\id MAT - Jumjum Bible Translation \ide UTF-8 \h Matta \toc3 Mt \toc2 Matta \toc1 Meeŋka Ïñjïïl Matta \mt Meeŋka Ïñjïïl Matta \imt Nüütïn Woo Ïñjïïl yen Matta \ip Ïñjïïl yen Matta a meeŋkani yaaka kä ŋan ika ti yaŋkalaŋ, aŋ a Jiik Ḍoocin Kïccäŋgenen yaaka nüütï üṇṇü yen Yeecüwa Macii ye. Aŋ iken yaakka ti yaŋkalaŋ daa battä me ogo, “Ïñjïïl,” aŋ aŋan ogo “jiik ŋerkä.” Aŋ kä tïïññä yen wääktäŋ laṇṇä, tüüjgï yaaka kä ŋan ye, piṭṭä ääl yen Yeecüwa. Aŋ iken a Matta, ke Maarkoc, ke Lüka ke Yuhanna. \ip Aŋ m'ana piṭṭä meeŋka yaanni ye, a Matta yaana a ḍüṭo yen tiilgä ina, i batta mor kiingä Yeecüwa ogo wuuto ogo baaddo yeene. Aŋ ike cäänna ŋäjjänä me yäṇtonḍe yaŋkalaŋ ogo Laawï. Aŋ Matta a tüüjgï yaaka kä caay witken kä yew ye ti. Aŋ ike piṭṭä meeŋka yaanni nüütï ogo Yeecüwa ogo Macii, magdo yen wakon kä Jooŋ yaana bäṭṭene bäṭoni yek Jooŋ yaaka kä on ye. Aŋ Matta meeŋka yaanni perre kä lemmä Yünaanni, aŋ ken yeli me yok kä lemmä Mäbaan ogo Mäbaan ŋäjjo wakkä yaakki cäänna. \ip Matta uccin kä päŋŋä ïñjïïl kä giidä yen Yeecüwa Macii ke ïïjjïn ti yen ñuugala yeene. Aŋ ŋuca Matta päkï kä waak yäwkä ḍiirken yaaka naŋdi Yeecüwa ye, ogo mäbaan ukco gïtï teynä yaana ïññïïda ko Jooŋ ye. Aŋ Yeecüwa ṭiiññä rackä aŋ booŋïnni ñooṭṭe woo. Aŋ Matta cäänna ṭäkï ogo mäbaan ŋäjjo nüüṇṇü Yeecüwa. Aŋ Yeecüwa nüüttü kä mügdïn yen Jooŋ pare. Aŋ Matta cäänna piṭṭä kä yaac kä Yätkïtïn yen Jooŋ. Aŋ Yühüüṇṇï ḍüücï ogo Yeecüwa bi wääto ogo yätkä yeenen yen ŋommañ wiñe. Aŋ Matta waŋe tïïcce kä yaac erdee kä paydin yen yätkïtïn mänbaan kä nüütïn woo Yätkïtïn Jooŋ ogo yätkïtïn yen wääktäŋ. Aŋ düüñïn wiñ yen Matta a tüwnü yen Yeecüwa Macii ke juwin yeene tüwnü ti kä teynä yen Jooŋ. \ip Aŋ yaakki ïkïïn yüükkïdïn ti ŋäjjin Yeecüwa a ŋaani. Aŋ ŋäjjin meeŋka yaanni jï ïkïïn yüükkïdïn ti cääyïn kä ŋäjjin ŋommañ wic, aŋ ïkïïn tütkïdïn üṇṇü naana ïkïïn tüünïn ye. Aŋ dale Jooŋ ïkïïn ïñïn ŋäjjin yaanni! Aamiin! \c 1 \s Yeecüwa Macii Dänkä Yurge \p \v 1 Perrä yaanni a yen Yeecüwa Macii dänkä yurge, a kaaynä Daawüüt ke Abrayiim, \b \li1 \v 2 Abrayiim a Icaak wäyen, \li1 Aŋ Icaak a Yaagüüp wäyen, \li1 aŋ Yaagüüp a Yahüüja wäyen ke mädge, \li1 \v 3 aŋ Yahüüja a Paaric wäyen ke Jüra meen a Taamaar, \li1 aŋ Paaric a Hïjïroon wäyen, \li1 aŋ Hïjïroon a Aaraam wäyen, \li1 \v 4 aŋ Aaraam a Amïnadaap wäyen, \li1 aŋ Amïnadaap a Naac wäyen, \li1 aŋ Naac a Caalim wäyen, \li1 \v 5 aŋ Caalim a Buwaac wäyen meen a Raahaap, \li1 aŋ Buwaac a Ubeet wäyen meen a Rawüüc, \li1 aŋ Ubeet a Yecce wäyen, \li1 \v 6 aŋ Yecce a Yätkä Daawüüt wäyen. \b \li1 Aŋ Daawüüt a Cïlïmaan wäyen kä iŋ Üürïya ti, \li1 \v 7 aŋ Cïlïmaan a Raabaam wäyen, \li1 aŋ Raabaam a Abïïya wäyen, \li1 aŋ Abïïya a Acaap wäyen, \li1 \v 8 aŋ Acaap a Yucapaat wäyen, \li1 aŋ Yucapaat a Yüraam wäyen, \li1 aŋ Yüraam a Üüjïya wäyen, \li1 \v 9 aŋ Üüjïya a Yütaam wäyen, \li1 aŋ Yütaam a Ahaac wäyen, \li1 aŋ Ahaac a Hijakïya wäyen, \li1 \v 10 aŋ Hijakïya a Manacca wäyen, \li1 aŋ Manacca a Amüün wäyen, \li1 aŋ Amüün a Yüücïya wäyen, \li1 \v 11 aŋ Yüücïya a Yükünïya wäyen ke mädgen waan yen näpkïtïn ti Baabïl. \b \li1 \v 12 Aŋ wääna näpkïtïn ti Baabïl ye, \li1 Yükünïya a Caaltïïl wäyen, \li1 aŋ Caaltïïl a Jarabaabïl wäyen, \li1 \v 13 aŋ Jarabaabïl a Abïyüüt wäyen, \li1 aŋ Abïyüüt a Ïlïyakïïm wäyen, \li1 aŋ Ïlïyakïïm a Ajüür wäyen, \li1 \v 14 aŋ Ajüür a Caadik wäyen, \li1 aŋ Caadik a Akkïïm wäyen, \li1 aŋ Akkïïm a Alïyüüt wäyen, \li1 \v 15 aŋ Alïyüüt a Ïlïyaajar wäyen, \li1 aŋ Ïlïyaajar a Mattaan wäyen, \li1 aŋ Mattaan a Yaagüüp wäyen, \li1 \v 16 aŋ Yaagüüp a Yuucip wäyen or Märïyam, yaana gittä Yeecüwa, yaana battä me ogo Macii ye. \b \p \v 17 Aŋ kilkä muure yaaka juwu Abrayiim ti atee ke Daawüüt ti ye kilkä kä caay witken kä ŋan, aŋ yaaka juwu Daawüüt ti atee ke näpkïtïn ti Baabïl ye kilkä kä caay witken kä ŋan, aŋ yaaka juwu näpkïtïn ti Baabïl atee ke Macii ti ye kilkä kä caay witken kä ŋan. \s Giidä yen Yeecüwa Macii \p \v 18 Aŋ giidä yen Yeecüwa Macii näŋŋä ḍoŋe kä waan yaanni ogo aŋŋi. Wääna meen Märïyam wuuke daa Yuucip ye, i mor iken yoken batta coorgu, kañi me cäyge minneni kä Wääktäŋ Laṇṇä yen Jooŋ. \v 19 Aŋ oore Yuucip, ike a män woṇṇu, aŋ batta ṭäkï iccede loon gïtï aŋ ike jaajjin jone ti ogo daljebu liidid. \p \v 20 Aŋ wääna ike paydee kä aŋan ye, i malak yen Pïṭo üükïn woo ike ti kä lääggï, aŋ ike kiini ogo, “Yuucip, minneni Daawüüt, ŋana ïkï booju kä koownu Märïyam ogo ïïŋü, a Wääktäŋ Laṇṇä ken ina laaccee kä yaanna. \v 21 Aŋ ike bi giit minneni, aŋ bi äkkä yäṇtäŋ ogo Yeecüwa a yaana bi määkee kä woo mä yeeke kä nääŋken yaacken ye.” \p \v 22 Aŋ yaakki muure näŋŋä ḍuuggen ḍääkit jiik'a jaayi Pïṭo kä bäṭo ye ogo, \q1 \v 23 “Yoore, ṭuul yaana kücï oon ye, bi laacï \q2 aŋ bi giit minneni, \q1 aŋ bi battä me ogo \q2 Ïmaanuwel,” \p aŋ naana aŋan ye, i ogo, “Jooŋ ke ïkïïn.” \p \v 24 Aŋ wääna Yuucip cuuyenee kä nïïnkä ti ye, ike näŋjin bata yaana daa kiinene daa malak yen Pïṭo ye, aŋ iiŋe koowne, \v 25 aŋ yoken batta agene kä coorgin ke iiŋe giide minneni. Aŋ äkki Yuucip ogo Yeecüwa. \c 2 \s Ukcodoni Ätä Ñomuk \p \v 1 Aŋ wääna Yeecüwa giidene daa me Beetlaam baan Yühüdïya ye, a nïïnkä Yätkä Ïïrüüdüc ti. Aŋ ook yakkalaŋ a ŋäjjoni ätä ñomuk äätin Oorcalïïm, \v 2 aŋ tääccin ogo, “Wali m'ana a giiton a yätkä yen Yühüüṇṇï ye? Kiṭṭä yeene yoorron wääna kääjenee kä ñaalok ye aŋ ikoon äätodon ike maaŋon.” \p \v 3 Aŋ wääna yätkä Ïïrüüdüc tiiŋŋee kä aŋan ye, i ike ṭeeŋŋä, ke mä Oorcalïïm muure. \v 4 Aŋ ike ḍuuŋku däŋkä ke nüütoni jiik ḍoocin yek Jooŋ bärkene ti muure aŋ tääckene ti ogo, “Macii bi giitä me a wa?” \v 5 Aŋ luugi me ogo, “A Beetlaam baan Yühüdïya jï, a pergon kä bäṭo ogo, \b \q1 \v 6 “‘Aŋ ïkï, Beetlaam, ŋommañ yen mä Yühüdïya ti, \q2 ïkï batta ḍeeḍäḍeeṭ bänkä mäyken yek mä Yühüdïya ti, \q1 aŋ ïkï ti mäŋkalaŋ bi ätä a mügdo \q2 yaana bi kääjï mä yeeki yek mä Icärayiil ye.’” \b \p \v 7 Aŋ Ïïrüüdüc ŋäjjoni bärkene ti kä ätkïtïn ukcenee gïtï a tooku ken üükene woo kiṭṭä. \v 8 Aŋ tucce Beetlaam aŋ kiinne ogo, “Ate aŋ minneni maawe ṭeṭaŋ. Aŋ naana kaññe ye, i ika icka jiik, aŋ cäänna ika bi atä maaŋä.” \p \v 9 Aŋ wääna tiiŋŋene jiik yätkä ye, i iken ättä kä päy yeenen. Aŋ, kiṭṭä yaana yoori ina üükïn woo aŋ iken wooyi ke yuutee ïñï nänṭä minneni. \v 10 Aŋ wääna kiṭṭä yooṭene daa ye, iken juuggen ñappä kä jon ñammä mooye! \v 11 Aŋ iken kaaccä äräk aŋ minneni yoori ke meen Märïyam, aŋ ḍüŋgï ïñï aŋ maaŋi. Aŋ iken kücümgü yeeken kupki aŋ ääcin woo iccin a tiilgä ke ḍukpïlkä ke panḍeyni. \v 12 Aŋ iken koli Jooŋ kä lääggï ogo ŋana ḍukcodo Ïïrüüdüc ti, aŋ iken ḍukcin baannen kä päy yaŋkalaŋ. \s Yïïŋŋä Minneni Macïr \p \v 13 Aŋ wääna ŋäjjoni ḍakkene kä ye, i malak yen Pïṭo üükïn woo Yuucip ti kä lääggï aŋ kiinne ogo, “Juwu, minneni koowu ke meen, aŋ yïïŋä Macïr, aŋ cääye wïca ke nüütke kä, winni Ïïrüüdüc minneni maawe, ṭäkke näge ḍok.” \p \v 14 Aŋ ike juwin minneni koowne ke meen kä mïïllä aŋ yïïŋŋe Macïr. \v 15 Aŋ cäygin wïca ke Ïïrüüdüc tüwe. Yaakki ḍääkit yaaka jaayi Pïṭo kä bäṭo ye ogo, “Ika bääṭänä woo minneni yeeni Macïr jï.” \s Näŋŋä Merkälen \p \v 16 Aŋ Ïïrüüdüc, wääna yoorreeda ike malene daa ŋïngïn ŋäjjoni ye, ike pennä kä yaac aŋ ike tuccin kääygä aŋ merkälen oogen näŋgi ḍugin muure, yaaka Beetlaam ye ke bänkä yaaka cokulaŋ ti ye, yaaka yuungen kä yewweni ke ïñï ye, kä waan yaana ookke gïtï ŋäjjoni ti kä üükïn woo kiṭṭä ye. \v 17 Aŋ ken ḍääkit yaaka jaayi bäṭo Ïrmïya ye ogo, \b \q1 \v 18 “Yääw tiiŋin Raama \q2 ïwok ke nüüjdüŋ mooye. \q1 Aŋ Rahiil week ogo merkä yeeke, \q2 ike yaakkä kä lüüynü jok \q2 ogo iken baawkono.” \s Ḍukcin Naacira \p \v 19 Aŋ wääna Ïïrüüdüc tüwnee ye, i malak yen Pïṭo üükïn woo Yuucip ti kä lääggï Macïr. \v 20 Aŋ kiinne ogo, “Juwu, minneni koowu ke meen aŋ ate ŋommañ yen mä Icärayiil, m'aka ṭäkï nääkä minneni ye tüwgïn.” \v 21 Aŋ ike juwin aŋ minneni koowne ke meen aŋ attä ŋommañ yen mä Icärayiil ti. \p \v 22 Aŋ wääna Yuucip tiiŋŋe ogo Aarkalayüüc mükko yätkïtïn Yühüdïya nänṭä wäyen Ïïrüüdüc ye, i ike booññu kä ḍukcin wïca, aŋ koli lääggï, aŋ ike attä baan mä Jalïïl. \v 23 Aŋ ike attä aŋ cääynä baan yaana battä me ogo Naacira ye. Aŋ a yaaka jaayi bäṭoni ye ken ḍääkit ḍuuggen ogo, “Ike bi battä me ogo män Naacira.” \c 3 \s Büüṭo Yaaya Tütï Päy \p \v 1 Nïïnkä yaakca ti Büüṭo Yaaya äätin nüütï me kä jiik Jooŋ woo teettälaŋ baan mä Yühüdïya jï. \v 2 Aŋ ike me päkkede ogo, “Ḍage, kä nääŋkä yaackä yeekic aŋ ḍuuke Jooŋ ti, Yätkïtïn Polloŋ jïñe a cokïlïnï.” \v 3 Aŋ a Yaaya ken jaaynene kä bäṭo Ïcaaya ogo, \q1 “Mäŋkalaŋ yaaw woo teettälaŋ wïca ogo, \q1 ‘Päy toote yok yen Pïṭo \q2 aŋ dale wotï woo.’ ” \p \v 4 Aŋ Yaaya a jiik ṭakin yek kälämgä ken eŋde, aŋ ḍekcede ti kä boṇṇan teye ti, aŋ a ṭääŋgä ke kickä ken a waak äämkä yeeke. \v 5 Aŋ umkutu m'aka cäyok wii mä Üürdün ḍoŋe ti ye, ke mä Yühüdïya muure ke mä Oorcalïïm. \v 6 Ike umkutu päkkätä nääŋkä yaackä yeeken, aŋ büüle wii mä Üürdün jï. \p \v 7 Aŋ wääna Yaaya mä Pïrrïcïïnnï ke mä Cüddügïïnnï yoorreeda äätete ike ti kä ḍiräk ogo iken büüljï ye, kiinne ogo, “Ikee merkä käggä! A ŋaani ken ikee kolle ogo ikee buurcee woo ko piinkä Jooŋ yaaka ääto ye? \v 8 Näŋe käwkä yaaka nüütï ogo nääŋkä yaackä dallee buw aŋ ikee ḍuukenee Jooŋ ti ye. \v 9 Aŋ ikee ŋana ḍuuggic ḍooje ogo wääc ogo Abrayiim. Ikee kiine Jooŋ lïïṭï näŋï pämkä yaakka ti a merkä yek Abrayiim. \v 10 Aŋ tiññaŋ len a nüüton ti jengä bïcïŋgenen ti, aŋ jaan yaana giit ṭulge yejgaŋ ye, tääyänä me woo aŋ yeepänä me maccük. \p \v 11 “M'aka nääŋkä yaackä yeeken dali buwin aŋ ḍuukin ŋäjäk Jooŋ ti ye, ken büülü kä piik. Aŋ m'ana bi ätä ŋäñi ti ye, ike ika bora kä teynä, aŋ ika yoku batta päjjädä agä kiingon yeene yaana yoku päjjïdï ädit waygä yeeke ye. Ike ikee bi büüle kä Wääktäŋ Laṇṇä yen Jooŋ ke maañ. \v 12 Aŋ kuun yeene a ïṇte ti kuujjedee kä woo külkï päk gïtï, aŋ taga yeene wiñe bi laate woo, aŋ päk yeeke bi ḍülje tuññu jï aŋ külkï bi tuñge maañ yaana batta tüwït ye.” \s Büüllü Yeecüwa \p \v 13 Aŋ wäättana Yeecüwa äätin kä ḍoŋe ätä Jalïïl atï wii yen mä Üürdün büülgü Yaaya. \v 14 Aŋ Yaaya yaakï aŋ kiinne ogo, “Ika ṭäkä büülja kä ïkï, aŋ ïkï ken äätä ika ti ogoo?” \p \v 15 Aŋ luugi Yeecüwa ogo, “Dalä jiik yaakka wäätï aŋan, nuŋko nääŋkä yaaka ṭäkkänä Jooŋ ye, näŋene ḍuuggen.” Aŋ Yaaya gïmmïn. \p \v 16 Aŋ Yeecüwa büüṭṭü aŋ kääjin woo piitti. Aŋ wina polloŋ yore kupkene, aŋ Wääktäŋ Jooŋ yooṭṭe küüyïdï ïñï ike ti kä biilkä gülküte aŋ koojjin ike ti. \v 17 Aŋ jiik jääyin ñaalok polloŋ jï ogo, “A Minneni yeeni, yaana bilgä ñapeñap joni ye, inni.” \c 4 \s Yeecüwa Puuccutu Booŋïn \p \v 1 Aŋ Yeecüwa koowi Wääktäŋ Jooŋ iññe woo teettälaŋ ogo püüccï booŋïn. \v 2 Aŋ büüṭṭü nïïnkä caykä kä ŋan äŋkä gïtken ke mïlkä gïtken, aŋ näägi käñ. \p \v 3 Aŋ booŋïn äätin ike ti aŋ ike kiini ogo, “Naana ïkï agä Minneni Jooŋ ye, pämkä yaakka kiinä dalä wäätï a bïggï.” \p \v 4 Aŋ luugi Yeecüwa ogo, “A pergon Meeŋka Jiik Jooŋ jï ogo, \q1 ‘Batta a gin äämkä pare ken mänbaan ḍooje, \q2 a jiik'a jaaygä Jooŋ ye, ken mänbaan ḍooje.’ ” \p \v 5 Aŋ koowi booŋïn iññe baan laṇṇä yen mä Oorcalïïm ti, aŋ yuutte änlaṇṇä yen Jooŋ leŋŋe ti ñaalok. \v 6 Aŋ kiinne ogo, “Naana ïkï agä Minneni Jooŋ ye, ḍoŋü yeepci ïñï, a pergon Meeŋka Jiik Jooŋ jï ogo, \q1 ‘Malaŋŋi yeeke bi iingee jiik ogo ïkï, aŋ ïkï bi tïïjjïda, \q1 aŋ ïkï bi ḍürdïda ñaalok ïnken ti, \q1 nuŋko ŋana tojdïda ko pääm kïyü ti.’ ” \p \v 7 Aŋ luugi Yeecüwa ogo, “Cäänna a pergon Meeŋka Jiik Jooŋ jï ogo, ‘Ŋana Pïṭo Jooŋ yüünü puuccudu.’ ” \p \v 8 Aŋ iji booŋïn ñaalok pääm bääynä ṭïṭṭe ti, aŋ nüütkene waak yek yätkïtïnnï yek ŋommañ wiñe muure ke waak'a yäwaŋ ye. \v 9 Aŋ kiinne ogo, “Wakkä yaakka muure bi iñenii kä, naana ika ḍüŋganaa ïñï aŋ ika maaŋŋaa ye.” \p \v 10 Aŋ luugi Yeecüwa ogo, “Wükcü woo ika ti wiñ yen meŋkeekeni! A pergon Meeŋka Jiik Jooŋ jï ogo, \q1 ‘Pïṭo Jooŋ yüünü ken ḍüŋgüdü ïñï, \q2 aŋ ike pare ken maaŋä.’ ” \p \v 11 Aŋ mañji ïñï booŋïn, aŋ malaŋŋi äätin ike yüükkï ti. \s Ïïjjïn ti Ñuugula Yeecüwa \p \v 12 Aŋ wääna Yeecüwa tiiŋŋee kä ogo Yaaya müŋŋïï me aŋ üüljïnïï me ye, ike ḍukcin ŋommañ mä Jalïïl ti. \v 13 Aŋ Naacira daljene ïñï, ike attä cääynä Kaparnahuum kä koon mooye taaŋ, ŋommañ mä Jaabïloon ke Naptaalï ti. \v 14 Aŋ yaakki ḍääkit yaaka jaayi bäṭo Ïcaaya ye ogo, \q1 \v 15 “Ŋommañ mä Jaabïloon ke Naptaalï, \q2 koon mooye taaŋ wii mä Üürdün taaŋŋañja, \q2 Jalïïl yaana cäyene boorgu ye. \q1 \v 16 M'aka cäyok mïïllä gïtï ye, \q2 yuṭṭu bownu mooye. \q1 Aŋ m'aka cäyok ṭïïbbä tüwnü ti ye,\f + \fr 4.16 \fr*\fq m'aka cäyok ṭïïbbä tüwnü ti ye, \fq*\ft A m'aka Jooŋ kucu aŋ a yääyin cäyok mïïllä gïtï ye.\ft*\f* \q2 bownu diikin ïñï iken ti.” \p \v 17 Waan yaanja ti Yeecüwa juwin kä paŋŋä ogo, “Ḍage kä nääŋkä yaackä yeekic aŋ ḍuuke Jooŋ ti, Yätkïtïn Polloŋ jïñe cokilin.” \s Yeecüwa Bäärä Baaddoni Yaaka Ïïjjïdï ti ye \p \v 18 Aŋ wääna Yeecüwa äätee kä koon mooye yen mä Jalïïl taaŋŋe ti ye, ike yurcin mädin kä yewwe, Camaan yaana battä me ogo Bütürüc ye ke määden Aṇdaraawuc. Aŋ yïïpcïdï ääŋ piitti, iken a m'aka müügü yak ye. \v 19 Aŋ kiinne ogo, “Ääte, bääte ika ti, aŋ ikee bi nüütke müüŋŋü me bata yaana müüge kä yak ye.” \v 20 Aŋ wina äŋkä yeeken dalji ïñï aŋ bäätcin ike ti. \p \v 21 Aŋ wääna atene kä ye, ike yurcin mädin yakkalaŋ kä yewwe ŋuca. Yaagüüp män Jabadï ke määden Yuhanna, cäyok kuun jï ke wäyen Jabadï, tütï äŋkä yeeken. Aŋ bärki Yeecüwa. \v 22 Aŋ wina kuun yeenen dalji ïñï ke wäyen aŋ bäätcin ike ti. \s Yeecüwa Ṭiiññä Me Ḍiirken \p \v 23 Aŋ Yeecüwa attä laaynä Jalïïl jï muure, aŋ nüütï daaŋmallä yen Yühüüṇṇï jï, aŋ päkï kä Jiik Ŋerkä yen Yätkïtïn Polloŋ jïñe. Aŋ ṭïïñï yor carre ke rackïtïn muure waadgä mäbaan. \v 24 Aŋ ŋäjji me aŋ yäṇtonḍe ḍakkä ke Cüürïya jï muure, aŋ m'aka a rackä ye, äbi me ike ti yaaka cäyge rackïtïnnï a päkkitṇi ke pillä yoken ti ye, ke yaaka cäygene meŋkeekeni ye, ke yaaka tüwdïdï ye, ke yaaka ämgen ke buggen a tüwïn ye, aŋ ṭeeññe muure. \v 25 Aŋ ṭoŋ diirken bäätcin ŋäñe ti mä Jalïïl ke Bänkä Caay, ke Oorcalïïm ke Yühüdïya, ke wii mä Üürdün taaŋŋañja. \c 5 \s Paŋŋä Pääm Wic \p \v 1 Aŋ wääna Yeecüwa yuṭṭee kä ṭoŋ diirken ye, ike attä pääm wic, aŋ cääjjin ïñï. Aŋ baaddoni yeeke äätin ike ti, \v 2 aŋ ike uccin kä paŋŋä aŋ kiinne ogo, \q1 \v 3 “Ñaaynä m'aka a aangï kä wääktäŋ ye ti, \q2 Yätkïtïn Polloŋ jïñe a yeenen. \q1 \v 4 Ñaaynä m'aka nüüjï ye ti, \q2 iken bi lüüygü me jugin. \q1 \v 5 Ñaaynä m'aka ḍuuggen ḍuukcutu ïñï ye ti, \q2 iken bi yätï ŋommañ wiñe muure. \q1 \v 6 Ñaaynä m'aka näkä käñ ke yeen kä woṇṇu ye ti, \q2 iken bi bur. \q1 \v 7 Ñaaynä m'aka ängïdï ŋïngïn ye ti, \q2 iken bi ängänä me ŋïngïn. \q1 \v 8 Ñaaynä m'aka juuggen ladaŋ ye ti, \q2 iken bi Jooŋ yoorgu. \q1 \v 9 Ñaaynä m'aka näŋï ŋïïbbïn ye ti, \q2 iken bi battä me ogo merkä yek Jooŋ. \q1 \v 10 Ñaaynä m'aka putkunu me gïtï kä woṇṇu yeenen ye, \q2 Yätkïtïn Polloŋ jïñe a yeenen. \p \v 11 Ñaaynä ikee ti naana ikee kirge me, aŋ ikee putkene me gïtï, aŋ ikee käkkete me witin kä yiñ ogo ika ye. \v 12 Juuggic ñapï kä yaac, nääŋka iñdin yeenic yäwconḍe agee kä polloŋ jï ye, aŋ cäänna bäṭoni yaaka ñomgic ti ye putki gïtï aŋan. \s Äyyä ke Diktäŋ \p \v 13 “Ikee age äyyä yek ŋommañ wiñe. Aŋ naana äyyä lämme yääynä ye, bi läpï ïñï ogoo ŋuca? Batta ŋuca päjjïdï ginkalaŋ ti, päjjïdï yeepänä me woo aŋ määrjänä me ïñï kä me kïïgen. \p \v 14 “Ikee age diktäŋ yen ŋommañ wiñe. Baan mooye yaana pääm wic ye batta lïïlgä me kä paannä yok. \v 15 Aŋ baati m'ana diko paaŋe aŋ küme wic kä arwal ye. Ike ṭääkcï diko ḍooce nänṭ'a yuddee kä ye, aŋ ääcïdï diktäŋ me ti muure yaaka äräk ye. \v 16 Cäänna dalä diktäŋ yüünü dïkï me ñomgen ti, nuŋko nääŋkä ŋerkä yüükü yoorge daa me aŋ mäŋene me Wääc yaana ñaalok polloŋ jï ye. \s Macii Äätin Ḍääkit Jiik Ḍoocin yek Jooŋ \p \v 17 Ŋana ikee ḍuuce ogo ika äätonoo aŋgodoo yokïn jiik ḍoocin yek Müüca ke yaaka peri bäṭoni ye, ika batta aŋgädä yokïn, ika äätänä ḍääktä. \v 18 Ikee kiine a gïtken aŋŋa polloŋ ke ŋommañ baakke, baati ŋïcole ke ṭomṭom yaana bi käjä woo jiik ḍoocin yek Jooŋ ti ye, ke wakkä muure ḍagene. \v 19 M'ana jiik ïïnïnïle kä keelok liiŋŋe gïtï aŋ me nüüṇṇe kä päy yeene ye, bi battä me ogo men ḍeerconḍe Yätkïtïn Polloŋ jï ti, aŋ m'ana nääŋin kä jiik ïïnïnï yek Jooŋ aŋ nüütee ye, bi battä me ogo men mooye Yätkïtïn Polloŋ jï ti. \v 20 Ikee kiine naana nääŋkä ŋerkä yeekic batta käälcïdï woo yek Pïrrïcïïnnï ti ke nüütoni jiik ḍoocin yek Jooŋ ye, ikee batta bi kaace ti Yätkïtïn Polloŋ jï ti. \s Piinkä \p \v 21 “Tiiŋŋe kiinnene me dänkä yurgo yaaka kä on ye ogo, ‘Ŋana ïkï nääkä me, aŋ m'ana näkkä men ye päjjïdï joocu me.’ \v 22 Aŋ ikee kiine m'ana a penon kä määden ke käwen ye, päjjïdï joocu me, aŋ m'ana määden kirre ogo, ‘Waanjï’ ye päjjïdï ḍoocunu me ïñï nänṭä ba' küüllü\f + \fr 5.22 \fr*\fq ba' küüllü \fq*\ft a nänṭ'a ḍuccete me ïñï m'aka nääŋkä yältä ye.\ft*\f*. Aŋ m'ana määden kirre ogo, ‘Booñ’ ye i päjjïdï atï maccük. \p \v 23 “Aŋ naana ïkï äccädä iccin tambal daaŋ laṇṇä jï, aŋ ïkï päjjini määdic ke käwic yaŋkalaŋ ikee age büültïnï ye, \v 24 gin yüünü daljä tambal ñome ti aŋ atä por cuure ke määdic, aŋ wäättan ḍuuku iccin yüünü iñä Jooŋ. \p \v 25 “Jiik toode kä bïraŋ ke cïŋdo yüünü yaana ïkï ijey nänṭä ba' jooññu ye, naŋe i mor ikee ääte päy jï, i mor batta ïkï ḍaakey ti juco ti, aŋ juco ïkï iñey tïïco, aŋ tïïco ïkï yeepey gaŋgar jï. \v 26 Ïkï kiineni a gïtken, ïkï batta bi kääjä woo gaŋgar jï ke gin yüünü yaana buccin ye, icceeda muure. \s Balkïtïn \p \v 27 “Ikee tiiŋŋe jaaye me ogo, ‘Ŋana ïkï näŋdä balkïtïn.’ \v 28 Aŋ ikee kiine, m'ana däämjin iiŋ ti kä poŋ kääcinene ye, i ḍaŋŋa näŋŋä balkïtïn jone ti. \v 29 Naana a waŋü birrä ken ïkï pugey ḍok kä yiñ ye, i luulu woo aŋ yeepci woo. Ŋeraŋ iiñca naana gïnü kalaŋ yääy ye, kä yaana gaanü muure yeepene daa me maccük ye. \v 30 Aŋ naana a ïṇtü birrä ken ïkï pugey ḍok kä yiñ ye, tocci woo aŋ yeepci woo. Ŋeraŋ iiñca naana gïnü kalaŋ yääy ye, kä yaana gaanü muure atee kä maccük ye. \s Äkkin Iiŋ \p \v 31 “Cäänna jaayi me ogo, ‘M'ana iiŋe äkkene ye dale pirke meeŋka yen äkkin.’ \v 32 Aŋ ikee kiine, m'ana iiŋe äkkene i batta kä balkïtïn ye, i aŋan icce balkïtïn gïtï. Aŋ m'ana kuññu iiŋ yaana a äkkïnï ye, i aŋan näŋit balkïtïn. \s Lïïttäŋ \p \v 33 “Ŋuca tiiŋŋe kiinnene me dänkä yurgo yaaka kä on ye ogo, ‘Ŋana lïïttäŋŋi yüükü liigä gïtï ṭääkcä lïïttäŋŋi yüükü ḍaage ke Pïṭo.’ \v 34 Aŋ ikee kiine ŋana ikee lïïte! Ŋana kä polloŋ a nänṭä ba' nook yen Jooŋ, \v 35 aŋ ŋana kä ŋommañ a nänṭä yaana ḍucee kä kïïge ye, aŋ ŋana kä Oorcalïïm a baan mooye yen yätkä yaana yäwaŋ ye. \v 36 Aŋ ŋana ïkï lïïtä kä wïñü ïkï batta lïïṭä näŋä jiikcan bownu ke yen üllü. \v 37 Jiik'a jaayä ye dalä wodaŋ naana daa a ‘Ee,’ ye, i daa a, ‘Ee,’ aŋ naana daa a ‘Uʼu,’ ye, i daa a ‘Uʼu,’ aŋ yaaka ŋuccin ti yaakka ti ye, i ätä yiñ ti. \s Ŋana Ikee Wäne \p \v 38 “Tiiŋŋe jaayi me ogo, ‘Waŋ ke waŋ aŋ leŋŋä ke leŋŋä.’ \v 39 Aŋ ikee kiine, män yiñ ŋana daŋde kä yiñ. Aŋ m'ana ïkï paccey taaŋŋü birrä ti ye, i menen ṭukkeeda kä ŋuca. \v 40 Aŋ m'ana ṭäkï ïkï cïŋey ogo ike iñjey burŋu jone ye, i iñjeeda ke burŋu mooye cäänna. \v 41 Aŋ naana ïkï ïïrgï kääygon ogo ike iiccey wuuŋ ko keelok ye, i ate ke ike wuuggu kä yew. \v 42 Aŋ m'ana ñujjin ïkï ti ye, i iñä. Aŋ m'ana ṭäkï kujit mïïngä ïkï ti ye, ŋana ṭïïgä. \s Ädäŋ Yüünü Bilgä \p \v 43 “Tiiŋŋe jaayi me ogo, ‘M'ana yiire kä ye bilgä aŋ ädäŋ yüünü putku jï.’ \v 44 Aŋ ikee kiine ogo, ädäŋŋi yeekic bilge, aŋ mäṭe kä m'aka ikee putkene gïtï ye, \v 45 nuŋko bi wääte kä age merkälen yek Wääc yaana ñaalok polloŋ jï ye. Aŋ äŋ yeene naŋŋe kääjïdï ogo mä yaackä ke mä ŋerkä, aŋ ñaal yeene tuujede ogo mä wotku ke m'aka batta wodaŋ ye. \v 46 Aŋ naana ikee bille m'aka ikee bilgene ye, a iññä yaana wali ye ken bi kañe? Aŋ yaakka batta a yaaka naŋtä ḍüṭoni yaacken cäänna ika? \v 47 Aŋ naana a mädgic ke käwgic pääken ken ŋïïbde ye, wali nääŋkä yeekic yaaka naŋde buṭe kä me ye? Aŋ yaakka batta a yaaka naŋtä waanjïnï cäänna ika? \v 48 Ikee dale age küümïn bata Wääc yaana ñaalok polloŋ jï, agee kä küümon kä ye. \c 6 \s Iñdin M'aka Ṭäkï ye ti \p \v 1 “Waŋgic tïïce ŋana ŋerrä yeenic naŋde me ñomgen ti, ogo yoorjï me. Naana ikee nääŋe aŋan ye, ikee batta bi cäygene kä iñdin Wääc yaana ñaalok polloŋ jï ye ti. \v 2 Aŋ naana ïkï iñdä m'aka ṭäkï ye, ŋana nüddü kä yääw gülteteni me ñomgen ti bata yaana naŋtä lääñoni daaŋmallä yen Yühüüṇṇï ti, ke pääygä gïtï ogo iken maaŋjï me yokïn ye. Ikee kiine a gïtken, a iññä yeenen dune ina. \v 3 Naana ïkï iñdä aangon ye, ïṇtü aam ŋana bääggädä ŋäjjä gin'a naŋtä ïṇtü birrä ye, \v 4 nuŋko iccin yüünü wäätee kä a paangon yok, aŋ Wääc yaana yuṭit waak muure yaaka a paangin yokïn ye, ken ïkï bi iñey. \s Mallä \p \v 5 “Aŋ naana ikee mäṭe ye, ŋana ikee beele bata lääñoni. Iken billä mäṭï i yudok ñaalok daaŋmallä yen Yühüüṇṇï ti, ke yoggonni yek pääygä ti ogo iken yoorjï me. Ikee kiine a gïtken, a iñdin yeenen dune ina. \v 6 Naana ïkï mäṭä ye kaacci äräk baannü aŋ äntüke üüljü, aŋ mäṭä Wääc yaana batta yoottu me ye ti. Aŋ Wääc yaana yuṭit waak muure yaaka a paangin yokïn ye, ken ïkï bi iñey. \p \v 7 “Aŋ naana ikee mäṭe ye, jiik'a a waanjï ye ŋana ŋoccede gïtï bata waanjïnï. Iken ḍüücï ogo iken bi tïïŋgïï Jooŋ ko jiik ḍiirken yeeken yaakka. \v 8 Ŋana ikee beeljede bata iken, Wääc ŋäjjä waak'a ṭäkke ye, i batta mor taaje. \p \v 9 “Mäṭe bata mallä yaanni ogo, \q1 Wäyo yaana ñaalok polloŋ jï ye, \q2 dalä Yäṇtonḍü wäätï a laṇṇä. \q1 \v 10 Aŋ Yätkïtïn yüünü dalä ḍägä, \q1 aŋ ṭäktäŋ yüünü dalä wäätï ŋommañ wic \q2 bata yaana daa ñaalok polloŋ jï ye. \q1 \v 11 Iñjon bïggï yooko yek äŋ yaanni jïñe. \q1 \v 12 Kulkoon ḍuuggen nääŋkä yaackä yooko \q2 bata yaana daa kulkodon kä m'aka ikoon näŋkoton nääŋkä yaackä ye. \q1 \v 13 Ŋana ikoon üüŋjodoon puuccinni gïtï, \q2 ṭääkcä määgoon woo yiñ gïtï. \p \v 14 “Aŋ naana me kulkudu kä nääŋkä yaackä yaaka näŋkiti ye, Wääc yaana ñaalok polloŋ jï ye, ïkï bi kulkey cäänna. \v 15 Aŋ naana me batta kulkudu kä nääŋkä yaackä yeeken ye, Wääc ïkï batta bi kulkey kä nääŋkä yaackä yüükü. \s Büültüŋ \p \v 16 “Aŋ naana ikee büüṭe ye, ŋana ñomgic ñirde bata lääñoni, iken ñomgen ääkkätä, nüütkütü me ogo iken büüṭo. Ikee kiine a gïtken, a iñdin yeenen dune ina. \v 17 Aŋ naana ïkï büüṭü ye, jiikü püüjgü aŋ waŋgü püüjjü woo, \v 18 nuŋko büültüŋ yüünü ŋana yootte daa me, dalä a Wääc yaana batta yoottu me yok ye ken yuṭit. Aŋ Wääc yaana yuṭit waak muure yaaka a paangin yokïn ye, ken ïkï bi iñey. \s Büüŋŋü Waak Ŋerkä Polloŋ Jï \p \v 19 “Ŋana ikee büüke waak ŋerkä ḍuckede ḍuuggic ŋommañ wic nänṭä yaana cüülge daa gïtï ḍiiḍini ke ḍuy ye, ke nänṭä yaana liikä gïtï käṭoni käṭene kä ye. \v 20 Ṭääkce büüke waak ŋerkä ḍucke ḍuuggic ñaalok polloŋ jï, nänṭä yaana ḍiiḍini ke ḍuy batta cüüṭï gïtï ye, ke nänṭä yaana batta liikä gïtï käṭoni käṭene kä ye. \v 21 Nänṭä yaana ḍuce kä waak ŋerkä yeekic ye, i juuggic daa a wïca cäänna. \p \v 22 “Waŋ a diko yen yor. Naana waŋgü ŋeraŋ ye, i yorü muure a küümon kä diktäŋ. \v 23 Aŋ naana waŋgü yejgaŋ ye, i yorü a küümon kä mïïllä. Aŋ naana diktäŋ yaana ïkï ti yaanna a mïïllä ye, i mïïllä yaanna bi yäwaŋ kä yaac! \p \v 24 “Baati m'ana wäätï a ñuugulo yen me mäyken kä yew ye, naana ye, i yaŋkalaŋ bi putke jï aŋ yaŋkalaŋ bi bilge, aŋ naana ye, i yaŋkalaŋ bi tiiŋgede aŋ yaŋkalaŋ bi gääle gïtï. Ikee batta lïïṭe age ñuuguloni yek Jooŋ ke tiil. \s Ikee Ŋana Payde Jiik Gïtkïc \p \v 25 “Ikee kiine a gïtken ŋana ikee payde jiik gïtkïc üṇṇü yeenic ti ogo, ŋaaka ken bi amje, aŋ ŋaaka ken bi maadje aŋ cäänna yokic ti ogo ŋaaka ken bi eŋdee. Üṇṇü batta büṭï witkin gin äämkä, aŋ gaan batta büṭï witkin buruŋgu? \v 26 Yoore por ḍïïrgä polloŋ jïñe iken batta pïïtï aŋ batta ïṭï, aŋ batta kuutit yokïn tuucku gïtï, aŋ Wääc yaana ñaalok polloŋ jï ye ken äämï iken. Aŋ ikee batta büṭa kääṭe kä yaac kä iken? \v 27 A ŋaani ken ikee ti kä paydin jiik jïñe yoku lïïṭï ŋüccï ti wuuŋ kä keelok üṇṇü yeene ti? \p \v 28 “Aŋ ikee päje jiik gïtkïc ogo buruŋgu ina? Yoore deykä yaaka yül woo ye iken batta ñuugal aŋ batta wïñï uṇtalli. \v 29 Aŋ ikee kiine yätkä Cïlïmaan cekkïtïn yeene ti muure batta a eŋdïnï bata iken. \v 30 Aŋ naana Jooŋ deykä yaaka yül woo yaakka iiŋkede ye, yaaka a winni tiññaŋ aŋ tïṇṇäk yibjänä me maccük ye, ike batta bi kääṭï kä iiŋkin ikee? Aŋ ikee luggin yeenic ḍeeraŋ ina? \p \v 31 “Ŋana ikee payde jiik gïtkïc aŋ ikee jaaye ogo, ‘A ŋaaka ken bi amïn?’ aŋ ‘A ŋaaka ken bi maatïn?’ aŋ ‘A ŋaaka ken bi eŋtïn?’ \v 32 A wääkeni ken kälit waak yaakka ŋätin muure, aŋ Wääc yaana ñaalok polloŋ jï ye, ŋäjjä ogo ikee ṭäkce waak yaakka muure. \v 33 Por ïïjje kälde Yätkïtïn yen Jooŋ ke woṇṇu yeene, aŋ waak yaakka muure bi ŋuckene kä me ti. \p \v 34 “Aŋ aŋan ikee ŋana payde jiik gïtkïc ogo tïṇṇäk, tïṇṇäk daa payit ḍoŋe. Äŋkä gïtken muure yaŋkalaŋ daa kä yiñ yeene yaana ike pääccätä ye. \c 7 \s Jooññu me \p \v 1 “Ŋana me jooje, nuŋko ŋana käñde kä jooññu. \v 2 Kä waan yaana juce kä me ye ken daa bi jooce kä me aŋ kä pääynä yaana pääje kä me ye ken daa bi pääjgene kä me. \p \v 3 “Ïkï däämä luum yaana määdic ke käwic waŋe ti ye, aŋ jaan mooye yaana waŋü ti yaanna batta daamä ina? \v 4 Aŋ määdic kiiṇdä ogo, ‘Dalä luum yaana waŋü ti yaanna äbä woo,’ i jaan mooye a waŋü ti aŋan ogoo? \v 5 Ïkï lääño, paraŋ jaan mooye äbä woo waŋü ti nuŋko däämii ṭeṭaŋ, aŋ nuŋko luum määdic äbee daa woo waŋe ti ye. \p \v 6 “Wakkä latkä ŋana iñde gukku, aŋ ŋana waak yeekic yaaka tïïlcïdï ye yipgede kutuŋgu. Naana yibgene daa ye, bi määrjänä ïñï kä kïïgen, aŋ bi ḍuku ikee näke. \s Ñuje Aŋ Bi Iñgi Me \p \v 7 “Ñujje, aŋ ikee bi iñge me. Määje, aŋ ikee bi käñe. Ṭume, aŋ äntüke bi kupkene kä me. \v 8 M'ana tääcï ye, bi iñgä me. Aŋ m'ana määjï ye, bi käñï. Aŋ m'ana ṭümï ye äntüke bi kupkene daa me. \p \v 9 “A ŋaani ken naana minneni yeene tääccï ogo biŋŋan ye, i iñe pääm? \v 10 Aŋ naana tääccï ogo yakcan ye, i iñe kaaŋ? \v 11 Aŋ ikee mä yaackä, äccin wakkä ŋerkä merkä yeekic ti ŋäjje, aŋ Wääc yaana ñaalok polloŋ jï ye, bi äccïdï ogoo büṭa waak ŋerkä m'aka tääccï ike ti ye! \v 12 Me näŋgede nääŋkä yaaka ṭäkke ogo näŋgede daa ko me ye, aŋ yaakki a jiik ḍoocin yek Müüca ke meeŋka bäṭoni. \s Päy Ḍïïwconḍe ke Gääbconḍe \p \v 13 “Kaace kä äntüke ḍïïwconḍe. Äntüke yaana atï ḍüümtin ti ye, gääbaŋ aŋ päy yeene wääne paṭälaŋ, aŋ kaaccete kä me ḍiirken. \v 14 Aŋ äntüke yaana atï üṇṇü ti ye, ḍïïwaŋ aŋ päy yeene wääne pegaŋ, aŋ a me ḍeewken ken käñit. \s Jaan ke Ṭulge \p \v 15 Waŋgic tïïce kä bäṭoni yaaka a yeloŋŋi ye. Iken äätä kä biilkä käbälgä aŋ külok a bäwni yaaka uudu ye. \v 16 Aŋ bi ŋïje kä nääŋken. Yoku jaan yaana beel bata lüütkon ye urgu me küügü ti, ke ŋoommu yoku urgu me tiim ti? \v 17 Aŋ jaan ŋerconḍe daa giit ṭulge ŋerken aŋ jaan yaajgonḍe daa giit ṭulge yaacken. \v 18 Jaan ŋerconḍe batta giit ṭulge yaacken, aŋ jaan yaajgonḍe batta giit ṭulge ŋerken. \v 19 Jaan yaana batta giit ṭulge ŋerken ye tääyänä me ïñï aŋ yeepänä me maccük \v 20 Aŋ bata yaana jengä ŋïjde daa kä ṭulgen ye, cäänna bäṭoni yaaka a yeloŋŋi ye bi ŋïjde kä nääŋken. \s Ikee Kuje \p \v 21 “Batta a me muure yaaka ika bäärga ogo, ‘Pïṭo, Pïṭo,’ ye, ken bi kaacï ti Yätkïtïn Polloŋ jï ti. A m'aka nääŋä kä ṭäktäŋ Wäyo yaana polloŋ jï ye ken bi kaacï ti pääken. \v 22 Aŋ nïïnnä yaanja ti me ḍiirken ika bi kiiṇta ogo, ‘Pïṭo, Pïṭo, ikoon batta bäṭṭon kä yäṇtonḍü aŋ ikoon batta ñuuṭṭon meŋkeekeni kä yäṇtonḍü, aŋ ikoon batta näŋŋon wakkä yäwkä ḍiirken kä yäṇtonḍü?’ \v 23 Aŋ bi kiinä ogo, ‘Ikee kuje ogo wec. Aŋge yokic ika ti ikee yaaka liige gïtï jiik ḍoocin ye.’ \s Än Yüünü Koru Nänṭä Karkar \p \v 24 “Aŋ m'ana tiiŋŋä jiik yeeki yaakki, aŋ ñuugulene kä ye, bi beeljï bata ŋäjjo yaana än yeene korre karkar gïtï ye. \v 25 Aŋ ñaal määdin aŋ tääl äätin aŋ jommu küütïn aŋ än olle aŋ batta a ḍïmmïnï a yaana agee kä koṭon kä karkar wic ye. \v 26 Aŋ m'ana tiiŋŋä jiik yeeki yaakki aŋ batta agee kä ñüügïlïnï kä ye, bi beeljï bata oon amgonḍe yaana än yeene korre ṭiŋal gïtï ye. \v 27 Aŋ ñaal määdin aŋ tääl äätin aŋ jommu küütïn aŋ än olle aŋ ḍimmin ïñï aŋ ḍimminene yäwaŋ.” \p \v 28 Aŋ wääna Yeecüwa ḍaŋŋee kä jiik ye, ṭoŋ witken ḍiiktin kä nüüṇṇü yeene. \v 29 Nääŋka ike nüütee kä bata m'ana cääyge mügdïn ye, aŋ batta bata nüütoni jiik ḍoocin yek Jooŋ yeeken. \c 8 \s Yeecüwa Ṭïïñï Men Näkä Jaan \p \v 1 Aŋ wääna Yeecüwa kääjenee kä ïñï pääm wic ye, i ṭoŋ ḍiirken bäätcin ike ti. \v 2 Aŋ oon yaŋkalaŋ äätin ike ti näkä jaan, aŋ ḍüŋjïn ïñï ñome ti, aŋ kiinne ogo, “Mügdo, naana ïkï gïmmädä ye, laatca yokïn woo.” \p \v 3 Aŋ Yeecüwa ïṇte lajjene aŋ tamme yok aŋ jaajjin ogo, “Ika gïmmädä. Latci woo!” Aŋ kä ḍeeraŋ aŋŋi yore lattä woo kä jaan. \v 4 Aŋ kiini Yeecüwa ogo, “Yooru, mäŋkalaŋ ŋana nüütküdü, atä aŋ yorü nüütkü män daaŋ aŋ äccä gin'a iini Müüca ye, dalä wäätï a ŋäjjin iken ti ogo ïkï latteey woo.” \s Luggin yen Ḍuuŋgon Kääygä \p \v 5 Aŋ wääna Yeecüwa kaaccee ti Kaparnahuum ye, i ḍuuŋgon kääygä yen mä Ruumaan yaŋkalaŋ äätin ike ti, aŋ ike ñujgi yok ogo, \v 6 “Mügdo, kiingon yeeni bilti nïïn ïñï paa bür wic a püündïnï, wääcï kä yaac.” \p \v 7 Aŋ kiini Yeecüwa ogo, “Ika bi äätä aŋ ike ṭeeñä.” \p \v 8 Aŋ luugi kääygon ogo, “Mügdo, batta päjjïdï ïkï kääjä äräk baanni, jaajjä jiik kä winninä aŋ kiingon yeeni bi ṭeñ. \v 9 Ika cäänna agä oon ïñï mügdïn ti, ke kääygälen ïñï ika ti, aŋ yaana kiinä ogo, ‘Atä,’ ye, i daa atï, aŋ yaana kiinä ogo, ‘Äätä,’ ye, i daa ätä, aŋ naana kiingon yeeni kiinä ogo, ‘Yaanni naŋä,’ ye, i daa naŋe.” \p \v 10 Wääna Yeecüwa tiiŋŋee kä aŋan ye, wiñe ḍiiktin aŋ m'aka ike baattä ye, kiine ogo, “Ikee kiini a gïtken, Ika batta agä käñon mä Icärayiil ti m'ana luggin yeene tälaŋ aŋŋi ye. \v 11 Ikee kiine me ḍiirken bi üŋü kä ñomuk ke ŋäjäk aŋ cääjjï därŋañ äämkä ti ke Abrayiim, ke Icaak aŋ Yaagüüp Yätkïtïn Polloŋ jï ti. \v 12 Aŋ merkä mä Icärayiil ḍiirken, yaaka yoku Yätkïtïn a yeenen ye, bi yibjänä me mïïllä gïtï nänṭä ba' ïwok ke ŋeeynä me leken.” \p \v 13 Aŋ Yeecüwa ḍuuŋgon kääygä kiinne ogo, “Atä! Aŋ bi näŋï ḍoŋe ïkï ti bata yaana lugginii kä ye.” Aŋ waan yaanna ti kiingon yeene ṭeññä. \s Yeecüwa Ṭiiññä Me Ḍiirken \p \v 14 Aŋ wääna Yeecüwa ḍakkee kä ti paa ba' Bütürüc ye, i Bütürüc mareyḍe kaññe nïïn ïñï a raac yore ääṭï. \v 15 Aŋ tamme ïnkïn, aŋ yor äärtäŋene baakkin aŋ juwin ñaalok aŋ ike näŋgi gin äämkä. \p \v 16 Aŋ biigin yaanja ti ike icki me m'aka cäygene meŋkeekeni ye, aŋ wääktäŋŋi yaacken yaakka ñooṭṭe woo kä jiik, aŋ m'aka a rackä ye ṭeeññe muure. \v 17 Yaakki ḍääkit yaaka jaayi bäṭo Ïcaaya ye ogo, \q1 “Ike yor carreni yooko koowne \q2 aŋ rackïtïnnï yooko waaññe.” \s Baaddin Yeecüwa Pilaŋ \p \v 18 Aŋ wääna Yeecüwa ṭoŋ yoorreeda kä ike ti ye, i baaddoni yeeke iññe jiik ogo iken irco woo koon mooye ti taaŋŋañja. \v 19 Aŋ nüüto yen jiik ḍoocin yek Jooŋ yaŋkalaŋ äätin aŋ ike kiini ogo, “Nüüto, nänṭ'a atii kä ye, i Ïkï baaddeni.” \p \v 20 Aŋ kiini Yeecüwa ogo, “Wiiwkä cääyge kälken, aŋ ḍïïrgä polloŋ jïñe cääyge kurken, aŋ Minneni Mänbaan batta cääyge nänṭ'a nääkcedee kä wiñe ye.” \p \v 21 Aŋ baaddo yeene yaŋkalaŋ ike kiini ogo, “Mügdo, dalä por ika atä wäyo jïgä, aŋ wäättan ika ḍuuku ïkï baaddeni.” \p \v 22 Aŋ kiini Yeecüwa ogo, “Bäätä ika ti, aŋ dalä mä tüwïn jïkï mä tüwïn yeeken.” \s Yeecüwa Jommu Wiingä Yuutte ïñï \p \v 23 Aŋ wääna Yeecüwa kaaccee kä kuun jï ye, i baaddoni yeeke bäätcin ike ti. \v 24 Aŋ kä ḍeeraŋ aŋŋi jommuwiingä küütïn koon mooye jï, kuun wigde yok a yaana müüñe ye, i Yeecüwa a ooton. \v 25 Aŋ baaddoni attä ike cuujgi aŋ kiiṇtä ogo, “Mügdo, mäkkoon ikoon ḍaŋŋa müñon!” \p \v 26 Aŋ iken luugi ogo, “Ikee booje ina? Ikee yaaka luggin yeenic ḍeeraŋ ye!” Aŋ juwin ñaalok aŋ jommuwiingä ke koon mooye gerre, aŋ yuuttu ïñï. \p \v 27 Aŋ baaddoni witken ḍiiktin aŋ tääjä pääken ogo, “A ŋaani inni? Jiike tiŋtä jommuwiingä ke koon mooye yaanni!” \s Yeecüwa Ṭiiññä Ook kä Yew Cäygene Meŋkeekeni \p \v 28 Aŋ wääna Yeecüwa ircenee kä woo baan mä Jadarayïïn koon mooye taaŋŋañja ye, päägi ook kä yew käjä woo kälkä witin cäygene meŋkeekeni. Aŋ wïca baati m'ana kaajit kä päy yaanja ti ye, iken a mä yääññä. \p \v 29 Aŋ iken jaajjin kä yääw mooye ogo, “Ïkï ṭäkä ikoon naŋdoon ogoo, ïkï Minneni Jooŋ? Ïkï äätini winni ikoon joojjon, i waan batta mor ḍägä aŋŋi?” \p \v 30 Aŋ kutuŋgu ḍiirken yakkalaŋ bilti kääjï kä cokal iken ti. \v 31 Aŋ meŋkeekeni Yeecüwa malgä yok aŋ kiiṇtä ogo, “Naana ikoon ñoolcodoon woo ye, ñoolcon kutuŋgu gïtï.” \p \v 32 Aŋ kiini Yeecüwa ogo, “Ate!” Aŋ kääjin woo aŋ attä kaaccä kutuŋgu gïtï, aŋ kutuŋgu düürjïn ïñï koon mooye jï, aŋ bügjïn piitti aŋ müññü. \p \v 33 Aŋ m'aka kääjï kutuŋgu ye buurcin woo, attä baan jï, aŋ me nüütkï kä wakkä yaaka näŋŋä ḍuuggen ye muure, ke yaaka näŋŋä ḍuuggen m'aka cäygene meŋkeekeni ye ti. \v 34 Aŋ mä baan mooye muure kääjin woo Yeecüwa ti. Aŋ wääna yoorene daa ye, i malgä ogo baannen daljee ïñï. \c 9 \s Yeecüwa Ṭiiññä M'ana Yore a Tüwon Ye \p \v 1 Aŋ ike kaaccä kuun jï ircin woo koon mooye taaŋŋañja, aŋ äätin baan yeene jï. \v 2 Aŋ wina mäkkalaŋ ike icki men yore a tüwon, nïïn gaan nïïnkä jï. Aŋ wääna luggin yeenen yoorene daa Yeecüwa ye, m'ana yore a tüwon yaanna kiinni ogo, “Minneni yeeni, jonü tiijgä! Nääŋkä yaacken yüükü kulkini me.” \p \v 3 Aŋ nüütoni yakkalaŋ yek jiik ḍoocin yek Jooŋ luugjin pääken ogo, “Oon yaanni jaay ina aŋŋi, ḍüücï ogo, ike agje Jooŋ?” \v 4 I daa paydin yeenen ŋäjjänä Yeecüwa, aŋ taaññe ogo, “Ikee payde yiñ juuggic ti ina? \v 5 A yaana wali ye ken poṭulaŋ jaajjä kä, ‘Nääŋkä yaackä yüükü a külkïnï,’ halla jiik, ‘Juwu ñaalok aŋ atä?’ \v 6 Aŋ ika ṭäkä ikee ŋäjje ogo Minneni Mänbaan cääygïïda ko mügdïn ŋommañ wic yen kulkin nääŋkä yaackä.” Aŋ m'ana yore a tüwon ye kiinne ogo, “Juwu ñaalok aŋ gaan nïïnkä yüünü koowu aŋ atä paa.” \v 7 Aŋ ike juwin aŋ attä paa. \v 8 Aŋ wääna ṭoŋ yuṭṭene ye, iken bojgin aŋ Jooŋ maaŋi yok yaana ïccïdï mügdïn mänbaan ti ye. \s Yeecüwa Bäärä Matta \p \v 9 Aŋ wääna Yeecüwa kaajdee kä wïca ye, ike yuṭṭu men yaŋkalaŋ battä me ogo Matta cääy nänṭä ba' ḍüllü tiil, aŋ kiinne ogo, “Bäätä ika ti.” Aŋ juwin aŋ bäätcin ike ti. \p \v 10 Aŋ wääna Yeecüwa attene ke Matta paa baanne ammä ti ye, i ḍüṭoni yaacken ke mä yaackä äätin, aŋ cääjjin ïñï Yeecüwa ti ke baaddoni yeeke. \v 11 Aŋ wääna Pïrrïcïïnnï yuṭṭene aŋan ye, iken baaddoni yek Yeecüwa taaji ogo, “Nüüto yeenic ämï ke mä yaackä ke ḍüṭoni tiil ina?” \p \v 12 Aŋ wääna Yeecüwa tiiŋŋee kä aŋan ye, i ike jaajjin ogo, “M'aka yoken ŋeraŋ ye batta ṭäkï ṭiiño, a m'aka a rackä ye. \v 13 Ate aŋ jiik bäṭo yaakki ooke gïtï, ‘Ika ṭäkä me ängede ŋïngïn, batta a iirrä wäämmä yok ika ti.’ Ika batta äätänä bäärä mä wotku, a mä yaackä.” \s Tääctäŋ yen Büültüŋ \p \v 14 Aŋ ääŋkalaŋ baaddoni yek Yaaya äätin Yeecüwa ti, aŋ tääccin ogo, “Ikoon ke Pïrrïcïïnnï büüṭon, aŋ baaddoni yüükü batta büüṭï ina?” \p \v 15 Aŋ luugi Yeecüwa ogo, “Yoku wilgä yek or ñääṇṇä nüüjï i mor or ñääṇṇä cäyok ke iken aŋŋi? Nïïnkä bi ätä yaana or ñääṇṇä koowge daa me iken ti ye, aŋ wäättan iken bi büüṭï. \p \v 16 “Aŋ baati m'ana burŋu kïcconḍe küüpe ti menen daane ti ye, burŋu pïïle kïcconḍe bi käjä woo daane ti, aŋ kääle bi täl. \v 17 Aŋ baati m'ana määk cotku pooke kücam määk daane jï ye. Aŋ naana naŋŋe ye, i kücam määk daane bi pür, aŋ määk bi puku woo, aŋ kücam määk bi yaac. Aŋ määk cotku pookcutu me kücam määk kïcconḍe jï, nuŋko cäyene ṭeṭaŋ muuṭuk ye.” \s Yeecüwa Ṭïïñï Kä Luggin Yen Me \p \v 18 Aŋ wääna Yeecüwa jaayee jiik yaakka me ti ye, i yätï yaŋkalaŋ äätin ike ti, aŋ ḍüŋjïn ïñï aŋ jaajjin ogo, “Ṭuulle yeeni tüwnü tiññaaŋŋi. Aŋ äätä ïṇtü ḍoocci ike ti dalä cuyu.” \p \v 19 Aŋ Yeecüwa juwin aŋ attä ke ike aŋ baaddoni yeeke cäänna. \v 20 Aŋ iiŋ yaŋkalaŋ äätin ike ti a nääkïnï yuungu kä caay witken kä yew i iiŋä, aŋ äätin kä Yeecüwa ŋäñe ti, aŋ burŋu yeene tüke tamme yok. \v 21 Aŋ iiŋ jaajjin jone ti ogo, “Naana cäänna a burŋu yeene ken tabä yok ye, i ika bi ṭeñä.” \p \v 22 Aŋ Yeecüwa yore yelle aŋ iiŋ yoorre, aŋ kiine ogo, “Ṭuul yeeni jonü tiijgä. Luggin yüünü ïkï ṭeeññey.” Aŋ wina iiŋ ṭeññä. \p \v 23 Aŋ wääna Yeecüwa kaaccee kä äräk ba' yätï, aŋ yuṭṭee ṭoŋ lelene aŋ oolene uulgu nüüjdüŋ ye, \v 24 i ike jaajjin ogo, “Kaace woo üṇtük, ṭuulle batta a tüwon a ooton.” Aŋ ike yirkätä me. \v 25 Aŋ wääna ṭoŋ kaaccene üṇtük ye, i ike kaaccä äräk aŋ ṭuulle müŋŋe kä ïṇte, aŋ ṭuulle juwin ñaalok. \v 26 Aŋ jiik yaakka piirjin woo baan jï muure. \s Yeecüwa Ṭiiññä Uykuni kä Yew \p \v 27 Aŋ wääna Yeecüwa kaajdee kä wïca ye, i ook yakkalaŋ kä yewwe a uykuni ike baattä, aŋ yawdïdï ogo, “Ängoon ŋïngïn, Minneni Daawüüt!” \p \v 28 Aŋ wääna ike kaaccee kä äräk ye, uykuni äätin ike ti, aŋ taaññe ogo, “Ikee luggede ogo ika lïïltoo ko päṇṇä waŋgin ikee?” \p Aŋ iken luukcin ogo, “Ee, Mügdo.” \p \v 29 Aŋ täämme waŋgen ti, aŋ kiinne ogo, “Dale wäätï ikee ti kä luggin yeenic.” \v 30 Aŋ waŋgen pättä. Aŋ koli Yeecüwa kä car ogo, “Mäŋkalaŋ ŋana nüütkede kä gin yaanni.” \v 31 Aŋ iken ṭääkcin attä jiik piirji woo baan jï muure. \s Yeecüwa Ṭiiññä Oon Batta Jaay \p \v 32 Aŋ wääna iken kaaccene kä woo ye, i oon yaŋkalaŋ äbi me ike ti batta jaay cäygene meŋkeeke. \v 33 Aŋ wääna Yeecüwa meŋkeeke ñooṭṭee daa kä woo ye, i wäättan oon jääyin woo. Aŋ ṭoŋ witken ḍiiktin, aŋ jayok ogo, “Baati gin'a a wääton bata yaanni Icärayiil jï ye.” \p \v 34 Aŋ Pïrrïcïïnnï ṭääkcin jayok ogo, “Ike a iñgon kä mügdo yen meŋkeekeni teynä, ina ken ñuuṭee kä meŋkeekeni yaanna.” \s Päk Ḍiräk aŋ Iṭoni Ḍewgaŋ \p \v 35 Aŋ Yeecüwa attä laaynä bänkä mäyken ke bänkälen gïtï, nüütï daaŋmallä yen Yühüüṇṇï ti, aŋ päkï kä Jiik Ŋerkä yen Yätkïtïn Polloŋ, aŋ ṭïïñï yor carre ke m'aka wääcï rackïtïn ye. \v 36 Aŋ wääna yurcenee kä ṭoŋ ye, i ängene ŋïngïn kä yaana iken witken agene yääyin aŋ batta käñdene yüükkïn ti, bata käbälgä yaaka batta cäygene kaaydo ye. \v 37 Aŋ baaddoni yeeke kiinne ogo, “Wakkä pïïtïn yaaka a eegin ye ḍiräk, aŋ iṭoni ken ḍewgaŋ. \v 38 Aŋ ñujje Mügdo yen errä wakkä pïïtïn ti, dale tucu iṭoni errä wakkä pïïtïn.” \c 10 \s Yeecüwa Tuccin Woo Tüüjgï kä Caay Witken kä Yew \p \v 1 Aŋ Yeecüwa baaddoni yeeke yaaka kä caay witken kä yew ye, bärkene ti, aŋ iññe mügdïn ñuuṭene meŋkeekeni aŋ ṭiiñene rackïtïnnï ke yor carrä muure. \v 2 A yäṇtäŋŋi yek tüüjgï yaaka kä caay witken kä yew ye ikki, \b \li1 Ïïjjïdï kä Camaan, yaana battä me ogo Bütürüc ye, \li1 ke määden Aṇdaraawuc, \li1 ke Yaagüüp minneni Jabadï, \li1 ke määden Yuhanna, \li1 \v 3 ke Pïlïp, \li1 ke Bartalamawuc, \li1 ke Yuungon, \li1 ke Matta yaana a ḍüṭo ye, \li1 ke Yaagüüp minneni Alpï, \li1 ke Ṭaḍawuuc, \li1 \v 4 ke Camaan yaana näkä maam kä baan yeene ye, \li1 ke Yahüüja Garyüütï yaana a aagdo ŋäc yeene ye. \b \p \v 5 Yeecüwa tuccin woo tüüjgï caay witken kä yew kä eenjinni yaakki ogo, “Ŋana ikee ate boorgu ti, aŋ ŋana ikee kaaccede ti baan mä Caamira yaŋkalaŋ jï. \v 6 Ṭääkce ate mä Icärayiil ti käbälgä yääyin yek Jooŋ. \v 7 Ate aŋ bäṭe ogo, ‘Yätkïtïn Polloŋ jïñe cokilin ti.’ \v 8 M'aka a rackä ye ṭeeñe, aŋ mä tüwïn cuujge tüwnü ti, aŋ mä jaan laade yokïn aŋ meŋkeekeni ñooṭe woo. Ikee kuññe käpet aŋ daa ice käpet. \p \v 9 “Ŋana ikee kujde tiilgä kumku tiilgä gälkä yeekic gïtï, ŋana tiil mäyken ke lïcken cäänna. \v 10 Ŋana ikee kujde kücümgü wään yeenic ti, ke buruŋgu ŋana kügde ke waygä ke läcäŋgä, m'ana ñuugal ye päjjïdï äämgä me. \p \v 11 “Aŋ baan yaana kääckene ti ye, määje m'ana päjjïdï ye. Aŋ cääye än yeene ti ke kaace kä woo. \v 12 Aŋ naana ikee kaacce ti än ti ye, ŋïïpce. \v 13 Aŋ naana mä än päjjïdï ye, dale ŋïïbbïn yeenic wäätï iken ti, aŋ naana mä än batta päjjïdï ye, dale ŋïïbbïn yeenic ḍuku ikee ti. \v 14 Aŋ m'ana ikee tuuññe yokïn kä gïmgïn aŋ batta a tiiŋon jiik yeekic ye, i än ke baan yaanna dalje ïñï aŋ kïïgïc ṭeŋje woo kä ṭabür aŋ aŋan nüütï ogo ikee tuuññeda me yokïn. \v 15 Ikee, kiine a gïtken, jooññu mä Caduum ke Amuura bi lïïgïdï kä nïïnnä jooññu yaana bi jucu baan yaanja ye. \s Putkin jï bi Ätä \p \v 16 Aŋ ikee tuccede woo bata käbälgä waadgä bäwni, dale witkic bïtäraŋ bata käggä, aŋ dale ḍuuggic ladaŋ bata gülküteni. \v 17 Waŋgic tïïce kä me! Ikee bi müükkene yokïn tajdoni, aŋ ikee bi ḍooyge kä bäädan daaŋmallä yen Yühüüṇṇï ti. \v 18 Aŋ ikee bi ice mügdoni ñomgen ti, ke yätkäni ñomgen ti, nääŋka age kä baaddoni yeeki ye. Aŋ yaanna bi wäätï a waan yeenic yaana bi päkke kä mügdoni ke m'aka batta a lüggïnï, kä ika ye. \v 19 Aŋ naana ikee müügene ye, ŋana ikee payde jiik gïtkïc ogo ikee bi jaayje ogo ŋaaka halla jiik bi jaayje ogoo. Jooŋ ikee bi iñe jiik wuuŋ yaanja ti. \v 20 Batta bi a ikee ken bi jaaye, a Wääktäŋ yen Jooŋ yaana a Wääc ye ken bi jaay kä ikee. \p \v 21 “Men bi määden ääkke ŋäc kä tüwnü, aŋ wäy minneni yeene bi ääkke ŋäc, aŋ merkälen bi juwu migen ke wäygen lapä ḍugin aŋ näkä me ḍugin. \v 22 Me muure ikee bi putkene gïtï nääŋka age kä baaddoni yeeki ye. Aŋ m'ana yuddin ke düüñïn ti ye, bi käñï mäkkin. \v 23 Aŋ naana ikee putkene me gïtï baan yaŋkalaŋ ti ye, lüüde yaŋkalaŋ ti, ikee kiine a gïtken, Minneni Mänbaan bi ätä, i batta mor bänkä mä Icärayiil ḍaage kä laaynä muure. \p \v 24 “Baati ñujo yaana nüüto yeene käälede ïñï ye, aŋ baati kiingon yaana men mooye yeene käälede ïñï ye. \v 25 Päjjïdï ñujo beeljï bata nüüto yeene, aŋ kiingon beeljï bata men mooye yeene. Aŋ naana ika men mooye yen än battä me ogo booŋïn ye, i cäänna mä paanä yeeke bi bäärgä me kä yäṇtäŋŋi yaacken. \s Ŋana Ikee Booje \p \v 26 “Ŋana ikee booje kä iken, baati gin'a a kümgon wic aŋ batta a üükïnï woo ye, aŋ baati gin'a a paangon yok aŋ batta a ŋäjjïnï ye. \v 27 Jiik'a nüüde kä mïïllä gïtï ye, i daa jääye woo bownu gïtï aŋ jiik'a tiiŋŋe pääkic ye, i pääge woo nänṭä küüllü wic. \v 28 Ŋana ikee booje kä m'aka nääkä gaan, aŋ batta nääkä yor ye. Ṭääkce booje kä Jooŋ yaana nääkä gaan ke yor muuṭuk maccük ye. \v 29 Yerñä yaaka kä yewwe ye, batta yääygä me kä tiilñanle? Baati yaŋkalaŋ yaana ḍïmmïdï ïñï i batta ŋäjjänä Jooŋ ye. \v 30 Cäänna ke jiik witkic a pakin muure. \v 31 Ŋana ikee booje, ikee kääṭe kä yaac kä yerñä. \p \v 32 “M'ana ika gïmgana me ñomgen ti ye, cäänna daa bi gïmgä Wäyo yaana ñaalok polloŋ jï ye ñome ti. \v 33 Aŋ m'ana ika reecca woo me ñomgen ti ye, cäänna daa bi reecä woo Wäyo yaana ñaalok polloŋ jï ye ñome ti. \s Batta a Ŋïïbbïn a Gaaḍal \p \v 34 “Ŋana ikee ḍuuce ogo ika äätonoo ääconoo ŋïïbbïn ŋommañ wic. Ika batta äätänä ääcädä ŋïïbbïn, a gaaḍal. \b \q1 \v 35 ‘Ika äätänä ḍuccudu yiñ waan men ke wäyen, \q2 aŋ ṭuulle ke meen, \q1 aŋ ṭuulle ke ṭiinmeen oore. \q2 \v 36 Aŋ men ädäŋŋi yeeke a mä än yeene ti.’ \b \p \v 37 “M'ana wäyen ke meen bilgene kä yaac ke käälce woo ika ti ye, batta päjjïdï ke ika, aŋ m'ana billä minneni yeene ke ṭuulle yeene kä yaac käälcïdï woo ika ti ye, batta päjjïdï ke ika. \v 38 Aŋ m'ana kaakkon yeene batta koowde aŋ bäätïdï ika ti ye, batta päjjïdï ke ika. \v 39 Aŋ m'ana üṇṇü yeene kaññe ye, i bi yääye, aŋ m'ana üṇṇü yeene yääyne ogo Ika ye, i bi kañe. \s Iññä \p \v 40 “M'ana ikee gïmgene ye, i ika gïmgana, aŋ m'ana ika gïmgana ye, i M'ana ika tuujana ye gïmgene. \v 41 Aŋ m'ana bäṭo gïmgene ogo bäṭo yen Jooŋ ye, i bi käñï iññä yeene bata bäṭo, aŋ m'ana män woṇṇu gïmgene ogo wodowot ye, bi käñï iññä yeene bata män woṇṇu. \v 42 Aŋ m'ana minneni ḍeerconḍe iññe piik lüykü kä ḍonṭule ogo baaddo yeeni ye, ikee kiine a gïtken iññä yeene batta bi yääy.” \c 11 \s Yeecüwa ke Büüṭo Yaaya \p \v 1 Aŋ wääna Yeecüwa ḍaŋŋee kä nüüṇṇü baaddoni yeeke yaaka kä caay witken kä yew ye, i ike attä wïca nüütï aŋ päkï bänkä mäyken yek mä Jalïïl gïtï. \v 2 Aŋ wääna Yaaya tiiŋŋee kä gaŋgar jï kä ñuugilin Macii ye, i ike tuccin baaddoni yeeke. \v 3 Aŋ Yeecüwa taajjï ogo, “Ïkï agä Macii yaana keejjodon ye, halla ikoon kiijjon mäŋkalaŋ ŋuca?” \p \v 4 Aŋ iken luugi Yeecüwa ogo, “Ate aŋ Yaaya nüütke kä waak'a tiiŋŋe aŋ yoorre ye, \v 5 uykuni yuṭṭu aŋ puudgu jujjin woo, aŋ mä jaan lattä woo aŋ miŋkäni tiiŋŋä, aŋ mä tüwïn juwin ñaalok tüwnü ti, aŋ aangï päkki me Jiik Ŋerkä. \v 6 Aŋ ñaaynä m'ana batta ḍükcïdï ŋäjäk ogo Ika ye.” \p \v 7 Aŋ wääna baaddoni yek Yaaya kaaccene kä woo ye, Yeecüwa uccin kä päkkin ṭoŋ jiik ogo Yaaya aŋ kiiṇde ogo, “Wääna atte kä woo teettälaŋ Yaaya ti ye a ŋaaka ken ṭäkke yoodde? A biiruŋ yaaka boku jommu ye? \v 8 Aŋ a ŋaaka ken umgede woo yoodde? A oon yaana eŋit buruŋgu carkä ye? Uʼu! M'aka eŋit buruŋgu carkä ye a äärgä ti ba' yätkäni. \v 9 Aŋ a ŋaaka ken umgede woo yoodde? A bäṭo? Ee, ikee kiine, ike kääṭï kä bäṭo. \v 10 A ike inni yaana jaaynene Meeŋka Jiik Jooŋ ye ogo, \b \q1 ‘Ika bi tuccu tuujgon yeeni ñomü ti, \q2 yaana bi tütï päy yüünü ñomü ti ye.’ \b \p \v 11 “Ikee kiine a gïtken, baati m'ana a giiton kä määngä me waadgen ti muure yaana Büüṭo Yaaya bore kä yäwnä ye. A m'ana ḍeeraŋ Yätkïtïn Polloŋ jï ye ti, ken Yaaya bore kä yäwnä. \v 12 Aŋ nïïnkä Büüṭo Yaaya ti ke tiññaŋ Yätkïtïn Polloŋ jïñe wääcï kä pillä, aŋ mä ïïrrä teynä ïrcïdï ike ti. \v 13 Aŋ meeŋkani bäṭoni muure ke jiik ḍoocin yek Müüca bäṭṭä ke Yaaya ḍääge. \v 14 Aŋ naana ikee ṭäke gïmmede kä yaaka jaayä ye, ike a Ïlïya, yaana jaaynene bäṭoni ogo bi ääto ye. \v 15 Aŋ m'ana cäyge gitke ye dale tïïŋï aŋ ooke gïtï! \p \v 16 “Aŋ kil yaakki bi iirjä ke ŋaaka? Belok bata merkälen yaaka cäyok nänṭä ba' weel, aŋ bäärjïdï meken ti ye ogo, \q1 \v 17 ‘Ikee kütkene me ṭüürüül \q2 aŋ ikee batta ŋeele. \q1 Aŋ ikee uulgene me uullu nüüjdüŋ \q2 aŋ ikee batta nüüje.’ \p \v 18 “Aŋ Yaaya äätin batta ämï aŋ batta mätï, aŋ ikee jaaye ogo, ‘Cääygïïda ko meŋkeeke.’ \v 19 Aŋ Minneni Mänbaan äätin ämï aŋ mätï, aŋ ikee jaaye ogo, ‘Amtük ko yaac aŋ ogo maaddomääk,’ aŋ ogo, ‘Muukon ḍüṭoni yaacken ke mä yaackä.’ Aŋ ŋäjjin yaana a jïñe ye üükïdï woo kä ñuugula yeene.” \s Jooññu Bänkä yaaka Batta a Ḍagin ye ti \p \v 20 Aŋ Yeecüwa bänkä mäyken yaaka näŋŋee kä wakkä yäwken ye, gerde kä yaana iken batta agene kä ḍagin kä nääŋkä yaackä yeeken aŋ ḍuukene Jooŋ ti ye. \v 21 Aŋ ike jaajjin ogo, “Jooññu ikee ti mä Korajïïn ke mä Beetcayda! Naana yoku wakkä yäwkä yaaka näŋgene kä yaakki, naŋŋä a mä yaackä ti Cüür ke Cïdoon ye, yoku mä yeeken ḍaŋŋä kä nääŋkä yaackä yeeken kä on, aŋ iiŋcin buruŋgu nüüjdüŋ aŋ tükcïn ṭaaṭaŋ witken ti nüütï ääkcin yeenen. \v 22 Aŋ ikee kiine, jooññu yen mä Cüür ke Cïdoon bi lïïkïdï kä jooññu yeenic nïïnnä jooññu ti. \p \v 23 “Aŋ ikee mä Kaparnahuum, ikee bi eemge me polloŋ jï? U'u! Ikee bi yipjene me nänṭä ba' mä tüwïn. Aŋ wakkä yäwkä yaaka näŋgene kä yaakki naana yoku naŋŋä a mä yaackä ti Caduum ye, yoku mor bilti cäyok ke nïïnnä yaanni ti. \v 24 Aŋ ikee kiine, jooññu Caduum bi lïïkïdï kä jooññu yeenic nïïnnä jooññu ti.” \s Ääte Ika ti aŋ Ikee bi Iñe Yïïktäŋ \p \v 25 Aŋ waan yaanja ti Yeecüwa mälcin ogo, “Wäyo, Mügdo yen polloŋ ke ŋommañ, ïkï maaŋeni yok kä yaana waak yaaka paanni yokïn ŋäjjoni ti ke m'aka a nüütïn ye, aŋ nüütkeneeda m'aka belok bata merkälen ye. \v 26 Ee, Wäyo, a yaaka ṭäkkä ogo wääto ye ikki. \p \v 27 “Waak muure iñana kä Wäyo ïṇtï ti. Aŋ baati m'ana ŋäjjä Minneni ye, a Wäy pare, aŋ baati m'ana ŋäjjä Wäy ye, a Minneni pare ke m'ana wagi Minneni aŋ nüütkene woo ike ye. \p \v 28 “Ääte ika ti, ikee yaaka bäŋŋe kä ḍürdin wakkä pekkä ye, aŋ ikee bi iñe yïïktäŋ. \v 29 Kaakcä yeeni koowe, aŋ ŋäjje ika ti, kä yaana ika ḍoŋe agä ḍüügïnï kä ïñï ye, aŋ joni lüyeelüy ye, aŋ ikee bi käñe yïïktäŋ yokic ti. \v 30 Kaakcä yeeni lïïkïdï aŋ waak'a iñde kä ḍürde ye poṭulaŋ.” \c 12 \s Yeecüwa a Mügdo yen Äŋ Jïñe Wääktäŋ \p \v 1 Aŋ waan yaanja ti Yeecüwa attä kaaññä yiil jï Äŋ jïñe Wääktäŋ ti, aŋ baaddoni yeeke näkki käñ aŋ iken uccin kä liŋŋä päk witken amgä. \v 2 Aŋ wääna yoorene daa Pïrrïcïïnnï ye, i Yeecüwa kiini ogo, “Yooru, Baaddoni yüükü nääŋä gin'a batta gïmkätä jiik ḍoocin Äŋ jïñe Wääktäŋ ti ye.” \p \v 3 Aŋ luugi Yeecüwa ogo, “Ikee batta age päkin nääŋk'a naŋe Daawüüt wääna näke daa käñ, ke m'aka ke ike ina? \v 4 Aŋ kaaccä än jï ba' Jooŋ aŋ ämmä bïggï latkä yaaka batta gïmkätä jiik ḍoocin ame ike, ke m'aka ke ike ye, a mä däŋkä pääken ken ämï. \v 5 Halla ikee batta age päkin jiik ḍoocin yek Müüca ti ogo mä däŋkä yaaka ñuugolo änlaṇṇä jï ye, Äŋ jïñe Wääktäŋ ḍääldïï yok aŋ daa ḍuuggen ladolat? \v 6 Ikee kiine, mäŋkalaŋ bilti winni yäwaŋ kä änlaṇṇä yen Jooŋ. \v 7 Jiik Meeŋka bäṭo jayok ogo, ‘Ika ṭäkä me ängede ŋïngïn, batta a iirrä wäämmä yok ika ti.’ Aŋ naana jiik yaakki ookke gïtï ogo ŋaaka ye, i ikee batta bi juce m'aka ḍuuggen ladaŋ ye. \v 8 Aŋ Minneni Mänbaan a Mügdo yen Äŋ jïñe Wääktäŋ.” \s Yeecüwa Ṭïïñï Äŋ Jïñe Wääktäŋ ti \p \v 9 Aŋ Yeecüwa wïca daljene ïñï aŋ attä daaŋmallä yen Yühüüṇṇï ti, \v 10 nänṭ'a ike yuṭṭee kä oon yaŋkalaŋ ïṇte agee kä tüwon ye. Aŋ Yeecüwa taaji Pïrrïcïïnnï ogo, “Jiik ḍoocin gïmgïdï yoku men ṭïïñï Äŋ jïñe Wääktäŋ ti?” Aŋ iken ṭäkï ogo ike gïmmo ogo ee, nuŋko wäättan cïŋjïda ko. \p \v 11 Aŋ tääcki ti Yeecüwa ogo, “Ikee ti m'ana cäyge kabal aŋ ḍimjin käälok Äŋ jïñe Wääktäŋ ti ye, batta yoku müge aŋ äbe woo? \v 12 Aŋ ogoo büṭa mänbaan batta kääṭï kä yaac kä kabal! Päjjïdï jiik ḍoocin ti me näŋï nääŋkä ŋerkä Äŋ jïñe Wääktäŋ ti ye.” \p \v 13 Aŋ oon kiini Yeecüwa ogo, “Ïṇtü lajjä woo.” Aŋ oon ïṇte lajjene woo, aŋ ḍukcin bata menen. \v 14 Aŋ Pïrrïcïïnnï kaaccä woo läälä pugin ogo, Yeecüwa bi nägjï ḍok ogoo. \s Ñuugulo Wäägïnï Woo kä Jooŋ \p \v 15 Aŋ Yeecüwa, jiik yaakka ookke gïtï, aŋ kaaccä woo wïca. Aŋ me ḍiirken bäätcin ike ti, aŋ ṭeeññe muure. \v 16 Aŋ kolle ogo ŋana nüüto ko ike. \v 17 Aŋ yaakki ḍääkit yaaka jaayi bäṭo Ïcaaya ye ogo, \q1 \v 18 “A ñuugulo yeeni yaana waŋŋä ye inni, \q2 aŋ ike a m'ana bilgä ñapeñap joni ye. \q1 Aŋ Wääktäŋ yeeni bi ḍoocu ike ti, \q2 aŋ ike bi bäṭï kä iirjin ṭoŋ ti muure. \q1 \v 19 Aŋ ike batta bi lel aŋ batta bi yaaw, \q2 aŋ baati m'ana bi tïïŋï yääwe pääygä gïtï ye. \q1 \v 20 Aŋ beellä gääŋon batta bi lige gïtï\f + \fr 12.20 \fr*\ft Beellä gääŋon batta lige gïtï, aŋan nüütï ike a men wotconḍe batta lïïṭï tun yen men lige gïtï.\ft*\f*, \q2 aŋ ṭenṭel yaana käl ḍüüŋ jiinä ye batta cäänna üüljede, \q2 ke ääce iirjin kä yuctuŋ. \q1 \v 21 Aŋ ṭoŋ muure näkä \q2 guy yäṇtonḍe.” \s Yeecüwa ke Booŋïn \p \v 22 Aŋ mäkkalaŋ ääcin oon a uyku aŋ batta jaay cäygene meŋkeeke, aŋ ṭeeñi Yeecüwa, aŋ oon jääyin woo aŋ yuṭṭu. \v 23 Aŋ me muure witken ḍiiktin, Aŋ iken jaajjin ogo, “Oon yaanni bi a Macii kaaynä yätkä Daawüüt yaana keeyïn ye inni?” \p \v 24 Aŋ wääna Pïrrïcïïnnï tiiŋŋene kä yaakki ye, i iken jaajjin ogo, “Ike batta lïïṭït ñoollu meŋkeekeni pare aŋan. A yaana teynä yeene kañdeeda kä booŋïn ti, mügdo yen meŋkeekeni ti ye.” \p \v 25 Aŋ paydinni yeeken ŋäjji Yeecüwa aŋ kiinne ogo, “Yätkïtïn yaana ḍoŋe ŋüüle gïtï ye, i yaac. Aŋ baan mooye ke äntükele yaana ḍoŋe ŋüüle gïtï ye, i batta bi yudit. \v 26 Aŋ naana wiñ yen meŋkeekeni ñüülcïdï woo wiñ yen meŋkeekeni menen ye, aŋan ḍoŋe ŋüülle gïtï. Aŋ yätkïtïn yeene bi yudit ogoo? \v 27 Aŋ naana ika ñuulcudu woo meŋkeekeni kä teynä booŋïn a gïtken ye, i aŋan baaddoni yeekic ñüülcïdï woo meŋkeekeni kä ŋaani? Aŋ aŋan iken bi wüütï a gütoni yeekic. \v 28 Aŋ naana a teynä Wääktäŋ Jooŋ ken ñuuṭu kä meŋkeekeni ye, i aŋan Yätkïtïn Jooŋ äätin ikee ti. \v 29 Yoku a ŋaani ken lïïṭï kaacï äräk ba' oon yaana teyaŋ bata booŋïn ye, aŋ waak yeeke peeje? A naana men teyaŋ kä ike aŋ por ike ḍiikä ye, aŋ wäättan nuŋko waak yeeke peejeeda kä ye. \p \v 30 M'ana batta ke ika ye, i a ädäŋ yeeni, aŋ m'ana batta ḍüṭon ye, i piirä gïtï. \p \v 31 Aŋ ikee kiine, nääŋkä yaackä ke aammin yok, bi kulkunu Jooŋ, aŋ m'ana aammä yok Wääktäŋ Laṇṇä ye, batta bi kulkunu Jooŋ. \v 32 Aŋ m'ana jaay jiik yaackä Minneni Mänbaan ti ye, bi kulkunu Jooŋ, aŋ m'ana jaay jiik yaackä Wääktäŋ Laṇṇä ti ye batta bi kulkunu Jooŋ, yuungu yaakki ti ke yuungu yaaka äätä ye ti. \s Jaan Ŋäjjänä Me kä Ṭulge \p \v 33 Jaan ŋäjjänä me kä ṭulge. Naana jaan ŋeraŋ ye, i daa ṭulge ŋeraŋ. Aŋ naana jaan yaajaŋ ye, i daa ṭulge yejgaŋ. \v 34 Aŋ ikee merkä käggä! Yoku ikee jaaye jiik ŋerkä ogoo, i ina ikee age mä yaackä yaanna? Aŋ lemmä jaay wakkä yaaka jon agee kä küümgïnï ye. \v 35 Män ŋerrä tuññu yeene ŋerconḍe jï ääcïdï woo wakkä ŋerkä, aŋ män yaaññä tuññu yeene yaajgonḍe jï ääcïdï woo yiñ. \v 36 Ikee kiine, nïïnnä jooññu ti mäŋkalaŋ daa bi taacä Jooŋ kä jiik'a jaayne a waanjï ye. \v 37 Kä jiik yüükü ïkï bi teetci woo, aŋ kä jiik yüükü ïkï bi jooci Jooŋ.” \s Gin'a Nüütï Yäwnä yen Yüünïc Ye \p \v 38 Aŋ nüütoni yakkalaŋ yek jiik ḍoocin yek Jooŋ ke Pïrrïcïïnnï äätin Yeecüwa ti aŋ jaajjin ogo, “Nüüto, ikoon ṭäkon yurton gin'a nüütï yäwaŋ ïkï ti ye.” \p \v 39 Aŋ luugi Yeecüwa ogo, “Kil yaackä ke yaana batta cääyge luggin ye, ñüjï gin'a nüütï yäwaŋ ye, aŋ baati gin yäwnä yaana iñtedaa me ye, a gin yäwnä yen Bäṭo Yüünïc pare. \v 40 Bata yaana Yüünïc nääkenee kä äŋkä gïtken ke wïrdïnnï gïtken kä ḍäk yakcan mooye jï ye, i cäänna daa Minneni Mänbaan bi nääkä äŋkä gïtken ke wïrdïnnï gïtken kä ḍäk ŋommañ jï. \p \v 41 Aŋ mä Nïnawï bi juwu ñaalok nïïnnä jooññu ti ke kil yaakki aŋ bi joocu, aŋ wääna Yüünïc päkkee ye, iken ḍaŋŋä kä nääŋkä yaackä yeeken aŋ ḍuukin Jooŋ ti. Aŋ tiññaŋ m'ana tälaŋ Yüünïc ti ye a winni. \v 42 Aŋ yätkä iiŋe yen mä ïñïnä bi juwu ñaalok nïïnnä jooññu ti kä yiñ kil yaanni ti, aŋ bi jooje, kä yaana ike äätee kä ŋommañ ŋoy, tiŋdee kä ŋäjjin Cïlïmaan ye, aŋ tiññaŋ m'ana tälaŋ Cïlïmaan ti ye a winni. \s Ḍuukin Wääktäŋ Yaaññä \p \v 43 Aŋ naana wääktäŋ yaaññä kääjin woo men ti ye, i atï woo teettälaŋ määjï yïïktäŋ. Aŋ naana batta a käñon ye, \v 44 i jaajjï ogo, ‘Ika ḍukcu än yeeni yaana äätä kä ina ti.’ Aŋ naana ike ḍuukin aŋ än kaññe jïñe elaŋ aŋ a weecon aŋ a tooton ye, \v 45 I ike ḍukcï aŋ äcä meken kä ŋaṭükel yaaka teyaŋ kä yaac kä ike ye, iken kaacï aŋ cäyok wïca. Aŋ cäwdä yen men yaanna yaacï ïñï kä yaac batta bata wääna kä on ina. Aŋ cäänna bi wäätï kil yaaññä yaanni ti.” \s Yeecüwa Meen Ke Mädgen \p \v 46 Wääna Yeecüwa jaayee kä ṭoŋ ti ye, i meen ke mädgen yudok üṇtük iken ṭäkï jaajjïdï ike ti. \v 47 Aŋ nüütkï mäŋkalaŋ ogo, “Miic ke mädgic yudok üṇtük ṭäkï jayok ke ïkï.” \p \v 48 Aŋ men luukke ogo, “A ŋaani ken a miyo? Aŋ a ŋaannä ken a mädgo?” \v 49 Aŋ ïṇte nüütte baaddoni yeeke ti, aŋ kiinne ogo, “A miyo ke mädgo ikki. \v 50 Aŋ m'aka nääŋä ṭäktäŋ Wäyo yaana polloŋ jï ye, ken a mädgo ke käwgo ke migo.” \c 13 \s Gäärrä Yen Pïïto Yaana Mäpï Käwkä ye \p \v 1 Aŋ nïïnnä yaanja ti Yeecüwa än daljene ïñï aŋ attä cääjjin koon mooye taaŋ. \v 2 Aŋ ṭoŋ ḍiirken äätin ike ti, aŋ ike taappä kuun jï. Aŋ cääjjin ïñï aŋ ṭoŋ nüüṇṇe, i muure a yuutin koon mooye taaŋ. \v 3 Aŋ pääjgene wakkä ḍiirken kä gäärräni, aŋ jaajjin ogo, “Tiiŋe, pïïto attä woo mäpï käwkä yeeke. \v 4 Aŋ wääna ike mäpee ye, käwkä yakkalaŋ ḍiimdin päy jï, aŋ ḍïïrgä äätin aŋ ami. \v 5 Aŋ käwkä yakkalaŋ ḍiimdin ŋomgu ḍaraŋ wic. Aŋ yüülïn ñaalok kä bïraŋ kä yaana ŋomgu ejgene ejok ye. \v 6 Aŋ wääna äŋ kääjenee kä ye, waak garkä aarre aŋ ïwnä kä yaana bïcäŋgenen baawgene kä ti ye. \v 7 Aŋ käwkä yakkalaŋ ḍiimdin ïñï küügü gïtï, aŋ küügü yüülïn ñaalok aŋ käwkä mäji pugin. \v 8 Aŋ yakkalaŋ ḍiimdin ŋommañ ŋerrä ti, aŋ gidgin käwken, yakkalaŋ ääcin ääŋken caykä kä caay, aŋ yakkalaŋ ääcin ääŋken caykä kä ḍüügük, aŋ yakkalaŋ caykä kä ḍäk. \v 9 Aŋ m'ana cääyge gitke ye, dale tïïŋï aŋ ooke gïtï.” \s Ṭäktäŋ yen Gäärräni \p \v 10 Aŋ baaddoni äätin aŋ ike taaji ogo, “Ïkï jaayä kä gäärräni ina? \p \v 11 Aŋ luuŋŋe ogo, “Ŋäjjin yen jiik paangin yokïn yen Yätkïtïn Polloŋ jïñe äckene kä Jooŋ ikee. Aŋ batta agee äckïnï mäkkalaŋ. \v 12 Aŋ m'aka tiŋit nüüṇṇü yeeni ye, ukcin gïtï mooye bi iñge daa kä Jooŋ, aŋ iken bi cääyge ŋäjjin yaana kääṭï ye. Aŋ m'aka batta tiŋit ye, cäänna ukcin gïtï ḍeerconḍe yaana bilti iken ti ye bi koowgu Jooŋ iken ti. \v 13 Ken ina nüüdü daa kä gäärräni yaanna, \b \q1 Iken däämï \q2 aŋ batta yüṭï, \q1 aŋ tiŋit \q2 aŋ batta ookcutu gïtï. \b \p \v 14 Yaakki ḍääkit yaaka bari Ïcaaya ye ogo, \b \q1 ‘Ikee bi tiiŋe, \q2 aŋ batta bi ooke gïtï, \q1 aŋ ikee bi dääme, \q2 aŋ batta bi yoodde. \q1 \v 15 Me yaakki juuggen üüldïn, \q2 aŋ gitken batta tiŋit, \q2 aŋ waŋgen mïdï, \q1 ken ina waŋgen batta yuṭene yaanna, \q2 aŋ gitken batta tiŋit, \q2 aŋ juuggen batta ükcïdï gïtï, \q1 aŋ iken batta ḍüükïdï ika ti, \q2 yaana ṭeeñä daa kä ye.’ \b \p \v 16 “Aŋ ñaaynä a waŋgic ti, kä yaana waŋgic yuṭene kä ye, ke gitkic ti, kä yaana gitkic tiŋdene kä ye. \v 17 Ikee kiine a gïtken, bäṭoni ḍiirken ke mä wotku iken ṭäkï ogo iken yuṭo waak'a yoorre ye, aŋ batta agene yoorgin, aŋ iken ṭäkï ogo iken tiiŋo waak'a tiiŋŋe ye, aŋ batta agene tiiŋgin. \s Ŋüüllü Gïtï Gäärrä \p \v 18 “Tiiŋe ŋüüllü gïtï yen gäärrä kä pïïto yaana mäpï käwkä ye. \v 19 Aŋ m'ana tiiŋŋä jiik Yätkïtïn aŋ batta agee kä ookon gïtï ye, i booŋïn ätä aŋ gin'a a pïïton jone ti ye oote woo. Yaakka a käwkä yaaka ḍiimdin ïñï päy jï ye. \v 20 Käwkä yaaka ḍiimdin ŋomgu ḍaraŋ wic ye, nüütï m'ana tiŋit jiik aŋ koowde kä bïraŋ kä jon ñamme ye. \v 21 Aŋ ike batta cääyge bïcïŋgä, ike wääcï kä ḍeeraŋ, aŋ naana tïñïdïn ke putkin jï ätä ogo jiik ye, i kä ḍeeraŋ aŋŋi ike koojjï woo. \v 22 Aŋ käwkä yaaka ḍiimdin ïñï küügü gïtï ye, nüütï m'ana tiŋit jiik ye, aŋ kä miillä cekkïtïn yen ŋommañ wiñe jiik maace pugin ñaalok, aŋ ike dalcätä batta ääcïdï käwkä. \v 23 Käwkä yaaka ḍiimdin ŋommañ ŋerrä ti ye, nüütï m'ana tiŋit jiik aŋ ookcede gïtï ye. Aŋ a m'ana ääcïdï käwkä, aŋ giit, caykä kä caay ke caykä kä ḍüügük ke caykä kä ḍäk ye. \s Gäärrä Yek Baaygä \p \v 24 Aŋ iken nüütkï Yeecüwa gäärrä yaŋkalaŋ, aŋ kiinne ogo, “Yätkïtïn yen polloŋ jïñe beel bata oon yaana mäppä käwkä ŋerkä yiil jï baanne ye, \v 25 Aŋ wääna me oodene daa ye, i ädäŋ yeene äätin aŋ mäpcin baaygä waadgä päk aŋ attä. \v 26 Aŋ wääna päk yüülene ñaalok ye, i cäänna daa baaygä üükïn woo. \v 27 Aŋ ñuuguloni yek men mooye äätin ike ti, aŋ taaji ogo, ‘Men mooye, batta a käwkä ŋerkä ken mämmi yiil jï baannü? Aŋ baaygä ätä wa?’ \v 28 Aŋ luuŋŋe ogo, ‘A ädäŋ ken nääŋkä yaakka naŋŋe.’ Aŋ taaji ñuuguloni yeeke ogo, ‘Ïkï ṭäkä ikoon aton aŋ puudon woo?’ \v 29 Aŋ ike luukcin ogo, “Baʼay naana ikee ate puude woo ye, nuŋko päk yakkalaŋ putcede ti. \v 30 Dale yül nänṭä keellä ke nïïnnä errä ti, aŋ iṭoni bi kiinä nïïnnä errä ti baaygä ïïjgänä ergä aŋ ḍiikä yokïn a ḍïïggï, aŋ nääkkänä maañ, aŋ päk ken ḍüljünü tuññu jï.’” \s Gäärrä Yen Käwcan Ŋoommu ke Ŋimin \p \v 31 Aŋ iken nüütkï Yeecüwa gäärrä yaŋkalaŋ, aŋ kiinne ogo, “Yätkïtïn Polloŋ jïñe beel bata oon yaana kuññu käwcan jaan beel bata Jallä, aŋ pïïtte ïñï yiil jï baanne ye.” \v 32 Aŋ a käwcan yaana ḍeeraŋ meken ti muure ye, ken ṭääkcin wääna yüülene ñaalok ye, meken borre yokïn muure yaaka yiil jï ye, aŋ wäättä a jaan mooye, yaana äätete ḍïïrgä aŋ näŋene kurken kimke ti ye.” \v 33 Aŋ nüütkï Yeecüwa gäärrä yaŋkalaŋ, aŋ kiinne ogo, “Yätkïtïn yen polloŋ jïñe beel bata ŋimin yaaka koowi iiŋ kä ḍeewaŋ aŋ wäccee kä ḍon gïtke kä ḍäk yek kakin ke püüwene muure ye. \s Barrä ke Gäärrä \p \v 34 Aŋ waak yaakka muure kiinnene Yeecüwa ṭoŋ kä gäärrä. Baati gin'a batta agee kä jaaygon kä gäärrä ye. \v 35 Yaakki ḍääkit yaaka jaayi Jooŋ kä bäṭo ye ogo, \q1 “Ika poŋi bi kupku kä gäärräni, \q2 aŋ ika bi nüütü woo waak'a a paangin yokïn kä ïïjjïn ti naŋŋä ŋommañ ye ti.” \s Ŋüüllü Gïtï Gäärrä Yek Baaygä \p \v 36 Aŋ ike ṭoŋ daljene ïñï, aŋ attä äräk. Aŋ baaddoni yeeke äätin ike ti, aŋ jaajjin ogo, “Ŋüülgoon gïtï gäärrä baaygä yiil jïñe.” \p \v 37 Aŋ ike luukcin ogo, “M'ana mäppä käwkä ŋerkä yaanna a Minneni Mänbaan. \v 38 Yiil a ŋommañ wiñe, aŋ käwkä ŋerkä a mäbaan yek Yätkïtïn Polloŋ jïñe. Aŋ baaygä a mäbaan yek booŋïn. \v 39 Ädäŋ yaana mäppä yaanna ken a booŋïn. Errä a düüñïn yuungu, aŋ iṭoni a Malaŋŋi. \v 40 Aŋ bata yaana baaygä ḍülge daa me yokïn aŋ nääkkene daa me maañ ye, bi beeljï bata düüñïn yuungu. \v 41 Minneni Mänbaan malaŋŋi yeeke bi tuce, aŋ iken bi aŋgä yokïn Yätkïtïn yeene ti m'aka läpï nääŋkä yaackä ke m'aka liigä gïtï jiik ḍoocin ye muure. \v 42 Aŋ yibjänä kääl maañ jï, nänṭä ba' ïwok ke nänṭä ba' ŋeeynä me leken. \v 43 Aŋ mä wotku bi dïkcï woo bata äŋ Yätkïtïn yen Wäyen ti. Aŋ m'ana cääyge gitke ye, dale tïïŋï aŋ ooke gïtï.” \s Gäärrä Yen Waak Ŋerkä yek Paangin Yokïn \p \v 44 “Yätkïtïn yen polloŋ jïñe beel bata waak ŋerkä yek paangin yokïn yiil jï, yaaka kañi oon aŋ kümme wic ye. Aŋ kä jone ñamme ike attä aŋ waak yeeke yääjjene woo muure aŋ kiññee yiil yaanna. \s Gäärrä Yen Tiilgä \p \v 45 “Aŋ Yätkïtïn Polloŋ jïñe ŋuca beel bata oon yaana määjï tiilgä ye. \v 46 Aŋ wääna käññee kä yaana yäwaŋ aŋ päjjïdï ye, i ike attä aŋ waak yeeke yääjjene woo muure aŋ kiññee kä tiilñan yaanna. \s Gäärrä Yen Ääŋ \p \v 47 “Aŋ Yätkïtïn Polloŋ jïñe ŋuca, beel bata ääŋ yaana yeepi me wii mooye jï, aŋ müügïn yak yakkalaŋ daa kä biilken ye. \v 48 Aŋ wääna küümmee ye, wuuji me woo wii taaŋŋe ti, aŋ me cääjjin ïñï yak ŋerkä waki arwalli gïtï, aŋ yek yaackä yibji woo. \v 49 Aŋ a gin'a bi wäätï düüñïn yuungu ti ye inni. Aŋ malaŋŋi bi ätä aŋ mä yaackä bi kibbänä woo mä wotku gïtï \v 50 aŋ yibjänä kääl maañ jï. Nänṭä ba' ïwok ke nänṭä ba' ŋeeynä me leken. \s Kïcconḍe ke Daane \p \v 51 Aŋ Yeecüwa baaddoni yeeke taaññe ogo, “Wakkä yaakka ookke gïtï muure?” \p Aŋ luuki ogo, “Ee.” \p \v 52 Aŋ kiinne ogo, “Nüüto jiik ḍoocin yaana a baaddo yen Yätkïtïn Polloŋ jïñe ye, beel bata män än yaana ääcïdï woo waak dänken ke waak kïccäŋgenen tuññu yeene jï ye.” \s Yeecüwa Tuuji me yok Naacira \p \v 53 Aŋ wääna Yeecüwa gäärräni yaakka ḍaaŋŋeeda kä ye, ike kaaccä woo wïca, \v 54 Aŋ ike attä baan yeene ti nüütï daaŋmallä yen Yühüüṇṇï ti, aŋ me witken ḍiiktin. Aŋ tääcï ogo, “Oon yaanni ŋäjjin ke teynä nääŋkä yäwkä yaakki kañe wa? \v 55 Batta a minneni ḍuŋo ina? Aŋ batta meen ina battä me ogo Märïyam ina? Aŋ mädgen batta a Yaagüüp, ke Yuucip, ke Camaan, aŋ Yahüüja? \v 56 Aŋ batta a käwgen muure ikki ke ïkïïn yaakki? Aŋ oon yaanni waak yaakka kañe wa muure aŋan? \v 57 Aŋ iken ike tuuji yok, aŋ batta agene gïmgïnï. \p Aŋ kiini Yeecüwa ogo, “Bäṭo eemtä me nänkä muure daa a baan yeene jï ke mä än yeeke ti pääken.” \v 58 Aŋ ike batta a näŋon wakkä yäwkä kä ḍiräk wïca, kä luggin yeenen bäwen ike ti. \c 14 \s Tüwnü Büüṭo Yaaya \p \v 1 Aŋ waan yaanja ti Mügdo Ïïrüüdüc tiiŋŋä ogo Yeecüwa. \v 2 Aŋ ñuuguloni yeeke kiinne ogo, “A Büüṭo Yaaya. Ike ken a jüwïnï ñaalok tüwnü ti, ina ken wakkä yäwkä ke teynä agee kä ïṇte ti yaanna.” \v 3 Aŋ Ïïrüüdüc Yaaya müŋŋe aŋ ḍiiŋŋe aŋ äcce gaŋgar kä jiik Ïïrüdïya, iŋ määden Pïlïbbï. \v 4 Kä yaana kiinene daa Yaaya ogo, “Batta päjjïdï ike koowu.” \v 5 Aŋ ike ṭäkï ogo nägje ḍok, aŋ booññu kä mäbaan, kä yaana Yaaya batte daa me ogo, bäṭo ye. \p \v 6 Aŋ wääna nïïnnä giidä yen Ïïrüüdüc ti ye, i ṭuulle yen Ïïrüdïya ŋeeljin me ñomgen ti, aŋ Ïïrüüdüc ñaappe jok. \v 7 Aŋ ike lïïttä ogo bi iñje gin'a ñujjee ko ye. \v 8 Aŋ ike jaajjin kä yaaka wäkkene daa meen ye, ogo, “Büüṭo Yaaya wiñe äckaa kä winni kä kooḍal.” \v 9 Aŋ yätkä nüüjjïn, kä yaana lïïttee kä wilgä yeeke ñomgen ti ye, aŋ ike iinjin ogo äbïï me. \v 10 Aŋ ike tuccin me aŋ Yaaya wiñe iiri me woo gaŋgar jï. \v 11 Aŋ wiñe äbi me kä kooḍal aŋ iñi me ṭuulle, aŋ äckene meen. \v 12 Aŋ baaddoni yeeke äätin gaane koowi aŋ jïgï. Aŋ iken attä Yeecüwa nüütkï. \s Yeecüwa Äämï Ṭoŋ 5,000 \p \v 13 Aŋ wääna Yeecüwa tiiŋŋee kä aŋan ye, ike kaaccä woo wïca kä kuun aŋ attä nänṭä yaana nüüjee kä woo wïca pare ye. Aŋ wääna tiiŋene daa ṭoŋ ye, iken bäätcin ike ti kïïgen ïñï kä bänkä mäyken gïtï. \v 14 Aŋ wääna Yeecüwa kääjenee kä ïñï kuun jï ye, i ike yurcin ṭoŋ ḍiirken, aŋ ängene ŋïngïn aŋ ṭeeññe kä rackïtenen. \p \v 15 Aŋ wääna biigin ti aŋŋi ye, baaddoni äätin ike ti aŋ jaajjin ogo, “Winni a woo käpet, aŋ äŋ üttü, mäbaan tucci dalä atï bänkälen gïtï kïjï wakkä äämkä yeeken.” \p \v 16 Aŋ luugi Yeecüwa ogo, “Iken ŋana yoku atï, iñe ikee gin'a amgä ye.” \p \v 17 Aŋ iken jaajjin ogo, “Ikoon cäygonon kä bïggï kä duuc winni aŋ yak kä yewwe käpet.” \p \v 18 Aŋ ike luukcin ogo, “Äbe ika ti winni.” \v 19 Aŋ ike ṭoŋ kiinne ogo, “Cääjje ïñï luum gïtï.” Aŋ bïggï yaaka kä duuc ke yak yaaka kä yewwe ye koowne, aŋ däämjin ñaalok polloŋ jï, aŋ mäŋjin ñaalok. Aŋ bïggï liiŋŋe gïtï, aŋ iññe baaddoni, aŋ pääggi mäbaan. \v 20 Aŋ iken muure ämmä ke burene aŋ baaddoni ääṭin ñaalok arwalli kä caay witken kä yew a küümïn kä bïggï palken yek lïïktïnï yaaka buuccu ye. \v 21 Aŋ m'aka ämmä ye bi ḍakcïdï 5,000 ook pääken, i määngä ke merkälen batta a pakin ti. \s Yeecüwa Äätä Piik Witin \p \v 22 Aŋ kä ḍeeraŋ aŋŋi Yeecüwa baaddoni yeeke kiinne ogo kaaco kuun jï wäätce ŋätin irco woo koon mooye taaŋŋañja, por ṭoŋ tucce woo. \v 23 Aŋ wääna Yeecüwa ṭoŋ äkkeneeda ye, ike attä pääm wic pare mäṭï. Aŋ wääna nänṭä aŋŋee kä biigin ti ye, i ike a wïca pare. \v 24 Aŋ waan yaanja ti kuun utirin woo koon taaŋŋe ti, aŋ piik nuuttin aŋ jommu küütïn aŋ kuun wigde yok. \p \v 25 Aŋ kä tïṇṇäŋänä aŋŋi Yeecüwa äätin baaddoni yeeke ti, i äätä piik witin. \v 26 Aŋ wääna yooṭene daa baaddoni ääte kä piik witin ye, i iken ṭeŋgin, aŋ yawgin kä liin ogo, “A callï!” \p \v 27 Aŋ kä bïraŋ aŋŋi iken kiini Yeecüwa ogo, “Juuggic tiijge, a ika. Ŋana ikee booje.” \p \v 28 Aŋ Bütürüc luukcin ogo, “Mügdo, naana a ïkï ye, kiinja dalä ika äätä ïkï ti piik witin.” \p \v 29 Aŋ kiini Yeecüwa ogo, “Ee, äätä.” \p Aŋ Bütürüc kääjin ïñï kuun ŋäc aŋ attä piik witin üŋjïn Yeecüwa ti. \v 30 Aŋ wääna yurcenee kä jommu mooye ye, i ike booññu, aŋ ṭäkï müñït, aŋ yaajjin ogo, “Mügdo, magja!” \p \v 31 Aŋ Yeecüwa ïṇte lajjene kä bïraŋ aŋ müŋŋe. Aŋ kiinne ogo, “Ïkï yaana luggin yüünü ḍeeraŋ ye, jüüggü riijä ina?” \p \v 32 Aŋ wääna iken kaaccene kuun jï ye, jommu yuuttu ïñï. \v 33 Aŋ m'aka kuun jï ye ike ḍüŋgï ïñï aŋ kiini ogo, “A gïtken ïkï agä Minneni yen Jooŋ.” \s Yeecüwa Ṭïïñï Rackä Ḍiirken \p \v 34 Aŋ wääna iken ircene kä woo koon mooye ye, i iken äätin nänṭä yaana battä me ogo Janacareet ye. \v 35 Aŋ wääna mä nänṭä yaanja ti ike ŋïjene daa kä ye, i iken tuccin jiik bänkälen yaaka cokulaŋ ti ye muure, aŋ ike äcki me m'aka a rackä ye ogo ṭeeñje. \v 36 Aŋ ñujgi ŋïngïn ogo burŋu yeene tüke ken cäänna yoku tabjï yok. Aŋ m'aka täppä yokïn ye, i ṭeññä muure. \c 15 \s Laṇṇä ke Ḍällä \p \v 1 Aŋ Pïrrïcïïnnï ke nüütoni jiik ḍoocin yek Jooŋ äätin yuṭit Yeecüwa ätä Oorcalïïm. Aŋ taaji ogo, \v 2 “Baaddoni yüükü poñku ḍuuŋku liikä gïtï ina? Iken ïnken batta looku poñ looŋŋu ïnkä ti.” \p \v 3 Aŋ luugi Yeecüwa ogo, “Aŋ ikee jiik ïïnïnï yek Jooŋ liige gïtï ogo poñku yeekic ina? \v 4 Jooŋ jaajjin ogo, ‘Wääc ke miic eemdä,’ aŋ, ‘M'ana wäyen ke meen kirre ye, i päjjïdï näkä me ḍok.’ \v 5 Aŋ ikee jaaye ogo päjjodo naana men wäyen ke meen kiinje ogo, ‘Buucka, ikee batta yüükkede ti. Äccin yaana yoku iñde kä ye, i iññä Jooŋ.’ \v 6 Aŋ iken nüüde ogo wäygen ke migen ŋana eemdïï. Aŋ kä poñku yeekic ikee nääŋe bata gin'a jiik Jooŋ batta cääygene mügdïn ye. \v 7 Ikee lääñoni! Tooti Ïcaaya wääna bäṭṭee kä ogo ikee ye, ogo, \q1 \v 8 “‘Me yaakki ika eemta kä lepen, \q2 aŋ juuggen uturaŋ woo ika ti. \q1 \v 9 Aŋ ika maaŋga käpet, \q2 aŋ nüüṇṇü yeenen a jiik naŋgin kä mänbaan bata gin'a a iinin yen Jooŋ ye. \p \v 10 Aŋ wäättan Yeecüwa ṭoŋ bärkene ti ike ti aŋ kiinne ogo, “Tiiŋe aŋ ooke gïtï. \v 11 Batta a gin'a kaaccïdï poŋ jï ye ken men ḍääle, a gin'a kääjïdï woo poŋ jï ye, ken men ḍääle.” \p \v 12 Aŋ baaddoni äätin ike ti aŋ jaajjin ogo, “Ŋäjjä ogo Pïrrïcïïnnï piiṇdono wääna tiiŋŋene jiik'a jaayni ika?” \p \v 13 Aŋ luugi Yeecüwa ogo, “Gin'a batta a pïïton kä Wäyo yaana ñaalok polloŋ jï ye, bi puudunu me woo. \v 14 Dale buwin pääken. Iken a uykuni aŋ a woydoni yek uykuni. Aŋ naana uyku woyit uyku ye, muuṭuk bi ḍïmjï käälok.” \p \v 15 Aŋ ike kiini Bütürüc ogo, “Gäärrä yaanna ŋüülgoon kä gïtï.” \p \v 16 Aŋ ike jaajjin ogo, “Ikee cäänna batta mor ukce gïtï ke tiññaŋ? \v 17 Aŋ ikee batta yuṭe gin'a kaaccïdï poŋ jï ye atï kän jï aŋ kääjïdï woo gaan ti? \v 18 Aŋ gin'a kääjïdï woo poŋ jï ye kääjïdï woo jon ti, aŋ ken men ḍääle. \v 19 Aŋ jon jï kääjïdï woo, paydinni yaacken, nääŋ, balkïtïn, düüjïn a maam, kallä, yelkïtïn, ke aammin yok. \v 20 Aŋ a waak'a men ḍäältä ye ikki. Aŋ ammä i ïnkä batta a lookon men batta ḍääle.” \s Luggin Iiŋ Boorgu \p \v 21 Aŋ Yeecüwa kääjin woo wïca, aŋ attä baan mä Cüür ke Cïdoon. \v 22 Aŋ wina, iiŋ boorgu yaŋkalaŋ kääjin woo baan yaanja ti week ogo, “Ängaa ŋïngïn, ay Mügdo, Minneni Daawüüt, ṭuulle yeeni cääygene meŋkeeke, aŋ yuuge yok kä yaac.” \p \v 23 Aŋ batta agee kä luukon kä jiikkalaŋ. Aŋ baaddoni yeeke äätin ike ti, aŋ ike ñujgi yok ogo, “Ñoolci woo, ikoon lilgon gitkin.” \p \v 24 Aŋ luugi Yeecüwa ogo, “Ika tuujana Jooŋ käbälgä yääyin yek mä Icärayiil ti pääken.” \p \v 25 Aŋ iiŋ äätin aŋ ḍüŋjïn ïñï ike ti, aŋ jaajjin ogo, “Mügdo, yüükkaa ti.” \p \v 26 Aŋ luugi Yeecüwa ogo, “Batta päjjïdï ammani merkälen koowtu me, aŋ yipkätä me gukku.” \p \v 27 Aŋ iiŋ jaajjin ogo, “Ee, Mügdo, aŋ cäänna gukku ämï ammani yaaka ḍïïmdïdï däräŋgä me mäyken ti ye.” \p \v 28 Aŋ luugi Yeecüwa ogo, “Ay iiŋ, luggin yüünü teyaŋ! Dalä wäätï bata yaana ṭäkii kä ye.” Aŋ kä ḍeeraŋ aŋŋi ṭuulle yeene ṭeññä. \s Yeecüwa Ṭïïñï Ṭoŋ Ḍiirken \p \v 29 Aŋ Yeecüwa wïca daljene ïñï aŋ attä kä koon mooye mä Jalïïl taaŋ. Aŋ aajjin ñaalok pääm wic aŋ cääjjin ïñï wïca. \v 30 Aŋ ṭoŋ ḍiirken äätin ike ti, ääcin m'aka a puudgu, ke uykuni, ke ŋolku ke m'aka batta jayok ke me ḍiirken yakkalaŋ yaaka a rackä ye, aŋ ḍooci ïñï ñome ti, aŋ ṭeeññe muure. \v 31 Aŋ ṭoŋ witken ḍiiktin, kä yaana yuuṭṭene m'aka batta jayok aŋ jääyene kä woo ye, ke ŋolku tutcene ye, ke puudgu jujjene kä woo ye, aŋ uykuni pättene ye, i wina iken Jooŋ mä Icärayiil maaŋi yok. \s Yeecüwa Äämï 4,000 Witken woo \p \v 32 Aŋ Yeecüwa baaddoni yeeke bärkene ti, aŋ kiinne ogo, “Ṭoŋ yaakki ängä ŋïngïn kä yaana cäynene ke ika nïïnkä kä ḍäk i iken batta cäygene kä gin äämkä ye. Aŋ ika batta ṭäkä iken tuccudu woo kä käñ, nuŋko bägit pääygä gïtï.” \p \v 33 Aŋ ike luugi baaddoni yeeke ogo, “Ïkïïn bi käñïn ammani wa woo käpet winni yaaka ṭoŋ yaakki bi burene kä ye?” \p \v 34 Aŋ iken taaji Yeecüwa ogo, “Ikee cääygene kä bïggï kä ŋïṭṭä?” \p Aŋ iken jaajjin ogo, “Kä ŋaṭükel, aŋ yak lïcken kä ḍeewaŋ.” \p \v 35 Aŋ ṭoŋ kiinne ogo cääjjo ïñï ŋomgu gïtï. \v 36 Aŋ bïggï yaaka kä ŋaṭükel ke yak ye, koowne aŋ ŋüülkene, aŋ liiŋŋe gïtï, aŋ iññe baaddoni, aŋ iñi baaddoni ṭoŋ. \v 37 Aŋ iken muure ämmä aŋ burru. Aŋ iken ääṭin ñaalok arwalli kä ŋaṭükel a küümïn kä bïggï palken yek lïïktïnï yaaka buuccu ye. \v 38 Aŋ m'aka ämmä ye a 4,000 yaaka a ook ye, i merkälen ke määngä batta a pakin ti. \v 39 Aŋ wääna ṭoŋ tucceeda kä woo ye, i ike taappä kuun jï aŋ attä baan mä Majadaan. \c 16 \s Woydoni Ñüjï Gin Yäwnä \p \v 1 Aŋ Pïrrïcïïnnï ke Cüddügïïnnï äätin Yeecüwa ti, aŋ ike puuci aŋ ñujgï ŋïngïn ogo iken nüütkïï gin yäwnä Polloŋ jï. \p \v 2 Aŋ ike luukcin ogo, “Naana äŋ lütcïdï ye, i ikee jaaye ogo, ‘Jommu bi ŋeroŋer, kä tïṇṇä polloŋ jïñe.’ \v 3 Aŋ kä tïṇṇäŋänä aŋŋi, i ikee jaaye ogo, ‘Ñaal bi määdo ko polloŋ jïñe tïṇṇe ke üllü curuŋgu.’ Ikee yaacene yokïn kä ŋüüllü gïtï biilkä polloŋ, aŋ ikee batta lïïlte ŋüüllü gïtï waak'a üükïdï woo waadgä yuungu ti ye. \v 4 Mä yiñ ke kil baale määjï gin yäwnä, aŋ baati gin yäwnä yaana bi iñge daa me ye, a gin yäwnä yen Yüünïc pare.” Aŋ dalji ïñï Yeecüwa aŋ ike attä. \s Ŋimin Yek Pïrrïcïïnnï ke Cüddügïïnnï \p \v 5 Aŋ wääna baaddoni ircene woo koon mooye taaŋŋañja ye, bïggï wiiṭi iken batta a ääcïnï. \v 6 Aŋ kiini Yeecüwa ogo, “Dääme aŋ waŋgic tïïce kä ŋimin yek Pïrrïcïïnnï ke Cüddügïïnnï.” \p \v 7 Aŋ iken uccin kä jiik pääken ogo, “Ike jaay aŋŋi nääŋka batta agïn ääcïnï kä bïggï ye.” \p \v 8 Aŋ ooki gïtï Yeecüwa, aŋ kiinne ogo, “Ikee yaaka luggin yeenic ḍeeraŋ ye, ikee luuge pääkic ogo ikee batta cäygeda ko bïggï ina? \v 9 Aŋ batta mor ooke gïtï? Aŋ batta payde wääna äämmä 5,000 kä bïggï kä duuc, aŋ arwalli kä ŋïṭṭä yaaka ḍülle ye? \v 10 Aŋ bïggï kä ŋaṭükel äämmä 4,000, aŋ arwalli kä ŋïṭṭä yaaka buuccu ye? \v 11 Aŋ ikee yoññe ogoo kä ookcin gïtï, i ika batta jaayä ogo bïggï aŋan? Waŋgic tïïce kä ŋimin Pïrrïcïïnnï ke Cüddügïïnnï.” \v 12 Aŋ wäättan ooki gïtï baaddoni ogo batta jaayo ogo waŋgen tïïccï ko ŋimin bïggï, ko nüüṇṇü kärgit yen Pïrrïcïïnnï ke Cüddügïïnnï. \s Bütürüc Yeecüwa Nüüdene woo ogo Macii \p \v 13 Aŋ wääna Yeecüwa äätenee kä baan mä Kaacarïya Pïlïbbï ye, i baaddoni yeeke taaññe ogo, “Mäbaan jayok ogo Minneni Mänbaan ogo ŋaani?” \p \v 14 Aŋ iken jaajjin ogo, “Mäkkalaŋ jayok ogo Büüṭo Yaaya, aŋ yakkalaŋ jayok ogo Ïlïya, aŋ yakkalaŋ jayok ogo Ïrmïya, aŋ yakkalaŋ jayok ogo bäṭo yaŋkalaŋ.” \p \v 15 Aŋ taaji Yeecüwa ogo, “Aŋ ikee jaaye ogo Ika agjo ŋaani?” \p \v 16 Aŋ Camaan yaana battä me ogo Bütürüc ina luukcin ogo, “Ïkï agä Macii, Minneni Jooŋ yaana a üdon ye.” \p \v 17 Aŋ Yeecüwa ike luugi ogo, “Ñaaynä ïkï ti, Camaan minneni Yuhanna! Batta a mänbaan ken ïkï nüütkene yaakka, a Wäyo yaana ñaalok polloŋ jï ye. \v 18 Aŋ ïkï kiineni, ïkï agä Bütürüc, aŋ aŋan ogo karkar, äntüke yeeni bi badä karkar yaanni ti, aŋ teynäni yek tüwnü ike batta bi lïïlgä. \v 19 Aŋ ïkï bi iñeni kuponi yek Yätkïtïn Polloŋ jïñe, aŋ gin'a ḍeŋŋi ŋommañ wic ye, i bi a ḍekon ke ñaalok polloŋ jï, aŋ gin'a gütkïnï ŋommañ wic ye, i bi a gütkïnï ke ñaalok polloŋ jï.” \v 20 Aŋ baaddoni yeeke kolle ogo mäŋkalaŋ ŋana nüütkïdïï ogo Ike agje Macii. \s Yeecüwa Bäṭï Tüwnü yeene ke Juwin yeene \p \v 21 Aŋ waan yaanja ti Yeecüwa uccin kä nüütkïn baaddoni yeeke ogo Ike bääkkan daa atce Oorcalïïm, aŋ ike bi wääcce wakkä ḍiirken yätïnï ti, ke ḍuuŋku däŋkä ti, ke nüütoni jiik ḍoocin yek Jooŋ ti. Aŋ Ike bi nägjï me ḍok, aŋ nïïnnä ḍäk ti Ike bi juwee ñaalok tüwnü ti. \p \v 22 Aŋ koowi Bütürüc wüükke woo aŋ gerre, aŋ kiinne ogo, “Yoku ŋana iccätä Jooŋ, Mügdo! Aŋ yaanna ŋana yoku wäätcïdï a ïkï ti!” \p \v 23 Aŋ Bütürüc ṭukki Yeecüwa ñome aŋ kiinne ogo, “Wükcü woo ika ti, wiñ yen meŋkeekeni! Ïkï agä wïïṇṇan ika ti, paydinni yüükü batta ḍooju waak Jooŋ ti, a waak mänbaan ti.” \p \v 24 Aŋ wäättan Yeecüwa baaddoni yeeke kiinne ogo, “M'ana ṭäkï bäätïdï Ika ti ye, dale ḍoŋe wiire aŋ kaakkon yeene koowe aŋ bätä Ika ti. \v 25 Aŋ m'ana üṇṇü yeene tïïje ye, i bi yääye, aŋ m'ana üṇṇü yeene yääyne ogo ika ye, i bi kañe. \v 26 Aŋ a ŋaaka ken kañtä men naana wakkä ŋommañ wiñe koowne muure aŋ üṇṇü yeene yääyne ye? Aŋ a ŋaaka ken äccätä men ḍuukcedee üṇṇü yeene? \v 27 Aŋ Minneni Mänbaan bi ätä ke malaŋŋi yeeke kä maaŋŋä yen Wäyen, aŋ mäŋkalaŋ daa bi ḍuukke nääŋkä yeeke yaaka naŋŋe ye. \v 28 Ikee kiine a gïtken, mäkkalaŋ bilti winni batta bi näkkä tüwnü, ke yuṭene Minneni Mänbaan äätee kä yätkïtïn yeene.” \c 17 \s Ääkcin \p \v 1 Aŋ wääna nïïnkä kä ḍüügük ḍakkene ye Yeecüwa Bütürüc koowne ke Yaagüüp ke määden Yuhanna, aŋ attene kä pääm küüllü wic pääken. \v 2 Aŋ ike ääkcin ñomgen ti, aŋ ñome dikcin woo bata äŋ, aŋ buruŋgu bojjin ïñï bata diko. \v 3 Aŋ wïca Müüca ke Ïlïya üükïn woo iken ti, aŋ jayok ke ike. \v 4 Aŋ Bütürüc Yeecüwa kiinne ogo, “Mügdo, ŋeraŋ kä biltinono ti winni. Aŋ naana ïkï ṭäkä ye, ika bi näŋä däŋkä kä ḍäk winni, yaŋkalaŋ a yüünü, aŋ yaŋkalaŋ a yen Müüca, aŋ yaŋkalaŋ a yen Ïlïya.” \v 5 Aŋ wääna ike mor jaayee kä ye, i curŋu ṭüüpülgü iken äädi yokïn, aŋ jiik kääjin woo curŋu gïtï aŋ jaay ogo, “A Minneni yeeni yaana bilgä ye inana, aŋ joni ñabaŋ kä Ike, tiiŋgede.” \p \v 6 Aŋ wääna baaddoni tiiŋŋene aŋan ye, i iken waŋgen kümjï ïñï bojok. \p \v 7 Aŋ Yeecüwa äätin aŋ täämme yokïn, aŋ kiinne ogo, “Juwe ñaalok, ŋana ikee booje.” \v 8 Aŋ wääna waŋgen äärene daa ñaalok ye, i iken batta a yuṭin mäŋkalaŋ a Yeecüwa pare. \p \v 9 Aŋ wääna iken kääcete ïñï pääm wic ye, i iken koli Yeecüwa ogo, “Mäŋkalaŋ ŋana nüütkede kä gin'a yoorre yaanni, ke Minneni Mänbaan juwe ñaalok tüwnü ti.” \p \v 10 Aŋ taaji baaddoni yeeke ogo, “Aŋ nüütoni yek jiik ḍoocin yek Jooŋ jayok ogo Ïlïya ken bi ïïjo äätin ina?” \p \v 11 Aŋ ike luukcin ogo, “Ïlïya äätïdï, aŋ wakkä bi toode muure. \v 12 Ikee kiine Ïlïya äätin ḍaŋŋa aŋ batta a ŋïcon kä me, aŋ näŋgi gin'a ṭäkkänä ye. Aŋ Minneni Mänbaan cäänna bi wääcï ïnken ti.” \v 13 Aŋ wäättan ooki gïtï baaddoni ogo jaayo ogo Büüṭo Yaaya. \s Yeecüwa Ṭïïñï Minneni Cääyge Meŋkeeke \p \v 14 Aŋ wääna äätene ti ye, oon yaŋkalaŋ äätin ike ti, aŋ ḍüŋjïn ïñï ñome ti. \v 15 Aŋ jaajjin ogo, “Mügdo, minneni yeeni ängä ŋïngïn, ike ḍïïmdïdï i wääcï pillä kä yaac. Aŋ ääŋkalaŋ ḍïïmjïdï maccük ke piitti. \v 16 Aŋ äckänä baaddoni yüükü, aŋ batta agene lïïlgon kä ṭeeññä. \p \v 17 Aŋ Yeecüwa luukcin ogo, “Ikee yaaka luggin yeenic ḍeeraŋ aŋ age kil yaaññä ye! Ke tooku ika cääyä ke ikee? Aŋ ke tooku ika wääcä ke ikee? Minneni ickakä winni.” \v 18 Aŋ Yeecüwa meŋkeeke gerre, aŋ kääjin woo minneni ti, aŋ minneni ṭeññä kä bïraŋ. \p \v 19 Aŋ baaddoni äätin Yeecüwa ti pääken, aŋ tääccin ogo, “Aŋ batta ñoolcodon woo ina?” \p \v 20 Aŋ iken kiini Yeecüwa ogo, “A luggin yeenic ḍine. Ikee kiine a gïtken naana ïkï cääygi luggin bata jaan yaana beel bata jallä käwconḍe, aŋ pääm yaanni kiinä ogo bagä wïca ye, i daa bak. Aŋ baati gin'a teyaŋ ïkï ti ye. \s Yeecüwa Bäṭï Tüwnü Yeene Ŋuca \p \v 22 Aŋ wääna yoken ḍülte daa Jalïïl ye, i iken kiini Yeecüwa ogo, “Minneni Mänbaan bi müükkünü me mäbaan, \v 23 aŋ bi näkä me ḍok, aŋ ike bi juwu ñaalok nïïnnä ḍäk ti.” Aŋ baaddoni yeeke nüüjjïn. \s Äccin Ḍüllü Yek Änlaṇṇä \p \v 24 Aŋ wääna Yeecüwa ke baaddoni yeeke äätene Kaparnahuum ye, i ḍüṭoni yek änlaṇṇä äätin Bütürüc ti aŋ taaji ogo, “Nüüto yüünü batta äccïdï ḍüllü yen änlaṇṇä?” \p \v 25 Aŋ ike gïmmïn ogo, “Ee.” \p Aŋ wääna ike äätenee ti än jï ye, i Yeecüwa ïïjjïn jaajjin ike ti ogo, “Ïkï paydä ogo ŋaaka, Camaan? A ŋaani ken kujdene kä yätkäni yek ŋommañ wiñe ñuugulani ke ḍüllüni? A merkä yeeken ti halla a m'aka batta a mä baan ye ti?” \p \v 26 Aŋ luugi Bütürüc ogo, “A m'aka batta a mä baan ye ti.” \p Aŋ Yeecüwa ike kiini ogo, “Aŋ aŋan merkä yeeken tetgaŋ. \v 27 Aŋ ïkïïn batta ṭäkïn iken peeṇtïn, atä cääl jï aŋ yiipcä gora aŋ kuju yakcan yaana ïïjïdï ye, naana poŋe kupkini ye, i ïkï bi käñä tiilñan gällä waŋe. Koowu aŋ äckeeda kä, aŋ iñjeeda a yeeni ke yüünü. \c 18 \s A Ŋaani ken Tälaŋ Yätkïtïn Polloŋ jï ti? \p \v 1 Aŋ waan yaanja ti baaddoni äätin Yeecüwa ti aŋ taaji ogo, “A ŋaani ken yäwaŋ Yätkïtïn Polloŋ jï ti?” \p \v 2 Aŋ ike bääṭin ti minnenile, aŋ yuutte ñomgen ti. \v 3 Aŋ ike jaajjin ogo, “Ikee kiine a gïtken, naana ikee batta beeljede bata merkälen ye, ikee batta bi kaace ti Yätkïtïn Polloŋ jï ti. \v 4 Aŋ m'ana ḍoŋe ḍuuge ïñï bata minnenile yaanni ye, ken bi a m'ana yäwaŋ Yätkïtïn Polloŋ jï ye ti. \p \v 5 Aŋ m'ana gïmgïn minnenile bata yaanni kä yäṇtonḍi ye, i ika gïmgana. \v 6 Aŋ m'ana merkälen lïcken yaakki yaaka a luggïnï kä ika ye puge ḍuuggin kä nääŋkä yaackä ye, iiñca päjjïdï men yaanna ḍikkänä me ḍok päämḍeynä mooye aŋ yeepänä me kul wii mooye jï. \p \v 7 “Jooññu ŋommañ wic kä wakkä yaaka naŋtä me a yek yiñ ye! Bääkkan daa päjjïdï waak yaakka näŋï ḍuuggen, aŋ jooññu m'ana äätete puuccin ye ti! \v 8 Aŋ naana a ïṇtü ke kïyü ken ïkï pugey ḍok kä yiñ ye, iirä woo aŋ yeepci woo, iiñca päjjïdï ïkï kaacci ti üṇṇü ti ke cüle ïṇtü kä keelok ke kïyü kä keelok, kä yaana ïnkü ke kïïgü muuṭuk biltene ti, aŋ yeepini me maañ yaana ke cüle ye ti. \v 9 Aŋ naana a waŋü ken ïkï pugey ḍok kä yiñ ye, luulu woo aŋ yeepci woo, iiñca päjjïdï ïkï kaacci ti üṇṇü ti waŋü kä keelok, kä yaana waŋgü muuṭuk biltene ti, aŋ yeepini kä me maañ yaana ke cüle ye ti. \s Gäärrä yen Kabal Yääyon \p \v 10 “Waŋgic tïïce ṭeṭaŋ ŋana merkälen lïcken yaakki waagde. Aŋ ikee kiine malaŋŋi yeeken polloŋ jï Wäyo daamgä waŋgin kamat polloŋ jï. \p \v 12 “Aŋ ikee payde ogo, ŋaaka? Naana men yaŋkalaŋ cäygene käbälgä caykä kä caay, aŋ keelok yääynä meken ti ye, ike batta bi yaaka caykä kä waŋäḍeŋ witken kä waŋäḍeŋ ye cake ïñï pääm wic, aŋ ike atï määjï yaana a yääyon ye? \v 13 Ikee kiine a gïtken, naana kaññe ye, ike jone bi ñapï kä yaac kä yaana kaññeeda kä yaanna, kä yaaka caykä kä waŋäḍeŋ witken kä waŋäḍeŋ batta a yääyin ye. \v 14 Aŋ cäänna batta a ṭäktäŋ yen Wääc yaana ñaalok polloŋ jï ye, ogo merkälen lïcken yaakki ti yaŋkalaŋ yääyo. \s Naana Määdic ke Käwic Näŋŋä Yiñ Ïkï ti ye \p \v 15 “Aŋ naana määdic ke käwic näŋŋä yiñ ïkï ti ye, atä aŋ nüütkü yiñ yeene waan yüünü ke ike pare. Aŋ naana ïkï tiiŋgeney ye, i ïkï käññi määdic. \v 16 Aŋ naana ïkï batta agä tïïŋgïnï ye kuju mäŋkalaŋ kä keelok ke yew aŋ ḍukce kä ke ïkï ŋuca nuŋko jiik'a jaayne ye yuute daa, kä biltin ti m'aka a yuṭin kä yew ke ḍäk ye. \v 17 Aŋ naana ike yaakkä kä tiiŋgin iken ye, i nüütkü äntüke Macii, aŋ naana ike yaakkä cäänna kä tiiŋgin äntüke Macii ye, dalä ike wäätï ïkï ti bata waanjï ke ḍüṭoni yaacken. \v 18 Ikee kiine a gïtken, gin'a ḍeŋŋe ŋommañ wic ye, i cäänna daa bi a ḍekon polloŋ jï, aŋ gin'a gütkene ŋommañ wic ye, i cäänna daa bi a gütkïnï polloŋ jï. \p \v 19 “Aŋ ikee kiine a gïtken ŋuca, naana mäkkalaŋ kä yewwe ikee ti gïmmïn ŋommañ wic kä gin'a tääccene ye, i bi näŋgene daa Wäyo yaana ñaalok polloŋ jï ye. \v 20 Aŋ naana mäkkalaŋ kä yewwe ke ḍäk yoken ḍülï nänṭä keellä kä yäṇtonḍi ye, i wïca ika agä waadgen ti.” \s Gäärrä yen Ñuugulo yaana batta Ängïdï Ŋïngïn ye \p \v 21 Aŋ Bütürüc äätin Yeecüwa ti aŋ taaññe ogo, “Mügdo, naana määdo ïïñjïdï ika näŋgada nääŋkä yaackä ye kulku ääŋki kä ŋïṭṭä? Ääŋki kä ŋaṭükel?” \p \v 22 Aŋ kiini Yeecüwa ogo, “Ïkï batta kiinneni ogo ääŋke ko ŋaṭükel, a caykä kä ŋaṭükel ääŋke kä ŋaṭükel. \p \v 23 “Aŋ aŋŋi ina ken Yätkïtïn Polloŋ jïñe iircete daa me ke yätkä yaana ṭäkï ḍuccïdï ïñï ñuuguloni yeeke yaaka ike cääyge mïïngä iken ti ye. \v 24 Aŋ wääna ïïjjene cäjjin ïñï ye, i äcki me men kä keelok yaana a kujon mïïngä ike ti ye, 10,000 yek tiil. \v 25 Aŋ batta cäyge gin'a wänee kä mïïngä ye, aŋ yätkä yeene iinjin jiik ogo ike yääjjïï me woo ke iiŋe ke merkälen yeeke ke wakkä yeeke yaaka bilto ti ye muure ken wänjeko mïïngä. \p \v 26 “Aŋ ñuugulo yeene ḍüŋjïn ïñï ñome ti, aŋ ike ñujgi yok ogo, ‘Yuudu por aŋ waak yüükü bi wängenii kä muure.’ \v 27 Aŋ ike ängi ŋïngïn yätkä yeene aŋ kulkene kä mïïngä aŋ äkkene attä. \p \v 28 “Aŋ wääna ñuugulo yaanna kaaccee kä woo ye i pärjin ke muukonḍe yaana agene kä ñuuguloni ye, a kujon tiil ike ti caykä kä caay, aŋ müŋŋe maaññe pok aŋ kiiṇde ogo, ‘Wängaa mïïngä yeeki yaaka agii kä koowgin ika.’ \p \v 29 “Aŋ menen yaana agene kä kiinkä ye ḍüŋjïn ïñï aŋ ike ñujgi yok ogo, ‘Yuudu por aŋ waak yüükü bi wängenii.’ \v 30 Aŋ ike yaakkä aŋ koowne aŋ äññe äcce gaŋgar ke mïïngä wanjeeda ko. \p \v 31 Aŋ wääna ñuuguloni yakkalaŋ yuṭṭene gin'a näŋŋä ḍoŋe ye, iken juuggen yejgin kä yaac, aŋ iken attä yätkä yeenen nüütkï kä wakkä yaaka näŋŋä ḍuuggen yaakka. \v 32 Aŋ bärki yätkä aŋ kiinne ogo, ‘Ïkï ñuugulo yaajgonḍe ïkï kulkeneni kä mïïngä yüükü muure kä yaana ñujganaa kä yok ye. \v 33 Aŋ ïkï müükonḍü batta ängä ŋïngïn bata yaana ängenenii ŋïngïn ye?’ \v 34 Aŋ yätkä pennä kä yaac, aŋ müükkene ḍujoni ogo ḍooyjï, ke mïïngä wanjeeda ko muure. \p \v 35 “Aŋ cäänna Wäyo yaana polloŋ jï ye, ikee bi naŋde kä nääŋkä keelkä aŋan naana m'ana määden ke käwen batta kulkede jone ti ye. \c 19 \s Ḍey ke Äkkin \p \v 1 Aŋ wääna Yeecüwa ḍaŋŋee kä jiik yaakki ye, ike Jalïïl daljene ïñï, aŋ attä baan mä Yühüdïya ti kä ñomuk wii mä Üürdün ti. \v 2 Aŋ ṭoŋ ḍiirken bäätcin ike ti aŋ ṭeeññe wïca. \p \v 3 Aŋ Pïrrïcïïnnï yakkalaŋ äätin ike ti, aŋ ike puuci taaji ogo, “Yoku päjjïdï oon iiŋe äkke kä jiik'a bilti ye?” \p \v 4 “Aŋ luugi Yeecüwa ogo, “Ikee batta age päkin Meeŋka jiik Jooŋ jï ogo Näŋo ïïjjïn ti, iken naŋŋïï ogo oon ke iiŋ? \v 5 Aŋ ike jaajjin ogo, ‘Ina ken oon wäyen ke meen daleeda buwin aŋ yore cooṭeeda ti iiŋe ti, aŋ wäätene agene gaan keellä yaanna. \v 6 Aŋ iken batta ŋuca a yew aŋŋa men keelok, aŋ gin'a coori yok Jooŋ ye dale ŋana piirgä gïtï mänbaan.” \p \v 7 Aŋ taaji ogo, “Aŋ Müüca iccin jiik ogo men iiŋe iñje meeŋka äkkin aŋ äkkee ina?” \p \v 8 Aŋ kiini Yeecüwa ogo, “A juuggic teynen ken ina tiiŋgene kä Müüca ogo määngic dalje buw yaanna, aŋ wääna ïïjjïn ti ye batta aŋan. \v 9 Aŋ ikee kiine, m'ana iiŋe äkkene kä jiik yakkalaŋ batta kä balkïtïn aŋ kuññu iiŋ yaŋkalaŋ ye, i aŋan näŋit balkïtïn.” \p \v 10 Aŋ kiini baaddoni yeeke ogo, “Aŋ naana a biilkä ika yek waadgä oon ke iiŋ ye, iiñca ŋana men kujit.” \p \v 11 Aŋ kiinne ogo, “Yaakki batta lïïltä gïmkätä me muure, a m'aka a yüükkïnï ti kä Jooŋ ye pääken. \v 12 Mäkkalaŋ a giitin kä migen a lucku, aŋ mäkkalaŋ a dïkïn kä mäbaan aŋ mäkkalaŋ wäkï cäwdä bata lucku ogo Yätkïtïn Polloŋ jïñe. M'ana lïïṭït gïmgïdï yaakki ye, i dale gïmge. \s Dale Merkälen Ätä Ika ti \p \v 13 Aŋ merkälen äbi me ike ti ogo ïnke ḍoocce witken ti aŋ ŋüülkee. Aŋ baaddoni me geri. \p \v 14 Aŋ Yeecüwa jaajjin ogo, “Dale merkälen ätä ika ti, aŋ ŋana ṭïïge, bata yaakki Yätkïtïn Polloŋ jïñe a yeenen.” \v 15 Aŋ ïnke ḍoocce witken ti aŋ ŋüülkene aŋ kaaccä woo. \s Oon Yaana a Ceeggon ye \p \v 16 Aŋ oon yaŋkalaŋ äätin ike ti aŋ ike taaji ogo, “Nüüto, a nääŋkä ŋerkä yaaka wali ye, ken bi naŋä käñä üṇṇü ke cüle?” \p \v 17 Aŋ kiini Yeecüwa ogo, “Ika tajdaa kä ŋerrä ina? M'ana ŋeraŋ ye a Keelok. Aŋ naana ïkï ṭäkä kaaccin ti üṇṇü ti ye jiik ïïnïnï tïïjä.” \p \v 18 Aŋ ike taaji ogo, “A jiik ïïnïnï yaaka wali ye?” \p Aŋ Yeecüwa jaajjin ogo, “Ŋana ïkï nääkä me, ŋana ïkï näŋä balkïtïn, ŋana ïkï käṭä, aŋ ŋana ïkï päkä kä yelkïtïn. \v 19 Wääc ke miic eemdä, aŋ m'ana yiire kä ye bilgä bata yorü aŋan.” \p \v 20 Aŋ kiini oon yaanna ogo, “Jiik ïïnïnï yaakka agä naŋdïnï muure, aŋ a ŋaaka ken mor buunu ika ti? \p \v 21 Aŋ kiini Yeecüwa ogo, “Naana ïkï ṭäkä wäätci agä küümon ye, atä aŋ waak yüükü yääjjä woo muure aŋ pääggä aangï aŋ ïkï bi cääygi waak ŋerkä ñaalok polloŋ jï, aŋ wäättan äätä, baaddaa.” \p \v 22 Aŋ wääna oon yaanna tiiŋŋee kä aŋan ye ike kaaccä woo i jone yaajaŋ nääŋka ike agee kä ceeggon ye. \p \v 23 Aŋ Yeecüwa baaddoni yeeke kiinne ogo, “Ikee kiine a gïtken, teyaŋ kä yaac kä kaaccin ti m'ana a ceeggon ye Yätkïtïn Polloŋ jï ti. \v 24 Aŋ ŋuca ikee kiine poṭulaŋ kä kaaccin woo kalman kääl tun ti kä yaana ceeggon kaacee kä ti Yätkïtïn Jooŋ ti ye. \p \v 25 Aŋ wääna baaddoni tiiŋŋene aŋan ye, i witken ḍiiktin kä yaac aŋ jaajjin ogo, “Aŋ a ŋaani ken bi käñï mäkkin?” \p \v 26 Aŋ Yeecüwa däämjin iken ti aŋ kiinne ogo, “Naana mäbaan ti ye yaakki batta a päyin, aŋ naana Jooŋ ti ye wakkä muure a päyin. \p \v 27 Aŋ kiini Bütürüc ogo, “Yooru ikoon wakkä muure daljonon aŋ ikoon bäätonon ïkï ti. Aŋ a ŋaaka ken bi kañon?” \p \v 28 Aŋ iken kiini Yeecüwa ogo, “Ikee kiine a gïtken, waan yaana wakkä muure naŋge daa me a kïccäŋgenen ye, aŋ Minneni Mänbaan cääjjee nook yen maaŋŋä yeene ti ye, i ikee yaaka ika baaddana ye, ikee cäänna bi cääjje nooŋŋi caay witken kä yew mügde äärgä tüggen yek mä Icärayiil yaaka caay witken kä yewwe ye. \v 29 Aŋ m'ana äärgä yeeke daljene ïñï ke mädgen ke käwgen ke wäyen ke meen ke merkä yeeke ke yiil yeene ogo ika ye, bi käñï ääŋke caykä kä caay a küümïn, aŋ bi yätï üṇṇü ke cüle. \v 30 Aŋ me ḍiirken yaaka ḍoŋgaŋ tiññaŋ ye, bi wäätï a m'aka batta tïïlcïdï ye, aŋ m'aka daamgä me batta tïïlcïdï tiññaŋ ye, ken bi wäätï a me mäyken. \c 20 \s Gäärrä yen Ñuuguloni Yiil jï \p \v 1 “Aŋ Yätkïtïn Polloŋ jïñe beel bata men mooye yen yiil yaana murjin woo kä tïṇṇäŋänä määjï ñuuguloni ije yiil jï baanne ye. \v 2 Aŋ ike gïmmïn kä iñdin ñuuguloni, ñuugula carrä yen äŋ jïñe yaana lïïkïdï ye, aŋ tucce yiil jï baanne. \p \v 3 “Ike ŋuca kaaccä woo äŋ poŋe mä tïṇṇäŋänä ti, aŋ yurcin mäkkalaŋ yudok batta ñuugal ginkalaŋ weeldük. \v 4 Aŋ kiinne ogo, ‘Ate cäänna ñuugele yiil yeeni jï, aŋ ikee bi iñe gin'a päjjïdï ye.’ \v 5 Aŋ iken attä yiil jï ñuugal. Aŋ ike kaaccä woo äŋ ṭeejjük, aŋ ŋuca kaaccä woo äŋ a gïïjjïnï woo, aŋ näŋjin kä yuudu keellä. \p \v 6 “Aŋ wääna wuuŋ mä biigin ti cokelenee ye, i ike kaaccä woo, aŋ käññä yakkalaŋ yudit. Aŋ taaññe ogo, ‘Ikee yudde winni äŋ yoome ikee batta ñuugele ina?’ \p \v 7 “Aŋ iken luukcin ike ti ogo, ‘Baati m'ana ikoon agon kä müükkïnï ñuugula ye.’ \p “Aŋ kiinne ogo, ‘Ate ñuugele yiil jï baanni cäänna.’ \p \v 8 “Aŋ wääna biigin ti ḍäägenee ye, män yiil m'ana agee kä ḍoocon ye, kiinne ogo, ‘Ñuuguloni bärkä iñä ñuugula carrä yeeken aŋ ïïjjä ti kä m'aka äätin ŋäjäk ye, ke ḍakci kä m'aka ïïjjïn ti ye.’ \v 9 Aŋ wääna m'aka müükkï me ñuugula wuuŋ biigin ti äätene muure ye yaŋkalaŋ daa iñi me ñuugala carrä yen äŋ jïñe yaana lïïkïdï ye. \v 10 Aŋ wääna me yaaka a ïïjjïnï äätene ye, ḍüücï ogo iken bi kujo ko ḍiräk, aŋ iken yaŋkalaŋ daa iñi me ñuugala carrä yen äŋ jïñe yaana lïïkïdï ye. \v 11 Aŋ wääna ñuugala carrä yeeken koowene daa ye, iken uccin kä ŋümïrïn men mooye yen yiil ti, \v 12 aŋ jayok ogo, ‘M'aka äätin ŋäjäk ye ñuugulin a wuuŋ kä keelok, aŋ iirjini ke ikoon yaaka ñuugulonon äŋ jïñe muure carrä gïtï ye.’ \p \v 13 “Aŋ yaŋkalaŋ luugi män yiil ogo, “Muukonḍi ïkï batta agenii kä piikon, ïkï batta gïmmïnï kä ñuugala carrä yen äŋ jïñe yaana lïïkïdï ye? \v 14 Yüünü ken koowu aŋ atä. Ika ṭäkä iñdä m'aka äätin ŋäjäk ye, bata yaana iññenii kä ye. \v 15 Ika batta teedäteet kä nääŋka ṭäkkä naŋä kä tiil yeeki ye? Jonü gïïraŋ kä yaana agä men ŋerconḍe me ti ye? \p \v 16 “Aŋ m'aka a ŋäjäk ye, ken bi wäätï a ñomuk aŋ m'aka a ñomuk ye, ken bi wäätï a ŋäjäk.” \s Yeecüwa Bäṭï kä Tüwnü Yeene Yaana Ääŋke Wäätcede kä Ḍäk ye \p \v 17 Aŋ Yeecüwa wääna atee kä Oorcalïïm ye, ike kuññu baaddoni yaaka kä caay witken kä yewwe ye pääken, aŋ kiinne päy jï ogo, \v 18 “Tiiŋe! Ïkïïn atïn Oorcalïïm. Aŋ Minneni Mänbaan bi ääkkänä ŋäc ḍuuŋku däŋkä ke nüütoni jiik ḍoocin yek Jooŋ, aŋ bi joocu me ke tüwe. \v 19 Aŋ wäättana müükkünü boorgu, aŋ bi ñiyene kä yok, aŋ ḍooygu kä bäädan aŋ ṭeljänä ti kaakkon jok. Aŋ nïïnkä kä ḍäk bi juwu ñaalok tüwnü ti. \s Ñuynu Miy \p \v 20 Aŋ miy yen merkä Jabadï, äätin Yeecüwa ti ke merkä yeeke. Aŋ ḍüŋjïn ïñï aŋ ike ñujgi yok kä ginkalaŋ. \v 21 Aŋ taaji Yeecüwa ogo, “Ïkï ṭäkä ŋaaka?” \p Aŋ Yeecüwa luuŋŋe ogo, “Ika ṭäkä merkä yeeki yaaka kä yewwe yaakki yaŋkalaŋ cääjjï büŋü birrä aŋ yaŋkalaŋ buŋ aam Yätkïtïn yüünü ti.” \p \v 22 Aŋ kiini Yeecüwa ogo, “Gin yaana ñuye yaanna batta ŋäjje. Ikee bi lïïṭe mätce kä ḍon yaana bi mätcä kä ye, aŋ ikee bi lïïṭe wääce pillä yaana bi waajä ye?” \p Aŋ iken gïmmïn ogo, “Ee.” \p \v 23 Aŋ kiini Yeecüwa ogo, “Ikee bi mätce ḍon yeeni aŋ cääjjin buŋ birrä ke buŋ aam ti batta a ika ken äccädä a ḍückïnï m'aka a wäägïnï woo kä Wäyo ye. \p \v 24 Aŋ wääna baaddoni yaaka kä caay ye tiiŋŋene aŋan ye, iken mädin yaakka pingi. \v 25 Aŋ bärki ti Yeecüwa aŋ kiinne ogo, “Ŋäjje mügdoni yek ŋommañ wiñe iken engä, aŋ me mäyken yeeken ñuugal mügdïn yeenen iken ti. \v 26 Ŋana beeljïdï aŋan ikee ti, aŋ m'ana ṭäkï wäätcïdï a men mooye ikee ti ye, dale wäätï a ñuugulo yeenic. \v 27 Aŋ m'ana ṭäkï wäätcïdï a men mooye ikee ti ye, dale wäätï a kiingon yeenic. \v 28 Aŋ Minneni Mänbaan batta äätin ogo, ike ñüügïlïï me, ogo me ñuugelee aŋ üṇṇü yeene rätce ko me ḍiirken. \s Yeecüwa Ṭïïñï Ook kä Yewwe a Uykuni \p \v 29 Aŋ wääna kaaccene woo Ariya ye, ṭoŋ ḍiirken bäätcin ike ti. \v 30 Aŋ ook yaŋkalaŋ kä yew cäyok päy taaŋ a uykuni aŋ wääna tiiŋŋene Yeecüwa kaajdee kä ye, iken yaajjin ogo, “Mügdo ängoon ŋïngïn Minneni Daawüüt!” \p \v 31 Aŋ geri ṭoŋ ogo, “Tiiŋje ïñï.” \p Aŋ ṭääkcin yawgin kä yaac ogo, “Mügdo ängoon ŋïngïn Minneni Daawüüt!” \p \v 32 Aŋ Yeecüwa yuuttu ïñï aŋ bärkene aŋ taaññe ogo, “Ikee ṭäke näŋge ŋaaka?” \p \v 33 Aŋ iken luukcin ogo, “Mügdo pätkoon waŋgin. \v 34 Aŋ ängi ŋïngïn Yeecüwa, aŋ täämme waŋgin, aŋ kä ḍeeraŋ aŋŋi waŋgen pättä aŋ bäätcin ike ti. \c 21 \s Kaaccin ti Yeecüwa Oorcalïïm \p \v 1 Aŋ wääna iken äätene Oorcalïïm kä cokal ye, aŋ ḍäägene ti baanle Beetpaac pääm yaana wiñe a jengä jeytüünni ye ti, i Yeecüwa tuccin baaddoni yeeke kä yewwe ñomgen ti. \v 2 Aŋ kiini Yeecüwa ogo, “Ate baanle yaana ñomgic ti yaanna, aŋ ikee bi käñe tüürüŋ a weengon ke tüürüŋle yeene gunne ti. Gütke aŋ icka kä. \v 3 Aŋ naana mäŋkalaŋ ikee taaññe ye, i kiine ogo ṭäkkïï ko Mügdo, aŋ ikee bi dale buwin äbe. \p \v 4 Yaakki wäättä ḍääkit yaaka jaayi Jooŋ kä bäṭo ye ogo, \b \q1 \v 5 “Mä Oorcalïïm kiine ogo, \q2 ‘Yooṭe, Yätkä yeenic äätïdï ikee ti. \q1 Aŋ ike ḍoŋe agee ḍuugïnï ïñï, \q2 aŋ taabit tüürüŋ, \q2 aŋ a tüürüŋle ken taabdee kä.’” \b \p \v 6 Aŋ baaddoni yaaka kä yew ye näŋjin bata yaana eenjene daa kä Yeecüwa ye. \v 7 Aŋ iken tüürüŋ äbi ke tüürüŋle ike ti, aŋ tüürüŋle ḍucki ŋäc buruŋgu yeeken, aŋ Yeecüwa taappä. \p \v 8 Aŋ ṭoŋ ḍiirken buruŋgu yeeken peti ïñï päy jï ñome ti, aŋ yakkalaŋ ŋüülïn jengä kimken ken peti ïñï päy jï. \v 9 Aŋ ṭoŋ ḍiirken yaaka äätä ñome ti ke yaaka ŋäñe ti ye, yawdïdï ogo, \b \q1 “Maaŋŋä Jooŋ ti kä Minneni yen Daawüüt! \q2 Ŋüülkïn m'ana äätïdï kä yäṇtäŋ Pïṭo ye ti! \q2 Maaŋŋä Jooŋ ti küüṭṭülaŋ polloŋ jï!” \b \p \v 10 Aŋ wääna Yeecüwa kaaccee kä ti Oorcalïïm ye, baan jïñe yore cükke muure aŋ me tääccin ogo, “A ŋaani ina?” \p \v 11 Aŋ ṭoŋ luukcin ogo, “A bäṭo Yeecüwa, män Naacira yen mä Jalïïl.” \s Yeecüwa Ñüüṭï Yääjoni kaal yen Änlaṇṇä jï \p \v 12 Aŋ Yeecüwa kaaccä kaal yen änlaṇṇä jï, aŋ m'aka kïjï ke m'aka yääjï ye ñooṭṭe woo muure wïca, aŋ däräŋgä yek räṇṇä tiil uuljene ïñï ke nooŋŋi yek m'aka yääjï gülküteni ye. \v 13 Aŋ kiini Yeecüwa ogo, “A pergon Meeŋka Jiik Jooŋ jï ogo, ‘Än yeeni bi battä me ogo än mallä,’ aŋ yelle yok a än muddoŋŋi!” \p \v 14 Aŋ uykuni ke puudgu äätin ike ti änlaṇṇä jï, aŋ ṭeeññe. \v 15 Aŋ wääna ḍuuŋku däŋkä ke nüütoni yek jiik ḍoocin yek Jooŋ yuṭṭene nääŋkä yäwkä yaaka naŋde ye, aŋ merkälen yaawene änlaṇṇä jï ogo, maaŋŋä Jooŋ ti kä Minneni yen Daawüüt ye ti, i iken piiṇdin. \p \v 16 Aŋ iken Yeecüwa taaji ogo, “Merkälen yaakka jiiken tiŋdä?” \p Aŋ luugi Yeecüwa ogo, “Ee. Ikee batta age päkin Meeŋka Jiik Jooŋ jï? Jaay ogo, ‘Ïkï merkälen ke tüṇtülgü nüüṇṇï ogo ïkï maaŋjïda.’” \v 17 Aŋ iken dalji ïñï Yeecüwa kaaccä woo baan mä Oorcalïïm jï attä Betani, aŋ nïïnïn wïca. \s Jaan Ŋoommu Yaana Batta Cääyge Ṭulge ye \p \v 18 Aŋ kä tïṇṇäŋänä wääna Yeecüwa ḍukcedee kä baan jï ye, näägi käñ. \v 19 Aŋ yurcin jaan ŋoommu päy taaŋ, aŋ umgene ti aŋ batta a käñon ṭulge, a gitke pääken. Aŋ kiinne ogo, “Ŋana ïkï giidä ṭülgü ŋuca!” Aŋ kä ḍeeḍaŋ aŋŋi jaan ïjjïn woo. \p \v 20 Aŋ wääna yoorene daa baaddoni ye, iken witken ḍiiktin, aŋ tääccin ogo, “Jaan ŋoommu yaanni ïwnä ogoo kä bïraŋ aŋŋi?” \p \v 21 Aŋ luugi Yeecüwa ogo, “Ikee kiine a gïtken, naana ikee cääyge kä luggin aŋ juuggic batta riijä ye, ikee batta bi a nääŋkä yaaka näŋŋä jaan ŋoommu yaanni ti ye, pääken ken bi naŋde. Aŋ cäänna naana pääm yaanni kiine ogo, ‘Ḍïmjä wii mooye jï’ ye, i bi näŋï ḍoŋe. \v 22 Aŋ naana ikee cäygene kä luggin ye wakkä muure yaaka ñuye kä mallä ye, bi kañe.” \s Tääctäŋ kä Mügdïn Yeecüwa \p \v 23 Aŋ Yeecüwa attä kaal yen änlaṇṇä jï, aŋ juwin nüüṇṇü me aŋ ḍuuŋku däŋkä ke yätïnï äätin ike ti, aŋ tääccin ogo, “A mügdïn yaana wali ye, ken ñuugilii kä waak yaakka, aŋ a ŋaani ken ïkï iññey mügdïn yaanni?” \p \v 24 Aŋ luugi Yeecüwa ogo, “Ikee cäänna bi taaje kä tääctäŋ kä keelok, aŋ naana ika luuŋŋa ye, ikee cäänna bi nüütke kä mügdïn yaana wali ye ken naŋdä kä waak yaakki. \v 25 Mügdïn Büüllü yen Yaaya ätä wa, ätä polloŋ jï halla ätä mänbaan ti?” \p Aŋ iken luugjin pääken ogo, “Aŋ bi yore luuge ogoo? Naana ïkïïn jaaccïn ogo ääto polloŋ jï ye, ike ïkïïn bi kïïnïn ogo, aŋ ikee batta luggede kä ike ina? \v 26 Aŋ naana ïkïïn jaaccïn ogo ääto mänbaan ti ye, ïkïïn boocïn kä ṭoŋ, me muure Yaaya ŋäjjänä a bäṭo.” \v 27 Aŋ iken Yeecüwa luugi ogo, “Batta ŋäjjon.” Aŋ kiini Yeecüwa ogo, “Cäänna ikee batta nüütkede kä mügdïn yaana wali ye ken ñuugulu kä.” \s Gäärrä yen Merkälen kä Yew \p \v 28 Aŋ iken taaji Yeecüwa ogo, “Ikee päje ogo ŋaaka kä yaanni? Oon yaŋkalaŋ cääyge merkä kä yew. Aŋ ike attä minneni yaana a ïïcca ye ti, aŋ kiinni ogo, ‘Minneni yeeni, atä ñuugulu yiil jï tiññaŋ.’ \p \v 29 “Aŋ minneni luukcin ogo, ‘Ika batta atä.’ Aŋ wäättan jone ääkkene aŋ attä. \p \v 30 “Aŋ wäy attä minneni kalaŋ ti aŋ kiinne kä jiik keelkä, aŋ ike jaajjin ogo, ‘Abba, ika bi atä.’ Aŋ batta a aton. \p \v 31 “M'aka kä yewwe yaakki ti, a ŋaani ken näŋŋä ṭäktäŋ wäyen?” \p Aŋ iken luukcin ogo, “A ïïcca.” \p Aŋ iken luugi Yeecüwa ogo, “Ikee kiine a gïtken ḍüṭoni yaacken ke balkä ikee bi yütene ti Yätkïtïn Jooŋ ti. \v 32 Aŋ Yaaya äätin ikee nüütkede päy woṇṇu, aŋ ikee batta age luggïnï kä ike. Aŋ ḍüṭoni yaacken ke balkä ken luggin kä ike. Aŋ wääna yuṭṭee kä aŋan ye, ikee cäänna batta age luggïnï kä ike, aŋ ikee batta age ḍagin kä nääŋkä yaackä yeekic.” \s Gäärrä yen Pïïtoni Yaacken \p \v 33 Aŋ Yeecüwa jaajjin ogo, “Gäärrä yaanni tiiŋe ŋuca. Aŋ wïca oon yaŋkalaŋ a män ŋommañ pïïttä yiil aŋ yaŋŋe yok kä kaal, aŋ ṭummu taga aŋ kuṭṭu än küülconḍe yen tïïco. Aŋ müükkene pïïtoni ogo pïïtcïko, aŋ ike ïñjï yen ŋommañ, aŋ ike attä woo baan yaŋkalaŋ ti. \v 34 Aŋ wääna waan errä cokulenee ye, ike tuccin ñuuguloni pïïtoni ti ogo ike äckïï me yeeke. \v 35 Aŋ pïïtoni ñuuguloni yeeke koowi aŋ keelok jiibi, aŋ yaŋkalaŋ nägi ḍok, aŋ yaana wäätcete kä ḍäk ye yibi kä guygu. \v 36 Aŋ tuccin ñuuguloni yakkalaŋ ŋuca ḍiräk kä yaaka ïïjjïn ye, aŋ näŋgi nääŋkä keelkä. \p \v 37 “Aŋ düüñïn ti tuckene minneni yeene aŋ jaajjin ogo, ‘A minneni yeeni bi eemtä.’ \p \v 38 “Aŋ wääna minneni yoorene daa ye, jaajjin ogo, ‘A minneni män yiil inni, ääte näkïn ḍok nuŋko yäṇṇä yeene koowïn daa kä ye.’ \v 39 Koowi aŋ yeepi woo yiil taaŋ aŋ nägi ḍok.” \p \v 40 Aŋ Yeecüwa tääccin ogo, “Aŋ naana män yiil ätä ye yoku pïïtoni yaakka naŋe ogoo?” \p \v 41 Aŋ luugi ogo, “Me yaacken yaakka bi näge ḍuuggin kä näŋŋä yaajgonḍe, aŋ yiil bi müükke pïïtoni yakkalaŋ yaaka bi ike äckänä yeeke waan errä ti ye.” \p \v 42 Aŋ kiini Yeecüwa ogo, “Ikee batta age päkin Meeŋka Jiik Jooŋ jï ogo, \b \q1 ‘Jaan kïye yaana tüüññïï yok kuṭoni ye \q2 ken wäätto ogo taŋkuulu yaana tïïlcïdï ye, \q1 aŋ a yaana naŋi Pïṭo ye inni, \q2 aŋ ken yäwaŋ daammä yoono ti? \b \p \v 43 “Aŋ ikee kiine, Yätkïtïn yen Jooŋ bi aŋgänä me yok ikee ti, aŋ iñgä me ṭoŋ yaaka gidok jengä ṭulgen yeeke ye. \v 44 Aŋ m'ana ḍïmjï pääm yaanni gïtï ye bi liiktit, aŋ m'ana ḍïmgänä gïtï pääm yaanni ye bi ruumtit gïtï.” \p \v 45 Aŋ wääna ḍuuŋku däŋkä ke Pïrrïcïïnnï tiiŋŋene gäärrä Yeecüwa ye i ooki gïtï ike jaay ogo iken. \v 46 Aŋ iken ṭäkï ogo yoku mügjï aŋ iken bojgin kä ṭoŋ yaaka Yeecüwa ḍooccutu ogo bäṭo ye. \c 22 \s Gäärrä Yen Ammani Ñäänkä \p \v 1 Aŋ ŋuca Yeecüwa jaajjin kä gäärrä, aŋ iken kiinne ogo, \v 2 “Yätkïtïn Polloŋ jïñe beel bata yätkä yaana tuttu ammani ñäänkä yek minneni yeene ye. \v 3 Aŋ ñuuguloni yeeke tucce m'aka a bargin ye ti ogo, ääto ammani ñäänkä ti, aŋ iken muure yaakkä kä äätin. \p \v 4 “Aŋ ŋuca tuccin ñuuguloni yakkalaŋ, aŋ kiinne ogo, ‘M'aka a bargin ye kiine ogo ammani tooṇṇoo, aŋ näckälen caakken ke yätkä yeeki iirroo pugin, aŋ wakkä muureen ogo päjjïnï aŋ ääto ammani ñäänkä ti.’ \p \v 5 Aŋ iken jiik yaakka gäälji woo, aŋ piirjin woo yaŋkalaŋ attä yiil jï baanne, aŋ yaŋkalaŋ attä ñuugula yeene ti. \v 6 Aŋ yakkalaŋ ñuuguloni yeeke müügï, aŋ aammi yokïn kä yaac aŋ nägi ḍugin. \p \v 7 Aŋ yätkä pennä, aŋ tuccin kääygä yeeke ogo nääkoni nägjï ḍugin aŋ baan mooye yeenen tuñjïï woo. \v 8 Aŋ ñuuguloni yeeke kiinne ogo, ‘Ammani ñäänkä a päjjïnï aŋ m'aka barrïn ye, batta päjjïdï kä äätin. \v 9 Ate nänṭ'a purcete pääygä ye, aŋ m'aka kaññe ye bare muure dale ätä ammani ñäänkä ti.’ \v 10 Aŋ ñuuguloni yaakka kaaccä woo attä pääygä gïtï, aŋ m'aka kañi ye, ḍüülï ti muure ŋerken ke yaacken, aŋ än jïñe yen ñäänkä küümmü kä wilgä. \p \v 11 Aŋ wääna yätkä kääjenee kä äräk yurtee kä wilgä ye, ike yuṭṭu oon yaŋkalaŋ batta eŋit buruŋgu ñäänkä. \v 12 Aŋ taaññe ogo, ‘Muukonḍi, ïkï kääjini ogoo äräk winni, i ïkï batta cäygini kä buruŋgu ñäänkä aŋan?’ Aŋ oon batta a lüükcïnï. \v 13 Aŋ wina yätkä jaajjin ñuuguloni ti ogo, ‘Ḍiige ïnke ti ke kïïge ti, aŋ yeepe mïïllä gïtï, nänṭä ba' ïwok ke ŋeeynä me leken.’ \p \v 14 M'aka a bargin ye ḍiräk, aŋ ḍeewken ken a wakin. \s Iccin Ḍüllü Kaycar ti \p \v 15 Aŋ Pïrrïcïïnnï attä woo, aŋ läälin pugin ogo Yeecüwa baabjï jaajjo jiikkalaŋ nuŋko mügjïda ko ye. \v 16 Aŋ tuccin baaddoni yeeken ike ti, ke yüükkodotini yek Ïïrüüdüc, aŋ kiini ogo, “Nüüto, ïkï ŋäjjini jiik'a a gïtken ye ken jaayä. Aŋ ïkï nüütü kä päy Jooŋ a gïtken. Aŋ ïkï batta booju kä mäŋkalaŋ, aŋ ïkï batta wäkä gïtï me. \v 17 Nüütkoon ïkï paydä ogo ŋaaka yaanni ti? Yoku päjjïdï ikoon äccon ḍüllü iñgä me yätkä Kaycar yen mä Ruumaan halla ba'ay?” \p \v 18 Aŋ yiñ yeenen ŋäjjänä Yeecüwa aŋ taaññe ogo, “Ikee lääñoni, Ika puuccada ina? \v 19 Nüütka tiil yaaka äccätä me ḍüllü ti ye.” Aŋ ike äcki me woo tiil yek Ruumaan. \v 20 Aŋ iken taaji Yeecüwa ogo, “Biilkä ke perrä yaanni a yen ŋaani?” \p \v 21 Aŋ iken luukcin ogo, “A biilkä yätkä Kaycar yen mä Ruumaan.” \p Aŋ kiinne ogo, “Waak Kaycar iñe Kaycar, aŋ waak Jooŋ iñe Jooŋ.” \p \v 22 Aŋ wääna tiiŋŋene aŋan ye, iken witken ḍiiktin aŋ daljï ïñï aŋ kaaccä woo. \s Tääctäŋ kä Juwin Ñaalok Tüwnü ti \p \v 23 Aŋ nïïnnä yaanja ti Cüddügïïnnï äätin Yeecüwa ti, aŋ iken a m'aka jayok ogo juwin tüwnü ti baawgo ti ye, aŋ ike taaji, \v 24 aŋ kiini ogo, “Nüüto, Müüca jaay ogo, naana oon tüwno i merkä baawgo ti ye, i määden boro koowje ääcee ko woo merkälen yek määden. \v 25 Aŋ mädin yakkalaŋ kä ŋaṭükel waadgo ti winni. Ïïcca ḍiññä aŋ tüwnü, aŋ batta a giton merkä, aŋ iiŋ dälkene mädgen. \v 26 Aŋ cäänna bäätcin ke ḍäk näŋjin nääŋkä keellä aŋ attä ke ŋaṭükel ti muure. \v 27 Aŋ düüñïn ti muure iiŋ tüwnü cäänna. \v 28 Aŋ äŋ jïñe yen juwin tüwnü ti, m'aka kä ŋaṭükel yaakka ti, iiŋ bi wäätï a yen ŋaani, iken yaaka kuññu yaakka ti?” \p \v 29 Aŋ iken luugi Yeecüwa ogo, “Ikee age yääyin kä yaana ikee batta ŋäjje kä meeŋkani ke teynä yen Jooŋ ye. \v 30 Aŋ äŋ jïñe yen juwin tüwnü ti me batta ḍïjï, aŋ batta ḍeygä me, aŋ bi beeljï bata malaŋŋi polloŋ jï. \v 31 Aŋ ikee batta age päkin Meeŋka Jiik Jooŋ jï wääna Abrayiim ke Icaak ke Yaagüüp tüwgene kä on ye? I Jooŋ jaajjin ogo, \v 32 ‘Ika agä Jooŋ yen Abrayiim, ke Jooŋ yen Icaak, ke Jooŋ yen Yaagüüp.’ Aŋ ike batta a Jooŋ yen mä tüwïn a Jooŋ yen mä üdïn.” \p \v 33 Aŋ wääna ṭoŋ tiiŋŋene nüüṇṇe ye, i witken ḍiiktin. \s Jiik Ïïnïnï yek Jooŋ yaaka Tïïlcïdï ye \p \v 34 Aŋ wääna Pïrrïcïïnnï tiiŋŋene ogo Cüddügïïnnï lüüynïï witin Yeecüwa ye, i Pïrrïcïïnnï yoken ḍülï nänṭä keellä ogo taajjï ŋuca. \v 35 Aŋ yaŋkalaŋ iken ti a nüüto yen jiik ḍoocin yek Jooŋ, aŋ ike puuci taaji ogo, \v 36 “Nüüto, a iinin yaana wali ye, ken tïïlcïdï jiik ḍoocin yek Müüca ti?” \p \v 37 Aŋ luugi Yeecüwa ogo, “‘Pïṭo yüünü Jooŋ bilgä kä jonü muure, ke yorü muure, aŋ ke paydinni yüükü muure.’ \v 38 A iinin yaana tïïlcïdï aŋ ïïjjïdï ye inni. \v 39 Aŋ yaana bäätcïdï ye beel bata menen, ‘M'ana yiire kä ye bilgä bata yorü aŋan.’ \v 40 Aŋ jiik ḍoocin muure yek Müüca ke nüüṇṇü yen bäṭoni a ḍekin ti jiik ïïnïnï yaaka kä yewwe yaakki ti.” \s Macii A Minneni Ŋaani? \p \v 41 Aŋ wääna Pïrrïcïïnnï yoken agene daa kä ḍülgïn ye, i iken taaji Yeecüwa ogo, \v 42 “Ikee payde ogo ŋaaka kä Macii? Ike a minneni yen ŋaani?” \p Aŋ luugi ogo, “A minneni Daawüüt.” \p \v 43 Aŋ kiinne ogo, “Aŋ Daawüüt jaay kä Wääktäŋ Jooŋ, aŋ Macii badde ogo ‘Mügdo yeeni,’ ina? Aŋ Daawüüt jaay ogo, \b \q1 \v 44 “Pïṭo jaajjin Mügdo yeeni ti ogo, \q2 “cääjjä buŋi birrä ti, \q1 ke ädäŋŋi yüükü ḍoocu daa kä ïñï kïïgü ti.’ \b \p \v 45 Aŋ naana Macii battä Daawüüt ogo, ‘Mügdo yeeni,’ ye, i a minneni yeene ogoo?” \p \v 46 Aŋ jiik yeeke ti baati m'ana lïïṭït kä luuŋŋu ike ye. Aŋ nïïnnä yaanja ti baati m'ana yore ñuwaŋ kä tajdin ike ŋuca ye. \c 23 \s Kolkolli Yiñ Lääñoni ti \p \v 1 Aŋ Yeecüwa ṭoŋ ke baaddoni yeeke kiinne ogo, \v 2 “Nüütoni yek jiik ḍoocin yek Jooŋ ke Pïrrïcïïnnï yaaka nüütï jiik ḍoocin yek Müüca ye. \v 3 Nääŋe aŋ gin'a kiiṇte kä ye gïmgede. Aŋ ŋana ikee baadde nääŋken, iken päkï aŋ batta naŋtä. \v 4 Iken ḍiigä ḍürdïnni pekkä, aŋ ḍooccutu me ḍuuggen ti, aŋ iken kä ḍuuggen batta ṭäkï ïnken cükcütü yokïn ogo me yüükkïï ti. \p \v 5 “Iken nääŋken muure naŋtä ogo yoorjï me. Iken eŋit meeŋkani mäyken buggen ti a ṭuurgin cäyge gïtï biykälen yek meeŋka laṇṇä, aŋ iken eŋit buruŋgu tüggen a bültani bääykä. \v 6 Aŋ iken billä nänṭä ba' eemdin ke nänṭä ba' jon ñamme, aŋ me ñomgen ti nänṭä ŋerrä daaŋmallä yen Yühüüṇṇï jï, \v 7 aŋ iken ŋïïptä me weeldük kä eemdin, aŋ bäärgä me ogo, ‘Nüütoni.’ \p \v 8 “Aŋ ŋana ikee bäärge me ogo, ‘Nüütoni,’ ikee cäygene kä Nüüto a keelok, aŋ ikee iire muurijaan. \v 9 Aŋ mäŋkalaŋ ŋana bääre ŋommañ wic winni ogo, ‘Wääc,’ ikee cäygene kä Wäy a keelok a Jooŋ, yaana ñaalok polloŋ jï ye. \v 10 Ŋana ikee gïmmede mäŋkalaŋ ikee bääre ogo, ‘Mügdoni,’ ikee cäygene kä Mügdo a keelok, a Macii. \v 11 Aŋ m'ana tälaŋ waadgic ti ye, dale wäätï a ñuugulo yeenic. \v 12 Aŋ m'ana ḍoŋe äärede ñaalok ye, i bi ḍuukunu me ïñï, aŋ m'ana ḍoŋe ḍuukcede ïñï ye, i bi ääränä me ñaalok. \p \v 13 “Jooññu ikee ti nüütoni jiik ḍoocin yek Jooŋ ke Pïrrïcïïnnï, ikee lääñoni! Ikee äntüke yen Yätkïtïn Polloŋ jïñe üüljene me ñomgen ti, aŋ ikee kä ḍuuggic batta kaaccede ti. Aŋ m'aka ṭäkï kaaccïdï ye, i batta bääggede kaaccïdï. \p \v 15 “Jooññu ikee ti nüütoni jiik ḍoocin yek Jooŋ ke Pïrrïcïïnnï, ikee lääñoni! Ikee atcede ircede woo wii mooye ke ŋommañ yilte kä yok men, aŋ naana men keelok yore yelle ye, i ike naŋe päjjïdï atï maccük ääŋke kä yew bata ikee. \p \v 16 “Jooññu ikee ti woydoni uyken yaaka jayok ogo, ‘M'ana lïïtto ko änlaṇṇä ye, batta ogo ginkalaŋ, aŋ m'ana lïïtto ko tiilgä änlaṇṇä ye, i ogo ḍekon ko lïïttäŋ yeene.’ \v 17 Ikee uykuni bucken! A yaana wali ye ken tïïlcïdï, a tiilgä, halla a änlaṇṇä yaana tiilgä laadde yok ye? \v 18 Aŋ ikee jaaye ogo m'ana lïïtto ko tambal ye batta ogo ginkalaŋ, aŋ m'ana lïïtto ko äccin yaana äccïdïï me tambal wic ye, i ike ogo ḍekon ko lïïttäŋŋi yeeke. \v 19 Aŋ ikee uykuni! A yaana wali ye ken tïïlcïdï, a äccin halla a tambal yaana äccin laadde yok ye? \v 20 Aŋ m'ana lïïttä kä tambal ye, i lïïttä kä wakkä yaaka tambal wic yaakka muure. \v 21 Aŋ m'ana lïïttä kä änlaṇṇä ye, i lïïttä kä ike, aŋ ke Jooŋ yaana cääy ike ti ye. \v 22 Aŋ m'ana lïïttä kä polloŋ ye, i lïïttä kä nook yen Jooŋ, ke Jooŋ yaana cääy ike wic ye. \p \v 23 “Jooññu ikee ti nüütoni jiik ḍoocin yek Jooŋ ke Pïrrïcïïnnï, ikee lääñoni! Ikee waŋgic tïïccede kä äccin caycayni, yek waak garkä yaaka kañde balkä yeekic gïtï ye, bata jengä kïlkä, aŋ ikee gin'a tïïlcïdï jiik ḍoocin yek Jooŋ ti ye gääle gïtï, woṇṇu ke ängin ŋïngïn ke luggin. Yoku päjjïdï wakkä yaaka tïïlcïdï ye, ŋana gääle gïtï. \v 24 Ikee woydoni uyken! Ikee yüüñ aŋgede yokïn piitti, aŋ kalman ken lade! \p \v 25 “Jooññu ikee ti nüütoni jiik ḍoocin yek Jooŋ ke Pïrrïcïïnnï, ikee lääñoni! Ikee ḍon ke kooḍal laade kä üṇtük, aŋ külok jïñe ti küümï kä ḍäälkä, aŋ küümï kä jon tälle ke gaannä wakkä me. \v 26 Ikee Pïrrïcïïnnï uyken, paraŋ ïïjje ḍon ke kooḍal looke jï woo, nuŋko üṇtük bi latee kä woo ye. \p \v 27 “Jooññu ikee ti nüütoni jiik ḍoocin yek Jooŋ ke Pïrrïcïïnnï, ikee lääñoni! Ikee beele bata kälkä yaaka a weecin ladaŋ, aŋ üṇtük üükïdï woo ŋeraŋ, aŋ gïtken ti a küümon kä mä tüwïn äwgen aŋ waak muure ḍälaŋ ye. \v 28 Aŋ ikee cäänna üükede woo age mä wotku mäkkalaŋ ti, aŋ juuggic ti a küümïn kä lääñtäŋ ke ṭäktäŋ yen liiŋŋä gïtï jiik ḍoocin. \p \v 29 “Jooññu ikee ti nüütoni jiik ḍoocin yek Jooŋ ke Pïrrïcïïnnï, ikee lääñoni! Ikee bäte kälkä witken yek bäṭoni ke mä wotku yaaka näge ḍugin dänkä yurgic ye, aŋ ŋeerde yokïn. \v 30 Aŋ ikee jaaye ogo, ‘Naana yoku ikoon bilton ti nïïnkä dänkä yurgo ti ye, ikoon yoko batta yoku coorron kä näŋŋä bäṭo.’ \p \v 31 “Aŋ kä jiik yeekic yaakka ikee nüüte kä ḍuuggic ogo ikee agje kilkä m'aka nääkono bäṭoni ye. \v 32 Ate ñomuk aŋ waak'a ïïjjene dänkä yurgic ye ḍaage. \v 33 Ikee käggä! Merkä pääñdaŋŋi! Ikee bi likce woo ogoo kä yiñ yen maañ? \p \v 34 “Ina ken tuckede kä bäṭoni ke ŋäjjoni ke nüütoni jiik ḍoocin yek Jooŋ yaakka. Yakkalaŋ bi näge ḍugin kä ṭellä kaakkon jok, aŋ yakkalaŋ bi ḍooye daaŋmallä yen Yühüüṇṇï jï, aŋ bi ñoole baan ke baan. \v 35 Aŋ kä yaakki jooññu bi käjä ïñï ikee ti kä yïmgä mä wotku muure yaaka puuktin ŋommañ wic ye, ïïjjïdï ti kä yïmgä män woṇṇu Abïïl ke yïmgä Jakarïya ti minneni Barakïya yaaka näŋŋe waadgä änlaṇṇä ke tambal ti ye. \v 36 Aŋ ikee kiine a gïtken jooññu yaanna muure bi ätä ïñï kilkä yaakki ti. \s Yeecüwa Nüüjï kä Oorcalïïm \p \v 37 “Ay! Oorcalïïm, Oorcalïïm, baan mooye yaana nääkä bäṭoni, aŋ yibbä tüüjgï yek Jooŋ ye, ääŋki aŋŋa ŋïṭṭä muure ika ṭäkä ogo merkä yüükü ḍüljo yokïn bata aaṭṭä yaana ṭulge ḍülde yokïn bugge ti ye, aŋ ika batta bääggadaa! \v 38 Yoore än yeenic dälkene kä Jooŋ elaŋ. \v 39 Ikee kiine, a gïtken ika batta bi yoora ŋuca ke jaajje kä ogo, ‘Ŋüülkïn m'ana äätïdï kä yäṇtäŋ Pïṭo ye.’” \c 24 \s Yeecüwa Nüütï kä Ḍüümtïn Änlaṇṇä \p \v 1 Aŋ Yeecüwa kääjin woo kaal yen änlaṇṇä jï aŋ wääna atee kä ye, baaddoni yeeke äätin ike ti, aŋ ike nüütcütü ogo, däämjo baṇṇäni yek änlaṇṇä ti. \v 2 Aŋ luukke ogo, “Baṇṇäni yaakka muure yoodde? Ikee kiine a gïtken, baati pääm yaana bi mañjänä me menen wic ye, bi ḍüümtït gïtï muure.” \p \v 3 Aŋ wääna Yeecüwa cääjjenee kä pääm yaana wiñe a jengä jeytüünni ye ti, i baaddoni yeeke äätin ike ti pääken, aŋ ike taaji ogo, “Nüütkoon waak yaakki bi näŋe ḍuuggen tooku? Aŋ a ŋaaka ken bi a gin'a nüütï äätin yüünü ke düüñïn yuungu ye?” \p \v 4 Aŋ luugi Yeecüwa ogo, “Waŋgic tïïce ŋana ikee yääyte mäŋkalaŋ. \v 5 Me ḍiirken bi ätä kä yäṇtonḍi, aŋ jayok ogo, ‘Ika agä Macii!’ Aŋ iken me ḍiirken bi malgä ŋïngïn. \v 6 Aŋ ikee bi tiiŋe kä yääñdaŋŋi, ke jigärgä yek yääñdaŋŋi, aŋ ŋana yokic cükcede, waak yaakka bääkkan daa bi näŋï ḍuuggen, aŋ batta mor a düüñïn ina. \v 7 Aŋ ṭoŋ yakkalaŋ bi juwu kä yiñ ṭoŋ yakkalaŋ ti, aŋ yätkïtïn bi juwu kä yiñ yätkïtïn ti. Aŋ käñ bi wäätï ke buktuŋ ŋommañ nänkä yaaka a päkkitṇi ye ti. \v 8 Aŋ yaakki muure a ïïjjïn ti pillä yen giidä aŋ yaŋkalaŋ mor irä. \p \v 9 “Aŋ wäättan ikee bi müüke me, aŋ näke me ḍugin, aŋ ikee bi putkene gïtï ṭoŋ muure ogo ika. \v 10 Aŋ waan yaanja ti me ḍiirken bi ñomgen yeljänä woo luggin ti, aŋ bi äägä ŋätin, aŋ bi puudu gïtï waadgen ti. \v 11 Aŋ bäṭoni ḍiirken yaaka a yeloŋŋi ye, bi ükü woo, aŋ me diirken bi yääygä ḍugin. \v 12 Aŋ kä ḍiirin yen liiŋŋä gïtï jiik ḍoocin, biilin yen me ḍiirken bi lüy. \v 13 Aŋ m'ana wääcï ke düüñïn ti ye, bi käñï mäkkin. \v 14 Aŋ Jiik Ŋerkä yen Yätkïtïn Polloŋ jïñe bi pakä me ŋommañ wic muure, nuŋko tiiŋge daa ṭoŋ muure, aŋ wäättan düüñïn bi ätä. \p \v 15 “Ikee bi yuṭe ḍällä yen cüültïn yaana jaayi bäṭo Ḍaniyal ye, yudit külok Änlaṇṇä.” Dale m'ana päkï ye ükcï gïtï. \v 16 “Aŋ wäättan dale m'aka Yühüdïya ye, lüdok pämkä witin. \v 17 Aŋ dale m'ana cääy daaŋ wic ye, ŋana kääjïdï ïñï ogo ike kujje gin'a äräk baanne ye. \v 18 Aŋ dale m'ana yiil jï ye ŋana ḍükcïdï ŋäjäk ogo ike kujdee burŋu yeene. \v 19 Aŋ bi yaajaŋ kä yaac määngä yaaka lacok ke yaaka nïïtï ye nïïnkä yaakca ti! \v 20 Mäṭe nuŋko ŋana ŋañ yeenic wäätcedee a wiiññäk aŋŋi ke Äŋ Jïñe Wääktäŋ ti. \v 21 Aŋ pillä mooye bi näŋï ḍoŋe waan yaanja ti, yaana batta a näŋon ḍoŋe wääna daa kä ïïjjïn ti ŋommañ ye, ke tiññaŋ. Aŋ batta bi ŋüccï näŋï ḍoŋe ŋuca. \v 22 Aŋ naana nïïnkä yaakca batta ŋüüŋtü me yokïn ye, i baati m'ana bi üt ye, aŋ kä jiik mä wakin yek Jooŋ ken nïïnkä yaakca bi ŋüüŋge daa me yokïn. \v 23 Aŋ naana mäŋkalaŋ ikee kiinne ogo, ‘Däämme Macii inninne,’ ke ogo, ‘ïya wïca,’ ye, ŋana ikee luggede. \v 24 Maciini yaaka a yeloŋŋi ke bäṭoni yaaka a yeloŋŋi ye bi ükü woo, aŋ näŋï nääŋkä ke waak'a yäwaŋ ye, ogo yääjjï ko witin me, ke cäänna m'aka a wakin kä Jooŋ ye naana päjjodo ye. \v 25 Yoore, ikee nüütkene kä yaakki i batta mor wuuŋ ḍägä. \p \v 26 Aŋ naana mäŋkalaŋ ikee kiinne ogo, ‘Däämje, Macii ïya luummuk,’ ye, ŋana ikee kaaccede woo. Aŋ naana jaajjin ogo, ‘Däämme ike inni äräk,’ ye, ŋana ikee luggede. \v 27 Bata yaana wïldïn diikede kä ñomuk atee ke ŋäjäk ye, bi beeljï bata äätin yen Minneni Mänbaan. \v 28 Aŋ nänṭ'a cäyge gin tüwon ye, i weñgä yoken ḍültü wïca. \s Äätin Yen Minneni Mänbaan \p \v 29 “Aŋ kä ḍeeraŋ aŋŋi naana tïñïdïn yen nïïnkä yaakca ti düüñïn ye, \q1 äŋ bi üljï ïñï, \q2 aŋ paan batta bi dïkï \q1 aŋ kiṭṭäni polloŋ bi ḍiimdit ïñï, \q2 aŋ teynäni yek wakkä polloŋ jïñe\f + \fr 24.29 \fr*\fq teynäni yek wakkä polloŋ jïñe \fq*\ft jiik yaakki nüütï waak polloŋ jïñe teyken, bata äŋ, paan ke kirkä.\ft*\f* bi bükcï. \p \v 30 “Aŋ waan yaanja ti gin'a nüütï ye, bi ükü woo polloŋ jï yen Minneni Mänbaan, aŋ wäättan ṭoŋ yek ŋommañ wiñe bi nüüjjï. Aŋ iken bi yürcï Minneni Mänbaan äätä curuŋgu gïtï kä teynä ke maaŋŋä yäwconḍe. \v 31 Aŋ malaŋŋi yeeke bi tuce kä ïwok gültete, aŋ m'aka waŋŋe ye bi ḍüülünü ti kä ñomuk ke ŋäjäk ke ñaalok ke ïñï ke nänkä muure ïñï polloŋ ŋoy. \s Gäärrä yen Kaapṭä \p \v 32 “Ŋäjje nüüṇṇü gäärrä yen kaapṭä yaanni ti. Naana kimke kattä ïñï aŋ gitke ŋiimmin ye, i ŋäjje ogo yïltüke cokolono. \v 33 Aŋ cäänna naana ikee yuṭṭee waak yaakka muure ye, i ŋïje ogo Minneni Mänbaan cokolono ti äntüke tük. \v 34 Ikee kiine a gïtken, waak yaakka muure bi näŋï ḍuuggen, i batta mor kil yaanni tüw. \v 35 Polloŋ ke Ŋommañ bi wïïcï ïñï, aŋ jiik yeeki batta bi wïïcï ïñï. \s Baati M'ana Ŋäjjä Nïïnnä Yaanja ke Wuuŋ Yaanja ye \p \v 36 “Nïïnnä yaanja ke wuuŋ yaanja baati m'ana ŋäjjä ye, cäänna ke malaŋŋi yek polloŋ jïñe batta ŋäjjä, a Wäy pare ken ŋäjjä. \v 37 Bata wääna wäättee kä nïïnkä Noo ti ye, cäänna bi wäätï äätin Minneni Mänbaan ti. \v 38 Aŋ nïïnkä yaakca ti i mor tääl irä iken ämï aŋ mätï, aŋ iken ḍïjï aŋ ḍeygä me, ke nïïnnä yaana kaaccene kä Noo kuun jï ye. \v 39 Aŋ iken batta ŋäjjä ginkalaŋ ke tääl ääte aŋ iken müüññe muure, aŋ bi wäätï bata äätin yen Minneni Mänbaan ti. \p \v 40 “Aŋ ook kä yew bi ñuugal yiil jï muuṭuk, aŋ keelok bi koowgu me aŋ yaŋkalaŋ bi mañjänä me ïñï. \v 41 Aŋ määngä kä yew bi ḍïjï päämḍeynä ti aŋ keelok bi koowgu me aŋ yaŋkalaŋ bi mañjänä me ïñï. \p \v 42 “Aŋ cäyä i ïkï kiijjädä woo kä yaana äätin Pïṭo yüünü kujjeda kä ye. \v 43 Aŋ yaakki ookci gïtï naana yoku men mooye yen än ŋäjjä wuuŋ yaana wali ken bi äätete käṭo ye, ike yoku kïïjjïdï woo aŋ än yeene batta bäägge liikä me gïtï. \v 44 Ikee dale yokic age tootin wuuggu muure, Minneni Mänbaan bi ätä kä wuuŋ yaana batta ike payde daa kä ye. \s Ŋäärrä yen Ñuugulo yaana a Lüggïnï ye \p \v 45 “Aŋ a ŋaani ken a ñuugulo yaana a lüggïnï aŋ a ŋäjjo ye, yaana müükkünü men mooye yeene än yeene jïñe muure ye, aŋ meken iñde waak äämkä kä wuuŋ yaana päjjïdï ye ti? \v 46 Ŋerrä ñuugulo yaana wäädänä men mooye yeene ñuugal naana ike ḍuku ye. \v 47 Ikee kiine a gïtken men mooye ñuugulo yaanna bi müükke wakkä yeeke muure. \v 48 Aŋ naana ñuugulo yaana a yaajgonḍe aŋ payit jone ti ogo, ‘Men mooye yeeni bi kuru,’ \v 49 aŋ üccï kä giimmä ñuuguloni meken aŋ ämï aŋ mätï ke maaddo määŋŋi ye, \v 50 i men mooye yen ñuugulo yaanna bi ätä kä nïïnnä yaana batta ŋäjje ye, ke wuuŋ yaana batta ŋäjje ye. \v 51 Aŋ ñuugulo yaanna bi jooje kä jooññu yaajgonḍe, aŋ bi ḍooce ke lääñoni nänṭä ba' ïwok ke ŋeeynä me leken. \c 25 \s Gäärrä yen Ṭulgu kä Caay \p \v 1 “Aŋ Yätkïtïn Polloŋ bi beeljï bata ṭulgu yaaka kä caay kuññu dikoni yeeken ye aŋ atï purjïdï ke or ñääṇṇä ye. \v 2 Yaaka kä duuc ye a amgï aŋ yaaka kä duuc ye a ŋäjjoni. \v 3 Yaaka kä duuc a amgï yaakka dikoni yeeken koowi aŋ batta a kujin ñownä dikoni. \v 4 Aŋ yaaka kä duuc a ŋäjjoni yaakka kuññu küjbünni yek ñownä ke dikoni yeeken. \v 5 Aŋ wääna or ñääṇṇä kuurenee ye iken muure bäŋŋä aŋ oodi. \v 6 Aŋ mïïllä kule gïtï iken cükï yokïn yääw ogo, ‘Yooṭe or ñääṇṇä ïya äätä! Kääje woo aŋ paake.’ \p \v 7 “Aŋ ṭulgu juwin ñaalok muure aŋ dikoni yeeken tooti yokïn. \v 8 Aŋ yaaka kä duuc a amgï yaakka jaajjin ŋäjjoni ti ogo, ‘Iñon ñownä yeekic ti kä ḍeewaŋ dikoni yooko ḍaŋŋa tüwok.’ \p \v 9 “Aŋ luugi ŋäjjoni ogo, ‘Uʼu, yaakki ïkïïn batta bi pääjjïnïn müürïnaan, päjjïdï ikee ate yääjoni ti aŋ kije yek ḍuuggic.’ \p \v 10 “Aŋ wääna iken attene kä kijene kä ye, i or ñääṇṇä ḍäägin ti, aŋ yaaka yoken agene kä tootin yaakka, kaaccene kä äräk nänṭä ba' ammani ñäänkä, aŋ äntüke üüljï me. \v 11 Aŋ kä ḍeeraŋ aŋŋi ṭulgu meken äätin aŋ jayok ogo, ‘Mügdo, Mügdo, kupkoon äntüke.’ \p \v 12 “Aŋ luugi or ñääṇṇä ogo, ‘Ikee kiine a gïtken, ikee kuje.’ \v 13 Aŋ aŋŋi kiijjede woo kä yaana nïïnnä ke wuuŋ yen ḍuukin yeeni kuje daa kä ye. \s Gäärrä yen Ñuuguloni yaaka kä Ḍäk ye \p \v 14 “Aŋ ŋuca Yätkïtïn Polloŋ jïñe a pääygon kä oon yaana atï taaŋkalaŋ kä utar, aŋ ñuuguloni yeeke bärkene ti aŋ müükkene tiil yeeke wääna atee kä ye. \v 15 Aŋ yaŋkalaŋ iññe kücümgü tiil kä duuc aŋ menen iññe kücümgü tiil kä yew, aŋ ḍäke iññe kücam tiil kä keelok aŋ yaŋkalaŋ daa iññe kä lïïldïn yeene. Aŋ wäättan ike attä. \p \v 16 “Aŋ yaana kuññu kücümgü tiil kä duuc ye attä aŋ ñuugulenee kä aŋ ŋuucin ti meken kä duuc ŋuca. \v 17 Aŋ yaana kuññu kücümgü tiil kä yew ye, näŋjin bata menen aŋ ŋuucin ti meken kä yew ŋuca. \v 18 Aŋ ñuugulo yaana kuññu kücam tiil kä keelok yaanna küññü kääl, aŋ tiil men mooye yeene jïkke ïñï. \p \v 19 “Aŋ wääna nïïnkä ḍiirene ye, i men mooye yen ñuuguloni yaakka ḍuukin, aŋ cääjjin ïñï paŋŋä tiil ti ke iken. \v 20 Aŋ ñuugulo yaana a kujon kücümgü tiil kä duuc ye, äätin aŋ ääcin ti meken kä duuc ŋuca, aŋ jaajjin ogo, ‘Men mooye, ika iññaa kücümgü tiil kä duuc, aŋ yooru, ika ääcänä ti meken kä duuc ŋuca.’ \p \v 21 “Aŋ kiini men mooye yeene ogo, ‘Ŋeraŋ kä yaac! Ïkï ñuugulo ŋerconḍe yaana a lüggïnï ye, ïkï agä lüggïnï kä tïïññä gin ḍeerconḍe, ïkï bi ḍooceni ḍiirken gïtï, äätä kaacci jon ñamme gïtï yen men mooye yüünü ti.’ \p \v 22 “Aŋ ike yaana a kujon kücümgü tiil kä yew ye, cäänna äätin aŋ jaajjin ogo, ‘Men mooye ika iññaa kücümgü tiil kä yew aŋ ika ääcänä ti meken kä yew ŋuca.’ \p \v 23 “Aŋ kiini men mooye ogo, ‘Ŋeraŋ kä yaac! Ïkï ñuugulo ŋerconḍe yaana a lüggïnï ye, ïkï agä lüggïnï kä tïïññä gin ḍeerconḍe, ïkï bi ḍooceni ḍiirken gïtï, äätä kaacci jon ñamme gïtï yen men mooye yüünü ti.’ \p \v 24 “Aŋ yaana a kujon kücam tiil kä keelok ye äätin cäänna aŋ jaajjin ogo, “Men mooye yeeni, ïkï ŋäjjeni ñuugula yüünü caraŋ, ïkï iṭä nänṭ'a batta agii kä pïïton kä ye. Aŋ ïkï ḍüṭü nänṭ'a batta agii kä mäpon kä käwkä ye. \v 25 Aŋ ika booññu aŋ ika attä aŋ tiil yüükü jïkkä ïñï. Tiil yüükü ikki.’ \p \v 26 “Aŋ luugi men mooye ogo, ‘Ïkï ñuugulo yaajgonḍe yaana a wuuñgon ye! Naana yoku ŋäjjä ika iṭä nänṭ'a batta agä pïïton kä, aŋ ika ḍüṭü nänṭ'a batta agä mäpon kä käwkä ye, \v 27 tiil yeeki batta äccädä kun tiil jï ina? Yoku ika käññä ginkalaŋ witken ti kä ḍeewaŋ.’ \p \v 28 “Aŋ men mooye iinjin ogo, ‘Kücam tiil koowe ñuugulo yaanna ti, aŋ iñe m'ana cäyge kücümgü tiil kä caay yaanna. \v 29 Aŋ m'ana cäyge ye bi iñgä me ḍiirken, aŋ bi cäyge kä ḍiräk, aŋ m'ana batta cäyge ye, yaaka bilti ike ti kä ḍeewaŋ ye, bi koojjunu me woo ike ti. \v 30 Aŋ ñuugulo yaana a waanjï yaanni yeepe woo mïïllä gïtï nänṭä ba' ïwok ke ŋeeynä me leken. \s Nïïnnä Jooññu \p \v 31 “Aŋ naana Minneni Mänbaan ätä kä maaŋŋä yeene, ke malaŋŋi yeeke muure ye, ike bi cääjjï nook yeene yen maaŋŋä wic. \v 32 Aŋ ṭoŋ muure yoken bi ḍüülünü ti ñome ti, aŋ ike me bi kebe gïtï bata yaana kaaydo käbälgä kibbedeeda woo jüüloni gïtï ye. \v 33 Aŋ ike käbälgä bi ḍooce buŋ birrä aŋ jüüloni bi ḍooce kä buŋ aam. \p \v 34 “Aŋ wäättan Yätkä m'aka cäyok buŋ birrä ti ye bi kiine ogo, ‘Ääte, ikee yaaka age ŋüülkïnï kä Wäyo ye, kaace ti Yätkïtïn ti yaana tutkene kä me wääna ïïjjïn ti naŋŋä ŋommañ ye ti. \v 35 Ika nägana käñ aŋ ika äämgana. Aŋ ika nägana yeen aŋ ika määtkana piik. Aŋ ika agä boorgon aŋ ika gïmgana äärgic ti. \v 36 Aŋ ika yori elaŋ, aŋ ika iiŋkana. Aŋ ika yore caraŋ, aŋ ika waañña. Aŋ ika cäyä gaŋgar, aŋ ika ookka.’ \p \v 37 “Aŋ bi luuku mä wotku ogo, ‘Pïṭo, a tooku ken yoorini näki käñ, aŋ ïkï äämgini, aŋ näki yeen, aŋ ïkï määtkini piik? \v 38 Aŋ a tooku ken yoorini agii boorgon, aŋ gïmgïnï äärgo ti, aŋ yorü elaŋ, aŋ iiŋkini kä? \v 39 Aŋ a tooku ken agii kä raac aŋ cääyii gaŋgar aŋ ïkï ookini kä?’ \p \v 40 “Aŋ bi luuku Yätkä ogo, “Ikee kiine a gïtken bata yaana näŋgene mädgi lïcken ke käwgi lïcken ye, i näŋgana kä ika.’ \p \v 41 “Aŋ ike bi jaajjï m'aka buŋ aam ti ye ogo, ‘Aŋge yokic ika ti ikee mä tuumgin, kaace maañ yaana ke cüle a tütkïnï booŋïn ke meŋkeekeni yeeke ye ti. \v 42 Ika nägana käñ aŋ ika batta aga kä äämgïnï. Aŋ ika nägana yeen aŋ ika batta aga kä määtkïnï piik. \v 43 Ika agä boorgon aŋ ika batta aga kä gïmgïnï äärgic ti. Aŋ yori elaŋ aŋ ika batta aga kä ïïŋkïnï. Aŋ ika agä raac aŋ ika cääyä gaŋgar aŋ ika batta aga kä ookon.’ \p \v 44 “Aŋ iken cäänna bi lüükcï jaajjï ogo, ‘Pïṭo, a tooku ken yoorini näki käñ ke yeen, aŋ agii boorgon aŋ yorü elaŋ aŋ agii raac aŋ cääyii gaŋgar aŋ ïkï batta agini kä yüükkïnï ti?’ \p \v 45 “Aŋ ike bi lüükcï ogo, ‘Ikee kiine a gïtken, naana ikee yaakke kä yüükkïn ti mädgi lïcken ke käwgi lïcken kä ḍeeraŋ ye, i ikee yaakke kä yüükkïn ti ika.’ \p \v 46 “Aŋ mä yaackä bi atï kaacï jooññu gïtï ke cüle, aŋ mä wotku bi kaacï ti üṇṇü gïtï ke cüle.” \c 26 \s Müŋŋü Yeecüwa. \p \v 1 Aŋ wääna Yeecüwa ḍaŋŋee kä jiik yaakka muure ye, i baaddoni yeeke kiinne ogo, \v 2 “Ŋäjje Poñ Kaaldin Wic äätïdï nïïnkä yew ti ñomuk, aŋ Minneni Mänbaan bi müükkünü me mäbaan aŋ ṭeljänä me ti ñaalok kaakkon jok.” \p \v 3 Aŋ ḍuuŋku däŋkä ke yätïnï yek Yühüüṇṇï yoken ḍülï nänṭä ba' ḍuuŋgon daaŋ küülconḍe yen Jooŋ yaana battä me ogo Kayaapa ye ti. \v 4 Aŋ läälin pugin ogo Yeecüwa mügjï ko ätkïtïn aŋ nägjï ḍok. \v 5 Aŋ iken jaajjin ogo, “Ŋana waan Poñ Kaaldin Wic ti, nuŋko me lelit.” \s Yeecüwa Cüjï Me Yok Betani \p \v 6 Aŋ wääna Yeecüwa cäyee kä Betani paa ba' Camaan yaana a näkon kä jaan ñomuk ina ye, \v 7 i iiŋ yaŋkalaŋ kääjin äräk ike ti ädit kuulkul pïtïna yaana kiygä me kä carrä ye, aŋ pookke Yeecüwa wiñe ti i ike cääy därŋañ ti ämï. \p \v 8 Aŋ wääna yoorene daa baaddoni ye, iken piiṇdin aŋ jayok ogo, “Yaakki ñiyene me ina! \v 9 Päjjïdï yoku yääjji me woo kä caraŋ tiil yoku iñi me aangï.” \p \v 10 Aŋ jiik yaakka ŋäjji Yeecüwa aŋ luukke ogo, “Ikee iiŋ rüüde yok ina? Ike näŋŋä nääŋkä ŋerken ika ti. \v 11 Ikee bi cäygene kä aangï ke ikee kamat aŋ ikee batta bi cäygene kä ika kamat. \v 12 Ike pïtïna yaakki pookke yori ti naŋŋe tutee kä jïŋŋä yeeni. \v 13 Ikee kiine a gïtken, nänṭä yaana päkene me Jiik Ŋerkä yen Jooŋ ŋommañ wic muure ye, nääŋka naŋi iiŋ yaanni ye, cäänna daa bi jaaygä me aŋ payte daa me.” \s Yahüüja Yeecüwa Ääkkene ŋäc \p \v 14 Aŋ baaddoni yaaka caay witken kä yewwe ye yaana battä me ogo Yahüüja Garyüütï ye attä ḍuuŋku däŋkä ti, \v 15 aŋ tääccin ogo, “Ika bi iña ŋaaka naana müükkene kä ye?” Aŋ ike iñi tiilgä gälkä waŋgen caykä kä ḍäk. \v 16 Aŋ kä waan yaanja ti ike määjjin waan ääkkedeeda ŋäc. \s Amma Yen Poñ Kaaldin Wic \p \v 17 Aŋ äŋ wiñe yen Poñ Bïggï Cotku ti baaddoni äätin Yeecüwa ti aŋ taaji ogo, “Ïkï ṭäkä tutkini nänṭä, yaana ämii kä amma Poñ Kaaldin Wic ye wa?” \p \v 18 Aŋ ike luukcin ogo, “Ate oon kalaŋ ti baan jï aŋ kiine ogo Nüüto jääyïdï ogo, ‘Wuuŋ yeeni waŋe cokilin, ika atä ämä amma Poñ Kaaldin Wic baannü, ke baaddoni yeeki.’ ” \v 19 Aŋ baaddoni jiik yaaka kiinene daa Yeecüwa ye naŋi, aŋ tuttu amma yen Poñ Kaaldin Wic. \p \v 20 Aŋ biigin ti aŋŋi, Yeecüwa cääjjin ïñï amma ti ke baaddoni yeeke yaaka kä caay witken kä yew ika. \v 21 Aŋ wääna ämene kä ye, Yeecüwa jaajjin ogo, “Ikee nüütke a gïtken, mäŋkalaŋ ikee ti ika bi ääkka ŋäc.” \p \v 22 Aŋ baaddoni anjin ïñï kä yaac, aŋ wäättana Yeecüwa tactä, kä kiṭuk kiṭuk ogo, “Pïṭo, bi a ika?” \p \v 23 Aŋ luukke ogo, “M'ana ïnko bi yïrjï gälŋä jï ye, i a m'ana bi ika ääkka ŋäc ye. \v 24 Aŋ Minneni Mänbaan bi tüw bata yaana jaaynene Meeŋka Jiik Jooŋ ye, aŋ m'ana bi Minneni Mänbaan ääkke ŋäc ye, bi yaajaŋ ke ike! Iiñca ŋeraŋ ŋana yoku ike giidi me.” \p \v 25 Aŋ taaji Yahüüja, yaana ike bi ääkkänä ŋäc ye ogo, “Nüüto, aŋ bi a ika?” \p Aŋ luuki Yeecüwa ogo, “Ïkï jaajjini.” \p \v 26 Aŋ wääna iken ämmene kä ye, Yeecüwa kuññu biŋŋan coṇṇu aŋ ŋüülkene, aŋ wiṇṇe gïtï aŋ iññe baaddoni, aŋ kiinne ogo, “Koowe ame a yori inni.” \p \v 27 Aŋ ḍon koowne aŋ mälcin ñaalok aŋ iññeeda kä aŋ jaajjin ogo, “Mätce ikee muurijaan. \v 28 A yïmgä yeeki ikki, a yek jiik ḍoocin yek Jooŋ kïccäŋgenen yaaka puuktin ogo kulkin nääŋkä yaackä yek me ḍiirken ye. \v 29 Ikee kiine, Ika batta bi mätcä piik jaan yaana ṭulge belok bata lüütkon ye ŋuca, aŋŋa nïïnnä kïcconḍe yaana bi mätcä kä ke ikee Yätkïtïn Wäyo ti ye.” \p \v 30 Aŋ iken ooljin uullu aŋ kaaccä woo üŋjïn pääm yaana wiñe a jengä jeytüünni ye ti. \s Yeecüwa Bäṭï Rictäŋ Bütürüc \p \v 31 Aŋ iken kiini Yeecüwa ogo, “Ikee muurijaan bi buurce woo ika ti wïïrïn tiññaŋ. A pergon Meeŋka Jiik Jooŋ jï ogo, ‘Kaaydo bi pacä aŋ käbälgä yek kaal jïñe bi gääctit gïtï.’ \v 32 Aŋ naana ika juwunu ñaalok tüwnü ti ye, ikee bi yüte ti Jalïïl.” \p \v 33 Aŋ Bütürüc luukcin ike ti ogo, “Naana me muure ïkï daljini ïñï ye, ïkï batta bi daljeni ïñï.” \p \v 34 Aŋ luugi Yeecüwa ogo, “Ïkï kiineni a gïtken wïïrïn tiññaŋ i mor toon batta weekcï ika bi reecca woo ääŋkü kä ḍäk ogo Ika kujjada.” \p \v 35 Aŋ kiini Bütürüc ogo, “Naana cäänna ika tüwü ke ïkï ye, ïkï batta bi reeceni woo!” Aŋ baaddoni muure jaajjin jiik keelkä yaakka. \s Yeecüwa Mäṭï Jecïmaani jï \p \v 36 Aŋ Yeecüwa attä ke iken nänṭä yaana battä me ogo Jecïmaani ye, aŋ baaddoni yeeke kiinne ogo, “Cäye winni, ika atä wïca mäṭä.” \v 37 Aŋ kuññu Bütürüc ke merkä Jabadï kä yewwe, Yaagüüp ke Yuhanna, aŋ ike uccin kä nüüjdüŋ aŋ jone yaaññä. \v 38 Aŋ kiinne ogo, “Joni nüüjï kä yaac aŋ a yaana ika tüwü ye. Wääde winni aŋ yäwe ke ika.” \p \v 39 Aŋ wükcïn woo kä ḍeeraŋ aŋ ḍüŋjïn ïñï aŋ mälcin, aŋ jaajjin ogo, “Wäyo naana päjjïdï ye ŋana ika naŋdaa wääcä waaññä yaana äätïdï yaanni. Aŋ ŋana ïkï nääŋä kä ṭäktäŋ yeeni, ṭääkcä näŋjä kä ṭäktäŋ yüünü ïkï.” \p \v 40 Aŋ ike ḍukcin baaddoni yeeke ti, aŋ wäädene a ootin. Aŋ Bütürüc kiinne ogo, “Ikee batta cäänna lïïṭe yäwe ke Ika wuuŋ kä keelok? \v 41 Yäwe aŋ mäṭe nuŋko ŋana ḍimjede puuccin gïtï. Wääktäŋ ṭäkï aŋ gaan ken bämaŋ. \v 42 Aŋ iken dalji ïñï Yeecüwa kaaccä woo ŋuca aŋ mäṭṭä ogo, “Wäyo naana waaññä yaanni batta a aŋgïnï yok ye, i daa waajä aŋ dalä ṭäktäŋ yüünü näŋï ḍoŋe. \v 43 Aŋ wääna ḍuukenee kä iken ti ŋuca ye, i kaññe a ootin waŋgin a pekin ïñï kä nïïnkä. \p \v 44 Aŋ daljene ïñï ŋuca aŋ attä aŋ mäṭṭä ääŋke kä ḍäk aŋ jaay jiik keelkä. \v 45 Aŋ ike äätin baaddoni yeeke ti aŋ kiinne ogo, “Cumje ootene aŋ yïïke. Aŋ yoore wuuŋ ḍäägin aŋ Minneni Mänbaan müükkï me mä yaackä ïnken ti. \v 46 Juwe aŋ atïn! Yoore, aagdo ŋäc yeeni inni!” \s Yeecüwa Mügï Me \p \v 47 Aŋ wääna Yeecüwa iiñjedee kä jaayee ye, Yahüüja yaana a baaddo ke meken yaaka kä caay witken kä yew ina äätin ke ṭoŋ ḍiirken kä gaaḍalli ke läcäŋgä tuuji kä ḍuuŋku däŋkä ke yätïnï yek me. \v 48 Aŋ iken a iñgin kä aagdo ŋäc Yahüüja gin'a nüütï ye, ogo, “M'ana bi ŋïïbä ye, ken a ike, i müge.” \v 49 Aŋ kä ḍeeraŋ aŋŋi ike äätin Yeecüwa ti aŋ jaajjin ogo, “Ogook, Nüüto?” Aŋ ŋïïmme kä jone. \p \v 50 Aŋ kiini Yeecüwa ogo, “Muukonḍi näŋä gin'a umgini ṭäkkä naŋdä ye.” Aŋ iken äätin aŋ Yeecüwa mügï. \v 51 Aŋ baaddo yen Yeecüwa yaŋkalaŋ gaaḍal yeene wuudene woo, aŋ kiingon yen ḍuuŋgon daaŋ küülconḍe tocce gitkin woo. \p \v 52 Aŋ kiini Yeecüwa ogo, “Gaaḍal yüünü ḍuukci ätte jï. M'aka ñuugal kä gaaḍal ye bi tüwok kä gaaḍal. \v 53 Ïkï batta ŋäjjä ogo ika lïïlco ñujjoo Wäyo ti, aŋ ike tucu malaŋŋi yeeke kä bïraŋ aŋ ika tïïca. \v 54 Aŋ yaakki bääkkan daa bi näŋï ḍuuggen ḍääkit yaaka jaayi Meeŋka jiik Jooŋ ye.” \p \v 55 Aŋ Yeecüwa ṭoŋ kiinne ogo, “Ika agä mäddok yaajgonḍe ina ääte kä gaaḍalli ke läcäŋgä ogo mügjada ko yaanna? Nïïnkä muure Ika cääynä kaal yen änlaṇṇä yen Jooŋ jï aŋ Ika batta mügda ina? \v 56 Aŋ yaakki muure näŋŋä ḍuuggen ḍääkit yaaka peri bäṭoni Meeŋka Jiik Jooŋ jï ye.” Aŋ baaddoni muure ike dalji ïñï aŋ buurcin woo. \s Yeecüwa Iji Me Nänṭä Jooññu Kayaapa ti \p \v 57 Aŋ m'aka müügïn Yeecüwa ye ike iji Kayaapa ti yaana a ḍuuŋgon daaŋ küülconḍe ye ti, nänṭ'a ḍülte kä nüütoni jiik ḍoocin yek Jooŋ ke yätïnï yoken ye. \v 58 I baattä Bütürüc kä utar aŋŋa nänṭä ba' ḍuuŋgon daaŋ küülconḍe aŋ ike kaaccä ti aŋ cääjjin ïñï ke tïïconi, däämï düüñïn nääŋkä. \p \v 59 Aŋ ḍuuŋku däŋkä ke gütoni muure Yeecüwa määckätä ḍok m'aka jaajjï kä yelkïtïn ike ti, nuŋko näke daa kä ḍok ye. \v 60 Aŋ me ḍiirken äätin jayok kä yelkïtïn ike ti. Aŋ gütoni batta a käñin jiik'a päjjïdï näke daa kä ḍok ye. Aŋ wäättan me kä yewwe äätin \v 61 aŋ jaajjin ogo, “Oon yaanni jaay ogo, ‘Ika lïïṭä änlaṇṇä yen Jooŋ ḍüümü gïtï aŋ ŋocu koru nïïnkä kä ḍäk.’” \v 62 Aŋ ḍuuŋgon daaŋ küülconḍe yuuttu ñaalok aŋ jaajjin Yeecüwa ti ogo, “Ïkï batta cäygini kä luukcin yaana jaajjidii kä cïŋŋä yaana üüŋïdï ïkï ti yaanna?” \v 63 Aŋ Yeecüwa daa a tïïŋjïnï ïñï. Aŋ kiini ḍuuŋgon daaŋ küülconḍe ŋuca ogo, “Kä yäṇtäŋ Jooŋ yaana a üdon ye, ïkï ḍooceni lïïttäŋ gïtï, nüütkoon naana ïkï agä Macii Minneni yen Jooŋ ye. \p \v 64 Aŋ kiini Yeecüwa ogo, “Ïkï jaajjini. Aŋ ikee kiine, kä waan yaanni ti ke ñomuk Minneni Mänbaan bi yoore cääy nänṭä teynä buŋ birrä yen Jooŋ ti, aŋ bi ätä kä curuŋgu yek Polloŋ.” \v 65 Aŋ ḍuuŋgon daaŋ küülconḍe burŋu yeene jeññe gïtï kä piinkä aŋ jaajjin ogo, ‘Oon yaanni jaay ina aŋŋi ḍüücï ogo iken iiro ke Jooŋ! Ïkïïn ṭäkïn mä yuṭin ina ŋuca? Aŋ tiiŋŋe kiirkä yeeke muure. \v 66 Aŋ ikee payde ogo ŋaaka?” \p Aŋ iken luukcin ogo, “Ike päjjïdï tüw.” \v 67 Aŋ ŋüülgü ñomgin kä ñaangä aŋ giibi kä ïnken aŋ yakkalaŋŋi ike määbi täŋkin, i agene kümgon waŋgin.’ \v 68 Aŋ kiiṇtä ogo, “Macii, nüütkoon naana ïkï agä bäṭo ye, ïkï jebini kä ŋaani?” \s Bütürüc Yeecüwa Reecce Woo \p \v 69 Aŋ Bütürüc cääy woo üṇtük. Aŋ ṭuulle yaana ñuugal ye äätin aŋ ike kiini ogo, “Ïkï cäänna ke Yeecüwa yen mä Jalïïl.” \p \v 70 Aŋ Bütürüc riccin woo me ñomgen ti muure. Aŋ jaajjin ogo, “Batta ŋäjjä ïkï jaayä ogo ŋaaka.” \p \v 71 Aŋ wääna ike attee kä äntüke yen kaal ti kä cokal ye, yooṭi ṭuulle yaana ñuugal ye yaŋkalaŋ ŋuca, aŋ m'aka yudok gunne ti ye kiinne ogo, “Oon yaanni ke Yeecüwa yen mä Naacira.” \p \v 72 Aŋ ŋuca ike riccin woo kä lïïttäŋ aŋ jaajjin ogo, “Oon yaanna kuju.” \p \v 73 Aŋ kä ḍeeraŋ aŋŋi m'aka yudok wïca ye äätin Bütürüc ti aŋ kiine ogo, “Ïkï bääkkan daa ke iken, jiik yüükü muure nüütï ïkï agä män Jalïïl.” \p \v 74 Aŋ ike jujjin kä tuummu ḍoŋe aŋ lïïtkede ogo, “Oon yaanna kuju.” Aŋ kä ḍeeraŋ aŋŋi toon weekcin. \p \v 75 Aŋ Bütürüc päjjin jiik'a jaayi Yeecüwa ye ogo, “I toon batta mor weekcï ïkï ika bi reecca woo ääŋkü kä ḍäk.” Aŋ Bütürüc kaaccä woo aŋ weeŋŋä kä yaac. \c 27 \s Yeecüwa Icki Me Biilaatuc \p \v 1 Aŋ wääna tïṇṇäwic aŋŋi ye, ḍuuŋku däŋkä ke yätïnï yek Yühüüṇṇï näŋŋä waŋ teyne ogo nääkïï ko Yeecüwa. \v 2 Aŋ ḍiigi aŋ iji müükkï mügdo Biilaatuc yen mä Ruumaan. \s Yahüüja Ḍoŋe Maaññe \p \v 3 Aŋ wääna Yahüüja yaana ike ääkki ŋäc ina ŋïccee Yeecüwa jooce daa me ke tüwnü ti ye, ike jone lüüjjïn aŋ tiilgä gälkä yaaka caykä kä ḍäk yaakka ḍuukkene ḍuuŋku däŋkä ke yätïnï. \v 4 Aŋ jaajjin ogo, “Ika näŋŋä nääŋkä yaackä kä ääkkin ŋäc m'ana ḍoŋe ladaŋ ye.” \p Aŋ iken jaajjin ogo, “Ikoon piilgon ŋaaka? Yaanna a ïkï ti.” \v 5 Aŋ Yahüüja tiilgä gälkä yibjene ïñï kaal yen änlaṇṇä yen Jooŋ jï, aŋ kaaccä woo aŋ ḍoŋe maaññe. \v 6 Aŋ ḍuuŋku däŋkä yakkalaŋ tiil koowi aŋ jaajjin ogo, “Batta päjjïdï ḍoocïn tuññu änlaṇṇä jï i a tiil yek yïmgä aŋŋi. \v 7 Aŋ iken ḍuccin jiik aŋ tiil kiññene yiil äjo ogo wääto ogo, nänṭä jïŋŋä boorgu. \v 8 Aŋ ken ina ke tiññaŋ yiil yaanna batte daa me ogo, Yiil Yïmgä yaanna. \v 9 Yaakki ḍääkit barrä yen bäṭo Ïrmïya ogo, \q1 “Iken kuññu tiilgä gälkä caykä kä ḍäk, \q2 a äccin yaana ḍooccete daa kä mä Icärayiil ye. \q1 \v 10 Aŋ kiññene yiil äjo, \q2 bata yaana iingana kä Pïṭo ye.” \s Yeecüwa Yuuttu Biilaatuc Ñome ti \p \v 11 Aŋ Yeecüwa yuuttu mügdo Biilaatuc yen mä Ruumaan ñome ti, aŋ taaji mügdo ogo, “Ïkï agä yätkä yen Yühüüṇṇï?” \p Aŋ luugi Yeecüwa ogo, “Ïkï jaajjini.” \v 12 Aŋ wääna käkkene daa wic ḍuuŋku däŋkä ke yätïnï yek Yühüüṇṇï ye, i ike batta a lüükcïnï. \v 13 Aŋ taaji Biilaatuc ogo, “Ïkï batta tiŋdä käkkinni witkin yaaka üüŋütü me ïkï ti yaakka?” \v 14 Aŋ batta agee kä luukon kä jiikkalaŋ, aŋ mügdo wiñe ḍiiktin. \p \v 15 Aŋ yuungu muure ti Poñ Kaaldin Wic ti, mügdo yen mä Ruumaan äkkïdï men kä keelok yaana cääy gaŋgar jï aŋ wakä ṭoŋ ye. \v 16 Aŋ waan yaanja ti iken cääygene mäŋkalaŋ gaŋgar jï ŋäjjänä battä me ogo Barabaac. \v 17 Aŋ wääna mäbaan yoken ḍülene daa kä ye, i iken taaji Biilaatuc ogo, “A ŋaani ken ṭäkke äkke kä, Barabaac halla Yeecüwa yaana battä me ogo Macii ye?” \v 18 Aŋ ŋäjje iken Yeecüwa müükkene daa kä puutin. \p \v 19 Aŋ wääna Biilaatuc cäyee kä nook yen jooññu wic ti ye, tucki iiŋe jiik aŋ kiinne ogo, “M'ana ḍoŋe ladaŋ yaanna daläbu. Ika wääccä lääggï kä yaac wïïrïn tiññaŋ kä ike.” \v 20 Aŋ ḍuuŋku däŋkä ke yätïnï ṭoŋ ïïrï ogo ñujjo Barabaac ken äkkee aŋ Yeecüwa ken nägjï ḍok. \v 21 Aŋ Biilaatuc ṭoŋ taaññe ogo, “Yaaka kä yewwe yaakki ti wali yaana äkke kä ye?” \p Aŋ ṭoŋ luukcin ogo, “Barabaac!” \p \v 22 Aŋ tääcki ti Biilaatuc ogo, “Aŋ Yeecüwa yaana battä me ogo Macii ye ken naŋä ogoo?” \p Aŋ ṭoŋ muure luukcin ogo, “Näge ḍok kä ṭellä kaakkon jok!” \p \v 23 Aŋ tääcki ti Biilaatuc ogo, “Ina, a yiñ yaana wali ye ken naŋŋe?” \p Aŋ iken üüttïn kä yääw ṭeṭaŋ ogo, “Näge ḍok kä ṭellä kaakkon jok!” \s Biilaatuc Yeecüwa iññe me ogo Ṭeljïï me ti Kaakkon jok \p \v 24 Aŋ wääna yoorene daa Biilaatuc ike batta käñdee kä waan, aŋ a büültïn ken tälit ye, i ike kuññu piik aŋ ïnke lookke woo me ñomgen ti, aŋ jaajjin ogo, “Ika ḍoŋi ladaŋ kä yïmgä oon yaanna. Yaanna a nääŋkä yeekic!” \p \v 25 Aŋ me muure luukcin ogo, “Dalä yïmgä yeeke a ikoon ti ke merkä yooko ti!” \p \v 26 Aŋ Barabaac äkkeneeda. Aŋ iinjin ogo Yeecüwa ḍooyjï me, aŋ müükkene kääygä mä Ruumaan ogo ṭeljïï ti kaakkon jok. \s Kääygä Yeecüwa Ñiyge Yok \p \v 27 Aŋ kääygä yek mügdo Biilaatuc Yeecüwa koowi, aŋ iji wiñ yeenen ti, aŋ kun yen kääygä ḍüülï ti muure ike ti. \v 28 Aŋ burŋu yeene güüdï woo, aŋ iiŋki burŋu beel bata yen yätkä. \v 29 Aŋ ṭurki tarbüc eemdin yen küügü aŋ iiŋkene daa wiñe ti, aŋ ḍucki lacan ïṇte birrä ti aŋ ḍüŋjïn ïñï ñome ti aŋ ñiyene yok aŋ kiiṇtä ogo, “Ogook? Yätkä yen Yühüüṇṇï!” \v 30 Aŋ ŋüülkï yokïn ñaangä, aŋ lacan koowi aŋ jebene daa kä wiñe ti. \v 31 Aŋ wääna ñiynene kä yok ye, i güüdï yokïn woo aŋ iiŋki buruŋgu yeeke aŋ koowi iji woo ṭelcätä ti kaakkon jok. \s Ṭeljin ti Yeecüwa Kaakkon jok \p \v 32 Aŋ wääna kaaccene kä woo ye, i iken purjin ke oon yaŋkalaŋ yen mä Giiräwaan, battä me ogo Camaan, aŋ ïïrï kääygä ogo kaakkon Yeecüwa koowje äddee. \v 33 Aŋ iken ḍakkä ti nänṭä yaana battä me ogo Kulukuuta ye, aŋ aŋan ogo nänṭä yen äwnä men wiñe. \v 34 Aŋ ike iñi määk a ñukin kä kalkale aŋ wääna näkkeneeda kä ye, ike yaakkä kä maaṇṇä. \p \v 35 Aŋ wääna ike ṭeljene daa ti kaakkon jok ye, iken buruŋgu yeeke ŋüülï gïtï aŋ naŋi kä jaan. \v 36 Aŋ iken cääjjin ïñï aŋ ike tïïcä. \v 37 Aŋ wiñe ti iken ḍuccin jiik pergin yek cïŋŋä yaana üŋjïdï ike ti ye jayok ogo, “A Yeecüwa inni, Yätkä yen Yühüüṇṇï.” \v 38 Aŋ ñagatṇi yakkalaŋ kä yewwe ṭeli me ke ike, keelok kä buŋ birrä ti aŋ yaŋkalaŋ kä buŋ aam ti. \p \v 39 Aŋ m'aka kaajit ye yawok kiirä witken bergä kä ñääy, \v 40 aŋ jayok ogo, “Ïkï yaana jaayä ogo änlaṇṇä yen Jooŋ ḍüümjey gïtï, aŋ ŋuca korjey nïïnkä ko ḍäk ye! Ḍoŋü mäkkä! Kääjä ïñï kaakkon jok naana ïkï agä Minneni Jooŋ a gïtken ye.” \p \v 41 Aŋ cäänna ḍuuŋku däŋkä ke nüütoni jiik ḍoocin yek Jooŋ ke yätïnï ike ñiyge yok kiiṇtä ogo, \v 42 “Ike mäkkalaŋ maŋŋe, aŋ ḍoŋe batta lïïlde kä mäkkin! Naana ike a yätkä yen mä Icärayiil ye, dale käjä ïñï kaakkon jok tiññaaŋŋi, aŋ ikoon bi luggon kä ike. \v 43 Ike lüggïdï kä Jooŋ aŋ dale Jooŋ ike mäkkänä tiññaaŋŋi naana ike ṭäkkänä ye, kä yaana jaayee kä ogo ike agje Minneni Jooŋ ye.” \v 44 Aŋ cäänna ñagatṇi yaaka a ṭeljïnï ti ke ike kaakkonni jugin ye, ike kirgä cäänna kä jiik keelkä. \s Tüwnü yen Yeecüwa \p \v 45 Aŋ wääna äŋ yuuttee ṭeejjük ye i mïïllä ŋommañ äätte wic muure ke näŋe wuuggu kä ḍäk. \v 46 Aŋ wääna wuuŋ ḍäk ti ye, Yeecüwa yaajjin kä yääw mooye aŋ jaajjin ogo, “Ïlï, Ïlï, lama cabaktaani?” Aŋ aŋan ogo, “Jooŋ yeeni, Jooŋ yeeni, ika daldaabu ina?” \p \v 47 Aŋ wääna mäkkalaŋ yuddene kä wïca aŋ tiiŋŋene kä aŋan ye, i iken jaajjin ogo, “Ike bäärä bäṭo Ïlïya.” \v 48 Yaŋkalaŋ iken ti lüüṇṇü aŋ uṇtal küümgene kä määk peñkä aŋ ḍoocce lacan ti aŋ läjgeneeda ogo maadje. \v 49 Aŋ meken jaajjin ogo, “Dalä bu pare tïka, yoorïn naana Ïlïya bi ätä ike mäkkänä ye.” \p \v 50 Aŋ Yeecüwa yaajjin ŋuca kä yääw mooye aŋ wääktäŋ yeene ḍoocce. \v 51 Aŋ kä ḍeeraŋ aŋŋi burŋu yaana a daaŋjïnï änlaṇṇä ti ye, jeññä gïtï ääŋke kä yewwe bäätin ïñï kä ñaaloŋŋu ke ïñï, aŋ ŋommañ bukcin aŋ ḍaraŋŋi bääktin. \v 52 Aŋ kälkä witken kupkin, aŋ me ḍiirken yek Jooŋ yaaka a tüwïn ye, juwin ñaalok. \v 53 Aŋ iken kääjin woo kälkä gïtï, i ḍaŋŋa Yeecüwa a jüwïnï, aŋ iken attä baan mooye laṇṇä jï Oorcalïïm aŋ yoken nüütkï woo me ḍiirken. \p \v 54 Aŋ wääna ḍuuŋgon kääygä yen mä Ruumaan ke kääygä yaaka ke ike däämene Yeecüwa aŋ yuṭṭene bukcin ŋommañ ke waak'a näŋŋä ḍuuggen ye, iken bojgin kä yaac aŋ jaajjin ogo, “A gïtken ike a Minneni yen Jooŋ!” \p \v 55 Aŋ wïca määngä ḍiirken yakkalaŋ däämmïdï kä utar, a yaaka Yeecüwa bäädänä kä Jalïïl aŋ ñuugulunu ye. \v 56 Aŋ Märïyam yaana battä me ogo Majdalïïna bilti ke iken ke Märïyam yaana a Yaagüüp ke Yuucip meen ina ke merkälen Jabadï meen. \s Jïŋŋä yen Yeecüwa \p \v 57 Aŋ wääna biigin ti ḍäägenee ye, oon yaŋkalaŋ a ceeggon äätin ätä Raama battä me ogo Yuucip, aŋ ike cäänna a baaddo yen Yeecüwa. \v 58 Aŋ ike attä Biilaatuc ti, aŋ ñujjin ogo Yeecüwa gaane, aŋ Biilaatuc iinjin ogo ïñjïda ko me. \v 59 Aŋ gaane koowi Yuucip, aŋ paarre yok kä burŋu kïcconḍe yen jïŋŋä me. \v 60 Aŋ maaṭṭe kääl yeene kïcconḍe jï, yaana agee kä küüñgon pääm ti bata ṭuumpoŋe ye. Aŋ pääm ḍüljene ti kääl tük aŋ attä. \v 61 Aŋ Märïyam yaana battä me ogo Majdalïïna ke Märïyam yaŋkalaŋ bilti wïca cäyok ñomgen agene ṭukin ti kääl wic. \s Tïïññä yen Kääl Wiñe \p \v 62 Aŋ nïïnnä yaana äätïdï Äŋ Jïñe Wääktäŋ ti ye, ḍuuŋku däŋkä ke Pïrrïcïïnnï attä yoken ḍülï Biilaatuc ñome ti. \v 63 Aŋ jaajjin ogo, “Mügdo, ikoon paydon wääna maldo ŋïngïn yaanja mor agee kä üdon kä ye, jaajjin ogo, ‘Ika bi juwu ñaalok nïïnkä kä ḍäk tüwnü ti.’ \v 64 Aŋ iinjä dalä kääl wiñe tïïcä me ke nïïnnä ḍäk ti. Nuŋkodo baaddoni yeeke äätïdï aŋ gaane kaltä, aŋ me kiiṇtä ogo, ‘Juwono tüwnü ti.’ Aŋ aŋan yelkïtïn yaana düüñïn ti ye, bi yaajaŋ kä yaana ïïjjïn ti ye.” \p \v 65 Aŋ iken luugi Biilaatuc ogo, “Kuje tïïconi aŋ ate näŋe tïïññä bata yaana lïïlde ye. \v 66 Aŋ iken attä aŋ kääl wiñe näŋgi tïïññä, aŋ üüljï kä pääm aŋ märki gin'a ŋïcte daa kä ye, aŋ ḍuccin tïïconi. \c 28 \s Juwin Yeecüwa Tüwnü ti \p \v 1 Aŋ tïṇṇä wic yen ïïjjïn ti nïïnnä ŋaṭükel ti, Märïyam yaana battä me ogo Majdalïïna ke Märïyam yaŋkalaŋ attä ükcïdï kääl wiñe. \v 2 Aŋ kä ḍeeraŋ aŋŋi ŋommañ bukcin kä yaac kä yaana malak yen Pïṭo kääjenee ïñï polloŋ jï ye, aŋ äätin aŋ pääm ḍüljene woo, aŋ cääjjene kä wic. \v 3 Aŋ biilke beel bata wïldïn, aŋ buruŋgu yeeke bowaŋ bata aak. \v 4 Aŋ tïïconi bojgin kä yaac aŋ yoken tïïcïn kä liin ke beeljene bata mä tüwïn. \v 5 Aŋ malak määngä kiinne ogo, “Ŋana ikee booje, ŋäjjä ikee määje Yeecüwa yaana ṭelji me ti kaakkon jok ina. \v 6 Ike batta a winni ike juwin ñaalok tüwnü ti, bata yaana jaajjenee kä ye. Ääte nänṭä yaana nïïnee kä ye yoore. \v 7 Ate kä bïraŋ, aŋ baaddoni yeeke kiine ogo, ‘Ike juwono ñaalok tüwnü ti, aŋ bilto ti ato ñomgic ti Jalïïl. Aŋ ike bi yoorje wïca.’ Yaaka nüütkene kä yaakki payde.” \p \v 8 Aŋ määngä kääl wiñe dalji ïñï kä bïraŋ kä liin, i a küümïn kä jon ñamme mooye, aŋ lüdgïn baaddoni yeeke nüütkütü. \p \v 9 Aŋ kä ḍeeraŋ aŋŋi, Yeecüwa purjene kä aŋ kiinne ogo, “Ogook?” Aŋ iken wükcïn ti ike ti aŋ tabi kïïgïn kä maaŋŋä. \v 10 Aŋ iken kiini Yeecüwa ogo, “Ŋana ikee booje. Ate aŋ mädgo nüütke ogo ato Jalïïl, aŋ ika bi yoorjada wïca.” \s Jiik Pakin yek Tïïconi \p \v 11 Aŋ wääna määngä äätene kä päy jï ye, i tïïconi yakkalaŋ attä baan jï, aŋ ḍuuŋku däŋkä yek Jooŋ päkki kä waak'a näŋŋä ḍuuggen ye muure. \v 12 Aŋ wääna ḍuuŋku däŋkä purjene ke yätïnï ye, i iken läälin pugin, aŋ kääygä iñi tiil kä ḍiräk. \v 13 Aŋ kiini ogo, “Jaaye ogo baaddoni yeeke ken äätono ko mïïllä i ikee agje ootin, aŋ gaane kallïï. \v 14 Aŋ naana mügdo yaakki tiiŋŋe ye, i ikoon bi yuuton ñaalok kä ikee nuŋko ŋana kaaccede kä tïñïdïn gïtï.” \p \v 15 Aŋ kääygä tiil koowi, aŋ iken näŋjin bata yaana daa kiinene daa kä ḍuuŋku däŋkä yek Jooŋ ye. Aŋ jiik yaakki piirjin woo Yühüüṇṇï ti ke tiññaŋ. \s Ñuugula Yäwconḍe \p \v 16 Aŋ baaddoni yaaka kä caay wiñen kä keelok ye attä Jalïïl, pääm yaana nüütkene daa Yeecüwa ogo atcï ko ye ti. \v 17 Aŋ wääna ike yoorene daa kä ye, ike maaŋi aŋ yakkalaŋ juuggen riijjin. \v 18 Aŋ Yeecüwa äätin iken ti, aŋ jaajjin ogo, “Mügdïn yen polloŋ jïñe ke mügdïn yen ŋommañ wiñe, iñana kä Jooŋ muure. \v 19 Aŋ wäättan ate aŋ näŋe baaddoni ṭoŋ ti muure, aŋ iken büüle kä yäṇtäŋ Wäy ke Minneni ke Wääktäŋ Laṇṇä yen Jooŋ. \v 20 Aŋ iken nüüde dale tiŋit wakkä muure yaaka iingene kä ye. Aŋ wina ika bi ke ikee kamat ke düüñïn yen yuungu ti.”