\id 1CO - Iwal NT [kbm] -Papua New Guinea 1984 (web version -2013 bd) \h 1 KORINT \toc1 Pol ane kapia mate (1) ane gitangi Korint \toc2 1 Korint \toc3 1Ko \mt1 Pol ane kapia mate ane gitangi amolmol Korint ane \c 1 \p \v 1 Kilisi Yisu ane amol kulkul ane ayeu Pol, ebe Pomate ta gitung yapin beti gital ayeu ok be tis eitit and nune Sostenis, \v 2 eilu amei kapia etenik gitangi Pomate ane amolmol-gen yem ete umbueg Korint nok. Kilisi Yisu geb yem ve monahlang weik Pomate ane amolmol-gen unvin amolmol tepwengge nangge taku walang ok, ebe avos ges eitit and Amol Bamo Yisu Kilisi are ok. Be ei weik eisir be eitit and Amol Bamo. \v 3 Tamand Pomate gabu eitit and Amol Bamo Yisu Kilisi atob inemb as yaun bwaibwaya tis as tas viti nilek nivang nivin yem. \s1 Pol ginei ane ta-vie gitangi Pomate \p \v 4 Ayeu ganei angg tangg-vie gitangi angg Pomate gigas ta-ngge ve yem ane, ve gisov ei ane yaun bwaibwaya ebe geb gitangi yem ve Kilisi Yisu ane kulkul ane ok. \v 5 Amol nok ete geb dabas-gwet vie molge gitangi yem, dabas-gwet yaun ane be tis gen walang ok ane givin weik etok ge. \v 6 Yem unggas Kilisi ane yaun ta guangne molge giengk aplongg aim gikwai, \v 7 beti yem amolmol ebe usge eitit and Amol Bamo Yisu Kilisi ebe ve menihlang ok, yem urek aim ate ve gen ti ane ite, ve ande unggas gen walang ok gikwai. \v 8 Be ei atob niro yem ta weik etok ge love nitangi ebe ve unmat vunu ok, veik atob unvarkei tis yaun ma-ngge nivin ebe eitit and Amol Bamo Yisu Kilisi ve ninumul ninme ok. \v 9 Pomate gital yem ve unvang tis aplongg aim dongke-ngge weik ete Ei ate Natu be eitit and Amol Bamo Yisu Kilisi ok. Be Pomate Ei Amol tulkwe gavgavul tiate be eitit gitangi ginei aplond nivin ei dongke ge. \s1 Amolmol bui ane emb is ate vusvusa \p \v 10 Angg nune-nggen, dangetok be ayeu tangg givin ve nas bing be nanei lavo nitangi yem nisov Amol Bamo Yisu Kilisi are be nanei yem unes aim luev dangeteik; Yem tepwengge aim yaun nisov dongke-ngge veik unemb aim ate vusvusa bwaya. Yem aim yaun ebe ve tangg aim nitung ok nitangi ate-ngge be aplongg aim dongke be unvang unvin aim ate vie-ngge. \v 11 Angg nune-nggen, ayeu ganei yaun etenik ve gisov Klowi ane amolmol-gen subu inei gitangi ayeu inei yaun tas vavis ane galkik giengk nangge yem ane. \v 12 Ve amolmol subu inei dangeteik inei Pol ane amolmol-gen amei be subu inei Apolos ane amolmol-gen amei be subu, inei Sifas ane amolmol-gen amei be eisir subu inei Kilisi ane amolmol-gen amei, be yem tepwengge aim yaun givang avo dongke-ngge ite. \v 13 Dangetok be atob tanei etok nile roro namnambed, yem wat uyat-yati Kilisi gile ake walang ano me? Me wat ayeu Pol ete gamat vunu gareu ei givsangin ve yem ane ok me? Be bui sanggu ete yem uringk uringk ok, okob uringk bui sanggu nok ve ayeu arengg ane me? \v 14 Ayeu ganei angg tangg-vie gitangi Pomate ve gisov ayeu gas bui sanggu gipil yem aim amol ti ite molge. Krispas gabu Gaius, sulu ailu etok ge ete ayeu gas-bui gireu sulu. \v 15 Dangetok be amol ti gitangi ebe ve ninei yem uringk bui sanggu ve ayeu Pol arengg ane ok ite. \v 16 Bingano, ayeu gas bui gireu Stefanas tis ane amolmol-gen givin weik etok ge bemem ayeu tangg gisgil, ayeu gas bui gireu yem aim amolmol subu givin me ma? \v 17 Kilisi gihlin ayeu be ganme ve nas bui nireu amolmol ite ma. Ei gihlin ayeu ganme ve nanei Ei ane binge vie vusa, be nanei nitau nile ete amolmol as yaun be tis as tas gitung ok. Velob Kilisi ane ei givsangin ebe gimat vunu gireu ok, menihlang weik gen sin ge ti. \s1 Kilisi Ei Pomate ane guangne tis ane dabe-gwet \p \v 18 Bingano, amolmol ebe asonge Pomate niaing is nikwai ok ete ili Kilisi ane yaun ebe gimat vunu gireu ei givsangin ok weik ebe yaun tiate ti ok. Bemem eitit ebe Pomate geb eitit ru ok, ete tali tanei etok Pomate ane guangne. \v 19 Ve yaun ebe giengk Pomate ane kapia ok ginei dangeteik; \q1 “Atob Ayeu nayaing amolmol ebe tis dabas-gwet vie ok as dabas-gwet nikwai. Be atob naitin amolmol ebe itpweng mateu ane dabe arkare ok as dabas-gwet nikwai.” \m \v 20 Be Pol ginei; Dangetok be wali ande amolmol ebe tis dabas-gwet vie molge ok imbweg inend? Me amolmol ebe itpweng mateu ane dabe arkare ok, me amolmol ebe es valir ve avos ge ok ande imbweg inend? Wali eisir as kulkul ane ano? Pomate ande gilgum amolmol nalk etenik ane ebe dabas-gwet vie molge ok dabas gwet be meihlang weik ebe gen buam-buam ti ok. \p \v 21 Pomate Ei Amol dabe-gwet bamo be vie molge gitlek beti ges ane luev ti dangeteik: Amolmol nalk ane as dabas-gwet gitangi ebe nitwem eisir painge love inatpweng Pomate are ok ite. Ma yapin. Pomate ta gitung ve nemb eisir ebe aplos givin yaun ete amei anei nik, ebe amolmol nalk ane ili inei gen tiate ok ge ru. \v 22 Eisir Juda tas givin ve indi gen bwalbwale veik inatpweng Pomate are, be eisir Grik lolos ve in-gas dabas-gwet ebe vie molge ok. \v 23 Bemem amei ane Kilisi ane yaun ebe es Ei gireu ei givsangin ok, be yaun etok gilgum eisir Juda aplos tiate molge. Be eisir Grik ok ili yaun etok weik ebe yaun tiate ti ok. \v 24 Bemem eisir Juda be tis Grik ebe ande Pomate gital eisir gikwai ok, ete itpweng are inei Kilisi Ei Pomate ane gwangne tis ane dabe-gwet. \v 25 Bingano molge. Pomate ane gen ebe amolmol nalk ane ili inei gen buam-buam ok ete ane dabe-gwet vie molge gitlek amolmol nalk ane dabas-gwet. Be gen ebe amolmol nalk ane ili inei gen muai-muai ok, ete guangne molge gitlek amolmol nalk ane as guangne. \p \v 26 Angg nune-nggen, tangg aim itung itung be undi kob. Givin ebe Pomate gital yem be mohlang ve ane amolmol-gen ok, okob amolmol ebe tis dabas-gwet vie molge ok be tis amolmol lai ane be amolmol ebe tis ares ok bon ge ivin yem me ma? Ma yapin. Eisir gisa lavo ge. \v 27 Be Pomate gigas eisir ebe amolmol nalk ane ili eisir inei kuelk giwel is ok, veik nilgum be amolmol ebe ili is ate inei eisir dabas-gwet vie molge ok maimayas. Be eisir ebe amolmol ili eisir weik gen muai-muai ok ete Pomate gigas eisir etok, veik nilgum amolmol ebe ili is ate inei eisir amolmol lai ane ok be maimayas. \v 28 Pomate gigas eisir ebe amolmol nalk ane ili eisir weik gen sin ge be gitangi ve inalgum gen vie ti ite ok, veik niaing gen ebe amolmol nalk ane ili inei vie molge ok nikwai. \v 29 Dangetok be amol ti gitangi ebe ve nindang ate nivang Pomate na ok ite molge. \v 30 Bemem Pomate gigas yem gikwai, veik unvang unvin Kilisi Yisu, be Ei geb Kilisi ve eitit and daband-gwet ane dabe. Be gisov Kilisi ane ge, beti Pomate gili eitit ginei amolmol vie ane, be eitit metahlang ve Pomate ane amolmol yamar. Ei geb eitit ru nangge gen walang ok. \v 31 Pomate gilgum gen dangetok veik nilgum be yaun ebe giengk Pomate ane kapia ok ano nile. Be yaun nok ginei dangeteik: \q1 “Amol ti ginei veve nindang ate, okob ei nindang ate ve gen ebe Amol Bamo gilgum ok ane ge.” \c 2 \s1 Pol ginei Kilisi ane yaun ebe gimat vunu gireu ei givsangin ok \p \v 1 Angg nune-nggen, givin ebe ayeu gatangi yem galek ve nanei Pomate ane yaun ebe givuaivun ate ge ok nitangi yem ok, be givin sawa etok ayeu ganei yaun avongg vie molge me ganei denang ebe amolmol dabas-gwet vie molge ane inei inei ok ite. \v 2 Givin sawa ete ayeu gabweg gavin yem ok, ayeu tangg gitung gen ti ite molge, tangg gitung Yisu Kilisi dongke ge ebe gimat vunu gireu ei givsangin ok. \v 3 Be givin etok ayeu gapelk tulkwangg budbutu be gakurkuri anongge, ve ayeu gali au-ate gitangi ebe ve nalgum Pomate ane kulkul ok ite. \v 4 Be awangg yaun be tis mateu ete ganei gitangi yem ok, ayeu ganei weik ete amolmol ebe dabas-gwet vie ane ilgum ilgum veik inro amolmol aplos vukir ok ite ma. Ayeu ganei mateu be gas Pomate ane Ngalau ane gwangne ru gitangi yem. \v 5 Ve yem aim aplongg aim givin ane dabe giengk amolmol daband-gwet ite ma, gen etok ginme nangge Pomate ane gwangne dongke ge. \s1 Pomate ane Ngalau geb eitit daband-gwet \p \v 6 Bingano. Ayeu ok ganei yaun vevies subu weik amolmol ebe tis dabas-gwet vie molge inei inei ok gitangi amolmol ebe aplos givin Pomate gwangne molge ok. Bemem yaun vevies ete ayeu ganei ok, etok amolmol nalk ane be tis amolmol bambamo (king) ebe emb amolmol dabin nangge nalk be asonge inmat vunkunu inkwai ok emb gitangi ayeu ite. \v 7 Etok Pomate ane yaun ebe givuaivun ate ge ve amolmol ok. Ei geb nalk ite nangge be geb yaun nok ulu ve nemb bogbogo nitangi eitit. \v 8 Amolmol bambamo (king) ebe emb amolmol dabin nangge nalk ok itpweng yaun etok are ite, ve ginei eisir inatpweng are okob atob ines Amol Bamo bogbogo ane vunu nireu ei givsangin ite. \v 9 Bemem yaun ebe giengk Pomate ane kapia ok ginei dangeteik; \q1 “Gen ebe amolmol gitangi ve indi ite, be inaute ite, be tis gen ebe amolmol tas gitung ve atob menihlang ite ok, gen etok ete Pomate gipasang ve amolmol ebe tas givin ei ok.” \p \v 10 Bemem eitit, Pomate ane Ngalau ginei Pomate ane yaun ebe givuaivun ate ge ok binge gitangi eitit gikwai, ve Ngalau ei girek Pomate ane gen bambamo ebe givuaivun ate ge ok be gitpweng are gikwai. \p \v 11 Amol ret gitangi ebe atob nitpweng gen ebe ane nune ta gitung ok are? Ma yapin. Amol ebe ta gitung gen dangetok giengk aplo ok, ane ngalau ebe givang ei ate aplo ok ge gitpweng gen ete ei ta gitung ok are. Dangetok be Pomate ok weik etok ge, Ei ane Ngalau dongke ge gitpweng Ei are. \v 12 Eitit tanggas amolmol nalk etenik ane as dabas-gwet ite ma, eitit tanggas Ngalau ebe ginme nangge Pomate ane ok veik tanatpweng gen vevies walang ano ebe Pomate geb sinsin ge gitangi eitit ok are. \v 13 Beti amei anei yaun ebe aute nangge amolmol ebe dabas-gwet vie molge ok as ite, amei anei yaun ebe anggas nangge Ngalau ok ge be anei lavo gitangi amolmol ebe Ngalau givang givin is ok. \p \v 14 Amol ti ebe Ngalau givang givin ei ite ok, gitangi ebe ninggas gen vevies ete ginme nangge Pomate ane Ngalau ok ite, ve ei gili gen bambamo etok weik ebe gen tiate ok. Ngalau nivang nivin amolmol kob atob inatpweng gen arkare. \v 15 Amolmol ebe Ngalau givang givin is ok gitangi atob inatpweng gen walang ok are, bemem amol ti ebe Ngalau givang givin ei ite ok gitangi ebe ninei amol ebe Ngalau givang givin ok lavo ok ite. \v 16 Ve yaun ebe giengk Pomate ane kapia ok ginei dangeteik; \q1 “Amol ret gitpweng Amol Bamo ane ta gitung are? Be amol ret gitangi atob nimbul Amol Bamo?” \m Bemem eitit ande tatpweng Kilisi ane ta gitung are gikwai. \c 3 \s1 Pomate ane amolmol kulkul ane \p \v 1 Angg nune-nggen, warik mate ane ayeu gitangi ebe ve nanei yaun nitangi yem weik ebe ganei gitangi amolmol ebe nolge inggas Pomate ane Ngalau gikwai ok ite. Ayeu ganei yaun gitangi yem weik ebe ganei gitangi nunus ok, ve gisov yem aim tangg aim gitung gen weik ebe nunus ok. \v 2 Dangetok beti ayeu ganei yaun ebe gideb ge ok ge gitangi yem veik unatpweng are. Ve yem gitangi ebe atob unatpweng yaun bambamo subu are ok ite nangge. Be galkik etenik ok weik etok ge, yem gitangi ebe ve unatpweng gen subu subu are ok ite, \v 3 ve yem uvang mul ve luev nalk etenik ane beti aim tangg aim gitung gen weik ebe nunus ok ge nangge. Ve luev tas vadbu ane be tis ebe inggo is ate ane ete yem ulgum gitangi aim ate nik ges ru ve yem uvang mul ve Pomate ane ta givin be tis ane ta gitung ite ma. Yem ulgum gen gitangi ebe yem ate aim tangg aim givin ok ge. \v 4 Beti unggo aim ate giriv be gira gisov eilu Apolos be omb aim ate vusvusa be unei, Pol ane amolmol-gen amei be subu inei Apolos ane amolmol-gen amei. Yem aim luev etok ete ginei lavo ginei, yem uvang mul ve amolmol nalk ane ge as luev. \p \v 5 Dangetok be gaptol tangg aim itung vevie be undi kob. Apolos ei amol ret be ayeu Pol ayeu amol ret? Eilu amei gabu ge eilu amolmol sin-ge, be Pomate ge ete geb eilu ve analgum ane kulkul ebe geb gitangi eilu ve analgum ok. Be eilu amei kulkul etok ete girwel yem utangi luev aplos givin ane ule. \v 6 Eilu algum amei kulkul dangeteik, ayeu gatpun ben uve be Apolos gitak bui gipil, bemem etok Pomate Ei ate ete gilgum be ben nok gireu love bamo ok. \v 7 Be gen ano ti gisov amol ebe gitpun me gitak bui gipil ok ite, bemem gen ano gisov amol ebe gilgum be ben gireu love bamo ok. Amol nok ete Pomate ei ate. \v 8 Dangetok be amol ebe gitpun ben uve ok gabu amol ebe gitak bui gipil ok sulu gitangi ate ge, be atob sulu in-gas as kulkul ebe ilgum ok ane ano nitang-tangi ge. \v 9 Bingano. Pomate ane amol kulkul ane eilu, ebe algum Pomate ane kulkul avin amei ate ok, be yem weik Pomate ane um be tis ane nam ebe gitav ok. \p \v 10 Gisov Pomate ane ta givin ane ge beti Ei geb ayeu weik amol mate ane ti ebe ve natav nam ok. Beti ayeu ande gatak tuelk gile givarkei gikwai, be amol ti gitak bum giwei tuelk nok. Dangetok be amolmol ebe ve intak nam ano niwei tuelk etok ok, eisir inemb as kulkul dabin vie-ngge. \v 11 Ve tuelk ano roro ebe ve intak nam niwei ok ete ande givarkei gikwai, be amol ti gitangi ebe atob nispun tuelk ano ti weik etok vukuri ok ite. Ma molge. \v 12 Be amolmol ebe ve intak nam niwei tuelk etok ok atob inemb gen weik gol, me silva, me vat ebe ivgo ve mone bamo molge ok, me inemb gen sangas ane weik wal (bueng) be ei be inpasang nam. \v 13 Be bwayage kob atob amolmol tepwengge as kulkul ebe ilgum ok, ane ano nes ate ru neingk nitip ge nindeb mul ane. Ve asonge nivin ebe Kilisi ve ninumul ninme ok okob atob amolmol tepwengge as kulkul ebe ilgum ok menihlang be niengk nitip ge, be atob yev ge nes eisir as kulkul ebe ilgum ok ane ano ru nivin sawa etok. \v 14 Ginei yev nen amol ti ane nam ebe gitav giwei tuelk etok ok ite, okob amol etok atob ninggas ane kulkul ebe gilgum ok ane ano. \v 15 Bemem ginei yev nen amol ti ane nam ebe gitav ok tepwengge nikwai, okob amol etok ane kulkul ebe gilgum ok atob niaing ate sin-ge, bemem ei ate, atob Pomate nemb ei ru be ninggas ei nikwai yev bamo etok aplo. \p \v 16 Bingano. Yem utpweng gen etok are gikwai, ve yem weik Pomate ane lum yamar be ei ane Ngalau gibweg yem aplongg aim. \v 17 Dangetok be amol ti ginei niaing Pomate ane lum yamar, okob Pomate atob niaing amol etok weik etok ge. Pomate ane lum, etok gen yamar. Be yem ate nok ete weik Pomate ane lum. \p \v 18 Yem unyo unyo be unei yaun bingkas-kasop nipil aim ate bwaya. Ginei yem aim amol ti gili ginei ei gitpweng gen nalk ane are vie molge gitlek amolmol subu as tas gitung, okob ei nilgum ate weik ebe gitpweng gen ti are ite ok veik ei ane ta gitung etok menihlang bamo ge. Be atob ei menihlang weik amol tis dabe-gwet vie molge ti ebe gitpweng yaun ano arkare ok. \v 19 Ve Pomate gili dabas-gwet nalk etenik ane ginei gen sin-ge. Bingano molge, ve yaun ebe giengk Pomate ane kapia ok ginei dangeteik; \q1 “Pomate gipasang amolmol ebe ili is ate inei eisir dabas-gwet vie molge ok, as as yaun bingkasop ebe tas gitung ok, weik as wal mate ebe ve nes is ok.” \m \v 20 Be yaun nok ti ginei dangeteik; \q1 “Amol Bamo gili amolmol ebe ili is ate inei eisir dabas-gwet vie molge ok weik gen buam-buam ti.” \m \v 21 Dangetok be amol ti gitangi ebe nindang ate, ve gisov ebe ei givang mul ve amol tis dabe-gwet vie molge ti ok ite. Ve Pomate geb gen walang ok gitangi yem gikwai. \v 22 Ei geb eilu Apolos be Pita, atangi yem anme ve anemb aim ru, be geb nalk tepwengge gitangi yem ve unambweg be unalgum kulkul unvang. Ei geb yem dalgongg aim matawangg aim ane be tis ebe ve unmat vunu ane ok be tis gen tepwengge ete galkik giengk givin sawa etenik ok be gen ebe asonge menihlang nindeb mul ane ok givin gitangi yem weik etok ge, be gen walang etok, etok yem ge aim gen. \v 23 Be yem ate weik Kilisi ane gen, be Kilisi etok Pomate ane gen. \c 4 \s1 Kilisi ane aposel \p \v 1 Yem undi amei aposel denang Kilisi ane amolmol kulkul ane ebe emb Pomate ane yaun ebe givuaivun ate ge ok dabin ok. \v 2 Dangetok be eisir awaga as luev dangeteik; Eisir inemb as kulkul dabin vie-ngge. \v 3 Be ginei yem ate me amol ti ebe giute giute (gipasang) amolmol as yaun ok ve nilgum awangg yaun, atob ayeu nali nanei etok gen sin-ge. Be ayeu ate ok gitangi ebe ve nalgum angg yaun ok ite weik etok ge. \v 4 Ayeu gatpweng are ganei ayeu galgum gen tiate ti ite bemem yaun etenik ginei lavo gitangi ayeu ve ayeu amol vie ite. Amol Bamo ei dongke ge atob nilgum awangg yaun. \p \v 5 Dangetok be yem unalgum amolmol as yaun nimungg nimungg bwaya, be niengk ge love sawa ebe Amol Bamo ve ninumul ninme ok okob. Amol nok atob nilgum gen ebe giengk aiweng tumi aplo ok be menihlang be niengk nitip ge, be atob nemb yaun bambamo ebe amolmol tas gitung giengk aplos ge ok menihlang be niengk nitip ge. Be nivin sawa etok atob amolmol tepwengge in-gas ares bamo nitang tangi ge nangge Pomate ane, nitangi as kulkul ebe ilgum ok. \p \v 6 Angg nune-nggen, gisov yem ane ge beti ayeu garo yaun etenok be gab tuvweng gipil eilu Apolos, veik yem unatpweng yaun ake eteik are, “Unparkar yaun ebe giengk Pomate ane kapia ok bwaya.” Avongg aim nivwat amol ti are be undi amol ti weik gen sin-ge ite. \v 7 Angg nune. Amol ret gitak mie weik amolmol subu as amol bamo? Me wat Pomate geb gen walang ok gitangi mie ite me? Bingano. Gen bambamo etok ginme nangge Pomate dongke ge, bekob mie gudang im-ate tiate-ngge weik ebe gen bambamo etok meng gihlang nangge mie ate am gwangne ok ve ret ane? \p \v 8 Yem ande unggas gen walang ok gikwai be ande mohlang weik amolmol ebe tis wambal walang ok. Be ande utlek amei be omb aim ate dabin gikwai. Angg nune-nggen, ayeu tangg givin anongge ve ganei yem unemb aim ate dabin veik amei ok anemb amolmol dabin nivin weik etok ge. \v 9 Ayeu tangg gitung dangeteik ganei; Wat Pomate gitak amei aposel gile mul ane molge weik amolmol ebe ande ilgum as yaun nangge amolmol tepwengge be tis angela nas ve atob ines is vunkunu ok me? \v 10 Gisov Kilisi ane kulkul ane ge beti amolmol ili amei inei amei gen buam buam, bemem yem, yem weik amolmol ebe tis dabas-gwet vie ok ve gisov Kilisi. Amei gen muai muai be yem amolmol lai ane, yem tis arengg aim be amei gen sin-ge. \v 11 Amei bui ges amei be marav-ges amei be kambam tis kup ma ve amei, be amolmol es amei be ambweg nam dabe ti ta gwangne ite tis ebe warik be ginme love galkik as mate etenik. \v 12 Amei ate baingg amei algum amei kulkul ben ane, amolmol inei yaun ungglus ungglus gipil amei bemem amei algum vie gitangi eisir, be as miengk gitangi Pomate veik nemb eisir ru. Eisir emb bunam gitangi amei bemem amei aro amei ate ta be anggas gen bunam etok. \v 13 Eisir inei yaun tiate gipil amei bemem amei amb yaun bwai-bwaya gitangi eisir. Amolmol ili amei weik ebe amolmol tepwengge as kuelk ok tis ebe warik be painge love galkik ok givin. \p \v 14 Ayeu galgum ve nalgum yem be mai-mayangg aim beti garo yaun avo dang etenok ite ma. Ayeu gali yem weik natu-nggen ebe tangg givin is gitlek molge ok beti galgum ve ganei naro yem ta. \v 15 Bingano. Ginei yem aim awaga-gen ebe emb yem dabin gitau gile Kilisi ane luev ok gitangi 10,000 ete imbweg nik, okob etok vie, bemem yem tamangg aim ebe ve nemb yem dabin nitau nile Kilisi ane luev ok ti gibweg ite. Ayeu dongke ge ete weik yem tamangg aim. Gisov ebe yem uvang uvin Kilisi Yisu ok ane ge, beti ayeu weik ebe yem tamangg aim ok, ebe gab binge vie gitangi aim ok. \v 16 Dangetok be ayeu nanei nitangi yem nanei Unvang mul ve awangg luev ge. \v 17 Bingano. Gisov yaun etenik ane ge beti ayeu gahlin Timoti be gitangi yem gilek. Ei weik ayeu natungg roro ebe tangg givin gitlek molge ok, ei geb Amol Bamo ane kulkul dabin vie molge. Atob ei nilek okob ninei Kilisi ane luev ebe ayeu gavang mul be gabul amolmol nangge nam dabe walang ok, ok lavo nitangi yem. \p \v 18 Yem aim amolmol subu wat tas gitung inei ayeu atob natangi yem nalek ite me, beti indang is ate be avos givwat is ate? \v 19 Etok bingano, bemem ginei Amol Bamo ta nivin ve ayeu nalek, okob atob ayeu namdil be natangi yem nalek seukie-ngge. Kob atob ayeu nali amolmol ete indang is ate ok as gwangne, nanei eisir as gwangne giengk me etok avos sinsin-ge. \v 20 Ve Pomate geb amolmol dabin gisov yaun ebe tanei tanei ok ite ma. Bemem gisov ane gwangne ane ge. \v 21 Be yem tangg aim gitung namnambed? Ayeu natangi yem nalek tis rauk ge me, nalek tis tangg viti be tis yaun bwai-bwaya? \c 5 \s1 Tanalgum amolmol wasi ane as yaun \p \v 1 Yaun geb taku avut ve luev wasi ane galkik giengk nangge yem ane. Be gen etok tiate molge gitangi ebe amolmol gitip ane ilgum ilgum ok ite. Yaun nok dangeteik; Amol ti geb tame ebe geb ei dabin weik natu ok, ane avie ponge. \v 2 Ke, yaun dangetok ete galkik givarkei nangge yem ane bekob uli etok ite be avongg aim givwat aim ate painge ge. Angg nunenggen, yem unvang tis aplong aim bunam ge ma! Be unaitin amol ebe gilgum gen dangetok ok nile nihlang be nivang dume Ane nikwai yem. \v 3 Ayeu gabweg gavin yem ite bemem awangg ngalau givang givin yem beti ande gilgum amol ete gilgum gen tiate etok ok ane yaun gikwai, be etok weik ebe ayeu ate gabweg gavin be galgum ok. \v 4 Givin ebe yem uro aim ate sut ve unkasa ve Amol Bamo Yisu are ane ok, ete awangg ngalau be tis eitit and Amol Bamo Yisu ane gwangne gilek givang givin yem. \v 5 Dangetok be yem unemb amol nok nitangi Sadam nile veik ves ei utle ulis ge vunu, ne nindeb mul ane nivin ebe Amol Bamo ve ninumul ninme ok okob atob Pomate nemb ei dalgo matawe ane ru. \p \v 6 Yem uli gikwai, ve luev ebe indang is ate be avos givwat is ate ane ok etok tiate molge. Yem uli yis siti-ngge gitangi atob nemb beret tepwe-ngge avut. (Yis etok marasin ebe ivse tis beret veik nilgum be beret nirun love bamo ok.) \v 7 Bingano molge, ayeu gali yem weik beret ebe itak yis givin ite ok rorongge, dangetok be unkari yis muanggane gen tiate ane etok nikwai veik unvang vie-ngge. Ve eitit and bwelk sipsip ebe ve tanalgum ben Pasova ane ok ete ande es vunu gikwai, be bwelk sipsip nok, etok Kilisi Ei ate. \v 8 Dangetok be ginei eitit ve tanpasang and ben Sonda Pasova ane, okob tanemb yis muanggane be tantak nisov ben etok aplo nile ite. Be yis muanggane nok, etok luev wasi ane be tis gen tiate walang ok ane. Dangetok eitit tanpasang and ben Sonda Pasova ane sin-ge be tantak yis ti nivin ite. Be etok weik ebe luev yaun ano ane be tis aplond sang vie-ngge ok ane. \p \v 9 Ayeu garo kapia ti gitangi yem gilek gikwai be ganei yem unvang unvin amolmol wasi ane bwaya. \v 10 Ayeu ganei yem un-gilgili aim ate nitangi amolmol nalk ane tepwengge ebe ilgum gen ungglus ungglus ok, me ebe tas givin ve in-gas amolmol as gen ok, me eisir ebe irwel amolmol as gen sinsin-ge ok, me ebe inei uiye be es miengk gitangi pomate bingkasop ane ok ite ma. Bemem ginei yem tangg aim gitung unei ve bwaingg aim ve amolmol nalk ane tepwe-ngge, okob vie ve yem unmat vunu ge unkwai eisir. \v 11 Bemem awangg yaun ete garo gitangi yem nok ane dabe dangeteik; Amol ti ebe gital ate ginei yem aim kawe me aim male ei ok, bemem amol nok wasi tine, me kaleuk tine, me ginei uiye be ges miengk gitangi pomate bingkasop ane, me ginei yaun tiate giriv be gira me ei amol bui vavis (sipak) ane, me givaina amolmol as gen, okob yem unvang unvin ei ite molge. Be unambweg unvin ei be unen ben ite weik etok ge. \v 12-13 Ayeu gitangi ite ginei nalgum amolmol dabas ungglus as yaun. Pomate Ei ate ge atob nilgum eisir as yaun. Bemem yem gitangi ebe ve unalgum amolmol bui ane ebe ilgum gen dang-dangetok ok as yaun. Ve yaun ebe giengk Pomate ane kapia ok ginei dangeteik: \q1 “Unaitin amolmol ebe ilgum gen ungglus ungglus ok inde inahlang inkwai yem be invarkei dume ane.” \c 6 \s1 Amolmol dabas ungglus inalgum amolmol bui ane as yaun ite \p \v 1 Namnambed. Ginei yem aim amol ti gili ane nune tiate, okob ei maimae ve ebe gitlek amolmol bui ane be gile gilgum ane nune etok ane yaun givarkei amolmol dabas ungglus ane nas ok ite me? Wat ei nivang nitangi amolmol bui ane nile ma, veik eisir inpasang sulu as yaun be indi, inei sulu as amol ret gilgum gen gitlek. \v 2 Yem ok utpweng yaun eteik are me ma? Pomate ane amolmol-gen atob inalgum amolmol nalk ane tepwe-ngge as yaun. Bingano, ginei asonge yem unpasang amolmol tepwe-ngge as yaun, okob yem gitangi ebe ve unpasang aim yaun sawa natu natu dang-dang etenik ok. \v 3 Be yem utpweng are gikwai ve asonge eitit tanalgum angela as yaun nivin weik etok ge. Dangetok beti eitit gitangi ebe ve tanpasang and yaun nalk etenik ane ok. \v 4 Dangetok be ginei yaun nalk etenik ane givarkei nangge yem ane, okob gitangi ebe un-gas untangi amolmol dabas ungglus ane unde be inpasang me? \v 5 Mai-mayangg aim ma. Namnambed. Yem aim amol tis dabe-gwet vie ti givang ite me, ebe ve nipasang amolmol as yaun sawa dang dangetok ok? \v 6 Beti omb aim nune-nggen gitangi amolmol ebe aplos givin Pomate ite ok gile ve inpasang eisir as yaun. \p \v 7 Bingano molge. Yem aim luev ete ulgum ve omb aim nune-nggen gitangi amolmol gitip ane gile ok, ginei lavo ve yem ande uvkwe silip be umbieg gikwai. Yem untau be amolmol inarwel yem aim gen nikwai-kwai ma? Yem avongg aim gwang-ne molge gitangi amolmol be unei invalval amolmol subu as gen bwaya. \v 8 Bemem yem ate ulgum ve uvalval amolmol subu as gen love ulgum gitangi aim male-nggen be aim kawe-nggen ok givin weik etok ge. \v 9 Undi ge velob unei yaun bingkas-kasop nipil aim ate. Yem uli, amolmol tiate ane atob insov Pomate ane taku inde ite molge. Avie gaptol be amol gaptol ebe nas gisa-sa luev wasi ane ok be amolmol ebe inei uiye be es miengk gitangi pomate bingkasop ane ok be amolmol ebe iyaing luev ebe emb is ate ane ok tis amol gaptol ebe emb is ate weik avie gaptol gitangi amolmol ok be amolmol ebe ilgum gen mai-mayas ane gitangi amolmol subu ok. \v 10 Be amolmol vaina ane be tis eisir ebe ivwat amolmol as gen sinsin ge ok, be amolmol sipak ane tis eisir ebe inei yaun ungglus ungglus ok be amolmol ebe ivalval amolmol subu as gen ok, amolmol dang-dang etok ete atob insov Pomate ane taku inde ite molge. \v 11 Warik yem aim amolmol subu ok es as luev dang-dang etok. Bemem ande Pomate gisin yem aim tiate bambamo etok gikwai be mohlang ve Pomate ane amolmol-gen. Beti galkik ande Pomate gital yem ginei amolmol vie ane gisov Amol Bamo Yisu Kilisi are be tis eitit and Pomate ane Ngalau ane ge. \s1 Utland ulis ninggas Pomate are itin \p \v 12 Bingano. Gen walang ok gitangi ebe ve ayeu nalgum ok, bemem gen etok tepwe-ngge gitangi ebe atob nemb ayeu ru ok ite ma. Be ayeu ok gitangi atob nalgum gen bambamo etok, bemem wat nasov gen ete muete ok ti ane lu ite. \v 13 Amolmol subu inei dangetok inei ben, etok gen tand ane roro, be tand etok gen ben ane roro. Bingano, yaun etok yaun ano, bemem asonge Pomate niyaing gen ailu etok nikwai. Bemem utland ulis etok gen ebe ve tanemb nitangi luev wasi ane nile ok ite, ma molge. Ve etok Amol Bamo ane gen ete eitit utland ulis nik. \v 14 Be gisov Ei ane gwangne ane ge beti Pomate ges Amol Bamo itin nangge taku gimat ane, be atob nes eitit ok itin weik etok ge ve ane gwangne. \p \v 15 Yem ok utpweng gen etok are me ma? Kilisi utle ulis ane dani ete yem utlangg aim ulis ok. Dangetok be gitangi ebe atob ayeu namb Kilisi utle ulis dani etok nitangi luev wasi ane nile ok me? Ma yapin. Gitangi ite molge. \v 16 Yem uli, amol ti ginei nivang nivin avie wasi ane ti, okob sulu atob invang weik gen dongke ge. Ve yaun ebe giengk Pomate ane kapia ok ginei dangeteik: \q1 “Sulu atob invang weik gen dongke.” \p \v 17 Bemem amol ti ebe geb ate gitangi Amol Bamo gile ok, amol etok gigas ngalau dongke ete Amol Bamo gigas ok givin. \p \v 18 Dangetok be undi be unkari luev wasi ane nikwai. Ve gen tiate subu subu ebe amolmol ilgum ok, giyaing utlas ulis ite bemem ginei amol ti nivang mul ve luev wasi ane, ei giyaing utle ulis bingano molge. \v 19 Yem utpweng etok are gikwai ve utlangg aim ulis etok Ngalau Yamar ebe givang aplongg aim ok ane lum yamar. Dangetok be etok yem aim gen ete utlangg aim ulis ok ite, etok Pomate ane gen be geb gitangi yem. \v 20 Ei givgo yem ve mone bamo molge, dangetok be avongg aim nivwat Pomate are ve utlangg aim ulis. \c 7 \s1 Yaun ebe ve inemb is ate ane ok \p \v 1 Ayeu veve nawel yem aim yaun ebe uro ok okob. Amol ti ginei geb avie ite, okob etok vie. \v 2 Bemem gisov luev wasi ane ge beti atob amol gaptol inemb avie nitang tangi ge, be avie gaptol ok weik etok ge eisir inemb amol nitang tangi ge. \v 3 Dangetok be atob amol ninggil-gili ate nitangi arwe avie ite, be avie ok weik etok ge, ei ninggil-gili ate nitangi ane amol ite. \v 4 Ve avie ei ate geb utle ulis dabin ite, ei ane amol geb ei utle ulis dabin. Be amol ok weik etok ge, ei ate geb utle ulis dabin ite ma, ei ane avie geb ei utle ulis dabin. \v 5 Dangetok be un-gilgili aim ate nitangi aim ate bwaya, ginei ande tangg aim givin ve unyamar aim ate sawa siti-ngge, ebe ve unes miengk ok, okob etok vie ve gabu unpasang yaun nitangi aim ate nimungg bekob. Be sawa etok ma nikwai kob gabu unvang unvin aim ate vukuri, velob Sadam ninme be nitpungi aim. \p \v 6 Yem utani ayeu ve yaun etenik ane, beti ayeu ganei ve nanei lavo ge nitangi yem. Be etenik weik luev ti ebe ve yem unvang mul ok ite ma. \v 7 Ayeu tangg givin ve ganei amolmol tepwengge invang as gen dangete ayeu ok. Bemem Pomate gibwas ane gen vevies walang ano gitangi amolmol ananos gitang-tangi ge gile. Ei geb luev vie ti gitangi amol ti ve amol etok nemb avie bwaya, be geb ti gitangi amol ti ve amol etok nemb avie. \p \v 8 Bemem ayeu ve nanei yaun siti nitangi amol be avie ete emb is ate ite nangge ok be tis avie gaptol ebe nolge arwasgen imat vunkunu ikwai is ok. Ginei eisir invang as gen dangete ayeu ok, atob vie molge. \v 9 Bemem ginei eisir gitangi ebe ve inemb utlas ulis tis aplos dabin vevie ite ok, okob etok vie ve inemb is ate nikwai. Ve luev ete ve inemb is ate ane ok, etok vie molge gitlek ete ivang sinsin ge be tis gen ebe utlas ulis ta givin ve nilgum ok. \p \v 10 Be avie be amol ebe nolge emb is ate gikwai ok as yaun eteik. Be yaun nok gireu nangge ayeu aplongg beti ve nanei nitangi yem ite ma, yaun ete ayeu ve nanei nitangi yem nik ginme nangge Amol Bamo. Yaun nok dangeteik; \v 11 Avie atob bua ve arwe amol ite, be ginei ande ei veve bua ve arwe, okob ei nivang ane gen dangetok love ginei ta gitung namnambed okob nile nivang nivin ane amol nok vukuri. Be amol ok weik etok ge, ei nitin arwe avie buaya. \p \v 12 Ande ma, be amolmol ebeok as yaun ete ayeu ve nanei ik. (eteik ayeu ate ge angg yaun, velob yem unei yaun etenik ginme nangge Amol Bamo.) Ginei amol bui ane ti geb avie gitip ane ti be avie nok ta givin ve nivang nivin ane amol nok, okob amol etok nitin avie nok buaya. \v 13 Me ginei avie bui ane ti geb amol gitip ane ti be amol nok ta givin ve nivang nivin ane avie nok, okob avie etok nitin amol etok buaya weik etok ge. \v 14 Ve gisov avie bui ane etok ane ge, beti atob ane amol gitip ane etok menihlang weik Pomate ane amol ti. Me avie gitip ane etok atob menihlang weik Pomate ane avie ti, ve gisov ei ate arwe ane ge. Ginei yem unalgum dangete ayeu ganei ok ite, okob natungg aimgen atob meinahlang weik ebe amolmol gitip ane natus-gen ok. Bemem dangetok ite, eisir ande meihlang weik Pomate natu-nggen gikwai. \v 15 Bemem ginei amolmol gitip ane ebe emb avie be amol bui ane ok, ginei veve bwais ve arwasgen, okob etok gitangi. Ebe ginei eisir tas gitung ve inalgum dangetok ok. Be gen dangetok nilgum avie be amol bui ane be aplos bunam buaya. Ve Pomate gital yem be ta givin ve ginei unvang vie-ngge tis yaun ma ge. \v 16 Dangetok be mie avie bui ane, mie gitangi ebe atob nomb am amol ru be niro ate vukir be menihlang amol bui ane ti ok me ma? Me mie amol bui ane, mie gitangi ebe atob nomb am avie ru be niro ate vukir be menihlang avie bui ane ti ok me ma? \s1 Tanes and luev nitau nile gen ret ret ete Pomate gibwas gitangi eitit gitang tangi-ngge ok \p \v 17 Ayeu ganei yaun etenik gitangi amolmol bui ane nangge nam dabe walang ok gitangi ge be ganei; Amolmol walang ok ines as luev nitau nile gen vevies ete Pomate gibwas sinsin-ge gitangi eisir ok nitang tangi-ngge. Be invang nitangi ete Pomate gital eisir ok ge. \v 18 Ginei Pomate nital amol ti ebe nolge iure ei utle ulis ok, okob amol nok nes ate ta be nivuaivun ate bwaya. Me ginei Ei nital amol ti ebe iure utle ulis ite ok, okob inaure amol nok utle ulis bwaya. \v 19 Ve gen ano ti gisov ete iure utlas ulis me iure ite ok ite, bemem gen ebe ano roro ok eteik; Tansov Pomate ane yaun ane lu vie-ngge. \v 20 Amol ti ginei geb kulkul ti givang be Pomate gital ei, okob ei nilgum ane kulkul ebe gilgum ok painge nivang. \v 21 Ginei mie gob kulkul sinsin ge be gugas mone ite guvang be Pomate gital mie, okob aplom bunam bwaya. Bemem ginei gitangi ebe ve mie nuvang am gen sinsin ge ok, okob mie nuvang am gen vie-ngge. \v 22 Amol ti ebe geb kulkul bamo sinsin-ge be mone ma, be Amol Bamo gital ei ok, amol nok ande meng gihlang weik Amol Bamo ane amol ti ebe gigas ei gikwai be ande givang ane gen vie-ngge ok. Be amol ebe givang ane gen vie-ngge be Amol Bamo gital ei ok, ete ande menggihlang weik Kilisi ane amol kulkul ane sin-ge ti. \v 23 Pomate givgo yem gikwai ve mone bamo molge, dangetok be yem unalgum aim ate weik ebe amolmol subu as amolmol kulkul ane yem ok ite. \v 24 Angg nune-nggen, unemb aim kulkul ebe ulgum uvang be Pomate gital aim ok ta nitang tangi ge unvin Pomate gwangne ge. \s1 Avie vuivuei tis amol singamolomb be avie gaptol ebe nolge arwasgen imat vunkunu ok as yaun \p \v 25 Ayeu gali Amol Bamo ane yaun ti giengk gitangi ebe atob namb nitangi avie vuivuei tis amol singamolomb ok ite ma. Bemem atob ayeu nanei yaun ebe ayeu ate ge tangg gitung ok nitangi yem. Be ayeu gatpweng are ganei Pomate ta viti ve ayeu be Ei gilgum ayeu love gitangi ebe atob nanei angg yaun be yem tangg aim nivin ge ok. \v 26 Ayeu gali ganei luev eteik wat vie molge; Ve galkik sawa etenik ande gen bunam walang ano meng gihlang, dangetok be vie ve amolmol tepwe-ngge invang as gen nitangi ete galkik ivang nik. \v 27 Ginei mie gob avie gikwai, okob nulgum ve nutin am avie nikwai bwaya, me ginei mie gob avie ite okob lolom ve nomb avie bwaya. \v 28 Bemem ginei mie gob avie gikwai, okob etok mie gulgum gen tiate ite ma. Be avie vuivuei ti ginei nemb amol okob ei gilgum gen tiate ite weik etok ge. Bemem amolmol ebe tis arwasgen ok atob in-gas gen bunam nalk etenik ane ninggas ta ge, be ayeu buaingg ve ret yem un-gas gen bunam dang dangetok. \p \v 29 Angg nune-nggen yaun ete ayeu ganei nik ane dabe dangeteik; Galkik ande sawa undib ite, dangetok be amol gaptol ebe nolge emb avie gikwai ok invang as gen denang ebe emb avie ite. \v 30 Be eisir ebe iteng ok invang weik ebe aplos bunam ite ok, be amolmol ebe ivang tis tas vevias ge ok invang weik ebe aplos bunam ok. Be amolmol ebe ivgo gen walang ano molge ok, invang weik ebe eisir gen ma ve is ok, \v 31 be amolmol ebe emb kulkul ve gen nalk etenik ane ok eisir invang denang amolmol ebe ilgum kulkul gen etok ane ite ok. Ve eitit tatpweng are gikwai tanei asonge gen bambamo ete giengk nalk nik atob niro ate vukir be menihlang nangglus ti. \p \v 32 Ayeu bwaingg ginei yem tangg aim nitung walang ano love nilgum be aplongg aim bunam, beti ve nanei lavo vevie nitangi aim be unaute kob. Amol ebe geb avie ite ok, ei ta givin anongge ve nilgum Amol Bamo ane kulkul, gisov ei ta givin ve nilgum gen ebe Amol Bamo gili vie ok. \v 33 Bemem amol ebe geb avie gikwai ok, ei ta gitung gen nalk ane bamo molge, be ei gilgum veik arwe nili ei vie, \v 34 beti atob ei ta nitung ailu ailu. Be avie gaptol ebe arwasgen ma ok be tis avie vuivuei, eisir tas gitung Amol Bamo ane kulkul bamo molge, ve eisir tas givin ve inemb utlas ulis be tis dalgos nitangi Amol Bamo nile. Bemem avie ebe tis arwe gikwai ok, ei ta givin gen nalk ane gitlek molge, gisov ei ta givin ve ane amol nili ei vie. \p \v 35 Ayeu tangg givin ve namb yem ru beti ganei yaun dangetenik, velob yem unei bwat ayeu galgum ve navarkei yem gili bemem dangetok etok ite. Ayeu tangg givin ve yem unes aim luev vie-ngge be unalgum Pomate ane kulkul tis aplongg aim dongke ge. \p \v 36 Dangetok be ginei avie ti gabu amol ti ve inemb is ate bemem sulu emb is ate ite nangge, be amol nok gili gen etok gitangi ei ite be ei ta givin ve gabu inemb is ate seukie-ngge, okob gabu inemb is ate ma! Nitangi ete ei ane ta gitung ok. Be etok ei gilgum gen tiate ite. \v 37 Bemem ginei amol ti ta gitung yaun ti giengk aplo ite be ei gili ate gitangi ebe atob nemb ate dabin vie-ngge be ta gitung ginei nemb avie bwaya bekob ok, okob etok gen vie weik etok ge. \v 38 Dangetok be amol ti ginei ta gitung ve nemb avie, etok vie. Bemem amol ti ginei ta gitung ginei nemb avie bwaya, etok ok gen vie molge gitlek. \p \v 39 Ginei avie ti arwe gibweg matawe nangge, okob avie nok atob nivang nivin arwe etok painge ge nitangi ebe ane amol gibweg matawe ok, bemem ginei ei ane amol nimat vunu okob atob ei nivang ane gen nitangi ebe ta gitung ok. Be ginei ei ve nemb amol vaku ti vukuri, okob etok gitangi. Bemem ei nemb amol ti ebe nolge meng-gihlang amol bui ane ok. \v 40 Bemem ginei ei nivang ane gen weik ebe avie tupe ok, atob ei ta vevie anongge. Etok ayeu ate ge angg tangg gitung etok, be ayeu gali ganei Pomate ane Ngalau givang givin ayeu weik etok ge. \c 8 \s1 Yaun gipil gen ebe emb ve da gitangi pomate bingkasop ane ok \p \v 1 Ayeu veve nawel yem aim yaun ebe unei gipil gen ebe emb ve da gitangi pomate bingkasop ane ok. Bingano. Eitit tepwe-ngge tis daband gwet. Bemem daband gwet etok ge ete amolmol subu indang is ate be avos givwat is ate gipil. Bemem luev ebe ve tand nivin it ate ane ok ge ete geb amolmol ares bamo meng-gihlang. \v 2 Amol ti ginei gili ginei ei gitpweng gen walang etok are gikwai, amol etok giyo ate, ve ei gitpweng gen ti are ite molge. \v 3 Bemem amol ti ebe ta givin Pomate ok, amol etok ete Pomate gitpweng ei are ginei Ei ate ane amol ti. \p \v 4 Etok ande ma. Be yaun ben ebe emb ve da gitangi pomate bingkasop ane ok; Eitit tatpweng are gikwai, ve pomate bingkasop ane etok gen dalgo sin-gege be gitangi ebe ve ninei yaun vusa ok ite. Be givin ve eitit taute ebe inei dangetok inei pomate anongge ete imbweg nik ok ite ma. Pomate ano dongke-ngge ete gibweg nik. \v 5 Bingano. Amolmol ital gen walang molge inei “pomate” be tis “amol bamo.” Etok bingano bemem ginei pomate be tis amol bamo dang dangetok ok ivang nangge nalk me nangge gulumb, \v 6 bemem eitit and Pomate dongke ge galkik gibweg. Etok Tamand Pomate ei ate, be gen walang ok ane dabe ei dongke ge. Be and Amol Bamo dongke ge ete Yisu Kilisi ok. Ei dongke-ngge geb gen bambamo etenik, be eitit tambweg matawand gisov ei dongke ge. \p \v 7 Bemem amolmol tepwengge itpweng yaun ano etok are ite, ve amolmol subu ebe warik inei uiye be es miengk gitangi pomate bingkasop ane ok, (eisir ivang mul ve as luev etok painge ge ete ivang nik.) Eisir en wenk ebe emb ve da gitangi pomate bingkasop ane ok, be tas gitung ginumul gile as luev warik ok beti aplos dadani be itpweng gen are ite. \v 8 Bingano, ben gitangi ebe ve ninggas eitit tantangi Pomate tande ok ite ma yapin. Ginei tanen gen etok ite, atob Pomate nili eitit tiate ve ret ane? Me ginei tanen, okob atob tan-gas gen vie molge ret? \v 9 Bemem yem undi aim ate ge, velob unalgum gen ebe yem ate uli gitangi ve unalgum ok okob atob unarwel amolmol ebe aplos givin Pomate gwangne ite ok, be inde insov gen tiate aplo. \v 10 Ve ginei amol ti ebe aplo givin Pomate gwangne ite nangge ok, nili mie amol ti ebe guli im ate gunei mie gutpweng gen walang ok are gikwai ok gusov pomate bingkasop ane ane lum yamar aplo gule gubweg be gon ben ebe emb ve da ok, okob atob amol nok aplo niteng ve nen ben etok nivin me ma? \v 11 Mie uli kob! Ve mie ate avom ebe gunei mie dabem-gwet vie molge ok, miam dabem-gwet etok ete giyaing ei ti ebe aplo givin gwangne ite ok. Be etok miam nune ti, be Kilisi gimat vunu ve ei likok ok ane givin. \v 12 Amolmol subu as aplos givin gwangne ite nangge, dangetok be ginei yem ulgum ve unro eisir aplos vukir ve aim luev dang dangetok, okob etok weik ebe yem ulgum tiate gitangi Kilisi ok. \v 13 Dangetok be ginei ben gilgum awangg nune ti be gibieg gisov gen tiate aplo, okob as mate walang ok atob ayeu nan wenk vukuri ite veik nalgum angg nune tiate bwaya. Velob gen tiate ane wal mate nes ei. \c 9 \s1 Pol ginei aposel as kulkul be tis as luev lavo \p \v 1 Be Pol ginei; Wat Kilisi gigas ayeu gikwai be gavang angg gen denang ebe gavang ok ite me? Be wat ayeu aposel ti ite me? Me wat ayeu gali eitit and Amol Bamo gisov matanongg ite me? Be Amol Bamo ane kulkul ebe ayeu galgum ok, okob wat yem ate nok weik awangg kulkul etok ane ano ite me? \v 2 Bingano. Amolmol subu ili ayeu inei ayeu aposel ti ite, bemem yem, yem uli unei ayeu aposel ti. Ve gisov yem aim aplongg aim givin Amol Bamo ane ge, ete ginei ayeu lavo ginei ayeu aposel ti. \p \v 3 Givin ebe amolmol ilgum ve inemb ayeu ta ok, be ayeu gavarkei gwangne giwei angg yaun eteik: \v 4 Ginei ayeu nambweg navin yem be nalgum kulkul, okob gitangi ebe yem unemb ben ve ayeu nan ok me ma? \v 5 Pita be tis eisir aposel tepwengge love tis Amol Bamo male-nggen ok givin, eisir emb avie gaptol bui ane, be givin ebe eisir ivang itangi nam dabe ge ile ve inalgum kulkul ok, eisir inggas arwasgen givin givin be tepwe ile. Bemem amolmol ebe eisir imbweg ivin is ok emb ben gitangi eisir as avie-nggen givin weik etok ge. Dangetok be ginei yem unalgum dangetok nitangi ayeu ite, okob atob vie me ma? \v 6 Me wat eilu Banabas ge atob analgum kulkul ve anavkwen amei ate me? \v 7 Yem uli amol valir ane ret geb kulkul ve ges valir be ei ate givgo givgo ate? Be amol ret nolge givro ben um ti be gen ane ben etok ane ano ite? Me amol ret geb ane bwelk bulimakao dabin bemem givwat ane bwelk nok ane rur ve ginum ite? \p \v 8 Wat ayeu ganei yaun bambamo etok gitangi ebe amolmol ge as tas gitung ok me? Ma yapin. Mose ane yaun ok ginei yaun etenik givin weik etok ge. \v 9 Ve Mose ane yaun ginei dangeteik; “Mie gitangi ebe ve nusum bwelk bulimakao ebe geb kulkul ve gilir ane ben givang yem aim um aplo ok, avo avwut ok ite.” Namnambed? Pomate ginei yaun etok gipil bwelk bulimakao bingano ge me, \v 10 me Ei ginei yaun etok gipil amei givin? Bingano molge. Ei ginei yaun etok gipil amei bingano ge. Pomate ta givin ve amol ebe gitle nalk ve ben ane ok gabu amol ebe gitpun ben uve ok, sulu atob inen as kulkul ete ilgum ok ane ano. \v 11 Amei avro ngalau ane ben uve gisov yem aplongg aim, be ginei yem unemb gen ebe ve nemb amei utlangg amei ulis ru ok nitangi amei, okob gen etok wat bunam molge gitangi yem me? \v 12 Be ginei amolmol subu gitangi ebe ve invwat gen dang-dang etok nangge yem ok, okob amei ok gitangi ebe atob anvwat gen walang ok nangge yem ok ite me? \p Bemem gen ebe amei gitangi ve anvwat nangge yem ok, ete amei avwat gen etok ti nangge yem ane ite molge. Bemem aro amei ate ta be anggas gen bunam walang ok gitangi ge, gisov amei bwaingg amei ve ret anvarkei luev avwut ve Kilisi ane Binge Vie (mateu). \p \v 13 Yem utpweng are gikwai ve amolmol ebe emb kulkul nangge lum yamar aplo ok, eisir en ben lum ane. Be amolmol ebe itak itak da giwei taku da ane ok, eisir en gen ete emb ve da ok tavlu weik etok ge. \v 14 Be amei ok weik etok ge, ve Amol Bamo ginei dangetok ginei, “Amolmol ebe emb kulkul ve inei Binge Vie vusa ok, atob in-gas gen ebe ve niro eisir ta ok, ve as kulkul ete ilgum ok ane.” \p \v 15 Bemem ayeu gagas gen ti dangetok ite molge, be galkik etenik ok weik etok ge. Velob yem unei bwat ayeu galgum ve yem unemb gen nitangi ayeu beti garo yaun etenik bemem dangetok ite. Be etok vie ve ayeu namat vunu ge nakwai, ve gisov ayeu tangg vevie ano-ngge ve angg kulkul ebe galgum ok ane be bwaingg veret amol ti ninggas awangg tangg vie kulkul etok ane nikwai. \v 16 Ayeu gitangi ebe ve nandang auwate be nanei ayeu amol ebe ganei ganei mateu ok ite ma. Bemem luev ti giengk ebe ve ayeu nale ok ite ma, dangetok be atob ayeu nalgum angg kulkul etok ninggas ta ge. O ayeu likok e. Ginei ayeu nalgum kulkul etok ite, atob ayeu nambweg vie ite molge. \v 17 Ginei ayeu tangg nivin kulkul etenik, atob namb kulkul be nanggas ane mone nivin, be ginei ayeu tangg nivin kulkul etenik ite bemem ayeu galgum, okob etok weik ayeu gavang ve kulkul etok ane yapin. \v 18 Dangetok be atob ayeu nanggas kulkul etok ane ano namnambed? Kulkul etok ane ano ebe ayeu ve nanggas ok dangeteik; Gen ebe ayeu gitangi ve nanggas niwel angg kulkul etok ane ok, ete ayeu gagas ite ma, bemem ayeu gabwas mateu sinsin ge gitangi amolmol be etok weik ebe awangg kulkul ane ano ok. \p \v 19 Amol ti ane amol kulkul ane ayeu, ebe gab kulkul sinsin ge ok ite ma! Bemem ayeu ate ge gab awate ve amolmol tepwengge as amol kulkul ane sin-ge ti, veik ginei gitangi kob atob ayeu naro amolmol anongge aplos vukir. \v 20 Beti givin ebe ayeu galgum kulkul nangge Juda as taku ok, ayeu gavang mul ve Juda as luev ge, be galgum veik naro eisir Juda vukir. Bingano, Mose ane yaun geb ayeu dabin ite, bemem givin ebe ayeu gavang gavin amolmol ebe isov Mose ane yaun ane lu ok, ete ayeu gavang weik amol ti ebe gisov Mose ane yaun ane lu ok. Ayeu galgum dangetok veik naro amolmol ebe isov Mose ane yaun ane lu ok vukir. \v 21 Be givin ebe ayeu gavang gavin amolmol gitip ane (amolmol dabas ungglus) ebe inggas Mose ane yaun ite ok, ayeu galgum weik ebe ayeu amol gitip ane ti ebe gigas Mose ane yaun ite ok veik naro amolmol gitip ane vukir. Bemem ayeu bwaingg ve Pomate ane yaun ebe geb gitangi Mose ve nemb nitangi amolmol ok ite ma. Ayeu gasov Kilisi ane yaun ane lu givin weik etok ge. \v 22 Be ayeu weik amolmol ebe aplos givin gwangne ite ok as amol ti, veik naro eisir ebe aplos givin gwangne ite ok vukir. Ayeu gavang mul ve amolmol walang ok as luev gitangi ge be galgum veik ginei gitangi, okob atob naro eisir as amolmol subu vukir. \v 23 Ayeu galgum kulkul walang etok gisov Binge Vie ane ge, veik nalgum be Binge Vie nok menihlang bamo ge. Veik ayeu nanggas Binge Vie nok ane gen vevies navin amolmol subu. \p \v 24 Yem utpweng are gikwai, ve amolmol anongge atob intuvki (resis) be lolos ve in-gas gen. Bemem amol dongke ge atob ninggas gen ete eisir lolos ve in-gas ok. Dangetok be yem unemb tulkwangg aim vier be untuvki gwangne ge veik un-gas gen ete lolongg aim uvang ve un-gas ok. \v 25 Amolmol ebe ituv-tuvki (resis) ve in-gas gen ok, eisir emb asgwangne be tis utlas ulis be as tas gitung tepwengge gitangi gen etok gile. Eisir ilgum dangetok veik in-gas gen ebe atob niengk sawa manang ite bokti tiate be ma nikwai ok. Bemem eitit talgum ve tan-gas gen ebe asonge niengk dangetok nemb ta ge ok. \v 26 Beti ayeu gatuvki be nangg gilek be ginme ite ma, ayeu gatuvki be nangg rorongge gitangi gen ebe giengk mate ane ok. Me ginei eilu amol ti anes amei ate, atob ayeu nakari baingg sinsin-ge be nas amol etok silip silip ite, \v 27 ayeu gab utlangg ulis dabin vie-ngge be galgum ei be gisov awangg yaun ane lu ge. Velob ayeu nanei mateu ve amolmol subu, be nindeb mul ane ayeu ate me-nale nambweg vie ite. \c 10 \s1 Tanemb it ate dabin vie-ngge ve pomate bingkasop ane, ane kulkul \p \v 1 Angg nune-nggen, velob yem tangg aim nisgil ge, dangetok be ayeu nanei lavo nitangi yem be unaute kob; \p Eitit tumbud-gen ivang vie-ngge ivang umbim ti ane lu ve ile love es gielk muele gili ile ipil tavlu. \v 2 Eisir tepwengge iringk umbim tis gielk weik ebe as bui sanggu ok, be meihlang ve Mose ane amolmol-gen. \v 3-4 Eisir tepwengge en be inum gen ebe Ngalau geb gitangi eisir ok ve as ben tis bui. Eisir inum bui nangge vat ebe Ngalau geb gitangi eisir be gitau gile is ok, be vat nok, etok Kilisi Ei ate. \v 5 Bemem Pomate gili eisir nok tavlu bupwe ge tiate beti ges eisir vunkunu nangge taku sawa ebe amolmol ma ok. \p \v 6 Gen bambamo ete meng-gihlang gipil eitit tumbund-gen ok, ane yaun ete galkik giengk nik veik eitit tandi be tanpelk ve it ate ane be tand nitung ete ve tanalgum gen ungglus ungglus ok bwaya. \v 7 Me tanei uiye be tanes miengk nitangi pomate bingkasop ane dangete eisir as amolmol subu ilgum ok bwaya. Ve yaun ebe giengk Pomate ane kapia ok ginei dang-eteik; \q1 “Amolmol tepwengge imbweg golonge ve en be inum imbweg love okti imdil be imamb (wasi) is ate giriv be gira.” \p \v 8 Eitit tanalgum gen wasi ane bwaya weik etok ge. Eisir as amolmol subu ilgum dangetok beti Pomate ges eisir as amolmol gitangi 23,000 be imat vunu tis as mate dongke-ngge. \v 9 Be eitit tanalgum dang-ete eisir ilgum ve indi Amol Bamo ane gwangne ok bwaya, eisir ilgum dang-etok beti mwat gilat is vunkunu. \v 10 Be tangg aim vavis nitangi Pomate weik ete eisir ilgum be angela ebe ges amolmol vunkunu ok ges eisir vunkunu ok bwaya. \p \v 11 Gen bambamo etok ete iro ane yaun gisov kapia gile giengk veik eitit tandi be tand nitung it ate, ve sawa ebe gulumb tis nalk ve ma nikwai ok ande gibloblo tepwe. \p \v 12 Dangetok be amol ti ginei gili ginei ei gitangi atob nivarkei gwangne, okob ei nili ate ge velob nivkwe silip be nes ate. \v 13 Be gen ret ete atob nitpungi yem ok, etok gen ti vaku ite ma. Gen dongke nok ebe gitpungi amolmol tepwengge gitangi ge ok. Bemem Pomate Ei Amol gwangne, be gitangi ebe atob ei na niro yem ta love gen dangetok nindwel aim vun-kunu ok ite ma. Ginei gen dang-etok ve menihlang, okob Pomate gitangi ve niro yem ta be unambweg unwei gen dang dang-etok ok. \p \v 14 Angg nune-nggen. Dangetok be unavkir dumangg aim nitangi pomate bingkas kasop ane as kulkul walang ok. \v 15 Yem dabangg-aim gwet giengk be atob unatpweng yaun ete ayeu ve nanei ik are. \v 16 Kap ete tas miengk gipil bekob tanum gen gisov ok, okob eitit tanggas Kilisi ane twerk tavin ite me? Be beret ete tamb vusvusa be tan ok, okob eitit tanggas Kilisi ane utle ulis tavin ite me? \v 17 Beret ano dongke ge ete gilgum be amolmol tepwengge meihlang weik gen ano dongke, ve gisov amolmol tepwengge en beret ano dongke etok ge. \p \v 18 Yem tangg aim nitung amolmol Israel ane be undi kob, eisir en ben ebe emb ve da ok, beti etok weik ebe da etok ane Tivie ane amolmol-gen eisir ok givin weik etok ge. \v 19 Wali yaun etok nam-nambed? Wat ben ete emb ve da gitangi pomate bingkasop ane ok, ete gen ano me pomate bingkasop ane ei ate ete wat gen ano me? \v 20 Ma yapin. Ayeu ganei yaun etenok ane avo dang eteik; Gen ebe amolmol gitip ane emb ve da ok, ete da etok eisir emb gitangi pomate bingkasop ane. Be emb da etok gitangi Pomate matawas ane ite ma. Dangetok beti ayeu bwaingg ve ret yem unvang unvin ngalau tiate. \v 21 Yem gitangi ebe atob unum gen nisov Amol Bamo ane kap be tis ngalau tiate ane kap nipil dongke ok ite. Be gitangi ebe atob unen Amol Bamo ane ben be ngalau tiate ane ben nipil dongke ok ite weik etok ge. \v 22 Eitit wat ve tanalgum dangetok veik Amol Bamo ta vavis ve eitit ok me? Me wat eitit and gwangne gitlek Ei ane me? \p \v 23 Gen bambamo etenik gitangi ebe ve tanalgum ok, bemem gen etok tepwengge gitangi ebe ve nipasang eitit ok ite. Be gen etok tepwengge gitangi ginei tanalgum bemem gen bambamo etok tepwengge wat nemb eitit ru ite. \v 24 Amol ti nilgum gen ebe ve nipasang ei ate ge ok ite, ei nilgum gen ebe ve nipasang amolmol subu ok nivin. \p \v 25 Wenk bambamo ete itak giengk taku ebe ve inavgo gen ane ok (maket), ete gitangi ebe ve unen ok, tis aplongg aim dongke ge be tangg aim nitung walang ano bwaya. \v 26 Ve yaun ebe giengk Pomate ane kapia ok ginei dangeteik: \q1 “Nalk be tis ane gen vevies walang ok, etok Amol Bamo Ei ate ge ane gen.” \p \v 27 Dangetok be ginei amol gitip ane ti gital yem ve unde be unen ben unvin ei ei, okob unde, be gen ret ret ete ei geb ginme gitak ve unen ok, yem unen gen etok tis aplongg aim dongke ge be unei ane avo bwaya. \v 28 Bemem ginei amol ti ninei nitangi yem be ninei, ben etenok ebe emb ve da gitangi pomate bingkasop ane ok, okob yem tangg aim nitung amol etok ane yaun ete ginei ok be unen ben etok bwaya veik unemb bunam nitangi ei bwaya. \v 29 Ayeu ganei yaun etok gipil yem ite, bemem gisov amol ebe ginei yaun avo etok ok ane ge beti ayeu ganei yaun etok gipil ei. Bingano. Ayeu gitangi ebe ve nan gen dang dang-etok ok, be amol ti ta nitung yaun dangetok nipil ayeu ve ret ane? \v 30 Ginei ayeu nas miengk nitangi Pomate ve angg ben ete ve nan ok ane, okob mie amol ti guli ayeu tiate gisov ben ete ande ayeu gas miengk giwei ok ve ret ane? \p \v 31 Dangetok be ginei gen ret ete yem ve unen me unum, me gen subu subu ete ve unalgum ok, yem unalgum gen bambamo etok veik unalgum Pomate are menihlang bamo ge. \v 32 Yem tangg aim nitung amolmol Juda ane tis amolmol ebe nangge Juda ite ok, be tis Pomate ane amolmol-gen be unes aim luev vie-ngge, veik unemb bunam nisov eisir bwaya. \v 33 Yem unalgum dangete ayeu ok, ayeu galgum gen ve ayeu ate ge ane ite ma, ayeu galgum gen be tangg gitung amolmol subu givin veik Pomate nemb eisir ru. \c 11 \p \v 1 Dangetok be yem unvang mul ve awangg luev, dangete ayeu gavang mul ve Kilisi ane luev ok. \s1 Luev ebe iravu dabas-lan be ili Sonda ok \p \v 2 Ayeu avongg givwat yem arengg aim ve gisov as mate walang ok, yem tangg aim gitung ayeu be uvang mul ve yaun bambamo ebe ayeu gagas be gab gitangi yem gilek ok ane. \v 3 Bemem ayeu tangg givin ve yem unatpweng gen eteik are nivin kob: Kilisi weik amol gaptol as gwangne, be amol gaptol weik arwasgen as gwangne, be Pomate weik Kilisi ane gwangne. \v 4 Dangetok be ginei amol ti niravu (nisum) dabe tulkwe be gimdil ve nes miengk me ninei mateu nivarkei amolmol nas, okob etok weik ei gilgum Kilisi be maimae. \v 5 Be avie ti ginei giravu dabe tulkwe ite, be gimdil be ges miengk me ginei mateu givarkei amolmol nas, okob ei gilgum arwe amol be maimae. Ve gen etok weik ebe es avie ti dabe-lan tepwengge gikwai ok. \v 6 Ginei avie ti bua ve niravu dabe-lan, okob ines ei dabe-lan love tupe. Bemem ginei ines avie ti dabe-lan love tupe, me inkali tepwengge nikwai atob ei maimae. Dangetok be etok vie ve ei niravu dabe-lan ge. \v 7 Be amol gaptol, eisir atob inravu dabas-lan ite ve gisov eisir weik ebe Pomate ane gen vevies ok. Be avie gaptol weik ebe as amolgen as gen vevies ok. \p \v 8 Etok bingano molge, ve Pomate geb avie utle ulis tavlu be gipasang amol ite ma, Ei geb amol utle ulis tavlu be gipasang avie. \v 9 Be Pomate gipasang amol ve avie ane ite. Ei gipasang avie ve amol ane. \v 10 Dangetok beti atob avie gaptol inravu dabas-lan veik angela indi be inatpweng are inei eisir isov arwasgen ane lu. \v 11 Bemem Amol Bamo ane luev giengk dangetok ve atob avie nivang sin-ge be amol ma, me amol nivang sin-ge be avie ma ite. \v 12 Ve Pomate geb amol utle ulis tavlu be gipasang avie, dangetok beti avie gaptol ok ivang ve ines amol virkier. Gen bambamo etok ane dabe giengk Pomate Ei ate ge. \p \v 13 Yem ate ge kob tangg aim itung yaun eteik be undi. Avie ti ginei niravu dabe-lan ite be gimdil givarkei ve nes miengk nitangi Pomate, okob atob vie me ma? \v 14 Eitit amolmol and luev ebe tatpweng are gikwai ok atob ninei yaun etenik lavo nitangi yem. Ve eitit and luev dangeteik; Amol gaptol atob inro dabas-lan ta love undib undib weik ete avie gaptol as ok ite, ve etok vie ite. \v 15 Bemem ginei avie ti dabe-lan undib molge okob etok vie, ve etok weik ei ane gen vie ti ebe gigolong ate ok. Ve Pomate geb avie gaptol dabas-lan undib undib veik nidbwem dabas tulkwe. \v 16 Bemem ginei amol ti gili gen etok gitangi ite be veve nilgum ane yaun, okob amol nok ta nitung be nili kob, ve amei be tis Pomate ane amolmol-gen amei luev ti giengk dangetok ite. \s1 Yaun gipil Amol Bamo ane ben \p \v 17 Dangetok, beti ayeu veve namb luev subu nitangi yem okob. Bemem ayeu wat avongg nivwat yem arengg aim ve gen ebe ulgum ulgum ok ane ite ma. Yem aim kasa ane luev givang vie ite molge. \v 18 Beti ayeu ve nanei yaun gen etok ane nimungg bekob. Ayeu gaute yaun ti dangetok ve yem omb aim ate vus-vusa givin ebe uro aim ate sut ve ben ane ok. \v 19 Beti ayeu ve nanei dangetok nanei, bingano, ginei yaun ti dangetok givarkei yem ane okob etok vie ve unemb aim ate vus-vusa veik tanatpweng amolmol ebe ivang mul ve luev gen vevies ane ok arkare. \p \v 20 Tau unaute. Yem ulgum gen dangetok beti givin ebe uro aim ate sut ve unen Amol Bamo ane ben ok, be unei bwat ulgum gen vie gitangi aim ate bemem ma. \v 21 Ve yem tepwengge uro suk ge be on aim ben ebe uvwat gitang-tangi ge ok gimungg gimungg gikwai. Beti amolmol subu marav-ges is be eisir subu inum wain love giyaing is love isov be iengk ge. \v 22 Namnambed? Yem aim nam ebe ve unen be unum gen nangge ok ma me? Me wat yem uli gen ete Pomate ane amolmol-gen ve inro is ate sut nik weik gen sin-ge ti me, beti ulgum be aim nune-nggen subu ebe ben ma ve is ok maimayas? Dangetok beti ayeu wat avongg nivwat yem arengg aim ite, ma yapin. \p \v 23 Ayeu gagas yaun ete ande gab gitangi yem nok nangge Amol Bamo. Yaun nok dangeteik: Givin tambok ebe Judas geb Yisu gitangi amolmol valir ane gile ok, ete Amol Bamo Yisu geb ben siti \v 24 be ges miengk gitangi Pomate gikwai kob gible ben etok vus-vusa be geb gitangi ane singamolomb-gen be ginei; “Ben etenik weik Ayeu utlangg ulis ebe ve niro yem ta ok. Yem unalgum dangetenik veik tangg aim nitung Ayeu.” \v 25 En ben gikwai kob Yisu geb kap tis wain be gilgum weik etok ge be ginei; “Kap wain etenik weik awangg twerk luev vaku ane, ebe Pomate gibiti be girusu bage givin ok. Dangetok be nivin ebe yem veve unum wain etenik ok, okob yem unalgum dang-etenik veik tangg aim nitung ayeu.” \v 26 Yaun etok ane dabe dangeteik; As mate walang ok, nivin ebe yem veve unen ben be unum wain nisov kap etok ok, ete weik ebe unei Amol Bamo ane yaun ebe gimat vunu ok binge. Be asonge unalgum dangetok painge ge love Ei ate ninumul ninme sin-ge. \s1 Tanpasang aplond love sang vie-ngge kob tanen Amol Bamo ane ben \p \v 27 Dangetok be ginei amol ti nipasang aplo be sang ite, be gile gen Amol Bamo ane ben be ginum gisov Amol Bamo ane kap, okob etok weik ebe ei giyaing Amol Bamo utle ulis ok. Dangetok be amol etok atob ninggas ane vavavne. \v 28 Beti amolmol tepwengge atob tas nitung is ate be inpasang aplos love sang vie-ngge nimungg, bekob inen Amol Bamo ane ben be inum nisov ane kap. \v 29 Ve ginei amol ti nen be ninum nisov Amol Bamo ane kap, be ei gitpweng Amol Bamo are ite, atob amol nok ninggas ane vavavne. \v 30 Yem aim amolmol subu as gwangne giengk ite be subu ivang tis gimat ge, be tavlu bamo ge ete nolge imat ikwai ok, gisov dabe ret? Ane dabe nok etenik. \v 31 Dangetok, be ginei eitit tanei and tiate ebe talgum talgum ok binge nimungg, okob atob Pomate nemb vavavne nitangi eitit ite. \v 32 Bemem Amol Bamo gilgum eitit and yaun be geb vavavne gitangi eitit, veik nindeb mul ane eitit tanmat vunu tanvin amolmol tiate nalk etenik ane bwaya. \p \v 33 Angg nune-nggen, dangetok be ginei yem veve unro aim ate sut ve unen Amol Bamo ane ben, okob unasge aim ate bekob. \v 34 Be ginei amol ti maravges, okob ei nen ane ben nangge ebe ane nam ok. Veik ninggas vavavne nivin ebe yem uro aim ate sut ve unen Amol Bamo ane ben ok bwaya. \p Etok ge be yaun subu atob niengk ge love ayeu ate natangi yem nalek okob nanei. \c 12 \s1 Gen vevies ebe Ngalau Yamar geb sinsin ge ok \p \v 1 Angg nune-nggen. Ayeu tangg givin ve yem unatpweng Ngalau Yamar ane kulkul are kob. \v 2 Bingano, yem ate uli gikwai ve warik yem uvang dabangg aim ungglus ge nangge, be givin etok ete eisir irwel yem ule ebok be mole ebeik be irwel yem ulek be unme ge. \v 3 Beti ayeu tangg givin ve ganei yem unatpweng gen etok are okob; Ginei Pomate ane Ngalau nivang nivin amol ti, okob amol etok gitangi ebe atob ninei, ‘YISU OK IMAT ILE MA,’ ok ite! Be ginei Ngalau Yamar nivang nivin amol ti ite, okob amol etok gitangi ebe atob ninei, ‘YISU EI AWANGG AMOL BAMO,’ ok ite. \p \v 4 Ngalau dongke ge be gilgum kulkul vevies walang ano molge. \v 5 Tanalgum Amol Bamo ane kulkul, ane luev walang ano molge bemem kulkul bambamo etok ane Amol Bamo dongke ge. \v 6 Be luev ebe ve tanalgum kulkul ok anongge molge, bemem gen bambamo etok ane Pomate dongke ge ebe geb ane gwangne gitangi amolmol, be gitangi ebe ve inalgum gen etok tepwengge ok. \v 7 Ngalau geb gen vevies walang ano gitangi amolmol tepwengge be ges ane luev walang molge veik nemb amolmol tepwengge ru. \v 8 Ei geb yaun ebe ginei Pomate ane ta gitung vusa ok, gitangi amol ti, be Ngalau nok ge ete geb dabas-gwet ebe ginei yaun ebe givuaivun ate ge ok binge gitangi amol ti. \v 9 Be gilgum amol ti be aplo givin, be geb gwangne gitangi amol ti ve nilgum amolmol ebe tis gimat ok be utlas vie vukuri. \v 10 Ei geb gwangne gitangi amol ti ve nilgum gen bwal-bwale, be geb dabas-gwet vie gitangi amol ti ve ninei Pomate avo ukwas vusa. Be Ngalau nok ge ete geb dabas-gwet gitangi amol ti ve nitpweng Ngalau vie be tis ngalau tiate arkare, be geb dabas-gwet gitangi amol ti ve ninei yaun niengk amolmol taku ti ane avos, ebe ei ate ok be ta gisgil ok. Be geb dabas-gwet gitangi amol ti ve ninei yaun ebe giengk amolmol taku ti ane avos, be ei ta gisgil ok ane dabe vus-vusa. \v 11 Ngalau dongke etok ge ete gilgum gen bambamo etok. Ei gibwas gen vevies walang ano sinsin ge gitangi amolmol gitang-tangi ge gitangi ebe ei ate ane tangg givin ok. \s1 Eitit tepwengge utland ulis ano dongke ge bemem ane gen natu natu walang molge \p \v 12 Kilisi Ei weik utlas ulis ti, be utlas ulis nok ei gen dongke ge bemem ane gen natu natu walang molge. Utland ulis ane gen natu natu walang molge, bemem gen etok tepwengge weik utlas ulis dongke ge. \v 13 Eitit tepwengge, Juda be tis amolmol ebe nangge Juda ite ok be amolmol ebe emb kulkul sinsin-ge be mone ma ve is ok, be tis eisir ebe ivang as gen vie ge ok, eitit tepwengge taringk bui sanggu be Ngalau dongke ge gidgin eitit tapil dongke weik Yisu utle ulis. Be eitit tepwengge tanggas Ngalau dongke ge. \p \v 14 Eitit tali be tatpwengg are gikwai ve utland ulis etok ei gen natu dongke ite ma, utland ulis ane gen natu natu walang molge. \v 15 Ginei vand ninei dangeteik ninei, “Ayeu bais ite, dangetok be utlas ulis ane gen ti ete ayeu ik ite.” Bemem yaun etok gitangi ebe atob nitin ei nikwai utlas ulis ok ite. \v 16 Me ginei talngand-lan ninei, “Ayeu matanos ite, dangetok be utlas ulis ane gen ti ete ayeu ik ite.” Bemem etok ok gitangi ebe atob nitin ei nikwai utlas ulis ok ite weik etok ge. \p \v 17 Ginei utland ulis tepwengge weik matanos ok ge, atob ei niute yaun namnambed? Be ginei utland ulis tepwengge weik talngas-lan ok ge, okob atob ei ninur gen namnambed? \v 18 Bemem utland ulis weik etok ite ma. Pomate geb utland ulis ane gen natu natu walang molge gitangi ebe Ei ate ane tang-gitung ok. \v 19 Be ginei utland ulis tepwengge weik gen natu dongke ge, okob utland ulis atob niengk ite. \v 20 Bemem dangetok ite, utland ulis ei gen ano dongke-ngge bemem ane gen natu natu walang molge. \p \v 21 Dangetok be matanond gitangi ebe ve ninei nitangi baind be ninei, “Ginei mie ma, ok bemem atob ayeu nambweg vie.” Me daband gitangi ebe atob ninei nitangi vand be ninei, “Ginei mie ma, atob ayeu ok nambweg vie,” ok ite. Atob sulu inei yaun dangetok ite. \v 22 Ve ginei utland ulis ane gen natu ti ebe tali weik gen muai muai ti ok ginei ma, atob gitangi ebe ve tanalgum kulkul ti ok ite. \v 23 Utland ulis ane gen ebe eitit tali weik gen sin ge ok, ete eitit tapasang nad-tali, be ebe tali weik gen tiate ok ete tamb dabin vie molge. \v 24 Bemem utland ulis ane gen ebe vie molge ok, ete eitit tamb dabin dangetok ite ma. Pomate gipasang utland ulis ane gen natu natu walang ok be gitak tepwengge gipil dongke be meng-gihlang weik utland ulis dongke-ngge. Ei gilgum etok veik utland ulis ane gen ebe tiate ok niengk vie-ngge. \v 25 Veik utland ulis ane gen natu natu walang ok inemb is ate ru vie-ngge, be inemb is ate vus-vusa bwaya. \v 26 Ginei utland ulis ane gen ti gigas vavavne, okob utland ulis ane gen walang ok ninggas vavavne invin ei. Be ginei avond nivwat utland ulis ane gen ti, okob utland ulis ane gen walang ok tas vevias invin ei weik etok ge. \p \v 27 Dangetok be yem tepwengge weik ebe Kilisi utle ulis ok, yem weik Kilisi utle ulis ane gen natu natu walang ok. \v 28 Pomate geb amolmol bui ane as amolmol subu dangeteik: Ei geb eisir aposel gimungg, bekob geb amolmol ebe inei Pomate avo ukwas binge ok (Propet), bekob geb amolmol ebe imbul mateu ok, bekob amolmol ebe ilgum gen bwalbwale ok tis eisir ebe ve inalgum amolmol ebe tis gimat be utlas vie ok. Bekob geb amolmol subu ebe ve inemb amolmol ru ok, be tis eisir ebe ve inemb amolmo dabin ok. Be geb eisir subu ebe ve inei yaun niengk amolmol taku ti ane avos ok, ebe eisir ate ok be tas gisgil ok. \v 29 Eisir etok tepwengge ilgum kulkul aposel ane, me imbul amolmol me propet ite ma. Be eisir tepwengge inggas gwangne ebe ve inalgum gen bwal-bwale ok, \v 30 me ebe ve inalgum amolmol tis gimat be utlas vie vukuri ok, me ebe ve inei yaun niengk amolmol taku ti ane avos ok, me ebe ve inei yaun ane dabe vus-vusa ok ite ma. \v 31 Dangetok be yem tangg aim nitung aim ate be unalgum gwangne ge veik un-gas gen vevies ebe vie molge ok. \p Be galkik ayeu atob nas luev vie molge ti ebe gitlek luev subu subu ok ru nitangi yem. \c 13 \s1 Yaun tand nivin itate ane \p \v 1 Ginei ayeu gitangi ebe ve nanei yaun niengk amolmol taku ti ane avos, me angela avos, bemem luev tas givin ane giengk ayeu ite, okob awangg yaun ete ganei ok weik ebe golong be kekeleng giteng avo bamo sin sin ge ok. \v 2 Be ginei ayeu gitangi ebe ve nanei yaun weik amolmol ebe inei Pomate avo ukwas binge ok, me ayeu gitangi ebe ve natpweng yaun ebe givuaivun ate ge ok be tis dabas-gwet walang ok ane dabe arkares ok, me aplongg givin gwangne molge be gitangi ebe atob nanei nitangi matendubi ti be nemb ate itin nile niengk sawa ti ok, bemem luev tas givin ane giengk ayeu ite, okob atob ayeu weik ebe gen sin-ge ti ok. \v 3 Be ginei ayeu namb angg gen walang ok nitangi amolmol ebe gen ma ve is ok, be namb utlangg ulis nitangi yev nile ve yev nen nikwai, bemem luev tas givin ane giengk ayeu ite, atob gen bambamo etok nemb ayeu ru ite weik etok ge. \p \v 4 Amol ti ginei givang mul ve luev tas givin ane, atob ei nemb tiate niwel tiate ebe amolmol ilgum gitangi ei ok seukie seukie ite. Amol ebe givang mul ve luev tas givin ane ok ete atob nemb amolmol tepwengge ru. Be ei ta vadbu ve amolmol ite, me avo nivwat ate ite, me nindang ate ite ma. \v 5 Me gilgum gen giriv be gira ite. Be kaleuk tine ite, ta vavis ve amolmol seukie seukie ite, ta gitung tiate ebe amolmol ilgum gitangi ei ok ite ma. \v 6 Be ei ta vevie ve luev gen tiate ane ite. Ei ta vevie ve luev yaun ano ane ge. \v 7 Ei giro ate ta be gigas bunam walang ok gitangi ge, be ane aplo givin gwangne molge. Ei givang tis ta vevie ge be na giengk Pomate ge. Be giro ate ta be gigas bunam walang ok. \p \v 8 Luev tas givin ane gitangi ebe atob ma nikwai ok ite. Bingano. Kulkul ebe talgum ve tanei Pomate ane yaun binge ok ete asonge ma nikwai. Be amolmol taku ti ane avos ete eitit tanei be tatpweng are ite nik asonge ma nikwai. Be kulkul ete talgum ve tatpwengg gen arkare nik ok asonge ma nikwai weik etok ge. \v 9 Dangeteik: Galkik etenik eitit tatpweng gen are giwei dobo ge, be tanei Pomate avo ukwas vusa tawei dobo ge. \v 10 Bemem sawa ebe gen ano roro ve menihlang ok menihlang, okob atob gen bambamo etenik ma nikwai. \p \v 11 Givin ebe warik ayeu nunus ge ok ete ayeu ganei yaun be gatpweng gen arkare be tangg gitung yaun weik ebe nunus ok ge. Bemem galkik ande ayeu bamongg gikwai be gakari angg luev nunus ge ane etok gikwai. \v 12 Bingano, galkik etenik eitit tali gen ane dalgo ge, weik ebe tali dalgond gisov bui tal ane ok, bemem mul ane atob tandi gen tepwengge ano bupwe ge. Be galkik etenik ayeu gatpweng gen are siti siti, bemem mul ane atob ayeu natpweng gen walang ok are, weik ete Pomate gitpweng ayeu are ok. \p \v 13 Gen aitol eteik ete asonge niengk nemb ta ge: Aplond nivin, be Tand nivin, be tis luev ebe tasge Pomate ok. Gen aitol etok, bemem luev tand givin ane, vie molge gitlek luev ailu etok. \c 14 \s1 Yaun subu vukuri gipil gen vevies ebe Ngalau Yamar gibwas ok \p \v 1 Dangetok be yem unvang mul ve luev tas givin ane painge ge. Be lolongg aim painge ge ve un-gas gen vevies ete ginme nangge Ngalau Yamar ane ok. Bemem gen vie ebe ve yem un-gas ulu ge bekob ok, ete Pomate ane gwangne ebe ve unei Pomate avo ukwas binge ok. Yem un-gas gen etok nimungg ge. \v 2 Ve amol ti ebe ginei yaun giengk amolmol taku ti ane avos bemem ei ate ok ta gisgil yaun etok givin ok, ei ginei yaun gitangi amolmol ite ma, etok ei ginei yaun gitangi Pomate ge. Ve gisov amolmol itpweng ei ane yaun ete ginei ok are ite. Etok Ngalau giro ei ta be ginei yaun ano ebe givuaivun ate ge ok vusa. \v 3 Bemem amol ebe ginei Pomate avo ukwas binge ok, ete ei geb amolmol ru. Ve gisov amolmol iute ei ane yaun be itpweng are. Beti ei ane yaun ete ginei ok giro eisir ta givin ebe gen bunam meng-gihlang ok. \v 4 Amol ebe ginei yaun giengk amolmol taku ti ane avos, bemem ei ate ok gitpweng yaun etok are ite ok, ei geb ei ate ge ru. Bemem amol ebe ginei Pomate avo ukwas binge ok, ei geb amolmol bui ane tepwengge ru. \v 5 Ayeu tangg givin ve yem unei yaun niengk amolmol taku ti ane avos, ebe yem ate tangg aim gisgil ok, bemem ayeu tangg givin anongge ve ganei yem unei Pomate avo ukwas binge. Amol ebe ginei Pomate avo ukwas binge ok, geb amolmol bui ane ru gitlek amol ebe ginei yaun giengk amolmol taku ti ane avos, bemem ei ate ta gisgil ane dabe ok. Ve ginei amol ti niro yaun ete amol etok ginei giengk amolmol taku ti ane avos ok vukir ite, okob yaun etok atob nemb amolmol ru namnambed? \p \v 6 Angg nune-nggen. Dangetok be ginei ayeu natangi yem nalek be nanei yaun niengk amolmol taku ti ane avos, ebe ayeu ate ok tangg gisgil ane dabe ok nitangi yem, me nanei gen subu ebe Pomate gilgum gitangi ayeu ok lavo nitangi yem ite, me namb dabas-gwet ebe ve inatpweng gen arkare ok nitangi yem ite, me nanei Pomate avo ukwas binge ite, me nambul yem ite, okob atob ayeu namb yem ru namnambed? \s1 Tanei Pomate ane yaun niengk avond \p \v 7 Gen ebe tavwat ve tanes uye nisov ok, weik saingon be gita tis amb be tis gen subu subu, ginei ines me inyuv ane avo dongke ge, okob atob tanatpweng avo ete es me iyuv ok are namnambed? \v 8 Be ginei tavulk niteng avo valir ane ite, okob amol ret atob nitpweng are be nipasang ate ve valir ane? \v 9 Dangetok be yem ok weik etok ge, ginei yem unei yaun niengk amolmol taku ti ane avos, okob atob amolmol inatpweng yem aim yaun etok are namnambed? Atob yem aim yaun etok nile niaing ate sin gege. \v 10 Bingano, amolmol tepwengge nangge nalk inei as yaun giengk avos gitang-tangi ge, bemem yaun etok tepwengge tis ane dabe ge. \v 11 Dangetok be ginei ayeu natpweng amol ti ane yaun ete ginei ok ane dabe are ite, atob ei nili ayeu ninei ayeu amol taku ti ane. Be ayeu ok atob nali ei nanei ei amol taku ti ane weik etok ge. \v 12 Be yem ok weik etok ge, yem ulgum ve un-gas gen vevies ebe ginme nangge Ngalau ok, dangetok be lolongg aim painge ge ve un-gas gen vie ebe gitangi ve nemb amolmol ru ok. \p \v 13 Dangetok be amol ebe ginei yaun giengk amolmol taku ti ane avos bemem ei ate ok ta gisgil ane dabe ok, ei nes miengk nitangi Pomate veik niro ei ta be niro yaun ete ginei ok vukir vukuri. \v 14 Yem uli, ginei ayeu nas miengk niengk amolmol taku ti ane avos, okob awangg ngalau ge ges miengk bemem dabangg-gwet gitpweng yaun etok are ite. \v 15 Dangetok be atob ayeu nalgum namnambed? Ginei awangg ngalau ve nes miengk, okob dabangg-gwet ok nes miengk nivin. Be ginei awangg ngalau ve ninei uiye, okob dabangg-gwet ok ninei uiye nivin weik etok ge. \v 16 Ginei mie ve nos miengk tam-vie ane nitangi Pomate ve am ngalau ge, okob amol ti ebe ta gisgil yaun ete mie gunei ok atob ninei Bingano, ve miam miengk tas-vie ane etok nivin namnambed? Ve ei gitpweng yaun ete mie gunei ve am ngalau ge ok are ite. \v 17 Bingano, mie gos miengk tas-vie ane vie molge gitangi Pomate, bemem miam miengk etok geb amolmol subu ru givin ite. \p \v 18 Be Pol ginei; Ayeu ganei angg tangg-vie gitangi Pomate ve gisov ayeu ganei yaun giengk amolmol taku ti ane avos ebe tangg gisgil ane dabe ok, gitlek yem tepwengge. \v 19 Bemem ayeu tangg gitung ve ganei nanei yaun tupe-ngge nitangi yem nangge lum aplo veik nambul amolmol subu nivin. Be yaun walang ete giengk amolmol taku ti ane avos be ayeu ate tangg gisgil ok, niengk em. \p \v 20 Angg nune-nggen, tangg aim nitung gen weik ebe nunus ok bwaya, tangg aim nitung gen weik amolmol ebe nolge bambamo gikwai ok. Bemem etok vie ve undi aim luev gen tiate ane weik ete nunus ok. \v 21 Yaun ti ebe giengk Pomate ane kapia ok ginei dangeteik; \p Amol Bamo ginei, \q1 ‘Atob ayeu nanei yaun niengk amolmol taku ti ane avos. Be atob nalgum be amolmol taku ti ane inei ayeu avongg ukwas binge nitangi eisir etenik, bemem atob eisir inaute awangg yaun ite.’ \p \v 22 Beti galkik eitit tatpweng are ve luev ete inei yaun giengk amolmol taku ti ane avos ok, etok Pomate gipasang ve amolmol gitip ane roro, be gipasang ve amolmol bui ane ite ma. Bemem luev ebe ve inei Pomate avo ukwas binge ok, ete Pomate gipasang ve amolmol bui ane roro, be gipasang ve amolmol gitip ane ite ma. \p \v 23 Dangetok be ginei yem unro aim ate sut be tepwengge unei yaun niengk amolmol taku ti ane avos ebe tangg aim gisgil ane dabe ok, be ginei amolmol ebeok subu me amolmol gitip ane subu ebe imbweg ivin yem ok, atob inaute be inei gen ti wat giwel yem bingano ge. \v 24 Bemem ginei yem tepwengge unei Pomate avo ukwas binge, be amol gitip ane ti me amol ebeok ti nimbweg nivin yem be niute yem aim yaun ete unei unei ok, okob yaun ete yem unei ok atob nes amol nok aplo be atob nitpweng ane tiate ebe gilgum gilgum ok are. \v 25 Be yaun ret ret ebe giengk ei ate ge aplo ok, atob ei ninei vusa. Be atob nitle na nile lu niwei nalk be avo nivwat Pomate are be ninei, Pomate givang givin yem bingano ge. \s1 Yaun gipil luev Sonda ane \p \v 26 Angg nune-nggen. Dangetok be wali atob yem unalgum namnambed? Dangeteik; Ginei yem uro aim ate sut ve undi Sonda, okob amol ti niru uiye ok, be amol ti ninei mateu, be amol ti ei ninei yaun ebe givuaivun ate ge ok vus-vusa. Be amol ti ve ninei yaun ebe giengk amolmol taku ti ane avos be ei ate gitpweng ane dabe are ite ok, bekob amol ti ninei yaun etok lavo nitangi amolmol. Yem unden gen bambamo etok love vie-ngge dangetok, okob atob unemb amolmol bui ane ru. \p \v 27 Ginei amolmol subu veve inei yaun niengk amolmol taku ti ane avos, ebe eisir itpweng ane dabe are ite ok, okob amol ailu me sotol aitol ge inei. Amol ti ninei nimnungg bekob sulu ailu, be sotol nok as amol ti ninei yaun nok lavo nitangi amolmol. \v 28 Bemem ginei amol ti ebe ve ninei yaun etok lavo nitangi amolmol ok gibweg ite, okob amol ebe ginei yaun giengk amolmol taku ti ane avos be ei gitpweng ane dabe are ite ok ei tumi-ngge nimbweg. Ei kakie nitangi Pomate niengk ei ate aplo ge. \v 29 Be amol ailu me sotol aitol ete inei Pomate avo ukwas binge ok, sotol etok ge inei yaun, be amolmol tepwengge kamoke inambweg be intu tal-ngas ve sotol as yaun ete inei inei ok. \v 30 Bemem ginei Pomate nes yaun ebe givuai-vun ate ge ok ti ru nitangi amol ti ebe gibweg lum aplo ok, okob amol ete givarkei ve ginei ginei yaun ok nemb ane yaun ta ge bekob. \v 31 Veik luev etok gitangi ebe atob yem tepwengge unei Pomate avo ukwas binge ok. Yem unalgum dangetok veik unro amolmol tepwengge ta be inatpweng Pomate ane yaun are. \v 32 Amolmol ebe inei Pomate avo ukwas binge ok, as ngalau gisov eisir as yaun ane lu ge. \v 33 Ve Pomate gital eitit ve ginei tanalgum gen niriv be nira ite ma, ei gital eitit be ta givin ve ginei tanalgum gen walang ok tis tand nivin it ate ge. Yem unes aim luev nitau nile Pomate ane amolmol-gen as luev ge. \v 34 Luev nok dangeteik; Ginei amolmol bui ane veve inro is ate sut, okob avie gaptol atob inambweg tumi-ngge nangge lum aplo. Eisir inamdil be inei yaun bwaya, ve yaun ebe giengk Pomate ane kapia ok ginei dang-etok ge. \v 35 Be ginei eisir tas givin ve inatpweng gen subu are, okob inautani arwasgen nangge ebe as nam ok nitang tangi ge. Ve gen etok vie ite ginei avie gaptol invarkei be inei yaun nangge lum aplo. \v 36 Namnambed? Wat Pomate ane yaun ane dabe yem me, me wat yem etenik ge ete unggas Pomate ane yaun be amolmol subu ma me? \p \v 37 Amol ti ginei gili ate ginei ei amol ebe ginei Pomate avo ukwas binge ok, me ei gigas gen vevies ebe ginme nangge Ngalau Yamar ane ok gikwai, okob ei nitpweng yaun ete ayeu garo gitangi yem nok are, ve etenik Amol Bamo ane yaun. \v 38 Bemem ginei ei gili yaun etenik weik Amol Bamo ane yaun ite, okob eitit ok atob tandi ei tanei ei amol ti ebe ginei Pomate avo ukwas binge ok ite weik etok ge. \v 39 Angg nune-nggen. Dangetok be yem unalgum kulkul gwangne ge ve unei Pomate avo ukwas binge, bemem unvarkei eisir ebe inei yaun giengk amolmol taku ti ane avos ok, as luev gili bwaya. \v 40 Yem unalgum gen walang ok unes ane luev vie-ngge. \c 15 \s1 Kilisi matawe vukuri be gimdil nangge taku gimat ane \p \v 1 Angg nune-nggen; Ayeu ve naro yem ta be nanei yaun nipil binge vie ebe warik ayeu gagas be ganei gitangi yem gikwai ok vukuri kob. Binge vie etok ge ete galkik giro yem ta be uvarkei gwangne. \v 2 Be binge vie ete warik ayeu ganei gitangi yem ok, ginei yem aplongg aim nivin be un-gas ta gwangne ge, atob Pomate nemb yem ru. \p \v 3 Yaun ebe ayeu gagas mate-ngge ok, ete ayeu gab gitangi yem gimungg. Yaun nok dangeteik; Kilisi gimat vunu ve gisin eitit and tiate tepwengge gikwai, dangebe warik Pomate ane yaun ebe giengk ane kapia ginei ok. \v 4 Eisir ispun ei be as mate ebe ve aitol ane ok okob ete Pomate ges ei itin vukuri nangge taku gimat ane. Dangebe warik yaun ebe giengk Pomate ane kapia ginei ok. \v 5 Be ges ate ru gitangi Pita gimungg, bekob gile gihlang ve eisir 12 (aposel). \v 6 Be bwayage kob ges ate ru gitangi ane amolmol-gen subu ebe gitlek 500 ok be tepwengge ili ei. Be eisir nok as amolmol walang molge ete imbweg matawas imbweg nik, be subu nolge imat. \v 7 Bekob gile gihlang ve Jems, be bwayage kob ges ate ru gitangi eisir aposel tepwengge. \p \v 8 Ei ges ate ru gitangi amolmol bambamo etok love ma gikwai be gideb mul ane molge kob ete ges ate ru gitangi ayeu givin weik etok ge. Beti ayeu weik nunus ti ebe tine gikuv ei gitlek sawa ebe ve tine vie ve ei ok. \v 9 Bingano, eisir aposel as dail-mul ete ayeu ik, be gitangi ebe ve amolmol intal ayeu inei aposel ok ite. Ve gisov warik ayeu galgum gen ve gayaing Pomate ane amolmol-gen. \v 10 Bemem gisov Pomate ane ta viti ane ge, beti galkik yem uli ayeu dang-etenik. Be Ei ane ta viti ete geb gitangi ayeu ok, ginme giengk sin gege ite ma. Ayeu galgum kulkul bamo molge gitlek eisir aposel tepwengge, bemem ayeu galgum kulkul bambamo etok ve ayeu ate ge angg gwangne ite ma, etok Pomate ane ta viti ebe giengk givin ayeu ok ete gilgum kulkul etok. \v 11 Bemem eisir be ayeu, amei anei mateu gitangi ate ge, be yem aplongg aim givin. \s1 Asonge amolmol tepwengge ebe imat vunkunu ok matawas be inamdil vukuri \p \v 12 Amei algum kulkul ve anei mateu gipil ebe Kilisi gimat vunu bekob Pomate ges Ei itin vukuri nangge taku gimat ane ok. Be namnambed yem aim amolmol subu inei amolmol ebe nolge imat vunkunu ok atob inamdil vukuri ite? \v 13 Ginei amolmol ebe imat vunkunu ok asonge inamdil vukuri ite bingano ge, okob Pomate ges Kilisi itin nangge taku gimat ane ite weik etok ge. \v 14 Be ginei Pomate ges Kilisi itin ite bingano ge, okob binge vie ete amei anei anei ok atob ane ano ma, be yem aim aplongg aim givin ok atob ane ano ma weik etok ge. \v 15 Ginei dangetok, okob amei aposel weik amolmol ebe inei yaun bingkas kasop gipil Pomate ok. Ve amei anei Pomate ges Kilisi itin vukuri nangge taku gimat ane. Bemem ginei ei nes amolmol ebe imat vunkunu ok it-kitin ite, okob ei ges Kilisi itin ite weik etok ge. \v 16 Bingano. Ginei Pomate gitangi ebe ve nes amolmol ebe imat vunu ok itin ite, okob ei ges Kilisi itin ite weik etok ge. \v 17 Bemem ginei Pomate ges Kilisi itin ite, okob atob yem aplongg aim givin etok ane ano ma, be atob unvang tis aim tiate ge ninggas ta ge. \v 18 Be amolmol ebe aplos givin Kilisi be nolge imat vunkunu ok, eisir etok gitangi ebe atob matawas be inamdil vukuri ok ite weik etok ge. \v 19 Ginei eitit aplond nivin Kilisi nivin ebe ve tanvang matawand nangge nalk etenik ok ane ge, okob atob amolmol indi eitit weik ebe gen sin ge ok be atob tas viti ve eitit nitlek amolmol subu nangge nalk. \p \v 20 Bemem dangetok ite. Pomate ges Kilisi itin vukuri nangge taku gimat ane bingano molge. Be Ei weik amolmol ebe imat vunkunu ok as amol mate ane ebe gimdil ulu nangge taku gimat ane ok. \v 21 Yem uli; Amol dongke-ngge gilgum be amolmol imat vunkunu, beti Amol dongke-ngge gilgum be atob amolmol matawas be imdil vukuri weik etok ge. \v 22 Yaun etok ane dabe dangeteik; Gisov Adam ane ge beti atob amolmol tepwengge inmat vunkunu. Be gisov Kilisi ane ge beti atob amolmol tepwengge matawas be inamdil vukuri nangge taku gimat ane weik etok ge. \v 23 Bemem amolmol tepwengge atob inamdil niengk ti-ngge ite, atob inamdil nitang tangi ge. Kilisi Ei gimdil ulu, be atob nivin sawa ebe Ei ve ninumul ninme ok okob atob amolmol ebe aplos givin ei ok matawas be inamdil. \p \v 24 Be sawa etok ete atob gen walang ok ma nikwai. Be Kilisi ane gwangne atob nitin gen gwangne gwangne tepwengge nikwai, be nemb gen walang ok nisov Tame ane gwangne ane lu nile ve nemb dabin. \v 25 Ve Kilisi atob nemb gen walang ok dabin painge love Pomate nitak amolmol ebe ili ei tiate be es valir gitangi ei ok tepwengge insov ei ane gwangne ane lu okob. \v 26 Be mul ane kob atob ei nitin gimat ane gwangne nikwai, ve gisov ei gibweg giwei gen tiate walang ok gikwai. \v 27 Ve yaun ebe giengk Pomate ane kapia ok ginei dangeteik; \q1 “Pomate gitak gen walang ok gisov Ei ane gwangne ane lu gikwai.” \m Yaun ake ete “GEN WALANG OK,” etok ginei Pomate Ei ate ok gisov Kilisi ane gwangne ane lu givin ite ma. \v 28 Bemem sawa ebe gen bambamo etok ve insov Kilisi ane gwangne ane lu inde ok, okob atob Kilisi Ei ate nisov Pomate ebe gen walang etok gisov ei ane gwangne ane lu gile ok ane gwangne ane lu nivin. Ve Pomate atob nemb gen tepwengge dabin nipil dongke ge. \p \v 29 Be ginei yaun etenik ano ite, okob amolmol subu iringk bui sanggu veik inemb amolmol ebe nolge imat vunkunu ok ru ve ret ane? Be ginei amolmol ebe nolge imat vunkunu ok atob inamdil vukuri ite bingano ge, okob eisir etok iringk bui sanggu veik inemb amolmol ebe ande imat vunu ikwai ok ru ve ret? \v 30 Be amei ok weik etok ge? Gimdom beti as mate walang ok amei avang asov gen tiate walang ano ebe gitangi ve nes amei vunkunu ok aplo painge ge? \v 31 Angg nune-nggen. Bingano molge, ayeu tangg-vevie anongge ve yem ane, ve eitit and Amol Bamo Yisu Kilisi ane. Be yaun ete ayeu ganei ik, yaun etok ano molge, ve as mate walang ok ayeu gagas bunam walang ano be gitangi ebe ve namat vunu ok. \v 32 Ginei ayeu nas valir nitangi bwelk kusing nangge ete Epeses ik nisov gen nalk ane ge, okob atob ayeu weik ebe gen sin ge ti ok. Be ginei yaun ete amolmol atob inamdil vukuri ite ok ano molge, okob eitit tandi be tanum be tanen and ben yapin ma! Velob asongkob tanmat vunu. \p \v 33 Undi aim ate ge velob amolmol inyo inyo aim. Ginei eitit tanvang tansov amolmol tiate ane aplo, atob eisir inyaing eitit and luev vie ebe tand gitung giengk aplond ok nikwai. \v 34 Dangetok be unkari luev gen tiate ane nikwai aim ate be tangg aim nitung gen ebe vevies ok ge. Be unalgum gen tiate vukuri ite. Unaute kob; Yem aim amolmol subu itpweng Pomate are ite nangge. Ayeu ganei yaun eteik veik nilgum yem mai-maiyangg aim siti kob. \s1 Utland ulis ebe asonge nimdil vukuri nangge taku gimat ane ok atob ti \p \v 35 Amolmol subu atob inautani be inei dangeteik; Amolmol ebe nolge imat vunu ok atob inamdil vukuri namnambed? Be atob eisir utlas ulis namnambed? \v 36 Mie dabem gwet ma! Gen ret ane uve ebe mie guvro ok, ginei nipiel ite, okob atob tuvu ite weik etok ge. \v 37 Be gen uve ete mie ve nuvro ok, atob mie nomb gen ebe nolge aitine gile ok be nuvro ite ma! Atob mie nuspun gen etok ane vatu weik yanggo be tis gen uve subu subu. \v 38 Be Pomate geb gen uve etok ane ano gitangi ebe ei ate ane ta gitung ok, be geb gen uve walang ok ane ano gitang-tangi ge gitangi ananos ge. \v 39 Be gen bambamo ete matawas nik, utlas ulis gitangi ate ge ite ma. Amolmol utlas ulis ti be bwelk utlas ulis ti, be mank utlas ulis ti be wenk as utlas ulis ti. \v 40 Be gen gulumb ane be tis gen nalk ane ok ete giengk nik, gen gulumb ane, ane utle ulis ti be gen nalk ane, ane utle ulis ti. \v 41 As matano ane utle ulis ti, be aiweng ane utle ulis ti be viteuk-auwe as utlas ulis ti. Bingano, viteuk-auwe anongge molge bemem eisir utlas ulis gitang-tangi ge. \p \v 42 Dangetok be luev ebe atob amolmol inamdil vukuri nangge taku gimat ane ok weik etok ge. Utland ulis ebe gisov nalk avo gile ok, etok weik gen gimat be gen muai muai, be utland ulis ete ve nimdil vukuri nangge taku gimat ane ok, etok gen gwangne be atob niengk dangetok. \v 43 Utland ulis ete ve nisov nalk avo ok etok gen sin ge be gen muai muai, be utland ulis ete ve nimdil vukuri ok, etok gen gwangne be vie molge. \v 44 Be utland ulis ete ve nisov nalk avo ok, etok gen nalk ane, be ete ve nimdil vukuri ok etok gen ngalau ane. Eitit tali gikwai tanei utland ulis nalk ane ete giengk nik, dangetok be utland ulis ngalau ane ok ete giengk nik givin weik etok ge. \v 45 Ve yaun ebe giengk Pomate ane kapia ok ginei dangeteik; \q1 “Pomate gipasang Adam mate ane ve bage, bekob giyuv avo ukwas gisov.” \m Bemem Adam mul ane, ginme gihlang ve ngalau ane gwang-ne be ei geb dalgos matawas ane gitangi eitit. \v 46 Bemem dalgond ngalau ane meng-gihlang gimungg ite ma. Utland ulis nalk etenik ane meng-gihlang gimungg. \v 47 Amol mate ane ei meng-gihlang nangge nalk, Pomate geb nalk be gipasang ei. Be Amol mul ane kob ei amol gulumb ane roro. \v 48 Amolmol nalk ane utlas ulis weik Adam ebe Pomate gipasang ve nalk ok. Be amolmol gulumb ane utlas ulis weik ete Amol gulumb ane ok. \v 49 Galkik etenik eitit tanggas amol nalk ane, ane utle ulis. Be mul ane kob atob tan-gas Amol gulumb ane, ane utle ulis weik etok ge. \p \v 50 Angg nune-nggen ayeu nanei roro-ngge nitangi yem nanei; Utland ulis ete tis twerk nik gitangi ebe ve nisov Pomate ane taku nile ok ite. Be gen ebe ve ma nikwai ok, gitangi ebe ve niengk nivin gen ebe ve niengk dangetok painge-ngge ok ite. \v 51 Be galkik unaute kob, ayeu veve nanei yaun ebe givuai-vun ate ge ok ti nitangi yem; Eitit tepwengge atob tanmat vunu ite. Bemem atob Pomate niro eitit utland ulis vukir be menihlang nangglus ti. \v 52 Be gen etok atob menihlang seukie-ngge weik ebe matanond isi ping pang ok, nivin ebe tavulk mul ane, ane ve niteng ok. Be sawa ete tavulk mul ane ane etok ve niteng ok, ete atob amolmol ebe imat vunkunu ok inamdil tis utlas ulis ebe ve niengk dangetok ok. Be atob Pomate niro eitit utland ulis vukir be menihlang nangglus ti. \v 53 Ve atob dangeteik; Gen ebe ve ma nikwai ok atob niro ate vukir be menihlang weik gen ebe ve niengk dangetok ok. Be gen ebe ve nimat vunu ok atob niro ate vukir be menihlang weik gen ebe ve nimbweg matawe nemb ta ge ok. \v 54 Dangetok, be nivin sawa ete utland ulis ebe ve ma nikwai ok, niro ate vukir be menihlang weik utland ulis ebe ve niengk dangetok ok, be utland ulis ebe asonge nimat vunu ok ve niro ate vukir be menihlang weik utland ulis ebe ve nimbweg matawe dangetok ok ve menihlang ok, okob yaun ebe giengk Pomate ane kapia ok atob ano nile. Be yaun nok dangeteik; \q1 “Amol ebe gibweg giwei amolmol valir ane ok, ande ges gimat ane gwangne vunu gikwai. \m \v 55 Be Mie gimat! Wali ande miam gwangne giengk? Be Mie gimat! Wali ande miam i!” \p \v 56 Gimat ane i, etok gen tiate ebe talgum talgum ok. Be gimat ane gwangne, etok Moses ane yaun. \v 57 Dangetok be eitit tanei and tand-vie nitangi Pomate. Ve gisov eitit and Amol Bamo Yisu Kilisi ane ge, beti ei geb gwangne gitangi eitit be tambweg tawei gen tiate ane gwangne. \p \v 58 Angg nune-nggen, dangetok be yem unro aim ate ta be unvarkei gwangne ge. Be unalgum Amol Bamo ane kulkul ninggas ta ge tis as mate walang ok, ve yem utpweng are gikwai unei kulkul ete yem ulgum ve Amol Bamo ane ok, atob ane ano ma ite. \c 16 \s1 Da ebe ve nemb Pomate ane amolmol-gen ru ok \p \v 1 Galkik etenik ayeu ve nanei yaun nipil mone (awar) ebe ve nemb Pomate ane amolmol-gen ru nangge Jerusalem ok. Yem unalgum dangete ayeu ganei gitangi amolmol bui ane nangge Galeisia be ilgum ok. \v 2 Nivin Sonda walang ok yem tepwengge untak mone tavlu niengk atane ge nitang tangi ge, nitangi gen ebe giengk givin yem ate ok, be unavkwen mone nok. Veik nivin ebe ve ayeu nalek nambielk ve yem ok, okob yem unalgum bunam bunam ebe ve unro aim da sut ok bwaya. \v 3 Ayeu nambielk ve yem nikwai bekob nahlin yem aim amolmol subu ebe yem ate uli eisir gitangi ok, be naro eisir as yaun lavo nireu kapia ti be invwat tis yem aim da etok inde inemb nitangi amolmol ebe imbweg Jerusalem ok. \v 4 Be ginei ayeu nali gitangi ebe ve nale ok, okob eisir invang invin ayeu be amei tepwe ande. \s1 Pol ta gitung gitung ane luev ebe ve nivang ok \p \v 5 Ayeu atob navang nambe Masedonia as taku ane nale nimungg bekob natangi yem nalek. \v 6 Be ayeu tangg gitung ve atob wat nambweg navin yem sawa undib siti bekob, love urwemb ma nikwai kob. Be bwayage kob yem unemb ayeu ru be naro angg luev dani itin vukuri. \v 7 Ayeu bwaingg ve ret nalek nambielk ve yem bokti navang nakwai yem seukie-ngge. Ayeu tangg givin ve ginei Amol Bamo ninei, kob atob ayeu nambweg navin yem sawa undib siti bekob. \v 8 Bemem atob ayeu nambweg ete Epeses ik love Sonda Pendekos ane ma nikwai kob. \v 9 Ve kulkul bamo molge ete giengk eteik be atob ayeu nalgum subu bekob. Bemem amolmol ebe ilgum gen ve inyaing awangg kulkul ok, walang molge ete ivang eteik. \p \v 10 Be mul ane ginei Timoti gilek gihlang ve yem, okob nangg aim undi ei vie-ngge, veik nivang tis aplo vie-ngge nivin yem. Be unaute; Ei gilgum Amol Bamo ane kulkul givin weik ete ayeu ok. \v 11 Dangetok be amol ti ta nitung ninei Timoti ei amol sin ge ti be nivkir dume nitangi ei bwaya. Yem unemb ei dabin vie-ngge love nitangi ebe ve unahlin ei be nitangi ayeu ninme ok, ve ayeu be tis angg nune-nggen subu nangg amei giengk ei ge. \p \v 12 Be eitit and nune Apolos ane yaun dangeteik; Ayeu gautani ei tis as mate subu ve ganei ei nivang nivin eitit and nune-nggen subu be nitangi yem nilek. Bemem ei ta gitung ve ginei atob nilek nivin sawa etenik ite, be ginei sawa ti ei gili gitangi kob atob nilek. \s1 Pol ane avo ukwas subu \p \v 13 Matanongg-aim sang sangas be aplongg aim nivin ano ge, be unvarkei gwangne weik ebe amol ok. \v 14 Unalgum aim gen walang ok tis tangg aim nivin aim ate ge. \p \v 15 Angg nune-nggen, yem utpweng Stefanas tis ane amolmol-gen are gikwai, eisir etok ebe meihlang ve amolmol bui ane ulu, nangge Akaia as taku ok. Eisir nok emb is ate isov kulkul ebe ve inemb Pomate ane amolmol-gen ru ok aplo ile. Dangetok beti ayeu ve nanei nitangi yem nanei; \v 16 Unvang mul ve amolmol dang dang-etok as luev, be tis eisir subu ebe emb kulkul etok ivin eisir ok. \p \v 17 Ayeu tangg vevie ge ve ebe gali Stefanas gabu Fotyunetas be Akaikas nas ok, be etok weik sotol inggas yem tepwengge nangg aim be itangi ayeu inme. \v 18 Bingano, sotol ilgum yem be ayeu aplond vie. Dangetok be yem avongg aim nivwat amolmol dang dang-etok ares. \p \v 19 Pomate ane amolmol-gen ebe imbweg Asia as taku ok, avos ges yem. Be Akwila gabu arwe Priska be tis amolmol bui ane ebe iro is ate sut isov sulu as nam ile ok avos ges yem ve Amol Bamo are ane. \v 20 Be amolmol bui ane tepwengge ebe imbweg eteik ok, avos ges yem givin weik etok ge. Yem un-gas aim ate nivang mul ve amolmol bui ane as luev. \p \v 21 Ayeu Pol garo yaun tas vevias ane etenok ve ayeu ate baingg. \p \v 22 Amol ti ginei ta givin Amol Bamo ite, amol etok ok imat ile ma! O Amol Bamo. Unme ma! \p \v 23 Amol Bamo Yisu, ane ta givin atob nilek niengk nivin yem. \v 24 Gisov Yisu Kilisi ane ge, beti ayeu tangg givin yem tepwengge.