\id HEB - Iwal NT [kbm] -Papua New Guinea 1984 (web version -2013 bd) \h HIBRU \toc1 Kapia gitangi amolmol Hibru ane \toc2 Hibru \toc3 Hi \mt1 Kapia gitangi amolmol Hibru ane \c 1 \s1 Pomate geb ane yaun gitangi eitit \p \v 1 Warik gimungg ane Pomate geb ane yaun be ges ane luev walang molge gitangi eitit tumbud-gen be meng-gihlang nangge ane amolmol kulkul ane ebe inei Ei ate avo ukwas binge ok avos. \v 2 Bemem galkik sawa mul ane etenik, Ei ate Natu ginei yaun gitangi eitit gisov avo roro-ngge. Pomate geb Natu nok ve nemb gen walang ok dabin. Be Ei gipasang gulumb tis nalk etenik ve Natu nok ane gwangne givin weik etok ge. \v 3 Ei weik Pomate ane bogbogo ane aivi, be weik Pomate Ei ate roro-ngge. Ei ane yaun ane gwangne gitlek be ane yaun etok ge ete giro gen walang ok ta. Ei gilgum kulkul ve gisin amolmol tepwengge as tiate ebe ilgum ok gikwai, bekob gireu gile gibweg gideb Tame Pomate bage mol ane nangge gulumb. \s1 Pomate Natu gitlek eisir angela \p \v 4 Ei Amol tis are bamo molge. Ve ares ete Pomate gital gipil Ei ok, etok vie molge be gitlek angela ares. \v 5 Ve givin ebe warik Pomate ginini ebe gital angela ti be ginei; \q1 “Ayeu natungg mie. \q1 Be galkik etenik mie Tamem ayeu.” \q1 Be Pomate ta gisgil ebe ginei gitangi angela ti be ginei; “Ayeu weik mie Tamem roro, be Mie weik Ayeu Natungg.” Pomate ginini ebe ginei yaun dangetok gitangi angela ti ok, ma molge! \q1 \v 6 Bemem givin ebe Pomate veve nihlin Natu mate ane be nisov nalk ninme ok, be Ei ginei; “Pomate ane angela tepwengge atob inei uie be ines miengk nitangi Ei.” \q1 \v 7 Be Ei ginei yaun gipil angela dangeteik: \q1 “Pomate gilgum ane angela be meihlang weik ebe wavin ok; \q1 Be gilgum ane amolmol kulkul ane be meihlang weik ebe yev ane vavavne ok.” \q1 \v 8 Bemem Ei ginei yaun gipil Natu be ginei; \q1 O Pomate, Amolmol tepwengg as Amol Bamo Mie; Be asonge numbweg dangetok nemb ta-ngge. Mie gob am amolmol-gen dabin ane luev vie be roro dongke. \q1 \v 9 Mie tam givin luev vie, be buam ve luev mongai tinas ane. Beti Pomate Miam Pomate roro, gilgum be mie tam vevie-ngge. Ei avo ges mie gitlek miam nune-nggen subu.” \q1 \v 10 Be Pomate ginei yaun ti givin dangeteik; \q1 “Amol Bamo, warik gimungg ane Mie gob nalk etenik. Be gupasang gulumb ve Mie ate bagem. \q1 \v 11 Gulumb tis nalk asonge ma nikwai; \q1 Bemem Mie atob numbweg dangetok nemb ta ge. Be gen walang etok asonge bagbagi weik ete kup tis kambam ok. \q1 \v 12 Atob Mie numual gen bambamo etok weik ebe imual kup tis kambam ok. Bemem Mie ate atob nuvang dangetok nemb ta-ngge.” \q1 \v 13 Be warik Pomate ginei yaun ti dangeteik; \q1 “Mie numbweg numbloblo ayeu ge love ayeu natak miam amolmol ebe atob inya-yaing mie ok, tepwengge inatuep mie vam ane lu kob.” \q1 Warik Pomate ginei yaun ti dangetok gitangi angela ti me ma? Ma yapin! \p \v 14 Eisir angela weik ngalau ebe ilgum Pomate ane kulkul ok. Be eisir nok ete Pomate gihlin eisir ve inemb amolmol ebe Pomate ve ninggas is ok ru. \c 2 \s1 Nivin ebe Pomate ve ninggas eitit vukuri ok, etok gen bamo molge \p \v 1 Dangetok be eitit tanemb yaun ete nolge taute gikwai ok dabin be tansov ane lu vie-ngge. \v 2 Be yaun ebe warik Pomate geb gitangi ane angela be inei vusa ok, ande ano gile. Dangetok be amolmol ebe isov yaun etok ane lu ite ok, atob in-gas vavavne ve as gen tiate ete ilgum ok ane. \v 3 Bemem Pomate gilgum kulkul bamo molge, beti galkik etenik ande Ei gigas eitit gikwai ve ane gen. Dangetok be ginei eitit tanavkir dumand nitangi Ei, okob eitit gitangi ebe atob tanpelk tankwai gen bunam ete Ei ve nemb nitangi eitit ok ite. Warik Amol Bamo ginei yapin ginei Ei ninggas eitit ve ane gen. Beti amolmol ebe iute yaun etenik givin ok, inei gitangi eitit be inei; “Yaun ete Amol Bamo ginei ok, ano molge.” \v 4 Be Pomate Ei ate ok ginei lavo gitangi eitit givin, ve gilgum gen bwalbwale be tis gen bambamo be gen gwangne gwangne subu be gibwas ane Ngalau Yamar gitangi amolmol gitangi ebe Ei ate ane ta gitung ok. \s1 Pomate gigas eitit ve ane gen gikwai, beti Yisu Ei eitit and Amol Bamo \p \v 5 Be nalk ete eitit tanei ane yaun tavang ve asonge menihlang ok, Pomate geb eisir angela ve inemb dabin ite ma. \v 6 Ve yaun ti ebe giengk Pomate ane kapia ok ginei dangeteik: \q1 “Amol nok ei ret, beti Mie tam gitung Ei? Be amolmol Natus etok ei ret beti Mie gob Ei dabin? \q1 \v 7 Sawa undib ite be Mie gutak Ei gisov eisir angela as gwangne ane lu seukie-ngge. \q1 Be Mie gob bogbogo tis ares bamo gitangi Ei be gikuk weik ebe gululung ok. \q1 \v 8 Be gob gen walang ok gitangi Ei dongke-ngge ve nemb dabin.” \p Bingano, Pomate geb gen walang ok gitangi amolmol ve inemb dabin, beti eitit tatpweng are tanei gen walang ok isov amolmol as gwangne ane lu ge be gen ti giengk ve ebe atob Ei nemb dabin ok ite. Bemem galkik ande tali eisir etok as ti ebe geb gen walang etok dabin ok vukuri ite. \v 9 Be tali Yisu dongke-ngge. Warik manang ite be Pomate gitak Ei gisov angela as gwangne ane lu seukie-ngge, bemem Ei gibweg sawa undib ite veik nes Pomate ane ta givin ru, be gimat vunu veik nemb amolmol tepwengge ru. Be gisov Ei ane gimat vunu etok ane ge, beti galkik eitit tali ande Ei gikuk bogbogo be tis ares bamo weik ebe gululung ok. \p \v 10 Pomate Ei gen walang ok ane dabe be Ei gipasang gen tepwengge. Ei ta givin ve ninggas natu-nggen anongge inde be in-gas Ei ane bogbogo invin, beti gilgum be Yisu gigas ane vavavne. Be vavavne tis gen bunam ete Yisu gigas ok, ete gilgum be Ei meng-gihlang Amol Bamo ebe geb amolmol ru ok. \p \v 11 Be Ei Amol dongke etok ebe gisin amolmol as tiate gikwai be gilgum amolmol be meihlang amolmol vie ane ok. Amolmol ete ande Ei gilgum eisir be meihlang amolmol yamar ok be tis Ei ate, eisir tepwengge Tamams dongke-ngge. Beti Yisu maimae ve ebe gital eisir ginei “male-nggen” ok ite ma. \p \v 12 Ve Ei ate ginei gikwai ginei; \q1 “Pomate, Atob ayeu nanei Mie arem vusa nitangi angg male-nggen. \q1 Bingano, atob ayeu nanei Mie arem nisov uie navarkei amolmol bui ane nas.” \p \v 13 Be ginei yaun ti vukuri dangeteik; \q1 “Atob Ayeu tangg nitung Pomate dongke-ngge.” \q1 Be ginei ti dangeteik; \q1 “Tau-uli ayeu e; Ayeu ete gabweg ik. Be nunus avie be amol ebe Pomate geb ok ete imbweg ivin ayeu imbweg ik.” \p \v 14 Be nunus avie be amol ebe Pomate geb is ok, eisir utlas ulis nalk ane, beti Yisu ok ei utle ulis nalk ane weik ete eisir ok weik etok ge. Ei gilgum dangetok veik nimat vunu be niaing amol ebe ane gwangne gitangi ve nes amolmol vunkunu ok nikwai. Amol nok ete Sadam Ei ate. \v 15 Veik nemb eisir ebe ipelk ve tanmat vunu be emb kulkul sinsin-ge tis ebe warik be painge love galkik as mate etenik ok ru. \v 16 Beti galkik ande eitit tali be tatpweng are tanei Ei geb eisir angela ru ite, ve yaun ebe giengk Pomate ane kapia ok ginei dangeteik; \q1 “Ei geb Ablaham ane vaku gen ru.” \p \v 17 Dangetok beti Ei atob ninggas male-nggen subu be menihlang weik eisir roro-ngge. Be Ei atob menihlang Amol Bamo da ane gwang-ne ti ebe ve nemb da nitangi Pomate ve nisin amolmol as tiate nikwai ok. Ei Amol ta viti ane be gilgum ane kulkul walang ok vie-ngge. Ei atob nemb da ebe ve nisin amolmol tepwengge as tiate nikwai ok. \v 18 Sadam gitpungi Ei be ginum ane rulk gikwai. Beti Ei gitangi atob nemb amolmol ebe Sadam gitpungi is ok ru nivin weik etok ge. \c 3 \s1 Yisu Ei gitlek Mose \p \v 1 Angg nune-nggen bui ane undi kob. Ve gisov kulkul ebe Yisu gilgum ok ane ge, beti Pomate ebe gibweg gulumb ok gital yem ok givin ve ane gen. Dangetok be tangg aim nitung Yisu, eitit and Amol Bamo da ane ebe aplond givin ei be tatal Ei are tavang tavang ok. Amolmol ebe emb kulkul da ane ok as Amol mate ane Ei. \v 2 Pomate geb Ei ve nilgum kulkul etok, be Ei gisov Pomate ane yaun ane lu vie-ngge weik ebe warik Mose givang givin Pomate ane amolmol-gen be gilgum ok. \v 3 Bemem Yisu Ei are bamo molge gitlek Mose ane, ve amol ti ginei nitav nam ti, okob amol etok are bamo gitlek nam ei ate are. \v 4 Bingano, amolmol itav nam walang etenik, bemem amol ebe gipasang gen tepwengge ok ete Pomate Ei ate. \v 5 Mose ei Pomate ane amol kulkul ane ti, be ei gisov Pomate ane yaun ane lu vie-ngge givin ebe givang givin Pomate ane amolmol-gen ok. Ei gilgum kulkul ve ginei gen bambamo ebe Pomate atob nilgum nindeb mul ane ok, vusa gimungg gimungg. \p \v 6 Be Kilisi Ei Pomate Natu, be Ei Amol Bamo ebe geb Pomate ane amolmol-gen dabin ok be gisov Pomate ane yaun ane lu vie-ngge. Dangetok be ginei eitit aplond nivin gwangne-ngge be tanvang tis aplond dongke-ngge be tanasge Amol Bamo, atob Pomate nital eitit ninei ane amolmol-gen. \s1 Pomate ane amolmol-gen atob inyap \p \v 7 Dangetok be eitit tand nitung yaun ete Ngalau Yamar ginei ok vevie be tandi kob. Ngalau Yamar ginei dangeteik; \q1 “Galkik ginei yem ute Pomate avo tis as mate etenik; \q1 \v 8 Okob un-gilgili aplongg aim weik ete warik amolmol Israel ane ilgum gitangi Pomate givin ebe isov Ei ane yaun ane lu ite ok bwaya. \q1 Givin ebe amolmol Israel ane ivang taku sawa ebe amolmol ma ok, be givin sawa etok ete eisir inggil-gili aplos gitangi Pomate be ilgum ve indi Pomate ane gwangne. \q1 \v 9 Be nangge eteok ete eisir ili gen bwalbwale be tis gen bambamo ebe Ayeu galgum gitangi eisir, givin Sonda bamo 40 etok ok gikwai. \q1 Bemem gitangi ite, eisir lolos painge ge ve indi ayeu angg gwangne. \q1 \v 10 Beti gilgum be Ayeu Tangg vavis anongge gitangi eisir dubi etok be ganei; \q1 ‘As mate walang ok, eisir aplos dadani molge, be bwais ve inaute Awangg yaun be insov ane lu.’ \q1 \v 11 Beti Ayeu tangg vavis be ganei; ‘Bingano molge. Eisir atob insov inme inambweg invin Ayeu nangge awangg taku be inyap ite molge. Ma yapin.’” \p \v 12 Angg nune-nggen; Dangetok be unemb aim ate dabin vie-ngge. Velob aim amol ti ta nitung gen tiate niengk aplo be nikari ane aplo givin nikwai be nivkir dume nitangi Pomate matawe ane. \v 13 Sawa ebe Pomate gital ginei, “As Mate Etenik” ok ete giengk nik nangge. Dangetok be galkik as mate etnik be as mate walang ok, yem unemb aim ate ru be unemb bing bwai bwaya nitangi aim ate ninggas ta-ngge, velob gen tiate nitpungi yem aim amol ti love aplo dadani. \v 14 Ve ginei eitit tan-gas and aplond givin ebe warik ok ta painge-ngge tanvang love tanmat vunu, atob eitit metanahlang ve Kilisi ane amolmol-gen. \p \v 15 Eitit tandi kob, ve yaun eteik ete giengk nik nangge: \q1 “Galkik as mate etenik ginei yem ute Pomate avo, okob un-gilgili aplongg aim weik ete warik amolmol Israel ane ilgum givin ebe ivkir dumas gitangi Pomate ane yaun ok bwaya!” \p \v 16 Wali warik asav ete iute Pomate avo bekob ivkir dumas gitangi Ei ok? Amolmol ebe Mose gigas eisir ikwai Aigipten ok ete ilgum gen etok. \v 17 Be Pomate ane ta vavis gitangi asav gitangi Sonda bamo 40? Pomate ta vavis ve amolmol ebe ilgum gen ungglus-ungglus love imat vunkunu be utlas ulis giengk em giengk taku sawa ok. \v 18 Be givin ebe Pomate gibiti ane yaun be ginei Bingano molge. Eisir etok atob insov ei ane taku inde inambweg be inyap invin ei ite, okob Ei ginei yaun etok gipil asav? Ei ginei yaun etok gipil amolmol ebe iute yaun ite be ivkir dumas gitangi Ei ok. \v 19 Dangetok, be eitit tanatpweng are kob, ve eisir aplos givin ite, beti gitangi ebe atob insov Pomate ane taku inde be inyap inambweg ok ite molge. \c 4 \p \v 1 Be yaun ebe warik Pomate gibiti ok ete giengk nik nangge. Ve Pomate ginei dangeteik ginei: “Yem atob unsov awangg taku unde unambweg be unyap.” Dangetok be eitit tanpelk ve it ate ane velob amolmol subu invang inatlek taku ebe ve tanyap tanambweg ok. \v 2 Ve eitit ok ande taute mateu givin weik ete warik amolmol Israel ane iute ok. Bemem mateu ete eisir iute ok, gipasang eisir ite, ve eisir iute mateu denang ebe wavin gireu ei lan ok be aplos givin mateu nok ite, ve bwais ve ret inpasang niengk aplos. \p \v 3 Dangetok be eitit ete ande aplond givin nik, atob tansov taku etok tande be tanyap tanambweg. Ve yaun ebe giengk Pomate ane kapia ok ginei dangeteik: \q1 “Ayeu tangg vavis anongge gitangi eisir be ganei, ‘Bingano molge. Eisir atob insov inme inambweg invin ayeu be inyap ite molge.’” \p Pomate ges ane kulkul ebe gilgum ve gipasang gulumb tis nalk ok vunu gikwai kob ete ginei yaun etok. \v 4 Ve yaun ebe giengk Pomate ane kapia ok ginei yaun gipil as mate etok dangeteik: \q1 “Pomate gipasang gen walang ok love ma gikwai, be as mate bage tavlu be ano ailu (7) ane ete Ei gibweg be giap.” \p \v 5 Beti ve Pomate nok ge ginei yaun ti vukuri dangeteik: \q1 “Eisir atob insov inme be inyap invin Ayeu ite molge. Ma yapin!” \p \v 6 Beti galkik yaun etok ete giengk painge giengk nik. Be eisir ebe warik iute Pomate ane yaun (mateu) gimungg ok, ete atob insov Pomate ane taku inde ite. Ve gisov eisir aplos givin ite. Bemem amolmol subu ete galkik ivang nik, ete atob insov inde be inyap invin Ei. \v 7 Sonda bamo walang gile gikwai kob ete Pomate geb as mate ti vukuri be gital ginei “As mate etenik.” Be Ei geb yaun nok gitangi Dawit be ginei vusa. Yaun nok, nolge eitit taute gikwai dangeteik; \q1 “As mate etenik ginei yem ute Pomate avo, okob un-gilgili aplongg aim bwaya.” \p \v 8 Ginei warik Josua nilgum be eisir insov Pomate ane yaun ane lu ge be insov Pomate ane taku inde be inyap inambweg, okob Pomate gitangi ebe atob ninei yaun nipil as mate ti vukuri nindeb mul ane ok ite. \v 9 Dangetok be sawa ebe Pomate ane amolmol-gen ve inyap, weik ete warik Pomate Ei ate giyap ok, ete giengk nik nangge. \v 10 Ve amolmol ebe atob insov Pomate ane taku inde be inyap inambweg weik ete warik Pomate giyap ok, ete atob inyap ve as kulkul ebe ilgum ok ane, dangete Pomate giyap ve ane kulkul ane ok. \v 11 Dangetok be eitit tepwengge lolond painge-ngge ve tansov taku ebe ve tanambweg be tanyap tanvin Pomate ok tande, velob eitit and amol ti nivang nitlek luev etok be nimbieg dang ebe warik amolmol Israel ane ok. Ve gisov eisir aplos givin Pomate ite. \v 12 Pomate ane yaun (mateu), ei yaun matawas ane be ane gwangne gitlek be mate molge gitlek buyag valir ane ebe mate tavlu be tavlu ok. Be ginei ve niure amolmol, atob nile gulunge molge love niure dalgos matawas ane be tis utland ulis be tulkuand ane walo aplo ane ok tepwengge gilkili be ma. \v 13 Be gen ti giengk gitangi ebe atob nimumu ate ve Pomate ok ite molge. Ve Pomate gili gen walang ok ginei gen dongke-ngge. Dangetok be atob eitit tanei and gen bambamo ebe talgum be tanei ok tepwengge nitangi Ei dongke-ngge. \s1 Yisu Ei eitit and Amol Bamo da ane ebe ve nemb da nitangi Pomate ok \p \v 14 Dangetok be eitit tanemb and aplond givin ete tanei tanei tavang nik ta gwangne-ngge. Ve eitit and Amol Bamo da ane ti ebe gisov Pomate ane taku ano roro-ngge gile be gibweg gideb Pomate na ok, ete givang nik. Amol nok, ei Pomate Natu Yisu Ei ate. \v 15 Eitit ate and gwangne gitangi ebe atob tanambweg tanwei gen tiate ane gwangne ok ite, bemem eitit and Amol Bamo da ane etok weik amol ti ebe atob ta viti ve eitit ite ok ite. Ma molge. Be gen tiate bambamo ete gitpungi eitit givang nik, ete nolge gitpungi Ei gikwai. Bemem Yisu gisov eisir as yaun ane lu ite molge. \p \v 16 Dangetok be eitit tanpelk bwya, be tanvang roro-ngge tantangi Pomate ane taku ebe gen vevies giengk ok tande. Ve nangge etok atob eitit tanvang tansov Pomate ane ta viti aplo be Ei atob nemb eitit ru nivin ebe gen bunam ret ve menihlang ok. \c 5 \p \v 1 Eisir bambamo da ane ebe emb da gitangi Pomate ok, eisir ate as amolmol-gen emb eisir ve inwel as amolmol-gen be inemb da nitangi Pomate ve as amolmol-gen as tiate ane. \v 2 Be ei amol etok ge ete gitangi ebe ve nemb bing bwaibwaya nitangi amolmol ebe aplos dadani be tis eisir ebe ivkir dumas gitangi Pomate ane luev ok. \v 3 Ve gisov ei ate ok ei amol sin-ge ti be ei ane gwangne gitangi ite, dangetok be atob ei nemb da nitangi Pomate ve ane amolmol-gen as tiate ane be tis ei ate ane tiate ane nivin weik etok ge. \p \v 4 Be kulkul ete ve inemb da nitangi Pomate ok, ei gen tis are ti. Beti amol ti gitangi ebe atob nindang ate be nemb ate ve kulkul etok ane ok ite. Ma molge. Etok Pomate Ei ate ge atob nemb amolmol ve kulkul etok ane dang ebe warik geb Alon ok. \p \v 5 Dangetok be Kilisi ok weik etok ge, Ei gidang ate be geb ate ve nilgum kulkul etok ite. Ma! Pomate Ei ate geb kulkul etok gitangi Ei. Ve Pomate ginei gitangi Ei be ginei: \q1 “Galkik etenik, Ayeu Natungg Mie roro, \q1 Be Mie Tamem Ayeu.” \q1 \v 6 Be Pomate ginei yaun ti vukuri dangeteik: \q1 Atob Mie nunggas kulkul da ane ninggas ta-ngge weik ete Melkisedek ok. \p \v 7 Givin ebe Yisu meng-gihlang weik amolmol be givang givin amolmol nalk ane ok, Ei ges ane miengk avo bamo-ngge gitangi Pomate tis matano rulu ge ve Pomate nemb Ei ru nangge ane gen bunam gimat ane. Be Pomate giute Ei avo-ngge, ve Ei Amol bwaibwaya ane ti be gisov Pomate ane yaun ane lu vie-ngge. \v 8 Yisu Ei Pomate Natu, bemem Ei gibul ate ve ninggas gen bunam tis vavavne, love ande talngavo-ngge ve Pomate ane yaun walang ok. \v 9 Ei gigas vavavne be gimat vunu bekob matawe be gimdil vukuri nangge taku gimat ane gikwai kob ete meng-gihlang weik amolmol tepwengge ebe isov Ei ane yaun ane lu ge ok, as Amol ebe ve nemb eisir ru be inambweg matawas invin Ei nemb ta-ngge ok. \v 10 Beti Pomate geb ei be gital Ei ginei “Amol Bamo da ane, weik ebe Melkisedek ok.” \s1 Tanemb it ate dabin vie-ngge, be tanavkir dumand nitangi Pomate bwaya \p \v 11 Melkisedek ane yaun walang molge ete giengk nik, be amei tangg amei givin ve anei nitangi yem be unaute kob. Bemem atob kulkul bamo molge nitangi amei ebe ve anei tis ane lavo vevie-ngge nitangi yem ok. Ve yem aplongg aim dadani nangge be gitangi ebe atob inaute yaun be unatpweng are seukie-seukie ok ite. \v 12 Nolge Sonda bamo walang molge gile gikwai, be sawa etok gitangi ebe nolge yem ate aim amolmol subu meinahlang ve gidung ok. Bemem yem weik ebe nunus ok beti tangg aim givin ve amolmol ebeok subu inbul yem ve Pomate ane yaun (mateu) ane dabe painge-ngge. Yem godongg aim gisa rur ge nangge, be gitangi ebe ve unen ben gwang-ne gwang-ne ok ite. \v 13 Eitit tatpweng are gikwai ve amolmol ebe inum rur ge nangge ok, eisir weik ebe nunus muele ok be gitangi ebe ve inatpweng gen arkare ok ite. \v 14 Be ben gwangne etok weik amolmol ebe nolge bambamo be itpweng gen arkare gikwai ok, beti eisir gitangi ebe ve inatpweng gen vie be tiate are ok. \c 6 \p \v 1 Dangetok be eitit tantau ete tanei yaun gipil Kilisi ane yaun ane dabe painge-ngge ok. Eitit tandi be tanei and yaun weik amolmol ebe itpweng gen arkare gikwai ok. Be tanaspun tuelk nam ane ge ite, be tandumul tande tanro yaun muanggane ebe ve tanro it ate vukir tankwai and kulkul bambamo ebe dalgos matawas ane ma ok vukuri bwaya. Be tis ebe aplond givin Pomate \v 2 be yaun bui sanggu ane, be amolmol ebe nolge imat vunkunu be ve inamdil vukuri ok, be tis ebe asonge amolmol tiate ane in-gas vavavne nemb ta-ngge ok ane bwaya. \p Eitit tandi be tanalgum and gen walang ok, weik amolmol ebe itpweng gen arkare. \v 3 Veik ginei Pomate ta nivin, kob atob eitit tanalgum and gen walang ok vie-ngge dangetok painge-ngge. \p \v 4 Ve amolmol ebe nolge Pomate ane bogbogo giro eisir be itpweng gen vevies gulumb ane are, be inggas Ngala Yamar, \v 5 be itpweng Pomate ane mateu ane gen vevies ane gwangne ebe asonge menihlang nindeb mul ane ok gikwai ok, \v 6 eisir etok ginei inavkir dumas nitangi Pomate, okob atob lolos ve ebe inro is ate vukir intangi Pomate inde vukuri ok, bemem atob inalgum be nitangi ite. Ve ginei eisir inalgum gen dangetok, atob weik ebe es Pomate Natu gireu ei givsangin vukuri be amolmol inei yaun ungglus-ungglus gipil Ei vukuri ok. \p \v 7 Nalk sawa ti ebe ur gisov gigas ta-ngge ok, ginei nemb amolmol ebe ivro ben gisov nalk sawa etok ok ru be nes ane ano vevies ge, atob tanatpweng are seukie-ngge tanei Pomate giuv avo ukwas giwei nalk sawa etok. \v 8 Bemem ginei wal duduli be vuavue nireu love nes ben um etok ane vunu be nes ane ano vevie ite, atob Pomate nili um etok tiate be atob nitak yev nisov nindeb mul ane. \p \v 9 Angg nune-nggen; Bingano molge. Yaun bambamo ete amei anei gitangi yem nok etok bunam molge. Bemem amei ali be atpweng are anei Pomate atob nemb gen vevies ge nitangi yem. Be gen vie nok, ete Pomate atob nemb yem ru. \v 10 Pomate Ei weik amol ti ebe atob ta nivalngan yem aim kulkul tis aim tangg aim givin ebe ulgum ve Ei ane ok ite ma. Ei Pomate be atob ta nitung yem painge-ngge. Yem aim tangg aim givin etok gilgum beti omb Pomate ane amolmol-gen ru tis ebe warik be painge love galkik as mate etenik. \v 11 Be amei tangg amei givin anongge anei yem tepwengge un-gas aim luev vie etenik ta gwang-ne ge niengk aplongg aim nitang tangi ge love unmat vunu sin-ge. Be gen ete yem aplongg aim givin be usge uvang ok, gen etok atob tepwengge ano nile. \v 12 Amei bwaingg amei ve ret andi yem utlangg aim bua, yem unalgum weik amolmol subu ebe aplos givin be iro is ate ta love inggas gen ebe Pomate gibiti ane yaun ve nemb ok ane ano. \s1 Pomate ane yaun ebe gibiti ok, etok ano molge \p \v 13 Givin ebe Pomate gibiti ane yaun gitangi Ablaham ok, Ei ginei be girusu bage gitangi Ei ate givin, ve amol ti ebe gitlek ei be gitangi ebe ve Pomate ninei yaun be nirusu bage nitangi amol etok ok givang ite. Pomate Ei dongke-ngge. \v 14 Beti Pomate ginei ane yaun be ginei: \q1 “Ayeu ganei gikwai ganei atob ayeu nas miengk niwei mie, be nalgum be miam vaku-nggen meinahlang bon-ge.” \p \v 15 Beti Ablaham utle bua ite, ei giro ate ta be gisge gen ebe Pomate gibiti ane yaun ge ve atob nemb nitangi ei ok ane ano. \p \v 16 Dangeteik; Amol ti ginei nimbiti ane yaun ti, atob ei nital amol ti ebe are bamo gitlek ei ok bekob ninei ane yaun nok. Beti ei ane yaun etok atob nes yaun ret ebe amolmol subu ve inei ok gili, ve gisov ei ginei ane yaun etok be girusu bage givin. \v 17 Be luev etok ge ete Pomate ta givin ve nes ru nitangi amolmol ebe asonge in-gas gen ebe Ei gibiti ane yaun ok. Beti Ei ginei ane yaun be girusu bage givin. \v 18 Dangetok be gen ailu etok gitangi ebe atob Pomate niwel avo vukuri ok ite. Ve Pomate Ei amol bingkasop ane kobti. Dangetok be yaun etok niro eitit ebe tapelk tale tas itate susweng tareu Pomate ok aplond ta, be tanemb gen ebe tasge ve tan-gas ok ta gwangne ge niengk aplond. \v 19 Be gen ete ve tanasge ok, etok weik angga ei-vovo ane ebe ve nemb eitit ta ok. Be angga nok giengk gisov gile molge, giengk lum yamar gulumb ane, ane aplo ti ebe isil ve kambam ok. \v 20 Yisu Ei giwel eitit tepwengge be gimungg gisov nam aplo etok gile veik nemb eitit ru. Ei Amol Bamo da ane ti ebe asonge nimbweg dangetok nemb ta-ngge weik ete Melkisedek ok. \c 7 \s1 Melkisedek ane yaun \p \v 1 Melkisedek etok ei amol bamo ti ebe geb amolmol dabin nangge Salem ok. Be Pomate ebe gibweg einggoto molge ok ane amol da ane ti ete ei ok. Warik, Ablaham ges valir gitangi amolmol bambamo (king) ebe emb amolmol dabin ok be ges is vunkunu love ma gikwai be ginumul ve nivang love gile vunge ve Melkisedek nok nangge luev, be Melkisedek ges miengk giwei ei. \v 2 Bekob Ablaham geb ane gen walang ok ane ano dongke dongke be givnawi love gitangi 10-10 be geb gitangi Melkisedek ve da. (Ares Melkisedek, ane dabe dangeteik; Amol Bamo yaun ano ane). Be ei amol bamo (king) ebe geb amolmol dabin nangge Salem ok, beti ei are ane dabe ti dangeteik; (Amol Bamo yaun bwaibwaya ane). \v 3 Eitit taute Melkisedek tame gabu tine be tis tumbu gen as yaun ti ite molge, be tanini sawa ebe tine gikuv ei be tis sawa ebe gimat vunu ok weik etok ge. Ei weik ebe Pomate Natu ok, be ei amol da ane ebe gibweg dangetok ok. \p \v 4 Yemtol ebenik, Melkisedek ei amol bamo ti. Beti eitit tumbund mate ane, Ablaham, geb ane gen walang ok ebe gigas nangge valir ok, ane ano dongke dongke be givnauwi gitangi 10-10 be geb gitangi ei. \p \v 5 Liwi ane vaku gen ebe inggas kulkul da ane ok, eisir as luev giengk dangetok ve atob invwat gen walang ok ane ano dongke dongke nangge amolmol Israel ane be inavnauwi love nitangi 10-10 be inemb ve da. Be amolmol Israel ane as dani ete Liwi ok roro, ve eisir tepwengge tumbus dongke Ablaham. Bemem Liwi ane vaku-nggen ivwat gen nangge amolmol Israel ane. \v 6 Be Melkisedek ei meng-gihlang nangge Liwi ane vaku gen ite, bemem ei givwat gen walang ok ane ano 10-10 gitangi-ngge nangge Ablaham, bekob ges miengk giwei Ablaham, amol ebe Pomate gibiti ane yaun gitangi ok. \v 7 Dangetok be eitit tatpweng gen etok are gikwai, ve amol ebe ges miengk giwei amolmol ok, ei are bamo gitlek amol ebe gigas miengk ok. \v 8 Liwi ane amolmol da ane ebe ivwat gen walang ok ane ano 10-10 gitang-tangi ge ok, atob inmat vunkunu. Bemem Melkisedek ebe givwat gen walang ok ane ano 10-10 weik ete eisir ok, ete ane yaun giengk Pomate ane kapia dangeteik; “Ei gibweg matawe.” \v 9 Dangetok be atob eitit tanei dangetok tanei; Givin ebe Ablaham geb ane gen walang ok ane ano 10-10 gitangi Melkisedek nangge luev ok, ete weik ebe Melkisedek givwat gen etok nangge Liwi ok givin weik etok ge. \v 10 Ve givin sawa etok ete Ablaham tumbu Liwi meng-gihlang ite nangge. \p \v 11 Ginei amolmol Juda ane as amolmol da ane tis as yaun gitangi ebe ve nipasang amolmol tepwengge as yaun love Pomate nital eisir ninei amolmol vie ane ok, okob gimdom be Pomate geb amol da ane ti vukuri weik Liwi tumbu Alon ite be geb amol ti ebe weik Melkisedek ok be ginme? \v 12 Ginei amolmol da ane in-gas kulkul etok inwel is ate vukuri be vukuri, okob atob tanwel Mose ane yaun ok nivin weik etok ge! \v 13 Yaun etenik gipil eitit and Amol Bamo ebe meng-gihlang nangge eisir vu ti ok. Bemem Ei ane bambamo-nggen inini ebe inggas kulkul da ane ok. Ma molge. \v 14 Eitit tepwengge tatpweng are gikwai tanei eitit and Amol Bamo meng-gihlang nangge eisir vu ti ebe ital inei Juda ok. Bemem Mose ginei yaun ti dangetok gipil eisir vu etok ve ebe asonge in-gas kulkul da ane ok ite! Ma molge. \s1 Yisu ei amol da ane ti weik ebe Melkisedek ok \p \v 15 Amol da ane ete meng-gihlang vukuri be weik Melkisedek ok, ane dabe givuaivun ate ite, giengk gitip ge. \v 16 Ve ei meng-gihlang nangge tuerk, me ane tumbu gen emb kulkul da ane gitangi ei ite. Ma molge. Etok matawas ebe gitangi ve nimat vunu ite ok, ane gwangne geb kulkul etok gitangi ei. \v 17 Ve Pomate ginei dangeteik; \q1 “Mie atob numbweg dangetok nemb ta ge weik ete Melkisedek ok.” \p \v 18 Pomate ande gitin luev muanggane ebe warik ok gikwai ve luev nok ande ane gwang-ne ma be gitangi ebe ve nemb eitit ru ok ite. \v 19 Ve Yaun ete Mose geb gitangi eitit ok gitangi ebe atob nipasang gen ti love vie molge ok ite. Bemem galkik ande Pomate geb luev vie molge ti vukuri, beti eitit tasge luev nok ve ninggas it tande tanambloblo Pomate. \p \v 20 Yaun mate ane ginei dangeteik; Amol ti gibiti yaun be girusu bage gimungg bekob geb amolmol ebe ve inemb kulkul da ane ok ite molge. Ma molge. \v 21 Bemem Pomate Ei ate, Ei ginei bingano be girusu bage givin, beti geb kulkul da ane gitangi Yisu. Pomate ginei gitangi Yisu dangeteik: \q1 “Amol Bamo ginei bingano be girusu bage gikwai, be gitangi ebe atob niwel avo vukuri ok ite. Ayeu ande gatak kulkul da ane gisov Mie bagem be atob niengk dangetok nemb ta-ngge.” \p \v 22 Dangetok beti galkik luev vaku ete ve inei yaun be inrusu bais ok, ei vie molge gitlek luev mate ane. \p \v 23 Be luev ti vukuri dangeteik; Warik amolmol ebe emb kulkul da ane ok anongge molge ve gisov eisir imat vunkunu be iwel-iwel is ate, ve eisir gitangi ebe atob inambweg matawas nemb ta-ngge ok ite. \v 24 Bemem Yisu, Ei atob nimbweg matawe dangetok nemb ta-ngge, beti amol ti gitangi ebe atob niwel Ei be ninggas kulkul da ane vukuri ok ite. Ma molge. \v 25 Beti galkik be asonge niengk dangetok; Ei atob nemb amolmol ebe tas gitung Ei be ivang itangi Pomate ile ok ru. Ve gisov atob Ei nimbweg matawe nemb ta-ngge be ninei eisir as yaun nitangi Pomate veik Pomate nemb eisir ru. \p \v 26 Yisu Ei Amol Bamo da ane ti ebe ve nemb eitit ru ok, be Ei Amol Yamar be yaun bingkasop ane ti me yaun tiate ti giengk Ei aplo ite molge. Ei gigil-gili ate gitangi gen tiate walang ok. Ei Amol Bamo gulumb ane roro. \v 27 Be Ei weik amolmol da ane subu ite ma. Ei ta gisgil ebe geb da tis as mate walang ok ve Ei ate ane tiate ane bekob geb ti vukuri ve ane amolmol-gen as tiate ane weik ete amolmol da ane subu ilgum ilgum ok. Ma molge. Ei geb da dongke-ngge givin as mate dongke-ngge be gitangi. Givin ebe gimat vunu gireu ei givsangin ok. \v 28 Mose ane yaun geb amolmol ebe gitangi ve inalgum gen tiate subu ok, ve inemb kulkul da ane. Bemem yaun ebe Pomate gibiti gideb mul ane be girusu bage givin ok, ete geb Ei ate Natu ve nemb kulkul da ane, be Ei Amol vie yapin be asonge nimbweg dangetok nemb ta ge. \c 8 \s1 Yisu Ei eitit and Amol Bamo da ane \p \v 1 Yaun bambamo ete galkik amei anei ok ane dabe dangeteik; \p Kilisi, Amol ebe geb kulkul da ane dangete galkik amei anei gimungg ok, ete eitit and Amol Bamo Ei. Be Ei gisov gulumb gile be gibweg giwei Amol Bamo gulumb ane, ane lopong gideb Pomate bage mol ane. \v 2 Be Ei geb kulkul da ane nangge taku yamar ano roro ebe giengk Pomate ane lum yamar bes aplo ok. Be lum bes nok, amol ti gipasang ite ma, etok Amol Bamo Ei ate bage gipasang ane gen. \p \v 3 Eisir ebe emb kulkul da ane ok as luev dangetok ve atob eisir invwat gen vevies walang ok be inemb ve da nitangi Pomate. Beti Yisu ok weik etok ge, bemem atob Ei nemb da nitangi Pomate nivin as mate dongke-ngge, be wat nilgum ti vukuri be vukuri ite. \v 4 Ginei Ei nivang ete nalk nik, okob atob Ei weik amol ebe geb kulkul da ane ok ite. Ve amolmol da ane ebe ilgum kulkul gitangi ebe Mose ane yaun ginei ok ete ivang nik. \v 5 Be kulkul ete eisir ilgum ok, etok weik eisir itpungi gen ebe giengk gulumb ok ane dalgo ge. Ve givin ebe Pomate ginei gitangi Mose ve nispun lum yamar bes natu ti ok be ginei; “Mie nupasang gen walang ok vevie-ngge nitangi tuvweng ete warik Ayeu gab gitangi mie nangge matendubi ok roro-ngge.” \v 6 Bemem Kilisi ei geb ane kulkul da ane vie molge gitlek eisir ebe isov yaun muanggane ane lu be emb kulkul da ane ok. Ve gisov Kilisi ei givang gisov yaun muanggane ebe warik Pomate gibiti ok be tis yaun vaku ebe Pomate gibiti mul ane ane ok ane luvwe-ngge. Ve yaun ete Pomate gibiti mul ane nik, gitlek yaun ebe warik Ei gibiti gimungg ok. Be yaun mul ane etenik, ane kulkul gitlek yaun mate ane, ane kulkul. \p \v 7 Ve ginei Pomate ane amolmol-gen insov ei ane yaun mate ane, ane lu ge, atob Ei nimbiti yaun ti vukuri nindeb mul ane ite. \v 8 Bemem Pomate gili ebe ane amolmol-gen isov ei ane yaun mate ane, ane lu ite ok, beti Ei ginei dangeteik: \q1 “Amol Bamo ginei dangeteik: ‘Unaute kob. As mate ti atob ayeu nambiti yaun vaku ti vukuri navin amolmol Israel ane be tis eisir Juda. \q1 \v 9 Be yaun vaku ete ayeu ve nambiti ok, atob weik yaun muanggane ete warik gabiti gavin eisir tumbus-gen, givin ebe gab eisir bais be gatwem is ile ihlang ikwai amolmol Aigipten ane as taku ok ite. Ve givin sawa etok eisir isov awangg yaun ane lu ite beti ayeu gavkir dumangg gitangi eisir.’ \q1 \v 10 Beti Amol Bamo ginei vukuri be ginei: \q1 ‘Asonge sawa ti kob atob ayeu nambiti angg yaun ti vukuri navin amolmol Israel ane. Be yaun nok atob dangeteik; \q1 Atob ayeu natak angg yaun tepwengge nisov eisir dabas gwet nile, be atob naro bwalbwale niengk eisir aplos. Be atob natal eisir nanei angg amolmol-gen be eisir intal ayeu inei as Pomate. \q1 \v 11 Be eisir as amol ti gitangi ebe atob nimbul eisir, me ane nune-nggen subu be ninei; “Yem unatpweng Amol Bamo are ma!” Ok ite molge. Ve eisir tepwengge atob inatpweng ayeu are. \q1 \v 12 Be atob ayeu aplongg bwaibwaya ve eisir be nasin eisir as tiate ebe ilgum ilgum ok nikwai, be wat tangg nitung eisir as tiate etok ane yaun vukuri ite.’ \p Amol Bamo ane avo ukwas etok.” \p \v 13 Pomate gili ebe ande yaun muanggane ebe warik gibiti gimungg ok, ande ane gwangne ve ma nikwai ok, beti Ei ginei yaun gipil yaun vaku ebe asonge nimbiti vukuri ok. Ve gen bambamo etenik ginei nolge muanggane be bagbagi, atob manang ite be gen etok niti-titip. \c 9 \s1 Yaun gipil da nalk ane tis da gulumb ane \p \v 1 Pomate ane yaun mate ane, ane luev giengk dangetok ve atob amolmol inemb da nivin. Beti ane lum yamar givarkei nalk givin. \v 2 Eisir ipasang lum yamar bes ti ane aplo ailu, nam aplo ti giengk meng-gihlang be ital nam aplo nok inei “Nam aplo yamar.” Be nam aplo nok ete itak lam tis tebol be beret ebe ve inemb ve da nitangi Pomate ok giengk. \v 3 Be nam aplo ti ebe isil ve kambam ok, ete ital inei “Nam aplo Yamar molge.” \v 4 Be nangge nam aplo etok ete taku da ane (Alta) ti ebe ipasang ve gol ok, be tis gen ukwas ukwas ebe emb ve da be itak giwei alta nok dobo ve yev nen ok ete giengk etok. Be tis bukuel ti ebe ipasang ve gol ok, be itak ul gol ti be tis ben ti ebe ital inei mana ok be tis Alon ane kabut luev ane ebe warik ningge gireu ok, be tis vat taptape ailu ebe warik Pomate giro ane yaun gipil ok gisov bukuel gol etok aplo be giengk nam aplo etok. \v 5 Be ipasang angela ailu ivarkei iwei bukuel nok dobo, sulu emb tuweng gipil taku ebe Pomate ane ta viti giengk ok, be gabu itak bais giwei taku ebe itak da ebe gisin amolmol as tiate gikwai ok dobo. Bemem atob ayeu nanei gen bambamo etok tepwengge lavo nitangi yem ite. \p \v 6 Bingano. Eisir ipasang gen bambamo ete galkok dangetok. Be givin as mate walang ok amolmol ebe emb kulkul da ane ok, isov lum yamar nok aplo ebe giengk ginme gihlang ok ile be ilgum as kulkul da ane ivang. \v 7 Bemem amol bamo ebe geb ane sukus-gen dabin ok, ei dongke-ngge atob nisov nam aplo ebe isil ve kambam ok nile tis as mate dongke-ngge nivin Sonda bamo walang ok. Ei givwat bwelk (bulimakao) ane twerk givin be gisov lum aplo etok gile ve geb da gitangi Pomate ve ei ate ane tiate ane, be tis amolmol ebe ilgum tiate be itpweng as tiate etok are ite ok, as tiate ane givin. \v 8 Beti galkik ande Ngalau Yamar ginei luev bambamo eteok lavo gitangi eitit gikwai dangeteik; Ginei lum yamar bes etok ane aplo ebe giengk meng-gihlang ok ane kulkul giengk nangge, okob luev ebe eitit ve tansov Pomate ane taku ebe Yamar molge ebe ane ta viti giengk ok tande ok, ete giengk gitip ite nangge. \v 9 Be lum yamar bes etok weik ebe tuvweng as mate etenik ane ok. Ve gen vevies ete eisir emb gitangi Pomate, be tis gen ret ret ete eisir emb ve da gitangi Pomate ok, gen etok tepwengge gitangi ebe ve nilgum amolmol ebe emb kulkul da ane ok aplos be vie molge ok ite. Ma molge. \v 10 Kulkul da ane ete eisir ilgum gipil gen ebe ve tanen be tanum, be ebe ve tanringk nitangi ebe Juda as luev ginei ok, etok gen utland ulis ane ge. Pomate geb luev etok gitangi eisir ve invang mul painge love Pomate ei ate nipasang gen walang ok vevie kob. \s1 Kilisi geb Ei ate ane tuerk weik da ebe ve nisin gen tiate ok \p \v 11 Bemem Kilisi ande ginme gikwai, beti gen bambamo ete galkik giengk nik, as Amol Bamo da ane Ei dongke-ngge. Be lum yamar bes ete ei gilgum kulkul givang aplo ok, etok bamo be vie molge gitlek. Ve lum yamar etok amolmol ipasang ve bais ite ma, be etok gen nalk etenik ane ite weik etok ge. \v 12 Givin ebe Kilisi gisov lum nok aplo gile ok, Ei givwat bwelk bulimakao natu me bwelk me-me ane tuerk givin be gisov gile ite. Ei gisov taku ebe yamar molge ok aplo gile be geb Ei ate ane tuerk ve da gitangi Pomate giwel amolmol tepwengge as tiate ebe ilgum ok ane, veik nemb eisir ru be inambweg matawas nemb ta-ngge. (Eisir Juda as luev dangeteik). \v 13 Eisir subu ebe amolmol ili eisir inei Pomate gili eisir utlas ulis tomtom ok, ete atob amolmol ebe emb kulkul da ane ok invwat bwelk me-me be tis bulimakao avkwan as tuerk, be tis bulimakao tine ebe emb ve da be ande yev gen kulkul gikwai ok ane yev ta be indawi nireu eisir etok utlas ulis veik Pomate nili eisir vie vukuri. \v 14 Bemem Kilisi ane tuerk gitlek gen bambamo etok. Kilisi Ei gilgum gen tiate ti ite ma yapin. Ngalau ebe gibweg matawe geb ta ge ok giro Ei ta be geb ate weik da ebe Pomate gili vie molge ok gitangi Pomate. Beti ei ane tuerk gisin gen tom ebe giengk eitit utland ulis dobo ane ge ok ite ma. Ei ane tuerk gisin eitit and aplond tiate be tis and kulkul ebe dalgos matawas ane ma ok, tepwengge gikwai veik eitit tanalgum Pomate ebe gibweg matawe ok ane kulkul. \p \v 15 Dangetok beti galkik Kilisi ei Amol ebe gipasang luev vaku etok ok, veik amolmol ebe Pomate gital is ok in-gas ane gen vevies ebe warik gibiti ane yaun ge ve atob nemb nitangi eisir ok. Be atob eisir inambweg matawas nemb ta-ngge. Ve gisov Kilisi gimat vunu be ande gisin amolmol tepwengge as gen tiate ebe warik ivang isov yaun muanggane ane lu be ilgum ok tepwengge gikwai. \p \v 16 Dangeteik; Ginei amol ti gabu natu inbiti yaun ti ve atob natu ninggas tame ane gen walang ok, okob atob yaun etok niengk ge painge love amol nok tame nimat vunu nikwai kob atob yaun nok ano nile. \v 17 Ve amol ebe gibiti yaun ok, ginei nimbweg matawe ge nangge, atob ei ane yaun ete gibiti ok atob ano nile ite, ei nimat vunu nikwai kob. \v 18 Be luev etok ete giengk nik, beti eisir es buelk bulimakao be tis me-me be imsuli ane tuerk ve giro yaun ebe warik Pomate geb gimungg ok ta. \v 19 Warik gimungg ane Mose givnauwi yaun ebe Pomate geb gitangi ei ok tepwengge gitangi amolmol be ma gikwai kob givwat buelk bulimakao tis me-me ane tuerk be tis bui be buelk sipsip buplu ebe muele ok, be tis gen muai-muai ti be gidawi gireu Pomate ane kapia ebe ane yaun giengk ok be tis amolmol tepwengge givin. \v 20 Be ginei; “Gen etenik ebe ve niro Pomate ane yaun ebe geb gitangi yem ve unsov ane lu ge ok ta.” \v 21 Mose gidawi buelk tuerk tis bui etok gireu lum yamar bes etok tis gen bambamo ebe giengk lum aplo ok givin weik etok ge. \v 22 Bingano, yaun ete Pomate geb gitangi Mose ok, kasop-gege nilgum gen walang ok be menihlang vie. Ve gisov ebe indawi buelk bulimakao tis me-me ane tuerk gireu gen ok. Ve ginei buelk tuerk etok ma, atob Pomate ta nivalngan amolmol as tiate ebe ilgum ilgum ok ite. \s1 Kilisi ane da gisin tiate gikwai \p \v 23 Bingano. Eisir emb as da be ilgum as gen walang ok ane luev dangete galkik tanei ok, be etok weik ebe eisir emb tuweng gipil gen ano roro ebe giengk gulumb ok. Bemem da ebe vie molge gitlek eisir as ok, ete da etok gitangi ebe atob nilgum gen ano roro ebe giengk gulumb ok be vie. \v 24 Ve Kilisi gisov Pomate ane lum yamar ane dalgo ebe amolmol ipasang ve bais ok aplo gile ite. Ma. Ei gisov gulumb gile roro-ngge, be galkik ande ei gibweg gideb Pomate na ane be geb kulkul ve geb eitit ru. \p \v 25 Eisir Juda as amol bamo da ane ebe geb amolmol da ane tepwengge dabin ok, givwat buelk tuerk be gisov lum yamar bes ane aplo ebe ital inei yamar molge ok gile tis as mate ti givin Sonda bamo walang ok ve geb da. Bemem Kilisi gilgum weik ete ei gilgum tis Sonda bamo walang ok, ok ite. \v 26 Ve ginei Kilisi nilgum dangetok, okob atob ei ninggas vavavne tis as mate walang ok, tis ebe Pomate gipasang gulumb tis nalk ite nangge ok be painge love as mate etenik. Bemem ma. Kilisi gilgum dangetok ite. Be galkik etenik ande gibloblo ve gen walang ok ma nikwai, be Kilisi ei gisov ginme nalk gikwai be geb ate ve da gitangi Pomate be gisin amolmol tepwengge as tiate gikwai. Be wat atob ninumul ninme ve nilgum kulkul etok vukuri ite ma. \v 27 Ve amolmol tepwengge atob inmat vunu bulwer dongke-ngge, be bwayage kob atob Pomate nilgum eisir as yaun nindeb mul ane. \v 28 Dangetok beti Kilisi ok ei gimat vunu bulwer dongke-ngge be gisin amolmol tepwengge as tiate gikwai. Be bwayage atob ei ninumul ninme vukuri, bemem atob ninme be nisin amolmol as tiate nikwai vukuri ite. Ma. Ei ginme ve ninggas amolmol ebe imbweg be nas giengk ei ge ok. \c 10 \p \v 1 Mose ane yaun etok weik gen ano roro ebe giengk gulumb ok ite, ma. Etok weik gen vevies ebe asonge menihlang ok ane dalgo ge. Beti Mose ane yaun gitangi ebe ve nilgum amolmol ebe itangi Pomate ile ok as yaun love Pomate nital eisir ninei amolmol vie ane ok ite. Ve eisir ivwat gen dongke nok ge tis Sonda bamo walang ok be emb ve da gitangi Pomate. \v 2 Bingano. Ginei Mose ane yaun gitangi ebe ve nipasang eisir as yaun nitangi Pomate love Pomate nili eisir vie ok, okob atob eisir tas nitung as tiate ebe ilgum ok be inemb da ebe ve nisin as tiate ok vukuri be vukuri ite weik etok ge. \v 3 Bemem eisir tas gitung as tiate ebe ilgum ok beti emb da ebe ve nisin as tiate etok nikwai ok, tis Sonda bamo walang ok geb ta-ngge. \v 4 Ve gisov buelk bulimakao be tis me-me ane tuerk gitangi ebe ve nisin amolmol as tiate nikwai ok ite. \p \v 5 Beti givin ebe Kilisi gisov nalk ginme ok, be ei ginei gitangi Pomate be ginei: \q1 “Mie buam ve ret eisir ines wenk (buelk) be inemb ve da nitangi Mie. \q1 Bemem mie gupasang utlas ulis ti be gob gitangi ayeu. \q1 \v 6 Mie guli wenk (buelk) ete eisir itak ungglus ge gireu yev be yev gen ok, be tis da ebe gisin amolmol as tiate gikwai ok, be tam vevie ite. \q1 \v 7 Beti Ayeu ganei dangeteik: ‘O Pomate. Uli, Ayeu ete ganme ik ve nalgum gen ebe mie tam givin ok ano nile, nitangi yaun ebe iro bwalbwale gipil ayeu giengk miam kapia ebe gob gitangi Mose ok.’” \p \v 8 Ei ginei yaun gipil da ebe ivang mul ve Mose ane yaun be emb ok, be ginei; “Mie buam ve eisir ines buelk be inemb ve da nitangi mie. Be buelk ete emb ve da be yev gen ungglus ge ok, be tis da ebe gisin tiate gikwai ok, ete mie buam ve gen bambamo etok tepwengge.” \v 9 Bekob ginei yaun avo ti vukuri gideb mul ane be ginei; “Tau mie uli, Ayeu ete ganme ik ve nalgum gen ebe mie tam givin ve ayeu nalgum ok ano nile.” Be gisov Ei ane yaun mul ane etenik ane ge, beti Pomate gitin luev muanggane ebe warik ok tis ane da tepwengge gikwai be gitak Kilisi ane da gile givarkei. \v 10 Yisu Kilisi gisov Pomate ane yaun ane lu ge be gilgum gen ebe Pomate ta givin ve ei nilgum ok ano gile, beti Ei gisin eitit tepwengge and tiate gikwai ve ei ate utle ulis ebe geb ve da gitangi Pomate ve amolmol tepwengge ane givin asmate dongke-ngge ok ane. \p \v 11 Eisir Juda as amolmol ebe emb kulkul da ane ok tepwengge ilgum as kulkul da ane tis as mate walang ok, be eisir emb da dongke nok ge givin as mate walang ok geb ta-ngge. Bemem da walang ete eisir emb ok, gitangi ebe ve nisin amolmol as tiate nikwai ok ite molge. \v 12 Be Kilisi, Ei geb da as mate dongke-ngge ve gisin amolmol tepwengge as tiate gikwai, bekob gile gibweg gideb Pomate bage mol ane. Ei ane da etok ge vie molge gitlek be asonge niengk be niengk nemb ta-ngge. \v 13 Ei gibweg gideb Pomate bage mol ane be gisge sawa ebe ve Pomate nitak amolmol ebe ili ei tiate be ivkir dumas gitangi ei ok tepwengge insov ei ane gwangne ane lu ok. \v 14 Be amolmol ebe ei giro eisir vukir be meihlang amolmol yamar ane ok, ete ei gisin eisir as tiate gikwai ve da dongke etok ge be gitangi. Beti eisir etok atob inambweg matawas nemb ta-ngge. \p \v 15 Be Ngalau Yamar ok ginei yaun etenik lavo gitangi eitit givin dangeteik; \q1 \v 16 “Amol Bamo ginei, ‘Sawa etenik ma nikwai kob atob ayeu nambiti angg yaun ti vukuri navin eisir. Be yaun nok atob dangeteik; Ayeu atob natak angg yaun tepwengge insov eisir dabas gwet nile, be naro bwalbwale niengk eisir aplos.’” \p \v 17 Bekob ginei vukuri ginei; “Atob ayeu tangg nitung eisir as tiate be tis as luev ungglus ungglus ebe ilgum ok vukuri ite.” \v 18 Dangetok be ginei ande Pomate ta givalngan eitit and tiate gikwai, okob luev ti giengk vukuri ebe ve tanemb da ebe ve nisin tiate nikwai ok ite. Ma gikwai. \s1 Eitit aplond nivin anongge, be tande tansa Pomate \p \v 19 Angg nune-nggen, dangetok beti atob eitit tansov taku ebe yamar molge ok tande tis aplond dongke-ngge, ve gisov Yisu ane tuerk ebe gimat vunu ok ane. \p \v 20 Yisu ges luev vaku etok ve eitit ane, be luev nok luev matawas ane ebe gisov kambam undib bamo ebe gikaiwel lum yamar aplo weik katam ok, aplo ok. Be kambam undib bamo nok ete weik Yisu utle ulis. \v 21 Eitit and Amol Bamo taval ane ti ebe geb Pomate ane amolmol dabin ok. \v 22 Ei ane tuerk gisin gen tiate ebe giengk eitit aplond ok love ande aplond sang vie molge, be tand gitung gen tiate ti giengk aplond vukuri ite. Be givarguv eitit ve bui ebe sangas vie molge ok. Dangetok be eitit tankari luev bingkasop ane bambamo ete giengk aplond ok tepwengge nikwai be aplond nivin Pomate ano-ngge be tande tanam-bloblo ei. \v 23 Eitit tan-gas and aplond givin ete tanei gisov avond nik be tis gen vevies ete tasge tavang nik ta gwangne ge be tankari bwaya. Eitit tatpweng are gikwai ve Pomate Ei amol yaun ano ane be atob nilgum yaun ebe gibiti ok ano nile. \v 24 Dangetok be eitit tanei yaun ve it ate tis aplond dongke-ngge be tanemb it ate ru be tand nivin it ate be tanalgum gen vie-ngge. \v 25 Be bwaind ve amolmol bui ane as kasa weik ete amolmol subu ilgum ivang nik bwaya. Eitit tanes bing ve it ate painge-ngge, yem utpweng are gikwai, sawa ebe Kilisi ve ninumul ninme ok ande gibloblo tepwe. \p \v 26 Eitit ande tatpweng yaun ano are gikwai, be ginei tanalgum gen nitau nile ebe tand givin ok be talgum gen tiate, okob da ti giengk ebe atob tanemb vukuri ve nisin and tiate etok nikwai ok ite. Ma molge. \v 27 Be ginei eitit tanalgum gen dangetok, atob tanpelk ve it ate ane anongge ve vavavne ebe asonge tan-gas ok ane. Ve yev bamo ebe ve niaing amolmol ebe es valir gitangi Pomate ok, yev etok ane vavavne gitlek molge. \v 28 Eitit tatpweng are gikwai ve amol ti ginei nisov Mose ane yaun ane lu ite be amol ailu me aitol ili ei be ile inei gitangi amol bamo ebe gilgum amolmol as yaun ok, atob amol ebe gilgum amolmol as yaun ok ta viti ve ei ite, atob ei ninei be ines amol nok vunu. \v 29 Dangetok be ginei amol ti nivkir dume nitangi Pomate Natu, be nili Kilisi ane tuerk luev vaku ane ebe gilgum ei be meng-gihlang amol yamar ok weik gen sin-ge ti, be bua ve Ngalau tas viti ane, okob amol etok atob ninggas vavavne nangge Pomate ane ite me? \v 30 Eitit tatpweng Amol ebe ginei yaun eteik ok are gikwai. Ei ginei dangeteik; “Ayeu dongke-ngge Ayeu Amol ebe ve namb vavavne nitangi amolmol niwel as tiate ebe ilgum ok ane.” Be Amol nok ginei yaun ti vukuri dangeteik; “Amol Bamo ei dongke-ngge atob nilgum ane amolmol-gen as yaun.” \v 31 Pomate matawas ane ginei nes amol ti, atob amol etok ninggas tiate molge. Dangetok be eitit tanpelk ve it ate ane ve gen dang-dangetok ane. \p \v 32 Bemem yem tangg aim nitung nile sawa ebe warik uvang usov Pomate ane bogbogo aplo ok, be undi kob ve sawa etok yem unggas gen bunam walang ano ane vavavne, bemem unggas gen bunam bambamo etok tis aplongg aim dongke-ngge. \v 33 As mate subu amolmol itak yem uvarkei amolmol tepwengge nas nangge nam luvwe be inei yaun ungglus ungglus gipil yem, be emb bunam gitangi yem nangge amolmol tepwengge nas. Be as mate subu yem ule uvang uvin amolmol ebe inggas bunam weik etenik ok. \v 34 Yem unggas bunam uvin amolmol kapual-lu ane, be givin ebe amolmol irwel yem aim wambal gikwai ok, yem unggas bunam etok tis tangg aim vevie-ngge, ve yem utpweng are dangetok unei yem aim wambal tis aim gen ebe vevies molge ebe asonge niengk dangetok painge-ngge ok, ete giengk nik. \v 35 Dangetok be yem unkari aim aplongg aim givin gwangne etok nikwai bwaya, ve atob yem un-gas gen vevies ge nindeb mul ane. \v 36 Yem unro aim ate ta be un-gas gen bunam tis tangg aim vevie-ngge, ve ginei yem unalgum dangetok, okob atob unalgum Pomate ane yaun ano nile be un-gas yaun ebe Pomate gibiti ok ane ano. \v 37 Ve yaun ti ebe giengk Pomate ane kapia ok ginei dangeteik: \q1 “Kasop-gege atob Amol ebe inei ve ninme ok, atob ninme. Be Ei wat nisge gen ti vuvung gwangne ite. \q1 \v 38 Bemem ginei awangg amolmol-gen ebe vevies ane ebe aplos givin ok, ete atob inambweg matawas. Bemem amol ti ginei gikari ane aplo givin gikwai, atob Ayeu tangg vevie ve ei ane ite ma.” \p \v 39 Bemem eitit amolmol ebe takari aplond givin gikwai be asonge tanmat vunkunu ok ite ma. Eitit amolmol aplond givin ane, be atob tanambweg matawand. \c 11 \s1 Aplond givin ane dabe \p \v 1 Aplond givin ane dabe dangeteik; Tandi gen ete tasge tavang nik weik gen ano ti ebe ande tali ru gikwai ok. Be tanatpweng gen etok are nivin ve gen ebe tali ite nangge ok, gen etok ete giengk nik nangge. \v 2 Amolmol gimungg ane aplos givin gwangne molge beti Pomate gital eisir ginei amolmol vie ane. \v 3 Be eitit ok weik etok ge, eitit aplond givin be tatpweng are tanei Pomate gipasang gulumb tis nalk ve avo ukwas ge, be gen bambamo ete ande tali nik, ete Pomate gipasang ve gen ebe gitangi tandi ve matanond ok ite. \p \v 4 Abel aplo givin Pomate be geb ane da gitangi Pomate. Be Pomate gili ei ane da etok vie molge gitlek Kain ane da. Be gisov ebe Abel aplo givin ane ok ge, beti Pomate gital ei ginei amol vie. Pomate ta givin Abel ane gen vevies ebe geb gitangi Ei ok anongge. Abel ande gimat vunu gikwai, bemem gisov ei ane aplo givin ane ge beti weik ebe ei gibweg matawe be ginei yaun painge-ngge givang ok. \p \v 5 Be Inok ok weik etok ge. Pomate gigas ei tis matawe-ngge gireu gulumb gile ve gisov ei aplo givin. Be amolmol emb kulkul ve irek ei bemem ili ite, ve Pomate gigas ei tis matawe ge gireu gulumb gile. Yaun ti ebe giengk Pomate ane kapia ok ginei; Givin ebe Pomate gigas Inok gireu gile gulumb ite nangge ok, be givin etok ete Inok geb kulkul ve gisov Pomate ane yaun ane lu vie-ngge. \p \v 6 Dangetok, be amol ti ginei aplo nivin Pomate ite, atob ei nivang mul ve Pomate ane yaun weik ete Inok gilgum ok ite. Ve ginei amol ti ta givin ve nile nimbloblo Pomate, okob ei nitpweng are be aplo nivin ninei; Pomate ete gibweg nik. Be aplo nivin weik etok ge ninei Pomate geb gen vevies ge gitangi amolmol ebe lolos ve indi ei ok. \p \v 7 Noak ei aplo givin Pomate beti Pomate ginei gen bunam ebe ve menihlang nindeb mul ane ok binge gitangi ei. Be gen bunam ret ete ve menihlang ok Noak gili be gitpweng are ite nangge, bemem ei gisov Pomate ane yaun ane lu-ngge be gidgin ei vovo bamo ti be sulu arue be tis natus-gen tepwengge isov ile imbweg vie-ngge nangge ei vovo bamo nok aplo. Noak aplo givin beti weik ebe ei geb amolmol nalk ane tepwengge as yaun gitangi Pomate ok. Be gisov ei ane aplo givin etok ane ge, beti Pomate gital ei ginei amol vie. \p \v 8 Be Ablaham; Ablaham aplo givin Pomate beti givin ebe Pomate gital ei ve gen ret ret ane ok, be ei gisov Pomate ane yaun ane lu-ngge. Ablaham gisov Pomate ane yaun ane lu-ngge be gimdil gikwai ane taku, be gile taku undib ti ebe Pomate ta gitung ve nemb nitangi ei ve ane nalk ok. Ei gitpweng taku ete atob nile ok are ite, bemem gisov Pomate ane yaun ane lu-ngge be gimdil gile. \v 9 Ablaham givang love gibielk ve taku ebe Pomate atob nemb nitangi ei ok gikwai kob, gispun ane nam bes be gibweg etok weik ebe amol taku ti ane ok. Bemem aplo givin yaun ebe Pomate gibiti gitangi ei ok gwangne molge. Be Isak gabu Jakob ok imbweg taku etok ivin ei, ve sulu ailu etok ok inggas nalk etok givin ve warik Pomate ginei yapin. \p \v 10 Ablaham gibweg be ta gitung ane nam vu roro-ngge ebe asonge menihlang ok. Pomate ei ate ei Amol ebe gipasang nam vu etok ok. \p \v 11 Sala ok aplo givin Pomate weik etok ge, sulu arue Ablaham isgabu ge nolge babamos avie be amol gikwai, be Sala gitangi ebe ve nikuv nunus ok ite. Bemem ei aplo givin Pomate ane yaun ebe warik gibiti ok, ve Pomate ei amol yaun ano ane. \v 12 Beti galkik ande tali tanei amolmol anongge meihlang nangge babamos amol dongke-ngge ane. Be eisir nok walang ano molge weik ebe viteuk-awe be weik yangawe gielk aplo ane ok, be gitangi ebe atob tanavnawi ok ite. \p \v 13 Eisir bambamo ete galkik tanei as yaun gimungg gikwai ok, eisir aplos givin Pomate gwangne molge, be nolge tepwe imat be ma. Be eisir inggas gen vie ebe warik Pomate ginei ane yaun ge ve atob nemb ninme ok ite. Eisir ivarkei aikawe-ngge be nas gile ili gen bambamo etok be tas vevias anongge be inei; “Amei anme ambweg nalk etenik sawa tupe-ngge weik ebe amolmol taku ti ane as nalk ok.” \v 14 Eitit tali, amolmol ebe inei yaun avos dangetok ok, ete lolos gwangne-ngge ve inei inde inambweg as nalk roro-ngge. \v 15 Ve ginei eisir tas nitung as taku ebe ande imdil ikwai ok vukuri, atob indumul inde inambweg as taku nok vukuri ve gen ti givarkei eisir as luev avut ite. \v 16 Bemem eisir ilgum dangetok ite, eisir tas givin anongge ve inde inambweg taku vie ebe giengk Pomate ane taku ok, beti lolos painge-ngge ve in-gas taku etok okob. Beti Pomate maimae ve ebe eisir ital ei inei as Pomate ok ite, ve ei gipasang taku etok ve eisir ane yapin. \p \v 17 Ablaham aplo givin Pomate gwangne molge, beti givin ebe Pomate gilgum ve nili Ablaham ane aplo givin ok, be Ablaham gisov Pomate ane yaun ane lu ge, be ve nemb natu Isak ve da. \v 18 Pomate ginei yaun gipil Isak ane vaku-nggen gitangi Ablaham be ginei, Isak ane vaku-nggen roro-ngge, ete atob meinahlang ve mie tumbum-nggen. Ablaham giute yaun etok gikwai, bemem gimdil be ve nes natu Isak nok vunu be nemb ve da nitang Pomate. \v 19 Ablaham ane ta gitung dangeteik, ginei Isak nimat vunu atob Pomate gitangi ebe ve nes ei itin vukuri ok. Dangetok be eitit gitangi ebe tanei dangeteik tanei; Bingano, Isak gimat vunu gikwai, bemem kob ande matawe vukuri. \p \v 20 Isak aplo givin Pomate be geb avo ukwas giwei Jakop gabu Isau ve gen vevies ebe asonge menihlang ok ane. \p \v 21 Jakop aplo givin Pomate beti givin ebe ei veve nimat vunu ane ok, be geb ane kabut luev ane be giro ate ta be geb avo ukwas giwei Josep natu-nggen isgabu. Bekob givswen vandubi gile giwei ane kabut luev ane nok, be ges miengk be avo givuat Pomate are. \v 22 Josep ei aplo givin Pomate, be gibloblo ve ei nimat vunu ane ok be ginei yaun binge gimungg gitangi amolmol Israel ane ve asonge eisir inamdil inkwai Aigipten. Be ginei yaun ebe ve nimat vunu be inaspun utle ulis ok, lavo gitangi eisir givin. \s1 Mose ane yaun \p \v 23 Mose tine gabu tame ok aplos givin Pomate weik etok ge. Sulu ili Mose ei nunus vie molge beti ivuaivun ei gitangi aiweng aitol. Be sulu ipelk ve amol bamo ebe geb amolmol dabin nangge Aigipten ok ite, be gabu isov ei ane yaun ane lu ite weik etok ge. \v 24 Mose gitumk tis ane aplo givin ge love bamo, be bua ve amolmol intal ei inei Isip as amol bamo (Palao) natu avie ane natu ei. \v 25 Be ei ta givin anongge ve ginei ninggas gen bunam nivin Pomate ane amolmol-gen, be givkir dume gitangi gen vevies ebe ve niengk sawa siti-ngge bokti ma nikwai ok. \v 26 Mose gili ginei ninggas maimae ve Kilisi ane, etok gen vie molge gitlek amolmol Aigipten ane as wambal tis gen vevies walang ok. Gisov ei gitpweng are ginei atob ei ninggas gen vevies ge nindeb mul ane. \p \v 27 Ei aplo givin Pomate gwangne molge, beti gipelk ve amol bamo ebe geb amolmol dabin nangge Aigipten ok ite be gimdil be givang. Ei aplo givin Amol ebe gitangi tandi ve matanond ite ok gwangne molge weik ebe gili Amol nok ano gisov matano roro-ngge gikwai ok. \v 28 Mose aplo givin Pomate, beti ei gipasang ben Sonda Pasova ane be ginei gitangi amolmol Israel ane ve inro buelk tuerk nireu as nam avo nitang-tangi-ngge, veik angela ebe es amolmol natus-gen mate ane vunkunu ok inme inam-bloblo amolmol Israel ane buaya. \v 29 Amolmol Israel ane aplos givin Pomate beti eisir es gielk muele gili vie-ngge weik ebe ivang taku aingguen ok. Beti amolmol Aigipten ane ilgum ve ines gielk muele nok gili weik ete eisir ok, bemem tepwengge inum gielk be imat vunkunu be ma. \v 30 Amolmol Israel ane aplos givin Pomate beti givin as mate 7 ebe eisir ivang ile idbul nam dabe Jeriko ane simbel vat ebe gitle nam gili ok, be simbel etok ges ulur gile gitak nalk. \p \v 31 Be Raheb, ei avie wasi ane ti, bemem ei giro ate vukir be aplo givin Pomate beti gimat vunu givin amolmol ebe isov Pomate ane yaun ane lu ite ok ite. Ve gisov ei givuaivun amol ailu ebe imumu is ate ge ve indi taku ok vie-ngge love gihlin sulu be inumul vie-ngge ile ve ivang. \p \v 32 Ayeu atob nanei yaun ti vukuri ite, ve sawa ma ebe atob ayeu nanei Gidion gabu Berek, be Samson gabu Jefta, be Dawit gabu Samuel be tis Pomate ane amolmol kulkul ane subu ebe inei Pomate avo ukwas vusa ok, as yaun nitangi yem ok. \v 33 Eisir bambamo etok tepwengge aplos givin Pomate, beti givin ebe eisir es valir ok, eisir imbweg iwei amolmol bambamo ebe emb amolmol dabin ok tis as amolmol valir ane geb ta-ngge. Eisir nok es as luev vie-ngge, beti eisir inggas gen ebe warik Pomate gibiti ane yaun ok. Eisir emb buelk valir ane (laion) avos avut \v 34 be es yev bamo nalk etenik ane vunu. Bemem amolmol valir ane as buyag valir ane ti ges eisir as amolmol subu vunkunu ite molge. Eisir tulkwas ma, bemem eisir emb tulkwas vier be imbueg iwei amolmol taku ti ane as amolmol valir ane. \v 35 Avie gaptol subu aplos givin Pomate, beti natus-gen ebe nolge imat vunkunu ok matawas be imdil vukuri nangge taku gimat ane. Amolmol valir ane ilgum eisir as amolmol subu tiate tiate molge be itak is imbweg nangge kapual-lu, ebe gitangi ve inmat vunkunu ok. Veik ginei eisir inavkir dumas nitangi Pomate okob atob amolmol valir ane bais vier ve eisir be inde. Bemem eisir isov amolmol valir ane as yaun ane lu ite molge. Ve gisov eisir tas gitung ebe asonge inamdil vukuri nangge taku gimat ane be inambweg matawas nemb ta ge ok. \v 36 Be eisir subu, ete amolmol valir ane inei yaun ungglus ungglus gipil eisir be idgin is ta ve seng be itak is imbweg kapual-lu. \v 37 Be subu ete amolmol ilgum eisir tiate molge, ve iure subu gilkili ve sege, be es subu vunkunu ve buyag valir ane. Amolmol bui ane subu iro be ino buelk sipsip tis me-me buplus ve kup tis kambam, ve eisir as gen ti giengk ebe ve niro is ta ok ite, ma molge. Be amolmol emb bunam walang ano gitangi eisir, be ilgum gen ungglus ungglus molge gipil eisir utlas ulis. \v 38 Beti eisir ipelk iriv be ira ile ve ivang taku sawa ebe amolmol ma ok be tis matendubi bambamo ve imumu is ate isov vat be tis nalk avo avo. Ve eisir ivang nalk etenik bemem gipasang eisir ite molge. \v 39 Eisir bambamo etok ete Pomate gital eisir ginei amolmol vie ane, gisov eisir aplos givin Pomate gwangne molge. Bemem eisir inggas gen ebe warik Pomate gibiti ane yaun ge ve atob nemb ninme ok ite. \v 40 Ve Pomate tangg gitung yapin ginei bwayage kob atob nemb gen vie etok nitangi eisir be eitit, tepwengge nipil dongke-ngge. \c 12 \s1 Pomate ei eitit Tamand \p \v 1 Dangetok be wali atob eitit tanvang dang? Eisir bui ane gimungg ane, avie be amol eisir ivarkei inme idbul eitit weik be umbim ok. Dangetok be eitit tankari gen bunam bambamo ete gisak it vunkunu ok be tis gen tiate ebe geb eitit ta gwangne molge ok nikwai utland ulis. Be tanro it ate ta be tanalgum kulkul ebe Pomate gital eitit ve ginei tanalgum ok vand pale-ngge. \v 2 Be nand gwangne ge nitangi Yisu amol ebe eitit and aplond givin ane dabe be tis ulvu ok. Warik Ei ta gitung ebe ve nimbweg tis ta vevie-ngge nindeb mul ane ane ok, beti giro ate ta be gigas vavavne be gimat vunu gireu ei givsangin. Bemem Ei gili gen bunam ete gimat vunu gireu ei givsangin ok, weik ebe gen sin-ge ti ok be maimae ve gen etok ane ite. Be galkik etenik ande ei gibweg gideb Pomate bage mol ane giwei Pomate ane lopong. \v 3 Dangetok be ginei yem ukwes be ande tulkwangg aim ma, bemem unro aim ate ta-ngge. Tangg aim nitung nile Yisu, amolmol tiate ane ilgum ei tiate tiate molge bemem giro ate ta. \v 4 Yem os valir gitangi gen tiate bemem unggas tuerk ite. \v 5 Namnambed? Yem wat ande tangg aim givalngan Pomate ane yaun ebe ges bing ve yem weik ebe natu-nggen be ginei ok me? Pomate ginei dangeteik: \q1 “Natum, Ginei Amol Bamo ve nilgum miam yaun veik nipasang miam luev nile roro ok, okob mie nuli ei ane yaun weik ebe gen sin-ge ti ok bwaya. Be ginei ei ve nemb bunam ti nitangi mie, okob mie utlem bua bwaya. \q1 \v 6 Yem utpweng gen dangetok are gikwai, ve ginei Amol Bamo ta givin amol ti, atob ei nilgum ve nipasang amol etok ane luev nile roro nitangi ebe ei ate ta givin ok. \q1 Be ginei ei ninggas amol ti ve natu, atob nirau amol etok weik etok ge.” \p \v 7 Dangetok be ginei Pomate ve nemb vavavne nitangi yem, okob unro aim ate ta be un-gas gen bunam etok veik atob ei nital yem ninei natu-nggen. \v 8 Be ginei ei geb vavavne gitangi yem weik ebe natu-nggen subu ok givin ite, okob yem weik ebe ei natu-nggen ok ite, yem mohlang sin-gege be tamangg aimgen ma. \v 9 Tangg aim nitung yaun eteik nivin be undi kob, eitit tamand-gen nalk etenik ane ete ivang nik, be eisir ok irau eitit bemem eitit tand vevie-ngge ve eisir ane. Dangetok be tansov dalgond matawas ane Tamas ane yaun ane lu ge ma! Veik tanambweg matawand. \v 10 Eitit tamand-gen nalk ane emb vavavne siti-ngge gitangi eitit gitangi ebe tas gitung ok. Bemem Pomate geb vavavne gitangi eitit veik tanatpweng are be tanro it ate vukir love metanahlang weik ete Ei ate ok. \v 11 Givin ebe eitit tamand-gen es eitit ok, ete eitit tand vevie ite ma, eitit aplond bunam molge. Bemem eisir ilgum eitit and yaun be es eitit gikwai, be gideb mul ane kob tanggas gen vevies ge be tas and luev vie-ngge be tambweg tis tand vevie-ngge. \s1 Yaun kulkul ane be tis ebe ve tanemb it ate dabin ve gen tiate ane ok \p \v 12-13 Dangetok be unemb tulkwangg aim vier, be unpasang aim luev ebe ve unvang ok vevie veik unvang be untut vangg aim ete gimat gimat ok be unambieg bwaya. \p \v 14 Unemb kulkul gwangne ge ve unvang mul ve luev ebe ve tangg aim nivin amolmol tepwengge ane ok, be unro aim ate ta be unvang mul ve luev ebe yamar ane ok. Ve amol ti ginei nivang mul ve luev yamar ane ite, atob ei nili Pomate ite weik etok ge. \v 15 Dangetok be unemb aim ate dabin vie-ngge, velob aim amolmol subu invang inatlek Pomate ane ta viti be tis ane yaun bwaibwaya. Be nangg aim undi aim ate-ngge velob amol ti menihlang weik ei ebe ano vavis ok, be atob niaing yem tepwengge. \v 16 Be undi ge velob amolmol subu invang mul ve luev wasi ane, me velob unavkir dumangg aim nitangi Pomate weik ebe warik Isau ok. Givin ebe geb ane gen vevies ebe amol mate ane ve ninggas ok, giwel ben bele dongke-ngge ok. \v 17 Yem ok nolge utpweng are gikwai ve as-mate subu gile gikwai kob ei ta gitung ve ninggas tame ane avo ukwas gen vevies ane, bemem Pomate gitin ei gikwai. Beti ei girek luev ebe ve niro ate vukir ok tis matano rulu-ngge, bemem gilgum be gili ma. \p \v 18 Be galkik etenik yem ule umbloblo gen ti ebe gitangi ve baingg aim nile weik ete warik amolmol Israel ane ok ite ma. Eisir Israel imbielk ve matendubi Sinai tis yev, be imbielk ve taku tiate be aiweng tumi, \v 19 be tis wavin tiate molge. Be imbielk ve tavulk ebe giteng bambamo-ngge ok, be tis avo ti ebe ginei yaun gitangi eisir ok. Amolmol Israel ane iute yaun etok be ile inei gitangi Mose be inei, “Amei bwaingg amei ve ret anaute yaun etok vukuri.” \v 20 Ve eisir ipelk anongge givin ebe iute Pomate avo ginei yaun gitangi eisir ok. Pomate ginei dangeteik; “Ginei amolmol me buelk bulimakao me sipsip ti, nitak va niwei matendubi eteik, yem unes amol me buelk etok vunu nikwai.” \v 21 Amolmol Israel ane iute be ili gen bambamo etok love ipelk anongge. Be Mose ei ate ok gipelk givin weik etok ge be ginei; “Ayeu gapelk tiate molge be gakur-kuri anongge.” \p \v 22 Gen subu dang dangetok ete yem ule vunge ite ma. Yem ande umbielk ve matendubi Saion be tis Pomate matawe ane, ane nam Jerusalem ebe giengk gulumb be angela 1,000 be 1,000 iro is ate sut be imbweg ok gikwai. \v 23 Yem ande ule umbielk ve Pomate natu-nggen mate ane ebe Pomate iro ares bwalbwale giengk gulumb ok, ebe imbweg tis tas vevie-ngge ok. Yem umbielk ve Pomate, Amol ebe ve nilgum amolmol tepwengge as yaun ok be tis amolmol ebe Pomate gital is ginei amolmol vie ane ok dalgos matawas ane gikwai. \v 24 Be yem umbielk ve Yisu, Amol ebe ges luev vaku ok, tis ane tuerk ebe gidawi ve eitit ane ok gikwai. Be ei ane tuerk nok ete gibiti yaun vie molge gitlek Abel ane tuerk. \p \v 25 Dangetok be unemb aim ate dabin vie-ngge, be unsov amol ret ete ve ninei yaun nitangi yem ok ane lu-ngge. Ve amolmol ebe ivkir dumas be buais ve inaute amol ebe ginei Pomate ane yaun gitangi eisir nangge nalk ok, ane yaun ete atob in-gas vavavne ve as tiate etok ane. Dangetok beti atob amolmol ebe warik gimungg ane ilgum gen dang dangetok ok, atob in-gas vavavne ve as tiate etok ane nivin weik etok ge. Be galkik etenik Pomate gibweg ebe gulum ok be geb ane yaun gwangne molge gitangi eitit, dangetok be ginei eitit ok buaind be tanavkir dumand nitangi ei ane yaun, okob gitangi ebe atob tanpelk tande sawa ti ok ite. Ma molge. \v 26 Warik Pomate giuki nalk ve avo ukuwas ge, bemem galkik ei gibiti gili ve atob nilgum vukuri bemem atob nalk ge ite ma. Atob nalk be gulumb nipil dongke. \v 27 Yaun ake ete “Niuki ti vukuri” ok, ginei lavo ve atob Pomate niuki gen bambamo ebe gipasang be geb ok tepwengge. Be gen ete gigikie ite ok, ete atob niengk lavo bemem gen ebe gigikie ok, ete atob ma nikwai. \v 28 Dangetok be eitit tanpelk ve Pomate be tanes and luev vie-ngge, ve eitit ande tambielk ve taku ebe atob gikie ma ok gikwai. \v 29 Ve eitit and Pomate, Ei weik yev ebe gibanban taku tepwengge be ma gikwai ok. \c 13 \s1 Luev ebe Pomate gili vie be ta givin ok \p \v 1 O amolmol bui ane, tangg aim nitung (Kilisi) be tangg aim nivin aim nune-nggen ninggas ta-ngge. \v 2 Un-gas amolmol taku ti ane unpil aim nam painge-ngge, yem utpweng gen etok are gikwai ve amolmol subu ebe ivang mul ve luev etok gigas ta-ngge ok, inggas angela ipil as nam givin weik etok ge bemem eisir ate tas gisgil ve inei bwat inggas angela ite. \v 3 Undi aim ate weik ebe umbweg nangge kapual-lu uvin amolmol kapual-lu ane ok, be weik ebe unggas bunam uvin amolmol subu ebe ivang tis bunam ge ok. \v 4 Be amolmol tepwengge inatpweng luev ebe emb is ate ane ok are vevie, veik avie gabu amol insov is ate ane lu vie-ngge. Ve asonge Pomate nemb vavavne nitangi amol gaptol tis avie gaptol ebe wasi tinas ok, be tis eisir ebe bwais ve aruas gen be emb amol be avie vaku vaku ok, nindeb mul ane. \p \v 5 Be unvang mul ve luev ebe tas givin mone gitlek molge ok bwaya, be aplongg aim nivin ge ve aim gen ret ret ete galkik giengk givin yem ate ok, etok gitangi ebe atob nemb aim ru ok. Ve Pomate ginei gikwai dangeteik: “Ayeu atob buaingg ve mie be navkir dumangg nitangi mie ite. Ma molge.” \v 6 Dangetok be eitit tanei tis aplond dongke-ngge be tanei; \q1 “Amol Bamo Ei awangg Amol ebe geb ayeu ru ok, be ayeu wat napelk ve gen ti ite. Be amolmol gitangi ebe inalgum gen ti nitangi ayeu ok ite. Ma molge.” \p \v 7 Yem tangg aim nitung aim awaga-gen mate ane ebe warik inei Pomate ane yaun (mateu) gitangi yem ok. Tangg aim nitung eisir as luev ete ivang ok, be unvang mul ve eisir as aplos givin. \p \v 8 Be unaute; Yisu Kilisi ei amol nolik be galkik be atob nimbweg dangetok painge ge. \v 9 Dangetok be undi aim ate-ngge velob amolmol subu inme be inaruel aim ponge unkwai Pomate ane luev be unde unvang mul ve eisir nok as luev. Ginei Pomate ane ta viti niro eitit aplond ta, okob etok vie molge. Ve gen ret ete tan be tanum ok, gen etok giro dalgond matawas ane ta ite ma. Dangetok be amolmol ebe ivang mul ve luev ebe en be inum gen ane ok, ete luev etok geb eisir ru ite yapin. \p \v 10 Eitit and taku (alta) ebe tamb da gitangi Pomate be tatak giwei giwei ok ete giengk nik. Be amolmol ebe emb kulkul etok dabin ok, eisir gitangi ebe ve inen gen ete itak giwei taku (alta) da ane dobo ok ite. \v 11 Amol bamo ebe geb eisir da ane tepwengge dabin ok, givuat buelk sip-sip tis bulimakao ane tuerk be gisov lum yamar bes etok ane aplo ti ebe ital inei Yamar molge ok gile be geb ve da ebe gisin tiate ok. Bemem ivuat buelk nok ano ile ihlang lum bage be ilgum yev be yev gen gikwai. \v 12 Beti Yisu ok weik etok ge, Ei gigas vavavne nangge dume ane weik etok ge, veik ane tuerk nisin amolmol tepwengge as tiate nikwai be meinahlang amolmol yamar ane. \v 13 Dangetok be eitit ok tande tanahlang tankwai be tanvang tantangi ei tande veik tan-gas mai-mayand tanvin ei. \v 14 Ve eitit and taku ti ebe asonge niengk dangetok painge-ngge nangge nalk etenik ok ti giengk ite. Ma yapin. Dangetok be eitit tandi be tanrek taku ebe asonge menihlang ok. \v 15 Eitit avond nivuat Pomate are weik ebe tamb and da ok, tis as mate walang ok ve Yisu are ane. Ve tanei Pomate are vusa nisov avond, etok weik ebe eitit and da ok. \v 16 Yem unvang mul ve luev gen vevies ane be unemb aim ate ru ninggas ta-ngge, ve luev dang-dangetok ete Pomate gili vie be ta givin anongge. \p \v 17 Yem unaute aim awaga-gen avos be unsov ane lu ge, ve eisir etok ebe ivang ve inemb yem ru ok, be atob inei gen ebe yem ulgum ulgum ok lavo nitangi Pomate nindeb mul ane. Dangetok be unsov eisir as yaun ane lu ge, veik inalgum as kulkul tis tas vevie-ngge. Ve ginei eisir invang tis aplos bunam ge, okob gen etok gitangi ebe atob nilgum be yem tangg aim vevie ok ite. \p \v 18 As mate walang ok yem unes miengk nitangi Pomate ninggas ta-ngge ve amei ane. Amei ali be atpweng are anei Pomate gili ginei amei aplongg amei sang vie-ngge, be amei tangg amei givin ve anvang mul ve luev gen vevies ane ninggas ta-ngge. \v 19 Bingano. Ayeu tangg givin anongge ve ganei yem unes miengk nitangi Pomate veik nihlin ayeu be nanumul natangi yem nalek seukie-ngge. \p \v 20 Pomate ei amol ta viti ane. Be gisov luev vaku ebe Kilisi gipasang ve ane tuerk ok, ebe asonge niengk dangetok nemb ta-ngge ok ane ge ete Pomate ges Ei itin vukuri nangge taku gimat ane. Be Yisu ei dongke-ngge ei Amol Bamo ebe geb buelk sip-sip dabin ok. \v 21 Ayeu gali ganei Pomate Ei Amol yaun bwaibwaya ane be atob nilgum gen vevies ge ebe yem tangg aim givin ok, nitangi yem veik unalgum Ei ane yaun ano nile. Be nangge eitit aplond, atob Ei nilgum gen ebe ei ate gili vie ok niengk eitit aplond ve Yisu Kilisi are ane. Avond nivuat Pomate are ninggas ta-ngge. Bingano. \s1 Yaun mul ane \p \v 22 O, Angg nune-nggen. Ayeu tangg givin ve yem un-gas yaun ano ebe ve niro aim ta ok, ete galkik ayeu garo gitangi yem gilek nok ta gwangne ge niengk aplongg aim. \v 23 Ayeu tangg givin ve nanei eitit and nune Timoti ane yaun lavo nitangi yem be unaute kob; Eisir ebe emb nam kapual-lu ane dabin ok ihlang ei gikwai nam kapual-lu ane gikwai. Dangetok be ginei ei ninme nimbielk ve ayeu seukie-ngge, okob nivin ebe ayeu ve nalek nali yem ok, atob eilu amei gabu andek. \p \v 24 Yem unei nitangi aim awaga-gen, unei ayeu avongg ges eisir be tis Pomate ane amolmol-gen tepwengge givin weik etok ge. Be amolmol bui ane ebe imbweg Itali (eteik) ok, avos ges yem givin. \p \v 25 Pomate ane yaun bwaibwaya atob nilek nivang nivin yem tepwengge.