre'zanku, ana huo.\wj* \v 26 \wj Tamage hu'na kagrira negasamue, kagra anampintira atioramitfa hugahane, hagi agima ahegantesiama'a mizase varesunka henka kina nompintira atiramigahane.\wj* \s Ru vene, a'ene monkoza huzamofo naneke \p \v 27 \wj Tamagra antahi'naze amanagema hu'nea kea, \+qt Tamagra ru vene, a'ene monko'zana osugahaze \+qt* \wj* hu'ne. \v 28 \wj Hianagi Nagra neramasmue, aza'o mago a' negeno kesane hanimo'a, hago ana a'ene monko'za agu'afina hu'ne.\wj* \v 29 \wj Tamaga kavurgamo kazeri kumipi katre'na, eri tagitinka mate vuo, na'ankure ru maka kavufa tevefi (hell) vu'zankura, mago kvufamo fanane hani'ana, knare hugahie.\wj* \v 30 \wj Kazantmaga'amo kumipi kavrentena, taga hunka matevu atro. Ru mika kavufamo tevefi vu'zankura mago kavufa atresanana, e'i knare'za hugahie.\wj* \s A'ne zamatre zamofo naneke \r (Mat 19:9; Mak 10:11-12; Luk 16:18) \p \v 31 \wj Korapara anage huno avona krente'ne, \+qt Iza'o a' ama huntenaku hanuno'a, a' atre avonkre amino \+qt* \wj* hu'ne. \v 32 \wj Ana hanigeno Nagra anage tamagrikura nehue, mago vahe'mo a' a'mo monko'za osu'nenigeno atre'siana, ana ne'mo'a ana ara huntesigeno monko'zana hugahie. Hanigeno iza'o, vemo'ma atre'nesia a'ma erisia ne'mo'a, monko'za hugahie.\wj* \s Huvempa naneke \p \v 33 \wj Mago'ene tamagra korapama, tamagehe'ima zamasmi'nea kea antahi'naze, Huvempa kea ha'ontagigahane. Hianagi Ra Anumzantera \+qt huvempa hu'nana kea eri knare huo \+qt* \wj* hu'ne. \v 34 \wj Hianagi Nagra anage hu'na neramasmue, mona kumaku hunteta huvempa osiho, na'ankure Anumzamo nemania tra'e,\wj* \v 35 \wj mopa'mofonku hunteta huvempa osiho, na'ankure Agra agia nentea trare, hifi Jerusalegura osiho, na'ankure \+qt tusi'a kinimofo rankumare\+qt* \wj* hu'ne. (Ais 66:1-2) \v 36 \wj Kagra kasenire huntenka huvempa osuo, na'ankure kagra mago kazokara eri efeke osuge, haninkera osugahane.\wj* \v 37 \wj Hianagi kema hananana, izo hanunka, izo huo, i'oma hnunka i'o huo, mago'a amana kema agatereno hanuno'a, hankro'mofontegati eanke hugahie.\wj* \s Nona huno ozmahenia, naneke \r (Luk 6:29-39) \p \v 38 \wj Tamagra anagema hu'nea kea antahi'naze, \+qt Avu rupro hanimofona, agri enena avu rupro huo. Ave rutafri simofona, agri enena ave rutafrio \+qt* \wj* hu'ne. \v 39 \wj Hianagi mago'ene anage hu'na neramasmue, haviza huramante simofona, azeri havizana osiho. Hianagi iza'o tamaga kaziga kameragente'ma kahena, rukrehe hugeno, mago kaziga kameragente kaheno.\wj* \v 40 \wj Mago'mo'ma sioti ka'agu namio hanigenka, anakre kuka'ane amio.\wj* \v 41 \wj Iza'o kagri'ma tutu huno fenoni'a erinka, mago kilo mita vuo hanigenka, eriagaterenka tare kilo mita vuo.\wj* \v 42 \wj Mago zanku kantahige simofona amne amio, erite'na kamisue huno kantahigena, i'o osuo.\wj* \s Ha' vaheti avesi antesuna naneke \r (Luk 6:27-28; Luk 6:32-36) \p \v 43 \wj Tamagra antahi'nageno korapara anage hu'naze, \+qt Kagri tava'onte mani'nemofona kavesintetfa nehunka, ha' vahe ka'a krimpa hento hu'ne. \+qt* \wj* \v 44 \wj Hianagi Nagra anage hu'na neramasmue, ha' vahetmia zamesizmantetfa nehuta, tamahesia vahera nunamu huzmanteho.\wj* \v 45 \wj E'inama hanuta monafi nemania Nafatamimofo mofavre manigahaze. Agra zagegu higeno, zagea knare vahete ene, havi vahetera neregeno, fatgo vahete'ene, fatgo osu vahete enena kora atregeno nerie.\wj* \v 46 \wj Na'ankure tamavesima antenia vahe'ma, tamavesi zamantenuta na'a mizama'a erigahaze? Tagra antahi'none, takesi zagoma eri vahe'mo'za anahu knara nehaze.\wj* \v 47 \wj Tamagrama nermafunke'za zamazeri so'e hanazana, na'a mago'a zana hugahaze? Megi'a vahe'mo'za zamagranena anahu kna nehaze.\wj* \v 48 \wj E'ina hu'negu tamagra monafi neramafa'ma fatgo huno agru hu'nea kna hutma fatgo hutma agru hiho \wj* huno zamasmi'ne. \c 6 \s Vahe zamaza hu'zamofo naneke \p \v 1 \wj Vahe'mofo avure fatgo avu'ava nehanage'za kagezankura kva hiho, monafi mani'nea Neramafa'a mizana ontamigahie.\wj* \p \v 2 \wj Hanki kagrama zamunte omane vahe'ma zamaza hunka keonke'zama zamisunka, ufenkrafahu vahera huzmantege'za ufre'za ugota osiho, havige vahe'mo'za mono nompine (sinagog) kantegane nehaza knara osuo, e'ina hanankeno'a vahe'mo'za kagi erisaga hugahaze. Nagra tamage hu'na nermasmue, hago zamagra mizazmi'a eri'naze.\wj* \v 3 \wj Hianagi zamunte omane vahe zamaza hanunka, atregeno hoga kazamo'a, tamaga kazamo'ma hania zana onkeno,\wj* \v 4 \wj e'ina hunka oku'a amigeno, oku'a me'negeno negea Negafa Anumzamo'a mizana kamigahie.\wj* \s Nunamu huzamofo naneke \r (Luk 11:2-4) \p \v 5 \wj Nunamuma hunaku'ma hanuta, havige vahe'mo'za nehazankna osiho. Na'ankure zamagra mono nompi oti'za mani'ne'za, megi'a kampine oti'ne'za nunamu nehazage'za, vahe'mo'za negazazana osiho. Tamage hu'na Nagra neramasmue, zamagra ko mizazimia eri'naze.\wj* \v 6 \wj Hianagi tamagrama nunamu hunaku hanuta, nomofo agu'afi ufreta, kafa eri kiteta Neramafantega oku'a nunamu hiho. Hinkeno oku'aza negea Neramafa'a mizana tamigahie.\wj* \p \v 7 \wj Nunamuma hanuta, agu'agesa omne vahe'mo'za revahe revahe hu'za, megi'a vahe'mo'za (gentiles) hantgazankna kea osiho, na'ankure zamagrama antahi'zana, rama'a naneke nehusunkeno Anumzamo'a antahisie hu'za nehaze.\wj* \v 8 \wj E'i ana hu'negu zamagri knara osiho. Na'ankure antahi onkenageno atupa'ma hu'naza zana ko tamagri Neramafa'a antahi'ne.\wj* \v 9 \wj Amanahu kna hutma nunamuna hiho. Tagri Nafati'moka monafi mani'nane, Kagri Kagimo ruotage huno mesie.\wj* \v 10 \wj Kagri mona kumara esie, Kagri kavesi'zana monafinka nehazankna huno, ama mopafi efore hanie.\wj* \v 11 \wj Mago mago knare'ma nesuna ne'zana menina tamio.\wj* \v 12 \wj Kumitia atre'rantegeta, anahu kna huta kumi'ma hurante'namokizmi'a atre'zmanta maneno.\wj* \v 13 \wj Ana nehunka tatregeta rerahe'zampina uoframaneno. Hianagi hankromofo azampintira taza hunka tavro. [Na'ankure Kagri mona kumamo mevava hugahie. Tamage.]\wj*\f + \fr 6:13\fr*\ft Mago'a antahi'zane vahe'mo'za, vagare naneke'mo'a ese'ma kre'nafina kre onte'naze, hu'za hu'naze. \ft*\f* \v 14 \wj Hagi tamagrima kefoza hurmantesamokizmi kumi'zami atrezmante sageno'a, monare nemania Nafatimo'a, kumi'tamia eri atre ramantegahie.\wj* \v 15 \wj Hagi vahe'mokizmi kefozazimi atre ozmante snageno'a, monare nafatmimo'a, kefo zantamia atre oramantegahie.\wj* \s Neza atreno nunamu huzamofo naneke \p \v 16 \wj Ne'zama a'o hanuta tavre vahe'mo'za nehaza knara hutma havi tamugosa osiho. Na'ankure e'inahu tamugosa nehanage'za, vahe'mo'za nege'za, ne'za a'o hu'naze hu'za hugahaze. Nagra tamage hu'na neramasmue, ko zamagra mizama'a eri'naze.\wj* \v 17 \wj Hianagi ne'zama a'o hanutma, tamasenire masavena nefretma, tamugosa sese hiho.\wj* \v 18 \wj E'ina hanageno nezama a'oma hanaza zana vahe'mo'za onkeho. Hianagi tamagri Neramafa oku'a nemanimo kagegahie. Nehuno oku'a me'negeno negea Neramafa'a mizana tamagrira tamigahie.\wj* \s Mevava fenoza eritru hanaza naneke \r (Luk 12:33-34) \p \v 19 \wj Ama mopafina knare'nare fenona eritru osiho, havi kafamo'ene, krogroheno erihaviza nehanigeno, kumza vahe'mo'za nona anafe hu'za kumza nesaze. \wj* \v 20 \wj Hianagi monafinka fenona havi kafamo'ene, krogro ohegeno, kumza vahe'mo'za nona tagana vaziza kumza ose fenotamina, tamagra eritru hiho.\wj* \v 21 \wj Na'ankure fenonka'a me'nenirega, e'i anantega kagu'amo'a megahie.\wj* \r (Luk 11:34-36) \p \v 22 \wj Kavurgamo'a kavufa'mofo rampe tavi me'ne, ana hu'neankino kavurgamo knare huno me'nenigeno'a, mika kavufamofona remsa hugantegahie.\wj* \v 23 \wj Hianagi kavurgamo'ma haviza hanigeno'a, mika kavufa hanizamo refitegahie. Hianagi kagu'afi me'nea tavimo asu'ma hanigeno'a, tusi'a hani hugahie.\wj* \s Tare kva vahe'mofonte eri'za e'orisnaza naneke \r (Luk 16:13) \p \v 24 \wj Mago'mo'a tare kva netrentera eri'zana e'origahie. Na'ankure anamo'a mago'mofona avesra hunenteno, mago'mofona avesi nenteno, mago'mofonte amage nenteno, mago'mofona kefenkami atregahie. Kagra Anumzante'ene zagore'enena erizana eri otegahane.\wj* \s Mago zankura hakare kagesa ontahisana naneke \p \v 25 \wj E'ina hu'negu, Nagra neramasmue, tamagrama manisnaza zankura tamagesa antahintahi hakare osuta, naza kavera negahune, igati tina negahune, kukena tavufarera na'a hugahune huta ontahiho. Anampina kavemo'a mani'zana agaterenefi, hipi kukenamo'a tavufa agatere'neo? \wj* \v 26 \wj Namamo'ma hareno vano nehiana keho, zamagra hoza ante'za, kafiza, eri atru hu'za, kave ante'nompina nontazanagi, monare nemania Neramafa ne'zana nezamie. Namamo'za tamagrira tamagaterenafi? A'o.\wj* \v 27 \wj Hagi mago tamimo'ma knare'zama huno mani'zanku'ma antahintahi hakarema hania zamo'a, asimu'a erizazara hugahio? A'o. \wj* \p \v 28 \wj Nahigetma kukena huzankura hakare antahintahia nehaze? Flauamo'a nankna huno nehagefi keho, zamagra eri'za e'oriza kukena trora nosaze.\wj* \v 29 \wj Ana hianagi Solomoni'a avasese'amo hu'nea knare nare kukena hu'neanagi, ami flauamofo avasese'amo'a agatere'ne.\wj* \v 30 \wj Hianagi Anumzamo'ma, amuma me'nea trazama kukenama huma ante'neana, menina me'neanagi vahe'mo'za okina tevefi eri kregahaze. Ana hu'negu tamagrira Anumzamo'a agatereno kukena hurmantegahie. Tamagra osi'a tamentinti'ne naga mani'naze.\wj* \v 31 \wj Ana hu'nagu tamagra nanezane tine neneta nakukena hugahune hutma hakare antahintahi osiho.\wj* \v 32 \wj Na'ankure mono ontahi vahe'mo'za, miko zankura nehakaze. Na'ankure monafi nemania Neramafa'a miko zankuma upama hu'nazana ko antahi'ne.\wj* \v 33 \wj Hianagi kota zana, Anumzamofo kumaku'ene, fatgo avu'avazanku haketenkeno, ana maka'zana anazanke huno tamamigahie.\wj* \v 34 \wj E'i zanku oki fore hania zankura tamagesa hakare osiho. Na'ankure okizana atrenkeno, agra'a kva krino, mago knare'ma esia hazenkea, ana knazupage knaza megahie.\wj* \c 7 \s Vahe refako huzamofo naneke \r (Luk 6:37-38; Luk 6:41-42) \p \v 1 Jisasi'a anage huno mago'ane zamasami'ne, \wj Rumofona refako huo zamantenkeno, anahu kna huno Anumzamo'a tamagri e'nena refako huoramanteno.\wj* \v 2 \wj Na'ankure rumofoma refako huntesante, ana avamente Anumzamo'a kagrira refako hugantegahie. Kagrama rumofoma refakoma hanana avamente, anazanke huno kagrira refako hugantegahie.\wj* \v 3 \wj Nahigenka osi zama negafu avufima me'neazana negenka, kagri kavufima ra zafa rampama me'neana nonkane?\wj* \v 4 \wj Na'ane hunka negafunkura, natregena osi'zama kavufi me'neana eri traneno nehane, kagri kavufi'ma ra zafa rampama me'neana?\wj* \v 5 \wj Kagra tavre vahere, esera ra zafa ranpama kavufima me'neazana eri atrenka kavua keama hutenka, ete negafu avufi me'nea osi'zana eri atregahane.\wj* \p \v 6 \wj Tamagra ruotage hu'neniazana kramofona omiho, hiro zantamia afumofona omiho. Zamagra eri'za zamagianu rehapa atiza eri haviza hugahaze. Ana hute'za Arukrehema hanuza tamahe'za traga trogo hugahaze.\wj* \s Kazigazi huno Antahinegeno, nehakeno, kafante vagre vagre hania zamofo naneke \r (Luk 11:9-13) \p \v 7 \wj Antahigesankeno anazana kamigahie, hakesunka kefore hugahane, kafante vagre vagre hanankeno, anagi kantegahie.\wj* \v 8 \wj Na'ankure maka vahe'mo'za antahima nege'za e'nerize. Iza'o, hake'noma vanimo'a, keno eri fore hugahie. Kafante vagre vagre nehanimofona, anagi antegahie.\wj* \v 9 \wj Hagi tamagri amu nompinti magomofo ne' mofavremo, breti eri namio hanigetma, havea knare eri amigahzafi?\wj* \v 10 \wj Hifi nozame eri namio hanigeno'a, agra knare osifavea eri amigahio?\wj* \v 11 \wj Hianagi tamagra havi avu'ava'zama nehaze vahe'mota antahi'naze, mofavre'tmima knare muse'zama ami'zana, monafima nemania Neramafa'a, knare musezana, iza'o Agri'ma antahigemofona rama'a zantami nemie!\wj* \v 12 \wj Vahe'mo'zama maka zampima kagri'ma, hugantesaze hunka nehanana avu'avara, kagra ana avu'ava zamagrira huzmanto. Na'ankure e'i kasegene kasnampa vahe'mokizmi kenena eri knare hugahaze.\wj* \s Osi kafa'mofo naneke \r (Luk 13:24) \p \v 13 \wj Tamagra osi kafampinti ufreho, na'ankure fananehu kantema vu'nea kamo'a, ra huno fru hu'ne. Ana kantera rama'a vahe'mo'za amage ante'za nevaze.\wj* \v 14 \wj Ana hianagi asimu eri kumate vu'nea kafamo'a osi higeno, ana kamo'a kakanino amuho hu'nege'no, osi'amoza ana kana nege'za nevaririze.\wj* \s Zafane rga'amofone naneke \r (Luk 6:43-44) \p \v 15 \wj Kva hiho havige kasnampa vahekura, sipisipimofo avufa eri hankre'za egahazanagi, zamagu'afinka afi kra egahaze.\wj* \v 16 \wj Kagrama zamagenka, antahinka zamagrima hananana, rgama rentesare kegahane, krepia ave'ave zafafinti noragize, hifi ave'ave trazampinti fikia tagigahazo? A'o, anara osugahaze.\wj* \v 17 \wj Anahu kante hakare knare zafamo'za, knare raga renentageno, havi zafamo'za havi raga renentaze.\wj* \v 18 \wj Knare zafamo'za havi zafa raga oregahaze, ete havi zafamo'ma knare zafa raga oregahaze.\wj* \v 19 \wj Miko zafamo'za, knare ragama reontesazana, antagiza matevu'za tevefi atregahaze.\wj* \v 20 \wj E'ina hu'negu ana kante, zamavu'zmavama hanare zamageta antahita hugahaze.\wj* \s Anumzamo havige vahe refako hania naneke \r (Luk 13:25-27) \p \v 21 \wj Hagi mago'a vahe'mo'za Nagrikuma Ra Anumzanti, Ra Anumzantie nehaza vahe'mo'za, mona kumapina ovugahaze. Hianagi iza'o monafi nemania Nafanimofo avesi'ma nevariri'samo'za ufregahaze.\wj* \v 22 \wj Ana knazupa rama'a vahe'mo'za anage hu'za Nagrikura hugahaze. Ra Anumzane, Ra Anumzane, Kagri kagifina mono nanekea hu'none. Kagri kagifina havi avamura hunenteta, kaguvaza (mirakol) eri fore hu'nonane hanagena,\wj* \v 23 \wj ana knazupa Nagra anage hu'na zamasamigahue, tamagra kasegeni'a amage'onte vahe mani'nazage'na tamagrira tamantahina kena osu'noanki, maniganeho hu'na zamasmigahue.\wj* \s Tare vahe'moke nonki'na'a naneke \r (Luk 6:47-49) \p \v 24 \wj E'ina hu'negu, iza'zamo ama keni'a nentahi'za amage nentamo'za, knare antahi'zane ne'mo hanave nentake havemofo, agofetu nona kiankna nehaze.\wj* \v 25 \wj Hagi kora nerigeno, tina hageno ne-egeno, zaho kora atuno ana nona eri tagna vazinaku ana'ana hianagi, ana nona eri tagna ovazi'ne. Na'ankure keri kafino tamino havemofo agofetu nona ome ki'negu anara hu'ne.\wj* \v 26 \wj Hagi iza'zamo, ama Nagri naneke nentahiza amage ontesamo'za, negi vahe'mo noma'a kasepampi kiankna hugahaze.\wj* \v 27 \wj Kora arigeno, tina hageno ne-egeno, zahomo'ene huno ana nona eri traka hutregeno asaga huramino, razampi tagana taganu vazirami'ne.\wj* \p \v 28-29 Jisasi'a ana naneke zamasami vagarege'za mika vahe anante atru hu'namo'za antahi'nazana, kasegere ugagota hu'naza vahe'mokizmi avamentera ozamasmi'ne. Rankva vahe'mo rempi hunezamia kante, hihamu'ane naneke nehige'za nentahi'za muse hunente'za, hakare zamagesa antahi'naze. \c 8 \s Jisasi'a fugo namu ne' azeri avusese hunte'nea naneke \r (Mak 1:40-45; Luk 5:12-16) \p \v 1 Hagi Jisasi'ma agonaregati'ma eramige'za, tusi'a vea krerfamo'za amage vu'naze. \v 2 Mago fugo namure'nea ne'mo'a, avuga rena emereno amanage hu'ne, Ramoka Kagrama naza huku'ma nehanunka, Kagra amane nazeri avusese hugahane. \v 3 Higeno Jisasi'a azana antegantuteno ana ne'mofo avufare avako nehuno, anage hu'ne, \wj Nagrima navesiana, fugo namunka'amo'a amane hugahie.\wj* Higeno ame huno ana fugo namumo'a afe higeno, avusese hu'ne. \v 4 Jisasi'a ana nera asami'ne, \wj Kagra kva hunka, ama zankura mago'mofona osamitfa huo. Hagi pristi nete vunka, kavufa ome averinka ofa erinka vunka, Mosesema hu'nea kante antenka zamagrite eri ama huo.\wj* \s Jisasi'a 100ti'a sondia vahete kva ne'mofo eri'za ne'a azeri so'e hu'nea naneke \p \v 5 Jisasi'ma Kapeniumu kumate uhanatigeno'a, 100'a sondia vahe'mokizmi kva ne'mo (sensurien), Agrite eno aza hinogu antahige'ne. \v 6 Agra anage hu'ne, Ranimoka eri'za ne'ni'a avufgamo'a frigeno, tusi'a atazampi nonte maseno mani'ne. \v 7 Higeno \wj Knareki'na vu'na ome eri so'e huntegahue.\wj* \v 8 Hianagi ana sondia kva ne'mo'a kenona'a anage hu'ne, Ramoka, nagra knarera osu'noankinka, eno hanugenka nagri nompina omegahane. Hanki amane ke'age nehugeno, eri'za ne'nia knare hunteno. \v 9 Na'ankure nagranena mago kva vahe'mofo hinkanaga mani'nogeno, sondia vahe'mo'zanena nagri hinkanaga mani'nazage'na, mago'mofonku hu'na vuo hugeno, agra nevie. Mago'mofonku eno hugeno agra ne-e. Hagi nagrani'a kazokzo eri'za neku, amana huo hugeno, agra anazana nehie. \v 10 Hagi Jisasi'a ana ke nentahino'a, tusi antri nehuno, amage'ma vu'naza nagara anage huno zamasmi'ne, \wj Nagra tamage huna neramasamue, mago nera Israeli vahepina amanahu hanave amentintine nera, Nagra onketfa hu'noe.\wj* \v 11 \wj Amanage hu'na neramasamue, hakare'a veamo'za zage nehanatia kazigati'ene zage fre kazigati'ene eri hantage'za Abraha'ene Aisaki'ene Jekopu'ene monafina muse nehu'za, ne'za nene'za manigahaze.\wj* \v 12 \wj Hu'neanagi rama'a zamagri kumarema huno'ma huzmante'nea Israeli vahe'mo'za tusi'a kumazu hanimpi megi'a zamatresage'za, anantega manine'za zavira nete'za, zamavera aninkreki hugahaze. \wj* \v 13 Anante Jisasi'a 100'a sondia vahete kva nera anage huno asami'ne, \wj Kagrama kamentinti hanku kagrira kaza hugahianki amne vuo, \wj* huno humanentegeno'a, ana kna fatgore eri'za ne'amofona kri'amo'a atrente'ne. \s Pita nonte kri vahe zamazeri so'e huzmante'nea naneke \r (Mak 1:29-34; Luk 4:38-41) \p \v 14 Pita nompi Jisasi'ma umarerino ome keana, nenemo ara avufa amuho amaho kri erino mase'negeno omege'ne. \v 15 Ana huteno ana a'mofo azante ome avako higeno, avufa amuho zamo'a atrentegeno, otino neza tro huno zami'ne. \s Jisasi'a hakare kri vea zamazeri so'e hu'nea naneke \p \v 16 Kinagama segeno'a, hakare havi avamutami zamagu'a fre'nea vahe zaga zamare'za Agrite e'naze. Agra ana havi avamura kereti ahenati netreno, maka krima eri'naza vahera zamazeri knamare'ne. \v 17 Amana zana kasnampa ne'mo, Aisaia korapa hunte'nea kemofo avufa'a efore hu'ne. \bdit Agra kumitia e'nerino kritia eri atrerante'ne hu'ne. \bdit* \m (Ais 53:4.) \s Jisasi amage'ma vu'zamofo naneke \r (Luk 9:57-62) \p \v 18 Anante Jisasi'ma kegeno tusi'a vahe'mo'za Agrira azeri kagigeno'a, Agra zamasmino timofo kantu kaziga viho huno amage'ma nentaza disaipoli nagara huzmante'ne. \v 19 Anante magora kasegere ugagota hu'nea ne'mo Agrite eno amanage hu'ne, Rempi hurami nere, inantego vnanana, nagra kamage ante'na vugahue. \v 20 Higeno Jisasi'a amanage huno agrira asami'ne, \wj Afi kramofona mopafi nemasea kerigama'a me'ne. Hare'za vanoma nehaza namaramimofona nozamia me'ne. Hianagi Vahe'mofo Mofavre'mofona asenima anteharege huno masesia zana omane'ne. \wj* \v 21 Jisasi amagema nentaza disaipol nagapinti mago zamimo anage hu'ne, Ramoka natrege'na pusazana nenfana ome asenteteno huno hu'ne. \v 22 Hianagi Jisasi'a anage huno asami'ne, \wj Nagri namage eme nentenka, atrege'za fri kerfamo'za, zamagri'a fri kerfa asenteho.\wj* \f + \fr 8:22\fr*\ft avamupima fri'naza vahe'mo'za, ama avufgarema fri'nea vahera asentehogu hu'ne. \ft*\f* \s Jisasima tusi'a zahoko azeri aravahe'nea naneke \r (Mak 4:35-41; Luk 8:22-25) \p \v 23 Jisasi'ma votifima marenerige'za, Agri amage'ma nentaza disaipol naga'mo'za avaririza vu'naze. \v 24 Nevazageno tusi'a zaho komo ana tirupinti agafa huteno, ana timo'a eri kranto kranto huno votia refite'za hu'ne. Jisasi'a masenegeno anara hu'ne. \v 25 Hige'za amagema nentaza disaipoli naga'mo'za, Agrite eza eme azeri oneti'za anage hu'naze, taza huo Ramoka, Hago tagra friza nehune. \v 26 Hianagi zamagrikura anage hu'ne, \wj Nahigetma korera nehaze, onensa tamentintine nagara?\wj* Nehuno Agra anante otino hanave ke huno ana zaho ene, tinena rurava huo higeno, kranto krantoma nehiretira, arane'ne. \v 27 Hige'za ana disaipol naga'mo'za tusi zamagogogu nehu'za, zahomo'ene, timo'ene ke'a erizafa nehianki, ama inankna vahere? hu'naze. \s Hankromo znagu'a fre'nea netre Jisasi zanazeri so'e hu'nea naneke \r (Mak 5:1-20; Luk 8:26-39) \p \v 28 Jisasi'ma timofo kantu kaziga Gadara uhanatigeno'a, hankaro'mo znagu'a fre'negeke matipi nemani'a netremoke, Jisasi'ene tutagiha hu'na'e. Zanagra tusi hamponatikeno vahe'mo'za koro hu'za ana kantera novazane. \v 29 Zanagra tusi kezatike, Anumzamofo Mofavre'moka, nago'azana huorantenka tataro. Kagrama amafima e'nanana tagri tazeri haviza hunaku e'nano, knama osu'nefina? \v 30 Hagi mago'a ogantu'agna rama'a afu zagamo'za ne'za nene'za mani'naze. \v 31 Anante ana hankaromo'za anage hu'za antahige'naze, Tagri'ma tahe natitresunka, hurantegeta antu afu'zagafi uframneno. \v 32 Hazageno Jisasi'a anage hu'ne, \wj Viho! \wj* Hige'za atiramiza afu'zagafi ufrageno, ana afu'zagamo'za zamagage zamagage hu'za zaveniteti tirupi tkaure'za ti nakri'naze. \v 33 Unefrizage'za afu' kva vahe'mo'za zamaga re'za vu'za kumate uhanati'za, anama hu'naza zamofo naneke vea' ome nezamasami'za ana netremokizni zanagu'afinti'ma hankro'mo'za atirami'zama afu'mofo agu'afi ufre'zama fri'naza naneke zamasmi'naze. \v 34 Anante ana kumapinti vahe krerfamo'za eri hantge'za Jisasinte e'za, emema nege'za, Ama tagri kazigatira ko atrenka vuo, hu'za hunte'naze. \c 9 \s Jisasi'a agia fri'nea ne' azeri so'e hu'nea naneke \r (Mak 2:1-12; Luk 5:17-26) \p \v 1 Hagi Jisasi'ma votifima mareriteno'a, tina takaheno kantu kaziga Agra'a rankumate vu'ne. \v 2 Anama hutege'za vahe zagamo'za agamo fri'nea nera sesenku hu'za erizafa hu'za Agrite e'naze. Jisasi'ma zamagri zamentintima negeno agama fri'nea nekura huno, \wj Korera osuo mofavre'nimoka, kagri kumira hago eri atroe.\wj* \v 3 Higeno mago'a kasegere ugagota hu'naza vahe'mo'za, zamagra zamagra anage hu'naze, ama'na ne'mo'a Anumzamofo huhaviza hunente. \v 4 Hazageno Jisasi'a zamagri antahintahizmia negeno, anage hu'ne, \wj Nahigetma kefo antahintahia tamagu'afina nentahize?\wj* \v 5 \wj Inanke'mo oza hugahie, kefo zanka'a eri ataroe hanua kemopi, otinka vuo hanua kemo'e?\wj* \v 6 \wj Hianagi Nagrama tamaverima hanuana, Vahe'mofo mofavremo'a ama mopafina hanave'a me'neankino kefozana eri fanane huga vahe mani'ne. Hankina tameri ha'nena kegahaze, \wj* huno nehuno rukrahe huno, ana agaza sti'nea ne'mofonku, \wj Otinka sesenkuka'a erinka nonka'arega vuo\wj* huno higeno, \v 7 anante otino noma'arega vu'ne. \v 8 Ana'ma hiaza vahe'mo'za nege'za, zamagra tusi kore nehu'za, Anumzamo'ma e'inahu hanave'ma Jisasima ami'nea zankura, Anumzamofo agi'a ahentesga hu'naze. \s Jisasi'a Matiuma agi hu'nea naneke \r (Mak 2:13-17; Luk 5:27-32) \p \v 9 Ananteti Jisasi'a nevuno, mago nera agi'a Matiu'e nehaza ne' takisi zago zonegi'za onensa nompi mani'negeno omegeno, \wj Nagri namage eme anto,\wj* higeno agra otino amage vu'ne. \v 10 Hagi Jisasi'ma vuno Matiu nompi ne'za ome nenege'za, rama'a takisi zagoma zonegiza vahe'ene, kumi vahe'mo'zanena e'za Jisasi'ene amage'ma nentaza disaipol naga'ane kave eme ne'naze. \v 11 Ana'zama farisi vahe'mo'za nege'za, amage'ma nentaza disaipol nagara anage hu'za zamantahige'naze, Nahigeno tamagri'ma rempima hurami ne'mo'a, takisi zago zogi naga'ene, kumi naga'enena ne'zana nene hu'za zamantahige'naze? \v 12 Hagi Jisasi'ma anankema nentahino'a amanage hu'ne, \wj Kri'zamima omane'nesia vahe'mo'za tusa (dokta) netera ovugahaze, hagi krima eri'nesaza vahe'mo'zage tusa netera vugahaze. \wj* \v 13 Jisasi'a zamasamino, \wj Vutma avontafepi ome rezaganeta antahiho, ama kemo'a na'ane hu'nefi, \+qt Nagrira rumofo asuragintezanku nave'nesie, hagi (ofagura) kresramana vuzankura nave'nosie. \+qt* Na'ankure Nagrama e'noana, fatgo vahe zamagi hunaku ome'noe. Hagi kumi vahe zamagi hanuge'za, zamagu'a rukrahe hihogu e'noe.\wj* (Hos 6:6.) \s Korapa avu'ava'ene kasefa avu'avamofo naneke \r (Mak 2:18-22; Luk 5:33-39) \p \v 14 Hagi ana knafina Jonima amage nentaza disaipoli naga'mo'za Jisasinte e'za, Nahigeta tagrane Farisi vahe'enena ne'za a'o nehunke'za, Kagri kamage'ma nentaza disaipol naga'mo'za, ne'zana a'o nosaze? hu'za antahige'naze. \v 15 Hazageno Jisasi'a zamagrikura anage hu'ne, \wj Aravema hute'ma kenaku eme atruma hu'naza vahe'mo'za, aravema husia ne'ma zamagranema mani'nesige'za zamasunkura osugahaze, tamagefi? Hu'neanagi mago kna ne'eankiza aravema hunaku'ma hania nera, zamagripintira avaretrete'za, anante zamagra ne'zana a'o hugahaze.\wj* \p \v 16 \wj Mago'mo'a kahefa tavaravea korapa kenarera erinteno ohatigahie. Anama antenoma hatisia kenamo'a ampimpi huno eri tagato hura hugahie.\wj* \v 17 \wj Ana nehuno vahe'mo'a kahefa wainia, meme akruteti tro'ma hu'nea atafa waini tafempina tagi ovazigahie. Na'ankure meme akaruteti tro'ma hu'nea atafa tafemo'a, pro hanigeno wainimo'a tagisigeno, ana tintafemo'a haviza huzanku, kahefa wainia, kahefa meme akruteti tro hunte tafempi tagi vazisigeno, taregamoke knare hugaha'e.\wj* \s Fri'nea mofa azeri o'netino korankri eri amane hu'nea naneke \r (Mak 5:21-43; Luk 8:40-56) \p \v 18 Ana kema nehigeno, mago ugoteno keaga nehia ne'mo'a eno, Agrite eme kepri nehuno, anage hu'ne, Mofanimo'a mensi fri'neanki, enka kaza agrite eme antegeno, agra otino asimu erino mani'no. \v 19 Higeno Jisasi'ene Agri amage nentaza disaipol naga'mo'za otiza ana ne' avariri'za amage vu'naze. \v 20 Higeno mago ara korankri erino 12fu'a zagegafu mani'nea a'mo, Jisasi amefi eno zaza kena'amofo atupa'are eme avako hu'ne. \v 21 Na'ankure agrama agesama antahiana, nagra magoke'zana Agri za'za kenarafante azeri sugeno'a, kri'nimo'a atrenantegahie huno agu'afina antahi'ne. \v 22 Hianagi Jisasi'a rukrahe huno negeno amanage hu'ne, \wj Mofani'moka korera osuo, kagrika'a kamentintimo kazeri knare hie, \wj* nehigeno ana kna fatgo'are ame'ama huno ana ara kri'amo'a, so'e hunte'ne. \p \v 23 Jisasi'ma vuno ana ugoteno keaga nehia kva ne'mofo nompima ufreno, uvire tafema neraza vahe'ene, zavisu krasu nehu'za zamasuzampi mani'naza vahe krerfa ome nezmageno, \v 24 amanage huno zamasmi'ne, \wj Atretma eviho, na'ankure ama mofara ofri'neanki, amane avu mase'ne. \wj* Anagema hiazanku Agrira tusiza hu'za kiza zokago ke hunte'naze. \v 25 Hianagi ana vahe krerfa'ma huzmantege'za megi'a vazageno'a, ana nomofo agu'afi ufrea zamo akoheno ana mofa'mofo azante azerigeno ame huno ana mofa'mo'a oti'ne. \v 26 Higeno anama hiazamofo agenke'mo'a, ana kaziga vuno eno huno zamukine. \s Jisasima zanavu asu hu'nea ne'trene, agefu'na atupa hu'nea ne' zamazeri so'e hu'nea naneke \p \v 27 Ananteti Jisasi'ma nevigeno'a, zanavu asu hu'nea netremoke avariri'ne nevuke kezati'ne, Deviti mofavre'moka kasuragiranto huke hu'na'e. \v 28 Hagi ana nompima Jisasi'ma ufregeke, ana zanavu asuhu ne'tremokea Agrite e'na'e. Hagi Jisasi'a amanage huno zanagrikura hu'ne, \wj Amana zana Nagrikura eriamane hugahie hutna, tanamentintia neha'o?\wj* Higene zanagra Agriku anage hu'na'e, ozo Ramoka, \v 29 anante Jisasi'a zanavuragare avako nehuno, anage hu'ne, \wj Tanamentinti'ma haku anazamo'a tanavufare fore hugahie. \wj* \v 30 Higeno zanavurgamo'a hari hu'ne. Jisasi'a hanave zanavumro zananteno, \wj Mago vahe'mo'a atrekeno ama'na nanekea ontahitfa hino. \wj* \v 31 Hianagi zanagra atreke nevuke, ana nanekea ome hugantugama ana kaziga hu'na'e. \p \v 32 Hagi vu'za e'zama nehazana, mago nera havi hankaro'mo ke'a eritaganegeno kea nosia ne' avare'za Jisasinte e'naze. \v 33 Ana kefo avamu'ma ahenatitregeno'a, kema nosia ne'mo'a keaga hu'ne. Mika vea krerfamo'za antri nehu'za amanage hu'naze, amanahu'zana Israeli vahe'motafina korapara fore higeta onke'nonazane hu'za hu'naze. \v 34 Hianagi Farisi vahe'mo'za amanage hu'naze, Jisasi'ma hankaroma ahenenatiana, hankromokizmi ugagota hankromofo\f + \fr 9:34 \fr*\ft Hankrorema hu'neana havi avamuku hu'ne \ft*\f* (Satan) hankave'afi ana nehie hu'za hu'naze. \s Ne'zama eri atruhu vahe'mofo naneke \p \v 35 Ananteti Jisasi'a osi kumate'ene rankumatera vano nehuno osi mono nompi rempi hunezmino, Anumzamofo mona kumakura mono nanekea nezamasmino, mika kri eri amane hu'ne. \v 36 Ana vahe krerfama nezmageno, Jisasi'a tusiza huno asunkura huzmante'ne. Na'ankure zamagra tusi negine'za zamaza osu'are, kva vahezmi omani sipisipimo hiankna hu'naze. \v 37 Ananteti Jisasi'a amage nentaza disaipol nagaku amanage hu'ne, \wj Ne'zamo'a hozafina rama'a anare'neanagi, eri'za vahera osi'a mani'naze. \wj* \v 38 \wj Ana hu'negu anare'nea hozamofo nefa, Ramofo nunamu hutma antahigenkeno, mago'a eri'za vahera huzmantesige'za ome hamareho.\wj* \c 10 \s 12fu'a Aposolo naga huzmantege'za vu'za e'za hu'naza naneke \r (Mak 3:13-19; Luk 6:12-16) \p \v 1 Jisasi'a amage'ma nentaza disaipol nagara zamagi hige'za ageno, zamagrama hankro'ma ahe natinetre'za, ruzahu ruzahu krima zamagu'afi me'nea vahe'ene, krima erinesaza vahe'ma zamazeri so'e hanaza hanavea zami'ne. \v 2 Ana 12fu'a aposol naga'mokizmi zamagi'a ama'ne, pusana, Saimoni'e (Pita'e hu'za nehaze) Andru'a agri negna'e, Jemisi'e Zebeti nemofo Joni nefu'e. \v 3 Filipiki Batolomiuki Tomasiki Matiu zamagire takesi zago eneria nere, Jemis Alfias ne'mofo ene, magora Tadiasi'e. \v 4 Romu vahe ha' renezmantaza Zaretie nehaza nagapinte nera Saimoni'e, hagi magora Judas Iskalioti Jisasima avrezmi'nea Aposolo nere. \s Jisasi'a eri'za zami'nea naneke \r (Mak 6:7-13; Luk 9:1-6) \p \v 5 Jisasi'a ana 12fu'a aposolo nagara hunezmanteno, amanahu ke huno zamavumro ante'ne, \wj Megi'a vahe'mokizmi kaziga oviho, ana nehutma mago Sameria vahe kumapina u'ofreho.\wj* \v 6 \wj Hianagi vanazana, Israeli vahe'ma sipisipigna hu'za fanane hu'naza vaheteke viho.\wj* \v 7 \wj Tamagrama nevusutma, ama'na naneke hiho, Anumzamofo kumamo'a hago erava'o nehie, nehutma,\wj* \v 8 \wj kria eri amane nehutma, fri vahera zamazeri o'netitma, fugo namure'nea vahera zamazeri so'e nehutma, hankrora ahenatitreho. Hankavea amane tamuanki, amane zamiho.\wj* \v 9 \wj Magore hutma golio, silvo, kopa tamasopare kupina eri'oritfa hiho.\wj* \v 10 \wj Nantuma vukura tmavate kutamia e'oriho, mago'a anakrekuro, tamaga none, azompanena e'oritfa hiho. Na'ankure eriza vahe'mo'ma upama haniazana amigahie.\wj* \v 11 \wj Osi taonifi vanazano, kumatema vanazana, haketma erifore hutma aza anampina knarera hu'neo, zamagrane maninetma, vukuma hanaza kna vugahaze.\wj* \v 12 \wj Hagi ana nompima unefresutma, tamagra musenkea huzmanteho.\wj* \v 13 \wj Kegeno ana nompi vahe'mo'ma knare'ma hanagenka, karimpa fru nanekea atregeno ana nonte meno. Hianagi knarema osnagenka, karimpa fru naneke ka'a atregeno kagripi meno.\wj* \v 14 \wj Hanki mago'a vahe'mo'zama muse hu'za tmareontege, nanekema hanazama ontahisagetma, anankumama netresutma tmagareti kugusopa arupopo hunetretma, ana kumara atretma viho.\wj* \v 15 \wj Tamage hu'na neramasmue, Anumzamo'ma keagama refako hu knazupa, Sodomune, Gomora kumate korapa hu'neazana, agatereno ranknaza erigahie.\wj* \s Hakare knaza fore hania naneke \r (Mak 13:9-13; Luk 12:12-17) \p \v 16 \wj Antahiho, Nagrama humanermantoana afi kramo'za avite'za mani'nafi sipisipi afumo ufrea kna hu'na huneramantoe. Hagi osifave'mo'ma nehia kna hutma kva hunetma, knare antahintahi eneritma, maho namamo nehia avu'ava hutma mago havizana osiho.\wj* \v 17 \wj Hu'neanagi vahekura kvahiho, na'ankure kanisolo vahete zamagra tamavre'za vu'za keaga huneramante'za, osi mono nompi omeramante'za sefukno tamigahaze.\wj* \v 18 \wj Ana nehu'za mago'ene tamavre'za Gavanane, kini vahetaminte vugahaze. Na'ankure tamagra Nagri namage'nentaza nagare. Hagi Nagri nanekea Jiu vahera nezmasamita, megi'a vahera anahu hutma zamasamiho.\wj* \v 19 \wj Hianagi tamagrima tamavre'za vanagetma, inankna keaga hugahune hutma tamagesa ontahiho. Na'ankure nankna kema hanaza kea, anakna fatgore Anumzamo'a tmasamisnigeta hugahaze.\wj* \v 20 \wj Na'ankure tamagra'a ana keaga osugahaze. Hagi tamagri neramafa Avamumo tamagripi efreno hugahie.\wj* \v 21 \wj Nefu'a ami'mi huno nefuna ahe frigahie, nefa'a mofavre'a anazanke hugahie. Hanigeno mofavre zagamo'za, arera afana ha'rezmante'za zamahe frigahaze.\wj* \v 22 \wj Hakare vahe'mo'za Nagri nagima hesaza'zanku ha'reramantegahaze. Hianagi aza'o oti hanavetino refare'ma vanimofona agu'vazigahie.\wj* \v 23 \wj Hianagi mago kumate'ma vnageno tmazanva hanagetma atretma ru kumate viho. Tamage hu'na neramasmue, Israeli kumapina vuvaga ore'nesageno, Vahe'mofo Mofavrea egahie.\wj* \p \v 24 \wj Amage'ma nentea disaipol nemo'a rempi huzami nera agatereno mani anagamu otrene. Kazokzo eriza nemo'a, kva ne'amofona agate'orene. \wj* \v 25 \wj Amne amage'a nentea ne'mo'a rempima humi ne'a gnara hugahie. Hanigeno kazokzo eri'za vahe'mo'a kva ne'agnara hugahie. Hagi mago nagamofo ugotama huzmante'neasia ne'kuma ugagota hankrore (Belzabul) haniana, naga'amofonena mago'ane havi zamagi zamigahie!\wj* \s Vahekura kore osunka, Anumzamofonku kore hunto hu'nea naneke \r (Luk 12:2-7) \p \v 26 \wj Zamagrikura korera osiho, hakare fraki'neazana efore hugahie, hakare'zama oku'a me'neazamo'a efore hugahie.\wj* \v 27 \wj Nagrama hanimpima tmasamisua kea, masare zamasamiho. Hagi sumi kema tamagesafima antahisaza kea, nomoteti kezatitma hugahaze.\wj* \v 28 \wj Tamufama tamahe fri vahekura korera osiho. Hianagi tamagu'a ahe ofrigahie. Anazanku kore'ma huntesnazana, tamagu'ane tamavufanema teve tirupima kre fanane hanimofo Anumzamofonku korera hunteho.\wj* \v 29 \wj Tare kisave nama azeriza osi zagorera netrafi? Ana hu'neanagi, mago zanimo'a mopafina negafa avesi zampintira asgahu orami'ne.\wj* \v 30 \wj Kanunte'ma me'nea kazokara ko miko hampri'ne.\wj* \v 31 \wj Ana hu'negu korera osuo, kagra miko kisave nama'zaga zamagaterenka raza mani'nane.\wj* \s Jisasi agenke huama hanuna naneke \r (Luk 12:8-9) \p \v 32 \wj Aza'o vahepi huama huno, Jisasi vahe mani'noe hanimofona, Nagra monafinka Nenfante agrira huama hu'na nagri vahe mani'ne huntegahue.\wj* \v 33 \wj Hianagi aza'o, Nagrima vahepi hufra kisimofona, Nagra monafinka Nenfa avurera agrira hufra kintegahue.\wj* \p \v 34 \wj Nagrama e'noa zankura rimpa fruza erino ama mopafi e'ne hunka kagesa ontahio. Nagrama e'noana rimpa fruza erina ome'noe, hagi ha' kazi bainati eri'na e'noe.\wj* \v 35 \wj Na'ankure Nagrama e'noana vahe kankamu retro hanenkeno nefana ha' rentesigeno, mofa'amo nerera ha' rentesigeno, Nenofero'a a' nenofero ha' rentesigeno,\wj* \v 36 \wj hagi ana ne'ma ha'ma rentesazana agri'a naga'amoza otiza hara rentegahaze.\wj* \v 37 \wj Aza'o nefano, nererama avesinte zamo'ma ra hanigeno, Nagri'ma avesinante zamo osima hanimo'a, Nagri'ma namage'ma antezantera knarera osugahie. Hanigeno aza'o ne'aguro mofa'agu'ma avesinte zamo'ma ra hanigeno, Nagri'ma avesinante zamo osima hanimo'a, Nagri'ma namage'ma antezantera knarera osugahie.\wj* \v 38 \wj Hanigeno iza'o keka zafa'a erisaga huno namage ontesimo'a, Nagrima namage antezantera knare osu'ne.\wj* \v 39 \wj Iza'o agra'a nomanizama'are asimu'a atresimo'a, asimura e'origahie. Hagi iza'o Nagriku huno nomanizama'a atresimo'a henka'a asimura erigahie.\wj* \s Museza erisanaza naneke \r (Mak 9:41) \p \v 40 \wj Iza'o kagrima kavaresiana, Nagri navaregahie. Hagi aza'o Nagrima navaresimo'a, hunantegena e'nomofo avaregahie.\wj* \v 41 \wj Aza'o kasanampa ne'ma avaresimo'a, kasnampa ne'mo'ma erisia avamente mizana erigahie. Aza'o fatgo ne' avaresimo'a, fatgo ne'mo'ma erisia avamente mizana erigahie.\wj* \v 42 \wj Hagi azago zasi tintafama taginka namage'ma nentaza nagapinti mago agima omane'nesi mofoma amisamoka tamagerafa hunka mizanka'a erigahane.\wj* \c 11 \s Joni amage nentaza naga'mo'za Jisasinte vu'naza naneke \r (Luk 7:18-35) \p \v 1 Jisasi'a 12fu'a amage'ma nentaza disaipol nagamokizmi naneke zamasmi vagareteno, anantetira rankumate'ene ne'onse kumate ene mono ke nehuno, rempi huzamiku vu'ne. \p \v 2 Hagi Joni'a kina nompi mani'neno, Kraisi'ma eria erizamofo ke nentahino, Joni'a agri'a amagema nentaza disaipol naga agenoka ome hutma keho huno huzamantege'za, \v 3 vu'za, Kagra avegama ante'nomokafi ru nere, hifi tagra mago'a vaheku kegahune? \v 4 Ana ke nona'a Jisasi'a anage huno zamasmi'ne. \wj Tamagra vutma, nentahita, kaza zana Jonina ome asamiho,\wj* \v 5 \wj avu suhu vahe'mo'za kazageno, zmaga havizahu vahe'mo'za kana vazageno, fugo namuzmare'nea vahe'mo'za knare hazageno, zamagesa ankanire vahe'mo'za antahi'zageno, fri vahe'mo'za otizageno, zamunte omane vahe'mo'za knare muse ke antahi'naze.\wj* \v 6 \wj Hanki iza'o Nagrama huazanku'ma amentintima ataresigeno uoramisimofona, Anumzamo'a asomu huntegahie hutma ome asamiho. \wj* \p \v 7 Joni amagema nentaza disaipol naga nevazageno, Jisasi'a agafa huno anampi mani'naza kevua Joninkura zamasmi'ne, \wj Ka'ma kopima vu'nazana na'a ome ke'naku vu'naze? Zahomo traza eri tagosi hiaza ke'naku vu'nazafi?\wj* \v 8 \wj Hagi na'a ome kenaku vu'naze? Mago vahe'mo marerisa kukena hu'nea kenafi? Kinimofo kumapi nemaniza vahe'mo'zage marerisa kukena eri nehankraze.\wj* \v 9 \wj Hu'neanagi na'a ome kenaku vu'naze? Mago kasnampa nepi? Tamage hu'na Nagra neramasamue, hakare kasnampa vahera zamagatereno mani'nea ne' ome ke'naze.\wj* \v 10 \wj Ama ana neku avontafepina amanage huno krentene, \+qt Antahio, kema erino vu vahe'ni'a Nagra huntogeno ugagota huganteno kama vanana kana varino vugahie \+qt* \wj* hu'ne. (Mal 3:1) \v 11 \wj Tamage hu'na Nagra neramasmue, a'nemo'za kasema zamante'naza vahepintira, mago'mo'e huno mono tima frezamante Joni knara osu'ne! Ana hianagi Anumzamofo kumapima osi hu'nemo, anamo agrira agatere'ne.\wj* \v 12 \wj Mono ti frezamante Joni knareti eno menima eana, Anumzamofo kumama erikura hanavetiza kazigazi hu'za ha' nehaze.\wj* \v 13 \wj Hagi miko kasnampa kene, kasegea nehazageno eno Joni knare eme atre'ne.\wj* \v 14 \wj Hagi Nagrama nehua kema antahinakuma hanutma, antahiho, Elaijae egahie hu'nea nera agra'a Joni'e.\wj* \v 15 \wj Iza'o agesama me'nenimo'a, ama nanekea antahi ankereno.\wj* \p \v 16 \wj Hianagi amagnafi mani'naza vahe kura inankna ke zamagrikura hunte'na hugahue? Amanahu kna hu'ne, maketi kumapi mofavre'zagamo'za kanuzage hu'za mani'ne'za, mago'amokizmigu ke'za atigantu zami'za,\wj* \p \v 17 \wj tagra konke tafe reneramantonketa, tamagra avoa nohagaze, zavi nehunketa, tamagra zavira notaze hu'za hu'naze.\wj* \v 18 \wj Hagi Joni'ma manino e'nea knafina, ne'zana rama'a oneno, waini tina onege'za, zamagra havi avamu agripina mani'ne hu'naze!\wj* \v 19 \wj Vahe'mofo mofavremo eno ne'zane tine nenege'za, zamagra anage hu'naze, keho ne'za nevaganereno, aka tinte nehuno, takesi eri vahe'ene kumi vahe'mokizmi ronezamie hu'naze! Ana hu'neanagi anama hu'nefina knare antahi'za, eriama hu'ne.\wj* \s Zamagu'a rukarahe osu'naza kumamoza knaza erisaza naneke \r (Luk 10:13-15) \p \v 20 Anante Jisasi erigafa huno mago'a kaguvaza higeza ke'naza ranra kumateti vahe'mo'za zamagu'a rukarehe osaza zanku, ke ontahi vahere huno huhaviza huzamantene. \v 21 \wj Kva hiho Korasini vahe'mota! Kva hiho Bedsaita vahemota tusi nasunku huramantoe! Na'ankure kaguvazama huazama Tairine, Saidoni kumatema huasina, zamagra zamasunku kukena nehu'za, tanefa fare'za zamagu'a rukarehe ko hazasine.\wj* \v 22 \wj Tamage hu'na neramasamue, Tairi vahe'mo'zane, Saidoni vahe'mo'za Anumzamoma vahe'ma refakoma huknare osi'a knaza erigahazanki, tamagra rama'a knaza zamagareta erigahaze.\wj* \v 23 \wj Hagi tamagra Kapaniumu vahe'mota monarera marerigahafi? Anara osugahaze. Tamagra fri vahe'mofo kumapi Hedes uramigahaze, Nagrama tamagripima hua kaguvaza Sodomu huasina, meninena amane mesine.\wj* \v 24 \wj Tamage hu'na neramasmue, vahe'ma refakohu knarera, Sodomu mopafi vahe'mo'za erisaza knazana, agateretma ra knaza erigahaze.\wj* \s Jisasinte ne-enunkeno tagu'amo fru hania naneke \r (Luk 10:21-22) \p \v 25 Ana knazupa Jisasi anage huno nunamuna hu'ne, \wj Nenfaga monane, mopamofo Ra mani'nane, susu hu'na musenke hugantoe. Antahi'zane vahe manita, antahi ankerenone nehaza vahetera, eri frakinenka, osi mofavre'gna hu'naza vahete eri ama hu'nane.\wj* \v 26 \wj Hagi Nafa'nimoka amanahu'zama hua zamo'a, Kagri kazeri muse nehie.\wj* \p \v 27 \wj Miko'azana Nenfa nami'ne, magomo'a Nemofona antahino keno osu'neanagi, Nefake antahi'ne. Mago'mo'e huno Nefana antahino keno osu'neanagi, Nemofoke antahino keno hu'ne. Hagi Nemofoma eri averi hugahue himofo, eri averi hugahie.\wj* \p \v 28 \wj Ana'ana nehuta maragu'za neti'nageno, knama tamavenesinimota nagrite enkena tamazeri fru ha'neno.\wj* \v 29 \wj Nagri agarenamare zafa eri kofinetma, Nagriteti rempi hiho. Na'ankure Nagra akohena nagu'a antefru hu'na nemanue. Hanigeno tamagu'amo'a fru hugahie.\wj* \v 30 \wj Nagri agarenmare zafama eri'amo'a oza higeno, knazanima erisaga hu'amo'a, amuho osu'ne.\wj* \c 12 \s Jisasima mani fruhu knamofo (Sabat) Rane hu'nea naneke \r (Mak 2:23-28; Luk 6:1-5) \p \v 1 Hagi ana kna mani fruhu knazupagino (sabat), Jisasi'a witi hozafi nevige'za, Agri amage nentaza disaipol naga'mo'za zamaga'atege'za witimofo raga'a taniza ne'naze. \v 2 Hianagi Farisi vahe'mo'za, anama hazaza nezmage'za, anage hu'za Jisasina asmi'naze, Ko! Kagri kamage nentaza disaipol naga'mo'za, kasegemo osuo hu'neaza mani fruhu knarera nehaze. \v 3 Hianagi Jisasi'a anage huno zamasmi'ne. \wj Deviti ene magokama vu'naza naga'mo'za zmagamatege'za hu'naza zana hampritma avontafepina ontahinazo?\wj* \v 4 \wj Zamagrama Anumzamofo nompi mareriza ruotge hu'nea bretima omeri'za ne'nazana, kasegemo huno pristi vahe'moke negahie hu'nea bretia?\wj* (1 Sam-Zga 21:1-6) \v 5 \wj Hifi kagra kasegefina hamprinka onke'nano, pristi vahe'mo'za mani fruhu (Sabati) kna rufunetagizanagi havizana nosaze?\wj* \v 6 \wj Hianagi Nagrama neramasmuana, mono noma agatere'neazana ama me'ne.\wj* \v 7 \wj Tamagrama amana kemofo agafa'ama antahiama hanutma, \+qt Nagrima navesiana vaheku'ma asuraginte zanku navesianki, kresramna vuzankura nave'osie \+qt* \wj*hu'ne. (Hos 6:6) \wj \+qt Ke'a omne vahera tamagra huhaviza huozmantegahaze. \+qt* \wj* \v 8 \wj Na'ankure Vahe'mofo Mofavremo mani fruhu knamofona Rana mani'ne.\wj* \s Mani fruhu knazupa aza sti'nea vahe azeri so'e hu'nea naneke \r (Mak 3:1-6; Luk 6:6-11) \p \v 9 Ananteti Jisasi'a atreno osi mono nozimifi (Sinagok) vu'ne. \v 10 Anampina Mago aza sti'nea ne' mani'negeno, zamagra Jisasina keaga hunte kanku nehake'za, Jisasina antahige'za, Kasegemo'a vahera mani fruhu knazupa azeri knare huo hunefi? hazageno, \v 11 Jisasi'a zamagriku huno, \wj Amu'no tamifintira ina ne'moka sipisipi afukamo mani fruhu knare'ma kerifi uramisigenka avazuhu anaga otregahano?\wj* \v 12 \wj Vahe'mofo kna'amo'a inankna higeno, sipisipimofo kna'amo'a inankna hu'ne, e'ina hu'negu manifruhu (sabat) knarera vahera amne aza hugahane.\wj* \v 13 Anante aza sti'nea nera anage huno asmi'ne, \wj Kazana ru fatgo huo!\wj* Higeno azana ru fatgo higeno, mago kaziga azamo hu'neaza huno fatgo hu'ne. \v 14 Hianagi Farisi vahe'mo'za atre'za atinerami'za, ahesaza kanku hakeza keaga huge antahige hu'naze. \s Jisasi'a Anumzamofo eri'za vahe mani'nea naneke \p \v 15 Jisasina ahenaku nehazageno nentahino, anampinti atreno nevige'za, rama'a vahe'mo'za amage avaririza nevazageno, Agra mika kri'zmia zamazeri knare hunezmanteno, \v 16 anage huno zamasmi'ne, Agra'a inanka ne' mani'nefi vahera ozmasmiho huno hanavetino zamasmi'ne. \v 17 Ama'i Aisaia kasnampa ne'mo hu'nea kemofo nena'a fore hu'ne. \v 18 \bdit Keho Nagri eri'za vaheni'a huhamapri ante'noana, Nagra navesi nentogeno nagu'amo muse agrikura nehie. Nagra avamu ni'a agripi antesugeno, agra fatgo zamofona huama megi'a vahete hugahie. \bdit* \v 19 \bdit Agra fra ovazino, ranke osuno, ranke huno kampina vano osugahie. \bdit* \v 20 \bdit Hakea erifu otagigahie, tevemo'a tegege vazigahianagi Agra fatgo zanke nehanigeno fatgo'zamo agateregahie. \bdit* \v 21 \bdit Agri agifi megi'a vahe'mo'za zamentinti'a hugahaze.\bdit* (Ais 42:1-4) \s Jisasine, havi avamu kva ne' Belsebul naneke \r (Mak 3:20-30; Luk 11:14-23) \p \v 22 Anante hankro'mo agu'afi fre'nea ne'mofona avurga asu higeno kea nosia ne' avre'za Jisasinte vazageno, Agra eriknare huntegeno kea nehuno avua ke'ne. \v 23 Anama hige'za miko vahe kevumo'za antri nehu'za anage hu'naze, Agra ama Nera David nemofopi? \v 24 Hianagi Farisi vahe'mo'za ana ke nentahi'za anage hu'naze, Ama ne'mo hankro'ma hunte'neana, hankro'mofo kagota kva Belsebuli hanavefi hunte'ne hu'naze. \v 25 Jisasi'a antahintahizmi refako huno nezmageno anage huno zamasmi'ne, \wj Mago mago rankumapi vahe'mo'za amu'nompinti refakoma hanuza, zamagrazmi zamazeri haviza hugahaze. Hagi mago rankumamo'o, nomo o refako osnu'za hanavetigahaze.\wj* \v 26 \wj Ana hu'neanagi Satama, Satanima humegi atesiana, agra'a ha' arentegahie. Inankna huno agri rankumamo'a megahie.\wj* \v 27 \wj Nagrama hankromofo kva Belsebuli hihamure, hankroma \wj* \f + \fr 12:27 \fr*\ft Hankrorema hu'neana, havi avamuku hu'ne. \ft*\f* \wj hunentanena, iza hihamure tamagri mofavremo'za hunentaze? E'ina agafare tamagrira refako hurmantegahie. \wj* \v 28 \wj Hianagi Nagrama Anumzamofo hanavefi hankro'ma hunentanena, Anumzamofo kumamo'a tmagrite ko e'ne. \wj* \v 29 \wj Inankna huno mago ne'mo'a hanave vahe'mofo nompina vuno miko'zama'a erigahie. Anara osuneno kota'zana ana nera azerino kina renteteno, anante noma'afi mrerino kumzafa nese.\wj* \v 30 \wj Nagranema omani'nenamo'za ha' Nagrira renenantaze. Hagi iza'zo Nagrane atru huza omani'namoza, fragu vaziza vu'za e'za hugahaze.\wj* \v 31 \wj E'ina hu'negu Nagra amanage hu'na neramasmue. Mika azanavankene kumi'ma vahe'mo'zama hanazana, Anumzamo'a atre zmantegahie. Hianagi Ruotge Avamumofo azanava ke huntesazana, Anumzamo'a kumi zmia atre ozmantegahie.\wj* \v 32 \wj Iza'o Vahe'mofo Mofavregu mago kema huhaviza hunte'sazana, Agra kumizmi'a atre zmantegahie. Hianagi iza'o Ruotge Avamumofonku huhaviza huntesaza vahera menine, henka'anena kumi zami'a atre ozmantegahie.\wj* \s Zafane rga'amofo naneke \r (Luk 6:43-45) \p \v 33 Hagi Jisasi'a mago'ene huno, \wj Knare zafamo'a knare raga'a regahie. Hagi havi zafamao'a havi zafa raga rentegahie. Na'ankure ragare negenka zafamofona knare hu'neanki haviza hu'neanki hugahaze.\wj* \v 34 \wj Tamagra ha' osifave'mofo mofavre kevu mani'naze. Havizama nehana vahe'moka, inankna hunka knare'zana hugahane? Na'ankure krimpafi me'nea kea kagi'mo nehie.\wj* \v 35 \wj Knare vahe'mo'a knare'zama rimpafima erinte'neaza, agimo'a eriama nehie. Havi vahe'mo'a havizama rimpafi erinte'nea agi'mo'a eriama nehie.\wj* \v 36 \wj Hianagi Nagra amanage hu'na neramasamue, Anumzamo'ma vahe'ma refakoma huknarera, miko'a havigema nehaza kere, tamagenoka huzmantegahie.\wj* \v 37 \wj Naneke hunante fatgo hu'nane huno refako hugantegahie. Naneke hunenante haviza hu'nane huno refako hugantegahie.\wj* \s Avame'za Jonante fore hu'nea naneke \p \v 38 Anante mago'a kasegere ugagota hu'naza vahe ene Farisi vahe'mo'za anage hu'za asmi'naze, Rempi Hurami ne'moka, mago avame'za Kagra hananketa kesunegu nehune. \v 39 Hianagi Jisasi'a kenona anage huno zamasmi'ne, \wj Ama knafi vahe'mo'za kefoza nehu'za zamentinti nosaza vahe'mo'za avame'za kenaku nehazanagi, mago avame'zana onkegahaze, kasnampa ne' Jona avame'zanke kegahaze. \wj* (Jona 1:17) \v 40 \wj Anahu kna huno, \+qt Jona'a tagufa zagegi tagufa haninki huno nozamemofo rimpafi mase'neankna huno \+qt*Vahe'mofo Mofavremo tagufa zagegi, tagufa haninki huno mopa agu'afi masegahie.\wj* \v 41 \wj Ninive vahe'mo'za Anumzamoma refakoma hania knarera, ama knafi vahe ene magoka oti'za, keaga hurmantegahaze. Na'ankure Jona'ma huama hia kere zmagu'a rukrahe hu'naze. Hagi keho Jonama agatere'neana ama'ne.\wj* \v 42 \wj Hanki sauti kazigati kuini a'mo Anumzamo'ma refakoma hania knarera otino, ama knafi vahe'motma keaga hurmantegahie. Na'ankure afete moparegati eno Solomoni knare antahintahi antahinaku e'ne. Hagi ko, Solomonima agatere'neazana ama me'ne.\wj* \s Havi avamu'mo ete rukrahe huno nea naneke \r (Luk 11:24-26) \p \v 43 \wj Hagi havi avamu'mo, vahe'ma atreno vuno, noma manisia kumaku hagege kokampi ome hakeana kefore osu'ne.\wj* \v 44 \wj Ana huteno anage hu'ne, ko'ma mani'nena atre'na e'nofi umanisue nehuno, eno eme keana harafi huno eri antefatgo hu'negeno ke'ne.\wj* \v 45 \wj Eteno vuno 7ni'a havi avamu tmimo'ma agri'ma agtere'nea ome zamavreno ege'za ufre'za mani'naze. Henkama mani'nea mani'zamo'a, pusama mani'nea mani'zana agtereno havi zantfa hu'ne. E'inahu avu'avaza ama knafi havi zamavu'zmava nehaza vahetera fore hugahie.\wj* \s Jisasi nererane aganahe'i naneke \p \v 46 Jisasi'a ana naneke atru hu'naza vahe kevumokizmi nezmasmige'za, Nerera ene aganahe'za Agri'ene keaga hunaku megi'a emani'naze. \v 47 Anante mago'a vahe'mo Agrira asmino, Negrera'ene kagnahe'za Kagrane keaga hunaku megi'a emani'naze higeno, \v 48 anama asmi'mofonku anage huno asmi'ne, \wj Nagri nenrera ene nagnahe'za izaza mani'naze? \wj* \v 49 Ana nehuno amage nentaza disaipol naga'a mani'narega azanu zmerino anage hu'ne. \wj Ko, nenrera ene naganahe'za ama mani'naze.\wj* \v 50 \wj Iza'o monafi mani'nea Nenfa avesi'zama amage'ma antesimo'a, agra nenagna'ene nensarozane, nenreraza mani'naze.\wj* \c 13 \s Hozafi avimza atre'nea fronka naneke \r (Mak 4:1-9; Luk 8:4-8) \p \v 1 Ana knareke Jisasi'a nompinti atreno vuno, tiru ankenare umani'ne. \v 2 Rama'a vahe'mo'za mani'nere umani korave hazageno, votifi marerino umanige'za, rama'a vahe'mo'za tiru ankenare oti'naze. \v 3 Ana huteno Rama'a fronka kea anage huno zamasmi'ne. \wj Antahiho hoza kri ne'mo'a avimza krinaku vu'ne.\wj* \v 4 \wj Ana'ma huno avimzama negrigeno'a, mago'a avimzamo'a kamofo ankinafi evuramigeno, nama zagamo eno eme ne'ne.\wj* \v 5 \wj Mago'a avimzamo'a havege huno osi'a mopa me'nefi evurami'ne. Na'ankure osi'a mopa me'negeno, ame huno hageno mareri'ne.\wj* \v 6 \wj Hianagi zagemo hanatino mrerino temagi atre'ne, na'ankure rafu'namo krakaka kigeno, zagemo te osapare'ne.\wj* \v 7 \wj Hagi mago'a avimzamo'za ave'ave trazampi evuramigeno, ana ave'ave trazamo hageno rentrako higeno haviza hu'ne.\wj* \v 8 \wj Hu'neanagi mago'amo'a knare mopafi evuramino ne'zana rente'ne. Mago'amo'a 100'a rentegeno, mago'amo'a 60'a rentegeno, mago'amo'a 30'a rente'ne.\wj* \v 9 \wj Iza'o agesama me'nenimo'a ama kea antahise hino.\wj* \s Fronka kema zamasmi'nea kemofo agafa naneke \r (Mak 4:10-12; Luk 8:9-10) \p \v 10 Hagi agri'ma amage'ma nentaza disaipol naga'mo'za Jisasinte e'za anage hu'za antahige'naze, Nahigenka fronka kefintikera nezmasmi'ne? \v 11 Hazageno Jisasi'a ke nona huno, \wj Anumzamofo kumapi oku'a me'nea zantamina kehogu tamaveri nehie. Hianagi zamagrira zameri nosie.\wj* \v 12 \wj Iza'o mago'azama eri nenimofona, mago'ene ami'nigeno, agra eri avitegahie. Iza'o e'ori nenimofona, mago'a zama eri'neniana hanregahie.\wj* \v 13 \wj Ama'na agafare, Nagra fronka kefintira nezmasmue. \+qt Na'ankure zamagra negazanagi keso'e osugahaze, antahigahazanagi antahi so'e hu'za amara osugahaze. \+qt* \wj* \v 14 \wj E'inama hu'naza'zamo'a kasnampa ne' Aisaia hu'nea nanekemo'a avufa'a fore hu'ne, \+qt Tamagra antahigahazanagi, amara osugahaze. Tamagra kegahazanagi, keanke oregahaze. \+qt* \wj* \v 15 \wj \+qt Na'ankure vahe'mokizmi zmarimpamo hanavetino anaki'ne. Higeno zmagesareti'ma kema antahizamo'a amuho hunezmantege'za zmua asu'nekiza, zmurgaretira zamua onke'za, zmagesa nontahiza, zamagu'aretira amara nosazankiza, zamagu'a rukrehera osnagena, Nagra zamaza osugahue.\+qt* \wj* (Ais 6:9-10.) \p \v 16 \wj Hianagi tamagra ketama antahitama hazazante Anumzamo asomu huneramante. Na'ankure tamavua negeta tamagesamo'a nentahie.\wj* \v 17 \wj Tamage hu'na neramasmue, korapa rama'a kasnampa vahe'mo'zane, fatgo vahe'mo'za amama negaza'za kenaku hu'nazanagi onke'za, nentahizankea, antahinaku hu'nazanagi ontahi'naze.\wj* \s Avimzama ase'nea fronka kemofo agafa'amofo naneke \r (Mak 4:13-20; Luk 8:11-15) \p \v 18 Jisasi'a mago'ene anage hu'ne, \wj Antahiho, Avimza ase'nea fronka kemofo agu'agesa'a, ama'ne,\wj* \v 19 \wj Mago'a vahe'mo'za Anumzamofo kumamofo knare naneke nentahi'za, antahi ama osaza nagamofona, Sata'a eno zamarimpafi me'nea kea emeri atre'ne. Amana hu'ne, kamofo ankinafi avimza kri'nea kna hu'ne.\wj* \v 20 \wj Mago avimazamo have mopafi evurami'neana, amanahu kna vaheku hu'noe. Anumzamofo naneke nentahino, ame'ama huno muse hu'ne.\wj* \v 21 \wj Ana hianagi rafu'na uorminegeno, osi'a kna mani'negeno ana nanekemofonte rehe'za egeno'a, ana nanekea ame huno atreno traka nehie.\wj* \v 22 \wj Hagi ave'ave trazampi evu rmi'nea avimazana anahu kna hu'ne, Anumzamofo kea antahiteno, ama mopafi afufenonku agesa nentahigeno, ana zamo avazu higeno Anumzamofo kemo'a nena raga'a reonte'ne.\wj* \v 23 \wj Hianagi so'e mopafi kri'nea avimza avimo'a, amanahu vaheku hu'noe, naneke nentahino ana nanenkemofo agu'agesa'a ama nehuno, nena raga'a renteno mago'amo'a 100'a rentegeno, mago'amo 60'a rentegeno, mago'amo 30'a rente'ne.\wj* \s Hozafi za'araza tagi'nea fronka naneke \p \v 24 Jisasi'a anage huno mago'ene fronka ke zamasmi'ne, \wj Anumzamofo kuma'mo'a mago ne'mo hoza'afi knare avimza aseankna hu'ne.\wj* \v 25 \wj Hianagi avimaza aseteno umasenegeno, ha' vahe'amo havi traza'mofo avi ana witi hozafi eme neseno vu'ne.\wj* \v 26 \wj Anama hutegeno'a witimo hageno raga ome renentegeno, havi trazamo enena hage ama hu'ne.\wj* \v 27 \wj Hagi nena nehigeno kazokzo eri'za vahe'amo'za e'za, hoza nefana antahige'za, ramoka kagra knare avimzanke hoza ka'afina kri'nampi? Inankna huno havi trazana hage'ne? hu'za antahige'naze.\wj* \v 28 \wj Hoza nefa'a anage huno zamasmi'ne, Ha' vahetimo anara hu'ne! huno hige'za, kazokzo eri'za vahe'mo'za anage hu'za asmi'naze, knare tatresanketa ome zanegi atregahumpi? hu'za antahige'naze.\wj* \v 29 \wj Hianagi hoza nefa'a anage huno zamasmi'ne, a'o tra'za zanefisafima witine zanefigahazanki atrenkeno meno.\wj* \v 30 \wj Atrenkeno magoka tarega moke hage'ne hoza hamare knare uhanati'o, hozama hamareknare, hoza hamaresaza vahera nagra zamasmigahue. Kotazana havi traza zanegita nofi anakita tevefi kresigu eri atru hiho. Hianagi witi eri atru hutma nezama ante noni'afi eri antegahaze huno zamasami'ne.\wj* \s Masteti zafamofo fronka naneke \r (Mak 4:30-32; Luk 13:18-19) \p \v 31 Jisasi'a anage huno mago'ene fronka ke zamasmi'ne, \wj Anumzamofo kumamo'a masteti zafa rgamofo avima'agna hu'neankino, vahe'mo erino hoza'afi negrie.\wj* \v 32 \wj Mago'a zafa avigna osu'neanki onensa avima'a me'ne. Hianagi ana osi zafamo'a ra huno mago'a hozafima me'nea zantamina agteregeno zafa segeno, \+qt Nama'zagamo'za eza no azankunate emegiza amu ante'naze.\+qt* \wj* (Ezi 31:3-14.) \s Zistimofo fronka naneke \r (Luk 13:20-21) \p \v 33 Jisasi'a anage huno mago'ene fronka ke zamasmi'ne, \wj Mona kumamo'a amanahu hu'ne, mago a'mo zisti erino witi flauapi herafinteno kregeno ra hiankna hu'ne.\wj* \s Fronka kemofo agafa'a eriama hu'nea naneke \r (Mak 4:33-34) \p \v 34 Jisasi'ma maka kema vea kevufi hu'neana fronka kege zamasmi'ne. Hagi Agra amate kea ozmasmi'ne. \v 35 Amanage huno kasnampa ke hu'nea kemofo avufa'a fore hu'ne, \bdit Nagra fronka kefintike kea hugahue. Nagra monane mopa fore osu'nereti'ma eno menima ama knare'ma e'neana, oku'a me'nea kea eri ama hugahue.\bdit* (Sams-Zga 78:2.) \s Za'arazama hozafima hage'nea fronka kemofo agafa'e \p \v 36 Ana huteno ana vahe kevua, zamatreno nompi ufre'ne. Agri'ma amage'ma nentaza disaipol naga'mo'za Agrite e'za, anage hu'za asmi'naze, Hozafi hage'nea havi tra'zamofo agu'agesa'a tasmio. \v 37 Hazageno Jisasi'a anage huno zamasmi'ne, \wj Knare avimza ase'nea nera, Vahe'mofo Mofavre.\wj* \v 38 \wj Hagi hoza, ama mope, knare avimzana, Anumzamofo mofavrermine, havi tra'zana, Sata mofavreramine.\wj* \v 39 \wj Hagi ha' vahe'mo havi traza kri'neana Sata'e. Hozama hamare kna, mopa vagare kne, hoza hamare vahera, ankero vahezage.\wj* \v 40 \wj Havi traza eri tru hu'za tevereti kre'nazana anahu hu'ne, vagaresia knarera tevefi kregahie.\wj* \v 41 \wj Ana knarera Vahe'mofo mofavremo'a ankero vahe'a huzmantesige'za, kumi'ma nehu'za vahe'mokizmima zamazeri kumipima nentaza vahera, Agra'a kumapintira zamazeri megi atregahie.\wj* \v 42 \wj Hagi zamagrira zamazeri mate vanage'za amuho tevefi mani'ne'za zavira nete'za, zamavera aninkreki hugahaze.\wj* \v 43 \wj Ana'ma hanige'za fatgo vahe'mo'za nezmafa kumapina zagemo remsa hiankna hu'za manigahaze. Iza'o agesama me'ne'nigeno'a, ama naneke antahise hino.\wj* (Dan 12:3.) \s Anumzamofo Kuma'mofo fronka naneke \p \v 44 \wj Mona kumamo'a, zago'amo'ma mareri'neaza hozafi frakiankna hu'negeno, mago'mo ome keno eri fore huteno, ete eri franekino, musezamo higeno viazamo miko zama'a zagore ome atre vagareteno, ana mopa ome mi'za hu'ne.\wj* \s Mizama'amo mreri'nea zamofo fronka naneke \p \v 45 \wj Mago'ene mona kumamo'a, feno ne'mo knare kintna me'negeno hakrea kna nehie.\wj* \v 46 \wj Ana hu'neankino zago'amo mareri'nea kintana mago hakeno eri fore'ma huteno'a, ete vuno miko zama'a mizante ome atreno zago erino, ana kintna ome mizase'ne.\wj* \s Noza kukomofo fronka naneke \p \v 47 \wj Mago'ene mona kuma'mo'a, noza kuko timpi atreno rama'a ruzahu ruzahu nozame azeriankna hu'ne.\wj* \v 48 \wj Hagi avi'matetegeno'a avazu hu'za kasepampi atrete'za, knare nozamea eri'za zuompafi ante'naze. Hianagi havi'za hu'nea nozame'a matevu atre'naze.\wj* \v 49 \wj Anahu kna huno mona mopa vagare knarera ankeromo'za e'za fatgo vahe amu'nompinti keontahi vahera eme zamavare'za,\wj* \v 50 \wj tevefi matevu'za zamatresage'za ana kumapina zavi nete'za, zamavera ani kreki hugahaze.\wj* \p \v 51 \wj Tamagra maka kema huana antahi ama nehazafi? \wj* Huno zamantahigege'za kenona'a anage hu'za Jisasina asmi'naze, izo. \v 52 Jisasi'a anage huno zamasmi'ne, \wj E'ina hu'negu miko kasegere ugagota hu'naza vahe'mo'za mona kumamofonku e'ina hugahaze hu'za hunezmasamiza vahe'mo'za, nomofo nafa'amo noma'afi ufreno korapa fenozane, kasefa fenozama'a erino atineramia kna nehaze.\wj* \s Jisasina kuma'are vahe'mo'za zamagena humi'naza naneke \p \v 53 Ana fronka kea Jisasi'a zamasmi vagareteno, ana kuma atreno, \v 54 Agra kuma agafa'are Nazareti eno osi mono nompi eme rempi hunezmige'za, antri hu'za anage hu'naze, Ama ne'mo'a knare antahi'zane, kaguvaza eriforehu hankavea igati eri'ne? \v 55 Ama kapenta ne'mofo mofavrefi? Nererankura Maria'e nehazafi? Aganahe'za Jemsi ene Josefe ene Saimoni ene Judasizafi? \v 56 Hagi asarahe'za tagrane omani'nazafi? Inaregati ama ne'mo'a ama maka'zana eri'ne. \v 57 Nehu'za antahi haviza hunentageno, Jisasi'a anage huno zamasmi'ne, \wj Kasnampa vahe'mofona Agri kumate vahe'mo'zane, maka naga'amo'za ra agi nomize.\wj* \v 58 \wj Ana hu'negu rama'a kaguvazana amafina osugahie. Na'ankure zamagra zamentintia nosaze.\wj* \c 14 \s Heroti'a 'Jisasinkura Joni frinefinti otine hu'nea naneke \r (Mak 6:14-29; Luk 9:7-9) \p \v 1 Hagi ana knafina Heroti'a Galili kumate ugota kva ne'mo, Jisasi agenke antahiteno, \v 2 eri'za vahe'a zamasmino, E'i mono ti frente Joni fri'nefinti otine, e'ina hu'negu kagu'vaza hu hanavea agripina me'ne. \v 3 Hagi Heroti'a Jonina azerino kina nompi kina rente'ne. Na'ankure nefu Filipi a' Herodiasi eri'nea zanktekure. \v 4 Na'ankure Joni'a anage huno asmi'ne, negafu a'ma rehanre'nanana tra kea hantaginane. \v 5 Ana higeno Heroti'a ahe frinaku hianagi, rama'a vahe kevu mani'nageno kore hu'ne. Na'ankure Jonina mago kasnampa ne' mani'ne hu'za vahe'mo'za ke'za antahi'za hu'naze. \v 6 Hianagi Herotima kasente kna egeno, Herodiasi mofa'mo zamavuga avo eme reazamo, Herotina tusiza huno azeri muse higeno, \v 7 tusi'za huno avesinteno, agra hanave ke huno huvempa huno, Na'anku'ma nantahigenanke'na amne kamigahue huno asmi'ne. \v 8 Nerera'ma amia antahizante ana mofa'mo'a huno, Mono ti frente Joni agenopa kitaginka zuompafi eme namio. \v 9 Kini ne'mo'a kamigahue hu'nea kegura keke hianagi, ne'zama nenaza vahe'mokizmi zamavufi huvempa hu'negu, amigahaze huno huzmante'ne. \v 10 Agra mago'mofo huntegeno kina nompi vigeno, sondia vahe'mo'za Joni agenopa akafri amizageno, \v 11 aseni'a tafepi erinteno, ana mofa'mofo eme amigeno, erino vuno nerera ome ami'ne. \v 12 Anante Joni amage nentaza disaipol vahe'amo'za e'za avufa'a emeri'za, ome asentete'za vu'za Jisasina ana kea ome asami'naze. \s Jisasi 5 tauseni'a vahe ne'za zami'nea naneke \r (Mak 6:30-44; Luk 9:10-17; Jon 6:1-14) \p \v 13 Heroti'ma Jonima ahe fri'nea naneke Jisasi'a nentahino, ana kuma atreno vahe omani'nea ka'ma mopare agrake votifi marerino vu'ne. Vige'za hakare veamo'za nentahi'za maka kumateti eri hantge'za avariri'za mopafi vu'naze. \v 14 Vu'za uhanatizageno, Jisasi'a ventefinti takaunereno keana hakare vea nezmageno tusi'za huno asunku hunezmanteno kri eri'namokizmi zamazeri so'e hu'ne. \v 15 Kinaga sege'za, amage nentaza disaipol naga'mo'za Jisasinte e'za anage hu'naze, ama vahe omani ka'ma kopi mani'nonkeno, hago hani hu'za nehianki, ama vahe'zaga huzmantege'za kumatega vu'za, zamagra'a nesaza ne'zana ome miza seho. \v 16 Hianagi Jisasi'a anage huno zamasmi'ne, \wj Zamagra ovugahazanki ne'zanku keta zaminke'za neho! \wj* \v 17 Hige'za, zamagra anage hu'za Jisasina asmi'naze, 5fu'a bretigi, tare nozaki huta ama eri'none hazageno, \v 18 \wj Erita eme namiho, \wj* huno hige'za eri'za eme ami'naze. \v 19 Ana vahetmina apepate maniho huno nezmasmino, ana 5fu'a bretine, tare nozara erino, monafi ke'nagamuteno negeno, asomu ke huno susu huteno, bretia korino amage'ma nentaza disaipol naga zamige'za, ana vahetmina zami'ne. \v 20 Makamo'za ana ne'za nageno zamu hu'ne. Nege'za atrazama'a zogi'za 12fu'a ekaeka kupi zogiri avitente'naze. \v 21 5 tauseni'a vene'ne nazamo'za ne'naze, hagi a'nene mofavre'zaga ohampri'naze. \s Jisasima ti avozare vu'nea naneke \r (Mak 6:45-52; Jon 6:15-21) \p \v 22 Amage'ma nentaza disaipol naga ame huno huzmanteno, Ko votifi mareritma kantu kaziga viho nehuno, anampima mani'naza vahekrerfa huzmantege'za vu'za e'za hu'naze. \v 23 Ana veara huzmantege'za vutageno, Agra agonarega nunamu hunaku mrerino umani'negeno, kinagasegeno Agra'ake anante mani'ne. \v 24 Anama nehige'za, amage'ma nentaza disaipol naga'mo'za ti amu'nompi nevazageno, hanave zahoko atigeno timo'a kranto kranto huno votia eri rukrahe hu'za hu'ne. \v 25 Ana nehigeno kotu afa'za nentegeno, Jisasi'a ana ti avozare ne-egeno, \v 26 amage'ma nentaza disaipol naga'mo'za negageno ti avozare ne-ege'za tusi koro nehu'za, Amanu hankrore nehu'za koro hu'za krafa hu'naze. \v 27 Hianagi ame huno Jisasi'a anage huno zamasmi'ne, \wj Korora osuta akoheta maniho, ama Nagre, \wj* huno higeno, \v 28 Pita'a anage huno asmi'ne, Ra'moka kagrama mani'nenunka, eno hunka huge'na kagritega va'neno. \v 29 Higeno \wj Knareki eno!\wj* higeno Pita'a votifinti uramino ti avozare Jisasintega vu'ne. \v 30 Hianagi tusi'a zaho enerigeno negeno koro huno, ana timpi uneramino kezatino, Ramoka nazahuo! \v 31 Higeno Jisasi'a ame huno azana antegantu ateno avazu nehuno, anage huno asmi'ne, \wj Kagra osi kamentinti hane, Na'a higenka tare kagu kagesa nentahine?\wj* huteno, \v 32 ana votifi marerikeno, zaho'mo amane hu'ne. \v 33 Ana votifi mani'namo'za Jisasina mono hunente'za, tamage Kagra Anumzamofo mofavre mani'nane hu'za hu'naze. \r (Mak 6:53-56) \p \v 34 Hagi ana timofo kantu kaziga ankenare, Kenesareti mopare vu'naze. \v 35 Ana kumate vahe'mo'za Jisasi'ma e'ne hazankema nentahi'za, kea huzmantageno ana kumamofo tava'onte me'nea kumapi vahe'mo'za kri eri'naza vahera zamavare'za Jisasinte e'naze. \v 36 Kri vahe'mo'za Jisasinku muse hugantonanki tatregeta kena atupaka'are avako hamneno, nehu'za avako'ma hazamokizmi krizamimo'a vagare'ne. \c 15 \s Vahe'mofo kasege ruhantagi'nea naneke \r (Mak 7:1-13) \p \v 1 Anante mago'a Farisi vahe'ene kasegere ugagota hu'naza vahe'mo'za Jerusaleti, Jisasinte e'za anage hu'za asmi'naze. \v 2 Na'a hige'za kamage nentaza disaipol naga'mo'za tagehe'i avu'ava zana ruhanentagize? Na'ankure zamazana sese osu ne'zana ne'naze. \v 3 Jisasi'a ana ke nona'a, amanage huno zamasmi'ne, \wj Nahigeta tamagra tamagehe'i avu'ava avriri zankuke nehutma, Anumzamofo kasegea rufunetagize?\wj* \v 4 \wj Na'ankure, Anumzamo'a anage hu'ne, \+qt Negafane, negrera ke amage antenka zanagi erisaga huo, iza'o nererano, nefano huhaviza huntesimofona ahe friho \+qt* \wj* hu'ne. \v 5 \wj Hianagi tamagra anage nehaze, iza'o nererano nefanku huno, kazahu'za ante'noa zana Anumzamofo ami'none haniana,\wj* \v 6 \wj agra nererano nefana antahi omino amagera nonte. Hagi anama nehutma Anumzamofo kea, nermageho avu'avakuke nehutma retufe netraze.\wj* \v 7 \wj Tamagra tavre vahere, Aisaia'ma kasnampa kema hunte'neana tamagriku tamage hu'ne,\wj* \v 8 \wj \+qt Ama vahe'mo'za amega zamagiteti Nagia erisaga nehaze. Hianagi nagritetira zamagu'amo'a afete'are me'ne\+qt* \wj* \v 9 \wj \+qt Hianagi nena'a omne mono hunenante'za, rempima hazana vahe'mofo keage nehaze.\+qt* \wj*(Ais 29:13.) \s Vahe'mokizmi zamazeri haviza nehia zamofo naneke \r (Mak 7:14-23) \p \v 10 Jisasi'a vahe kevu kehutru huteno anage hu'ne, \wj Antahi ankeretma antahi ama hiho.\wj* \v 11 \wj Vahe'mo'za zamagipima nazazamo'a zamazeri haviza nosie. Hianagi zamagipinti'ma atiramia zamo zamagu'a zamazeri haviza nehie.\wj* \v 12 Anante amage nentaza disaipol naga'mo'za e'za, anage hu'za asmi'naze, Farisi vahe'mo'za kema hana antahite'za zmarimpama ahegante'nazana Kagra antahi'nano? \v 13 Hianagi Jisasi'a kenona'a amanage huno zamasmi'ne, \wj maka'zama Nagri Nenfama onkri'neana, mika zanefi tregahie.\wj* \v 14 \wj Zamatrenke'za zamu suhu kva vahe'mo'za, zamusuhu vahera kana zameri'za viho. Na'ankure zamavu suhu vahe'mo'za, zamavu suhu vahera kana zameri'za vanazana, taregamoke kerifi uramigaha'e.\wj* \v 15 Hianagi Pita'a amanage huno hu'ne, ana fronka kemofo agafa'a eriama hugeta antahi maneno higeno, \v 16 Jisasi'a amanage huno hu'ne, \wj Tamagranena antahi so'e osu'neta nehazafi?\wj* \v 17 \wj Tamagipima nageno tamarimpafi uneramigeta arifama neraza'zana ontahi'nazo?\wj* \v 18 \wj Hianagi agipinti atiramia zamo'a agu'afinti neankino, azeri haviza nehie.\wj* \v 19 \wj Na'ankure agu'afinti havi antahintahizane, vahe ahe fri'zane, monko'zane, arave osu'neno monko'za hu'zane, kumzafa sezane, havigegu eri tamage hu'zama, knare vahe'mofo huhaviza hunte'zana ne-e.\wj* \v 20 \wj Ama'na zantamimo vahera zamazeri haviza nehie. Hianagi azama sese osu'neno ne'za nezamo'a, vahera azeri havizana nosie.\wj* \s Megi'a a'mo Jisasinte amentinti hu'nea naneke \r (Mak 7:24-30) \p \v 21 Anantetira Jisasi'a ana kumara atreno, Tairine Saitoni kumate vigeno, \v 22 mago Kenani a' ana kaziga nemania a'mo eno ranke huno kezatino, kasunku hunanto Ramoka, Deviti nemofoga, mofanimofona havi hankro'mo agu'afi fre'negeno tusi haviza hu'ne. \v 23 Hianagi Jisasi'a ana a'mofo kenona osu'ne. Agri amage nentaza disaipol naga'mo'za e'za anage hu'za asami'naze. Muse hugantonanki huntegeno vino, na'ankure agra tusi kereso nehianki huntegeno vino. \v 24 Hianagi Agra amanage huno kea hu'ne, \wj Nagri'ma hunante'neana Israel vahe'ma fanane hu'naza sipisipiguke huno hunante'ne.\wj* \v 25 Hianagi ana a'mo'a eno Jisasi avuga kepri huno amanage hu'ne, Ramoka Kagra naza huo! \v 26 Higeno Agra ana kenona anage hu'ne, \wj Mofavre bretima eri'na matevu'na kraramimofo ami'zamo'a knarera osu'ne.\wj* \v 27 Hu'neanagi ana a'mo'a anage hu'ne, izo Ramoka, hianagi ana kramoza razmimofo itareti ankra heramiama'a nenaze. \v 28 Anante Jisasi ana a'kura anage huno asmi'ne, \wj A'moka, Kagri kamentintimo'a ra krefahie, kagrima kavesinia kante anazana fore hugahie. \wj* Higeno, ame huno ana mofa'amofo krimo'a atrente'ne. \s Jisasi'a hakare kri vahe zamazeri so'e hu'nea naneke \p \v 29 Hagi ana kuma atreno Jisasi'a Galili tinkenarega vuno, agonarega umrerino anantega umani'ne. \v 30 Rama'a vahe'mo'za anantega Agrite ne-eza, zamagia zamaza sti'nea vahe'ene, zamagia haviza hu'nea vahe'ene, zamu suhu'nea vahe'ene, zamazama haviza hu'nea vahe'ene, zamagefuna atupa hu'nea vahe'ene, mago'a ruga'a vahe'ene zamare'za Jisasi agafi eme zmantageno zamazeri so'e hu'ne. \v 31 Tusi'a zmanogu nehu'za antri hu'naze. Kageno agefuna atupahu vahe'mo ke nehigeno, zamaza haviza hu'nea vahe'mo'za knare nehazageno, agia havizahu vahe'mo otino nevigeno, zamavu asuhu vahe'mo'za zamavua negage'za, Israeli vahe'mokizmi Anumzamofo agi zamagra ahentesga hu'naze. \s Jisasi'a 4 tauseni'a venene ne'za zami'nea naneke \r (Mak 8:1-10) \p \v 32 Jisasi'a amage nentaza disaipol naga'a ke huno anage huno zamasmi'ne, \wj Nagra ama vahetaminkura nasunku huzmantoe, na'ankure zamagra tagufa kna Nagranena mani'nageno nezama nesazazana omne'ne. Nagrama huzmantesuge'za zamaga ene vuzankura navenosie. Na'ankure kantega nevu'za zamavu evu evu hanige'za traka ome hugahaze.\wj* \v 33 Amage'ma nentaza disaipol naga'mo'za anage hu'za Agriku hu'naze, Inantegati rama'a bretia erita ama tusi vahe krerfa zmisunke'za, ama vahe omani kokampina erignare hugahaze? \v 34 Jisasi'a anage huno zamasmi'ne, \wj Nama'a breti tamagra eri'naze?\wj* Hige'za zamagra anage hu'naze, 7ni'a bretigi, mago'a osi nozamerame. \v 35 Ana huteno vea kevua huzmantege'za mopafi mani'naze. \v 36 Manitageno ana 7ni'a bretine noza'ene erino Anumza'mofo susu hunteteno, tmanasino amage nentaza disaipol naga'a zamige'za eri'za ana vea kevu zami'naze. \v 37 Ana hige'za maka vahe'mo'za ana neza nazageno zamu hutege'za, atrazama'a eri atru hu'za 7ni'a ekaeka kupi eri avite'naze. \v 38 Hagi ana nezama ne'nazana 4tauseni'a vene'ne nazamo'za ne'naze. Anampina a'nene, mofavre'ramina ohampri'naze. \v 39 Hagi ananteti Jisasi'a, ana tusi'a vea kevu huzmantege'za nozimirega vu'za e'za nehazageno, votifi marerino Magadani kaziga vu'ne. \c 16 \s Farisi vahe'mo'za Jisasi rehe'za ke'naza naneke \r (Mak 8:11-13; Luk 12:54-56) \p \v 1 Anante Farisi vahe'ene Satusi vahe'mo'za Jisasinte e'za, monafinti avame'za huraveri huo hu'za rehe'za ke'naze. \v 2 Hianagi Agra anage huno zamasami'ne, \wj Kinagamasegeno korimpe'nare kamupaseko atigeta, okina zo'ego tugahie nehaze.\wj* \v 3 \wj Hagi nanterama monare kamupse ko netigeta negetma, zaho ko atugahie nehazageno, zaho kora netie. Menina monare fore'ma hiazana refako hutma negazanagi, ama knafima fore'ma hiazana refako hutma nonkazo?\wj* \v 4 \wj Ama knafi havi tamutma ene tamentinti netraza veamotma avame'zanku nantahi negazanagi, mago avame'za eri fore ha'nena onkegahazanki, kasnampa ne' Jonama hu'nea avame'zanke kegahaze. \wj* Anage huteno zamatreno vu'ne. (Jona 1:17-2:10.) \s Farisine Satusi vahe'mokizmi zamuzma'zamofo fronka naneke \r (Mak 8:14-21) \p \v 5 Hagi amage nentaza disaipol naga'amo'za tirumofo kantu kaziga ankenare unehanati'za, zmage'akani'za breti e'ori' e'naze. \v 6 Hagi anante Jisasi'a zamasamino, \wj Kvahiho, Farisi vahe'ene Sadusi vahe'mokizmi zistigura\wj* huno Jisasi'a zamasmi'ne. \v 7 Anage hige'za, zamagra'zmi hugantu kama huza bretima e'orima onazanteku nehie hu'naze. \v 8 Jisasi'a antahino keno nehuno, Agra anage hu'ne, \wj Tamagra osi'a tamentinti nehaza vahe'mota, amu'notamifi bretima e'ori'naza zankura nahigeta ke hakare nehaze?\wj* \v 9 \wj Tamagrira tamage'akaninefi? 5fu'a bretima, 5 tauseni'a vahe'mo'za netazageno, nama'a nege'atrege hu'nazama'a eka eka kupina erivite'naze?\wj* \v 10 \wj Hifi 7ni'a bretiretima 4 tauseni'a venenemoza nene'za zamu'ma hiama'a, eka eka kutamimpima eriri avite'nazana tamagra antahi'nazo?\wj* \v 11 \wj Inankna huta keta antahita nosaze, Nagra bretigura nosue? Hianagi Farisi vahe'ene Sadusi vahe'mokizmi zistigura kva hiho.\wj* \v 12 Anante zamagesa antahi ama nehu'za, bretifi nentageno zonerea zistigu kva hiho nosie. Hianagi Farisine Sadusi vahe'mo'za rempima hunemiza zanku kva hiho nehie. \s Pita'a Jisasinku huama hu'nea naneke \r (Mak 8:27-30; Luk 9:18-21) \p \v 13 Ananteti Jisasi'ma eno Sisaria Filipai kumate enehanatino, anage huno amage'ma nentaza disaipol naga zamantahige'ne, \wj Iza'e hu'za Vahe'mofo mofavregura nehaze?\wj* \v 14 Hige'za zamagra ana kenona anage hu'za asmi'naze, Mago'amo'za mono ti frezmante Joni'e nehaze, ruga'amo'za Elaija'e nehaze, mago'amo'za Jeremaiapi nehazageno, mago'amo'za hu'za mago kasnampa nere hu'za nehaze. \v 15 Jisasi'a amanage huno zamantahige'ne, \wj Hu'neanagi tamagra iza'e, huta Nagrikura nehaze?\wj* \v 16 Higeno Saimon Pita'a kenona'a anage hu'ne, Kagra Kraisige, kasefa huno mani'nea Anumzamofo mofavre mani'nane. \v 17 Jisasi'a anage huno asmi'ne, \wj Saimoniga, Jona nemofoga, Anumzamo'a asomu hugantesie. Na'ankure vahe'mo amazana erigaveri nosie. Hu'neanagi Nenfa monafi mani'nemo erigaveri nehie.\wj* \v 18 \wj Nagra anage hu'na negasamue, kagra Pitage, hanki'na ama ana havere, mono noni'a ki'nugeno, fri'zamofo hanavemo'a azeri agete'oregahie.\wj* \v 19 \wj Nagra mona kumapi kinofitmina kamigahue. Kagrama ama mopafima na'ano anakisanana, monafina anakigahie. Na'ano mopafi'ma atresana zana, monafina atregahie.\wj* \v 20 Anante amage nentaza disaipol naga'agura, Kraisi'e hutma vahera ozmasmiho huno zamasmi'ne. \s Friteno otisia zamofonku Jisasi'a pusante hu'nea naneke \r (Mak 8:31-9:1; Luk 9:22-27) \p \v 21 Ana knareti'ma e'neana, Jisasi'a amage nentaza disaipol naga'a agafa huno zamasamino, Agrama Jerusalemi vanige'za, ugota mono kva (elda) vahe'mo'zane, ugagota pristi vahe'mo'zane, kasegere ugota hu'naza vahe'mo'za, rama'a zampi azeri haviza nehu'za ahe frisageno friteno tagufa knarera otigahie, huno zamasami'ne. \v 22 Pita'a, Jisasina avare rure anteno, agafa huno anage huno kesu'ne, O'e Ranimoke! E'ina hu'zana Anumzamo'a atresigeno, Kagritera forera osugahie! \v 23 Hianagi Jisasi'a rukrahe huno Pitankura anage hu'ne, \wj Maniganenka namefi evuo Sataga! Nagri kana rehiza nehane. Na'ankure kagra Anumzamofo antahintahi e'norine, vahe'mofo antahi'za e'nerine.\wj* \p \v 24 Anante Jisasi'a amage nentaza disaipol naga'a zmasamino, \wj Mago vahe'mo Nagri namage antenaku hanuno'a, agra'a avesizana, atreteno rugeka zafa'a erino namage eno.\wj* \v 25 \wj Na'ankure asimu'a aguvaziku hanimo'a, asimu'a atregahie. Hianagi iza'o Nagriku huno asimu'a atresimo'a asimu'a erigahie.\wj* \v 26 \wj Mago'mo mika mopafi zantami eri tru nehuno, agra'a agu amema atre'siana, na'a azahu'zana erigahie? Hifi agu amemofo nona huno na'a amigahie?\wj* \v 27 \wj Vahe'mofo mofavremo ankero tmima'ane, Nafa'amofo hanavefi esuno'a, Agra magoke magoke'moma hu'nenia avu'avate anteno mizana amigahie.\wj* \v 28 \wj Nagra tamage hu'na neramasmue, menima amama otitma mani'nafintira mago'amota ofri mani'netma negesageno Vahe'mofo mofavremo'a kini manino egahie.\wj* \c 17 \s Jisasi avufgamo zahe huno ruzahu hu'neazamofo naneke \r (Mak 9:2-13; Luk 9:28-36) \p \v 1 Hagi 6si'a knamofo amefi kna zupa, Pitama, Jemisima, Joni Jemisi nefuma huno Jisasi'a zamagri'ake zamareno za'za agonarega mareri'ne. \v 2 Zamuga umani'nege'za negageno, avugosafintira zage avunasisimo'ma hiaza nehigeno, kukena'amo efeke huno tavimo'ma hiaza huno remsa hu'ne. \v 3 Anante Mosesi ene Elaijake zamuga efore hu'ne naneke Jisasi' ene hu'naze. \v 4 Hagi Pita'a amanage huno Jisasina asmi'ne, Ramoke, amafima mani'nonana knare hu'ne, Kagrama knarere hananana, nagra tagufa tona nona kigahue. Magora Kagriki, magora Mosesinki, magora Elaijanki hu'na kigahue, \v 5 huno kema nehigeno, masa'ane hampomo tamino refite'nezmantegeno, mago ageru'mo hampompinti anage hu'ne, Ama'i Nagri Ne'mofavre, Agriku navesi nentena, tusiza hu'na musena hunentoe, ke'a antahi amiho! \v 6 Amage' nentaza disaipol naga'mo'za nentahi'za tusi zmagogo fege'za mopafi ruhapati'za zmugosaregati mase'naze. \v 7 Hianagi Jisasi eno zmako nehuno, \wj Koro osuta otiho,\wj* huno zamasmi'ne. \v 8 Kesga hu'za kazana mago'a vahera onke'nazanki, Jisasi'a Agrake mani'nege'za ke'naze. \p \v 9 Ana hute'za agona atre'za eneramizageno, Jisasi'a hu kase huzmanteno, \wj Amama avana'gnazama kazazana mago vahera osmi'nenkeno, Vahe'mofo mofavremo fripintira otino. \wj* \v 10 Amage nentaza disaipol naga'mo'za anage hu'za antahige'naze. Nahige'za kasegere ugagota hu'naza vahe'mo'za, koteno Elaija'a ete'ne hu'za nehaze? \v 11 Jisasi'a kenona huno, \wj Elaija'ma tamage huno esuno'a maka'zana emeri zo'e hugahie.\wj* \v 12 \wj Hu'nazanagi Nagra neramasmue, Elaija'a ko e'ne. Ana hu'neanagi agrira ke'za antahi'za osu'naze. Hianagi Agri'ma hunte'nazana, zamagri'ma zmesiaza hu'naze. Anahukna hu'za, Vahe'mofo mofavre'mofona azeri haviza hugahaze.\wj* \v 13 Anante amage nentaza disaipol naga'mo'za antahini nehu'za, Mono ti frezmante Joninku Agra nehie hu'naze. \s Havi avamumo agu'a fre'nea mofavre Jisasi'a azeri so'e hu'nea naneke \r (Mak 9:14-29; Luk 9:37-43) \p \v 14 Hakare vea kevufi azageno, mago ne'mo'a eno, Jisasi agafi rena emereno, \v 15 anage hu'ne, Ramoke, kasunku mofavre'nimofona hunto, na'ankure mananiza negegeno ran kna enerino, mago'a kna traka huno teve tanenkino, timpi traka huno masetere nehie. \v 16 Nagra avare'na kamage'ma nentaza disaipol nagate oanagi, zamagra azeri onkanamare'naze. \v 17 Jisasi'a kenona huno, \wj Tamagra tamentintia nosuta fatgo tamagutamagesa ontahi vahe mani'naze! Nama'a kna Nagra tamagranena manigahue? Nama'a zupa knaza tmia erigahue? Nagrite avretma amare eho.\wj* \v 18 Anante Jisasi'a havi avamu kesigeno atiramino vigeno, ana knazupage mofavremofo krimo'a so'e hu'ne. \v 19 Anante amage' nentaza disaipol naga'mo'za zamagraku Jisasinte e'za anage hu'naze. Na'a higeta havi avamura huntonkeno atinoramie. \v 20 Jisasi'a anage huno zamasmi'ne, \wj Na'ankure tamagra osi tamentinti hu'naze. Nagra tamage hu'na neramasmue, masteti zafamofo osi avima'agna tamentintimo'ma hu'nena, anage hutma ama agonagura hugahaze. Amarera atrenka anture vuo hanageno'a, amne vugahie. Mago'zamo'a amuho huormantegahie.\wj* \v 21 \wj [Hagi amanahukna havi avamumo'a, vahe agu'afinti atioramigahie. Hagi kave atretma nunamuma hanutma amne huntegahaze.]\wj* \f + \fr 17:21\fr*\ft Korapama kre'naza avontafepina 21 omanene.\ft*\f* \s Mago'ene Jisasi'ma friteno otisia zanku hu'nea naneke \r (Mak 9:30-32; Luk 9:43-45) \p \v 22 Hagi Galili utruma hutazageno, Jisasi'a anage huno zamasmi'ne, \wj Vahe'mofo Mofavre komoru hu'za avare'za vahe zamazampi antegahaze.\wj* \v 23 \wj Zamagra ahe frisageno friteno, tagufa knare Agra otigahie,\wj* huno hige'za amagema nentaza disaipol naga'mo'za nentahi'za zamarimpa kna hu'naze. \s Mono no takesi zagogu hu'nea naneke \p \v 24 Kapeniumu etageno ra mono nompi zago e'neri'za vahe'mo'za, Pitante e'za anage hu'naze, Tamagri'ma rempi huneramia ne'mo'a, ra mono nompi tare takesi zagoa nentefi nonte? \v 25 Pita'a izo nehuno nompi umrerigeno, Jisasi'a ese antahigeno, \wj Saimoniga na'ane kagesa nentahine? Ama mopafi kini vahe'mo'za izampinti takesi zagoa e'nerize? Zamagra vahepintipi ru vahepintire? \wj* \v 26 Higeno Pita'a ru vahepinti e'nerize hutegeno, Jisasi'a anage hu'ne, \wj Hagino naga'amo'za miza osegahaze. \wj* \v 27 \wj Hianagi tagra zamarimpa kna eri ozamisunanki, tirute vunka huku nofi ome atrenka ese'ma avazu hanana nozara agi eri aka hunka mago zago me'nena kegahane. Ana zago erinka Nagrite'ene kagra re'enena ome miza hugahane.\wj* \c 18 \s Mona kumapina iza ra vahera manigahie hu'nea naneke \r (Mak 9:33-37; Luk 9:46-48) \p \v 1 Hagi ana knafi amage nentaza disaipol naga'mo'za Jisasinte e'za amanage hu'naze. Aza mona kumapina ugagota vahera manigahie? \v 2 Hazageno Jisasi'a mago osi mofavre ke higeno egeno, amunozamifi azeri otiteno, \v 3 amanage hu'ne. \wj Nagra tamage hu'na neramasmue, Tamagra ruzahe huta osi mofavre'gna osanuta, mona kumapina ovutfa hugahaze.\wj* \v 4 \wj Aza'o agra avufa antermino ama osi mofavre'gna hanimo, mona kumapi rana manigahie. \wj* \v 5 \wj Hagi aza'o ama anahukna huno osi mofavrema Nagri nagifima avresimo'a, Nagri navregahie. \wj* \s Zamentinti eri haviza nehiazamofo naneke \r (Mak 9:42-48; Luk 17:1-2) \p \v 6 \wj Hu'neanagi iza'o ama ne'one mofavre nagapinti'ma Nagrite amentinti nehimofoma kumipi avarente'simofona, ne'zama refuzafuma nepaza ra have eritma anankempi tafiteta, asgahutma hageri amu'nompi atresageno tima nakriniana knare hugahie. \wj* \v 7 \wj Iza'o rumofoma kumipima avrenentea vahekura nasuragie, na'ankure hakare zupa vahe'ma zamazeri kumipi netreazana me'ne. Hianangi iza'o rumofoma kumipi avrentesimo'a tusi'a hazankefi manigahie. \wj* \p \v 8 \wj Hagi kazamo'o, kagiamo'ma kavareno kumi kante'ma vanigenka, akafrinka matevu atro. Kagra'ma magoke kazane kaganema me'nesigenka manivava kasimuma erisanana knare hugahie. Hagi tare kazane kagane me'nenige'za tevava tevefi mate'vu katregahaze. \wj* \v 9 \wj Kavurgamo'ma kumipi kavrentesigenka, tagatinka matevu netrenka, manivava kasimuma magoke kavurgane erisanana knare hugantegahie. Hagi tarega kvurgama menesigeno'a, tevava tevefi matevu katregahie.\wj* \s Fanane hu'nea Sipisipimofo fronka naneke \p \v 10 \wj Tamagra kva hiho, amana ne'onse mofavre nagara zmage fenka otreho. Na'ankure Nagrama nermasmuana monafina zamagri ankeromo'za, mika zupa monafinka mani'nea Nenfa avugosa negaze. \wj* \v 11 \wj [Vahe'mofo mofavre'ma e'neana fanane hu'naza vahe hakreno zmarenaku e'ne.] \wj*\f + \fr 18:11 \fr*\ft Ama'i isa (11) korapa avontafepina omnene hagi ruga'a avontafepi tafepi me'ne.\ft*\f* \p \v 12 \wj Na'ane tamagesa nentahize? Magomo'ma 100'a sipisipi ante'nesnifinti, mago'ma fanane hanigeno'a, 99'a agonarega zamatreneno mago'ma fananema hu'nemofonkura ome hakreno ovregahio? A'o. \wj* \v 13 \wj Agra hakreno erifore hanuno'a, tamage neramasmue, 99ni'a fananema osu'naza sipisipi afuzaga agatereno mago'ma fananema hu'nemofona tusi'a muse huntegahie.\wj* \v 14 \wj Anahu kna huno, monafinka Nermafa avesi'zamo'a, ama ne'onse nagapintira magore huno frino fanane osanie nehie. \wj* \s Kumi'ma nehanigenka aza hanana naneke \p \v 15 \wj Mono negafu'ma kumi'ma hugantesigenka, vutna tanagragu umani'neta ana havizama hu'nesia zana ome azeri fatgo hunto. Agrama keka'ama antahisiana, negfuna avare kamatane. \wj* \v 16 \wj Hagi keka'ama ontahisnigenka, magoro tareo znavrenka vunetma, nentahisageno mika hazenkea erifatgo huno eriama hugahie. \wj* \v 17 \wj Hanigeno agrama antahi oramisiana, mono kevumofo asamio. Hanankeno mono kevumofo ke ontahisiana, atregeno agra mono ontahi vahero, havige huno takesi zago eri vahekna vahe manino. \wj* \p \v 18 \wj Nagra tamage hu'na neramasmue, inankna zama mopare'ma anakisnaza zana, anazanke huno monarera anakigahie. Hagi inankna zama mopare'ma vakane atresnaza zana, anahu'kna huno monarera vakane atregahie. \wj* \p \v 19 \wj Ete mago'ene Nagra tamage hu'na neramasmue, taremotna ama moparera mani'netna, mago tnarimpa hutetna, mago'a zanku antahigesna'ana, monafinka mani'nea Nenfa'a amne hugahie. \wj* \v 20 \wj Na'ankure ama mopare'ma taremo'o tagufamo'za, Nagri nagire emeritru hanafina, Nagra zamagri amu'nozmifi manigahue. \wj* \s Kazokzo ne'mo nofi hu'nea fronka naneke \p \v 21 Anante Pita'a, Jisasinte eno anage hu'ne, Ramoke, kumi hunantesia nenafuna, nama'a zupa kumi'a atrentegahue, 7ni'a zupa atrentegahufi? \v 22 Higeno Jisasi'a Pitankura anage hu'ne, \wj 7ni'a zupo'ompge, Nagra tamage hu'na negasamue, 7ni'a 70'a zupa atrentegahane. \wj* \v 23 \wj Ama ana agafare mona kumamo'a amanahu hu'ne, mago kinimo'ma kazokzo eri'za vahe'amoza zagoa nofi hu'naza ete erinaku hige'za eri'za refako hu'za eme amizankna hu'ne. \wj* \v 24 \wj Anama huno zaganeno hakeno negege'za, 10 tauseni zago'a nofi hu'nea ne' agrite avare'za e'naze. \wj* \v 25 \wj Na'ankure ana ne'mo'a nofima hu'neana ovaknegeno, ramo hamponage ana ne'ku huno, a'mofavre'ane mika tuzampaza ante'neazana zagore ome atrenka, nofima hu'neama'a etenka vaknento higeno, \wj* \v 26 \wj anante kazokzo eriza ne'mo'a mopafi agri avuga mseno keke hunteno, kagra agazone hunaminege'na, mika nofi'ma hunoana ete'na nagra vaknaneno hu'ne. \wj* \v 27 \wj Ana kazokzo eri'za ne'mofo Ramo'a kazokazo nera asuragi anteno avrenetreno nofima hu'nea zana atrentene. \wj* \p \v 28 \wj Ana higeno atiramino fegi vuteno'a, magoka kazokazo eri'za eneri'a ne'mo agripinti 100'a silva zago nofi hu'nea ne' omege'ne. Anante ananke nofite avazu nehuno anage hu'ne, nagripinti nofi'ma hu'nana zana etenka vakano hu'ne. \wj* \v 29 \wj Anante ana kazokzo eri'za ne'mo mopafi unemaseno keke hunteno, agazone hu'nantenege'na nagra eme vaknaneno. \wj* \v 30 \wj Hianagi ana kea ontahino ruvahe hiazamo kina nompi avreno ome retufe vazigeno mani'neno, nofi'ma hu'nea zana vaknegahie. \wj* \v 31 \wj Magoka kazokzo eri'zama eneriza naga'mo'za fore'ma hiazana kete'za, tusiza hu'za zamasunku hute'za vazamo'za mika zama fore hiazana ra zamimofo ome asmi'naze. \wj* \v 32 \wj Anante rankva ne'amo'a ugota kazokzo eri'za ne' kehuno, Kagra havi kavukva'ene kazokzo eri'za nere! Na'ankure kagrama keke ke hunantake'na maka nofi'ma hu'nana zana atregante'noe. \wj* \v 33 \wj Nagrama hugante'noaza hunka kazokzo eri'za negafuna kasunkura huontegahampi? \wj* \v 34 \wj Nehuno tusi asi vazigeno, agri rankva'amo kina nonte kva nehaza vahete, azeri haviza nehanageno mani'neno nofi'ma hu'neaza vakanenogu avreno ome zami'ne. \wj* \v 35 \wj Ana hu'negu, mago mago'mokama negafuma kagu'areti hunka kumi'ama apase ontesanana, monare Nenfa'a tamagrira anazanke hurmantegahie. \wj* \c 19 \s Arave atane'zamofo naneke \r (Mak 10:1-12) \p \v 1 Jisasi'a ana naneke zamasmi vagareteno, Galili kumara atreno, Judia kaziga, Joda tina agatereno vu'ne. \v 2 Tusi'a vahe krerfamo'za avaririza nevazageno, anantega zamazeri so'e huzmante'ne. \p \v 3 Anante mago'a Farisi vahe'mo'za rehe'za kenaku Agrite e'za, mago'azama hanigeno'a amne nenarona ahenatigahie huno kasegemo'a hu'nefi? hu'za antahige'naze. \v 4 Jisasi'a ke nona huno, \wj Tamagra hampritma onke'nazo, ese agafare'ma Anumzamo'ma vene, a'enema tro huneznanteno,\wj* \v 5 \wj amanage hu'ne, \+qt ama kegafare vemo'a nerera afana atreno, nenaro'ene hagerfigeno, ana tarega'moke eri mago hune, magoke zanavufa manigaha'e.\+qt* \wj* (Jen-Agf 2:24) \v 6 \wj Hanige'ne, mago'ane tare vahe omanigaha'e. Hagi magoke znavufa manigaha'e. E'ina hu'negu na'ano Anumzamo'ma eri hagerfima ante'nesia zana, mago ne'mo'a ovakanegahie. \wj* \v 7 Hige'za Farisi vahe'mo'za Agriku anage hu'naze. Na'a higeno Mosese'a tagrikura huno, a'ma hunte avona kretma nemita hunteho hu'ne? \v 8 Jisasi'a anage zamagriku hu'ne, \wj Mose'a tamasmino a'netmia atregahaze hu'neana, na'ankure tamagri'ma tamarimpamo usasi ki'negu hu'ne. Hianagi Anumzamo pusanteti'ma agafa hu'neana amanahu kana omne'ne. \wj* \v 9 \wj Hagi menina tmagrikura amanage nehue, Aza'o nenaro'ma savri monko avu'ava\wj* \f + \fr 19:9 \fr*\ft Adultery\ft*\f* \wj osu'nesigeno netreno ru a' erisimo'a, monko avu'ava hugahie. \wj* \v 10 Agri amage nentaza disaipol naga'mo'za anage hu'naze, Amana ke'mo'ma arave hu'nea vene a'enenku'ma hu'nesiana, arave osuta amane manisnunkeno'a knare hugahie. \v 11 Jisasi'a anage zamagriku hu'ne. \wj Amama huntoa kea, hakaremo'a e'origahie. Hagi azano Anumzamo'ma ami'nenimo anara hugahie.\wj* \v 12 \wj Na'ankure kase zmantetegati zmufamo knare huozmante'nesamo'za arave osugahaze. Hagi mago'amo'za zmagonkna'za hari'naza vahe'mo'za arave avu'ava zana osugahaze, mago'amo'za arave osu'za mona kumaku nentahize. Inamo'ma ama rempima humi kema humiazama erisimofona atregeno erino. \wj* \s Jisasi'a mofavre'zaga asomu huzmante'nea naneke \r (Mak 10:13-16; Luk 18:15-17) \p \v 13 Anante ne'onse mofavrezimi zamavare'za aza anteno nunamu huzmantesiegu Jisasinte e'naze. Hianagi Jisasima amage nentaza disaipol naga'mo'za ana vahera ke zamasu'za, i'o huzmante'naze. \v 14 Hianagi Jisasi'a huno, \wj Zamahe onatita zamatrenke'za ne'onse mofavre zaga Nagrite eho, mona kumara e'ina hu vahe'mokizmi kumare, \wj* \v 15 nehuno azana zamanunte anteno asomuke huzmanteteno zamatreno vu'ne. \s Afufenone nehazave ne'mofo naneke \p \v 16 Anante mago ne'mo Agrite eno amanage hu'ne, Rempi hurami ne'moka, inanknahu knare navunava hutena mani vava nasimura erigahue? \v 17 Higeno Jisasi'a anage huno ana ne'ku hu'ne, \wj Nahigenka na'amo knare hune hunka Nagrira eme nantahinegane? Agra magoketfamo knarera hu'ne. Hianagi kasimu erinaku'ma hanunka, kasege amage'anto, \wj* \v 18 higeno ina su'ane? Huno antahi'gegeno, Jisasi'a ke'nona huno, \wj Vahera ahe ofrio, monko zana osuo, kumzafa oso, hazenkema osu'nesia vahekura hazenke hu'ne hunka havigea huonto,\wj* \v 19 \wj antaka'ane nafaka'mofonena ra zanagi zanamio. Hagi kagra kavufga avesi antanankna hunka tava'onkare nemanisimofona avesinto. \wj* \v 20 Ana nehazave ne'mo, anage hu'ne, nagra nagu'areti ana miko kasegea amage'nentoe, hagi inaza nagra nosue? \v 21 Higeno Jisasi'a agrikura anage hu'ne, \wj Kagrama fatgo hugahuema hanunka, vunka zagore afufenonka'a ome atrenka, ana zagoa erinka zamunte omne vahe ome nezminka, hagi kagra monafinka feno eri santi haregahane. Hutenka Nagrira eme namage anto. \wj* \v 22 Hianagi ana nehaza'mo'ma anankema nentahino'a, tusi'a asuzampi vu'ne. Na'ankure agra tusi'a afufeno ante'negu anara hu'ne. \p \v 23 Jisasi'a amage'ma nentaza disaipol nagara anage huno zamasami'ne, \wj Tamage hu'na neramasmue, afufeno ne'mo mona kumate vunaku haniana, tusi amuho huntegahie. \wj* \v 24 \wj Mago'ene Nagra nehue, kemolimofona amuho huontenkeno nekazamofo kampintira frenkro huramigahie. Hagi feno ne'mo'ma Anumzamofo kumapi vuku'ma haniana, tusi'a amuho huntegahie. \wj* \v 25 Amage nentaza disaipol naga'mo'za, ana kema nentahiza, tusi antri hu'za zmagogogu nehu'za anage hu'naze. Hagi aza knare huno agura vazisigeno manigahie hu'naze. \v 26 Hazageno Jisasi'a ana mokizmi nezmageno amanage hu'ne, \wj Vahe'mo'a amuho huntenkeno osugahie. Hianagi Anumzamo'a mika'zana amuhoa huontenkeno amne hugahie. \wj* \p \v 27 Higeno Pita'a amanage agrikura hu'ne, hagi kamago. Hakare zanti atreta Kagri kamage nentone! Tagra naza erigahune? Higeno, \v 28 Jisasi'a amanage huno zamasmi'ne, \wj Tamage hu'na neramasmue. Miko zama azeri kasefa'ma hania knarera, Vahe'mofo mofavremo'ma, Agri'a masanentake tra'are umanisigenka, tamagrama namage'ma nentamotma tamagranena 12fu'a kini trate umani'neta, 12fu'a Israeli naga nofira refako huzmantegahaze. \wj* \v 29 \wj Hagi azago, nonka'o, kafuhe'mofono, kasarahehe mofono, negafano, negrerano, mofavre'kao, hoza'ka'ama Nagri'kuma hunka atresamoka, 100'a rugaterenka ama knafina enerinka, henka esia knafina manivava kasimu erigahane. \wj* \v 30 \wj Hu'neanagi hakare ugagota hu'namo'za ehenka hanageno, ehenka hu'namo'za vugagota hugahaze. \wj* \c 20 \s Krepi tagi'naza eri'za vahe'mokizmi fronka naneke \p \v 1 Jisasi'a mago'ene huno, \wj Anumzamofo kuma'mo'a, mopamofo nefa'ma nante'rampi viazamo zagore'ma eri'zama erisaza vahe ome zamavareno ege'za agri waini hozafi eri'za emeri'zankna hu'ne. \wj* \v 2 \wj Hige'za eri'za vahe'ene mizama mago zagefima erisaza zante, mago zamarimpa hutageno, huzmantege'za waini hoza'afi vu'naze. \wj* \v 3 \wj Nanterana 9 kilokinaza nehigeno, mago'ene vuno omegeana ruga'a naga'mo'za eriza e'ori maketi kumapi oti'za mani'nageno omezmage'ne. \wj* \v 4 \wj Zamagriku Agra anage hu'ne, tamagrane waini hozani'afi eri'za omenerinkena, mizana fatgo hu'na tamigahue. \wj* \v 5 \wj Hige'za vu'naze. Hagi kva ne'mo'a eteno ana feru'ene kinaga zagemo'ma rukrahe higeno (3 kiloki) vuno magokna ke ome hu'ne. \wj* \v 6 \wj Ana kinaga 5 kiloki naza higeno, viazamo mago'amo'za eri'za e'ori amne oti'za mani'nageno ome zamagefore nehuno, nahigetma ama zageferura eri'zana e'oritma otita amnea mani'naze? \wj*Huno zamantahige'ne. \v 7 Hige'za zamagra anage Agrikura hu'naze, \wj Mago'mo'e huno zago erizantera oravregeta anahu huta mani'none. Hazageno, vutma waini hozani'afi tamagranena eri'za ome eriho hu'ne. \wj* \v 8 \wj Kinagasegeno hozamofo nafa'amo eri'za kva ne' asamino, eri'za vahe ome ke hunka zagozimi zamio, henkama e'namokizmireti agafa hunka kotama e'namokizmire vuo. \wj* \v 9 \wj Hagi 5 kiloki kinaga eri'za eme eri'naza vahe'mo'za, mago kante e'za nanterama emeri'naza vahe kna hu'za mago zagemofo agu'afi miza eri'naze. \wj* \v 10 \wj Pusantema eri'zampima zmavrege'za eri'namo'za e'za, rugatereta rama'a erigahune hu'za zmagesa antahinazanagi, mago avamente miza zamia eri'naze. \wj* \v 11 \wj Ana miza eneriza, agafa hu'za ana hozamofo nefana ke hakare hunte'za, \wj* \v 12 \wj anage hu'naze, henkama e'naza naga'mo'za, osia knafi (1 aua) eri'zana emeri'nagenka, tusi'a knanentake eri'za zage tasageta eri'nonkenka, magoke avamente mizana neramine. \wj* \v 13 \wj Hianagi hoza nafa'amo kenona huno mago'mofo asmi'ne, knampa nimoke, havizana hunogantoe. Mago zage'mofo agu'afi mizankura mago trimpa hunopi osu'no'e? \wj* \v 14 \wj Mizanka'a e'nerinka vuo. Nagra henkama eri'za emeri'naza vahera, magozahu avamente tamagrima tamua kante zaminaku nehue. \wj* \v 15 \wj Nagra zantema nazano hugahue hanuazamo'a knarera osu'nefi? Hipi havi antahintahima e'nerinana Nagrama knare'zama huazankupi? \wj* \v 16 \wj Hu'negu, henkama hunenimo'a ugagota hanigeno, ugagota hunenimo'a uhenkategahie. \wj* \s Jisasi'a friteno oti sniazanku hu'nea naneke \p \v 17 Jisasi'ma Jerusalemi mrerino nevuno'a amage nentaza disaipol nagara, zamavare otage atreno anage huno kantega zamagri'ake zamasamime vu'ne, \v 18 \wj Keho, Jerusalemi nevunankiza, Vahe'mofo Mofavrea avare'za ra mono kva vahete ene, kasegere ugagota hu'naza vahe zmisage'za, frigahie hu'za keaga huntegahaze. \wj* \v 19 \wj Ana nehu'za avare'za mono ontahi megi'a vahete vnage'za, kiza zokago ke hunente'za sefu kanonteti kanonkeve nemiza ahe'za hantigahaze. Hanageno tagufa knarera agra otigahie. \wj* \s Jemisi'ene Jonike Jisasi'ene manisa'egu neznarera'a antahige'nea naneke \r (Mak 10:35-45) \p \v 20 Anante Zebeti ne' mofavre rarene neznarera ene Jisasinte e'za, mopafi neznerera'a renareno mago zanku antahige'ne. \v 21 Jisasi'a anage huno ana aku asami'ne, \wj Na'anku kavenesie? \wj* Higeno ana a'mo Jisasina anage huno asami'ne, Hugnare hugeke tare mofavre treniafinti mago'mo'a kazamofona tamaga kaziga manisigeno, magomo'a hoga kaziga mani'nogu Kagri kumapina nehue. \v 22 Higeno Jisasi'a kenona'arera anage hu'ne, \wj Tamagra nantahima negazana ontahineta nehaze! Knare Nagrama nenaku'ma nehua tafempintira amne negahazafi?\wj* huno zmantahigege'za, zamagra anage hu'naze, Tagra amne negahune, hu'naze. \v 23 Agra zanagri znasmi'ne, \wj Nagri taferopintira amne negaha'anagi tamagani'ane, hoga kaziga mani'zana, Nagrizana omane'neakina ontanasamigosue. Hagi zamagri'ma Nenfama erigahaze huno'ma huhampri zmanteno retroma huzmante'nemo'za erigahaze. \wj* \p \v 24 Anante 10ni'a amagema nentaza disaipol naga'mo'za nentahiza, tusiza hu'za tare kognagura zamarimpa hezmante'naze. \v 25 Hianagi Jisasi'a zamagi hutru huno zamasmi'ne, \wj Koma antahinazane, megia mono ontahi vahete kvamo'za, kva huzmante'naze. Higeno iza'o agatereno eri'za kantema mani'nemo'a hankave'a zmagrite nenteno kva kri'nezmante. \wj* \v 26 \wj Tamagripina amanahu'zana omneno. Hagi iza'o tamagripinti ugagota hugahue hanimo'a, atregeno eriza vahe manino. \wj* \v 27 \wj Hagi iza'o kagota hugahue hanimofona, atregeno kazokzo eriza ne'ka'a manino. \wj* \v 28 \wj Anahu kna huno Vahe'mofo Mofavre'ma e'neana, Agri eriza erintehogura ome'ne, Agra'a erizana enerino, asuragino rama'a vahe zamaza huno miza senaku asimu'a atregahie. \wj* \s Jisasi zanavurga asu hu'nea netre zanazeri hari hu'nea naneke \p \v 29 Zamagrama atre'za Jerikoma nevzage'za, tusi vahe kevu krerfamo'za avariri'za vu'naze. \v 30 Tare znavu asuhu netre'moke kamofo ankenare mopafi mani'neke, Jisasi evie kema nentahikea, zanagra kezatike, Ramoke, Deviti nemofoga kasunku huranto. \v 31 Hakeno vahe kevumo'za kne hu'za taganetna mani'o hu'nazanagi, tusi kezatike mago'ane vivi huke, Ramoke, Deviti nemofoga kasunku huranto huke hu'na'e. \v 32 Jisasi'a anante eme otino, znagi hiazamo anage hu'ne, \wj Na'a Nagra hurnantenuegu neha'e? \wj* hige'ne, \v 33 anage zanagra hu'na'e, Ramoka tavurga eri hari huranto hakeno, \v 34 Jisasi'a asuntgi znanteno zanavurgare znavako higeno, ame huno zanavurga ruhari higeke nege'ne Jisasi avaririke vu'na'e. \c 21 \s Jisasi'a donki afu'mofo agumpi Jerusalemi ra kumate vu'nea naneke \p \v 1 Jerusalemi kumara emeri atupa hu'za Betfage kumate ehanati'za, Olivi agonare emanine'za, Jisasi'a amage nentaza disaipol nagapinti tare'mokizni huznanteno, \v 2 anage huno zanasmi'ne, \wj Vutna antu kumate ome kesakeno, a' donki afura, anenta'ane kina rentenenigeno mani'neankitna ome kegaha'e. Kina katufetna zanavreta Nagrite e'o.\wj* \v 3 \wj Avareta ne-esnakeno mago'moma kema hina, eri'za me'negeno Ramo'a hurantegeta enevro'e hutna hi'o. Anagema hanakeno'a, ko avretna vi'o hugahie. \wj* \v 4 Amazama fore hu'neana korapa avontafepi kasnampa vahe'mo hunte'nea, kemo eama hu'ne. \v 5 \bdit Saioni mofara anage hunka asmio, ko, kagri kinimo kagritega ne-eanki, avufa anteramino, donki agumpi manino, ve agaho donkifi, ne-e.\bdit* (Zek 9:9.) \p \v 6 Amage nenta'za disaipol nagapinti vu'namoke Jisasima kema huzanante'neaza hu'na'e. \v 7 Ana a' donkine, anenta'ane znavre'ne eke anakre kuzni'a zafike ana donki agumpi vasi'nakeno, Jisasi'a ana agofetu mrerino mani'ne. \p \v 8 Manino nevige'za rama'a veamo'za nakre ku'zami zafiza kante vasi'za nevzage'za, mago'amo'za zafa azankuna akafri'za kampi vasinageno anante vu'ne. \v 9 Rama'a vahe kote'za Agri avuga vu'naza vahe'zagane, henkama aza vahe'mo'za tusi muse nehu'za kezati'za, \bdit muse huntesune Deviti ne'mofavrea, agrira asomu hunto ramofo agifi ne-emofona, muse huta agi'a erintesga hunagamu atresune.\bdit* \p \v 10 Ana nehazageno Jisasi'ma, Jerusalemi kuma agu'afi uhanatige'za mika veamo'za antri nehu'za muse hu'za, ama nera iza'e? \v 11 Nehu'za ana vahe kevumo'za hu'za, ama'i kasnampa ne' Jisasi'e, Nasareti kumateti, Galili kazigati e'nea nere hu'naze. \s Ra mono nompinti zmahenanti atrenea naneke \r (Mak 11:15-19; Luk 19:45-48; Jon 2:13-22) \p \v 12 Jisasi'a mono nomofo agu'afi ufreno maka zagore netre'za miza neseza nehaza vahe'zaga zamahe anatige'za fegi'a atirami'naze. Hagi zago rezahe nehaza vahe sipa eri herafi netreno, mizante maho nama zaga ante'naza vahe tra'zmi eri rukrahe hutre'ne. \v 13 Jisasi'a anage huno zamasmi'ne, \wj Anumzamofo avontafepima kre'nazana, \+qt nagri nona Anumzamofonte nunamu hunte no megahie\+qt* hu'ne. Hianagi tamagra kumzafa vahe frakiza manisnaza kuma retro nehaze. \wj* (Ais 56:7.) \p \v 14 Ana hige'za zmuraga asu hu'nea vahe'ene, zmaga haviza hu'nea vahe'mo'za Agrite ra mono nompi ageno zamazeri so'e huzmante'ne. \v 15 Hianagi pristi vahe'ene kasegere ugagota hu'naza vahe'mo'za Jisasi'ma kaguvaza hiaza negazageno, mofavre ramimo'za ranke hu'za, Deviti Nemofo muse huntone hazazamo zamarimpa hege'za, Jisasinku anage hu'naze, \v 16 Amama mofavre ramimo'zama nehaza kea nentahino? Hazageno Jisasi'a anage hu'ne, \wj Ozo, tamagra mono avontafera hampritma onke'nazo, \+qt osi mofavrene, aminte mofavremokizmi zamagipi, kagri rankagi kami'zana retro hunte'nane. \+qt* \wj* (Sam-Zga 8:2.) \p \v 17 Jisasi'a anage huteno Jerusalemi rankumara atreno Betani kumate vuno, anante umase'ne. \s Jisasi'ma fik zafa kesigeno osapate'nea naneke \r (Mak 11:12-14,20-24) \p \v 18 Jisasi'a nanterana otino ete Jerusalemi rankumatega vunaku nevuno aga'zanku hu'ne. \v 19 Keana kama vutega magoke fiki zafa oti'negeno, Agra ana zafa tava'onte eno eme keana magore huno nena'a omneno ani'namoke hu'negeno, Agra ana zafagu huno, \v 20 Mago'enena kagripina raga fore osugahie. Ana zafamo'a osapategeno amage nentaza disaipol naga'mo'za nege'za zmanogu nehu'za antahige'naze. Nankna huno ama fiki zafamo'a ame huno osaparare? \v 21 Hu'za hazageno, Jisasi'a anage huno kenona zamirera hu'ne, \wj Tamage hu'na neramasmue, tamentinti nehutma tare tagufa tamagesa ontahisnutma, tamagra fiki zafa huntoa kna'zana ageteretma amne hazasine. Hianagi ama'na agonagu hutma, otinka hage rimpi tka'uro hanageno'a amne ana hugahie. \wj* \v 22 \wj Hanki nazankuro kamentinti hunka, nunamu hunka antahigesanana, amne erigahane. \wj* \s Na hihamu eri'nane? hu'za Jisasi antahige'naza naneke \r (Mak 11:27-33; Luk 20:1-8) \p \v 23 Jisasi'a ra mono nomofo kumate marerino rempi hu'nezmige'za, pristi vahemo'zane, Jiu kva vahe'mo'za Jisasinte e'za amanage hu'za antahige'naze, Ina hihamure ama eri'zana Kagra e'nerine, Aza ana hihamua Kagrira kami'ne? \v 24 Jisasi'a zamagri kenona huno, \wj Nagra anazanke hu'na mago zanku tmantahigegahue, anazama Nagri'ma nasmisage'na, Nagra ina hihamufi ana eri'zana e'nerufi anazanke hu'na tmasmigahue. \wj* \v 25 \wj Joni'ma mono tima frezmante'neana, iza'e agafa'a, monafintipi vahe'mo'za huntageno eri'ne? \wj* Hige'za ana vahe'mo'za nanekea nentahi'za agafa'agu naneke ohumi ahumi hu'za, tagrama huta, monafintire hanunkeno'a, Agra tagriku anage hugahie, hanki nahigetma agritera tamentintina nosaze? Huno hugahie. \v 26 Hianagi tagrama hutma, vahe'mo'za huntageno eri'ne hanunke'za, vahe'mo'za tahegahaze hu'za koro hu'naze. Na'ankure maka vahe'mo'za Joninkura kasnampa nere nehaze. \v 27 Nehu'za Jisasina ke nona'a hunte'za, Tagra ontahi'none hazageno, Agra anazanke huno zamasmi'ne, \wj Nagranena igati eri'noa hihamufi eri'zana eneruo ontamasmigahue.\wj* \s Tare ne'mofavremokizni fronka naneke \p \v 28 \wj Hianagi tamagra na'ane tamagesa nentahize? Mago ne'mo'a tare ne'mofavre zanante'ne. Pusa ne'te viazamo anage hu'ne, mofavre'nimoka menina vunka waini hozafi eri'za omerio hu'ne. \wj* \v 29 \wj Ana mofavremo'a ke nona hunteno, Nagra ovugahue hutenoagi, henka agu'a zahe huno vu'ne. \wj* \v 30 \wj Neznafa'a henka'mofonte viazamo anahu ke huno ome antahige'ne. Ana mofavremo ke nona huno, nagra ana hugahue hutenoagi, ovu'ne. \wj* \v 31 \wj Taremokiznifintira inamo nefa avesizana avaririne?\wj* Zamagra hu'za Pusante'mo'e, hazageno Jisasi anage huno, \wj Nagra tamage hu'na neramasmue, takesi zagoma vahepinti zonegiza vahe'ene, monkote'ma nehaza vahe'mo'za tamagrira tamagatere'za Anumzamofo kumapina vugahaze. \wj* \v 32 \wj Na'ankure Jonima tmagritega e'neana fatgo avu'ava huramerinaku e'negetma, tamagra agritera tamentinti osu'naze. Hianagi vahepinti takesi zagoma zogi vahe'mo'zane, monko vahe'mo'za agritera zamentinti hu'naze. Hagi tamagra ana zana negetmagi, tamagu'a rukrahe hutma tamentinti huonte'naze. \wj* \s Havi hoza kva vahe'mofo fronka naneke \r (Mak 12:1-12; Luk 20:9-19) \p \v 33 \wj Mago fronka kea antahiho. Mago mopa agafa ne'mo'a waini hoza kri'ne. Ana hoza kegina huno wainima tatisia keria asenteteno, hagi mani'neno kvahu nona kintene. Zoka mani'neno ikante zago mizaseterehu (rent) vahete hoza'a netreno afete ka vu'ne. \wj* \v 34 \wj Hozama anarere knama egoftama higeno'a, kazokzo eri'za vahe'a huzmantege'za, agri'ma refako hu'za amisnazama'a erisnagu kegava hu'ne'za ikante mizama (rent) nezamiza nagate e'naze. \wj* \v 35 \wj Ana hianagi, anama kegavama hu'naza naga'mo'za zmarotago hu'za, magora knonkeve nemi'za, magora ahe nefri'za, magora have kanonu ahe'naze. \wj* \v 36 \wj Mago'ane kazokzo eri'za vahera pusante'ma huzmante'neama'a agatereno hakare huzmantege'za vazage'za, anazanke huzmante'naze. \wj* \v 37 \wj Henkarfana, ne' mofavreni'a agazone humigahaze nehuno mofavre'a huntegeno vu'ne. \wj* \v 38 \wj Hianagi ana hoza ikante kva hu'ne'za miza nesaza vahe'mo'za, kageno nemofo'ma ege'za, ama fenoma erisia mofavre ama eanki erinketa ahenefrita ana fenona erigahune. \wj* \v 39 \wj Anage hute'za, ana waini hozafinti avazuhu fegu atre'za ahe fri'naze. \wj* \v 40 \wj Hagi anantema waini hozamofo nafa'amo'ma esuno'a, hozama kegavama hu'naza vahera, na'a huzmantegahie?\wj* \v 41 Agrira anage hu'za asmi'naze, Agra havi avu'ava hanaza vahera zamazeri havizahutfa hugahie. Huteno ana waini hoza zamazampinti hanare'mreno, hoza kegava hu'ne'za hoza anerere knare, agrama erigahue hu'nesiama'ama amisaza vahe zamigahie hu'naze. \v 42 Jisasi'a anage huno zamasmi'ne, \wj Anumzamofo avontafepina tamagra hampritma nonkazo? \+qt Nogi vahe'mo'za knare osu'ne hu'za eritre'naza havemo'a, nomofo renagentete asente'nageno azeri hanaveti have menina fore nehie. Ama'i Anumzamo tro hu'neankino, tvurera so'e zantfa fore nehie.\+qt* \wj* \m (Psa-Zga 118:22-23) \v 43 \wj Ama ana agafare, Nagra kea tamagrira tamasmina, Anumzamofo kumara tamagripintira hanareno, iza'zo Anumzamofo kuma'mofo nena rgama renentesnamokizmi zamigahie. \wj* \v 44 \wj Hagi mago'mo'ma amana havere'ma asaga hurmisimo'a, korino rupanini hugahie. Hianagi ana havemo'ma inamofo agofeturo asagahu ramisimo'a fuzafupeno kugupa segahie. \wj* \v 45 Hige'za ugagota pristi vahe'mo'zane, Farisi vahe'mo'za ana fronka kema hia nentahi'za, zamagra antahi'zazmifina, tagriku nehie hu'za hu'naze. \v 46 Jisasina azerisaza kanku hakre'nazanagi, zamagra tusi'a vahe kevugu kore hu'naze. Na'ankure ana vahe kevumo'za, Agrikura kasnampa nere hu'za nehaza zankure. \c 22 \s Arave hute ne'za retro hu'neazamofo fronka naneke \r (Luk 14:15-24) \p \v 1 Hagi Jisasi'a fronka kea mago'ene zamagrikura anage huno zamasami'ne. \v 2 \wj Mona kumamo'a mago kini ne'mo mofavre'amo arave huku higeno kave retro hu'neankna hu'ne. \wj* \v 3 \wj Huteno agra kazokzo eri'za vahe'a, zamagima hu'noa vahe'zaga ome kehinke'za, aravemahu nezantera eho huno huzmantege'za vazanagi, zamagra omegahune hu'naze. \wj* \v 4 \wj Mago'ene ruga'a kazokzo eri'za vahera hunezmanteno, anage hu'ne, zamagima hu'noa nagara zamasamiho, Nagra aravehu ne'zana hago retro huntogeno me'ne. Ve bulimakaone agusage afu'zagani'a, ko ahe'za traga huvazi antazageno, mika'zana retro hunte'naze. Ana hu'negu aravemahu nezante eho. \wj* \v 5 \wj Hianagi anankea ontahiza atre'za vu'za e'za hu'naze. Mago'mo'a hoza arega vigeno, mago'mo'a zago eri'za ma'are vu'ne. \wj* \v 6 \wj Ruga'amo'za eri'za vahe'zamia zamazeri haviza nehu'za, zamahe fri'naze. \wj* \v 7 \wj E'ina hazazamo, kini ne'mofona tusiza huno rimpa haviza higeno, sondia vahe'a huzmantege'za vu'za ana vahe'ma zamahe fri'naza vahera ome zamahe nefri'za, rankumazmia teve taginte'naze. \wj* \v 8 \wj Anante Agra kazokzo eri'za vahe'agura anage huno zamasmi'ne, aravema hu ne'zana hago trotra hunte'ne. Hu'neanagi zamagima hu'nona vahe'mo'za efregara osu'naze. \wj* \v 9 \wj E'ina hazagu, ranra kampi vutma inankna vahe'ma zmagesuta, zmagi hinke'za aravema hu nezantera eho. \wj* \v 10 \wj Hige'za ana kazokzo eri'za vahe'amo'za rankuma kampi vu'za e'za hu'za zmagaza vahe'a, havi avu'ava nehaza vahero, knare vahero kehutru hazage'za, ana aravehu nompina, zamagi hu'naza vahe'krerfamo'za avite'naze. \wj* \p \v 11 \wj Hu'neanagi, Kini ne'mo'ma efreno arave hutema zmagi hu'nea vahepima eme keana, anampina mago nera aravehu kukena osu'nea ne' emani'negeno ke'ne. \wj* \v 12 \wj Hagi Agra ana neku anage hu'ne, nenfuga aravemahu kukenama osu'nenka kagra inankna hunka amafina efre'nane? Hianagi agrama hukeaga omne'geno mago keaga osu'ne. \wj* \v 13 \wj Anante Kini ne'mo eri'za vahe'a zamasamino, azeritma nofi agare azante anakitetma, asgahutma tusi'a hanizampi matevutrenkeno, anampinka zavira neteno, ave aninkreki hino hu'ne. \wj* \v 14 \wj Na'ankure ra'ma'amokizmi ke hu'neanagi, osi'a naga huhampri nezmante. \wj* \s Sisa amisaza takesi zagogu Jisasi antahige'naza naneke \r (Mak 12:13-17; Luk 20:20-26) \p \v 15 Anante Farisi vahe'mo'za magopi omeri truhu'za, rehesageno, Agra'a hania kefinti azerisune hu'za ke retro hu'naze. \v 16 Hute'za zamagri zmage nentaza naga'ene, Herodima amage nentaza disaipol naga'ane, magoka huzmantage'za Jisasinte vu'za anage hu'naze. Rempi huzami nere, tagra antahi'none, Kagra tamage ne'tfa mani'nenka, tamage ke'moma hu'nea kante antenka Anumzamofo kankura rempi hunezmine. Mago'mofonkukera nosane, na'ankure mago'mofontega nontane. \v 17 Hagi tagrira tasmio. Kagra nankagesa nentahi'ne? Knare hu'negu, Sisama ami takisi zagoa amigahumpi omigahune? \v 18 Hianagi Jisasi'a havi antahi'zama eri'zana nezmageno anage hu'ne, \wj Tamagra tavre vahere! Na'a higetma renvatga huta negaze?\wj* \v 19 \wj Mago'ma takisima nehaza zagofinti eri naveriho, \wj* hige'za mago zago eri'za Agrite e'naze. \v 20 Jisasi'a zamagriku anage hu'ne, \wj Ama aza amema'ane aza naneke krente'naze? \wj* \v 21 Zamagra ke nona'a hu'naze, Sisa su'ane hazageno, Agra zamagriku anage hu'ne, \wj anama huno, Sisa'zama me'nesiana, Sisa amiho. Hagi Anumzamofo zama me'nesiana, Anumzamofo amiho. \wj* \v 22 Anankema nentahi'za antri nehu'za, Agrira atre'za vu'naze. \s Fripinti oti snaza kegu Jisasi antahige'naza naneke \r (Mak 12:18-27; Luk 20:27-40) \p \v 23 Ana zupage Satusi mono vahe'mo'za, (vahe'mo'za fripintira o'otigahaze nehaza vahe'mo'za) Jisasinte e'za eme antahige'naze, \v 24 Rempi huzami ne'moka, Mosesie'a huno, \bdit Mago'ne'mo'ma mofavre kase onte'nenoma frisigeno'a, nefu'a ana kentora a'erineno nefu fri'nea ne'mofo mofavre kasentegahie.\bdit* \v 25 Hagi tagripina 7ni'a kogna mani'nafinti, agonesa mofavremo a' eriteno, mofavre onteno fri'geno, ana ara negna erinte'ne. \v 26 Anantemo'a anazanke hu'ne, hagi 3mo'a anazanke huno tamino 7nimofonte vu'ne. \v 27 Ana ara henka fri'ne. \v 28 Ana hu'negu Fripinti otisaza kna'zupa, ana kognafintira iza a' manigahie? Na'ankure ana miko'mo'za ana ara erinte'naze. \v 29 Jisasi'a kenona'a anage huno zamasmi'ne, \wj Tamagratmi tamazeri havia nehaze, na'ankure avontafero, Anumzamofo hanavea antahi'amara nosaze. \wj* \v 30 \wj Na'ankure fri'nehnafinti'ma oti snazana, arave hu'zana omnesigeno, ara vasi omiami hu'zana omnesigeno, monafinka ankero vahe'kna hu'za manigahaze. \wj* \v 31 \wj Hianagi fri'naza vahe'ma otisaza zanku'ma Ra Anumzamo'ma tamagriku'ma hu'nea kea hamprita ontahinazo. \wj* \v 32 \wj \+qt Nagra Abrahamuma Aisaki'ma Jekopu Anumza mani'noe hu'neana? Agra fri vahe'mofo Anumzana omani'ne, hagi kasefa hu'za mani'naza vahe'mofo Anumzane. \+qt* \wj*(Eks-Ati 3:6) \v 33 Tusi'a vea kevumo'za ana nanekema nentahi'za, rempima huzmia kegura tusi antri hu'naze. \s Vugotama hu'nea kasegemofo naneke \p \v 34 Hianagi Farisi vahe'mo'zama antahi'zama, Satusi vahera keosza kema Jisasi huzmantege'za, Farisi vahe'mo'za magopi eritru hu'naze. \v 35 Zamagripinti mago'zmimo'a, kasegere ugagota hu'nemo, reheno kenaku anage huno agenoka hu'ne. \v 36 Rempi huramine'moka, inana tra kemo mareri'agetereno vugagota hu'ne? \v 37 Jisasi'a kenona'a asmino, \wj Rana, kagrika'a Anumzana, mika tumokareti ene, mika kagu kamenteti ene, mika antahintahi ka'areti avesinto. \wj* (Diu-Kas 6:5) \v 38 \wj Ama e'i pusama huno, vugagote'nea kasege. \wj* \v 39 \wj Anante'ma hu'neana, kagragu'ma kavesi'nentanaza hunka, tva'onkarema nemanisimofona avesinto hu'ne. \wj*(Lev-Pris 19:18) \v 40 \wj Mika kase'gemo'ene, kasnampa vahe'mofo kemo'a, asma tare tra kemofonte aniri'ne. \wj* \s Jisasi'a Farisi vahe'mokizmi Kraisinku zmantahige'nea naneke \r (Mak 12:35-37; Luk 20:41-44) \p \v 41 Farisi vahe'ma eri'tru'ma nehazageno'a Jisasi'a mago zamagenoka ke zmantahige'ne, \v 42 \wj Tamagra Kraisinkura nankna tamagesa nentahi'ze? Agra iza ne' mofavre? \wj* Huno zmantahigege'za, Deviti mofavre hu'naze. \v 43 Agra zamagrira anage huno zamasmi'ne, \wj Nahigeno Avamumo'a Devitina asmigeno Ranimoke hu'ne? \wj* \v 44 \wj \+qt Ramo'a nagri Rantega anage hu'ne, tamaga kazigani'a mani'negena, ha' vaheka'a zamare kagri kagafi antaneno hu'ne. \+qt* \wj* (Psa-Zga 110:1) \v 45 \wj Deviti'ma, Rane huno'ma hu'neana, inankna huno agri mofavrea manigahie? \wj* \v 46 Ana kemofo nona'a, mika'amo'za mago'a kea huntega osu'za, ana knareti'ma vu'neana koro hunente'za mago'anena, Agrira agenoka osu'naze. \c 23 \s Kasegere ugota hu'naza vaheku'ene Farisi vaheku hu'nea naneke \r (Mak 12:38-39; Luk 11:43-46; Luk 20:45-46) \p \v 1 Jisasi'a anante ana vea kevugu'ene, amage nentaza disaipol nagaku anage hu'ne. \v 2 \wj Kasegere ugagota hu'naza vahe'ene, Farisi vahe'mo'za, Mosesi kasege kemofonte nemanize. \wj* \v 3 \wj Ana hu'negu nankna ke'ma tamasmi'sazana, tamagesa antahi ankeretma, tamasmisazaza hiho. Hianagi zamagrama hanaza zana osiho, na'ankure zamagrama rempima huzami'za zana amage' ante'za nosaze. \wj* \v 4 \wj Zamagra kna'nentake huno erisaga huama'a amuho hu'nea zantmi anakiza vahe zamafunte nentaze. Hu'neanagi zamagra zamazana ante'za zamazankonutira retufe zmage'sa nontahize. \wj* \v 5 \wj Ana mikazama nehzana vahe'mo'za zmagehogu zamagra ana nehaze. Na'ankure zamagra osi nunamu vogisifina mago'a mono kea kre vazite'za, zmazante'ene kokovite'ene anaki'za nofi arente arente zaza kukenare nehaze. \wj* \v 6 \wj Hakare vahe atru hu'za ne'za nenafi kva vahe trate mani'zanku zamavenesi'za, osi mono nompi kva vahe trate manisnaza zanku zame'nesie. \wj* \v 7 \wj Hagi vahe'mo'za maketi kumapima humusema hunezmante'za, rempi huzami vahere'ma hu'za hanaza'zanku zmenesie.\wj* \v 8 \wj Hu'neanagi tamagrikura rempi huzami vahere hu'za osiho. Na'ankure Rempi hurami'nera Magoke mani'negetma, tamagra ana miko'a kogna mani'naze. \wj* \v 9 \wj Hagi ama mopafina nenfa'e hunka mago'mofonkura osuo, na'ankure tamagrira Magoke Nafa'tmimo monafinka mani'ne. \wj* \v 10 \wj Anazanke hutma kvatie hutma mago nekura osiho. Na'ankure magoke Kva tamia Kraisi mani'ne. \wj* \v 11 \wj Ugagotama tamagri'pima hu'nesnimo'a, tamagri eri'za ne' manino. \wj* \v 12 \wj Iza'o agra'ama ante marerisimofona, azeri anteramigahie, iza'o agra'ama anterami'simofona, azeri antesga hugahie. \wj* \s Jisasi'a huzmasmi vahe'mo'za haviza hu'naza zanku zmasmi'nea naneke \r (Mak 12:40; Luk 11:39-42,44,52; Luk 20:47) \p \v 13 \wj Hu'neanagi kva hiho, kasegere ugagota hu'naza vahe'ene, Farisi vahe'mota, tamagi'ari hutma tavre vahe mani'naze. Mona kumapima vunaku haza vahera, tamagra kafa erigita ahenkani renezmantaze. Na'ankure tamagratamia unofretama zamatrage'za ufrenaku'ma haza vahera unofraze. \wj* \v 14 \wj [Kva hiho, kasegere ugagota hu'naza vahe'ene, Farisi vahera tamagi'ari hutma tavre vahe mani'naze. Na'ankure tamagra kento a'nemokizmi havige hunezmanteta nozimine, maka zazimine rezmatga hutma kumzafa eri vaganereta, kefo zama nehaza zantami refitenaku za'za nunamu nehaze. E'i ana'ma nehazagu tusi'a kna erigahaze.]\wj*\f + \fr 23:14 \fr*\ft Amana isa'a [vs 14] koma krenaza avontafepina mago'a agaterenazageta krentenone.\ft*\f* \p \v 15 \wj Kva hiho, kasegere ugagota hu'naza vahe'ene, Farisi vahera, tamagiri hutma tavre vahe mani'naze. Mago'mo agu'a akarahe hinogura, tamagra mopafina vanohutma, hagerina taka nehaze. Anama hutma mago'ma nevretma, anamofona tamagra mani'naza avamena ageteretma tarezupa tevemofo mofavre azerinesaze. \wj* \v 16 \wj Kva hiho, tamavu suhu kva vahera, tamagra anage nehaze, iza'o ra mono nonte hunteno huvempa haniana, amne zane! Hianagi inamo'o ra mono nompima me'nea golimofo agire'ma huvempa hanimo'a, agrama huvempama hunte'nea kere amage anteno.\wj* \v 17 \wj Tamavu suhuno neginagi vahe mani'naze! Ina'nazamo tusi'a razana me'ne, goli mopi, hipi ra mono nomo'ma goliretima azeri ruotge hu'nea zamo'e?\wj* \v 18 \wj Hianagi tamagra anage nehaze, iza'o kre sramnavu itamofonte hunteno, huvempa haniana amne'zane. Hianagi iza'o kre sramnavu itamofo agofetu me'nea ofare hunteno huvempama hanimo'a, huvempama hunte'nea ke'are amage anteno. \wj* \v 19 \wj Tamusuhu vahe mani'naze! Ina'nazamo razana me'ne, ofamopi, kre sramnavu itamo ofa azeri ruotgera nehio? \wj* \v 20 \wj E'ina hu'negu, iza'o kre sramnavu itamofonte huvempa hanimo'a, kre sramnavu itare me'neazanku'ene huvempa nehie. \wj* \v 21 \wj Hagi iza'o ra mono nonte'ma huvempama himo'a, anampinkama nemania Anumzante ene huvempa nehie. \wj* \v 22 \wj Iza'o monamofonte huvempa hanimo'a Anumzamofo traku'ene, anantema nemania Anumzanku huvempa nehie. \wj* \v 23 \wj Kva hiho, kasegere ugagota hu'naza vahe'ene Farisi vahera, tamagi'ari hutma tavre vahe mani'naze. Na'ankure tamagra migufa'ene, nasene, zonkofea ofa nentaze. Hianagi kasegefima ugagota hu'neazana, fatgo avu'ava huzanki, asunkuzane, ke amage ante'zana tamagena hu'nemize. Hianagi ama zantamine, mago'azama nehaza zane tamagena huomitma amne hugahaze. \wj* \v 24 \wj Tamagra tamuvusuhu kva nagare, havigafa kuko antetma azeri netraze, hianagi kemoli afura asagahu nevazize.\wj* \p \v 25 \wj Kva hiho, kasegere ugagota hu'naza vahe'ene, Farisi vahera, tamagi'ari hutma tavre vahe mani'naze. Na'ankure amega kapumofone, zuompamofona tamagra azeri avusese nehaze. Hianagi zamagu'afina kumzafa'sezane zamagraguke huzamo avitene. \wj* \v 26 \wj Tamavu asuhu Farisi vahekure, pusantera zuompane kapumofona agu'afi sesehugeno, amega avufamo'a anahu kna huno avusese hino.\wj* \p \v 27 \wj Kva hiho, kasegere ugagota hu'naza vahe'ene, Farisi vahera, tamagi'ari hutma tavre vahe mani'naze. Na'ankure tamagra efeke paseteti vahe kerire frentageno amega kerimo'a avusese huno knare'za hiankna nehaze. Hianagi agu'afinka fri vahe'mokizmi zaferinamo'ene avusese osu'nea zantamimo avite'ne.\wj* \v 28 \wj E'inahu kante amega'a vahe zamurera tamagra fatgo huta mani'none nehaze. Hianagi tamagu'afinka tavrema hu'zamo'ene tra kema amage'ma onte'zamo osu'zamo avite'ne.\wj* \p \v 29 \wj Kva hiho, kasegere ugagota hu'naza vahe'ene, Farisi vahera, tamagi'ari hutma tavre vahe mani'naze, na'ankure tamagra kasnampa vahe'mokizimi keri tro nehutma, fatgo vahe'mokizmi keri konariri hunentaze.\wj* \v 30 \wj Ana nehutma amanage huta nehaze, korapa tagehezane mani'nona sinifa, tagra anampina ufreta, zamagra'nena kasnampa vahe korana eri megira otro'sine nehaze.\wj* \v 31 \wj Amanahu kema nehazana agafatami hufore hutma, tagra kasnampa vahe'ma zamahe fri'naza vahe'mokizmi zamagehete hutma nehaze.\wj* \v 32 \wj Tamagra nermageho'zama hunaza'zana huvagareho.\wj* \v 33 \wj Tamagra osifave, tamagra ha' osifavemofo mofavre zage. Inankna hutma tevefima vugahaze huno huramante'neana maniganegahaze? \wj* \v 34 \wj E'ina hu'negu keho, Nagra kasnampa vahe'ene, antahi'zane vahe'ma, kasegere ugagota hu'naza vahezaga, huzmantoge'za neaze, mago'amokizimia zamahetma hantigahaze. Mago'amokizmia osi mono'nontamifi zamazeritma nofi knonu sefu nezamitma, rankumate kumate zamazeri haviza hutma vano hugahaze.\wj* \v 35 \wj Ana'ma hanageno'a mika fatgo vahe ama mopafi zamahageno tagirami'nea koramo mofo kumimo'a tamagrite egahie. Fatgo ne' Eboli koranteti agafa huno Berekaia nemofo Zekaraiama, tamagrama ra mono none, kre sramanavu itamofo amu'nompima ahe fri'naza ne'mofo koramofo knazana tamagra erigahaze.\wj* \v 36 \wj Nagra tamage hu'na neramasmue. Amana knafi vahe'motmage', ama ana knazana erigahaze. \wj* \s Jisasi'a Jerusalemi rankumate vaheku asuntgi'nea naneke \r (Luk 13:34-35) \p \v 37 \wj Jerusalemi vahere, Jerusalemi vahere. Kasnampa vahe zamahe nefritma, huzmantege'za tamagritega aza vahera have kanonu zamahe'naze. Nama'a kna mofavre'zagatamia kokoremo anenta'a zaga agekonanu zamazeri atru huno refite zamanteankna hunaku nehuanagi tamagria tamave'nosie.\wj* \v 38 \wj Keho, tamagri ra mono nomo'a, vahera omanigeno megusa avu'ava hie.\wj* \v 39 \wj Na'ankure Nagra neramasmue, meninteti agafa hutma tamagra Nagrira onagetma manime nevuta anage hugahaze. \+qt Anumzamofo agifima e'nemofona asomu hunteno huta hugahaze. \+qt* \wj* \c 24 \s Jisasi'ma enaku hania knare fore hania zanku antahige'naza naneke \r (Mak 13:1-2; Luk 21:5-6) \p \v 1 Hagi Jisasi'ma mono nonkuma'ma atreno nevige'za, amage'ma nentaza disaipol naga'mo'za ra mono nonte'ma kinaza nontami eme averisagu e'naze. \v 2 Hianagi zamagrikura anage Jisasi'a hu'ne, \wj Amama me'nea nontamina negazafi? Nagra tamage hu'na neramasmue, mago havemo'e huno mago havemofo agofetura omanetfa hugahie. Ana miko'mo'a tagnavazi ramigahie.\wj* \s Jisasi'a tusi'a knaza fore hugahie hu'nea naneke \r (Mak 13:3-13; Luk 21:7-19) \p \v 3 Olivi agonarema vuno unemanige'za amage'ma nentaza disaipol naga'mo'za, zamagra'agu e'za Jisasina eme antahige'za, Nazupa kema hanazana fore hugahifi tasamio. Kagrama eku'ma nehnankeno'ene, ama mopama vagareku'ma hanigeno'a, nankna avame'za fore hugahie? Hu'za hu'naze. \v 4 Jisasi'a ke'nona zamirera anage hu'ne, \wj Mago'a vahe'mo'za havi kante tmavare'za vuzankura kva hiho.\wj* \v 5 \wj Na'ankure rama'a vahe'mo'za, Nagri nagihe'za, tagra kraisigate nehu'za rama'a vahe'zaga zamazeri savri hugahaze.\wj* \v 6 \wj Ha'mofo nanekea nentahitma, ha'mofo agigenkea antahigahazanagi tamagra korera osiho. Na'ankure amanahu'zana amne fore hugahie. Hianagi mopa vagarekna zahufa ne-e.\wj* \v 7 \wj Na'ankure mago rankuma naga'mo'za, oti'za mago rankuma nagara ha' huzmantege'za, mago kini ne'mofo naga'mo'za oti'za mago kini nemofo nagara hara huzmantege'za, agate'zamo'ene iminkomo hakare kaziga tusi'za hugahie.\wj* \v 8 \wj Hianagi ana maka zama fore haniana, mofavre kasenteku'ma eneria kna ataza ama erigafa nehie.\wj* \p \v 9 \wj Henka'a, ha' vahete tamagrira tamavare'za vnage'za tamata neramiza tamahe frigahaze. Hakare kuma'mo'za tusi'za hu'za zmavesra huramantegahaze. Na'ankure Nagri nagireku hu'za ana huramantegahaze.\wj* \v 10 \wj Ana knafina hakare'mo'za nagrite'ma zamentintia hunaza zana atre'za vu'za, komoru ohunte ahunte nehu'za, zamavesra ohunte ahunte nehanage'za, \wj* \v 11 \wj hakare havige kasnampa vahetamina fore hu'za mika vahera havigante zamavarentegahaze.\wj* \v 12 \wj Hagi na'ankure ke ontahi'zamo'a ame'namepi agatereno marenerinkeno, hakare vahe'mofo avesinte avu'avazamo zasi hugahie.\wj* \v 13 \wj Hu'neanagi aza'o amentintifima oti hampo'nama huno atupare'ma vanimofona aguvazigahie.\wj* \v 14 \wj Anumzamofo kuma'mofo Knare Musenkea miko mopane mopane huama hutesageno, hagi vagarekna egahie.\wj* \s Maka'za agatereno haviza hania naneke \r (Mak 13:14-23; Luk 21:20-24) \p \v 15 \wj Hianagi tusi'a haviza'mo'ma ruotge hu'nea kumapima efreno knare'zama ahe fanane nehanigetma negesutma ksanampa ne' Danieli hunte'neazamo'e hiho. Hagi ama nanekema hamprisamo'za antahi ama hiho.\wj* (Dan 9:27, 11:31, 12:11) \v 16 \wj Hagi Judiama mani'namo'za fre'za agonarega viho.\wj* \v 17 \wj Aza'o nomote mani'nesimo'a, uramino noma'afintira mago'zana e'orino.\wj* \v 18 \wj Hagi hozafima mani'nesimo'a ruvahe huno nakre ku'a ome e'orino.\wj* \v 19 \wj Zamu'ene hu'naza a'nene, mofavre aminuntage ana knafi hanaza a'nemo'za, tusi'a knaza fore hugahianki kva hiho.\wj* \v 20 \wj Nunamu nehinkeno fretma vuzamo'a, zasi knarero manifruhu knazupa (sabat) fore osino.\wj* \v 21 \wj Na'ankure ana knafima fore'ma hania knazamo'a, ese'ma mopa fore'ma huneregati fore osu'nea knaknaza tusi'a knaza fore hanigeno, henka'a anahu knazana fore osugahie.\wj* \v 22 \wj Hanki ana knamo atupama osanigeno'a, magomo'e huno omanigahie. Hu'neanagi huhampri zmante'nea vaheku huno knamofona eritupa hugahie.\wj* \v 23 \wj Mago'mo'ma tamagriku huno, keho, Kraisi'a amananki huge, Agra antune hania kerera tamentinti osiho.\wj* \v 24 \wj Na'ankure havige kraisi'ene, havige kasnampa vahe'mo'za efore hu'za, tusi'a avame'zane kaguva'za hu'za zamazeri savari nehu'za, hampo'nama atisu'za, Anumzamo'ma huhampri'zmante namokizmia zamazeri savari hugahie.\wj* \v 25 \wj Hagi antahi ankereho, korapa Nagra fore hugahie hu'na tmasmi'noane.\wj* \v 26 \wj Hagi henka'ma mago'mo kagriku huno'ma, Agra ka'ma kopi eanki ko hanigenka ovutfa huge, ko, antu hunaraginte nompi mani'ne huno hanigeta, tamentinti osiho.\wj* \v 27 \wj Na'ankure kopsi'namo zage hanatitegati zage fretega tevenefa tagivazu huno viankna nehanigeno, Vahe'mofo mofavrea egahie.\wj* \v 28 \wj Na'ankure frino kasrine'niazama me'nesirega, anantega tumpa namamo'za utru hugahaze.\wj* \r (Mak 13:24-27; Luk 21:25-28) \p \v 29 \wj Tusi'a knazama evutesigeno'a, ana knafina ame huno zagemo'a tusi'a haninkisigeno, ikamo'a tavira ontesigeno, ofuzagamo'a monafintira atafriramisigeno, hagi monamofo hankavemo'a kogekoge hugahie.\wj* (Joel 2:31, Rev-Huf 6:12, 13) \v 30 \wj Ana hanigeno Vahe'mofo Mofavremofo avame'zana monare fore hanige'za, mika kazigatira nagate nofite vahe'mo'za zamasunku nehu'za negesageno, Vahe'mofo Mofavre'a tusi'a hanave'ane masazama'afi mona hamponte eramigahie.\wj* \v 31 \wj Hagi ankero vahe'zaga'a huzamantesige'za ufena nere'za, mopa omete emete huneregati'ma Agrama huhampri'ma zmante'nemokizmi, monamofo mago agentega vuno mago agentegatira zmavare atru hugahaze.\wj* \s Fiki zafare hunte'nea fronka naneke \r (Mak 13:28-31; Luk 21:29-33) \p \v 32 \wj Fiki zafareti fronka kea rempi huta antahiho, knare huno amena'mo vuno eno huno ani'nama erimaregetma, zagegna egofta nehie hutma nehaze.\wj* \v 33 \wj Anahu kna kante, tamagrama ama ana zantmima negesutma, Agrama esia knamo'a kofta huno kafantfante me'ne hutma tamagesa antahiho.\wj* \v 34 \wj Tamagerafa hu'na Nagra neramasmue. Ama knafima mani'naza vahera ofrita mani'nesageno, ana mika'zana fore hugahie.\wj* \v 35 \wj Monane mopanena fanane hugahie. Hianagi Nagri nanekemo'a fanane osu mevava hugahie.\wj* \s Tro hutma maniho huno Jisasi hu'nea naneke \r (Mak 13:32-37; Luk 17:26-30,34-36) \p \v 36 \wj Hu'neanagi anama esia knane zagenena, mago nemo'a ontahi'tfaza hu'ne. Monafinka ankeromo'zane Nemofo'enena ontahine. Hagi Nenfake'za antahi'ne.\wj* \v 37 \wj Na'ankure Noa knafi hu'nazankna avu'ava'za nehnageno Vahe'mofo Mofavrea egahie.\wj* (Jen-Agf 6:5-8) \v 38 \wj Na'ankure tina ohage'nege'za, ana knafina, vahe'mo'za ne'zana nene'za, aka tina nene'za, a'nea e'neriza, ara masi omiami nehazage'no, Noa'a ventefina umareri'ne.\wj* \v 39 \wj Zamagra mago zankura ontahi'za mani'nageno tinko'mo hageno eme zmaheno refite vagare'ne. Vahe'mofo mofavrema enaku'ma hanigeno'a, e'inahu'za fore hugahie.\wj* (Jen-Agf 7:6-24) \v 40 \wj Hagi tare ne'trena hozafi tragote'ne mani'nesnakeno mago'mofo netreno, mago'mofona avregahie.\wj* \v 41 \wj Tare a'tremoke'a witi raga neganesakeno, mago'mofona netreno mago'mofo avregahie.\wj* \v 42 \wj E'ina hu'negu kavua ketenka manio, na'ankure kagri Ramo'a nanknare egahio, kagra ontahi'nane.\wj* \v 43 \wj Hianagi ama'na kea antahi ankerenka antahio, nomofo nefa'ma musufa ne'mo'ma kenagepima ne-esia knama antahi ankere'nesuno'a, agra kvahu ankere'neno atresigeno noma'a tagana vazino uofregahie.\wj* \v 44 \wj E'ina hu'negu tamagranena trotra hiho, na'ankure Vahe'mofo mofavremo'a tamagra egahie hutma antahi omisaza knazupa egahie.\wj* \s Havi eri'za vahe'ene tamage eri'za vahe'mokizmi naneke \r (Luk 12:41-48) \p \v 45 \wj Aza'o ke amage'anteno knare antahintahine kazokazo eri'za ne'ma mani'nesiana, kva'amo noma'afi vahete kva hunte'nesigeno, ruga'a kazokazo eri'za vahera kna fatgorera ne'zana zamigahie.\wj* \v 46 \wj Kazokzo eriza ne'mo kegava huno mani'nesigeno, kva'amo eno eme kesimo'a muse hino.\wj* \v 47 \wj Tamage hu'na Nagra neramasmue, kva'amo eri'za nera huntesigeno, miko zama'arera kegava hugahie.\wj* \v 48 \wj Hu'neanagi ana havi kazokzo eriza nemo'ma agragu'ma huno, Nagri kva ne'mo'a hago zaza kna umanie nehuno,\wj* \v 49 \wj agra agafa huno, magoka eri'za e'neriza kazokzo eri'za vahe nezmaheno, aka ti ne'za neginagi nehaza vahe'ene ne'zane, tinena ne'ne.\wj* \v 50 \wj Anante ana kazokzo eri'za ne'mo kva'agu omegahie huno, keno antahino osnia knare'ma esuno'a,\wj* \v 51 \wj aheno rutnerare huteno, huntenkeno tavre vahe'mofo kumapi umanigahie. Ana kumate zavike nehuno, ave' aninkreki hugahie.\wj* \c 25 \s 10ni'a vene'nene omase mofa'nemokizmi fronka naneke \p \v 1 \wj E'i ana knafina mona kumamo'a 10ni'a venenene omase mofanemo'za lampe tavizami'a eriri eriri huza, a' erinaku hia ne' ome tutagiha hunaku vu'naza kna hu'ne.\wj* \v 2 \wj Mago 5fu'a vene omase mofane'mokizmia knare antahintahia omanene. Hagi mago 5fu'a vene omase mofane'mokizmia knare antahintahi me'ne.\wj* \v 3 \wj Hagi knare antahintahima omanenea mofane'mo'za rampe tavi zamia eri'nazanagi, mago'a masevena e'ori'naze.\wj* \v 4 \wj Hu'neanagi knare antahintahima me'nea mofane'mo'za tafero zamifina mago'a masevena eririza rampe tavi zaminena vu'naze.\wj* \v 5 \wj Hagi a'ma erinaku'ma hu'nea nera kora omegeno zamu toko hige'za mase'naze.\wj* \v 6 \wj Hianagi kenage amu'nompi mago ne'mo kezatino, A'ma eri nera hago e'ne! Atiramita eme keho! Hige'za, \wj* \v 7 \wj anante ana maka mofanemo'za oti'za tavizmi erira hu'naze.\wj* \v 8 \wj Anante knare antahintahima omane'nemo'za, knare antahintahima me'nemokizmia zmantahige'za, mago'a masavena tamiho, na'ankure tavi timo'a asu nehie huza hazage'za,\wj* \v 9 \wj knare antahintahima eri'namo'za kenona huzamante'za, i'o masave timo'a tamagri'ene tagri'enena knarera huorantegosianki, feno nontega vuta, tamagra su'zana ome miza seho hu'naze.\wj* \v 10 \wj Ana masave mizasenaku nevazageno, a'ma eriku'ma hu'nea nera ege'za, tro'ma hu'za mani'naza mofa'nemo'za, aravehu ne'zama retro hunte'nea nompi agrane marerizageno kahana erigi'ne.\wj* \v 11 \wj Henka ana knare antahizazmi omane 5fu'a mofa'nemo'za e'za Ramoke, Ramoke kahana anagiranto hu'naze. \wj* \v 12 \wj Hianagi kenona huzamanteno, tamage hu'na neramasmue, nagra tamagena antahina osu'noe. \wj* \v 13 \wj E'ina hu'negu kva huta maniho, na'ankure Vahe'mofo Mofavrema ete esiankna ontahi'naze.\wj* \s Kazokzo eri'za vahe'mokizmi zago refako huzami'nea fronka naneke \r (Luk 19:11-27) \p \v 14 \wj Mago'ane Jisasi'a anage hu'ne, mona kuma'mo'a amanahukna hu'ne, Mago ne'mo'a ru kaziga umanigeno enaku nehuno, eri'za vahe'a kehutru huno, zamagri'zmi avamente zago'a refako huzami'ne.\wj* \v 15 \wj Hagi mago'mofona 5tauseni'a zago amino, mago'mofona 2 tauseni'a zago amino, magomofona 1tauseni zago ami'ne. Hanave zamimofo avamente refako huzamiteno, atreno afete kana vu'ne.\wj* \v 16 \wj Anama kva amo'ma nevigeno, ame huno 5 tauseni'a zagoma eri'nea ne'mo'a, ana zagonuti eri'za erino mago'ane 5 tauseni'a zago eri fore hu'ne.\wj* \v 17 \wj Anahu kna huno 2 tauseni'a zago eri'nea ne'mo'a, mago'ane 2 tauseni'a zago erifore hu'ne.\wj* \v 18 \wj Hu'neanagi 1 tauseni'a zagoma eri'nea eri'za ne'mo'a, mopafi keri ome kafino kva'amofo zagoa asente'ne.\wj* \v 19 \wj Hagi zazakna kva zimimo'a umaniteno, eno kazokzo eri'za naga'a ke hutru huno, zagoma zami'nea zago eri fatgo huno kenaku zamantahige'ne.\wj* \v 20 \wj 5 tauseni'a zagoma eri'nea eri'za ne'mo'a, mago'ene 5 tauseni'a zagoa eri agofetu huno eno amanage hu'ne. Ramoke kagra antahi naminkama 5 tauseni'a zagoma nami'nana zagoreti, mago'ane 5 tauseni'a zago eri agofetu hu'na zagoa erifore hu'noe higeno, \wj* \v 21 \wj kva'amo'a kenona hunteno, knare'zantfa hane, kagra knare hunka fatgo eri'za nere. Osi'a zantera knare hunka kegava hanku, Kagra kavare antesnugenka rama'a zante kegava krigahane. Hagi enka Nagrane muse eme huo hu'ne. \wj* \v 22 \wj Anante 2 tauseni'a zagoma eri'nea ne'mo eno amanage hu'ne, ramoka, antahi naminkama 2 tauseni'a zago nami'nantetira ko, ete 2 tauseni'a zago eriagofetu hu'noe higeno, \wj* \v 23 \wj kva'amo ke nona huno, knare'zantfa hane, kagra knare hunka fatgo eriza nere, osi'a zantera knare hunka kegava hanku, Nagra kavarentesnugenka rama'a zante ke kva krigahane. Hagi enka Nagranena musena eme huo hu'ne.\wj* \v 24 \wj Anante 1tauseni'a zagoma eri'nea eri'za ne'mo eno amanage hu'ne, Ramoka kagra himamu ne' mani'nankena kage'na antahi'na hu'noe, kagra ohankre'nana hoza nevsagenka, avimza orani'nana ne'za nevasganku,\wj* \v 25 \wj kagoro hugante'na zagoka'a keri ome kafi'na mopafi asente'noreti, ama ana maka zago ka'a vati'na eri'na oanki ko higeno,\wj* \v 26 \wj kva'amo kenona hunteno, kagra haviza hunka, eri'za e'ori ne' mani'nane. Kagra ko nagenka nantahinka hu'nane, ohankre'noa hoza nevasage'na, avimza orani'noa ne'za enerugu,\wj* \v 27 \wj kagra zagoni'a zago nompi ome ante'nankeno, mago'ane zagoa erifore nehige'na, ete eme eruresine.\wj* \v 28 \wj E'ina hu'negu zagoa agripintira eritma, 10 tauseni'a zagoma eri'nemofo amiho hu'ne.\wj* \v 29 \wj Na'ankure mago'azama ante'nesamo'za mago'ane eneri'za, zamesi' nesiazana rama'a erigahaze. Hu'neanagi mago'a zama onte'nesimofompintira eri'nesnia zana eritregahie.\wj* \v 30 \wj Hagi ama kefo eri'za nera avreta fegi'a kumzu hanimpi ome matevuta atreho, e'i anampina vahe'mo'za zavi krafa nehu'za, zamave anikreki hugahaze.\wj* \s Mika vahe refako hania naneke \p \v 31 \wj Hagi Vahe'mofo Mofavremo ete hanave'afine masa zama'afima mika ankero zaga'anema esuno'a, Agra masa nentake tra'are emanigahie.\wj* \v 32 \wj Mika kokankokati vea'mo'za Agri avure emeritru hanageno afu kva nemo, afu kevufinti memene sipisipi afutami refako hugantugma hiankna huno, zamazeri kantugma hugahie.\wj* \v 33 \wj Sipisipi afu'tmina, Agra aza tamaga kaziga zmavrenenteno, meme afutamina aza hoga kaziga zamavarentegahie.\wj* \v 34 \wj Anante kinimo'a azantmaga kazigama mani'namokizimigura amanage huno hugahie. Nafa'nimo'a asomu huramante'neanki, etma mona mopa tro osu'nenoma retro huramante'nea kuma emeriho hugahie.\wj* \v 35 \wj Na'ankure nagama'netegeta Nagrira ne'za namizage'na ne'noe. Tinku nave'nesigeta Nagrira tina namizage'na ne'noe. Nantu vahe Nagra neogetma nontamifi navrente'naze.\wj* \v 36 \wj Navufa navapa mani'nogetma Nagrira kukena hunante'naze. Kri eri'nogeta Nagrira kegava hunante'naze, Kina nompi mani'nogeta, Nagrira eme nage'naze hanige'za,\wj* \v 37 \wj anante fatgo vahe'mo'za ke nona hunte'za, Ramoke, nazumepaga kagakura nehanketa ne'zana kami'none? Inazupa tinkura kave'nesigeta, kamunkenka ne'nane?\wj* \v 38 \wj Nazumepaga kagonkenka Kagra nantu vahera neanketa kavare nontifina kante'none? Nazupa Kagra kavufa kavapara mani'nanketa, kukena hugante'none?\wj* \v 39 \wj Nazumepaga kagonkenka, Kagra kria eri'nane, nazupa Kagra kina nompina mani'nanketa, ome kagenone?\wj* \v 40 \wj Kini ne'mo kenona huzmanteno amanage hugahie, tamage hu'na neramasamue, amama zamagima omane nafuhe'impinti mago zmimofoma nankna avu'ava huzmante'nazana, Nagri hunante'naze.\wj* \p \v 41 \wj Nehuno anante aza hoga kazigama mani'namokizmia amanage huzmantegahie, tamagra kazusifi mani'naze, maniganeta kefo nemofone, ankero naga'amofoma retro'ma huzmante'nea tevava tevefi ufreho.\wj* \v 42 \wj Na'ankure naga'ma netegeta magore hutma ne'zana namizage'na one'noe. Tinku nave'nesigeta magore hutma tina afi onami'naze.\wj* \v 43 \wj Nantu vahe neogeta nontimifina navre onte'naze. Navufa navapama mani'nogetma kukena huonante'naze. Krima eri'noane, kina nompima mani'nogeta eme onage'naze.\wj* \v 44 \wj Ana vahe'mo'za kenona huntegahaze, Ramoka, nazu'mepa kagonkenka kagakura hu'nane, hifi tinkura kavesi'ne, hifi nantu vahera e'nane, hifi kavufa kavapa mani'nanketa, kukena huogante'none, hifi kria eri'nane, hifi kina nompina mani'nanketa kaza osu'none?\wj* \v 45 \wj Hanageno Agra ke nona huzmantegahie. Tamage hu'na neramasmue, amama zamagi omne'nea vahe'pinti, mago zmimofoma mago'zama huonte'nazana, Nagri huonante'naze.\wj* \v 46 \wj Hanige'za ana vahe'mo'za manigane'za mani'vava zamatazampi vugahaze. Hianagi fatgo vahe'mo'za mani'vava mani'zampi vugahaze.\wj* \c 26 \s Jisasi ahefriku ke retro hu'naza naneke \r (Mak 14:1-2; Luk 22:1-2; Jon 11:45-53) \p \v 1 Hagi Jisasi'ma ana maka nanekema huvagareteno, amanage huno amage'ma nentaza disaipol nagara zamasmi'ne. \v 2 \wj Antahi'naze Anumzamo Israeli vahe'ma kinafinti zmare'nea kna, tare knama agteresigeno egahie. Hagi Vahe'mofo Mofavre avare zamisage'za, ahe'za keka zafare hantigahaze.\wj* \p \v 3 Hanki ugagota pristi vahe'mo'zane, Israeli vahe'mokizmi ranra kva vahe'mo'za ugagota mono kva ne' Kaiafasi kumapi atru nehu'za, \v 4 Jisasima havige hunte'za, azeri'za ahefrisaza naneke, oku'a huge antahige hu'naze. \v 5 Hu'neanagi anage hu'za aru amu'nozmifinti ke hakare hu'za ha' eri fore hu'zanku kinafinti zmare'nea knagu antahimi'za ne'zane knarera anara osugahune hu'naze. \s Masave Jisasi frente'nea naneke \r (Mak 14:3-9; Jon 12:1-8) \p \v 6 Jisasi'a Betani kumate Saimoninku fugo ne're nehaza nemofo nompi umarerino mani'negeno, \v 7 mago a'mo hentofa have tafempi mananentake huno mizama'amo mareri'nea masave erineno, Jisasi'a aza tununte itare mase'negeno, asenire tagino frente'ne. \v 8 Hianagi amage'ma nentaza disaipol naga'mo'za, anama hiaza nege'za zamarimpa haviza nehige'za, ama masavena na'a higeno amne zanknara nehie hu'naze? \v 9 Ra mizante atreno, zago erino amunte omne vahe zamigare nehazageno, \v 10 Jisasi'a keno antahino nehuno'a anage hu'ne, \wj Nahigetma ama ara antahi haviza hunentaze? Na'ankure agra knare avu'avaza hunenante.\wj* \v 11 \wj Zamunte omne vahera zamagra mika zupa tamagrane manigahaze. Hagi Nagra mika zupa tamagranena omanigahue.\wj* \v 12 \wj Ama a'mo'ma navufare masavema frenenanteana, asemanante'zamofo nazeri retro nehie.\wj* \v 13 \wj Tamage hu'na neramasmue, mopane mopane vu'za e'za nehu'za, knare muse keni'a huama hanarega, ama a'mo hia avu'avazankura huama hu'za vahera nezmasmisage'za, zamagesa antahimigahaze. \wj* \s Judasi'a komoru hanige'za Jisasi azerisnaza naneke \r (Mak 14:10-11; Luk 22:3-6) \p \v 14 Anante 12fu'a amage nentaza disaipol naga'afinti Judas Isakarioti'e nehaza ne'mo, ugagota pristi vahete vuno, \v 15 amanage huno zamantahige'ne. Na'a namisagu nagra Jisasina avreramigahue? Hige'za 30'a Silva zagoa hampriza ami'naze. (Zek 11:12-13) \v 16 Ana knaretima vu'neana Jisasima avare zamisia kankamu fore hanigu Judasi'a hakrene. \s Jisasi'a amage nentaza disaipol naga'ane vagare ne'za ne'nea naneke \r (Mak 14:12-21; Luk 22:7-14,21-23; Jon 13:21-30) \p \v 17 Hagi zo'ore Breti nenaza hompa knamofona ese zupa, amage nentaza disaipol naga'mo'za Jisasinte e'za eme antahige'za, inantega kinafinti zmare'nea knagu antahimi ne'zana retro hugante'sunkenka negahane? \v 18 Jisasi'a ke nona'a huno, \wj Rankumate ufresuta'a mago ne' ome kegaha'anki amanage huta ome asami'o, rempi hurami' ne'mo'a amanage huno hu'ne. Knani'a atupa nehigu nonka'afi namage'ma nentaza disaipol nagani'ane kinafinti zmare'nea knagu antahimi ne'zana negahune hune hutna hi'o. \wj* \v 19 Higene Jisasi'ma huznantea kante anteke, amage'ma nenta'a disaipol netremokea ne'zana ome retro hu'na'e. \p \v 20 Anama higeno Jisasi'a 12fu'a amage' nentaza disaipol naga'ane neza nenaza trate zamaza tununte mani'naze. \v 21 Ne'za nenageno Jisasi'a zamasamino, \wj Tamage hu'na neramasmue, mago'moka ha'ma renenantaza vahe'mokizmi zamazampi komoru hunka nevrentegahane.\wj* \v 22 Amage'nentaza disaipol naga'mo'za zmusunku nehu'za magoke magokemo'za Jisasinku anage hu'naze, Ramoka tamage nagriku nehampi? \v 23 Higeno Jisasi'a kenona'a huno, \wj ama tafepinti'ma ne'zama magoka Nagrane nenompinti, mago'moka nagrira ha' vahe zamazampi navarentegahane.\wj* \v 24 \wj Agriku'ma hu'za krente'naza kante, Vahe'mofo mofavremo frigahie. Hianagi kva hino, komoru huno ha' vahete navre zamisnia ne'mo'a, nerera'ma kase ontene'sinia knare hisine.\wj* \v 25 Komoru huno ha' vahe avare zmisia ne' Judasi'a amanage hu'ne, Hurami' ne'moka tamage nagriku nehampi? huno higeno, \wj Izo kagra ha e'i nehane, \wj* huno Jisasi'a asmi'ne. \s Jisasi'a hame ne'za zamige'za ne'naza naneke \r (Mak 14:22-26; Luk 22:15-20; 1 Kor 11:23-25) \p \v 26 Anama nenageno, Jisasi'a breti erino Ramofonte susu huno nunamu huteno, erigorino amage'ma nentaza disaipol naga'a nezmino amanage hu'ne, \wj Ama'i nagri navufgagi erita neho.\wj* \v 27 Anante Jisasi'a mago waini tafero erino Anumzantega susu huno nunamu huteno nezamino, \wj Mika'mota ama anampinti neho hu'ne. \wj* \v 28 \wj Na'ankure Anumzane huhagerafita manisnaza'zamo avempa huno mesnigu ama'i korani'e. Mika vahe'mofo kefo zazmi eri apase zmantenigu korani'a tagi neramue.\wj* \v 29 \wj Amanage hu'na neramasmue, meninteti'ma vaniana wainia mago'ene one'na henka'a, Nafa'nimofo kumapi tamagrane kasefa wainia negahune. \wj* \v 30 Hutege'za anante mago zagame hute'za, atirami'za Olivi agonare vu'naze. \s Jisasi'a vahane hugahane huno Pitanku hu'nea naneke \p \v 31 Jisasi'a amanage huno zamasmi'ne, \wj Meni kenegetfa Nagrite'ma fore'ma hania zanku natretma fregahaze. Na'ankure ko avontafepina krenteno, \+qt Nagra sipisipi kva ne' ahesuge'za sipisipi kevumo'za panini hu'za ufre efre hugahaze hu'ne. \+qt* \wj* (Zek 13:7) \v 32 \wj Hianagi fripinti oti'na Galili ugote'na vugahue.\wj* \v 33 Higeno Pita'a kenona huno, mikamo'za kagrite'ma fore'ma hania zankura katre'za fre vagaregahaze. Hianagi nagra onkatretfa hugahue. \v 34 Jisasi'a huno, \wj Tamage hu'na negasamue, meni kenegetfa kokorege osu'nenkenka, tagufa zupa Nagrikura onke'noe hunka vahane hugahane.\wj* \v 35 Pita'a amanage huno asmine. Ha nagra Kagrane fritfa hugahue, hanki'na Kagrira onkage'noe hu'na vahane huogantegahue. Hige'za ana miko amage'ma nentaza disaipol naga'mo'za ana kege hu'naze. \s Jisasi'a Anumzane naneke hu'nea naneke \r (Mak 14:32-42; Luk 22:39-46) \p \v 36 Higeno Jisasi'a amage nentaza disaipol naga'ene Getsamenie nehazarega vuteno, anage huno zamasami'ne, \wj Amare mani'nenkena Nagra amanure nunamu ome huteno \wj* nehuno, \v 37 Pita nevreno Zeveti ne'mofavrea zanagri kogna Jemisine Jonine zanavreno nevigeno agafa huno rimpamo tusi kna avenesigeno agu'amo haviza nehigeno, \v 38 amanage huno zamasmi'ne, \wj Nagu namemo'a tusiza huno kna nehuno, nazeri fri kante nevie. Amare mani'neta Nagrane kvahuta maniho.\wj* \v 39 Osi'a vu ogamnu'a atreno avugosaregati mopafi unemaseno, Anumzamofontega nunamu huno, \wj Nafa'nimoka knare'ma hu'nesiana, ama'i knazana eri atrenanto. Hu'neanagi Nagri navesira ovaririo. Kagri kavesizamo forehino.\wj* \v 40 Ananteti amage'ma nentaza disaipol nagate eno, zamageana, zamu mase'nageno, Pitanku amanage hu'ne. \wj Tamagra mago auafina Nagranena kva osugahazo?\wj* \v 41 \wj Reramatagafi ufreta traka hanagi, kva huneta nunamu hiho. Avamu timimo'a ave'nesianagi, amega tamavufgamo'a avenosie.\wj* \v 42 Ete mago'ene vuno nunamu ome huno, \wj Nafa'ni moka ama'i knazamofo taferora eri atre onante'nanke'na nesuana, Kagri kvesimo forehugahie.\wj* \v 43 Ete eno eme zamageana zamu toko hige'za zamu mase'nageno, \v 44 ete zmatreno vuno tagufa zupa ko'ma hu'neankna ke huno Anumzantega nunamu ome hu'ne. \v 45 Ananteti eno amage'ma nentaza disaipol naga'a zamasmi'ne, \wj Tamagra manigsa nehutma tamu masenazo? Keho, Vahe'mofo mofavrema komoru hu'za kumi vahe'mokizmi zamazampi avremisaza knahie.\wj* \v 46 \wj Otinke' vamneno, komoru huno navre zamisia nera ama ne-e.\wj* \s Jisasina komoru hu'za azerinaza naneke \r (Mak 14:43-50; Luk 22:47-53; Jon 18:3-12) \p \v 47 Jisasi'a ke huvaga ore'negeno 12fu'a amage'ma nentaza disaipol naga'afinti mago'mo Judasi ehanitino tusi'a vahe kevune e'ne. Ugagota pristi kva vahe'mo'zane, Jiu kva vahe'mo'za huzmantage'za kazinknone kumpa knone eri'za e'naze. \v 48 Judasi'a komoru hu'nemo zamasmino, Agi'ma antako hanuana, e'i ana neki azeriho. \v 49 Judasi'a ame huno Jisasinte vuno, Knare kenegere hurami ne'moke nehuno, agi antako hu'ne. \v 50 Jisasi'a ke nona'a huno, \wj Rone'nimoka hunakurema hunka anazana huo. \wj* Anante ruga'amo'za e'za Jisasina eme azeri'naze. \v 51 Hianagi mago Jisasi'ene mani'nea ne'mo, kazinknoma'a erino ugagota pristi ne'mofo kazokzo eri'za ne' agesa rukafri atre'ne. \v 52 Ana higeno Jisasi'a amanage huno asmi'ne, \wj Kazi knonka'a anoma'afi vazinto. Kazi knonu ha' nehaza vahe'mokizmi'a kazi knonu zamahe frigahaze.\wj* \v 53 \wj Kagra ontahinampi, Nagrama Nenfanku antahigesugeno'a, mago'ane 12 tauseni'a sondia ankero kevu vahe menitfa erami'za naza hanazana?\wj* \v 54 \wj Hianagi Nagrama anama hanugeno'a, amanahu kante fore'ma hino huno Anumzamofo avontafepima kre'nea kemo'a, inankna huno efore hugahie? \wj* \p \v 55 Ana knafi Jisasi'a ana vahe kevu amanage huno zamasmi'ne, \wj Nagri nazerikura nahigeta kazinknone kumpa kno erita kumzafa vahe zamazeriku nehazankna hutma neaze? Knaneknane ra mono nompi mani'ne'na naneke huneramasmugeta naze'ori'naze.\wj* \v 56 \wj Hagi ana maka zama fore hu'neana korapa kasnampa vahe'mo'za, fore hugahie hu'za kre'naza'zamo avufga'a fore hu'ne. \wj* Ananknafi amage nentaza disaipol naga'mo'za atre'za fre'naze. \s Jisasina kanisol vahete avare'za vu'naza naneke \p \v 57 Jisasima azeri'za vu'naza vahe'mo'za, Kaiafasi ugagota pristi nemofo nompi avare'za vu'naze, ana nompina kasegere ugagota hu'naza vahe'ene Jiu ranra kva vahe'mo'za atru hu'za mani'nazafi avare'za vu'naze. \v 58 Hu'neanagi Pita'a ogama'a zamavaririno nevuno, ana mono ne'mofo nonkumapi ufreno, Jisasinte'ma fore haniaza kenaku eri'za vahe'ene umani'ne. \p \v 59 Hagi ugagota pristi vahe' mo'zane ana miko kanisol (Senhitren) vahe'mo'za, Jisasima havige huntesage'za ahefrisaza vaheku hakare'naze. \v 60 Hianagi miko vahe'mo'za eama hu'za havige huntazanagi, mago havizama'a hake'za eri fore osu'naze. Hianagi henka'a taremoke eama huke, \v 61 Jisasinku anage hu'na'e, Ama ne'mo Anumzamofo ra mono nona tapage hu'na tagufa knafi ki vagaregahue, huno hu'nea nere. \v 62 Anante ugagota pristi ne'mo'a otino amanage hu'ne, Ama nanekema hunegantarera kenona osugahampi? Na'a hu'nanke'za ama vahe'mo'za kea hunegantaze? \v 63 Jisasi'a ke osu' mani'negeno ana ugagota pristi ne'mo amanage hu'ne, Kasefa huno mani'nea Anumzamofo agire nehuanki tasamio. Kagra, Kraisiga Anumzamofo Nemofogafi? higeno, \v 64 \wj Izo Kagraka'a hago nehane. Hianagi amanage hu'na mika motmagura nehue, henka'a Vahe'mofo mofavremo'a, negesnageno Anumzamofo azantmaga kaziga manino hihamu'ane mona hampompi ne-enketa kegahaze.\wj* \p \v 65 Higeno ugagota mono kva ne'mo kukena'a eritagato hunetreno amanage hu'ne, keho Anumzamofonku azanava ke nehie! Mago'ene naneke huontegosune, tamagra tami azanava kema huntea kea nentahize. \v 66 Hagi na'ane tamagesa nentahize? Hige'za kenona hu'za, hazenke hu'neankino frisie. \p \v 67 Nehu'za Jisasina avufi zmetu henente'za zamaza kano ahe'naze. Mago'amo'za zamaza rutarete'za nehe'za, \v 68 amanage hu'za antahige'naze, Kagra Kraisige, aza negahefi kasnampa ke hu'ama hunka tasimio? \s Pita'a Jisasinku onke'noe, hu'nea naneke \r (Mak 14:66-72; Luk 22:56-62; Jon 18:15-18; Jon 18:25-27) \p \v 69 Ana kumapi fegi'a Pita'a umani'negeno mago eri'za mofa'mo eno, Kagranena Galili ne' Jisasi'ene vano nehazafinti mago zamimoke, hu'ne. \v 70 Pita'a maka vea zamufi vahane huno, Nagra ontahi'noa zanku nehane. \v 71 Ananteti atiramino ana kumamofo kafante vigeno, mago ru eriza mofa'mo negeno, Anante'ma mani'naza vahera zamasmino, ama nera Jisasi Nazareti ne'ene nemania nere. \v 72 Pita'a mago'ene vahane huhampo'na huno, Nagra onke'noa neku nehane hu'ne. \v 73 Anante osi'a kna evige'za, oti'za mani'naza vahe'mo'za Pitante eza, anage hu'naze, tamage kagra mago zamimoke, na'ankure kageru'mo hufore nehie. \v 74 Pita'a hanave kefinti agra'agu huhaviza nehuno, monamo'a antahine, tamage nagra onke'noa neku nehaze, higeno kokoremo'a ana agi'ene krafa hu'ne. \v 75 Anante Jisasi'ma hu'nea kere Pita'a agesa antahigeno vu'ne, \wj Kokoremo krafa osu'nenkenka onke'noa nere hunka tagufa zupa vahane hugahane\wj* hu'nea kegu nentahino, Pita'a fegi atiramino tusi asunku huno zavi ate'ne. \c 27 \s Judasi fri'nea naneke \r (Apo 1:18-19) \p \v 1 Ko'matigeno nanterama'a maka ugagota mono kva vahe'ene, ranra kva vahe'mo'za atru huza Jisasi ahefrisnaza naneke hunaki'naze. \v 2 Ana hute'za Jisasina azeri'za nofi kite'za, rankumamofo kagota kva ne' (Gavana) Paeroti avare'za omemi'naze. \p \v 3 Hagi komoru huno avare zami'nea ne' Judasi'a antahiama Jisasi frigahie kema nentahino'a, rama'a asuza e'nerino, 30'a silva zago ami'naza zago'a erino ugagota mono kava vahete'ene ranra vahete vuno, \v 4 amanage hu'ne, Hazenke'a omane ne'ma komoru hu'na avare tamuana, nagra kumi hue huno hige'za zamagra anage hu'naze, tagri zana omane'neanki kagri'zane hu'naze. \v 5 Judasi'a ana zago'a mate'vuno ra mono nomofo agu'afi netreno, vuno kana ome he'ne. \v 6 Ugagota mono kva vahe'mo'za ana zago eneriza anage hu'naze, Trakemo'a i'o hu'negu vahe'ma zamahe frikuma mizama ase'naza zago'a mono nomofo zago tafempina ontegahune. \v 7 Anante kehuge antahige hute'za, ana zagonuti mopa kavo tro nehia ne'mofo mopa, ru kazigati emani vahe fri hanageta asezamantesuna mope hu'za mizase'naze. \v 8 Amana kegafare, ana mopagura kora mope hu'za meninena nehaze. \v 9 Anante kasnampa ke Jeremaia hunte'nea kemo avufga'a fore hu'ne. \bdit Israeli vahe'mo'za agri avufgare huhamprinte'naza 30'a silva zagoa zamagra eri'naze, \bdit* \v 10 \bdit nehu'za ana zagoa eri'za, Ramo nasmi'nea kante mopa kavo tro' nehia ne'mofo mopa miza senaze. \bdit* \s Jisasi'a Paeroti avuga keagare oti'nea naneke \r (Mak 15:1-5; Luk 23:1-5; Jon 18:28-38) \p \v 11 Jisasi'a anante rankumamofo kva (Gavana) ne' avuga uotigeno agenoka huno, Kagra Jiu vahe'mokizmi Kini mani'nano? \wj Izo e'ima kagra nehanane,\wj* huno Jisasi'a ke'nona hu'ne. \v 12 Hagi ra mono kva vahe'mo'zane, ranra kva vahe'mo'za naneke humanentageno'a Jisasi'a kenona huozmante'ne. \v 13 Anante Paeroti'a amanage hu'ne, Hakare hazenkema hu'nana zanku'ma naneke'ma huma negantazana nentahimpi? \v 14 Hianagi Jisasi'a magore huno, keagama huntea kerera, kenona'a osutfa higeno, Paeroti'a tusi'a antri hu'ne. \s Jisasi frisnia naneke \r (Mak 15:6-15; Luk 23:13-25; Jon 18:39-19:16) \p \v 15 Hagi rankumate kva ne'mo'a agri'a avu'avakino mika kafurera kinafinti zamavare'nea knare muse hu'za kave'ma nenaza zupa (pasova) kinafinti zamesimofonku hazageno avare fegu'a netreane. \v 16 Hagi ana knafina mago nera agi'a Barabasi'e tusi hazenketi'nea ne' kina nompi mani'ne. \v 17 Maka veama atru hutageno'a, Paeroti'a zamantahigeno, azanku tamenesi'a katufe tamisue? Barabasipi, Jisasinku Kraisi'ema nehaza nere? \v 18 Krunonkema Jisasi hunte'za avare'za eme ami'nazana agra antahinokeno hu'ne. \v 19 Paeroti'a ke refakohu tra'are'ma mani'negeno'a, nenaro'a ke atregeno vu'ne. Meni kenagera mase'ne'na Agrite'ma ke'noa avanamo'a tusi nagogofe'ne. E'i Nera fatgo ne' mani'neanki, mago zana huonto. \p \v 20 Hianagi ra mono kva vahe'mo'zane, ranra kva vahe'mo'za, Barabasi tamiho nehutma Jisasina ahefrio hutma hiho, hu'za mika atru hunaza veara masave ke zmasami'naze. \v 21 Hagi rankuma kva ne'mo'a, ama tare netrempitira inamofonku tamenesigu nagra katufe tamisue? Higeza zamagra Barabasie hu'naze. \v 22 Paeroti'a zmasamino, Jisasinku tazahu ne' Kraisi'ema nehaza nera na'a huntesuegu tamenesi'e? Hige'za ana mika veamo'za, Rugeka zafare aho, hu'za kezatiza hazageno, \v 23 Paeroti'a kenona huzmanteno, naza havizana hu'negeta neheze? huno hige'za, mago'ene kezati'za, Rugeka'zafare ahegeno frino. \v 24 Hazageno Paeroti'a keana maka veamo'za rankege hazageno, mago'za huga nosuno tifino hakare vea zamufi aza sese nehuno, ama ne'mofo kora kumira nagripina omanegahianki, tamagri zane. \v 25 Hige'za hakare veamo'za kenona'a hu'za, atregeno agri kora kumimo'a, tagripine mofavretifine meno hu'naze. \v 26 Anante Paeroti'a Barabasina atregeno vigeno, Jisasina sefu amite'za rugeka zafare hesnazegu avare'zmine. \s Sondia vahe'mo'za Jisasi huhaviza hunte'naza naneke \p \v 27 Rankumate kva ne'mofo sondia vahe'mo'za Jisasi avare'za ana nemofo kumapi mika sondia vahe nemaniza kumate ufrageno regaginte'naze. \v 28 Anante Jisasina kukena'a eri'hate netre'za koranke kukena hunente'za, \v 29 ave'ave nofite kini vahe'mokizmi fetorikna huza tro hu'za asenire antaninte'za, azota tmaga azampi erinte'naze. Hagi avuga kaziga zamarena renamagi'za revatga nehu'za, Jiu vahe'mokizmi kini nera ama'ne, hu'za hu'naze. \v 30 Zametu ahenente'za azampinti azota hanare'za anumpi amasagi'naze. \v 31 Ana hu'za huhaviza huntete'za, ana koranke kukena hatenetre'za, agri kukena ete erihuntete'za, rugeka zafare ahe'za hantinaku avare'za vu'naze. \s Jisasina rugeka zafare ahe'naza naneke \r (Mak 15:21-32; Luk 23:26-43; Jon 19:17-27) \p \v 32 Anama atinerami'za mago nera Sairini kazigati Saimoni'e hu'za nehaza ne' eme nege'za, Jisasi rugeka zafa eri kofino vinogu tutu hunte'naze. \v 33 Mago kumara aseni zaferine nehazare (Golgota) uhanati'naze. \v 34 Anante waini timpi akaza erihava hute'za, Jisasina amizageno neno keana higeno, one'ne. \p \v 35 Rugeka zafare azerinte'za hanto'ma ahete'za kukena refako huku kasi zokago (tais) re'naze. \f + \fr 27:35 \fr*\ft Kasi zokagorema hu'neana, havere avo kreteneza atrazageno mareri nambama erimo eneria zokagore.\ft*\f* \v 36 Anante Jisasinte kvagri'za mani'naze. \v 37 Hagi anuntega avoma kre'za ahente'nazana, \bdit ama nera Jisasi'e. Jiu vahe'mokizmi kini nere \bdit* hu'naze. \p \v 38 Anante ruga raga asopare kumzafa netrena rugeka zafare zanahe'za magoka hanti'naze. \v 39 Hagi ana kante agatere'za vu'za e'za haza vahe'mo'za, azanva ke nehu'za zmagena ru'za, \v 40 amanage hu'naze, Kagra ra mono nona tapage hunka tagufa knafina ete kivaga'regahue hu'nane, hagi Anumzamofo Mofavre mani'nesnunka kagraka'a kaza hunka rugeka zafaretira eramio. \v 41 Anahu kante anteza ugagota pristi vahe'mo'zane, kasegere ugagota hunaza vahe'mo'zane, ranra vahe'mo'za azanva ke nehu'za amanage hu'naze. \v 42 Ru vahe'mokizmi zamagu vazineanagi Agra'a agura novazie. Israeli vahe'mokizmi Kinima maninesuno'a! Atregeno rugeka zafaretira menina eraminketa, tagra Agrite tamentinti hamaneno. \v 43 Anumzanku amentinti nehie. Atregeno Anumzamo avesima antesuno'a menina aguvazino, na'ankure Anumzamofo Mofavre mani'noe huno hu'ne. \v 44 Hagi tare kumzafa netre Agri'ene znahe'za hantinaza netremokea, ana zanke huke huhaviza hunte'na'e. (Sam-Zga 22:7-8.) \s Jisasi fri'nea naneke \r (Mak 15:33-41; Luk 23:44-49; Jon 19:28-30) \p \v 45 Hagi zagemo anuntupi me'negeno mika mopafina haninkino kinaga 3 kiloki uhaniti'ne. \v 46 Jisasi'a ranke huno, \wj Eloi eloi lema sabaktani, \wj* Hibru kefina Anumzanimoke, Anumzanimoke, nahigenka kamagena hune'namine huno hu'ne. (Sam-Zga 22:1) \v 47 Anage hige'za anante mago'a oti'za mani'namo'za nentahiza, Ilaijanku ke nehie hu'naze. \v 48 Ame huno mago'zimimo agareno kapuku (Spans) urino aka waini timpi areteno zotare antenagamu teno Jisasi nesiegu ami'ne. \v 49 Ruga'amo'za anage hu'naze. Elaija eme agu vazigahifi atre'nenketa kamaneno, hu'za hu'naze. \v 50 Jisasi'a mago'ene kezatino ra krafa nehuno, asimu'a atreno fri'ne. \p \v 51 Anama nehigeno'a, ra mono nomofo kasante tfi'nea tavravemo amu'nompinti sgane huno nagamuti tami'ne. Ana nehigeno imi enerigeno, ranra haveramimo rutane herafine. \v 52 Ana nehigeno fri vahe'mofo keriramimo, hagro nehige'za korapa'ma rama'a fatgo veama fri'namo'za oti'naze. \v 53 Jisasima otitege'za, matipinti otite'za Jerusalemi ruotage hu'nea rankumapi ufre'za hakare vahete eama hu'naze. \v 54 Anante 100'a sondia vahe'mokizmi kva ne'ene, mago'ama Jisasinte kvagri'naza sondia vahe'mo'za imima enerigeno fore hiaza nege'za tusi kore nehu'za, Tamage ama Nera Anumzamofo Mofavre! hu'naze. \v 55 Galili kazigati hakare a'nenemo'za, aza nehu'za magoka vano nehazamo'za anampi ogamu'a mani'ne'za ke'naze. \v 56 Ana a'nefina, mago a'ra Maria'e Makdala kazigatire. Hagi mago a'ra Jemisine Josefegizni neznerera Maria'e. Hagi mago a'ra Zeveti mofavre'mokizini neznera'e. \s Jisasi asente'nea naneke \r (Mak 15:42-47; Luk 23:50-56; Jon 19:38-42) \p \v 57 Kinaga segeno mago afufenone nera agi'a Josefe, Jisasi amage nentea ne' Arimatia kazigati e'ne. \v 58 Paerotinte vuno Jisasi avufga amisiegu ome antahige'ne. Paeroti'a Jisasi avufga eriamiho higeno, sondia vahe'mo'za eri ami'naze. \v 59 Josefe'a kahefa tavaravefi erinteno ano vazino, \v 60 agri'a keri havefi kasefa asente'nazafi ome asenteno, ra have retufeno ana have kana runkni reteno vu'ne. \v 61 Hagi ana kerimofo tva'onte kanti kaziga, mago ara Maria Makdala kazigati a'ene, Mariake anantera mani'nene ke'na'e. \s Sondia vahe'mo'za Jisasi mati kva hu'naza naneke \p \v 62 Trotra huknamo \f + \fr 27:62 \fr*\ft Trotrahu kna Frante zupagu hu'ne.\ft*\f* vagaregeno mani fruhu knamofo amefi zupa ra mono kva vahe'mo'zane, Farisi mono vahe mo'zane Paerotinte vu'za, \v 63 amanage hu'naze. Ra nemoke ana havige ne'mo ofri mani'neno amanage hu'ne. Frite'na tagufa kna manitena, ete otigahue hu'nea kegu nentahune. \v 64 Ana hu'negu huzmantege'za, vu'za ana kerire tagufa knafina ome kva hiho. Ru agri'ma amage'ma nentaza disaipol vahe'mo'za e'za avufga'a musufa emeneriza, vahe'mokzimi zmasamiza Jisasi'a frinefinti otine hanaza kemo'a, kote krunage zmia agatereno, rankrunage fore hugahie. \v 65 Paeroti'a amanage huno zamasmi'ne, Sondia vahe ome zamavareta tamagrama antahizaza huta ome kva hiho. \v 66 Hagi zamagra sondia vahe'ene vu'za, ana have rezahe hutre'zanku kase ome hunente'za sondia vahe'mo'za kegava hu'naze. \c 28 \s Jisasi'a fri'pinti oti'nea naneke \r (Mak 16:1-10; Luk 24:1-12; Jon 20:1-10) \p \v 1 Hagi mani fruhu kna vagaregeno ese knazupa ame nanterampi, Makdala kumateti Maria ene Mariake matimati havega kenaku e'na'e. \v 2 Ame huno tusi'a imikrefa erine, na'ankure Ramofo ankeromo monafinti eramino matite runkani re'naza have eme revahe hugantu atreno ana agofetu manine. \v 3 Ana ankeromofo masa'amo'a kopsinamoma hiaza nehigeno, kukena'amo'a efeke hampomo'ma hiaza hu'ne. \v 4 Matite kva hu'naza vahe'mo'za ana ne'ku tusi agoro hunente'za zmahiritege'za fri vahe kna hu'naze. \v 5 Hianagi ankeromo'a ana a'trena zanismino korora osi'o, na'ankure nagra antahinue, Jisasima rugeka zafare ahe'zama hantinaza neku eme nehaka'e. \v 6 Agra amafina omanine, na'ankure koma hu'nea kante oti'ne. Amare eta avifama ante'nazafina eme ke'o. \v 7 Ame' hutna amage nentaza disaipol nagara, Agra ko fripintira otine huta ome smasami'o, Galili vugotegahianki Agrira anantega ome kegahaze. Nagrama tanasamua nanekea antahi ankere'o. \v 8 Higeke ana keria atreke kore nehune tusi musezampi zanagareke amage nentaza nagatega ananke zamasminaku vu'na'e. \v 9 Antari ha'aza huno Jisasi'a tutagiha huznenteno, \wj Nanterane \wj* huznantegeke, zanagra Agrite eke agiare eme azeri hanavetineke mono hunte'na'e. \v 10 Anante Jisasi'a zanasmino, \wj Korora osio, vutna nafuhe'ina Galili viho hutna ome zamismi'o. Anantega Nagrira nagegahaze.\wj* \s Matite kva hu'naza sondia vahe'mokizmi naneke \p \v 11 Hagi ana a'trema nevake'za matite'ma kva hu'naza sondia vahepinti, mago'amo'za rankuma agu'afi ufre'za, fore'ma hu'nea zama'a maka ugagota pristi vahetaminte huama hu'naze. \v 12 Hagi vugota pristi vahe'mo'za mono kva vahe enema atru hu'za kema retro hute'za, ana sondia vahe'mokizamia rama'a zago nezamiza, \v 13 anage hu'za zamasmi'naze, Amanahu ke tamagra hugahaze. Amage'ma nentaza disaipol naga'mo'za ana nera kenage'afi tavu mase'nonke'za kerfa'a musufa emeriza fre'naze, hutma hiho. \v 14 Ama kemo'ma rankuma kva (Gavana) ne'mofo agesare hanigeta, tagra kaziga avrenenteta, hazenkefima ufreku hanazana tamaza hugahune. \v 15 Hazage'za sondia vahe'mo'za ana zago eneri'za, zamisminaza kante kea Jiu vahepina huganti kama hazage'za ana kemo'a meninena meno ne-e. \s Jisasi'a ra erizanke hantagi zmi'nea naneke \r (Mak 16:14-18; Luk 24:36-49; Jon 20:19-23; Apo 1:6-8) \p \v 16 Ananteti 11ni'a Jisasi amage nentaza disaipol naga'moza Galili vu'za, Jisasi'ma zmasamino vihoma hu'nea agonare. \v 17 Agri'ma ome nege'za mono hunte'naze. Hianagi mago'amo'za tare antahintahi hu'naze. \v 18 Anante Jisasi zmagrite eno amanage hu'ne, \wj Maka monafine mopafinema kegavahu hihamu'a, Anumzamo'a ko Nagri namine.\wj* \v 19 \wj E'ina hunegu kokankoka vutma, namage ante disaipol naga zamazeri retro hunezmanteta, Nefa agifine, Mofavre'amofo agifine, Ruotge Avamumofo agifi mono tina frenezamanteta,\wj* \v 20 \wj Nagrama huramantoa kasege rempi huzaminke'za ana miko vahe'mo'za avaririho. Hagi kama antahiho, Hakare zupa tamagra ne manina nevanenkeno makaza vagaregahie.\wj*