\id ACT -KAMANO-KAFE \ide UTF-8 \h Aposol \mt1 Aposol \mt2 Aposolo Vahe'mokizmi Eri'zamofo Naneke \c 1 \s Jisasi monafinka mareri'nea naneke \p \v 1 Nagra Luku'na, ese avontafe'ma kre'nofina, Tiofolisiga ko kasmi'noe, Jisasi'ma agafa huno hakarezama nehuno rempima hunezamigeno, \v 2 avreno monafinka vu'nea knare ehanati'ne. Hianagi vunaku nehuno'a Agrama zamavare'nea aposol nagara ruotge Avamu'mo aza higeno, eri'zama erisaza zankura zamasmi'ne. \v 3 Ana amage nentaza aposol nagateke, atama erino fri'nefinti otino, Nagra mani'noe huno 40'a zage'gnafina zamavure vano nehuno, anahu kna huno Agra rama'a kampinti, ruzahu ruzahu ke nehuno, mika'zama Anumzamofo kumapima me'nea avu'ava zanku kea nehige'za nege'za antahi'naze. \v 4 Ko'ma zamagrane mani'neno'a, anage huno huzmante'ne, \wj Jerusalemi kumara otretfa hiho. Hianagi Nenfa'ma huvempa huno huhampri ramante'nea zanku'ma tamasmi'noana avega antetma maniho.\wj* \v 5 \wj Na'ankure Joni'a tintfanu mono tina frezmante'ne, hianagi ama knaretira atupa knafi, tamagra ruotge Avamuteti tina fregahaze.\wj* \p \v 6 Aposol naga'mo'za eritru hu'za magopi manite'za, agafa hu'za Jisasina antahige'naze. Ramoka amagna, Israeli vahe'mokizmi nomani'za zamazeri fatgo nehu'na, kva krizmantegahue hu'nana knafi? \v 7 Hazageno agra anage huno zamasmi'ne, \wj Tamagri'zana omane'neakita tamasmisugeta ontahigahaze. Nanknarero, nanknafino Nenfa'a agra hanave'afi, anankna huhamprinte'ne.\wj* \v 8 \wj Hu'neanagi ruotge Avamumo tamagrite esigetma, tusi'a hanave eritetma, Nagri nagenkea Jerusalemi kumate huama nehutma, Judiane Sameriane huama nehutma, afete mopa omeatre eme atre arega ome huama hugahaze. \wj* \v 9 Ana naneke zamasmiteno, negageno hampompi ufrege'za onke'naze. \v 10 Monafi kete'za mani'nageno, ame' huno efeke kukena hu'na'a ne'tremoke anante oti'ne'ne, \v 11 anage hu'na'e, Galili vahe'mote na'a higetma amarera oti'netma monafinka negaze? Ama ana Jisasi tmatreno monafi negageno mareri'neaza huno, ete anahu kna huno egahie, huke zamasmi'na'e. \s Judasi nona'a mago'mofo huhamprinte'naza naneke \p \v 12 Anante mago agona Olivie nehaza agona atre'za Jerusalemi e'naze. E'i ana agona Jerusalemi tava'onte me'ne, kama vu'amo'a, mani fruhu kna zupa vute'za neaza avamente me'nea agone. (1 kilomita avamenteku hu'ne.) \v 13 Zamagrama Jerusalemi ufrete'za, nemaniza nompi anagame umareri'za hunaragintepinka mani'naze. Pita ene Joniki, Jemisi ene Endruki, Filipi'ene Tomasiki, Bataromio ene Matiuki, Jemisi Alfiasi nemofo ene Zelati nagapinti ne' Saimoniki, Jemisi nemofo Judasiki hu'za anampi umani'naze. \v 14 Maka ana naga'mo'za magoke antahintahifi maka'zupa nunamu nehu'za mago'a a'nene, Mariaki Jisasi nerera'ene, Jisasi nefu'zagi hu'za mani'naze. \p \v 15 Ana knafina zamentinti nehaza nagapinti Pita'a 120'a naza naga amu'nozamifi otino anage hu'ne. \v 16 Nafuhete, Ruotge Avamumo ko Deviti asmigeno avontafepima krente'neana, Judasi zamareno vige'za ha' vahe'mo'za azeri'naze kemo'a avufa'a forehie. \v 17 Tagrane mani'neno, agra ama mono eri'zana eri'ne. \v 18 (Menina Judasi havi avu'ava'mo ana mopa miza se'ne, ana mopafi kanahegeno rimpamo tagatiramine. \v 19 E'ina huno frige'za Jerusalemi kumate vahe'mo'za ana naneke nentahi'za ana mopagu Aramu kefi Hakaltemie hu'naze, zamagra kefina Korantami'nea mope hu'naze.) \v 20 Anazanku Zgame avontafipina anage huno kre'ne, \bdit Atregeno mago'zana noma'afina omaneno, Anampina atregeno mago vahere huno omanino, \bdit* (Sam-Zga 69:25), \bdit Atregeno mago vahe'mo agri nona erino, eri'zana erino huno avona krente'ne. \bdit* (Sam-Zga 109:8) \v 21 Ana hu'negu tagra mago ne azeri otisunkeno, Judasi nona erisie. Ana ne'mo'a tagrane maka knama, Ramo Jisasi'ma mani'nereti vuno, \v 22 Joni'ma mono tima fre ante'nea knareti eno, tagripinti avareno monafi vu'neaza ke'nenimo, fri'nefinti oti'neazana huama huno tagranena vano hugahie. \v 23 Ana hute'za tare ne'tre znazeri oti'naze, Josefenku Banabasi'e (nehaza ne'kino mago' agi'a Jastusi'e) magora Matiasi'e. \v 24 Ana hute'za nunamu hu'za, Ramoka kagra hakare vahe'mofo zamarimpa ke'nane. Hanki ama tare ne'trenpintira, inamofo huhampri antenampi taveriho. \v 25 Kamagema'ante'nea aposol ne' Judasi'ma eri'zama atreno kuma'arega vu'nea ne'mofo kuma'ma erino ama ana aposol eri'zama erinogura huhamprinte'nampi taverio. \v 26 Anante mago'zokago (lots) Taisi zokago reza kazageno, Matiasi huhampri'naza su'amo eama hige'za, Matiasi azeri otizageno, 1lni'a aposol nagapi ufre'ne. \c 2 \s Kasefa hoza vasage knare (Pentikos) Avamumo erami'nea naneke \p \v 1 Kasefa hoza vasage kna PentikosI ege'za, aposol naga'mo'za mago nompi atru hu'naze. \v 2 Ana hu'za mani'nageno amehuno zaho'mofo agasasamo hiaza huno, tusi'a agasasa runo monafinti eramino mani'naza nompi avite'ne. \v 3 Tevemofo agefu'nagana huno, tagareno vuno eno huno, magoke magoke'mofonte emani'ne. \v 4 Maka'mofona Ruotge Avamu'mo zamagu'afi viteno, zamazeri otige'za, Avamu'mo zamasamia kante ante'za, agafa hu'za aru agerupinti kea hu'naze. \fig Aposolo avontafepima me'nea Kumatamimofo zamagi'e|alt="Map of the languages and nations" src="KBQ Pentecost HG-Pentecost BW bitmap.png" size="span" loc="Apo 2:5-11" copy="Tyndale Bible Translators" ref="Apo 2:5-11"\fig* \p \v 5 Ana knafina knare hu'za Anumzamofo amagenentaza Juda vahe'mo'za, mopane mopane kotegati e'za Jerusalemi kumate emani'naze. \v 6 Ana agasasa fore nehige'za, miko vahe'mo'za atru hu'za na'a fore nehie hu'naze. Na'ankure mago mago'mo'a agra'a agerupi antahitere hu'ne. \v 7 Zamagra antri nehu'za anage hu'naze, ana maka Galili vahe'mo'za kea nehazanki na'a fore nehie? \v 8 Na'a higeta tagra mago mago'mota tagra'a tageru'ma tarera'ma kaserantegetama neruna tagerupina nentahune? \v 9 Tagra rukotegati rukotegati Patia mopareti'ene, Medes mopareti'ene Elami mopareti'ene, Mesopotemia mopareti'ene, Judia mopareti'ene, Kapatosia mopareti'ene, Pontusi mopareti'ene, Esia mopareti'ene, \v 10 Frigia mopareti'ene, Pamfilia mopareti'ene, Isipi mopareti'ene, Sairini kaziga Livia mopareti'ene, Romuti nantu vahe'ene, Hibru vahe'ene, megi'a vahe'mo'za zamagu'a rukrahe hu'naza vahe'enene. \v 11 Kriti mopareti'ene Arabu mopareti vahe'mota tagra hanavenentake avu'ava'zama Anumzamo'ma hia zana tagerupi nentahune! \v 12 Maka'mo'za mago'ene na'a fore nehie nehu'za, tusi'za hu'za antahintahi hakare hu'naze. Zamagra'a ohumi ahumi nehu'za anage hu'naze, Na'a amazana fore nehie? \v 13 Hianagi mago'amo'za anama haza zankura anage hu'za zamagi'za nereza, zamagra kahefa waini ti ne'za negi nenegahaze! Hu'za hu'naze. \s Pitama mono ke huama hu'nea naneke \p \v 14 Hianagi Pita'a otino 11ni'a aposol naga'ane mani'neno ranke huno zamasmino, tamagra Judia vahe'ene, miko Jerusalemi mani'namota amama huankea tamagesa anteta antahi ankereho. \v 15 Ama kema nehaza zanku'ma tamagesa hakare nehazana, menina nantera 9kiloki hu'neanki'za, zamagra negi tina one'naze. \v 16 Hu'neanagi ama'i korapa kasnampa ne'mo, Joeli hu'nea nanekemofo avufa'a meni negaze. \v 17 Hagi vagare knafina, Anumzamo'a anage hu'ne, \bdit Nagra Avamuni'a vahepi eri herafi atresugeno, tamagri ne'mofatamimo'za, kasnampa kea huama nehanage'na, kasefa vahe'mo'za ava'na keaza nehanage'za, ranafa tamimo'za ava'na kegahaze. \bdit* \v 18 \bdit Nagri eri'za\bdit* \f + \fr 2:18 \fr*\ft Bondslave, hu'nea kemofo agafa'amo'a, magomo, mago'a kafufi rumofonte eri'za eri nentesigeno, henka zagoa amigahie hu'ne hagerafina'e.\ft*\f* \bdit vahera, vene'nere ene, a'nerera Nagra Avamu'ni'a ananknafina eri herafi atresuge'za zamagra kasnampa kea hugahaze.\bdit* \v 19 \bdit Nagra monafina ruzahu'za eri fore nehu'na, kaguva avame'za ama mopafina erifore nehu'na, korane, tevene, hampone tokira hugahie.\bdit* \v 20 \bdit Zagemo'a rukrahe huno hani hanigeno, ikamo'a kora hanigeno, henka tusi'a hanave'nentake Ramofo kna egahie. \bdit* \v 21 \bdit Ana nehanigeno miko vahe'mo'za, Ramofo agi hanta nevazisamo'za zamagu'vazinke'za knare kuma erigahaze. \bdit*(Jol 2:28-32.) \p \v 22 Israeli vahe'motma ama kea antahiho, Nazareti ne' Jisasina, Anumzamo azeri oti'nea ne'mo, kaguva zane ruzahu'zane, avame'zana Anumzamo'a, Agripi runtanino amuno tamifina eri'zana erigeta, keta antahita hu'naze. \v 23 Ama ana nera, Anumzamo antahino ahegahaze huno korapa retro hu'nea kante antetma, tamagra avaretma megi'a vahe zamazampi antage'za, keka zafare hanto ahegeno fri'ne. \v 24 Hianagi Anumzamo'a fri'nefinti azeri otino, fri'zamofo atazampinti azeri so'e hu'ne. Na'ankure frizamofo hanave'amo'a azerintega osu'ne. \v 25 Deviti'a amanahu ke agriku hu'ne, \bdit Nagra maka zupa negogeno, Ramo'a navuga nemanie, na'ankure Agra nazantmaga'a mani'neankino, mago zamo'a nazeri kazara osugahie.\bdit* \v 26 \bdit E'ina hu'negu nagu'amo'a so'e nehanigeno, nagipintira tusi'a musenkemo atiramigahie. Navufamo'enena ana zanke huno fore'ma hania zanku avega anteno manigahie. \bdit* \v 27 \bdit Na'ankure kagra nagu'namena fri vahe kumapina (Heidis), otregahane, huge atresankeno Ruotge hu'nemo'a kerifina onkasrigahie.\bdit* \v 28 \bdit Kagra mani'zanimofo kana ko eri'ama hunami vare'nane. Kagrama navate'ma nemaninkeno'a, nagripina musezamo avinete, \bdit* huno Deviti'a hu'ne. (Sam-Zga 16:8-11.) \p \v 29 Nafuhete, nagra fatgo hu'na neramasmue, mago tahitia Deviti'a frige'za asentageno, keri'amo'a menina tagrane me'ne. \v 30 Na'ankure agra kasnampa nekino antahine, Anumzamo'a mago negeho avareno tra'are (kini trate) antesigeno mani'nigu averino huvempa hu'ne. \v 31 Deviti'a kegamuteno, Kraisima friteno otisniazana ke'ne, fri vahe kumapina (Heidis) avufamo'a atresigeno za'za kna omaneno, onkasrisia zanku hu'ne. (Sam-Zga 16:10.) \p \v 32 E'i ana Jisasina, Anumzamo'a fri'nefinti azeri otigeta, tagra maka'mota tavufinti ke'nona zanku nehune. \v 33 Ana higeno Anumzamo ragi nemino, azantamaga kaziga'a avarentegeno, huvempama hu'nea Ruotge Avamura Nefampinti erino, eritagitregeta menina negeta nentahita nehaze. \v 34 Na'ankure Deviti'a monafinka mareori'neanagi, Deviti agra'a huno, \bdit Ramo'a, nagri Ramofonku huno, Naza tamaga kaziga mani'nege'na, \bdit* \v 35 \bdit Nagra ha' vaheka'a zamazerina kagia tra antesugenka, kagiareti arentrako hugahane \bdit* huno hu'ne. (Sam-Zga 110:1.) \p \v 36 E'ina hu'negu, maka Israeli vahe'motma tamage hutma antahi ankereho, tamagrama aheta hanti'naza nera, Anumzamo'a azeri otigeno, Ra vahe tro huno Kraisi mani'ne. \s Pitanke antahi'naza naneke \p \v 37 Ana kema zamagrama nentahizageno, kemo'a zamarimpafi agonaza zamareaza hige'za, Pitanku'ene ruga'a aposol nagakura anage hu'naze, tafuhete tagra na'a hugahune? \v 38 Hazageno, Pita'a zamagrikura anage hu'ne, tamagu'a rukrahe nehutma, Jisas Kraisi agifi mono tina frenkeno, kumi'timia apaseramante'na, ruotge Avamu'mofo museza tamagra erigahaze. \v 39 Na'ankure huvempama hu'neana tamagri'ene, mofavre tamimofonku'ene, afete mani'namokizmigu'ene, ruga'a vahera tagri Ra Anumzamo zamagi hanige'za, Agrite esamoza erigahaze. \v 40 Rama'a ruga'a ke Pita'a huama nehuno, zamazahuke zamasami'ne. Kefo zampima mani'naza vahepintira, maniganeta manisaza zamo tamagu'vazina, knare huta manigahaze. \v 41 Agri kere zamentintima haza nagapintira, monoti fre'naze. Anazupage tima fre'nazana, 3tauseni'a nazamo'za fre'naze. \s Ese zamentinti vahe'mo'za mono hu'naza naneke \p \v 42 Ana vahe'mo'za aposol nagamokizmi naneke antahiza atru hu'za monora rempi hu'za nentahiza, magopi breti kori'za nene'za (Lords sapa) nunamuna hu'naze. \v 43 Aposol naga'mo'za hakare ruzahu'zane, kuguva'zana erifore nehazageno, maka'a vahe'mo'za nege'za zamanogu nehu'za amazana na'za fore'nehie hu'naze. \v 44 Hanki Jisasinte zamentinti hu'naza vahe'mo'za tragote'za nemani'za, maka'za zamia omi'ami nehu'za, \v 45 mago'a zazamine, mopa zaminena agafa hu'za zagore atrage'za, miza'sage'za zago eri'za upama hu'naza vahe refako hu'za zami'naze. \v 46 Maka kna ra mono (tempol) kumapi atru hu'za mono kea nehu'za, zamagu'a anterami'za, zamarimpa fruregati nonte nonte bretia kori'za nene'za kave'zamia fako hutere hu'naze. \v 47 Anumzamofo agi hentesga nehazageno, mago'a vahe'mo'za ana vahe'mokizmi muse huzmante'naze. Ana nehazageno Anumzamo zamagu'ma vazi'nea vahe'mo'za mago mago kna rama'a efre'naze. \c 3 \s Aga sati'nea ne' eriso'e hunte'nea naneke \p \v 1 Mago zupa, Pita'ene Jonikea, ra mono nontega nunamuhu knare, mago kiniga 3 kiloki higeke marerike nevakeno, \v 2 mago nera, nerera agu'afinti agia frinea kasente'nea nera zafa hu'za vazaza'mo'za ra mono nomofo kasana, knare so'e kasane hu'za agia nehare ome ante'naze. Mika zupa anante ome ante'nageno mani'neno, mono nompima umreriza vahekura, azama hanagu meme nehiane. \v 3 Ana ne'mo'a znagegene Pita'ene Jonikea ra mono nompi umarerisanuanki nehakeno, ana ne'mo'a zagogu zanantahige'ne. \v 4 Hianagi Pitake Jonikea avufi kefatgo huke negeke, Kama tagrira tago! Huno Pita'a hu'ne. \v 5 Higeno, ana ne'mo mago'a zana zanagritegati erigahue huno agu'agesa antahi'ne. \v 6 Hianagi Pita'a anage hu'ne, Silvane, golinena e'ori'noanki, nagrama eri'noazana kamigahue. Jisas Kraisi Nazareti ne'mofo agifi, otinka vuo! \v 7 Nehuno Pita'a azantmaga'a ana nera azerino azerioti'ne. Anama nehigeno'a ame' huno agia avozamo'ene, agia avu'a zaferinamo'a hanaveti'ne. \v 8 Higeno agra haru huno marerino tamino nehuno, agia reno vu'ne. Pita'ene Joni'ene magoka ra mono'nompi nevuno, haru huno marerino tamino huno nevuno, musenkase huno Anumzamofo agi erisaga hu'ne. \v 9 Ana hige'za miko vahe'mo'za negageno nevuno, Anumzamofo agia hesga hu'ne, \v 10 hige'za mika vahe'mo'za nege'za, ra mono (tempol) nomofo knare so'e kasante mani'neno zagogu meme nehia ne'mo amanahura nehianagi, nankna hu'neha hu'za tusi'a antri nehu'za zamagogogu hu'naze. \s Pita'a ra mono nompi mono ke hu'nea naneke \p \v 11 Pitane Jonikizni ana ne'mo zanazeri'negeke, mika vahe krerfamo'za magoka zamagare'za zamagritega Solomonine hu'za humegi atre'naza nompi, vano nehaza kante tusi zamagogogu nehu'za e'naze. \v 12 Hianagi anama hazaza Pita'a negeno, anage huno ana vahe'zaga zamasmi'ne, Israeli vahe'motma nahigeta amanahu zankura antri nehutma, tamagogogura nehuta, tagrira uruhara neragaze? Tagritia hanaveretiro, Anumzamofo avu'ava hu'azamo azeri otigeno kana vifi? I'o, \v 13 Abrahamune, Aisakine, Jekopu Anumzana tafahe'i Anumzamo kesga nehia eri'za Ne'a Jisasina, Paeroti atrenigeno vunaku nehigeta, tamagrama azeritma ha' vahe azampi ahenogu nenteta, Paeroti ne'mofo avufi tamefi humi'naze. \v 14 Hianagi tamagra fatgo huno ruotge hu'nea Nera, tamefi humitma vahe'ma ahenefria neku avare atreho, hazage'za avare'za tamami'naze. \v 15 Hagi tamagra Asimu'mofo agafa ahe fri'nazanagi, Anumzamo azerioti nemofo, tagra tamage huta tavufinti ke'no'a zanku nehu'e. \v 16 Hagi Jisasina agri agire tamentinti hu'azamo, e'i ama ana agimo amama negaza nera azeri knare hu'ne. Hagi Jisasinte amentinti hu'nea zamo, mika vahe'moka kavufina agrira azeri so'e hu'ne. \p \v 17 Menina nafuhete, nagra tamantahi'noe, ontahinetma Jisasima tamavutamava'ma hunte'nazana, kva tamimo'za nehazankna hutma ontahi'netma hu'naze. \v 18 Hianagi korapama Anumzamo'a, Kasnampa vahepima runtanino'ma, Kraisia ata hoza erigahie huno'ma hunte'neazamo, ana kante efore hu'ne. \v 19 E'i zanku, tamasunku huta tamagu'a rukarehe huta, Anumzamofonte enkeno, kumitamia eri atreramantegahie. \v 20 Ana knafi Rantimofo avateti kahefa hanave ne-esigeno, hagi ko'ma Agra'ma huramante'nea nera Kraisina huntesigeno egahie. E'i Jisasi'e. \v 21 Ama ana Nemo'a monafi umani'nenigeno, Anumzamo'a mika zana azeri kasefa hugahie, Anumzamo ko' huama hu'ne, korapa knafima ruotge kasnampa vahe'mofo zamagipi huvempa hu'ne. \v 22 Mosese'a huno, \bdit Ra Anumzamo'a kasnampa nera nagrikna huno tamagri nagapinti azeri otigahie. Agrama na'ane kema haniana, ke'a erizafa huta amage anteho. \bdit* \v 23 \bdit Mika vahe'mo'za ana kasnampa ne'mofo kema ontahisnamo'kizmia, zamahe nefrino, vahe'afintira zamahenati tregahie. \bdit* \v 24 Anahu kante maka Samuelinteti'ma eno erami'naza kasnampa vahe'mo'za, ke nehu'za huama hu'nazana, ama knagu hu'naze. (Diu-Kas 18:15-19) \v 25 Tamagra kasnampa vahe'mokizmi mofavre, Anumzamo'ma tmafahe'zanema huvempa huno huhagerafinea kemofo mofavre mani'naze, Abrahamunku'ma huno, \bdit Kagri ka'a mofavrefinti, maka kokankoka vahe'mo'za asomura erigahaze \bdit* hu'ne. (Jen-Agf 22:18) \v 26 Na'ankure Anumzamo'a pusante eri'za Ne'a azeri otigeno tagrite e'ne, havi zampintira magoke magoke'mota, tazeri rukarahe huno asomu hurante'ne. \c 4 \s Pitane Jonigizni zanazeri'naza naneke \p \v 1 Pita'ene Jonikema ana vahe zaganema keaga nehake'za, pristi vahe'ene ra mono nonte kva nehaza kva vahe'mokizmi kva'neki, Sadusi vaheki hu'za znagrite e'naze. \v 2 Na'ankure keagama hapina, vahe'ma frisutma, Jisasi hanavefi etetma otigahaze hu'ne zamasmi'a kegu zamarimpagna hu'naze. \v 3 Ana hute'za znazeri'za kina nompi ome zanantage'ne mase'na'e. Na'ankure hago kinaga se'negeno'e. \v 4 Hianagi mika kema antahi'naza vahe krerafamo'za zamentinti hu'nazana, vene'nema hampri'nazana 5 tauseni'a nazampi mareri'ne. \p \v 5 Masakeno ko'atigeno, kasegere ugagota hu'naza vahe'ene mono nonte kva vahe'ene Jerusalemi etru hu'naze. \v 6 Ugagota hu'nea pristi ne' Ananaisi'a anampina mani'ne. Hagi Kaiafasi'ma Joni'ma Aleksendaki, ugagota hu'nea pristi ne'mofo nagapinti ruga'a mani'naze. \v 7 Amu'no zamifima Pitane Joni kizni zanzeri otite'za, agafa hu'za znantahige'naze, Inankna hankavereti ene iza agifi amanahu'zana hu'na'e? \v 8 Pitana Ruotge Avamu'mo avite'nea ne'mo, zamagri kenona anage hu'ne, Tra kere ugagota hu'naza vahe'ene ranra kva vahere, \v 9 menima knare tavutva'ma kri ne'ma hunte'no'a zantema, tagri'ma refko hutma tagesnazana, na'amo higeno ama nera kri'amo'a atrente'ne nehazana, \v 10 tamagrane Israeli vahe'enena antahi ankereho. E'i Nazareti Jisas Kraisima tamagrama aheta hantizageno, Anumzamo'ma azeri oti'neama, e'ina ne'mofo agire, amama tamugama oti'nea nera kri'amo'a knare huntegeno oti'ne. \v 11 Ama ana Jisasina, \bdit Tamagra nogi vahe'motma tamavesra hutma retufe atre'naza haveagi, e'i ana havemo'a no renagentete noma azeri hanaveti have fore hu'ne. \bdit* (Sam-Zga 118:22) \v 12 Mago vahe'mo'e huno taza huga osu'ne, na'ankure ama mopafi vahe'motafina, tahokehesia agi'a ontami'neanki, magoke ne' Jisas Kraisi agifi, Anumzamo'a tahokehegahie. \v 13 Anante'ma ana vahe'mo'za znagazana, Pitake Jonikea, kema ha'ana korera osake'za, zanagrira antahi ama hu'za, avonona osuke, nontega ne'tremoke Jisasi'enena mani'na'e hu'za antahi ama nehu'za tusi antri nehu'za, nankna'za fore nehie hu'naze. \v 14 Ana higeno azeri so'e hunte'nea ne', znagranema oti'nege'za nege'za, anazanku kema huznantekea omane'ne. \v 15 Hianagi kva vahe'mo'za huznantageke ana atru zamifintima atirami'ne fegia vake'ne, zamagrazmi ke hugantugma hu'za, \v 16 anage hu'naze, Ama netrena na'a huznantegahune? Na'ankure ama kri ne' azeri so'e'ma hu'nea kaguvazamo'a, mika Jerusalemi mani'naza vahe'pina amate hige'za hago ke'nazankita tagra onke'none huta hufra okigahune. \v 17 Hianagi ama kemo'ma mago'ane vahepima vuno'eno osanigura, kore ke znasamisunke'ne, mago'ane ama ana agirera mago'a vahera ozanasmisaze huta zanasamisune. \v 18 Pitane, Joninena ke hazageke efrake'za zanasmi'za, Mago ene Jisasi agirera vahera zamasmige, rempi huzamige osutfa hi'o hu'naze. \v 19 Hianagi Pitake Jonikea, anage huke ke nona zamire hu'na'e, Anumzamofo avurera knare tamagri ke antahisupi, Anumzamofo ke antahigahu'e, tamagratami refako huta antahiho. \v 20 Na'ankure tagra keta antahita huno'a zante keaga nehuankita, tagrama kema tagane'zamo'a amuho hurantegahie. \v 21 Anama hu'za mago'ane korekema huznantete'za, kina huzanante kankmuna hake'za eri fore osu'za hu'zanantage'ne vu'na'e. Na'ankure ana mika vahe'mo'za e'inahu zama fore hiazankura Anumzamofo ra agi amizage'za nege'za, vaheku koro hu'naze. \v 22 Na'ankure ana nera 40'a zagekfu agatere'nea nete ana avame'zana fore huno azeri so'e hu'ne. \s Jisasima amage'nentaza vahe'mo'za hanave erinaku nunamu hu'naza naneke \p \v 23 Humaznantagekea, va'azamoke, pristi vahe'mo'zane, ranra vahe'mo'zama maka'zama humaznante'naza kea magoka zamentinti nehaza naga ome zamasmi'na'e. \v 24 Ana kema nentahi'za, mago zamagu zamagesare zamagerura erintesga hu'za Anumzamofontega anage hu'za hu'naze. Maka'zamofo Ramoke, Kagra monane, mopane, hagerine, hagi mika zama anampinkama me'nea zantamina trohu'nane, \v 25 Kagra ka'a Avamukafi hankeno Deviti'a nerafa eri'za ne'kamofo agipi huvazinkeno anage hu'ne, \bdit Na'a hige'za kokankoka vahe'mo'za zamasigura nehu'za, osuga'zana huku retro nehaze? \bdit* \v 26 \bdit Ama mopafi kini vahe'mo'za magote etru hazage'za, trakere ugagota vahe'tmimo'za zogitru hu'za Ramokane, Kraisinena ha' reneznantaze. \bdit* (Sam-Zga 2:1-2) \v 27 Na'ankure tamagerafa huno Herotiki, Pointus Pailatiki, megi'a vahe'ene, Israeli vahe'ene, ama rankumapina zogitru hute'za, Ruotge eri'za Neka'a huhamprinte'nana Jisasina ha' rente'naze. \m Tamage e'i ana avamente Heroti'ene Paeroti'ene ru vahe'ene Israel vahe'mo'zane ama kumate eri atru hu'za manine'za kagri mofavre kagrama hampri'nana nera Jisasina ahenaku hu'naze. \v 28 Himamu hanaveka'afima ko antahinka egahie hunka retro hunte'nana zamo efore hu'ne. \v 29 Hagi menina Ramoka, amama tazeri kore'ma hunerantaza'zana ko, tagra kagri eri'za vaheki, tazeri hanavetigeta oti hampona huneta Kagri nanekea huama hugahune. \v 30 Kagraka'a kazana rusutenka kri vahera krizmia eri amne nehunka ruzahu ruzahu kaguvazana Kagri ka'a ruotge eri'za ne' Jisasi agire eri fore huo. \v 31 Nunamu hutageno, anama zogitru hu'za mani'naza nomo'a kazakaza higeno, ruotge Avamumo'a zamagu'afi avitege'za, Anumzamofo nanekea reku osu'za agafa hu'za hu'naze. \s Fenoza fako hu'za omiami hu'naza naneke \p \v 32 Jisasinte zamentinti nehaza vahe'mo'za raru hu'za mago zamarimpare ene antahintahire nemani'za, tagri' zane hu'za osu'za havia mika'zana omiami nehu'za mani'naze. \v 33 Tusi'a hanavereti aposol naga'mo'za, Ramo'ma Jisasi'ma fripinti oti'nea nanekea huama nehazageno, zamentintima haza nagara Anumzamo'a tusi'a asunku huzmante'ne. \v 34 Anampima mani'naza kevufintira mago'zankura mago'mo'a upara osu'ne. Na'ankure inamofoma mopa'a me'neo, noma'a me'nemo'a zagore atreno ana zago erino, \v 35 aposol naga eme zamizage'za, fako hu'za zagogu'ma atupa'ma hu'naza vahe zami'naze. \v 36 Hagi mago Livae nera, Saiprus hageri amuragozafi kasente'nea nera Josefe'e, mago agi'a aposol naga'mo'za antemi'nazana Banabasi'e. (Ana agimofo agafa'a, zamazeri hankaveti ke zamasmi mofavre hu'ne.) \v 37 Hanki agripina mopa'a menegeno ana mopa zagore atreno, ana zagoa erino viazamo aposol nagamofo ome zami'ne. \c 5 \s Ananaiasi ene Safairake knaza eri'na'a naneke \p \v 1 Ana hutegeno Ananaiasi ene nenaro Safaira enena anahuke, mopa zania zagore atreteke, \v 2 nenaro'a mago rimpa huno antahi'negeno, mago'a zagoa refako huno agra suna nenteno, mago'a zagoa erino aposol naga ome zami'ne. \v 3 Hu'neanagi Pita'a anage hu'ne, nahigeno Ananaiasiga Sata'a kaguafina efregenka ruotge Avamura revataga hunka mago'a zagoa mopama atrantetira refko hunte'nane? \v 4 Zagore'ma otre'nantera, kagri mopa megeno, zagore'ma atrantera, kagri kavesite me'neane. Na'a higenka amanahu antahintahia kagu'afina antahi'nane? Kagra vahe rezmataga osananki, Anumzamofo revtaga hane. \v 5 Hagi anankema nentahino'a, Ananaiasi'a traka huno frige'za, anankema antahiza nagatera tusi'a kore'zamo zamagrite e'ne. \v 6 Anante nehazave naga'mo'za azeri anteno vazite'za, eri'za ome asente'naze. \p \v 7 Tri'a aua evigeno nenaro'a anazama fore hu'neana ontahineno anante e'ne. \v 8 Pita'a, anage huno Safairana antahige'ne, zagorema mopama atra'ana, mizana asma'areke atrenampi? nasamio higeno agra anage hu'ne, Izo atreno'a mizana asi'ne higeno, \v 9 Pita'a amanage huno Safairana asamine, Nahigetna kagrane negave'enena mago tanarimpa huta Ramofo Avamura reheta nega'e? Negavema ome asentete'za aza vahera, kasante oti'nazanki ko, kagrira anazanke hu'za eri'za vugahaze. \v 10 Anage nehigeno agafi hantaka'a traka huno frige'za, nehazave zagamo'za emegazana hago fri'nege'za, erizafa hu'za vazazamo'za, nevema asente'naza asopare ome asente'naze. \v 11 Higeno tusi'a kore zamo ana mika mono vahete'ene, ana zama hia kema antahi'naza vahete enena e'ne. \s Aposol nagamoza hakare vahe zamazeri so'e hu'naza naneke \p \v 12 Aposol naga'mo'za rama'a avame'zane, kuguva zane mika vahe vahepi nehuza, ra mono nompi, Solomoni'e hu'za hunaraginte'pinka ana mika vahe'tamimo'za mago zamarimpa huza magopi atru hu'naze. \v 13 Magore hu'za anampintira zamagripina hageorafi'nazanagi, mika vahe'mo'za kentahiza, agazone hunezmante'za husga huzmante'naze. \v 14 Hanki hakare vahe krerfamo'za a'nea, vene'nea hu'za Ramofonte zamentintia hu'za, rama'a vahekrerfa efre'naze. \v 15 Ana higeno mika vahe'mo'za Pita'ma ene vanigeno, amemo'a hagutesie huza kri vahera sesenku huza zafa hu'za kampi, nosiva masi'ne'za zmantage'za mase'naze. \v 16 Anazanke huno ranra kuma'ma Jerusalemi me'nefintira, kri eri'nea vahepi, havi avamu'mo agu'afi fre'nea vahetamina zamare'za ageno, maka vahera zamazeri so'e hu'ne. \s Aposol naga kina huzmante'naza naneke \p \v 17 Hianagi ugagota pristi kva ne'mofo, agri kvafima eri'zama e'neri'za naga'mo'za, (sadusi nagare) aposol nagara kanive rezmante'naze. \v 18 Zamagra e'za aposol naga eme zamazeri'za mika vahe'mokizmi kina nompi omezmante'naze. \v 19 Hu'neanagi ana kenegera Ramofo ankeromo'a eno kina vahe kafantmina eme anagino, zamareno atineramino, anage huno zamasmi'ne, \v 20 Ra mono nompi vutma vahepi omo otitma kahefa mani'za eri'zamofo keaga mika zamasmiho. \v 21 Anankema nentahiza, zahufa ko'ma atiama'afi, ra mono nompi umareri'za agafa hu'za rempi huzami'naze. \p Anante mono nonte ugota kva ne'ene (hae pristi), agranema nemani'za naga'ane e'za, kanisol (Senhidren) vahe ke hige'za atru nehazageno, ana maka Isareli kva vahetaminena ke hutru hute'za, kina nonte kva vahetega ke atre'za, kinama hu'naza aposol vahera zamaretma eho hu'naze. \v 22 Hu'neanagi kina nonte eri'za vahe'mo'za kina nompi eme kazana onke'za, ete'za naneke eri'za vazazamo'za ome zamasmi'za, \v 23 anage hu'naze, Ome konana kina nona nofinu hentrako hunte'za, kerage kva vahe'ene ana nonte kegava hu'naza vahe'mo'za kafante otiza mani'naze. Hu'neanagi tagrama anagitama ufronana, agu'afina mago vahere huta onke'none. \v 24 Ra mono'nontema kegava nehaza (tempol kat) vahe'mofonte ugagota hu'nea kva ne'ene, mono nonte ugota kva (hae pristi) vahe'mo'za anankema nentahi'za, tusi'za hu'za hava nehu'za antahintahi hu'naze. Amanahu'zamo'a nankna hugahie hu'naze. \v 25 Hu'neanagi mago vahe'mo eno, kinama ome huzmante'naza vahe'mo'za, mono nompi otine'za, vahe'zagarmi mono naneke rempi hu'nezmize huno zamasmi'ne. \v 26 Mono nonte kva nehia ne'mo'a, magoka sondia vahe'ene vazazamo'za, ana aposol nagara ome zamavare'za e'nazanagi, sondia vahe'mo'za akohe'za agazone hu'za zamavare'za e'naze. (Na'ankure vahe'mo'za have knonu zamahe frizanku kore hu'za razana osu zamare'za e'naze.) \p \v 27 Ome zamare'za ana aposol nagara ete'za kanisol (Senhidren) vahe zamure eme zamazeri oti'naze. Mono nontema ugote'nea nemo'a (hae pristi) zamantahigeno anage hu'ne, \v 28 tagra menina hanave kea huta, mago'anena ama ana agifina vahera rempi huozmitfa hiho huramantone. Keho amama rempima huzamiza zamo'a Jerusalemi kumapina antahi vagaraze, hankino Jisasima ahe'nazana tagriku ahe'naze hutma huneranta'ze. \v 29 Hu'neanagi Pita'ene ruga'a aposol naga'mo'za kenona zamire anage hu'naze, Anumzamofo ke'age nentahita ama mopafi vahe'mofonkea ontahigahune. \v 30 Tagri tafahe'i Anumzamo, keka zafarema ahetma hantinaza nera Jisasina azeri otine. \v 31 Anumzamo'a azeri otino aza tmaga kaziga'a anteno, ugagota kva ne' taguvazi nere hu'ne. Agrite Israeli vahe'mo'za zamagu'a rukrahe hanageno, kumizmia eri atrezmantegahie. \v 32 Higeta tagra e'i ana zama fore'ma hu'neana keteta, ama anankea hu'ama nehune. Ana higeno tagrama ke'nonazana ruotge Avamumo'a keteno huama hu'ne, kema antahiza avariri'za vahera Anumzamo'a ana ruotage Avamura zami'ne. \p \v 33 Kva vahe'mo'za anankema nentahi'zageno'a, tusi zamarimpa hege'za zamahe frinaku hu'naze. \v 34 Hianagi Farisi nera Gamalieli'e nehaza ne'mo tra kemofo (lo) kagota huno rempi hunezmige'za, rama'a vahe'mo'za antahinemiza ne'kino otino, osia kna ama vene'ne zaga zamare megi'a zamanteho huno huzmante'ne. \v 35 Anante amanage huno kansol vahera zamasmi'ne, Israeli vahe'mote, nazanoma huzmantegahune hutma kema retroma hana'zana, antahi so'e hunetma anazana huzmanteho. \v 36 Mago'a kna koma evunefina, Tiutasi'a otino, Nagra ra vahe mani'noe hige'za, vahera 400'a naza vene'nemo'za, agranena eme hagerafi'naze. Hianagi agrira ahefri'zage'za, amage'ma nentaza naga'mo'za atre'za panini hazageno mago'zana osu'ne. \v 37 Anama hutegeno'a ana mefiga, mago Galiliti nera, Judasi'e nehaza ne'mo, zamagi kre'za erifatgo haza knare otino, mago'a vahera zamare agrarega atre'nea nera anazanke huno frige'za amage'ma ante'naza naga'mo'za panini hu'naze. \v 38 E'inahu'za fore hu'negu, tamagrira ama nanekea neramasmue, ama nagara mago kea huozmanteta zamatreho. Na'ankure, mopafi vahe'mo'ma amanahu'zama hanigeno'a, amne'zankna hugahie. \v 39 Hianagi Anumzantegati'ma ne'esigetma keaga huozmantegahaze. Anama hanutma aru Anumzamofo ha'rentezanku nehue, hige'za nentahi'za zamatre'naze. \p \v 40 Kanisol vahe'mo'za ana zamumro kema nentahi'za, ana aposol nagara kehu'agu'a zamante'za zamazeri'za tusi sefu zamite'za, mago'anena Jisasi agifina nanekea osutfa hiho nehu'za, zmatrage'za vu'naze. \v 41 Hige'za aposol naga'mo'za ana kanisol naga zamureti'ma zamatre'za nevu'za, Anumzamofo avure mani'neta Jisasi agire'ma eriga knaza erune, nehu'za muse hume vu'naze. \v 42 Hanki hakare knafina, ra mono nompine, nonte nontera nevu'za Jisasi'a, tazahu ne' Kraisi'e hu'za knare muse kea rempi hunezmi'za huama hu'naze. \c 6 \s E'se 7ni'a mono kva vahe huhampri zamante'naza naneke \p \v 1 Hagi anama haza knafina, Jisasima amage nentaza disaipol naga'mo'za ome rama'a hazageno namba zamimo'a ame'nanempi mareri'zageno, Griki kema nehaza Jiu vahe'mo'za, Hibru kema nehaza Jiu kuma agafa vahetmina kanive rezamante'za, Mika zupa kave'ma fakoma hazana kento a'ne nagara antahi nozamize hu'za hu'naze. \v 2 Hage'za 12fu'a aposol naga'mo'za ana mika amage'ma nentaza disaipol kevu zamasmizage'za emeritru hazage'za anage hu'naze. Ne'zama fakohu zankuke nehuta Anumzamofo nanekema osanunana knarera osugahie. \v 3 E'ina hu'negu tafuhete, tamagra amu'no tamifinti keso'e hutma 7ni'a vahe'ma zamu'zmamo knare'ma hu'nesnia vahe'ma, Avamu'ene knare antahi'zamo'ma avitenesia vahe zamazeri otinke'za, esageta tagra ama erizana refako huta zamazampi antesune. \v 4 Hu'neanagi tagratia nunamu hu'zante'ene, Anumzamofo naneke'a huama huta veamofona zamasmita maka knafina vugahune. \v 5 Ana mika vahe kevumokizmia zamesige'za, ana hugahune nehu'za, ana 7ni'a vahe huhampri'naze, mago ne'ma hampona amentintine ne' Ruotge Avamu'mo agu'afima avite'nea nera Stiveni huhampriza Filipinki Prokulusinki Nikenorinki Taimoninki Pamenasima, mago Antioku ne' Nikolasi'a megi'a nagapinti ne'mo agu'a akrehe huno Jiu monopi amentinti nehia ne' huhampri'za zamaretru hu'naze. \v 6 Ana hute'za ana vene'ne zaga zamare'za aposol nagate vazage'za zamaza ante'za, nunamu huzmante'naze. \p \v 7 Hagi Anumzamofo kemo'a mago'ane ra huno nevigeno, amagenentaza disaipol naga'mo'za Jerusalemi kumapina rama'a efore nehageno, ra'ma'a Jiu pristi vahe'mo'za zamentinti hu'za ke amage'anteme vu'naze. \s Stiveni azeri'naza naneke \p \v 8 Ana higeno, Stivenina Anumzamofo asunkuzamo'ene hihamumo'a avite'negeno, tusi'a kaguva zane, avame'zanena vahe'mokizmi amunompina erifore hu'ne. \v 9 Hianagi mago'a vene'ne zaga, Hibru osi mono nona (Sinagog Freman) vahe zamazeri atre monore nehazafinti Sairini kumate'ene, Aleksandria kumate'ene, mago'a Silisiane, Esia rankuma'mo kegava hu'nefinti (provins) vahe'mo'za oti'za Stivenina keha rente'naze. \v 10 Hianagi Stiveni'ma knare Avamu'mo'ma azama huno knare antahi'zana amigeno kema hiazamofona, zamagra magore hu'za kea osu'naze. \v 11 Anante zamagra oku'a mago'a vahera anage hiho hu'za zamasmi'naze. Tagra nentahunkeno Mosesene, Anumzamofonena zanazeri havizahu kea hu'ne hutma hiho hu'naze. \v 12 Ana kema hazazamo vahera zamarimpa zamazeri otige'za, ranra vahe'mo'zane kasegere ugagota hu'naza vahe'mo'zanena oti'za Stivenina eme avazu hu'za kanisol (Senhitren) vahe zamure vu'naze. \v 13 Zamagra pusante havigema hunte vahe zamaretageno, ana vahe'mo'za hu'za, Ama ne'mo'a, ontagneno Mosese kasegegu'ene, ra mono nonku enena huhaviza hunte'ne hu'za hu'naze. \v 14 Na'ankure tagra nentahunkeno ama nemo'a amanage huno hu'ne, Nazareti Jisasi'a eri haviza ruotge mono nona nehuno, Mosesi'ma tami'nea avu'ava'zana, eri atreno kahefa avu'ava eri fore hunaku nehie. \v 15 Anankema huntaza fakohu'za kenaku nehu'za ana mika kva vahe'mo'za avugosafima kazana, avugosamo'a ankero vahe'mofo avugosamo masa hiaza hige'za ke'naze. \c 7 \s Stivenima hu'nea naneke \p \v 1 Ugagota pristi ne'mo'a huno, Stiveniga, amama hunegantaza kemo'a tamagefi? \v 2 Higeno Stiveni'a huno, nafuhetane nafaheta mika'motma nagri kea antahiho, nerageho Abrahamu'a, Mesapotamia mani'negeno, Masanentake Anumzamo'a avure ehanatitegeno henka'a atreno vuno Harania umani'negeno, \v 3 Anumzamo'a amanage huno asami'ne, \bdit Vaheka'ane mopaka'anena atrenka, kaveri hanua mopare vuo. \bdit* (Jen-Agf 12:1) \v 4 Anante Kaldia mopa atreno, Harani kumate umani'ne. Anante Abrahamu nefa'a frigeno, Anumzamo'a huntegeno amama menima emani'naza mopare e'ne. \p \v 5 Anumzamo'a mago mopa manisana zane huno Abrahamuna omi'ne, mago osi atupa'e huno refako huomi'ne. Mofavrea onte'tfa hu'neanagi Anumzamo'a huvempa hu'ne, ana hu'neanagi Nagra kagri'ene mofavre zagaka'a henka zamigahue huno hu'ne. \v 6 Hianagi Anumzamo'a amanahu ke huno Abrahamuna asami'ne, \bdit Kagehe'za ru vahe mopafi, mopazmi omane vahe umanigahaze. 400'a Zagegafu'mofo agu'afina, mopa agafa vahe'mo'za kazokzo eri'za vahe zamavarente'za, kva huso'e huozmantegahaze. \bdit* \v 7 \bdit Hianagi Nagrani'a kazokzo eri'za zamisaza mopare vahera, nona'a zamazeri haviza huzmantegahue, huno Anumzamo'a hu'ne. Anama hute'za henka zamagra atre'za e'za ama mopare Nagrira eme nagi hanta vazigahaze. \bdit* (Jen-Agf 15:13-14) \v 8 Anumzamo'a Abrahamu'ene huvempa huno oku avufama tagahu nanekea huhagerafiteno, Abrahamu'a, Aisakina nefaza higeno 8'a zagegnama nemaniana, oku avufa taga hu'naze. Aisaki'a Jekopu nefaza higeno, Jekopua 12fu'a tagehemofona nezmafa mani'ne. (Jen-Agf 17:10-14.) \p \v 9 Ana tagehe'mo'za Josefena kanive rente'za mizante atrage'za ru vahe'mo'za avare'za Isipi vu'naze. Ana hu'nazanagi Anumzamo'a agrane mani'neno, \v 10 knama nemizageno'a Anumzamo'a aza nehuno, knare avu'vazane, antahi'zana Josefena amigeno, Isipi kini ne'mofo Fero avurera knare higeno, Fero'a huntegeno ugagota kva Isipia hu'neno, noma'afima me'neazane nemania vahetera anazanke huno kegava hu'ne. \v 11 Anante Isipi mopare'ene Kenani moparera ne'zana fanane higeno, vahe'mo'za tusi'a zamagate'zampi manizage'za, tagehe'za mago kavera hakare'za eri fore osu'naze. \v 12 Hianagi ne'zana Isipi me'ne kema Jekopu'a nentahino'a, tagehemofona esete ne'za omerihogu huzmantege'za vu'naze. \v 13 Anante'ma mago'ane (second time) vazageno'a, Josefe'ne huno agra'agu huama higeno, Fero'a, Josefe afuhe'za e'naza kea antahi'ne. \v 14 Anantera Josefe'a ke naneke atrenteno nefa Jekopunku ene ana miko tuzagarazaga'agura nagritega eho huno hu'ne, ana mika'a 75fu'e. \v 15 Hanki Jekopu'a Isipi umani'neno, anantega agrane tagehe'zanena fri'naze. \v 16 Anantegatira zaferina'a eri'za Sekemu vazazamo'za, Abrahamu'ma zagoma atreno Hamori mofavre nagapinti'ma mago'a zagoreti'ma mizama asente'nea kerigampi Sekamu ome asente'naze. (Jen-Agf 50:13.) \p \v 17 Hu'neanagi Anumzamo'ma, Abrahamuma huvempama hunte'nea knamo'a kofta huno eku nehigeno, Isipima tagri vahe'ma mani'naza vahe'mo'za tusi vahe krerfa fore hu'naze. \v 18 Henka Josefema antahino keno osu'nea kini ne' Isipi fore huno kegava hu'ne. \v 19 Ana kinimo'a vahetia rezmatga nehuno, tagehe'ina havi avu'ava hunezmanteno kasefa mofavrema kasentenazana megi'a zamatrenke'za friho huno huhanavetine. (Eks-Ati 1:8-2:15) \v 20 Anama hianknafi Mosesena kasentegeno Anumzamofo avurera hentofa mofavre fore hutegeno, 3'a ikamofo agu'afina kegava hazageno nefa nompi manitegeno, \v 21 henka avare'za megi'a ometrageno, Fero mofamo'a avareno agri'a mofavregna huno kegava hu'ne. \v 22 Mosese'a Isipi vahe'mofo antahi'zana rempi huno maka eriteno, kema hu'zampine, avu'ava'zama'afina hankave nentake ne' fore huno mani'ne. \p \v 23 Hu'neanagi 40'a zagegafu huku'ma nehuno'a nafuhe'i, Israeli vahera nantu antezmante nagesahie huno antahi'ne. \v 24 Mosese nevuno keana Isipi ne'mo, Israeli kazokzo eri'za nera nehegeno negeno, Israeli ne'mofo ahoke heno Isipi nera ahe fri'ne. \v 25 Mosese'a antahiana agri vahe'mo'za antahi ama hu'za, nagripi huvazino Anumzamo'a huntegeno tagrira tahokeheno tavarenaku e'ne hu'za hugahaze huno antahine, hianagi zamagra Mosesena antahi omi'naze. \v 26 Umaseno nanterana Mosese'a nevuno keana, tare Israeli ne'tremoke ha' nehakeno, zanarimpa zanazeri fru hunaku, agra amu'noznifi vuno znazeri atrenaku nehuno anage hu'ne, Ama verarena, tanagra kogna mani'na'e. Nahigeta hara neha'e? \v 27 Hianagi magomo'ma havizama hunteno ahe frinaku nehimo'a, Mosesena retufe kanti netreno anage hu'ne, \bdit Aza kva mani'nenka tagrira refako hurantegahane?\bdit* \v 28 \bdit Kagra okima Isipi ne'ma hae fri'nanankna hunka nagrira nahe frinaku nehampi? \bdit* (Eks-Ati 2:14) \v 29 Ana kema hia Mosese'a nentahino, Isipia atreno viazamo, Midieni mopare anantega rurega vahe umani'ne. Mosese'ma Midienima umani'neno'a, tare ne'mofavre ksezanante'ne. \p \v 30 Hagi 40'a zagegfuma agateregeno mago ankeromo hagage kokampi Sainai agonamofo agiafi osi zafafi tevesrasra huno nerefi fore humi'ne. \v 31 Mosese'ma anazama negeno'a, naza fore nehieha nehuno kenakuma eravaoma higeno'a, Ra Anumzamo'a kezatino, \v 32 \bdit Nagra kagri kagehe'i Anumzane, Abrahamuma Aisakima Jekopu Anumzane, \bdit* huno higeno, Mosesena, tusi ahirahitegeno avuge'zankura tusi agogogu nehuno avua onke'ne. \v 33 Higeno Anumzamo'a Mosesena anage huno asami'ne, \bdit Kagia nona, kagaretira zafitro, na'ankure e'ima oti'nana mopa, Ruotge hu'nea mopare oti'nane. \bdit* \v 34 \bdit Vahe'nima Isipima manine'za knama e'neriza zana tamage hu'na Nagra ke'noe, zamata hozama zamizage'za krafa kema nehazana Nagra nentahina zamaza hunaku menina erami'noe. Menina kagra eno, hugantesugenka, etenka Isipi vugahane. \bdit* \p \v 35 E'ima ana Mosesima zamesra hunente'za, anagema hu'za, \bdit Iza kagrira kva mani'nenka vahera refko huo \bdit* huno huntenemofo, e'i ana nera Anumzamo'a hunteno, kva ne' mani'nenka, zamazahu ne' manio huno Anumzamofo ankeromofo azampi osi zafafinti efore huno hunte'ne, \v 36 Ana ne'mo zamavareno nevuno Isipi mopare ene koranke hagerinte'ene ka'ma hagege mopafina kaguvazane avame'zana 40'a zagegfufina huzmeri hu'ne. \v 37 Ama ana Mosese, Israeli vahe'zagagura huno, Anumzamo'a kasnampa vahetmia tamagripintira nagri'ma hiaza huno azeri otigahie. \v 38 E'i ana ne'mo, vahe kevumokizmi amu'nompima ka'ma mopafi mani'negeno ankeromo Sainai agonafina tagri tagehemokizmi Anumzamo'a kea huntegeno asimu erino mani naneke erino'ma eme tami'nea nere. \v 39 Tagri tagehe'za ke'a antahizanku zamefi hunemi'za, retufeganti netre'za, zamagu'afina Isipigura tusi zamagesa antahi'naze. \v 40 Eronina amanage hu'za asmi'naze, \bdit Kagotama hurantesia anumzantamina tro huranto, na'ankure ama ana Mosese'ma Isipi mopareti tavarenoma e'nea nera na'a fore huminefi tagra antahita keta osu'none hu'naze. \bdit* \v 41 Hige'za ana knafina golire havi anumzana bulimakao anenta kna huza tro hu'za, Kresramana avuga vunente'za anama zamazanuma troma hazazankura muse hunte'naze. (Eks-Ati 32:1-10) \v 42 Hu'neanagi Anumzamo'a amagena huzmantege'za, zamagra havi anumzantema zagere'ma, ofunte'ma ikante monora hunte'naze, ko'ma kasnampa vahe'moma krente'neana \bdit tamagra Israeli vahe'mota ka'ma kokampima 40'a zage kafufima ofa nehuta Kresramana vu'nazana Israeli vahemota Nagrite Kresramana vu'nafi? A'o. Nagrite Kresramana ovu'naze. \bdit* \v 43 \bdit Tamagra Moleki havi anumzamofo seli mono no erita magoka ne-eta, Rafani havi anumzamofo ofu eritma ne-etma, havi anumzamofo amema'a mono huntenaku tro hu'naze. Ana hu'negu ama mopafintira tamazeri atranenketma Babilon kumamofona kantu kaziga umanigahaze. \bdit* (Emo 5:25-27.) \p \v 44 \bdit Tagri neragehoza seli mono no zamia eri'za magoka ka'ma kopi vu'naze. Anumzamo'ma Mosese asamino e'inahu hunka tro huo huno hunte'nea kante ante'za, anahu kna hu'za trohu fatgo hu'naze.\bdit* (Eks-Ati 25:9) \v 45 Henka tagehe'mokizimi mofavreramimo'za ana seli mono nona e'neriza, zamagra ana mopafi Josua'ene naga'amo'zanena megi'a vahe'mofo mopafi ha'hu'za eri'za mani'neza, seli mono nona kiza mani'nageno henka Devitinkna e'ne. \v 46 Anumzamofo avesi zamo'a Devitinte megeno, Anumzamoka natregena ra mono nonka'a kineno huno antahige'ne, Jekopu Anumzamo'ma manisia no kinaku hu'ne. \v 47 Hu'neanagi Solomoni'a Agri ra mono nona kinte'ne. (1 Kin 6:1) \v 48 Hu'neanagi, Mareri Agatere'nea Anumzamo'a vahe'mo azanteti kinte nompina omanigahie huno, Kasnampa ne'mo hunte'ne, \v 49 \bdit Mona kumara trani'e, ama mopa nagiamofo trare, inankna no Nagrira kinantegahaze?\bdit* Huno Ramo'a hu'ne. \v 50 \bdit Mika'zana monafine mopafinena Nagrake tro hu'noe.\bdit* (Ais 66:1-2.) \p \v 51 Tamagra ke ontahi vahe mani'nageno tamaguamo ene tamagesamo'a tamage kemofona ifo nehie! Tamagra Ruotge Avamumofona tamagehemo'zama hu'naza kna hutma maka kna tamefi hunemize! \v 52 Kasnampa vahepintira ina'na vahe tamagehe'za zamahe ofri'naze? Fatgoma Hu'nemo'ma esia zamofoma ko'ma huama'ma hu'naza vahera, zamagra zamahe fri'nazanki, tamagratmi menina komoru huta zamahe fri'naze. \v 53 Korapara Anumzamo'a kasege'a ankero'mokizmi zamazampi antege'za, eri'za eme tamizageta enerita, ana nanekea tamagra amagera ontetma kea rutagare'naze. \s Have knonu Stivenima ahe'naza naneke \p \v 54 Ana kema Jiu kva vahe'mo'za nentahi'za, tusi zamasi vazige'za zamavera aninkreki hu'naze. \v 55 Hianagi Stivenina Ruotge Avamumo agu'afi efregeno, kefatgo hunagamuteno monafinka Anumzamofo masa'zana negeno, Jisasi'a Anumzamofo azantamaga kaziga'a oti'negeno ke'ne. \v 56 Nehuno agra anage hu'ne, Keho Monamo'a anagige'na negogeno, Vahe'mofo mofavremo'a Anumzamofo azantmaga'a oti'negena negoe. \v 57 Hianagi zamagra tusi'za hu'za rankege nehu'za, zamagesa renkani nere'za, magoka zamagare'za Stivenina ome azeri'naze. \v 58 Rankumapinti retufe'za megiama ete'za, agafa hu'za have knonu ahe'naze. Ana nehazage'za, havige hunteza huama hanigeta antahi sune hu'naza vahe'mo'za amega nakreku'zamia hate'za mago nehazavea, Soli'e nehaza ne'mofo agafi eme ante'naze, (Apo 6:13) \v 59 Stivenima have knonu nehageno'a, Ramofo agi aheno amanage hu'ne, Ramoka Jisasige, avamuni'a erio! \v 60 Anage huteno rena reno ranke huno amanage hu'ne, Ramoka kumi'zami'a aze'orinka atrezmanto, huno nehuno fri'ne. \c 8 \s Soli'a mono vahe zamazeri haviza hu'nea naneke \p \v 1 Hagi Stivenima ahe fri'za zankura Solina rimpamo'a so'e hu'ne. Jerusalemi kumapina mono vahe'ma zamahe'zamo'a tusiza huno ana knarera avitege'za, maka vahe zagamo'za panini hu'za fre'za Judia kaziga nevazage'za, Sameria kaziga nevzage'za aposol vahe'age mani'naze. \v 2 Knare hu'za fatgoma hu'naza vahe'amo'za Stiveni asenente'za, tusi zamasunku hu'za zavike agriku hu'naze. \v 3 Hianagi Soli'a, mono vahe zamazeri haviza nehuno, mago'mago nompina vuno eno huno vene'nene, a'nene zamavazu hu megi nezmatreno zamavareno kina ome huzmante'ne. \s Filipi'a Sameria kaziga Jisasi agenke ome huama hu'nea naneke \p \v 4 Anante e'ima zamahe pananima hige'za fre'naza vahe'mo'za, maka kumate kumate vutere hu'za mono kea hu'naze. \v 5 Filipi'a Sameria rankumate viazamo, Kraisinku zamagrite huama ome hu'ne. \v 6 Filipi'ma hia nanekema tusi'a vahe'mo'za nentahiza, avame'zama hiazante'ma nege'za nentahiza, magoke antahintahire mika vahe krerafamo'za zamagesa ante'za antahi'naze. \v 7 Na'ankure havi avamu'tamima zamagu'afima mani'naza vahe'pintira, havi avamutmimo'za tusi'a kezati'za krafa nehu'za atirami'naze. Hagi mika zamufa fri'nea vahe'ene, kama vano nosaza vahera krizamimo'a knare huzmante'ne. \v 8 Higeno ana rankumapina tusi'a museza fore hu'ne. \p \v 9 Ana rankumatera, Saimoni'e nehaza ne'mo, afa' vahe'mofo avu'ava'za eri fore huvava nehia nera mani'neankino, Sameria vahera huzamerige'za tusi'a zamagogogu nehu'za antri nehageno, agra ra ne' mani'noe huno hu'ne. \v 10 Hagi ositetima vuno rante'ma vu'nea vahe'mo'za, ke'ankere'za nege'za ana mika vahe'mo'za agri ke nentahi'za anage hu'naze, Ama nera, Ra Anumzamofo hanavegino, tusi'a hanave hu'za hu'naze. \v 11 Hige'za agri ke'are antahi'za amage ante'naze. Na'ankure agrama za'za knafi havige nehuno, zagoreno eri fore hu'neazanku anara hu'naze. \v 12 Ana hu'nazanagi Anumzamofo kumamofo avu'avaku'ene, Jisas Kraisi agire Knare Musenkema Filipi huama nehige'za zamentintima nehu'za, vene'nene, a'nemo'zanena erigafa hu'za monoti fre'naze. \v 13 Saimoni'enena amentinti nehuno henka mono tina nefreno eteno ovu'are Filipi'ene mani'ne. Hagi mika ruzahu zane ra avame'zama hiaza fore higeno negeno tusi agogogu nehuno antri hu'ne. \p \v 14 Jerusalemi mani'naza aposol vahe'mo'za antahizama Sameria vahe'mo'za Anumzamofo naneke erize kema nentahi'za, Pitane Joni kizni huznante'naze. \v 15 Zanagrama uramina'ana nunamu huzmante'sake'za Ruotge Avamu'ma erisnagu urami'na'e. \v 16 Na'ankure mago mago'mofontera Ruotge Avamumo ome'nege'za, ko Ramofo Jisasi agire mono tinke fre'naze. \v 17 Anante Pita'ene Jonikea agafa huke zanazama ana Sameria vahe'mokizmi zamufare antake'za Ruotge Avamura eri'naze. \v 18 Hianagi Saimoni'ma kegeno Aposol vahe tfamo'zama zamazantfama antaza zante'ma Ruotge Avamu'ma zamigeno'a, agra zagoma zanamikema nehuno'a, \v 19 anage hu'ne, Amana hanave'a nagri'enena nami'nenkena ina vahe'tema nazama antesuge'za anahu'za Ruotge Avamura eriho. \v 20 Hianagi Pita'a, agrikura anage hu'ne, Zago ka'ane kagranena haviza hugahie. Na'ankure kagrama kagesama antahinana zagoreti Anumzamofo muse'zana miza hugahue hunka nehane. \v 21 Kagrira ama eri'zampina mago eri'zanka'a omanetfa hu'ne. Na'ankure Anumzamofo avurera, tumoka'amo'a knarera osu'tfa hu'ne. \v 22 E'i zanku kefo kavukva zanka'a neterenka, kagu'a rukarehe hunka havizama nehana zana atrenka, Ramofonte nunamu nehugeno, kagu'amo'a knarema hanigeno'a kumi ka'a atregantegahie. \v 23 Na'ankure nagrama navuma kagoana, kagra kanive nerenka, kumi'mo kegina hugantegenka mani'nane, huno Pita'a higeno, \v 24 Saimoni'a ke nona anage hu'ne, Nagrikura, tanagra Ramofontega nunamuna hikeno, kema hu'na'a zamo'a nagritera ometfa hino hu'ne. \p \v 25 Anante'ma Pita'ene Jonikema hamponati'ne, Ramofo nanekema huama'ma hutekea, ete Jerusalemi vunaku nevuke, Sameria vahe'mokizmi nonkumapi mono naneke hume vuna'e. \s Filipi'a Itiopia rankva ne'mofo Jisasi nanekea asami'nea naneke \p \v 26 Anante mago Ramofo ankeromo Filipina asamino, Sameriatira otinka Jerusalemi kaziga Gaza urami'nea kantega kavugosa huntenka vuo. E'i, hagage ka'ma kopi vuo huno asamigeno, \v 27 nevigeno magora agonkna'za hari'nea Itiopia nera, Kantesi'e nehaza Itiopia kuini a'mofo zagore kegavama hu'nea ne'mo, Jerusalemi mono eme huteno eteno kuma'arega nevigeno, \v 28 hosimo renteno avazu huno vano nehia karisifi manino nevuno, \v 29 kasnampa ne' Aisaia krente'nea avontafera hamprime nevigeno Ruotge Avamu'mo'a Filipina asamino, Vunka antuma hosimo renteno avazuma hu'nea karisire urava'o huo higeno, \v 30 Filipi'a agiareno agrite viazamo ome antahiana, Aisaia kasnampa ne'mofo naneke nehamprigeno nentahino, amama nehamprina nanekea, kagra antahiama nehano? Huno antahige'geno, \v 31 Ana ne'mo'a huno, Mago'mo'ma huonasamisigena, inankna hu'na antahi amara hugahue? Nehuno Filipina ke higeno umarerino agrane umani'ne. \v 32 Ana ne'mo'ma hampri'nea avontafemo'a, amanahu ke hu'ne, \bdit Sipisipi afu'ma ananke taga hunaku avare'za nevazankna hu'za avre'za nevu'za, sipisipi afu anenta azoka taga hunaku nehazageno, agira aka huno krafa osu'nea kna huno, Agra agira aka osu'ne. \bdit* \v 33 \bdit Agrira azeri agaze hu'za knare fatgo zamuzmara huonte'naze. Na'ankure ko'ma Agri asimura ama mopafintira eri'nazana, nankna huno Agra mofavre antegahie? \bdit* (Ais 53:7-8) \v 34 Anante ke'nonama hifina, agonkna'zama hari'nea ne'mo'a anage huno, Filipinkura hu'ne, Muse hugantoanki (plis) azanku kasnampa ne'mo'a ama kea hu'ne, agri'agu hu'nefi, hipi ruga'a vaheku hu'ne? \v 35 Filipi'a anama hampri'nea avontafepinti nanekea agafa huno, Jisasi knare musenkea ana nera asmi'ne. \v 36 Anama huke karankama nevukea mago'a ti me'nere eke, agonkna'zama hari'nea ne'mo'a huno, Ko! Ti me'neaki! Na'amo mono tima frezanifina nazerigahie? huno nehigeno, \v 37 [Filipi amanage huno hu'ne, Tamage hunka maka kagu'areti Jisasinku kamentinti hanunka tina fregahane nehigeno ozo hu'ne. Anumzamofo nemofo Jisasi Kraisi'a mani'ne, hu'na namentintia nehue huno hu'ne,] \f + \fr 8:37 \fr*\ft 37 Mago'a antahintahi krerfane vahe'mo'za zamagesama antahi'zana, ese avontafepina teti sevenifima me'nea kea omnene hu'za onkre'naze.\ft*\f* \v 38 ana hosimo renteno avazu nehia karisia ana ne'mo kehigeno azerigeno, anantarega'moke uramike tinte vuke, Filipi'a agonkna'za hari'nea nera mono tina frente'ne. \v 39 Anama huteke timpinti'ma megi'a akeno'a, Ramofo Avamumo Filipina avaresga huno vigeno, agonkna'zama hari'nea ne'mo'a mago'ane nonkeno, tusi muse hume karanka vu'ne. \v 40 Hianagi Filipi'a Azotasi kumate mani'neno nankna hu'na e'noeha huno agra'a keno erifore hu'ne. Ana kazigama nevuno'a mika ranra kumatera mono kea hutere hume nevuno Sisaria kumate uhanati'ne. \c 9 \s Soli agu'a rukarehe hu'nea naneke \p \v 1 Ana knafinke Soli'a ana zanke huno Ramofo amage' nentaza disaipol nagara zamahe frinaku tusi asi nevazigeno, rimpa henezmanteno, ugagota pristi nete vuno, \v 2 ome antahigegeno mago'a avona kremigeno erino Damaskasi vuno atruma nehu'za mono nehaza nontamimpi (sinagogs) marerino huama huno, agrama veo, aro Kraisti amage' nentaza vahe'ma zamagesuno'a, kina rezmanteno eteno zamareno Jerusalemi vugahie huno kre'ne. \v 3 Agrama vuno Damaskasi urava'o nehigeno'a, ame huno monafinkati hanavenentake tavi'mo agrite remsa huntegeno, \v 4 traka huno mopafima nemseno'a, agrama mago kezankema antahi'nea kemo'a anage hu'ne, \wj Sol! Sol! Na'a higenka Nagrira kna nenamine?\wj* \v 5 Higeno kenona'a, Ramoka, Kagra izage? huno higeno, Agra huno, \wj Nagra Jisasine, kagrama knama nenamina Nere. \wj* \v 6 \wj Hu'neanagi otinka ana kumapi ufrenka vuge'za, kagrama nankna'zama hanana zamofo kea kasamigahaze.\wj* \v 7 Soli enema nevaza vene'nemo'za kea osu'za oti'za mani'ne'za, kema hia agerura antahi'nazanagi, mago vahera onke'naze. \v 8 Soli'a mopafinti otigeno, avumo'a hari hu'neanagi, mago'zana onke'ne. Magoka vu'naza vahe'mo'za azante avazu hu'za Damaskasia avare'za ufre'naze. \v 9 Taregi magoki zagene haninena, avua onkeno ne'zane, ti'nena oneno amane mani'ne. \p \v 10 Magora Jisasi amage'nentea nera, Ananaiasi'e nehaza ne'mo Damaskasi kumatera mani'neno, ava'na keankna huno negegeno, Ramo'a anage huno asami'ne, \wj Ananaisi'o!\wj* Higeno ke nona hunteno, ama mani'noe Ramoka. \v 11 Anante Ramo'a asamino, \wj Otinka fatgoe nehaza kuma kampi vunka, Judasi nonte vunka, Tasasiti nera, Soli'e nehaza neku ome zamantahigo, na'ankure menina manino nunamu huvava nehie. \wj* \v 12 Ana nehigeno Soli'ma ava'nagna'zama kefina, Ananaisi'ema nehaza ne'mo efrea zamo avuma kesigura azanteno nunamu hunentegeno, ana avanagnazampina ke'ne. \v 13 Hianagi Ananaisi'a ke'nona'a huno, Ra Anumzamoka nagra rama'a vahepinti, nama'a vahe krerafama Kagrite'ma zamentintima nehaza vahe'ma Jerusalemi kumapima mani'naza vahetamima zamahe'neana, ana ne'mofo agenkea nagra antahi'noe. \v 14 Nehuno ama kumapi eno, Kagri kagima nehe'za mono hugante'naza vahe'ma ugagota kva (hai pristi) vahe'mo'za hugnare hunte'naze. \v 15 Hianagi Ramo'a anage huno Ananaiasina asami'ne, \wj Vuo, na'ankure agrira ko huhampri ante'noankino, Nagri eri'za ne' manigahie. Hagi Nagri nagi nagenkea erino megi'a vahete'ene, kini vahete'ene, Israeli vahetera vugahie.\wj* \v 16 \wj Na'ankure nama'a kna'zama Nagri nagire'ma erisia zana, Nagra averi hugahue. \wj* \v 17 Huno higeno, Ananaisi'a otino mani'nea nonte vuno, avufgare'ma azama omenteno nunamuma hunteteno anage huno asami'ne, nenafu Soliga, kantegama neankeno Ramo Jisasi'ma kagrite efore'ma hu'nemo, kagrama etenka kavu negenka, Ruotge Avamura eri avitesane huno hunantege'na nagra e'noe. \v 18 Anagema nehigeno'a, ame huno avuragafinti iriknazamo kanoperamigeno, avua eteno negeno otino mono ti fre'ne. \v 19 Hagi anante ne'za neno hanavema e'nerino'a, Jisasima amage'nentaza disaipol naga'ene Damaskas' mago'a kna mani'ne. \v 20 Ame huno, ana zupage Jisasi agigenkea osi mono nompi marerino, ama Nera Anumzamofo Mofavre huno huama huno zamasmi'ne. \v 21 Hige'za maka antahiza vahe'mo'za tusiza hu'za antri nehu'za, anage hu'naze, ama'na nera Jerusalema mani'neno, Jisasi agire'ma zamazeri havizama nehia nero? Menina eno Jisasi agima huama nehaza vahera kina huzamanteno zamareno ugota ra mono (hetprisi) kva vahete vunaku ne-eo? Hu'naze. \v 22 Hianagi Soli'a, antahintahi'afina hageno nevuno Jisasi'ema nehaza nera tazahu ne' Kraisi'e huno eri ama huno tusiza huno hanavetino nehigeno, ana kema Damaskasima mani'naza Jiu vahe'mo'za, nentahi'za inankna huta nanekea huntesune ha hu'za kea osu'naze. \p \v 23 Mago'a knama evutege'za, Jiu vahe'mo'za komoru hu'za Solina ahenaku hu'naze. \v 24 Hu'nazanagi ana komoru hu'naza kemo'a Soli agesafi efre'ne. Zagene haninena ahe fri'snagu zamurga ra vihu kafante ke ankerete'za mani'naze. \v 25 Hu'nazanagi, Polima amage'nentaza disaipol naga'mo'za kerage'afi avare'za eka eka kupi antete'za, kumamofo vihu keginamofo megi'a kankamumpi nofi rentete'za mago kaziga avazu nehu'za atrageno urami'ne. \s Soli'a Jerusalemi kumate ete vu'nea naneke \p \v 26 Jerusalemi ema nehanatino'a, Jisasi amage nentaza disaipol nagapi hagerafigahue huno hianagi, agrikura tusi kore nehu'za agra Jisasi amage' nentea nere hu'za maka'mo'za antahi'za zamifina ontahi'naze. \v 27 Hianagi Banabasi'a, Solina avreno aposol nagate viazamo, Jisasi'ma kampi kegeno keaga humi'neazane, Damaskasi mani'neno hanavetino'ma Jisasi agifima keaga hu'nea zanku enena hu'ama huno aposol vahera zamasmi'ne. \v 28 Ana huteno Soli'a zamagrane mani'neno, Jerusalemia fru huno vuno eno huno, Jisasi agigura korera osuno hanavetino keaga huama hu'ne. \v 29 Agra keaga nehuno, Griki kema nehaza Jiu vahe'enena, keha hu'nazanagi, zamagra ahe frisnaza kanku hakare'naze. \v 30 Hige'za mono afuhe'za anankema nentahi'za, avare'za Sisaria urami'za ometrageno Tasisi vu'ne. \p \v 31 Anante Judia kazigane Galili kazigane Sameriama nemaniza mono vahe'mo'za, hagera hu'za nevu'za zamarimpa fru hu'za nemani'za, Anumzamofonku kore hunentageno, Ruotge Avamu'mo zamazeri hanavenetige'za, rama'a mono vahe fore hu'naze. \s Pita'a Ainiasi azeri oti'nea naneke \p \v 32 Pita'a mago'a kumate kagino vano vano huteno, agra Lida kumate mani'naza (saints) mono nagatega erami'ne. \v 33 Anampina mago nera Ainiasi'e nehaza ne' 8'a zagegafumofo agu'afi avufa fri kri erino sipa'a atreno novia ne' keno erifore huteno, \v 34 Pita'a anage huno asami'ne, Ainiasiga, Jisas Kraisi'a krika'a kazeri so'e huganteanki, otinka tafeka'a atrenka vuo, higeno anante ame huno oti'ne. \v 35 Ana hige'za ana mika Lidane, Saroni kumate ene mani'namo'za agri nege'za, Ra Anumzamofonte zamagu'a rukarehe hu'naze. \p \v 36 Jopa kumatera Jisasi amage nentea a'mofo agi'a Tabita'e. Ana a'mofo agima (Griki kefi eri rukarehe'ma hazana Dokasi'e hu'naze. Ama ana agimofo agafa'a, dia afure hu'ne) agripina knare eri'zamo avite'negeno atupa'ma nehu'za zamasunku zampima nemaniza nagara miko zupa zamaza hu'ne. \v 37 Ananknafina kri erino fri'geno, avufama tinu sesema huntete'za eri'za vazazamo'za, anaga nomofo hunaragintepinka ome ante'naze. \p \v 38 Jopa kumamo'a Lida kuma tva'onte me'ne, Pita'a anantega Lida kumate mani'ne hianke nentahiza, Jisasi amage nentaza disaipol naga'mo'za tare ne'tre huznantageke, vuke hampo'nage huke, Tagrikura zazatera tavega ontenka muse hugantonanki (plis) ko eno huke ome asami'na'e. \v 39 Anankema asamikeno nentahino'a, Pita'a otino zanagrane vu'ne. Uma hanatige'za, avare'za anaga agofetu nomofo hunaragintepinka vu'naze. Miko kento a'nemo'za agrane oti'ne'za, zavira nete'za Dokasi'ma zamagranema ofri mani'neno tro hu'nea zanra kukenarami'ne, ruga'a kukenane averi'naze. \v 40 Hianagi Pita'a ana mika vahera megi'a hunezmanteno, rena reno nunamu hu'ne. Huteno fri vahe kerafarega rukarehe huno, Tabitaga otio! Higeno avua hari huno, Pitana negeno oti'ne. \v 41 Nehuno Pita'a aza antegantuteno azeri oti'ne. Anama nehuno zamentintima nehaza naga'ene, kento a'ne nagara kehuno asimu erie huno avazu huno eme zami'ne. \v 42 Anama hia nanekemo'a Jopa kokampina zamukino vuno eno higeno, rama'a vahe krerfamo'za Ra Anumzamofonte zamentinti hu'naze. \v 43 Pita'a mago'a zaza kna, afutamimofo akruteti hanave'zantami tro nehia ne' Saimoni'ene Jopa mani'ne. \c 10 \s Pita'a Koniliasi ome kenaku vu'nea naneke \p \v 1 Sisaria kumatera mago nera Koniliasi'e nehaza ne'mo, Italie hu'za nehaza 100'a Romu Sondia vahete ugagota kva nera, \v 2 megi'a nagapinti monoku agesa nentahino, noma'afi nemaniza naga'ane, Anumzamofo kore hunenteno, zamunte omane vahera ne'zane, kukenanena muse huno nezamino, Anumzantega nunamuna huvava nehia nere. \v 3 Mago kinaga ferura 3 kilokinaza higeno, agra kefatgo huno ava'nagna'za kegeno, Anumzamofo ankeromo efreno anage hu'ne, Koniliasio! higeno, \v 4 tusi kore huno uruha negeno anage hu'ne, Ramoka, na'ahie. Higeno agra anage huno asami'ne, Nunamu ka'ane, zamunte omane vahe'ma zamaza nehana kavukvara Anumzamo'a ko antahino keno hu'ne. \v 5 Menina mago'a vahera huzamantege'za Saimoni'e nehu'za, mago agi'a Pita'e hu'za nehaza netega Jopa vu'za ome kehinkeno eno. \v 6 Mago nera Saimoni'e hu'za nehaza nera, afutamimofo akruteti hanave'za tro nehia ne'mo, hageri ankenare noma'a me'nefi anampi Pita'a mani'ne. \v 7 Kema humia ankeroma atreno vigeno, agrite eri'za erinenta'a netre'ne, mago sondia ne'mo monoku agesa antahintahi nehuno agri tavaonte nemani'a ne' ene kehige'za e'naze. \v 8 Mika kema zamasmiteno huzmantege'za, Jopa vu'naze. \p \v 9 Anante kna zupa kantega vu'za ranku'ma tavaonte'ma vazageno'a zagemo'ma feru asegeno, Pita'a no agofetu nunamu hunaku mareri'ne. \v 10 Huteno aga'zamo higeno ne'za nenaku nehige'za ne'zama retroma nehazageno'a, avu evuevu higeno nemaseno ava'na keankna huno, \v 11 kegeno monamo'a hagaro higeno, mago'zana tusi'a tavaravegnaza 4'a atupare atupare azerino atrageno mopafi erami'ne. \v 12 Anampina ruzahu ruzahu 4'a agazane zagarmi'ne, ama mopafi zage havu nehia zagane, zahopi hareno vono nehia nama zagagi hu'za mani'naze. \v 13 Anama higeno'a mago ageru'mo agrite eno \wj Pitaga, otinka ahenka no! \wj* \v 14 Anage hianagi Pita'a huno, I'o Ramoka kagri kavurema agruma osu'nea zama kasegemoma i'o hu'nea zana magore huna one'noankina, onetfa hugahie. \v 15 Higeno mago'ene eteno ana ageru'mo huno, \wj Inankna'zama Anumzamo'ma azeri avusese hu'nesia zankura, avusese osu'ne hunka osuo. \wj* \v 16 Anahu'zana 3'a zupa fore hutegeno, anazana ame huno erino monafinka mareri'ne. \p \v 17 Pita'a agu'afi nentahino, nazafore hige'na koeha huno agesa omeantahi emeantahi nehigeno, Koniliasi'ma huzmantege'za aza naga'mo'za Saimoni nonku zamantahigeke hu'za, kegina kafante eme oti'ne'za, \v 18 kezati'za Saimoninku mago agi'a Pita'ema hu'za nehaza agine nera amifina mani'neo hu'za zamantahige'naze. \v 19 Ava'na kna'zama ke'nea zanku Pita'a agesa nentahigeno, Avamu'mo'a asamino, Ko, 3'a naga'mo'za kagriku nehakaze. \v 20 Hianagi kagesa ontahinka otinka uraminka zamagrane vuo, na'ankure Nagra hu'zmantoge'za e'naze. \v 21 Pita'a ana nagate uramino anage huno zamasmi'ne, Antahiho, ama nagritfanku nehakraze, nagafare tamagra e'naze? \v 22 Hige'za zamagra anage hu'naze, Mago sondia vahe kva nera Koniliasi'e megi'a ne'kino fatgo avu'ava nehuno, Anumzamofonku kore nehia nekino, mika Jiu vahe krerafamo'za knare nere hu'za nehaza ne'mofo Ruotge hu'nea ankeromo asamigeno, kagriku noniarega eno keaga eme nasminkena antahineno huno hurantegeta e'none. \v 23 Higeno Pita'a zamarenompi zamantege'za masete'za, ko ati'geno otino zamagrane nevige'za Jopatira ruga'a zamentinti nehaza afuhe'za agrane vu'naze. \v 24 Hute'za anante knazupa, Sisaria vu'naze. Koniliasi'a egahaze nehuno, naga'ane tragoteno nemania knampa'aramina kehutru hu'ne. \v 25 Pita'a noma'afi e'fregeno'a, Koniliasi'a negeno, agafi rena omereno mono hunte'ne. \v 26 Pita'a avazuhu o'netino anage hu'ne, Otio! Nagra amama hanaza hu'na vahetfa mani'noe. \v 27 Nehuno agranema keaga hume nevu'ne, nompima ufreno omegeana rama'a vahe krerafa atru hu'za mani'naze. \v 28 Pita'a omenezmageno amanage huno zamasmi'ne, Tamagratmi ko kasegea antahitama ketma hu'naze, megi'a vahepinti mago'mo'a Jiu vahe'ene tragotezano, nantu'ma antente zanku'ma i'o hu'za hampo'na kasegema ante'nazana antahi'nazanagi, Anumzamo'a naverino, mago'mofonkura haviza hu'ne huge, avusese osu'ne hunka osuo huno hu'ne. \v 29 E'ina hu'negu nagriku'ma kema hu'nana ke antahina e'noana, ke huhaviza hurmantezani'a omane'ne, higena nagra kantahinegoe, na'amofo agafare nagrikura huzmantanke'za vu'naze? Huno antahigegeno, \v 30 Koneliasi'a kenona'a anage hu'ne, 4'a knama evia knafina noni'afi mani'nena, amanahu knare tri kilokia nunamu nehu'na, koana ame huno mago nera masa'nentake kukena hu'nea ne'mo navuga eme o'netino, \v 31 anage hu'ne, Koniliasiga nunamu nehunka, zamunte omane vahe'ma zamaza nehana kavukvara Anumzamo'a ko antahino keno hu'ne. \v 32 E'izanku vahera huzmantege'za Jopa vu'za Saimoninku, mago'agi'a Pita'e hu'za nehaza nera ke humisageno eno. Zgagafa akruteti hampo'naza tro nehia nera, Saimoni'e nehia ne'mofo nompi hageri ankenare mani'ne. \v 33 Hige'na avega onte'na ko huzmantoge'za kagritega vazagenka knare'za hunka e'nane. E'inahu'ma hu'negu menina, mika'mota Anumzamofo avurera emeritru hu'none. Ramo'ma tagriku'ma ome zamasmio huno hugantegenka e'nana nanekea tasmio. \s Pita' zamasmi'nea naneke \p \v 34 Higeno Pita'a amanage hu'ne, Tamagerafa hu'na menina antahue, Anumzamo'a rukna rukna huno vahera zamesi nozmanteanki, magoke avamente avesinezmante. \v 35 Hianagi mika kotegati vahe'mo'za (nation) Agri'ma koro hunte'za, fatgoma hu'neazama nehaza vahera, Agra avesi nezmanteno, Agrarega zamarenente. \v 36 Nagra antah'inoe, tamagra ko Knare Musenkema Israeli vahe'ma zamasmi'neana antahi'naze. Anumzamofo rimpa fruzana Jisasi Kraisimpi efore hu'ne, Agra mika zamofo Rane. \v 37 Joni'ma monoti freho kema huama'ma hutegeno'ma Judia kokampi Galiliti'ma agafa huno fore'ma hu'nea zantamina tamagratmi ko antahita ketma hu'naze. \v 38 Tamagra ko antahi'naze Nazareti Jisasina inankna huno Anumzamo'a Ruotge Avamuteti'ene hanave areti'ene huhamprinte'ne. Ana higeno Jisasi'a vano huno knare hunezmanteno, Sata'ma knama nezmia vahera zamazeri so'e huzmante'ne, na'ankure Anumzamo'a Agrane mani'negeno ana hu'ne. \v 39 Tagra mika'zama Judia mopafine Jerusalema hiazama tavuma keta antahita hu'nona vahere. Zamagra avare'za keka zafare hantite'za ahe fri'naza zama kenona vahe tagra mani'none. \v 40 Hu'neanagi ama ana Nera, Anumzamo'a taregi magoki knazupa azeri otino, azeri anteama hu'ne. \v 41 Mika vahe'mo'za onke'nazanagi, tagra ke'none, Anumzamo'ma ko'ma huhampri tante'nea vahe'mota ke'none, Agrama fripinti'ma otigeta, agranema ne'zane tinema ne'nona vahere. \v 42 Hagi mono kea vahera ome zamasmiho huno huhanavetino huranteno, kore ke huzmanteta, Anumzamo azeri antesga huno fri vahete'ene mani vahetera keaga Jisasike refko huzmantegahie huno hurantene huta zmasamiho hu'ne. \v 43 Agrikura korapa mika kasnampa (profeti) vahe'mo'za kea hunte'za, miko'mo'ma Agri agire'ma amentinti hanimofona, kumi'a atrentegahie hu'naze. \s Megi'a vahe'mo'za Ruotge Avamu eri'naza naneke \p \v 44 Pita'ma ana naneke nehigeno'a, Ruotge Avamu'mo ana mika nanekema nentahiza vahete eramine. \v 45 Hige'za zamufama tagahu'nea vahepinti zamentintima nehaza vahe'ma Pita'enema e'naza vahe'mo'za, megi'a vahete'enena Ruotge Avamu'mofo muse zamo'a herafiramie hu'za tusi antari nehu'za rama'a antahintahi hu'naze. \v 46 Na'ankure zamagra nentahizage'za, ruzahu ruzahu zamagerupinti Anumzamofo muse hunte'za Agi'a hesga hu'naze. Anante Pita'a huama huno, \v 47 tamagerafa huno, magomo'a timpima vahe'mo'ma mono tima fre'zankura i'o osugahie. Menima Ruotge Avamu'ma tagra erunakna hu'za eri'nazankino, mono tima frezamante zampina iza i'o huzmantegahie? \v 48 Anante Jisas Kraisi agire mono ti freho huno hampo'nanentake ke zamasmi'ne. Hutege'za mago'agna tagrane manitenka, vugahane hu'za agrira antahige'naze. (Hazageno zamagrane mago'agna mani'ne.) \c 11 \s Pita'a eri'zama eri'nea kea Jerusalemi eri amahu'nea naneke \p \v 1 Hagi menina Anumzamofo aposol naga ene mago'a Judia nemani'za mono naga'mo'za, megi'a vahe'mo'za (Gentiles) Anumzamofo naneke eri'naze nanekea antahi'naze. \v 2 Ana huteno Pita'a Jerusalemi kumate mrerino vige'za, zamufama tgahu (circumcised) zamentinti vahe'mo'za agriku ke hakare hunente'za, \v 3 kagra zamufa taga osu vahe nompi vunka ne'zana zamagrane omene'nane. \v 4 Hu'neanagi Pita'a ke aseni'are erinte erinte huno huama hu'ne, \v 5 Nagra Jopa ran kumapi manine'na nunamu nehu'na ava'nagna'za kogeno, mago tavrave'gna zana atupare atupare azeri'neno atregeno monafinti eramino nagrite e'ne. \v 6 Keankere'na ana tavravefi koana, 4'a agiaza hunte'nea zagagafa ama mopafi mani'neane, trampi zagane asagugati vano nehia zagane afi' namaramine ke'noe. \v 7 Nagra nentahugeno mago agerumo'a anage nagrikura hu'ne, Pitaga otinka, ahenka no hu'ne! \v 8 Hu'neanagi nagra anage hu'noe, Ra'moka avusese osuno agru osu'zana hunagru hu'nanke'na nonoa zagagafagina onegahue hu'na hu'noe! \v 9 Hianagi ana ageru'mo mago'ene anage monafinti hu'ne, Anumzamo'ma azeri agruma hu'neniazana, haviza huno agaru osu'ne hunka osuo! \v 10 Anazana tagufa (3'a) zupa fore huteno, ete ana mika'zana avazu higeno monafi mareri'ne. \v 11 Ana'ma nehigeno'a, Sisaria kumateti huzmantege'za tagufa vahe'mo'za nemanua nonte ehanati'naze. \v 12 Avamumo nasamino, I'o osunka ana vahe'ene amane vuo hige'na, 6si'a nenafu'za nagrane azageta Koniliasi nontega vu'none. \v 13 Koniliasi kegeno ankeromo noma'afi oti'neno asami'nea kea, anage huno tasami'ne, huzamantege'za Jopa vu'za Saimoni'e nehaza ne', mago agi'a Pitana avare'za esageno, \v 14 agra mono naneke neramasaminkeno, kagri'ene mika nagaka'anena, kefo zantmifinti tamahoke ahegahie. \v 15 Anante naneke erigafa hu'na nehugeno, Ruotge Avamu'mo zamagrite erami'ne. Ese'ma tagrite e'neaza huno emani'ne. \v 16 Ana hige'na Ramo'ma huno, \wj Joni'a tinu mono tina fre ramante'neankino, Avamunu tina frermantegahi \wj* hu'nea kegu nagesa antahi'noe. \v 17 Ana hu'negu Anumzamo'ma magozahu muse'zama (gift) zamagri'ma zami'neana, anahu kna huno Agra Ramofo Jisasi Kraisinte tamentinti nehunkeno tami'neaza hu'negu, iza'na nagra Anumzamofo eri'zankura i'o huzamantegahue? \v 18 Anankema zamagrama antahite'za, kema huzmanteku'ma hazana netre'za, Anumzamofo ra agi ami'za anage hu'naze, Anumzamo'a megia vahe'enena zamavarege'za zamagu'a rukarehe hu'za zamasimu e'nerize hu'naze. \s Antioku nemaniza vahe'mo'za mono eri'za eri'naza naneke \p \v 19 Stivenina ahe nefri'za mago'a nagara zamahe fragu vazige'za, atre'za Fonesiane, Saiprusine, Antiokune, nevu'za ru vahete mono osu, Jiu vaheteke mono kea ome zamasmi'naze. \v 20 Hu'neanagi Saiprusi vahe'ene Sairini vahe'mo'za zamagripinti mago'a Antioku e'za, agafa hu'za Ramofo Jisasi Knare Musenkea huama hu'za Griki vahe zamasmi'naze. \v 21 Ramofo hihamumo zamagripi me'negu, tusi'a vahe'mo'za zamagu'a rukarehe hu'za Ramofonte zamentinti hu'naze. \v 22 Ana'ma zamagrama haza zamofonkemo'a, Jerusalemi mono vahete ege'za nentahi'za, zamagra Banabasi huntageno Antioku vu'ne. \v 23 Agrama eno Anumzamo'ma asunku'ma humazmanteaza negeno, muse nehuno zamazeri hanaveti ke zamasmino, Tamage huta tamagu'areti Ramofonte amage anteho. \v 24 Banabasi'a knare ne' mani'neno, Avamupi aviteno amentinti hu'negeno, tusi'a veakrerafamo'za maka vahe'mo'za Ramofonte e'naze. \p \v 25 Ana huteno Banabasi'a Soli omegenaku Tasisi kumate vuno, \v 26 ome ke fore huteno avareno Antioku kumate uhanati'na'e. Ana kafufina Banabasi'ene Solikea mono vahe'zaga mono kea hunezamikeno tusi'a vahe fore hu'ne. Anante Jisasima amage'ma nentaza disaipol naga'mo'za pusante (kristen) mono vahere hu'za zamagi'a eri'naze. \p \v 27 Ana knafina mago'a kasnampa vahe'mo'za Jerusaleti erami'za, Antioku kumate ehanati'naze. \v 28 Mago'zmia Agabusi'e hu'za nehaza ne'mo, otino Avamumofo hanavefi maka mopafina agate'za fore hugahie huno hu'ne. (Klaodias Sisama ran kva emania knafi fore hu'ne). \v 29 Jisasi amage'ma nentamo'za, mago mago'mo'za zagoma eri'naza avamente eritru huta Judia mani'naza tafuhe'intega (mono nagate) zamaga'zanku hugahazanki atre'zmantesune nehu'za, \v 30 anante eri tru hute'za, mono vahe'mo'za, Banabasine Soli kizani zanamizage'ne, Jerusalemi mono kva vahetega eri'ne vu'na'e. \c 12 \s Jemisi ahe nefriza Pitama kina hunte'naza naneke \p \v 1 Ana knafina Kini Heroti'a mago'a mono vahe zamahe, frinaku zamazeri'ne. \v 2 Joni nefu Jemisi azeri'za bainati kazinu ahe fri'naze. \v 3 Ana'ma hiazama Agrama kegeno Juda vahe'mo'za musema hazageno'a, Pitana azerino kina hunteku hu'ne. (Zo'ore breti muse hu'za nenaza knare, anara hu'ne.) \v 4 Heroti'a Pitama azeriteno avareno 4'a sondia vahe kevumofo (16'a sondia vahe) zamazampi ome antege'za, oza aza hu'za kava kri'naze. Heroti'a Pasova ne'za netesageno, amefi'a maka vahe zamufi Pitana azeri ama hunaku antahi'ne. \v 5 Ana higeno Pita'a kina nompi mani'nege'za, mono vahe'zagamo'za Anumzamo'ma azama hanigura hampo'nati'za nunamu hunte'naze. \p \v 6 Ana kenegera masenkeno okina Heroti'a avareno keaga huntegahianki nehigeno, Pita'a tare sondia netremokizni amu'nompi mase'negeno, tarega azantera seni nofiteti kina rentenageno, kva vahe'mo'za kina vahete kava kri'za kafante mani'naze. \v 7 Anama nehazageno'a ame huno Ramofo ankeromo efore higeno, masamo'a kina vahe nona remsa hu'ne. Ankeromo'a Pitana asoparega aheno, Ame hunka otio! Higeno seni nofimo'a Pita azantetira evurami'ne. \v 8 Ankeromo'a amanage huno Pitana asami'ne, Kamu'nofira nehunka kaga nona vazio, higeno Pita'a aganona antanine. Anante ankeromo'a anage huno asami'ne, Anakre kuka'a nentaninka namage' eno hu'ne. \v 9 Pita'a amage' avaririno nevuno, ankeromo'ma azama hiazana agra antahino keno osu'neanagi, agra avana negofi huno hu'ne. \v 10 Ese kafante kava hu'naza sondia vahe'ene, anante kafante kava hu'naza sondia vahe zamagterete'ne, ran kumapi vu kafana aenireti hagente'nea ran kafante akeno agra'a kafamo'a anagige'ne atirami'ne osi kampi nevakeno, ankeromo'a ame huno atreno vu'ne, \v 11 Pita'a agrake nevuno amanage hu'ne, menina nagra antahi'noe, Ra Anumzamo'a ankeroma'a huntegeno, Heroti'ene Jiu vahe'mo'za maka'zama hunante'naku hazafintira naza huno katufe natre'ne. \p \v 12 Anante Pita'ma ana'ma hiaza antahino keno nehuno, Jonina mago agi'a Maki'e nehaza ne'mofo nerera Maria nontega, maka vahe'mo'za mani'neza nunamu nehazarega vu'ne \v 13 Anante Pita eno megi'a kafante eme vagare vagare higeno'a, Roda'e nehaza eri'za mofa'mo eno eme antahi'ne. \v 14 Pita ageruma nentahino'a, ana kafana onagi atreno tusi muse nehuno, agareno vuno Pita'a kafante oti'ne huno ana vahe zaga ome zamasmi'ne. \v 15 Hu'neanagi zamagra anage ana mofakura hu'naze, Kagra negi nenegahane! Ana mofamo hanavetino tamage Pita'e nehige'za, kagra ankeroma'a ke'negahane hu'za mago'ane hu'naze. \v 16 Pita'a vagare vagare nehigeno, zamagrama kafa anagi'za nege'za, nankna huno e'neha hu'za tusi'a antri hu'naze. \v 17 Agra azanu avame hige'za akohe'za mani'zageno Ramo'ma kina nompinti azama huno avare atre'nea kea zamasmi'ne. Ana huteno anage hu'ne, Jemisine mono nafuhe'ina ama ana nanekea zamasmiho huteno atreno ru kumatega vu'ne. \p \v 18 Ko'ma atige'za, kina nonte'ma kva hu'naza sondia vahe'mo'za tusiza hu'za Pita'a na'a hu'neha hu'za rama'a antahintahi hu'naze. \v 19 Anante Heroti'ma hakareno keama, keno erifore nosuno'a kavama hu'naza vahera kegaga huzmanteno tamagra frigahaze hige'za, zamahe friku zamare'za vazageno, henka Judiatira atreno uramino Sisaria umani'ne. \s Heroti fri'nea naneke \p \v 20 Anante Heroti'a Tairi kumate vahe'ene, Saito kumate vahe'mokizmigura arimpa ahezamantege'za, zamagra mago zamarimpa hu'za agrite emeri atru hu'za, kini ne'mofo tva'onte eri'za ne' Blastusi, zamaza hinogu rimpa azeri fru hute'za, knare nomanizama kini ne'mo'ma zamisigu antahige'naze. Na'ankure zamagrama kave'ma e'nerizana kini Heroti'ma kava kri'nea mopafinti e'neri'ze. \v 21 Mago kna erintaza knazupa, Kini Heroti'a kini vahe kukena huteno, keaga refakohu trate mani'neno zamagrira rama'a keaga zamasmi'ne. \v 22 Hu'neanagi tusi'a vahe'mo'za agafa hu'za rankehu'za mago anumzamofo agerure, hanki vahe'mofo agerura omane'ne! hu'naze. \v 23 Ana kema nehazama'a, mago Ramofo ankeromo Herotina ahe tre'ne, na'ankure Anumzamofo ra agi omigeno agrira knimo amprigeno fri'ne. \p \v 24 Hu'neanagi Anumzamofo kemo'a hageno rura huno vuno eno hu'ne. \p \v 25 Banabasi'ene Solikea Jerusalemi mono eri'zama eri vagareteke, Jon Makina nevareke ete Antioku kumate vu'na'e. \c 13 \s Banabasine Solikizni mono erizante huznante'naza naneke \p \v 1 Antiokua mono nonte'ma menima mani'naza kasnampa vahe'ene, rempi huzmi vahera ama'a mani'naze, Banabasiki, Simioni (aganumpa nere hu'za nehaza ne'ki), Lusiusi'a Sairini ne'ki, kumate ugagota kva (Gavana) ne' Heroti knampa, magoka ositeti rasena'a ne' Manainiki, Soliki hu'za mani'naze. \p \v 2 Anamo'za Ramofonte mono hunente'za, ne'za a'o hu'za nunamu nehazageno, Ruotge Avamu'mo'a anage hu'ne, Banabasine Soli kizni huhampri znante'keno, eri'za eriogu hua eri'zana eri'o hu'ne. \v 3 Ana hute'za ne'zama a'o hu'za mani'neza henka zamazana znagofetu ante'za nunamu hute'za huzamantake'ne vu'na'e. \s Soli'ene Banabasike Saiprusi kumapi mono hu'na'a naneke \p \v 4 Banabasine Soli kiznia Ruotge Avamu'mo huznantege'ne Selusia uramike vente omerike Saiprusi ti amu'nompi me'nea kumate vu'na'e. \v 5 Zamagrama Saramisi kumate vute'za, agafa hu'za Anumzamofo kea Jiu vahe osi mono nompi (Sinagog) huama hu'naze. Zanaza hanigu Joninena avare'ke umani'naze. (Mago agi'a Jon Maki'e.) \v 6 Zamagrama maka ti amunompi kumatami agatere'za nevu'za Pafosi uhanati'za zago nereno Jiu vahepi havige kasnampa nera, Bar Jisasi'e nehaza nera mani'negeke ke'na'e. \v 7 Ana nera, Segius Paulosi knare antahizamo agatere'nea ne' Romu kamanimo huhamprintegeno ana ti amu'nompi kuma kava hu'nea ne'ene mani'ne, ana kamani kva (gavana) ne'mo'a Banabasine Soli kizni Anumzamofo ke eme asami'ogu zanagi hu'ne. \v 8 Hu'neanagi amene ne' Elimasi'a zago nereno ha' arezmanteno ana kamani kva ne'mo amentinti osanie hu'ne. (Elimasi'e huno Griki kefi hu'neana, avuatga huno zago nereno vahe zamahe fri nere hu'ne.) \v 9 Hu'neanagi Solina, mago agi'a Polikino, Ruotge Avamumo'a agu'afi avinetegeno avua kefatgo huno ana ne' negeno, \v 10 anage hu'ne, Kagripina havige avu'avamo'ene havizahu zamo'a avite'ne. Sata mofavre mani'nenka fatgo avu'avamofona ha' arenentane, kagra fatgo osu avu'avara netrenka, Anumzamofo fatgo avu'avara osugahampi? \v 11 Menina ko, Anumzamofo azamo'a ha' reganteankino kavurgamo'a asu hanigenka, osi'a knafina kavua onkegahane! Higeno ame huno avumo'a asu higeno, azante azerino vanohu vaheku hakre'ne. \v 12 Anante kamani (Gavana) kva ne'mo anazama agrite fore hiaza negeno, amentinti hu'ne. Na'ankure agra tusi'za huno Ramofonkema rempima humia zankura antri hu'ne. \s Poli'ene Banabasike Pisidia Antioku kumate mani'na'a naneke \p \v 13 Anante Poli'ene agrane vu'naza vahe'mo'za Pafosi kuma atre'za ventefi mareri'za hagerimpi vu'za Pega kumate Pamfalia kaziga ehanati'naze. Hianangi Joni'a anante ome zanatreno ete Jerusalemi kumate vu'ne. \v 14 Pega kumara atreke, zanagra Pisidia Antioku ehanatike, mani fruhu knazupa osi mono nompi (sinagog) marerike umani'na'e. \v 15 Kasegene kasnampa vahe kema hampri vagarete'za osi mono nompi kva vahe'mo'za ke atrezmante'za anage hu'naze, Tafuheta mago'a tazeri hanaveti ke eri'nenutma amane hugahaze. \v 16 Hazageno Poli'a anante otino azanu avame huno anage hu'ne, \p Israel vahe'motmane megi'a vahe'ma Anumzamofonku koroma nehaza'motma antahiho. \v 17 Ama'i Israeli vahe'mofo Anumzamo'a, tagri tagehe'ina huhampri zamanteno, ru vahe kumapima Isipima umani'nageno zamazeri knare zantfa nehuno hihamu'areti anampintira zamare megi atre'ne. \v 18 40'a kafufi ka'ma mopafi zamareno ome zamantege'za mani'naze. \v 19 7ni'a ranra kumatamimpi mani'naza Kenani vahe zamahe hana huteno, Anumzamo'a ana mopafi vahe'amo'za manisagu mopa erizamige'za zamagra mopa erise'za mani'naze. \v 20 Anazama fore'ma hu'neana 450'a zagegafu nazampi fore hu'ne. Ana'ma huteno'a henka kva vahezaga zamazeri otige'za, kva krizmante'za mani'za e'za kasnampa ne' Samueli knare ehanati'naze. \v 21 Anante kini ne' tamisane hu'za antahigageno, Anumzamo'a Kisi nemofo Benzameni naga nofipinti ne' Soli zamigeno, 40'a zagegfufi kini manino kva huzmante'ne. \v 22 Anumzamo'a kini Solina azeri netreno, Deviti azeri otigeno kini manino kva huzmante'ne. Agra anage huno Devitinkura hu'ne, \bdit Nagra kogeno Jesi nemofo Deviti'a, Nagri'ma nagu'afima navenesia'zana agra nevaririno, maka'zama huo hanuazana hugahie.\bdit* (Sam-Zga 89:20, 1 Sam 13:14) \v 23 Ama ana ne'mofo negehompinti, Anumzamo'a Israeli vahe'mota tahoke'ma heno tazahu nera Jisasina huvempa hu'nea kante anteno tami'ne. \v 24 Jisasi'ma hakare'a Israeli vahe zamufi eama osu'negeno, Joni'a huama huno mono tina fretma tamagu'a rukrehe hiho huno maka Israeli vahe'mota tasami'ne. \v 25 Hu'neanagi Joni'ma huhamprinte'nea eri'zama'a eri vaga reteno'a, mago'ene anage hu'ne, iza'e hutma nagrikura nentahize? Nagra ana nera omani'noe. Hu'neanagi antahiho, mago'mo'a namage ne-e. Nagra knarera osu'noanki'na agia anonte'ma anaki'nea nofira katu ofegahue huno hu'ne. \p \v 26 Nafuhetma Abrahamu agigo azankomofo nagare, amama Anumzanku koro nehu'za tamagrane mani'naza megi'a vahe'motma kumipinti tazahu kea tagrite atregeno e'ne. \v 27 Na'ankure Jerusalemi mani'naza vahe'mo'zane, kva vahe'zmimo'zanena Agra taza hu'nere hu'za ke'za antahi'za osu'naze. Kasnampa vahe'mo'za Agriku hu'za kre'naza kea maka mani fruhu (sabat) mono knare'ma hampri'za nentahi'za, antahiso'e osu'za ahenaku huhaviza hunte'naza kemo'a, avufa'a fore hu'ne. \v 28 Ahe fri agafagura ke'za erifore osu'za, zamagra Paerotinte vu'za, antahige'za ahe frio hu'za hu'naze. \v 29 Agriku'ma hu'zama avon tafepi krente'naza maka nanekea huvagarete'za, keka zafareti erifenka atre'za eri'za vu'za hanagati'za tro hunte'naza kerifi ome ante'naze. \v 30 Hu'neanagi Anumzamo'a fri kragefe'nefinti azeri otigeno, \v 31 Galiliti amage' ante'za Jerusalemi mareri'za e'naza vahetaminte rama'a zupa efore hu'ne. E'ima ke'naza naga'mo'za vahepina huama hu'za menina nezamasmize. \v 32 Hanki neragehokizmima huvempa huzmante'nea Knare Musenke tagrama neramasmunana, \v 33 ama ana huvempa kea, Anumzamo'a tagrite eri knare huranteno Agra'a mofavre'aza huneranteno, Jisasinena azeri oti'ne, ko'ma nampa 2 zagame avontafepima krente'nea kante, \bdit Kagra mofavreni'a menina maninkena, Nagra negafa'na manue huno huama hu'ne.\bdit* (Sam-Zga 2:7) \m \v 34 Hu'neanagi e'ima hunte'nere, Anumzamo'a tamage huno Jisasina azeri oti'neankino mago'anena frino onkasritfa hugahie, Anumzamo'a anage huno hu'ne, \bdit Nagra agru huno ruotge hu'nea huvempa asomu ke Devitima ami'noana, menina tamagrira tamigahue, \bdit* (Ais 55:3) \v 35 E'ina hu'negu mago'ene zagame avon tafepina anage huno kre'ne, \bdit Kagra atresankeno ruotge hu'nemo'a onkasrigahie. \bdit*(Sam-Zga 16:10) \m \v 36 Deviti'a, agrama manino e'nea knafina Anumzamo'ma erigahane huno hunte'nea eri'zana eri vagareteno, frige'za negehoma asentenafi ome asentageno avufamo'a kasri'ne. \v 37 Hu'neanagi Jisasina fri'nefinti Anumzamo azeri otigeno onkasri'ne. \v 38 E'ina hu'negu nenafutma antahita keta hiho, ama ana ne'pinti kumi tamia eri atresia ke huama hu'na neramasmune. \v 39 Ama ana nete'ma zamentinti hanu'za fatgo vahe manigahaze. Mosese kasegemo'a tamazeri fatgo osugahie. \v 40 Ana hu'negu tamagra kava hu'nenkeno, kasnampa vahe'mo'za hu'naza nanekemo'a tmagritera fore osino. \v 41 \bdit Kiza zokago kema nehaza vahe'tmina, keho! Tamano nevazinketma antri hutma fritma haviza hugahaze! Nagra knare eri'za enerugetma tamentinti'a nosaze. Vahe'mo'ma tamasmi'nigeta tamentintia osugahaze, huno kre'ne.\bdit* (Hava 1:5.) \p \v 42 Anage huteke Poli'ene Banabasike atineramike'za, vahe'mo'za ama ana nanekea ru mani fruhu kna (sabat) zupa knare eme tasmigaha'o, hu'za zanasmi'naze. \v 43 Mono'ma osi mono nompi (sinagog) huvagarete'za, vu'za e'za nehazage'za, rama'a Jiu vahe'mo'zane, Anumzanku koro nehaza megi'a vahe'mo'za, Poline Banabasi kizani zanavriri'za nevzage'ne, zamazeri hanaveti ke hu'ne, Anumzamofo asunku'zampina hanavetita maniho hu'ne ana vahera zamasmi'na'e. \p \v 44 Hanki anante mani fruhu kna (Sabat) zupa, ran kumapi mani'naza vahe'mo'za kuma azute'za Ramofo ke antahinaku emeritru hu'naze. \v 45 Mika vahe eritru nehazage'za Jiu mono vahe'mo'za nezmage'za kanive reneznantageno, Poli'ma hiankegura mago zamarimpa huoznante'za, ana vahe'mo'za ha' reznante'naze. \v 46 Poli'ene Banabasi'kea hanavetike koro osu anage hu'na'e, Esera Jiu vahe'motma Anumzamofo nanekea tamasmi'nonanagi, tamagra tamefi ana kea hunemitma fatgoma hutma mani'netma manivava asimu erizankura tame'nosigu, megi'a vahete tagra rukarehe nehu'e. \v 47 Ramo'a amanage huno hanavege hurante'ne, \bdit Nagra huhampri kantoankinka, kagra megi'a vahera tavi zami mani'nenka, kumipinti zamazahu kea erinka mopa atupare uhanatigahane huno tasami'ne. \bdit* (Ais 42:6, 49:6) \m \v 48 Megi'a vahe'mo'za ana naneke nentahi'za muse nehu'za, Ramofo kegura tusi'za hu'za musenkase nehazageno, manivava zamasimu erigahaze huno huhampri zamante'nea vahe'mo'za zamentinti hu'naze. \v 49 Ana hazageno Ramofo kemo'a ana mopa kaziga zamukino vuno eno hu'ne. \v 50 Hu'neanagi Jiu vahe'mo'za, Anumzamofonku koro nehu'za zamagi me'nea a'nene, zamagi me'nea vene'nene zamarimpare ke hu'za zamazeri otizage'za, Poline Banabasi kiznia, ana mopa kazigatira zamahe anati tre'naze. \v 51 Zanahe anatizageke zanagiareti kugusopa rupopo hutra'azamo'a, huzmerino e'izama hazazamo'a knare osiaza hazankino knazamo'a tamagripi megahie nehuke, Ikoniamu atreke vu'na'e. \v 52 Hu'neanagi Antioku kumate'ma zamentinti nehu'za Ramofo amage nentaza nagapina musezamo'ene Ruotge Avamu'mo'a avite'ne. \c 14 \s Poli'ene Banabasike Ikonia kumate mani'na'a naneke \p \v 1 Antioku mani'nakeno fore hu'neankna kna'za fore hu'ne, Poli'ene Banabasikea Ikonia kumate vuke, Jiu vahe osi mono nompi (sinagog) hampo'natike hakare vahe'mo antahi ama hu'are, mono kea huama nehake'za, rama'amo'za Jiu vahe'ene Griki vahe kevumo'za zamentinti hu'naze. \v 2 Hu'neanagi Jiu vahe'mo'za zamentinti ana kegura nosuza, megi'a vahe antahintahi eri savri hazage'za, ana netrena ha' rezanante'naze. \v 3 Ana hazageno mago'a knafina anantega mani'neke, mono kea hanavetike Ramofonkura nehune, asunku'zamofo kea nehakeno, avame'zane kaguvazanena zanagri znazampi eri fore hu'ne. \v 4 Hu'neanagi ana rankumapi mani'naza vahe krerafamo'za amu'nompinti refako hu'za, mago'amo'za Jiu vahetega vazage'za, mago'amo'za aposol vahetega anteza mago zamarimpa hu'naze. \v 5 Megi'a vahe'ene Jiu vahe'mo'zane kva vahezamine, zamazeri haviza huta have knonu tare netrena zanahe frigahune hu'za nehazageke, \v 6 Poli'ene Banabasikea ananke nentahi'ne, freke Likonia rankumamofo osi kumatrena Listrane Debine ana kaziga asoparega meno vu'nea mopare umani'na'e. \v 7 Anantega umani'neke mago'ene Knare Musen Kea huama hu'ne zamasmi'na'e. \s Poli ene Banabasikea Listra kumate mani'na'a naneke \p \v 8 Listra kumatera mago agia havizahu ne' kasente'nea ne' mani'ne, kasente'neregatira kana vano nosia nere. \v 9 Ana ne'mo Poli'ma huama hiankea mani'neno antahi'ne. Poli'a ana ne'ma avufi kefatgo huno negeno'a, amentinti nehiankino knare huntegahie nehuno, \v 10 ran ke huno asami'ne, Kagareti oti fatgo huo huno higeno, ana ne'mo'a, haru huno marerino tamino nehuno otino vu'ne. \v 11 Poli'ma hiazama ana vahe tamimo'za nege'za, Lakonia kefinti ranke hu'za, anumzantamimo vahe fore huno tagrite ne-e hu'za hu'naze! \v 12 Zamagra Banabasinku Ziusi (havi anumzane) nehu'za, Polinku Hemesi'e (havi anumzane) hu'za kahefa zanagi ante'naze. Na'ankure Poli'a ke ne'ku hu'naze. \v 13 Ziusi havige anumzamofo mono nona, rankumamofona megi'a, tava'onte me'nea nomofo kva ne'mo'a, mago bulimakaona nevareno mago'a avasase zantamine erino rankumamofo kahante vige'za, agrane ana mika vahe'mo'za kresramana huznantenaku hu'naze. \v 14 Hu'neanagi aposol Poli'ene Banabasikea ananke nentahike kukena zani'a tagato tagatu nehu'ne, zanagare'ne ana vahetamimofo amunompi ufre'ne kezatike anage hu'na'e. \v 15 Ama vahe'motma, na'a amazana nehaze? tagra vahetafa mani'neta tamagri kna hu'no'e! Tagra Knare Musenke huama huta neramasmu'e, ana hanuketa tamazama osuno havi zampintira atretma, Agra monane mopane, hagerine maka'zama tro huno asimu anteno mani'nea Anumzante monora huntegahaze. \v 16 Hagi korapa knafima mani'naza vahera, Anumzamo'a zamatrege'za maka mopafi vahe'mo'za zamagra zamesia kante vu'za e'za hu'naze. \v 17 Hu'neanagi Agrama knare'zama hu'neana fraoki'neanki, monafinti kora atregeno rigeno ne'za raga rentegeno, eri knare hunermanteno tamesia ne'zana neramino, musezana tamagu'afina ante'ne. \v 18 Anahu kea hu'neanagi kresramna vuznantenaku hu'nazana vahe'ma i'o huzmantenaku hu'noanagi, tusi'a amuho huzmante'ne. \p \v 19 Hu'neanagi Jiu vahe'mo'za Antioku kumateti'ene Ikonia kumateti e'za, havige nehie hu'za vahera zamagrarega eme zamavarente'za, Polina have knonu ahe'za avazu hu'za rankumapinti atirami'za hago frie hu'za zamagesa nentahiza megi'a ome atre'naze. \v 20 Hu'neanagi Anumzamofo amage nentaza disaipol naga'mo'za, regorave nehazageno anampinti otino ran kumapinka eteno ufarene. Maseke nanterana Banabasi'ene atre'ne Debi vu'na'e. \s Poli'ene Banabasi kea ete Antioku rukrahe hu'ne vu'na'a naneke \p \v 21 Ana ran kumate'ma knare muse ke (gutnius) huama hakeno rama'a vahe'mo'za, amage ante'za disaipol naga fore hazageno, zanagra Listra kumate'ene Ikoniane Antioku kumate ete vu'na'e. \v 22 Zanagra Jisasi amage' nentaza disaipol naga zamagu'a zamazeri hanaveti ke hunezmasmike, hanavetita tamentintifina maniho, Anumzamofo kumapima vunaku'ma hanuta, rama'a knazampi ufreteta henka vugahune hu'na'e. \v 23 Ana nehuke, mono kva vahe (elda) mago'a mono nonte zamazeri onetike ne'zana a'o huneke nunamu nehune, zanamentintima neha'a Ramofo azampi zamante'na'e. \p \v 24 Ananteti Pisidi'a distrikifi ufreke agatera'azamoke, Pamfilia provinsifi ehanati'na'e. \v 25 Zanagra Pega kumate mono naneke ome huteke, Ataria kumate urami'na'e. \v 26 Anantetira atre'ne ventefi marerike ete Antioku kumate vu'na'e, korapara ana kumateti Anumzamofo asunkuzampi huzamantake'ne vunate ete ehanatina'e. \v 27 Zanagrama ehanatike mono vahezaga eme zamazeri atru huteke, maka'zama Anumzamo'ma zanagripima hu'neazana nezamasmi'ne, megi'a vahete kama eri hagro hige'za zamentinti hu'naza kea zamasmi'na'e. \v 28 Ana kumate Anumzamofo amage' nentaza disaipol naga'ene zazakna mani'na'e. \fig Polima mono erizama erinoma vu'nea kumatamimofo Mepie|alt="Paul 1st Journey Apo 13:27-14:28" src="KBQ Pauls 1st Journey HG-K-Paul-1 BW2022try bitmap.png" size="span" loc="Apo 13:27-14:28" copy="Tyndale Bible Translators 2021" ref="Apo 13:27-14:28"\fig* \c 15 \s Jerusalemi kumate atru hu'naza naneke \r (Gal 2:1-10) \p \v 1 Hagi mago'a vahe'mo'za Judia kazigati e'za Antioku ehanati'za amanage hu'za zamentinti nehu'za amage' nentaza nagara rempi huzami'naze. Mosese hu'nea kere amage' antetma tamavufa taga hiho. Anama osanutma Anumzamo'a tamahokeno tamaza osugahie. \v 2 Poli'ene Banabasi kema ke hakare ana vahe'enema hugantigama hutageno, mono vahe zagamo'za Poline Banabasine amu'no zamifinti mago'a vahe'mo'zane kehakare hu'nazaza eri fatgo hunaku mago'a, aposol naga'ene mono kva vahe'ene (eldas) mago zamarimpa osu'naza keaga huza eri fatgo hunaku Jerusalemi vu'naze. \v 3 Ana hige'za mono naga'mo'za, huzamantege'za, Fonesiane Sameria ufare'za agatere'za maka megi'a vahe'tamimo'za zamagu'a rukarehe hu'naza kea mono vahe'zaga zamasmige'za tusi'za hu'za muse hu'naze. \v 4 Zamagrama Jerusalemi uhanatizage'za, mono vahe'mo'zane, mago'a aposol naga'ene mono kva vahe'mo'za (eldas) muse hu'za zamavrage'za, maka'zama Anumzamo'ma zamagrite'ma hu'neazana huama hu'za zamasmi'naze. \v 5 Hu'neanagi mago'a Farisi mono vahepinti, zamagua rukarehe hu'za Kraisinte zamentinti hu'namo'za, oti'za anage hu'naze, megi'a vahe'mo'za zamufama taga hute'za Mosesi kasegema amage antesazana knare hugahie. \p \v 6 Aposol naga'ene mono kva (eldas) vahe'mo'za atru hu'za ana naneke erifatgo hu'naze. \v 7 Eri atru hu'za zazate kea refako hu'za antahizageno, Pita otino ana nanekemofo nona'a amanage huno zamasmi'ne, Nenfutma, tamagra antahi'naze mago'a kna evigeno, Anumzamo'a nagri huhamprinanteno, megi'a vahepi mono kea huo huno hunantege'na, hugeno knare musen ke antahi'za zamentinti hu'naze. \v 8 Higeno Anumzamo vahe'mofo agu'a keno antahino hu'nemo'a, zamagritera eriama huno Ruotge Avamura zami'ne, na'ankure tagri'ma hu'neazana huno zami'ne. \v 9 Hankino tagrira Anumzamo'a ruzana huranteno, zamagrira ruzana huozmante'ne, zamentinti nehazageno zamagu'a zamazeri agru hu'ne. \v 10 Hagi menina nahigetma Anumzamofona rimpa he'zana nehutma, bulimakaomofo zamanankempi anaki nezmantaza kna knanentake agare namare zafa (Yoke) Jisasi amage nentaza disaipol nagapina nentaze. Tagri nerageho'ene, tagranena eriga osu'nonankna knazana zaminaku nehazo? \v 11 Hu'neanagi tagrama tamentintima nehunana, Ramofo Jisasi asunku'zamo kefo zantifinti tahoke heno zamagri hu'nea kante anteno taza hu'ne. \p \v 12 Atru hu'naza maka vahetamimo'za, ke osu mani'nage'za, Polike Banabasikea kaguva'zane avame'zanema zanagripinti Anumzamo'ma megi'a vahe'ma huzmante'nea zana zamasmi'na'e. \v 13 Ana nanekema huvagamaretageno, Jemisi'a anage huno kenona hu'ne, Nafuhetma ke'ni'a antahiho, \v 14 Saimoni'a anage huno huama hu'ne, Anumzamo'a megi'a vahera zamare'na Nagra'ni'a vahere hu'na huhampri zamantegahue hu'ne. \v 15 Kasnampa vahe'mo'za krente'naza kemo'a, ama kenena mago kna hu'ne, \v 16 \bdit Anama hutesu'na, ete Nagra e'na Deviti noma karite'neana etena eme kigahue. Nagra'ni'a havizama hu'nea nona eriso'e hugahue.\bdit*\f + \fr 15:16 \fr*\ft Deviti nonkuma hu'neana, e'i avame ke huno agrama kva hu'nea kumaku (kindom) hu'ne.\ft*\f* \v 17 \bdit Ana nehanena miko vahe'mo'za, Ramo'nagu nehakesagena, zamagima hesuana, mika megi'a vahera Nagri vahere hu'na zamagrikura hugahue, huno mika'zama tro'ma hu'nea Ramo'a hu'ne, \bdit* (Emo 9:11-12) \v 18 Hagi Korapa'ma evu'nea knafina amazana antahino keno Anumzamo'a hu'neane. \p \v 19 E'ina hu'negu, huvagare nanekea nagra (Jemisi'na) amanage nehue, tagra mago'anena knazana ozamisune, na'ankure megi'a vahe'mo'za amu'no zamifinti rukarehe hu'za Anumzamofonte e'naze. \v 20 Hu'neanagi avonkreta amanage huta zamazeri haviza huzampintira maniganeta maniho huta zamasmi sanune. Havi anumzamofo ami'nesia zane, monko avu'ava'zane, anankema taga osu zagagafane, korama me'ne'nia ame'a oneho huta zamasmisune. \v 21 Na'ankure tagra antahi'none, ofenka'a knareti eno menima e'neana, Mosese kasege'a huama hakare kumatera nehu'za, maka mani fruhu knarera (Sabat) osi mono (sinagog) nompi umareri'za hampri'za nezamasmize. \s Megi'a vahe zamentinti nehazamokizmi avo krezmi'nea naneke \p \v 22 Anante aposol naga'ene, mono kva vahe'mo'zane, maka mono kevumo'za amuno zamifinti huhampri zamante'nazana Judasinku Basabasi nehaza ne'ene Sailasi'a ana naga'amofo kva ne' zamine huhampri zananteke, Poline Banabasikizni Antioku vihogu huzmante'naze. \v 23 Ama'na avonkrentage'za eri'za vu'naze, aposol nagategati'ene mono kva vahe'motane, tamagri tamafuheta megi'a tafuhetane nerasarogta Antiokune Siriane, Silisiama mani'namotarega musenke huramantone. \v 24 Kema antahunkeno'a, mago'a vahe'mo'za tagripinti vu'za, huozmante'nona ke ome tamasmiza kemo'a, kna neramino antahintahitamia tamazeri savari hu'naze. \v 25 Tagra mago tarimpa huta tavesima nezanantona tagri roneti Banabasine Poline magoka ama vahera huhampri zamanteta huzamantonke'za vaze. \v 26 Zanagra zanavufa tagri Ramofo Jisasi Kraisi agi'are atre'za neha'a netre'ne. \v 27 E'ina hu'negu Judasine Sailasikizni huzmantonankino, zanagra zani'a ama kemofona ome hamprike tamasmigahaze. \v 28 Na'ankure knare'ma hu'neana, Ruotge Avamu'ene tagranena, ruga'a knazana ontaminaku nehunanki, ama kemofo avaririgahaze. \p \v 29 Ana hu'neanki havi anumzamofo ami'nesia zane korama'a me'nenia ame'ane, anankema tagaosu zagagafa onetma monko'zana osugahaze. Tamagrama amazama osutma maniganeta manisazana knare hugahaze. Tamarimpa frune maniho. \p \v 30 Ana hute'za zamagra atre'za Antioku urami'za, maka naga ome zamazeri atru hute'za anama kre'naza avona zami'naze. \v 31 Rankema hu'za ana avoma hampritageno, vahe'tamimo'za zamazeri hanaveti kema hazazankura, tusi'a musenkase hu'naze. \v 32 Hagi Judasike Sailasikea znagranena kasanampa netrenkike, so'e hu'za mani'saza kene zamazeri hanaveti ke nezmasmike, zamentinti nagara zaza naneke hu'ne zamasmi'na'e. \v 33-34 Mago'agna manitakeno, ana kumate zamentinti nehaza naga'mo'za, tanarimpa farune vi'o hu'za huznantageke, e'na'a vahetega eteke vu'na'e. \v 35 Hu'neanagi Poli'ene Banabasikea, rama'a rempi huzami vahe'ene Antioku kumate mani'ne'za rempi hunezami'za Ramofonkea huama hu'za zamasmi'naze. \s Polike Banabasikea mago zanarimpa osuke atane'na'a naneke \p \v 36 Henka'a mago'a kna evutegeno, Poli'a Banabasina amanage huno asami'ne, Ete vuta maka kumapi zamentinti nagara, Anumzamofo kema zamasmi'no'ana, nankna nehazafi ome zamagesu'e. \v 37 Banabasi'a, Joninku mago agi'a Maki'e nehaza ne' avare'neta vanu'e hu'ne. \v 38 Hianagi ko'ma avareke Pamfili'a kumate nevakeno, zanatreno eri'za e'o'ri vu'negu Poli'a hamponatino i'o, avareta ovugahu'e hu'ne. \v 39 Hu'nege'ne anazanteku fra vaziteke, otare atre hu'na'e. Banabasi'a Makina avareno votifi marerino Saiprusi ti amunompi kumate vu'na'e. \v 40 Hu'neanagi Poli'a Sailasi avarena vugahue nehige'za, Anumzamofo asunku'zane knare vi'o hu'za mono afuhe'zane asarahehe'zanena musen ke huznantageke atreke vu'na'e. \v 41 Siriane Silisi'a kumapi Poli'a ufreno nevuno, mono vahera zamazeri hanavetime vu'ne. \c 16 \s Polike Sailasikea Timoti avare'ne vu'na'a naneke \p \v 1 Hagi Poli'a Debe kumate ene Listra kumate'ene ne-eno, mago nera Timoti'e nehaza ne'kino, nerera'a Jiu a'mo amentinti nehia a'mofo mofavre. Hianagi nefa'a Griki ne' mani'ne. \v 2 Listrane Ikoniamu mani'naza zamentinti naga'mo'za knare nere hu'za nehaza nere. \v 3 Poli'a avreno Timoti vunaku nehuno avufa taga huntene. Na'ankure mago'a Jiu vahera ana kumatera mani'nageno ana hu'ne, makamo'za antahi'naze agri nefa'a Griki ne' mani'ne. \v 4 Zamagrama kumate kumate ufare'za nevu'za, aposol naga'mozane mono (elda) kva vahe'mo'zama Jerusalemi kumate'ma hu'naza kea megi'a zamentinti vahe'mo'za avaririsaze hu'naza ke ome zamasmi'naze. \v 5 Anama higeno mono vahe'mo'za zamentintifina hanave e'nerizageno, mago mago knafina rama'a vahe efare efare hu'za ra hu'naze. \s Poli'a Masedonia ne'mofonku ava'nagna'za ke'nea naneke \p \v 6 Zamagra Pamfaliane, Galesia kaziga ugatere'za nevazageno, Ruotge Avamu'mo mono ke Esia kaziga huzanku i'o huno huzamantege'za agatere'za vu'naze. \v 7 Zamagrama Misia kaziga ete'za, Bitania kaziga vunaku hu'nazanagi, Jisasi Avamu'mo zamatrege'za ovu'naze. \v 8 Ana hige'za zamagra Misia agatere'za, Troasi rankumate urami'za vu'naze. \v 9 Keragera Poli'a mago ava'nagnaza efore higeno keana, Masedonia ne'mo otino mani'neno asamino, tagritega erakahenka Masedonia eme taza huo huno nehigeno ke'ne! \v 10 Ana avanagnaza Poli'a ketegeta, Anumzamo'a tasmino Masedonia vutma Knare Musenke ome zamasmiho nehiankita, ame huta ome zamasmisune huta hu'none. \s Filipai kumate ehanati'naza naneke \p \v 11 Troasi kumateti ventea erigantu atreta hagerimpi vufatgo huta Samotresi vuta, ugatereta anante kna zupa Niapolisi kumate uhanati'none. \v 12 Anantetira atreta Filipai kumate vu'none, anama mani kagi'naza kumamofo, ran kumara Masedonia, Romu kamanimo kavagri'nea kumate mago'a kna ana kumate mani'none. \v 13 Mani fruhu knazupa rankumamofo kafampinti atiramita tinkenare nevuta, tagesama antahunana mago'a Jiu vahe'mo'za nunamu nehaza kumara me'negahie nehuta, a'ne naga maninageta anante umanita agafa huta, ana a'ne naga'enena kea hu'none. \v 14 Mago ara agi'a Lidia'e nehaza a'mo knare konariri'ane fitu tavrave hatino zagore netrea a'mo, Taitaria rankumateti a' mani'neno Anumzamofonte mono hunentea a'mo kema huna kea antahi'ne. Anumzamo'a agu'a eri rukrehe higeno Poli'ma hiankea antahi'ne. \v 15 Ana a'ene noma'afi nemani'za naga'anema mono tima frete'za, anage huno Lidia'a tantahigeke hu'ne, Tamagra nagriku'ma Ramofonte mani tragoteno'ma mani'ne hanutma noni'afi eta emaniho, huno hampo'natino tantahigeke higeta noma'afi vuta umani'none. \s Kina nompi zamante'nea naneke \p \v 16 Anante nunamuhu kumatega vunaku nevunkeno, kazokzo eri'za mofa'mo'a eme tage'ne. Ana mofara havi avamu'mo agu'afi mani'neno henkama fore'ma haniaza hufore nehigeno, kva'amo'za hufore'ma nehige'za knare zago e'nerizane. \v 17 Hanki ana mofa'mo Poline tagri tamefi tavririno ne-eno kezatino zmasamine, Ama vahera Marerisa Anumzamofo kazokzo eri'za eneri'za vahere. Ama vahe'mo'za kefozantamifinti tmahoke aheno tamavaresia naneke tamasmiku neaze. \v 18 Hakare knafina ana mofa'mo anazanke hu'ne. Hu'neanagi Poli'ma anankege antahiazamo'a avesra higeno, rukrehe huno ana avamuku anage hu'ne, Nagra Jisas Kraisi agifi hugantoanki atiraminka evuo! Higeno ana mofara atreno atirami'ne. \p \v 19 Hu'neanagi ana mofa'mofo kva vahe'mo'za zamema ante'za zagoma e'neriza zama vige'za, Poline Sailasikizni zamagra ome zanazerite'za, zanavazu hu'za kva vahe'zagare maketi kumapi maninarega vu'naze. \v 20 Zamagrama kagota hu'za ke fakohu (megistret) kva vahe zagare zanavare'za vute'za anage hu'naze. Ama netremokea tagri ran kumapi vahera zamazeri savari neha'e, na'ankure zanagra Juda netrenkike, \v 21 zanagrama vahe'ma rempi hunezmike amaza hiho ha'azamo'a, Romu vahe'mota tavutava'za ha'renerante. \v 22 Rama'a vahe'mo'za eri atru hu'za ha' rezmantageno, ke fakohu kva vahe'mo'za Poline Sailasikizni kukena zani'a eri vararo hutrete'za, kanonteti knonkeve zanami'o hu'za huzmante'naze. \v 23 Tusiza hu'za sefu kanonkeve zanamite'za, kina nompi zanavare'za ome matevu'za nezanatre'za, kina nonte kva nekura hunte'za, kegava huso'e huo hu'za asami'naze. \v 24 Ke fakohu kva vahe'mo'za, kina nompi kva ne'ku, kina nompi znavrento hia ke antahiteno, agu'afinka me'nea kinanompi zanavarenteno, zafafi zanagia erinteno anaki znantege'ne mani'na'e. \p \v 25 Kenage amu'nompi Polike Sailasikea, Anumzamofontega nunamune zagame'ene nehakeno, ruga'a kina vahe'mo'za zanantahi'naze. \v 26 Ana nehakeno ame huno tusi'a imi enerigeno, kina vahe nomofo agafa'amo'a tore tore hu'ne. Ame huno maka kafamo'a anagigeno, maka kina vahe zamazampi rente'naza nofimo'a evurami'ne. \v 27 Kina vahete kva ne'mo'a avu vase'nefinti otino, keana kafana anagi vagare'negeno, bainati kazinknoma'a erino agra'a ahefrinaku hu'ne. Na'ankure agesama antahiana hago kina vahe'zagamo'za fre'naze hanuno ana hu'ne. \v 28 Hu'neanagi Poli'a amanage huno ranke hu'ne, Kagra kavufarera mago'zana osuo, na'ankure tagra ama ofreta maka mani'none! \v 29 Tavi tagita eho huteno ana kina nompinka ufareno Poline Sailasi kizni zanagiafi ahirahi neregeno utraka huno umase'ne. \v 30 Anante otino zanavreno atiramino fegi nevuno, amanage huno zanantahige'ne, Ina kna hanugeno kefo zaniafinti nahoke ahegahie? \v 31 Ana ke'arera anage hu'na'e, Ramofo Jisasinte kamentinti nehugeno, kefozanka'afinti kahoke neheno, nonka'afima nemani'za naga'moza'nema zamentintima hanageno'a zamahoke ahegahie. \v 32 Anage nehuke Ramofonke nesamike, maka noma'afima mani'naza vahera zamasami'na'e. \v 33 Ana kenageke kina nonte kva nemo'a zanavufafi zanahe'naza namuna sese huznantetegeno, agri'ene noma'afi mani'naza nagara mono ti ana keregeke frezmante'na'e. \v 34 Kina nonte kva ne'mo zanavreno noma'afi ufareno ne'za ome tro huznanteteno, Anumzante amentinti hia zankura, tusiza huno ana miko noma'afima nemaniza naga'anena musena hu'naze. \p \v 35 Nantera ko'atigeno ke fakohu kva vahe'mo'za, ati vahe zaga huzamanteno anage hu'ne, zanatrenke'za ana ne'trena vi'o hu'naze. \v 36 Kina nonte kva ne'mo Polina amanahu ke ome asami'ne. Ke fakohu kva vahe'mo'za (jas) zanazeri megi'a zanatre'o hunantage'na e'noe, hagi menina atiramita tanarimpa frune vi'o huno zanasmi'ne. \v 37 Hu'neanagi Poli'a ati vahe'mokizmi ke nona'a amanage huno zamasmi'ne. Zamagra rama'a vahe zamufi knare ke agafa e'orine'za havige zante tahenaze, tagranena Romu mopa agafa vahe mani'nonanagi, kinafi tavare'za emerante'naze. Hagi menina oku'a hurantenaku nehazo? Tamage anara osu'tfa hugahaze! Zamagra'zmi e'za eme tavare megi tatregahaze. \v 38 Ana naneke ati vahe'mo'za ke fakohu kva vahe ome nezamasmige'za nentahi'za, Poli'ene Sailasikea Romu vahe mani'no'e hukema ha'azanku zamagogogu nehu'za koro hu'naze. \v 39 Ana hute'za vu'za Polina zamasunku ke ome huznantete'za, zanavre'za atirami'za ama ran (siti) kumara atreta vi'o hu'za mago'ane huzanante'naze. \v 40 Anama kina nompinti atiramitekea Lidia nontega vute'ne, zamentinti nehaza naga ome nezamageke, zamazeri hanaveti ke hunezmanteke atreke vu'na'e. \c 17 \s Poli'ene Sailasikea Tesalonaika kumate manina'a naneke \p \v 1 Hagi amfipolisine Apolonia rankumatre ugatere'za vute'za, henka Tesalonaika rankumate Jiu vahe osi mono no (sinagog) anantega me'nere e'naze. \v 2 Poli'a Jiu vahe'mo'za osi mono nozmifi mani'nageno marerino, korapa agrama nehiaza huno, tagufa mani fruhu kna (Sabat) zupa avontafepinti kea zamasmino, \v 3 ana kemofo agafa'a eriama nehuno huzamasamino, Kraisina ahesnageno ata eriteno fripintira otigahie hu'ne. Ama ana Jisasinku'ma nehuana e'i Kraisi'e. \v 4 Mago'a Jiu vahe'mo'zane, rama'a Anumzanku koro nehaza Griki vahe'mo'zane, zamagine a'nemo'zanena Poline Sailasi ene tragote'za hagerafi'za mani'naze. \v 5 Hu'neanagi zamarimpa zamazeri otige'za Jiu vahe'mo'za antahi haviza hunezmante'za, kanivere'za kefo vahe maketi kumapi zamazeritru hu'za, ran kumapi ranke hute'za ana vahe'mo'za Jasoni nona tagana taganu vazi'za, Poline Sailasi kiznigu hake'za zanavre'za atru nehazafi vunaku hu'naze. \v 6 Ana vahe'mo'za Poline Sailasi kizanima hake'za erifore nosu'za, Jasonine, mago'a zamentinti nehaza afuhe'inena zamazu hu'za rankumamofo kva (siti ofisa) vahete vu'za ranke hu'za anage huzmante'naze, ama vahe'mo'za mopane mopane hazenke eri fore nehaza vahera ama e'naze. \v 7 Hagino Jasoni'a muse huno nantu vahe noma'afi osi'agna manihogu zamarente'ne! Zamagra Sisa hanave tra kea ha' renente'za anage hu'naze, mago kinima mani'neana agi'a Jisasi'e hu'za nehaze! \v 8 Ana vahe'mo'za rama'a vahe'zaga zamazeri savri nehazageno, rankumamofo kva vahe'mo'za ana kea antahi'naze. \v 9 Anante ran kumamofo kva vahe'mo'za Jasoni ene zamentinti naga'mo'za mizasaza zago erite'za, henka zamatrage'za vu'naze. \s Beria kumate Poli'ene Sailasike mani'na'a naneke \p \v 10 Hagi zamentintima nehaza naga'mo'za ame hu'za Poline Sailasinena kenageke huznantageke, Beria rankumate vu'na'e. Uhanatiteke Jiu vahe osi mono nonte vu'na'e. \v 11 Ana Jiu vahe'mo'za antahi'za zamimo'a knare huno ama' hu'negu, Tesalonaikama nemaniza Jiu vahe'mo'za nehazaza osu'naze. Na'ankure mono kema ha'ana muse hu'za eneri'za, ama kemo'a tamage hu'nefi hu'za maka zupa avontafepi rezaganeza ke'naze. \v 12 E'ina hu'negu rama'a Jiu vahe'mo'za zamentinti nehazage'za, zamagima me'nea Griki a'nene vene'nemo'zanena zamentinti hu'naze. \v 13 Hu'neanagi Tesalonaika mani'naza Jiu vahe'mo'za antahizama, Poli'a Anumzamofo kea Beria ome huama nehie kema nentahi'za, zamagranena anantega e'za, keomente emente hu'za, zamagu zamagesa eri savari hu'naze. \v 14 Anante Anumzante mani'naza naga'mo'za, Polina huntageno ame huno hagerinkena vu'ne, hianagi Sailasi'ene Timotikea anante Beria kumate mani'na'e. \v 15 Hanki Poli'ene vu'naza vahe'mo'za, avega hu'za Atens rankumate ome netrazageno, Sailasine Timoti kiznigu nagritega ame huke e'o kema humazamantetege'za, atre'za ete Beria vu'naze. \s Polima Atens rankumate mani'nea naneke \p \v 16 Poli'ma Atens kumate zanavega anteno mani'negeno, rimpamo'a kna nehigeno asunku hu'ne, na'ankure ana kumapina havige anumza tro'ma hunte'naza'zamo'a, rama'a me'negeno negeno ana hu'ne. \v 17 Ana huteno mago'a Jiu vahe'ene, Anumzamofonku koro nehaza megi'a vahe'ene osi mono nompi ome zamaretru huno nezamasmino, maketi kumapi maka kna emeri atruma haza vahera nanekea zamasmi'ne. \v 18 Anahu kna huno mago'a Epikurien vahe'ene, Stoik vahe'mo'zanena vahe'mofo nomani'zama rezagane'zama negaza vahe'mo'za (Filosofa) kehakare hunentageno mago'amo'za anage hu'za antahi'naze, nankna ke ama neginagi vahe'mo'a hunaku nehie? Ruga'amo'za hu'za, agra ru anumzanku nehia nere. Na'ankure Jisasi agi agenkene, fripinti'ma oti'nea Knare Musenkegu hu'naze. \v 19 Ana hutege'za Polina avre'za (areopagus) kanisol vahe'mo'za ke erifatgo nehazare vu'za anage hu'naze, Knare ama'i kahefa kema rempima hunezamina kea hananketa antahisumpi? \v 20 Na'ankure tagra tagesa hakare huna ke kagra nehane, hagi ke agafa'amo'a na'ane hu'nefi antahinaku nehune. \v 21 Maka Atensi vahe'ene ru mopareti vahe'mo'za ana kumapi emani'naza vahe'mo'za knazimi'a atre'za manine'za kahefa zama fore hia zamofo naneke huge antahige hu'naze. \p \v 22 Ana higeno Poli'a kanisol vahe'mo'za ke erifatgo nehazare otino (Areopagus) anage hu'ne, Atensi vahe'mota, nagrama koana hakarezante tamagra monora hunentaze. \v 23 Na'ankure nagra vano nehu'na urava'o hu'na rezagane'na mono'ma hunentaza'zama koana, mago itama (alta) husga huntenarera anage hutma krente'naze, ontahinona Anumzantege hutma hu'naze. E'ina hu'negu ontahinetma mono'ma hunentaza zamofonku, e'i nagra huama hu'na neramasmue. \v 24 Ama mopane maka'zama me'neaza tro hu'nea Anumzamo, Agra'a monafine mopafinena Ra mani'neno, vahe'mo'za zamazanu ki'naza mono nompina nomanie. \v 25 Mago'a zankura atupara nosigeno vahe'mo'za zamazanu tro hu'za aza nosaze. Na'ankure agra'a asimu anteno mani'zana zamige'za zamasimu antageno, maka'zana hakare vahe'mofona nezamie. \v 26 Magoke vahepinti Agra maka kaziga kuma ante'za manisaza vahera tro hu'ne. Mopafi manivitesazegu nehuno, manisnaza kna'a nenteno, kuma'ma manisaza kumara, kankamu zamino e'ire manigahaze huno huzmantetere hu'ne. \v 27 Anumzamofonku hake'za nege'za, agrikura zamazama hu'za hake'za erifore hu'nazanagi, Agra tagrira magoke magokemota afetera omani'ne. \v 28 Na'ankure agripi manineta mika'zana nehuta, ama mopafina manita neone, mago'a tamagri fronka kemo'a anage hu'ne. Na'ankure tagranena agripinti fore hu'none huta nehaze. \v 29 Anumzampinti fore huta mani'none hanuta, golima silvare'ma, havereti'ma vahe'mo'zama antahintahi zamireti'ma tro huntaza zankura Anumzamo'a e'inahu kna hu'ne huta ontahisune. \v 30 E'inahu hu'za zamagena humi'za e'naza kna'a, Anumzamo'a agesa ontahi'ne. Hagi menina agra miko kaziga vahera hankavenentake ke huno, tamagu'a rukarehe hiho huno hu'ne. \v 31 Na'ankure ama mopama Agrama refako hania kna, agra'a fatgo avu'ava zampi ko huhamprintegeno me'ne. Mago ne' huhampri ante'neana miko vahera amate huzameri huno fri'nefinti azeri oti'ne. \p \v 32 Fri'nefinti azeri oti'nea naneke nehige'za nentahiza, mago'amo'za agiza re'naze. Hianagi mago'amo'za anage hu'naze, mago'ane ama nanekea hananketa antahigahune hu'naze. \v 33 Poli'a havige mono kumara (Areopagus) atreno vu'ne. \v 34 Hu'neanagi mago'a vahe'mo'za Poli'ene hagerafi'za zamentinti hu'naze. Anampintira magora Dionisiosi'e nehaza nera kanisol vahe'mo'za ke erifatgo nehaza kumate kanisol nere, magora Damarisi'e nehaza a'ene mago'amo'za zamentinti hu'naze. \c 18 \s Poli'a Korinti kumate mani'nea naneke \p \v 1 Hagi ana amefiga'a, Poli'a Atensi kumara atreno Korinti vu'ne. \v 2 Anantega mago Jiu ne' ome keno erifore hu'neana, Pontusi kasente'naza ne' agi'a Akuila'e, mensintfa nenaro Prisila ene Italiti e'na'e. Na'ankure Sisa Klaodiasi'a mika Jiu vahe'ma Romu nemani'za vahera atretma viho huno huzmantegeno Poli'a zanagri ome zanage'ne. \v 3 Na'ankure agrama mago'zahu eri'zama e'nerigu huno magopi zanagri'ene mani'neno eri'zana eri'ne, (na'ankure zamagra mago kna eri'za antahine'za nofiteti seli no nehatiza nagare). \v 4 Nehuno mika mani fruhu kna (Sabat) zupa atru nehu'za mono nehaza osi mono nompi, marerino mono naneke huno, Jiu vahe'ene Griki vahera masevenke huno zamarimpa eri vakaneno zamasmi'ne. \p \v 5 Masedoniati Sailasi'ene Timotike eramike akeno, Poli'a agafa huno mika Jiu vahera zamazeri atru huno mono kege'za maka kna nezamasmino, Jisasi'a, Agra'a tazahuno taguvazi nere huno eriama huno zamasmi'ne. \v 6 Ana nehige'zama ha'ma rente'za krunagema huntaza vahera anakre ku'a (saket) zafino kugusopa rupopo nehuno anage huno zamasmi'ne, tamagri korankumi'mo'a tamagritami tamasenire megahie! Nagripina mago knazani'a omanetfa hugahie. Amareti agafa huno vaniana, Jiu vaherompage megi'a vahete vugahue. \v 7 Huno nezamasmino Poli'a anante osi mono nontetira atreno, mago megi'a nera agi'a Taitus Jastusi'e nehaza ne'mo, Anumzante mono hunentea ne'mofo nontega atru nehu'za mono nehaza nomofo asopare me'negeno vu'ne. \v 8 Atru nehu'za mono nehaza nonte kegava nehia nera (presitent) Krispusi'e nehaza ne'ene, mika agri kvafi nemaniza vahe'mo'za Ramofonte zamentinti hu'naze. Ana nanekema nentahi'za, rama'a Korinti vahe'mo'za zamentinti hu'za mono ti fre'naze. \v 9 Ramo'a kerage ava'nagna zampi anage huno Polina asami'ne, \wj Korera osuo, keaga huvava nehunka, keagama hu'zana azeoritfa huo. \wj* \v 10 \wj Na'ankure Nagra kagrane manigahuankino, kahe frikura mago'mo'a kagri kavufarera azana ontetfa hugahie. Na'ankure ama'na rankumapina Nagri vahera rama'a mani'naze, nehigeno ke'ne. \wj* \v 11 Higeno anampina mago kafugi sigisi'a ika mani'neno, ana vahera Anumzamofo keaga rempi huzami'ne. \s Poli'a Gavana ne' Kalio avuga keagare oti'nea zamofo naneke \p \v 12 Kalio'ma, ugagota rankvama (Gavana) Akaea kumate'ma mani'nege'za, Jiu vahe'mo'za oti'za mago antahintahi eri retro hu'za, avare'za ke refakohu trate (koti nonte) vu'za, \v 13 anage hu'naze, ama ne'mo'a ruzahu huno tagri tra kemo'a osu'nea kante, vahekura mono antahiho huno nezamasmie nehazageno, \v 14 Poli'ma agi'reaka hu'na ke hanuanki huno higeno, Kalio'a amanage huno Jiu vahera zamasmi'ne, Mago'a hazenke zankuro, tusi'a havi kefo zanku Jiu vahe'motmama hanazana, knare hanige'na, nagra tamagri kerera hagerfigahue. \v 15 Hianagi amama hunentaza kemo'a tamagra kegu'ene tamagigu'ene, tamagratmi kasege eri hankave netizanki tamagratmi erifatgo hiho. Nagrira nave'osigu ama'na naneke'a erifatgo osugahue. \v 16 Anante kema refakohu tratetira agra'a zamahe natitre'ne. \v 17 Anante mika'mo'za mono nonte kva nehia ne' Sosteni azeri'za kema refkohu tramofo avuga agafa hu'za ahe'naze. Ana hu'nazanagi Galio'a ana zankura agesa ontahi'ne. \s Poli'a Antioku kumate Siria ehanati'nea naneke \p \v 18 Mago'a rama'a knama Korinti kumate Poli'a maniteno, afuhe'mokizmia hufru huno mani'neho hunezmanteno, ventefi hageri tkaheno Siria nevigeke Prisila'ene Akuilake agrane vu'na'e. Na'ankure Anumzamofo avure'ma huvempama hu'negu, Sensarea kumate Poli'a anuzokara vagateno erivo'vo hu'ne. \v 19 Efesasi uhanatite'za, anante Poli'a Prisilane, Akuilagiznia ome nezanetreno, agra osi mono nompi umarerino, Jiu vahe'ene naneke hugantugma hu'za antahi'naze. \v 20 Ana nehu'za antahige'za za'zakna tagrane manisane nehazageno, knarere huno osu'ne. \v 21 Hianagi hufru hunezmanteno anage hu'ne, Anumzamofo avesi'zama me'nenige'na, ete'na tamagritega egahue. Anage nehuno Efesasiti'ma ventefi, \p \v 22 vuno Sisaria unehanatino, Jerusalemi umarerino mono vahera musenke hunezmanteno, anantetira Antioku urami'ne.\fig Polima nampa 2 knarema mono erizama erino vu'nea Kumatamimofo Mepie|alt="Paul 2nd Journey" src="KBQ Pauls 2nd Journey HG-K-Paul-2 BW bitmap.png" size="span" loc="Act 15:36-18:22" copy="Tyndale Bible Translators 2021" ref="Apo 15:36-18:22"\fig* \v 23 Antioku'ma mago'a knama maniteno, ana kumara atreno mago'mago kumate Galesiane Fezianena vano huno Jisasi amage nentaza disaipol nagara zamazeri hampo'na hu'ne. \s Apolosi mono eri'za agafa huno eri'nea naneke \p \v 24 Mago Jiu nera, agi'a Apolosi'e, Aleksandria kumate kasente'naza nera, knare keaga nehuno avontafera antahi ankere'nea ne'mo Efesasi e'ne. \v 25 Agri'ma Ramofo Jisasi kanku rempi humi'naza zankura, hamponatino huzmenerino keaga nehuno, Joni'ma tima frezmante'nea zantfa antahi'neanagi, Jisasi avu'ava'mofo nanekea fatgo huno huzamasmi'ne. \v 26 Agra korora osuno, agafa huno osi mono nompina hu'ama huno mono keaga nehigeke Prisilake, Akuilakea agri kema nentahikea, zanagra avareke va'azamoke Anumzamofo avu'avara mago'ene huhagro huke fatgo kante asami'na'e. \v 27 Akaea vuku Apolosi'a nentahige'za, mono (kristen) naga'mo'za azeri hanavetike nesamiza huso'e sa'e hunente'za, Jisasi amage nentaza disaipol nagatega azeri so'e hiho hu'za avonkretre'naze. Anante'ma unehanatino'a, Anumzamofo asunku'zamo'a zamaza hige'za zamentinti nehaza nagara tusi'a zampi zamaza hu'ne. \v 28 Na'ankure agra hampo'natino Jiu vahera zamazeri hagro huno, mika vahe zamufi avontafepinti eriama huno Jisasi'a Tazahu Nere (Kraisi'e) hu'ne. \c 19 \s Joni amage' nentaza disipol naga'mo'za Efesasi kumate mani'naza naneke \p \v 1 Hagi apolosi'ma Korintima mani'negeno, Poli'a agu'afinka kumatamimpi ufreno vuno Efesasi kumate uhanatino, mago'a disaipol naga anantega ome zamageno erifore nehuno, \v 2 zamagrikura anage hu'ne, tamagrama tamentintima hu'nazana, hago Ruotge Avamura erinafi? Higeno Agrikura anage hu'naze. A'o Ruotge Avamura mani'ne huta tagra ontahitfa hu'none. \v 3 Hazageno Poli'a zamantahige'ne, Nazamofonte mono tina fre'naze? Zamagra ke'nona hu'za, Joni'ma ti fre'zama huraveri'nea zantere. \v 4 Poli'a huno, Joni'ma tima frezmante'neana, zamasunku hu'za zamagu'a rukarehe hanaza tine huno frezmantene. Vahera zamasmino, agri amage'ma ne'emofonte Jisasimpi tamentinti hiho hu'ne. \v 5 Anankema antahite'za, Jisasi Ramofo agifi mono ti fre'naze. \v 6 Hagi Poli'ma zamagrite azama antegeno'a, Ruotge Avamu'mo'a zamagrite ege'za, agafa hu'za ruzamageru ruzmageru neru'za, henkama esiazamofo kasnampa kea huama hu'naze. \v 7 Ana mika vene'nea 12fu'a naza eritru hu'naze. \s Poli'a Efesasi mani'neno mono eri'zana hagerafino mago'ene eri'nea naneke \p \v 8 Hagi 3'a ikamofo agu'afina, Poli'a osi mono nompi ufreno korera osuno, antahintahizamia eriama huno agrarega zamatreku Anumzamofo avu'ava zankura huankereno zamasmi'ne. \v 9 Hu'neanagi mago'amo'za antahi'za zami'mo'a hampo'na atige'za, zamentinti hu'zankura zamagena hunente'za, ana vahe'mokizmi zamufi Ramofo avariri kankura huhaviza hunentageno, zamagrira nezamatreno, Jisasi amage' nentaza disaipol naga nezamavareno, mago nera Tairanusi'e nehaza ne'mofo rempi huzami nonte via'zamo, mika zupa vahe'ene keaga hu'ne. \v 10 Amanahu'zana tare kafufi fore huno vu'ne, tarega Jiu vahe'ene Griki vahe'ma Esia provinsifi nemani'za vahe'mo'za Ramofo naneke antahisazegu anahura hu'ne. \s Skevana 7ni'a mofavre naga'mokizmi naneke \p \v 11 Anumzamo'a Poli azampi huvazino rama'a ruzahu ruzahu avame'za mago'ane erifore hu'ne. \v 12 Ana hinogu asime nehamia tavravene (ankasip), tavaravenaza eri'za Poli avufare eme avako hute'za, eri'za kri vahe zamufare ome antageno, krizmimo'a vaganeregeno, havi avamumo'a zamagripintira atirami'ne. \v 13 Mago kevu Jiu vahe'mo'za retro hu'za mago mago kumate vano vano nehu'za, Jisasi agifi huvame hu'za havi avamura huntenaku nehu'za, ana huvava hu'za nevu'za anage hu'naze. Poli'ma huama nehia Jisasi agifi atiramio huta tagra hunegantone. \v 14 Mago Jiu vahe'mokizmi rankva nera Skeva'e nehaza ne'mofona, 7ni'a mofavre zaga'amo'za anahu'zana hu'naze. \v 15 Hianagi ana havi avamu'mo'a ke'nona zamire huno zamasmi'ne, Jisasina nagra ke'na antahi'na hu'na, Polina ke'noe, hagi tamagra izagate? \v 16 Higeno agu'afima havi avamu'ma fre'nea ne'mo'a zamagumpi takaureno, himamutino zamaheno rehapatige'za, korankno eneri'za ana nompinti atiramiza zamufa zamapake fre'naze. \v 17 Efesasi kumate nemaniza Jiu vahe'ene Griki vahe'mo'zane ana ke nentahizageno, tusiza huno zamagogo nefege'za Anumza Jisasi agi'a erisaga hu'naze. \v 18 Rama'a zamentinti vahe'mo'za eama hu'za zamasunku hu'za, havi zamu'zma'zana eriama hu'naze. \v 19 Huama nehu'za zamene vahe'mo'zane avuatga vahe'mo'zane kre'naza avontafe tamina eri'za amate hakare vahe zamure tevefi kre hana hu'naze. Ana avontafe miza se'naza zagoa 50 tauseni'a zago atre'naze.\f + \fr 19:19 \fr*\ft Mago mago zagomofo kna'amo'a, 50 tauseni'a zage'gnareke eri'za eneriza miza e'neri'za zagogu hu'ne.\ft*\f* \v 20 Ramofo hanavere, e'inahu'zana fore nehigeno, Ramofo nanekemo vuno eno huno hankavetino me'ne. \p \v 21 Anazana fore hutegeno Poli'a Masedonia kaziga vute'na Griki kaziga nevu'na Jerusalemi kumate vute'na, henka'a Romu kuma enena ome kegahue huno agesa antahine. \v 22 Tare azahu netrema, Timotine Erastusine huzanantegeke Masedonia kaziga vakeno, osi'agna Poli'a Esia mani'ne. \p \v 23 Ana knafina, Jisasi Kamofonkura tusi'a hazenke Efesasia fore hu'ne. \v 24 Na'ankure magora silvare tuzampaza tro nehia ne'mofo agi'a Demetriusikino, silvareti mago amema'a trohu'neana, Atemisi mono hunentea kna'za tro hu'ne. Anazama tro'ma nehaza naga'mo'za, tusi'a zagokrerafa anazantetira tro'nehaze. \v 25 Demetriusi'a anahu eri'zama antahi'naza eri'za vahera kehutru huno anage hu'ne. Ama vahe'motagi, amanahu eri'zantetira zagogrerafa erifore nehune hu'ne. \v 26 Hanki tamagra ketma antahitama nehaze, Efesasige ana nosianki, Esia kokampina Poli'ma vahetamina kema zamasamino, vahe'mo'ma azanteti'ma trohu'nea anumzana, e'i tamage huno anumzana omanitfa hune huno tusi'a vahe krerafa zamazeri ruvahe nehie. \v 27 Hago menina hazenke fore hu'ne, tagri zago erizankera eri havizana osugahie. Hianagi so'e a' anumza Atemisi mono nomo'a amne zankna hanigeno, Esia kokampi vahe'mo'zane, ama mopa kagi'afi vahe'mo'zama, mono hunentaza vahe'mo'za atre'sageno, ana a'mofo hanave'amo'a haviza hugahie. \p \v 28 Anankema nentahi'za, zamarimpamo'a haviza nehige'za oti'za keza ati'za Efesasia so'e rantia, Atemisi'a agrake mani'ne! \v 29 Higeno rankumapina rama'a kereso nehu'za, vahe'mo'za magoka zamagare'za krina nehazage'za mani'neza negaza kumapi (stetium) ufre'za, Mesadoniati Poli'enema e'na'a netre Gaiusine Aristakusikiznia zanavazu hu'za vu'naze. \v 30 Poli'ma ana vahe'zagamo'ma atru hu'nefima ufreku'ma nehige'za, Jisasi amage nentaza disaipol naga'mo'za otre'naze. \v 31 Higeno mago'ene mago'a Esia kumate kva vahera, Polina knampa'agi'za anama atru hu'nafina keke huntonanki uofreno hu'za hampo'nati'za kea atrente'naze. \v 32 Higeno mago'amo'za magoke zanku kezati'zageno, mago'amo'za otage zanku kezatizageno, anama atru hu'za negaza vahe'mo'za tusi savari nehazageno, rama'amo'za nahige'za atru hu'nazo amara osu'naze. \v 33 Vahepintira Aleksandana Jiu vahe'mo'za atufe'za zamuga eme nente'za, ama ana zamofo keaga eriama hunka zamasmio hu'za huhanaveti'naze. Aleksanda'a ama ana vahe'mo'zama hazankere nona huzmanteku azana antesga hu'ne. \v 34 Hu'neanagi kazama Aleksanda'a Jiu ne'ma mani'nege'za nege'za, ana mika vahe'mo'za magoke kere zamagerura erinte'za, 2'a auamofo agu'afina kezati'za, Efesasitira knare huno agatererfa rantia, Atemisi agrake mani'ne! \v 35 Rankumapima avoma negrea (kuskus) ne'mo ana vahe kevua zamazeri rava huteno anage hu'ne. Efesasi vahe'motma antahiho, ina vahe'mo antahino keno osu'ne? Efesasia ranku'mamo'a Atemesi agetererfa ra anumzamofo mono nona kegava nehie. Ana a'mofo amema'a monafinti asga hurami'ne. \v 36 Ana hu'negu ama ana zankura ke hakare osugahaze. Taganetma mani'netma ame'amara osutma tamagesa antahitetma anazana hugahaze. \v 37 Na'ankure tamagrama, ama ana vene'nema zamaretma e'nazana, ra mono nompintira kumazafa ose'na'e, tagrama anteneta mono hunentona a' anumzankura (goddess) huhavizana huonte'na'e. \v 38 E'ina'ma Demetriusi'o agrane eri'za eneriza naga'mo'zama rumokizmima huzmante'nesigetma ke refakohu nonte zamaretma vinke'za, kva vahe'mofo zamure keaga hugantu hugama hugahaze. \v 39 Hu'neanagi mago'anema keagama hunaku hanutma, vahe'ma atruhu'za keagama azerirva nehaza knazupa kanisol vahete mareritma azerirava hugahaze. \v 40 Na'ankure menima kehakarema nehuna zankuma, Romu rankva vahe'mo'za tantahigesageta hazenkefi manigahune. Na'ankure eriama huta zamasmisuna knare agafa'a omane'ne. \v 41 E'inahu kema huno nezmasmino'a, ana atrua eritrege'za vuza e'za hu'naze. \c 20 \s Poli'a Masedonia kazigane Grisi kazigane vu'nea naneke \p \v 1 Hagi ana ke hakare'ma hazazamo'a vagaregeno, Jisasi amage nentaza disaipol nagara Poli'a kehige'za emeritru hazageno, zamumro kea anteteno, hufru huno knareki manineho hunezmanteno, atreno Masedonia vu'ne. \v 2 Ana mopa kazigama vano huno rama'a keretima zamentinti naga zamazeri hanavematiteno, Grisi ehanati'ne. \v 3 Anantega 3'a ika maniteno, Siria kaziga ventefi vunaku'ma nehigeno, mago'a Jiu vahe'mo'za ahenaku kea retro haza nanekema nentahino'a, eteno Masedonia mopa kampi vunaku Poli'a agesa antahi'ne. \v 4 Mago'a vahe'mo'za Poli'ene vu'nazana, Beria kumateti ne' Sopata'a, Perusi nemofoki, Tesalonikati Aristakusi'ene Sekunduskegi, Debe kumateti Gaiusiki, Esia kumateti Timotiki, Tikikusiki, Trofimusi'za vu'naze. \v 5 Ama ana vene'nemo'za vugote'za Troasi ome tavega ante'naze. \v 6 Zo'ore bretima Juda vahe'mota nenona kna'mofo amefiga'a hompama vagaregeta, Filipai kumara atreta ventefi marerita 5fu'a zage ferupi nevuta, Troasi kumate tavega ante'nare uhanatita ana kumate mago sonta umani'none. \p \v 7 Ana Sontamofo pusa kna're bretima kori'za (komonion) neku eritruma nehunkeno'a, Poli'a oki vugahue huno agesa nentahi'no keaga nezmasmino, mono kea huvava nehigeno kerage amu'no ase'ne. \v 8 Anagamu kino mareri'nea nomofo hunaraginte pinka rama'a rampe tavira manenegeta atrua hu'none. \v 9 Hagi mago nehaza nera agi'a Jutikusi'e, zaho eri kamofo atupare (windo) marerino mani'neno, Poli'ma keagama huvava huno nevigeno'a, antahirega avukoko higeno, mase himarenefinti, tagufa nonteti anagamuti asaga huramino ahe fri'ne. \v 10 Hianagi Poli'a uramino agri agumpi umseno azana rugagino anu'nekino tamasunkura osiho hu'ne. Tamagra antria osiho, na'ankure agra ofri'neanki amne mani'ne huno hu'ne. \v 11 Nehuno Poli'a eteno anagamu marerino, bretima korige'za netageno, za'za kna zamagranena keaga nehigeno ko'atigeno zamatreno vu'ne. \v 12 Ana nehazavea ofrino mani'nege'za muse nehu'za avare'za nontega vu'naze. \s Poli'a ventefi vuno Mailitusi uhanati'nea naneke \p \v 13 Ananteti tagra ventefi umarerita Asosi vunaku nehuta, Polina avarenteta vunaku tagesa antahi'none, na'ankure ama kana agra'a azeri antefatgo huno, agra mopafi vugahue huno agesa antahi'ne. \v 14 Asosima rutagiha higeta, agrira ventefi avarenenteta, Miteleni ti amunompi me'nea ran kumate vunaku vuvava hu'none. \v 15 Anantetira maseta mago knarera ventefi nevunkeno ko'atigeta, Kiosi tinkenare uhanatita, mago knarera Samosi uhanatita, hagi ana kna'mofo amefiga'a Miletusi vu'none. \v 16 Na'ankure Poli'a Efesasia agateregahue huno antahi'ne, na'ankure Esia za'za kna omani'na knare'ma hanuna, Jerusalemi nagra mani'nesugeno hompa (pentikos) kna fore hugahie hu'ne. \p \v 17 Mailatusi uhanatite'za, Poli'a ke atrezmanteno Efesasi mono nonte kva (elda) vahe'zaga eme nageho hu'ne. \v 18 Ke hige'za agrite ageno, amanage huno zamasmi'ne, Pusante'ma Esia mopare nagiama rentoa zupa, tamagripima maka zupa mani'na e'noana, tamagratmi ko ketma antahi'naze. \p \v 19 Jiu vahe'mo'za nazeri havizahu kema retro'ma haza zamo'a tusi'a knazamo nagri navufare ege'na anterami'na zavira nete'na, Ramofo eri'zana eri'noe. \v 20 Tamagri'ma tamaza hania kea, korera osu'na huama hu'na tamasmugetma antahi'naze. Vahepina neramasmi'na, nonte nontera tamasmugetma ko antahi'naze. \v 21 Jiu vahe'ene Griki vahera hu'ama hu'na tamagu'a rukarehe hutma Anumzante ne-etma, Ranti Jisasinte tamentinti hiho hu'na zamasmi'noe. \v 22 Hagi menina Ruotge Avamu'mofo ke amage ante'na, nagra Jerusalemi nevue, nagri navufarera na'a fore hugahio, ontahi'noe. \v 23 Hankino Ruotge Avamu'mo nagrira nasamino, mika ranra kumapina, kina hu'zamo'ene kna'zamo'enena kavega ante'ne hu'ne. \v 24 Hu'neanagi navufagura nagesa nontahue, tusi'a zana eri'zani'a erivaga nere'na, Ra Jisasi'ma eri'zama namino vahe'ma zamasmio hu'nea eri'za eri'na Anumzamofo asunku zankura knare nanekea vahera zamasmigahue. \v 25 Hagi menina nagra antahi'noankitma, azago menima Anumzamofo kumaku'ma neramasmumota, mago'enena nagri navugosafina onke'tfa hugahaze. \v 26 E'ina hu'negu, meni nagra huama hu'na neramasmue, miko vahe'mofo koran kumimo'a nagritera ome'tfa hugahie. \v 27 Na'ankure Anumzamofo miko avesi'zama'a nagra korera osu'na hu'ama hu'na neramasmue. \v 28 Tamagratmia kegava nehutma, lama afu kevua kegava hiho, Ruotge Avamu'mo tamazeri antegetma kva hu'naze. Agrama magoke Mofavre'ama huntegeno koranteti'ma mizama ase'nea Anumzamofo mono nagara zamazeri fatgo hutma kavagri zamantegahaze. \v 29 Nagrama tamatre'na vanugeno'a amefiga, nagra antahi'noankino, mago'a afi' kra esaniazamo lama afu kevua zamazeri savri hugahie. \v 30 Kagri ka'a nagapinti enena vahe'mo'za oti'za tamage kea eri ruvahe hu'za rempi hunezmi'za, Jisasima amage' nentaza disaipol nagara zamagrarega zamavarenteku hugahaze. \v 31 E'ina hu'negu tamavura omase kava hute maniho, tamagesama antahi ankeresazana tagufa zagegfumofo agu'afina hanine zagenena ontagane'na kazigazi hu'na zavira nete'na, mago'mago'moka kavumarora ante'noe. \v 32 Hagi menina nagra Anumzante'ene, Agri asunku'zamofo kere maniho hu'na huneramantoe. Ama kemo'a tamazeri hanavenetina, ruotage'ma hu'za mani'naza nagapi tamagra erisanti haregahaze. \v 33 Mago'moka silvaguro, goliguro, kukenagu nagra kenasane nehu'na keaga nosue. \v 34 Tamagratmi ko antahita keta hu'naze, ina zanku'ma nagri'ene, magoka vano nehuna naga'enema atupa'ma nehunazana, ama anazamo erifore huno neramie. \v 35 Ana mika zampina nagra ko hurameri'noe, anahu'ma huta hanavetita eri'zama erisazana, hanave'a omane vahera aza nehuta, Ramofo Jisasinkere tamagesa antahiho. Agra'a anage hu'ne, \wj Ami'zamofo asomumo'a, eri'zamofona agatere'ne hu'ne. \wj* \p \v 36 Poli'ma ana nanekema huvama nereno'a, agra renareno zamagrane nunamu hu'ne. \v 37 Anampina zamagra tusi zavi'ate'za Polina anankempi azeri anuki'za antako hu'naze. \v 38 Kema huno mago'ene onagegahaze hu'nea kegura, tusi zamasunku hu'naze. Nehu'za ventema me'nerega avare'za vu'naze. \c 21 \s Poli'a Jerusalemi kumate vu'nea naneke \p \v 1 Hagi Tagra anama huteta, zamatreta ventea atufegantu hagerimpi atreta fatgo huta vuta, Kosie nehaza hageri amunompi me'nea osi mopare (ailen) vuta, nanterana Rodesie nehaza kumate (ailen) uhanatiteta, anantetira Patara mopare uhanati'none. \v 2 Patara atreta, Fonesia kumate vunaku nehia vente keta eri fore huteta, miza huta marerunkeno atreno timpi vu'ne. \v 3 Saiprusima ventemo unemania kumara hoga kaziga agatereta, Siria Provinsifi vuta, Tairi kumate umani'none. Na'ankure ventemo'a mago'a fenona anante eri netregete. \v 4 Jisasima amage'ma nentaza disaipol nagara ome nezmageta, ana kumate 7ni'a kna mani'none. Zamagra mago'ene Avamu'mo zamazeri otige'za Poliga Jerusalemi ovuo hu'za hu'naze. \v 5 Ananknama vagaregeta, atreta kantega nevunkeno, ana mika'mo'zane, a'nezamine, mofavre naga'zamine tagrane magoka vazageta ana kumara atreta vu'none. Hagerinkenare vuteta tarenareta nunamuna ome huteta, \v 6 mani'neho huta mago mago'mokizmia hunezmanteta ventefi marerita nevunke'za, zamagra rukrahe hu'za nozimirega vu'naze. \p \v 7 Tagra Tairi kumara atreta vuva vuva huta Tolemais uhanatiteta, mono nagara ome nezmatagita anante magokna mani'none. \v 8 Nanterana ana kumara atreta, Sisaria ehanatita mono nehia ne' (evangelis) Filipina 7ni'a naga mono kva zamazeri oti'nafinti mago zamimofo nonte umani'none. (Apo 6:1-6) \v 9 Ana ne'mofona 4'a ve e'ori kasnampa mofane'zaga'a mani'naze. \v 10 Anante mago'a kna mani'nonkeno, mago kasnampa nera Agabusi'e nehaza ne'mo, Judia kazigati eramino anante e'ne. \v 11 Tagra mani'nontega Agabusi'a eno, Polina amu'nofi'a (belt) erino agra azante ene agiare renenteno anage hu'ne, Ruotge Avamu'mo'a anage hie, Amanahu kante Jerusalemi mani'naza Jiu vahe'mo'za ama amu'nofi'mofo nefana azeri'za kina rente'za megi'a vahe zamazampi antegahaze. \v 12 Ana naneke antahiteta, tagrane anampi nemani'za vahe'ene kazigazi huta, Poliga Jerusalea mareorio huta asami'none. \v 13 Anante Poli'a kenona zamirera anage hu'ne, tamagra nahigetma zavira netetma, narimpamofona nazeri kna nehaze? Na'ankure nofinukera nazeriza anaki nantehogukera trora osuanki, Ramofo Jisasi agire Jerusalemi frinaku retro nehue. \v 14 Na'ankure agra ketia ontahisiaza higeta, tagra kea osuta Ramofo avesi'zamo fore hanie huta hu'none. \p \v 15 Ana knama evutegeta trotra nehuta otita Jerusalemi vu'none. \v 16 Mago'a Sisaria kumate nemaniza disaipol naga'mo'za tagrane ne-eza tavare'za Saiprusi ne' Masoni nompi vazageta, korapa Jisasi amage nentea disaipol ne'mofo nompi umanigahune hu'nona ne'mofo nompi umani'none. \p \v 17 Jerusalemi uhanatunke'za Anumzamofo naga'mo'za muse nehu'za tavatagi'za knare hutma aze hu'naze.\fig Polima nampa 3 knarema mono erizama vu'nea Kumatami Mepie|alt="Paul 3rd Journey" src="KBQ Pauls 3rd Journey HG-K-Paul-3 BW 2022FB bitmap.png" size="span" loc="Act 18:23-21:17" copy="Tyndale Bible Translators 2021" ref="Apo 18:23-21:17"\fig* \v 18 Uvasonkeno ko'ma atigeno, Poli'a, Jemisine maka mono kva vahe'zagama (eldas) mani'naza ome zamagenaku tagrane vu'ne. \v 19 Poli'a ome zamageno zamatagiteno, agra agafa huno mago' mago'zama Anumzamo'ma mono eri'za megi'a vahepima e'nerigeno hu'neazana zamasmi'ne. \v 20 Ama ana nanekema antahite'za, Anumzamofo agi erisaga hu'naze. Zamagra anage hu'za Polina asami'naze, kagra nerafuga antahio, nama'a tauseni'a Jiu vahe'mo'za zamentinti nehu'za, Mosese Kasege'ne amage' nentaza vahe'mo'zanena hampo'nati'za amage' nentaze. \v 21 Mago'a vahe'mo'za anage hu'za kagrikura zamasmi'naze, kagra maka Jiu vahe'mo'za megi'a vahepi mani'nazana, Mosese kasegemo'a taza osugahie hunka nehunka, mofavreramina zamufa taga huozmanteho nehunka, tagri tavutavamofo avu'avara osugahaze hunka hu'nananke antahi'none. \v 22 Tagra na'a hugahune? Kagrama kmama e'nana nanekema zamagra antahisu'za tamage hugahaze. \v 23 Ana hu'negu tagrama kasmisunaza huo. 4'a vene'nemo'za Anumzamofonte huvempa hu'za mani'naze. \v 24 Hanki zamavarenka kagrane magoka tamazeri agru nehutma, zamazoka'ma haresazazana miza sezmantegahane. E'ina hananke'za, maka vahe'mo'za antahi'za kema hazage'za kagriku'ma antahi'nazana tamage hu'naze hugahaze. Hu'neanagi kagraka'a kasegea amage antenka manigahane. \v 25 Hu'neanagi megi'a vahe'ma zamentinti nehaza vahetega, tagra avonkreta, havi anumzante Kresramana vuntesia zagagafane, korane anankema taga osu zagagafane onetma, monko'zana atreho huta tagesa antahiteta kre zami'none. (Apo 15:29) \v 26 Nanterana Poli'a zamavareno agrane ana vahe'ma zamazeri agru huteno, ra mono nompi vuno, ana zupa mago mago'mofonte Kresramana vuno azeri agaruhu kna vagaregahie huno ome zamasmi'ne. \s Polina ra mono nompi mani'nege'za azeri'naza naneke \p \v 27 Hagi 7ni'a kna vagare'za nehigeno, Esia provinsifinti Jiu vahe'mo'za ra mono nompi mani'nege'za nege'za, rama'a vahe zamarimpa zamazeri oti'zage'za Polina azeneri'za, \v 28 anage hu'za ranke hu'naze, Israeli vahe'mote taza hiho! Ama ne'mo'a hakare kaziga mani'naza vahetamina rempi hunezmino, vahetine kasegetine, ra mono nontia ha' renente! Mago'enena agra Griki vahera zamareno ra mono nomofo agu'afi nevuno, ruotage hu'nea ra mono nona eri pehena nehie! \v 29 Zamagra negageno Efesasiti nera Trofimusi'a, Poli'ene Jerusalemi vano nehige'za negaza ne'ku, ra mono nomofo agu'afinka avreno marerinegahie hu'za zamagesa antahi'naze. \v 30 Maka vahe'mo'za eritru hu'za zamaga re'za e'za, Polina azeri'za avazu hu'za ra mono nomofo agu'afinti atimaneramizageno'a, ame hu'za ra mono nonkafana erigi'naze. \v 31 Polima ahe friku'ma nehazageno, anampinti vahe'mo'za zamaga re'za vu'za, maka Jerusalemi vahe'mo'za ha' nehaze hu'za sondia vahete kva nehia nera ome asmi'naze. \v 32 Ana sondia kva ne'mo'a ame' huno sondia vahe'zaga nezmareno, mago'a vahe'mokizmi kva vahe'zaga (sensulien, hantretia sondia vahete kva nera) zamarege'za, zamaga re'za ana vahete e'naze. Polima ahenaku nehaza vahe'mo'za, sondia vahe'mokizmi kva ne'ene, sondia vahe'zagama nezamage'za, ohe'za atre'naze. \v 33 Anante sondia kva ne'mo'a Polina ome azeriteno, huzmantege'za tare seni nofinu anakintetageno, anante sondia kva ne'mo'a, zamantahige'ne, Agra aza'e, agra na'a hu'ne? \v 34 Hu'neanagi tusi'a vahetamimpinti mago'amo'za ranke hu'za ra kefinti mago zanku kereso nehazageno, mago'amo'za ruge nehazageno, sondia kva ne'mo'a ke agafa'a keno eri fore osu'ne. Na'ankure rama'a vahe'mo'za kehakare nehazageno ontahino, Polina avareta sondia vahe kumapi viho hige'za avare'za vu'naze. \v 35 Agrama latare'ma ege'za, Polina sondia vahe'mo'za azerisga hu'za mareri'naze. Na'ankure rama'a vahe'mo'za ahenaku nehazageno'e. \v 36 Rama'a vahe tamimo'za zamavariri'za nevu'za kezati'za, Ahe friho! Ahe friho! hu'naze. \p \v 37 Polima avare'za sondia vahe kumapi ufre'za nehazageno sondia kva ne' asamino, Knare mago'a kea kasmisufi? Higeno ana ne'mo, Griki kea antahi'nano? huno Polina antahige'ne. \v 38 Kagra Isipi ne'ma, mago'a knafima ugota hunka, 4 tauseni'a vahe'ma kamani vahe ha'ma rezmanteku'ma hu'naza vene'nema zamavarenka hagege kokampi vu'nana nepi, ru nere? \v 39 Poli'a kenona anage hu'ne, Nagra Jiu nere Tasisi kumateti Sirisia provinsfinti, agatere'nea rankumatetire. Knare natre'nanke'na ama vahetamina kea zamasmigahuo higeno, \v 40 ana sondia kva ne'mo'a knareki kea huo higeno, Poli'a latare oti'neno azanu avame hige'za keresoma nehazazana eri taganageno, antahi'naza Aramu (Hibru) kefinti, anage huno zamasmi'ne. \c 22 \s Poli'a agu'vazi keaga hu'nea naneke \p \v 1 Hagi nafu'nafaheta, amama nagrama navufa nagu'vazi kema nehua kea antahiho. \v 2 Zamagrama antahizama, Aramu (Hibru) kefinti kema nehige'za nentahi'za, mago'ane zamagasasankea eri anterami'naze. Anante Poli'a anage hu'ne, \v 3 nagra Jiu nere, Tasisi kumate Silisia kasenante'ne. Hianagi ama ran kumapi ra hutena Gamalieli hinkanaga avonona hu'na, tagehemofo kasegemo hu'nea kante ante'na Anumzamofo avu'avara hanaveti'na avariri fatgo hu'noe. Tamagrama nehazaza hu'na Anumzamofona amage ante'na vu'noe. \v 4 Nagra amanahu hu'na, zamentinti vahera nezamahe'na, zamahe fri'za nehu'na, vene'ne a'nenena kina rezamante'na zamare'na kina nompi ome zamante'noe. \v 5 Ugagota pristi ne'mo'ene maka kanisol (senhidren) vahe'mo'za, amama nehuazankura tamage hu'za tamasmigahaze. Zamagra mago'a avona kre'nami'za erinka Damaskasi nemaniza kafuhe'intega vuo hazage'na, nagra kina ome rezmante'na zamare'na e'na, Jerusalemi zamata hoza zamihogu kantega vu'noe. \p \v 6 Nagrama vuvava hu'na Damaskasi urava'o nehugeno'a, feru'naza monafinkati masa'nentake tavi'mo ame' huno remsa hunante kagi'ne. \v 7 Anante nagra traka hu'na mopafi evuramugeno, mago agerumo'a nentahugeno anage huno nagriku hu'ne, \wj Solio, Solio, na'a higenka Nagrira nazeri havizana nehane?\wj* \v 8 Hige'na Nagra kenona'a, azage Ra'moka? hu'na nehugeno, Agra anage huno nasami'ne, \wj Nazareteti Jisasi'na nazeri haviza nehane\wj* huno hu'ne. \v 9 Nagrane vu'naza vahe'mo'za ana masa ke'nazanagi, nanekema hunamia kea antahi ama osu'naze. \v 10 Ana hige'na nagra na'a hugahue Ramoka? hu'na antahigogeno, Ramo'a nagrikura anage hu'ne, \wj Otinka Damaskasi vugeno, maka'zama hugahane hu'na huhampri kante'noa zana kasamino.\wj* \v 11 Na'ankure tavi'mofo masamo navurga erihaviza hige'na navua onkoge'za, magokama vu'nona vahe'mo'za Damaskasia nazante navazu hu'za ufre'naze. \p \v 12 Ana kumate mago nera mani'neana agi'a Ananaisi kasegemofo avariri fatgo nehige'za, anampima nemani'za maka Jiu vahe'mo'za, knare nere nehaza ne'mo'a, \v 13 mani'nore eme otino nagriku anage hu'ne, Soliga nenafuge, kavurgamo'a so'e huganteno! Higeno ame' huno navumo'a hari hige'na kesga hu'na ana ne' ke'noe. \v 14 Anante agra anage huno nasami'ne, tagehe'mokizmi Anumzamo ko kagrira huhampriganteno, Agri avesi'za antahinka kenka nehunka, Fatgo Hu'nea Ne' Jisasi negenka, Agra'a agipinti'ma hania kea antahigahane. \v 15 Na'ankure Agrama kagri'ma eri kaverigenka, negenka nentahinka hu'nana kea, huama hunka maka vahera zamasmigahane. \v 16 Na'a higenka avega antenka mani'nane? Otinka mono ti nefrenka, agihanta nevazigeno kumi ka'a sese huganteno hu'ne. \p \v 17 Ana hutege'na ete rukarahe hu'na Jerusalemi kumate e'na, ra mono nompi nunamu nehu'na ava'nagna'za kogeno, \v 18 Ramo'a negogeno anage huno nasami'ne, \wj Hantaka'a Jerusalemia atrenka ame' hunka vuo. Na'ankure Nagri nagenkema kagrama hanana kea ontahigahaze.\wj* \v 19 Nagra kenona'a anage hu'noe, Ramoka Kagrite'ma osi mono nompi mono nehu'za, zamentintima nehaza vahe'ma kina nompima zamare nente'na, zamazeri havizama nehu'na zamahe'noazana ko antahi'naze. \v 20 Kagri kema huama nehia ne'ma Stivenima ahe'za korama'a erimegi atrazazana, nagrani'a tava'onte mani'ne'na, mago narimpa nehu'na, ahe'naza vahe'mokizmi anakare ku'zamirera kava hu'noge'za ahe'naze. \v 21 Anante Ramo'a anage huno nasami'ne. \wj Vuo! Na'ankure afete hugante'nugenka megi'a vahepi ke'ni'a erinka ome zamasmigahane\wj* hu'ne. \p \v 22 Ana vahetamimo'za antahime nevazareti'ma, megi'a vaheku'ma agrama kema hiana nentahi'za zamagerura eri mago hu'za ranke hu'za, ama mopafintira azeri atreho! Agra ama mopafi manigara osu'ne! \v 23 Rankege nehu'za kukena'zami zafima netare'za, kugusopa kate'za zahopi mate vu'naze. \v 24 Ana'ma haza'zanku Romu sondia kva ne'mo'a, Polina ete avaretma sondia vahe kumapi ufreho huno huzmante'ne. Agra zamasmino kao akaruteti trohunte nofi knonu sefu kno Polina ome nehetma antahigeho, Jiu vahe'mo'za nanke agafare amanahu rankea Polina hunentafi, huno huzmante'ne. \v 25 Knoma ahenaku azama azeri antesga nehazageno, Poli'a anante otino mani'nea sondia kva ne' (sensulien, hantretia sondia vahete kva nera), asami'ne, Knare hu'negu hazenke'a omane Romu vahere huno mani'nesia vahera ke agafa'a eri fatgo osu'nesia zantera ahegahazafi? \v 26 Sondia vahete kva ne'mo'a ana kema nentahino, ugagota sondia nete vuno, kema hianke ome asamino, anage hu'ne, Kagra na'a huntenaku nehane? Na'ankure ama'na nera Romu nere huno mani'nea nere. \v 27 Anante ugagota sondia kva ne'mo otino eno Polina anage huno antahige'ne, Kagra nasamio Romu ne' mani'nano? higeno agra hu'ne, ozo. \v 28 Ana ugagota sondia kva ne'mo'a kenona'a anage hu'ne, Nagrama Romu vahe maninakura rama'a zago mizase'na mani'noe. Hianagi Poli'a kenona'a huno nagri'enena ama mopare nere huno nenfa'a mani'neno, ome kasenantege'na, Romu nere hu'na mani'noe. \v 29 Polima sefu ami'za nehaza vahe'mo'za ame hu'za atre'za mani ogantu ogama nehazageno, ugagota sondia kva ne'mo'a antahiama Poli'ma Romu ne' mani'nege'za anakinte'naza zankura kore hu'ne. \s Poli mono kanisol (Senhidren) vahepi mani'neno ke hu'nea naneke \p \v 30 Maseno ko'atigeno Romu sondia vahete ugagota kva ne'mo'a, na'a agafare Jiu vahe'mo'za kea Polina hunte'naze antahino keno hunaku kazufe netreno, pristi vaheku'ene kanisol vahe'zaga ke hige'za atru hu'naze. Anante Polina avareno eramino zamuga eme ante'ne. \c 23 \p \v 1 Hagi Poli'a kanisol vahe zamufi keankere'neno anage hu'ne, Nenafugate nagra magore hu'na havizana osu'noe. Fatgo huno ama' nagu'nagesare Anumzamofo avurera mani'na ena ama knarera ehanatue. \v 2 Anagema higeno, ugagota pristi ne' Ananaisi'a anante oti'naza vaheku Polina agi ruhapatitma aheho huzmante'ne. \v 3 Anante Poli'a anage agrikura hu'ne, Anumzamo'a kagrira kahegahie. Kagra amega fatgo hu'na knare hu'noe nehananagi, kagu'afinka haviza hu'nane! Kagra amare mani'nenka kasegemo'ma hu'nere antenka refako hunenantane. Kasegea rutagarenka aheho hunka hunezmantano? \v 4 Ana tva'onte oti'naza vahe'mo'za anage hu'naze, kagra Anumzamofo hai pristi ne' huhaviza huntenaku nehampi? Hu'za hazageno, \v 5 Poli'a kenona zamire anage hu'ne, nenafugata ugagota pristi ne' mani'ne hu'na nagra ontahi'noe, na'ankure anage huno avon tafepina krente'ne, \bdit kagri vahete'ma kva hu'nea vahera huhavizana huonto hu'ne. \bdit* (Eks-Ati 22:28.) \p \v 6 Anante Polima nezmagege'za anama eri tru hu'naza vahepina, Satusi vahe'ene mago'a Farisi vahe mani'nageno nezmageno, ranke huno anage hu'ne, Nafu naganaheta nagra Farisi neki, nenfa'a Farisi ne'mo kasenantege'na mani'noe. Nagri'ma kema hunenantazana, nagrama namentinti hu'na fripinti otigahie hu'na huazanku kea hunenantaze! \v 7 Anage'ma hige'za, Farisi vahe'ene Satusi vahe'mo'za atruma hu'nafinti amu'nompinti refako hu'za ana kegu fra vazi'naze. \v 8 Na'ankure Satusi vahe'mo'za fripinti o'otigahie nehu'za, ankero vahera omanine nehu'za, avamura omani'ne hu'nazanagi, Farisi vahe'mo'za ana maka'zana me'ne hu'za antahi'naze. \v 9 Anampinti kezati'za ranke hu'za kea nehazage'za, mago'a Farisi nagapinti kasegere ugagota hu'naza vahe'mo'za oti'za hanave ke hu'za, Mago hazenke'a ama nera keta eri forera osu'none. Avamu'mo'o, ankeromo'ma kema huminesigeno'a na'a hugahie? \v 10 Tusi ke hafra nehazageno, Romu sondia kva ne'mo aru Poli avazu hu'za azeri taganape'zanku sondia vahera huzamanteno, uramitma Polina hanavetitma zamagripintira avaretma sondia vahe kumapi efareho hu'ne. \p \v 11 Ana kenage Ramo'a Polina tava'oma'are oti'neno anage huno asami'ne, \wj Oti hanavetio, Jerusalema Nagri nagi nagenke huama hu'nanaza hunka Romu kumatera anazanke hunka ome huama hugahane. \wj* \s Poli ahenaku hu'naza naneke \p \v 12 Ko'atige'za nanterampi mago'a Jiu vahe'mo'za eri atru hu'za, hanave ke huvempa hu'za Polima ahesnaza naneke retro nehu'za, ne'zane tine a'o huta mani'neta Polina ahesunkeno frisnie, hu'za huhankaveti'za kea retro hu'naze. \v 13 Anampima nanekema hu'za retro'ma hu'nazana 40'a vahera agatere'za mani'ne'za retro hu'naze. \v 14 Zamagra ugota pristi vahete'ene mono kva (elda) vahe'zagare vu'za anage ome hu'naze. Tagra kea huvempa huta mago'zana one'mani'neta, Polina ahe farigahune hu'za hu'naze. \v 15 Hanki menina kagrane, kanisol vahe'motma sondia kva vaheku ke eri fatgo hugahunanki avreta eramiho hinke'za, avare'za eramisnageta, amare erava'o osu'nenageta kantega kavagrita mani'neta, ahe frisune. \p \v 16 Hianagi Polina nesaro ne' mofavremo ahegahune hazanke nentahino, eno sondia vahe kumapi efareno Polina kahe ke nehaze huno asami'ne. \v 17 Poli'a mago kina vahete kva ne' (sensulien), ke huno asami'ne, Avarenka ama arisera ugagota sondia kva nete vuo, na'ankure mago'a kea agra ome asamigahie huno huntene. \v 18 Ana higeno hantreti'a sondia vahete kva ne'mo (sensulien,) ana arisera avareno ugagota sondia kva nete vuno, Poli'a hunanteno avarenka ama arisera ugagota sondia kva ne'te vuo, na'ankure agra mago'a kea ome asamigahie, hige'na avare'na e'noe. \v 19 Ana ugagota sondia kva ne'mo azante avazuhuganti ataregene, zanagraku umani'neke, anage huno antahige'ne, Na'ane naneke nasaminaku hu'nane? \v 20 Ana arise'mo'a anage huno asami'ne, Jiu vahe'mo'za mago zamarimpa nehu'za, havige hu'za kantahigesagenka Polina avarenka okina kanisol vahetega uramisanke'za, keaga refako hu'za mago'ene hake'za ke'naku hu'naze. \v 21 Ana hu'negu zamatrege'za anara osiho, na'ankure 40'a nazana agatere'naza vahe'mo'za ahe'nakura hu'naze. Zamagra kea huvempa hu'za, ne'zane tine oneneta ahe frigahune nehu'za menina zamagri kere'ma mago karimpa hananku, kavega ante'za mani'naze. \v 22 Anante ugagota sondia kva ne'mo'a ana risera hunenteno, hamponage asamino, vanunka ama nanekea kva nera ome asami'noe hunka, mago'mofona osamitfa huo. \p \v 23 Anante ugagota sondia kva ne'mo, sondia vahete kva ne'tre (sensulien), ke higeke akeno, anage huno zanasmi'ne, 200'a sondia vahera huge'za Siseria kumate vugahazanki tro hiho, anampina 70'a hosifi vano nehu'za ha' nehaza sondia vaheki 200'a karugaru kevereti ha' nehaza sondia vaheki hu'za meni kenagera 9 kiloki vugahazanki tro hiho. Polina hosi afu'zagafintira mago'a amigeno agumpi manina avaretma kva huntetma, Gavana ne' Feliksinte viho huno zamasmi'ne. \v 24 Polina hosi afu'zagafintira mago'a amigeno agumpi manina avaretma kva huntetma Gavana ne' Feliksinte viho huno zamasmi'ne. \v 25 Agra avoma kre'neana amanahu kante kre tre'ne, \v 26 Nagra Klautiusi Lisiasi'na, knare Gavana kva nemokarega Feliksiga musenke kre'negamue, \v 27 Ama nera Jiu vahe'mo'za azeri'za ahe'za nehazage'na, sondia vahe'niane e'na aza hu'na avare'noe. Na'ankure nagrama antahuana Romu ne' mani'noe higeta avareta e'none. \v 28 Na'anteku nanekea hunentazo nagra antahinaku, zamagri kanisol vahete avare'na urami'noe. \v 29 Nagrama ke'na erifore'ma huana, zamagra'zimi kasegereku hu'za ke hakare hunte'naze. Hianagi ahe fri kankamune kina hunte kea kena eri fore osu'noe. \v 30 Ahenaku kema retro'ma haza naneke eme nenasmige'na, ama nera ame hu'na kagritega huntogeno ne-egena, ke ha'ma rentaza vahera magoka kagri kavure kea huntesazegu huzmantoge'za neaze huno krente'ne. \p \v 31 Ana hige'za sondia vahe'mo'za kema huzmantea kante ante'za, Polina avre'za kenageke Antipatrisi rankumate vunaku vu'naze. \v 32 Mase'za nantera hosifima vano hu'za ha' nehaza sondia vahera zamatrage'za avare'za vazage'za, mago'amo'za ete sondia vahe kumatega e'naze. \v 33 Hosifima vano nehu'za ha'ma nehaza vahe'mo'za Sisariama e'za ana avona Gavana ne'ma eme nemi'za, Polina eme ami'naze. \v 34 Ana Gavana ne'mo'ma avoma hamprino nentahino, anage huno antahige'ne, Kagra ina provinsifinti nere? Higeno Poli'a huno, Nagra Sirisia nere higeno antahiteno, \v 35 anage hu'ne, kema hugante'naza vahe'ma esage'na, keka'a antahigahue. Higeno anante Heroti kina nompi Polina avaretma ome anteho hu'ne. \c 24 \s Polina keaga hunte'naza naneke \p \v 1 Hagi 5 fu'agna evigeno ugagota pristi ne' Ananaisi'a, mono kva (elda) vahe'ene, mago aza huno kemahu nera (loya) Tetulusi nevareno, Polina Gavana ne' avufima kema hunte kea anakite'za e'naze. \v 2 Polima kema higeno egeno'a, Tetilusi'a agafa huno Gavana nete ke ha' Polina renteno anage hu'ne, \p Tagra knare'za huta kagrama kavama krirantanketa tarimpa fru huta nemanita, hanki ama kumapima kahefa'zama efare'neana kagrama antahinka kenka retro'ma hanazante efare'ne. \v 3 Feliksiga knare hu'nane. Mika kazigane, mika zama hanazankura tagra kageta antahita nehuta tusi'a muse hunegantone. \v 4 Hu'neanagi kagrira mago'ene knaka'a kazeorigahuanki'na anage hu'na negasamue, muse hugantonanki osia kema hanuana kagrama nehana kante antenka ketia antahiramio. \v 5 Tagrama keta eri fore hunana ama'na nera hazanke nere, rama'a vahe zamazeri agrarega anteno, maka kokantega Jiu vahera keha renezmanteno, Nazarenie nehaza mono naga'mokizmi kva mani'ne. \v 6-7 Anama hu'neno'a, agra ra mono nontia eri haviza nehigeta azeri none. \v 8 Kagrama antahigenka kesunka maka zanku'ma humanentona zana kagraka'a antahigahane. \v 9 Jiu vahe'mo'zanena Tetulusi kere hagerafi'za, ama'na kema nehiana tamage hu'za hunte'naze. \s Keaga hunentageno Poli'a kenona zamire Feliksi asami'nea naneke \p \v 10 Gavana ne'mo Poli ke hinogu revumi humigeno, Poli'a anage hu'ne, \p Na'ankure nagra antahi'noe, kagra ama mopafina kema refakohu zantera rama'a kafufi mani'nanku, nagra korera osu'na nazama hania kea hugahue. \v 11 Kagraka'a ana kea eriama hunka antahi ankeregahane, 12fu'a kna'nazana agatereno eovu'nege'na Jerusalemi mono hu'naku mareri'noe. \v 12 Zamagrama naga'zana, nagra mago vahe'enena fra ovazi'na, ra mono nompintira keaga hu'na, rama'a vahe kevua zamazeri savari hu'na nagrarega zamare'ozmante'na, osi mono nonpintiro rankumapinti'enena zamavare nagrarega ontoge'za onke'naze. \v 13 Hankinka zamagrama kema hunantenaku'ma nehazankea agafa'a kagritera eri forera osugahaze. \v 14 Hu'neanagi nagra huama hu'na tamagema kasamisuana, tagigomofo Anumzante monora hunte'noe, Jisasi'ma hu'nea Kama, (sektie hu'zama nehazare) maka Mosesi Kasegemo'ma hu'neazante namentinti nehu'na, kasnampa vahe'mo'zama kre'naza kante avaririnoe. \v 15 Nagra Anumzamofonte namentinti hu'noe, zamagrama zamentinti hu'naza kna hu'noankino, fatgo vahe'ene, havi vahe'mo'za frite'za otigahaze hu'na namentinti nehue. \v 16 Ama'na ke agafare, nagra maragu'zatina Anumzamofo avure'ene, vahe'mokizmi zamurera mani fatgo nehue. \v 17 Mago'a zagegafu evutege'na, zamunte omane vahe'nia, museza (gift) nezami'na, Anumzamofonte ofa antenaku Jerusalea vu'noe. \v 18 Anama nehuge'za ra mono nompi nage'za eri fore nehu'za, nazeri agruma Anumzamofonte hu'noa zankura, vahe kevumo'zo mago'a rankea huonante'naze. \v 19 Hu'neanagi mago'a Esia provinsifinti Jiu vahera, amare menina kagri kavure mani'ne'za, nagrima hunante keaga me'neresina hunantasine. \v 20 Anama osanu'za ama vahe'mo'za, nankna hazenke hu'nofi agafa'a hugahaze. Kanisol vahe zamure'ma oti'ne'na hu'noa kea hufore hugahaze. \v 21 Hagi mago'zana kea ranke hu'na kanisol vahe zamure'ma oti'nena hu'noe. Menina keagama hunenantazana fripinti otigahaze hu'na huazante hunenantaze. \p \v 22 Anante Feliksi'a Jisasima amage'ma antekana ko antahi'neankino, kema antahi kna eriza'za nehuno anage hu'ne, Lisiasi'ma ugagota sondia kva ne'ma eramisige'na, keka'a antahigahue huteno, \v 23 hagi 100'a sondia vahete kva (sensulien) ne'ku Polina kegava krinto hu'ne. Hianagi atregeno fru huno nemanina naga'amo'zama nazano atupa'ma haniazama eme aminaku hanigeta, i'o huozmanteho hu'ne. \s Poli'a kazigazi huno mago'ene Feliksi'ene kea hu'nea naneke \p \v 24 Mago'agna evigeno, Feliksi'ene nenaro Drusilake e'na'e, ana ara Jiu a're. Feliksi'a huzmantege'za Polina ome kehazageno eno, Jisas Kraisinte'ma amentinti hu'nea kea eme zanasmi'ne. \v 25 Poli'ma fatgo zanku'ene, avufama kava krino manizanku'ene keagare'ma vahe'ma refako'ma hania zanku'ma kema nehigeno'a, Feliksi'a tusi koro nehuno anage hu'ne, menina vu'nege'na henka kankamuma mesige'na, ke hanugenka ete eno huno asami'ne. \v 26 Ana'ma nehuno'a agesama antahi'ana Poli'a zago namigahie nehuno, ama ana agafare mago'agna Polina ke higeno etere huno agranena keaga hu'ne. \v 27 Tare zagegafu agateregeno'a Porsius Festusi'a, Gavana eri'zana Feliksi no erino eri'ne, na'ankure Feliksi'a Jiu vahe zamazeri muse hu'naku Polina atregeno kina nompi mani'ne. \c 25 \s Poli'a keaga'a erino Sisante vu'nea naneke \p \v 1 Festusi'a Gavana erizante Sisaria tagufa kna enemanino, Sisariatira atreno Jerusalemi vu'ne. \v 2 Higeno ugagota mono kva vahe'ene Jiu vahepinti zamagi me'nea vahe'mo'za, Polina havige hu'za keaga eme agrite huntenaze. \v 3 Polima kema huntesuna keaga antahi ramigahano hu'za antahige'naze. Festusiga huizo hunka atregeno Poli'a Jerusalemia vino hu'za hampo'na ke hunte'naze. Na'ankure avare'za nevnage'za kantega ome ahe fri'naku keaga retro hunte'neza hu'naze. \v 4 Hianagi Festusi'a kenona huno, Polina ko azeri'za kina hunte'za azerintageno Sisaria mani'neanki'na, nagra atupa knafi atrena Sisaria vugahue, hu'ne. \v 5 Nehuno anage hu'ne, Zamatrenke'za kva vahekamo'za nagrane urami'za, ama ne'mo'ma mago'a havizama hu'nesniazama me'nesige'za kesu'za, zamagra keaga agrira hunteho. \p \v 6 Festusi'a zamagranema 8'o 10'a kna agateoreno, osi'a knama maniteno'a Sisaria uramino, hagi mago knarera keaga refakohu trate unemanino, Polina avareta eho huno huzmante'ne. \v 7 Poli'ma ehanatige'za, Jerusalemiti e'naza Jiu vahe'mo'za, azeri amunompi ante'za otigagine'za, rama'a hamponanentake kea huntaza kemofona agafa omanetfa hu'ne. \v 8 Agri'ama azama hania nanekea Poli'a anage hu'ne, Nagra Jiu vahe Tra Kea eri haviza osu'noe, ra mono nona eri haviza osuge, Sisana havizana huontetfa hu'noe. \v 9 Hianagi Festusi'a Jiu vahe'mo'za musema huntesaza kazigati Poli antahigeno, kagra knare Jerusalemia mareri'nanke'na naneke ka'a ome antahigahufi? \v 10 Higeno Poli'a kenona'arera anage hu'ne, Nagri'ma keagama hunantekure hazare, Sisa'ma keagama refako nehia tra'are menina oti'noe. Nagra Jiu vahera havizana huozmantetfa hu'noe. Ama tamageginka kagra ko antahi ankere'nane. \v 11 Hagi nagrama haviza hunesuge'za frigahane hu'za zamagra hanazana, fri'zankura korera ofregahue. Hu'neanagi zamagrama mago kema hunantesaza kemo'ma tamage agafa'ama omanenesiana, mago ne'mo'a amuha osu'neankino zamagri zamazampina navare ontegahie. Nagra ama keaga Sisante retufentoankino agra refako hugahie. \v 12 Higeno Festusi'a kanisol vahe'enema atru huno keagama huteno'a, ke'nona hunteno, Hago nasaminka Sisante retufentoe hanankinka Sisante vugahane huno asami'ne. \s Festusi'a antahintahi aminogu kini ne' Agripa antahige'nea naneke \p \v 13 Mago'agna evutegeno kini nera Agripake nesaro Benaisikea, Festusi antahimi'ne nantu antenteke Sisaria urami'na'e. \v 14 Anantega mago'a za'za kna umani'nakeno, Poli agenkea Festusi'a antahintahi'a erinaku Agripana anage huno asmi'ne, Feliksi'a mago nera kina nompi ante'ne. \v 15 Jerusalemi mani'noge'za, mono nonte ugagota kva (hai pristi) vahe'ene, Jiu ranra (eldas) vahe'mo'za agri agenkea nenasmi'za hugeta ahe frimaneno hu'za nantahige'naze. \v 16 Nagra kenona zamire anage hu'noe, Romu vahe'mofo avu'ava'mo'a, keagama mago vahe'ma hunteku'ma hanimo'a, agri'ma keagama hunteku'ma hanamokizmi zamure otino, agri'ma huntesaza kemofona azahu nanekea hutesige'za henka avaremigahaze. \v 17 Hu'neanki'na amare'ma atruma hazage'na, ama ana kea huretufe onte'noe. Hagi anante knazupa keagama refakohu trate unemani'na, avaretma egahaze hu'noe. \v 18 Keaga hunteku'ma haza vahe'mo'za oti'za zamagrama keaga hunte'nazana, havizama hu'nesia zante keaga huntegahaze hu'na nagesama antahi'noa kantera huonte'naze. \v 19 Hagi zamagrazmi mono'mofo zanku'ene mago nera Jisasi'e hu'za nehaza ne'ma fri'nea zanku'ma, Poli'ma huno mani'ne hu'nea zanku agenoka humare'za agripi atre'naze. \v 20 Agri'ma hunentaza kemofo agafa'a, nagra ke'na erifore osua kazigati Jerusalemi eteno vanige'za amanahu keagama hunte'naza kea ome erifatgo husanifi hu'na knarerema hanigu antahige'noe. \v 21 Hianagi Poli'ma huno ete nazeri antenkena kina nompi mani'nesugeno, Sisa'a na'ane keaga hunantegahifi antahineno hige'na, nagra hanavege huzmantoanki'za, agrira kava krinte'nesagena, inanknarero eri fatgoma hutesu'na, Sisantera (Empra) huntesugeno vugahie. \v 22 Nehigeno anante Agripa'a anage huno Festusina asami'ne, nagranena ana ne'mofo kea nagra'ni'a nagesafinti antahinaku nehue, higeno Festusi'a okine huno Agripana asami'ne. \s Kini Agripane Benasikizani zanavuga keagare Poli'a oti'nea naneke \p \v 23 Hianagi anante knarera, Agripake Benasikea mizama'amo marerisa kukena huteke, ana vahe'zagama atruma hu'naza tusi'a nompi ha' kaziga keagare'ma ugagote'naza kva vahe'ene (commanding officers), rankumapi ranra kva vahe'ene ufrageno Festusi'a ke huzmantege'za Polina avare'za e'naze. \v 24 Efrageno Festusi'a anage hu'ne, Kini ne' Agripagane miko tagrane mani'naza vahe'motma ama nera keho, maka Jiu vahe krerafamo'za keaga huntenaku nagrite eri'za Jerusalemine amafinema eri'za e'nazana kezati'za, Polina ahe frisnageno mago'enena amafina omanigahie hu'naze. \v 25 Hu'neanagi nagrama hakena erifore'ma huana, agri'ma ahe friga agafa omanetfa hu'ne. Hagi agrama ana kumate'ma ugagote'nea ne' Sisante'ma keaga'ama mago'ene retufentoe hu'negu, nagra Polina avretrenaku nagesa antahi'noane. \v 26 Hu'neanagi agri nanekema, nagrama kre'na rani'a (lord) amiga keaga nagripina omanetfaza hu'negu tmagrite'ene amu Kini ne' Agripaga tamagrama haketma keso'e hutesage'na, nagra avona kresue hu'na Polina avare'na tamagritera neoe. \v 27 Na'ankure nagrama nagesama nentahuana mago kina ne'ma keaga huntaza kemo'ma, knare agafa omnenesire'ma huntezamo'a knarera osugahie. \c 26 \s Poli agra'a agu'vazisia ke kini ne' Agripa asami'nea naneke \p \v 1 Agripa'a, Polinku huno, Knarere hugantoanki naneke ka'a huama hugahane higeno, Poli'a azana ometre emetre nehuno ahoke'ma ahekeaga agafa huno hu'ne. \p \v 2 Jiu vahe'mo'za nagri'ma ha'ma renante'za navare'za trate'ma neazana ana mika zamofo agafa'a amananki Kini ne' Agripaga antahi'ankero, nagra tusi'a muse hu'na kagri kavurera oti'na, Jiu vahe'mo'zama hunante'naza kemofo nona'a huzmantegahue. \v 3 Hanki Jiu vahe'mokizmi zamu'zma'ene, Jiu vahe'mo'zama keframa nehaza zana, kagra ko kenka antahinka hu'nananki, kema hanua keaga akohenka mani'nenka rezaganenka antahio. \p \v 4 Nagra inankna navu'navate osi'ni'aretira mani'na nehaza nera asete'na, esetetira vahe'ni'afine Jerusalemima mani'na e'noana, mika Jiu vahe krerafamo'za ko antahi'za ke'za hu'naze. \v 5 Zamagra antahi'naze, na'ankure korapa nagrira nage'za antahi'naze. Zamagra huama hunaku zamagesa nentahisu'za, tagri mono'mofo kasegemo'ma, o'e'ma huno hu'nea kante ante'na avariri fatgo hu'na nagra Farisi nere hu'na mani'noane. \v 6 Hige'na menina ama keagarera eme oti'noe, na'ankure Anumzamo'ma tagehe'ima huvempama huzmante'nea kere namentinti hu'na, mani'noe. \v 7 Hagi tagrira 12fu'a naga'nofiku huvempa huno erigahaze hu'nea kere zamua kete'za mani'ne'za, zagene haninena hanaveti'za monora hunentaze. E'i anazante'ma navuma ketena namentintima hu'noa zanteku, Juda vahe'mo'za nagrira hafra hunenantaze. Mareri'namoke! (king) \v 8 Na'a higetma ama vahe'motma Anumzamo'ma fri vahera zamazeri oti'zankura tamentintia nosaze? \p \v 9 Nagrama nagesama antahi'noana, tamageza nehue nehu'na hanaveti'na Nazareti Jisasi agi'a eri haviza hu'noe. \v 10 Jerusalemi kumapina amanahu'zana hu'noe. Rama'a Anumzante mani'naza vahetamina, Jiu vahe mono nompima ugagote'naza pristi vahe'mo'zanena hugnare hazage'na zamare'na kina huzamante'na, zamahe frinaku'ma haza vahetera nagranena nazante'na izo huge'za zamahe'naze. \v 11 Hanki hakare zupa maka osi mono nompi mareri'na Anumzama huhaviza hunteho hu'na zamahe'noe. Na'ankure nagra tusi'za hu'na narimpa hezmante'noe. Ru moparegane me'nea ra kumapina ufre'na zamahe'noe. \s Poli'a agu'a rukrehe hu'nea naneke \r (Apo 9:3-19; Apo 22:6-16) \p \v 12 Anama nehuge'za, mono nonte ugagota kva vahe'mo'za hugnare hu'za hanave nenami'za hunantage'na Damaskasi nevu'na, \v 13 zagemo'a anuntu age12kiloki higeno, mareri'namokagi (king) monafinkatira masa a'mo'a zagea agatere'nea tavi'mo nevugeno, nagrane magokama vu'nona nagate'enena remsa mika hugagi'ne. \v 14 Ana higeta ana mika'mota traka huta mopafima nemasonkeno'a, mago kezamo'a Aramu (Hibru) kefinti antahugeno anage hu'ne, \wj Solio, Solio, na'a higenka Nagrira nenahane? Nagri'ma nenahanana, kagra ka'a agona zante taru nehane. \wj* \v 15 Hige'na azage Ramoka? hugeno Ramo'a huno, \wj Nenahamo'na Nagra Jisasi'ne.\wj* \v 16 \wj Hianagi otio, na'ankure ama'na agafare, Nagra kavurera efore hue, korapa kagrira eri'za ne' kazeri otisugenka, amama kana zane, Nagri'ma naganane, Nagrama kaveri hanuazana huama hugahane hu'na hugante'noe.\wj* \v 17 \wj Nagra Jiu vahe ka'afinti'ene megi'a vahepintira kaza hu'na kava hunegante'na, Nagra hugantesugenka zamagrite vunka,\wj* \v 18 \wj zamurga erihari hananke'za hani'zampintira atre'za masare egahaze. Hagi Sata hanavefintira atre'za Anumzamofo hanavere esageno, kumi'zamia atrezamantesnige'za, Nagrite zamentinti hazage'na, kumi'zmi eri fanane hu'noa naga'enena zamagia erigahaze \wj* huno hu'ne. \s Poli'a eri'zama'amofonku hu'nea naneke \p \v 19 Ana hu'negu, Kini Agripaga, monafinkati'ma ege'na ava'nagnazama ke'noa zama amage'ma onte'zamo'a amuho hunantegahie. \v 20 Hu'neanagi pusantera Damaskasi vahe zamasmite'na, Jerusalemine maka Judia vahe'enena zamasmite'na megi'a vahe'enena anazanke hu'na zamasmi'na, tmagu'a rukarehe hutma Anumzante nevinkeno, tamu'tmama hanaza zamo'a, hago tamagua rukarehe hu'naze hino. \v 21 E'ina kegafare mago'a Jiu vahe'mo'za ra mono nompintira navuzuhu fegi'atre'za, nahe fri'nakura nehaze. \v 22 Hianagi Anumzamo'a nagrira naza hiazana keme e'na ama knarera oe. Hagi ama oti'na mika vahera osi'mofonteti vuno ramofonte'ma vu'neana, nagra huama hu'na nezmasmue. Mago'a kea nosuanagi, Mosese'ene, kasnampa vahe'mo'zama hu'za, e'inahu'zana fore hugahie hu'naza'zamo fore nehie. \v 23 Kema hu'za Kraisi'a ataza erino friteno pusante fri'pintira otino, Jiu vahete'ene megi'a vahetera tavi'a eri ama hugahie hu'naze. \p \v 24 Poli'ma agra'ama agu'mavazisia zamofo keagama nehiana, Festusi'a ranke huno Poliga hago ifo nehano! Ra'ma'a zama rempi hunka antahinana zamo kagrira kazeri savari nehie! \v 25 Higeno Poli'a huno, Nagrira antahintahinimo'a havizana osu'ne, Festusiga so'e ne' mani'nane. Hianagi nagrama nehua nanekea tamage hu'na fatgo antahintahizanteti nehue. \v 26 Ama'na kema nehuana Kini ne'mo'a antahino keno hu'negu nagra agritera hu'ama hu'na nehue. Ama anazanku'ma nehuana kinimofo avurera fra'okine. \v 27 Kini ne' Agripaga kasnampa vahe kegu kamentinti'a nehampi? Nagra antahi'noe, kagra kamentinti nehane. \v 28 Higeno Kini Agripa'a Polinku anage hu'ne, Kagrama kagesa antahinana ama atupa knafina nazeri rukarehe hanankena, nagra (kristen) mono ne' manigahufi? \v 29 Anage higeno Poli'a kenona'a huno, atupa knafino, za'za knafino nagra Anumzantega nunamu nehue, kagrikukera nosuanki ama menima mani'ne'za nagrama huanke'ma nentahiza vahe'mo'za, nagrikna hihogu nehuankino, ama'na seni nofinura kina reozmantesaze. \v 30 Anage hige'za, Kini neki, Gavana neki Benesiki, zamagranema mani'naza vahe'amo'za oti'naze. \v 31 Oti'za ana noma atre'za fegi'a nevu'za, ke huganti hugama hu'za anage hu'naze. Ama'na nera mago knare ke agafa omaneneankita ahe frige kina huntege osutfa hugahune hu'za hu'naze. \v 32 Agripa'a, Festusi asmino, Sisante'ma vugahue osiasina, ama nera katufe atrosine. \c 27 \s Poli'a ventefi marerino Romu kumatega vu'nea naneke \p \v 1 Hagi Itali kumate tina takaheta vugahaze hutageta, mago ruotage hu'za empra 100'a sondia vahete kva nehia ne' (sensulien) Juliusi kegava hinogu, Poline, ruga'a kina vahera, avaremi'naze. \v 2 Atramitiumiti Esia kaziga rama'a vente manitere nehia kumate manitere huno, vunaku nehia ventefi marerita hagerimpi vu'none. Aristakusi'a Tesalonaika rankumapinti nera, Masedoniatikino tagrane vu'ne. \v 3 Maseno ko'atia zupa Saidoni uhanati'none. Hagi Juliusi'a knare avu'ava Polina hunteno, amane vunka knampa ka'a ome nezmagenka, kazama hu'zana zamagripinti erigahane huno huntegeno vu'ne. \v 4 Hagi Saidonia atreta Saiprusi ti amu'nompi me'nea kuma asogita vu'none. Na'ankure zaho'mo'a tusiza huno himamutino hagerina erivnape'ne. \v 5 Hagi Silisiane Pamfilia hagerina arugitagita vunazamota, Maira rankumate Lisia provinsifi umani'none. \v 6 Anante sondia kva ne'mo'a Aleksandriati ventemo, Itali vunaku nehia vente keteno, anampi tavare antegeta vu'none. \v 7 Akoheta rama'a kna ana'ana huta vu'none. Tusi knazampi Sindasia ehanati'none, na'ankure zaho'mo'a tusi himamu reno kana renkaniregeta mago'anena ovuta, Kriti ti amunompi me'nea mopa asogita Salmoni vu'none. \v 8 Agatereta tusi amuho huta Lasia kuma tava'onte, Fea Haveni e'none. \s Hagerimpi zaho ko'atu'nea naneke \p \v 9 Rama'a knamo'a tagateretegeno, hagerimpi vuna kamo'a menina hazenke atie, na'ankure Jiu vahe'mo'za kave'ma a'o hukna agateregeno, hampo'na zaho ko atu knafi efrone, Poli'a antahintahi zamino, \v 10 anage hu'ne, Ama vene'ne zage, nagrama nentahuana, amama vuku'ma nehuna kamofona rama'a hazenkefi ufreta rama'a zanti atregahune, feno'zane ventegerompage, tagranena tasimura atregahune huno zamasmi'ne. \v 11 Hianagi sondia vahete kva ne'mo'a, ventere'ma aze'neria ne' ene, ventemofo nefake ha'a nanekea nentahino, hagi Poli'ma hiankea ontahi'ne. \v 12 Na'ankure zahoko'atu knafima ventemo'ma umani kumamo'a knarera osu'ne. Rama'amo'za mago'zamarimpa hu'za, knarekita vugahune hu'naze. Zamagesama antahi'zana Foniksi uhanatigahune hu'za antahi'naze. Kritima ventemo'ma unemania kumamo'a rugaruga asoparega zage ufre kaziga (notwest sautwest) avugosa hunte'negeno zaho ko atu knafina anante umanigahune hu'naze. \p \v 13 Kanti sauti kazigati agazone zaho emarerige'za, hago knare hiankita amane vugahu'ne nehu'za, timpi umaniku erinetraza zana anka avazuhu ventefi nente'za, Kriti kaziga vu'za mopa tva'onte vu'naze. \v 14 Hianagi tusi'a not isti'e hu'za nehaza zahokomo avunenenteno Kriti kazigati tusi himamutino e'ne. \v 15 Zaho komo'a vente'a eme amasagino azeri rava higeno, ventemo'a azeri agatere'zana osigeta tagrati atronkeno zaho komo taretufeno vu'ne. \v 16 Kautae nehaza ti amu'nompi mopa asogita tagareta nevuta, tusi amuho hunerantegeta tazama husia votia avazu huno ne-ea votia erinte anaga atre'none. \v 17 Hagi votia erianaga atrete'za, nofi eri'za ra ventere azerisigu kitragote'naze. Vene'ne zagamo'za ventemo Sitisi tinkenare ome ahe'zankura tusi kore nehu'za zamazeri knama hanige'za ti avozare'ma akohe'za vanagu, kna'age'zama rente'naza nofira eritrete'za atrageno zaho'mo zamatufeno vu'ne. \v 18 Maseno ko'atige'za mago'a fenona ventefintira eri atre'naze, na'ankure zaho komo'a tusi hampo'natino ahegantugama huno azeri nakari'za hige'za ana hu'naze. \v 19 Hagi nampa 3gnazupa ventemofo eri'za zantamina mago'a asga hu'za mate'vu atre'naze. \v 20 Tagra zagene hanafi'enema mika knafina hanatigeta onkonkeno zahoko'mo'ma knare osigeno'a, knare hugahune huta tagesama antahi'nona zamo'a amane zankna hu'ne. \p \v 21 Za'za kna ne'zana one'za manizageno, Poli'a amu'nozamifi otino anage hu'ne, Ama vene'nemotma nagrama huanke, Amage antetma Krititima atretma omazasina amanahu hazenkene tuzampaza zantamima atraza zana otrasine. \v 22 Hanki menima tamasmisuana korera osiho, na'ankure amama mani'naza amu'nompintira mago'moka fanane osugahananki, ventemoke fanane hugahie. \v 23 Na'ankure meni keragera nagrama Agri vahe mani'nena eri'zama'a erinentoa Anumzamofo ankeromo'a navuga eme otino, \v 24 anage hu'ne, Poliga antahio korera osunka amane Sisa avurera ome otio, kagranema ana mika ventefima neaza nagara Anumzamo'a asunku huramanteno tamaza hugahie hu'ne. \v 25 E'inage hu'negu ama vene'nezaga korera osiho. Na'ankure nagra Anumzamofonku namentinti nehuankino nasami'nea kante anteno fatgo huno taza hugahie. \v 26 Hu'neanagi mago ti amu'nompi mopare atresunkeno zaho'mo ventea atufeno have ome amiteno rukaha hanie. \p \v 27 Hagi 14ni'a kenage'mofo agu'afima zaho'mo'ma tatufeno Adriatiki hageri amu'nompima nevigeno'a, kerage amu'nompina ventefi eri'za vahe'mo'za hago mopare neone hu'za zamagesa antahi'naze. \v 28 Nehu'za nofi atumpare knaza eri renente'za, eri hagerimpi re'za kazana, 40'a mita fenkagame urami'ne. Osi'a ogantu'a vuza mago'ane ana nofira erire'za kazana, 30'a mita timofo za'za a'mo'a urami'nege'za ke'naze. \v 29 Have ahegahune hu'za tusi zamagogogu nehu'za, ventema umaniku'ma nehige'za erinetrazaza anka 4'a asgahu netre'za, ko'ma atisigu nunamu hu'naze. \v 30 Anante ventefi eri'za vahe'mo'za ventefinti atre'za fre'naku nehu'za, havige hu'za nofite knanentake'za eri netraze nehazage'za osi votia hagerimpi eri atre'naze. \v 31 Poli'a sondia vahete kva ne'ene ruga'a sondia vahera zamasamino, Ama'na vene'ne zagama ventefima omani'snazana tamagra frigahaze hu'ne. \v 32 Hige'za sondia vahe'mo'za ana osi votire'ma kinte'naza nofira traga hutrageno hagerimpi mareno vu'ne. \p \v 33 Ko'atumasa huku higeno, Poli'a mika vaheku ne'za neho huno nezmasmino anage hu'ne, 14ni'a kna'mofo agu'afina naza fore hugahieha hutma ne'zama onetma mago'zama osutma e'naze. \v 34 E'inama hu'nagu mago'a ne'zana neho hu'na neramasmue, na'ankure tamagri'ma tamazeri hampo'na hanigetma manisnagu nehue. Na'ankure magore hunka osi hazenkea mago'moka e'oritfa hugahane. \v 35 Anagema huteno'a, ana mika vahe'zamufi breti erino Anumzantega nunamu hunteno, korino agafa huno ne'ne. \v 36 Ana huno hakare vahera zamazeri hampo'na huke hige'za zamesite ne'zana eri'naze. \v 37 Ana miko vahe'ma vente agu'afima mani'nonana, 276'a vahe mani'none. \v 38 Anahu'za zamesiama'a nezamu nehu'za, ventemo'ma oza hanigu witia eri'za hagerimpi matevu atre'naze. \s Ventea zaho ko'mo eri tagana vazi'nea naneke \p \v 39 Ko'ma atige'za, mago mopa ke'nazanagi ana mopa antahi'za ke'za osu'naze, hianagi timo eri mago huno ufreno knare kahepa ruherafi'nege'za kete'za, knare hanuno'a zahomo vente'a atufeno anante vugahie hu'za antahi'naze. \v 40 Hige'za vente'ma azerino nemania nofira tgahu'za eri timpi netre'za, ventema azeri ante fatgo higeno nevia apa kanonte'ma ki'naza nofira vakane'naze. Anante avugama me'nea selia eri zaho kantega netre'za, hageri ankena kefatgo hu'za vu'naze. \v 41 Ventemo'a have ome amasgino anampi vuno'eno osu'are agi'mo'a runtanigeno, ruga ragati hagerimo'a avunema anteno riga'a rutamana hutre'ne. \v 42 E'i sondia vahe'mo'za kina vahe zamahe frinaku ke retro hu'naze. Hanki mago'mo'a zanagora aruno tatareno ofregahie hu'za hu'naze. \v 43 Hu'nazanagi sondia vahete kva ne'mo'a' Poli'na avare so'e huno aza huno vuku agesa nentahino, sondia vahe'mo'za kina vahera ozmahesaze nehuno, azagama zanago ruga hu'nesamoka ventefintira takaurenka pusante tinkenare vugahaze huno hige'za, \v 44 mago'amota, zafa atupare azeritma nevusageno, ventemofo atupare aze'nerita vugahaze, hige'za ana'ma hazana knare hu'za mopare vu'naze. \c 28 \s Ti amunompi me'nea mopafi Malta Poli mani'nea naneke \p \v 1 Knare huta mopare'ma unehanatita konana Maltae nehaza ti amu'nompi mopa ke'none. \v 2 Anampima nemaniza vahe'mo'za knare so'e zamavu'zamava hu'za tavarente'naze. Tusi'a teve hegare'za tazeri so'e hu'naze na'ankure, tusi ko'aruno zasi hige'za ana hu'naze. \p \v 3 Poli'ma teve zogino erino eme tevefima negregeno, tevemo'a amuho higeno ana tevefinti mago ha' osifa'vemo hanatino Poli azante haninkofigeno, arisonamo'a kizu'vazu hu'ne. \v 4 Kuma agafa vahe'mo'za kazageno osifa'vemo Poli azante haninkofi nege'za, zamagra'a anage hugantugma hu'za, ama'na nera vahe zamahe nefria nepigure, hankino hagerimpi frigara knare huno freno e'neanagi, tagri'ma refko'ma nehia a' anumzamo refako husiana atre'sigeno Poli'a omanigahie. \v 5 Hianagi Poli'a ana ha' osifavea tevefi rutafri atregeno ata hoza omi'ne. \v 6 Zamagra'ma antahi'zana, avufamo'a zorege mopafi traka huno frigahie hu'za nentahi'za, za'za kna kete'za mani'zana, mago'zana agritera fore osige'za, antahizazmia rukarehe hu'za ama'na nera anumzampigure hu'za hu'naze. \p \v 7 Ana kumate'ma me'nea mopagerfa, ana ti amu'nompi mopare ugagota hu'nea ne' Pabliasi'e nehaza ne'mofona, agupo mopa'a me'nea ne'mo, muse nehuno tavareno noma'are vuno, 3'a kna'mofo agu'afina tazeri so'e hurante'ne. \v 8 Anama hifina Pabliusi nefana amuho ave'nesino korarifa renagigeno vase'nege'za ome ke'naze. Poli'a omegeno nunamu hunteteno, avufare azana agofetu antegeno, kri'a amane hunte'ne. \v 9 Anazama fore hige'za, maka ana ti amu'nompi mopare'ma nemaniza kri vahera anahu'za ageno kri'zamia eri amane huzmante'ne. \v 10 Hagi zamagranena, tagrira husga hunerante'za, vunaku'ma trotra nehunke'za, ina zanku'ma atupa'ma hu'nazana ventefi eri'za ome tami'naze. \fig Polima Romuma Vu'nea Kamofo Mepie|alt="Paul to Rome Apo 27:1-28:10" src="KBQ HG-K-Paul-Rome BW bitmap.png" size="span" loc="Apo 27:1-28:10" copy="Tyndale Bible Translators 2021" ref="Apo 27:1-28:10"\fig* \s Poli'a Rom kumate uhanati'nea naneke \p \v 11 Hagi 3'a ika maniteta, ana ti amunompi kumate'ma zaho ko'ma atigeno ko'ma emani'nea Aleksandria ventefi vu'none. Ana ventemofo avuga kugaveza anumzane huno tare kogna tremokizni znamema'a me'ne. \v 12 Vuta 3'a kna (3 dei) Sirakuse kumate ome azerita mani'none. \v 13 Anantetira rugagita Regiumu uhanati'none. Masonkeno ko'atigeno zage fretegati zaho egeta anagame'a mago knarera Puteoli uhanatuna zamota, \v 14 anampi mago'a tafuhe'ina ome zamageta erifore hunke'za, ke hazageta zamagranena mago sonta umani'none. Ananteti Romu e'none. \v 15 Hago tagriku'ma emani'naze kema Romu mani'naza tafuhe'za nentahi'za vahe'ma e'nazana, Apiusi kante maketi kumapinti neageno, 3'a no mizase'za nemasaza nonteti tagri'ma tavataginakura e'naze. Poli'ma nezmageno'a hanave e'nerino, Anumzamofo muse hunte'ne. \p \v 16 Romuma ufronke'za, kagra kavesi'zante kvama hugante'nia sondia ne'ene manio hu'za Polinkura hunte'naze. \p \v 17 Hagi 3'a gna'mofo amefi'a, Poli'a kehige'za Juda kva vahera emeritru hazageno, Juda kva vaheku anage hu'ne, Nafuheta nagra mago havizana vahetia huozmante'na tafahe'i zamu'zmara eri haviza osu'noanagi, nagrira kina vahekna hu'za Jerusalemitira navare'za Romu vahe zamazampi eme natre'naze. \v 18 Romu vahe'mo'za nagrira refko hu'za nagete'za, katufe natrenaku hu'naze. Na'ankure nahe friku'ma hunantazana, kegafa'a nagripina omanetfa hu'ne. \v 19 Hianagi Juda vahe'mo'za ana kerera ke ha' renantage'na, rankva Sisa kenakure hu'noe. Hu'neanagi nagrama antahuana mago keaga nagra'ni'a vahera huozmantegahue hu'noe. \v 20 E'ina hu'negu nagra neramage'na tamagra ne keaga huku nehue. Na'ankure Israeli vahe'mo'za zamentinti hu'za, zamage'sama nentahiza zante ana agafare nagrira ama'na kina nofira renante'naze. \v 21 Hige'za anage hu'za asami'naze, Judia kazigatira kagri nanekea avona kre'za atrageta e'ori'none. Hanki tafuhe'za anantegatira e'za naneke'a eme antege, kagri havi kavukva zamofo nanekea ontasmitfa hu'naze. \v 22 Hianagi menina kagripinti kema antahinaku nehune, na'ankure mika kotegati vahe'mo'za antahu'nana ama ana kevugura (sekt) huhaviza huneramantaze. \v 23 Agranema atru hu'za keaga husnaza knama erinte fatgoma hutage'za, rama'a vahe'mo'za nemasefinka e'za eme negageno, ana zupa Mosese kasegefinti'ene kasnampa vahe'mo'zama krente'naza kefinti erino Anumzamofo mona kuma avu'ava zana huama huno nezmasmino, ama ana Jisasi avu'ava zante'ma zamentinti hanagu nanterana agafa huno nezmasmigeno kinaga ome ase'ne. \v 24 Poli'ma kema hia kemo'a mago'amokizmia antahintahi zmia zamare agrarega zamante'ne, mago'amo'za antahi'za zamentinti huzankura zamesra hu'naze. \v 25 Zamagra zamagra hugantigma hu'za mago zamarimpa nosu'za, atre'za nevazageno, Poli'a vagare keaga huno, Ruotge Avamu'mo tamagehe'ima keaga huzami'neana, kasnampa ne' Aisaiampi huvazino hufatgo hu'ne. \v 26 Ana vahete vunka anage huo, \bdit Tamage hutma kea antahigahazanagi, amara osu'tfaza hugahaze, tamagerafa hutma kegahazanagi, keanke oregahaze.\bdit* \v 27 \bdit Na'ankure ama ana vahe'mokizmi zamagu'amo'a amara huno hagro osu'nege'za kema antahi'zana, zamagesamo'a antahiso'e nosie, hagi zamavurga asuki'nege'za zamavua nonke'za zamagesaretira nontahi'za, zamagu'amo'a amara osanige'za, rukrahe hu'za omesage'na zamazeri onkanamregahue hu'ne. \bdit* (Ais 6:9-10.) \p \v 28-29 E'ina hu'negu tamagra antahi ankeresazana, Anumzamo tahokehe'zana megi'a vahete atregeno e'ne hu'za zamagra antahigahaze.\f + \fr 28:28-29 \fr*\ft Fima me'nea kea omane'ne hu'za korapa antahi'zane vahe'mo'za hu'naze. Anagema Polima huvarege'za, Juda vahe'mo'za atre'za nevazageno, zamagra zamagra franevaziza nehu'za vu'za e'za hu'naze.\ft*\f* \v 30 Poli'a, agra'ama ikante mizaseno ne'mania nompina, tare zagegafufi anampina mani'nege'za, agri'ma kekure hu'za amokizmia so'e huzmante'ne. \v 31 Korera osuno Anumzamofo mona kumamofo avu'ava zana hu'ama nehuno, Ramofo Jisasi avu'ava zamofo nanekea rempi hunezamigeno mago'mo'a aze'orino i'o huonte'ne.