\id TIT - Iwal NT [kbm] -Papua New Guinea 1984 (web version -2013 bd) \h TAITUS \toc1 Pol ane kapia gitangi Taitus \toc2 Taitus \toc3 Ta \mt1 Pol ane kapia gitangi Taitus \c 1 \p \v 1 Pomate ane amol kulkul ane ayeu Pol, be Kilisi ane aposel ayeu. Ei gihlin ayeu be ganme ve naro Pomate ane amolmol-gen ebe geb is ve ane gen ok, as aplos givin ta be namb is ru veik inatpweng yaun ano are be invang mul ve Pomate ane luev. \v 2 Ayeu gab kulkul ve garo eisir as aplos givin ta, veik inambweg tis ta vevias ge be inasge ebe ve inambweg matawas nemb ta ge ok ane. Ve gimungg ane Pomate gipasang nalk tis gulumb ite nangge, be ei ginei yapin ginei atob nemb dalgos ebe ve inambweg matawas nemb ta ge ane ok nitangi eitit. Be Pomate nok, ei amol bingkasop ane ite ma. \v 3 Beti gideb mul ane givin sawa ebe ei ate ta gitung ok, meng-gihlang kob ete ei geb amolmol subu ile ivarkei, ebe ve inei ei ane yaun (mateu) ok. Beti galkik ande ei ane yaun givang geb taku walang ok avut. Pomate ebe geb eitit ru ok, ei ginei gikwai beti geb kulkul etenik gitangi ayeu ve nanei mateu. \p \v 4 Ayeu garo kapia eteik gitangi mie Taitus, ebe gali mie weik natungg roro ok. Miam aplom givin weik ete amei aplongg amei givin ok. Tamand Pomate gabu eitit and Amol Bamo ebe geb eitit ru ok, Yisu Kilisi as ta givin be tis as yaun bwai-bwaya atob nilek nivang nivin mie. \p \v 5 Ayeu gavang gakwai mie be gubweg Krit, ve nos kulkul subu ebe giengk em giengk ok vun-kunu, be nomb eisir as awaga-gen nitangi nam dabe ge nile kob, dangete warik ayeu ganei gitangi im ok. Be tam niro awangg yaun ge. \v 6 Mie nomb amol ebe amolmol ili ei inei amol vie ti, be gilgum gen tiate ti ite, geb avie dongke-ngge ve ane avie, be ei natu-nggen tepwengge aplos givin Kilisi, be ivang mul ve luev gen ungglus ungglus ane ite, be isov tamas-gen tis tinas-gen as yaun ane lu ge ok, okob mie nomb amolmol dang dang-etok ve inemb Pomate ane amolmol-gen dabin. \v 7 Mie ate ok gutpweng gen etok are gikwai, ve awaga etok amolmol ebe emb Pomate ane kulkul dabin ok. Dangetok be mie nomb amolmol ebe es as luev vie-ngge be ilgum gen ungglus ungglus ite, eisir isov yaun ane lu vie-ngge, be tas vavis ve amolmol seukie seukie ite me inum bui vavis giriv be gira ite. Me es valir giriv be gira ite, be ival-val amolmol as gen ite. \v 8 Me ipasang amolmol taku ti ane nas ili, be ilgum as gen walang ok tis dabas-gwet ge be tas gitung gen ebe vevies ok ge giengk aplos. Be eisir amolmol yaun ano ane roro, be emb is ate dabin vie-ngge be ilgum tiate ti ite ma. \v 9 Be in-gas yaun ano ete imbul eisir ok ta gwangne ge, veik inro amolmol subu ebeok ta ve yaun ano nok nivin. Eisir gitangi ebe inei yaun gwangne nitangi amolmol ebe isov yaun ane lu ite ok, veik inatpweng as tiate are. \s1 Amolmol bingkasop ane nangge nusawa Krit \p \v 10 Bingano, ve amolmol ebe isov yaun ane lu ite ok walang ano ete imbweg etok. Eisir inei yaun ebeok sinsin-ge be iyo-iyo amolmol giriv be gira. Be eisir nok bon ge ete inme nangge amolmol ebe itau ile Juda as luev ebe iure utlas ulis ane ok. \v 11 Amolmol dang dang-etok ete ilgum ve inarwel amolmol as mone tis as wambal, be tas givin ano-ngge ve inalgum gen tiate. Beti eisir imbul amolmol ve luev ebe gitangi ve eitit amolmol tanalgum ite ok, be gilgum amolmol subu tis arwas-gen be natus-gen ikuk lili tiate. Dangetok be mie nuli be nomb amolmol dang dang-etok avos avut. \v 12 Warik amolmol Krit ane nok ge as amol ti ebe dabe-gwet vie molge ok ginei yaun ti dangeteik: “Amolmol Krit ane eisir amolmol bingkasop ane roro. Eisir weik bwelk-using, be bom-tinas bekob wayam tinas gitlek.” \v 13 Be Pol ginei, yaun etok ano molge. Dangetok be mie nunei yaun gwangne ge nitangi eisir veik inatpweng as tiate are be inro is ate vukir vukuri. \v 14 Be intau ete itu talngas ve Juda as yaun sinsin-ge bambamo ete inei inei ok be tis amolmol ebe ivkir dumas gitangi luev yaun ano ane be ivang mul ve eisir ate as tas gitung ok. \p \v 15 Amolmol ebe aplos giengk sang vie-ngge ok ete tas gitung gen vevies ge giengk aplos. Bemem eisir ebe aplos givin Kilisi ite ok, ete gen tiate walang ok gingik giengk eisir aplos be tas gitung gen vie ti ite ma. \v 16 Eisir avos ge ginei dangeteik: “Amei atpweng Pomate are gikwai.” Bemem as luev ebe ivang ok ete ginei lavo, ve eisir ivkir dumas gitangi Pomate. Pomate ta givin eisir ite yapin. Ma molge. Ve eisir isov yaun ane lu ite molge, be gitangi ebe atob inalgum gen vie ti ok ite ma. \c 2 \s1 Tanvang mul ve luev gen vevies ane ge \p \v 1 Mie nunei yaun nitangi ba-bamos avie be amol nitau nile yaun ano ete gubul gubul eisir ok ge. Mie nunei nitangi eisir be nunei: \v 2 Amol gaptol ete nolge ba-bamos gikwai ok, eisir inum bui vavis niriv be nira ite ma. Eisir inemb is ate dabin vie-ngge be ines as luev tis dabas-gwet ge. Eisir inemb as aplos givin ta gwangne ge, be tas viti ve amolmol, be invarkei gwangne be in-gas gen bunam tis aplos dongke ge. \p \v 3 Be ba-bamos avie ok weik etok ge, eisir invang inemb is ate dabin vie-ngge, be inei amolmol as bing nangge bage bage ane ite ma. Eisir invang weik eisir avie bui ane roro. Eisir invang weik amolmol ebe imbul amolmol ok, veik inbul luev \v 4 gen vevies ane nitangi avie gaptol vaku-vaku. Eisir ba-bamos avie inbul avie vuivuei ve luev dang dang-eteik: Tas nivin as amol-gen be natus-gen, \v 5 be eisir ate ok inemb is ate dabin vie-ngge veik invang aplos sang vie-ngge. Eisir in-pasang as nam aplo vie-ngge be inemb arwas-gen tis natus-gen dabin nas indi. Be insov as amol gen as yaun ane lu vie-ngge. Eisir inalgum gen walang etok nitangi ge, veik amolmol indi ebe eisir ilgum dangetok ok be inei Pomate ane mateu susweng bwaya. \s1 Amol gaptol vaku-vaku as yaun \p \v 6 Be nunei yaun gwangne ge nitangi amol gaptol vaku-vaku nivin weik etok ge, veik eisir inemb is ate dabin vie-ngge. \v 7 Mie nos am luev walang ok vie-ngge nuvang eisir nas, veik indi be invang mul ve miam luev vie etok. As mate walang ok mie nomb yaun ebe ano ano ok ge nitangi eisir, be nunei yaun bingkasop ti nivin ite. Mie nulgum kulkul etok tis aplom dongke-ngge. \v 8 Mie numbul eisir be nunei yaun ano bupwe ge, ebe ve nilgum amolmol aplos be tas vevie ane ok ge nitangi eisir, veik atob mie nuvarkei amolmol ebe ve inalgum eitit tiate tiate ok as luev avut be atob invang tis mai-mayas ge. \s1 Amolmol kulkul ane as yaun \p \v 9 Be nunei nitangi amolmol kulkul ane, ve insov as amolmol-gen ebe emb is dabin ok as yaun walang ok ane lu vie-ngge. Eisir nalgum gen vie-ngge nitangi ebe as tivias-gen tas givin ok. Be in-go tivias-gen ve yaun tiate ite ma. \v 10 Be invai-vaina tivias-gen as gen dadanis ite, eisir insov tivias-gen as yaun walang ok ane lu vie-ngge be inalgum kulkul, veik tivias-gen tas nivin eisir tis as kulkul ete ilgum ok. Veik atob eisir as gen bambamo ete ilgum ok atob nes ru, ve eisir ivang mul ve Pomate, Amol ebe geb eitit ru ok ane yaun ebe eitit tanei tanei ok. \s1 Eitit tanvang aplond sang vie-ngge be tanasge sawa ebe Kilisi ve ninumul ninme ok \p \v 11 Pomate ges ane ta givin ebe ve nemb amolmol tepwengge ru ok ru gitangi eitit gikwai. \v 12 Be Pomate ane ta givin nok ge ete gibul eitit ve ginei tankari and luev ebe tavkir dumand gitangi Pomate ok nikwai, be tis and luev gen tiate nalk etenik ane. Be gibul eitit ve tand nitung gen vevie be tanes and luev nitau nile Pomate ge tis ete tavang nalk nik. \v 13 Pomate ane ta givin nok ge ete gibul eitit be aplond givin gwangne molge, be tasge sawa vie ebe atob tan-gas ok. Bingano, eitit tasge sawa ebe Pomate bamo be Amol ebe geb eitit ru ok Yisu Kilisi ve ninumul ninme tis Pomate ane bogbogo ok, painge ete tavang nik. \v 14 Kilisi geb ate be gimat vunu giwel eitit, ve givgo eitit be gigas eitit takwai and tiate walang ok ane gwangne ebe geb eitit ta ok. Be ei giro eitit vukir be ande metahlang ve ei ane amolmol-gen gikwai, dangetok be eitit lo-lond gwangne ge ve tanvang mul ve luev gen vevies ane tis as mate walang ok nemb ta-ngge. \p \v 15 Dangetok be as mate walang ok mie nomb yaun etok nitangi eisir painge ge, be nos bing gwangne ge nitangi eisir be nunei invang mul ve yaun etok ge. Mie nuvarkei gwangne ge be nuitin amolmol ebe isov yaun ane lu ite ok as luev nikwai. Velob amolmol indi mie be inei bwat mie gitangi gen ti ite. \c 3 \s1 Amolmol bui ane as luev \p \v 1 Mie nos bing be nunei yaun gwangne ge nitangi am amolmol-gen, be nunei insov amol (Gavman) bamo ebe geb is dabin ok tis ane amolmol kulkul ane as yaun walang ok ane lu vie-ngge. Be inpasang is ate ve kulkul vevies walang ok ane nivin. \v 2 Be in-go amolmol ve yaun bum-bumue, me ines valir niriv be nira ite. Eisir nas indi is ate vie-ngge be invang tis yaun bwai-bwaya ge invin amolmol walang ok tis as mate walang ok. \p \v 3 Mie ate gutpweng are gikwai, ve warik eitit ate ok tand gitung gen vie ti giengk aplond ite weik etok ge. Eitit talgum ve tasov yaun ane lu ite be Sadam gitpungi eitit ok-ti tasov ane lu ge be tavang tariv be tara sinsin weik amolmol ebe dabas-gwet ma ok. Eitit tavang tasov gen ungglus ungglus walang ano ebe tand givin anongge ve tanalgum ok, be tis gen ebe ve nilgum utland ulis ge be ta vevie ok ane lu gigas ta-ngge. Eitit tali amolmol tiate be taval-val amolmol as gen giriv be gira. Amolmol ebeok ili eitit tiate, be nangge eitit ate ok tavang tis tat-vavis ve itate ge. \p \v 4 Bemem Pomate, Amol ebe geb eitit ru ok, aplo vie ve eitit be ta givin eitit. Be bwayage kob givin ebe ei ges ane ta givin etok ru gitangi amolmol be ili ok, okob ete girwel eitit tatangi ei ate tale givin sawa etok. \v 5 Ei geb eitit ru ve gisov gen vie ti ebe eitit ate talgum ok ane ite ma. Bemem gisov ei ate ane ta viti ane ge ete ei geb eitit ru. Ei ges bui gireu eitit be gilgum eitit metahlang vaku vukuri weik ebe nunus muele ok, be Ngalau Yamar giro eitit vukir be tas and luev vaku vukuri. \v 6 Pomate ta gitung gen ebe Amol ebe geb eitit ru ok, Yisu Kilisi gilgum ok beti geb Ngalau Yamar ane gwangne bamo ge ginme geb eitit avut. \v 7 Ei gilgum dangetok veik nital eitit ninei amolmol vie ane, ve gisov Kilisi ane tanggivin etok ane. Veik nemb dalgos ebe ve nimbweg matawe dangetok painge ge ok nitangi eitit. Beti galkik eitit tasge gen etok painge ete tavang nik. \p \v 8 Yaun etenik yaun ano molge. Be ayeu tangg givin ve ganei mie nos valir ve yaun etenik ane gwangne ge, veik amolmol ebe aplos givin Pomate ok tas nitung be invang mul ve luev gen vevies ane ninggas ta-ngge. Ve luev dang dang-etok ete vie be gitangi ve nemb amolmol ru. \p \v 9 Bemem mie nuvkir dumem nitangi eisir as kakie bambamo ete inei inei ok, be tis ebe itung tumbus-gen arkares, be tas vavis ve is ate, be inggo is ate gisov Mose ane yaun ok, gen bambamo etok mie nuvkir dumem nitangi tepwengge. Ve gen etok gitangi ebe atob nemb amolmol ru be inalgum gen vie ti ok ite ma yapin. \p \v 10 Ginei amol ti gilgum ve giyos-yoso amolmol bui ane, okob mie nomb ei ta be nunei yaun nitangi ei, nitangi sawa ailu. Be ginei ei giute mie avom ite, okob nam vier be ivang ane gen. \v 11 Mie guli amolmol dang dang-etok ete as gen tiate ebe ilgum ok ete giyaing is be ande ivkwe luev ebe vie ok silip gikwai. \s1 Pol ges ane yaun vunu \p \v 12 Be Pol ginei, bwayage kob nivin ebe ayeu ve nahlin Atemis me Tikikas be nitangi mie nilek ok, okob mie numdil be seukie-ngge menuhlang ve ayeu nangge ete Nikopolis ik. Ve ayeu ganei gitangi mie gikwai ganei atob ayeu nambweg ete Nikopolis ok nivin ebe aiweng urwemb ane ok. \v 13 Mie nam nuli amol bamo ailu eteik, Sinas gabu Apolos ebe emb Mose ane yaun dabin ok, vie-ngge. Be nomb sulu as ben luev ane nivin veik gabu marav-nes is nangge luev bwaya. \p \v 14 Mie nunei nitangi eitit and amolmol-gen be nunei eisir inatpungi is ate be inalgum kulkul vie ebe ve invarkei gwangne be inemb amolmol ebe gen ma ve is ok ru. Velob eisir invang as gen sinsin-ge be invang mul ve Pomate ane luev ite. \p \v 15 Amolmol tepwengge ebe imbweg eteik ivin ayeu ok, inei as mate vie gitangi mie. Mie nunei amei-mei as mate vie nitangi amei-mei nune-nggen ebe amei tepwe avang mul ve Pomate ok. \p Pomate ane yaun bwai bwaya atob nilek nivang nivin yem tepwengge.