\id LUK -Kamano-Kafe \ide UTF-8 \h Luk \mt1 Luk \mt2 Knare Musenke Luku Kre'nea Naneke \c 1 \s Luku ama avona Tiofolisima kre ami'nea naneke \p \v 1 Hagi Tiofolisiga, korapara rama'a vahe'mo'za zamazanu kre'za eritru hute'za, Anumzamo tagripi erifore hu'nea zamofo nanekea kre'naze. \v 2 Ese agafare'ma Ramofo eri'za e'neri'za zamavunuma ke'naza vahe'mo'za, anama ke'nazaza krente'naza hunerasamizageta, ama ana naneke krente'none. \v 3 Ana hu'negu ese agafare'ma fore'ma hige'za krente'naza zana, rezagane so'e hu'na kogeno knaretfa hunantege'na, anama hu'nea kante ante'na, knare ne'moka Tiofolisiga krenegamue. \v 4 E'i anazanku koma rempima hugamigenka antahinana tamage nanekea, nentahinka tamage huogu nehue. \s Jonima kasentesia zamofo ke ankeromo Zekaraia asami'nea naneke \p \v 5 Hagi Herotima kinima Judia kaziga mani'nea knafina, mago pristi nera Zekaraia'e nehia nera, Abaiza nagapinti ne' mani'ne. Hagi nenaro agi'a Elisabeti'e, Aroni nagapinti efore hu'ne. \v 6 Ana aravemokea Anumzamofo avurera fatgo hu'ne ne' mani'ne, Ramofo maka kasegene tra kea amage nentene, mago havi avu'avara osuke, fatgo huke Ramofontera mani'na'e. \v 7 Hu'neangi mofavre onte'na'e. Na'ankure Elisabeti'a mofavre onteno naravo mani'gene tavava ozafa re'na'e. \p \v 8 Mago zupa Zekaraia ene ra mono nompi Anumzamofonte kre sramnavu pristi eri'za eneri'za naga'mo'za, zamagrama eri'zama eneri'za kna ege'za emetru hu'naze. \v 9 Hagi pristi vahe'mo'za koma zamuzmapina Kresramana vunaku taisi zokago razageno, iza agimo'ma e'amama himofo huntageno Ra Anumzamofo ra mono nompi ufreno Ramofonte Kresramana nevia kante, Zekaraina ana hu'za huntageno Kresramana mananentake'za hu'naku ufre'ne. \v 10 Hagi rama'a vahe'mo'za fegi'a ra mono no agu'afi manine'za, ana gnamofo agu'afina (hour) nunamu nehazageno agu'afina mananentake'zana Kresramana vu erizana eri'naze. \v 11 Magora Ramofo ankeromo kre sramnavu tra'mofona tmaga kaziga efore huno oti'ne. \v 12 Ana'ma higeno'a Zekaraiama ankeroma negeno'a, antri nehuno koro hu'ne. \v 13 Hianagi ankeromo'a anage huno hu'ne, Zekaraiaga korora osuo, na'ankure nunamunka'a Anumzamo'a antahi'neankino, neganaro Elisabeti'a mago ne'mofavre kasentegahie. Agi'a Joni'e hunka antemigahane. \p \v 14 Ana mofavre kasentenkeno krimpa so'e nehina muse hugahane. Hanki rama'a vahe'mo'za ana mofavrema kasente'nia kema antahisuza anazanke hu'za muse hugahaze. \v 15 Na'ankure Ramofo avurera ra vahe trohuno manigahie. Agra waini tine, hanave tinena onetfa hugahie. Na'ankure nerera rimpafi mani'nenigeno'a Ruotge Avamumo'a agu'afi fre avitegahie. \v 16 Ana mofavremo'a hakare Israeli vahe'mokizmi zamazeri rukrahe hinke'za, Rana Anumzazimire egahaze. \v 17 Ana nehuno agra Ramofona ugota huno nevuno, Elaija'ma eri'neankna hanavene avamu'ene enerino, \bdit afahemokizmia zamagu'a zamazeri rukrehe hina mofavrezmire ne-enageno\bdit* keontahi vahe'mokizamia zamazeri rukrehe hinke'za kentahi vahe manisaza zamo'a, Ramo'ma esiazamofonka retro huntegahie. (Mal 4:5-6.) \p \v 18 Hanki Zekaraia anage huno ankeromofona asami'ne, nankna hanige'na nagra kena antahi'na hugahue? Nagra ozafa rogeno, a'nimo'a anahukna huno tavavate'ne higeno, \v 19 ankeromo'a anage huno asami'ne, Nagra ankero ne' Gebrieline, Anumzamofo tava'onte nemanuankino, Anumzamo hunanteno, ama Knare Musenke erinka ome asamio huno hunantege'na, eme negasamue. (Den 8:16) \v 20 Hanki kagra kama antahio, knare ke negasamugenka kamentinti osanku, kagerura orunka mani'nenankeno ana kna forehina kea hugahane. \v 21 Hagi megi'a ra mono nompi Zekaraia avega mani'naza vahe'mo'za, agafa hu'za antahintahi hakare nehu'za, na'a higeno agru huno Ruotage hu'nea nompina zazakna nemanie hu'za hu'naze. \v 22 Hianagi agrama megia ne-eno'a kea eme huozami avame name hige'za, zamagrama zmagesama antahi'zana, mago'aza agru huno routage nompina efore higeno ke'ne hu'za hu'naze. \v 23 Ra mono nompima kre sramnavu eriza kna'amo vagaregeno, atreno noma'arega vu'ne. \p \v 24 Hagi mago'agna evigeno, Elisabeti'a amu'ene huno mani frakino mani'negeno, 5fu'a ika enevigeno, amanage huno hu'ne. \v 25 Amazana Ramo asunku hunenanteno vahe'mo'zama mofavre onte a're hu'za nehu'za nagazema eri nenamiza zana eri atre'nante. \s Jisasima kasentesia zamofo naneke \p \v 26 Elisabeti'a 6si'a ika amu'ene huno mani'negeno, mago ankeromofo agi'a Gebrieli'e nehimofo Anumzamo'a huntegeno, Galili kaziga osi kuma Nazaretie nehaza kumate uhanatino, \v 27 Maria'a vene omase'nea mofara, Josefe Deviti negeho a' erigahie huza huhampriante'naza mofate uhanati'ne. \v 28 Ana ankeromo'a Mariante ehanatino anage hu'ne, Knare kne Mariaga, Anumzamo'ma avesigantenemoka, Ramo'a kagrane mani'ne. \v 29 Hianagi ana mofa'mo'a, ana musenkema nentahino'a, antahintahi hakare nehuno, ama kea nankna agu'agesa me'nea musenke nehie huno hu'ne. \v 30 Ana higeno ankeromo'a ana mofamofonkura anage hu'ne, Korora osuo Mariaga, na'ankure Anumzamo'a kagrira antahi muse hunegante. \v 31 Hanki kama antahio, kagra kamu'ene hunka ne'mofavre kasentenka agi'a, Jisasi'e hunka antegahane. \v 32 Ana mofavremo'a ra vahe fore nehinke'za vahe'mo'za, Marerisa Anumzamofo Mofavre nehnageno, negeho Deviti kini trara, Anumzamo'a eri aminigeno kini manigahie. \v 33 Agra, Jekopu nagate kegava huzmante vava nehinkeno, kini eri'zama'amo ene Agrama kegava hania kumamo'a mevava hugahie. \v 34 Maria'a anage huno ankeromofo asami'ne, Nagra venena omase'noanki inankna huno fore huku higenka nehane? \v 35 Higeno ankeromo'a kenona'a anage huno asami'ne, Ruotge Avamumo kagrite ne-enkenka, Marerisa Anumzamofo hihamu'amo refitegantegahie. E'ina hu'negu ksentesana Mofavremo'a ruotge hanigeno, Anumzamofo mofavre hu'za hugahaze. \v 36 Hanki ko, negamomo Elizabeti'a anahukna huno tavava'tefinka amu'ene hu'ne. Naravo a' manino mofavre onte are hu'nazanagi, menina amu'ene higeno' 6si'a ika agatere'ne. \v 37 Na'ankure Anumzamofontera mago'zamo'e huno amuho osugahie. \v 38 Higeno Mari'a anage hu'ne, Izo nagra Ramofo kazokzo eri'za a' mani'noe. Hagi atregeno kema hanankante efore hino, higeno ankeromo'a atreno vu'ne. \s Maria'a Elizabeti ome kenaku vu'nea naneke \p \v 39 Ana knafina Maria'a agona kumatega ame huno otino Judia kaziga rankumate uhanatino, \v 40 Zekaraia nompi umarerino, knare kne huno Elisabetina humuse huntene. \v 41 Maria'ma knare kne huntea kema, Elisabeti'ma nentahigeno'a, rimpafi mani'nea mofavremo'a muse nehuno, haru huno marerigeno Ruotage Avamumo'a Elisabetina agu'afi frevite'ne. \v 42 Ana higeno ana amo'a ranke huno, Maka a'nemofo asomura agatereno kagrira rama'a asomu Anumzamo'a huneganteno, karimpafima mani'nea mofavrea asomu huntene! \v 43 Nagra iza'na mani'nogeno Ranimofo nerera'a, eno eme nage. \v 44 Hanki antahio, kagra humuse hunka, anama knare kne hunka nehankena nentahugeno'a, narimpafi mani'nea mofavremo'a haru huno marenerino muse hu'ne. \v 45 Hagi Ramo'ma hu'nea kemofo kamentinti hanku, asomu hunegantena, anama hu'nea kemo'a, kagripi avufa'a efore hugahie. \s Maria'a Anumzamofo muse hunenteno zagame hu'nea naneke \p \v 46 Maria'a amanage hu'ne, Nagu'amo'a Ramofo ragi amigeno, \v 47 nagri avamunimo'a naguvazi Anumzamofo agafa huno muse huntene. \v 48 Na'ankure Agra anteramina kazokzo eriza vahe'ama mani'noana navu'navara nage'ne. Menima agafa huno vaniana maka vahe'mo'za Anumzamo'a asomu hunte'ne hu'za hugahaze. \v 49 Na'ankure Hihamu'ane Anumzamo'a raza hunante'ne, Agri agi'a ruotage hu'nemo'e. \v 50 Izazo Agriku koro hunentaza mokizmia Agra asuragizmanteno zamaza nehuno, zamagripinti efore hunante anante hanamokizmia anazanke huzmantegahie. \v 51 Ramo'a hanavenentake avu'avaza azanura eri fore nehuno, antahintahizmifima zamagima eri'za mareneri'za vahera zamahe panani hu'ne. \v 52 Agra hanave kini vahera, kini tratetira zamazuhu fenkama netreno, anteramiza nemaniza vahera ana kini trate zamavare ante'ne. \v 53 Zamagaku haza vahera, knare'zanu erivite'nezmanteno, fenomo avite'nea vahera, zamaza zamavapa huzmantege'za nevaze. \v 54 Agra eri'za vahe'a Israeli vahe zamaza nehuno, asunku huzmantegahue huno huvempa hu'nea kegura agera nokanie. \v 55 Tahi'mofo koma mevava huvempa ke Abrahanku asamino, agehemo'ma fore hunante fore hunante knane knane hu'noma esia vahe zamaza huku hunte'ne. \v 56 Maria'a anage huno Elisabetina asamiteno, 3'a ika agranena maniteno noma'arega vu'ne. \s Elisabeti'a Joni kasente'nea naneke \p \v 57 Hagi Elisabeti'a mofavre kasentesia kna egeno, ne' mofavre kasente'ne. \v 58 Ana a'mofo naga'mo'zane, agri kumapi naga'mo'za Ramofo asuntagizamo'ma Elisabetinte'ma eama hu'nea kema nentahiza rama'a musenkase agrane hu'naze. \v 59 Hagi 8 knazupa Mosese kasegemo'ma hu'nea kante ante'za avufa taga huku e'za, nefa agire Zekaraia'e huta agi'a asamresune hu'za hu'naze. \v 60 Hianagi nerera'a kenona huno, Ama mofavre'mofo agi'a Joni'e huta antegahune higeno, \v 61 zamagra anage hu'naze. Tamagri nagapina mago'mofo agi'a Joni'e agine vahera omani'ne. \v 62 Hu'za nehu'za, nefana zamazanu avame'name hu'za iza'e hunka agi'a antegahane hu'za antahigageno, \v 63 avontafe eritma eho huno azanu avame'name hige'za eri'za eme amizageno, agi'a Joni'e huno avonakre zamige'za nege'za antri hute'za, hakare zamagesa nentahizageno, \v 64 ame huno Zekaraia agimo'a aka higeno, agefunamo'a agafa huno eri'za erigeno, Anumzamofo agi erisaga hu'ne. \v 65 Hagi ana higeno, anama megagi'nea kumate maka vahe'mokizimi tusi zamagogo nefege'za, maka Judia agona kumatega ana agenkea hugantugma hu'naze. \v 66 Maka ana nanekema antahizamo'za zamagu'afi netre'za, anage hu'naze. Henka ama mofavremo'a nankna vahe manigahie? Na'ankure Anumzamofo hanavemo'a agrane me'ne. \s Zekaraia'a Anumzamofo ragi nemino kasnampa ke hu'nea naneke \p \v 67 Hagi nefa, Zekeraiana Ruotge Avamumo agu'afi frevitegeno, amanage huno kasnampa kea hu'ne, \p \v 68 Israeli vahe'mofo Rana, ra agi amisune. Agra'a vahe'a zamaza huno zamagu'vazinaku e'ne. \v 69 Tagri Anumzamo'a, Agri eri'za vahe'a Deviti nagapinti hankavenentake ne' kefozampinti tahokeno taza hania ne' neramie. \v 70 Korapara Ramo'a ruotage kasnampa vahe'mofo zamagipi huvazino kea hu'ne. \v 71 Menina ha' vahetimofo azampinti taza nehuno, maka antahi haviza hurantesaza vahepintira taza hugahie. \v 72 Amazama hiana tagehe'i asunku hunezmanteno, korapa ruotge hunea huhagerafino huvempage huno zamasmi'nea hanave kasegegu, agesa nentahino eriama nehie. \v 73 Huvempa huhagerafi kema neregeho Abrahanku huntene. \v 74 Ha' vahe'mofo zamazampintira tagu'vazinketa, koro osu manineta eri'zama'a erintegahune. \v 75 Mani ruotge nehuta, fatgo avu'ava huta tasimuma erita manisuna kna'afina Agri avurera hakare gna manivava hugahune. \v 76 Hagi kagra ama mofavre'moka, Marerisa Anumzamofo kasnampa vahere hugahaze. Na'ankure kagra Ramofona vugotenka Agri kana retro huntegahane. \v 77 Kagra, Agri vahera Anumzamo'ma zamaguma vazino kumizimi eri apasezmante'nia kea zmasami'sanke'za, zamasunku hanageno zamagu'vazigahie. Agra monafi masa huntenigeno eme remsha hugahie. \v 78 Na'ankure Anumzamo'a avesiranteno fru avu'ava'ma hurantea zamo'a, nanterama zagemo monafinti hanatino remsa hiankna huno remsa hurantegahie. \v 79 Zamagrama hanimpi manine'za frizamofo turinapi mani'namokizmia masa nezamino, tagrira tazeri fatgo huno rimpa fru kante tavereno vugahie. \v 80 Joni'ma ra huno avamupima hanavetiteno, ka'ma mopafi vuno umani'negeno, kna'a egeno Israeli vahepina eama hu'ne. \c 2 \s Maria'a Jisasi kasente'nea naneke \r (Mat 1:18-25) \p \v 1 Hagi ana knafi mika Romu kamani vahe'mo'za kva hu'naza mopafina, Romu rankva ne' agi'a Sisa Ogastusi'a kasege erinteno, maka vahe'mo'za zamagia eme kreho hu'ne. \v 2 Hagi Siria mopafina Kuiriniasi Gavana mani'nere, ana knafi ese kna agafa hu'za zamagia kre'naze. \v 3 Ana hige'za maka vahe'mo'za zamagi kre'naku mopa agafa zimire vutere hu'naze. \v 4 Josefe'a agranena kini ne' Deviti nagapinti ne'kino, Nazareti kuma Galili kazigati atreno, Betlehemue nehaza Deviti kumate vu'ne. \v 5 Josefe'a a'isa kinte'nea a' nevareno, Kamani vahe'mo'za zanagima krenagu amu'ene hu'negene vu'na'e. \v 6 Hagi anantega umaninakeno, Mariana mofavrema kasentesia kna egeno, \v 7 ese ne' mofavre kasenteno tavravenu ano vazino, bulimakamofo ne'za zuompafi antegeno mase'ne. Na'ankure miza seno mase nontamina ana mika vahe'moke hiza higeno'e. \s Ankero'mo'za sipisipi afu kva vahe zamasmi'naza naneke \p \v 8 Hagi ana kuma tva'onte, sipisipi kva vahe'mo'za kenage sipisipia kva hu'za megi'a mani'nageno, \v 9 ame huno ankeromo efore nehigeno, Ramofo masa'amo anamokizmi remsa hunezmantege'za koro hu'naze. \v 10 Hianagi ankeromo anage huno zamasami'ne, Kore osuta antahi so'e hiho, nagra Knare Musenke eri'na neonkino, maka ama mopafi vahe'mo'za tusi muse hugahaze. \v 11 Na'ankure menina Deviti kumatera, tamagri'ma tamagu'vazinia mofavre kasente'ne. Hanki ana nera Ramo, Kraisi'e. \v 12 Hanki avame'za ome kesnazana amana hu'ne, ana mofavre tavaravefi antegafino bulimakao ne'za zuompafi ante'nenketa ome kegahaze. \v 13 Anage nehigeno, ame huno rama'a ankeromo'za monafinti anante efore hu'za, Anumzamofo agi erisaga nehu'za anage hu'za, \p \v 14 Monafi marerisa kumapi nemania Anumzamo'a Ra agi erino. Hagi mopafina vahe'mo'za zamarimpa frune maniho. Anumzamo'a rimpa fru huzmante! \s Sipisipi kva vahe'mo'za Jisasi ome ke'naza naneke \p \v 15 Anage hute'za ankero vahe'mo'za zamatre'za monafi ete marerizage'za, sipisipi afu kva vahe'mo'za zamagragura anage hu'naze, Erinketa Ramo'ma menina Betlehemu kumate hentofazana forehie huno tasamiazana ome kesune. \v 16 Nehu'za ame hu'za oti'za vu'za ome kazana Maria'ene Josefekea, mofavre'zinia bulimakamofo ne'za zuompafi antemase nege'za ome ke fore hu'naze. \p \v 17 Sipsipi kva vahe'mo'za ome ke fore nehu'za, ankero vahe'mo'zama ana mofavregu hu'naza kea, nererane nefanena znasami'naze. \v 18 Hagi ana kema maka vahe'mo'za antahi'zamo'za, antri nehu'za antahintahi hakare hu'naze. \v 19 Hianagi Maria'a ana nanekema hazankea nentahino, agu'afi ana maka kea nenteno ana kea agera okani'ne. \v 20 Hagi sipisipi kva vahe'mo'za rukrahe hu'za nevu'za, ankero vahe'mo'za hu'naza kemofo nena'a maka fore hige'za, nege'za nentahiza hu'naza zanku, Anumzamofo muse hunente'za, Agi'a erisaga hume vu'naze. \v 21 Hagi 8 knazupa avufa taga nehu'za, agi'a Jisasi'e hu'za antemi'naze. Ana agi'a ankeromo nerera rimpafima fore osu'negeno Jisasi'e hunka agi'a antegahane hu'nea kante ante'za agi'a ante ami'naze. \s Josefe'ene Mariakea Jisasina avare'ne ra mono nompi vu'na'a naneke \p \v 22 Hagi zamazeri agruhu knama vagaregeno, Mosese kasegemo'ma hu'nea kante ante'ne Josefe ene Mariakea Jisasina avare'ne Ra Anumzamofo aminaku Jerusalemi kumate ra mono nompi vu'na'e. \v 23 Ramofo kasegefi krente'neana, \bdit Maka ese ne'mofavrema kasentesiana ramofo ami'nigeno, ruotge mofavre manigahie hu'ne. \bdit* (Eks-Ati 13:2) \v 24 Ramofo kasegefi huno, kre sramanama huntesazana, \bdit Tare maho namanuro, tare kasefa namanu kre sramana vugahaze hu'nea kante ante'ne ome ana hu'na'e.\bdit* (Lev-Pri 12:8.) \p \v 25 Hagi mago nera Jerusalemi kumate mani'nea ne' agi'a Simioni'e. Ana nera fatgo nekino, kazigazi huno Anumzamofo amage anteno nevuno, Israeli vahe'mokizmi zamahoke ahesnia vahe fore hanigu avega anteno mani'negeno, Ruotge Avamumo'a agripina avite'ne. \v 26 Ruotge Avamumo korapa averi huno, ofri mani'nenka, Ra Anumzamo taza hania ne' Kraisina huntena fore hinkenka ketenka frigahne, huno asami'negeno antahino mani'ne. \v 27 Ana higeno Simionina Ruotage Avamumo azeri otigeno, ra mono nompi marerino umani'negeno, Jisasi nerera ene nefakea avare'ne kasegemoma hu'neaza huke e'na'e. \v 28 Simioni'a ana mofavre nevareno, Anumzamofo ra agi erisaga nehuno amanage huno hu'ne. \p \v 29 Ramoka kazokazo eri'za vaheka'amo'na, huvempa kema hunante'nana zana hago fore hige'na koe. Hagi natrege'na kema hunana kante ante'na narimpa frune fri'neno. \v 30 Na'ankure tahokeno taza hanimofona, nagra navunu koe, \v 31 Kagra korapa retro hunte'namo maka vahe zamufi efore hie. \v 32 Agra masagino maka megi'a vahetera remsa hunezmantena, Israeli vahe kamofona ra agi amigahie. \v 33 Ana mofavremofo nerera'ene nefakea ana kema huntea kegu tusiza hu'ne antri nehune antahintahi hakare hu'na'e. \v 34 Ana huteno, Simioni'a asomu ke hunezmanteno, anage huno Mariana asami'ne, Antahi so'e huo. Ama mofavre kamo'a rama'a Israeli vahe'mofo zamazeri traka nehuno, mago'a nagara zamazeri onetino, mago avame'zankna huno mani'nena, rama'a vahe'mo'za zamefi humigahaze. \v 35 Ana hina tamage maka vahe'mofo oku'a antahintahimofona eri ama nehina, kagri'enena asane kazimo tumoka'a reaza hugahie. \s Ana'e nehaza a'mofo naneke \p \v 36 Hagi anampina anahu kna huno kasnampa ara agi'a Ana'e, Fanuel mofakino, Asa nagapintire. Ana a'mo ve erino neve'ene 7ni'a kafuzage mani'negeno, neve'a frigetegeno, manime vuno tavava teno mani'ne. \v 37 Ana a'mo'a kentoza huno maninegeno kafuzage'amo'a 84'a hu'negeno mono nona notreno, monora Anumzamofona hunenteno, ne'za a'o huno nunamuna kenage'ene feru enena nehuno mani'ne. \v 38 Anama nehigeno anante ana a'mo'a eno, Anumzamofona susu hunenteno, Jerusalemi vahe'ma zamaza huno zamavaresanigu avegama ante'naza mofavre fore hie huno huama huno zamasami'ne. \s Ete Nazarete vu'naza naneke \p \v 39 Hagi Josefe ene Mariakea Ramofo kasegemo'ma hu'neazana ana mika huteke, ete Galili mopare vu'za, Nazarete kumazinire umani'naze. \p \v 40 Ana hu'ne umaninakeno, Mofavre'zinimo nena huno hanave netino, knare antahintahifi avitegeno, Anumzamofo asunkuzamo'a Agrane me'ne. \s Jisasima avare'ne Jerusalemi ra mono nompi vu'na'a naneke \p \v 41 Maka kafuma ne-egeno'a Jisasi nerera ene nefakea, Anumzamo Israeli vahe kinafinti ozmaheno zmagaterenea kna (Pasova) fore'ma nehigekea, Jerusalemi vutere hu'na'e. \v 42 Hagi Jisasi'a 12fu'a kafuzage higeno, koma neha'aza hu'ne ra knamofo ne'za nenaza kna fore higeke avare'ne marerine vu'na'e. \v 43 Hianagi ne'za neknamo vagamaregeno, nontegama vunaku neazageno, Jisasi'a Jerusalemi kumate mani'negene, nerera ene nefakea onke atreke e'na'e. \v 44 Hianagi zanagrama zanagesa antahi'ana, magoka e'nona vahe'ene ne-e hu'ne nentahine nevakeno kinagase'ne. Kinaga onke'ne rone'zinine, mago'a vahe zamantahigazana, a'o tagranena nome hu'naze. \v 45 Hakreke erifore osuke, ete rukrehe huke Jerusalemi ome hakenaku vu'na'e. \v 46 Hagi 3'a zagegnama enevige'ne, ra mono nompi kasegemofo rempi huzami vahe'mofo amunompi manineno, kema hazana nentahino zamantahige kea nehigeke, ome kene eri fore hu'na'e. \v 47 Hagi Jisasi'ma antahino keno nehuno, kenonazamima hiazankura, maka'mo'za ana kema nentahiza, zamagra antri hu'za hakare antahintahi hu'naze. \v 48 Hagi nererake nefake nege'ne, antri nehune, nerera'a anage huno hu'ne. Mofavre timoka na'a higenka amanahu kavukvara hunerantane? Ko, negafa'ene, nagranena amuhohuta kagrikura nehako'e. \v 49 Hianagi Jisasi'a kenona huno, \wj Nahigeta Nagrikura nehaka'e? Nafa'nimofo nompi manigahuanki tanagra ontahina'o?\wj* \v 50 Hianagi anagema hiankemofo agafa'a nerera'ene nefakea antahi amara osu'na'e. \v 51 Anante Jisasi'a nerera'ene nefa'ene Nasareti uramino umani'neno, nererane nefane kea amage ante'ne. Hianagi nerera'a maka'zama hiazana agu'afi erintegeno me'ne. \v 52 Jisasi'a knare antahintahizane hanavene nena nehigeno, Anumzamo'a avesinentegeno, vahe'mo'zanena avesinte'naze. \c 3 \s Mono ti frezmante Joni mono ke hu'nea naneke \r (Mat 3:1-12; Mak 1:18; Jon 1:19-28) \p \v 1 Hagi Taiberias Sisa'ma Romu kumate 15ni'a zage kafuma kinima mani'negeno'a, Pontius Pailoti'a Judia mopare ugagoteno kva mani'geno, Heroti Antipasi'a rankva Galili manigeno, nefu Filipi'a rankva Ituriane, Trakoniasi kaziga mani'geno, Laiseniasi'a rankva Abilini kumate mani'ne. \v 2 Ana knafina Anasike, Kaiafasikea mono nonte ugagota pristi netre mani'na'e. Higeno Anumzamofo kemo, vahe omani hagege kokampi Zekaraia nemofo Joninte e'ne. \v 3 Joni'a mika Jodani rantima me'nea kaziga vano nehuno, tamagu'a rukrahe nehutma mono ti nefrenkeno, kumi tamia atreramanteno huno mono ke hu'ne. \v 4 Kasnampa ne' Aisaia avontafepina amanage huno krente'ne, \bdit Mago vahe'mofo agerumo'a, vahe omani ka'ma kopinti kezatino, Ramo'ma esia kana retro nehuta, Agri kana azeri ante fatgo hunteho hu'ne. \bdit* \v 5 \bdit Mika keri'a antevineteta, mika agona eri agupo nehutma, kazaki nesia zantamina eri fatgo nehutma, haviza huno knare osu'nesia kantamina erintefatgo, nehinkeno, \bdit* \v 6 \bdit ana mika vahe'mo'za Anumzamo'ma tahokema heazana kegahaze. \bdit* (Ais 40:3-5) \v 7 Higeno Joni'a agrite'ma mono ti frerantesie hu'za e'naza vahe krerfamo'za anage huno zamasami'ne, Tamagra ha' osifave'mofo mofavre nagare! Aza hanigetma Anumzamofo rimpa hezampintira korera fregahaze? \v 8 E'ina hu'negu, tamagrama tamagu'ama rukrehema hu'nenutma knare tamavutmava hinkeno hago zamagu'a rukrehe hu'naze hu'za hugahaze. Tamagra agafa hutma Abrahamu'a tagri nerageho mani'ne huta osutfa hiho. Na'ankure tamagri'ma neramasmuana, Anumzamo'a amne ama haveramintetira Abrahamuna mofavrea erifore humigahie. \v 9 Menina hago sasumemo'a zafa antaginaku agafafi kriri'ne, hagino anampinti'ma knare ragama reontesia zafa antagino tevefi asaga huno kregahie. \p \v 10 Hige'za ana vahe kevumo'za Jonina anage hu'za antahige'naze. Hagi tagra na'a hugahu'ne? \v 11 Hu'za antahigageno, Joni'a, zamagari kenona anage huno zamasmi'ne, azagama tare kenama ante'nesamoka, magora onte'nesimofo ome fako humio, hagi azagama ne'zama ante'nesamoka, anazanke hunka fako huzamio. \v 12 Takisi zagoma zonegiza vahe'mo'zane, ti frerantegahie hu'za e'namo'zanena, Jonina anage hu'za antahige'naze. Rempi huzami nemoke, tagranena nankna hugahune? \v 13 Agra anage huno zamasmi'ne, Kvamo'ma eriho hu'nesia kana arugateretma mago'ene zagoa zo'onkiho. \v 14 Anante mago'a sondia vahe'mo'za antahige'naze. Hagi tagaranena na'a hugahune? Hazageno Joni'a anage huno zamagrira zamasmi'ne, Vahe'mokizami zagoa tutu huzamanteta havigea hutma e'oriho. Hagi tamarimpa fru hutma mizantami eri fatgo hiho. \p \v 15 Anagema hianke vahe'mo'za nentahi'za, Joninkura Kraisi hago ama e'nefi nehu'za, tare tagufa zamagesa antahi'naze. \v 16 Joni'a mika'mokizmi kenona anage hu'ne, Nagra amane tintafanteti fre'neramantoe. Hianagi magoma ne'emo'a nagrira nagatereno tusi hihamu'ane ne' egahie. Nagra amuha osu'noankina Agri aganomofo nofira katu ofegahue. Agra mono tina Ruotage Avamuteti'ene, tevereti'ene freramantegahie. \v 17 Agra witi eri herahehu fokua azampi eri'no, witi hona'a hare kuma harafi nehuno, nena'a witi ante nompi eri'nenteno, hona'a vaga ore tevefi kre fanene hugahie. \p \v 18 Ana huno amanahu kante, Joni'a rama'a knare antahintahi erinteno, vahera Knare Musenkea zamasami'ne. \s Heroti'a Joni kina hunte'nea naneke \p \v 19 Hianagi Joni'a rankva ne' Herotina haviza hu'nane huno hanavetino asami'ne, na'ankure nefu nenaro rehanereno Herodiasina a' erinte'nea zanku'ene, havi avu'avazama hiazanku anagea hunte'ne. \v 20 Heroti'a mago'ene ana agofetu kefozama hu'neana, Jonina kina hunte'ne. \s Joni'a mono ti Jisasi frente'nea naneke \r (Mat 3:13-17; Mak 1:9-11) \p \v 21 Maka veamo'za mono ti fretageno, Jisasi'enena mono ti freteno, nunamu nehigeno mona kafamo'a anagigeno, \v 22 Ruotage Avamumo'a maho namagna huno eramino avufare emanigeno, monafinkati mago agerumo'a anage hu'ne, Mofavrenimoka tusiza hu'na Kagrikura kavesinegante'na muse hunegantoe. \s Jisasi ahi'mokizmi zamagi kre'nea naneke \r (Mat 1:1-17) \p \v 23 Jisasi'ma mono eri'zama'ama erigafa hu'neana, 30'a kafuzage naza huteno erigafa hu'ne. Hanki vea'mo'za zamagesa antahi'zana, Josefe mofavre mani'ne, hu'za zamagesa antahi'naze. Hanki Josefe nefa agi'a Eli'e. \v 24 Eli nefa agi'a Matati'e. Matati nefa agi'a Livae'e. Livae nefa agi'a Melki'e. Melki nefa agi'a Janai'e. Janai nefa agi'a Josefe'e. \v 25 Hagi Josefe nefa agi'a Matataiasi'e. Matataiasi nefa agi'a Emosi'e. Emosi nefa agi'a Nahomu'e. Nahomu nefa agi'a Esli'e. Esli nefa agi'a Nagai'e. \v 26 Hagi Nagai nefa agi'a Mati'e. Mati nefa agi'a Matataiasi'e. Matataiasi nefa agi'a Simei'e. Simei nefa agi'a Joseki'e. Joseki nefa agi'a Jota'e. \v 27 Hagi Jota nefa agi'a Joanani'e. Joanani nefa agi'a Resa'e. Resa nefa agi'a Selubabeli'e. Selubabeli nefa agi'a Sieltieli'e. Sieltieli nefa agi'a Neri'e. \v 28 Hagi Neri nefa agi'a Melki'e. Melki nefa agi'a Ati'e. Ati nefa agi'a Kosamu'e. Kosamu nefa agi'a Elmadamu'e. Elmadamu nefa agi'a Er'e. \v 29 Er nefa agi'a Josua'e. Josua nefa agi'a Eliesa'e. Eliesa nefa agi'a Jorimi'e. Jorimi nefa agi'a Matati'e. Matati nefa agi'a Livae'e. \v 30 Hagi Livae nefa agi'a Simioni'e. Simioni nefa agi'a Juda'e. Juda nefa agi'a Josefe'e. Josefe nefa agi'a Jonamu'e. Jonamu nefa agi'a Eliakimi'e. \v 31 Hagi Eliakimi nefa agi'a Melea'e. Melea nefa agi'a Mena'e. Mena nefa agi'a Matata'e. Matata nefa agi'a Neteni'e. Neteni nefa agi'a Deviti'e. \v 32 Hagi Deviti nefa agi'a Jesi'e. Jesi nefa agi'a Obeti'e. Obeti nefa agi'a Boasi'e. Boasi nefa agi'a Salmoni'e. Salmoni nefa' agi'a Nasoni'e. \v 33 Hagi Nasoni nefa agi'a Aminatabu'e. Aminatabu nefa agi'a Edmini'e. Edmini nefa agi'a Arni'e. Arni nefa agi'a Hesroni'e. Hesroni nefa agi'a Peresi'e. Peresi nefa agi'a Juda'e. \v 34 Hagi Juda nefa agi'a Jekopu'e. Jekopu nefa agi'a Aisaki'e. Aisaki nefa agi'a Abrahamu'e. Abrahamu nefa agi'a Tera'e. Tera nefa agi'a Nahori'e. \v 35 Hagi Nahori nefa agi'a Seruki'e. Seruki nefa agi'a Reu'e. Reu nefa agi'a Peleki'e. Peleki nefa agi'a Eberi'e. Eberi nefa agi'a Sela'e. \v 36 Hagi Sela nefa agi'a Kenani'e. Kanani nefa agi'a Arfaksati'e. Arfaksati nefa agi'a Semi'e. Semi nefa agi'a Noa'e. Noa nefa agi'a Lemeki'e. \v 37 Lemeki nefa agi'a Metusela'e. Metusela nefa agi'a Inoku'e. Inoku nefa agi'a Jareti'e. Jareti nefa agi'a Mahalale'e. Mahalale nefa agi'a Kenani'e. \v 38 Kenani nefa agi'a Enosi'e. Enosi nefa agi'a Seti'e. Seti nefa agi'a Adamu'e. Adamu nefa agi'a Anumzane. \c 4 \s Sata'ma revatga Jisasima hu'nea naneke \r (Mat 4:1-11; Mak 1:12-13) \p \v 1 Jisasi'a Jodani timpi mono ti fretegeno, Ruotage Avamumo agu'afi efre viteno avareno ka'ma kopi vu'ne. \v 2 Hagi 40'a zageferupi Satana mago agi'a hankromofo kvamo, ne'za a'o huno mani'nea kna'afi Jisasina revatga hu'ne. Anama nehigeno Jisasi'a agaku hu'ne. \v 3 Sata'a amanage huno Jisasinkura hu'ne, Kagrama Anumzamofo mofavre mani'nesnunka ama havegura breti fore huo hunka hugeno breti fore hino. \v 4 Jisasi'a ana kemofo nona'a amanage hu'ne, \wj Avontafepi anage huno krentene. \+qt Vahe'mo'za breti nesafintikera zmasimura e'origahaze huno krente'ne. \+qt* \wj* (Diu-Kas 8:3) \v 5 Sata'a Jisasina avareno za'za agonare marerino, maka ama mopafima me'nea ranra kumatamina ame huno averi'ne. \v 6 Ana huteno Sata'a amanage huno asami'ne, maka'zana nagrike kvafi me'neankina, ama ana makazana kamigahue. Na'ankure ama ana mikazana, izano aminaku'ma hanumofona amane amigahue. \v 7 E'ina hu'negu kagrama krenarenka mono hunantesankena, ama ana maka'zana kaminugeno kagriza segahie huno higeno, \v 8 Jisasi'a ananke nona'a anage huno hu'ne, \wj Avontafepina anage huno krente'ne, \+qt Kagra ranka'a Anumzamofo monora hunentenka, agri eri'zanke erigahane huno krente'ne. \+qt* \wj*(Diu-Kas 6:13) \m \v 9 Anante Sata'a Jisasina avareno Jerusalemi kumate vuno, ra mono nomofo amumpare ome nenteno, amanage huno asami'ne, Kagra Anumzamofo mofavre mani'nenunka fenamufi takauro, \v 10 na'ankure avontafepina anage huno krente'ne, \bdit Anumzamo'a ankero vahe'a huzmantenke'za kva hugantesageno,\bdit* \v 11 \bdit havemo'a kagia taga hu'zanku zamazampi kavresga hanageno, kagia taga osugahie huno krente'ne, \bdit* (Sam-Zga 91:11-12) \v 12 Jisasi'a ana kemofo nona'a anage huno asami'ne, \wj Avontafepi anage huno krente'ne, \wj* \bdit \+qt Ranka'a Anumzamofona rehenka onko huno hu'ne.\+qt* \bdit* (Diu-Kas 6:16) \m \v 13 Sata'ma mika revatga huvagareteno, henka'a kankamuma fore hanigeno revatga hanigu atreno vu'ne. \s Jisasima eri'zama'a erigafa hu'nea naneke \p \v 14 Jisasi'a ete Galili mopare Avamumofo hihamufi vigeno, agenke'amo ana mopafina vuno eno hu'ne. \v 15 Ana nehuno Jisasi'a, agafa huno osi mono no zimifi mono kea nehige'za, agi erisga hu'naze. \s Nazarete vahe'mo'za Jisasima zamarimpa ahente'za zamefi humi'naza naneke \r (Mat 13:53-58; Mak 6:1-6) \p \v 16 Hagi Jisasi'a nenama hu'nea kumate Nazarete eno, nehiaza huno mani fruhu knazupa (sabat) osi mono nompi marerino avontafe hamprinaku o'netige'za, \v 17 Kasnampa ne' Aisaia avontafe regazarinte'naza eri'za eme nemizageno, eri vakanereno, hakreno amanage huno kre'nea ke hampri'ne, \v 18 \wj \+qt Ramofo avamumo Nagrane emani'ne. Na'ankure agra huhampri nanteno, zamunte omane vahepi Knare Musenkea huama huo huno hunante'ne. Agra hunanteno huama hugeno, kinafi mani'nesaza vahe'mo'za katufe'za nevnageno, zamu suhu vahe'mo'za negesageno, vahe'mo'za zamazeri haviza nehanaza nagamoza fru hu'za nemanisagena,\+qt* \wj* \v 19 \wj \+qt Ramo tamaza huno tamazeri so'ema hiazankura huama hu'na tmasaminaku e'noe.\+qt* \wj* (Ais 61:1-2.) \p \v 20 Anage huno hampriteno, ana avontafe regazarino, avontafemofo kva ne' nemino manige'za, ana osi mono nompi mani'namo'za zamua Agri kete'za mani'naze. \v 21 Ana huteno agafa huno zamasmi'ne, \wj Amama hamprugetma antahiza kemofo avufa'a meni fore nehie.\wj* \v 22 Hagi maka vahe'mo'za knare kema hia kegura antri nehu'za, mago'ene ontahige antahige nehu'za, ama Josefe mofavre omaninefi? hu'za nehazageno, \v 23 Jisasi'a anage huno zamasami'ne, \wj Tamage hutma huvame kea hunantegahaze. Tusa ne'moka kagra kavufa kazeri knare huo!\wj* Nehuno anage hu'ne, \wj Kapeniamu kumate kaguvazama erifore hu'nanketa antahi'nonanki, e'i anazana kumaka'are huo hutma hugahaze. \wj* \v 24 \wj Tamage hu'na neramasamue. Magore huno kasnampa vahe'mofona kuma'afinti vahe'mo'za ke'a antahi omigahaze.\wj* \v 25 \wj Hianagi tamage hu'na neramasamue, Israeli vahepina rama'a kento'ane Elaija knafina mani'nageno, monafinti 3'a kafugi 6si'a ikana kora origeno, tusi agate'za maka mopafina fore hu'ne.\wj* \v 26 \wj Ana hu'neanagi Elaijana huntegeno Israeli mani'naza kento a'nerera ovu'neanki, rurega kento ate huntegeno Sarefati kumate Saidoni mopare vu'ne.\wj* (Jem 5:17-18, 1 Kin 17:1-16.) \p \v 27 \wj Hanki Israeli mopafina, rama'a fugo namuma zmare'nea vahera kasnampa ne' Elisa knafina mani'nazanagi, mago'mofone huno ana vahepina fugo namumo'a vagareonte'neanki, Siria ne' Nemaninke ana fugo namumo'a vagarentene.\wj* (2 Kin 5:1-14.) \p \v 28 Anage hige'za, osi mono nompi mani'naza maka vahe'mo'za nentahiza tusiza hu'za zamarimpa ahente'naze. \v 29 Zamagra oti'za Jisasina rankumateti retufe'za, kuma zamimofo zava ankinareti aretufe atrenaku vu'naze. \v 30 Hianagi Jisasi'a amu'no zimifinti nezamatreno vu'ne. \s Jisasi'a agru osu avamu hunte'nea naneke \r (Mak 1:21-28) \p \v 31 Ana huteno Kapaneamu rankumate Galili kaziga uramino umani'neno, mani fruhu knarera (sabat) mono kea rempi huzami'ne. \v 32 Zamagra rempima huzamia kegu zmagogogu hu'naze. Na'ankure hanave'a me'nea vahe'mo'ma nehiaza huno rempi huzamine. \v 33 Hanki osi mono nompina agru osu havi avamumo agu'a fre'nea vahemo mani'neno, ranke huno kezati'ne. \v 34 Ee! Tatregeta mani'maneno Nazareti Jisasiga, Kagra tazeri haviza hu'naku ne-eampi? Nagra antahi'noe, Kagra izage, Kagra Anumzamofona Ruotage hu'namoke! \v 35 Hianagi Jisasi'a kesuno, \wj Kea osu atrenka atiramio! \wj* Higeno havi avamumo'a ana nera amuno zimifi rutraka hunetreno, azeri haviza osu atiramino vu'ne. \v 36 Ana nehige'za mafka vahe'mo'za antri nehu'za zamagogogu nehu'za ke ohumi ahumi hu'za anage hu'naze. Nankna hihamu'ane ke ama ne'mo'a nehie? Na'ankure agi me'nea vahe'mo nehiaza huno tusi'a hihamu hanave'areti, agru osu havi avamura huntegeno ke'a antahino atineramie! \v 37 Ana higeno Jisasi agenke'amo'a ana mopa kagiafina vuno eno huvagare'ne. \s Jisasi'a Pita nenemo azeri knamarena naneke \r (Mat 8:14-17; Mak 1:29-34) \p \v 38 Jisasi'a ana osi mono nompinti atiramino Saimon nompi ufre'ne. Saimoni nenemo'a avufga teve ha kri erino mase'nege'za, aza haniegu Jisasina asami'naze. \v 39 Jisasi'a ana a'te vuno, teveha kri huntegeno fanane higeno, ame huno ana a'mo'a otino ne'za kre'zmante'ne. \s Jisasi'a ruzahu ruzahu kri erinaza vahe zamazeri so'e hu'nea naneke \p \v 40 Zage uramino kinaga sege'za, ruzahu ruzahu kri eri'za mase'naza vahe'mokizmia, naga'zmimo'za zamavare'za Jisasinte e'naze. Ageno magoke magoke'mofona azanu zamako hutere huno zamazeri knamaregeno, ana krizmimo atre zamante'ne. \v 41 Ana hukna huno rama'a vahepinti, havi avamutamina huzmantege'za atinerami'za ranke hu'za, Kagra Anumzamofo mofavre! Hu'neanagi Agra zamazeri korino, e'inage osiho huno hu'ne. Na'ankure Kraisi'e hu'za zamagra ko antahi'nazageno'e. \s Jisasi'a Judia kaziga mono ke zamasmi'nea naneke \r (Mak 1:35-39) \p \v 42 Jisasi'a maseno ko' atigeno ka'ma moparega vu'nege'za, vahe'mo'za hakre'za ome ke'za erifore nehu'za tagrane manigahananki, tatrenka ovuo hu'za kazigazi hu'za antahige'naze. \v 43 Hianagi Jisasi'a anage huno zamasami'ne, \wj Nagra Anumzamofo kuma'mofo knare musenkea aruga'a kumapine huama hu'na vugahue. E'ina agafare Anumzamo'a hunantege'na ama mopafina e'noe.\wj* \v 44 Anage nehuno mago'ene Judia osi mono nontamimpi vuno, vahera mono kea ome zmasamino vano hu'ne. \c 5 \s Jisasi'a ese aposel naga zamavare'nea naneke \r (Mat 4:18-22; Mak 1:16-20) \p \v 1 Mago knazupa Jisasi'a Genesareti tiru ankenare otino mani'nege'za, tusi'a vahe kevumo'za Anumzamofo naneke antahinaku ome eritruhu'za manititipa hu'naze. \v 2 Ana tiru ankenare tare onensa vente me'negeno ke'ne. Hianagi nozamema nehaza naga'mo'za anampintira urami'za, kukozimi umaniza sese hu'naze. \v 3 Mago votifi Agra umarerine, ana suzana Saimoni votifi marerino antahigegeno tinkenaretira osi'a aretufe ogantu'a atre'ne. Hagi Jisasi'a anampi marerino tamu mani'neno, mika vahe mono kea ana onensa ventefinti zamasmi'ne. \v 4 Ana nanekema huvama nereno'a Saimoninkura anage hu'ne, \wj Antuma timo'ma avuhanihanima hu'neama'afi aretufe kantu antenka, kukonka'a nozamema avazu hananku atrenkago.\wj* \v 5 Hianagi Saimoni'a kenona'a anage hu'ne, Ramoke, tagra tusi amuho huta meni keragera noza azeri naku tusi'a amuho eri'za erinonanagi, magora aze'oritfaza hu'none. Hianagi Kagrama hana kere kukoni'a ataregahue. \v 6 Anama hute'za zamagra tusi nozamezaga azerizageno kukozamimoa agafa huno tagato hu'za hu'ne. \v 7 Anama hige'za, zamagra mago votifi mani'naza knampa zamirega eme zamaza hihogu kezanke hugantu atrage'za zamagra e'za tarega votirarena emeri avitageno, anantarega votiraremokea tirami'za hu'na'e. \v 8 Hianagi Saimon Pita'a ana zama negeno'a, Jisasi agafi renareno anage hu'ne, Ramoka nagri navatetira ogantua vuo. Na'ankure nagra kumimo avite'nea ne'tfa mani'noe! \v 9 Na'ankure Pita'ene, ruga'a nagama agrane mani'naza naga'mo'za nozamema zamagrama azeri'naza zankura, tusi'za hu'za antri hu'naze. \v 10 E'i anazanke huke Zebeti ne'mofo Jemisike, Jonikea znagogogu hu'na'e, Saimoni ene tragote'za erizana e'nerizane. Higeno Jisasi'a Saimoninku anage huno asami'ne, \wj Korera osuo, amaretima agafa hunka vnanana, vahera zamavaregahane.\wj* \v 11 Onensa vente'zamia eri'za tinkenare'ma vute'za, mika zazmia anante netre'za, Jisasi amage ante'naze. \s Jisasi'a fugo namu re'nea ne' azeri knamare'nea naneke \r (Mat 8:1-4; Mak 1:40-45) \p \v 12 Jisasi'ma mago rankumapima umani'negeno'a, mago nera fugo namumo miko avufga azeri anovazi'nea ne'mo, Agrite e'ne. Jisasima eme negeno'a, avugosaregati mopafi prihuno unemaseno anage hu'ne, Ramoka nazeri so'e hunaku'ma kavemasisigenka, kagra amane nazeri so'e huo. \v 13 Higeno Jisasi'a azana avufare avako nehuno anage hu'ne, \wj Nagri'ma navesiana, kagra so'e huo \wj* higeno, ana fugo namumo'a ame huno ana zupage atrente'ne. \v 14 Anante Agra ana nera asamino, \wj Vahera ozamasmio. Hianagi kagra Pristi nete vunka, kagraka'a ome averinka Mosesima huneagante, ofa erinka ome hugeno, fugo namumo'a hago vagare hu'za vahe'mo'za kageho. \wj* \v 15 Hianagi anama hu'nea avu'avazamofo kemo vuno eno higeno, tusi'a vahe kevumo'za Agri ke nentahisageno, krizmia eriamane hanie hu'za e'naze. \v 16 Hianagi anama hutageno'a, Jisasi'a zamatreno vahe omani ka'ma kopi viazamo nunamu ome hutere hu'ne. \s Jisasi'a avufga fri'nea ne' azeri knamare'nea naneke \r (Mat 9:1-8; Mak 2:1-12) \p \v 17 Mago knazupa Jisasima rempima hu'nezamige'za anampina Farisi vaheki, kasegerema ugagote'naza vahe'enena tavaoma'are mani'naze. (Zamagara mago mago ana kumatamina Galilitima, Judiati'ma, Jerusaletima hu'za Agrane emani'naze.) Higeno Ra Anumzamofo vahe'ma zamazeri knamare hanavea, Agripi me'negeno zamazeri so'e hu'ne. \v 18 Anama hutegeno'a anante mago'a vahe'mo'za sesenku hu'za avufa fri'nea nera zafa hu'za e'naze. Zamagara ana krima eri'nea nera Jisasi avuga eri'za ufre'za ome antenaku ana'ana hu'naze. \v 19 Hianagi eri'za ufre kankamuna hakare'za erifore osu'naze. Na'ankure tusi'a vahekrerfamo'za hiza hazage'za, ana nera avre'za nomote mareri'za, no amumpa eri akasine'za ana sesenku'aga atrageno vahe amu'nompinti Jisasina avuga fatgo huno urami'ne. \v 20 Jisasi'ma ana nagamokizmi zamentintima negeno'a, Agra anage hu'ne, \wj Ronenimoke, miko kumika'a ama apase kantoe. \wj* \v 21 Anante kasegere ugagota hunaza vahe'ene, Farisi vahe'mo'za agafa hu'za ke hakare hu'za, ama nera iza Anumzamofona huhaviza nehie? Iza Agra huno kumira apasenegantoe nehie. Anumzamoke kumira apasegahianki? \v 22 Hianagi Jisasi'a ha'arente antahintahima antahi'zana nezmageno, Agra anage hu'ne, \wj Nahigetma tamagra e'inahu antahintahia tamagu'afina nentahize?\wj* \v 23 \wj Inana kemo oza hanigena hugahue, Kumika'a apasegantoe kemopi, Otinka vuo hanua kemo'e?\wj* \v 24 \wj Hu'neanagi e'inahu hanigeta, tamagra keta antahita nehuta, Vahe'mofo Mofavremo'a ama'na mopafina, hanavea eri'neankino kumira amane apase zamantegahie huta hugahaze. \wj* Nehuno ana avufga fri'nea nera asami'ne, \wj Nagra negasamue, otinka sesenkuka'a enerinka nonkarega vuo \wj* huno hunte'ne. \v 25 Hagi zamagri zamufi ame' huno otino, mase'nea tafe'a enerino Anumzamofo agi erisaga hume noma'arega vu'ne. \v 26 Anama hiazamo zamagrira zamazeri zamanovazige'za, ananteti agafa hu'za Anumzamofo agia erisga nehazageno, kore'zamo zamagripina avitege'za, ruzahu zantafa menina kone, hu'za hu'naze. \s Jisasi'a Livae agi hu'nea naneke \r (Mat 9:9-13; Mak 2:13-17) \p \v 27 Anama huteno Agra megi'a nevuno omegeana, takisi zago zonegia nera agi'a Livae'e mago'a agi'a Matiu'e nehaza ne'mo zago zogi nompi mani'negeno ome negeno anage agriku huno, \wj Namage eno. \wj* \v 28 Higeno agra miko'zana anante netreno, otino amage'anteno vu'ne. \v 29 Hagi Livae'a tusi'a ne'za noma'afi Jisasina krentenege'za, anantega takisi zagoma zogi vahe krerafane, ruga'a vahe'enena zamaza tununte kave'ne sipare zanagrane atru hu'za mani'neza ne'zana ne'naze. \v 30 Farisi vahe'ene, kasegere ugagota hu'naza vahe'mo'za, Jisasi amage nentaza disaipol nagara kanunkanu hu'za ke ha' rezmante'za anage hu'naze, na'ahigetma tamagra kave ene, tinena takisi zagoma eneriza naga'ene, kumike naga'enena nenaze? \v 31 Jisasi'a kenona huzamanteno anage hu'ne, \wj Knare huza mani'nesaza vahe'mo'za tusa vahekura ohakegahaze. Hagi krima erinesaza vahe'mo'za tusa vahekura hakegahaze.\wj* \v 32 \wj Nagra fatgo vahera zamagi hukura ome'noe, hagi kumi vahe'mo'za zamagu'a rukrehe hihogu e'noe.\wj* \s Kave a'o huno nunamu hu'zamofo naneke \r (Mat 9:14-17; Mak 2:18-22) \p \v 33 Mago'a vahe'mo'za Jisasina amanage hu'za asmi'naze, Jonima amage'ma nentaza disaipol naga'mo'za, hakare zupa ne'zana a'o hu'za mani'ne'za nunamu huvava hu'naze. Hagi Farisi mono vahe'mokizmi disaipol vahe'mo'za anazanke nehazanagi, kagrima kamage'ma nentaza naga'mo'za nezane, tinena nevava nehaze. \v 34 Anage hazageno Jisasi'a kenona anage huno zamagrikura hu'ne, \wj Tamagra mago ne'mo'ma aravema huku'ma mani'nenigeta, ana ne'mofo ru ne' a'mofonkura, ne'zana a'o huta maniho hugahazo? Ana ne'ma mani'nenigeta anara osugahaze. \wj* \v 35 \wj Hianagi mago kna ne-eankino, aravema huku'ma hunesimofoma zamagripinti avretesigeza, e'i ana knafina ne'zana a'o hugahaze. \wj* \v 36 Jisasi'a anazanke huno mago fronka kea zamasmi'ne. \wj Mago'mo'a kahefa kenaretira tagato huno atafa kenarera anteno ohatigahie. E'inama hanigeno'a, kasefa kena eri tagato hanigeno, kasefa kenamo'a korapa kenarera mago knara osugahie.\wj* \v 37 \wj Ana hanigeno magomo'e huno kahefa wainia, meme afu akruteti tro hunte'nea atafa waini taferopina tagi ovazigahie. Anama haniana, kahefa wainimo'a ana akru taferora rezoreno prohuno tagiramisigeno, ana akarura erihaviza hutregahie. \wj* \v 38 \wj Anama hunakura, kasefa wainia, kasefa waini akru tafempi tagi vazigahaze.\wj* \v 39 \wj Mago'mo'a atafa wainima netesuno'a, kasefa wainigura aveosigahie. Na'ankure Agra huno, atafa suamo'a knare'za hu'ne huno hugahie.\wj* \c 6 \s Jisasi'a mani fruhu knamofo Ra mani'nea naneke \r (Mat 12:1-8; Mak 2:23-28) \p \v 1 Hagi mago mani fruhu kna (Sabat) zupa Jisasi'a witi hozafi ufreno nevige'za, amage nentaza disaipol naga'amo'za mago'a witi raga eritaniza, zamazampi arekasegasufe'za ne'naze. \v 2 Ana nehazage'za mago'a Farisi vahe'mo'za anage hu'naze, nahigetma osihoma hu'neazana mani fruhukna (Sabat) zupa nehaze? \v 3 Jisasi'a kenona zamire anage hu'ne, \wj Tamagra hampritma ontahi'nazo, Deviti'ene, naga'anema, zamagategenoma hu'nea zana?\wj* \v 4 \wj Anumzamofo seli mono nompina marerino, nagru hu'nea breti erino ne'neana, kasegemo'a o'e huno magomo'a onegahianki, pristi vahe'moke'za negahie hu'nea bretiagi, Deviti'a neneno naga'a zami'ne. \wj* \v 5 Nehuno zamagriku anage hu'ne, \wj Vahemofo Mofavremo'a, Agranena mani fruhu knamofona (Sabat) Ra mani'ne.\wj* \s Jisasi'a mani fruhukna zupa aza sti'nea ne'mofo azeri so'e hu'nea naneke \r (Mat 12:9-14; Mak 3:1-6) \p \v 6 Hagi ru mani fruhu kna zupa (sabat) Jisasi'a osi mono nompi (sinagok) marerino mono naneke rempi hu'nezamigeno, mago nera tamaga kaziga azamo'a sti'nea ne' mani'ne. \v 7 Kasegere ugagota hu'naza vahe'ene, Farisi vahe'mo'zanena, zamua ante'soe hu'za kete'za mani'naze. Jisasima mani fru knarema ana nera azeri'soe hanige'za, hagi zamagra kegafa erifore hu'za Agrira azerinaku, kete'za mani'naze. \v 8 Hianagi inankna antahintahima hu'nazana, Agra ko antahino keno nehuno, azama haviza hu'nea neku huno, \wj Ama maka vahe zamavure otinka eno!\wj* Higeno ana ne'mo'a otino e'ne. \v 9 Jisasi'a zamagriku anage hu'ne, \wj Nagra tmantahinegoe, mani fruhukna (Sabat) zupa knare zama hanuna zamo kasegefina knarera hunefi, havi tavutavama hanuna zamo knarera hu'ne? Vahera zamaza hugahumpi, vahera zamazeri haviza hugahune?\wj* \v 10 Arukrahe huno ome zamagege, eme zamagema huteno Jisasi'a azamo'ma stinea ne'ku anage huno asami'ne, \wj Kazana arusuto!\wj* Higeno agra ana hu'ne. Anama higeno'a, azamo'a eteno so'e hu'ne. \v 11 Hianagi kasegere ugagota hu'naza vahe'ene, Farisi vahera zamarimpamo'a aka hege'za, Jisasina naza huntegahune hu'za zamagra zamagra kehugantu hugama hu'naze. \s Jisasi'a 12fu'a aposol naga huhampri'nea naneke \r (Mat 10:1-4; Mak 3:13-19) \p \v 12 Ananknafina Jisasi'a nunamu hunaku agonarega marerino, Anumzamofontega ana kenegera nunamu ome nehigeno ko atune. \v 13 Ko'ma netigeno'a amagema nentaza disaipol naga'a kehige'za ageno, anampinti 12fu'a aposolo nagare huno huhamprino, zamagi'a zami'ne. \v 14 Saimoninku Pita'e huno mago agi'a nenteno, nefunku Endru'e hu'ne. Hagi Jemisi'e, Joni'e, Filipi'e, Bataromio'e. \v 15 Matiu'e Tomasi'e, Alfiasi nemofo Jemisi'e, Saimoni Zelati nagapinti nere. \v 16 Hanki Jemisi nemofo agi'a Judasi'e. Hagi mago ne'mofo agi'a Judas Isakarioti'e, ha' vahe'mokizami zamazampi Jisasina komoru huno avarentesia nere. \s Jisasi'a hakare'a vahe krizmi zamazeri knamarena naneke \r (Mat 4:23-25) \p \v 17 Jisasi'a amage'ma nentaza disaipol naga'ane agonaregati erami'za agupofi eme otinege'za, anante amage'ma nentaza tusi'a disaipol veamo'za eritru nehazageno, maka Judia kazigatiki Jerusaletiki, Saitonitiki, Tairi hageri ankena regati'enena, \v 18 ana vea'mo'za Jisasi naneke nentahisageno krizimi zamazeri knamresiegu emeri atru nehazageno, agru osu havi avamumo'za zamazeri haviza hu'naza vahera zamazeri knamare'ne. \v 19 Hagi tusi veamo'za avako hunaku hu'naze. Na'ankure tusi'a hihamumo Agripinti ne-egeno, avako'ma hia vahera maka krizmimo'a atrezmante'ne. \s Muse hanaza zamofo naneke \p \v 20 Jisasi'a amage'ma nentaza disaipol naga'a zamufi nezmageno, amanage huno zamasami'ne, \wj Tamamunte omane vahe'mota muse hiho. Na'ankure Anumzamofo Kumara tamagrire.\wj* \v 21 \wj Tamagaku'ma menina nehanamota, muse hiho. Na'ankure tamagrira Anumzamo'a tamaminigetma neramu hugahaze. Zavi'ma menima netenamota muse hiho. Na'ankure tamagra kiza regahaze.\wj* \v 22 \wj Vahe'moza antahi haviza huneramante'za, tamahenati'za, kema neramasu'za, Vahe'mofo Mofavrereku hu'za havi tamagima tamisazana! Anumzamo'a asomu huramantegahie.\wj* \v 23 \wj Ana knazupa musenkase hugahaze. Na'ankure mizantimimo'a rama'a monafina me'ne. Na'ankure korapa zmagehe'za anahukna kasnampa vahera huzmante'naze.\wj* \v 24 \wj Hianagi fenone vahe'mota tmasunku hutma ranknazampi manigahaze. Na'ankure tamagra ko tamazeri so'e hu'zana erivite'naze.\wj* \v 25 \wj Menima tamagrama knare hutma ne'za neramu nehaza vahe'motma ranknazampi manigahaze. Na'ankure tmagaku hugahaze. Menima kizama neraza vahe'mota, tamagra ranknazampi manigahaze. Na'ankure tusi zavi krafa hugahaze.\wj* \v 26 \wj Mika vahe'mo'za knare vahe mani'naze hu'za tmagriku'ma nehaza vahe'mota ranknazampi manigahaze. Na'ankure zamagri nezmageho'za havige kasnampa vahetera anahukna huzmante'naze.\wj* \s Ha' vahe'zmimofo avesintesaza zamofo naneke \r (Mat 5:38-48; Mat 7:12) \p \v 27 \wj Hianagi anage hu'na neramasamue, izagato kema hugeta nentahimota, ha' vahetamia zamamesi nezmanteta, antahi haviza huneramantesaza vahera, knare tamavutmava huzmanteho.\wj* \v 28 \wj Tamazeri havizahu ke huramantesaza vahera, asomu ke hunezmanteta, havi zamavu'zmava huramantesaza vahera nunamu huzmanteho.\wj* \v 29 \wj Kameragente kahesimofona, rukrahe hugeno mago kaziga kameragente kaheno. Nakre kuka'a erisimofona, atregeno sioti ka'ane erino.\wj* \v 30 \wj Mago'a zanku kantahi'gesagenka zami'nenana vahe'mokizmia, ete ome hanavege huzmantenka e'orio.\wj* \v 31 \wj Kagri'ma rumo'zama so'e zmuzma hugantesazegu'ma kave'nesiankna hunka rumokizmia, kagra so'e kavukva huzmanto.\wj* \v 32 \wj Tamagri'ma tamesintesia vahe'ma, zamesi zmantesuta, nankna knare'za erigahaze? Na'ankure kumi' vahe'mo'zanena, zmesizmantaza vahera zamagri'enena anahukna hu'za zmesi nezmantaze.\wj* \v 33 \wj Tamagrama, knare zamavuzmava huramantesaza vahe'ma, knare tamavutmava huzmentesuta, nankna knare'za erigahaze? Na'ankure kumi vahe'mo'za anahukna zmavuzmava zamagranena nehaze.\wj* \v 34 \wj Nofi'ma hu'za erite'za, ete anama'a eme tamigahaze huta antahi nezamita zamisazana, nankna knare'za erigahaze? Kumi' vahe'mo'zanena anahukna hu'za kumi vahe'mokizmia fozana erite'za, ete nofima hu'nazana ana maka eme apanesaze.\wj* \v 35 \wj Hianagi ha' vahe tamia tamavesinezmanteta knare tamavutmava hunezmanteta nofi'ma hu'za erisazana mago'zana ete nona'a erigahune huta ontahiho. E'i'nama hanuta mizantamimo'a rama'a me'nena, tamagra Marerisa Anumzamofo mofavrerami manigahaze. Na'ankure susu hunontaza vahe'ene, havi vahe'mokizmia so'e hunezmante.\wj* \v 36 \wj Nafatmimo'ma asunku hunermanteaza hutma, tamagranena tamasunku huzmanteho.\wj* \s Vahe refko hu'zamofo naneke \r (Mat 7:1-5) \p \v 37 \wj Hagi rumokizmi mani'zama refako'ma huozmantesageno'a, tamagri mani'zanena Anumzamo'a refako huoramantegahie. Hagi Vahe'mofo kumi'zmi atrezmantesnageno'a Anumzamo'a tamagri'enena kumitamia atreramantegahie. Haviza huramantesaza vahe'mokizmia kumizmi atrezmante'nage'za tamagri'enena atreramantegahaze.\wj* \v 38 \wj Vahe'ma tamagrama zaminageno'a tamagri'enena anazanke huno Anumzamo'a neramino, knare'za huno rentrako traku huno tamamina, aviteno herafiramino evugahie. Na'ankure tamagrama vahe'ma zamisnaza avamente, tamagri'enena anazanke huno tamigahie.\wj* \p \v 39 Jisasi'a anage huno fronka kea zamasami'ne. \wj Avu asuhu ne'mo'a, ete mago avu asuhu nera avazu huno vugahifi? I'o zanagra ana taregamoke kerifi uramigaha'e.\wj* \v 40 \wj Mago avo noma nehimo'a, rempima humi nera agateore'ne. Hianagi iza'o rempima humia antahiza eri vagareteno rempima huzami vahekna nehie.\wj* \v 41 \wj Na'a higenka kugusopa negafu avufima me'neana negenka, tusi'a zafa kofa kavufima me'neana ke'so'e nosane?\wj* \v 42 \wj Nankna hunka negafunkura, nenafuo osasi'za kavufima me'neana natregena eri atraneno nehunka, tusi'a zafa kofa kavufi me'neana ke so'e nosano? Kagra tavre vahe mani'nane! Ese'zana tusi'a zafa kofa kavufi me'neana eri atrenka, kavua ke so'e nehunka, osi kugusopa negafu avufi me'neana eritregahane.\wj* \s Zafane, raga'amofo naneke \r (Mat 7:16-20; Mat 12:33-35) \p \v 43 \wj Na'ankure knare zafamo'a havi raga'a renonte. Hagi havi zafamo'a knare raga renonte.\wj* \v 44 \wj Na'ankure magoke magoke zafamo'a agra'a gna rgama rentenire kegahane. Ave'ave trazampintira vahe'mo'za fiki raga noragize. Ave'ave trazampintira vahe'mo'za krepi raga noragize.\wj* \v 45 \wj Knare vahe'mofona agu'afima knare'zama antegeno me'neazamo, knare'zana efore nehie. Hanki havi vahe'mofona agu'afina haviza antegeno aviteno me'neazamo, haviza efore nehie. Na'ankure nanknazama agu'afima me'neazana, agi'mo hufore nehie.\wj* \s Tare netremoke noma kisa'a zamofo naneke \r (Mat 7:24-27) \p \v 46 \wj Nahigeta Nagrikura, Ramo'e Ramo'e nehutma, kema tmasamuazana nosaze?\wj* \v 47 \wj Iza'o Nagrite ne-eno huankema antahino amage' anankemofo ante'mofona, Nagra kaveri hugahue. Ana'mo'a ama anahu'kna hu'ne.\wj* \v 48 \wj Agra mago ne'mo'ma noma kiankna hu'neankino, mopa kafino uramino have omeri fore huteno, ana agofetu ki'ne. Tima hageno eno ana nona eritagana vazinaku hianagi, eri torera osugahie. Na'ankure hanave nentake hu'nea havere nona ki'ne.\wj* \v 49 \wj Hianagi Nagri kema nentahino amagenonte'mo'a, noma azeri hanaveti trara onteneno kahepampi noma kiankna hu'neankino tima hageno eno emeri tagana vazitregeno, pasaru huno evu ramino haviza hiankna hugahie.\wj* \c 7 \s Jisasi'a sondia vahe'mokizmi kva ne'mofo eri'za ne' azeri knamare'nea naneke \r (Mat 8:5-13) \p \v 1 Jisasi'ma ana miko veama rempima huzami vagareteno zamatreno Kapaneamu kumate vu'ne. \v 2 Mago 100'a sondia vahete kva nera, vahe'mo'za antahi nemiza ne'mofo, kazokzo eri'za ne'amo'a, kri erino fri'za nehigeno, \v 3 ana sondia vahete kva ne'mo'a Jisasinkema nentahino, Jiu ranra vahe'mokizmi huzmantege'za kazokzo eri'za vahe'a eme azeri so'e hunteniegu ome antahigenaku Jisasintega vu'naze. \v 4 Zamagrama Jisasinte enehanati'za amanage hu'za hanaveti'za antahige'naze. Ana sondia kva nera knare'za nehia nekinka, Kagra amne aza hugahane. \v 5 Na'ankure agra tagrikura avesineranteno, osi mono nontinena ki'ne. \v 6 Jisasi'a magoka zamagrane vuno, nontava'onte uravao nehigeno, ana sondia kva ne'mo'a rone'amokizimi huzmantege'za Jisasinte vu'za, huzmante'nea kea ome asami'naze. Ramoka nagri nontegama ezankura amuho osuo. Na'ankure nagri nontega kagrama e'arera knarera osu'noe. E'ina hu'nogu, Kagrite'ma esuana knare osu'noe. \v 7 E'ina hu'nogu, Kagrite'ma esuana knare osu'noe. Hianagi eri'za vahe'nimofo magoke ke hugeno kri'amo'a amne hunteno. \v 8 Na'ankure nagranena rankva ne'mofo agoraga'a mani'noge'za, ete sondia vahe'mo'za nagri nagorga mani'nage'na, nagrama anamofonku hu'na, vuo hugeno'a agra nevie. Hagi magomofonku eno hugeno'a, agra ne-e. Kazokzo eri'za vahenigu hu'na, e'ina huo hugeno anaza nehie. \v 9 Higeno Jisasi'ma ana ne'mofo kema nentahino'a tusi'a antri nehuno, rukrahe huno avariri'za vu'naza vahekura anage huno zamasami'ne. \wj Magore hu'na Israeli vahepina amanahu amentintine vahera onketfa hu'noe. \wj* \v 10 Huzmantege'za e'naza vahe'mo'za rukrahe hu'za nontega ome kazana, ana kazokzo eri'za ne'mo knamreno mani'nege'za ome ke'naze. \s Kento a'mofo nemofo azeri oti'nea naneke \p \v 11 Anama huteno henka Jisasi'a Nainie nehaza rankumate amage'ma nentaza disaipol naga'ane nevige'za, tusi'a veamo'za avariri'za magoka vu'naze. \v 12 Ana kuma kasante nevigeno, mago fri'nea nera eri'za atirami'zma e'naze. Ana a'mofona magoke mofavregino, kento'a mani'negeno ana kumapi tusi'a vahe krefamo'za ana a'enena e'naze. \v 13 Ramo ana a'ma ome negeno'a asunku hunenteno, \wj Zavira oto \wj* nehuno, \v 14 anante eno sesenku'are ome avako nehigeza, zafa hu'za nevaza vahe'mo'za anante oti'naze. Jisasi'a anage hu'ne, \wj Nehazavemoka Nagra otio hu'na kagrikura nehue!\wj* \v 15 Anama fri'nea ne'mo'a otino nemanino, agafa huno keaga nehigeno, Jisasi'a ana nera avazuhuno nererana ami'ne. \v 16 Tusi koro nehu'za Anumzamofo agi erisaga hu'za anage hu'naze. Agatererfa kasnampa ne' amu'nontifina efore nehigeno, Anumzamo'a Agra'a vahe'a eno zamaza nehie hu'naze! \v 17 Ama anazama Jisasi'ma hiazamofo agenkemo'a maka Judiane mika megagi'nea kumatamimpina vuno eno hu'ne. \s Joni'a tare amage'ma nenta'a ne'trena huznantegeke Jisasinte vuna'a naneke \r (Mat 11:2-19) \p \v 18 Mono ti frente Jonima amage'ma nentaza disaipol naga'mo'za maka'zama Jisasi'ma hu'neazamofo agenke'a ome Jonina asamizageno, tare amage'manenta'a disaipol ne'tre kehuno, \v 19 Jisasi ome antahige'ogu huznanteno, Kagra egahiema hu'nea ne Mesaiaga tazama hunka taguvazi ne'pi, rumofonku avega antegahuno? \v 20 Higeno ana netremoke e'ne anage hu'ne Jisasina asami'na'e, Mono ti fre Joni'a amanage huno hurantegeta kantahigenaku neo'e. Kagra egahiema higeta avegama ante'nona tazahu ne' Mesaiagafi, rumofonku avega antegahuno? \v 21 Anankna fatgorera hakare rumofo rumofo kri eri'naza vea Jisasi'a zamazeri so'e nehuno, havi avamutmi zmagu'afinti hunezmanteno, rama'a zmurga asu hu'nea vahera zamazeri hari huzmante'ne. \v 22 Ana huteno anage huno kenona zanirera, zanasami'ne, \wj Vuta nazano negeta nentahita ha'azana Jonina ome asami'o, zamavu asu hu'nea vahe'mo'za hari nehazageno, zamagia haviza hu'namo'za zamagia refatgo nehazageno, fugonkrima eri'naza vahera neganamrazageno, zamagesa ankanire vahe'mo'za nentahizageno, fri vahe'mo'za onetizageno, zamunte omane vahe'pina Knare Musenkea huama nehie.\wj* \v 23 \wj Hanki iza'o Nagri'ma ha'ma reonantesimo'a muse hugahie.\wj* \v 24 Joninkema eri'ne e'na'a netremokea vutakeno, Jisasi'a agafa huno tusi'a veapi Joninku huno, \wj Ka'ma kopima vu'nazana na'a kenaku vu'naze? Jaho'mo hakema eri tagosi hu'nea zampi? I'o.\wj* \v 25 \wj Hianagi Na'a ome kenaku vu'naze? Fru fru huno konariri'ane kukena hu'nea vahe ome kenafi? I'o, knare konariri'ane kukenama hu'za, so'e zampima nemaniza vahera, kini vahe nompi nemanize!\wj* \v 26 \wj Hianagi na'a ome kenaku vu'naze? Kasnampa nepi? Izo tamage hu'na neramasmue. Ana ne'mo mika kasnampa vahera zmagatere'ne.\wj* \v 27 \wj E'i ana nekura avontafepina amanage huno krente'ne, \+qt Ko, nagri ke erino vu vahera, huntogeno ugagota huganteno neviankino, agra kana variganteno vugahie.\+qt* \wj* (Mal 3:1) \m \v 28 \wj Nagra neramasamue, a'nemo'za kase zamante'naza vahepintira mago'mo'e huno Jonima agatere'nea nera omani'ne, ana nehigeno Anumzamofo Kumapina osi hu'nemo, agrira agetere'ne.\wj* \v 29 Maka vahe'mo'zane havige hu'za takesi zago eneriza vahe'mo'zanena ana nanekema nentahiza, Anumzamofo avu'avazamo'a fatgo hu'ne hu'naze. Na'ankure Joni'ma mono tifre zmantenegu ana hu'naze. \v 30 Hianagi Farisi mono vahe'mo'zane, kasegere ugagota hu'naza vahe'mo'za, Anumzamo'ma zamagri'ma zamaza hunaku retro hu'neazana zmefi humi'naze. Na'ankure zamagrira Joni'a mono tina fre ozmante'ne. \v 31 \wj Hagi na'ante huntena ama knafi vahe'mofo avu'avazankura avame kea hugahue. Zamagra nankna hu'naze hu'na hanue?\wj* \v 32 \wj Zamagra mofavre'ramimo'za maketi kumapi mani'ne'za kehugantigama hiaza nehaze. \+qt Nehu'za roane'amokizmigura anage hu'naze, Tagra konke tafe ronanagi, tamagra avoa noraze. Zavite zagame hunanagi, zavira notaze. \+qt* \wj* \v 33 \wj Na'ankure mono tifrente Joni eno, bretine waini tine nonegetma, tamagra hutma havi avamu agripi mani'ne hu'naze.\wj* \v 34 \wj Vahe'mofo Mofavremo eno ne'zane tine nenegetma, tamagra hutma, keho ne'za nevava nehuno, waini ti neneno, takesi zago eneriza vahe ene kumi vahe'ene raru huno nemanie nehaze!\wj* \v 35 \wj Hianagi knare antahintahizana Agri'ma avaririza vahepi eriama nehie.\wj* \s Kumike a'mo avununu'ene masavenu'ene Jisasi agare frente'nea naneke \p \v 36 Mago Farisi ne'mo'a, Jisasina ne'za agrane ome nesniegu agi higeno vu'ne. Farisi ne'mofo noma'afi ne'zane trate aza tununte anteno mani'ne. \v 37 Anante ana kumateti mago kumi a'mo'a, Farisi ne'mofo nompi Jisasima nezama nene nehazankema nentahino, mago mananentake masave aravasta have tafempi me'negeno erino eno, \v 38 amefiga'a agare emaniteno, zavi neteno avunuteti agia sese nehuno, azokanu eri ho'mu nehuno, rama'a zupa agia antako nehuno, mana nentake masave tagino agare frente'ne. \v 39 Hagi Jisasima ke higeno e'nea Farisi ne'mo'a anazana negeno, amanage huno agu'afina agesa antahi'ne, ama kasnampa ne'ma mani'neresina, kumi' hu'nea a'mo avako Agrira nehiankino, agafa'a keno antahino nehuno kumi are huno hisine. \v 40 Jisasi'a Saimoni antahintahia negeno kenona'a huno, \wj Saimoniga, naneke kasminaku nehue\wj* higeno, Saimoni'a huno, knareki Rempi hurami ne'moka amne kea huo. \v 41 Higeno Jisasi'a amanage hu'ne, \wj Magora nofihu zago netrea ne'mo'a, tare ne'tre zagoa zanami'ne. Magomo'a 500ti zago nofi huno erigeno, mago'mo'a 5fu'a zota erine.\wj* \v 42 \wj Hanki ana zagomofo nona'a hu'ne amiga osakeno, knareki atre'o, huno huzanante'ne. Iza agtereno ana zagoma nofitema netrea nekura avesinenteno tusi musena huntegahie? \wj* \v 43 Saimoni'a kenona anage hu'ne, nagesama antahuana rama'a zagoma nofi'ma hu'nemo'e. Higeno Jisasi'a huno, \wj Tamage hufatgo hunka hane. \wj* \v 44 Anante rukrehe huno ana ara negeno, Saimoninku huno, \wj Kagra ama'i ara negano? Nagra nonka'afi emarerugenka nagia sese hanua tina afi onami'nane. Hianagi ko, ama a'mo'a avunuteti nagia sese nehuno, azokateti erihomu hunante'ne.\wj* \v 45 \wj Kagra nonka'afi enefrogenka nantako hunka onavre'nane. Hianagi nonka'afi efroregatira ama amo'a agafa huno nagiamofona antako huvava hu'ne.\wj* \v 46 \wj Kagra masavena taginka nanumpina freonante'nane. Hianagi ama a'mo mananentake masevena tagino nagiamofona masavena frenante'ne.\wj* \v 47 \wj E'ina agafare Saimoniga anage kagriku nehue, rama'a kumi ama amo hu'nege'na eri atrentogeno rama'azampi avesinenante. Hianagi osi'a kumi'ma atrente'nomo'a osi'a avesinenante.\wj* \v 48 Ana huteno Jisasi'a ana a'ku anage huno asami'ne, \wj Kumika'a eritregantoe.\wj* \v 49 Hianagi trate'ma agrane zamaza tununte ante'za mani'namo'za, zamagra'a anage hu'naze. Iza'e ama nera, kumi'ma erinetreana? \v 50 Jisasi'a amanage huno ana ara asami'ne, \wj Kamentintimo kaguvazianki, krimpa frune vuo.\wj* \c 8 \s Mago'a a'nemo'za Jisasina aza hu'naza naneke \p \v 1 Hagi mago'agna evutegeno Jisasi'a rankuma tamimpine, osi kuma tamimpine vano nehuno, Knare Musenkea rempi hunezamino, Anumzamofo Kumamofo kea huama nehige'za, 12fu'a amagema nentaza disaipol naga'mo'za magoka vano hu'naze. \v 2 Hagi mago'a, havi avamu mani'negeno eri atrezmante'nea a'nene, krizimifinti zamazeri so'e hu'nea a'nene vu'naze. Anampina Makdala kumateti Meri'e nehaza a' 7ni'a havi avamu hufegi atre'nea a'ki, \v 3 Joana Kusa nenaro'e (Heroti eri'za vahe'mofo kva nere) Susana ene, mago'a rama'a a'nema zamagra'a fenozampinti Jisasima azama nehaza a'nene vu'naze. \s Mago ne'mo avimaza rurani'nea fronka naneke \r (Mat 13:1-23; Mak 4:1-20) \p \v 4 Tusi'a vahe krefamo'za eritru hu'za mani'nageno, mago'a ranra kumateti veamo'za Jisasinte azageno, amanage huno fronka kea zamasmi'ne. \v 5 \wj Hozafi avimza rurani ne'mo'a, avimaza ruranino nevigeno, mago'a avimzamo'a kampi evuramigeno rentroko hazageno, namamo eme ne'ne.\wj* \v 6 \wj Mago'a avimzamo'za have mopafi evurami'za hage'naze. Hianagi tima'a omnenegu huza amagiza osapa re'naze.\wj* \v 7 \wj Hanki mago'a avimzamo'za ave'ave trazampi evuramiza ave'ave trazane magoka hage'za marerizageno, ave'ave trazamoza hageza no ki rentrako hu'naze.\wj* \v 8 \wj Hanki mago'a avimzamo'za rima'ane mopafi evuramiza hage'za 100'a raga'a agatere'za rente'naze.\wj* Anage huteno ranke huno, \wj Iza'o agesama me'nenigeno'a ama nanekema antahisimo'a antahise hino!\wj* \p \v 9 Anagema hige'za amage'ma nentaza disaipol naga'amo'za, ana fronka kemofo agafa'agu, nankna agu'agesa me'nefi tasamio hu'za Jisasina antahige'naze. \v 10 Agra anage huno zamasami'ne, \wj Tamagra Anumzamofo kumapi oku'azana nentahize. Hianagi mago'amo'za fronka kege nentahize. Ana nehu'za, \+qt kegahazanagi onkegahaze. Antahigahazanagi antahise huza agafa'a antahi amara osugahaze. \+qt* \wj* (Ais 6:9-10.) \p \v 11 \wj Ana fronka kemofo agafa'a amanahu me'ne. Ana avimazana Anumzamofo ke me'ne.\wj* \v 12 \wj Hanki mago'a avimazamo'za kamofo ankinare evurami'nazana, amana hu'naze, Anumzamofo kea vahe'mo'za antahi'naze. Hianagi aru zamentinti hanageno Anumzamo'ma zamagu vazizanku, Sata'a eno zamagu'afinti anankea emeri atre'ne.\wj* \v 13 \wj Hanki mago'a avimazama havege mopafi evurami'neana, Anumzamofo kema nentahi'za muse huza eri'nazanagi, rafuna ore'naze. Osi'a knafi zamentinti nehu'za, rezmatga'zama ege'za traka hu'za atre'za nevaze.\wj* \v 14 \wj Hagi ave'ave trazampima evurami'nea avimzana, Anumzamofo kea antahi'naze. Hianagi zamavufamofo zamavesi zankuke nehu'za, mopafi zanku antahintahi hakare nehu'za, fenoma eri'za mani'zazmima eri so'e hanaza zankuke antahintahi hakare nehazageno, anazamo kintrako hige'za, raga renontaze.\wj* \v 15 \wj Hianagi tima'ane mopafima rurani'nea avimzana, Anumzamofo kea e'i anamo'za antahite'za azeri antrako hu'za, tamage hu'za fatgo zmarimpareti nena raga'a rente'za kazigazi hu'za nevaze.\wj* \s Tavi'ma rekru nehaza zamofo naneke \r (Mak 4:21-25) \p \v 16 \wj Mago vahe'mo'e huno tavira rekru huno, kavofi runkani rentege, sipa kampina antegera nosie. Hianagi tavira amate ante'nazageno remsa hu'negeno, nompima efraza vahe'mo'za negaze.\wj* \v 17 \wj Na'ankure mago'zamo'a fraoki'nigeno, oku'ama me'nesiazamo'a magore huno frara kino omne'nenige'za onkegahaze. Hanki eama masare hanige'za maka vahe'mo'za kegahaze.\wj* \v 18 \wj Ana hu'negu kva hu'neta antahi ankereho, iza'o mago'ama eri'nenimofona mago'ane amigahie. Hianagi iza'o e'orinenimofona, eri'noe huno agesama antahisiama'a, anama'a hanare vaga regahie.\wj* \s Jisasi'a nererane afuheinku'ene hu'nea naneke \r (Mat 12:46-50; Mak 3:31-35) \p \v 19 Jisasina nerera'ene aganahe'zane agritega e'naze. Hianagi zamagra tvaoma'arera ovu'naze. Na'ankure tusi'a vea mani'nazageno'e. \v 20 Ana higeno Jisasina asami'za, negarera'ene kaganahe'za kavega ante'za megi'a otine'za kagenaku nehaze hu'za asami'naze. \v 21 Hianagi kenona zimirera anage huno zamasami'ne, \wj Nenrera ene naganahe'za, Anumzamofo ke'ma antahi'za amage'ma nentamo'za mani'naze.\wj* \s Hagerimo kranto kranto nehigeno Jisasi'a ke higeno rurava he'nea naneke \r (Mat 8:23-27; Mak 4:35-41) \p \v 22 Mago zupa Jisasi'a amage'ma nentaza disaipol naga'ane votifi marenerino anage huno zamasami'ne, \wj Tirumofo kantu kaziga vanune\wj* hige'za vu'naze. \v 23 Ana hu'za nevazageno, Jisasi'a avu mase'negeno, tusi'a zaho'mo eramino timofona eri kranto kranto nehuno, votifi marerino erinakriza nehige'za hazenkefi mani'naze. \v 24 Zamagra Jisasina eme azeri oti'za anage hu'naze. Ramoke, Ramoke, tagra tinakrita fri'za nehune hazageno, Jisasi'a otino zahoku'ene kranto kranto nehia timofona kesigeno, timo'a rurava he'ne. \v 25 Anante Jisasi'a anage huno amage'ma nentaza disaipol nagakura zamasami'ne, \wj Tamentintia iga me'ne? \wj* Hianagi zamagra zamagogo nefege'za antri nehu'za, zamagra zamagra anage hu'naze. Iza'e ama nera Agra tine zahomofonku enena ke higeke amagera nenta'e? \s Mago negi ne'mofo agu'afinti Jisasi'a havi avamutmi huzmante'nea naneke \r (Mat 8:28-34; Mak 5:1-20) \p \v 26 Ana hutege'za zamagra voti eri'za Geresa mopafi kantu kaziga Galili timofona vu'naze. \v 27 Anante uhanati'zageno Jisasi'ma votifinti takau reno uneramigeno, ana kumateti mago nera havi avamu'mo agu'afi fre'nea ne'mo'a eme tutagiha hunte'ne. Ana ne'mo'a za'za knafi kukena'a nosuno, nompina omani'ne. Hianagi vahe asenentaza havegampi nemaniane. \v 28 Ana ne'mo'a Jisasima negeno'a, avuga eme traka humaseno, ranke huno anage hu'ne, Jisasiga Marerisa Anumzamofo mofavremoka nataro! Keke hugantoanki nazeri havizana osuo! \v 29 Na'ankure Jisasi'a ko ana agru osu havi avamukura ana nemofona atrenka atiramio huno hanave ke hunte'negeno'e. Ana havi avamumo'a rama'a zupa retufenetregeno, ana kumate vahe'mo'za agiare azante seni nofinu anakinte'za kavagri'za mani'nazane. Hianagi ana ne'mo'a, nofira rukno hunetregeno, havi avamumo'a avreno ka'ma kotamimpi vu'ne. \v 30 Anante Jisasi'a anage huno antahige'ne, \wj Kagika'a izage?\wj* Ana ne'mo'a anage hu'ne. Nagini'a hakare'ne. Na'ankure rama'a havi avamu agu'afina maninegu hu'ne. \v 31 Ana agru osu havi avamumo'za hu'za, keke hugantonanki hanave kea hurantegeta ro'a omane kerifina ovamneno hu'za hu'naze. \v 32 Hagi rama'a afutamimo'za agonamofo asoparega ne'za nene'za mani'nageno, havi avamumo'za zamatresige'za vnagu Jisasina keke hunte'za, tataregeta antu afu tamimofo zamagu'afi uframneno hu'za antahigageno, knareki viho huno huzmante'ne. \v 33 Hanki havi avamumo'za ana ne'mofo agu'afinti atirami'za afu'mokizmi zmagu'afi ufrage'za, agonaregati zmagare'za zavateti tirupi takauramiza ti nakri'za fri'naze. \p \v 34 Afu kva vahe'mo'za anazama fore hiaza nege'za, koro fre'za ra kumate'ene osi kumate'ene vu'za, anama fore hiazamofo kea ome zmasami'naze. \v 35 Anazama hiazanku vahe'mo'za ome kenaku Jisasinte e'naze. Zamagrama eme kazana, havi avamuma atirami'nea nera Jisasi agafi kukena huno knare antahintahi erino maninege'za eme nege'za koro hu'naze. \v 36 Anazama fore hige'za ke'naza vahe'mo'za, inankna huno ana havi avamuma agu'ama fre'nea nera azeri so'e hunte'nea agenkea onke'namokizmi zamasami'naze. \v 37 Anante maka Gerasa vahe'mo'zane, ana kaziga mani'naza vahe'mo'za hanavetiza, tatrenka vuo hu'naze. Na'ankure zamagra tusi zamano vazige'ze. Ana hazageno Jisasi'a votifi marerino zamatreno ete vu'ne. \v 38 Havi avamu'mo'za atirami'naza ne'mo'a atresigeno avaririno vanigu antahige'ne. Hianagi Jisasi'a ana nera hunenteno anage hu'ne. \v 39 \wj Kuma ka'arega ete vunka, Anumzamo'ma huganteazana vaheka'a ome zamasamio\wj* huno Jisasi'ma hiazanku, rukrehe huno rankumapi nevuno, maka vahera knare'za huno azeri so'ema hunte'neazana huama huno zamasamino vu'ne. \s Jisasi'a kva ne'mofo mofa fri'nefinti azeri otinaku nevuno korankri eri'nea a'mofo azeri so'e hunte'nea naneke \r (Mat 9:18-26; Mak 5:21-43) \p \v 40 Anantegatima ete Jisasi'ma egeno'a, tusi'a veamo'za muse hu'za avre'naze. Na'ankure zamagra avega ante'za mani'nazaretire. \v 41 Anante Jairusi'e nehaza ne'mo osi mono nomofo kva nekino, Jisasi agiafi eme rena reno noma'afima esigu tutu huno antahige'ne. \v 42 Na'ankure 12fu'a kafunaza hu'nea magoke mofa'amo, fri'za nehigeno hu'ne. \p Jisasi'ma kantegama nevigeno'a, hakare veamo'za oretufe aretufe hu'za vu'naze. \v 43 Anampina mago ara 12'a kafu zagefi korankria eri'nea a' mani'ne. Hianagi mago vahe'mo'e huno ana ara azeri so'e osu'ne. \v 44 Ana a'mo Jisasina amefigati zaza kena'amofo atumpare eme avako higeno, ana korankrimo'a ame huno vagarente'ne. \v 45 Anante Jisasi'a zmantahigeno, \wj Iza navako hu'ne?\wj* Hige'za zamagra onke'none hu'za hazegeno, Pita'a huno, Kva Nimoka, tusi'a vahekrefamo'za rugagagiza kavate rentrako hu'naze. \v 46 Hianagi Jisasi'a anage hu'ne, \wj magomo navako hu'ne, na'ankure Nagripintira mago'a hanave'nimo'a natreno vu'negena nehue. \wj* \v 47 Ana a'mo'ma keno antahinoma hiana, frakigama nosuno'a ahirahi neregeno avuga eme traka humaseno, eme avako higeno, kri'amo'ma ame huno vagarente'nea kea maka vahe zamasami'ne. \v 48 Anante Jisasi'a anage huno ana ara asami'ne, \wj Mofamoke, kamentintimo kazeri so'e hianki krimpa frune vuo.\wj* \v 49 Jisasi'ma anagema nehigeno'a, mago ne'mo osi mono nomofo kava ne' Jairusi nontegati eno, anage huno eme asami'ne. Mofa kamo'a fri'neanki mago'anena, Rempima hurami nera kna omio. \v 50 Hianagi Jisasi'a ananke nentahino, anage huno kenona hu'ne. \wj Kagra korora osuo, kamentinti hugeno ana mofamo'a knamareno manino.\wj* \v 51 Hanki nonte'ma eteno'a mago'a vahera zmatrege'za uofre'naze. Hanki Pitane, Jonine, Jemisine ana mofamofo nefane nererane ke hige'za zamagrake ufre'naze. \v 52 Anampina maka zamagra zavi nete'za tusi krafa ana mofaku nehazageno Jisasi'a anage hu'ne, \wj Ofri amne mase'neanki zavira oteho\wj*. \v 53 Hige'za ana veamo'za agiza re'naze. Na'ankure ana mofamo'a frinege'za ke'nazagure. \v 54 Hianagi Jisasi'a akoheno azante azeri onetino anage hu'ne, \wj Mofavre'moka otio. \wj* \v 55 Ana mofamofo agu amemo ete agu'afi efregeno, ame huno otigeno, ne'za aminkeno neno huno zamasami'ne. \v 56 Ana mofa'mofo nerera'ene nefakea antri nehakeno, amama huazana vahera ozmasamitfa hi'o huno znasami'ne. \c 9 \s Jisasi'a 12fu'a Aposol naga'a huzmante'nea naneke \r (Mat 10:5-15; Mak 6:7-13) \p \v 1 Hagi Jisasi'ma 12fu'a amage'ma nentaza disaipol naga'a ke hutruma huteno maka havi avamu'ene krinema eritresaza hanavene hihamune zami'ne. \v 2 Hanki Anumzamofo Kumamofonku huama nehu'za, kri vahe zamazeri knamarehogu huzmante'ne. \v 3 Agra anage huno zamasami'ne, \wj Mago zantfane hutma erineta oviho. Azompafi kupi bretifi zagofi tare kukena erinetma oviho.\wj* \v 4 \wj Mago kumate'ma vutma mago nompima umrerinutma, ana nonte manineta, atreta vunakuma hanutma, atretma rankumara viho.\wj* \v 5 \wj Inaregama vanagenoma vahe'mo'za ontamaresnageta, ana kumateti atreta vukuma hanuta, tamagiareti kugusopa rupopo hunetretma vinkeno, ana avu'avazama hanaza zamo'a hazenkefi manize hugahie. \wj* \v 6 Hanki anage'ma hutege'za, atre'za kumatamimpi vu'za eza nehu'za, Knare Musenke huama nehu'za, hakare kaziga kri vahera zamazeri knamare'naze. \s Heroti'a Jisasi agenke nentahino hakare agesa antahi'nea naneke \r (Mat 14:1-2; Mak 6:14-29) \p \v 7 Ana knafina Heroti'a rankva ne'mo, ana makazama fore hu'nea zamofo agenke'a nentahino, antahintahi hakare hu'ne. Na'ankure mago'a vahe'mo'za mono ti frezamante Joni frinefinti oti'ne nehazageno, \v 8 mago'amo'za Elaija efore hie nehazageno, mago'amo'za mago korapa kasnampa ne' fri'nefinti oti'ne hu'naze. \v 9 Heroti'a anage hu'ne, nagra Jonina ko agena akafri'noanagi, iza e'inahuzana nehige'na agenke'a nentahue? Anage nehuno, Herotia Jisasina kenaku hu'ne. \s Jisasi'a 5 tauseni'a venene ne'za zami'nea naneke \r (Mat 14:13-21; Mak 6:30-44; Jon 6:1-14) \p \v 10 Aposolo naga'mo'za vu'nazaregati ete ehanatiza, eri'zama eri'naza zamofonkea mika Jisasina eme asami vagare'naze. Anante zamagrike zamavarege'za anampinti atre'za Betsaide nehaza kumate vu'naze. \v 11 Hianagi tusi'a vahe krerfamo'za Jisasi'ma vu'ne kema nentahiza avaririza vu'naze. Agra muse huno nezamavareno, Anumzamofo kumamofo ke huama huno nezmasamino, krizmima eri atrenogu'ma zamesi'nea vahe'mokizmi kria zamazeri knamare'ne. \v 12 Hanki kinagaseno hanima hu'za hiazanku, 12fu'a disaipol naga'mo'za e'za Jisasina anage hu'za eme asami'naze. Ama vahe krefa huzmantege'za tva'onte kuma tamimpina vu'za e'za hu'za mase nonku'ene, ne'za zimigu'ene ome hakreho. Na'ankure vahe omani kokampi mani'none. \v 13 Hianagi Jisasi'a anage huno zamasami'ne, \wj Tamagra ne'zana zaminke'za neho.\wj* Zamagra kenona hu'za, tagra rama'a ne'zana e'orinonanki, 5fu'a bretigi tare nozamegi huta eri'none. \v 14 Anampina 5 tauseni'a venene mani'naze. (Anampina a'nene mofavreramina ohamprine) Anante Jisasi'a amage'ma nentaza disaipol nagara huzmanteno, \wj Zamasaminke'za 50'a refko hu'za mago mago kevufina manitere hiho. \wj* \v 15 Anama Jisasi'ma zamasamiaza hu'za amagema nentaza disaipol naga'mo'za, ana maka vahera zamazeri atru hutere hazage'za mani'naze. \v 16 Jisasi'a 5fu'a bretine tare noza'ene erino, monafi kesga huno negeno, Anumzamofo susu hunteteno, ana bretiramina eritamanasi zamizmi nehige'za, ana amagema nentaza disaipol naga'mo'za ana ne'zana eri'zami'naze. \v 17 Ana mikomo'za nazageno zamuma hutege'za, meama'a eritru hu'za 12fu'a eka eka kupi eriri'naze. \s Pita'a Jisasi agafa'a huama hu'nea naneke \r (Mat 16:13-19; Mak 8:27-29) \p \v 18 Mago zupa agraku Jisasi'a nunamu nehigeno, amagema nentaza disaipol naga'mo'za, tava'onte emani'nazageno anage huno zamantahige'ne, \wj Nagrikura veamo'za iza'e hu'za neheze?\wj* \v 19 Hige'za zamagra kenona'a anage hu'za hu'naze, mono ti frente Joni'e hu'za mago'amo'za nehazageno, mago'amo'za Elaija'e nehazageno, mago'amo'a korapa kasnampa ne' frinefinti oti'ne hu'za nehaze. \v 20 Jisasi'a amanage huno zamantahige'ne. \wj Hianagi tamagra iza'e hutma Nagrikura nehaze?\wj* Pita'a ana kenona huno, Kagra Anumzamo hugantegenka (tahoke henka tagu'vazi ne' e'nana ne' Kraisige. \s Jisasima friteno otisiazamofo naneke \r (Mat 16:20-28; Mak 8:30-9:1) \p \v 21 Hianagi Jisasi'a amana kea mago vahere hutma ozmasmitfa hiho huno hunezmante'no, \v 22 anage hu'ne, \wj Vahe'mofo mofavremo'a ruzahu ruzahu knazampi unefresige'za, mono kva vahe'mo'zane, ugagota pristi vahe'mo'zane, kasegere ugota hu'naza vahe'mo'za, zamefi humiza ahesageno friteno, tagufa zagegnare otigahie.\wj* \p \v 23 Anante Jisasi'a ana maka'mokizmigu anage huno zamasami'ne, \wj Iza'o namage'ma antenaku'ma hanimo'a, agra'agura age'nekanino maka knafina keka zafa'a erino navaririgahie.\wj* \v 24 \wj Na'ankure iza'o asimu'a eriso'e hu'naku hanimo'a, asimu'a atregahie. Hagi iza'o Nagriku huno asimu'a atresimo'a, asimu'a erigahie.\wj* \v 25 \wj Mago vahe'mo'ma ama mopafi zankuke nehuno, agra'a agu'amema atresiana, nankna so'eza erigahie.\wj* \v 26 \wj Iza'o nagriku'ene keniagu'ene agazema hunante'simofona, Vahe'mofo Mofavremo'ma Agra'a masa'afine, Nefa masa'afine ruotge ankero vahe zagamofo masafinema esuno'a agrira eme agaze huntegahie.\wj* \v 27 \wj Hianagi Nagra tamage hu'na neramasamue, amama otinazafintira, mago'amotma ofrinetma Anumzamofo kumara kegahaze.\wj* \s Jisasi avufamo masanentake hu'nea naneke \r (Mat 17:1-8; Mak 9:2-8) \p \v 28 Anagema Jisasima huteno, 8'a zagegnanaza evutegeno, Pitama, Jonima, Jemisima, huno zamavarege'za, agonarega nunamu hunaku vu'naze. \v 29 Nunamuma ome nehigeno, avugosamo'a ruzahu higeno, kukena amo'a tusi efe'nentake hu'ne. \v 30 Anantera ame huke tare netre Mose'ene Elaijakea oti'nene, Jisasi'enena nanekea hu'naze. \v 31 Mosese'ma Elaija'ma Jisasi'ma hu'za tusi'a masafi mani'ne'za, Jerusalema Jisasi'ma friteno otino vaniazamofo nanekea hu'naze. \v 32 Pita enema mani'naza naga'mo'za zamavutoko hige'za mase'naze. Hianagi zamagrama oti'za nege'za, Jisasi'a tusi'a masa'afi tare netrene oti'za mani'nageno zamage'naze. \v 33 Anante tare netremoke atrene nevakeno, Pita'a anage Jisasinku hu'ne. Kva'nimoka, amare'ma manunana knare hie. Tatregeta tagufa tona nona kimneno, magora Kagriki, magora Mosesenki, magora Elaijane. Anama hu'nea kemofo agafa'a antahini' osu'neno hu'ne. \v 34 Pita'a anagema nehigeno'a, hampomo tamino refite nezmentegeno, ana hampompi mani'ne'za koro hu'naze. \v 35 Anante mago agerumo hampompinti anage hu'ne. Ama'i Nagri Mofavre, Nagra huhampri ante'nomo'e. Hanki ke'amofona antahimiho. \v 36 Ana agerumo'ma kea huvagama retegeno, Jisasi'a Agrake mani'nege'za amagema nentaza disaipol naga'mo'za ke'naze. Ana hiazanku zamagra kea eri tagane'za mani'ne'za, ana knafina mago vahere hu'za ke'naza'zana ozmasamitfa hu'naze. \s Jisasi'a havi avamu agu'afi fre'nea mofavre azeri so'e hunte'nea naneke \p \v 37 Nanterana agonaregati eneramizageno, hakare veamo'za eri hantage'za kantega tutagiha hunte'naze. \v 38 Anante ana vahe amu'nompinti mago nemo'a ranke huno, Rempi hurami ne'moka, keke hugantoanki, magoke ne'mofavre'niagi ko. Na'ankure agra mago mofavre'ni'e! \v 39 Havi avamumo azeri haviza higeno krafa nehigeno, azeri traka hunetregeno, kentu kentu nehigeno, agremo zuzu nehigeno, azeri haviza hutere mago'agnafina nehie. \v 40 Nagra kamagema nentaza disaipol nagaku keke huzmante'na, havi avamura humegi atreho huanagi, zamagra humegi atregara osu'naze. \v 41 Jisasi'a kenona huno, \wj Tamentinti osutma fatgo osu vahe ama knafina mani'naze. Nama'a knafi tamagranena mani'nena tamagri knazana erigahue? Avrenka negamofona amare eno. \wj* \v 42 Ana mofavrema avreno ne-egeno'a havi avamumo azeri traka hutregeno, mopafi maseno kentu kentu hu'ne. Hianagi Jisasi'a ana havi avamu ke nesuno, azeri so'e huteno nefana ami'ne. \v 43 Anama hige'za Anumzamofo tusi'a hihamuma nege'za, antri hu'za zmagogogu hu'naze. \s Jisasi'a frisnia ke mago'ane zamasmi'nea naneke \r (Mat 17:22-23; Mak 9:30-32) \p Anama hu'za mika'mo'za antrima nehu'za zamagogogu nehazageno, Jisasi'a amage'ma nentaza naga'a zamasami'ne. \v 44 \wj Ama tmasamisua nanekea eritma tamagu'afi anteho. Vahe'mofo Mofavrea komoru hu'za ha' vahe'mofo zamazampi avre'za antegahaze.\wj* \v 45 Hianagi ana nanekea zamagritera frakino me'nege'za anankea antahi amara osazageno, zamagra ana nanekemofo agu'agesa'a antahi ama osu'za, azeri akona osu'naze. Ana nehu'za ana kegura koro hu'za antahi onke'naze. \s Iza ra vahera manigahie hu'nea naneke \r (Mat 18:1-5; Mak 9:33-37) \p \v 46 Jisasima amage nentaza disaipol naga'mo'za, agafa hu'za iza rana manigahie hu'za zamagra zamagra hu'naze. \v 47 Hianagi Jisasi'a zamagu'afi nezmageno, osi mofavre avazu huno eme azeri o'netino, \v 48 anage huno zamasami'ne, \wj Iza'o ama mofavrema Nagri Nagifi avreno azeri so'ema huntesimo'a, Nagri navareno nazeri so'e hunantegahie. Iza'o Nagri'ma naveresimo'a, hunantege'na e'nomofo avaregahie. Na'ankure iza'o amuno tamifi anteramino manisimo'a, maka'motma tamagatereno ra vahe manigahie.\wj* \s Ha'ma reoramante'samo'za tamagri vahe mani'naze hu'nea naneke \r (Mak 9:38) \p \v 49 Joni'a kenona anage hu'ne, Kva nemoka, negonkeno Kagri kagifi, mago ne'mo havi avamura hunetregeta anara osuo huta i'o hunte'none. Na'ankure agra kamagera anteno tagranena vano nosigu hu'none. \v 50 Hianagi Jisasi'a anage huno zamasami'ne, \wj Tamagra i'o huonteho. Na'ankure tamagri'ma ha'ma reormantesamo'za, tamagri vahe mani'naze.\wj* \s Jisasi'a amagema nentaza disaipol naga'ane Jerusalemi vu'nea naneke \p \v 51 Agrama monafima marerisia knamo tava'oma nehigeno, Jisasi'a Jerusalemi kumate vunaku hanave agesa antahi'ne. \v 52 Agra mago'a ke eriza vugotahu vahe huzmante'ne. Zamagra Sameria kumate nevnu'za, mago'azana ko ome retro hu'nenageno vunaku huzmante'ne. \v 53 Hianagi anampi vahe'mo'za ozamavare'naze. Na'ankure Agra Jerusalemi vunaku hu'negeze. \v 54 Ozamavare'nage'ne amagema nentaza disaipol naga'afinti Jemisike Jonike nentahike amanage hu'ne Jisasina antahige'na'e. Ramoka tagra ha'manena monafinti tevemo eramino zamaresniegu nehano? \v 55 Hianagi Jisasi'a rukrahe huno ke'zanasutege'za, \v 56 ana kumara atre'za ru kumatega vu'naze. \s Jisasi'a amage antesaza zanku hu'nea naneke \p \v 57 Kantega zamagrama nevazageno, mago vahe'mo Jisasinku huno inantegama vanantega nagra kamage' ante'na vugahue. \v 58 Hagi Jisasi'a anage huno asami'ne, \wj Afi' kramokizmia nozimia mopagampi me'negeno, monafi namamofona nozamia me'ne. Hianagi Vahe'mofo Mofavre'mofona anu anteharege huno mase'zana omane'ne.\wj* \v 59 Jisasi'a magomofonku huno, \wj Enka namage emento.\wj* Hianagi agra ke'nona huno, Ramoka kotazana, natregena vuna nenfana ome asenteteno. \v 60 Hianagi Jisasi'a huno, \wj Atregeno fri vahe'mo'za, fri vahera asezmanteho. Hianagi kagra vunka Anumzamofo kumaku ome huama huo\wj* huno asami'ne. \v 61 Mago'mo enena anage huno asami'ne, Ramoka nagranena kamage antegahue. Hianagi natrege'na nonirega vuna nagani'a ome huso'e huzmantetena, ena kamage emeantaneno higeno, \v 62 Jisasi'a anage huno asami'ne, \wj Mago'mo'ma hozama erino nevuno, rukrehe rukrehe huno vanimo'a, Anumzamofo Kumapina vugara osu'ne. \wj* \c 10 \s Jisasi'a 72'a vahe huzmante'nea naneke \p \v 1 Hagi ama anazama huteno, Ramo'a 72'a vahe huhampri zamanteno, Agra'ama vunaku'ma hia rankuma ene maka osi kuma tamimpi, ugote'za vihogu tare tare huzmantetere hu'ne. \v 2 Jisasi'a anage huno zamasami'ne, \wj Hozafina rama'a ne'zamo'a nena huno meanagi, hoza vasage vahe'mo'za osi'a mani'naze. E'ina hu'negu nunamu hutma hozamofo Nefa antahigenkeno, eriza vahera huzamantenkeno hoza ome vasageho.\wj* \v 3 \wj Tamagra viho! Hianagi antahiho, sipisipi afu anenta naga, afi' kra nagamofo amunompi huzmanteankna hu'na huneramantoe.\wj* \v 4 \wj Tamagra zagoma eriri ku'ene ku'ene tmagamofo anona e'ori nevutma, kantegama vahe'ma zamagesuta huso'e sa'e huo zamanteho.\wj* \v 5 \wj Ina nompima ufresuta ese'zana ama nompina, Anumzamofo rimpa fruzamo mesie hutma ome hiho.\wj* \v 6 \wj Ana nomofo nefama rimpa fru ne'ma mani'nesnigeno'a, tamagri tamarimpa fruzamo'a, agrite megahie. Hianagi rimpa frune vahe'ma omani'nenkeno'a, ana asomu kemo rukrehe huno ete tamagrite egahie.\wj* \v 7 \wj Anama vnaza nompi umaninetma nazanoma tamisazana nenetma tina neho. Na'ankure eriza vahe'mo'a mizama'a e'nerie. Ru nontamimpina vutma etma osiho.\wj* \v 8 \wj Rankumate nevnageno vahe'mo'za tamavrente'za, ne'za retroma huramantesa zana neho.\wj* \v 9 \wj Ana kumate kri erinesaza vahera krizmia zamazeri so'e nehutma, anage hutma zmasamiho. Anumzamofo kumamo'a tamagrite erava'o nehie hiho!\wj* \v 10 \wj Hianagi ina kumate'ma vnagenoma vahe'mo'za otamavresagetma, atretma ana kuma kampi nevutma anage hiho.\wj* \v 11 \wj Tamagri kumate kugusopa tagia agusareti rupopo hutrona zamo'enena, Anumzamo'a ha' reneramante nehie. Hianagi antahiho, Anumzamofo kumamo'a ko tamagrite e'ne.\wj* \v 12 \wj Antahiho, Nagra anage hu'na neramasamue. Anumzamo'ma refko hania knazupa, Sodomu kumate vahe'mo'zama erisaza knazana, tamagra ageteretma ra knaza erigahaze.\wj* \s Korasinine Betsaida kumate vahe'mo'za kea ontahi'naza naneke \r (Mat 11:20-24) \p \v 13 \wj Nasunku hurmantoe Korasin vahe'mota! Nasunku hurmantoe Betsaida vahe'mota! Na'ankure kaguvazama tamagripi hu'noazana, Tairine Saidoni kumate huasina, ko zamasunku kukena nehu'za, tanefa fre'za zamasunku hu'za zamagua'a rukrehe hazasine.\wj* \v 14 \wj Hianagi Anumzamo'ma vahe'ma refkoma hania knazupa, Tairi vahe'mo'zane Saidoni vahe'mo'zanema erisaza knazana, tamagra agatereta ranknaza erigahaze.\wj* \v 15 \wj Tamagra Kapaneamu kumate vahe'mota monafi marerigahazafi? A'o, tamavretresigetma fri vahe kumapi (Hedes) vugahaze.\wj* \v 16 Anante Jisasi'a disaipol nagakura anage huno zmasamine, \wj Iza'zo tamagri kema antahi tamamisamo'za, Nagri ke antahi namigahaze. Iza'zo tamagrima tamatresamo'za Nagri natregahaze. Hagi Nagri'ma natresimo'a hunantege'na e'nomofo atregahie.\wj* \s 72'a eri'za vahe'mo'za rukrahe hu'za e'naza naneke \p \v 17 Henka 72'a vahe'mo'za huzmantege'za vute'za ete muse hume ne-eza, anage eme hu'naze. Ramoka havi avamumo'zanena Kagri kagifi hunezmantonke'za ketia amage ante'naze! \v 18 Jisasi'a ana kezmirera anage hu'ne, \wj Sata'a monafinti kopsinamo hiankna huno takauneregena ke'noe! \wj* \v 19 \wj Antahiho, Nagra osifavene ha' segintavene, rehapati hihamua neramina, ha' vahe'mokizmi mika hanavema azeri agateresaza hanavea tami'noankino, mago'zamo'a tamazeri haviza osutfa hugahie.\wj* \v 20 \wj Hianagi havi avamumo tagri ketia antahino amage ante'ne hutma musena osiho. Hanki tamagri tamagima Anumzamo'ma monafi krente'nea zanku musena hiho.\wj* \s Jisasi'a Anumzamofo muse hunte'nea naneke \r (Mat 11:25-27; Mat 13:16-17) \p \v 21 Ana zupage, Ruotge Avamumo azeri muse Jisasina higeno, anage huno hu'ne. \wj Nafanimoka monane mopamofo Ramoka susu huna muse hugantoe. Na'ankure kagra ama zana antahi'zane vahe'mofontera erifra nekinka, osi mofavre nagakna hu'naza nagate eri ama nehane. Izo, Nafanimoka ama'i kagrima kavesiaza hu'nane. \wj* \v 22 Jisasi'ma nunamu huvagamareteno agafa huno kea zamasami'ne. \wj Nafanimo'a maka'zama kegavahu hihamu namine. Mago vahe'mo'a, iza'ne Nagrira ke'za antahiza osu'nazanki, Nefake antahine, Nefa'a iza'e, Nemofoke antahine. Nemofo'ma avesite zmavrea vahe'mokizmia, Nefana zamaveri nehie. \wj* \v 23 Anante Jisasi'a rukrehe huno amage'ma nentaza disaipol nagara zamagrike anage huno zamasami'ne, \wj E'ima negazazama kesaza vahe'mokizmia asomu huzmantegahie.\wj* \v 24 \wj Na'ankure anage hu'na neramasamue, korapara rama'a kasnampa vahe'mo'zane, kini vahe'mo'za e'ima negaza'zana kenaku hunazanagi, anazana onke'naze. Nentahizaza antahinaku hu'nazanagi ontahi'naze.\wj* \s Sameria ne'mo ha' vahe'agu asuntgi'nea fronka naneke \p \v 25 Hagi mago nera kasegere ugota hu'nea ne'mo otino, Jisasi reheno kenaku anage hu'ne. Rempi hurami nemoka, nankna hutena manivava asimura erigahue? \v 26 Jisasi'a kenona'a anage huno asami'ne, \wj Na'ane huno kasegefina krentene? Nankna hunka ana kasegemofo agu'agesa hamprinka kenka antahinka hunane? \wj* \v 27 Higeno ana kasegere ugagota hu'nea nemo'a kenona huno, \bdit Anumzankamofona maka tumokareti'ene, kagu kamenteti'ene hanave kareti'ene, maka antahintahi kareti'ene avesinentenka, tva'onkare mani'nemofona, kagragu'ma kavemasinentanaza hunka, kavesinto.\bdit* (Diu-Kas 6:5, Lev-Pri 19:18) \m \v 28 Higeno Jisasi'a anage huno kenona'a asami'ne, \wj Kagra fatgo hunka kenonana hananki, anama hana kema amage'ma antesunka mani vava kasimura erigahane. \wj* \v 29 Hianagi ana ne'mo'a, agra'a fatgo hu'noe hunaku anage huno Jisasina antahige'ne, tavaonire'ma nemaniza nagaku'ma hanana inamokizmigu hane? \v 30 Jisasi' kenona'a fronka ke huno, \wj Mago ne'mo'a Jerusalemi kumateti Jeriko vunaku uneramigeno, kumzafa vahe'mo'za eme ahe'za kutuma'a nehanare'za, kukena'a eri varoro hutre'za ahetrageno fri'za huno nemasege'za, atre'za fre'naze.\wj* \v 31 \wj Mago pristi ne'mo ana kante uramino nevuno ana nera ome ke'ne. Hianagi ana nera eme agatereno magokazigati vu'ne.\wj* \v 32 \wj Anahu kna huno Livae ne'mo'a eramino, eme keme agatereno vu'ne.\wj* \v 33 \wj Hianagi magora Sameria ne'mo'a ana ne'ma masenea kantega ne-eno, eme negeno asuragi ante'ne.\wj* \v 34 \wj Ana huteno ana nete eno, ahenaza avufga'are, masavene wainine tagino frenenteno anakintene. Ana huteno donki afu'amofo agumpi avrenteno, avreno miza seza nemasaza nompi ome anteno, ana kenege kegava hunte'ne.\wj* \v 35 \wj Nanterana otino ana nomofo kva nera, tare silva zago nemino anage hu'ne. Nama'a zagoma atrenka mago'ane kegavama krintesanama'a, etenama esu'na atrenesanama'a eme miza segantegahue nehuno vu'ne.\wj* \v 36 \wj Ana 3'a vahepintira ina ne'mo kagrama kagesama antahinana, anama kumazafa vahe'mo'za ahe'naza ne'mofona tva'onte neknara huno manigahie? \wj* \v 37 Kasegere ugota hu'nea ne'mo huno, asunkuma hunte'nea ne'mo'e higeno, \wj Vunka anahukna ome huo \wj* huno Jisasi'a hunte'ne. \s Jisasi'a Matane Mariakizni nontega nantu vu'nea naneke \p \v 38 Jisasi'ene amage'ma nentaza disipol naga'ane kantega nevu'za, mago kumapi zamagra vazageno, Mata'e nehaza a'mo Jisasina agi hige'za noma'afi ufre'naze. \v 39 Matana nenunkna agi'a Meri'e hu'za nehaza a'kino, Ramofo agafi mani'neno, kema hiana antahine. \v 40 Hianagi Mata'a ne'zama retromahu erizanku antahintahi hakare nehuno, Jisasinte eno anage hu'ne. Ramoka kagra nogano, nenanunknama natrege'na maka ne'zama nagrake'ma retro'ma nehuana? Huntegeno eme naza hino. \v 41 Hianagi Ramo'a, kenona'a anage hu'ne, \wj Mata, Mata, kagra antahintahi hakare maka'zanku nehunka antahigna nehane.\wj* \v 42 \wj Hianagi magoke'zantfa razana me'ne, e'i anazana Meri'a hentofaza huhampriankino, anazana agripintira eri otregahaze.\wj* \c 11 \s Nunamuma huzamofo naneke \r (Mat 6:9-13; Mat 7:7-11) \p \v 1 Hagi mago zupa, Jisasi'a magokaziga mani'neno nunamu huvagaretegeno, amagema nentea disaipol ne'mo'a anage huno ome antahige'ne. Ramoka nunamuma hu'zana, Joni'ma amagema nentaza disaipol naga'ama huzami'neaza hunka rempi huramio huno antahige'ne. \v 2 Higeno Agra anage huno zamasami'ne, \wj Nunamuma hanutma anage hiho, Tafatimoka Kagri Kagimo'a ruotge huno mesie. Kagri kumamo'a e'nie.\wj* \v 3 \wj Magoke magoke zage knafima nesuna ne'zana (bretia) neraminka,\wj* \v 4 \wj kumitia apaserantegeta, tagranena anazanke huta miko kumima hurantesamokizmia atrezmantamneno. Hagi tatregeta reravataga zampina u'oframneno.\wj* \p \v 5 Huteno anante Jisasi'a anage huno zamasami'ne, \wj Hagi magomoka roneka'amofontega kenage vunka, tagufa breti namitegena, henka nonahuna kamineno,\wj* \v 6 \wj na'ankure ronenimo'a afeteti eno emaninegena, ne'zama amisuazana omanenegena nehue hanankeno'a,\wj* \v 7 \wj nomofo agu'afinti ana ne'mo'a kenona anage hugahie. Ko kafa erigi'na mofavre'ni'ane, nagranena tafete mase'nonanki, mago'zana eri onkamigahuanki eme nazeri oraotio hugahie.\wj* \v 8 \wj Nagra neramasamue, nomofo agu'afima mani'nea ne'mo'a, arone'amo mani'neanagi otino agrira ne'zana omigahie. Hianagi na'ankure kazikazima hania zanku avesinesiama'a eri amigahie.\wj* \v 9 \wj Ana hu'negu Nagra neramasamue, antahigegeno, anazana kamino, hakesunka, kenka eri fore hugahane. Kafante vagre vagre hugeno, kafamo'a anagi kantegahie.\wj* \v 10 \wj Na'ankure antahigaza vahe'mo'za e'nerize. Hakraza vahe'mo'za, keza eri fore nehaze, kafante vagre vagre hanamokizmia, kafana anagi zmantegahie.\wj* \v 11 \wj Ina ne'mo amuno tamifintira, mofavre'amo'ma aganetenkeno nozamegu'ma antahigesigeno'a, nozamea omi osifavea eri amigahio?\wj* \v 12 \wj Hifi kokore amuku'ma antahigesigeno'a, amane segintave (Scorpion) amigahio?\wj* \v 13 \wj Hanki tamagra havizama nehzamota, tamagra antahinaze. Knare museza mofavretmia nezamize. Mago'ane monafi mani'nea Neramafa'a, Ruotge Avamuku'ma antahigaza vahera zamigahie!\wj* \s Jisasine havi Avamumofo Belsebul naneke \r (Mat 12:22-30; Mak 3:20-27) \p \v 14 Mago zupa ageruma eri tagane havi avamu mago ne'pinti Jisasi'a humegi atrene. Ana havi avamumo atineramigeno, kema nosia nemo'a agafa huno kea nehige'za, tusi'a veamo'za antri hu'naze. \v 15 Hianagi mago'amo'za hu'za, havi hankromofo ugagota kvazmimofo Belsebuli hanavefi, Agra havi avamura hunente hu'naze. \v 16 Mago'amo'za rehe'za kenaku, agafa hu'za monafinti mago avame'za huraveri huo hu'za hankavetiza antahige'naze. \v 17 Hianagi Jisasi'a antahintahizmia negeno, anage huno zamasmi'ne, \wj Mago rankumo amu'nompinti refko huno ha' orente arente haniana, taregamoke haviza hugaha'e. Mago nompi naga'moma amu'nompinti refkoma hanuno'a traka huno haviza hugahie.\wj* \v 18 \wj Hagi Satama agra'a naga'ane amu'nompinti refko huno ha' orente arente haniana, nankna huno ana kuma'amo'a oti hankavetigahie? Tamantahimanegoana, na'ankure tamagra hutma, Belsebul ugagota havi hankromofo hanavefi, havi hankrora hunente hazazanku nehue.\wj* \v 19 \wj Hagi Nagra'ma ugagota havi hankromofo \wj* \f + \fr 11:19 \fr*\ft Hankrorema hu'neana, havi avamuku hu'ne \ft*\f* \wj Belsebul hanavefima, havi hankroma huntesugeno'a, iza hanavefi tamagri'ma tamagema nentaza naga'mo'za hunentaze? E'ina hu'neankiza zamagra refko hurmantegahaze.\wj* \v 20 \wj Hianagi Anumzamofo hanaveretima havi avamu hunentesuana, Anumzamofo kumamo'a ko tamagrite e'ne. \wj* \v 21 \wj Hanave ne'moma kuma'ama kegava huno manisigeno'a, maka zama'amo'a mane so'e hugahie.\wj* \v 22 \wj Hianagi mago hanavenentake ne'mo'ma ha' eme hunteno agateresuno'a, maka ati keve'ane, so'e zama'a erino ome refko hugahie.\wj* \v 23 \wj Iza'o Nagranema nomanimo'a ha' renenante. Iza'o Nagrane emeritru nosimo'a repanini higeno nefre.\wj* \s Havi avamumo'za ete neaza naneke \r (Mat 12:43-45) \p \v 24 \wj Agru osu havi avamumo vahepinti atiramino vuteno, ti omane'nea kokampi nevuno, manigasahu kumaku hakeana onkeno anage hu'ne. Ete rukrahe hu'na ko'ma mani'no'a vahe'mofo agu'afi vanue nehuno,\wj* \v 25 \wj vuno ana nonte ome keana, nona harafi huno eri so'ehu fatgo hunte'ne.\wj* \v 26 \wj Anante ete vuno mago'a 7ni'a havi avu'ava agetereno nehia avamutmi ome zmavareno ege'za, ufre'za umani'naze. Hankino ana ne'mofona henka nomani'zamo'a, kote nomanizana agatereno havizantfa hu'ne.\wj* \s Muse hanaza naneke \p \v 27 Jisasi'a anage huno nehigeno, mago a'mo vea kevumofo amuno'zimifi mani'neno kezatino, amanage hu'ne, Negrera kaseganteno ami kami'nemo'a muse hugahie. \v 28 Hianagi Jisasi'a kenona huno, \wj Ana hu'neanagi Anumzamofo nanekema nentahino amagema nentemo, agatereno musena hugahie.\wj* \s Jona avame'zamofo naneke \r (Mat 12:38-42) \p \v 29 Tusi'a vea krefamo'za mago'ane etruhu rama nehazageno, Jisasi'a agafa huno anage hu'ne, \wj Ama knafi vahera havi vahe mani'ne'za avame'za kenaku nantahinegaze. Hianagi mago avame'za onkegahazanki, Jona avame zanke kegahaze.\wj* \v 30 \wj Na'ankure Ninive kumate vahe'mokizmire, Jona'a avame'za mani'neankna huno, Vahe'mofo Mofavremo enena anahukna huno menima mani'naza vahe'motarera huramaverina kegahaze.\wj* \v 31 \wj Anumzamo'ma vahe'ma refko huno keagama huzmantesia knarera, Sauti kaziga Siba kumateti Kuini a'mo'a otino, Anumzamo'ma keagama refkoma hanirera, ama knafi vahera keontahi vahe mani'naze huno keaga huzmantegahie. Na'ankure ana kuini amo'a afete'arega mani'neanagi, Solomoni knare antahintahi'a antahinaku e'ne. Hianagi antahiho, mago nera Solomonima agaterenea nera amuno tamifina mani'ne.\wj* \v 32 \wj Anumzamo'ma vahe'ma refkoma hania knarera, Ninive vahe'mo'za oti'za ama knafi vahera keontahi vahe mani'naze hu'za keaga huzmantegahaze. Na'ankure Jona'ma hia kerera zamagu'a rukrehe hu'naze. Hanki keho, Jonama agaterenea nera amafi mani'ne.\wj* (Jona 3:4-10,1 Kin 10:1-13.) \s Tavufgamofo tavimofo naneke \r (Mat 5:15; Mat 6:22-23) \p \v 33 \wj Hagi vahe'mo'za tavira rekru hu'za oku'a antege, ekaeka kupina eririza refinotaze. Hianagi tavira tagiza tavima rekru hunte azotare antenesageno, remsa hu'nenige'za ufresaza vahe'mo'za kegahaze.\wj* \v 34 \wj Tamavurgamo'a tamavufgamofo tavire, tamavurgamo'ma keama nehanigeno'a, maka tamavufgamo'a masa hugahie. Hianagi haviza hanigeno'a maka tamavufgamo'a hani hugahie.\wj* \v 35 \wj Hanki tamagripima me'nea tavi'moma hanima huzankura, kva hiho.\wj* \v 36 \wj E'ina hu'negu maka tamavufgafima msamoma avimatenenkeno'a, tamavufgafina hanina omnenena, maka tamavufgamo'a tavimoma hiaza huno remsa hu vagaregahie.\wj* \s Jisasi'a farisi mono kva vahe kezmasu'nea naneke \p \v 37 Jisasi'a ana kea huvagaretegeno, mago Farisi ne'mo'a huno, nagrane feru ne'zana eme no huno antahigegeno, vuno neza nenaza trate aza tununte (reclined) umanine. \v 38 Ana Farisi ne'mo'ma keama, zamagra Farisi vahe'mo'zama zamazama sesema hute'za nezama nenazaza osu, Jisasima nezama amne nenegeno'a, antri hu'ne. \p \v 39 Hianagi Ramo'a anage huno ana nera asami'ne, \wj Tamagra Farisi vahe'motma kapune, pletinena amega sese nehaze. Hianagi tamagu'afina kumazafa zamo'ene, havi avu'avazamo avite'ne.\wj* \v 40 \wj Tamagra negi vahe mani'naze, Agra amegama troma hu'nemo'a, agu'afinena trora osunefi?\wj* \v 41 \wj Tamagrama erinenaza zama, muse nehutma tamagu'areti huta zamunte omane vahe'ma zamamisazana, tamagrira maka zantamimo'a agru hugahie.\wj* \p \v 42 \wj Hianagi Farisi vahe'mota kva hiho! Na'ankure tamagra izane aruine, maka hozafinti mananentake ne'zana 10ni'a kevufinti, mago kevua refko huta nemizanagi, Anumzamofo fatgo avu'avazane, avesizamofona netreta, vahera so'e hunozmantaze.\wj* \v 43 \wj Kva hiho Farisi vahe'motma! Na'ankure tamagra osi mono nontamimpi ugota trate mani'zanku tamavenesigetma, maketi kumatamimpi vahe'mo'za antahiramiza husgama huramantezankuke nehaze.\wj* \v 44 \wj Tamagra Kva hiho! Fri vahe'mokizmi keri refiteankna huta mani'nage'za, vahe'mo'za ana agofetu ontahiza vano nehaze.\wj* \p \v 45 Kasegere ugagota hu'naza vahepinti mago'mo kenona anage hu'ne, Rempi hurami ne'moka, kagrama ama kema hanana, tagriku'ene huhaviza hurantane huno hu'ne. \v 46 Hianagi Jisasi'a amanage hu'ne, \wj Kasegere ugagota hu'naza vahe'motmanena kva hiho. Na'ankure tamagra vahe'mokizmia tusi'a knaza zamizage'za kanagu hu'za eri'za nevazagetma, tamagra mago tamazankoa antetma knaza zmia e'norize.\wj* \v 47 \wj Tamagra kva hiho! Na'ankure korapama neramagehozama zamahe'naza kasnampa vahe'mokizmia keri tamagra negafize.\wj* \v 48 \wj E'i ana avu'avazamofona, tamagra vahera zmaveri hutma, neramagehoma hu'neazankura knare hu'ne hutma nehaze. Na'ankure neramageho'za kasnampa vahera zamahe fri'nazagetma, tamagra kerizmia kafinentaze.\wj* \v 49 \wj E'i ana agafare, tamagri havi tamavu tamavazamofonku, Anumzamofo knare antahintahimofo kemo'enena huno, Nagra kasnampa vahe'ene, aposol nagara huzmantesugeno e'nagetma, mago'amokizmia zamahe nefritma, mago'amokizmia zamazeri haviza hugahaze hu'ne.\wj* \v 50 \wj E'ina hu'negu, mona mopama fore'ma hu'neregatima kasnampa vahe'ma zamahe'za korazmima eritagi atre'za e'naza zantera, nona hu'za meni gnafima mani'naza vahe'mo'za knazana erigahaze.\wj* \v 51 \wj Abelima ahegeno korama'ama tagiraminereti eno, Kresramana vu itane ra mono nomofo amu'nompima Zekaraiama ahazageno, korama'ama tagitre'nea knarema ehanati'nea vahe'mokizmi koramofo nona'a, tamage ama knafi vahe'motare refko huno nona huramantegahie.\wj* \v 52 \wj Kasegere ugagota hu'naza vahe'motma kva hiho! Na'ankure antahi'zama eri ki nofira erinetretma, tamagra'a anampina unofreta, anampima ufrenaku'ma nehaza vahe'mokizmi kana rehi'za hunezmantaze.\wj* \v 53 Jisasi'ma anama huteno'a, ananteti atreno nevige'za, kasegere ugagota hunaza vahe'mo'zane, Farisi vahe'mo'zanena agafa hu'za zamarimpa henente'za, rama'a zanku agenoka nehu'za, \v 54 mago'a kema hanifinti azerinaza kanku hake'naze. \c 12 \s Vahekura kore osu, Anumzamofonku koro hanaza naneke \r (Mat 10:26-27) \p \v 1 Anama nehazage'za mika veamo'za emeritru nehazageno, rama'a tauseni'a vahe'mo'za titipa hu'za zamagiareti orentrako arentrako hu'naze. Pusantera Jisasi'a rukrahe huno, amage' nentaza disaipol naga'a zamavumro ante'ne, \wj Farisi vahe zamuzmakura havige vaheki kva hiho.\wj* \v 2 \wj Na'ankure mago'zamo'a refiotegahie. Hakare'za oku'a me'nesnia zana, henka'a amate fore hugahie. Hakare zama refitenesnia zamo'a, amate efore hanige'za kegahaze.\wj* \v 3 \wj Inankna kema hanimpima hu'nesana kemo'a, masare eama hanige'za vahe'mo'za antahigahaze. Hagi sumike'ma oku'a hunaraginte'pinkama hu'nesanana, anagamu nomumpare marerino huama hanige'za antahigahaze.\wj* \r (Mat 10:28-31) \p \v 4 \wj Rone'nimotma, Nagra neramasamue, avufgama ahe frisimofonkura korera osiho. Anama hutesu'za henka'a, mago'enena zamagra anara huoramantegahaze.\wj* \v 5 \wj Hu'neanagi Nagra kore kea huneramantoe, Tamagri'ma tamahe frino hanave'areti tevefima tamasga hu'tresimofo korora hunteho. Nagra neramasamue, Agri korera hunteho!\wj* \v 6 \wj Hagi 5'a kisave nama tare kasage zagore netraze. Ana nehazankino Anumzamo'a ana namazagagura agera nokanie.\wj* \v 7 \wj Hagi tamagerafa nehue, tamasenire'ma me'nea tamazokara maka kohampari'ne. Korera osiho! Tamagara rama'a kisave namazaga agateretma ra'za mani'naze.\wj* \r (Mat 10:32-33; Mat 12:32) \p \v 8 \wj Nagra neramasamue, iza'o Nagri nagi nagenkema vahe'mokizmi zmavurema huama hanimofona, Vahe'mofo Mofavremo'a, Anumzamofo ankeromo'kizimi zamurera agi'a huama hugahie.\wj* \v 9 \wj Hu'neanagi mago'mo'ma Nagriku'ma onke'noe huno vahe zamufi hufrakisi'mofona, Anumzamofo ankeromokizmi zamavurera Nagranena, zamagrira ozamage'noe hu'na hu frakizmantegahue. \wj* \v 10 \wj Hagi iza'o Vahe'mofo Mofavre mago kema huhaviza huntesimofona, kumi'a eri atrentegahie. Ana hugahianagi iza'o Ruotage Avamumofo huhaviza huntesimofona, kumi'a atreontegahie.\wj* \p \v 11 \wj Hu'neanagi, osi mono nonte kva vahete'ene, ruga'a kva vahetema tamavre'za vanageta, nanege hugahune hutma tamagesa ontahiho.\wj* \v 12 \wj Na'ankure Ruotage Avamumo kema huku'ma hanaza kea rempi huramisigetma ana knafina hugahaze.\wj* \s Rama'a feno ante'nea ne'mofo naneke \p \v 13 Tusi'a veapinti magomo'a amanage huno Jisasinku hu'ne, Rempi hurami nemoke, nenfuna asamigeno nerfama erisanti haregaha'e huno anterante'nea zampintira, refako hunamino. \v 14 Jisasi'a ana kenona huno, \wj Kagri'ene negafu amu'nompina, iza kva mani'nenka kezani'a nentahinka refko huzananto huno hunante'ne? \wj* \v 15 Anante amanage huno zamasmi'ne, \wj Kva hiho! Maka'a ruzahu ruzahu agraguke antahizamofona ha' renenteta, kva huta maniho, vahe'mofo mani'zana fenoma eri'zampina omnene. \wj* \v 16 Nehuno fronka ke zamasmino anage hu'ne, \wj Mago afufenone ne'mofo hozamo'a, so'eza huno hakare'a raga rentene.\wj* \v 17 \wj Ana ne'mo'a anage huno agesa antahi'ne, nezani'a erintesua nona omaneanki nagra nankna hugahue?\wj* \v 18 \wj Nagra ne'zama erinte nona tagna vazina erira huna kitena, anampi maka ne'zane, mago'a zani'a erintegahue huno antahi'ne.\wj* \v 19 \wj Anantera nagrani'agura anage hugahue, nagra rama'a kafufima nazama hania zantamina eritru huankina mani fru hu'nena tine nezane nenena musenkase hugahue hu'ne.\wj* \v 20 \wj Hianagi ana ne'ku Anumzamo'a anage hu'ne, kagra neginagi vahe maninane! Meni kenageke frigahananki, maka'za eri atru hu'nanazana iza erigahie hu'ne?\wj* \v 21 \wj E'inahu'za zamagra'aguke nentahiza mopafi fenozmima eritru hanaza vahe'mokizmia fore huzamigahie. Hianagi Anumzamofontera e'inahu vahe'mokizmia fenozazmi omnene vahe mani'naze.\wj* \s Avufamofo azahu zanku antahintahi hakare hu'zamofo naneke \r (Mat 6:25-34) \p \v 22 E'i ana agafare Jisasi'a amanage huno amage'ma nentaza disaipol nagara zamasmi'ne. \wj Tamagra tamavufagura antahintahi hakare osiho. Nane'za neneta manigahune, nankukena antanita tavufa refitegahune huta osiho.\wj* \v 23 \wj Na'ankure tasimuma erita manizamo'a ne'zana ageteregeno, tavufamo'a kukenama hu'zana agaterene.\wj* \v 24 \wj Namamofo keho, zamagra hoza kriza ne'zana nogafize. Nezama erinte'za nesaza nona omne'neanagi, Anumzamo ne'zana nezamie. Tamagra namamofona agatereta raza vahera mani'naze.\wj* \v 25 \wj Mago'mo tamagripintira antahintahi hakarema haniazamo'a, asimu'a osi'a erizaza hugahio?\wj* \v 26 \wj Tamagrama ama osizama osanutma, na'a higeta mago'a zankura antahintahi hakare nehaze?\wj* \v 27 \wj Inozamo'ma hageno amosrema neheaza keho. Zamagra mragu'za atiza kukena hatiza nontanize. Hianagi Nagra neramasamue, kini ne' Solomoni'ma avasese'ane kukena hu'neanagi, ama flauamofo amosaremo agetereno knarezantfa hu'ne.\wj* \v 28 \wj Hianagi Anumzamo'a meni mesigeno okima eriza tevefima kresnaza inozana e'inahukna huno kukena hunezmanteanki, Osi tamentintine vahera! Anumzamo'a agetereno vahe'mota kukena huormantegosio? \wj* \v 29 \wj Naneza neneta, nanti negahune huta antahintahi hakarea osiho. \wj* \v 30 \wj Na'ankure zamentinti osu vahe'mo'za anazankura tusi'za hu'za nehakaze. Hianagi tamagri, Neramafa'a atupama hanaza'zana ko antahino keno hu'ne.\wj* \v 31 \wj Hu'neanagi kotazana, Anumzamofo kumaku haketenkeno, ana miko atupama hanaza zana tamigahie.\wj* \s Monare hirozama eritru hanuna zamofo naneke \r (Mat 6:19-21) \p \v 32 \wj Onensa sipisipi afu kevumota korora osiho. Na'ankure tamagri Nafatmimo'a, mona kuma'a muse huno tamiku hu'ne.\wj* \v 33 \wj Afufenontamia zagore atretma, zago erita amunte omane vahe nezminkeno monafi fenozantamimo'a meno, anazamo'a monafina havizana nosanageno, kumzafa nosesageno, havi kafamo'za eri havizana osu kumapi antegahaze.\wj* \v 34 \wj Na'ankure feno zanka'ama me'nenirega, anantegage kagu'a antegahane.\wj* \s Ramo'ma esia zanku kva hu'za manisaza naneke \p \v 35 \wj Hagi Kukena tamia huta, tro huta mani'neta, tavi tamia rekru hutma maniho.\wj* \v 36 \wj Kva'zmimo arave hu nezantegati esigu kva hu'za manine'za, kafante eme vagre vagre nehige'za, ame hu'za anagi nentazankna huta kva huta maniho.\wj* \v 37 \wj Hagi kazokzo eriza vahe'mo'za, kva zmimoma esigu kva hu'za mani'nesaza vahe'mo'za muse hugahaze. Tamage hu'na neramasamue, Agra'a ana kva nemo amu'nofi nehuno, kukena'a eri atupa huteno, eri'za vahe'a hanige'za zamaza tununte mani kaginesageno, kavera agra eme zamigahie.\wj* \v 38 \wj Kenege esio, kotu avame esio, zamunte'za kva hu'za maninesageno, eme zamagesia kazokzo eri'za vahe'mo'za, muse hugahaze.\wj* \v 39 \wj Hu'neanagi ama'nankea antahiho, mago nomofo nefama e'i knazupa kumzafa vahe'mo'za noni'a tagna vazigahaze huno antahinesuno'a, kvagrino mani'neno zamatresige'za noma'a tagna vaziza uofregahaze.\wj* \v 40 \wj Tamagranena tamavu anteta kva huta maniho. Vahe'mofo Mofavremo'a, omegahie huta hanaza knafi, egahianki kva hutma maniho.\wj* \s Havi eri'za vaheku'ene knare eri'za vaheku'ene hu'nea naneke \r (Mat 24:45-51) \p \v 41 Pita'a anage huno antahige'ne, Ramoka ama fronka kea tagrikuke nehampi, maka vaheku'ene nehane? \v 42 Anante Ramo huno, \wj Knare antahizanteti eri'zama'a erifatgo nehania ne'mofo kva'amo'a, huntenkeno mago'a eri'za vahe'a kva krinezmanteno, nezama nesaza zana kna fatgore refko huzamisia vahera iza'e?\wj* \v 43 \wj Ana kazokzo eriza ne'mo'ma eri'zama enerino mani'nenigeno, kva'amo'ma eme kenimo'a, asomu erigahie.\wj* \v 44 \wj Tamage hu'na neramasmue. Ana nera kva'amo'a huhamprintenkeno, maka zama'a kegava hugahie.\wj* \v 45 \wj Hianagi ana kazokzo eri'za ne'mo'a agu'afina huno, kvanimo'a za'za kna maniteno egahie nehuno, agafa huno eri'zama eneriza kazokzo eri'za vene'nene, ananene nezmaheno, ne'zana neneno, aka ti neno neginagi nehuno,\wj* \v 46 \wj kva'amo egahie huno antahiominesia knare'ma esuno'a, eme aheno rutaneteno, zamentinti osu vahe'mo'za manisaza kumapi antegahie.\wj* \v 47 \wj Hanki ina kazokzo eriza ne'mo'ma, kva'amofo avesizama keno antahino hu'neno, ana avesimofonte kva osuno, amagema ontesimofona rama'a zampi azeri haviza hugahie.\wj* \v 48 \wj Hianagi iza'o antahino keno osu'neno, knaza erigaza hu'nesimo'a, osia knokeve erigahie. Maka vahe'ma rama'ama zminemofompintira, mago'ane rama'a ante agofetu hu'za amisazegu hugahie. Hagi izano antahimino rama'a ami'nenimofompintira, mago'ane rama'a erinaku agesa antahigahie.\wj* \s Jisasi'a amu'nontifi atane'za erino e'nea naneke \r (Mat 10:34-36) \p \v 49 \wj Nagra ama mopa teve taginteku e'noe. Nagri'ma navesiana tevea rukru hanie!\wj* \v 50 \wj Hianagi tusi'a knazamo navega ante'neankina ti freankna hu'na, ana kanazampina ufretena atiramisugeno, ana knazupa vagaregahie!\wj* \v 51 \wj Tamagrama tamagesama antahi'zana, ama mopafina rimpa fru'za erina enofi? A'o, amu'nontamifina atane'za eri'na e'noe.\wj* \v 52 \wj Meninena mago nompi 5fu'a naga mani'nenamo'za amunozamifina atane'za fore hanigeno, tagufamo'za refko hu'za taremokiznia ha' reznantesageke, taremokea tagufamokizmia ha' rezmantegaha'e.\wj* \v 53 \wj \+qt Famo tremokea refko huke, nefa'a nemofo ha' rentena, nemofo'a nefa ha' rentegahie. Anazanke huno nerera'a refko huno mofa'amofo ha' rente'na, mofa'amo'a nererana ha rentegahie. Mago a'mo'a nenoferona ha' rentesigeno, nenofero'a, vemofo nererana ha' rentegahie.\+qt* \wj* \r (Mat 16:2-3) \p \v 54 Hagi Jisasi'a anage huteno, tusi'a veara anage huno zamasami'ne, \wj Kazageno hampomo zage ufretegama reraga higeta, ko arugahie nehazageno, kora nerie.\wj* \v 55 \wj Hanki mago kaziga asoparegati (sauti) zahoma erigeta, zage ha hugahie nehazageno, ana nehie.\wj* \v 56 \wj Tamagra tavre vahere! Tamagra mopafine monafinema fore hiazana refko hutma negaze. Hianagi menima ama knafima fore'ma hiazana na'a higetma refko hutma nonkaze?\wj* \r (Mat 5:25-26) \p \v 57 \wj Hagi nahigetma tamagra'a refko hutma fatgoma hu'neazana nonkaze?\wj* \v 58 \wj Na'ankure magomo naneke huganteku kavreno kanisol vahete nevanigenka, karankama nevanuta, ko keaga hunka agranena erifatgo huo. Ana'ma osnanana ana ne'mo'a kavreno ke refkohu nete vanigeno, kavreno kina nonte kva nete kantena, kina hugantegahie.\wj* \v 59 \wj Nagra anage hu'na neramasamue, ana kina nompi mani'neta, zagoma miza segahaze huno hurmantenesiama'a miza sevagareteta atiramigahaze.\wj* \c 13 \s Agu'a rukrahe osanimo'a fanane hania naneke \p \v 1 Jisasi'a anante mani'negeno, Galili vahe'ma Paeroti zamahe frino korazmi erino Anumzamofonte Kresramana vu'zane eri havia huzamige'za, Kresramana vu'naza nanekea mago'a vahe'mo'za eme asmizageno, \v 2 Jisasi'a anage huno eme zamasami'ne, \wj Tamagra tamagesa antahi'zana, ana Galili vahe'mo'za mago'a Galili vahe'mokizmi zmagetere'za tusi'a kumi hu'nazankino anazamo hige'za, ama knazana eri'naze hutma nehazo?\wj* \v 3 \wj Nagra neramasamue, a'o. Hianagi tamagrama tamagu'a rukrehe osanutma, mikamotma anahu hutma frigahaze.\wj* \v 4 \wj Hifi tamagra antahi'zana 18ni'a vahe'ma Siloamu kumate zaza nomo kriteno zamahe fri'nea vahe'mokizmi kumi'zmimo'a, maka Jerusalemi mani'naza vahetmimofo kefozana zamagetere'za hu'naza vahe fri'naze huta nehazo?\wj* \v 5 \wj Nagra i'o hu'na neramasamue. Hianagi tamagu'a rukrahe osnutma e'inahu kna hutma tamagranena mika frigahaze.\wj* \s Raga'a ore'nea fiki zafamofo fronka naneke \p \v 6 Anage nehuno, Jisasi'a ama fronka ke zamasami'ne, \wj Mago ne'mofona waini hoza'afina, fiki zafa kri'neankino, nena raga'ama rente'nenigu ome keana, raga'a reonte'ne.\wj* \v 7 \wj Hoza nefa'a, ana hoza'ama kegava kri'nea neku huno kamago, tagufa kafu zagefima etevute hu'na koana, ama zafamo'a raga'a reonteanki antagitro! Nahanigeno mopamofo tima'a eri vagaregahie? \wj* \v 8 \wj Higeno hozare kegava nehia ne'mo'a, hoza nefana anage huno asami'ne, atregeno ama kafufina me'nena, agafafina mopa kafina mago'a azeri masavema hu'zana antanena,\wj* \v 9 \wj ragama anaga'a kafufima renteniana, knare hugahie. Hanki raga'ama reontesigenka eme antagi atresane huno asami'ne.\wj* \s Jisasi'a mani fruhu kna zupa mago ara azeri so'e hunte'nea naneke \p \v 10 Mani fruhu (Sabati) knazupa Jisasi'a osi mono nompi umrerino rempi hunezmigeno, \v 11 mago ara 18ni'a kafu zagefi havi avamumo amagena azeri fagagigeno, pripri huno vano nehuno, oti fatgo huno vano nosia ara, \v 12 Jisasi'a negeno ke higeno egeno, \wj Ama a'moka, krimofo kinafintira katufegantoe. \wj* \v 13 Nehuno ana a'mofo agofetu azana antegeno, ame huno ana kri'amo'a vagaregeno oti fatgo nehuno, agafa huno Anumzamofo agi erisaga hu'ne. \v 14 Hianagi osi mono nonte kva ne'mofona rimpa he'ne. Na'ankure Jisasi'ma mani fru knazupa (sabat) ana a'mofo eri so'e hunte'negu, maka veara amanage huno zamasmi'ne. 6si'a eri'za eneruna kna me'negu, tamazeri so'e hanie hanutma, e'i ana knafi egahaze. Hanki mani fruhu (Sabati) knazupa tamazeri so'e hanie hutma omeho. \v 15 Hianagi Ramo'a ana kenona'a anage huno asami'ne, \wj Tamagra tavre vahe mani'naze. Makamotma mani fruhu (sabat) knazupa bulimakaotamifi, donki tamimofona kegina zamifinti ti nesnagu katufeta zamavareta novazo?\wj* \v 16 \wj Hanki ama ara Abraha mofakino, Sata'a zaza kna 18ni'a kafuzagefi kina rentegeno mani'nege'na, mani fruhu (sabat) knazupa katufe netrogeta, mani fruhu knagi anahura osuo hutma nehazo?\wj* \v 17 Anagema nehigeno'a, ke ha'ma rentaza vahe'mo'za zamagazegu nehazageno, maka veamo'za hirozantfama hu'nea zankura muse hu'naze. \s Zistigu'ene masteti zafa avima'agu hu'nea fronka naneke \r (Mat 13:31-33; Mak 4:30-32) \p \v 18 Anante Jisasi'a amanage hu'ne, \wj Anumzamofo kumara inankna hu'ne? Nazante avame kea hunte'na hugahue?\wj* \v 19 \wj Masteti zafamofo raga'a, osi raga'a me'negeno, mago ne'mo erino hoza'afi krigeno hageno ra zafasege'za, hare'za vanoma nehaza namamo'za azankunate nozamima eme kizankna hu'ne.\wj* \p \v 20 Hagi mago'ane Jisasi'a anage hu'ne, \wj Nazante avame kea Anumzamofo kumakura huntena hugahue?\wj* \v 21 \wj Amanahu kna hu'ne, mago a'mo sikoni krenaku rama'a flauapi, osi'a zisti herafinteno eri havia huntegeno, ana mika flauamo zonerea kna hu'ne.\wj* \s Osi kahamofo naneke \r (Mat 7:13-14,21-23) \p \v 22 Anage huteno, Jisasi'a ranra kuma'tamimpine, osi kumatamimpi ufreno rempi huzamime Jerusalemi vunaku nevigeno, \v 23 mago vahe'mo amanage huno antahige'ne, Ramoka Anumzamo'ma zamaguma vazi'nea vahera osi'a mani'nafi? Jisasi'a anage huno zamasami'ne. \v 24 \wj Osi kafantema ufrenakura hanavetita ufreho. Na'ankure rama'a vahe'mo'za osi kafanteti ufrenakura hanazanagi, uofregahaze.\wj* \v 25 \wj Nomofo nafa'amo otino kafa erigina, kafante eme otineta vagre vagre nehuta, Ramoka kafa anagiranto! Hanageno ana ne'mo'a huno, igati vahe mani'naze, tamagrira ontmage'noe huno hugahie. \wj* \v 26 \wj Hanigetma tamagra anage hugahaze. Kagrane magopi mani'neta ne'zane, tinena neneta kumatifi rempi huraminketa antahi'nomota neone hanageno,\wj* \v 27 \wj Nagra ontamagenoanki, igati vahe mani'naze, Kefo zanke hu vahe'mota amafintira maniganeho huno huramantegahie.\wj* \v 28 \wj Anampina zavira neteta tmavera anikreki nehuta, Abrahamune Aisakine Jekopune, maka kasnampa vahera Anumzamofo kumapina kegahaze. Hu'neanagi tamagrira tamasgafetrena megi'a mani'neta krafa hugahaze.\wj* \v 29 \wj E'ina hanige'za maka veamo'za zage hanati kazigati'ene, zage fre kazigati'ene, ruga raga soparegati'ene Anumzamofo kumapi eme eri atru hu'za zamaza tununte (recline) manigagine'za ne'za netrate ne'zana negahze.\wj* \v 30 \wj Hanki henka mani'nenaza vahe'mo'za ugota hanage'za, ugota hu'nenaza vahe'mo'za uhenkategahaze.\wj* \s Jisasi'a Jerusalemi vaheku asuntgi zamante'nea naneke \r (Mat 23:37-39) \p \v 31 Anagema nehigeza, Farisi vahe'mo'za e'za amanage hu'za Jisasina asmi'naze, atrenka amafintira ru kaziga vuo. Na'ankure Heroti'a kahenaku nehie. \v 32 Jisasi'a huno, \wj Afi' kragna vahera amanage huta ome asmiho, antahiho havi avamu'tamina hunentena, kri vahera menine oki'nena zamazeri neganamrena, anante knazupa eri'zama erivagareku e'nore uhanatigahue.\wj* \v 33 \wj Tamage Nagra menine oki'nena vuna tagufa knazupa uhanatigahue. Na'ankure kasnampa nera, Jerusalemi kumamofo megi'a ahe ofrigahaze.\wj* \v 34 \wj Jerusalemi kumare, Jerusalemi kumare, Kva huo! Anumzamo huntegeno kagriku'ma e'nea kasnampa vahera zmahenefrinka, havenkno zamahe'nane! Nama'a zupa Nagra mofavre raminka'a, a' kokoremo anenta'a agekona kampi azeri franekiaza hunaku huanagi, kagrira kave'nosie!\wj* \v 35 \wj Hagi antahiho, nonkumatmimo'a vahe omani kokankna hugahie. Nagra anage hu'na neramasamue, tamagra Nagrira onage mani'nesageno mago knama esigetma, anage hugahaze. \+qt Ramofo agifi ne-emofona asomu huntesie hutma hugahaze.\+qt* \wj* \c 14 \s Jisasi'a kri eri'nea ne' mani fruhu kna zupa eri so'e hunte'nea naneke \p \v 1 Mago mani fruhu knazupa (Sabati) Jisasi'a Farisi kva ne'mofo nompi ne'za nenaku vuno umani'nege'za, nankna hugahie hu'za zamagra kete'za mani'naze. \v 2 Ana higeno avuga mago nera avufga zore krimo azeri haviza hu'nea ne' mani'ne. \v 3 Kasegere ugota hu'naza vahe ene, Farisi vahera Jisasi'a anage huno zmantahigene. \wj Mani fruhu knazupa (Sabat) knare vahera zamazeri so'e hugahumpi osugahune? \wj* \v 4 Hianagi zamagra ke osu manizageno, ana nera avufare azerino kri'a azeri so'e huteno huntegeno vu'ne. \v 5 Ana huteno anage huno zamasami'ne, \wj Inamoka mofavrekamo'o bulimakao afukamo ti afi kerifi uraminenigenka, mani fruhu (Sabati) knazupa ame hunka ome avare anaga otegahano?\wj* \v 6 Zamagra ana kemofo nona'a hugara osu'naze. \s Anteramino manizamofo naneke \p \v 7 Jisasi'a kegeno ne'za nehogu ke hazage'za e'naza vahe'mo'za, ra zamagima eri trateke emanizageno, Jisasi'a anage huno fronka kea zamasami'ne. \v 8 \wj Mago'a vahe'mo'ma, tamagri'ma ke hanigetma arave hu nezantema vanutma, ra agima ami tratera uomaniho. Na'ankure mago vahera tamagri'ma tamagatere'nesia vahera kea hu'nesigu'enene.\wj* \v 9 \wj Hagi ana taregamota tanagi hu'nesimo eno, traka'a ama ne' amio huno hanigenka, kagazegu nehunka atrenka refarega umanigahane.\wj* \v 10 \wj Tamagima hanigetma vanutma henka trate umani'nenkeno, tamagima higeta vu'nazamo'ma esuno'a, anage huno hugahie. Ronenimota, enagagateho hanigetma, maka trate'ma mani'naza vahe zmufina ra tmagia erigahaze.\wj* \v 11 \wj Na'ankure maka vahe'mo'za zmavufga ra hanamokizmia, Anumzamo'a zamazeri fenka tregahie. Hianagi zamagra zmavufga anteramisamokizmia, Anumzamo'a zamazeri sga hugahie.\wj* \p \v 12 Anage nehuno, ne'za nehoguma ke hige'za e'naza kva nera asamino, \wj ra ne'za kresnunka roneka'ane, kafu kaganahe'ine, vaheka'ane afufeno zimine vahe'ene zamagrike zamagi osuo. Ru ana vahe'mo'za kagri'enena ke hu'za nona hu'za kamisagenka mizanka'a erigahane.\wj* \v 13 \wj Hu'neanagi ra nezama retroma nehanunka, zmunte omne vahe'ene, agia aza stinesia vahe'ene, aga havizahu vahe'ene, avusu hu'nesnia vahe kea huge'za eho.\wj* \v 14 \wj E'inahu vahe'mo'za nona hu'za kamigara osu'nazankinka, kagra asomu erigahane. Na'ankure fatgo vahe'mo'za frinesafintima otisaza knazupa mizanka'a erigahane. \wj* \p \v 15 Mago'mo nezane trate zamaza tununte mani'nafinti ana kema hia nentahino, anage huno Jisasina asmi'ne. Maka vahe'mo'za Anumzamofo Kumapima bretima nesamo'za asomu erigahaze! \v 16 Hianagi Jisasi'a ana kemofo nona'a anage huno asmi'ne, \wj Mago ne'mo'a ra ne'za retro huteno hakarea vea ana nezante eho huno ke hu'ne.\wj* (Mat 22:1-10) \v 17 \wj Ne'zama nesaza kna egeno, kazokzo eri'za vahe'a hunteno, koma zamagi hu'noa vahete vunka eho hunka ome zamasamio. Na'ankure nezantamia hago retro huramante'ne hunka ome zmasamige'za eho.\wj* \v 18 \wj Hianagi maka'mo'za hu'za tasunku hunanki, eri'zanti me'ne hu'naze. Ese'mo'a anage huno ana kazokzo eriza nera asmi'ne. Nagra mago mopa mizasenoa ome kegahuankina, nasunku huanki ovugahue.\wj* \v 19 \wj Anante'mo'a anage hu'ne, 10ni'a hoza eri bulimakao miza sentenorega vu'na ome avame ante'na kegahuankina, nasunku huanki omegahue.\wj* \v 20 \wj Anante'mo'a anage hu'ne, meni ara eri'noanki'na omegahue. \wj* \v 21 \wj Ana kazokzo eriza ne'mo rukrehe huno kva'amofonte eno eme asmi'geno, kva nemo'a rimpa hegeno, ana kazokzo eri'za nera anage huno asmi'ne. Ame hunka ra kumamofo osi kampine ra kampine nevunka, afufenozmi omne'nesnia vahe'ene, zmagia zamaza stinesia vahe'ene, zamaga haviza hu'nesnaza vahe'ene, zamavu asu hu'nesnia vahe'ene zamavarenka amare eno huno hunte'ne.\wj* \v 22 \wj Anante kazokzo eri'za ne'mo'a huno kva'nimoka, kema hunantanazana hago huanagi nompina mago'a kankamuna me'ne higeno,\wj* \v 23 \wj kva ne'mo'a anage huno kazokzo eri'za nera asmi'ne. Atiraminka ranra kampine nomofo kegina kante vunka tutu hunka ome zmasamige'za, e'za noni'afina emani aviteho.\wj* \v 24 \wj Na'ankure Nagra anage hu'na negasamue, magore hu'za ko'ma zamagima hu'noa vahe'mo'za, nezani'afintira onetfa hugahaze.\wj* \s Agesa antahi so'e huteno Jisasi amage vaniazamofo naneke \p \v 25 Jisasina tusi'a vea krerfamo'za amage avaririza nevazageno, rukrehe huno amanage huno zamasmi'ne. \p \v 26 \wj Mago'mo Nagrite enaku nehuno, nefane nererane a'amofone, mofavre'ane afuhe'ine, asarehe'ine, agra'agu'enema ha'ma reontesimo'a, Nagri disaipol omanigahie. \wj* \v 27 \wj Iza'o agra'a keka zafa erigofino Nagri namage omesimo'a, Nagri disaipol omanigahie.\wj* \v 28 \wj Iza'o tmagripintima zaza noma kinaku hanuno'a, kotazana manineno nama'a zagonu nona ki vagaregahue huno refako huno keteno nona kino.\wj* \v 29 \wj Za'za no kinaku eri agafa huno tra'a tro hunteteno, kivaga oresigeno, kesnaza vahe'mo'za hunte'za agiza nere'za,\wj* \v 30 \wj ama ne'mo'a knare huno nona agafa hianagi, nona kivagaregara osie hu'za hugahaze. \wj* \p \v 31 \wj Hagi mago kini ne'mo'ma, mago kini ne'ma ha'ma ome huntenakura, esera mani'neno antahino nagrira 10 tauseni'a sondia vaheni'a maninazankita 20 tauseni'a sondia vahe'mo'zama ha'ma eme hurantesaza vahera zmageteregahumpi, zmagete oregahune huno refko huno nege. \wj* \v 32 \wj Ha'ma agateregama osnuno'a, ha' vahe'amoma afete ne-esigeno, agra mago'a vahe huzmantenke'za vu'za agri agi eriza magoaza ome huhampri nezmante'za ha'ma osu'za zamarimpa fru hu'za manisagu ome asmigahaze.\wj* \v 33 \wj Ana hu'negu mago'mo'e huno, mikozama'amofo amagena huomisimo'a, Nagri disaipol omanigahie.\wj* \s Hage'mofo fronka naneke \p \v 34 \wj Hagemo'a knare hu'neanagi, haga'ama omnena, ete inankna huno haga'a erigahie?\wj* \v 35 \wj E'i haviza hu'neno mopamofonena masevena amigara osu'neankino, atresigeno amnezankna hugahie. Iza'o agesa me'nenigeno nentahisimo'a, atregeno agesa antahise hino.\wj* \c 15 \s Sipisipi afu fanane hu'nea fronka naneke \r (Mat 18:12-14) \p \v 1 Hanki maka takisi zago e'neriza vahe'mo'zane, kumi vahe'mo'za Jisasinte erava'o hu'za naneke'a antahinaku hu'naze. \v 2 Hianagi Farisi vahe'ene kasegere ugota hu'naza (sraib) vahe'mo'za zamagra'a ke hugantu hugama hu'za, ama nemo'a kumi vahe zmareno ne'zana zamagrane magopi nene hu'za nehazageno, \v 3 Jisasi'a ana kenona amanage huno fronka kea zamasami'ne, \v 4 \wj Mago'moma tamagripintima, 100'a sipisipi ante'nenifinti mago'mo fanane hanigeno'a inankna hugahie? 99ni'a zamatrenige'za agupofi mani'nenageno, fananema hu'nemofonku hakeva hakeva huno keno erifore hugahie.\wj* \v 5 \wj Ome keno eri fore huteno, afunte avrenteno muse nehuno,\wj* \v 6 \wj avreno nontema ehanatino'a, roneamokizmine tva'onte'ma nemaniza nagara ke hanige'za esageno, anage huno zmasamigahie. Muse nagri ene eme hinketo. Na'ankure fnanema hu'nea sipisipia hago hakena eri fore hu'noe huno hugahie!\wj* \v 7 \wj Hanki Nagra amanage hu'na neramasmue. Anahukna kante, 99ni'a vahe'mo'za fatgo hu'nazankiza zmagu'a rukrehe osugahazanagi, mago kumi vahe'mo, agu'a rukrehe nehigeno'a monafina tusi muse nehaze.\wj* \s Zgomo nompi fanane hu'nea fronka naneke \p \v 8 Jisasi'a mago'ane huno, \wj Mago a'mo'ma 10ni'a zago ante'nenifinti, magoke zagoma fanane hu'nenkeno'a, rampe tavi taginteno noma'a harafi huno hakeva hakeva huno keno eri fore hugahie.\wj* \v 9 \wj Ana a'mo'ma ome ke fore huteno'a, rone'agu'ene, tva'oma'are nemaniza vaheku'enena zmasamino, Muse nagrane eme hinketo, na'ankure zagonima fananema hu'neana hago hakena erifore hu'noe huno hugahie!\wj* \v 10 \wj Hanki amanage hu'na neramasmue, anahu kante mago kumi vahe'mo'ma agu'ama rukrahe'ma nehige'za, Anumzamofo ankeromo'za tusi muse nehaze.\wj* \s Tare kognafinti mago'mo nefa atreno vu'nea fronka naneke \p \v 11 Jisasi'a amanage huno zamasmi'ne, \wj Mago ne'mo tare ne' mofavre zanante'ne.\wj* \v 12 \wj Henka ne'amo nafa'amofonku anage huno asami'ne, afufeno ka'a nagrama eri snuama'a refko hunka namisnane higeno, nefa'a fenoma'a refko huno znami'ne.\wj* \v 13 \wj Zaza kna omanineno henka ne'amo, fenoma'a erino afete moparega vu'no anantega umani'neno, aza osu havi avu'avazante fenozama ome atre eme atre hu'ne.\wj* \v 14 \wj Maka'zama'a atre vagaretegeno, ana mopafina tusi agate'za fore higeno, ana ne'mofona mago'zama'a omnegeno tusi'a agazanku hu'ne.\wj* \v 15 \wj Ana higeno mago mopa agafa nete vuno, erizampi avresigu ome antahigegeno, ana nemo'a afu'a kegava hinogu huntegeno afu kevuma mani'narega vu'ne.\wj* \v 16 \wj Magore huno vahe'mo'za ne'zana omizageno, afumo'za kohe akru'a nenazafinti nemu hu'naku agesa antahintahi hu'ne.\wj* \v 17 \wj Hianagi agrama knare antahintahima e'nerino'a, agra'a anage hu'ne. Mika'a nenfa eri'za vahe'mo'za rama'a breti nenaze. Hianagi nagra amafi mani'nena nagakura fri'za hue!\wj* \v 18 \wj Nagra otina nenfante vuna, anage hu'na ome asamigahue. Nafanimoka Anumzamofonte'ene kagritera kumi hu'nogu,\wj* \v 19 \wj ne'nimo'e hunka kagra nagrikura osunka, eri'za vaheka'agna hunka navro hu'na hugahue huno agesa antahine.\wj* \v 20 \wj Anage huteno otino nefantega e'ne, ogamanu ne-egeno, nafa'amo negeno asuntaginteno, agareno vuno ome agazafeno, agi antako hu'ne. \wj* \v 21 \wj Ana nehigeno ana ne'amo anage huno nafa'amofo ome asmi'ne, Nafa'nimoke, Anumzamofonte ene kagrite'enena kumi hu'noe. E'ina hu'negu ne'nimo'e hunka nagrikura hugara osu'noe. Hanki eri'za vahe'ni'e hunka huo.\wj* \v 22 \wj Hianagi nafa'amo'a kazokzo eri'za vahe'agu anage huno zmasamine, ame hutma hentofa kena erita eme antaninentetma, azampina asane agia anone eme antaninteho.\wj* \v 23 \wj Agaho bulimakamo'ma afovage hu'nesia avreta eme ahetma, krenketa neneta maka'mota musena hamneno.\wj* \v 24 \wj Na'ankure ama ne'nimo'a fri'neanagi, ete asimu eri'ne. Fanane hu'neanagi, ete hago ehanatine, nehige'za tusi'za hu'za muse hu'naze.\wj* \p \v 25 \wj Hagi zage ne'mofavre'amo ehanatino nomofo tva'onte ne-eno, zavena neheza avogema nehazana nentahino,\wj* \v 26 \wj mago eri'za vahe ke huno, na'a anamafina nehaze huno antahige'ne.\wj* \v 27 \wj Ana ne'mo'a anage huno asmi'ne, negagna'a ehanatigeno negafa'a afovage hu'nea agaho bulimakao aheno krege'za nene'ze. Na'ankure negagnana mago'zamo'a azeri haviza osigeno ete ehanatigeno'e huno asmine.\wj* \v 28 \wj Hianagi nempu'amofona rimpa hegeno, ana nompima ufrezankura avesra hu'ne. Nefa'a megia atiramino mofavre'a azeri fru huke hu'ne.\wj* \v 29 \wj Hianagi ana nona'a amanage huno nafa'amofona asmi'ne, kama antahio! Kagri eri'zana kazahu'na vu'noe. Rama'a zagegfufi erizanka'a erinegantena, mago zupe hu'na keka'a rufu'otaginoe. Ana nehugenka magore hunka osi memena naminkena, rone ni'amozanena aheta kreta neneta musena osu'noe.\wj* \v 30 \wj Hianagi ama mofavre kamoma maka zanka'a monko avu'avazante ome atre vagareno eri haviza huteno egenka, kagra afovage agaho bulimakao ahenka krente'nane.\wj* \v 31 \wj Higeno nefa'a anage huno asmi'ne, ne'nimoka kagra hakare zupa nagrane mani'nanankino, maka'zama ante'noana, Kagri su'a me'ne.\wj* \v 32 \wj Hianagi tagra neza neneta muse huntegahune. Na'ankure ama negagna'a fri'ne huta hu'noanagi, kasefa huno mani'ne. Fanane hu'ne huta hunanagi, efore hu'ne huno asami'ne.\wj* \c 16 \s Fatgo osu kva eri'za vahe'mofo fronka naneke \p \v 1 Jisasi'a, mago'ene amage nentaza disaipol naga'amokizmi anage huno fronka kea zamasmi'ne, \wj Magora afufenone ne'mo'a, fenoma'are ugagota huno kva nehia eri'za ne'mo, fenoma'a eri havia hu'nea nanekea, \wj* \v 2 \wj nentahino ugagota eri'za ne'a agi higeno egeno, na'a hu'nana naneke antahi'noe? Mafka eri'zama eri'nana avontafe ka'a erinka enka eme erifatgo huo. Na'ankure kagra mago'ene ugagota kva omanigahane huno higeno,\wj* \v 3 \wj ana ugagota eri'za kva ne'mo'a amanahu ke agra'a agu'afina antahi'ne, na'a nagra hugahue. Kva ni'amo'a eri'za ni'a eri atreanki? Nagrira hoza eri hanaveni'a omnegahiankina vaheku nzahuo huzankura nagaze hugahie huno nehuno,\wj* \v 4 \wj Nagra naza hugahue hago antahue, ugagotahu kva eri'za'niafinti hunante'na, vahe'mo'za muse hunante'za navare'za nozmifi ome nantegahaze.\wj* \v 5 \wj Nehuno ozafa'amofo zama nofi huno eri'nea vahe, mago mago ke higeza ageno, ese'ma emofo agra anage huno antahige'ne, nama'a ozafa'nimofo'zana nofira hunka eri'nane?\wj* \v 6 \wj Higeno ana ne'mo'a anage hu'ne, 100'a Olivi masaventafe eri'noe higeno, ana fenonte ugagota hu'nea kva ne'mo anage hu'ne, ame hunka mopafi maninka avontafeka'a erinka 50'a masaventafene hunka avona krento huno asami'ne.\wj* \v 7 \wj Anante rumo egeno ana ugagota kva eri'za ne'mo antahige'ne, Nama'a kagra nofira hu'nane? Higeno ana ne'mo'a 100'a witigure higeno, ugagota eri'za kva nemo'a huno avon tafe erinka 80'a witigure hunka avona krento hu'ne.\wj* \v 8 \wj Henka kva ne'mo'a, fenozante ugagota huno kvahu so'e osu'nea kva ne' muse hunte'ne. Na'ankure antahiza me'nea kva vahemo nehiaza hu'negure. Hagi ama knafi havizama nehaza vahe'mo'za zamagra zantera knare hu'za kva nehu'za, tavi masare'ma nemaniza vahera zamagateneraze.\wj* \v 9 \wj Amanage hu'na Nagra neramasmue, fenoma erinka ama mopafi fatgo osu'zante'ma netrana zana, netrenka ana zanteti vahera zamazeri knampa huzmante'negeno, ana fenoma vagama resige'za, muse hu'za kavare'za mani vava nonkuma zamirega vugahaze.\wj* \v 10 \wj Mago'mo'ma osi'zantema so'e huno kegavahu fatgo hanimo'a, anahu kna huno ra zana kegavahu fatgo hugahie. Hagi osi'zama kegavahu fatgo osanimo'a, ra zana kegavahu fatgo osugahie.\wj* \v 11 \wj Kagrama ama mopafi fenozama kegavahu fatgo osnankeno'a, iza tamage fenoma kvama kri'zana kamigahie?\wj* \v 12 \wj Kagrama vahe'zama kegava huhaviza hanankeno'a, kagri'zana iza kamigahie.\wj* \v 13 \wj Mago eri'za ne'mo'a tare ozafarera eri'zana e'origahie. Mago'mofona antahi haviza hunenteno, mago'mofona avesi antegahie. Huge mago'mo'ene mani tragoneteno, mago'mofona atregahie. Kagra Anumzante ene zagorera eri'zana eriontegahane.\wj* \s Farisi vaheku kore ke mago'ene huzamante'nea naneke \r (Mat 11:12-13; Mat 5:31-32; Mak 10:11-12) \p \v 14 Farisi vahe'mo'za ana maka ke nentahi'za, (zagogu zamesi zamesi nehaza naga'mo'za) agiza nere'za, hupri hunte'naze. \v 15 Hu'neanagi Jisasi'a amanage huno zamasmi'ne, \wj Vahe'mofo zamavurera tamagra fatgo vahere hutma nehazanagi, Anumzamo'a tamagu'a ke'ne. Na'ankure vahe'mo'zama knarezantfa me'ne nehaza'zamo'a, Anumzamofo avufina havizantfa me'ne.\wj* \v 16 \wj Mosese kasegene, kasnampa vahe'mofo kea huama huno Joni knare eme atre'ne. Hagi ananteti'ma e'neana Anumzamofo kumamofo musenke huama nehigeno, hakare vahe'mo'za hanaveti'za ana kumapi vanagura kazigazi hu'za nevaze.\wj* \v 17 \wj Hu'neanagi amane fru huno monane, mopanena fanane hugahianagi, kasege kefima me'nea osi avomo'a vaga oregahie.\wj* \s Jisasi'a arave netanaza zanku hu'nea naneke \r (Mat 5:31-32) \p \v 18 \wj Iza'o a'ma netreno ru a'ma erinuno'a, anamo'a monko'za hugahie. Hagi mago ne'mo'ma, ve'a atre'nesi'a a' erisanimo'a, monkoza hugahie huno hu'ne.\wj* \s Afufenone ne'ene Lasarusikizni naneke \p \v 19 Jisasi'a amanage hu'ne, \wj Mago ne'mo afufenoma'a hakare me'negeno tusi'a zago atreno, koranke kukena nehuno, asanema nehia ne'za knane knane erino neneno, so'e huno mani'ne\wj*. \v 20 \wj Ana nehigeno noma'a kasante mago nera fenoma'a omane'nea fugo namune ne' antazageno manitere nehiane. Ana ne'mofo agi'a Lasarusi'e.\wj* \v 21 \wj Lasarusi'a maseno mani'neno, feno ne'mo'ma ne'za nenesigeno ankra heramisiama'a erina nesue huno nehuno emani'negeza, kramo'za namuma'areti zamaganefu'nanu hu'ne hane hu'naze.\wj* \v 22 \wj Anante amunte omane nera frige'za, ankero vahe'mo'za eri'za Abrahamu nemania kumate vu'naze. Vutageno afufeno nera anante frige'za eri'za ome asentageno,\wj* \v 23 \wj hagi tevefi manineno tusiza huno ata negrigeno kenagamuteno Abrahamuke Lasarusikea, afete magopi mani'nakeno zanage'ne.\wj* \v 24 \wj Neznageno kezatino, Abrahamuga nafa'nimoka teve nenrege'na natagu nehuanki kasuntagi nantenka, Lasarusina huntegeno timpi azanko agona'a reteno nagefu'nare eme rentenkeno fru hunanteno hu'ne.\wj* \v 25 \wj Abrahamu'a amanage huno asmi'ne, Mofavre'moka kagesa antahio. Mopafi mani'nenka knare zampi mani'nankeno Lasarusi'a haviza huno mani'ne. Hu'neanagi menina Lasarusi'a fruzampi emani'negenka kagra kata zampi mani'nane.\wj* \v 26 \wj Hanki mago'zana amanahu kna'za me'ne. Tamagri'ene tagri'ene amu'nompina tusi'a tinka me'negeno, hagro hu'neankita tamagritegama takaheta vu'zanku'ene tagritega ezankura tusi'a amuho hurantegahie.\wj* \v 27 \wj Anante anage higeno, afufenone ne'mo'a amanage hu'ne. Nafa'nimoka Abrahamuga muse hugantoanki Lasarusina huntegeno nenfa nontega vino,\wj* \v 28 \wj na'ankure nafa'nimofo nompina 5fu'a nafuhe'ina zamatre'na e'noanki, Lasarusina huntegeno hanave'nentake kore ke ome huzmasamisige'za tusi'a ata eri kumapina omeho hu'ne.\wj* \v 29 \wj Hu'neanagi Abrahamu'a kenona huno, Moses nanekene kasnampa vahe'mokizmi nanekea me'neanki'za zamagra ana nanekea antahigahaze.\wj* \v 30 \wj Ana hianagi afufenoma'ane ne'mo'a anage hu'ne, a'o nafa'nimoke higeno, Abrahamu'a anage hu'ne, frinefinti otino ome zamasamisiana zamagu'a rukrahera hugahazo!\wj* \v 31 \wj Anage hianangi Abrahamu amanage huno asami'ne, I'o. Moses nanekene, kasnampa vahe'mokizmi nanekema nontahisu'za, inankna hu'za fripinti otino ome zamasami'nia kerera zamagu'a rukrehe hugahaze huno hu'ne.\wj* \c 17 \s Kefoza nehaza naneke \r (Mat 18:6-7,21-22; Mak 9:42) \p \v 1 Jisasi'a amanage huno amagema nentaza disaipol naga'a zamasami'ne, \wj Reheno kezana egahie. Hianagi iza'o reramatga nehimofonkura nasunku huntoe! \wj* \v 2 \wj Witi refuzafu nepaza havere nofi anakiza, anankempi rentete'za, hagerimpi atrenageno uramisiana knare zantfa hugahie. Neone nagapinti magomofo azeri trakama huzankura,\wj* \v 3 \wj tamagra kva hiho! Neramafuma kumima hanigeta, haviza nehane huta hinkeno, agu'ama rukrehema hanigeta, kumi'a atrentegahaze.\wj* \v 4 \wj Ana ne'mo'ma mago knamofo agu'afi 7ni'a zupa (seven times) 7ni'a kumi huramanteteno, ana kefozama'agu agu'a rukrahe huno 7ni'a zupa eno nasunku hue hanigeta, kumi'a atrentegahaze\wj*. \p \v 5 Aposol naga'amo'za, Ramofona anage hu'za asmi'naze, tamentintia eri ra huo hu'za hazageno, \v 6 Ramo'a anage huno zamasami'ne, \wj Tamagrima tamementintimo'ma masteti zafa ragagna hu'nenigeta, mulberi zafagura amne tasagi hunka hagerimpi ome regrio hanageno'a, ketamia amage'anteno amne anara hugahie.\wj* \s Eri'za vahe'mofo naneke \p \v 7 \wj Ina'imoka amuno tamifina kazokzo eri'za vahe ka'amo'ma hoza tinka eri'zano, sipisipi kegava nehaniregati enkenka, ame hunka emaninka ne'zana no hugahano?\wj* \v 8 \wj Hu'neanagi kva'amo'a amanahu kea kazokzo eri'za ne'agura osugahio, kukenaka'a eri hutenka nezama nesuazana retro hunenantege'na, tine nezanena netesugenka, henka tine nezane kagra negahane hugahie?\wj* \v 9 \wj Hanki agra kazokzo eri'za ne'agura musenkea huontegahio? Na'ankure huo huno'ma hunte'neazana hu'ne.\wj* \v 10 \wj Ana hu'negu kagranena, maka'zama Anumzamo huo huno hugante'neazama hanunka anage huo, tagra knare osunona kazokzo eriza vahemota, Anumzamo eriho huno hurante'nea eri'za e'nerune huta hugahaze.\wj* \s Jisasi'a 10ni'a fugo namune vahe zamazeri so'e hu'nea naneke \p \v 11 Jisasi'a Jerusalemi vunaku nevuno, Sameria kuma'ene Galili kumamofo amunompi rugitagino vu'ne. \v 12 Nevuno mago kumapi ufregeno, 10ni'a fugo namune vahe'mo'za ogamnu otiza mani'ne'za ome tutagiha hunte'naze. \v 13 Hagi zamagra amanage hu'za kezati'naze, Jisasiga kva ne'moke, kasuntagiranto! hu'za nehazageno, \v 14 Jisasi'a nezmageno amanage huno zamasmi'ne, \wj Tamagra vuta pristi vahete tamavufga ome zamaveri hiho, \wj* hige'za nevazageno fugo namuzmimo'a amne higeza agru hu'naze. \v 15 Hagi mago'zmimo'a keana avufgamo so'e higeno, rukrahe huno ranke huno Anumzamofo agi erisaga nehuno, \v 16 Jisasi agafi avugosaregati epri huno, susu huno musenke huntene. Ana nera Sameria nere. \v 17 Anante Jisasi'a anage hu'ne, \wj 10ni'a vahe'mokizmi fugo namumo'a so'e hige'za agru hu'naze. Hianagi 9ni'a vahe zaga iga mani'naze?\wj* \v 18 \wj Mago vahe'mo'a eama huno Anumzamofona ra agi omigeno, ama megi'a ne'mokepi?\wj* \v 19 Jisasi'a anage huno ana ne'mofonku hu'ne, \wj Kamentintimo kazeri so'e hianka otinka vuo.\wj* \s Vahe'mofo Mofavre'mo enaku nehanigeno fore'ma haniazamofo naneke \r (Mat 24:23-28,37-41) \p \v 20 Farisi vahe'mo'za Anumzamofo kumakura, inan knare egahie hu'za Jisasina antahigazageno, kenona zimirera anage hu'ne, \wj Anumzamofo kumara mago avame'zane esigeta onkesageno,\wj* \v 21 \wj amagi keho huge, antugi keho hu'za zamagra osugahaze. Na'ankure Anumzamofo kumamo'a ko tamagri amu'nompi me'ne.\wj* \v 22 Anage nehuno, amagema nentaza disaipol naga'a zamasamino, \wj Mago kna ne-eankino, ana knarera Vahe'mofo Mofavre kenaku hanazanagi, tamagra onketfa hugahaze.\wj* \v 23 \wj Zamagra anage hu'za tmasamigahaze, antufi mani'neanki keho huge! Amafi mani'neanki keho! Hanigetma anantega ovuta, zmavaririta ana vahera oviho.\wj* \v 24 \wj Vahemofo Mofavre'ma esia kna'arera kopsi'namo monare rurarage huno remsa nehigeno, mago kazigati remsa huno mago kaziga atuparega neviankna hugahie.\wj* \v 25 \wj Hu'neanagi ese'zana Agra rama'a knazampi unefresigeno, ama mani'nona gnafi vahe'mo'za zmefi humigahaze.\wj* \v 26 \wj Noa knafima hu'nazaza hu'za, Vahe'mofo Mofavremoma enaku'ma hania knafina, anahu zamavuzamava nehu'za,\wj* \v 27 \wj zamagra ne'zana nene'za, tina nene'za, arave nehu'za, ara masi omi ami nehazageno, Noa'a vente agu'afi marerigeno, timo'a miko zamahe refite'ne. \wj* (Jen-Agfa 7) \v 28 \wj Loti gnafinena anahukna hu'za, ne'zana nene'za, tina nene'za, miza neseza, zagore netre'za hoza negriza nona negiza hu'naze.\wj* \v 29 \wj Hianagi Lotima zamatreno Sodomu kumapinti atiramino vu'nea knazupa, tefizo hu'nea havemo ko' riaza huno zamahe refite'ne.\wj* \v 30 \wj Vahe'mofo Mofavrema eama hunaku'ma hania knarera, anahukna zamavuzmava hugahaze.\wj* \v 31 \wj Ana knazupa nomofo agofetu mani'nenigeno, fenozama'a agu'afi me'nesimo'a eramino fenoma'a erino ati oramigahie. Anahukna huno hozafima mani'nenimo'a rukrehe huno omeno.\wj* \v 32 \wj Hanki Loti nenaronte fore hu'nea zanku tamagesa antahiho.\wj* (Jen-Agf 19:24-26) \v 33 \wj Iza'o asimu'a azeri kona hunaku hanimo'a, asimu'a atregahianki, iza'o asimu'a atresimo'a, asimu'a erigahie.\wj* \v 34 \wj Hanki Nagra anage hu'na neramasamue. Ana knazupa tare vahe sipare kenage mase'nesnake'no, mago'mofo nevreno mago'mofo atregahie.\wj* \v 35 \wj Tare atre'mokea witi raga'a refuzafunepeke mani'nesnapinti, magomofo nevreno mago'mofo atregahie.\wj* \v 36 \wj Hagi tare netremoke hozafi mani'nesnakeno, mago'mofona nevreno, mago'mofona atregahie.\wj* \v 37 Anankemofo nona zamagra Jisasinku hu'za, Ramoka inantega anazana fore hugahie? Hu'za amage'ma nentaza disaipol naga'mo'za antahigazageno, anage huno zamasami'ne, \wj Fri'nea avufgama, me'nesirega anantega tumpa namamo'za eri atru hugahaze.\wj* \c 18 \s Kento a'te hunteno nunamu huzamofonku hu'nea fronka naneke \p \v 1 Zamavesra osu maka zupa nunamu hanagu, fronka ke Jisasi'a amagema nentaza disaipol naga'a anage huno zamasami'ne, \v 2 \wj Mago rankumatera ke refkohu (jas) kva nera mani'neakino, Anumzamofonku korera nosuno, vahe'mokizmia zmagefenkami netrea nere.\wj* \v 3 \wj Magora kento ara ana rankumapina mani'nea amo, ke refko nehia kva nete eva eva nehuno, anage hu'ne. Mago vahe'mo nazeri haviza nehianki naza huo hu'ne.\wj* \v 4 \wj Mago'a knafina ana a'mofo kea antahi omi'neanagi, henka anage huno agesa antahine. Nagra Anumzamofonkura korera nosu'na, vahe'mokizmia zmagefenkami netroanagi,\wj* \v 5 \wj ama kento a'mo tutu hunenanteno hakare zupa evava nehuno nazeri navesra nehianki, ru evava huno nazeri naveresra hanigi aza hanue hu'ne. \wj* \v 6 Ramo'a anage huno zamasmi'ne, \wj Fatgo osu ke refkohu kva nemo'ma hu'nea kegu tamagesa antahiho hu'ne.\wj* \v 7 \wj Hanki Anumzamo'ma huhampri zmantenea vahe'mo'za, hanine zagene antahigevava nehanageno'a, fatgo avu'avara huno zavikezmia antahino zamaza osugahio?\wj* \v 8 \wj Amanage hu'na neramasamue. Agra ame huno zamasu ragizmanteno zamaza hugahie. Ana hugahianagi Vahe'mofo Mofavremo'ma esuno'a, Agra ama mopafi vahe'mofo zamentintia eme zamagegahifi eme ozamagegahie?\wj* \s Farisi ne'ene takisi zago eneria ne'mofo fronka naneke \p \v 9 Mago'ane fronka kea huno, zamagrazmigu antahi'za tagra fatgo vahe mani'none nehu'za, ruga'amo'za knare osu vahe mani'naze hu'za zamagefenkami netrazamokizmi zamasami'ne, \v 10 \wj Tare netremoke nunamu hunaku ra mono nompi mareri'na'e. Magora Farisi nere, magora takisi zago e'neria nere.\wj* \v 11 \wj Farisi ne'mo'a otineno anage huno agra'agu nunamu hu'ne. Anumzamoka Nagra susu huna muse nehue, mago'a vaheknama osu'na havige huno musufa nesea vaheknara nosuna, kefoza nehaza vahekna osu'na, arave netanaza vahekna nosuna, ama takesi zago eneria ne'kna osu'noe.\wj* \v 12 \wj Maka sontamofo agu'afina tare zupa ne'zana a'o nehu'na, maka'zama atrena zagoma erufintira, 10ni'a kevufintira musezana mago kevu refko huna Anumzamoka negamue. \wj* \v 13 \wj Hianagi takisi zagoma e'neria ne'mo ogantu otino manino monafinka kesga huno nonkeno, kepri huno amimizare nemasagino amanage hu'ne. Kumike vahe mani'noanki Anumzamoka kasuntaginanto huno hu'ne!\wj* \v 14 \wj Amanage hu'na neramasamue, takisi eneria ne'mo'a Farisi ne'mofona agetereno Anumzamofo avurera fatgo huteno noma'arega vu'ne. Na'ankure agra avufga erisagama hanimofona, Anumzamo'a azeri fenka atregahie. Hianagi iza'o avufama anteramisimofona, Anumzamo'a azeri sga hugahie.\wj* \s Jisasi'a neonse mofavre'rami asomu ke huzmante'nea naneke \r (Mat 19:13-15; Mak 10:13-16) \p \v 15 Mago'a veamo'za ne'one mofavre'zmia Jisasi zamufare zmavako nehuno, asomu ke huzmantenogu zamavare'za neage'za, amage'ma nentaza disaipol naga'mo'za nege'za, ke zamasu'naze. \v 16 Hianagi Jisasi'a mofavreramina ke hige'za Agrite azageno amagema nentaza disaipol nagara zamagi huno zamasmi'ne, \wj Zamatrenke'za ne'one mofavreramina Nagrite eho. Kazmia renkanire ozmanteho. Na'ankure Anumzamofo Kumara, e'inahu vahe'mokizmi kuma me'ne.\wj* \v 17 \wj Tamage hu'na neramasmue, iza'zo ama mofavre'mo'za enerizankna hu'za Anumzamofo Kumama e'orisamo'za, uofregahaze.\wj* \s Afufenoma'ane kahefa kva ne'mofo naneke \r (Mat 19:16-30; Mak 10:17-31) \p \v 18 Mago afufenone kva ne'mo'a amanage huno Jisasina antahige'ne, Knare Rempi Hurami Ne'moke, nankna hute'na mani vava asimura erigahue? \v 19 Higeno Jisasi'a anage huno kenona ana ne'mofona asmi'ne, \wj Na'a higenka Nagrikura knare hu'nane hunka nehane? Mago vahe'mo'a knarera osu'neanki, Anumzana magokemo knarera hu'ne.\wj* \v 20 \wj Hanki kagra kasegea antahinane, rumofo aro vea avazu osuo. Vahera aheofrio. Maka'zana musufa oso. Ru vahe'mofonkura havigea huonto. Negrerane negafane keznia erizafa huo, hu'nea kea antahinane.\wj* Huno Jisasi'a higeno, (Eks-Ati 20:12-16, Diu-Kas 5:16-20) \m \v 21 ana kva ne'mo'a mofavre mani'na enoregatira ana mika kesegea amage ante'na e'noe, huno higeno, \v 22 Jisasi'a ana ke antahiteno amanage huno ana ne'mofona asmi'ne, \wj Mago zantfa atupara hu'nane, maka zanka'a zagore atrenka zago erinka, zamunte omne vahe nezamigeno, monafi fenonka'a mesigenka enka eme namage anto. \wj* \v 23 Hianagi ama ana naneke nentahino, rimpagna afufenoma'agura hu'ne. Na'ankure agra tusi'a afufeno antenegu ana hu'ne. \v 24 Jisasi'a ana nemofo negeno anage hu'ne, \wj Fenozmine vahe'mo'za Anumzamofo Kumapima vunaku'ma hanazana tusi'a maraguzatigahaze!\wj* \v 25 \wj Na'ankure kemorimo'za fru hu'za nekazamofo kampina ufregahazanagi, afufenone vahe'mo'za tusi'a maraguzati'za Anumzamofo Kumapina ufregahaze.\wj* \v 26 Anampi mani'naza vahe'mo'za ana ne'kuma asamia kema nentahiza, hagi iza manivava asimura erigahie hu'za antahige'naze? \v 27 Hianagi Jisasi'a anage hu'ne, \wj Maka'zama vahe'mota osugazana, Anumzamo'a amne hugahie \wj* higeno, \v 28 Pita'a amanage huno hu'ne. Ko, mika zantia atreta, Kagri kamage anteta neone. \v 29 Higeno Jisasi'a anage huno zamasami'ne, \wj Tamage hu'na neramasamue, magomo'a noma'o nenarono, afu aganano, nererano nefano, mofavre'ama Anumzamofo Kumaku'ma huno atresimo'a,\wj* \v 30 \wj amama mani'nea knafina rama'azantmi e'nerino, henkama esia knafina monarera, manivava asimura erigahie.\wj* \s Jisasi mago'ane frisnia zanku zamasmi'nea naneke \r (Mat 20:17-19; Mak 10:32-34) \p \v 31 Jisasi'a 12fu'a amage'nentaza disaipol naga'a zmavrekanti anteno, anage huno zamasami'ne, \wj Antahiho, Tagra Jerusalemi kumate marerita vanunkeno, maka kema kasnampa vahe'mo'za, Vahe'mofo Mofavregu hu'za kre'naza kemofo avufa'a fore hugahie.\wj* \v 32 \wj Na'ankure megi'a vahe zamazampi avare amisageno, azanva ke hunente'za, azeri haviza nehu'za, avetu ahentegahaze.\wj* \v 33 \wj Ana nehu'za, sefu amite'za, ahefrisageno friteno, ete tagufa knazupa otigahie.\wj* \v 34 Hianagi amage'ma nentaza disaipol naga'mo'za fritena otigahue hiankemofo agafa'amo'a frakino oku'a me'nege'za, ana kemofo agafa'a antahi amara osu'naze. \s Batimiasi avurga azeri hari hunte'nea naneke \r (Mat 20:29-34; Mak 10:46-52) \p \v 35 Jisasi'ma Jeriko kumate vugofa nehigeno, mago avusuhu ne'mo kamofo ankenarega meme nehuno mani'neno, \v 36 antahigeno rama'a vahe enevazageno, naza fore nehie? huno zmantahigege'za, \v 37 zamagra asami'za, Nazareti kumateti ne' Jisasi enevie nehazageno, \v 38 Ranke huno kezatino, Jisasio Deviti Nemofoga kasuntginanto! Higeno, \v 39 kotama vaza vahe'mo'za ana ke nentahi'za kesu'za, kea osunka kagira hamunkinka manio hu'naze. Hianagi mago'ane kezatino, Deviti Nemofoga kasuntginanto! \v 40 Jisasi'a neviretira anante uotino, kehinkeno eno hige'za, ana nera ome avare'za erava'o hazageno, anage huno antahige'ne. \v 41 \wj Na'a huganteku hugenka nehane?\wj* Higeno, Ramoka ete navua keso'e hanuegu nehue! \v 42 Higeno Jisasi'a anage huno asmi'ne. \wj Kamentintimo kazeri hari hianki kavua ko\wj* higeno, \v 43 avurgamo'a ame huno anante hari higeno, ete knare huno negeno, Jisasina amage'anteno nevuno, Anumzamofo agi erisaga nehige'za, miko vahe'mo'za nege'za zamagranena Anumzamofo agi erisaga hu'naze. \c 19 \s Sakiasi naneke \p \v 1 Hagi Jisasi'a Jeriko rankumapi ufreno nevigeno, \v 2 mago nera Sakiasi'e nehaza nera, takesi zago eneriza vahe'mokizmi kva nekino, afufeno ne' mani'ne. \v 3 Nankna ne' Jisasi'a mani'ne huno Sakiasi'a kenaku hianagi, tusi'a vahe'mo'za rehiza huntazageno onke'ne. Na'ankure agra atupa ne' mani'ne. \v 4 Ana higeno agareno vugoteno, vunaku'ma hiankante me'nea sikamo zafare umarerino kenigu mani'ne. Na'ankure Jisasi'a ana kante enaku higeno'e. \v 5 Jisasi'a anama mani'nere ne-eno, kenagamuteno negeno anage huno asami'ne, \wj Sakiasiga ame hunka eramio, na'ankure menina kagri nompi umanigahue. \wj* \v 6 Higeno Sakias'a ame huno eramino, muse nehuno avreno noma'arega vu'ne. \v 7 Ana'ma hige'za maka vahe'mo'za nege'za, ke hakare hunte'za, kumi vahe'mofo nompina nantura antenente hu'naze. \v 8 Hanki Sakiasi'a otino amanage huno Ramofona asmi'ne. Ramoka antahio, fenoni'a amu'nompinti refko hu'na zmunte omne vahe nezamina, nagrama rezmatga hu'na eri'noazana refko hu'na 4'a zupa zamigahue. \v 9 Higeno Jisasi'a amanage huno asami'ne, \wj Menina ama nompi mani'naza vahetera, Anumzamo'a zmahokeno zamavare'neazamo ko e'ne. Na'ankure agranena Abrahamu mofavre mani'ne.\wj* \v 10 \wj Na'ankure vahe'mofo Mofavremo'a, fanane hu'naza vaheku hakeno zamavarenaku e'ne.\wj* \s 10ni'a eri'za vahe fronka naneke \p \v 11 Ana nanekema nentahizageno, Jisasi'a mago'ane fronka kea zamasami'ne. Na'ankure mago'a vahe'mo'za antahi'zana, Anumzamofo kumara ame huno egahie hu'za nentahizageno, Jisasi'a Jerusalemi tavaonte mani'neno zamasamino, \v 12 \wj Mago ne'mo'a mago kumatega vuno anantega kva umaniteno ete enaku nehuno,\wj* \v 13 \wj 10ni'a kazokzo eri'za vahe'a kehuno, 10ni'a zago nezamino, anage huno zamasami'ne. Eri'za kante erinenteta mago'a zagoa retro nehinkena etena henka egahue.\wj* \p \v 14 \wj Hianagi ana kumapi nemaniza vahe'mo'za zamasivazinte'za, mago'amokizmi huzmantage'za vu'za anage hu'naze. Tagra ama ne'mo'ma kvagri rante'zankura tave'osie hu'naze.\wj* \v 15 \wj Ana kumama omeriteno ete eno, kazokzo eri'za naga'a koma zami'nea zagoretira, nankna huza mago'a zagoa retrora hu'naze keno antahino hunaku zamagi hu'ne.\wj* \v 16 \wj Ese ne'mo'a eno anage hu'ne, Ramoka tare zotama zago naminantetira, mago'ane ana zagoretira eri'za eri'na 200 zagoa retro hu'noe, higeno,\wj* \v 17 \wj ana ne'mo'a anage huno asami'ne, so'e hunka eri'za eri'nane, knare eri'za nemoka, na'ankure osi'zante knare hunka kegava hu'nanku, menina 10ni'a rankuma kegava hugahane higeno,\wj* \v 18 \wj anante'mo'a eno anage hu'ne, Ramoka tare zotama zagoma nami'nantetira eri'za eri'na 100 zagoa retro hu'noe higeno,\wj* \v 19 \wj Ana ra ne'mo'a anage agri enenkura huno asami'ne, kagranena 5fu'a kuma kegava hugahane huno asmi'ne.\wj* \v 20 \wj Mago'mo anante eno anage hu'ne, Ramoka, zagoma nami'nanana hankasipifi ante'novzitena ante'noankina ama erina oe.\wj* \v 21 \wj Na'ankure kagra hihamu ne' mani'nenka kema hunka hugahue hanazana nehunka, kagra rumo'za kri'nazaza enerinka, onkrinanazana negafinka nehanku kore hu'na fraki'noane.\wj* \v 22 \wj Ana ne'mo'a anage huno asmi'ne, Kagrama hana kere, kefo kazokzo nemoka kagrira refko hugahue. Kagra ontahi'nane, Nagra himamu ne' mani'nena, nagrama onte'noazana eneri'na, okri'noazana nevasaguana kagra ontahinano? \wj* \v 23 \wj Na'a higenka zagoni'a zagoma nentaza nompi antenankeno, ruguheno mago'a erifore nehigena ehanatina e'orue?\wj* \v 24 \wj Anage huteno, anante oti'naza vaheku anage huno zamasami'ne, tare zota'a zago eritma 200 zagoma erifore hu'nea nemofo amiho.\wj* \v 25 \wj Ana vahe'mo'za anage hu'za ana nekura hu'naze. Ramoka, agra 10ni'a zagoa ko eri'ne hu'za hu'naze.\wj* \v 26 \wj Hanki amanage hu'na neramasamue, maka vahe'mo'zama rama'a erinesamokizmia, mago'ane anteaguheno zamigahie. Hianagi e'orinesimofompintira, erineniama'a hanaregahue.\wj* \v 27 \wj Hianagi ama ha' vahe'nimo'za, kvama nagra huzmantezankura zamesra hunantaza vahera, zamavareta nagri navure zamaheta rukafritreho huno hu'ne.\wj* \v 28 Jisasi'a anage huno zamasmiteno, ugagota huzmanteno Jerusalemi kumate vu'naku vu'ne. \s Jisasi'a Jerusalemi kumate nevige'za amrara hu'naza naneke \r (Mat 21:1-11; Mak 11:1-11; Jon 12:12-19) \p \v 29 Jisasima Jerusalemi vunaku Betfagene Betani kumatema nevuno, Olive nehaze agonare erava'o nehuno, amagema nenta'a disaipol ne'trena huznanteno, \v 30 anage huno zanasami'ne, \wj Ugota huta antu kumapi ufreta ome kesa'ana, vahe'mo'za agofetura mani'za ovu'nesaza donki afu kinare mani'nesigeta kegaha'anki, kazufeta avazu huta amare e'o.\wj* \v 31 \wj Mago'a vahe'mo'zama tanantahimage'za na'a hunaku katunefa'e? Hanageta anage huta znasamiho, Ramofona eri'za me'negeno hurantegeta'e hi'o. \wj* \v 32 Jisasima anage huno huznantegeke vu'ne ome ka'ana, kema huzanante'neaza hu'negene ome ke fore hu'na'e. \v 33 Nofi'ma ana donki rentenea ome katu nefakeno, ana donki afu'mofo nafa'amo'a znantahigeno, Na'a hunaku donki afura katu nefa'e? huno znantahigege'ne, \v 34 Ramofona eri'za me'negeno hurantegeta eme katu nefo'e hu'na'e. \v 35 Ana hutene avare'ne Jisasinte uhanatike, zanagra nakre kuzani ana donkimofo agofetu zafike antekeno Jisasi'a agofetu mani'ne. \v 36 Jisasi'ma nevige'za vahe'mo'za nakrekuzmi zafiza kampi tafe vasinte'nageno ana agofetu vu'ne. \v 37 Ana'ma huno Olive agonare vu kantema uneramigeno hanatigeno, maka amagema nentaza disaipol naga'mo'za, Anumzamofo agi erisaga hu'naze. Na'ankure maka kaguvazama hige'za ke'naza zanku ranke hu'za musenkase nehu'za amrara hu'za, \v 38 ranke hu'za, \bdit Ramofo agifima ne-emofona ra agi amisune. \bdit* Monafina rimpa fru menkeno, Anumzamofo hihamu hanavemo'a marerigateresie. (Sam-Zga 118:26, 148:1) \v 39 Ana veapinti mago'a Farisi vahe'mo'za anage huza asmi'naze, Rempi hurami nemoka, kamagema nentaza disaipol nagaka'a ke zamasuge'za anage osiho hu'za asami'naze. \v 40 Hianagi Jisasi'a kenona anage hu'ne, \wj Zamagrama kema taganenageno'a hankami havemo'za, Anumzamofo agi'a erisaga hugahaze!\wj* \s Jerusalemi kumate vaheku Jisasi zavite'nea naneke \p \v 41 Jisasima Jerusalemi kuma tavaonte vugofa huno, ana ran kuma'ma negeno'a zavi neteno, \v 42 anage hu'ne, \wj Ama knare'ma kagrima krimpa fruma hu'zama fore'ma nehiazana, kagra nonkane! Hianagi kagri kavurera rimpa fruzamo'a frakino me'negenka nonkane.\wj* \v 43 \wj Na'ankure mago'a kna ne-eankino, ha' vahe'timimo'za eme tamavazi kagiza, maka asopa eme regagi ramante'za,\wj* \v 44 \wj makazantmi eritagna vazi atresigeno, mopafi fragu vaziramino mena, tamagri'ene mofavretamine haviza nehanageno, zamagra mago havea atresageno mago havemofo agofetura omnegahie. Na'ankure kagrima Anumzamo'ma kazama hunaku'ma eazana kenka antahinka osu'nane. \wj* \s Ra mono nompi maketi nehazageno Jisasi'a zamahe fegi te'nea naneke \r (Mat 21:12-17; Mak 11:15-19; Jon 2:13-22) \p \v 45 Jisasi'a ra mono nonte vuno, miza neseza zagore netraza nagamofona, agafa huno zamahe megi netreno, \v 46 amanage huno zamasmi'ne, \wj Anage huno avontafepina krentene, \+qt Nagri nomo'a nunamu hu no megahie. \+qt* Hianagi kumzafa vahe'mofo nonkna eri nehaze.\wj* (Ais 56:7, Jer 7:11) \v 47 Mago mago knarera Jisasi'a ra mono nompi rempi huzami'ne. Hianagi pristi vahe'mo'zane, kasegere ugagota hu'naza vahe'mo'zane, ranra vahe'mo'zanena azeri haviza hanaza kanku hakre'naze. \v 48 Jisasima azeri haviza hanaza kana ke'za eri forera osu'naze. Na'ankure maka vahe'mo'za Jisasima hu'nea ke antahi'nazageno'e. \c 20 \s Hihamu'agu Jisasina antahige'naza naneke \r (Mat 21:23-27; Mak 11:27-33) \p \v 1 Hagi mago zupa ra mono nompi mani'neno, Knare Musenkea Jisasi'a veamokizmi rempi hunezmigeno, pristi vahe'mo'zane, kasegere ugota hu'naza vahe'mo'zane, ranra vahe'mo'zanena eme nege'za, \v 2 anage hu'za Jisasina asami'naze, Nankna himamu eri'nenka amazana nehampi tasamio. Hifi i'za ama hihamua kaminegenka nehane? \v 3 Hazageno Jisasi'a kenona anage hu'ne, \wj Nagranena tamagrira tamagenoka hugahuanki nasamiho.\wj* \v 4 \wj Joni'ma mono ti frezmante'nea zana, vahe'mofo eri'zampi, monafinti eri'za eri fore hu'neo?\wj* \v 5 Huno zamantahigege'za, zamagra zamagra hugantu hugama hu'za, Monareti eri'za erifore hu'ne huta hanunkeno'a, nahigeta Jonima hu'nea zankura tamentinti osu'naze? Huno hugahie. \v 6 Hianagi tagrama huta mopafi vahe'mofo eri'zanema hanunkeno'a, maka vahe'mo'za have knonu tahefrigahaze. Na'ankure zamagra ko keza antahiza Joni'a kasnampa ne' mani'ne hu'naze. \v 7 Anage hu'za nehu'za, Jisasina kenona hunte'za, Mono tima frentezana igati e'neo tagra ontahi'none hazageno, \v 8 anage huno Jisasi'a zamagrira zamasami'ne, \wj Nagranena i'za hihamu namigena e'nerufi ontamasmigahue \wj* huno hu'ne. \s Waini hoza kva hu'nea vahe'mofo fronka naneke \r (Mat 21:33-46; Mak 12:1-12) \p \v 9 Hagi Jisasi'a veamokizmia amanahu fronka kea agafa huno zamasmine. \wj Mago ne'mo'a waini hoza anteteno, kna'are kna'are mizaseterehu (rent) vahete waini hoza'a netreno, afete zazakna umaninaku vu'ne.\wj* \v 10 \wj Waini ragama tagi knarera kazokzo eri'za ne'a, waini hozama kegava hu'ne'za mizasetere hugahune hu'naza vahete huntegeno vu'ne. Hianagi ana waini hoza kegava hu'naza vahe'mo'za kanonkeve nemiza, huntageno aza avapa vu'ne.\wj* \v 11 \wj Ete mago'ane, mago kazokzo eri'za ne'a huntegeno vige'za, zamagra kanonkeve nemiza azeri agaze nehuza huntageno, aza avapa vu'ne.\wj* \v 12 \wj Anante ana hozamofo nefa'a, ete mago'ane rumofo huntegeno vige'za, anazanke hu'za ahe kuzafa nente'za, ana hozafintira fegi'a asagafe atre'naze.\wj* \v 13 \wj Na'a nagra hugahue? huno ana hozamofo nefa'a nehuno, nagrama navesi navesima hunentoa ne' mofavreni'a huntenugeno vanige'za, zamagra antahimigahazafi huno hu'ne.\wj* \v 14 \wj Hianagi waini hozama kegava hu'naza vahe'mo'za nege'za, zamagra zamagra hu'za, amana mofavre'mo nefazana erisanti haregahianki, enketa aheta erisantima haresiazama'a erisune hu'naze\wj*. \v 15 \wj Anage nehu'za azeri'za ana hozafinti fegi'a mate nevu'za ahageno fri'ne. Hanki e'i anama hu'naza zantera hoza nafa'amo'a, na'a zamagrira huzmantegahie?\wj* \v 16 \wj Hoza nefa'a Agra eno ana vahera eme zamahe nefrino, ana waini hoza rumokizmi hanare zamigahie.\wj* Jisasima ana kema hige'za nentahiza, anahura osugahie hu'za zamagra hu'naze! \v 17 Hianagi Jisasi'a nezmageno anage hu'ne, \wj Na'ante amanage huno avontafepina krentene. \+qt Nogi vahe'mo'za zamesra huntaza havemo'a, no renegentete ugagota huno azeri hanaveti have fore hu'ne?\+qt* \wj* (Sam-Zga 118:22) \v 18 \wj Maka vahe'ma ana have agofetuma takauresamo'za, kori kofagofa hugahaze. Hianagi ana havemo'ma iza agofetu takauresuno'a, rehapatisigeno kugusopa fore hugahaze.\wj* \s Takisi zago amizanku Jisasi antahige'naza naneke \r (Mat 22:15-22; Mak 12:13-17) \p \v 19 Kasegere ugota hu'naza vahe'mo'zane, pristi vahe'mo'za Jisasina anante azerinaku hunazanagi, vaheku kore hu'naze. Na'ankure Agrama fronka kema hu'neana zamagrama nehaza zamuzmaku hu'negeze. \v 20 Ana nehu'za zmavu anteza keteza manine'za, afure vahe huzmantage'za, fatgo vahekna huza umanine'za kema hania kere azeriza ugagota vahete (gavana) vanage'za, kva vahete avrenente'za kegaga huntehogu vu'naze. \v 21 Zamagra anage hu'za Jisasina agenoka hu'za, tagra antahinone, Rempi hurami nemoka, kema nehunka rempi huzaminana fatgo hunka nehunka, mago vahe aza huzankuke nosunka, rempima huzaminana fatgo hunka Anumzamofo avu'avazankuke nehane. \v 22 Hanki Romu kva ne' Sisama takisi zago nemunazamo'a knare hunefi, haviza hu'ne? \v 23 Hianagi Jisasi'a revatga hunaku'ma hazana ko negeno, amanage huno zamasmi'ne, \v 24 \wj Naveri hinkena mago zagoa kaneno, iza amema'a megeno, na'ane hu'za anantera krente'naze?\wj* Higeno, zamagra Sisa amema'e hu'za hu'naze. \v 25 Jisasi'a anage huno zmasamine, \wj Sisa zama me'neniana Sisa amiho. Hagi Anumzamofo zama me'neniana Anumzamofo amiho.\wj* \v 26 Hige'za rama'a vahe zamavufi manineno kea nehige'za, zamagra revatga hu'za ke'afintira magore hu'za azerigara nosu'za, kenona zmima hiankegura antri hu'za kea osu'naze. \s Fri vahe otizanku Jisasi antahige'naza naneke \r (Mat 22:23-33; Mak 12:18-27) \p \v 27 Anante mago'a Sadusi vahe'mo'za, fripintira o'otigahaze nehaza vahe'mo'za, Jisasinte e'za, \v 28 anage hu'za antahige'naze. Rempi hurami ne'moka, Mose'a anage huno avontafema kreraminefina hu'ne, \bdit Nempuamo a' erino manineno, mofavre kaseonteno frinigeno'a, negna ana ara erino, nefu mofavre erifore hino huno hu'ne.\bdit* (Diu-Kas 25:5-6) \v 29 Hanki 7ni'a kogna mani'nazankino nempuzmimo ara erino mofavre onte manineno frigeno, \v 30 negna ana ara eri'ne. Eriteno mofavre onte manineno fri'ne. \v 31 Anantemo'a anazanke huno ana ara erinteno, mofavre onteno frine. Anahukna hu'za ana maka'mo'za ana ara eri'za mofavre kaseonte manine'za fri'naze. \v 32 Fri vagaretazageno henkarfana ana ara fri'ne. \v 33 Hanki fri'nafinti oti snaza knazupa, inamofo a' manigahie? Na'ankure ana maka 7ni'amo'za ana ara erinte'naze, hu'za hazageno, \v 34 Jisasi'a amanage huno zamasmi'ne, \wj Ama knafi mani'naza vahe'mo'za ara e'neriza, ara masi ome ami nehaze.\wj* \v 35 \wj Hianagi Anumzamo'a huno, veamo'za fri'nenafinti'ma oti'za henka manigahaze hu'nea veamo'za, arave osu'za ara masi omi ami osugahaze.\wj* \v 36 \wj Na'ankure zamagra mago'ane ofrigahaze. Na'ankure zamagra ankero vahekna hu'za, Anumzamofo Mofavre nemaniza, kerifinti oti'nea mofavregna hu'za manigahaze.\wj* \v 37 \wj Hianagi frite'za oti'naza zankura, Mosese'enena osi zafafinti teve anefa nehigeno ke'neazamofo naneke krenefina eriama huno, \+qt Abrahamuma, Jekopuma, Aisaki Ra Anumza mani'noe huno hu'ne.\+qt* \wj* (Eks-Ati 3:6) \v 38 \wj Hagi Agra fri vahe'mofo Anumzana omanine. Hianagi zamasimu eri'za nemaniza vahe'mofo Anumza mani'ne. Na'ankure mikamo'za agriteti zamasimura eri'za mani'naze.\wj* \v 39 Mago'a kasegere ugota hu'naza vahe'mo'za kenona'a hu'za, Rempi Hurami Ne'moka knare ke hane hu'za hu'naze. \v 40 Na'ankure mago'ene Jisasi'ma mago'azankuma agenoka hugara osu'za, antahionke'naze. \s Kraisi'a iza nemofo'e hu'nea naneke \r (Mat 22:41-46; Mak 12:35-37) \p \v 41 Anante Jisasi'a amanage huno zamantahige'ne, \wj Inankna hu'negu zamagra Kraisinkura Deviti nemofo'e hu'naze?\wj* \v 42 \wj Na'ankure Deviti'a zagame avontafepina huno, \+qt Ramo'a nagri Ramofonku huno, nazantmaga kaziga mani'negena, \+qt* \wj* \v 43 \wj \+qt ha' vaheka'a kagiafi zamare antanena zamagofetu kagia antenka manio hu'ne. \+qt* \wj* \m (Sam-Zga 110:1) \v 44 \wj E'ina hu'negu Deviti'ma Ranimo'e hu'neana, inankna huno Deviti mofavrea Ramo'a manigahie?\wj* \s Jisasi'a mono kva vahe'mokizmi mani'za zimigu hu'nea naneke \r (Mat 23:1-36; Mak 12:38-40) \p \v 45 Hakare veamo'za ana naneke nentahizageno, Jisasi'a amage'ma nentaza disaipol nagakura anage huno zamasami'ne, \v 46 \wj Kasegere ugota hu'naza vahekura kva hiho. Zaza kukena hu'za vahe zmavuga vu'zankuke nehu'za, maketi kumapi vahe'mo'za antahinezmiza hu frufra huzmantesaza zanku nehu'za, osi mono nompina ugota trate manisaza zanku nehu'za, ra nezama nezupa, knare trate mani'zankuke nentahize.\wj* \v 47 \wj Kento a'nemokizmi fenozantami havige hu'za eneriza, anaza nosaza vahekna hu'za, vahe'mo'za antahiramisazegu zaza nunamu nehaze. E'inahukna zmavuzmava nehaza vahera, refkoma hania zupa tusi'a knaza zamigahie.\wj* \c 21 \s Kento a'mo mono nompi zago ante'nea naneke \r (Mak 12:41-44) \p \v 1 Hagi Jisasi'a ra mono nompi mani'neno kesga huno nezmagege'za, feno vahe'mo'za zagoma ante taferopi ofa zagoa ante'naze. \v 2 Hagi amunte omne kento a'mo'a tare osi zago ana taferopi netregeno negeno, \v 3 Jisasi'a anage huno hu'ne, \wj Tamage hu'na neramasamue, ama amunte omne kento a'mo'a makamokizmia zamagatereno ante'ne.\wj* \v 4 \wj Na'ankure zamagra rama'a antenafinti, taferopina mago'a eme ante'naze. Hianagi ama a'mo'a omnetfa hunefinti, agri'ma aza hanigeno manisiama'a miko ante vagarene.\wj* \s Vagare knafima fore'ma hania avame'zamofo naneke \r (Mat 24:1-2; Mak 13:1-2) \p \v 5 Mago'a amagema nentaza disaipol naga'mo'za ra mono noma knare have eri'za noma negiza, vahe'mo'za museza eri'za ementazaza, eriza avasese hunte'naza zantaminku naneke nehazageno, Jisasi'a amanage hu'ne, \v 6 \wj Amazama me'negeta negazazana, magokna esigeno'a mago havemo'e huno, mago havemofo agofetura atresageno omanegosianki, ana maka tagna vazitregahaze.\wj* \r (Mat 24:3-14; Mak 13:3-13) \p \v 7 Hige'za, ana kegu anage hu'za antahige'za, rempi hurami ne'moka, nanknafi anazana fore hugahie? Ana knama atupama hinkeno'a nankna avame'za fore hinketa ketesunkeno anazana fore hugahie? \v 8 Jisasi'a anage hu'ne, \wj Tamagra kva huneta atrenkeno mago'a vahe'mo'za havi kantera tamavreza oviho. Na'ankure rama'a vahe'mo'za Nagri nagifina eza anage hugahaze, nagra ana neki, hago knamo'a koftahie hanigeta, tamagra zamage anteta ovutfa hiho.\wj* \v 9 \wj Tamagra ha'ma hanaza agenkene, hazenkeza fore'ma haniazamofo agenkema antahisuta korera osiho, na'ankure ese'zana ana zantamina fore hugahianagi, ame huno vagarekna omegahie. \wj* \v 10 Jisasi mago'ane huno, \wj Mago rankumate vahe'mo'za, mago rankumate vahera hara huntesigeno, mago kinimofo naga'mo, mago kinimofo naga hara hunentesigeno,\wj* \v 11 \wj tusi'a imi enerisigeno, mago'a kaziga tusi'a kri fore nehinkeno, mago'a kaziga tusi'a zamaga netenkeno, monarera ruzahu ruzahu avameza fore huno vahera zamazeri zamagogofegahie.\wj* \v 12 \wj Hu'neanagi anazana fore osu'nena, esera tamagrira tamazeri'za kanonkeve neramami'za, tamavre'za osi mono nompine, kina nompi ome neramante'za, kini vahete'ene kamani vahetera, Nagri nagireku hu'za tamavre'za vugahaze.\wj* \v 13 \wj Zamagrama e'inama hanaza zamo'a, mago kankamu tamamisigeta, Nagri nagi nagenkea huama zamagritera hugahaze.\wj* \v 14 \wj Ana hu'negu antahiantahi hakare hutma, inankna hu kehuta tagra'a taguvazigahune hutma osiho.\wj* \v 15 \wj Na'ankure Nagra nanekema hanaza kene antahintahine tamisugeta, kea hanageno, kema huramantesaza vahe'mo'za, ana kema hanazana eri otregahaze.\wj* \v 16 \wj Hianagi tamagritami tamarera tamafazane, tamafuhezane, tamagri'a naga'mo'zane, ronetamimozane, komoru hu'za mago'amota tamahe frigahaze.\wj* \v 17 \wj Hagi maka'mo'za, tamagrira antahi haviza huramantegahaze. Na'ankure Nagri nagima tamagripi me'neazanteku anara hugahazanagi,\wj* \v 18 \wj magore huno tamasenifi tamazokamo'a fanane osugahie.\wj* \v 19 \wj Tamagrama ana knazampima oti hanavetita vanutma tamasimura erigahaze.\wj* \v 20 \wj Hianagi tamagrama negesageno sondia vahe'mo'za Jerusalemi kumama eme regagisagetma, Jerusalemi kuma azeri haviza hu'zamo'a egofta hie hutma antahiho.\wj* \v 21 \wj Anama hanigeno'a Judiama mani'naza vahe'mo'za freza agonarega vnageno, rankumamofo amunompi mani'nesamo'za atre'za vinkeno, megiama mani'nesamo'za rankumapina uofreho.\wj* \v 22 \wj Na'ankure ama'i ana kna, Anumzamo kefozazmire nona'a huzmante knagino, maka avontafepi krente'nea kea eama hugahie.\wj* \v 23 \wj Zamu'enema hu'nesaza ananene, ana knafi mofavrema ami nemisaza nagamofonkura nasunku huzmantoe. Na'ankure Anumzamofo tusi'a rimpahe knazamo, ama mopafine vahete'enena egahie.\wj* \v 24 \wj Hagi bainati kazinu eme zamahe nefri'za, zamavre'za maka kokantega kina ome hunezmantesageno, Jerusalemi kumara megi'a vahe'mo'za zamagiareti regugupa negrisageno, megi'a vahe'mofo knamo'a vagaregahie.\wj* \s Vahe'mofo Mofavrema esia naneke \p \v 25 Jisasi'a anage hu'ne, \wj Avame'zana zagerema ikante'ma ofunte fore nehina, mopafina vahe'mokizmia antahintahizmimo'a savri nehina, hanavezmi nomnenkeno, hagerimo kranto kranto huno tusi'a agasasa nerina nentahiza tusi'a kore hugahaze.\wj* (Joel 2:31) \v 26 \wj Mopafima fore'ma hanizamofo nege'za vahe'mo'za zamu evuevu hanige'za traka hu'za masegahaze. Na'ankure monafima me'nea hanave zantamimo'a toretore hinke'za anara hugahaze.\wj* \v 27 \wj Ana nehina Vahe'mofo Mofavremo'a hampompi himamu'ane, tusi'a masa'afi ne-ena kegahaze. \wj* (Dan 7:13) \v 28 \wj Hianagi ana maka'za erigafa huno fore nehinketa, oti hanavetita tamasenia antesga hutma keho. Na'ankure tamagri'ma tamavresia knamo'a egofta nehie.\wj* \s Zafamofo fronka naneke \r (Mat 24:32-35; Mak 13:28-31) \p \v 29 Anante Jisasi'a anage huno mago fronka kea zamasmi'ne, \wj Fiki zafare'ene maka ruga'a zafataraminte keta antahita hiho.\wj* \v 30 \wj Zafamo'ma kasefa asinama regeta, zagegna fore hunaku higeno'e hutma nehaze.\wj* \v 31 \wj E'inahu avame'zama negesutma, Anumzamofo kumara kofta hie hutma tamagesa antahiho.\wj* \v 32 \wj Nagra tamage hu'na neramasmue, ama knafi mani'naza veamo'za ofri mani'nesnageno, ana maka'zana fore hugahie.\wj* \v 33 \wj Monane mopane fanane hugahianagi, Nagri kemo'a fanane osu mevava hugahie.\wj* \s Eri'za vahe'mo'za kva hanaza naneke \p \v 34 Jisasi'a mago'ane anage hu'ne, \wj Tamagra kva hiho. Ru negi ti neta negineneta, makazana kva huso'e nosuta, tmavufamofo zanku antahintahi hakare hanagi, e'inahuma hanageno'a krifumo zagagafa azeriankna hu'nenigeno, ana knamo'a ame huno onkesageno tamagritera efore hugahie.\wj* \v 35 \wj Na'ankure maka ama mopafi mani'naza vahete ana knamo'a efore hugahie.\wj* \v 36 \wj Hanki tamagra maka knafina kva hutma maninetma, nunamuna huvava nehutma, hankavetita mani'neta ana maka knazama efore'ma haniana agateneretma, Vahe'mofo Mofavrema esigura avega anteho.\wj* \p \v 37 Maka mago mago knafina ra mono nompi veara rempi hunezmino, kinagasegeno'a Olivie huza nehaza agonare marerino umanine. \v 38 Hagi maka vahe'mo'za nanterampi otiza rempima huzamisige'za antahisagu ra mono nompi vutere hu'naze. \c 22 \s Judasi'a komoru hinke'za Jisasi azerisnaza naneke \r (Mat 26:1-5; Mak 14:1-2; Jon 11:45-53) \p \v 1 Hagi Anumzamo'a Israeli vahe ozamahe zamagaterenege'za ana knagu antahimiza, (Pasova) zo'ore bretima kreza nenaza kna fore hu'za nehige'za, \v 2 ugagota pristi vahe'mo'zane kasegere ugota hu'naza vahe'mo'za Jisasima ahefrisaza kanku hake'naze. Na'ankure vahetaminku kore hu'naze. \v 3 Ana nehazageno, Jisasima amage'manentaza 12fu'a disaipol nagapinti, mago zmimofo Judasinku, Iskarioti'e nehaza ne' agu'afi Sata'a ufre'ne. \v 4 Hagi ana ne'mo'a pristi vahe'ene, ra mono nonte kegava nehaza vahe'mokizmi kva vahetaminte vuno, Jisasima komoru huno avare zamisige'za ahesaza kea ome retro hu'naze. \v 5 Zamagra muse nehu'za, mago zamarimpa hu'za zago amisaza naneke hu'naze. \v 6 Judasi'a mago rimpa ana kerera huteno, Jisasi'ma Agraku mani'nenigeno, komoru huno avrezamisia kankamunku hakre'ne. \s Tare disaipol netre'moke Anumzamo ozmahe zamagaterenea (Pasova) ne'za retrotra hana'a naneke \r (Mat 26:17-25; Mak 14:12-21; Jon 13:21-30) \p \v 7 Anantera zo'ore bretima nenaza kna ege'za, ese knazupa sipisipi anenta ahe'za Kresramana (Pasova) nevaza kna fore hu'ne. \v 8 Anante Jisasi'a Pitane Jonigizni amanage huno huzanante'ne, \wj Israeli vahe'ma Anumzamo'ma ozmahe zamagatere'nea zanku antahimiza nenaza ne'za retro hinketa ome namneno.\wj* \v 9 Zanagra anage hu'na'e, inante ome retro hanu'egu nehane? huke hakeno, \v 10 Jisasi'a anage huno zanasami'ne, \wj Tanagra rankumapi ufresakeno'a, mago ne'mo kavofi tina afino afunte nevanigetna ome kesanutna'a, avaririta umarerisia nompi ufre'o.\wj* \v 11 \wj Ana nomofo nefana anage huta asami'o, Rempi hurami ne'mo'a anage kagrikura hu'ne. Anumzamo'ma Israeli vahe ozmahe zamagatere'negu zamagesa antahimiza nenaza ne'zana, inantega namage nentaza disaipol nagani'anena negahune? hune huta ome asami'o.\wj* \v 12 \wj Anagema hanakeno'a, agofetu nomofona, ra kankamu hunaragintenefinka ko retro hunteneankino, tanaveri hanigeta, anante ne'zana retro hugaha'e.\wj* \v 13 Higene zanagra vune ome ka'ana, kehiaza huno makazana fore higene, ana ne'zana ome retro hu'na'e. \s Ramofo ne'za ne'naza naneke \r (Mat 26:26-30; Mak 14:22-26; 1 Kor 11:23-25) \p \v 14 Ana ne'za nesnaza kna egeno, Jisasi'ene aposol naga'mo'za, ne'za nenaku trate zamaza tununte magopi mani'naze. \v 15 Anante anage huno zamasami'ne, \wj Nagra knazampina uofrenena, Anumzamo ozmaheno zmagaterenea zanku antahimiza nenaza ne'za tamagrane nesuazankura tusiza huno navesie.\wj* \v 16 \wj Na'ankure Nagra anage hu'na neramasamue, Nagra mago'ene amanahu ne'za onenesugeno, henka Anumzamofo Kumapi avufa'a fore hugahie.\wj* \v 17 Anagema huteno, Jisasi'a waini ti me'nea kapu erino Anumzamofo susu hunteteno, anage huno hu'ne, \wj Ama'i waini tina eriomi ami hutma magopinti neho. \wj* \v 18 \wj Na'ankure Nagra anage huna neramasamue, Nagra magore hu'na waini tina onena maninenugeno, Anumzamofo Kumara egahie. \wj* \v 19 Hagi Jisasi'a bretima erino Anumzamofo susu hunteteno korino nezamino anage hu'ne, \wj Ama'i Nagri navufa tamagrikure huno tami'neanki, nenesutma tamagesa antahinamiho.\wj* \v 20 Ne'zama netageno'a, anahukna huno kapu erino anage huno zamasmi'ne, \wj Ama'i korani'afi kasefa huvempage hagerafita maninunku tamagritera tagitroe.\wj* \v 21 \wj Hu'neanagi keho, komoru huno ha' vahe zamazampi navrentesnia ne'mo, Nagrane magote mani'neno neza nene.\wj* \v 22 \wj Tamage hu'na neramasamue, Anumzamo hu'nea kante anteno, Vahe'mofo Mofavre'mofontera fore hugahianagi, ha' vahe'mofo zamazampima avrentesimofona, nasunku huntoe! \wj* \v 23 Anage hige'za zamagra zamagra ontahige antahige hu'za, iza e'inahu'zana hu'naku higeno nehie? hu'za hu'naze. \s Iza pusa vahe manigahie? hu'za fra vazi'naza naneke \p \v 24 Jisasima amage'ma nentaza disaipol naga'mo'za, zamagra zamagra kehakare hu'za, i'za amu'nontifina ra vahera manigahie hu'za nehazageno, \v 25 Jisasi'a anage huno zamasami'ne, \wj Megi'a vahe'mokizmi kinimo'za zamagra'a vahera kegava krineza huzmantaza kea amage'nentaze. Hankave kva mani'noe haza vahe'mo'za, maka vahe'mokizmi rone mani'none hu'za nehaze.\wj* \v 26 \wj Hianagi tamagra anara osugahaze. Hanki mago'mo'ma ra vahema amu'nontamifima mani'naku hanimo'a, osi'tfa manino. Kva vahe maniku amu'nontamifi hanimo'a, eri'za vahetami manigahie.\wj* \v 27 \wj Hanki i'za rankvama manigahie. Nezane trate aza tununte maninemopi? Nezama retroma nehimo'e. Hianagi tamagri amu'nompina, Nagra ne'zama refkoma nehia vahekna hu'na mani'noe.\wj* \v 28 \wj Miko knazama e'nerugeta, tamagra nonatraze.\wj* \v 29 \wj Nenfama kuma'ama nami'neaza hu'na, Anumzamofo kumara neramuankita,\wj* \v 30 \wj anahukna hutma tamagra Nagri kumapina, Nagrane kini trate maninetma, tine nezane nenetma, Israeli vahe'mokizmi 12fu'a naga nofimofona kini trate maninetma refko huzmantegahaze.\wj* \s Pita'a Jisasi amagena humisnia naneke \r (Mat 26:31-35; Mak 14:27-31; Jon 13:36-38) \p \v 31 \wj Saimoniwoe Saimoniwoe, kagra antahio, witi rgamofo anoma'a hareankna huno Sata'a regaheno kenaku nehie.\wj* \v 32 \wj Hianagi Saimoniga kagrikura nunamu hugantenoankino, kamentintimo'a evu oramigahie. Hanki henkama rukrahe'ma hanunka, kagra kafuhe'ina zamazeri hanavetio.\wj* \v 33 Hianagi Pita'a anage hu'ne, Ramoka, nagra tro hunoankina, Kagra kina nompi vnanana, nagrane vugahu'e. Frisanana nagrane frigahu'e. \v 34 Higeno anage Agra hu'ne, \wj Pitaga Nagra negasamue, meni kenage kokorege osu'nenkenka, Jisasina onke'noe, hunka tagufa zupa vahane hugahane. \wj* \v 35 Nehuno anage huno zamasami'ne, \wj Nagrama erizania omerisazeguma hunermantena, zago eriri ku'ene, agia nona erineta ovihoma hugeta vazana, tamagra magozankura atupara hu'nazafi?\wj* Hige'za zamagra hu'za, i'o atupara osu'none hu'naze. \v 36 Jisasi'a anage huno zamasami'ne, \wj Hianagi menina, zagoma eriri kura enerita, anahukna hutma kura eneritma, bainati kaziknoma e'orinenamotma nakre (saket) kutmia zagore atretma zago eritma bainati kazinknona magora mizaseho.\wj* \v 37 \wj Na'ankure Nagra anage hu'na neramasamue, avontafipima krente'nea kemo'a, \+qt kumi vahe'ene Agrira hampri'naze hu'neana, \+qt* Nagriku huno krentenea kemo'a nagrite eama hugahie. \wj* (Ais 53:12) \v 38 Hige'za amage'ma nentaza disaipol naga'mo'za amanage hu'za hu'naze, Ramoka ko, tare kazi eri'none hu'za hazageno, \wj Sa eri'naze, \wj* huno zamasmi'ne. \s Jisasi'a Getsameni hozafi nunamu hu'nea naneke \r (Mat 26:36-46; Mak 14:32-42) \p \v 39 Jisasi'a anage huteno, nompinti atiramino koma nehiaza huno Olivi agonare nevige'za, amagema nentaza disaipol naga'mo'za avariri'za vu'naze. \v 40 Jisasi'a ana agonare uhanatiteno, amanage huno zamasami'ne, \wj Nunamu nehutma reramehe'zama esigetma evuoramiho. \wj* \v 41 Anage huteno, have matevazageno uneramia avamente zamatreno vuno, ome renarenamagino agafa huno nunamu huno, \v 42 anage hu'ne, \wj Nenfaga Kagri kavesima me'nenigenka ama knazana eri atrenanto. Hianagi nagri navesira ovaririnka, Kagra kavesi avaririo, \wj* huno nehigeno, \v 43 anante monafinti mago ankeromo Agrite efore huno azeri hankavetine. \v 44 Jisasina tusiza huno knavenesigeno, mago'ane hanavetino nunamu nehigeno, kora amunasisi huno mopafi tagiramine. \v 45 Nunamuma huteno otino vuno ome zmageana, amagema nentaza disaipol nagara zamasunkuma hazazamo kna zamesino, zamazeri zamavutoko hige'za mase'nazageno, \v 46 anage huno zamasami'ne, \wj Nahigeta tamavura mase'naze? Reramahe'za esigetma traka hu'zanku, otitma nunamu hiho.\wj* \s Judasi'a komoru huno Jisasina ha' vahe zamazampi avrentenia naneke \r (Mat 26:47-56; Mak 14:43-50; Jon 18:3-11) \p \v 47 Jisasi'a anage huno nezmasamigeno, hakare vahekrefamoza eri hantage'za neazageno, ananpina 12fu'a amagema nentaza disaipol nagapintira magozamimo, Judasi'ema nehaza ne'mo zamavreno ne-eno, eama huno Jisasina agi'antako hunaku e'ne. \v 48 Hianagi Jisasi'a amanage huno Judasina asami'ne, \wj Judasiga nagi antako nehunka, komoru hunka ha' vahe zamazampi, Vahe'mofo Mofavre avrente'za nehampi? \wj* \v 49 Anama hige'za, Jisasi'enema mani'namo'za fore'ma hunaku'ma hiazana nege'za, Ramoka, bainati kazinkanonu zamantagi sanumpi? nehazageno, \v 50 magozmimo bainati kazinkno erino ugagota pristi nemofo kazokzo eri'za nera tamaga kaziga agesa antagi akre'ne. \v 51 Hianagi Jisasi'a anage hu'ne, \wj Atro, amanahuzana mago'ane osuo\wj* nehuno, agesare avako higeno so'e hu'ne. \v 52 Anante Jisasi'a ugota pristi vaheku'ene, mono nompi kegava nehaza vaheku'ene, mono kva vahe'mo'za azerinakuma aza vahekura anage huno zamasami'ne, \wj Tamagra bainati kazinknonu'ene kumpa kanonu kumzafa vahe'ma azerinakuma hiaza hutma hara renantenaku neazo?\wj* \v 53 \wj Hakare zupa kna'ane kna'ane ra mono nompi tamagrane magopi mani'noana nazeori'naze. Hanki ama kna tamagrizane. Hanizamofo hanavemo'a agatere.\wj* \s Pita'a Jisasinku onke'noe, hu'nea naneke \r (Mat 26:57-58,69-75; Mak 14:53-54,66-72; Jon 18:12-18,25-27) \p \v 54 Jisasina azerite'za avre'za ugota pristi ne'mofo nonte nevazageno, Pita'a zmavaririno ogamu'a e'ne. \v 55 Ugota pristi nemofo kuma amunompi teve hugrete'za, mani'nageno, anampi Pita'a zamagrane umani'ne. \v 56 Mago eri'za mofamo'a Pita'ma teve anefate mani'negeno ke'nene huno negeno, ama nera Jisasi'ene nemania nere. \v 57 Hianagi Pita'a anage hu'ne, ama a'moka nagra antahina kena osu'noa neku nehane huno vahane hu'ne. \v 58 Anante osi'agna evigeno, mago nemo negeno Pitanku huno, kagranena mago zmimoke! Hianagi Pita'a huno, ama ne'moka nagra ana nera omani'noe! \v 59 Mago'a osi'a (aua) knama evigeno, mago ne'mo eno mago'ane hankavetino, ama nera agrane vano nehigena kenoa nere. Na'ankure agranena Galili ne' mani'ne. \v 60 Hianagi Pita'a anage hu'ne, ama ne'moka, nagra kena antahina osu'noa neku nehane nehigeno, kokorege hu'ne. \v 61 Ramo'a rukrahe huno Pita negegeno, \wj Kokoremo ageru orunenigenka, 3'a zupa Nagrikura onkenoa nere hunka vahane hugahane \wj* huno, Ramo'ma asami'nea kegu Pita'a agesa antahi'ne. \v 62 Pita'a megi'a vuno tusiza huno zavi ome ate'ne. \s Jisasina azanva ke hunte'naza naneke \r (Mat 26:67-68; Mak 14:65) \p \v 63 Hagi Jisasima azeri'namo'za azanava ke hunente'za kano nemiza, \v 64 avua kisu hunente'za, iza negehefi kasnampa ke hunka huama huo hu'za antahige'naze. \v 65 Mago'ane hakare azanava ke hunente'za, huhaviza hunte'naze. \s Jisasina avare'za kanisol vahete vu'naza naneke \r (Mat 26:59-66; Mak 14:55-64; Jon 18:19-24) \p \v 66 Nanterama segeno'a, kva vahezagane, ugota pristi vahe'ene, kasegere ugota hu'naza vahe'mo'za, Jisasina avare'za mono kanisolo vahete vu'za anage hu'naze, \v 67 Kagra Kraisiga maninenunka tasamio hazanagi, Jisasi'a anage huno zamasami'ne, \wj Nagrama tamasamisugetma, tamentintia osugahaze.\wj* \v 68 \wj Hanki Nagrama tamantahiganena, tamagra kenonani'a osugahaze.\wj* hu'ne. \v 69 \wj Hianagi amaretima vaniana, Vahe'mofo Mofavremo'a, Anumzamofo hanavefi azantmaga'a kaziga manigahie. \wj* (Sam-Zga 110:1) \v 70 Hige'za zamagra makamo'za hu'za, e'ina hu'negu kagra Anumzamofo mofavre mani'nampi? Hu'za hazageno, \wj Tamagrama nehazana, izo Nagra anane, \wj*hige'za \v 71 anante zamagra hu'za, mago'enena na'ane hanigeta antahisunku antahigegahune. Na'ankure tagra nentahunkeno Agra'a agipinti Anumzamofo mofavre mani'noe hu'ne. \c 23 \s Jisasina Paerotinte avre'za vu'naza naneke \r (Mat 27:1-2,11-14; Mak 15:1-5; Jon 18:28-38) \p \v 1 Ana maka vahe'mo'za erihantage'za Paerotinte, Jisasina avre'za vu'za, \v 2 amanage hu'za erigafa hu'za naneke hunte'za, tagra konkeno ama ne'mo'a havi kante Jiu vahetia zmareno nevuno, Sisana takesi zagoa omiho nehuno, Agra'agura huno Nagra Kraisina kini mani'noe hu'ne. \v 3 Ana hazageno, Paeroti'a Jisasina anage huno antahigene, Kagra Jiu vahe'mofo kinio? Jisasi'a ana kenona'a anage huno hu'ne, \wj Ha e'i kagraka'a nehane. \wj* \v 4 Anante Paeroti'a ugagota pristi vahe'ene, ana vahe kevugura anage huno zmasamine, nagra ama ne'mofompina mago hazenke zama'a kena eri fore osue. \v 5 Hianagi zamagra hu hankveti'za, agra rama'a vahe'mokizmi zamarimpa zamazeri otino, maka Judia kaziga rempi huzami'ne. Anazamo'a Galiliti agafa huno amarera ehanati'ne. \s Paeroti'a Jisasina avreta Herotinte viho hu'nea naneke \p \v 6 Paeroti'a ana naneke nentahino, Jisasi'a Galili ne' mani'neo huno hu'ne. \v 7 Hagi Paerotima antahiama, Jisasi'a Heroti kvagri'nea mopafinti e'ne nehuno'a, Herotinte hunte'ne. Heroti'a ana knafina Jerusalemi emaninegeno huntege'za avare'za vu'naze. \v 8 Herotinte avare'za vazageno, Heroti'a Jisasima negeno'a tusi muse hu'ne. Na'ankure Jisasina agenke'a hakare zupa antahitere nehuno, magokna Agra kaguvaza eri fore hanigena kesue huno antahinegu hu'ne. \v 9 Heroti'a rama'a antahige naneke hianagi, Jisasi'a kenona'a osu mani'ne. \v 10 Hagi ugagota pristi vahe'mo'zane, kasegere ugota hu'naza vahe'mo'za, anante oti'za mani'ne'za, hu hankveti'za Jisasina kegaga hunte'naze. \v 11 Hanki Heroti'ene sondia vahe'ane, Jisasina revatga vatago nehu'za, azanava anteza azeri haviza hute'za, knare avonke kukena eri antaninente'za, huzmantege'za Paerotinte ete avre'za vu'naze. \v 12 Na'ankure zanagra kora ha' vahe tro hune manina'ankino, ana knazupage, Paeroti'ene Herotikea erimago zanarimpa hu'na'e. \s Paeroti'ma Jisasima zami'nea naneke \m \v 13 Hagi Paeroti'a ugota pristi vahezagane, kva vahezagane, vahetamine kehutru huno, \v 14 anage huno zamasami'ne, Ama ne'ma avretma nagritema aza nekura hutma, vahetamina avreno havi kante nevie hutma hazanagi keho, nagrama tamagri tamavuga Agri'ma rezaganena koana, tamagrama hunentaza kemofona agafa'a kena erifore osue. \v 15 Heroti'enena magozahu antahintahi hu'negu, ama nera huntegeno tagritega e'ne. Antahiho, ama nera magore huno ahefriga hazenke osu'ne. \v 16 E'ina hu'negu, kanonkeve amitena atresugeno vugahie huno Paeroti'a hu'ne. \s Barabasi katufegeno vu'nea naneke \p \v 17 [Amanahukna nehazane, kafune kafunena Anumzamo'ma Israeli vahema ozamahe zamagtere'negu antahimi ne'za neknarera, Paeroti'a kina nompinti mago vahe kazufe zamitere nehiane.] \v 18 Hianagi maka vahe'mo'za ranke hu'za kezati'za, Jisasina avreta ome ahenefrita, Barabasi katufe tamio! hu'naze. \v 19 [Barabasi'a, Jerusalemi rankumate kamani vahe ha' renezmanteno, mago vahe ahefrigeza kina huntageno mani'nea nere.] \v 20 Paeroti Jisasima atresigeno vanigu, mago'ene veara zamantahigene. \v 21 Hianagi zamagra mago'ane kezatiza, Rugeka zafare aheta hantiho! Rugeka zafare aheta hantiho! Huza nehazageno, \v 22 Paeroti'a mago'ene 3'a zupa zamantahigeno, Nagafarere? Nankna hazenke ama ne'mo'a hu'negeta nehaze? Nagrama kena eri fore'ma huana, friga hazenke'a osu'ne. E'ina hu'negu nagra kanonkeve amitena atresugeno vugahie. \v 23 Hianagi zamagra kazigazi hu'za, rankefinti antahige'za, Rugeka zafare ahefrio hu'zama hazankemo, Paerotina agu'a azeri rukrehe hu'ne. \v 24 Hagi kema hazare, Paeroti'a antahintahi'a retrohuno Jisasinkura ahefriho hu'ne. \v 25 Hagi zamagrama kamani vahe ha' renezmanteno vahe zamahe fri'nege'za kina hunte'naza neku'ma antahigaza ne' katufe nezamino, hanki Jisasina ahefrisunema hazagu avarezami'ne. \s Jisasina rugeka zafare ahe'naza naneke \r (Mat 27:32-44; Mak 15:21-32; Jon 19:17-27) \p \v 26 Jisasima avare'za nevazageno mago Sailiniti (Afrika) nera agi'a Saimonikino, Jerusalemi ne-ege'za kantega ome nege'za, Jisasi rugeka zafa erio hu'za eri kofintageno erino Jisasina avaririno vu'ne. \v 27 Jisasina tusi'a vea kevumo'za avaririza nevazageno, ananpina mago'a a'nenagamo'za zamasunku hunente'za, zavite'za vu'naze. \v 28 Hianagi Jisasi'a rukrahe huno nezmageno amanage huno zamasmi'ne, \wj Jerusalemi kumate a'nemota nagrikura zavira oteta, tamagragu'ene mofavretamigu'enenku zavira ateho.\wj* \v 29 \wj Antahiho, mago kna ne-eankiza vahe'mo'za anage hugahaze, narvo a'ne mo'zane, mofavre onte'anene, mofavre ami anuntage nosnamo'za muse hiho hu'za hugahaze.\wj* \v 30 \wj \+qt Ana nehu'za zamagra agafa huza, ra agonamoka ankrisenka refiteranto, hu'za nehu'za, osi 'agonagura refiteranto hu'za hugahaze.\+qt* \wj* (Hos 10:8) \v 31 \wj Na'ankure kasefa huno me'nenia zafamofoma e'inahuma huntesuza, osapa zafamofona inanknaza fore hugahie?\wj* \p \v 32 Tare kumzafa netrene, Jisasine magoka zanahe frisazegu zanavre'za vu'naze. \v 33 Aseni zaferine (Golkote) nehaza agonarema zamagra vute'za, Jisasine tare kumzafa netrena keka zafare zamahe'za hanti'naze. Magomofona Jisasi azantmaga ahe'za nehantiza, magomofona aza hoga hanti'naze. \v 34 Hianagi Jisasi'a anage hu'ne, \wj Nafanimoke, ontahine'za anara nehazanki, kumizmia atrezmanto. \wj* Anage nehige'za sondia vahe'mo'za zaza kena'a refko huza erinaku taisi zokogo re'naze. (Sam-Zga 22:18) \v 35 Ana nehazageno, hakare veamo'za anante otine'za uruha nehazageno, kva vahe'mo'zanena azanvanke hunte'za, vahe'mokizmia zamza nehia neki, Anumzamo huhamprintenemo Kraisi'ma mani'nesuno'a atregeno agra'a agu'vazisnigura kamaneno hu'za nehazageno, \v 36 sondia vahe'mo'zanena azanava ke nehu'za, akahe'nea waini tina eme nemiza, \v 37 Kagra Jiu vahe'mokizmi kinima mani'nesunka, kagra ka'a kaguvazio! hu'za hu'naze. \v 38 Hanki asenirega anage hu'za avona kreza ome hentenaze, \bdit ama'i Jiu vahe'mokizmi kinie. \bdit* \p \v 39 Mago kumzafa ne'ma aheza hantinaza nemo'enena Jisasina kesuno, Kagra Kraisiga omaninano? Kagraka'a kagu'nevazinka, tagri'enena taguvzio! \v 40 Hianagi mago'mo'a azerikorino, kagra Anumzamofonkura korera nosano? Ana mikomota anahukna knazampi mani'none. \v 41 Tagra tamage huta hazenke hu'noa zamofo nona'a, eriga knaza eneru'e. Hianagi ama ne'mo'a mago hazenke osu'ne. \v 42 Anantera anage huno ana ne'mo'a hu'ne, Jisasiga hihamukafima manisunka kagesa antahinamio. \v 43 Higeno Jisasi'a anage huno ana nera asami'ne, \wj Tamage hu'na negasamue, kagra menina Nagrane mona avasese zama'ane kumapina Paradaisi umanigahane.\wj* \s Jisasi'ma fri'nea naneke \r (Mat 27:45-46; Mak 15:33-41; Jon 19:28-30) \p \v 44 Hagi 12 kilokinaza higeno, maka mopafina hanimo refitegeno, kinaga 3 kilokuma higeno rumsa hu'ne. \v 45 Na'ankure zagemo'a ananknafina remsa osu'ne. Hagi ra mono nompi tafinaza tavravemo'a amu'nompinti ruhakeke huno fenkamu uramine. \v 46 Jisasi'a ranke huno, \wj Nafa'nimoka kagri kazampi avamuni'a antoe \wj* nehuno vagare asimu atreno frine. (Sam-Zga 31:5) \v 47 Sondia vahe'mokizmi kva ne'mo'a anazama hiazama negeno'a, agafa huno Anumzamofo agi erisaga nehuno, tamage ama fatgo nekino hazenkea omnene hu'ne. \v 48 Hanki maka vea kevumo'za anazama fore hu'neaza ome kete'za ne-eza, zamasunku zampi zamarimpare zamaza refiteriri hu'za vu'naze. \v 49 Hanki maka Jisasi rone'amo'zane, Galili kazigati Agrane e'naza a'nanemo'zane, ogantu umani'ne'za ana zama fore hiazana ke'naze. \s Jisasi afufgama erisente'naza naneke \p \v 50 Mago nera Josefe'e nehaza nekino knare huno fatgo avu'va ene ne', kanisol vahe'pina mani'ne. \v 51 Kanisol vahe'mo'za Jisasima ahenakuma kema retroma hazankerera agra mago rimpa osu'nea nere. Ana nera Jiu vahe'mofo rankumapinti Aramatia nekino, Anumzamofo kumaku avega ante'ne. \v 52 Ana ne'mo'a Jisasi avufga erino ome asentenigu, Paeroti ome antahigeteno, \v 53 vuno rugeka zafareti Jisasi avufga ome eri fenkma atreno, efeke tavravefi anovazino erino have fregeno hanagatinte'nea kampi ome antene. Magore huno ana havegampina kora fri vahera ome ontenefi ome ante'ne. \v 54 Mani fruhu kna (Sabat) eza hige'za ana knarera retrotra nehaza kna fore hu'ne. \v 55 Galiliti Jisasi amagema ante'za e'naza a'nemo'za, ana havegampima avufga'ama antazana ke'naze. \v 56 Anante rukrahe hu'za vu'za mana nentake'zane, masavene retro ome hu'naze. Mani fruhu kna (Sabat) zupa kasegemoma hu'nea kante anteza manigsa hu'naze. \c 24 \s Jisasima fri'nefinti oti'nea naneke \p \v 1 Hanki ese knazupa Sonta nanterana rumsa osu'nege'za, mananentake'zama tro hu'nazaza eri'za Jisasi afufga'ama havegampi ome ante'narega vu'naze. \v 2 Hagi zamagrama vu'za ome kazana, ana havegante'ma runkanire'nea havea rezahe hutrenage'za ke'naze. \v 3 Hianagi zamagrama havegampima ufre'za kazana, Ramofo Jisasi avufga omnenege'za ome ke'naze. \v 4 Avufa'a nonke'za tusi zamagesa nentahizageno, masanentake huno efeke kukena hu'na'a netremoke ame hu'ne anante otinake'za, \v 5 ana a'nemo'za zamagogogu nehu'za, kepri hu'za mani'nageno, ana netremoke anage hu'ne zamasami'na'e. Na'a higeta kasefa huno mani'nea vahekura, fri vahe kumapina nehakraze? \v 6 Amafina Agra omanine, frinefintira ko oti'ne. Hanki tamagranema Galili mani'neno tamasami'nea kegu tamagesa antahiho. \v 7 Vahe'mofo Mofavrea kumike vahe'mofo zamazampi avrentena, rugeka zafare ahesnageno friteno, tagufa kna manino otigahie, huno hu'nea kegu tamagesa antahiho, \v 8 hu'ne nehake'za ana a'nemo'za Jisasi'ma hu'nea kegu zamagesa nentahi'za, \v 9 ana havegana atre'za rukrehe hu'za vu'za, 11ni'a amagema nentaza naga'ane, ruga'amokizminena maka nanekea ome zamasmi vagare'naze. \v 10 Hanki ana a'nemokizmi zamagi'a, Makdala kumateti' a' Mariaki, magora Joanaki, Jemisi nerera agi'a Maria ene, mago'a a'nemo'zane, ana nanekea aposolo nagara ome zmasami'naze. \v 11 Hianagi anankema nentahiza amne kehaze nehu'za, anankegura zamentinti osu'naze. \v 12 Hianagi Pita'a otino agareno vuno havegante ome kepri huno agu'afi keana, efeke tavravema ana kinte'naza tavravege me'negeno negeno, rukrahe huno anazanku tusiza huno agesa antahime vu'ne. \s Tare netremoke Emeusi vu kantega Jisasi ke'na'a naneke \p \v 13 Ana zupage tare amagema nenta'a disaipol netremokea Emeus nehaza kumate vu'na'e. Ana kumateti Jerusalemi vanazana 11 kilomitanaza me'ne. \v 14 Zanagra maka'za fore'ma hu'nea zanku naneke hume nevakeno, \v 15 Jisasi'a Agra'a ehanatige'za magoka ana netrene vu'naze. \v 16 Hianagi zanavurgamofona rehiza higene Jisasi'e huke ke anke orena'e. \v 17 Jisasi'a anage huno zanasami'ne, \wj Na'anku ama nanekea tanagra hugantugma hutna nea'e?\wj* huno znantahigegene anante zanasunku nehuke uoti'na'e. \v 18 Hagi magomofo agi'a Kriopasi'e nehaza ne'mo ana kemofo nona'a huno, kagrake'za Jerusalemi nantu antenka ne-enka amagnafima fore hu'nea zana ontahi'nano? \v 19 Jisasi'a anage huno zanasami'ne, \wj Nanknaza fore hu'negeta neha'e?\wj* Higeno Nazareti Jisasinte'ma fore hu'nea zanku nehu'e. Agra kasnampa ne'kino, Anumzamofo avure'ene, maka vahe'mofo avurera, eri'zama'amo'ene keamo'enana hanavenentake hu'nea ne'ma, \v 20 ugagota pristi vahe'mo'zane, kva vahetimo'zane ahesageno frisniegu, avarezamizage'za ahe'za keka zafare hantinaza ne'ku nehu'e. \v 21 Hianagi tagrama tagesa antahunana, Israeli vahe'mota knazantifinti tahoke ahesia nere huta nentahune. Tamage, ama anazama fore'ma hu'neana 3'a zagegna evu'ne. \v 22 Hianagi tagripinti ana havegante nanterame ome ke'naza, a'nemo'za antri hu'na ke eme tasamiza, \v 23 avufa'a omne'nege'za ome negazageno, avana kazankna huke, tare ankero netremoke, kasefa huno Jisasi'a mani'ne huke huna'a naneke eme tasami'naze. \v 24 Hagi tagripinti mago'amo'za havegantega anaza ome kenaku vu'naze. Mika zanku'ma ana anemo'za hu'nazaza ome kazanagi, Jisasina onke'naze. \v 25 Jisasi'a amanage huno zanasami'ne, \wj Kasnampa vahe'mo'za hu'naza maka nanekegura negi nenetma tamagu'afina tamentintia nosaze!\wj* \v 26 \wj Kraisi'a ataza eriteno, masa'afi ufresiana, knarera osugahio? I'o. \wj* \v 27 Huteno anante agafa huno, Mosesinteti vuno maka kasnampa vahe'mo'zama, Agrikuma hu'za krente'naza kea eriama huno zanasamime vu'ne. \v 28 Hagi zanagrama vunaku'ma hu'na'a kumate unehanatizageno, Jisasi'a ana kumara agatereno vaniaza hu'ne. \v 29 Hianagi hanavetike agaterenka ovugahane huke zanagra nehuke, hani huza nehianki masetenka vanane hu'ne kazigazi hakeno, ana nompi zanagrane umareri'ne. \v 30 Jisasima nezama nenaku trate umanineno breti erino, Anumzamofo susu hunteteno, tamanasino agafa huno neznamigeno, \v 31 zanavurgamo hari higeke Jisasi'e huke ke ankenerakeno, Jisasi'a ru fanane hu'ne. \v 32 Zanagra zanagra anage hu'na'e, kantegama neokenoma keagama nerasamino, Anumzamofo avontafepinti kema eriama nehigeno'a, tagu'amo'a otianagi, keta antahita osu'no'e. \v 33 Zanagra anage nehuke, ame huke rukrehe huke Jerusalemi kumate vu'na'e. Jisasima amage'ma nentaza 11ni'a disaipol naga'mo'zane, mago'a naga'moza'nena eri atru hu'nage'za ome nezmagake'za, \v 34 Zamagra anage hu'naze, tamage Ramo'a otino, Saimoninte ufore hu'ne! Hu'za nehazageke, \v 35 ana amagema nenta'a disaipol netremoke kantega fore hu'neazane, breti erino tamanasino znamigeke, Jisasina ke ankerena'a agenke huama hu'na'e. \s Jisasi mago'ane amage'ma nentaza vahete efore hu'nea naneke \p \v 36 Ana zanku'ma naneke nehazageno'a, Jisasi'a amu'nozimifi efore huno otineno anage hu'ne, \wj Tamarimpa frune maniho\wj*. \v 37 Hianagi zamagra havi avamu negone hu'za zamagesa nentahi'za, antri hu'za koro hu'naze. \v 38 Ana nehazageno Jisasi'a anage huno zmasamine. \wj Nahigeta korera nehuta, tare tamagutmagesa nentahize?\wj* \v 39 \wj Ama Nagrani'a mani'noanki nagane, nazanena navako hutma keho. Na'ankure Nagrima hu'neaza huno, hankromofona avufgane zaferinanena omane'ne.\wj* \v 40 Anagema huteno'a, agane, azane anamokizmi zameri hu'ne. \v 41 Na'ankure zamagra tusi muse nehu'za, antri nehu'za zamentinti nosazageno, Jisasi'a anage hu'ne, \wj Tamagra mago'a ne'zana ante'nazafi?\wj* \v 42 Zamagra kre hagege hunte'nea nozame eri amizageno, \v 43 anamokizmi zamure erino nenege'za ke'naze. \p \v 44 Jisasi'a anage huno zamasmi'ne, \wj Nagra tamagrane mani'nena, anage hu'noe, maka kema Nagrikuma hu'za Mosese kasegefine, kasnampa vahe'mo'za krenaza kefine, zagame avontafepima krente'nea zamo'a nena'a fore hugahie. \wj* \v 45 Anante Jisasi'a zamaza huno antahintahizmia zamazeri ama hige'za, maka Anumzamofo avontafepima krente'nea kea antahini hu'naze. \v 46 Agra anage huno zamasami'ne, \wj Avontafepina amanage huno krente'ne, Kraisina ahesageno ata erino friteno, tagufa knare otigahie.\wj* \v 47 \wj Vahe'mo'za Agri agifi, zamagu'a rukrahe hanageno, Anumzamo'a kefozazimi eritrezamantesia kea, Jerusalemi kumate erigafa hute'za, mika kokankoka vahete vugahaze.\wj* \v 48 \wj Tamagra Nagritema fore higetma ke'naza zana huama hugahaze.\wj* \v 49 \wj Hanki antahiho, Nafa'nimo huvempa huno tamigahue hu'nemofona, huntesugeno tamagrite egahie. Hu'neanagi tamagra (Jerusalemi) rankumapi manineta monafinti hanavea eriteta vuta eta hiho.\wj* \s Jisasi'a ete monare mareri'nea naneke \p \v 50 Jisasi'a anage huteno zamavareno Betani vuno azana erisaga hunagamuteno, asomu ke huzmante'ne. \v 51 Anama hunezmantegeno, Anumzamo'a avregeno zmatreno monafi mareri'ne. \v 52 Zamagra mono huntete'za, tusi musenkase hume Jerusalemi kumate ete vu'naze. \v 53 Ana hute'za ra mono nompi mareri'za Anumzamofo agi erisaga huvava hu'naze.