\id LUK - Iwal NT [kbm] -Papua New Guinea 1984 (web version -2013 bd) \h LUK \toc1 Luk giro ok \toc2 Luk \toc3 Lk \mt1 Binge vie gitangi ebe Luk giro ok \c 1 \s1 Yaun nok ane dabe \p \v 1 O Tiopili, Amolmol anongge ilgum ve inro gen bambamo ebe warik Yisu gipasang be gilgum be amei ali ok ane yaun. \v 2 Bemem eisir iro gitau gile yaun ebe warik amolmol subu ili gen etok gisov matanos givin ebe Yisu geb ane kulkul vaku ge be eisir inei ok. \v 3 Beti ayeu Luk garo yaun etenok gitangi mie gilek. Be ayeu gagas gen walang ok ebe warik amolmol ebe ili gen etok gisov matanos be inei gitangi amei ok ane dabe vevie ge beti gaden yaun walang ok vie-ngge be garo gitangi mie gilek. \v 4 Veik mie nutpweng are ve yaun ete amolmol imbul mie nok etok yaun ano molge. \s1 Jon ebe ges bui sanggu gipil amolmol ok ane luev ebe tine gikuv ok \p \v 5 Givin ebe amol bamo Herodes geb amolmol dabin nangge Juda as taku ok, be amol bamo ti ebe geb kulkul da ane ok are Sakarias, ei gigas kulkul ge givin sawa etok. Be ei geb kulkul givin Abia ane amolmol da ane subu. Sakarias nok arwe are Elisabet, be Elisabet nok ei nangge Alon ane amolmol gen, be Alon ei Mose ane male. \p \v 6 Sakarias gabu arwe ivang be gabu tas givin anongge ve inalgum Pomate ane yaun walang ok ano nile, be Pomate gili sulu vie be ta givin sulu anongge. \v 7 Sulu natusgen ma ve Elisabet gitangi ebe ve nikuv nunus ok ite, be gabu ivang sin-ge love nolge babamos avie be amol gikwai. \v 8 Be givin ebe Sakarias tis ane amolmol gen ve inde inemb as kulkul nangge lum yamar aplo ok, be Sakarias gisov lum aplo gile be gilgum ane kulkul givang. \v 9 Be bambamo lum yamar ane ilgum gen gitangi eisir as luev ebe ilgum kulkul nangge lum yamar aplo ok. Beti emb Sakarias ve nisov nile be nemb da yev ukwas ane nitangi Pomate tis sawa etok. \v 10 Sakarias gisov lum yamar aplo gile, be amolmol Juda ane ile be es miengk ivarkei sagin dume givin ebe ve inemb da yev ukwas ane ok. \v 11 Be Amol Bamo ane ngalau kulkul ane (angela) ti gibielk ve Sakarias nangge ete lum yamar aplo ok be givarkei gideb bais mol ane ebe da yev ukwas ane giengk ok. \v 12 Givin ebe Sakarias gili angela etok ok be gikuri vunungge be veve nipelk. \v 13 Bemem angela nok ginei gitangi ei be ginei, “Sakarias Upelk bwaya, Ve Pomate ande giute miam tangir gikwai, be mie arwem Elisabet atob nikuv nunus ti be mie nutal nunus nok are nunei Jon. \v 14 Be yemlu arwem atob tanggaim vevie ve nunus etok ane anongge. Be nivin ebe nunus nok ve menihlang ok, atob amolmol walang ok tas vevias nivin weik etok ge. \v 15 Ve atob ei menihlang weik amol bamo ti be nilgum Pomate ane kulkul. Be ei wat ninum wain me bui gwangne ti ite ma. Pomate ane Ngalau Yamar atob nemb ei avwut tis ebe giengk tine subwe aplo ge nangge ok. \v 16 Be ei atob nirwel amolmol walang ano nangge Israel be indumul intangi as Pomate inde vukuri. \v 17 Ei atob ninggas gwangne weik ete Ilaija, amol ebe ginei Pomate avo ok, be atob niro nunus tis tinas-gen sut, be niro amolmol ebe isov yaun ane lu ite ok vukir intangi eisir ebe es as luev vie-ngge ok inde. Be atob ei ninei nitangi amolmol ve inpasang is ate, ve kasop ge atob Amol Bamo ninme.” \v 18 Be Sakarias giwel angela nok avo be ginei, “Yaun ete mie gunei nok atob ano nile nam nambed? Ve eilu amei gabu nolge babamos avie be amol gikwai.” \p \v 19 Be angela ginei gitangi Sakarias be ginei, “Ayeu Gabriel ebe gavarkei Pomate na ok, be Pomate gihlin ayeu ve nanme be nanei binge vie etenik binge nitangi mie. \v 20 Be yaun etenik asonge ano nile nindeb mul ane, bemem ande mie aplom givin ite, dangetok be atob mie avom nitu be nunei yaun vusa ite love yaun etenik ano nile okob.” \p \v 21 Sulu iwel is ate avos ivang ete lum aplo ok manang vie ivang, be amolmol isge Sakarias love ili ma be inei ei avo, ve ande givang sawa manang molge nangge ete lum yamar aplo ok. \v 22 Bekob ete Sakarias meng gihlang nangge lum aplo be veve ninei yaun nitangi amolmol, bemem gilgum be gili ma beti ges bage ge ve amolmol. \v 23 Sakarias ane as mate ebe geb kulkul nangge lum yamar ok ma gikwai kob ginumul gile ebe ane nam ok vukuri. \v 24 Elisabet givang tis maimae ge ve ebe gikuv nunus ite ok love as mate subu gile gikwai kob ei gilgum utle be gibweg nam aplo ge gitangi aiweng bage tavlu. \v 25 Be ei ginei, “Amol Bamo ta viti ve ayeu beti gilgum gen etenik. Be ei ande giro ayeu mai-mayangg ebe gakuv nunus ite ok ponge gikwai veik navang amolmol tepwengge nas.” \s1 Yisu ane yaun ebe atob tine nikuv ok \p \v 26 Elisabet tis ta be givang love aiweng 6 gile gikwai kob, Pomate gihlin angela Gabriel vukuri gile nam dabe ti are Nasaret, gideb Galilaia ane. \v 27-28 Ei givang gitangi avie vwivwei ti gile be avo ges ei be ginei, “As mate mie, Amol Bamo ta viti ve mie be ane avo ukwas giwei mie.” Avie nok are Malia. Be ei givang geb ate dabin vie-ngge be givang givin amol ti ite molge. Be bambamo emb ei gitangi amol ti are Josep ve gabu inemb isate. Josep nok ei nangge Dawit ane amolmol gen. \v 29 Malia giute yaun ete angela Gabriel ginei gitangi ei ok love aplo bunam molge be ta gitung walang ano be ginei, “Ayeu gatpweng yaun etenik are ite ba?” \p \v 30 Be Gabriel ginei gitangi ei, “Malia, upelk bwaya, ve Pomate gili mie aplom givin ei ano-ngge. \v 31 Be ute kob, atob mie nukuv nunus amol ti be nutal nunus nok are nunei Yisu. \v 32 Be nunus nok asonge tis are be atob amolmol intal ei inei Pomate gen walang ok ane, ane Natu. Be Amol Bamo Pomate atob nemb ei ve nemb amolmol dabin weik ebe tumbu Dawit ok. \v 33 Be ei atob nemb Jakob ane amolmol gen dabin be atob niengk dangetok nemb ta-ngge.” \p \v 34 Be Malia ginei gitangi angela nok be ginei, Ayeu avie vuivuei be atob gen etok menihlang nam nambed ve ayeu gab amol ite?” \v 35 Be angela ginei gitangi ei, “Pomate atob nemb ane Ngalau Yamar tis ane gwangne ninme nemb mie avut. Be nunus ete asonge mie nukuv ok atob amolmol intal ei inei Pomate Natu, be ei Amol Yamar. \v 36 Be ute, Wamavie Elisabet nolge babamos avie gikwai bemem ei ande tis ta be ete givang ok. Warik amolmol inei ei gitangi ebe ve nikuv nunus ok ite bemem ande ei tis ta be ande aiweng 6 gile gikwai. \v 37 Dangetok be yaun etenik atob ano nile, ve Pomate ei gitangi nilgum gen walang ok.” \v 38 Be Malia ginei gitangi angela, “Ayeu Pomate ane avie kulkul ane be Pomate atob nilgum yaun ete mie gunei nok ano nile nipil ayeu.” Be angela gikwai Malia be gile ve givang. \s1 Malia girngav Elisabet \p \v 39 Givin sawa etok ge Malia gimdil be gile nam dabe ti ebe giengk Judaia as taku rae ane ok. \v 40 Malia gisov Sakarias ane nam aplo gile be avo ges Elisabet. \v 41 Givin ebe Elisabet giute ebe Malia avo ges ei ok, be nunus ebe giengk Elisabet subwe aplo ok ges ate nangge tine subwe aplo. Ngalau Yamar geb Elisabet avut be giwel Malia avo be ginei, \v 42 “Pomate ane avo ukwas giwei mie gitlek avie gaptol subu, be giwei nunus ete asonge mie nukuv nok givin weik etok ge. \v 43 Be ayeu avie vie ite ebe ve avie ebe ve nikuv awangg Amol Bamo ok nirngav ayeu ok. \v 44 Be ute kob, givin ebe mie avom ges ayeu ok, be nunus ete giengk ayeu subwangg aplo ik ta vevie be ges ate nangge ayeu subwangg aplo givin weik etok ge. \v 45 Dangetok be mie tam vevie ge, ve mie aplom givin Pomate ane yaun ebe ginei gitangi mie ok, ve yaun etok atob ano nile.” \s1 Malia ane uye ebe avo givwat Pomate are ok \p \v 46 Be Malia ginei, \q1 “Ayeu avongg givwat Amol Bamo are, \q1 \v 47 be tangg veviangg ge ve Pomate ei awangg Amol ebe geb ayeu ru ok. \q1 \v 48 Ve ei ane avie kulkul ane ayeu, be ayeu gen sin ge ti bemem ei ta viti ve ayeu. \q1 Be galkik etenik be asonge niengk dangetok atob amolmol avos nivwat ayeu, \q1 \v 49 ve gisov gen bamo ete Amol gwangne Pomate gilgum gitangi ayeu ok ane. \q1 Ei are Yamar, \q1 \v 50 ei ta viti ve amolmol ebe isov ei ane yaun ane lu ge ok, \q1 be asonge nilgum weik etok ge nitangi eisir natus gen weik etok ge be niengk dangetok. \q1 \v 51 Ei bage gilgum gen gwangne gwangne be ges amolmol ebe isov yaun ane lu ite ok be tis as gen ebe tas gitung giengk aplos ok vusvusa be ivang iriv be ira. \q1 \v 52 Ei gili amolmol bambamo ebe emb amolmol dabin ve eisir ate as gwangne ok weik gen sin ge, be gitin is ikwai as kulkul, \q1 be avo givwat eisir ebe ili is ate weik gen sin ge ok ares. \q1 \v 53 Ei ta givin amolmol ebe ikuk lili ve inaute ei ane yaun (mateu) ok, beti geb ane yaun gitangi eisir be iute be tas vevias ge. \q1 Bemem ei gigilgili ane gen vevies gitangi amolmol ebe ivkir dumas gitangi ei ok. \q1 \v 54 Ei ta gitung ane yaun ebe warik gibiti givin eitit tumbund gen ok, beti galkik as mate etenik ei geb ane amolmol kulkul ane nangge Israel ru. \q1 \v 55 Be warik ei ginei gitangi eitit tumbund gen dang eteik, \q1 Ayeu atob tangg viti ve Ablaham tis ane amolmol gen be as vaku gen ebe asonge meinahlang nindeb mul ane ok nivin weik etok ge be atob niengk dangetok nemb ta ge.” \p \v 56 Malia gibweg givin Elisabet gitangi aiweng aitol bekob ete ginumul gile ane nam vukuri. \s1 Elisabet gikuv Jon \p \v 57 Givin ebe Elisabet vie ve nunus ok, \v 58 be ei ane bambamo gen iute gen vie molge ebe Amol Bamo gilgum gitangi ei ok binge, beti eisir tepwengge tas vevias anongge ivin ei. \p \v 59 As mate 8 gile gikwai kob Elisabet ane bambamo gen iro is ate sut ile ve inaure nunus nok utle ulis nitangi ebe Juda as tumbu ok, be veve intal nunus nok tame Sakarias are nimbweg natu. \v 60 Bemem nunus nok tine ginei, “Ma. Eitit tantal nunus etenik are Jon.” \p \v 61 Be eisir ikuri vunungge be inei gitangi Elisabet, “Miam bambamo gen ti ares weik etenok ite ma.” \v 62 Beti eisir es bais ge ve nunus nok tame Sakarias inei ei ta givin ve intal nunus etok are ret? \p \v 63 Sakarias ges bage ge ve ginei inemb tapele natu ti nile be ei niro nunus nok are bwalbwale nipil. Be ei giro nunus nok are ginei Jon. Amolmol tepwengge ili be avos poke ngge. \v 64 Be givin sawa etok ge Sakarias ginei yaun vusa vukuri, be gimdil be avo givwat Pomate are. \v 65 Amolmol tepwengge ili gen etok love avos poke ngge be inei gen etok ane yaun love geb nam dabe walang ok avwut nangge Juda as taku gideb rae ane. \v 66 Amolmol iute nunus etok binge be itpweng are inei Pomate ane gwangne givang givin ei, be asonge ei menihlang weik amol bamo ti. \s1 Sakarias ginei yaun gipil gen ebe asonge menihlang ok \p \v 67 Ngalau Yamar geb Jon tame Sakarias avwut be ginei Pomate ane ta gitung vusa be ginei, \q1 \v 68 “Eitit amolmol Israel ane avond nivwat Amol Bamo eitit and Pomate are. Ei ginme ve nemb ane amolmol eitit ru be nitak eitit tanambweg vie-ngge. \q1 \v 69 Ei geb eitit and Amol gwangne ti ebe ve nemb eitit ru ok be meng gihlang nangge Dawit ane vaku gen. \q1 \v 70 Be gen etenik gitangi yaun ebe warik amolmol ebe inei Pomate avo ok inei ok, ve \q1 \v 71 ei ginei yapin ginei, atob ei nemb eitit ru be nirwel eitit tankwai gen tiate aplo, be nangge amolmol valir ane bais. \q1 \v 72 Ei ginei gitangi eitit tumbund gen be ginei, ei atob ta viti ve eitit. Beti galkik ei gilgum ane yaun nok ano gile. \q1 \v 73-74 Ei ginei gitangi eitit tumbund Ablaham, \q1 be girusu bage givin be ginei ei atob nemb eitit ru be nirwel eitit tankwai gen tiate aplo, \q1 be nemb eitit ve tanalgum ei ane kulkul be tanpelk ve ei dongke ngge. \q1 \v 75 Be tanvang weik amolmol yamar ane be tanalgum gen vie-ngge nitangi ebe ei ta givin ok, tis ete tavang matawand nangge nalk nik.” \q1 \v 76 (Be Sakarias ginei ve natu mwele ebok be ginei), “Asonge amolmol intal ayeu natungg mie inei Pomate gen walang ok ane, ane amol kulkul ane mie. \q1 Be mie atob numungg be nunei Amol Bamo ane yaun ebe ve ninme ok binge nitangi amolmol nimungg, \q1 \v 77 be nunei nitangi amolmol ve Pomate atob ta nivalngan eisir as gen tiate ebe ilgum ilgum ok be atob nemb eisir ru. \q1 \v 78 Eitit and Pomate ei Amol ta viti ve amolmol ane, be atob ei nemb eitit ru be nemb ane bogbogo ninme niro eitit weik ebe yev ok. \q1 \v 79 Be yev ete nangge gulumb ginme ok atob ane bogbogo niro amolmol ebe imbweg isov gen aiweng tumi ane ebe gitangi ve niyaing dalgond matawand ane ok be atob meinahlang taku gitip bamo. \q1 Be yev nok atob niro eitit vand lavo be tanvang tantangi luev ebe ve tanambweg vie ok tande.” \p \v 80 Nunus nok gitumk love bamo be gitpweng gen walang ok are gikwai kob gile ve givang givang taku sawa ebe amolmol imbweg ite ok, ei gimumu ate givang etok love sawa ebe ei ve nes ate ru nitangi amolmol Israel ane ok meng gihlang, okob ete gile gihlang be givang amolmol tepwengge nas. \c 2 \s1 Malia gikuv Yisu \p \v 1 Givin sawa etok ge amolmol Rom ane as amol bamo ti ebe geb amolmol dabin ok are Augustas geb yaun ve in-gas amolmol tepwengge ares. \v 2 Be kulkul etok eisir es vu givin ebe amol bamo ti are Sairinias geb amolmol dabin nangge Siria as taku ok. \v 3 Beti amolmol walang ok imdil be itangi as nam dabe ge ile ve inro ares. \p \v 4 Be Josep ei nangge Dawit ane vaku gen beti ei gimdil nangge Nasaret gideb Galilaia as taku ane be gile nam dabe ti are Betlehem, ebe warik vias ve Dawit nangge ok. \v 5 Josep gigas avie (Malia) ebe bambamo emb gitangi ei ve gabu inemb is ate ok givin be gabu ile ve inro sulu ares nangge etok. Be Malia nok ande tis ta. \v 6 Be givin ebe sulu imbweg Betlehem ok be nunus gitun ei. \v 7 Nam taulop ane ande gingik be sawa ma molge beti Josep gabu Malia ile iengk nam bwelk ane. Malia vie ve natu amol mate ane nangge etok be gisum ei ve kambam be gihle ru gile gitak bwelk as bele ebe en ben gisov ok. \s1 Angela be tis amolmol ebe emb bwelk dabin ok \p \v 8 Be givin etok amolmol subu ebe emb as bwelk sipsip dabin nangge taku etok ok, eisir imbweg aikawe ikwai nam ve emb as bwelk dabin tis tambok givin. \v 9 Be Amol Bamo ane angela ti gibielk ve eisir be ane bogbogo geb eisir avwut love ipelk anongge. \v 10 Bemem angela ginei gitangi eisir be ginei; “Unpelk bwaya, Ayeu ganme ve nanei binge vie ti nitangi yem, be asonge amolmol walang ok tas vevias ge nangge nalk. \v 11 Unaute kob, Galkik as mate etenik yem aim Amol ebe ve nemb yem ru ok ande meng-gihlang nangge Dawit ane nam, Amol nok are Kilisi. \v 12 Atob yem unatpweng ei are nipil gen dang eteik, nunus ti tine gisum ve kambam be gihle ru gile gitak bwelk as bele ebe en ben gisov ok be giengk bwelk as nam, ok ti amol nok etok. \p \v 13 Be seukie-ngge angela anongge meivin angela dongke etok be inei uye be avos givwat Pomate are be inei, \q1 \v 14 “Avond nivwat Pomate are niengk ei goto ge, be nangge nalk atob amolmol ebe Pomate gili is vie ok atob invang vie-ngge. \p \v 15 Angela ile ikwai bekob amolmol ebe emb as bwelk dabin ok inei ve is ate be inei, Tamdil talek ebe Betlehem nok be tali gen ebe galkik Amol Bamo ane angela ginei binge gitangi it ok okob ma. \v 16 Beti gaptol imdil giengk ti ge be ile love imbielk ve Malia gabu Josep be nunus muele ebe giengk gisov bwelk as bele nangge bwelk as nam ok. \v 17 Eisir ili nunus nok gikwai bekob iput nunus nok ane yaun ebe angela ginei gitangi eisir ok lavo gitangi Malia gabu Josep be tis amolmol ebe imbweg ivin sulu ok be iute. \v 18 Amolmol iute eisir bwelk ane as yaun ebe iput ok love avos poke ge. \v 19 Be Malia gipasang yaun bambamo etok tepwengge giengk aplo. \v 20 Eisir bwelk ane ile be ili gen walang ok gitangi yaun ebe galkik angela ginei gitangi eisir ok bekob ilumul ile lavos vukuri be avos givwat Pomate are ve gen bambamo etok ane. \s1 Ital nunus muele nok are \p \v 21 As mate 8 gile gikwai kob iure nunus nok utle ulis be ital are Yisu, gitangi ebe warik nunus nok giengk tine subwe aplo ite nangge be Pomate ane angela ti gir ok. \s1 Malia gabu Josep es Yisu ru nangge lum yamar bamo aplo \p \v 22 Givin sawa ebe Josep gabu Malia ve inalgum gen nitangi ebe Mose ane yaun ginei ok, ve inemb da nunus vaku ane be tis da gen ebe givalval Malia gili ok, beti sulu imdil be inggas Yisu be ireu ile Jerusalem ve inemb ei nitangi Pomate. \v 23 Ve Amol Bamo ane yaun ebe giengk ane kapia ok ginei dang eteik; ‘Nunus amol mate ane ebe tinas gen ikuv is ulu ok atob inemb eisir nitangi Amol Bamo nile.’ \v 24 Beti Josep gabu Malia ireu Jerusalem ile, be sulu ile ve inemb as da nivin weik etok ge ve yaun ebe giengk Amol Bamo ane kapia ok ginei; ‘Amolmol inemb man-gum me man-bubu natu ailu ve da nitangi Pomate.’ \p \v 25 Be givin sawa etok amol ti are Saimon gibweg ete Jerusalem. Be Saimon nok ei amol ti ebe aplo givin Pomate be gisge sawa ebe Pomate ve nemb amolmol Israel ane ru ok. \v 26 Be Ngalau Yamar geb ei avwut be ginei gitangi ei ve atob nimat vunu ite love nili Amol Bamo ane Amol ebe ve nemb amolmol ru ok ebe warik ginei ane yaun ge gimungg ok bekob. \v 27 Be givin sawa etok Ngalau Yamar gitwem Saimon gisov lum yamar aplo gile. Be Josep gabu Malia inggas Yisu be isov ile ve inalgum kulkul nipil ei weik ebe Amol Bamo ane yaun ginei ok. \v 28 Be Saimon gile geb Yisu ginme giwei bage taptape be avo givwat Pomate are be ginei, \q1 \v 29 “Amol Bamo, Mie gupasang am yaun ebe warik gubiti ok be giengk love galkik ande ano gile, dangetok be mie nunggas am amol kulkul ane ayeu nalek tis tangg vevie ge. \q1 \v 30-31 Ve galkik etenik ande ayeu gali miam Amol ebe gob ginme ve nemb amolmol ru ok gisov matanongg, mie gupasang luev etok giengk gitip ge veik amolmol tepwengge indi. \q1 \v 32 Amol nok weik ebe yev ok be atob ane aivi niro nipil amolmol gitip ane be meinahlang ve miam amolmol-gen, \q1 be miam amolmol Israel ane atob in-gas ares bamo ve Amol nok ane.” \p \v 33 Malia gabu Josep avos poke ge ve yaun bambamo ete Saimon ginei gipil Yisu ok. \v 34 Saimon geb avo ukwas giwei sotol gikwai kob ginei ve Yisu tine Malia be ginei, “Nunus ete Pomate ei ate geb nik, asonge nilgum amolmol walang molge nangge Israel be inambieg be atob nilgum amolmol anongge be inamdil vukuri weik etok ge. Ei atob nivang weik Pomate ei ate dalgo, be atob amolmol inei yaun ungglus-ungglus walang ano nipil ei. \v 35 Veik yaun ebe eisir tas gitung giengk aplos ge ok atob inei nile nihlang. Be nangge mie ate aplom, atob mie tam viti bamo molge weik ebe emb buyag valir ane ane mate gitangi mie atem ok.” \p \v 36 Be givin etok Pomate ane avie kulkul ane ti ebe ginei Pomate avo ok are Ana, ei ok gisov lum yamar aplo gile givin. Be Ana tame nangge Asel ane vaku gen are Panuel. Ana geb amol be gabu ivang love Sonda bamo 7 gile gikwai kob arwe amol gimat vunu. \v 37 Be ei givang dangetok love nolge babamos avie be ei ane Sonda bamo gitangi 84, bemem ei utle bua ve lum yamar ite molge. As mate walang ok ei ginum numul lum yamar painge ngge ve ginei uye be avo givwat Pomate are gigas ta ge givin tambok be as, be giyamar ben be ges miengk gitangi Pomate. \v 38 Be givin sawa etok ge Ana gibielk ve Josep gabu Malia be Yisu nangge lum yamar aplo be ges miengk be ginei ane ta vie gitangi Pomate gikwai kob ginei yaun gipil Yisu, gitangi amolmol ebe isge ve Pomate nemb amolmol Jerusalem ane ru ok. \s1 Josep ginumul gile Nasaret \p \v 39 Josep gabu Malia ilgum gen walang ok gitangi ebe Amol Bamo ginei inalgum ok love ma gikwai kob gabu inggas Yisu be inumul ile as nam Nasaret gideb Galilaia as taku ane vukuri. \v 40 Yisu gitumk love bamo be ane dabe gwet vie molge, be Pomate ta givin ei anongge. \s1 Amol natu Yisu gibweg lum yamar aplo \p \v 41 Givin Sonda bamo walang ok Yisu tine gabu tame ireu Jerusalem ile ve inalgum ben Sonda ebe ital inei Pasova ok ane. \v 42 Be givin sawa etok ande Yisu ane Sonda bamo gitangi 12 be tame gabu tine inggas ei givin be ireu Jerusalem ile vukuri ve inalgum as ben bamo ebe ilgum-ilgum ok. \v 43 Eisir as as-mate ebe ilgum ben etok ande gile ma gikwai be Josep gabu Malia veve indumul inde ebe Nasaret ok vukuri, bemem Amol natu Yisu ei gibweg Jerusalem mangmangi be tame gabu tine tas gisgil ge. \v 44 Sulu inei bwat ande ei givang givin ane nune-gen subu beti gabu tas gitung yaun ti ite, be gabu ivang love ande as gile gisov be gabu ili ei mama ge beti ile iutani as nune-gen subu velob ei nivang nivin eisir. \v 45 Bemem gabu irek ei ivang love ili ma, \v 46 be ande as mate ailu gile gikwai be ti menggivin ve aitol ane okob gabu ile ili ei ebe gibweg givin eisir Juda as amolmol bambamo mateu ane ve giute eisir as yaun be giutau-tani is gibweg ok. \v 47 Eisir bambamo mateu ane ebe imbweg lum yamar aplo ok iute ei ane yaun ebe ginei ginei ok love avos poke ge. \v 48 Be tame gabu tine ili ei ebe gibweg givin bambamo mateu ane nangge lum yamar aplo ok be yaun ok ma, be tine ginei gitangi ei be ginei, “Natum, Mie gulgum dangetok gitangi eilu ve ret ane? Eilu tamem arek mie love ali ma be aplongg-amei bunam molge ve mie ane.” \p \v 49 Be Yisu ginei gitangi sulu be ginei, “Yemlu urek ayeu ve ret ane. Yemlu uli ebe ayeu tanggivin ve nambweg Tamangg ane nam ok me ma?” \p \v 50 Bemem sulu itpweng yaun ete ei ginei gitangi sulu ok are ite. \v 51 Bekob Yisu gimdil be givin tame gabu tine be tepwe inumul ile Nasaret. Be as mate walang ok Yisu gisov tine gabu tame as yaun ane lu vie ngge. Be Malia gipasang gen bambamo etok tepwengge giengk aplo. \v 52 Yisu gitumk love bamo be ane dabe gwet vie molge, be amolmol be tis Pomate ei ate ok tas givin ei anongge molge. \c 3 \s1 Jon ebe ges bui sanggu gipil amolmol ok ginei mateu \p \v 1 Amol bamo Taibirias geb amolmol dabin givang love ande Sonda bamo gitangi 15, be givin sawa etok Pontias Pilata geb amolmol dabin nangge Juda as taku. Be Herodes geb amolmol dabin nangge Galilaia as taku, be kawe Pilip geb amolmol dabin nangge Ituria tis Trekonaitis as taku. Be Laisenias geb amolmol dabin nangge Abilini as taku, \v 2 be Anas gabu Kaiapas sulu ailu etok ebe emb amolmol ebe emb kulkul da ane dabin ok. Be givin sawa etok ge Pomate geb ane yaun (mateu) gitangi Sakarias natu Jon, givin ebe Jon gibweg taku sawa ok. \v 3 Beti Jon givang geb taku walang ebe giengk gibloblo bui Joldan ok avwut be ginei mateu gitangi amolmol be ginei, “Unro aim ate vukir unkwai gen tiate aplo be unringk bui sanggu veik nes ru ve yem ande uro aim ate vukir gikwai, be atob Pomate nisin yem aim gen tiate ebe ulgum ok nikwai. \p \v 4 Be yaun etenik weik ebe warik Pomate ane amol ti ebe ginei Pomate avo ok ginei ok, be yaun ete ei ginei ok dang eteik, \q1 “Amol ti atob nital yaun nangge taku sawa ebe amolmol ma ok be ninei, “Unpasang Amol Bamo ane luev ebe ve nivang ok vevie. \q1 \v 5 Be luev ete kapkapul-kapkapul ok unaspun nile roro, \q1 be nalk ete girul gireu ok unatle nile galav. \q1 Be luev ete kiukiwis ok unemb nile roro vie-ngge, \q1 be luev ete ei wakas be tis vat bambamo giengk ok, yem unpasang love vie-ngge. \m \v 6 Be amolmol tepwengge atob matanos nitut nimbweg Pomate ane Amol ebe ve nemb amolmol ru ok.” \p \v 7 Jon gili Parisai be Sadukai subu ebe itangi ei ile ve nes bui sanggu nipil eisir ok, beti ei geb yaun gwangne molge gitangi eisir be ginei, ‘Ret ginei beti yem upelk ve gen bunam ete asonge Pomate nemb nitangi yem ok beti usu aim ate sin-gege utangi ayeu unme? Yem amolmol tiate ane. \v 8 Yem unro aim ate vukir unkwai gen tiate aplo be unalgum gen weik ebe amolmol vevies ane ilgum ok okob, veik amolmol indi yem aim gen vevies ete ulgum ok! Yem unei bwat yem mohlang nangge Ablaham ane vaku gen beti unei yaun walang ano be unei Pomate ane amolmol gen yem, bemem etok gitangi ite. Pomate gitangi nipasang vat bambamo etenik be menihlang weik ete Ablaham ane natu-nggen ok. \v 9 Yem weik wei-wei ebe ges ano vie ite beti ane tivie ta vavis be givwat bongaya gile ve nitle nile nitak be nispe gilkili be nikari nireu yev nile ok. \p \v 10 Be amolmol iutani Jon be inei, “Jon, Ginei dangetok okob atob amei anamdom?” \v 11 Be Jon giwel eisir avos be ginei, “Ginei amol ti ane kup ailu giengk, okob ei nemb ane gen ti nitangi amol ti ebe gen ma molge ve ane ok. Be ginei amol ti ane ben walang molge giengk, okob ei nimbwas ane ben etok nitangi amolmol ebe ben ma ve is ok nitangi ge nile.” \p \v 12 Be sawa etok ge amolmol subu ebe emb kulkul takes ane ok, itangi Jon ile ve Jon nes bui sanggu nipil eisir, be eisir nok iutani Jon be inei, “Gidung, Atob amei anamdom?” Be Jon giwel eisir avos be ginei, \v 13 “Yem un-gas mone rorongge nitangi ete aim amol bamo ginei ok nangge amolmol, be unyo-unyo amolmol be un-gas as mone subu nivin sinsin-ge ite.” \p \v 14 Be amolmol valir ane subu ok iutani Jon be inei, “Wali atob amei analgum amei ate namnambed?” Be Jon ginei gitangi eisir, “Yem unyo-unyo amolmol be unalgum yaun bingkas-kasop nipil eisir veik un-gas eisir as mone menivin yem ate aim mone aim kulkul ane ite. Be tangg-aim vavis ve ebe unggas mone tiate ok bwaya, ve mone ete yem unggas ok etok yem aim mone aim kulkul ane roro.” \p \v 15 Amolmol tepwengge tas gitung gile ma be inei yaun walang ano gipil Jon be inei, “Amol etenik wat ei amol ebe ve nemb amolmol ru ok (Mesia) me?” \v 16 Be Jon ginei gitangi eisir be ginei, “Ayeu gas bui sanggu gipil yem ve bui sin-ge, bemem amol ete ve nitau nile ayeu be ninme ok ei ane gwangne gitlek awangg. Be ayeu gitangi ebe ve nalgum ei ane kulkul ok ite ve ayeu amol vie ite. Be amol nok atob nemb Ngalau Yamar weik ebe yev ok nitangi yem veik nisin yem aim gen tiate nikwai.” \p \v 17 Be Jon ginei bing-ai ti gitangi amolmol be ginei, “Amol nok atob ninme be nimbwas ane ben, be ben nok ane ano ebe ve inen ok ete atob intak nisov ane nam ben ano ane nile niengk. Be ebe tiate ok atob inkari nireu yev bamo ebe giengk dangetok ok nile be yev nen nikwai.” \p \v 18 Jon ginei mateu gitangi amolmol be ginei gipil bing-ai walang ano givin gitangi amolmol veik amolmol inaute mateu be inatpweng are be inro is ate vukir. \s1 Jon ges bui sanggu gipil Yisu \p \v 19-22 Amolmol ebe tas givin ve Jon nes bui sanggu nipil eisir ok, iringk bui sanggu gikwai kob ei ges bui sanggu gipil Yisu givin weik etok ge. Givin ebe Jon ges bui sanggu gipil Yisu ok, be Yisu ges miengk givarkei be gulumb ande sawa gisov be Pomate ane Ngalau Yamar geb na gile man-bubu be gisov ginme gikuv-kuvi giwei Yisu dabe, be Pomate ginei yaun ti nangge gulumb dang eteik; “Ayeu Natungg dongke mie ebe gali mie vie be tang givin mie gitlek ok.” Givin sawa etok Herodes geb amolmol dabin, be Herodes nok gilgum gen gisov molge ve geb kawe Pilip ane avie Herodias ponge. Beti Jon ginei Herodes nok ane tiate etok binge gitangi ei ate be tis ane gen tiate subu ebe gilgum-gilgum ok binge givin. Beti Herodes ta vavis be gilgum gen tiate molge ti givin, ve ginei be ane amolmol valir ane itak Jon gisov kapual-lu gile. \s1 Yisu tumbugen arkares \p \v 23 Yisu gimdil be ges ane kulkul mateu ane vu givin ebe ane Sonda bamo gitangi 30 ok, be amolmol ili ei be inei bwat Yisu tame ete Josep ok. Be Josep tame Eli, \v 24 be Eli tame Matat be Mata tame Liwi, be Liwi tame Melki, be Melki tame Janai be Janai tame Josep. \v 25 Be Josep tame Matatia be Matatia tame Amos, be Amos tame Naum be Naum tame Esli be Esli tame Nagai, \v 26 Be Nagai tame Mat be Mat tame Matatia be Matatia tame Semein, be Semein tame Josek be Josek tame Joda. \v 27 Be Joda tame Joana be Joana tame Resa be Resa tame Serubabel, be Serubabel tame Sieltiel be Sieltiel tame Neri, \v 28 Be Neri tame Melki be Melki tame Adi be Adi tame Kosam. Be Kosam tame Elmadam be Elmadam tame Ea. \v 29 Be Ea tame Josua be Josua tame Eliesel be Eliesel tame Jorim, be Jorim tame Matat be Matat tame Liwi. \v 30 Be Liwi tame Simion be Simion tame Juda be Juda tame Josep, be Josep tame Jonam be Jonam tame Eliakim, \v 31 Be Eliakim tame Melea be Melea tame Mena be Mena tame Matata be Matata tame Natan be Natan tame Dawit. \v 32 Be Dawit tame Isai be Isai tame Obet be Obet tame Boas, be Boas tame Salmon, be Salmon tame Nason. \v 33 Be Nason tame Aminadab be Aminadab tame Admin be Admin tame Arni, be Arni tame Hesron be Hesron tame Peres be Peres tame Juda. \v 34 Be Juda tame Jakop be Jakop tame Isak be Isak tame Ablaham, be Ablaham tame Tara be Tara tame Nahol, \v 35 be Nahol tame Serug be Serug tame Reu be Reu tame Peleg be Peleg tame Eber be Eber tame Sela. \v 36 Be Sela tame Kainan be Kainan tame Apaksad be Apaksad tame Sem, be Sem tame Noak be Noak tame Lamek. \v 37 Be Lamek tame Metusala be Metusala tame Inok be Inok tame Jared, be Jared tame Mahalalel be Mahalalel tame Kainan. \v 38 Be Kainan tame Inos be Inos tame Set be Set tame Adam be Adam tame Tivie Pomate. \c 4 \s1 Sadam gitpungi Yisu \p \v 1 Yisu gipil gikwai bui kire gile love Ngalau Yamar geb ei avwut, be Ngalau Yamar gitwem ei gile taku sawa \v 2 be Sadam ane kulkul ve gitpungi ei. Yisu givang taku sawa etok be gen ben ite gitangi as mate 40 be tambok 40 love maravges vunu-ngge. \v 3 Be Sadam ginei gitangi ei be ginei, “Ginei Pomate Natu mie, okob nunei be vat bambamo etenik menihlang ve ben be non.” \p \v 4 Be Yisu giwel Sadam avo be ginei, “Yaun ebe giengk Pomate ane kapia ok ginei dang eteik, ‘Ben dongke-ngge giro amolmol ta ite.’” \p \v 5 Bekob Sadam gigas Yisu be gabu ireu Matendubi undib ti ile, be seukie-ngge Sadam ges taku walang ok tis ane gen vevies tepwengge ru gitangi Yisu \v 6-7 be ginei, “Ayeu gab gen walang ete ande guli ok tepwengge dabin be ayeu gitangi ebe ve namb gen etok tepwengge nitangi amol ti ebe ayeu ate tang givin ok, dangetok be ginei mie nusov awangg yaun ane lu ge be nuro vam dubi supwe nisov nalk be nos miengk nitangi ayeu, atob ayeu namb gen bambamo etok tepwengge nitangi mie be nomb dabin.” \p \v 8 Be Yisu giwel Sadam avo be ginei, “Yaun giengk dangetok ginei, ‘Nusov am Amol Bamo Pomate ane yaun ane lu be nos miengk nitangi ei dongke-ngge.’” \p \v 9 Be Sadam gigas Yisu vukuri be gabu ireu ile Jerusalem be gitak Yisu gile gibweg giwei lum yamar bamo ebe givarkei etok ok ane bwelk-dume bekob ginei gitangi ei, “Ginei Pomate Natu mie, okob vepiem nangge etenok nunme nutak be mie gitangi ebe atob nos im ate ok ite, ma. \v 10-11 Ve Yaun giengk dangetok ginei, ‘Atob Pomate nihlin ane angela inme inemb mie dabin be atob inrun mie itin ve bais nile einggoto veik nutut vam nipil vat bambamo etenik ite.’” \p \v 12 Yisu giwel Sadam avo be ginei; “Yaun ti ginei weik etok ge dangeteik, ‘Mie nuhle am Amol Bamo Pomate ite.’” \p \v 13 Sadam gilgum veik Yisu nisov ei ane yaun ane lu ge beti gitpungi ei ve luev walang ok bemem Yisu gisov ei ane yaun ti ane lu ite molge. Beti Sadam gili ma be gikwai Yisu be gile ve givang. Be Sadam ta gitung ve ginei sawa ti kob ninumul nile be nitpungi Yisu vukuri. \s1 Yisu ges vu ane kulkul mateu ane nangge Galilaia \p \v 14 Yisu ginumul gile Galilaia vukuri, be Ngalau Yamar ane gwangne geb ei avwut be amolmol inei ei ane bing love geb taku walang ok avwut. \v 15 Yisu gisov lum mateu ane aplo gile be ginei mateu givang be amolmol tepwengge avos givwat ei are. \s1 Yisu ane bambamo-nggen nangge Nasaret itin ei \p \v 16 Yisu ginumul gile Nasaret, ei ane nam ebe warik bamo nangge ok. Be givin as mate ebe Juda ve indi as Sonda ebe ital inei Sabat ok be ei ok gisov lum aplo gile givin weik ebe gilgum-gilgum ok. \v 17 Be amolmol emb kapia ti ebe warik Jesaia, amol ebe ginei Pomate avo ok giro ok gitangi Yisu ve nisam. Beti Yisu givdu kapia nok givang love gile gili yaun ake ti ebe ginei dang eteik: \q1 \v 18 “Amol Bamo ane Ngalau Yamar givang givin ayeu. \q1 Ve gisov ei geb ayeu ve nanme be nanei mateu nitangi amolmol ebe gen ma ve is ok. Be Pomate gihlin ayeu ve nanme be narwel amolmol inkwai Sadam tis ane gen tiate walang ok aplo, be nalgum amolmol ebe matanos bop ok be indi taku vukuri be nalgum eisir ebe ivang tis bunam ge nangge nalk ok be inambweg vie. \q1 \v 19 Be nanei lavo nitangi amolmol nanei galkik as mate etenik Pomate atob nemb ane amolmol gen dabin.” \p \v 20 Yisu ges kapia avwut be geb gitangi amol ti ebe geb lum mateu ane dabin ok gile, be gibweg golonge ve ninei yaun nitangi eisir. Be amolmol tepwengge ebe imbweg lum aplo ok nas gitangi ei ge. \v 21 Be Yisu ginei: “Yaun ete galkik ayeu gavnawi ok ebe warik Pomate ane amol ti ebe ginei Pomate avo ok giro ok. Be galkik as mate etenik ande yaun etok ano gile.” \p \v 22 Amolmol tepwengge iute Yisu ane yaun vie ebe ginei ok love avos poke-ngge be inei, “Amol etenik wat tame ete Josep ok me?” \p \v 23 Be Yisu ginei gitangi eisir, “Bingano molge, Ayeu gatpweng are roro-ngge ganei asonge yem unei yaun ake eteik nipil ayeu be unei, ‘Dokta, Ulgum mi ate be utlem vie vukuri ma?’ Be atob unei yaun ti nivin weik etok ge dang eteik, ‘Ulgum gen bambamo ebe gulgum nangge Kapenaum be amei aute binge ge ok nangge ete mie ate am nam nik ivin ma?’” \v 24 Be Yisu ginei, “Ayeu nanei bingano ge nitangi yem, Amolmol nangge nam dabe subu tas givin Pomate ane amol ebe ginei Pomate avo ok, be isov ei ane yaun ane lu ge. Bemem nangge amol etenik ane nam ei ane bambamo gen tas givin ei be isov ei ane yaun ane lu ite molge. \v 25 Be unaute, Givin ebe Pomate ane amol kulkul ane ti are Elia gibweg ok, be givin sawa etok ge avie gaptol ebe arwasgen imat vunkunu ikwai is ok walang molge imbweg nangge Israel. Be sawa etok ur gisov ite molge be as gwangne tiate molge gitangi Sonda bamo aitol be aiweng 6, be amolmol nangge Israel marav-ges is geb taku walang ok avwut. \v 26 Bemem Pomate gihlin Elia be givang gitangi avie gaptol etok as avie ti gile ite ma, Elia givang gitangi avie tupe ti ebe gibweg nangge nam dabe ti are Sarepat ok gile nangge Sidon as taku. \v 27 Be givin ebe Pomate ane amol kulkul ane ti are Elisa gibweg ok, be givin sawa etok bid tiate ti ebe ital inei bid namvu ok gen amolmol anongge nangge Israel vunkunu. Bemem eisir nok as amol ti utle vie vukuri ite ma. Amol Suria ane ti are Naiman, ei dongke-ngge ete utle vie vukuri.” \p \v 28 Amolmol ebe imbweg lum aplo ok iute Yisu ane yaun ebe ginei-ginei ok love gilgum be aplos tiate molge, ve eisir itpweng are inei Yisu gigo eisir. \v 29 Beti imdil be bais gisov Yisu be inggas ei ile ihlang ikwai as nam luvwe. Be eisir nok imbweg matendubi ti, beti inggas Yisu ile veve inasgul ei nisov papte nile be nes ate vunu. \v 30 Bemem Yisu gimumu ate ge gisov amolmol bambamo nok aplo be gile ve givang. \s1 Amol ebe ngalau tiate givang ok \p \v 31 Yisu gikwai nam dabe etok be gile Kapenaum nangge Galilaia as taku. Be givin Sonda Sabat ei gisov lum mateu ane aplo gile be gibul amolmol givang. \v 32 Amolmol iute ei ane mateu ebe ginei ok love yaun ok ma, ve ei ane yaun mate be gwangne molge weik ete ei ate ane gwangne ok. \v 33 Be givin sawa etok amol ti ebe ngalau tiate givang givin ei ok gile gibweg lum aplo givin ve giute Yisu ane yaun ebe ginei-ginei ok. Be ngalau tiate nok as amol ti yayai avo bamo molge be ginei. \v 34 “Yisu Nasaret ane, Mie gunme ve numdom nitangi amei? Mie gunme ve nuyaing amei me? Ayeu ande gatpweng mie are gikwai, Mie Pomate ane Amol Yamar ebe gihlin be ginme ok.” \p \v 35 Be Yisu gigo ngalau tiates nok be ginei, “Kamoke, be unde unahlang unkwai amol etenok.” Be ngalau tiates nok ilgum amol nok love gikari ate gile gitak nalk bemem ges ate ite. \p \v 36 Amolmol ili gen bamo etok love yaun ok ma be inei ve is ate. “Amol etenik avo vavavne be mate molge ba. Ve ei ginei yaun ge gitangi ngalau tiates bemem isov ei ane yaun ane lu ge be ile ihlang ikwai.” \v 37 Be amolmol walang ok kakie gipil Yisu ane yaun ge love geb taku walang ok avwut nangge ete Galilaia as taku ok. \s1 Yisu gilgum amolmol ebe tis gimat ok be utlas vie vukuri \p \v 38 Yisu gile gihlang gikwai lum aplo be gile ve nile nipil Saimon ane nam. Be Saimon nok lawavie gimat utle vavavne bamo molge be giengk, beti amolmol ile inei lavo gitangi Yisu. \v 39 Yisu gisov nam aplo gile be gile givarkei gibloblo avie nok be gihlin gimat etok ve nikwai avie nok, be seukie-ngge gimat vavavnas nok gihlang gikwai avie nok be ei gimdil be gipasang ben ve tepwe tis Yisu inen. \v 40 Be givin gibok etok amolmol inggas as nune-nggen ebe tis gimat walang ano ok be itangi Yisu ile ve nilgum as gimat be vias vukuri, beti Yisu gitak bage giwei eisir ebe tis gimat ok be utlas vie vukuri. \v 41 Be amolmol ebe ngalau tiate ivang ivin is ok ete ngalau tiates nok ile ihlang ikwai eisir be yayai be inei gitangi Yisu, “Mie Pomate Natu mie. Be Yisu ges bing be ginei yaun gwangne gitangi eisir ve ginei inei yaun ti be ti ite. Ngalau tiate itpweng Yisu are gikwai inei Yisu ei Pomate ane Amol ebe geb ginme ve nemb amolmol ru ok. Beti Yisu ges bing ve eisir be ginei inei ei binge bwaya. \s1 Yisu ginei mateu givang Judaia as taku \p \v 42 Givin tistumi ge Yisu gimdil gikwai taku etok be gile ve givang ane atane ge nangge taku sawa ti ve nes miengk. Be amolmol taku etok ane irek ei love ile vunge ve ei beti eisir ilgum ve inemb ei ta be nimbweg nivin eisir nangge taku etok. \v 43 Bemem Yisu ginei gitangi eisir, “Pomate gihlin ayeu be ganme ve nanei mateu be nanei yaun nipil luev ebe Pomate ve nemb amolmol dabin ok nitangi amolmol nangge taku walang ok. Beti ayeu ganme ve kulkul nok ane.” \p \v 44 Bekob Yisu givang geb taku walang ok avwut nangge Judaia as taku ve ginei mateu gitangi amolmol. \c 5 \s1 Yisu geb ane singamolomb-gen mate ane \p \v 1 Givin sawa ti Yisu gile givarkei gibloblo bui kapul ti are Genesaret ebe giengk Galilaia as taku ok, be amolmol anongge ivarkei meidbul ei ve inaute mateu ebe ei ginei-ginei ok. \v 2 Yisu na gile gili amolmol wenk ane as ei-vovo ebe ande ikuk gipil alus be giengk ok, be ei-vovo nok ane tivias gen ande ikwai ei-vovo be ile ivuk as wasang. \v 3 Yisu gipil gile gibweg giwei amol ti ane ei-vovo be ginei gitangi amol nok ve nisu ei tis ei-vovo nile nivwev aikawe kasopge nikwai alus kob ninei mateu nitangi amolmol. Amol nok are Saimon. \p \v 4 Yisu ginei mateu gitangi amolmol givang love ma gikwai kob ginei gitangi Saimon tis ane nunus gen be ginei, “Unvwes aim wasang unde ete kaumb ok be baingg-aim vier ve wasang isov gielk ile, be atob un-gas wenk anongge nangge etok.” \v 5 Be Saimon giwel Yisu avo be ginei, “Amol Bamo, Amei algum kulkul ve atak wasang etek tis tambok undib galkik love as bamo sin-ge bemem anggas wenk ti ite molge, bemem ande mie gunei beti atob amei andumul ande be baingg-amei vier ve wasang nisov gielk nile vukuri.” \v 6 Beti Saimon tis ane nune-nggen inumul ile be bais vier ve as wasang gisov gielk gile vukuri love wenk anongge gile gisov wasang be gilgum love kasopge be wasang ni-tititip. \v 7 Beti ital gile ve amolmol ei-vovo ti ane ve inme be inemb eisir ru. Gaptol es wenk gisov ei-vovo isgabu ivang love kasop ge be ei-vovo isgabu bududu-pwe. \v 8 Be Saimon, ital ei are ti inei Pita, gili gen bambamo etok be gile giro va dubi supwe gisov nalk gitangi Yisu be ginei, “Amol Bamo, Ule aikawe ukwai ayeu ve ayeu amol tiate ane.” \p \v 9 Saimon ginei yaun dangetok gitangi Yisu, ve gisov ei tis ane nunus gen ili wenk bambamo ebe inggas gisov wasang ok love yaun ok ma, ve eisir inggas wenk gitlek molge. \p \v 10 Be Sebedi natu-nggen Jakobos gabu Jon ebe emb kulkul wenk ane ivin Saimon ok, sulu ok ili wenk bambamo etok love avos poke-ngge weik etok ge. Be Yisu ginei gitangi Saimon, “Avom poke bwaya, ve atob ayeu nambul mie ve nuro awangg amolmol gen sut dangete ande guro wenk etenik sut gisov wasang nik.” \p \v 11 Saimon tis ane nunus gen ikuk as ei-vovo gipil gile giengk ebe aplo ok be as gen walang ok giengk-em giengk tis as ei-vovo be ile ivang mul ve Yisu be ile. \s1 Yisu gilgum amol ebe tis bid nam-vu ok be utle vie vukuri \p \v 12 Yisu gibweg nangge nam dabe ti, be amol taku etok ane ti bid gen utle ulis tepwengge avwut, be givin ebe ei gili Yisu ok be ei givswen va dubi supwe gisov nalk gitangi Yisu be ginei, “Amol Bamo, Ginei mie tam givin okob nulgum ayeu utlangg be vie vukuri.” \p \v 13 Yisu utle gipelk ve amol nok ane bid ite be gile gitak bage giwei amol nok utle ulis be ginei, “Ayeu tang givin ve nalgum mie utlem be vie vukuri.” Be seukie-ngge bid tiate bambamo nok ges ulur gikwai amol nok utle ulis be ande utle vie vukuri. \v 14 Be Yisu ges bing gitangi amol nok be ginei, “Mie nunei gen etenik binge nitangi amol ti be ti ite, mie nuvang roro-ngge nutangi amol bamo ebe geb kulkul da ane ok nule be nos imate ru nitangi ei, bekob nulgum gen ebe Mose ane yaun ginei ok be nomb am da, veik amolmol inatpweng are inei mie ande utlem vie gikwai.” \v 15 Bemem amol nok giute Yisu avo ite be gile be ginei gen ebe Yisu gilgum gitangi ei ok binge gitangi amolmol love geb taku avwut. Beti amolmol anongge iute Yisu binge be itangi ei ile ve inaute mateu ebe ei ginei-ginei ok, be nilgum amolmol ebe tis gimat walang ano ok be utlas vie vukuri nivin weik etok ge. \v 16 Bemem Yisu ande gikwai taku etok be gile ve givang taku sawa ti ebe amolmol ma ok ve nes miengk. \s1 Yisu ges ane gwangne ru gitangi amolmol \p \v 17 As mate ti Yisu ginei mateu gitangi amolmol givang be Parisai tis gidung subu ebe emb Mose ane yaun dabin ok, eisir ok imbweg ve iute Yisu ane yaun ebe ginei-ginei ok. Be eisir nok inme nangge nam dabe walang ok, nangge Galilaia as taku be nangge Judaia be tis Jerusalem. Be givin etok Pomate ane gwangne ande gile givang givin Yisu ve nilgum amolmol ebe tis gimat walang ano ok be utlas vie vukuri. \v 18 Be sawa etok ge amolmol subu inggas amol gimat ti itangi Yisu ile, amol nok bage be tis va dubi giru bingbleng be gitangi ebe ve ei ate nivang ok ite. Beti amolmol ebe inggas ei ok lolos ve in-gas ei insov nam aplo inde intak ei niengk Yisu na ane, \v 19 bemem ilgum be gitangi ite ve amolmol iro is ate sut isov nam aplo ile love ande sawa ma molge. Beti eisir nok ireu nam dobo ile bekob irwel amol gimat nok gireu gile nam dobo bekob irun gen ti weik ebe sanggalai ok ponge gitangi ete Yisu givarkei ok be itu amol gimat nok gisov gile gitak nam aplo gitangi Yisu na ngge. \v 20 Yisu gili eisir ebe itu amol etok gisov nangge nam dobo gitangi ei gile ok be gitpweng eisir are ginei eisir ili inei atob ei nilgum amol gimat etok be vie vukuri. Beti Yisu ginei gitangi amol gimat nok be ginei; “Angg nune, Ande ayeu gasin miam gen tiate ebe gulgum ok gikwai.” \v 21 Parisai tis gidung ebe emb Mose ane yaun dabin ok iute yaun ete Yisu ginei gitangi amol gimat etok ok, be inei gitangi is ate be inei, “Amol etenik ei amol ret? Beti ginei yaun ungglus-ungglus dang dang-etenik gipil Pomate.” Bekob inei ve is ate, “Amol sin-ge ti gitangi ebe ve nisin amolmol as gen tiate ebe ilgum ok nikwai ok ite Pomate ei dongke-ngge gitangi.” \p \v 22 Bemem Yisu ande gitpweng eisir as yaun ete inei ve is ate ok are gikwai beti ginei, “Yem unei yaun etenok gitlek molge.” \v 23 Be Yisu ginei, “Ginei ayeu nanei yaun sin-gege nitangi amol gimat etenik be nanei, ‘Ande ayeu gasin miam gen tiate ebe gulgum ok gikwai,’ bemem ginei awangg yaun ete ganei ok ano nile ite atob ayeu mai mayangg ite, ve amolmol gitangi ebe atob indi gen etok ano nisov matanos ok ite. Bemem ginei ayeu nanei, ‘Umdil be umual amb yemb be uvwat be uvang am nam ane,’ bemem ginei awangg yaun etok ano ma, okob atob ayeu mai mayangg anongge.” \v 24 Be Yisu ginei, “Dangetok be ayeu nanei yaun lavo nitangi yem okob. Pomate geb ane gwangne gitangi Natu Ayeu ebe meng-gahlang weik amolmol ok givin weik etok ge ve nasin amolmol as gen tiate ebe ilgum nangge nalk ok nikwai.” Bekob ete ginei gitangi amol bage be va dubi muai muai ebok be ginei, “Ayeu nanei nitangi mie, Umdil be umual amb yemb ebe galkik guyengk guwei ok be uvwat am gen be uvang am nam ane.” \p \v 25 Be seukie-ngge amol nok pumue gimdil be gimual ane yemb nangge amolmol tepwengge nas be givwat ane gen be givang ane nam ane, gile be avo givwat Pomate are. \v 26 Amolmol tepwengge ili love avos poke ge be avos givwat Pomate are tis ates gikurkuri ge be inei, “Galkik as mate etenik amei ali gen nangglus ge ti.” \s1 Yisu gital Liwi \p \v 27 Yisu gilgum gen bamo etok gikwai bekob gigas ane singamolomb gen be ile ihlang ikwai nam dabe etok be ile ve ivang. Ivang ve ile be Yisu na gile gili amol ti ebe geb kulkul takes ane ok gibweg ane nam aplo kulkul ane be Yisu ginei gitangi amol nok be ginei, “Utau ile Ayeu.” \v 28 Liwi gimdil gikwai ane gen walang ok be giengk em giengk be gile givang mul ve Yisu. \v 29 As mate subu gile gikwai kob Liwi nok gilgum ben ve Yisu tis ane singamolomb-gen, beti amolmol subu ebe emb kulkul takes ane ok be tis eisir ebe amolmol ili eisir inei amolmol tiate ane ok, ile be imbweg ivin Yisu tis ane singamolomb-gen be tepwe en ben gisov dongke imbweg. \p \v 30 Bekob eisir Parisai be tis as gidung subu ebe emb Mose ane yaun dabin ok itangi Yisu ane singamolomb-gen ile be inei, “Gimdom be yem tis aim gidung umbweg uvin amolmol tiate ane be tis eisir ebe emb kulkul takes ane be iyo-iyo amolmol be inggas amolmol as mone subu givin sinsin-ge ok be on ben uvin eisir?” \p \v 31 Beti Yisu giwel eisir Parisai avos be ginei bing-ai ti dang eteik, “Amolmol ebe utlas vie ok eisir ivang itangi amol ebe geb-geb marasin ve amolmol gimat ane ok ite ma, bemem eisir ebe tis gimat ok ge ete itangi amol marasin ane ile ve in-gas marasin.” \v 32 Be Yisu ginei, “Ayeu ganme ve namb amolmol ebe ili is ate inei eisir amolmol vie ane ok ru ite, bemem ayeu ganme ve namb amolmol ebe ivang isov aiweng tumi aplo ok ge ru.” \s1 Yaun tanyamar ben ve miengk ane ok \p \v 33 Amolmol subu ile be iutani Yisu be inei: “Nam nambed be Jon ane singamolomb-gen tis eisir Parisai iyamar ben tis as mate subu ve miengk ane be miam singamolomb-gen ilgum dangetok ite?” \v 34 Be Yisu giwel eisir avos be ginei, “Ginei ayeu nambweg navin angg amolmol-gen, okob sawa ete ayeu gabweg gavin eisir ok atob eisir aplos bunam ite ma. \v 35 Bemem ginei ayeu navang nakwai eisir okob atob eisir aplos bunam be inen ben ite.” \p \v 36 Bekob Yisu ginei bing-ai ti gipil Pomate ane luev be tis eisir Juda as luev, ve ginei intak gen ailu etok nipil dongke bwaya, be ginei, “Amol ti giker wain ebe vaku ok gisov bwelk ulis ebe muanggane ok ite, ve ginei ei nilgum dangetok okob atob wain vaku etok nitun bwelk ulis muanggane etok be nitip kob atob wain nimsuli. \v 37 Be amol ti gitav ane nam vaku ti bekob geb ark ebe nolge muanggane be giti-titip ok gipil ane nam vaku etok ite, ve atob wavin tis ur nilgum be ark etok atob niti-titip seukie-ngge nikwai.” \v 38 Be Yisu ginei, “Dangetok be eitit tanemb gen vaku isgabu ge nipil dongke okob atob gen etok isgabu ge niengk vie.” \v 39 Be Yisu ginei, “Amolmol ebe ivang mul ve luev muanggane etok ge nangge ok, eisir bwais ve luev vaku etenik be inei, luev muanggane ebe warik ok okob vie molge gitlek.” \c 6 \s1 Yaun gipil eisir Juda as Sonda ebe ital inei Sabat ok \p \v 1 Yisu tis ane singamolomb-gen ilauk ivang um ti aplo givin Sonda Sabat, be eisir singamolomb marav-ges is be ile ipis yanggo ve inavse be inen. \v 2 Beti eisir Parisai ili be ile inei gitangi Yisu be inei, “Miam singamolomb-gen ilgum gen gitlek molge, ve galkik as mate etenik etek Sonda be amol ti gitangi ebe ve nilgum kulkul tis Sonda ok ite bemem miam singamolomb-gen ande ilgum. \p \v 3 Be Yisu giwel eisir avos be ginei. “Yem wat usam yaun ebe Dawit gilgum ok ite me?” Be Yisu ginei, \v 4 “Dawit tis ane amolmol-gen marav-ges is love Dawit gisov Pomate ane lum mateu ane aplo gile be amol ebe geb kulkul da ane ok geb ben ebe emb ve da gitangi Pomate ok gitangi Dawit be givwat gile be tis ane amolmol-gen en ben etok. Be ben etok gitangi ebe atob amolmol ebeok ane sinsin-ge inen ok ite ma, etok eisir ebe emb kulkul da ane ok ge atob inen ben etok.” Yisu ginei yaun etok veik amolmol inatpweng are inei gitangi ebe ve tanalgum kulkul tis Sonda ok. \p \v 5 Be Yisu ginei, “Sonda ane tame Pomate Natu Ayeu ebe meng-gahlang weik amolmol ok, be Ayeu Amol eteik ebe ve nanei be amolmol inalgum kulkul tis Sonda nivin ok.” \s1 Yisu gilgum amol ti ebe bage tavlu muaimuai ok be vie vukuri givin Sonda \p \v 6 Givin Sonda Sabat ti vukuri Yisu gisov lum mateu ane aplo gile be ginei mateu gitangi amolmol givang. Be amol ti ebe bage tavlu muaimuai ok ei gibweg lum aplo givin ve giute giute mateu ebe Yisu ginei ginei ok. \v 7 Be givin sawa etok eisir Parisai be tis gidung subu ebe emb Mose ane yaun dabin ok irek luev ebe ve inalgum yaun nipil Yisu ok. Beti eisir nas ginal Yisu vie-ngge be ilgum ve indi velob Yisu nilgum kulkul ve nilgum amolmol ebe tis gimat ok be utlas vie vukuri tis Sonda me ma? \p \v 8 Bemem Yisu ande gitpweng yaun ete eisir tas gitung ok are gikwai, beti ginei gitangi amol bage muai-muai ebok be ginei, “Umdil be unme uvarkei ebe mate ane ik.” Amol nok gimdil be gile givarkei mate ane, \v 9 bekob Yisu giutani amolmol tepwengge be ginei, “Eitit taute yaun ret givin Sonda walang ok? Tanemb amolmol ru, me tanes amolmol vunkunu?” \v 10 Yisu na giro amolmol tepwengge ta giwei-giwei love kob ginei gitangi amol bage muai-muai ebok be ginei, “Uto bagem.” Amol nok gilgum gitangi ete Yisu ginei ok be seukie-ngge bage ande gile vie vukuri. \v 11 Bemem eisir Parisai be tis gidung ebe emb Mose ane yaun dabin ok ebe imbweg lum aplo ok, aplos tiate molge gitangi Yisu ve ebe gilgum amol etok bage be vie vukuri givin Sonda ok be inei ve is ate be inei, “Atob eitit tanalgum amol etenik nam nambed?” \s1 Yisu geb ane amolmol kulkul ane (singamolomb-gen) gitangi 12 \p \v 12 Givin sawa ti Yisu gireu mate dubi ti gile ve nes miengk nitangi Pomate. Ei givang ete matendubi ok gitangi tambok ti ungglus ve ges miengk. \v 13 Be givin tistumi ei gital ane amolmol gen ebe itau ile ei ok be itangi ei ile be geb eisir nok gitangi 12 be gital eisir ares ginei “Aposolo.” \v 14 Eisir nok as amol ti are Saimon, (be Yisu gital ei are ti ginei Pita), gabu male Endru be Jakobos gabu Jon, Pilip gabu Batolomai, \v 15 be Matai gabu Tomas be Alapai natu Jakobos. Be Saimon ebe warik gilgum ve nitin amolmol Rom ane inkwai Israel as taku ok, \v 16 be Jakobos natu Judas, be Judas Iskariot, amol ebe asonge ninei Yisu binge nitangi amolmol valir ane ok. \s1 Yisu gipasang amolmol na gili ge \p \v 17 Yisu tis ane amolmol 12 etok isov nangge mate dubi ile love ile vunge ve amolmol dubi bamo ti nangge taku galav ti be tepwe ivarkei etok. Be amolmo nangge Jerusalem be nangge Judaia be Taia tis Saidon as taku gideb gielk ane inggas as amolmol ebe tis gimat ok be ile imbweg etok \v 18 ve inaute mateu ebe Yisu ginei ok. Be eisir tas givin ve Yisu nilgum eisir as amolmol ebe tis gimat ok be utlas vie vukuri beti inggas eisir ebe tis gimat ok givin be ile. Beti Yisu gilgum amolmol ebe tis gimat walang ano ok be utlas vie vukuri be gitin ngalau tiates ile ihlang ikwai amolmol ebe ngalau tiate givang givin is ok weik etok ge. Amolmol ebe tis gimat ok, bais gile giwei Yisu utle ulis ge be seukie-ngge Yisu ane gwangne gilgum eisir utlas be vie vukuri. \v 19 Beti amolmol tepwengge ili be lolos ve inde be intak bais niwei utle ulis ge. \s1 Gen ebe asonge nilgum amolmo be tas vevias be aplos bunam ok \p \v 20 Yisu na giro ane singamolomb-gen ta be ginei; \q1 “Yem amolmol ebe lolongg aim ve un-gas Pomate ane gen vevies ok, yem unvang tis tangg aim vevie-ngge ve Pomate ei yem aim Amol Bamo (King) ebe geb yem dabin ok, be ei ane gen walang ok, etok yem ge aim gen. \q1 \v 21 Be yem amolmol ete galkik marav-ges aim nik, yem tangg aim vevie-ngge ve asonge yem un-gas aim gen vevies ge nindeb mul ane. \q1 Be yem amolmol ete galkik uteng uvang nik, yem tangg aim vevie-ngge, ve asonge yem unambweg be unmalk ge unambweg. \p \v 22 Be yem ete ande uvang mul ve Pomate Natu Ayeu ebe meng-gahlang weik amolmol ok, asonge amolmol indi aim be tas vavis be inaitin aim, be atob inei yaun ungglus-ungglus be intal gen tiates arkares nipil yem. Bemem ayeu nanei nitangi yem. Yem tangg-aim vevie-ngge ve gen ete eisir veve inalgum nitangi yem ok ane. \v 23 Warik eisir tumbus-gen ilgum gen weik etok ge gitangi Pomate ane amolmol kulkul ane. Be unaute kob: Asonge nindeb mul ane atob yem un-gas aim gen vevies tepwe. \v 24 Bemem gen etok bunam molge ve amolmol ete galkik imbweg tis tas vevias ge ok, ve eisir ande inggas as gen walang ok gikwai. \v 25 Be yem amolmol ete galkik omb kulkul ve uvkwen aim ate ge uvang nik, yem ok undi aim ate ge. Ve asonge nindeb mul ane atob yem marav-nes aim vunkunu. \p \v 26 Be yem ebe amolmol subu avos givwat yem arengg aim ok, yem undi aim ate ge, ve gen vevies ete amolmol ilgum gitangi yem ok ete atob nilgum yem ate weik ebe gen sin-ge ti ok. Be unaute, Warik yem aim bambamo-nggen ilgum gen weik etok ge gitangi amolmol ebe iyo inei eisir Pomate ane amolmol kulkul ane ebe inei Pomate avo ok.” \s1 Yaun ebe ve tand nivin amolmol ebe ve ines valir nitangi it ok \p \v 27 Be Yisu ginei, “Ayeu nanei nitangi yem ete galkik umbweg etenik be ute awangg yaun nik: Tangg aim nivin amolmol ete ve ines valir nitangi yem ok, be unalgum gen vie-ngge nitangi amolmol ete ili yem tiate be utlas bua ve yem ok. \v 28 Be unes miengk nitangi Pomate be unautani ei ve nemb eisir ete ilgum yem tiate be tis amolmol ete veve ines valir nitangi yem ok ru. \v 29 Ginei amol ti givtav mie gisov paptem tavlu, okob mie nuro imate vukir be ei nivtav tavlu nivin weik etok ge. Be ginei amol ti giutani mie ve nomb am kup ti nitangi ei, okob mie nomb am kup malar ane nitangi ei nivin. \v 30 Be ginei amol ti giutani mie ve am gen ti ane, okob mie nomb am gen etok nitangi ei, be ginei amol ti niutani mie ve nivwat miam gen ti, okob mie nutani ei ve atob ei nemb gen ret niwel miam gen etok ok bwaya. \v 31 Be gen ret ret ete yem tangg-aim givin ve amolmol inalgum nitangi yem ok, ete yem unalgum gen weindongke nok ge nitangi eisir weik etok ge. \v 32 Be tangg-aim nivin amolmol ete tas givin yem ok ge ite ve etok vie ite. Ve etok amolmol valir ane be tis amolmol ebe iute mateu ite ok as luev etok. Eisir tas givin amolmol ebe tas givin eisir ok ge. \v 33 Be ginei yem tangg aim nivin amolmol ete tas givin yem ok ge, okob Pomate gitangi ebe atob nemb ane gen vevies nitangi yem ok ite. Ve amolmol tiate ane ok ilgum gen weik etok ge, eisir tas givin amolmol ebe tas givin eisir ok ge. \v 34 Ginei yem unemb gen nitangi amolmol be tangg-aim nitung unei eisir inemb gen ti niwel yem aim gen ete omb gile ve eisir ok, okob Pomate atob nemb gen vie ti nitangi yem ite, ve amolmol tiate ane ok ilgum gen weik ete yem ulgum ok givin. \v 35 Yem tangg-aim nivin amolmol ebe ili yem tiate ok, be ginei veve unemb gen nitangi amolmol, okob tangg aim nitung ete ve unvwat aim gen etok ane den ninumul ok bwaya. Ginei yem unalgum dangetok, okob atob Pomate ebe gibweg gulumb ok nital yem ninei natu-nggen, be atob yem un-gas aim gen vevies ge nindeb mul ane. Ve Pomate ei ta givin amolmol walang ok, vie be tiate gipil dongke. \v 36 Dangetok be yem tangg aim viti ve amolmol dangete Pomate ta viti ve yem ok.” \s1 Yaun gipil luev ebe ve tanpasang amolmol as yaun ok \p \v 37 “Yem undi aim ate weik ebe Pomate ok be unalgum amolmol subu as yaun nitlek molge nile ite, ve Pomate atob nilgum yem ok aim yaun weik etok ge. Be gen ete yem ulgum gitangi amolmol sukus ok ete atob Pomate nilgum gen nok ge nitangi yem nivin weik etok ge. Yem tangg aim nivalngan gen tiate ete amolmol ilgum gitangi yem ok, veik atob Pomate ta nivalngan yem aim gen tiate ebe ulgum ulgum ok. \v 38 Be kaleuk ve amolmol bwaya ve Pomate ei kaleuk ve yem ite, ei geb gen walang ok gitangi yem tis as mate walang ok, veik ginei nindeb mul ane atob yem un-gas aim gen vevies ge. Be yaun ret ret ete yem unei gipil amolmol sukus ok yaun nok ge ete asonge Pomate ninei nipil yem nindeb mul ane.” \v 39 Be Yisu ginei bing-ai ti gitangi eisir be ginei; “Amol matano bop ti gitangi ebe ve nitwem ane nune ti ebe matano bop weik ei ate ane ok ite, ve atob gabu inrau inde ei dabe be amolmol ebe ivang nam luvwe ok. \v 40 Be nunus lum ane ti gitangi nitlek ane gidung be nimbul nunus ok ite, ei nisov ane gidung ane yaun ane lu be nilgum gen walang ok love yapin kob atob ei menihlang weik ete ane gidung ok.” \p \v 41 Be Yisu ginei, “Nam nambed be mie guli be gupasang mie ate am gen tiate ebe gulgum ok gimungg ite be guli amol ti ane tiate ebe gilgum ok be gunei, \v 42 ‘Ret ginei beti mie gulgum gen tiate etok?’ Bemem mie ate ok gulgum gen tiate walang ano gitlek amol etok ane tiate ete gilgum ok. Mie amol bingkasop ane, Mie nuli be nupasang mie ate am tiate nimungg bekob nupasang amol ti ane nindeb mul ane. \s1 Ei walang etenik ges ane ano gitang-tangi ge \p \v 43 Be Yisu ginei, “Ei ebe vie ok ti ges ano tiate ti ite ma, be ei ebe ges ano tiate ok, ges ano vie ti ite ma molge. \v 44 Be ei walang etenik amolmol itpweng are giengk ane ano gitang-tangi ge, be ile isut weiwei nangge wal duduli aplo ite, me avi nangge gigwangk aplo ite ma! \v 45 Dangetok be amol ti ginei ta nitung yaun vie-ngge niengk aplo, atob ei nilgum ane gen walang ok vie-ngge. Be amol ti ginei ta nitung gen tiate nemb aplo avwut atob ei nilgum gen tiate weik etok ge. Ve gen ret ebe amolmol tas gitung giengk aplos ge ok ete inei vusa gile gihlang avos.” \s1 Yaun gipil amol ailu ebe itav nam ok \p \v 46 Be Yisu ginei, “Gimdom be yem utal ayeu unei “Amol Bamo,” bekob ulgum gen walang ebe ayeu ganei gitangi aim ve unalgum ok ano gile ite? \v 47 Amolmol ebe itangai ayeu inme be iute awangg yaun be tas givin ve inalgum ano nile ok, \v 48 eisir etok ete weik amol ebe gitav ane nam tis twelk ok. Be givin ebe ur gisov be bui-vot gitimb taku ok bemem nam nok givarkei gwangne, ve gisov nam nok ane twelk gisov nalk aplo gile ve giminem beti givarkei gwangne. \v 49 Bemem amolmol ebe iute awangg yaun be bwais ve inalgum ano nile ok, eisir etok ete weik amol ebe gitav ane nam twelk ma be gitak giwei nalk dobo sin-gege ok. Be givin ebe ur gisov be bui-vot gitimb taku ok be bui gitut nam nok be gihlu gile gitak seukie-ngge be bui gitut gen walang ok giriv be gira.” \c 7 \s1 Yisu gilgum amolmol Rom ane as amol bamo ebe geb amolmol valir ane dabin ok ane amol kulkul ane ti be utle vie vukuri \p \v 1 Yisu ginei yaun walang etok gitangi amolmol love ma gikwai kob tis ane singamolomb-gen imdil ile Kapenaum. \v 2 Be nangge etok amolmol Rom ane as amolmol valir ane as amol bamo ti ebe geb is dabin nangge taku etok ok, ane amol kulkul ane ti ebe ei ta givin gitlek ok gigas gimat love kasopge be nimat vunu. \v 3 Amol bamo nok giute Yisu binge beti gihlin bambamo subu (awaga) ebe emb lum mateu ane dabin nangge Judia as taku ok ve inde be inei nitangi Yisu ve nile be nilgum ei ane amolmol kulkul ane nok be utle vie kob. \v 4 Beti bambamo nok ile love imbielk ve Yisu be inei yaun gwangne gitangi ei be inei, \v 5 “Amol etok ei amol vie ti be ei ta givin amolmol gitlek, ei geb mone gitangi amei be pasang amei nam ti ebe ve anei uye be anes miengk nitangi Pomate nangge ok. Be amol nok ta givin anongge ve ginei mie nule be nomb ei ru be nulgum ei ane amol kulkul ane etok be utle vie kob.” \v 6 Beti Yisu givin eisir nok be inumul ile. Yisu givang love gile gibloblo nam be amol bamo nok gihlin ane nune-nggen subu be itangi Yisu ile be inei ei avo gitangi Yisu dang eteik; “Amol Bamo, Uli velob nuyaing imate be nusov awangg nam aplo nunme. Ve ayeu gali ganei ayeu gitangi ebe ve mie nusov awangg nam aplo nule ok ite. \v 7 Be givin ve ayeu gitangi ebe atob natangi mie nalek ok ite weik etok ge ve ayeu amol tiate ane roro. Bemem ayeu gatpweng are ginei mie gitangi atob nunei yaun ve avom ge be awangg amol kulkul ane etok utle vie vukuri ok. \v 8 Be ayeu ok weik etok ge, ayeu gavang gasov angg amol bamo ebe geb ayeu dabin ok ane gwangne ane lu, be awangg amolmol valir ane ebe gab is dabin ok, eisir ivang isov awangg gwangne ane lu weik etok ge. Dangetok be ginei ayeu nanei nitangi angg amol ti be nanei, “Ule!” Atob ei nile, be ginei nanei “Unme!” Atob ei ninme. Be ginei nanei nitangi angg amol kulkul ane ti be nanei, “Ulgum gen etok!” Atob ei nilgum dangete ayeu ganei ok.” \p \v 9 Yisu giute amol bamo nok ane yaun etok be gikuri vunungge be girau lili be ginei gitangi amolmol ebe itau ile ei ok be ginei, “Ayeu gali amol ti ebe aplo givin ayeu weik ete amol etenik ok ti givang ite molge, love nangge Israel be tis taku subu ok givin weik etok ge.” \v 10 Bekob amolmol ebe ile inei yaun lavo gitangi Yisu ok inumul ile be ili amol bamo nok ane amol kulkul ane ebok ande utle vie be gimdil be gibweg. \s1 Yisu gilgum avie tupe ti natu ebe ande gimat vunu ok be matawe vukuri \p \v 11 Yisu gilgum gen bamo etok gikwai bekob tis ane singamolomb-gen ikwai nam dabe etok be ile nam dabe ti are Nain, be amolmol dubi bamo ti itau ile ei tis ane singamolomb gen ve ile. \v 12 Yisu tis ane singamolomb gen ivang love ile imbloblo nam be ili amolmol dubi bamo ti ebe inggas gimat ti ile ve inaspun ok. Be gimat nok avie tupe ti natu amol dongke etok ge be ande gimat vunu beti amolmol inggas ile ve inaspun. \v 13 Amol Bamo (Yisu) gili avie tupe nok love ta viti anongge ve avie nok ane beti ginei gitangi ei be ginei, “Kamoke, be uteng bwaya.” \v 14 Be Yisu givang gitangi eisir ebe ivwat gimat ok gile be gitak bage giwei ei-pakpak be amolmol ebe ivwat gimat ok ivarkei ta. Be Yisu geb avo ponge be ginei, “Amol natu, Ayeu nanei be mie matawem be numdil vukuri!” \v 15 Be seukie-ngge amol nok matawe vukuri be gimdil be kakie, bekob Yisu geb ei gitangi tine gile vukuri. \p \v 16 Amolmol tepwengge ili gen etok love avos poke-ngge be avos givwat Pomate are be inei, “Eitit and amol gwangne ti ebe ginei Pomate avo ok (Propet) galkik gimdil nangge eitit be givarkei. Be galkik etenik Pomate ande ginme ve nemb ane amolmol gen ru.” \p \v 17 Be gen bamo ete Yisu gilgum ve ges amolmol ebe imat vunkunu ok itkitin vukuri ok, ane binge givang geb Judaia as taku be tis nam dabe subu ebe giengk gibloblo Judaia as taku ok avwut. \s1 Jon ebe ges bui sanggu gipil amolmol ok gihlin ane singamolomb-gen be itangi Yisu ile \p \v 18 Jon ane singamolomb-gen inei gen bambamo ebe Yisu gilgum gilgum ok binge gitangi ei be giute, beti gital ane amol ailu be itangi ei ile \v 19 be gihlin sulu be ivang itangi Amol Bamo (Yisu) ile be iutani ei be inei, “Mie Amol etenik ebe warik Jon ginei ane yaun ve asonge ninme ok, me amol nok givang nangge?” \p \v 20 Givin ebe amol ailu nok imbielk ve Yisu ok be gabu inei, “Jon ebe ges bui sanggu gipil amolmol ok gihlin eilu beti anme ve anautani mie be anaute lavo, ve Mie Amol etenik ebe Jon ginei ane yaun ve asonge ninme ok me amol nok givang nangge?” \v 21 Be givin sawa etok ge Yisu gilgum amolmol ebe tis gimat walang ano ok be utlas vie vukuri, be gitin ngalau tiate ile ihlang ikwai amolmol ebe ngalau tiate ivang ivin is ok, be gilgum amolmol ebe matanos bop ok be ili taku vukuri. \p \v 22 Beti Yisu giwel amol ailu nok avos be ginei, “Gabu undumul unde be unei gen bambamo ete ande uli be ute nik binge nitangi Jon be unei, Amolmol ebe matanos bop ok ande ili gen vukuri be eisir kubuk ane ande ivang vie, be amolmol ebe tis bid nam vu ok ande utlas vie vukuri. Be eisir ebe talngas avo tiate be gitangi ebe ve inaute yaun ite ok ande iute yaun. Be Pomate ane yaun (mateu) ande amolmol inei geb taku avwut.” \v 23 Be Yisu ginei, “Amolmol ebe tas givin ayeu ano molge ok, eisir invang tis tas vevias ge.” \p \v 24 Jon ane amol ailu ebok ile ikwai kob Yisu ginei Jon nok ane yaun gitangi amolmol bambamo ebe imbweg ok be ginei, “Warik yem ule taku sawa ve undi amolmol me, ve undi gen sin-ge ti? \v 25 Me yem ule ve undi amol ti ebe gino kup vevies ge ok? Ma yapin! Amolmol ebe ino kup vevies ge ok eisir imbweg nangge amol bamo (king) ebe geb amolmol dabin ok ane nam ge! \v 26 Be yem ule ve undi amol ret? Ve undi Pomate ane amol kulkul ane (Propet) ti ebe ginei Pomate avo ok me?” Be Yisu ginei, “Bingano, Ayeu nanei nitangi yem, Amol etok ei gitlek Pomate ane amolmol kulkul ane subu. \v 27 Be amol nok ete warik Pomate ane amolmol kulkul ane ebe inei Pomate avo ok inei ei ane yaun ok. Ve Pomate ginei gitangi Amol (Kilisi) ebe ve nemb amolmol ru ok be ginei, ‘Atob ayeu nahlin angg amol yaun ane ti be nimungg nile be nipasang miam luev nangge amolmol aplos yapin.’” \p \v 28 Be Yisu ginei, “Ayeu nanei nitangi yem, Jon ebe givarguv amolmol ok ei amol vie molge gitlek amolmol tepwengge nangge nalk. Bemem amol sin-ge ti ginei ta givin ve Pomate nemb ei dabin, okob amol etok ei atob nitlek Jon, ve Jon ei ate gisov taku ebe Pomate geb amolmol dabin ok gile ite ma, ei ginei taku nok ane yaun ge gimungg.” \p \v 29 Amolmol ebe emb kulkul takes ane ok be tis eisir ebe warik iute mateu ebe Jon ginei be isov ane lu ge be iringk bui sanggu ok, tepwe imbweg be itu talngas ve yaun ete Yisu ginei ginei ok. \v 30 Bemem eisir Parisai be tis gidung ebe emb Mose ane yaun dabin ok eisir ivkir dumas gitangi luev vie ete Pomate geb gitangi eisir ok be bwais ve Jon nes bui sanggu nipil eisir. \p \v 31 Be Yisu ginei atob ayeu namb bing-ai ti nipil amolmol as mate etenik ane bekob. “Amolmol as mate etenik ane bwais ve ret indi amolmol ebe ve inei mateu nitangi eisir ok. \v 32 Bemem eisir ilgum gen weik nunus natu-natu ebe ivang nam luvwe-luvwe ok. Ve nunus dubi ti atob intal yaun nitangi eisir dubi ti be inei, ‘Amei as amb bemem yem bwaingg aim ve ret vangg-ai dubi supsupwe. Be amei algum uye tangir ane, bemem yem bwaingg aim ve ret unalgum tangir.’” \p \v 33 Be Yisu ginei, “Jon ebe ges bui sanggu gipil amolmol ok ginme be gen ben be ginum bui vevie ite be yem uli be unei ngalau tiate ti wat givang givin ei. \v 34 Be Pomate Natu Ayeu ebe meng gahlang weik amolmol ok, ganme be gan be ganum, kob yem unei ayeu bom-tinangg tiate molge. Be amolmol ebe emb kulkul takes ane ok be tis eisir tiate ane as nune ayeu. \v 35 Bemem amolmol ebe tas givin ve inaute Pomate ane mateu ok, eisir itpweng are inei Pomate ane luev ei gen vie dongke.” \s1 Avie wasi tine ti givuk Yisu va taptape \p \v 36 Parisai amol ti gigas Yisu gile ve nen ben nangge ane nam. Yisu gisov amol nok ane nam aplo gile gibweg ve nen ben, \v 37 be avie wasi tine ti ebe gibweg nam dabe etok ok giute ebe Yisu ande gile gibweg Parisai amol etok ane nam ve nen ben ok binge, beti ei givwat marasin ukwas vie molge ti gisov ane genmate ti be gile. \v 38 Avie nok gile givarkei gideb Yisu dume mul ane gibloblo Yisu va be giteng be matano rulu ting-teng gisov Yisu va bekob gisin ve ei ate dabe lan. Bekob gimsuli marasin ukwas etok be giro gireu Yisu dabe. \v 39 Be amol ebe gigas Yisu gile ane nam ok gili gen ebe vie wasi tine etok gilgum gitangi Yisu ok be ta gitung, “Ginei amol etenik ei Pomate ane amol kulkul ane ti roro-ngge atob ei nitpweng avie ete bage gile ei nik are seukie-ngge ve ei avie wasi tine ti etenik.” \p \v 40 Yisu ande gitpweng amol nok ane ta gitung etok are gikwai beti ginei, “Saimon, Ayeu veve nanei yaun ti nitangi mie okob.” Be Saimon ginei, “Gidung, Unei ma!” \p \v 41 Be Yisu ginei, “Amol ailu ivwat mone nangge amol ti be gabu inei bwayage kob atob sulu inwel ei ane mone etok. Amol ti givwat K500. be nune givwat K50. \v 42 Bemem sulu isgabu ge gitangi ebe ve ines mone nok ane den vunu ok ite beti amol ebe sulu ivwat mone nangge ok ginei gitangi sulu ve tas nitung yaun mone nok ane vukuri ite ve ande ei ta givalngan gikwai.” Beti Yisu ginei gitangi Saimon be ginei, “Mie tam gitung gunei sulu ailu etok as amol ret atob ta nivin amol ebe sulu ivwat mone nangge ok nitlek molge?” \v 43 Saimon giwel Yisu avo be ginei, “Amol ebe givwat K500. ok. Be Yisu ginei, “Mie gunei gile gitangi roro-ngge.” \v 44 Bekob Yisu giro na vukir gitangi avie ebok be ginei gitangi Saimon be ginei, “Ande mie guli avie eteik me ma? Ayeu gapil miam nam ganme bemem mie gob bui ebe ve ayeu navuk vangg ok gitangi ayeu ite, bemem avie etenik ei givuk ayeu vangg ve matano rulu bekob gisin gibui ve dabe lan. \v 45 Be mie gulgum gen gitangi ebe amei Juda amei luev ebe asavi baingg amei ok be gusavi ayeu baingg ite, bemem avie etenik ei gilgum gen vie molge gitangi ayeu. \v 46 Be mie gutak gen ukwas ti gireu ayeu dabangg lan weik ebe amei Juda algum algum ok ite, bemem avie etenik gitak marasin ukwas vie molge etok gireu ayeu vangg. \v 47 Dangetok be ayeu nanei nitangi mie, Avie etenik ta givin ayeu ano molge, be ei ane ta givin etok ges ru ve ei ane gen tiate ebe gilgum gilgum ok ande Ayeu gasin gikwai.” Be Yisu ginei, “Amol ti ginei gitpweng are ginei ei gilgum gen tiate walang ano bemem ei gili ginei ande Pomate gisin ei ane gen tiate etok tepwengge gikwai, amol etok ei ta givin Pomate ano molge.” \v 48 Bekob Yisu ginei gitangi avie ebok be ginei, “Ande ayeu gasin miam gen tiate ebe gulgum ok gikwai.” \p \v 49 Be amolmol subu ebe imbweg ve en ben ivin Yisu ok iute yaun ete Yisu ginei gitangi avie etok ok be inei ve isate be inei, “Amol etenik ei amol ret, beti ginei ei gitangi ebe ve nisin amolmol as gen tiate ebe ilgum ok nikwai ok?” \v 50 Bemem Yisu ginei gitangi avie ebok be ginei, “Mie aplom givin Pomate beti miam aplo givin etok ge ete gilgum mie be viem vukuri. Dangetok be nule tis tam vevie-ngge.” \c 8 \s1 Avie gaptol ebe ivang ivin Yisu ok \p \v 1 As mate subu gile gikwai kob Yisu tis ane singamolomb-gen ivang emb nam dabe walang ok avwut be inei mateu gitangi amolmol gipil luev ebe Pomate geb amolmol dabin ok. \v 2 Be avie gaptol subu ebe warik Yisu gitin ngalau tiate ile ihlang gikwai is be gilgum as gimat be utlas vie vukuri ok itau gile Yisu tis ane singamolomb-gen. Avie gaptol nok ete Malia, (ebe ital are ti inei Magdala ok) ebe warik Yisu gitin ngalau tiate gitangi 7 ile ihlang ikwai ei ok, \v 3 be amol bamo Herodes ane amol ebe geb ei ane nam dabin ok, Kusa arwe Joana gabu Susana be tis avie gaptol subu givin. Eisir avie dubi etok ebe ivang ivin Yisu tis ane singamolomb gen be emb is dabin ok. \s1 Bing-ai gipil amol ebe gidawi ben uve ok \p \v 4 Givin ebe Yisu gibielk nam dabe walang ok, be amolmol iro is-ate sut itangi ei ile gitang tangi nam ge ve gile. Beti Yisu ginei bing-ai ti dang eteik, \v 5 “Amol ti gile ve nindawi ben uve nangge ane um. Amol nok gidawi ane ben uve givang be subu bingbleng gisov luev be amolmol ivang iwei be mank ile be en gikwai. \v 6 Be subu gisov nalk ebe tis vat ok, beti ben nok gireu vie molge bemem bwayage kob gireu maingo-maingo love ok ti gimat ve nalk etok sisi ma. \v 7 Be ben uve subu bingbleng gisov euk dabe dabe be euk nok gireu love ges ben etok vunkunu. \v 8 Bemem ben uve subu ebe bingbleng gisov nalk vie ok, ete gireu vie-ngge love ges ano anongge molge.” \p Be Yisu ginei gitangi amolmol, “Ginei yem talngangg aim avo giengk, okob unaute yaun ete ayeu ganei nik vevie.” \s1 Yisu ane bing-ai nok ane dabe \p \v 9 Eisir singamolomb itangi Yisu ile be iutani ei be inei, “Bing-ai ete galkik mie gunei ok ane dabe nam nambed?” \v 10 Be Yisu giwel eisir avos be ginei, “Pomate ges yaun ebe givuaivun ete ge gipil taku ebe geb amolmol dabin ok ru gitangi yem gikwai. Bemem amolmol subu iute yaun etenik be ili weik ebe bing-ai sin-gege ok, beti eisir ok ili gen ve matanos bemem atob indi gen ano ti ite, be eisir ok talngas-avo iute yaun bemem atob inatpweng gen ti are ite, ma.” \s1 Yaun ben uve ane \p \v 11 Be Yisu ginei, “Bing-ai etok ane dabe dangeteik, Ben uve etok weik Pomate ane yaun (mateu). \v 12 Be ben uve ete gisov luev ok ete weik amolmol ebe iute mateu bemem Sadam ta gitung ve ginei lob eisir aplos nivin Pomate be Pomate nemb is ru, beti ei ginme be girwel mateu nok gikwai eisir aplos. \v 13 Be ben uve ete gisov nalk tis vat ok weik amolmol ebe iute mateu be itpweng are seukie-ngge be tas vevias ge, bemem ginei gen bunam nalk etenik ane ti, me amolmol in-go eisir nisov mateu, atob eisir inavkir dumas nitangi Pomate seukie-ngge. \v 14 Be ben uve ete gisov euk dabe-dabe ok, etok weik amolmol ebe iute mateu ok iute, bemem eisir aplos bunam be tas gitung mone be tis gen nalk ane geb aplos avwut. Beti eisir gitangi ebe atob inalgum yaun ete iute ok ano nile ok ite. \v 15 Bemem ben uve ebe gisov nalk vie ok, ete weik amolmol ebe iute mateu be ipasang giengk aplos be tas givin ve inalgum yaun etok ano nile ok.” \s1 Yaun gipil lam ebe itung be ivandung kilkiel giwei ok \p \v 16 Be Yisu ginei, Amol ti gitung lam bekob givandung kikiel giwei ite ma, ei giravi gikaiwel lavo ebe iravi gikaiwel ok veik niro be amolmol ebe ve inde ei ane nam ok atob indi vas lavo vevie. \v 17 Be gen ebe giengk aiweng tumi ok atob niengk nitip ge, be gen ebe givuaivun ate ge ok atob indi be inde inemb nile nihlang.” \p \v 18 Be Yisu ginei gitangi eisir be ginei, “Yaun ete yem ute nik, tangg aim nitung vevie-ngge. Ve amol ti ginei ninggas ane ta gitung vie ebe giengk aplo ok ta gwangne ge, atob ei nitpweng gen subu are nivin. Bemem amol ti ginei bua ve ninggas ane ta gitung vie ebe giengk aplo ok ta, atob Pomate ninggil-gili dabas gwet gen subu ane nitangi ei weik etok ge.” \s1 Yisu tine be tis male-nggen \p \v 19 Yisu tine be tis male-nggen ile ve indi ei, bemem sotol gitangi ebe ve inde inambloblo Yisu be kakie invin ei ok ite ve amolmol iro isate sut itangi Yisu ile love sawa ma molge. \v 20 Beti amolmol inei gitangi Yisu be inei, “Am male-nggen tis tinas ete ande inme ok be eisir tas givin ve indi mie.” \p \v 21 Beti Yisu ginei gitangi amolmol tepwengge be ginei, “Amolmol ebe iute mateu be tas givin ve inalgum ano nile ok, eisir etok ete weik ayeu tinanggen be angg male-nggen.” \s1 Yisu ges bing ve wavin tine be bongong \p \v 22 As mate ti Yisu ginei gitangi ane singamolomb-gen ve ines bui gili inde inpil bui tavlu, -beti ile ipil as ei-vovo be ilaik ve ile. \v 23 Givin ebe ei-vovo gituvki givang ok be Yisu matano giengk beti gile bupwe be giengk. Be wavin givang bamo molge love ane tine tiate molge be gielk gikari gisov ei-vovo be eisir singamolomb ilgum love ili ma. \v 24 Beti ile es Yisu itin be inei; “Amol Bamo, Eitit atob tansov gielk be tanmat vunu tankwai!” Yisu gimdil be ges bing ve wavin tis ngal be seukie-ngge wavin gituvi be ngal gitak love bongong vie molge. \v 25 Bekob ginei gitangi ane singamolomb-gen be ginei, ‘Nam nambed be yem uvarkei gwangne ite be aplongg aim ailu-ailu?” \p Bemem eisir singamolomb iute ei ane yaun ete ginei gitangi eisir ok ge, be inei yaun ti ite ve eisir avos poke ge ve wavin tis gielk ebe iute ei avo ge be wavin gituvi be ngal gitak ok, be inei ve is ate be inei, “Amol ret dang etenik, ve ei ginei yaun ge gitangi wavin tis ngal bemem iute ei avo ge weik ebe amolmol ok.” \s1 Yisu gitin ngalau tiate gikwai amol ti \p \v 26-30 Yisu tis ane singamolomb-gen ivang love ile isov Gadarene as taku gideb bui tavlu ane. Be Yisu nangge ei-vovo be gile gitak ebe alus ok love gile vunge ve amol ti ebe ngalau tiate givang givin ei muanggane molge ok, be ngalau tiate nok ilgum be amol nok givang rial-rial ge. Be as mate walang ok amolmol emb ei ta be idgin ei bage tis va ta ve seng tis bidbid bemem ei giatyati seng tis bidbid etok be gile ve givang taku gimat ane, ei gibweg ta nangge nam ite molge. Ei gile ve givang matendubi bambamo be tis taku gimat ane gigas ta ge, be yayai be giure ate ve vat givang givang etok. Amol nok gili Yisu ebe givang aikawe nangge ok be yayai be gile givswen va dubi gitangi Yisu, be ngalau tiate ebe ivang ivin ei ok as amol ti gital yaun avo bamo ge be ginei, “Pomate Natu mie. Mie ve numdom nitangi ayeu? Ayeu nanei bingano-ngge nitangi mie, Uli ve nomb vavavne nitangi amei!” \v 31 Be Yisu ginei yaun gwangne gitangi ngalau tiate nok be ginei, “Unde unahlang unkwai amol etenok.” Bekob Yisu giutani amol nok be ginei, “Mie arem ret?” Be ngalau tiate nok as amol ti ginei, “Amei arengg amei amolmol anongge.” Ve amei walang ano avang avin amol etenik! Be ngalau tiate nok ti ginei gitangi Yisu be ginei; \v 32 “Mie nuhlin amei be anvang ankwai taku etenik be ande taku ebe ve an-gas vavavne nangge ok bwaya.” Be nangge taku etok bwelk nam dubi bamo ti en ben ivarkei matendubi ti gibloblo ge, beti ngalau tiate nok inei gitangi Yisu be inei, “Mie nuhlin amei be ande anatwep bweik bambamo etok aplos ande.” Be Yisu ginei; “Unde!” \v 33 Ngalau tiate nok ile ihlang ikwai amol etok be ile itwep bwelk bambamo nok aplos ile love ilgum be bwelk nok tepwengge ituvki isov rumbuk tiate ti ile love ile isov bui be inum bui be tepwengge imat vunkunu ikwai. \v 34 Amolmol ebe emb bwelk etok dabin ok ili gen etok be ile inei binge gitangi amolmol nam ane be tis taku subu givin. \v 35 Beti amolmol imdil ile ve indi inei gen ret ete ande meng-gihlang ok, eisir ivang itangi Yisu ile be ili amol ebe warik ngalau tiate givang givin ok ande gino kup be gibweg kamoke, be eisir avos poke-ngge ve gen bamo ete Yisu gilgum ok ane. \v 36 Be eisir ebe ili gen etok gisov matanos ok iput lavo-lavo gitangi amolmol ebe ile ve indi ok givin. \v 37 Be amolmol Gadarene ane ipelk ve isate ane anongge beti ile inei gitangi Yisu ve nikwai eisir as taku be nile ve nivang. Beti Yisu tis ane singamolomb-gen ile ipil as ei-vovo vukuri be ve ines bui gili inde inpil tavlu vukuri, \v 38 be amol ebe galk Yisu gitin ngalau tiate gikwai ei ok gile be ginei gitangi Yisu be ginei, “Ayeu ve navin mie!” Bemem Yisu gihlin ei ve nivang ane nam ane be ginei, \v 39 “Unumul ule am nam ok be nunei gen bamo ete Pomate gilgum gitangi mie nik binge nitangi amolmol.” \s1 Yisu gilgum Jairus natu avie be tis avie ebe bage gile Yisu ane kup ok be utlas vie vukuri \p \v 40 Amolmol anongge ile ve isge Yisu tis ane singamolomb-gen imbweg ete alus ok love ile isov be inggas ei tis ane singamolomb-gen nangge etok. \v 41 Bekob amol ti ebe geb lum mateu ane dabin nangge taku etok ok, are Jairus givang gitangi Yisu gile be gikari ate gile gitak nalk gideb Yisu na ane be ginei gitangi Yisu ve nivin ei be gabu inde ei ane nam ok bekob, \v 42 ve ei natu avie dongke-ngge ane Sonda bamo gitangi 12 be gigas gimat love kasopge be nimat vunu. \p Beti Yisu gimdil be givin amol nok be gabu ile. Amolmol anongge molge ivang ile isung-sungi Yisu be tepwe ivang ve ile. \v 43 Be avie ti ebe gigas avie as gimat tis as mate walang ok, be ei ane gimat etok giengk gitangi Sonda bamo 12. Be ei gilgum ve gikari ane mone bamo molge gipil amolmol marasin ane bemem ilgum ei ane gimat nok be vie ite. \v 44 Avie nok givang gisov amolmol bambamo etok aplo love gile gibloblo Yisu dume be bage gile geb Yisu ane kup ge, bemem gimat etok gikwai ei seukie-ngge be ande utle gile lavo vukuri. \v 45 Yisu ande gitpweng are gikwai beti giutani amolmol be ginei, “Amol me avie ret bage gile ayeu?” Bemem amolmol tepwengge tumi-ngge be inei yaun ti ite. Beti Pita ginei; “Gidung, Amolmol anongge molge ivang ile isung-sungi mie ge be amol ti wat girau gile mie me?” \p \v 46 Bemem Yisu ginei; “Ma yapin! Amol me avie ti wat bage gile ayeu. Ve sawa ete avie me amol etok bage gile ayeu ok ete awangg gwangne subu gile gihlang gikwai ayeu be gile!” \v 47 Be avie ebe bage gile Yisu ane kup ok gilgum ve nimumu ate-ngge bemem gilgum be gitangi ite. Beti ei givang gitangi Yisu tis ate gireu ge gile be gikari ate gile gitak nalk gibloblo Yisu va nangge amolmol tepwengge nas be ginei ate lavo lavo gitangi Yisu. \v 48 Beti Yisu ginei gitangi ei be ginei; “Mie aplom givin, beti gilgum be utlem vie vukuri, dangetok be nule tis tam vevie-ngge.” \p \v 49 Givin ebe Yisu ginei yaun givang ge nangge ok, be amol ruer ane ti nangge Jairus ane nam ok gile be ginei gitangi Jairus be ginei; “Natum avie ande gimat vunu, be unggas Yisu ule didil ge bwaya.” \p \v 50 Yisu giute yaun etok be ginei gitangi Jairus, “Aplom bunam bwaya, be tam nivin ge kob atob natum avie matawe be nimdil vukuri. \p \v 51-53 Yisu givang love gile gibloblo Jairus ane nam be giute ebe amolmol ilgum tangir ivang ok, beti ginei gitangi eisir be ginei, “Unteng bwaya, ve avie natu etenok gimat vunu ite etenok ei giengk matano ete giengk nok.” Amolmol imalk ve Yisu ane yaun ete ginei ok ve eisir ili inei avie natu ande gimat vunu gikwai. Bekob ete Yisu gitin amolmol tepwengge ile ihlang ikwai nam aplo be gigas Pita gabu Jon be Jakobos ge be tis avie natu nok tine gabu tame be isov nam aplo ile. \v 54 Yisu gile geb avie natu nok gibweg bage be ginei, “Avie natu, Ayeu nanei be mie numdil vukuri!” \v 55 be seukie-ngge avie natu nok matawe be gimdil vukuri. Be Yisu ginei ve avie nok tine gabu tame ve inemb ben nile natus avie nen. \v 56 Jairus gabu arwe ili gen bamo ete Yisu gilgum gitangi natus avie ok love avos poke-ngge. Be Yisu ges bing ve sulu ve ginei inei gen etok binge nitangi amolmol bwaya. \c 9 \s1 Yisu gihlin ane singamolomb-gen be ivang kulkul ane \p \v 1 Yisu gital ane singamolomb gen 12 ebok be itangi ei ile be geb ane gwangne gitangi eisir ve inaitin ngalau tiate nikwai amolmol be tis ebe ve inalgum amolmol ebe tis gimat walang ano ok be utlas vie vukuri ok nivin. \v 2 Bekob gihlin is be ivang itangi nam dabe ge ile ve inei mateu nitangi amolmol be inalgum amolmol ebe tis gimat ok utlas vie vukuri, be inei luev ebe Pomate geb amolmol dabin ok lavo-lavo nitangi amolmol nivin. \v 3 Bekob ginei gitangi ane singamolomb-gen 12 nok be ginei: “Yem unvwat gen ti nisa aim-ate bwaya. Unvwat aim kabut luev ane me aim vak me ben me mone be tis kup ti nivin aim-ate ite. \v 4 Be ginei yem umbielk nam dabe ti be amol nam etok ane ti gigas yem upil ane nam ule, okob unambweg nam dongke etok ge be unde unpil nam ti be ti ite love nitangi ebe yem veve unkwai nam dabe etok ok ge. \v 5 Be ginei nam dabe ti bwais ve in-gas yem unpil as nam be bwais ve inaute yem avongg aim, okob yem unro nangg-aim vukir, be guni nitangi eisir be kuku ninumul be unde unahlang unkwai eisir as nam luvwe. Be gen ete yem ulgum ok atob nes eisir as gen tiate ru nitangi eisir ate vukuri.” \p \v 6 Yisu ginei yaun eteok gitangi ane singamolomb gen be ma gikwai kob eisir singamolomb imdil be ivang itangi nam dabe ge ile, be inei mateu be ilgum amolmol ebe tis gimat ok be utlas vie vukuri. \s1 Yisu ane yaun gilgum amol bamo Herodes aplo bunam \p \v 7 Herodes ei amol bamo ebe geb amolmol dabin nangge Galilaia as taku ok, be ei giute gen bambamo ebe Yisu gilgum ok ane binge love ta gitung gile ma molge ve amolmol subu inei Yisu ei Jon ebe ges bui sanggu gipil amolmol ok be ande matawe be gimdil vukuri nangge taku gimat ane. \v 8 Be eisir subu inei ei Elia be ande meng-gihlang vukuri, be subu inei etok Pomate ane amol kulkul ane ti ebe nolge gimat vunu gikwai ok beti ande matawe be gimdil vukuri. \v 9 Beti Herodes giute yaun bambamo ete amolmol inei ok be ginei: “Ayeu ganei be angg amolmol valir ane idbwen Jon savwalo gili gikwai bemem wali amol ret dangete gilgum gen bambamo dang dangeteok?” Beti Herodes lolo be gilgum ve nili Yisu roro-ngge nisov matano kob. \s1 Yisu giwkwen amolmol 5,000 \p \v 10 Eisir singamolomb inumul ile be iput gen bambamo ebe ilgum be inei gitangi amolmol ok lavo-lavo gitangi Yisu. Bekob gigas is be ile imbweg as atane-ngge nangge nam dabe ti are Betsaida. Bemem amolmol iute ebe atob ei tis ane singamolomb-gen inde inambweg taku etok ok binge be itau ile ei tis ane singamolomb-gen. \v 11 Yisu gili ebe amolmol anongge itau ile ei ve ile ok beti ta vevie-ngge ve eisir ane be ginei mateu gipil luev ebe Pomate geb amolmol dabin ok gitangi eisir, be gilgum amolmol ebe tis gimat walang ano ok be utlas vie vukuri. \p \v 12 Be givin ebe as gile gisov ok okob eisir singamolomb itangi Yisu ile be inei, “Etenik taku sawa ete eitit tambweg nik, dangetok be mie uli be uhlin amolmol bambamo etenik inde ve invang nam ane inkwai veik inavgo as ben be indi taku ebe ve atob inyengk ok nivin.” \v 13 Bemem Yisu ginei gitangi ane singamolomb-gen be ginei, “Eisir atob invang inde ti be ti ite, be yem ate ge kob undi ben ebe ve eisir inen ok.” \p Beti eisir singamolomb iwel Yisu avo be inei; “Bemem amei ok gitangi ebe atob anavgo ben be eisir bambamo etenik tepwengge inen love nile nitangi ge ok ite. Be amei ate amei wenk ailu be tis ben siti-ngge ete giengk nik bemem etok ok gitangi ite weik etok ge.” \v 14 (Amolmol dubi bamo nok gitangi 5,000, bemem ivnawi avie gaptol tis nunus givin ite.) \p Yisu ginei gitangi ane singamolomb gen ve inden amolmol nitangi 50 inambweg dubi dongke dongke nitangi ge ve nile. \v 15 Beti eisir singamolomb ilgum gitangi ete Yisu ginei ok be inei gitangi amolmol ve inambweg golonge. \v 16 Yisu geb ben siti tis wenk ailu etok be gidank gireu gulumb be ges miengk gitangi Pomate gikwai bekob gible wenk tis ben nok vusvusa be geb gitangi ane singamolomb-gen ve inbwas nitangi amolmol be inen. \p \v 17 Amolmol dubi bamo etok en ben siti be tis wenk ailu-ngge etok, love gibon is vie-ngge bekob eisir singamolomb isbang ben dadanis ebe giengk ok gisov sab 12. \s1 Pita gital Yisu are vusa ginei Yisu ei Amol ebe ve nemb amolmol ru ok \p \v 18 Givin sawa ti Yisu gile ve givang taku sawa ti ve ges miengk, bekob ane singamolomb-gen imdil be itangi ei ile. Bekob Yisu giutani ane singamolomb-gen be ginei: “Amolmol ital Ayeu inei Ayeu amol ret?” \p \v 19 Eisir singamolomb iwel Yisu avo be inei, “Amolmol subu ital mie inei Jon ebe ges bui sanggu gipil amolmol ok, be subu ital inei Elia be ande ginumul ginme nangge gulumb vukuri. Be eisir subu inei Pomate ane amol kulkul ane ti ebe warik gimat vunu ok beti ande matawe be gimdil vukuri nangge taku gimat ane.” \v 20 Be Yisu ginei gitangi ane singamolomb-gen be ginei; “Be yem ate utal ayeu unei ret?” Pita giwel Yisu avo be ginei, “Mie Pomate ane Amol (Mesia) ebe ve nemb amolmol ru ok.” \s1 Yisu ginei yaun ebe asonge nimat vunu bekob nimdil vukuri ok binge \p \v 21 Yisu ges bing ve ane singamolomb-gen be ginei inei yaun ete galkik Pita ginei ok binge nitangi amolmol ite molge. \v 22 Bekob ginei; “Asonge bambamo mateu ane be tis eisir ebe emb kulkul da ane nangge lum yamar ok tis gidung yaun ane atob bwais ve Pomate Natu Ayeu ebe meng-gahlang weik amolmol ok, be atob inalgum awangg yaun be ines Ayeu vunu. Bemem as mate ebe ve aitol ane ok, okob atob ayeu namdil nangge taku gimat ane vukuri.” \v 23 Be Yisu ginei gitangi amolmol tepwengge be ginei; “Amol ti ginei ta givin anongge ve nivang nivin Ayeu, okob ei nes ate bago be nipasang ate ve ninggas gen bunam be tis vavavne ete atob Ayeu nanggas ok nivin tis as mate walang ok. \v 24 Ve ginei amol ti gimat vunu ve awangg kulkul ane, okob amol etok atob nimbweg matawe nemb ta ge nindeb mul ane. Bemem ginei amol ti ta gitung utle ulis bamo molge, atob ei nimat vunu nindeb mul ane nivin ebe Pomate ve ninumul ninme nalk ok. \v 25 Dangetok be amol ti ginei gigas gen nalk ane walang molge be ta givin ane gen etok gitlek molge, be ginei ei nimat vunu be Pomate nitin ei dalgo matawe ane nikwai, okob ei ane gen vevies bambamo nok atob gitangi ebe ve nemb ei ru ok nam nambed? Atob ma yapin! \v 26 Be amol ti ginei maimae ve Ayeu tis angg yaun (mateu), okob Pomate Natu Ayeu ebe meng-gahlang weik amolmol ok atob mai mayangg ve ei weik etok ge nivin ebe ayeu ve nanumul nanme tis Tamangg ane gwangne be tis ane angela vevies as gwangne ok. \v 27 Ayeu nanei nitangi yem, Amolmol subu ete imbweg matawas imbweg nik, atob eisir inmat vunu ite love indi Pomate ebe ginumul ginme nalk ok okob.” \s1 Yisu utle ulis giro ate vukir be meng-gihlang weik gen ti \p \v 28 Yisu ginei yaun etok gikwai be ivang love as mate 8 gile gikwai kob gigas Pita gabu Jon be Jakobos be gaptol ireu matendubi ti ile ve Yisu nes miengk. \v 29 Givin ebe Yisu ges miengk givang ok, be utle ulis ande giro ate vukir love ane kup be na ok bogbogo be ringenk tiate. \v 30 Be seukie-ngge amol ailu meihlang be kakie ivin ei, sulu ailu nok ete Mose gabu Elia. \v 31 Sulu meihlang tis utlas ulis gulumb ane ge be gaptol ivarkei be kakie gipil yaun ebe warik Pomate gibiti ok ve yaun nok atob ano nile nivin sawa ete Yisu ve ninggas vavavne be nimat vunu nangge Jerusalem ok. \v 32 Pita gabu Jon be Jakobos matanos bunam molge be veve inyengk, bemem gaptol iro is ate ta be nas giengk Yisu ebe givarkei givin sulu ailu ebok tis ane bogbogo ge ok. \v 33 Mose gabu Elia veve invang, beti Pita ginei gitangi Yisu be ginei; “Gidung! Eitit tambweg taku etenik be vie molge, dangetok be atob amei anpasang bes natu aitol ti ve mie be ti ve Mose, be ti ve Elia.” (Pita ta gitung yaun ti roro-ngge giengk aplo ebe ve ninei ok ite ma, be ei ginei yaun etok sin-gege be ta gisgil ate). \p \v 34 Pita ginei yaun etok nangge be umbim ti ginme be gitav tulu ve sotol tis Yisu. \v 35 Be Pomate ginei yaun ti nangge umbim nok aplo dang eteik; \p “Ayeu Natungg dongke-ngge ete gahlin be gilek nok, be amolmol unaute Ei avo ge ma!” \p \v 36 Yaun avo etok gile ma gikwai kob sotol singamolomb aitol ebok emb nas itin bemem ili amol ti givin sotol ite be Yisu ei ate ge. Be sotol avos poke-ngge ve gen bambamo etok ane be tumi-ngge ivarkei. Be givin sawa etok sotol inei yaun ti gipil gen ebe ili ok gitangi amolmol ite molge. \s1 Yisu gitin ngalau tiate gikwai nunus amol ti \p \v 37 Imdil tistumi ti vukuri kob Yisu tis ane singamolomb-gen aitol nok isov nangge matendubi ile love ile vunge ve amolmol dubi bamo ti nangge luev. \v 38-39 Be amol ti nangge eisir dubi bamo nok gili Yisu ebe ginme ok beti gital yaun avo bamo-ngge be ginei, “Gidung, Ayeu natungg dongke-ngge gibweg be ngalau tiate ti givang givin ei be gilgum ei tiate tiate molge, ei gikari ate gile gitak nalk be yayai be avo vurvurk gisov avo givin-givin. Be ngalau tiate nok gikwai amol natu ite molge, be gilgum be amol natu gitangi ebe ve nimbweg vie siti ok ite molge. Beti ayeu gautani mie ve nuitin ngalau tiate etok nikwai amol natu okob. \v 40 Ve ayeu ganei gitangi miam singamolomb-gen ve inaitin ngalau tiate nok nikwai amol natu bemem eisir ilgum be gitangi ite.” \p \v 41 Yisu giwel amol nok avo be ginei, “Yem amolmol taku etenik ane aplongg aim dadani molge. Ayeu gavang gavin yem tis ebe warik be asger kob yem unro aim ate vukir be aplongg aim nivin ayeu siti.” Bekob ginei gitangi amol nok, “Unggas natum nok unme kob.” \p \v 42 Givin ebe amol natu nok gabu tame ivang ve ile ok be ngalau tiate etok gilgum amol natu nok tiate molge love gikari ate gile gitak nalk be gimual-mual giengk ebe nalk ok. Yisu ges bing ve ngalau tiate etok be gile gihlang gikwai amol natu nok be seukie-ngge amol nok ande gibweg vie bekob Yisu geb ei ginumul gitangi tame gile vukuri. \v 43 Amolmol tepwengge ili gen bamo etok be ikuri vunu-ngge be avos poke-ngge ve Pomate ane gwangne ebe geb gitangi Natu Yisu ok ane. \s1 Yisu ginei yaun ebe asonge nimat vunu ane ok vukuri \p Amolmol tepwengge inei gen bambamo ebe Yisu gilgum gilgum ok ane avo ivang, be Yisu ginei gitangi ane singamolomb-gen be ginei, \v 44 “Undi velob tangg aim nivalngan yaun ete ayeu veve nanei nitangi yem nik! Be Yisu ginei, Atob amolmol inemb Pomate Natu Ayeu ebe meng-gahlang weik amolmol ok ta be inalgum awangg yaun ve ines ayeu vunu. \v 45 Bemem eisir singamolomb itpweng yaun ete ei ginei ok ane dabe are ite ve yaun etok ane dabe givuaivun ate. Beti eisir ipelk ve inautani Yisu vukuri ve yaun nok ane dabe ane. \s1 Amol ret ei amol bamo? \p \v 46 Givin sawa etok ge eisir singamolomb iutau-tani is ate ve eisir as amol ret atob menihlang weik eisir tepwengge as amol mate ane. \v 47 Bemem Yisu ande gitpweng eisir as yaun ete tas gitung be inei ve is ate ok are gikwai. Beti gile geb nunus natu ti ginme givarkei gibloblo ei ate, \v 48 be ginei ve ane singamolomb-gen be ginei; “Amol ti ginei ta gitung Ayeu be geb nunus natu ti weik eteik dabin, okob amol etok ei gilgum gen vie molge gitangi Ayeu givin weik etok ge. Be amol ti ginei gilgum gen vie gitangi Ayeu, okob ei gilgum gen vie gitangi Amol ebe gihlin Ayeu be ganme ok givin weik etok ge. Bemem amol ti ebe gilgum gen vevies ge gitangi amolmol bemem ei bua ve amolmol avos nivwat ei are ok, amol etok ei amol vie molge gitlek amolmol subu. \s1 Amol ti ginei ges valir gitangi yem ite, okob amol etok ei yem aim nune ti \p \v 49 Be Jon ginei gitangi Yisu be ginei; “Amol Bamo, Amei ali amol ebeok ti gitin ngalau tiate ve mie arem (miam gwangne), beti amei anei gitangi ei ve nitau etok ve etok ei ane kulkul ite.” \p \v 50 Yisu giwel Jon avo be ginei ve ane singamolomb-gen tepwengge be ginei, “Yem unvarkei ei gili bwaya, ve amol ti ginei ges valir gitangi yem ite okob amol etok ei yem aim nune ti.” \s1 Amolmol Samaria ane bwais ve inaute Yisu ane yaun (mateu) \p \v 51 Yisu ta gitung ve nireu nile Jerusalem ve as mate ebe ei ve nimat vunu ok ande gibloblo gikwai. \v 52 Beti gihlin Jakobos gabu Jon ve inmungg inde inahlang ebe nam ok be inpasang nam ti ve ei ane yapin. \v 53 Bemem amolmol nam dabe etok ane bwais ve in-gas Yisu inpil as nam. Ve eisir ili inei Yisu ande wat bua ve eisir as lum mateu ane beti veve nireu nile ebe Jerusalem ok. \v 54 Jon gabu Jakobos iute yaun etok beti gabu inumul ile be inei gitangi Yisu be inei, “Amol Bamo, Mie tam givin ve amei anautani Pomate be nemb yev nangge gulumb nisov ninme be nen eisir nam dabe etenik nikwai me ma?” \p \v 55 Bemem Yisu girau lili be gigo ane singamolomb-gen, \v 56 bekob itlek nam dabe etok be ile imbielk ve nam dabe ti vukuri. \s1 Yaun tanvang mul ve Yisu ane \p \v 57 Yisu tis ane singamolomb-gen ivang ve ile be amol ti ginei gitangi Yisu dang eteik; “Taku walang ete mie veve nule ok, atob ayeu nasasa mie painge-ngge. \v 58 Yisu gilgum ve nes gen ret-ret ebe atob nipil amol etok ok ru nitangi ei ate beti giwel amol nok avo be ginei; “Uruv tis as nalk avo, be mank walang ete iluep ivang nik tis as niu -ngge, bemem Pomate Natu Ayeu ebe meng-gahlang weik amolmol ok, angg taku sawa ti giengk ebe ve nayap nambweg ok ite molge, ma yapin.” \v 59 Be Yisu ginei gitangi amol ti be ginei, “Uvang mul ve ayeu.” Be amol nok giwel Yisu avo be ginei, “Amol Bamo, ande ayeu gaute, bemem ayeu nanumul nale be nambweg love naspun tamangg nikwai kob.” \v 60 Be Yisu ginei gitangi ei be ginei, “Amolmol ebe aplos gimat vunu gikwai ok inaspun eisir ete imat vunkunu ok. Be mie nule be nunei mateu nitangi amolmol nipil luev ebe Pomate geb amolmol dabin ok.” \p \v 61 Be amol ti ginei gitangi Yisu be ginei; “Amol Bamo, Ayeu tang gitung ve navang mul ve mie bemem ayeu nale be nasavi angg bambamo gen bais okob.” \v 62 Be Yisu ginei gitangi ei, “Amol ti ginei geb ulieng ei-vovo ti ane be na gilek be ginme ve gitlo gen subu-subu givin, atob ei-vovo nok nivang vie ite. Dangetok be amolmol dang dangetok gitangi ebe atob inalgum Pomate ane kulkul ok ite molge.” \c 10 \s1 Yisu gihlin amolmol gitangi 70 ve inde be inemb kulkul mateu ane \p \v 1 Bekob Yisu geb amolmol gitangi 70 be ivang ailu ailu ve inmungg inde nam dabe walang ok ebe ei ate ande ta gitung yapin ve atob vemul nile ok. \v 2 Be ei geb bing-ai ti gipil amolmol ebe tas givin anongge ve inaute mateu ok be ginei, “Aiweng ebe ve inro ben ano sut ok etenik bemem amolmol kulkul ane ebe ve inro ben ano sut ok gitangi ite nangge. Dangetok be yem unes miengk be unautani um tivie veik ei nihlin amolmol kulkul ane subu inme invin yem be unro ane ben ano sut nisov ane nam ben ano ane nile.” \v 3 Be Yisu ginei; “Unaute kob, Ayeu gahlin yem weik bwelk sipsip ebe ivang isov uvun valir ane aplo ok.” \p \v 4 Bekob ginei; “Unvwat aim mone tis paos me aim vak me gen ti nisa aim ate ite, be uno aim vangg aim taptape (su) nivin ite. Be unvarkei be kakie unvin amolmol ete ule vunge ve is nangge luev sawa ok bwaya. \v 5 Be ginei amol ti gigas yem upil ane nam ule, okob unei nitangi nam nok ane tivie dang eteik, ‘Pomate givang givin mie tis am amolmol-gen nam etenik ane.’ \v 6 Be ginei amol yaun bwaibwaya ane ti gibweg nam etok okob yem unemb yaun bwaibwaya nitangi ei, be ginei ma okob unei yaun ti bwaya. \v 7 Ginei yem upil nam ti ule, okob unambweg nam dongke etok ge be unde unpil ti be ti ite. Be ben tis bui ete eisir nam etok ane ve inemb nitangi yem ok, yem unen be unum bui ete eisir emb gitangi yem ok. Ve amolmol kulkul ane gitangi ebe atob inen be inum gen nangge amolmol ebe eisir ilgum kulkul ve is ane ok. \v 8 Be ginei yem umbielk nam dabe ti be amolmol nam dabe etok ane inggas yem upil as nam ule, okob unen ben ete eisir emb gitangi yem ok. \v 9 Be unalgum amolmol taku etok ane ebe tis gimat ok be utlas vie vukuri be unei nitangi eisir unei, ‘Gibloblo ve Pomate nemb em dabin.’ \v 10 Be ginei umbielk nam dabe ti be amolmol nam etok ane inggas yem upil as nam ule ite, okob unde unahlang unkwai eisir as nam luvwe be unei, “Yem aim seksek aim nam luvwe ane ete gisa amei vangg amei taptape ik atob amei antiti nile nitak be aim gen niengk yapin.” \v 11 Veik gen ete yem ulgum ok atob nes eisir nam etok ane as gen tiate ebe ilgum ilgum ok ru nitangi eisir ate.” Be Yisu ginei; “Unaute kob! Gibloblo ve Pomate nemb yem dabin. \v 12 Dangetok be ayeu nanei nitangi yem, Asonge nindeb mul ane atob amolmol taku etok ane atob in-gas vavavne bamo molge nitlek ebe amolmol Sodom ane ve in-gas ok.” \s1 Gen etok bunam molge ve amolmol ebe iro isate vukir ite ok \p \v 13 “Yem amolmol nangge Korasin be tis Betsaida, asonge yem un-gas gen bunam bamo molge nindeb mul ane. Ve gen bwalbwale ete ayeu galgum nangge yem aim taku nik, ginei ayeu nalgum nangge amolmol tiate ane as nam, nangge Taia tis Saidon atob eisir inro isate vukir inkwai as gen tiate aplo seukie-ngge be aplos nivin ayeu. \v 14 Dangetok beti asonge nindeb mul ane atob Pomate nemb vavavne nitangi amolmol Taia be tis Saidon ane, bemem atob yem un-gas vavavne bamo molge nitlek ete eisir ve inggas ok. \v 15 Be yem amolmol Kapenaum ane ok weik etok ge, yem ulgum ve avongg aim givwat aim ate gitlek molge bemem asonge nindeb mul ane atob Pomate nitin yem unde unsov yev bamo ebe giengk dangetok ok unde.” \p \v 16 Be Yisu ginei gitangi ane singamolomb-gen be ginei, “Amol ti ginei giute yem aim yaun ge, amol etok ei giute awangg yaun ge weik etok ge. Be amol ti ginei bua ve yem be givkir dume gitangi yem, amol etok ei bua ve ayeu be givkir dume gitangi ayeu givin weik etok ge. Be amol ete givkir dume gitangi ayeu ok, ei givkir dume gitangi amol ebe gihlin ayeu be ganme ok givin weik etok ge.” \s1 Amolmol 70 ebe Yisu gihlin is be ivang kulkul mateu ane ok imbielk vukuri \p \v 17 Bwayage kob amolmol 70 ebe warik Yisu gihlin is be ivang kulkul mateu ane ok imbielk ve Yisu vukuri tis tas vevias ge be inei, “Amol Bamo, Amei algum gen walang ok love aitin ngalau tiate gikwai amolmol givin weik etok ge ve miam gwangne be ngalau tiate isov ameimei yaun ane lu ge be ile ihlang ikwai.” \p \v 18 Be Yisu ginei gitangi eisir, “Givin ebe yem ulgum gen etok ok, be ayeu gali gen ti be gali weik ebe Sadam gibieg nangge gulumb weik ebe bilip geb ok. \v 19 Be unaute, Ande ayeu gab angg gwangne gitangi yem gilek gikwai be yem gitangi ebe ve unambweg unwei amol tiate Sadam ane gwangne ok, be ei ane gen ti gitangi ebe ve nilgum yem tiate ok ite molge. \v 20 Bemem yem undang aim ate be tangg aim vevie-ngge ve ebe ande ngalau tiate isov yem aim yaun ane lu ge be ile ihlang ikwai amolmol ok bwaya, bemem tangg-aim vevie-ngge ve Pomate ande giro yem arengg aim bwalbwale giengk ane taku vie ebe gulumb ok gikwai.” \s1 Yisu ta vevie anongge \p \v 21 Givin sawa etok Ngalau Yamar geb Yisu avwut love ta vevie anongge be ginei, “Tamangg, Mie Amol Bamo ebe gob gulumb tis nalk dabin ok. Ayeu nanei angg tangg-vie nitangi mie ve mie gos gen ebe guvwaivun ve amolmol ebe isov lum be ili is ate inei eisir amolmol dabas gwet bambamo ane ok ru gitangi eisir ebe ili is ate weik nunus mwelu be itpweng gen ti are ite ok. Tamangg, bingano, Mie guli gen etok vie beti gulgum gitangi ebe am tam gitung ok.” \p \v 22 Be Yisu ginei, “Tamangg geb gen walang ok gitangi Ayeu gikwai ve namb dabin. Be amol ti gitpweng Pomate Natu ayeu are ite, Tamangg ei dongke-ngge. Be amol ti gitpweng Tamangg are ite, Natu ayeu dongke-ngge be tis amolmol ebe ayeu ve nas Tamangg ru nitangi eisir ok, ete itpweng Tamangg are givin.” \v 23 Bekob Yisu giro na vukir gitangi ane singamolomb-gen be ginei bwaya gege gitangi eisir be ginei, “Yem tangg-aim vevie-ngge ve gen ebe warik Pomate ginei ok ete ande yem uli nik.” \v 24 Be ayeu nanei nitangi yem, “Warik Pomate ane amolmol subu ebe inei Pomate avo ok (Propet) be tis eisir bambamo ebe emb amolmol dabin ok, eisir ilgum ve indi gen bwalbwale ete Ayeu galgum be yem uli nik, bemem eisir ili ite. Be eisir lolos ve inaute yaun ete ande yem ute nik, bemem iute ite.” \s1 Bingai gipil amol Samaria ane vie ti ebe ta viti ve amol taku ti ane ok \p \v 25 Bekob Gidung ti ebe geb Mose ane yaun dabin ok ei girek luev ebe ve nemb Yisu ta ok, beti gitangi Yisu gile be ginei, “Gidung, Ayeu nalgum gen ret veik nambweg matawangg nemb ta-ngge?” \p \v 26 Yisu giwel amol nok avo be ginei, “Pomate ane yaun ebe geb gitangi Mose ok ginei yaun ret? Be mie gusam yaun etok okob ginei ret gitangi mie?” \p \v 27 Be amol nok ginei, “Yaun etok ginei dang eteik; ‘Tam nivin am Pomate ei dongke-ngge tis am gwangne be dalgom be aplom be tis dabem gwet tepwengge nitangi ei-ngge. Be tam nivin am nune-nggen nitlek ete mie ate tam givin im ate ok.’” \p \v 28 Be Yisu ginei gitangi ei, “Mie gunei yaun ano. Dangetok be nule be nulgum weik ete ande gunei ok veik numbweg matawem ninggas ta-ngge.” \p \v 29 Bemem amol nok gilgum ve nindang ate nivin beti giutani Yisu vukuri be ginei, “Awangg nune-nggen asav?” \p \v 30 Yisu giwel ei avo be ginei bing-ai ti dangeteik; \p “Juda amol ti gimdil nangge Jerusalem be gisov ve nile Jeriko, ei gile love gile vunge ve amolmol tiate ane ebe es amolmol vunkunu be ivai vaina amolmol as gen giriv be gira ok nangge luev sawa. Eisir etok emb amol nok ta be ivwat ane mone be tis ane gen walang ok love ma bekob es ei love tiate-ngge be bais vier gile gitak luev bane be gimat viti giengk etok. \v 31 Be givin sawa etok ge amol bamo ti ebe givang-givang lum yamar aplo ve geb da gitangi Pomate ok, ei givang luev nok ge ve gile love gile vunge ve amol ebe gimat viti giengk luev bane ok. Be ei ande gili amol etok ebe gimat viti giengk ok gikwai, bemem geb giyai gile gipil luev tavlu be gile ve givang. \v 32 Be as mate dongke nok ge eisir Juda as amolmol ebe emb kulkul takes ane ok as amol ti givang luev dongke nok ge ve gile. Amol nok givang gile love gili amol ebe amolmol vaina ane es be giengk luev ok, bemem ei geb giyai be gile ve givang weik etok ge. \v 33 Be bwayage kob amol Samaria ane ti, be eisir Samaria nok ebe amolmol Juda ane ili eisir inei amolmol tiate ane ok. Amol nok givang luev galkok ve gile love gili amol ebe ande es be gimat viti giengk luev ok, be ei gili love ta viti ve amol nok anongge. \v 34 Beti givang gitangi amol nok gile be gitak marasing gipil amol nok ane bid bekob geb itin gile giwei ei ate ane bwelk dongki be gigas ei gile nam taulop ane be geb ei dabin nangge etok. \v 35 Be givin tistumi Samaria amol nok gimdil ve nivang beti gile geb mone ebe gitangi as mate ailu-ngge ane ok gitangi nam tivie be ginei, ‘Mie nomb amol gimat etenik dabin vie-ngge love ayeu nanumul nanme kob atob namb gen subu niwel miam gen ret-ret ete gob gitangi amol gimat etenik ok.’” \p \v 36 Be Yisu ginei gitangi gidung yaun ane ebe galkik giutani ei ok be ginei, ‘Mie tam gitung gunei sotol aitol etok as amol ret gilgum gen vie gitangi amol ebe amolmol vaina ane es be giengk luev ok?” \p \v 37 Be gidung yaun ane nok giwel Yisu avo be ginei, “Amol ebe ta viti ve ei be givko ei ane bid ok.” \p Be Yisu ginei, “Dangetok be mie nule be nulgum weik etok ge.” \s1 Yisu girngav Malia gabu Mata \p \v 38 Bekob Yisu tis ane singamolomb-gen ivang ve ile love imbielk nam dabe ti, be avie ti are Mata gigas is gipil ane nam gile. \v 39 Mata nok malavie ti are Malia be sulu imbweg etok. Be givin etok Malia ande gile gibweg gibloblo Yisu be giute Yisu ane yaun ebe ginei-ginei ok. \v 40 Be Mata ge geb kulkul ve gidu ben ve Yisu tis ane singamolomb-gen. Mata ande ta vavis vunungge beti gitangi Yisu gile be ginei, “Amol Bamo, Mie guli gen etok gitangi ve awangg malavie etenok nimbweg sinsin-ge be ayeu ge namb kulkul ve nandu eitit and ben me ma? Mie unei itangi ei veik ninme be nemb ayeu ru!” \p \v 41 Be Amol Bamo giwel Mata avo be ginei, “Mata, Mie tamgitung gen walang molge beti gilgum be aplom bunam anongge, \v 42 bemem gen dongke eteik ete mie gugas ite nangge. Bemem ande Malia gigas gen etok gikwai be gitangi ebe atob tanemb nikwai ei ok ite, ma molge.” \c 11 \s1 Yaun tanes miengk ane \p \v 1 As mate ti Yisu ges miengk givang taku sawa ti. Ei ges miengk givang love ma gikwai kob ane singamolomb ti gitangi ei gile be ginei; “Amol Bamol, Mie umbul am singamolomb-gen amei veik anes miengk dangete Jon gibul ane singamolomb-gen ok ma?” \p \v 2 Beti Yisu ginei gitangi ane singamolomb gen be ginei, \q1 “Yem unes miengk dangeteik; \q1 Tamangg amei ebe gubweg gulumb ok \q1 Mie arem niengk vie-ngge. \q1 Amei tangg amei givin anei sawa ebe mie ve nomb amei dabin ve am gwangne ok menihlang. \q1 \v 3 Nomb ameimei ben as mate walang ok ane nitangi-ngge. \q1 \v 4 Mie tam nivalngan ameimei gen tiate ebe algum ok, dangete amei tangg amei givalngan amolmol as gen tiate ebe ilgum gitangi amei ok. Be nunggas amei antangi gen ebe ve nilgum amei be anambieg ansov gen tiate aplo ok ande bwaya.” \m \v 5 Be Yisu ginei gitangi ane singamolomb-gen be ginei, “Ginei yem aim amol ti nitangi ane nune ti ane nam nile tis tambok luvwe be ninei nitangi ane nune etok be ninei, ‘Omb ben siti ve ayeu bekob, \v 6 ve awangg nune ti ginme nangge taku undib ti be vasov nik ge gibielk ve ayeu tis tambok luvwe, be ayeu ben ti giengk ebe atob namb nitangi ei be nen ok ite. \v 7 Be ginei miam nune etok niwel mie avom be ninei, ‘Ande amei ayengk be as amei nam avo gile gikwai be ayeu gitangi ebe atob namdil be namb gen ti nitangi mie ok ite. \v 8 Ginei miam nune etok ninei yaun dangetok nitangi mie okob atob nam nambed?” \p Be Yisu ginei, “Ayeu nanei nitangi yem okob, Ginei amol etok nimdil ite ve gisov etok miam nune ete ei ok, bemem atob ei nimdil be nemb gen walang ok nitangi mie ve gisov mie avom kolkolonge ge be gutani ei ve gen ane.” \v 9 Be Yisu ginei; “Dangetok be ayeu nanei nitangi yem, Ginei yem unautani Pomate ve gen ti ane, atob ei nemb nitangi yem. Be ginei yem unrek gen, atob undi, be ginei utal Pomate, atob Pomate niute be nemb yem avongg aim ru. \v 10 Ve amolmol walang ok ginei inautani gen, atob invwat, be amol ti ginei girek gen atob ei nili. Be ginei amol ti nital Pomate, atob Pomate niute ei avo be nemb ei avo ru.” \v 11-12 Be Yisu ginei; “Nunus natu-natu ete ivang nik ginei inautani tinas gen ve wenk tis mank gaglus ane, atob tinas-gen inemb muat me vat nitangi eisir ite, ma yapin! Atob eisir inemb gen ete natus gen iutani ok roro-ngge nitangi natus gen.” \p \v 13 “Yem amolmol tiate ane! Yem utpweng luev etok are gikwai be omb gen vevies ge gitangi natungg aimgen. Dangetok be Tamangg aim ebe gibweg gulumb ok gitangi ebe atob nemb gen vevies ge weik etok be tis Ngalau Yamar nitangi amolmol ebe iutani ei ve gen ane ok ite me?” \s1 Yisu be tis Belsebul \p \v 14 Ngalau tiate givang givin amol ti be gilgum amol nok love gitangi ebe ve ninei yaun vusa ok ite beti Yisu gitin ngalau tiate nok gile gihlang gikwai amol etok be seukie-ngge amol nok ginei yaun vusa vukuri. Be amolmol tepwengge ili love avos poke-ngge. \v 15 Bemem amolmol subu inei; “Etok ngalau tiate as amol bamo ebe geb is dabin ok (are Belsebul) geb ane gwangne gitangi Yisu beti gitin ngalau tiate gikwai amolmol.” \p \v 16 Beti eisir ilgum ve inemb Yisu ta be iutani ei ve nilgum gen bwalbwale ti be eisir indi veik inatpweng are inei Pomate ane gwangne givang givin ei bingano. \v 17 Bemem Yisu ande gitpweng yaun ete eisir tas gitung ok are gikwai beti ginei gitangi eisir be ginei; “Nam dabe ti ginei inemb is ate vusa nile dubi ailu be ines is ate, okob amolmol nam dabe etok ane atob inambweg vie me ma? Be eisir vu ti ginei inemb is ate vusa be ines is ate atob eisir vu etok invang vie me ma? \v 18 Dangetok be ginei Sadam tis ane amolmol gen inemb is ate vusa nile ailu, okob atob eisir indi is ate weik eisir vu dongke ite ma yapin! Be yem unei ngalau tiate as amol bamo ebe geb is dabin ok geb ane gwangne gitangi ayeu beti gaitin ngalau tiate gikwai amolmol, bemem Sadam gitangi ebe ve nes valir nitangi ei ate ane amolmol gen ok ite. Be ande yem unei ayeu galgum kulkul etok ve Sadam ane gwangne, \v 19 be ginei dangetok, okob amol ret geb ane gwangne gitangi yem aim amolmol gen beti eisir itin ngalau tiate gikwai amolmol? Kob yem ate-ngge aim amolmolgen inei yaun etenik lavo itangi yem. Ve yaun ete galkik yem unei gipil ayeu ok, yaun etok gitlek molge.” \p \v 20 Be Yisu ginei, “Ayeu nanei nitangi yem; Pomate geb ane gwangne gitangi Ayeu ve naitin ngalau tiate nikwai amolmol veik yem unatpweng are, unei Pomate geb Ayeu ve yem aim Amol Bamo be ei geb ane gwangne gitangi ayeu ve namb yem dabin weik etok ge.” \p \v 21 “Amol ti ginei bage nisov ane gen (wambal) valir ane be nivo ane nam nimbweg, okob amol ebeok ti gitangi ebe atob nisov ei ane nam aplo nile be nivwat ei ane wambal tis ane gen walang ok nikwai ok ite molge. \v 22 Bemem ginei amol ti ebe tulkwe gavgavul tiate gitlek ei ok nile be nes valir nivin ei love nemb ei ane ralau tis i etok beleinge nikwai ei, okob amol tulkwe gavgavul nok atob nisov amol etok ane nam aplo nile be nivwat ei ane gen walang ok tepwengge nikwai be nimbwas nitangi amolmol ebeok sinsin-ge.” \p \v 23 Be Yisu ginei, “Amolmol ebe bwais ve Ayeu be ivkir dumas gitangi ayeu ok, eisir etok ebe es valir gitangi ayeu tis angg amolmol gen ok. Be amolmol ebe bwais ve inemb ayeu ru be inro awangg amolmol sut ok, eisir dang dangetok ebe ivin-vin awangg amolmol gen giriv be gira ok.” \s1 Ngalau tiate ginumul gile lavo ebe warik gibweg ok vukuri \p \v 24 Be Yisu ginei, “Ngalau tiate ti ginei gile gihlang gikwai amol ti, okob ngalau tiate nok atob nile ve niriv be nira nivang taku sawa ve nirek taku ebe ve nimbweg ok. Be ginei ei nili sawa ebe ve nile nimbweg ok ti giengk ite, okob atob ei ninei nitangi ate dang eteik; “Ayeu nanumul nale angg nam ebe warik meng gahlang nangge ok vukuri. \v 25 Be ginei ei ninumul nile love nili ane nam ebe warik meng gihlang nangge ok ande ipasang aplo be inggolong love vie-ngge giengk, \v 26 okob atob ninumul nile be ninggas ngalau tiate 7 vukuri ebe as gwangne gitlek ei ane ok be tepwe inde inambweg nam dongke etok. Okob amol nok atob nimbweg vie ite molge nitlek ebe warik mate ane ok. \s1 Gen ano molge ebe ve nilgum amolmol be tas vevias ok \p \v 27 Givin sawa etok amolmol dubi bamo ti imbweg ve iute Yisu ane yaun ebe ginei ginei ok. Be avie ti gimdil nangge eisir dubi bamo nok aplo be ginei gitangi Yisu, “Avie ebe gikuv mie be geb rur ve mie ok, avie etok asonge wat ta vevie anongge nitlek.” \p \v 28 Bemem Yisu giwel avie nok avo be ginei; “Bingano, bemem amolmol ebe iute Pomate ane yaun (mateu) be ilgum ano gile ok, eisir etok atob tas vevias anongge nitlek avie ebe gikuv be geb rur ve ayeu ok!” \s1 Amolmol iutani Yisu ve indi gen bwalbwale \p \v 29 Amolmol anongge iro is ate sut itangi Yisu ile painge-ngge, be Yisu geb avo ponge be ginei, “Amolmol as mate etenik ane eisir amolmol tiate ane roro-ngge. Eisir iutani Ayeu painge-ngge ve nalgum gen bwalbwale ti be eisir indi veik inatpweng are inei Ayeu amol ebe ve namb amolmol dabin ok (Mesia) me ma? Be Pomate ane gwangne givang givin Ayeu bingano-ngge me ma?” \p Bemem Yisu ginei; “Ayeu atob nalgum gen bwalbwale ti be eisir indi ite molge. Be gen bwalbwale ti ebe warik Pomate gilgum gipil ane amol kulkul ane ti are Jona ok ge ete atob eisir indi gen bwalbwale ti weik etok vukuri. \v 30 Ve amolmol nangge Niniwe itpweng Pomate ane gwangne are gipil gen bwalbwale ete gilgum gipil ane amol kulkul ane Jona ok. Dangetok be Pomate Natu Ayeu ebe meng gahlang weik amolmol ok atob nas Pomate ane gwangne ru nitangi amolmol as mate etenik ane be indi weik etok ge nivin sawa ebe atob ayeu namat vunu be as mate ebe ve aitol ane ok, okob namdil vukuri nangge taku gimat ane ok.” \v 31 Be Yisu ginei, “Dangetok be asonge nindeb mul ane nivin ebe Pomate Natu ve ninumul ninme ok, okob atob avie bamo ti ebe geb amolmol dabin nangge taku undib ti are Siba ok, atob nimdil be nilgum amolmol as mate etenik ane as yaun. Ve avie bamo nok ei gibweg taku undib molge bemem ei ta gitung ete luev undib molge ok ite ma. Ei gimdil be gile ve niute yaun vevies tepwe ebe amol bamo ti are Solomon ginei-ginei ok.” Be Yisu ginei, “ayeu angg dabangg gwet vie be bamo molge gitlek Solomon ane bemem yem ute awangg yaun ite. Dangetok be ayeu nanei nitangi yem, asonge nindeb mul ane atob avie bamo etok nimdil be nilgum yem aim yaun. \v 32 Be amolmol Niniwe ane ok atob inamdil be inalgum amolmol as mate etenik ane as yaun nivin weik etok ge. Ve gisov eisir iute Pomate ane yaun (mateu) ebe ane amol kulkul ane Jona ginei ok, be eisir iro is ate vukir seukie-ngge ikwai gen tiate aplo be aplos givin Pomate. Be Ayeu nanei nitangi yem, Pomate Natu ayeu, gatlek Jona bemem yem ute awangg yaun be aplongg aim givin ayeu ite molge.” \s1 Yisu ginei yaun gipil gen ebe weik utland ulis ane yev ok \p \v 33 Be Yisu ginei, “Amol ti gitung lam bekob givandung kilkiel giwei ite ma, ei giravi gikaiwel lavo ebe gikaiwel ok veik niro amolmol ebe imbweg nam aplo ok, be amolmol ebe ve inde ei ane nam ok atob indi vas lavo vevie weik etok ge.” \v 34 Dangetok be matanond etok weik utland ulis ane yev. Ginei mie matanom gili gen vevies ge, okob mie aplom ok atob niengk sang vie-ngge weik etok ge. Bemem ginei mie matanom gili gen tiate, atob gen tiate walang ano ningik niengk mie aplom weik etok ge. \v 35 Dangetok be yem unemb aim ate dabin vie-ngge velob gen tiate walang ano ningik niengk yem aplongg aim. \v 36 Be unalgum aim gen walang ok niengk nitip ge unvang amolmol nas ge. \s1 Eisir Parisai be tis gidung yaun ane as luev tiate ebe ilgum-ilgum ok \p \v 37 Yisu ginei yaun etok givang love ma gikwai bekob Parisai amol ti gile ginei gitangi ei ve nile be nen ben nivin ei nangge ane nam. Beti Yisu gile be gipil amol nok ane nam aplo gile gibweg ve nen ben. \v 38 Amol nok gili ebe Yisu givuk bage ite be ve nen ben ok, be avo poke-ngge. \v 39 Beti Yisu ginei gitangi ei be ginei, “Yem Parisai, yem upasang utlangg aim ulis gideb dume ane-ngge love vie molge, bemem nangge aplongg aim gen tiate walang ano molge gingik giengk. \v 40 Yem dabangg-aim gwet ma molge, Pomate gipasang gen walang ok, dume be aplo ok gitangi ate-ngge. \v 41 Bemem ginei yem unemb amolmol ebe gen ma ve is ok ru be unemb aim wambal subu nitangi eisir, atob amolmol indi yem aim luev walang ok vie-ngge.” \p \v 42 “Yem Parisai yem amolmol tiate ane roro-ngge, yem undi aim ate-ngge, yem uvwat aim gen natu natu walang ok nangge aim um be omb ve da gitangi Pomate, bemem luev vie molge ebe ve tand nivin amolmol be tis ebe ve aplond nivin Pomate ok ete yem uvkir dumangg aim gitangi. Bemem gitangi ebe ve tanalgum gen ti be bwaind ve ti ok ite, gitangi ite molge. \p \v 43 Yem Parisai yem amolmol tiate ane, as mate walang ok yem tangg aim givin ve unambweg nindeb taku ebe amolmol tepwengge matanos gitut gibweg ok nangge lum mateu ane aplo gigas ta-ngge, be tangg aim givin ve amolmol avos nivwat yem arengg aim nangge nam luvwe luvwe. \p \v 44 Yem undi aim ate-ngge, yem weik umbub muanggane ti ebe nolge amolmol tulkwas gipiel giengk nalk aplo be amolmol tas gisgil be ivang iwei dobo ok.” \p \v 45 Bekob gidung yaun ane ti ginei gitangi Yisu be ginei, “Gidung, Mie gunei yaun etenok be gilgum amei ebe amb Mose ane yaun dabin ok tiate givin weik etok ge.” \p \v 46 Be Yisu giwel amol nok avo be ginei, “Yem amolmol ebe omb Mose ane yaun dabin ok yem ok weik etok ge! Be undi aim ate-ngge. Yem unei yaun gwangne molge gitangi amolmol be unei eisir invang mul ve yem aim yaun ge, bemem yem ate ulgum aim yaun ete unei ok ano gile ite weik etok ge. \v 47-48 Warik gimungg ane yem aim bambamo-nggen es Pomate ane amolmol kulkul ane ebe inei Pomate avo ok (propet) vunkunu, beti galkik yem uli gen ete eisir ilgum ok weik ebe aim gen vie molge ti ok beti upasang eisir as umbub love vie molge be ete ulgum painge-ngge uvang nik. \v 49 Dangetok beti yaun ti ebe warik Pomate ginei gimungg ok, yaun etok gipil yem etenik roro-ngge. Ve Pomate ginei dang eteik; “Atob ayeu nahlin angg amolmol kulkul ane ebe inei ayeu avongg (propet) ok be invang intangi eisir inde, kob atob eisir ines awangg amolmol kulkul ane nok subu vunkunu be ines subu nireu ei-givsangin be atob invinvin subu nangge nam dabe walang ok nitangi-ngge.” \v 50-51 Dangetok beti atob gen ebe warik Pomate geb nalk tis gulumb vaku-ngge be yem tumbungg aimgen ilgum be painge love galkik as mate etenik ok, ete atob yem amolmol as mate etenik ane un-gas gen bambamo etok ane vavavne nivin weik etok ge. Eisir es Abel vunu be ginme love es Sakarias, amol bamo ebe geb kulkul da ane nangge lum yamar ok vunu nangge lum yamar aplo gibloblo taku da yev ukwas ane. Dangetok be ayeu nanei bingano-ngge nitangi yem nanei, amolmol as mate etenik ane atob in-gas gen bambamo etok ane vavavne nivin weik etok ge.” \p \v 52 Be Yisu ginei, “Yem gidung yaun ane, yem undi aim ate-ngge, Amolmol ilgum ve insov Pomate ane taku inde bemem yem uvarkei eisir as luev avwut painge-ngge. Bemem yem ate ok gitangi ebe atob unsov unde ok ite weik etok ge!” \p \v 53-54 Yisu gimdil ve nile nihlang nikwai nam ete gibweg ve gen ben ok, be amolmol ebe emb Moses ane yaun dabin ok be tis eisir Parisai subu ilgum ve inemb ei ta beti iutani ei ve yaun walang ano molge. Eisir ilgum veik Yisu ninei yaun ti nitlek be eisir inemb ei ta be in-gas ei intangi bambamo yaun ane inde be inalgum ei ane yaun. \c 12 \s1 Yisu ges bing ve ane singamolomb gen \p \v 1 Amolmol anongge iro is ate sut itangi Yisu ile love sawa ma molge be ivarkei iwei-iwei is ate. Beti Yisu ginei gitangi ane singamolomb gen be ginei; “Eisir Parisai amblas ailu weik ebe vap ok, dangetok be unemb aim ate dabin vie-ngge. \v 2-3 Be gen ret-ret ete givuaivun ate-ngge ok atob niengk nitip ge, be yaun ebe amolmol tas gisgil ok atob inatpweng are be ma. Be yaun ret ebe yem unei uvang aikai-kawe-ngge ok, ete atob inei yaun etok nitangi amolmol be inaute. Be yaun ebe yem ate-ngge unei bwaibwayage gitangi aim ate-ngge nangge nam aplo ok ete atob inei nile nihlang nam luvwe be amolmol tepwengge inaute. \s1 Amol ebe eitit ve tanpelk ve ane ok \p \v 4 “Angg nune-nggen, ayeu nanei nitangi yem, Unpelk ve amolmol ebe gitangi ve ines amolmol utlas ulis ge vunu bemem gitangi ebe atob inalgum gen tiate molge ti nitlek etok nindeb mul ane ok bwaya. \v 5 Bemem amol ebe yem unpelk ve ei ok eteik. Yem unpelk ve Pomate ei dongke-ngge ebe asonge nes amolmol vunu bekob ane gwangne nitin eisir inde insov yev bamo ebe giengk dangetok ok aplo inde ok. Dangetok be unpelk ve ei dongke-ngge. \v 6 Ve Pomate geb gen walang etenik dabin, be ei gili be givnawi gen bambamo etenik love givnawi mank natu natu ebe amolmol ili weik gen sin-ge ok, \v 7 be givnawi amolmol dabaslan givin weik etok ge. Be yem unpelk ve amolmol ebeok sinsin-ge ite, ve yem amolmol yem gen vie molge gitlek mank natu ebe uli weik gen sin-ge ok bemem Pomate ta givalngan eisir ite. \s1 Tanei Yisu are vusa nitangi amolmol \p \v 8 “Amol ti ginei ninei ayeu arengg vusa nitangi amolmol be ninei, ei ane kawe bamo ayeu. Atob Pomate Natu ayeu ebe meng gahlang weik amolmol ok nanei amol etok are vusa nitangi Pomate ane angela weik etok ge. \v 9 Bemem ginei amol ti ninei nitangi amolmol be ninei ei ane kawe bamo ayeu ite, okob atob Pomate Natu ayeu ok atob nalgum ei weik etok ge nitangi Pomate ane angela nivin. \p \v 10 “Amol ti ginei ninei yaun ungglus-ungglus nipil Pomate Natu ayeu ebe meng gahlang weik amolmol ok, atob Pomate ta nivalngan ei ane tiate etok nikwai. Bemem amol ti ginei ninei yaun ungglus-ungglus nipil Ngalau Yamar, okob Pomate atob nisin ei ane gen tiate etok nikwai ite molge, ei ane tiate etok atob niengk dangetok. \p \v 11 Ginei amolmol emb yem ta be inggas aim isov as lum mateu ane aplo ule ve inalgum yem aim yaun, me itak yem uvarkei amolmol bambamo nas, okob aplongg aim bunam be tangg aim nitung walang ano ve ebe atob unei aim yaun nam nambed ok ane bwaya. \v 12 Ve sawa ete yem ve unvarkei bambamo yaun ane nas ok, atob Ngalau Yamar nemb yaun ebe yem ve unei niwel eisir avos ok nitangi yem be unei.” \s1 Bing-ai gipil amol dabe gwet ma ti ebe tis wambal walang ok \p \v 13 Bekob amol ti gimdil be ginei, “Amol Bamo, ayeu tang givin ve mie nunei nitangi awangg kawe be ei nemb eilu amei gen ebe tamangg amei geb ok tavlu nitangi ayeu.” \v 14 Be Yisu giwel amol nok avo be ginei, “Amol ret geb ayeu be ginei ayeu navang ve napasang amolmol as yaun be nambwas as gen nitangi is ate? Ma yapin! Be etenik awangg kulkul ite ma.” \v 15 Beti Yisu ginei gitangi amolmol tepwengge be ginei, “Amolmol as gen vevies walang ano molge ete giengk nik, dangetok be yem undi aim ate-ngge velob unvalval as gen. Tanambweg matawand ane dabe gisov wambal ite, ma yapin.” \p \v 16 Bekob Yisu ginei bing-ai ti gitangi eisir be ginei, “Amol ti ei tis are ti, be ane wambal eteik bamo molge, be amol nok givro ane ben gisov nalk sawa ti be ei ane ben etok ges ano anongge molge. \v 17 Beti amol nok tang gitung gile ma ve ei ane nam ben ano ane etok natu molge be gitangi ebe atob nitak ane ben etok tepwengge nisov nile niengk ok ite. \v 18 Amol nok ta gitung givang bekob ginei ve ate be ginei, “Ayeu nali be nasang angg nam ben ane etenik nikwai bekob natav ebe nambe bamo ok ti vukuri. Veik naro angg ben walang ok be tis angg wambal tepwengge sut nisov nile niengk. \v 19 Be Yisu ginei, Amol nok atob ninei ve ate dangeteik: Ayeu amol vie molge, awangg gen walang ok ande giro ate sut love ande gisov taku dongke-ngge gile gikwai, dangetok be atob ayeu nalgum kulkul ben ane ti vukuri ite ayeu atob nambweg sinsin-ge be nan be nanum be nambweg tis tanggvevie-ngge tis as mate walang ok.’ \v 20 Bemem kob atob Pomate ninei nitangi amol nok be ginei, ‘Kuelk girau gile mie, atob tambok etenik ge ayeu nanggas mie dalgom matawem ane nikwai utlem ulis okob mie gitangi ebe atob nunggas am gen vevies etok tepwengge nivin mie ate ok me ma?’ \p \v 21 Be Yisu ginei gitangi amolmol tepwengge be ginei, Amolmol ebe tis wambal walang be ili is ate inei eisir tis mone bamo weik ete amol etok gilgum ok, eisir etok ete Pomate gili eisir weik ebe gen sin-ge ti ok.” \s1 Amolmol tand nivin Pomate-ngge \p \v 22 Be Yisu ginei gitangi ane singamolomb gen be ginei, “Dangetok be aplongg-aim bunam be tangg-aim nitung gen ete ve unen be unum ok, be tis kup be kambam ebe ve nisil utlangg-aim ulis ok nitlek molge-ge ite. \v 23 Ve tanambweg matawand etok gen vie molge gitlek ben. Be utland ulis etok gen vie molge gitlek kup be kambam. \v 24 Be Yisu ginei, Yem undi mank bambamo ete ivang nik, eisir um ma ve is be as nam ben ano ane ti giengk ite ma molge, bemem Pomate ei ate givkwen eisir. Be yem amolmol yem gen vie molge gitlek mank be Pomate atob nemb yem dabin vie-ngge. \v 25 Bekob ginei, Amol ti ginei ta nitung ve ginei atob ei nimbweg matawe sawa undib siti nivin bekob, okob ei gitangi ebe atob nilgum dangete ande ta gitung ok me ma? Ma yapin! \p \v 26 Dangetok be yem tangg-aim nitung gen ete ve unum be unen ok be tis kup be kambam ebe ve nisil utlangg-aim ulis ok nitlek molge-ge ite. \v 27 Yem undi monok bambamo ete givarkei sangas be nam luvwe-luvwe nik, eisir emb kulkul ben ane me emb kulkul ve ipasang kup tis kambam ite, bemem ayeu nanei nitangi yem, amol bamo Solomon ei amol tis are ti be ei ane wambal bamo molge, bemem ei ane kup me kambam ti bwalbwale vie molge weik ete monok ok ite ma molge. \v 28 Be monok bambamo ete galkik ivarkei nik, eisir gen galkik ane-ngge be asongkob atob ainggwen be nes ulur nikwai. Bemem Pomate ei ate gigolong eisir utlas ulis ve gen bwalbwale vevies ge. Dangetok be Pomate ok atob nemb gen vevies ge nitangi yem nitlek ete ei gilgum gitangi monok ok, bemem yem aplongg-aim givin ei ano molge ite. \v 29 Beti gilgum be aplongg-aim bunam be tangg-aim gitung yaun walang ano molge. \v 30 (Amolmol gitip ane ebe itpweng Pomate are ite ok, eisir ilgum gen weik etenik. Eisir tas gitung walang ano be aplos bunam ve atob inen be inum gen nangge inend). \v 31 Bemem yem, yem Tamangg aim ebe gibweg gulumb ok ei gili be gitpweng are gikwai ginei yem tangg-aim givin ve un-gas gen etok be ebeik. \v 32 Dangetok be yem undi Pomate weik aim Amol Bamo, be atob ei nemb gen walang etok nitangi yem. \s1 Tand nitung gen nalk ane bamo molge nitlek Pomate ite \p \v 33 Be Yisu ginei ve amolmol ebe imbweg ve iute ei ane yaun ok be ginei, Yem amolmol dubi natu etenik, amolmol subu ili yem weik gen sin-ge bemem Tamangg aim ebe gibweg gulumb ok ei ta vevie anongge ve ginei nemb yem dabin. \v 34 Dangetok be unemb aim wambal nitangi amolmol be inavgo be unemb gen etok ane mone nitangi amolmol ebe gen ma ve is ok. Be unemb kulkul ve unro aim gen vevies sut nisov Pomate ane taku nile niengk, ve amolmol vaina ane gitangi ebe atob insov inde be invwat nikwai ok ite, me gwaleseng wat nidbwen aim gen gilkili ok ite ma molge. Ve taku ete yem ve unro aim gen vevies sut nisov nile niengk ok, \v 35 ete atob yem ate ok tangg-aim nivin ve unde unambweg taku etok nivin weik etok ge. \s1 Bing-ai gipil amolmol kulkul ane ebe ipasang is ate yapin be nas giengk as amol bamo ge ve ninumul ninme ok \p \v 36 Be Yisu ginei, “Yem tangg-aim gisgil gen ret-ret ebe atob ninme ok, dangetok be unpasang aim ate yapin ge kob unambweg. Unro aim kambam love gwangne vie be unban aim yev be aivi veik niro taku, \v 37 weik amolmol kulkul ane ebe ipasang is ate yapin be imbweg ve isge as amol bamo ebe gile ve gen avie gabu amol vaku as ben givang bekob ninumul ninme ok. Ginei amol bamo nok nimbielk be nile ninding-ding nam avo, atob ane amolmol kulkul ane nok inamdil seukie-ngge inde ines nam avo ponge. \v 38 Be amolmol kulkul ane nok atob tas vevias ge, gisov eisir ipasang is ate yapin be nas giengk as amol bamo-ngge love ande gibielk sin-ge. \v 39 Be Yisu ginei ayeu nanei nitangi yem, Ginei amol bamo nok nimbielk tis tambok luvwe me tis ebe kavkavav giteng mate ane ok be nili ane amolmol kulkul ane ebe ande ipasang is ate yapin be isge ei-ngge ok, okob atob ei nimbiti ane kup ta love gwangne be atob ninei nitangi ane amolmol kulkul ane nok ve inambweg golonge be ei ate atob nemb kulkul ve nindu ben be eisir inen. \v 40 Be Yisu ginei, Yem tangg-aim nitung yaun ete ayeu ganei nik vevie be undi kob! Amol ti ginei gitpweng as matano sawa ebe amolmol vaina ane atob inme be invaina ei ane gen nangge ane nam aplo ok are gikwai, okob amol nok atob nipasang ate be nimbweg ve na niengk amolmol vaina ane ebe atob inme ok. \v 41 Dangetok be yem ok unpasang aim ate yapin weik etok ge, ve Pomate Natu Ayeu ebe meng gahlang weik amolmol ok atob nanumul nanme nivin sawa ebe yem tangg-aim gitung unei atob ayeu nanme ite ok.” \s1 Bing-ai gipil amol kulkul ane ailu, ti vie be ti tiate \p \v 42 Be Pita ginei gitangi Yisu be ginei; “Amol Bamo, mie gunei bing-ai etok gitangi amei singamolomb ge me mie gunei guro amolmol tepwengge avwut gipil dongke?” \p \v 43 Be Amol Bamo giwel Pita avo be ginei, Ayeu ganei yaun galkok gitangi amolmol tepwengge be ganei gipil amol dongke-ngge dangeteik, amol kulkul ane vie ti ei gisov ane amol bamo ane yaun walang ok ane lu vie-ngge be geb ane kulkul walang ok vie-ngge. Beti ei ane amol bamo geb ei ve nemb ane sukus-gen dabin be nemb ben nitangi eisir nivin. \v 44 Be givin ebe amol bamo nok ginumul ginme be gili ebe ane amol kulkul ane nok geb ane kulkul vie-ngge givang ok, be ei ta vevie-ngge ve ane amol kulkul ane etok anongge. \v 45 Be Yisu ginei ayeu nanei nitangi yem, amol bamo nok atob nemb ane amol kulkul ane etok ve nemb ei ane gen walang ok dabin. Bemem ginei amol kulkul ane nok weik amol tiate ti, okob atob ei ninei ve ate dangeteik, Awangg amol bamo gitangi ebe atob ninumul ninme ok ite. \v 46 Okob atob ei nimdil be nes ane sukus-gen ebe tepwe emb kulkul ivin is ate ok, be nile ve nen be ninum nivin amolmol bui vavis ane. Be amol nok atob ane amol bamo ninumul ninme nivin sawa ebe ei ginei bwat atob ane amol bamo ninme ite ok, kob atob amol bamo nok nes ane amol kulkul ane etok tiate molge be nitin ei be nile nimbweg nivin amolmol wayam tinas ane. Be nangge taku etok atob ei ninggas vavavne bamo molge. \p \v 47 Be Yisu ginei, “Amol ti ginei gitpweng gen ebe ane amol bamo tang givin ve ei nilgum ok are gikwai, bemem amol nok gipasang ate be gilgum gen ebe ane amol bamo ginei ei nilgum ok ano gile ite, amol etok atob ninggas vavavne bamo molge nangge ane amol bamo. \v 48 Bemem amol kulkul ane ti ebe ta gisgil gen ebe ane amol bamo tang givin ve ei nilgum ok, be ei gilgum gen subu-subu be gitangi ebe atob ei ninggas vavavne ve gen etok ane ok, bemem atob ei ninggas vavavne ano ite. \v 49 Be Yisu ginei, Ayeu ganme ve nalgum yev be niro nangge nalk, be ayeu tang givin anongge ve ganei nali yev nok ane aivi ebe giro taku be bogbogo ok. \v 50 Be gen bunam ti ebe atob ayeu nanggas ok ete giengk nik nangge, be ayeu aplongg bunam molge ve ganei gen bunam etok menile nikwai kob. \s1 Yisu ginei ei ginme nalk, beti gilgum be amolmol atob inemb is ate vusvusa \p \v 51 Be Yisu ginei, Yem unei bwat ayeu ganme nalk ve nalgum amolmol be inambweg vie bemem ma! Ayeu ganme nalk be atob amolmol indi is ate tiate be inemb is ate vusvusa. \v 52 Galkik as mate etenik ginei eisir vu ti inambweg nam dongke-ngge, atob eisir inemb is ate vusa be inambweg atatane ve gisov eisir subu aplos givin ayeu, bemem eisir tavlu aplos givin ayeu ite. \v 53 Be amolmol walang ok atob inalgum weik etok ge, amol ti gabu natu atob indi is ate, be avie ti gabu natu-avie atob bwais ve is ate, be avie ti gabu lawa-vie ok atob bwais ve is ate weik etok ge. \s1 Yem utpweng aiweng urwemb be tis asausa ane are gikwai \p \v 54 Bekob Yisu ginei yaun eteik givin gitangi amolmol be ginei, Givin ebe yem uli tumi bamo molge gile givarkei gielk dabe ok be unei, atob ur tis wavin ninme, be yem aim yaun etok ano gile. \v 55 Be givin ebe wavin givang be ane vavavne bamo molge geb taku avwut ok, be yem unei atob asausa nimbielk, okti gen etok ano gile gitangi ete yem unei ok. \v 56 Be Yisu ginei, Yem uli gen ebe giengk nalk ok be tis gen ebe giengk gulumb ane lu ok be utpweng sawa ebe gen etok ve menihlang ok are seukie-ngge, bemem gimdom beti utpweng gen as mate etenik ane ebe asonge Pomate nilgum nitangi yem ok are ite? Yem amolmol bingkasop ane. \s1 Luev ebe ve tanpasang yaun nitangi it-ate ok \p \v 57 Be luev roro ebe ve tanpasang yaun ane ok ete yem utpweng are ite weik etok ge. \v 58 Ginei miam nune ti ve ninggas mie nitangi bambamo ebe ilgum amolmol as yaun ok nile, okob gabu unpasang aim yaun etok seukie-ngge tis ete gabu uvang dongke nangge luev ve ule ok. Veik ei ninggas mie nutangi bambamo ebe ilgum amolmol as yaun ok nule bwaya, velob eisir etok inemb mie nitangi amolmol ebe emb nam kapual-lu ane dabin ok nule. Be atob eisir ebe emb nam kapual-lu ane dabin ok intak mie nusov kapual-lu nule numbweg. \v 59 Be Yisu ginei, Ayeu nanei nitangi mie, atob mie menuhlang nukwai nam kapual-lu ane seukie ite love nos am gen bambamo ebe gulgum ok ane den vunkunu nikwai kob. \p Yisu ginei bing-ai etenik gipil Pomate be tis amolmol. \c 13 \s1 Amol ti ginei giro ate vukir gikwai gen tiate aplo ite, atob ei nimat vunu be Pomate nitin ei dalgo matawe ane nikwai \p \v 1 Givin sawa etok ge amolmol subu itangi Yisu ile be inei amolmol Galilaia ane subu as yaun ebe warik Pilata ges is vunu givin ebe emb as da gitangi Pomate ok, lavo gitangi Yisu. \v 2 Beti Yisu giwel eisir avos be ginei; “Pilata ges eisir etok vunkunu beti wat yem tangg-aim gitung unei eisir etok ebe ilgum gen tiate walang molge gitlek amolmol tepwengge nangge Galilaia ok me? \v 3 Be Yisu ginei, Ma yapin! Ayeu nanei nitangi yem, ginei yem uro aim ate vukir ukwai aim gen tiate aplo ite, atob yem ok unmat vunu weik ete eisir ok weik etok ge. \v 4 Be amolmol 18 ebe nam undib bamo ti gible be giduel eisir be imat vunu nangge Siloam ok, wat yem tangg-aim gitung unei eisir etok ebe ilgum gen tiate walang ano gitlek amolmol tepwengge ebe imbweg Jerusalem ok me? \v 5 Ma yapin! Dangetok be ayeu nanei nitangi yem, ginei yem uro aim ate vukir ukwai aim gen tiate aplo ite, atob yem tepwengge ok unmat vunu weik ete eisir ok weik etok ge.” \s1 Bing-ai gipil avi ebe ges ano ite ok \p \v 6 Bekob Yisu ginei bing-ai eteik gitangi eisir be ginei, “Amol ti givro avi ti givarkei ane um aplo, avi nok gireu love ande bamo be sawa ti amol nok gile ve ninggas ane avi nok ane ano ve nen, bemem avi nok ano ma. \v 7 Beti amol nok ginei gitangi ane amol ebe geb ei ane um dabin ok be ginei, Ayeu gavail avi etenik gitangi Sonda Bamo aitol bemem gagas ano ti ite molge. Dangetok be ule be utle ikwai ve givarkei be girwel nalk ane sisi sinsin-ge be ges ano ite molge. \v 8 Bemem amol ebe geb um dabin ok giwel ei avo be ginei, ‘Amol Bamo, utau be ivarkei Sonda bamo dongke etenik nivin be ayeu atle nalk be aro bwelk ta ile dabe be tandi kob. \v 9 Be ginei ges ano givin Sonda bamo etenik givin ite kob tanatle nikwai.’” \s1 Yisu gilgum avie dume kumb ti be vie vukuri givin Sonda Sabat \p \v 10 Givin Juda as Sonda ti Yisu gisov lum mateu ane aplo gile be ginei mateu ve amolmol givang. \v 11 Be avie nam etok ane ti ebe ngalau tiate ti geb gimat gitangi ei be gitangi ebe ve nivang dume roro ok ite, be gimat etok gisa ei dangetok gitangi Sonda bamo 18, be gilgum avie nok love givang dume kumb-kumb tiate molge. Avie nok gisov lum mateu ane aplo gile gibweg be giute mateu ebe Yisu ginei ginei ok. \v 12 Yisu na gile gili avie nok be gital ei be ginei, “Miam gimat ande ma gikwai.” \v 13 Yisu gitak bage giwei avie nok be seukie-ngge ei gito ate be dume gile roro vukuri be avo givwat Pomate are. \v 14 Bemem amol ebe geb lum mateu ane dabin ok gili ebe Yisu gilgum kulkul givin Sonda Sabat ve gilgum avie dume kumb etok be vie vukuri ok be ta vavis anongge. Be ginei gitangi amolmol tepwengge be ginei, “As mate ebe eitit ve tanalgum kulkul ok gitangi 6 ete giengk nik, dangetok be yem un-gas aim nune-nggen ebe tis gimat walang ano ok untangi Yisu unde nivin as mate 6 etok ge ve nili eisir as gimat. Be unalgum nivin Sonda ite!” \p \v 15 Be Yisu giwel amol nok avo be ginei, “Yem amblangg aim weik vap ane. Yem ate ok ulgum kulkul tis Sonda givin ite me? Givin Sonda walang ok yem amolmol ebe tis bwelk ok ule be os aim bwelk gile gihlang gikwai el aplo be utwem eisir ile ve inum bui me me? \v 16 Be avie etenik ei Ablaham ane dani ti, be Sadam gidgin ei ta love gwangne molge be givang dangetok ebe warik gitangi Sonda bamo 18, dangetok be gitangi ebe atob ayeu nalgum kulkul tis Sonda ve nahlang Sadam ane wal etok nikwai ei veik nivang vie vukuri ok me ma?” \v 17 Yisu ane yaun etok gilgum amolmol ebe ili ei tiate ok mai mayas anongge, be giwel amolmol tepwengge tas vevias ge ve gen vevies bambamo ebe Yisu gilgum gilgum ok ane. \s1 Bing-ai gipil wer-sivsiev ano ane vatu \p \v 18 Be Yisu ginei ve amolmol be ginei; “Atob ayeu namb luev ebe Pomate geb amolmol dabin ok tuvweng nipil wer-sivsiev ano ane vatu. \v 19 Wer-sivsiev ano ane vatu nok ei gen natu pisik molge, be amol ti givwat gile givro nangge ane um. Bemem bwayage kob gen nok gireu love bamo weik ebe ei ok, be mank ile ipasang as niu gile range be imbweg.” \p \v 20 Yisu ginei bing-ai ti vukuri gipil Pomate ane gwangne ebe givang givin amolmol ebe ili Pomate inei as Amol Bamo ok, be ginei; \v 21 “Pomate ane gwangne givang geb taku walang ok avwut weik ebe gielk ok. \s1 Luev ebe gitangi Pomate ane taku gile ok, ane nam avo natu molge \p \v 22 Yisu ta gitung ve nireu nile Jerusalem, beti ei ta gitung ve ginei nivang nitangi nam dabe ge nile be ninei mateu ve amolmol nile nile love nimbielk Jerusalem. \v 23 Be amol ti giutani Yisu be ginei; “Amol Bamo, amolmol ebe asonge inambweg matawas ok atob wat aitol ge me?” \p Yisu giwel amol nok avo be ginei, \v 24 “Yem unemb tulkwangg-aim vier veik unsov nam avo natu pisik ebe gitangi Pomate ane taku ebe ve nemb amolmol dabin ok unde. Ayeu nanei roro-ngge nitangi yem, Amolmol anongge molge atob lolos ve insov nam avo natu pisik etok inde bemem atob inalgum be nitangi ite. \v 25 Be ginei Amol Bamo nes ane nam avo avwut nitle yem gili be unvarkei dume ane be ule unding ding nam avo be unei, “Amol Bamo os nam avo ponge ve amei ma!” Okob atob ei niwel yem avongg-aim be ninei, ‘Wali yem unme nangge, ve ayeu tangg gisgil yem?’ \v 26 Be atob yem unwel ei avo be unei, “Amei ebe an be anum gisov dongke avin mie, be mie guvarkei amei-mei nam luvwe be gunei mateu gitangi amei ok.’ \v 27 Bemem atob ei niwel yem avongg-aim vukuri be ninei, ‘Yem unme nangge sawa inend, ve ayeu tangg gisgil yem? Yem etenok tepwengge tiate ane ge be unde aikawe unkwai ayeu!’ \v 28 Be Yisu ginei, Nivin sawa etok atob yem undi Ablaham gabu Isak be Jakop be tis Pomate ane amolmol kulkul ane ebe inei Pomate avo ok (propet) tepwengge ebe isov ile be imbweg tis tas vevias ge nangge Pomate ane taku ok. Bemem yem ate atob unvarkei dume ane be yayai be unlat nivongg aim nipil ate be atob un-gas vavavne bamo molge. \v 29 Be amolmol anongge atob inme nangge taku walang ok, nangge nalk ane den dani be dani be atob inde inambweg invin Pomate nangge ane taku vie ebe ve nemb amolmol dabin ok. \v 30 Be unaute, Amolmol ete galkik imungg nik atob inde indeb mul ane, be amolmol ete galkik vemul nik atob inde inmungg.” \s1 Yisu aplo bunam ve amolmol Jerusalem ane \p \v 31 Givin as mate etok ge eisir Parisai subu itangi Yisu ile be inei, “Mie uli be ukwai taku etenik be ule sawa ti ve Herodes gilgum ve nes mie vunu.” \p \v 32 Be Yisu giwel eisir nok avos be ginei, “Unde be unei ve uvun tiate etok (Herodes) be unei ayeu gapelk ve ei ite, ayeu atob namb angg kulkul tis as mate etenik be asongkob nivin, be tanamdil ti ane kob atob ayeu nas angg kulkul vunu. \v 33 Bemem atob ayeu naro angg luev dani itin vukuri tis as mate etenik be asongkob be tanamdil ti ane nivin, ve nareu nale Jerusalem. Ve gitangi ebe ines Pomate ane amolmol kulkul ane ti (propet) vunu nangge nam dabe ti ok ite, bemem nangge Jerusalem dongke-ngge. \p \v 34 Yisu tang gitung amolmol Jerusalem ane love aplo bunam be ginei, “O yem amolmol Jerusalem ane, yem os Pomate ane amolmol kulkul ane ebe inei Pomate avo ok (propet) vunkunu be os ane amolmol ebe gihlin eisir be itangi yem inme ve inemb yem ru ok ve vat. Be ayeu galgum ve naro yem sut unme unambloblo ayeu weik ebe kavkavav tine ti giro natu-nggen sut gisov bage-lan ane lu gile ok, bemem yem bwaingg aim ve ayeu. \v 35 Dangetok be unaute kob, Galkik as mate etenik atob taku nitu niwei yem aim nam luvwe be atob niengk dangetok. Be ayeu nanei nitangi yem, atob yem undi ayeu vukuri ite love nindeb mul ane kob atob yem unei, ‘Avond nivwat Amol etenik are ve Pomate givang givin ei.’” \c 14 \s1 Yisu gilgum amol gimat ti be utle vie vukuri \p \v 1 Givin Sonda Sabat ti Yisu gen ben nangge Parisai as amol bamo ti ane nam. \v 2 Be givin sawa etok ge amol ti ebe gigas gimat tiate ti love bage tis va givonk givonk ok gitangi Yisu gile, beti amolmol nas giengk Yisu vie-ngge ve indi ve atob ei nilgum amol nok be utle vie vukuri me ma? \v 3 Bemem Yisu ande gitpweng eisir as tas gitung etok are gikwai beti ginei gitangi eisir Parisai be tis gidung ebe emb Mose ane yaun dabin ok be ginei; “Eitit gitangi ebe ve tanalgum amolmol ebe tis gimat ok be utlas vie vukuri tis as mate ebe yem utak ve aim Sonda ok me ma?” \p \v 4 Bemem eisir Parisai be tis gidung yaun ane inei yaun ti ite be tumingge imbweg. Beti Yisu gilgum amol nok ane gimat be vie gikwai kob gihlin ei be gile ve givang. \v 5 Bekob Yisu ginei gitangi eisir be ginei; “Ginei yem aim amol ti ane bwelk me ei ate natu nimbieg nisov bui kapkapul tiate ti nivin Sonda, okob amol nok atob nile be nemb kulkul tis Sonda ve nirwel ane bwelk me natu etok nikwai bui kapkapul etok me ma?” \p \v 6 Bemem eisir gitangi ebe ve inwel Yisu avo be inei yaun ti nipil gen etok ok ite beti tumi-ngge imbweg. \s1 Yaun ebe ve tanalgum ben ve amolmol inen ok \p \v 7 Yisu gili amolmol subu ebe imbweg gideb mate ane-ngge ve ben ane ok beti ginei bing-ai ti gitangi eisir tepwengge be ginei, \v 8 “Ginei amol ti gital mie ve nule be non ben avie gabu amol ane, okob mie nule be numbweg nindeb ete mate ane ok bwaya. Velob amol ti ebe vie molge gitlek mie ok atob ninme ve nen ben etok nivin, \v 9 okob atob amol ebe geb yaun ve yemlu aim-gabu ok atob ninme be ninei nitangi mie be ninei, ‘Mie umdil ukwai sawa etenik be amol etok inme imbweg.’ Okob atob mie maimaem anongge be atob nule numbweg ebe mul ane molge ok. \p \v 10 Dangetok be ginei amol ti gital mie ve nule be non ben nuvin ei, okob mie nule bemem nule be numbweg nindeb ebe mul molge ok. Veik amol ebe gital mie ok atob ninme be ninei nitangi mie be ninei, ‘Angg nune, Umdil unme umbweg taku vie ebeik.’ Okob atob mie numbweg weik ebe amol bamo ti ok nangge amolmol tepwengge nas.” \v 11 Be Yisu ginei; “Bingano, amolmol ebe avos givwat is ate ok ete Pomate gili eisir weik ebe gen sin-ge ok. Bemem amolmol ebe ili is ate weik gen sin-ge ok ete Pomate avo givwat eisir ares.” \p \v 12 Bekob Yisu ginei gitangi amol ebe gigas ei gile ane nam ve gen ben ok be ginei; “Ginei mie ve nulgum ben ve amolmol inen, okob mie nomb yaun ve am nune-nggen me am kawe-nggen me amolmol ebe tis ares ok bwaya, ve eisir dang dangetok ete atob inalgum ben ve mie niwel miam ben ete gulgum ve eisir ok ane. Okob atob miam gen vevies ebe asonge nunggas nindeb mul ane ok ete ande gugas yapin ok be wat atob nunggas ti vukuri ite. \v 13 Dangetok be ginei mie ve nulgum ben, okob mie nomb yaun ve eisir kubuk ane be tis amolmol ebe wambal ma ve is ok be inme be inen miam ben etok. \v 14 Veik miam gen vevies ete ve nunggas niwel am ben ete gulgum ok atob niengk yapin, ve eisir ete en miam ben ok gitangi ebe atob inalgum ben ti niwel miam ben ete gulgum ve eisir ane ok ite. Bemem nindeb mul ane atob mie numbweg tis tam vevie-ngge nivin ebe amolmol vevies ane inamdil vukuri nangge taku gimat ane ok, ve Pomate ei ate atob nemb gen nitangi mie niwel miam ben ete gulgum ok.” \s1 Bing-ai gipil ben ebe amolmol ilgum-ilgum ok \p \v 15 Amol ti gibweg ve giute Yisu ane yaun ebe ginei ginei ok love kob ginei gitangi Yisu be ginei; “Amolmol ebe asonge inambweg invin Pomate nangge ane taku be inen ben ok, eisir etok atob tas vevias ge.” \p \v 16 Beti Yisu ginei bing-ai ti gipil ei ate be tis eisir Juda be ginei; “Amol ti ta gitung ve nilgum ben bamo ti beti ei geb yaun ve amolmol walang ok yapin ve ben nok ane. \v 17 Be givin as mate ebe eisir veve inambweg ve inen ben etok ok be amol bamo nok gihlin ane amol kulkul ane ti be ginei, ‘Mie nule be nunei ve amolmol ebe ayeu gab ayun ve eisir yapin ok be inme ve inen ben ve ande ayeu gapasang gen walang ok gikwai.’ \v 18 Bemem amolmol ebe warik inggas yaun ben etok ane yapin ok imdil be inei is ate lavo-lavo gitangi amol bamo etok ane amol kulkul ane nok dang eteik; Amol ti gimdil be ginei, ‘Ayeu ande gavgo nalk sawa ti gikwai beti atob nale be nali kob, be mie nok ule kob unei ayeu lavo.’ \v 19 Be ti gimdil be ginei, ‘Ayeu gavgo bwelk gitangi 10 be atob nale ve nali angg gen, be atob nalek ite be mie nok ule kob unei ayeu lavo.’ \v 20 Ba amol ti gimdil be ginei, ‘Vasov nik ge ayeu gab avie be atob nalek ite, dangetok be mie ate nok ule kob unei ayeu lavo.’ \v 21 Amol nok ginumul gile be ginei yaun bambamo etok gitangi ane amol bamo be giute love ta vavis anongge ve amolmol ebe ande bwais ve inde be inen ben ok, beti avo girau ane amol kulkul ane be ginei, ‘Mie nule be nuvang nutangi nam etok ane luev bamo be natu walang ok be nunggas amolmol kubuk ane be tis eisir ebe wambal ma ve is ok be inme inambweg awangg nam aplo.’ \v 22 Amol kulkul ane nok gilgum gitangi ete ane amol bamo ginei ok, bekob gile ginei gitangi ane amol bamo be ginei, ‘Ayeu gasov miam yaun ane lu ge be gagas amolmol inme imbweg miam nam aplo bemem nam aplo sawa ete giengk nik nangge.’ \v 23 Be amol bamo gihlin ane amol kulkul ane nok vukuri be ginei, ‘Mie nule be nukaiwel amolmol ebe ilauk as gen sinsin-ge ivang luev bambamo ok be inpil awangg nam inme veik inambweg sawa ete giengk nik avwut. \v 24 Be ayeu nanei nitangi mie, amolmol ete ayeu gab yaun gile ve is be bwais ok atob ti ninme nen awangg ben etenik ite molge.’” \s1 Yaun ebe ve tanvang mul ve Yisu ok \p \v 25 Amolmol dubi bamo ti itau gile Yisu ve ile be Yisu girau-lili be ginei gitangi eisir; \v 26 “Amol ti ginei tang givin ei ate be tame gabu tine be tis arwe-nggen be natu-nggen anongge, amol etok ei awangg nune ite. \v 27 Be amol ti ginei bua ve amolmol inya-yaing ei be bua ve ninggas gen bunam ebe gitangi ve nimat vunu weik ete ayeu gagas be gamat vunu ok ite, atob Pomate nili ei weik natu ite. \v 28 Ginei amol ti ve nitav nam ti, atob ei nimbweg be ta nitung luev ebe ve niro nam nok ane tulkwe sut ok nimungg bekob, \v 29 be ginei ei ta gitung gen dangetok gimungg ite, okob atob ei nemb ane nam etok avwut ite be atob salang-salang ge nivarkei. Kob atob amolmol indi be inalgum molok nile ei be inei, \v 30 ‘Amol etenik gili ate gitangi beti gitav nam etenik me ei gilgum sinsin-ge?’ \v 31 Be ginei amol bamo ti ane amolmol valir ane dubi ti gitangi 10,000 ivang be eisir veve ines valir nitangi amol bamo ti ebe ane amolmol valir ane gitangi 20,000 ok, okob atob amol ebe ane amolmol gitangi 10,000 ok atob nimbweg be ta nitung vevie-ngge be nili kob. Ve ei tis ane amolmol gen gitangi ebe atob ines valir invin amolmol 20,000 etok be inambweg inwei eisir ok me ma? \v 32 Be ginei ei gili ei gitangi ite, okob amolmol 20,000 etok atob invang undib ge nangge be atob ei nemb ane amolmol subu be inde invin eisir 20,000 etok be tepwe inpasang yaun valir nok ane be ines vunu nikwai.” \p \v 33 Be Yisu ginei, “Dangetok be amol ti ginei ta givin gen nalk ane bamo molge gilek ayeu, atob Pomate nili ei weik ane amol ti ite, ma molge!” \s1 Yaun gipil gielk \p \v 34 “Gielk ei gen vavis vie molge, bemem ginei ei ane vavis etok ma be bwalum sin-ge weik ete bui ok, okob gen ti giengk gitangi ebe atob tanalgum be vavis vukuri ok ite ma molge. \v 35 Dangetok be atob eitit bwaind ve gielk nok be niengk em, atob tandu ben ve gielk etok vukuri ite. Be Yisu ginei, “Ginei yem talngangg-aim avo giengk, be unaute yaun ge ma!” \c 15 \s1 Bing-ai gipil bwelk ebe gisov sangas ok \p \v 1 Sawa ti amolmol ebe emb kulkul takes ane ok be tis eisir ebe amolmol ili eisir inei amolmol tiate ane ok ile imbloblo Yisu ve inaute yaun (mateu) ebe Yisu ginei ginei ok. \v 2 Be eisir Parisai be tis gidung ebe emb Mose ane yaun dabin ok ili be tas vavis anongge ve Yisu be inei, “Amol etenik ta givin amolmol tiate ane ge be gile ve gen ben givin eisir!” \p \v 3 Beti Yisu ginei bing-ai ti gitangi eisir Parisai be tis gidung yaun ane be ginei; \p \v 4 “Ginei yem aim amol ti ane bwelk sipsip dubi ti gitangi 100 ivarkei el aplo love bwelk nok ti gitut el be gile gihlang be gisov sangas, okob atob amol nok nilgum nam nambed? Be Yisu ginei, Amol nok atob na vier ve ane bwelk 99 etok be invarkei ete el aplo ok invarkei be ei atob nile be nemb kulkul ve nirek ane bwelk dongke ete gitut el be gisov sangas ok love nili kob. \v 5 Be ginei ei girek givang love gile gili, atob ei ta vevie anongge ve ane bwelk dongke etok ane be atob nikari ane gen nipil vo be nivang ane nam ane tis ta vevie-ngge. \v 6 Be atob ninei nitangi ane nune-nggen be tas vevias invin ei ve ande ei gili ane bwelk dongke ebe gisov sangas ok be gigas ane gen ginumul vukuri.’ \v 7 Be Yisu ginei, Dangetok be ayeu nanei nitangi yem, Amolmol gulumb ane atob tas vevias anongge ve amol tiate ane ti ebe giro ate vukir ok nitlek amolmol ebe ili is ate inei eisir amolmol vie ane be bwais ve inro is ate vukir ok. \s1 Bing-ai gipil mone ebe beleinge ok \p \v 8 “Me ginei avie ti ane mone siliwa bage-isgabu giengk, be ti ande beleinge givin tambok, okob atob ei nitung lam be nisin seksek tepwengge nile nihlang nikwai ane nam aplo be na nitung vevie-ngge love nili ane gen kob, ve mone dongke ete beleinge ok etok weik amolmol kulkul ane as vat as mate dongke-ngge ane. \v 9 Dangetok be ginei ei nirek nivang love nili ane gen, okob atob nital nile ve ane nune-nggen be tas vevias invin ei ve ebe ande gili ane gen vukuri ok. \v 10 Be Yisu ginei dangetok be ayeu nanei nitangi yem, Pomate ane angela atob tas vevias ge ve amol tiate ane ti ebe giro ate vukir gikwai gen tiate aplo ok anongge. \s1 Bing-ai gipil amol ti natu ebe givang taku undib ti ok \p \v 11 Yisu ginei bing-ai ti vukuri be ginei, “Amol ti natu ailu imbweg \v 12 be amol mul ane ginei ve tame be ginei, ‘Tamangg, ayeu tang givin ganei galkik etenik ge mie nomb am gen walang ok vusa be numbwas nitangi eilu.’ Beti amol bamo nok geb ane gen walang ok vusa gile dubi ailu be geb gitangi natu-nggen. \v 13 As mate subu gile gikwai kob amol mul ane geb ane gen walang ok be amolmol ivgo, bekob givwat mone gen etok ane be gimdil gile ve givang taku undib ge ti. Ei gile be gikari ane mone be tis ane gen walang ok love ma gikwai, \v 14 be bwayage kob gen bunam bamo ti meng gihlang nangge taku ete ei gibweg ok ve amolmol marav-ges is geb taku walang ok avwut. Be amol nok gibweg be maravges tiate molge. \v 15 Amol nok geb amolmol taku etok ane ti ane bwelk dabin, \v 16 be ei ta gitung ve nen ben ete bwelk en-en ok nivin, bemem amol ti geb bwelk as ben gitangi ei ite. \v 17 Be ei gibweg be ta gitung gitung ate love kob ginei, ‘Tamangg ane amolmol kulkul ane as ben walang molge, be ayeu ganme gabweg taku etenik be maravges-au love kasop-gege be namat vunu. \v 18 Dangetok be atob ayeu namdil be natangi tamangg nale vukuri be nanei Tamangg, Ayeu galgum gen tiate gitangi mie be tis Pomate. \v 19 Dangetok be galkik etenik mie nutal ayeu nunei natum vukuri ite, Mie nuli ayeu weik ebe am amol kulkul ane ti ok.’ \p \v 20 Beti amol nok gimdil be gitangi tame gile vukuri. Be givin ebe amol nok tame gili ei nangge aikawe-ngge ok be ta viti bamo molge ve natu ane be gituvki gile be gimual bage gitle natu gili be geb gile gireu bobo. \v 21 Be amol nok ginei gitangi tame be ginei, ‘Tamangg, Ayeu galgum gen tiate gitangi mie be gitangi Pomate givin weik etok ge. Dangetok be galkik etenik mie nutal ayeu nunei natum vukuri ite.’ \v 22 Bemem amol bamo nok gital ane amolmol kulkul ane ile be ginei, ‘Unde unvwat kup ebe vie molge ok ti unme seukie-ngge be uno nireu ei be unes wal-mas nireu ei bage be untak vas taptape nile ei va. \v 23 Bekob unde be unes bwelk natu vaku ti vunu be eitit tanambweg nam be tanalgum ben ve ei ane, \v 24 ve ayeu natungg etenik ei gile ve givang taku undib ge ti be ayeu ganei bwat nolge gimat vunu, bemem galkik as mate etenik ande ei gibielk ve eitit vukuri.’ Beti eisir ilgum ben bamo etok be tepwe en tis tas vevias ge ivin is ate. \p \v 25 Givin as mate etok ge amol bamo nok natu mate ane gile ve geb kulkul givang ebe ane um ok love ma be ve nivang nam ane, ei givang love gile gibloblo nam be giute ebe amolmol es uye tis amb ok, \v 26 beti gital tame ane amol kulkul ane ti gile be giutani ei be ginei, ‘Yem umdom ebe os uye tis amb tis as gwangne lalalnge bamo nik?’ \v 27 Be amol kulkul ane etok giwel ei avo be ginei, ‘Am male ebe warik givang ok ete ande gibielk vukuri ok, beti tamem ginei be amei as bwelk natu vaku ti vunu be algum ben ve ei ane.’ \v 28 Amol nok ande ta vavis vunungge be bua ve ret nipil nile ebe nam aplo ok. Beti tame gile gihlang be ginei gitangi ei ve nipil nile ebe nam aplo ok okob. \v 29 Bemem amol nok ta vavis vunungge be giwel tame avo be ginei, ‘Givin Sonda bamo walang ok ayeu gab kulkul gavin mie weik ebe miam amol kulkul ane ti ayeu ok. Be ayeu bwaingg ve miam yaun ti ite molge, ma molge. Bemem mie gob gen ti dang etenik gitangi ayeu ve nalgum ben be tis angg nune-nggen anen ok ite molge, ma yapin! \v 30 Be mie natum etenik ei gile ve givang ane sawa ti be giya-yaing miam gen walang ok gipil avie-gaptol wasi ane love ande ma gikwai, bemem galkik as mate etenik ei gibielk ve mie be mie tam vevie anongge ve ei ane be gos bwelk natu ti vunu be gulgum ben ve ei ane merav?’ \v 31 Be tame giwel ei avo be ginei, ‘As mate walang ok tutlu tambweg tavin itate nangge nam, be awangg gen walang ete giengk nam nik etok mie ge am gen. \v 32 Bemem miam male etenik ei gile ve givang taku undib ge ti be eitit tanei bwat nolge gimat vunu bemem galkik as mate ande ei gibielk ve eitit vukuri. Dangetok be etok vie ve eitit tanambweg dongke be tand-vevie ve ei ane bekob.’” \c 16 \s1 Bing-ai gipil amol ti ebe geb ane amol bamo ane kulkul dabin ok \p \v 1 Yisu ginei gitangi ane singamolombgen be ginei, “Amol tis are ti ane amol kulkul ane ebe geb ei ane gen dabin ok gibweg, be amolmol subu ile inei yaun bingkasop gitangi ei ane amol bamo be inei, ‘Miam amol kulkul ane giya-yaing miam mone be tis am gen vevies subu givin.’ \v 2 Beti amol bamo nok gital ane amol kulkul ane etok gile be ginei, ‘Ayeu gaute miam yaun ti beti ayeu tang givin ve naute yaun nok lavo vevie kob. Be ayeu bwaingg ve ret mie nomb awangg gen dabin vukuri.’ \v 3 Beti amol kulkul ane nok ta gitung giengk aplo ge be ginei, ‘Ginei awangg amol bamo nitin ayeu nakwai angg kulkul, okob atob ayeu namdom au-ate? Ve ayeu gitangi ebe atob natle nalk be navro ben ok ite, be ginei ayeu nautani amolmol ve ben be tis gen subu-subu ane atob nilgum be ayeu mai mayangg.’ \v 4 Amol nok ta gitung gitung love kob ginei ande ayeu gatpweng gen ebe atob nalgum ok are, be ginei ayeu nalgum dangete ande tang gitung ik okob atob awangg nune-nggen in-gas ayeu napil as nam nale nivin ebe awangg amol bamo ve nitin ayeu nakwai angg kulkul ok.’ \v 5 Beti amol nok gital eisir ebe ivwat gen nangge ei ane amol bamo be es as gen etok ane den vunkunu ite nangge ok be itangi ei ile. Amol ti gimungg gile be ei giutani be ginei, ‘Mie guvwat gen aivir nangge awangg amol bamo?’ \v 6 Be amol ebe givwat gen ok giwel ei avo be ginei, ‘Ayeu gavwat giris ebe ivse ben ok, ebe gisov daram ok gitangi daram 20.’ Be amol ebe ane amol bamo gitin ei ok ginei gitangi ei, ‘Atob mie nuro am gen ebe guvwat ok ane yaun nireu kapia vaku eteik be nuro nunei mie guvwat gen gitangi 10 ge.’ \v 7 Bekob amol ti gile be amol nok giutani ei be ginei, ‘Mie guvwat gen aivir nangge awangg amol bamo?’ Be amol ebe givwat gen ok ginei, ‘Ayeu gavwat padi tis bek gitangi 1,000.’ Be amol ebe ane amol bamo gitin ok ginei, ‘Atob mie nuro am gen ebe guvwat ok ane yaun nireu kapia vaku eteik be nuro nunei mie guvwat gen gitangi 800 ge.’ \v 8 Amol nok gilgum gen bingkasop etok be ges ane luev vie molge weik ebe amolmol dabas gwet bambamo ane ilgum gen ok, beti ane amol bamo gili be ta vevie be avo givwat ei anongge ve gen ete gilgum ok ane. Be Yisu ginei, ‘Amolmol ebe ivkir dumas gitangi Pomate ok, eisir itpweng luev ebe ve inyo-inyo amolmol ok are vie molge gilek amolmol ebe aplos givin Pomate ok.’ \p \v 9 Be Yisu ginei ayeu nanei nitangi yem, “Unemb aim wambal nalk etenik ane nitangi amolmol ebe gen ma ve is ok, veik ginei gen ete yem omb gitangi eisir ok ma nikwai okob atob Pomate ninggas yem unde unambweg unvin ei nangge ane taku vie ninggas ta-ngge. \v 10 Amol ti ginei geb gen siti-ngge dabin vie molge, atob ei nemb gen walang ok dabin vie-ngge weik etok ge. Be amol ti ginei geb gen natu ti dabin vie ite, okob ei gitangi ebe atob nemb gen bamo ti dabin ok ite. \v 11 Be ginei yem unemb aim gen nalk ane dabin vevie ite, okob yem gitangi ebe atob unemb Pomate ane gen dabin ok ite weik etok ge. \v 12 Be ginei omb amolmol subu as gen dabin vevie ite okob gitangi ebe atob unemb yem ate aim gen dabin ok ite weik etok ge. \v 13 Amol ti gitangi ebe ve nemb tivie ailu as kulkul nipil dongke ok ite, ve atob ei bua ve tivie ti be ta nivin ti. Dangetok be yem unemb Pomate ane kulkul be tis kulkul mone ane nipil dongke ite.” \s1 Yisu ane yaun subu ebe ginei-ginei ok \p \v 14 Eisir Parisai iute Yusi ane yaun bambamo ete ginei ok be ilgum molok gile ei, ve eisir nok ebe tas givin mone gitlek molge ok. \v 15 Beti Yisu ginei yaun gitangi eisir be ginei, “Yem etenik ete upasang aim ate love vie molge veik amolmol indi be inei yem amolmol vie ane bemem Pomate gitpweng yem aplongg-aim are gikwai. Gen ebe amolmol ge ili inei gen vie be bamo ok ete Pomate gili ginei etok gen sin-ge. \p \v 16 Bekob Yisu ginei, Mose be tis amolmol ebe inei Pomate avo ukwas binge ok (propet), as yaun geb yem dabin painge love sawa ebe Jon ebe ges bui sanggu gipil amolmol ok meng gihlang. Jon meng gihlang kob ei ginei mateu gitangi amolmol gipil Pomate ane taku be ginei, ‘Gibloblo ve Pomate nemb amolmol dabin.’ Be Yisu ginei, ‘Dangetok beti galkik etenik amolmol ete lolos ivang nik ve insov Pomate ane el aplo inde. \v 17 Be ginei, Gulumb tis nalk asonge ma nikwai, bemem Pomate ane yaun poke natu ti gitangi ebe atob ta nivalngan ane gen be niengk em ok ite, ma yapin.’ \p \v 18 Amol ti ginei bua ve arwe be gile geb avie vaku ti vukuri, amol etok giyaing luev ebe emb is ate ane ok. Be ginei amol ti bua ve arwe be gitin ei, bekob amol ti gile geb avie ete arwe bua ve ane ok, okob amol ete gile geb avie etok vukuri ok ei giyaing luev ebe emb is ate ane ok givin weik etok ge. \s1 Lasarus gabu amol ti ebe tis wambal walang ok \p \v 19 Be Yisu ginei, “Warik amol ti ebe tis are ok gibweg, be as mate walang ok ei gino ane kup vevies ge be gen ane ben vevies ge. \v 20 Be nangge taku etok amol ti are lasarus gibweg, bid gen ei love geb utle ulis tepwengge avwut. Be as mate ti ei ane nune-nggen subu ivwat ei ile be itak gibweg gibloblo amol tis are nok ane nam avo, \v 21 Be ei ta gitung ve nivkwen ate ve ben suk-sukus ebe amol tis are etok gen be gilgum be bingbleng gile gitak gitak nalk ok. Be uvun ok inme be es amblas givang ei ane bid bambamo ebe giengk utle ulis ok. \v 22 Ivwang be bwayage kob Lasarus gimat vunu, be Pomate ane angela inme inggas ei ile itak ei gibweg vie-ngge givin Ablaham. Bekob amol tis are etok gimat vunu weik etok ge be ispun. \v 23 Be amol nok mang-mangi gile taku ebe yev giengk ok be gibweg etok, bemem nangge taku nok ei gigas vavavne bamo tiate. Be ei geb na itin kob gili Ablaham gabu Lasarus imbweg aikawe molge. \v 24 Beti amol nok gital be ginei, ‘Tamangg Ablaham, tam viti ve ayeu be uhlin Lasarus inme be emb bui luvus siti be ayeu anum kob ve ayeu gagas vavavne bamo molge nangge yev bamo eteik aplo.’ \p \v 25 Bemem Ablaham giwel amol nok avo be ginei, ‘Angg nune, tam itung vevie be uli kob, ve nolge mie gugas am gen vevies walang ok tepwengge gikwai givin ebe gubweg matawem nangge nalk ok! Be Lasarus likok ei gen walang ok ma ve ane be gikuk lili tiate, bemem galkik etenik ande ei gibweg tis ta vevie-ngge nangge taku vie eteik be giwel mie gugas bunam nangge etenok. \v 26 Be givin ve luev ti giengk ebe ve amei andek andi yem be anemb yem ru ok ite ma molge. Be yem ok gitangi ebe atob unme undeb tavlu ete amei ambweg ik ok ite weik etok ge.’ \v 27 Be amol nok ginei, ‘Tamangg, (Ablaham) ayeu nanei nitangi mie, ginei dangetok okob mie nuhlin Lasarus be ninumul nile tamangg ane nam ok \v 28 be nes bing gwangne-ngge nitangi awangg male-nggen bage-tavlu ete imbweg ok velob eisir invang mul ve luev ete ande ayeu ganme ik, ve taku eteik tiate be ane vavavne bamo molge.’ \p \v 29 Bemem Ablaham giwel amol nok avo be ginei, ‘Eisir isam Mose be tis amolmol ebe inei Pomate avo ukwas binge ok (propet) as yaun be itpweng are gikwai!’ \v 30 Be amol nok ginei, ‘Ablaham, Eisir ok isam yaun etok bemem yaun etok gitangi ite weik etok ge, bemem ginei amol ti nimdil vukuri nangge taku gimat ane be nile be ninei yaun ve eisir, okob atob eisir inaute yaun be inro is ate vukir inkwai as gen tiate aplo.’ \v 31 Bemem Ablaham ginei, ‘Ginei eisir aplos givin Mose be tis amolmol ebe inei Pomate avo ukwas binge (propet) ok as yaun ite, okob atob aplos nivin amol ti ebe gimdil vukuri nangge taku gimat ane ok ane yaun nam nambed? Atob ma weik etok ge!’ \c 17 \s1 Gen tiate \p \v 1 Be Yisu ginei gitangi ane singamolomb gen be ginei, “Gen walang ano atob nilgum amolmol be insov gen tiate aplo inde. Bemem amol ret ete girwel amolmol be isov gen tiate aplo ile ok asonge ninggas vavavne bamo molge nindeb mul ane. \v 2 Dangetok be vie ve amolmol inadgin vat bamo ti nile amol nok savwalo be inkari ei nisov gielk nile, velob nimbweg be nirwel amolmol ebe as aplos givin gwangne ite ok be insov gen tiate aplo inde. \v 3 Dangetok be yem unemb aim ate dabin vie-ngge. Amol ti ginei gilgum gen tiate gitangi mie, okob mie nunei yaun be nomb bing bwaibwaya nitangi ei, be ginei ei giute miam yaun ge be giro ate vukir okob mie tam nivalngan ei ane tiate ete gilgum ok. \v 4 Be ginei amol nok gilgum gen tiate gitangi mie vukuri be vukuri, bekob gitangi mie gilek tis as mate walang ok be gipasang yaun gitangi mie, okob mie tam nivalngan ei ane tiate ete gilgum ok.” \s1 Yaun ebe ve aplond nivin Yisu ok \p \v 5 Be eisir singamolomb itangi Yisu ile be inei, “Amol Bamo, Mie nulgum amei-mei aplongg amei givin menihlang gwangne-ngge ma!” \v 6 Be Yisu giwel eisir avos be ginei, “Yem utpweng wer-sivsiev ano ane vatu are gikwai ve gen etok ane vatu natu-natu molge bemem kob gireu love bamo weik ebe ei ok. Dangetok be ginei yem aim aplongg aim givin siti-ngge weik ete wer-sivsiev ano ane vatu ok, okob etok gitangi ebe atob yem unei nitangi ei-weiwei etenik dang eteik, ‘Uhlu imate ukwai taku sawa etenik be ule uspun imate isov taku sawa ti.’ Atob ei-weiwei etok talngavo-ngge ve yem aim yaun be nile.” \s1 Amol bamo ti ane amol kulkul ane geb ane kulkul \p \v 7 Be Yisu ginei, “Amol bamo ti ane amol kulkul ane gile ve geb ane kulkul givang love gibok be ginumul gile ebe nam ok. \v 8 Be ane amol bamo nok ginei gitangi ei be ginei, ‘Mie nupasang imate be nundu awangg ben be nan nimungg be bwayage kob nundu am be non nindeb mul ane.’ \v 9 Be amol kulkul ane nok atob talngavo-ngge be nilgum nitangi ete ane amol bamo ginei ok. Bemem amol bamo nok wat ninei yaun vie ti nitangi ane amol kulkul ane etok ve ebe gisov ei ane yaun ane lu-ngge ok ite, ve etok ei ane kulkul roro. \v 10 Be Yisu ginei, Dangetok be yem ok unalgum weik etok ge. Yem unalgum aim kulkul walang ok tis aplongg-aim dongke-ngge be unei, amei algum kulkul ebe mie gob gitangi amei ok roro-ngge be amb kulkul ti givin ite.” \s1 Yisu gilgum amolmol bage isgabu ebe tis bid nam-vu ok be utlas vie vukuri \p \v 11 Yisu ve nireu nile Jerusalem, beti givang gito givin Samaria tis Galilaia as taku-ngge ve gile \v 12 love gibielk nam dabe ti be gile vunge ve eisir dubi ti nangge etok. Be eisir nok gitangi bage isgabu (10), be tepwengge inggas gimat bid nam-vu. Be gimat ete eisir inggas ok, gitangi ebe ve invang me inambweg invin amolmol sukus ok ite, beti eisir ivarkei aikawe-ngge \v 13 be ital gile ve Yisu be inei, “Yisu Mie Amol Bamo, Tam-viti ve amei.” \v 14 Yisu gili eisir be ginei, “Unde be unes aim-ate ru itangi bambamo ebe emb kulkul da ane ok be indi yem utlangg aim.” Beti eisir iute Yisu avo-ngge be ile, be givin ebe eisir ivang luev ge nangge ve ile ok, be bid tiate bambamo etok ges ulur gikwai utlas ulis be ande utlas ulis vie vukuri nangge ete luev sawa ok. \v 15-16 Eisir nok as amol ti gili ginei ande ei utle vie vukuri, beti ginumul gitangi Yisu gile be gikari ate gile gitak nalk gideb Yisu na ane be avo givwat Pomate are. Be amol nok nangge Samaria. \v 17 Be Yisu ginei, “Ayeu galgum amolmol gitangi bage-isgabu (10) be utlas vie vukuri bemem wali ande subu ivang inend \v 18 beti as amol ti ginumul ginme be avo givwat Pomate are ite? Ve etenik amol taku ti ane ete galkik ei-ngge ginumul ginme be avo givwat Pomate are nik?” \p \v 19 Bekob ginei ve amol nok be ginei, “Umdil be ule, ve mie aplom givin Pomate beti gilgum be utlem vie.” \s1 Sawa ebe Pomate ve nemb amolmol dabin ok \p \v 20 Eisir Parisai subu itangi Yisu ile be iutani ei be inei, “Asger kob Pomate nihlin amei-mei Amol Bamo be ninme?” Be Yisu giwel eisir avos be ginei, “Eitit gitangi ebe atob tandi gen ti veik tanatpweng are tanei Amol Bamo ande ginme ok ite, \v 21 ve gen etok atob yem ate tangg-aim nitung.” \v 22 Bekob Yisu ginei gitangi ane singamolomb gen be ginei, “Asonge mul ane atob yem tangg-aim nitung ve undi Pomate Natu Ayeu ebe meng gahlang weik amolmol ok, bemem atob undi ite. \v 23 Be atob amolmol anongge inme be inei nitangi yem be inei, ‘Taundi, Ei ande meng gihlang nangge taku eteok me nangge ebeik.’ Bemem yem unaute eisir avos be unrek ayeu unde bwaya. \v 24 Ve Pomate Natu ayeu ebe meng gahlang weik amolmol ok atob nanumul nanme weik ebe bilip geb be geb taku avut ok, be atob amolmol tepwengge nangge nalk matanos nitut nimbweg ayeu. \v 25 Bemem gen mate ane eteik, Ayeu atob nanggas gen bunam nalk etenik ane be amolmol as mate etenik ane bwais be inavkir dumas nitangi ayeu nimungg bekob. \v 26 Pomate Natu ayeu ebe meng-gahlang weik amolmol ok atob nanumul nanme weik ebe warik bui gitimb Noak ane amolmol-gen ok. \v 27 Ve givin sawa etok amolmol en be inum be emb is ate ane emb be ilgum as gen sinsin-ge ivang love givin ebe Noak gisov ane ei-vovo aplo gile ok, be bui girun love amolmol tepwengge inum bui be imat vunkunu be ma. \v 28 Asonge sawa ebe Pomate Natu ayeu ve nanumul nanme ok, atob weik ebe warik yev gen amolmol nangga Sodom tis Gomora ok. Ve givin sawa etok amolmol nangge Sodom tis Gomora en be inum be ivgo gen nangge is ate be emb kulkul ve ivro ben be itav nam undib bambamo, be ilgum as gen sin-ge ivang \v 29 love sawa ebe Lot gimdil gikwai Sodom gile ok be seukie-ngge yev gisov nangge gulumb ginme be gen amolmol be tis gen walang ok love ti giengk ite ma molge. \v 30 Dangetok be asonge Pomate Natu ayeu ok atob nakuri yem ge weik ete eisir Sodom tis Gomora ikuri-ngge ve ebe yev gen is ok. \v 31 Be nivin sawa etok atob amolmol ebe imbweg as nam luvwe ok gitangi ebe ve indumul insov as nam aplo inde vukuri ve invwat as wambal ok ite. Be eisir ebe ivang as um aplo ok gitangi ebe ve indumul inde as nam ve invwat as kup tis kambam ok ite. \v 32 Tangg aim nitung Lot arwe ebe girau na lili be gile ve vat ok. \v 33 Be Yisu ginei, Amol ti ginei tang gitung utle ulis bamo molge atob nindeb mul ane atob ei nimbweg ite, be amol ti ginei gimat vunu ve awangg kulkul ane, amol etok atob nimbweg matawe nindeb mul ane. \v 34 Be Yisu ginei ayeu nanei nitangi yem, Amol ailu atob niyengk dongke, bemem Pomate atob ninggas amol ti nikwai be nune atob nimbweg em. \v 35 Be avie ailu atob inemb kulkul ve indu ben nisov dongke invang be Pomate atob ninggas avie ti be avie ti atob nimbweg em. \v 36 Be amol ailu atob inemb kulkul invin is ate invang as um aplo be atob Pomate ninggas amol ti nikwai ti.” \p \v 37 Eisir singamolomb iute yaun etok be iutani Yisu be inei, “Gen bambamo ete ande mie gunei ok atob menihlang nangge taku sawa inend?” Be Yisu giwel eisir avos be ginei, “Asonge nindeb mul ane nivin ebe ayeu ve nanumul nanme nalk ok, atob weik mank-gilavie ebe iro is ate sut itangi taku ebe gen gimat giengk ile ok.” \c 18 \s1 Bing-ai gipil avie tupe ti be tis amol bamo ebe gilgum amolmol as yaun ok \p \v 1 Be Yisu ginei bing-ai ti gitangi ane singamolomb gen be gibul is ve ginei ines miengk gwangne-ngge be utlas bua bwaya be ginei: \p \v 2 “Amol bamo ti ebe gilgum amolmol as yaun ok gibweg nam dabe ti, be amol nok ei gipelk ve Pomate ite be tang givin amolmol ite weik etok ge. \v 3 Be givin sawa etok avie tupe ti ebe nolge arwe gimat vunu gikwai ok gibweg nam dabe etok givin. Be avie nok givang gitangi amol bamo nok gile gigas ta-ngge be ginei ane gen bunam ebe amolmol ilgum gitangi ei ok binge gitangi amol bamo nok veik niute be nemb ei ru. \v 4 Bemem amol bamo nok bua ve nemb avie tupe etok ru. Be bwayage kob amol bamo nok ginei, ‘Ayeu gapelk ve Pomate be tis amolmol ok ite weik etok ge, \v 5 bemem gisov avie tupe etenik ane tangir gitangi ayeu gigas ta-ngge beti atob ayeu namb ei ru, velob ei nivang nitangi ayeu painge-ngge love nakwes.’” \p \v 6 Be Yisu ginei gitangi ane singamolomb gen be ginei, “Ande yem ute amol tiate etok ane yaun ebe ginei ok gikwai me ma? \v 7 Be Pomate ei Amol vie molge, dangetok be ginei yem unautani Ei ve aim gen bunam ane ninggas ta-ngge atob ei nemb yem ru seukie-ngge. \v 8 Be ayeu nanei nitangi yem, Pomate gitangi ebe atob nemb amolmol ebe iutani ei ve as gen bunam ane ok ru seukie-ngge. Bemem nivin sawa ebe Pomate Natu Ayeu ebe meng-gahlang weik amolmol ok ve nanumul nanme ok, okob ayeu tang givin ve nali amolmol ebe aplos givin Pomate ok. \s1 Bing-ai gipil Parisai amol ti be tis amol ti ebe geb kulkul takes ane ok \p \v 9 Yisu ginei bing-ai ti gipil amolmol ebe indang isate be ili amolmol subu weik gen sin-ge \v 10 ok be ginei; “Amol ailu isov lum yamar aplo ile ve ines miengk. Amol ti nangge Parisai, be eisir Parisai nok ebe indang isate be inei eisir amolmol vie ane ok. Be amol ti ebe geb kulkul takes ane ok, be eisir kulkul takes ane nok ebe amolmol Parisai ane ili eisir inei amolmol tiate ane ok. \v 11 Parisai amol nok gimdil be ges ane miengk dangeteik; ‘O Pomate, ayeu tangg vevie-ngge ve mie, ve ayeu weik amol tiate ane eteik ebe geb kulkul takes ane ok be tis amolmol tiate ane subu ok ite. Ve eisir etok ebe ivalval amolmol as gen be inei yaun bingkas-kasop anongge ok, be wasi tinas givin. \v 12 Bemem ayeu, ayeu gayamar ben givin as mate ailu ailu tis Sonda walang ok, be gavwat angg gen walang ok nangge um be gab ano ti ano ti gitangi bage isgabu ve da gitangi mie.’ \p \v 13 Bemem amol ebe geb kulkul takes ane ok givarkei aikawe-ngge be bua ve nindank nireu gulumb, be ei gituk be ginei ane yaun gitangi Pomate dangeteik; ‘Pomate, Tam viti ve ayeu ve ayeu amol tiate ane.’ \v 14 Beti Yisu ginei gitangi amolmol be ginei Ayeu nanei nitangi yem; Amol ete geb kulkul takes ane ok Pomate gili ei ginei ei amol vie molge gitlek Parisai amol etok. Ve amol ti ginei nindang ate be avo nivwat ate, atob Pomate nili ei weik gen sin-ge. Bemem amol ti ebe bua ve ret amolmol avos nivwat ei are ok ete atob Pomate nili ei weik amol bamo ti.” \s1 Yisu geb avo ukwas giwei nunus natu natu \p \v 15 Amolmol subu inggas natus gen itangi Yisu ile ve Yisu nitak bage niwei nunus natu natu nok be nemb avo ukwas niwei eisir. Beti eisir singamolomb ili ebe amolmol inggas natus gen itangi Yisu ile ok be inggo is. \v 16 Bemem Yisu ginei gitangi ane singamolomb gen be ginei, “Untau nunus etenok be intangi ayeu inme, be unvarkei eisir as luev avwut bwaya. Ve Pomate tang givin ve nemb amolmol dang dang etenik dabin. \v 17 Be Yisu ginei ayeu nanei bingano-ngge nitangi yem; Amol ti ginei aplo givin Pomate ane yaun weik ete nunus natu natu aplos givin amolmol as yaun ok ite, atob Pomate nemb ei dabin ite ma yapin.” \s1 Yaun gipil amol ebe tis wambal walang ok \p \v 18 Bekob Juda as amol bamo ti ebe geb eisir dabin ok gitangi Yisu gile be giutani Yisu be ginei; “Gidung vie, Ayeu nalgum gen ret veik nambweg matawangg dangetok?” \v 19 Be Yisu giwel amol nok avo be giutani ei be ginei, “Mie gutal ayeu gunei Gidung vie, be ande mie gutpweng yaun ake ete gunei nok are me ma?” Be Yisu ginei, Amol vie ti givang nalk etenik ite molge, Pomate dongke-ngge ei amol vie. \v 20 Be mie gutpweng Pomate ane yaun ebe geb gitangi Mose ok are gikwai, ve yaun etok ginei dangeteik; ‘Nos amolmol vunu ite; Nulgum gen wasi ane ite, be nunei yaun sinsin-ge nipil amolmol ite. Nuvaina ite; Nusov tinem gabu tamem as yaun ane lu-ngge.’ \v 21 Be amol nok giwel Yisu avo be ginei, “Givin ebe ayeu nunus ge ok be ginme love galkik as mate etenik ayeu gapasang yaun etenok vie-ngge be galgum ano gile ete gavang nik.” \v 22 Yisu giute amol nok ane yaun ebe ginei ok gikwai bekob ginei gitangi ei be ginei; “Gen dongke-ngge giengk nangge. Be gen nok dang eteik; Mie nule be nomb am wambal tepwengge be amolmol inavgo bekob nomb am gen etok ane mone nitangi amolmol ebe gen ma ve is ok. Bekob nunme be nuvang mul ve ayeu. Veik atob mie nunggas am gen vevies ge nindeb mul ane nangge Pomate ane taku.” \v 23 Bemem givin ebe amol nok giute ebe Yisu ginei yaun dangetok gitangi ei ok be aplo bunam molge, ve ei amol ti ebe tis wambal walang ok be bua ve ret nikarkari ane gen sinsin. \v 24 Yisu gili love aplo bunam molge be ginei, “Gen etok bunam molge ve amolmol ebe tis wambal walang ok ebe ve insov Pomate ane taku inde ok. \v 25 Ayeu nanei yaun ti nitangi yem bekob, Gen bamo ti gitangi ebe atob nisov gen avo natu ti nile bwayagege ok ite, bemem etok bunam molge ve amolmol ebe tis wambal bamo ok, ebe ve insov Pomate ane taku inde ok.” \p \v 26 Amolmol ebe imbweg be iute Yisu ane yaun etok ok, iutani Yisu be inei, “Ginei dang etok, okob amol ret atob nimbweg vie?” \v 27 Yisu giwel eisir avos be ginei, “Amol ti gitangi ebe ve nilgum gen dangetok ok ite molge, bemem Pomate ei gitangi ve nilgum gen walang ok, be Ei ate-ngge atob nilgum gen dangetok.” \v 28 Bekob Pita ginei gitangi Yisu be ginei, “Miam singamolomb gen amei, amei avang akwai amei nam be galkik anme avang mul ve mie. Be wali asonge amei an-gas gen ret nindeb mul ane?” \v 29 Be Yisu ginei gitangi eisir be ginei; “Bingano, ayeu nanei nitangi yem; Amol ti ginei givang gikwai arwe-nggen tis natu-nggen, me male-nggen, me ane bambamo-nggen ve Pomate ane kulkul ane, \v 30 atob amol etok ninggas gen vevies walang ano molge nindeb mul ane, be atob ei nimbweg vie molge nangge Pomate ane taku.” \s1 Yisu ginei yaun ebe asonge nimat vunu bekob matawe be nimdil vukuri ok vukuri \p \v 31 Yisu gigas ane singamolomb gen 12 ebok ile aikawe ikwai amolmol bekob ginei gitangi eisir be ginei; “Unaute kob, Atob eitit tanreu tande Jerusalem ok okob atob yaun bambamo ebe warik Pomate ane amolmol kulkul ane ebe inei Pomate avo ok iro gipil Pomate Natu Ayeu ebe meng gahlang weik amolmol ok atob ano nile. \v 32 Ve atob amolmol inemb ayeu nitangi amolmol gitip ane be atob eisir gitip ane inalgum gen ungglus-ungglus nitangi ayeu be inluk nireu ayeu be inmalk ve ayeu. \v 33 Be atob inrau ayeu bekob ines ayeu vunu. Bemem as mate ebe ve aitol ane ok okob atob ayeu matawangg be namdil vukuri nangge taku gimat ane.” \v 34 Eisir singamolomb iute yaun bambamo ete Yisu ginei ok bemem itpweng are ite, ve yaun etok ane dabe givwaivun ate gitangi eisir. Be tas gisgil gen ete Yisu ginei yaun gipil ok. \s1 Yisu gilgum amol ti ebe matano bop ok be vie vukuri \p \v 35 Yisu tis ane singamolomb gen ivang love ile imbloblo nam dabe ti are Jeriko, be amol matano bop ti gibweg luev bane ve giutau-tani gen nangge amolmol ebe iriv be ira ivang luev ok. \v 36 Be givin ebe matano bop nok giute ebe amolmol ilgum ve indi Yisu be ilgum be kakie bambamo ok, beti ei giutani be ginei “Gen ret dangeteok?” \v 37 Beti amolmol inei lavo gitangi ei be inei, “Yisu Nasaret ane ebe Pomate gihlin be ginme ve nemb amolmol ru ok ete ginme nik.” \v 38 Beti amol matano bop nok gital avo bamo be ginei, “Yisu, Dawit ane natu mie, Tam viti ve ayeu!” \v 39 Be amolmol ebe ande imungg ile ok inggo amol nok be inei, “Tuminnge.” Bemem amol nok gital yaun avo bamo-ngge vukuri be ginei, “Dawit natu mie, tam viti ve ayeu.” \v 40 Beti Yisu givarkei va ta be ginei gitangi amolmol ve in-gas amol matano bop nok nitangi ei nile. Amolmol inggas amol matano bop nok be ivang ile love ile imbloblo Yisu be Yisu giutani ei be ginei; \v 41 “Mie tam givin gunei ayeu nalgum gen ret nitangi mie?” Be amol nok giwel Yisu avo be ginei, “Amol Bamo, ayeu tang givin ve nali taku vukuri.” \v 42 Bekob Yisu ginei gitangi ei be ginei, “Mie aplom givin Pomate beti atob nilgum mie matanom be ponge. Dangetok be matanom ponge be nuli taku!” \v 43 Be seukie-ngge amol nok matano ponge be gili gen vukuri, be ei givang mul ve Yisu be avo givwat Pomate are. Be amolmol ebe ili gen etok givin ok avos givwat Pomate are givin weik etok ge. \c 19 \s1 Yisu gabu Sakai \p \v 1 Yisu gibielk Jeriko gikwai be veve mang-mangi nireu nile ebe Jerusalem ok. \v 2 Be amolmol ebe emb kulkul takes ane ok as amol bamo ti ebe geb eisir dabin ok, are Sakai ei gibweg ete Jeriko ok. Be ei amol ti ebe tis wambal walang ok. \v 3 Ei gilgum ve nili Yisu nisov matano roro-ngge bemem gilgum be gitangi ite ve amolmol anongge molge ivarkei isil Yisu. Be givin ve Sakai nok ei amol tupe molge be gitangi ebe atob na nipar-kar amolmol be nili Yisu ok ite. \v 4 Beti ei gituvki gimungg gile be gireu ei ti ebe givarkei luev bane ok ve nili Yisu, ve atob Yisu nivang nitwep ei eteok ane lu ve nile. \v 5 Yisu givang gile love gitwep ei ete Sakai gireu gile gibweg ok ane lu, be gidank be gili Sakai ebe gibweg ei-nggoto ok, be ginei gitangi ei be ginei; “Sakai, usov unme utak seukie-ngge, ve as mate etenik atob ayeu nambweg navin mie nangge miam nam!” \v 6 Sakai gisov mengg gitak nalk seukie-ngge be gigas Yisu tis ta vevie-ngge gile ebe ane nam ok. \v 7 Amolmol tepwengge ili be tas vavis anongge be inei, “Ret ginei beti Yisu gile ve nimbweg nivin amol tiate ane etok nangge ane nam?” \v 8 Bekob Sakai gimdil be ginei gitangi Yisu be ginei; “Amol Bamo, as mate etenik atob ayeu nambwas angg wambal be namb tavlu nitangi amolmol ebe gen ma ve is ok. Be ginei ayeu gayo amol ti be gavwat ei ane gen ti gikwai, okob atob ayeu namb gen aivat nitangi ei niwel ei ane gen dongke ete ayeu gavwat gimungg ok.” \v 9 Be Yisu ginei yaun gipil Sakai nok gitangi amolmol be ginei; “Galkik as mate etenik ge Pomate givang givin nam etenik. Be amol etenik ei Ablaham ane vaku ti. \v 10 Be Pomate Natu ayeu ebe meng gahlang weik amolmol ok ganme ve namb amolmol ebe ivang aikawe ikwai Pomate ane luev ok ru weik ete ande galgum gitangi Sakai nik!” \s1 Bing-ai gipil amol bamo ti ane amolmol kulkul ane ebe inggas as mone ok \p \v 11 Be Yisu ginei bing-ai ti gitangi amolmol ebe iute ei ane yaun ok ve gisov ei ande gile gibloblo Jerusalem be amolmol inei bwat atob etenik ge Pomate nemb ei ve eisir as amol bamo. \v 12 Beti ei ta gitung ve ninei lavo nitangi amolmol bemem ginei gipil bing-ai ge dangeteik; “Amol ti ve nivang nam dabe ti ve amol bamo ebe geb amolmol dabin ok nemb ei ve nemb amolmol dabin. \v 13 Be givin ebe amol nok ve nimdil ane ok be ei gital ane amolmol kulkul ane be itangi ei ile, be ei geb mone gol dongke-dongke gitangi ane amolmol kulkul ane 10 etok gitangi-ngge. Be mone ete ei geb gitangi ane amolmol kulkul ane ok, gitangi ebe mone aiweng aitol ane ok. Be amol nok ginei, ‘Yem unemb kulkul nipil mone etenik be unawkwen nivin tis ete ayeu ve navang ok.’ \v 14 Bemem amol nok ane bambamo-nggen nangge ei ate ane nam eisir bwais ve ret ei nemb amolmol dabin. Beti eisir emb yaun givang mul gile ve amolanmol ebe atob amol nok nimbielk ve eisir ok be inei, ‘Amei bwaingg amei ve ret amol etenok nemb eitit dabin.’ \v 15 Bemem bwayage kob emb amol nok ve nemb eisir dabin. Bekob amol nok ginumul gile ane nam vukuri be ginei be amolmol ital ei ane amolmol kulkul ane ebe warik geb mone gol ano dongke-dongke gitangi eisir ok be itangi ei ile be ginei, ‘Ayeu veve nali mone ebe warik gab gitangi yem be ganei unalgum kulkul nipil ok ane ano.’ \v 16 Beti eisir kulkul ane nok as amol ti gimungg gitangi ane amol bamo gile be ginei, ‘Mie gob mone gol dongke-ngge gitangi ayeu, be ayeu gab kulkul gipil mone nok be gagas mone gol nok bage isgabu meng givin.’ \v 17 Be ei ane amol bamo ginei gitangi ei, ‘Miam kulkul vie. Be mie amol kulkul ane vie ti ebe gob gen siti-ngge dabin vie molge ok. Dangetok be atob ayeu namb mie ve amol bamo ti be nomb nam bage isgabu dabin.’ \v 18 Bekob amol luvwe ti ane gitangi ane amol bamo gile be ginei, ‘Amol bamo, ayeu gab kulkul gipil mone gol dongke ebe mie gob gitangi ayeu ok be gagas mone gol nok gitangi bage tavlu meng givin.’ \v 19 Be ei ane amol bamo ginei gitangi ei, ‘Atob ayeu namb mie ve nomb nam dabe bage tavlu dabin.’ \v 20 Be amol ti vukuri gile be ginei, ‘Amol bamo, ayeu gatak miam mone ebe gob gitangi ayeu ok gisov kambam den natu ti be am gen nok ete giengk ik. \v 21 Ve ayeu gapelk ve mie, ve mie amol gwangne, be gen ebe amolmol subu ivro ok, bemem atob mie nunggas gen etok ane ano.’ \v 22 Be amol bamo nok ta vavis vunungge be ginei gitangi ei, ‘Mie amol kulkul ane tiate ti, be mie ate ande gunei am wayam vusa gikwai. Ginei mie gutpweng are gunei ayeu amol eteik ebe gavwat gen ebe gab ane kulkul ite ok ane ano, \v 23 okob vie ve mie nomb kulkul nipil awangg mone etenik be nuvkwen awangg gen be bamo yapin. Veik nivin ebe ayeu ve nanumul nanme ok okob navwat angg gen tepwengge nikwai. Bemem gimdom be mie gulgum dangetok ite?’ \v 24 Bekob amol bamo nok ginei gitangi amolmol ebe ivarkei etok ok be ginei, ‘Unemb mone gol dongke etok ikwai amol etenok be unemb itangi amol ebe gigas mone gol gitangi bage isgabu ok.’ \v 25 Bemem amolmol inei gitangi amol bamo nok be inei, ‘Ma yapin! Amol etenok ande gigas mone gol gitangi bage isgabu gikwai.’ \v 26 Be amol bamo nok ginei gitangi eisir be ginei ayeu nanei nitangi yem, ‘Amol ti ginei geb ane gen dabin na gili, atob ei ninggas gen subu nile nivin. Bemem amol ti ginei geb ane gen dabin vevie ite, atob inemb gen siti ebe giengk givin ei ate ok nikwai. \v 27 Be ayeu nanei nitangi yem, Unde be un-gas amolmol ebe walirik inei bwais ve ayeu namb yem dabin ok unme be unes eisir vunkunu nangge ayeu nangg.’” \s1 Yisu gisov Jerusalem gile weik Amol (King) Bamo \p \v 28 Yisu ginei yaun etok be ma gikwai kob tis ane singamolomb gen imdil ve inreu inde Jerusalem. \v 29 Eisir ivang painge love ile imbloblo Betepage be tis Betania as taku nangge matendubi ebe ei oliv anongge givarkei ok, beti Yisu gihlin ane singamolomb gen ailu ve inmungg inde inahlang nam dabe ailu etok. \v 30 Be ginei gitangi sulu be ginei, “Yemlu unmungg unde unahlang nam ok, be nam ete givarkei mate ge nik atob gabu undi bwelk dongki ti amolmol iro wal gile be givarkei. Be bwelk nok amol ti gibweg giwei ite molge, be gabu unahlang wal nikwai be unatwem unme etenik. \v 31 Be ginei amol ti ve niutani yemlu be ninei, ‘Yemlu ve unamdom etenik?’ Okob gabu unei nitangi amol etok be unei, ‘Amei-mei Amol Bamo ginei bwelk etenik ane kulkul giengk.’ \p \v 32 Beti eisir singamolomb ailu nok imdil be imungg ile, gabu ivang love imbielk nam be gabu ili gen walang ok gitangi ebe galkik Yisu ginei gitangi sulu yapin ok. \v 33 Be givin ebe gabu ihlang wal gikwai bwelk dongki etok ivarkei ok, be bwelk nok tivie giutani sulu be ginei, ‘Yemlu ve unamdom beti uhlang wal gikwai bwelk etenok?’ \v 34 Be sulu iwel amol nok avo be inei, ‘Amei-mei Amol Bamo ginei bwelk etenik tis kulkul.’ \p \v 35 Beti amol nok na vier ve sulu be itwem bwelk nok be itangi Yisu ile. Be gabu iwaulu as kup be ival gile bwelk nok dume tulkwe bekob Yisu gipil gile gibweg giwei. \v 36 Yisu gibweg giwei bwelk dongki nok be givang ve gile be amolmol anongge iwaulu as kup be ival gile luev gili be Yisu tis bwelk nok ivang iwei dobo ve ile. \v 37 Yisu ande gile gibloblo Jerusalem gikwai be gisov nangge matendubi ebe ei oliv anongge givarkei ok ve gile be ei ate ane amolmol gen imdil be avos givwat Pomate are ve gen bambamo ebe eisir ili ok ane. \v 38 Be inei, \q1 “Eitit avond nivwat Pomate are, ve Ei gihlin Amol ebe ve nemb eitit dabin ok be ginme tis Tame ane gwangne. Be Pomate ande ta vie-ngge ve eitit, dangetok be eitit avond nivwat Ei are niengk ei-nggoto ge.” \p \v 39 Eisir Parisai iute ebe amolmol avos bambamo-ngge ve avos givwat Pomate are ok, beti ile inei gitangi Yisu be inei, “Gidung, Mie unei yaun itangi am amolmol gen veik eisir tumingge siti ma?” \v 40 Be Yisu giwel eisir Parisai avos be ginei, ‘Ayeu nanei roro-ngge nitangi yem, Ginei eisir etenik tumingge inambweg, atob vat bambamo ete iyengk nik intal yaun vusa!’ \s1 Yisu giteng gireu Jerusalem \p \v 41 Yisu givang love gile gibloblo Jerusalem be gili taku nok love giteng anongge \v 42 be ginei, “Galkik as mate etenik ginei yem unatpweng luev ebe ve unambweg matawangg aim ok are, atob vie molge. Bemem yem ande bwaingg aim, dangetok be asonge yem un-gas gen bunam bamo molge. \p \v 43 Be asonge amolmol valir ane inme be vepias indek insov yem aim nam luvwe be atob insum \v 44 yem be ines yem tis natungg aimgen vunkunu love ma. Be gen ti wat nivarkei lavo vukuri dangete galkik givarkei nik ite, atob inyaing tepwengge nikwai. Ve Pomate ta givin ve ginei nemb yem dabin, bemem yem bwaingg-aim be uvkir dumangg-aim gitangi Ei.” \s1 Yisu gisov lum yamar aplo gile be gitin amolmol ile ihlang ikwai lum aplo \p \v 45 Yisu gisov lum yamar aplo gile be gitin amolmol ebe ile ve ivgo gen be emb gen giwel ate nangge lum yamar aplo ok be ile ihlang ikwai. \v 46 Bekob ginei gitangi eisir be ginei, “Yaun ebe warik Pomate ane amolmol kulkul ane iro ok ginei dang eteik; ‘Pomate ginei awangg nam atob tantal tanei amolmol tepwengge as nam mateu ane.’ \p Bemem yem ulgum love ande weik ebe amolmol vaina ane as taku ok.” \p \v 47 Be givin sawa etok Yisu gisov lum yamar aplo gile tis as mate walang ok be ginei mateu gitangi amolmol. Be gidung subu ebe emb Mose ane yaun dabin ok be tis eisir bambamo subu ebe emb kulkul da ane ok irek luev ve ines Yisu vunu, \v 48 bemem ilgum be gitangi ite. Ve as mate walang ok amolmol iro isate sut itangi Yisu ile painge-ngge ve inaute mateu ebe Ei ginei ginei ok, be sawa ti giengk ite molge. \c 20 \s1 Amolmol iutani Yisu ane gwangne ane dabe \p \v 1 As mate ti Yisu gisov lum yamar aplo gile be ginei mateu ve amolmol givang. Be bambamo ebe emb kulkul da ane ok tis gidung ebe emb Mose ane yaun dabin ok be tis Juda as awaga subu, eisir iro is ate sut bekob \v 2 ete ivang itangi Yisu ile be inei; “Mie unei lavo itangi amei kob. Wali mie gulgum gen bambamo etenik ve amol ret ane gwangne? Be amol ret geb ane gwangne gitangi mie beti nolik mie gubielk Jerusalem be gulgum ve guvinvin amolmol tepwengge ile ihlang ikwai lum yamar aplo?” \v 3 Be Yisu giwel eisir avos be ginei atob ayeu nautani yem ve yaun ti ane nimungg bekob; “Ande ma, be yem unei yaun etek lavo itangi ayeu kob. \v 4 Wali Jon ebe ges bui sanggu gipil amolmol ok gigas gwangne nangge inend beti gilgum kulkul etok? Nangge amolmol me nangge Pomate ane?” \v 5 Be eisir ebe iutani Yisu ok inei ve is ate be inei, “Atob eitit tanei ret? Ginei eitit tanei Pomate geb ane gwangne gitangi Jon, ok-ti atob ei ninei; ‘Be nam nambed be yem aplongg aim givin Jon ite?’ \v 6 Bemem ginei eitit tanei Jon gigas ane gwangne nangge amolmol, atob amolmol bambamo etenik ines eitit ve vat. Ve eisir itpweng are gikwai inei Jon ei Pomate ane amol kulkul ane ti ebe ginei Pomate avo ok.” \v 7 Beti eisir iwel Yisu avo be inei, “Amei tangg amei gisgil.” \v 8 Be Yisu ginei gitangi eisir, “Dangetok be ayeu ok atob nanei Amol ebe geb ane gwangne gitangi ayeu be galgum gen bambamo etok ok binge nitangi yem ite weik etok ge.” \s1 Bing-ai gipil Juda as awaga ve eisir weik amol ti ebe geb um wain ane dabin ok \p \v 9 Bekob Yisu ginei bingai ti gitangi amolmol be ginei; “Amol ti givro ane wain um ti. Bekob amol nok tis ane amolmol kulkul ane kakie gisov dongke be inei atob um nok ane tivie ninggas kulkul etok ane ano tavlu nivin. Beti amol nok geb ane um wain nok gisov amolmol ebe ve inemb ei ane gen dabin ok bais ve inemb dabin, be ei ate gimdil be gile ve gibweg nam dabe ti nangge taku undib ge ti. \v 10 Ei gibweg etok love aiweng ebe ve inpis wain ano ok meng gihlang, kob ei gihlin ane amol kulkul ane ti be gile ve nivwat ane amol bamo nok ane mone nangge eisir ebe ipis wain nok ane ano ok. Bemem eisir ebe emb wain dabin ok es amol nok bekob ihlin be givang bage apo-ngge ve ginumul gile. \v 11 Beti um tivie gihlin ane amol kulkul ane ti vukuri be gile. Bemem eisir ebe emb wain dabin ok es amol nok be ilgum ei tiate-tiate bekob ihlin ei be givang sin-ge ve ginumul gile weik etok ge. \v 12 Be um tivie gihlin ane amol ti vukuri gile bemem eisir ebe emb um wain dabin ok es amol nok weik etok ge be ikari ei gihlang gikwai um aplo. \v 13 Beti um tivie gibweg be tang gitung, atob ayeu nalgum eisir etenik nam nambed? Bekob ginei, ‘Ayeu nalek nahlin natungg dongke ebe tang givin ei gitlek ok be nile, veik atob eisir indi be inei etok ayeu natungg be atob inpasang ei vie-ngge niwei bais taptape-ngge.’ \v 14 Bemem givin ebe amolmol ebe emb um wain dabin ok ili ebe um nok tivie natu ebe gitangi eisir gile ok, be inei ve is ate be inei, ‘Um etenik ane tivie natu ete ginme nik be eitit tanes ei vunu nikwai. Veik tan-gas um wain etenik ve it.’ \v 15 Beti eisir emb amol nok ta be ikari gile gihlang gikwai um aplo bekob ile es ei vunu. Be Yisu ginei, Ginei um nok ane tivie nimbielk, okob atob nilgum ret nitangi amolmol ete emb ei ane um dabin ok? \v 16 Atob ei nes eisir ete emb ei ane um dabin ok vunkunu be nemb kulkul etok nisov amolmol vaku bais ve inemb dabin. Bemem amolmol iute yaun etok be inei, “Ma yapin! Etok gitangi ite.” \p \v 17 Yisu na giro eisir ta bekob ginei, “Yem usam yaun ebe warik Pomate ane amolmol kulkul ane iro ok be utpweng are gikwai me ma? Yaun nok ginei dangeteik; \q1 ‘Twelk ebe warik amolmol gimungg ane itav as nam giwei ok, ande amolmol bwais gikwai. Bemem galkik as mate etenik ande twelk nok meng gihlang weik twelk ebe givarkei wavin tiate na ok.’ \p \v 18 Amol ti ginei gibieg gisov twelk etok atob ei ninggas tiate, bemem ginei Pomate nes amol ti, amol etok atob nile suksukus weik ebe seksek ok.” \p \v 19 Gidung ebe emb Mose ane yaun dabin ok be tis bambamo ebe emb kulkul da ane ok, itpweng are inei Yisu ginei bing-ai etok gipil eisir. Beti eisir tas vavis be ilgum ve inemb Yisu ta tis sawa etok ge bemem ipelk ve amolmol. \s1 Yaun takes ane \p \v 20 Beti eisir tas gitung ve inei bwayage be indi sawa vie-ngge ti okob. Be eisir nok ivgo amolmol subu be inei yaun gisov eisir ve inde be inaute Yisu ane yaun ebe ginei-ginei ok be ginei Yisu ginei yaun ti gitlek okob eisir inemb ei ta be in-gas ei intangi amol bamo ebe geb eisir dabin ok inde. \v 21 Beti eisir nok ile be ilgum weik ebe eisir amolmol yaun ano ane ok be iutani Yisu be inei; “Gidung, Amei atpweng are gikwai anei miam yaun ebe gunei be gubul amolmol nangge lum mateu ane aplo ok, yaun etok ano molge. Be mie tam gitung amolmol ebe tis ares ok, me eisir ebe tis ares ite ok bamo molge ite. Mie gubul amolmol ve yaun ano ebe Pomate tang gitung ve atob nilgum nitangi amolmol ok roro-ngge. \v 22 Dangetok be Mie unei yaun etenik lavo itangi amei kob, ve gitangi ebe atob amei anemb mone takes ane nitangi Rom as amol bamo ebe geb amolmol dabin ok me ma?” \p \v 23 Bemem Yisu ande gitpweng gen ebe eisir tas gitung giengk aplos ge ok are gikwai, beti ginei gitangi eisir be ginei; \v 24 “Unes mone nok ano ti ru be ayeu nali kob, nanei amol ret dalgo be tis are ete giengk mone nik?” \v 25 Be eisir iwel Yisu avo be inei, “Eteik Rom as amol bamo ebe geb amolmol dabin ok are be tis dalgo ete giengk mone eteik.” Be Yisu ginei, “Dangetok be unemb Rom as amol bamo ane gen ninumul nitangi ei ate nile, be unemb Pomate ane gen nitangi Pomate nile!” \v 26 Eisir nok tas gitung yapin ve inei inautani Yisu ve yaun takes nok ane veik ginei Yisu ninei yaun ti nitlek okob eisir atob inemb ei ta, bemem ilgum be ili ma. Be ikuri vunu-ngge ve Yisu ane yaun ebe ginei ok ane be tumi-ngge ivarkei. \s1 Yaun ebe atob amolmol inmat vunu be nindeb mul ane kob matawas be inamdil vukuri ok \p \v 27 Sadukai subu ivang itangi Yisu ile, (Eisir Sadukai nok ebe inei amolmol ebe imat vunu ok asonge matawas be inamdil vukuri ite ok) be iutani Yisu be inei, \v 28 “Mose giro yaun eteik be geb gitangi amei; ‘Ve amol ti ginei gimat vunu gikwai arwe be sulu natus ma, okob amol nok male atob nemb avie tupe nok veik nes nunus vier niwel amol ebe gimat vunu ok.’ \p \v 29 Dangetok be amol ti tis male-nggen imbweg, eisir nok gitangi bage tavlu be ano ailu (7). Be amol mate ane geb avie ti bemem kob gimat vunu be gabu natus ma. \v 30 Bekob amol ebe gile gisa amol mate ane ok geb avie tupe nok, bemem bwayage kob ei gimat vunu weik etok ge be gabu natus ma. \v 31 Bekob amol luvwe ti ane geb avie nok vukuri, bemem gimat dongke nok ge gipil sotol kawe be male etok tepwengge be imat vunkunu be ma. \v 32 Be bwayage kob avie etok ok gimat vunu givin weik etok ge. \v 33 Be eisir Sadukai inei gitangi Yisu be inei, “Asonge nindeb mul ane nivin ebe amolmol ebe imat vunkunu ok ve matawas be inamdil vukuri ok, okob atob eisir bage tavlu be ano ailu etok as amol ret ninggas avie etok ve arwe? Ve sotol kawe be male etok tepwengge emb avie dongke etok ve arwas.” \p \v 34 Be Yisu giwel Sadukai avos be ginei; “Galkik sawa etenik ge ete avie be amol emb is ate. \v 35 Bemem asonge nindeb mul ane nivin ebe amolmol ebe imat vunkunu ok ve inamdil vukuri nangge taku gimat ane ok, okob avie be amol ebe aplos givin Pomate ok wat inemb is ate vukuri dangete galkik ilgum-ilgum nik ite. \v 36 Atob eisir meinahlang weik ebe Pomate ane angela kulkul ane ok be wat inmat vunu vukuri ite, ve Pomate ei ate ges eisir itin vukuri nangge taku gimat ane be gili eisir weik ebe natu-nggen ok. \v 37 Bemem luev ebe ve tanamdil vukuri nangge taku gimat ane ok ete Mose ginei lavo ve eitit gikwai, ve Mose ginei yaun gipil yev ebe meng gihlang sin-gege nangge sangas be gen taku tis ei natunatu ite ok be ginei; ‘Amol Bamo ei Ablaham gabu Isak be Jakob as Pomate. Be Ei gibweg ebe warik be atob nimbweg dangetok.’ \p \v 38 Be yaun etok ane dabe dangeteik, Pomate gili eisir weik ebe imbweg matawas ok. Be Pomate Ei amolmol ebe asonge inmat vunu vukuri ok as Pomate ite, Ei amolmol ebe asonge inambweg matawas nemb ta-ngge nindeb mul ane ok as Pomate.” \p \v 39 Be gidung ebe emb Mose ane yaun dabin ok inei, “Gidung, Mie gunei am yaun etenok avo vie molge.” \v 40 Be eisir ipelk be iutani Yisu ve yaun dangetok ane vukuri ite. \s1 Yisu ginei yaun gipil amol ebe ve nemb amolmol ru ok \p \v 41 Be givin sawa etok ge Yisu giutani amolmol be ginei; “Namnambed be yem utal Amol Bamo ebe geb amolmol tepwengge ru ok unei Dawit Natu?” \v 42 Ve Dawit ei ate giro yaun etenik gisov kapia ti are Sam (Pesalem), be ginei; \q1 ‘Pomate ginei gitangi Amol ebe ve nemb amolmol tepwengge dabin ok be ginei, Numbweg numbloblo Ayeu ge \q1 \v 43 love amolmol valir ane tepwengge inatwep miam gwangne ane lu inde okob.’ \p \v 44 Be Yisu ginei, Ginei Dawit nital amol nok ninei Pomate, okob atob tantal amol nok tanei Dawit Natu ge ite, bemem Dawit ane Amol Bamo ei givin weik etok ge.” \s1 Gidung ebe emb Mose ane yaun dabin ok as luev \p \v 45 Amolmol tepwengge imbweg ve iute Yisu ane yaun ebe ginei ginei ok. Bekob Yisu ginei gitangi ane singamolomb gen be ginei; \v 46 “Eisir ebe emb Mose ane yaun dabin ok as luev subu tiate molge, dangetok be nangg-aim undi aim ate-ngge. Eisir iro kambam undib bambamo be ilauk ivang nam luvwe luvwe be tas givin ve amolmol inde vunge ve eisir be avos nivwat eisir ares. Be tas givin ve inambweg nindeb taku ebe ve amolmol tepwengge matanos nitut nimbweg eisir ok. \v 47 Eisir ilgum ve ivalval avie gaptol ebe nolge arwas-gen imat ikwai is ok as nam be ivai-vaina as gen. Bekob es-miengk undib molge gitangi Pomate. Bemem asonge nindeb mul ane atob eisir in-gas vavavne bamo molge.” \c 21 \s1 Avie tupe ti geb ane da gitangi Pomate \p \v 1 Yisu na giengk amolmol ebe ilek be inme ve itak as da gisov bukuel mone ane nangge lum yamar aplo ok. \v 2 Be gili avie tupe ti ebe nolge arwe gimat vunu gikwai ok, be avie nok gen walang ok ma ve ane. Be ei ane mone muele natu ailu-ngge giengk ebe ve nivgo ben be nen ok, bemem ei geb ane mone nok tepwengge ve da be gile bage vier gisov ting da ane gile. \v 3 Yisu gili be ginei, “Ayeu nanei nitangi yem, Pomate gili avie tupe etenik ane mone muele natu ailu ete geb ve da ok, vie molge gitlek amolmol subu as. \v 4 Ve gisov eisir subu ebe tis mone bamo ok, eisir emb as gen tavlu gile ve da bemem emb as gen tavlu ta. Bemem avie tupe etenik ei gen walang ok ma ve ane be ei ane mone muele natu ailu etok ge giengk bemem gitak ane gen tepwengge gisov ting da ane gile be ti giengk ite.” \s1 Yisu ginei asonge lum yamar etok tiate \p \v 5 Eisir singamolomb subu kakie gipil lum yamar be inei, “Lum yamar bamo etenik tis ane gen walang ok be tis gen ebe amolmol emb ve da gitangi Pomate ok vevies ge.” Be Yisu ginei gitangi eisir; \v 6 “Gen bambamo ete ande uli gikwai nik, asonge nindeb mul ane atob ti vie be nivarkei lavo dang etenik ite tepwengge atob tiate nikwai.” \s1 Gen bunam asonge menihlang \p \v 7 Beti eisir singamolomb iutani Yisu be inei, “Gidung, Gen ete ve niyaing lum yamar bamo etok ok atob menihlang nivin sawa inend? Be gen ret ebe atob amei andi nimungg veik anatpweng are anei sawa etok atob gen bunam etok menihlang ok?” \v 8 Be Yisu giwel eisir avos be ginei, “Unemb aim ate dabin vie-ngge velob amolmol subu inme be inyo-inyo aim. Ve amolmol anongge atob inme be intal Ayeu arengg nipil eisir ate be inei, ‘Ayeu amol eteik ebe gab amolmol ru ok.’ Be atob eisir inei gibloblo ve gen dangetok menihlang. Bemem yem unaute eisir as yaun be unsov ane lu bwaya. \v 9 Be ginei yem unaute valir ebe meng gihlang nangge taku undib undib ok me ebe giengk gibloblo yem aim taku ok, okob unkur-kuri bwaya. Ve gen dang dangetok atob menihlang nimungg, bemem gulumb tis nalk ane aiweng giengk nangge. \p \v 10 Be Yisu ginei; Nangge taku walang ok atob amolmol nam dabe ti ane inamdil be ines valir nitangi nam dabe ti, be amol bamo (king) ti ane amolmol gen atob inamdil be ines valir nitangi amol bamo (king) ti ane amolmol gen. \v 11 Be atob gikuri nes tiate tiate molge be atob amolmol marav-nes is nemb taku avwut. Be gimat walang ano atob nituvki nemb taku walang ok avwut, be atob yem undi tuweng vaku vaku subu menihlang nangge gulumb. \v 12 Bemem gen bambamo etok atob menihlang ite nangge, be atob amolmol inemb yem ta be inalgum gen ungglus ungglus nitangi yem be in-gas yem unsov as lum mateu ane aplo unde ve unei aim yaun lavo nimungg bekob. Be atob eisir intak yem unvarkei amolmol bambamo nas be inalgum yem aim yaun bekob intak aim nisov kapual-lu ve awangg kulkul ane. \v 13 Be sawa etok ge atob yem unei Pomate ane yaun (mateu) nitangi amolmol walang ok be inaute. \p \v 14 Dangetok be nivin ebe eisir veve inautani yem ok, okob aplongg-aim bunam ve ebe atob unwel eisir as yaun be unei ret ok bwaya. \v 15 Ve sawa ete eisir veve inautani yem ok, atob ayeu nanei yaun ebe tis ane gwangne ok nitangi yem be unei. Be amolmol valir ane gitangi ebe ve ines yem, me inwel yaun ete yem unei ok ite ma. \v 16 Be asonge nivin sawa etok atob yem ate aim bambamo-nggen inemb yem nitangi amolmol valir ane be atob amolmol valir ane nok ines yem aim amolmol subu vunkunu. \v 17 Be amolmol walang ok atob bwais ve yem ve awangg kulkul ane. \v 18 Bemem yem utlangg-aim ulis ane gen walang ok atob niengk vie-ngge. \v 19 Bemem unro aim ate ta painge love gen bunam etok ninme be nile nikwai kob, veik atob yem unambweg vie-ngge nindeb mul ane.” \s1 Yisu ginei asonge gen bunam menihlang nangge Jerusalem \p \v 20 Be ginei yem uli amolmol valir ane ebe inme be ivarkei ile idbul Jerusalem ok, okob atob yem unatpweng are ve sawa etok atob gen bambamo ebe givarkei Jerusalem nam luvwe ok atob tepwengge tiate love ma. \v 21 Be atob sawa etok ge amolmol ebe imbweg Juda as taku ok atob inpelk inreu matendubi inde inambweg. Be amolmol ebe imbweg Jerusalem ok atob inpelk inde inambweg taku sawa ti, be eisir ebe imbweg imbloblo Jerusalem ok atob inde inahlang Jerusalem vukuri ite. \v 22 Ve as mate etok ebe Pomate ve nemb vavavne nitangi amolmol ebe ivkir dumas gitangi ei ok. Be yaun ebe warik Pomate ane amolmol kulkul ane inei ok atob ano nile nivin sawa etok. \v 23 Be nivin sawa etok atob avie gaptol ebe tis tas ok be tis avie gaptol ebe emb rur ve natus gen ge nangge ok, atob in-gas vavavne bamo molge. Gen bunam dang dang etok atob menihlang nangge nalk, ve Pomate ve nilgum ane ta vavis ano nile nipil amolmol ebe ivkir dumas gitangi ei ok. \v 24 Be atob amolmol valir ane ines amolmol subu vunkunu be in-gas subu inde be intak is nisov kapual-lu nangge nam dabe walang ok. Be amolmol gitip ane atob inambweg Jerusalem dangetok painge love Pomate-ngge ninei kob eisir inkwai. \s1 Pomate Natu ebe meng gihlang weik amolmol ok, atob ninumul ninme \p \v 25 Aiweng tis as matano atob niro ite, be viteuk-awe atob bing-bleng nangge gulumb. Be amolmol tepwengge atob inpelk be inteng ve gielk ebe gible tiate molge be givil-kilir gipil alus ok. \v 26 Amolmol anongge atob inpelk ve gen bunam bambamo etok ane be atob matanos tumtumi. Be gen walang ebe giengk gulumb ok, weik viteuk-awe, be aiweng tis as matano atob gigikias sinsin. \v 27 Be bwayage kob atob Pomate Natu Ayeu ebe meng gahlang weik amolmol ok atob nasov umbim aplo be nanumul nanme tis Pomate ane gwangne tis ane bogbogo. \v 28 Be nivin sawa ebe gen bambamo etok ve menihlang ok, yem unamdil be unvarkei tis tangg-aim vevie-ngge ge ve gibloblo ve Pomate nemb ane amolmol gen dabin. \s1 Yaun gipil ei-yambla \p \v 29 Be Yisu ginei bing-ai ti gitangi amolmol be ginei; “Yem utpweng gen ebe ve menihlang ok arkares gipil ei-yambla be tis gen subu subu givin. \v 30 Ve givin ebe yem uli ei-yambla be tis ei subu ningge gireu vukuri ok, be utpweng are seukie-ngge be unei kasopge be atob asausa nimbielk. \v 31 Dangetok be ginei yem undi gen walang etok ebe ande meng gihlang ok, okob atob unatpweng are ve gibloblo ve Pomate nemb ane amolmol gen dabin. \v 32 Be Ayeu nanei nitangi yem; Amolmol subu ete ande imbweg matawas imbweg nik atob inmat ite love indi gen bambamo etok ebe meng gihlang ok okob. \v 33 Gulumb tis nalk asonge ma nikwai bemem Pomate ane yaun (mateu) atob niengk be niengk dangetok. \s1 Yaun ebe ve tanpasang itate yapin ok \p \v 34 Dangetok be yem unemb aim ate dabin vie-ngge velob gen nalk etenik ane nemb yem nangg-aim lili be tangg-aim nitung gen ebe ve unen be unum ok nitlek molge ite, velob Pomate nimbielk ve yem seukie-ngge. \v 35 Pomate atob nikuri amolmol tepwengge nangge nalk weik ebe wal mate ges bwelk ok. \v 36 Dangetok be unambweg matanongg aim sang-sangas be unes miengk nitangi Pomate veik niro yem ta ve gen bunam bambamo ete ve menihlang ok ane. Be atob yem unvarkei nindeb Pomate Natu Ayeu ebe meng gahlang weik amolmol ok nangg.” \p \v 37 Givin ebe Yisu gireu gile Jerusalem ok, be as mate walang ok ei gile ve ginei mateu gitangi amolmol nangge lum yamar aplo, bemem givin gibok ei gile ve ges miengk givang matendubi ebe ei-oliv anongge givarkei ok. \v 38 Be givin tis-tumi walang ok amolmol iro is ate sut isov lum yamar aplo ile ve inaute mateu ebe Yisu ginei ginei ok. \c 22 \s1 Bambamo subu irek luev ebe ve ines Yisu vunu ok \p \v 1 Gibloblo ve eisir Juda inalgum as ben bamo ebe ital inei Pasova ok. \v 2 Be bambamo ebe emb kulkul da ane ok be tis gidung ebe emb Mose ane yaun dabin ok, irek luev ebe ve ines Yisu vunu ok bemem eisir ipelk ve amolmol. \s1 Judas Iskariot gibiti yaun ve atob ninei Yisu binge nitangi amolmol valir ane \p \v 3 Be Judas Iskariot etok Yisu ane amol singamolomb ti. Be Sadam ande gile givang givin ei gikwai. \v 4 Judas Iskariot nok givang gitangi bambamo ebe emb kulkul da ane ok be tis gidung ebe emb Mose ane yaun dabin ok gile be gipasang yaun ebe ve nitak Yisu nisov eisir bais ok gitangi eisir. \v 5 Beti eisir bambamo nok iute be tas vevias ge be inei atob inavgo ei ve mone. \v 6 Judas Iskariot nok ande tang gitung dongke-ngge ve nilgum ane yaun etok ano nile, beti ei gilgum ve nili sawa vie-ngge ti ebe ande amolmol tepwengge ikwai Yisu be Ei ate-ngge gibweg ok okob. Veik ei ninggas bambamo ebe emb kulkul da ane ok be tis eisir ebe emb Mose ane yaun dabin ok be inde be inemb Yisu ta bwayage-ge. \s1 Yisu gen Pasa givin ane singamolombgen \p \v 7 Gibloblo ve amolmol Juda ane inalgum as ben bamo ebe ital inei Pasova ok, beti as mate etok ebe amolmol veve ines bwelk sipsip vunkunu ve inalgum ben ok. \v 8 Beti Yisu tang gitung ve nihlin Pita gabu Jon inde be inpasang eisir as ben, beti ginei gitangi sulu be ginei; “Yemlu unde be unpasang eitit and ben ebe ve tanen ok yapin.” \v 9 Be sulu iutani Yisu be inei, “Mie tam-givin gunei eilu anpasang eitit and ben nangge nam inend?” \v 10 Be Yisu ginei gitangi sulu, “Gabu unde unahlang Jerusalem ok be atob undi amol ti givwat bui gisov ul bui ane bamo ti, be gabu un-sasa ei unde love unpil nam ete ei ve nipil ok unde. \v 11 Be gabu unei nitangi nam nok ane tivie dang eteik, ‘Amei-mei Gidung ginei mie nomb nam aplo ti nitangi amei ve anen amei ben Pasova ane anambweg.’ \v 12 Kob atob amol nok nes nam aplo bamo ti ru nitangi yemlu. Bekob gabu unpasang eitit and ben nangge etok.” \v 13 Pita gabu Jon ile love ili gen walang ok gitangi ebe galkik Yisu ginei gitangi sulu yapin ok, beti gabu emb kulkul ve ipasang tis Yisu as ben Pasova ane nangge etok. \s1 Yisu tis ane singamolomb gen en Pasa gimungg ane \p \v 14 Yisu tis ane aposel gen isov nam aplo ile imbweg ve inen ben. \v 15 Be Yisu ginei gitangi eisir be ginei; “Ayeu tangg givin ano-ngge ve ganei nan ben etenik navin yem nimungg bekob nanggas vavavne. \v 16 Dangetok be Ayeu nanei nitangi yem, Ayeu atob nan ben etenik vukuri ite love gen bunam etok ane dabe ano nile be niengk nitip ge nangge Pomate ane taku ebe geb amolmol dabin ok okob. \v 17 Bekob Yisu geb wain tis kap be ges miengk gitangi Pomate bekob geb gitangi ane singamolomb gen be ginei, ‘Unemb wain etenik itangi aim ate be unum.’ \v 18 Ayeu nanei nitangi yem, ‘Ayeu atob nanum wain etenik vukuri ite love Pomate nemb amolmol dabin nangge ane taku okob atob ayeu nanum wain vaku etok navin yem nangge taku ebe Pomate ve nemb amolmol dabin ok. \v 19 Bekob geb ben (beret) be ges miengk gitangi Pomate bekob geb gitangi ane singamolomb gen be ginei; ‘Etenik weik Ayeu utlangg ulis ebe gab ve amolmol tepwengge ane ok. Be unen be tangg-aim nitung Ayeu.’ \v 20 En ben gikwai kob Yisu geb wain tis kap be gilgum weik etok ge be ginei, ‘Etenik weik awangg twerk ebe gimsuli ve niro luev vaku ebe Pomate ve nisin amolmol as tiate nikwai ta ok etenik. \v 21 Bemem tau undi kob, ve amol ebe atob ninei Ayeu binge nitangi amolmol valir ane ok ete ande gibweg be gen ben givin Ayeu nik. \v 22 Pomate Natu Ayeu ebe meng gahlang weik amolmol ok atob namat vunu dang-ebe warik Pomate ei ate tang gitung yapin ok. Bemem amol ete ve ninei Ayeu binge nitangi amolmol valir ane ok likok e, atob ninggas vavavne bamo molge.’ \v 23 Eisir singamolomb iute be inei ve is ate be inei, ‘Amol ret ete atob nilgum gen dangetok ok?’ \s1 Amol ret amol bamo \p \v 24 Eisir singamolomb iutau-tani is ate ve eisir as amol ret atob menihlang weik eisir as amol bamo. \v 25 Beti Yisu ginei gitangi eisir be ginei. “Amolmol bambamo ebe emb amolmol dabin nangge nalk etenik ok, tis as gwangne-ngge. Be ginei eisir inei yaun ti ok-ti atob amolmol insov eisir as yaun ane lu-ngge. \v 26-27 Bemem yem unalgum dangete eisir ok bwaya. Ginei yem aim amol ti tang gitung ve menihlang weik amol bamo, okob ei nilgum ate weik ebe amolmol tepwengge as amol kulkul ane ti ok. Be Ayeu ate ete gavang gavin yem nik, ayeu gab kulkul ve amolmol tepwengge ane. \v 28 Ayeu gagas bunam walang ano bemem yem uvang uvin ayeu geb ta-ngge. \v 29 Pomate geb ane gwangne gitangi ayeu beti gab amolmol dabin. \v 30 Dangetok be atob ayeu namb angg gwangne nitangi yem weik etok ge, be nindeb mul ane atob yem unambweg unvin ayeu nivin ebe ayeu ve menahlang ve Amol Bamo (King) ebe ve namb gen tepwengge dabin ok. Be atob yem unalgum amolmol Israel ane as yaun. \s1 Yisu ginei gitangi Pita ve atob Pita nivkir dume nitangi Ei \p \v 31 Be Yisu ginei gitangi Pita be ginei; “Pita, Sadam gigas gwangne be ei gitangi ebe atob nilgum mie weik ebe ilir kopi ulis gikwai ano ok. \v 32 Bemem ayeu gas miengk gitangi Pomate ve mie ane veik mie aplom ninggas ayeu ta painge-ngge. Veik ginei mie guro im ate vukir be gutangi ayeu gunme vukuri, okob mie gitangi ebe atob nuro am nune-nggen ta ok weik etok ge.” \v 33 Be Pita giwel Yisu avo be ginei, “Amol Bamo, Ayeu ande gas au-ate bago gikwai ve atob nambweg kapual-lu navin mie, be atob namat vunu navin mie weik etok ge.” \v 34 Yisu giwel Pita avo be ginei, “Pita, Ayeu nanei nitangi mie, Atob tambok etenik kavkavav niteng ite nangge be atob mie nuvkir dumem nitangi ayeu nimungg.” \s1 Yaun gipil vak be tis amolmol valir ane as buyag \p \v 35 Be Yisu ginei gitangi ane singamolomb gen be ginei, “Warik Ayeu gahlin yem be uvang utangi nam dabe ge ule, be uvwat aim vak me mone, me kup ti givin aim ate ite, be givin sawa etok okob yem urek aim ate ve gen ti ane me ma?” Be eisir singamolomb iwel Yisu avo be inei, ‘Ma molge!’ \v 36 Beti Yisu ginei gen ebe asonge menihlang nipil eisir ok be ginei, “Galkik as mate etenik ginei amol ti ane mone tis vak giengk, okob ei nivwat ane gen nivin. Be ginei amol ti ane buyag valir ane ti giengk ite, okob ei nemb ane kup ve amolmol inavgo bekob nivwat gen etok ane mone nile be nivgo buyag valir ane ti ve ane. \v 37 Be ayeu nanei nitangi yem, yaun ebe warik Pomate ane amolmol kulkul ane inei ok, atob ano nile, be yaun nok dang eteik; ‘Atob amolmol intal ayeu inei amol ebe gavang gavin amolmol tiate ane ok.’ \p Yaun etok ete warik Pomate ane amolmol kulkul ane inei. Be Yaun nok eisir inei gipil ayeu, beti atob yaun etok ano nile. \v 38 Be eisir singamolomb inei gitangi Yisu be inei, ‘Amol Bamo, Eitit and buyag valir ane ailu-ngge ete giengk nik.’ Be Yisu ginei gitangi eisir, ‘Etok gitangi.’ \s1 Yisu ges miengk nangge Getsemani \p \v 39 Yisu gimdil be gile ve nireu matendubi ebe ei-oliv anongge givarkei ok nile ve nes miengk dangebe gilgum gilgum ok. Beti eisir singamolomb itau ile ei be ile. \v 40 Eisir imbielk ve taku nok gikwai kob Yisu ginei ve ane singamolomb gen be ginei, “Yem unes miengk gwangne-ngge weik gen bunam dang dang etok nipil yem bwaya.” \v 41 Bekob Yisu gikwai ane singamolomb gen be givang gile aikawe kasop-gege be givswen va-ndubi gisov nalk be ges miengk dang eteik: \v 42 “Tamangg, Mie gitangi ebe ve nuitin gen bunam bamo etok nikwai ayeu ok. Bemem mie nulgum nitangi ebe ayeu angg tang gitung ok ite, Mie nulgum nitangi ebe mie ate am tam gitung ok.” \p \v 43-44 Gen bunam etok gilgum Yisu be aplo bunam tiate be givin ebe ei ges miengk ok, be vavank gisov love weik ebe twerk gimsuli gisov nalk ok. Beti Pomate ane angela ti gisov nangge gulumb ginme be giro Ei ta. \p \v 45 Yisu ges miengk gikwai kob ginumul gitangi ane singamolomb gen gile be gili eisir ande tepwengge isov be iengk ge, ve eisir aplos bunam molge. \v 46 Beti Yisu ges is itin be ginei, “Unyengk bwaya, be unambweg matawangg-aim be unes miengk gwangne-ngge veik gen bunam ete ve ninme ok nipil yem nivin bwaya.” \s1 Amolmol valir ane emb Yisu ta \p \v 47 Yisu ginei yaun ve ane singamolomb gen givang nangge be Judas Iskariot, ei Yisu ane singamolomb ti, ei gigas amolmol dubi bamo ti be imbielk ve Yisu tis ane singamolomb gen tavlu nangge etok. Judas Iskariot nok givang gitangi Yisu gile ve nisavi ei bage. \v 48 Beti Yisu ginei gitangi ei be ginei, “Mie gunme ve nusavi ayeu baingg veik nos ayeu ru nitangi amolmol valir ane dubi bamo etenik merav?” \v 49 Be eisir singamolomb ili ebe amolmol valir ane ile ve inemb Yisu ta ok, beti inei gitangi Yisu be inei, “Amol Bamo, Gitangi ebe amei anes eisir etenik ok me ma?” \v 50 Be eisir singamolomb nok as amol ti girun ane buyag valir ane be gispe amol bamo ti ebe geb kulkul da ane ok ane amol kulkul ane ti talngelan tavlu gili gikwai. \v 51 Bemem Yisu ginei gitangi ane singamolomb gen be ginei, “Ande ulgum etok gitangi.” Bekob ete Yisu gilgum amol nok talngelan be vie vukuri. \v 52 Be Yisu ginei gitangi bambamo ebe emb kulkul da ane ok be tis amolmol valir ane ebe emb lum yamar dabin ok tis eisir bambamo yaun ane ebe inme ve in-gas Ei ok be ginei, “Wat Ayeu amol vaina ane ti me, beti yem unme tis gen valir ane-ngge ve un-gas Ayeu? \v 53 As mate walang ok Ayeu gavang gavin yem be ganei mateu gitangi yem nangge lum yamar aplo bemem yem omb Ayeu ta ite? Bemem galkik as mate etenik atob amol aiweng tumi (Sadam) ane be tis yem unalgum gen nitangi ebe yem ate tangg-aim gitung ve unalgum ok.” \s1 Pita ges Yisu are ta \p \v 54 Amolmol valir ane bais gisov Yisu be inggas ile amol bamo ti ebe geb amolmol dabin ok ane nam. Be Pita gitau gile eisir bemem ei givang aikai-kawe-ngge. \v 55 Be givin etok ande amolmol imban yev gile nam luvwe yapin be imbweg ve inaute Yisu ane yaun. Beti Pita gile be gile gibweg givin amolmol ebe imbweg ile idbul yev ok be gibweg. \v 56 Be amol bamo ebe giute giute amolmol as yaun ok ane avie kulkul ane ti gili Pita ebe gibweg ve gimuailuv yev ok, be na giro ei ta be ginei, “Amol etenik ok ebe givang givin Yisu ok.” \v 57 Bemem Pita ges Yisu are ta be ginei, ‘Ayeu tangg gisgil amol etenok.’ \v 58 Be bwayage kob amol ti gili Pita vukuri be ginei, “Mie etenik ete Yisu ane singamolomb ti!” Bemem Pita giwel amol nok avo be ginei, ‘Ma! Ayeu ite!’ \v 59 Be imbweg love ande sawa manang kasop-gege, bekob amol ti ginei yaun girwel na-ngge gitangi Pita be ginei, “Bingano molge, Yisu ane singamolomb ti etenik ve ei ginei yaun weik ebe amolmol Galilaia ane ok!” \v 60 Bemem Pita giwel amol nok avo be ginei, “Ayeu tangg gisgil amol ete yem unei ane yaun nok!” \p Pita ginei yaun etok givang nangge be seukie-ngge kavkavav ti giteng. \v 61 Beti Amol Bamo (Yisu) giro na vukir gitangi Pita be na giro ei ta be seukie-ngge Pita ta-nggiro Yaun ebe Yisu ginei gitangi ei gimungg yapin ok. Ve Yisu ginei gitangi Pita dang eteik, ‘Atob tambok etenik kavkavav niteng ite nangge be atob mie nos Ayeu arengg ta nimungg.’ \p \v 62 Beti Pita gimdil gile gihlang gikwai nam luvwe be giteng anongge. \s1 Amolmol ilgum molok gile Yisu be es Ei givin \p \v 63-64 Amolmol ebe emb Yisu ta ok ilgum molok gile ei be idgin matano avwut ve kambam ti bekob es ei be iutani be inei, ‘Mie unei itangi amei kob, unei amol ret ete ges Mie nik?’ \v 65 Be inei yaun ungglus-ungglus subu gipil Yisu givin. \s1 Yisu givarkei bambamo yaun ane nas \p \v 66 Givin sawa etok ge bambamo subu ebe emb kulkul da ane ok be tis gidung ebe emb Mose ane yaun dabin ok, be tis bambamo yaun ane subu iro is ate sut bekob inggas Yisu itangi eisir awaga as kasa ile, \v 67 be iutani Ei be inei, “Mie unei itangi amei kob. Mie Amol etenik ebe gob amolmol ru ok me?” Be Yisu giwel eisir avos be ginei, “Ginei Ayeu ate nanei Ayeu amol ebe gab amolmol ru ok, atob yem aplongg-aim nivin awangg yaun ite. \v 68 Be ginei Ayeu nautani yem ve yaun ti ane, atob yem unwel awangg yaun ite weik etok ge. \v 69 Bemem galkik as mate etenik be asonge niengk dangetok, atob Pomate Natu Ayeu ebe meng gahlang weik amolmol ok atob nambweg nambloblo Tamangg nangge ane taku vie.” \v 70 Be eisir tepwengge inei, ‘Mie amol dang etenik ete gunei Pomate Natu mie merav?’ Be Yisu giwel eisir avos be ginei, “Yem ate nok ete unei Pomate ane Natu Ayeu.” \v 71 Beti amolmol tepwengge imdil be inei, “Eitit tanasge amol yaun ane bwaya, ve ande eitit tepwengge taute Ei ane yaun ebe ginei ok gikwai!” \c 23 \s1 Yisu givarkei Pilata na \p \v 1 Beti eisir imdil be inggas Yisu ile be itak Ei givarkei Pilata na, \v 2 be inei, “Amei ali Amol etenik gilgum ve niyaing eitit and luev be ges amolmol gili be ginei amolmol inemb mone takes ane nitangi Rom as amol bamo bwaya. Be Ei ginei Ei Amol Bamo be ei Amol ebe geb eitit ru ok!” \v 3 Beti Pilata giutani Yisu be ginei, “Mie amol bamo ebe gob amolmol dabin nangge Juda as taku ok me?” Be Yisu giwel Pilata avo be ginei. “Yaun nok ete ande mie ate gunei nok!” \v 4 Be Pilata ginei gitangi bambamo ebe emb kulkul da ane ok be tis amolmol tepwengge be ginei, “Ayeu gali Amol eteik ane gen tiate ti ebe gilgum ok ite!” \v 5 Bemem amolmol tepwengge iwel Pilata avo be inei, “Amol etenik gibul amolmol nangge Juda as taku walang ok be gilgum be amolmol ilgum gen ungglus-ungglus walang ano molge. Be ei geb ane kulkul etok gimungg nangge Galilaia as taku be painge love galkik as mate etenik gibielk ve eitit.” \s1 Yisu givarkei amol bamo Herodes na \p \v 6 Pilata giute yaun ebe amolmol inei ok beti ei giutani eisir be ginei, “Amol etenik nangge Galilaia as taku merav?” \v 7 Beti amolmol inei lavo gitangi ei. Pilata ande gitpweng are ginei Yisu ei ginme nangge taku ebe amol bamo Herodes geb dabin ok. Be givin sawa etok Herodes geb amolmol dabin ge nangge Jerusalem, beti Pilata gihlin Yisu gireu gile Jerusalem gitangi Herodes gile. \p \v 8 Givin ebe Herodes gili Yisu ok be ta vevie anongge ve ei giute Yisu binge-ngge be gilgum ve ginei nili Ei siti kob ok love gili ma molge. \p Herodes gilgum ve ginei Yisu nilgum gen bwalbwale ti be ei nili kob, \v 9 beti giutani Yisu ve yaun walang ano molge bemem Yisu ginei yaun ti ite molge. \v 10 Beti bambamo ebe emb kulkul da ane ok be tis gidung yaun ane ile ihlang be inei yaun ve Yisu. \v 11 Bekob Herodes tis ane amolmol valir ane ilgum molok gile Ei be inei King, be ino kup bogbogo bamo ti gireu Yisu bekob emb ei ginumul gitangi Pilata gile vukuri. \v 12 Warik Herodes gabu Pilata ili is ate tiate painge-ngge bemem sawa etok ge ete ande gabu tas givin is ate be ivang vie vukuri. \s1 Pilata ginei ines Yisu nireu ei-givsangin \p \v 13 Pilata gital bambamo ebe emb kulkul da ane ok be tis eisir bambamo ebe ilgum amolmol as yaun ok be iro is ate sut, \v 14 bekob ginei gitangi eisir be ginei, “Yem unggas Amol etenik utangi ayeu unme be unei Ei gilgum gen ve nitin eitit and gavman nikwai, bemem galkik ayeu gautani Ei nangge eitit tepwengge nand be ayeu gali ei ane gen tiate ti ebe gilgum ok it molge. \v 15 Be Herodes ok gilgum ve ginei nili ei ane gen tiate ebe gilgum ok bemem ma weik etok ge, beti geb Yisu ginumul gitangi eitit ginme vukuri. Dangetok be ayeu gali Ei ane tiate ti ebe atob eitit tanes Ei vunu nisov ok ite, \v 16 be atob ayeu narau Ei-ngge bekob baingg vier ve Ei be nile.” \p \v 17 Givin Sonda Bamo walang ok atob Pilata nihlang amolmol ebe imbweg kapual-lu ok as amol ti gitangi ebe amolmol eisir ate as tas givin be inei gitangi ei ve nihlang ok be nitangi eisir nile tis Sonda Pasova ane walang ok. \v 18 Beti amolmol tepwengge ital yaun avos bambamo-ngge be inei, “Tanes Yisu vunu be mie nomb Banabas nitangi amei ninme.” \v 19 (Banabas ei ges amol ti vunu be ei gilgum beti amolmol nangge Jerusalem es is ate, beti Pilata gitak ei gibweg kapual-lu ve ane gen tiate etok ane.) \p \v 20 Pilata tang givin ve nihlang Yisu nikwai nam kapual-lu ane beti giutani amolmol vukuri, \v 21 bemem amolmol tepwengge ital yaun avos bamo-ngge ginumul gitangi Pilata be inei, “Tanes Yisu nireu ei-givsangin.” \v 22 Be Pilata giutani amolmol vukuri be ginei, Nam nambed? Ayeu gali Ei ane gen tiate ti ebe gilgum be gitangi ebe ve tanes Ei vunu nisov ok ite, be atob tanes Ei vunu sin-gege ve ret ane? Ayeu tangg givin ve narau Ei ve rauk ge bekob baingg vier ve Ei be nile.” \p \v 23 Bemem amolmol tepwengge ital yaun giro ta-ngge gidbwem Pilata avo be inei, “Tanes Ei nireu ei-nggivsangin nile.” Beti eisir ande imbweg Pilata vovo gikwai. \v 24 Pilata ande tang gitung ve nilgum gen nitangi ete ande eisir inei ok be ines Yisu nireu ei-nggivsangin. \v 25 Beti gihlang Banabas gikwai nam kapual-lu ane be geb ei gitangi amolmol gile, bekob geb Yisu gitangi eisir gile ve inalgum gen nitangi ebe galkik inei ok. \s1 Amolmol valir ane es Yisu gireu ei-nggivsangin \p \v 26 Amolmol valir ane inggas Yisu ile ve ines ei nireu ei-nggivsangin, be givin ebe inggas Ei be ivang luev ve ile ok, be ile vunge ve amol ti are Simon be ei nangge Sairini as taku. Ei gireu gile ve nivang Jerusalem ane love amolmol valir ane ile vunge ve ei nangge luev beti avos girau ei ve nemb Yisu ru be nivwat Yisu ane ei-nggivsangin be nitau nile eisir. \v 27 Be amolmol anongge molge itau ile eisir valir ane ebe inggas Yisu ile ve ines nireu ei-nggivsangin ok. Be avie gaptol subu ebe warik emb Yisu tis ane singamolomb gen dabin ok ivang ivin amolmol dubi bamo etok ve ile be tas bua be iteng ano-ngge ve Yisu ane. \v 28 Bemem Yisu giro na vukir be ginei gitangi avie gaptol nok be ginei, “Yem avie gaptol Jerusalem ane, Unteng ve Ayeu ane bwaya. Bemem unteng ve aim ate be tis natungg aimgen ane. \v 29 Ve asonge kob atob amolmol inei, \q1 ‘Avie gaptol ebe gitangi ve inkuv nunus ite ok, \q1 be tis avie gaptol ebe ikuv nunus ite ok, \q1 be tis avie gaptol ebe emb rur ve nunus ite ok, \q1 eisir tas vevias ge ve eisir gitangi ebe atob indi gen bunam ti dangetok ok ite ve eisir natusgen ma.’ \p \v 30 Be nivin sawa etok atob amolmol inei nitangi matendubi bambamo be inei, ‘Umble unme be uspun amei seukie-ngge.’ \v 31 Be Yisu ginei, ‘Ginei atob etenik eisir inalgum ayeu tiate, okob atob inalgum gen tiate molge ti nitlek etenik nitangi yem.’ \p \v 32 Be givin etok amolmol valir ane inggas amol ailu ebe ilgum gen tiate weik es amolmol vunkunu be ivai-vaina gen ok ile ve ines sulu nireu ei-nggivsangin nivin. \v 33 Amolmol valir ane inggas Yisu ile love imbielk taku sawa ti ebe nalk numnumbu numnumbu weik amolmol dabas tulkwe giengk ok, okob es ei gireu ei-nggivsangin nangge taku etok. Be es tis amol tiate ane ailu ebok gireu ei-nggivsangin givin, amol ti gikaiwel gideb Yisu rarali tavlu be ti gikaiwel tavlu. \v 34 Yisu ges miengk be ginei gitangi Tame be ginei, “Tamangg, Mie tam nivalngan eisir as gen tiate ete ilgum ik ve eisir tas gisgil gen ete ilgum ok.” Be amolmol valir ane es bwas ve indi inei, amol ret atob nivwat Yisu ane kup ve ane. \v 35 Be amolmol anongge ile ivarkei be nas giengk Yisu ebe gikaiwel ei-nggivsangin ok. Be bambamo subu inei yaun ungglus-ungglus gipil Yisu be inei, ‘Ei gitangi ve nemb amolmol ebeok ge ru, be ginei ei amol ebe Pomate gihlin be ginme ve nemb amolmol dabin ok bingano, okob emb ate ru ma!’ \v 36 Be amolmol valir ane ok inei yaun ungglus-ungglus gipil Yisu weik etok ge. Bekob ivang ile imbloblo ebe Yisu gikaiwel ok be emb bui vavis ti ve Yisu ninum, \v 37 be inei, “Ginei Mie amol bamo ebe gob amolmol dabin nangge Juda as taku ok, okob omb im ate ru.” \v 38 Be iro yaun ti gireu Yisu ane ei-nggivsangin gideb dabe ane dang eteik, “JUDA AS AMOL BAMO EBE GEB AMOLMOL DABIN OK ETENIK.” \p \v 39 Be amol ailu ebe es sulu ireu ei-nggivsangin givin ok, as amol ti gihle Yisu be ginei, “Ginei Mie amol ebe gob amolmol dabin ok bingano-ngge, okob omb totol ru ma?” \v 40 Bemem amol nok ane nune gigo ei be ginei, “Totol tepwe tanggas vavavne gitangi ate-ngge, bemem mie wat gupelk ve Pomate ite me? \v 41 Tau mie uli kob, ve tutlu tanggas vavavne dang etenik ok gitangi ve and gen tiate ebe talgum talgum ok ane. Bemem Amol etenik Ei gilgum gen tiate ti ite molge be gigas vavavne bamo etenik sin-gege!” \v 42 Be amol nok ginei gitangi Yisu be ginei, “Asonge nindeb mul ane nivin ebe Mie ve nunumul nunme weik Amol Bamo (King) ve nunggas am amolmol gen ok, okob tam nitung ayeu nivin.” \v 43 Be Yisu ginei gitangi amol nok be ginei, “Ayeu nanei bingano-ngge nitangi mie, galkik as mate etenik ge atob mie numbweg nuvin Ayeu nangge Pomate ane taku vie.” \s1 Yisu gimat vunu \p \v 44 Givin as mate luvwe tumi bamo molge geb taku walang ok avwut be giengk dangetok painge love gibok as matano aitol (3 kilok). \v 45 Be kambam ebe gikaiwel Lum yamar bamo aplo ve gisil amolmol ve indi Pomate bwaya ok, gisiel vusa gile ake ailu. \v 46 Be Yisu gital yaun avo bamo dongke be ginei, “Tamangg, Ayeu ve nahlin dalgongg matawangg ane nitangi Mie nilek.” Yisu ginei yaun etok gikwai be gimat vunu. \p \v 47 Be Rom as amolmol valir ane as amol bamo ebe gitwem eisir ok, gili gen etok love avo givwat Pomate are be ginei, “Bingano molge, Amol etenik Ei Amol vie molge ti.” \v 48 Be amolmol ebe ile ivarkei ve indi gen ebe ilgum gitangi Yisu ok, ili love ilai-lai dabas be inumul ile ve ivang as nam ane. \v 49 Be Yisu ane nune-nggen ebe ivang ivin ei ok be tis avie gaptol ebe imdil nangge Galilaia as taku be ivang mul ve Yisu be ile ok, eisir ivarkei aikawe-ngge be nas giengk gen bambamo ebe amolmol valir ane ilgum gitangi Yisu ok. \s1 Ispun Yisu gisov nalk avo ebe itav nangge vat bambamo ok \p \v 50-51 Bekob amol ti ebe geb lum mateu ane dabin ok are Josep nangge nam dabe ti are Arimatia ebe giengk Juda as taku ok. Be ei amol ti ebe aplo givin Pomate be gisge sawa ebe Pomate ve nemb ane amolmol dabin ok. Beti gen walang ete bambamo subu ebe emb lum mateu ane dabin ok ilgum gitangi Yisu ok, ei ginei gen etok ane yaun ti givin ite. \v 52 Be ei gipelk ite be givang roro-ngge gitangi Pilata gile be giutani Yisu utle ulis ve nivwat nile be nispun. \v 53 Beti gile be giru Yisu utle ulis nangge ei-nggivsangin gisov meng gitak nalk bekob gisum ve kambam bogbogo vaku ti be givwat gile gispun gisov nalk avo ti ebe itav nangge vat bambamo aplo ok. Be nalk avo nok, ispun amol ti gisov ite molge. \v 54 Josep gispun Yisu givin dabe-butu (Friday) be imdil Soki tistumi etok ebe amolmol Juda ane ve indi as Sonda ebe ital inei Sabat ok. \v 55 Givin ebe Josep givwat Yisu utle ulis gile ve nispun ok, be avie gaptol ebe warik ivang ivin Yisu tis ane singamolomb gen nangge Galilaia ok ivin ile be ili nalk avo ebe Josep gispun Yisu gisov ok givin. \v 56 Bekob inumul ile as nam ok be ipasang marasin ukwas-ukwas subu ve invwat inde be inro nireu Yisu utle ulis. Be givin Juda as Sonda Sabat, avie gaptol nok ilgum gen ti ite be imbweg sinsin-ge tis as mate etok. Gitangi ebe Juda as luev Sonda ane ginei ok. \c 24 \s1 Yisu matawe be gimdil vukuri nangge taku gimat ane \p \v 1 Givin Sonda tistumi-ngge avie gaptol nok imdil be ivwat marasin ukwas ukwas ebe ipasang yapin ok be ve invang Yisu ane umbub ane inde be inro marasin nok nireu Yisu utle ulis. \v 2 Sotol ivang ile love ile imbloblo umbub ebe Yisu giengk ok be ili vat bamo ebe gisil nalk avo ok ande gidug-dug gile giengk aikawe gikwai nalk avo. \v 3 Beti sotol mang-mangi-ngge isov nalk avo ile be ili Yisu utle ulis ebe ve niengk nalk avo ok ma, \v 4 be tas gitung gile ma-ngge ivarkei. Be seukie-ngge amol ailu inme ivarkei ivin sotol, amol ailu nok as kup eteik bogbogo be ringenk molge. \v 5 Avie gaptol nok ikuri vunungge be ituk ge ivarkei. Be amol ailu nok inei gitangi sotol be inei, “Amol etenik ande matawe gikwai be unrek Ei nangge ete taku gimat ane nik bwaya! Ve Ei giengk etenik ite, Ei ande gimdil gikwai. \v 6 Gaptol tangg aim itung ane yaun ebe warik gibweg matawe-ngge be ginei gitangi aim yapin nangge Galilaia ok. \v 7 Ve Ei ate avo ukwas ebe ginei ok eteik; ‘Atob amolmol tiate ane ines Pomate Natu Ayeu ebe meng gahlang weik amolmol ok nareu ei-nggivsangin nale, be atob namat vunu. Bemem as mate ebe ve aitol ane ok, okob atob Ayeu matawangg be namdil nakwai taku gimat ane.’” \p \v 8 Kob ete avie gaptol nok tas giro yaun nok ebe warik Yisu Ei ate ginei gitangi eisir ok, \v 9 beti inumul ile be inei gen bambamo etok binge gitangi eisir singamolomb (11) ebok be tis amolmol subu givin. \v 10 Avie gaptol nok ares Malia Magadala ane gabu Joana, be Jakobos tine Malia. Bekob avie gapto ebeok subu ivang ivin sotol aitol etok be tepwe inei gen etok lavo-lavo gitangi eisir singamolomb. \p \v 11 Bemem eisir singamolomb inei bwat avie gaptol inei yaun bingkasop beti aplos givin eisir as yaun ite. \v 12 Beti Pita gimdil be gituvki gile ebe matmat ok be gile gitlek na gisov nalk avo ebe Yisu giengk ok bemem gili kambam ebe Josep gisum Yisu utle ulis gisov ok ge giengk nalk avo. Pita gili gen etok love gilai-lai dabe. \s1 Gen ebe meng gihlang nangge luev Emaos ane ok \p \v 13 Givin sawa etok ge amol ailu ebe warik ivang mul ve Yisu tis ane singamolomb gen ok imdil ve inde nam dabe ti are Emaos. Be nangge Jerusalem be gile Emaos etok sawa undib siti. \v 14 Amol ailu nok ivang ve ile be gabu kakie gipil gen bambamo ebe meng-gihlang nangge taku matmat ok be iutau-tani is ate nangge luev ile-ile. \v 15 Gabu kakie be inei gen bambamo etok ane avo ve ile be Yisu Ei ate gibielk ve sulu nangge luev be gaptol ivang dongke ve ile. \v 16 Amol ailu nok ili Yisu ebe givang givin sulu ok, bemem weik ebe sulu matanos avuavu ok be itpweng Ei are ite. \v 17 Be Yisu giutani sulu be ginei, “Yemlu kakie be unei ret bambamo ete galkik nangge luev ok?” Be sulu ande aplos bunam be tongas ge ivarkei. \v 18 Bekob sulu ailu nok as ti are Kilaupas giutani Ei be ginei; “Wali mie guvang sawa inend be guli gen bambamo ete walirik amolmol ilgum ok ite?” \v 19 Be Yisu giwel Kilaupas avo be giutani; “Gen ret?” Be sulu isgabu iwel Yisu avo be inei; “Gen bambamo ebe walirik amolmol ilgum gitangi Yisu Nasaret ane ok. Be Amol nok ei Pomate ane amol kulkul ane vie molge ti, be ei ginei ane yaun be gilgum ane gen walang ok ve Pomate ane gwangne giengk gitip ge nangge amolmol tepwengge nas. \v 20 Bemem amei-mei amolmol bambamo ebe emb kulkul da ane ok be tis eisir ebe emb amei dabin ok inei be Rom as amolmol valir ane es ei gireu ei-nggivsangin. \v 21 Be amei tangg amei giluni ve anei Amol etok ebe ve nemb amolmol Israel ane ru nangge Rom as amol bamo (Gavman) bage ok. Beti gilgum be amei aplongg amei bunam molge ve ei ane be ete avang nik. Be gen etok meng gihlang tis walirik be galkik ande as mate aitol gile gikwai. \v 22 Be amei-mei avie gaptol subu ebe ivang ivin amei ok ile ve invail ei nangge ebe ane umbub ok \v 23 bemem ili ei utle ulis ebe ve niengk nalk avo ok ma. Beti inumul inme be inei eisir ili gen weik mev ok be Pomate ane angela ailu inme be inei gitangi eisir be inei Yisu ande matawe vukuri be gimdil nangge taku gimat ane, beti gilgum be amei akuri vunu-ngge. \v 24 Be amei-mei amolmol subu ile taku gimat ane ok be ili weik ete galkik avie gaptol inei ok, bemem ili Yisu nok ano ite.” \p \v 25 Beti Yisu ginei gitangi sulu be ginei; “Yemlu tangg-aim gitung ailu ailu ve yaun ebe warik Pomate ane amolmol kulkul ane (Propet) inei ok ve ret ane? \v 26 Yaun ebe Pomate ane amolmol kulkul ane inei ok ginei dangeteik; ‘Amol ebe ginme ve nemb amolmol dabin ok (Kilisi) atob ninggas vavavne nimungg, bekob atob nimbweg tis Tame ane gwangne tis ane bogbogo.’” \v 27 Bekob Yisu ginei yaun ebe warik Mose be tis Pomate ane amolmol kulkul ane subu (Propet) inei gipil ei ate ok, ane ano vus-vusa gitangi sulu. \p \v 28 Gaptol ivang ile love ande ile imbloblo nam dabe ebe amol ailu nok tas gitung ve inde ok, be Yisu gilgum ve nitlek nam dabe nok be mang-mangi nile. \v 29 Beti sulu inei gitangi ei be inei, “Tepwe tayengk etek be asongkob ve ande as gile gikwai be kasopge be tambok.” Beti Yisu gile be gibweg givin sulu. \v 30 Bwayage kob sotol ile imbweg golonge ve inen ben, be Yisu geb ben siti be ges miengk gitangi Pomate bekob geb gitangi sulu ve inen. \v 31 Be givin sawa etok ge sulu matanos ili ei be itpweng are, bemem ande ei lavo bun seukie-ngge. \v 32 Be sulu inei ve is ate be inei, “Amol etenik kakie givin tutlu be ginei yaun ebe warik Pomate ane amolmol kulkul ane inei ok lavo-lavo ve tutlu be totol tepwe tavang gile dongke ve tanme, be givin sawa etok ete tutlu tatpweng yaun etok are ano-ngge.” \p \v 33 Beti givin sawa etok ge sulu imdil vukuri be inumul ile Jerusalem, ile imbielk ve eisir singamolomb tavlu ebok be tis amolmol subu ebe imbweg ok. \v 34 Be eisir nok inei gitangi sulu be inei; “Bingano molge Yisu ande matawe be gimdil nangge taku gimat ane gikwai, be ande ges ate ru gitangi Saimon!” \p \v 35 Beti sulu iput gen bambamo ebe meng gihlang nangge luev be sulu tas gisgil ok lavo-lavo gitangi eisir be gabu inei; “Givin ebe Ei geb ben be ges miengk gitangi Pomate bekob geb gitangi eilu ve anen ok, okob ete eilu atpweng Ei are gipil ebe geb ben be ges miengk ok.” \s1 Yisu ges ate ru gitangi ane singamolomb gen \p \v 36 Amol gabu inei gen bambamo etok lavo-lavo gitangi eisir imbweg ge, be seukie-ngge Yisu ei ate gile givarkei givin eisir tepwe be ginei; “Gaptol unambweg vie-ngge be tangg-aim itung walang walang bwaya!” \v 37 Bemem eisir ikuri vunungge be ipelk ve inei bwat taku ate (guk). \v 38 Bemem Yisu ginei gitangi eisir be ginei; “Aplongg-aim ailu ailu be unpelk bwaya. \v 39 Ve Ayeu ate nok etenik. Yem ate unme be undi bili lavo ebe giengk Ayeu baingg be tis vangg ik be baingg aim ile Ayeu utlangg ulis be undi kob, ve taku ate (guk) eisir utlas ulis viro be tis tulkwe weik ete ande uli awangg nik ite, ma!” \v 40 (Ei ginei yaun etok gitangi eisir gikwai bekob ges bili lavo ebe giengk bage be va ok ru gitangi eisir be ili). \v 41 Eisir singamolomb ili be tas vevias ge bemem aplos givin Yisu ane yaun ete ginei gitangi eisir ok ite, be tas gitung walang ano molge. Beti Yisu giutani eisir be ginei; “Yem aim ben subu ete giengk nik me ma?” \v 42 Beti eisir emb wenk ake ti ebe ande indu be yu yapin ok gitangi Ei. \v 43 Yisu geb wenk nok be gen nangge eisir tepwengge nas be eisir tepwe ili. \p \v 44 Bekob ginei gitangi eisir be ginei; “Warik Ayeu gavang gavin yem be ganei gitangi yem yapin, ve Mose be tis Pomate ane amolmol kulkul ane as yaun be tis yaun ebe giengk nangge Sam (Pesalem) ok, ebe inei gipil Ayeu ate ok atob ano nile.” \v 45 Be Ei ginei ginei lavo gitangi eisir love kob ete itpweng yaun ebe warik Pomate ane amolmol kulkul ane iro ok are. \v 46 Bekob ginei gitangi eisir be ginei, “Yaun ete Pomate ane amolmol kulkul ane inei ok, gipil Ayeu roro-ngge. Ve yaun nok ginei dangeteik; ‘Amol ebe ve nemb amolmol dabin ok (Kilisi) atob ninggas vavavne be nimat vunu, be as mate ebe ve aitol ane ok okob atob matawe vukuri be nimdil nangge taku gimat ane \v 47 Be atob yem unei mateu ve Ei ane gwangne nitangi amolmol walang ok, veik unro amolmol tiate ane aplos vukir, veik Pomate nemb eisir ru. Dangetok be yem unes kulkul etenik vu nimungg nangge Jerusalem. \v 48 Be yem ate atob unvang ve unei gen bambamo ebe uli uli ok binge nitangi amolmol nangge taku walang ok. \v 49 Be Unaute! Gen ebe warik Tamangg ginei ane yaun ge gimungg ve atob nemb nitangi yem ok, ete atob ayeu namb nitangi yem nilek. Bemem yem unambweg ta-ngge nangge Jerusalem love un-gas gen etok (Ngalau Yamar) yapin kob unriv be unra.” \s1 Yisu gireu gulumb gile \p \v 50 Yisu gigas ane singamolomb gen be ile ihlang ikwai Jerusalem be ve inde nam dabe ti are Betania. Be gitak bage giwei eisir be ges miengk giwei eisir. \v 51 Yisu ges miengk giwei ane singamolomb-gen givang nangge be seukie-ngge Pomate gigas Ei gikwai eisir be gireu gulumb gile. \v 52 Eisir singamolomb inumul ile Jerusalem ok vukuri be tas vevias anongge. \v 53 Be givin as mate walang ok eisir inum-numul lum yamar ge ve inei uye be es miengk gitangi Pomate be avos givwat Pomate are.