\id JHN - Jacalteco (Eastern) -Guatemala 1997 (DBL -2013) \h SAN JUAN \toc1 Tzotiꞌ Cꞌul Yet Colbanile Tzꞌibn̈ebilcano Yu Naj San Juan \toc2 San Juan \toc3 Jn \mt1 TZOTIꞌ CꞌUL YET COLBANILE TZꞌIBN̈EBILCANO YU NAJ SAN JUAN \c 1 \s1 Istzotiꞌ Comam Dios, haꞌ ton Comam Jesucristo yuteco isba anmahil \p \v 1 Yet yalan̈tocanoj, yet maẍto hunu tzet watxꞌinaxa, ayxaticꞌa Comam \it Tzotiꞌ\it* isbi.\f + \fr 1:1 \ft Comam Tzotiꞌ, haꞌ ton Comam Jesucristo\f* Haꞌ Comam Tzotiꞌ tuꞌ huneꞌn̈e ye yeb Comam Dios, caw Diospaxo yehi. \v 2 Yet caw yichebanil ayxaticꞌa Comam tuꞌ yeb Comam Dios. \v 3 Yu Comam Tzotiꞌ tuꞌ, yuxin iswatxꞌe Comam Dios Mame sunil tzettaj ay yul sat yiban̈kꞌinal tiꞌ yeb satcan̈. Machi hunu tzet ye tuꞌ watxꞌinaj ta mach yuho Comam Tzotiꞌ. \v 4 Yin̈ Comam Tzotiꞌ tuꞌ, chipitzcꞌati kꞌinale, haꞌ ton xin chiakꞌni issajilkꞌinal tet yanma anma. \v 5 Huneꞌ issajilkꞌinal tiꞌ chimujli xol kꞌejholo. Haꞌ kꞌejholo tuꞌ xin, mach chikꞌoji isbutnitan̈oj. \p \v 6 Ay xin huneꞌ naj ischejab Comam Dios, Juan isbi. \v 7 Hulicꞌo naj tzotelo yin̈ huneꞌ issajilkꞌinal tuꞌ yun̈e yanayto sunil anma huneꞌ issajilkꞌinal yul yanma. \v 8 Haꞌ naj Juan tuꞌ xin, maẍtaj naj huneꞌ issajilkꞌinal tuꞌ, caw ton̈e hul naj tzotelo yin̈ issajilkꞌinal. \v 9 Wal Comam yin̈ caw yeli issajilkꞌinal tuꞌ, hulicꞌo yul sat yiban̈kꞌinal tiꞌ yu yakꞌni Comam issajilkꞌinal yul yanma sunil anma. \p \v 10 Waxan̈ca iswatxꞌe Comam Dios sunil yul sat yiban̈kꞌinal tiꞌ yu Comam Tzotiꞌ tuꞌ, yajaꞌ yet yulicꞌoj maẍticꞌa ohtan̈elax Comam yu anma. \v 11 Hulicꞌo Comam yul iscon̈ob, yaj machi ischah anma Comam. \v 12 Yaj wal sunil mac chahni Comam, yanayto yul yanma yin̈ tzet chala, haꞌ ton huntekꞌan tuꞌ yakꞌ Comam yip yoccano yuninalo Comam Dios. \v 13 Yet chꞌoc yuninalo Comam Dios, mach lahano hacaꞌ chu ispitzcꞌa yuninal anma yul sat yiban̈kꞌinal tiꞌ, yeb mach hacaꞌo chal iscꞌul naj winaj, to hacaꞌ chiel yin̈ iscꞌul Comam Dios, hac tuꞌ chu yoc anma yuninalo Comam. \p \v 14 Comam Tzotiꞌ tuꞌ, yaco isba anmahil. Hulicꞌo coxol isyeni isyelal jet, yebpaxo iscꞌulal iscꞌul Comam Dios. Jilnipaxo iskꞌakꞌal yip Comam ischah tet Ismam. Wal xin han̈cꞌan̈e hunpilan Iscꞌahol Comam Dios tuꞌ. \v 15 Hacpax tuꞌ naj Juan yal naj yin̈ Comam tuꞌ yin̈ caw ip hacaꞌ tiꞌ: \p —Haꞌ ton huneꞌ naj tiꞌ walan teyet ta tzujan yul wintajan yeb ta caw ecꞌbal yelapno ye insatajan, yuto ayxaticꞌa naj yet yalan̈to maẍto chinpitzcꞌahan, ẍi naj Juan tuꞌ. \p \v 16 Haꞌ Comam chiwaltiꞌan, caw cosunil chicochah iscꞌulal iscꞌul, yaj xin mach huneln̈eho chicochah, chilann̈eticꞌa cochahni. \v 17 Yul iskꞌab naj Moisés yakꞌ Comam Dios huneꞌ chejbanile caw how yakꞌni naj jet, haxa Comam Jesucristo xin, hul akꞌno sunil iscꞌulal iscꞌul yeb xin isyelal Comam Dios jet. \v 18 Caw maẍto hunu mac xailni yin̈ Comam Dios, hachcachann̈e hunpilan Iscꞌahol Comam Dios, haꞌ ton Comam Jesucristo ayn̈eticꞌa iscꞌatan̈, haꞌ Comam hul yeno jet tzet ye Comam Dios. \s1 Naj Juan anican̈ haꞌ iswiꞌ anma chiakꞌni johtan̈elo Comam Jesús \r (Mt 3:11-12; Mr 1:7-8; Lc 3:15-17) \p \v 19 Yet hunel xin ebnaj yahawil con̈ob Israel ay bey Jerusalén, ischejto ebnaj huntekꞌan ebnaj sacerdote yeb huntekꞌan ebnaj levita iskꞌambeno tet naj Juan hacaꞌ tiꞌ: \p —¿Mac hach anmahil hach tiꞌ? ẍi ebnaj. \p \v 20 Yalnilo naj yin̈ caw isyelal tet ebnaj, matzet yebacano naj, yalni naj hacaꞌ tiꞌ: \p —Maẍtajinan chiwijan Cristohal, ẍi naj tet ebnaj. \p \v 21 Iskꞌambenpaxo ebnaj hunelxa: \p —¿Mac hach anmahilach, chal tuꞌ? ¿Tom hach tiꞌ Elías? ẍi ebnaj. \p —Machoj, maẍtajinan, ẍi naj. \p —¿Mato hach tiꞌ ischejab Comam Dios echmabil yul juhan̈? ẍi ebnaj tet naj. \p —Machoj, ẍipaxo naj. \p \v 22 Iskꞌambenpaxo ebnaj hunelxa: \p —¿Mac ach anmahil, chal tuꞌ? Halilo jetan̈ yun̈e jinitojan̈ ispaj istzotiꞌ ebnaj chejn̈eon̈tijan̈. ¿Tzet caw chawute hawalni jetan̈ tawin̈? ẍi ebnaj. \p \v 23 Istakꞌwi naj Juan tuꞌ xin, yalni naj: \p —Hanintiꞌan yal naj Isaías, huneꞌ naj ischejab Comam Dios yet payat, yet istzꞌibn̈encano naj: \q1 Ay huneꞌ mac chiawi bey txꞌotxꞌ desierto, chalni: “Hacaꞌ chu ishamlax hunu beh, cat istoholban̈elaxi yet chul naj jahaw, hac tuꞌ chu hewatxꞌenico heyanma, yuto chihul Comam Dios Jahawil,”\x * \xo 1:23 \xt Is 40:3\x* ẍicano naj Isaías tuꞌ, ẍi naj Juan. \p \v 24 Ebnaj chejlaxto tzotelo tet naj Juan yu ebnaj fariseo, \v 25 iskꞌambe ebnaj tet naj: \p —¿Tzet yin̈ yuxinto chawacan̈ haꞌ iswiꞌ anma tiꞌ tato maẍtajach tiꞌ Cristo hach? ¿Mach Elíaspaxo hach? ¿Maẍtajachpaxo ischejab Comam Dios echmabil yul juhan̈? ẍi ebnaj. \p \v 26 Yalni naj Juan tuꞌ tet ebnaj: \p —Wal hanintiꞌan han̈e ha haꞌ chiwakꞌan yahbalo haꞌ iswiꞌ anma, yaj coxol tiꞌ ayco huneꞌ mac caw maẍto heyohtajoj. \v 27 Tzujan yul naj wintajan, yaj caw ecꞌbal naj insatajan, yuxin mach chu inpuhnilojan istxꞌan̈al isxan̈ab naj chiwabehan, ẍi naj Juan. \p \v 28 Haꞌ bey huneꞌ txꞌotxꞌ chiyij Betania, iskꞌaxepicꞌto haꞌ niman Jordán, bay yacan̈ naj Juan haꞌ iswiꞌ anma, haꞌ tuꞌ beycꞌo ebnaj iskꞌambeꞌ huntekꞌan tiꞌ tet naj. \s1 Haꞌ Comam Jesús oc xahanbalil yu Comam Dios \p \v 29 Haxa yet hunxa tzꞌayical xin, yilnito naj Juan tato lan̈an yapni Comam Jesús iscꞌatan̈, yalni naj hacaꞌ tiꞌ: \p —Ilwecꞌanabi lah, haꞌ huneꞌ mac lan̈an yul tiꞌ, haꞌ akꞌbilti jet yu Comam Dios coxahanbaloj, hacaꞌ chiyu yoc noꞌ meꞌ xahanbalil. Haꞌ naj chiinilo comul jiban̈ cosunil han̈on̈ ayon̈ yul sat yiban̈kꞌinal tiꞌ. \v 30 Haꞌ ton yin̈ naj tiꞌ quintzotelan yet walnihan teyet: “Ay huneꞌ naj tzujan yul wintajan, caw ecꞌbal yelapno insatajan, yuto ayxaticꞌa naj yet maẍto chinpitzcꞌahan yul sat yiban̈kꞌinal tiꞌ,” quinchiyan teyet. \v 31 Yet yalan̈tocanoj, caw maẍticꞌa wohtajojan mac Cocolomal, yaj wahcan̈an haꞌ iswiꞌ anma yun̈e yohtan̈elaxilo Comam yu anma Israel tiꞌ, ẍi naj Juan tuꞌ. \p \v 32 Yalnipaxo naj Juan: \p —Caw wilan yayilo Comam Espíritu Santo yul satcan̈ yiban̈ naj. Hacaꞌ chiyu yay lalon hunu noꞌ palamuch, hac tuꞌ yu yay yiban̈. \v 33 Yet yalan̈tocano tuꞌ, caw maẍto wohtajojan naj, yaj Comam Dios chejn̈eintijan wanocan̈an haꞌ iswiꞌ anma tiꞌ, haꞌ Comam chalni wetan: “Haꞌ huneꞌ mac chawil yay Comam Espíritu Santo yiban̈, haꞌ ton huneꞌ tuꞌ chiakꞌni Comam Espíritu Santo tet anma,” ẍi Comam Dios wetan. \v 34 Caw ilbilxa wuhan, yuxin chiwalicꞌojan tato caw Iscꞌahol Comam Dios ye naj tiꞌ, ẍi naj Juan. \s1 Ebnaj babel iscuywom Comam Jesús \p \v 35 Yet huneꞌxa tzꞌayical xin, aypaxicꞌo naj Juan bey tuꞌ yeb cawan̈xa ebnaj iscuywom iscꞌatan̈. \v 36 Hayet yilni naj Juan yecꞌto Comam Jesús, yalni naj tet ebnaj cawan̈ tuꞌ: \p —Ilwecꞌanabi lah, haꞌ naj tuꞌ akꞌbil jet coxahanbalo yu Comam Dios hacaꞌ chiyu yoc noꞌ meꞌ xahanbalil ju, ẍi naj Juan tuꞌ. \v 37 Hayet yaben ebnaj cawan̈ tuꞌ tzet yal naj Juan, isto ebnaj yinta Comam Jesús. \v 38 Istꞌan̈xito Comam Jesús yintaj, yilni Comam tato tzujan ebnaj cawan̈ tuꞌ yinta Comam. Iskꞌamben Comam tet ebnaj: \p —¿Tzet chesaya? ẍi Comam. \p —Rabí, ¿baytuꞌwal ayach? ẍi ebnaj. (Huneꞌ tzotiꞌ rabí, \it cuywawom\it* chaliloj.) \p \v 39 Istakꞌwi Comam xin: \p —Catawej cat heyilni, ẍi Comam. Hac tuꞌ yu isto ebnaj yilno baytuꞌwal ay Comam. Iscancano ebnaj huneꞌ akꞌbal tuꞌ yuto kꞌejbixa. \p \v 40 Ebnaj cawan̈ aben tzet yal naj Juan occano tzujno ebnaj yinta Comam. Huneꞌ naj Andrés isbi, yuẍta isba naj yeb naj Simón Pedro. \v 41 Yet lahwi istzotel naj Andrés tuꞌ yeb Comam Jesús, yin̈ hamataj to naj saywal yin̈ yuẍtaj, yalni naj tet naj: \p —Caw machahloyo Comam Mesías juhan̈, ẍi naj. \p \v 42 Hac tuꞌ xin yu yijbanto naj Andrés tuꞌ naj Simón iscꞌatan̈ Comam Jesús. Yoc tꞌan̈no Comam yin̈ naj Simón tuꞌ, yalni Comam tet naj: \p —Simón, iscꞌahol naj Jonás, wal tinan̈ Cefas chioccano habihoj, ẍi Comam tet naj. (Yin̈ huneꞌ yabxubal ebnaj tuꞌ, huneꞌ bihe Cefas chal yelapnoj Pedro.) \s1 Yet yawtelax naj Felipe yeb naj Natanael yu Comam Jesús \p \v 43 Yet huneꞌxa tzꞌayic xin yoc yin̈ isnabal Comam Jesús isto bey yulaj ismajul txꞌotxꞌ Galilea. Ischahni isba Comam yeb naj Felipe, yalni Comam tet naj: \p —Ocan̈ tzujno wintajan, ẍi Comam. \p \v 44 Caw xin yet con̈ob isba naj Felipe tuꞌ yeb naj Andrés yebpaxo naj Simón Pedro; ah con̈ob Betsaida ebnaj. \v 45 Lahwi tuꞌ xin, isto naj Felipe saywal yin̈ naj Natanael. Yet ischahlo naj Natanael tuꞌ yu naj, yalni naj tet naj: \p —Machahlo Comam tzꞌibn̈ebilcanayo yul Hum yet ley akꞌbilcano yu naj Moisés, yeb tzꞌibn̈ebilcano yu huntekꞌanxa ebnaj ischejab Comam Dios yet payat; haꞌ naj Jesús ah Nazaret, iscꞌahol naj José, ẍi ebnaj. \p \v 46 Yalni naj Natanael tuꞌ: \p —¿Tom xin ay hunu mac cꞌul chielti xol ebnaj ay bey con̈ob Nazaret tuꞌ? ẍi naj. Istakꞌwi naj Felipe xin: \p —Ton̈cꞌanab jilaꞌ cat hawilni, ẍi naj. \p \v 47 Yet yilnito Comam Jesús yapni naj Natanael iscꞌatan̈ tuꞌ xin, yalni Comam: \p —Haꞌ huneꞌ naj lan̈an yul tiꞌ, caw Israel naj yul sat Comam Dios, caw machi nino lekꞌtiꞌal ayco yin̈ naj, ẍi Comam. \p \v 48 Iskꞌamben naj Natanael tet Comam: \p —¿Tzet xin chu quinhawohtan̈enilojan? ẍi naj. Yalni Comam tet naj: \p —Macachwilan yet maẍto chachyawte naj Felipe tiꞌ, yet ayach yich teꞌ higuera, ẍi Comam tet naj. \p \v 49 Istakꞌwi naj Natanael tuꞌ: \p —Mam cuywawom, yin̈ caw yeli hach tiꞌ Iscꞌahol Comam Dios, Yahawil con̈ob Israel hawehi, ẍican̈ naj tet Comam. \p \v 50 Yalnipaxo Comam tet naj: \p —Chawayto yul hawanma win̈an yuto mawalan ta macachwilan yich teꞌ higuera, wal xin caw ecꞌnato cꞌaybalcꞌule chito hawilaꞌ sata tiꞌ, ẍi Comam. \p \v 51 Yalnipaxo Comam hacaꞌ tiꞌ: \p —Yin̈ caw isyelal chiwalan teyet, cheyilaꞌ ishajni isba satcan̈, cat heyilni yahtoj yeb yayilo ebnaj yángel Comam Dios wiban̈an Hanin Akꞌbilintijan texol yu Comam Dios, ẍi Comam Jesús. \c 2 \s1 Huneꞌ mohyilal bey con̈ob Caná \p \v 1 Haxa yet yoxihalxa xin, yoc huneꞌ mohyilal bey yul con̈ob Caná ay yul ismajul Galilea. Ayco ismiꞌ Comam Jesús xol huneꞌ mohyilal tuꞌ. \v 2 Awtebilpaxo Comam Jesús yeb ebnaj iscuywom yin̈ huneꞌ kꞌin̈ tuꞌ. \v 3 Yajaꞌ xin lahwilo isvino ebnaj ay ismohyilal tuꞌ, yuxin yal ismiꞌ Comam tet: \p —Caw malahwi isvino ebnaj, ẍi ismiꞌ Comam. \p \v 4 Istakꞌwi Comam xin: \p —¿Tzet yin̈ wetan chawal huneꞌ tiꞌ, miꞌ? Wal xin maẍto chiapni istiempohal inyenilo wipan tet anma, ẍi Comam. \p \v 5 Lahwi tuꞌ xin, yalni ismiꞌ Comam tet ebnaj chejab yin̈ kꞌin̈ tuꞌ: \p —Yijewe hewatxꞌen sunil tzet chal naj teyet, ẍi ismiꞌ Comam. \p \v 6 Haꞌ bey tuꞌ xin ayayo wajeb nimeta chꞌen moc tzꞌahab. Aymi oxebo maca can̈ebo nimeta tzꞌahab haꞌ chiayto yul hunun. Yul huntekꞌan moc tuꞌ chiayto ha haꞌ chiocnico yu ebnaj Israel istxꞌahni iskꞌab hacaꞌ yalni ischejbanil ebnaj. \p \v 7 Yalni Comam tet ebnaj chejab yin̈ kꞌin̈ tuꞌ: \p —Nohtzewe huntekꞌan moc tiꞌ yu ha haꞌ, ẍi Comam tet ebnaj. Hac tuꞌ xin yu yoc ebnaj isnohtzenoj. \v 8 Yet nohnaxa huntekꞌan chꞌen moc tuꞌ xin, yalni Comam tet ebnaj: \p —Iwelti haꞌ yul moc tuꞌ tinan̈, cat xin heyinito tet naj chiꞌilni yoc anma sat meẍa, ẍi Comam. Hac tuꞌ yute ebnaj. \p \v 9 Yablen naj chiꞌilni yoc anma sat meẍa tuꞌ ha haꞌ oc vinohal, caw xin mach yohtajo naj baytuꞌwal caw istitico huntekꞌanxa vino tuꞌ. Wal ebnaj chejab tuꞌ xin, yohta ebnaj tzet yehi, yuto haꞌ ebnaj inilti ha haꞌ yul chꞌen moc tuꞌ. Hayet yablen naj chiꞌilni yoc anma sat meẍa, huneꞌ vino tuꞌ, yawten naj naj mohyom tuꞌ, \v 10 yalni naj tet naj: \p —Haꞌ chute anma, to babel chiꞌalaxicꞌo vino caw cꞌul tet anma awtebil, yet chilahwi yucꞌni anma teꞌ vino caw cꞌul tuꞌ, cat xin yalaxicꞌo huntekꞌan mach lahano iscꞌulal. Wal hach tiꞌ yin̈xa islahobal chawakꞌ vino caw cꞌul, ẍi naj. \p \v 11 Haꞌ xin bey yul con̈ob Caná ayco yul ismajul Galilea, haꞌ bey tuꞌ isye Comam Jesús babel cꞌaybalcꞌule. Hac tuꞌ yu isyeni Comam ishelanil yip, wal ebnaj chicuywi yinta Comam xin, caw yacanayto ebnaj yul yanma yin̈ Comam. \p \v 12 Lahwi tuꞌ xin, isto Comam bey yul con̈ob Capernaum; istopaxo ismiꞌ Comam yeb yuẍta Comam, yebpaxo xin ebnaj chicuywi yintaj. Haꞌ tuꞌ xin ehayo hayeb tzꞌayical. \s1 Yet istzumbenilti Comam Jesús ebnaj txon̈wom yul yatut Comam Dios \r (Mt 21:12-13; Mr 11:15-18; Lc 19:45-46) \p \v 13 Yet toxa chiꞌayilo kꞌin̈ Pascua, iskꞌin̈ anma Israel, isto Comam Jesús bey yul con̈ob Jerusalén. \v 14 Yet yocto Comam yul yatut Comam Dios, yilni Comam tato ayicto ebnaj txon̈om wacax, yeb ebnaj txon̈om meꞌ, yeb ebnaj txon̈om palamuch. Aypaxo xin ebnaj helom melyu tzꞌon̈anicto bey tuꞌ. \v 15 Hayet yilni Comam huneꞌ tuꞌ, iswatxꞌenayo Comam huneꞌ tzꞌum yin̈ huntekꞌan lasu, yoc Comam istzumbenilti ebnaj txon̈om wacax yeb ebnaj txon̈om meꞌ. Istiẍnipaxcanto Comam ismelyu ebnaj helom melyu. Ispacꞌchancanocan̈ Comam ismeẍa ebnaj. \v 16 Yalni xin Comam tet ebnaj txon̈om palamuch hacaꞌ tiꞌ: \p —Iwelto huntekꞌan noꞌ chꞌic tiꞌ bey tiꞌ, mach chu heyakꞌaco yatut Inmaman txon̈balil, ẍi Comam tet ebnaj. \p \v 17 Hac tuꞌ xin, yu isnaniti ebnaj chicuywi yinta Comam Jesús tzotiꞌ tzꞌibn̈ebilcanayo yul Hum yu ischejab Comam Dios yet payat, bay chal hacaꞌ tiꞌ: “Yu caw xahan ay hawatut wuhan, yuxin caw yaꞌ chuco yin̈ wanmahan,”\x * \xo 2:17 \xt Sal 69:9\x* ẍiayoj. \p \v 18 Iskꞌamben xin ebnaj yahawil Israel tet Comam: \p —¿Tzet hunu chawakꞌ yechelo jetan̈ yun̈e johtan̈enilojan̈ tato ay hawip hawatxꞌen huntekꞌan tiꞌ? ẍi ebnaj tet Comam. \p \v 19 Istakꞌwi Comam tet ebnaj: \p —Uchcꞌaweyo huneꞌ yatut Comam Dios tiꞌ, cat xin wahnican̈an selel yin̈ oxeb tzꞌayic, ẍi Comam tet ebnaj. \p \v 20 Yalni xin ebnaj yahawil yin̈ anma Israel tuꞌ tet Comam: \p —Huneꞌ yatut Comam Dios tiꞌ, caw cuarenta y seis habil yitoj yet yahi. ¿Caw xin oxebn̈echꞌan tzꞌayic chawutecan̈ selel hawalni? ẍi ebnaj tet Comam. \p \v 21 Yaj caw maẍticꞌa txumchalo yu ebnaj baytet huneꞌ n̈a bay chitzotel Comam tuꞌ, ton̈ca xin haꞌ Comam bay chitzoteli. \v 22 Yuxin hayet yitzitzbican̈ Comam xol anma camom, isnaniti ebnaj chicuywi yinta Comam tato halbilcano huneꞌ tuꞌ yu Comam. Yanayto ebnaj yul yanma yin̈ tzet tzꞌibn̈ebilcano yul Hum yu ischejab Comam Dios yet payat, yeb yin̈ tzet yal Comam Jesús. \s1 Caw yohta Comam Jesús tzet ye yanma hunun anma \p \v 23 Yet aycꞌo Comam Jesús yul con̈ob Jerusalén yin̈ kꞌin̈ Pascua, caw hantan̈e anma chahnayto Comam yul yanma yu cꞌaybalcꞌule iswatxꞌe Comam bey tuꞌ. \v 24 Yajaꞌ machi cawxi iscꞌul Comam yin̈ anma, yuto caw yohta Comam anma sunil. \v 25 Mach yechelto ay mac chihalni tet Comam tzet ye anma, yuto caw yohta Comam tzet ye yanma hunun anma. \c 3 \s1 Yet isbeycꞌo naj Nicodemo tzotelo tet Comam Jesús \p \v 1 Xol ebnaj fariseo ay huneꞌ naj, Nicodemo isbi, caw niman yelapno naj xol ebnaj yahawil con̈ob Israel. \v 2 Yet akꞌbalil xin, apni naj yilaꞌ Comam Jesús, yalni naj tet Comam: \p —Mam cuywawom, caw johtajan̈ tato haꞌ Comam Dios an̈e hachti con̈hacuyuꞌan̈, yuto machi mac chiyu iswatxꞌen cꞌaybalcꞌule hacaꞌ chawatxꞌe tiꞌ ta mach ayoco Comam Dios yetbihoj, ẍi naj tet Comam. \p \v 3 Yalni Comam Jesús tet naj: \p —Yin̈ caw yeli chiwalan tawet, macn̈eticꞌa mach chipitzcꞌa yin̈ iscayelal mach chu yoc yul iskꞌab Comam Dios, ẍi Comam tet naj. \p \v 4 Iskꞌamben naj Nicodemo tuꞌ xin: \p —¿Tzettaxca chu ispitzcꞌa hunu anma yin̈ iscayelal tato ichamxa? ¿Tom chito yu ismeltzoco yin̈ ismiꞌ hunelxa cat xin ispitzcꞌa, hawalni? ẍi naj tet Comam. \p \v 5 Istakꞌwi Comam tet naj: \p —Caw yel chiwalcanojan tawet, macn̈eticꞌa mach chipitzcꞌa yu ha haꞌ yeb xin yu Yespíritu Comam Dios, caw mach chiyu yoc yul iskꞌab Comam. \v 6 Hayet chon̈pitzcꞌa yin̈ comiꞌ, yeli ay huneꞌ iskꞌinal conimanil chabil ju tet comiꞌ, yaj caw yilal copitzcꞌa yu Yespíritu Comam Dios yun̈e cochahni iskꞌinal Espíritu Santo jin̈. \v 7 Mach chicꞌay hacꞌul yuto chiwalan tawet ta yilal chipitzcꞌa sunil anma yin̈ iscayelal. \v 8 Hacaꞌticꞌa jakꞌekꞌ tinan̈, caw ton̈e chijabe yeqꞌui, yaj caw mach johtajoj baytuꞌwal chi-caw-istita, caw mach johtajopaxoj baytuꞌwal chi-caw-istopaxicoj. Hac ton tuꞌ xin yet anma chipitzcꞌa yu Yespíritu Comam Dios, yin̈ yesalil chipitzcꞌahi, ẍi Comam tet naj. \p \v 9 Iskꞌamben naj hunelxa tet Comam: \p —¿Tzet xin chu yijni isba huneꞌ tuꞌ? ẍi naj. \p \v 10 Yalni Comam tet naj: \p —Hach tiꞌ, caw cuywawom hawehico xol ebnaj Israel, yaj ¿tzet yin̈ caw mach hawohtajo huneꞌ tiꞌ? \v 11 Yin̈ caw yeli haꞌ tzet ohtabil juhan̈ haꞌ chijalan̈, cat jalnipaxojan̈ tzet ilbil juhan̈. Walex caw mach cheyayto yul heyanma yin̈ tzet chijalan̈.\f + \fr 3:11 \ft Yal Comam Jesús “juhan̈” yuto yetbi isba Comam yeb Comam Espíritu Santo\f* \v 12 Yet chiwalnihan teyet tzet yelapno ye tzettaj ay yul sat yiban̈kꞌinal tiꞌ, caw mach cheyayto yul heyanma, hajxam ta chiwalan teyet yin̈ tzettaj ay yul satcan̈ chal tuꞌ, caw maẍticꞌam cheyapaxayto yul heyanma. \p \v 13 Wal xin, caw maẍto hunu mac xabeyahto yul satcan̈ tuꞌ, hachcachann̈e Hanin Akꞌbilintijan texol yu Comam Dios, titnajinan yul satcan̈. \v 14-15 Hacaꞌ yu yanican̈ naj Moisés huneꞌ yechel noꞌ laba yin̈ te teꞌ bey txꞌotxꞌ desierto, caw yilal hac tuꞌ chiyu wahlaxcan̈an yin̈ teꞌ culus, yuxinto macn̈eticꞌa chinchahnihan yul yanma, mach chicꞌaytoj, wal xin chischah huneꞌ iskꞌinal mach istan̈bal. \s1 Caw xahan ay anma yu Comam Dios \p \v 16 Wal xin, caw xahancano ay anma ay yul sat yiban̈kꞌinal tiꞌ yu Comam Dios, yuto yati Comam hunpilan Iscꞌahol coxol, yuxinto macn̈eticꞌa chichahni yul yanma, mach chicꞌaytoj, to caw chischah huneꞌ iskꞌinal mach istan̈bal. \v 17 Hanintiꞌan caw Iscꞌahol Comam Dios wehan. Akꞌbilintijan yu Comam yul sat yiban̈kꞌinal tiꞌ, maẍtaj yu wulan wanocojan isyaꞌtajil yiban̈ anma, machoj, to yu incolnihan yalan̈ ismul. \p \v 18 Macn̈eticꞌa chinchahnihan yul yanma, mach chiay isyaꞌtajil yiban̈, wal mac mach chinchahnihan yul yanma xin caw chitocano ismul yiban̈ yuto mach chayto yul yanma win̈an, haninn̈echꞌan Iscꞌahol Comam Dios intiꞌan. \v 19 Hulnajinan bey yul sat yiban̈kꞌinal tiꞌ yun̈e wanicojan anma xol issajilkꞌinal, yaj xin caw ay anma mach chiocheni. Hacn̈e tuꞌ xin caw chicawxico ismul yiban̈ yu istxꞌojal chiswatxꞌe anma tuꞌ, yuto yet kꞌejholo yehi. \v 20 Sunil huntekꞌan anma chiwatxꞌen ismachiswalilal, mach chiyoche huneꞌ issajilkꞌinal tiꞌ. Mach chisjepaxti xol, yuto mach chiyoche iscꞌul tato chꞌel yen̈el sunil istxꞌojal chi-la-iswatxꞌe. \v 21 Yajaꞌ wal mac chiyijen cuybanile akꞌbilcano yu Comam Dios xin, chaco isba xol issajilkꞌinal yun̈e yiẍtan̈wiloj ta haꞌ tzet chiswatxꞌe, lahan hacaꞌ tzet choche Comam Dios, ẍi Comam tet naj Nicodemo tuꞌ. \s1 Yalpaxo naj Juan anican̈ haꞌ iswiꞌ anma tzet caw yelapno ye Comam Jesús \p \v 22 Lahwi tuꞌ, isto Comam Jesús yeb ebnaj iscuywom bey yul ismajul Judea. Haꞌ tuꞌ xin ehayo Comam hanicꞌ tiempohal yeb ebnaj; chiyanican̈ ebnaj haꞌ iswiꞌ anma. \v 23 Wal naj Juan xin, ayco naj yanican̈ haꞌ iswiꞌ anma bey Enón iscawilal Salim, yuto caw txꞌiꞌal ha haꞌ bey tuꞌ. Haꞌ tuꞌ xin chiapni anma iscꞌatan̈ naj yu yahcano haꞌ iswiꞌ. \v 24 Yu huntekꞌan tiꞌ yet maẍto chialaxico naj preso. \p \v 25 Yet hunel tuꞌ xin, oc ebnaj chicuywi yinta naj Juan isteyele isba yeb huneꞌ naj israelita yin̈ tzet chiyu cosajn̈en coba yin̈ isbeybal Comam Dios. \v 26 Isto ebnaj yalno tet naj Juan: \p —Mam cuywawom, naj ayco tacꞌatan̈ yet ayach bey haꞌ niman Jordán, naj hawal jetan̈, lan̈an yahnican̈ naj haꞌ iswiꞌ anma. Caw xin hantan̈e anma chioccano tzujno yinta naj, ẍi ebnaj tet naj Juan. \p \v 27 Istakꞌwi naj Juan tet ebnaj: \p —Caw machi hunu mac chiwatxꞌen huneꞌ munil tiꞌ tato maẍtaj Comam Dios chiakꞌni tet. \v 28 Walex hex tiꞌ, xaheyabe tzet walan teyet tato maẍtajinan Cristo hinan. Wal xin caw babel quinchejlaxtijan yalan̈to yet maẍto chihul Comam Cristo yul sat yiban̈kꞌinal tiꞌ. \v 29 Kꞌinalo ta ay hunu mohyilal tinan̈, haꞌ naj chimohyi tuꞌ, haꞌ naj chiꞌikꞌni ix ix, wal naj yamigo naj ayco iscꞌatan̈, chitzala naj yaben istzotel naj chimohyi tuꞌ. Hac tuꞌ xin istzala wanmahan wabenan yapni anma iscꞌatan̈ Comam Jesús. \v 30 Yuxin caw yilal niẍtejal yoccano yip ismunil Comam, walinan xin, niẍtejal islahwipaxcano wettiꞌan, ẍi naj Juan tet ebnaj chicuywi yintaj. \s1 Huneꞌ Mac ispeto yul satcan̈ \p \v 31 Haꞌ Comam tit yul satcan̈, haꞌ caw ecꞌbal jiban̈ cosunil. Wal han̈on̈ tiꞌ yet sat txꞌotxꞌal jehi, yuxin han̈e tzet ay yul sat yiban̈kꞌinal tiꞌ haꞌ chijala. Wal huneꞌ Mac ecꞌbal cosataj, haꞌ ton Comam ispeto yul satcan̈. \v 32 Yuxin haꞌ tzet ilbil yu, yeb xin tzet abebil yu, haꞌ chiyala, yaj xin machi mac chiyayto yul yanma yin̈ tzet chiyala. \v 33 Yaj tato ay mac chichahni tzet chal Comam tuꞌ yul yanma, huneꞌ mac tuꞌ chaco isba yalniloj ta haꞌ tzet chal Comam Dios caw yeli. \v 34 Huneꞌ Comam akꞌbilti yu Comam Dios, haꞌ Istzotiꞌ Comam Dios chalicꞌoj, yuto caw nohnan̈eticꞌaco Comam Espíritu Santo yin̈ yu Comam Dios. \v 35 Caw xahan ay Iscꞌahol Comam Dios tuꞌ yu, yuxinto caw yaco Comam Dios Mame sunil tzettaj ye tuꞌ yul iskꞌab Iscꞌahol tuꞌ. \v 36 Hac tuꞌ xin, macxan̈eticꞌa chichahni Iscꞌahol Comam yul yanma, chischah huneꞌ iskꞌinal mach istan̈bal, yaj wal mac mach chichahni Comam yul yanma xin, caw mach chischah iskꞌinal mach istan̈bal, to haꞌ isyaꞌtajil chischah yu Comam. \c 4 \s1 Yet istzotel Comam Jesús yeb huneꞌ ix ah Samaria \p \v 1 Yaben ebnaj fariseo ta chiyapaxocan̈ Comam Jesús haꞌ iswiꞌ anma yeb xin ta caw ecꞌnaxa anma tzujan yinta Comam satapaxo naj Juan; \v 2 (Waxan̈ca maẍtaj caw Comam chianican̈ haꞌ iswiꞌ anma tuꞌ, wal xin haꞌ ebnaj chicuywi yinta Comam, haꞌ ebnaj chianican̈ haꞌ iswiꞌ anma.) \v 3 Hayet yabenilo Comam Jesús ta yabe ebnaj fariseo huneꞌ tuꞌ, yel Comam yul ismajul Judea, ismeltzoto bey yul ismajul Galilea, \v 4 yajaꞌ xin, caw yilal yecꞌ Comam yul ismajul Samaria. \p \v 5 Yapni Comam bey huneꞌ con̈ob chiyij Sicar ayco yul ismajul Samaria tuꞌ, iscawilal huneꞌ txꞌo txꞌotxꞌ akꞌbilcano yet payat yu naj Jacob tet iscꞌahol, haꞌ ton naj José. \v 6 Haꞌ bey tuꞌ xin, ay huneꞌ cꞌuh watxꞌebil yu naj Jacob. Caw xin xasiqui Comam isbelwi, yuxin oc tzꞌon̈no Comam istiꞌ huneꞌ cꞌuh tuꞌ yet lan̈anxa yoc chuman. \p \v 7-8 Wal ebnaj chicuywi yinta Comam tuꞌ xin, to ebnaj yul con̈ob islokꞌo tzet chilolaxi. Hayet ayto ebnaj lokꞌwo tuꞌ xin, yapni huneꞌ ix ah Samaria ikꞌoti haꞌ yul huneꞌ cꞌuh tuꞌ, yalni Comam tet ix: \p —Akꞌ nino hawaꞌ tuꞌ wucꞌuꞌan, ẍi Comam. \p \v 9 Istakꞌwi ix tet Comam: \p —Walach hach tiꞌ, caw ah con̈ob Israel hach, ¿tom caw mach hawohtajoj tato ah con̈ob Samaria inan? ¿Tzet yin̈ chakꞌanpaxo ha haꞌ hawucꞌu wetan? ẍi ix tet Comam. (Yal ix hacaꞌ tuꞌ, yuto haꞌ anma Israel mach chischahle tzotelo isba yeb anma ah Samaria.) \p \v 10 Yalni Comam Jesús tet ix xin: \p —Kꞌinalo ta hawohta huneꞌ mac chikꞌanni haꞌ tawet tiꞌ, yeb xin ta hawohta iscꞌulal iscꞌul Comam Dios chiyakꞌ jet, chimhakꞌanpaxo hawaꞌ wetan, catmi wakꞌnihan haꞌ chiakꞌni kꞌinale machi istan̈bal tawet, ẍi Comam tet ix. \p \v 11 Yalnipaxo ix tet Comam: \p —Mamin, caw nahat yehayto haꞌ yul cꞌuh lah, caw xin machi hanet chiinahti haꞌ. ¿Bay xin chaẍto hawikꞌati haꞌ chiakꞌni kꞌinale chawakꞌ wettuꞌan hawalni? \v 12 Naj Jacob, jichmam yettax payat tiempo, haꞌ naj an̈ecano huneꞌ cꞌuh tiꞌ jetan̈. Ha haꞌ yul huneꞌ cꞌuh tiꞌ xin yucꞌ naj yeb sunil yuninal, yebpaxo sunil isnokꞌ. ¿Tom xin caw ecꞌbal hachto satapaxo naj Jacob tuꞌ? ẍi ix tet Comam. \p \v 13 Istakꞌwican̈ Comam tet ix: \p —Sunil mac chiucꞌni huneꞌ ha haꞌ tiꞌ chititpaxo istajintiꞌal hunelxa. \v 14 Wal mac chiucꞌni ha haꞌ chiwakꞌtiꞌan xin, matxa bakꞌin chitaj istiꞌ, yuto huneꞌ ha haꞌ chiwakꞌtiꞌan lahan hacaꞌ hunu isnukꞌ ha haꞌ chiahilo toptoni cat isbelwi, haꞌ chakꞌni kꞌinale mach istan̈bal tet, ẍi Comam tet ix. \p \v 15 Yalni ix tet Comam xin: \p —Mamin, akꞌ huneꞌ haꞌ chawal tiꞌ wucꞌuꞌan haxinwal matxa chitaj intiꞌan, matxa chinhulan ikꞌo haꞌ bey tiꞌ, ẍi ix tet Comam. \p \v 16 Yalni Comam tet ix: \p —As awteti hawichamil cat heyul bey tiꞌ, ẍi Comam tet ix. \p \v 17 —Machi wichamilan, ẍi ix tet Comam. Yalni Comam tet ix: \p —Caw yel chawala, machi hawichamil. \v 18 Yaj howan̈xa ebnaj chawikꞌle, walpaxo naj ikꞌbil hawu tinan̈ xin, mach hawichamilo naj. Yuxin caw yel chawala, machi hawichamil, ẍi Comam tet ix. \p \v 19 Hayet yaben ix huneꞌ tuꞌ xin, yalni ix tet Comam. \p —Mamin, wal tinan̈, caw chitxumchalo wuhan tato caw ischejab Comam Dios hawehi. \v 20 Ebnaj jichmaman̈, haꞌ tiꞌ hulicꞌo ebnaj iswiꞌ huneꞌ witz tiꞌ yikꞌayo isba tet Comam Dios, walexpaxo israelita hex tiꞌ, caw cheyala ta cachann̈echꞌan yul con̈ob Jerusalén chiyu coto jinoyo coba tet Comam Dios, ẍi ix tet Comam. \p \v 21 Yalni Comam tet ix: \p —Hach ix ach tiꞌ, ayto sunil tzet chiwaltiꞌan yul hawanma. Chiapni huneꞌ istiempohal yet matxa chexhul heyikꞌayo heba tet Comam Dios bey huneꞌ witz tiꞌ, yeb matxa yilalo chextopaxo bey Jerusalén. \v 22 Hex ah con̈ob Samaria hex tiꞌ, cheyiyo heba tet Comam Dios heyalni, yaj xin mach heyohtajo Comam, walon̈ Israel on̈tiꞌan̈ xin, johtajan̈ Comam Dios bay chijiyo cobahan̈, yuto coxolan̈ chiel Iscolomal anma. \v 23 Wal xin lan̈an yapni istiempohal, haꞌ ton tinan̈, yet chiyinayo isba anma yin̈ istoholal. Caw xin chíyo isba tet Comam Dios yin̈ sunil yanma yeb xin yin̈ caw isyelal, yuto hac tuꞌ choche iscꞌul Comam ta chiyiyo isba anma tet. \v 24 Wal Comam Dios, caw Espíritu ye Comam, yuxin macn̈eticꞌa chiyiyo isba tet Comam, caw yilal chiyiyo isba yin̈ sunil yanma yeb xin yin̈ caw isyelal, ẍi Comam tet ix. \p \v 25 Yalni ix tet Comam: \p —Caw wohtajan tato chul huneꞌ naj Mesías, haꞌ ton Comam Cristo Cocolomal, yu Comam Dios. Hayet chihul naj tuꞌ xin, haꞌ naj chi-cam-halni yin̈ tzet caw yelapno ye sunil, ẍi ix tet Comam. \p \v 26 Yalni Comam xin: \p —Hanintonan huneꞌ chawal tiꞌ, huneꞌ lan̈an istzotel tawet tiꞌ, ẍi Comam tet ix. \p \v 27 Hayet lan̈an istzotel Comam tuꞌ xin, yapni ebnaj iscuywom. Caw cꞌayilo iscꞌul ebnaj yilni istzotel Comam yeb huneꞌ ix ix tuꞌ. Wal xin caw machi hunu ebnaj kꞌambeni tzet yin̈ xin tzotel Comam yeb ix, yeb xin tzet chal Comam yeb ix. \v 28 Lahwi tuꞌ xin, isbejnicano ix istzꞌahab istiꞌ cꞌuh tuꞌ, isto ix yalno tet anma yul iscon̈ob hacaꞌ tiꞌ: \p \v 29 —Catawej, ton̈we jilaꞌ huneꞌ mac mahalni wetan yin̈ sunil tzet wehicojan. ¿Cꞌuxan tato haꞌ naj tuꞌ Cristo? ẍi ix. \p \v 30 Hayet yaben anma huneꞌ tuꞌ, istit anma yilno Comam. \v 31 Yet maẍto chiapni anma iscꞌatan̈ Comam, yalni ebnaj iscuywom Comam: \p —Mam cuywawom, waꞌan̈, ẍi ebnaj tet Comam. \p \v 32 Istakꞌwi Comam tet ebnaj: \p —Ay huneꞌ tzet chinlohan caw mach heyohtajoj, ẍi Comam. \p \v 33 Yoc ebnaj iscuywom Comam tuꞌ yalno tet hunun hacaꞌ tiꞌ: \p —¿Tocꞌanab xin ay mac mahulicꞌo akꞌno tzet chislo Comam tiꞌ? ẍi ebnaj. \p \v 34 Yalni Comam xin: \p —Wal xin, haꞌ tzet choche Comam chejn̈eintijan, haꞌ chiwochehan chinwatxꞌehan, cat xin inlahnihan ismunil akꞌbilcano yul inkꞌaban. Yuxin hayet chinwatxꞌenan ismunil tiꞌ, caw lahan yeb hacaꞌ yet lan̈an inwaꞌan. \v 35 Hex tiꞌ cheyala ta can̈ebto ixahaw bay chicꞌuplaxcan̈ ixim trigo. Caw hacticꞌam tuꞌ, yaj chiwalan teyet: ¡Tꞌan̈xan̈wetoj lah, naweloj! Caw maayilo istiempohal iscutxbalaxico anma wetan, hacaꞌ chiyu iscutxbalax ixim trigo yet chikꞌanbilo ixim. \v 36 Haꞌ naj chicꞌupnican̈ ixim trigo chischah naj istohol, yechel naj ye naj chiinito anma iscꞌatan̈ Comam yu ischahni iskꞌinal chiyakꞌ Comam. Yuxin naj chitzꞌunni ixim yeb naj chicꞌupnican̈ ixim, lahan istzala iscꞌul ebnaj iscawan̈il. \v 37 Hacaꞌ yalni anma chijabe: “Nan naj chitxihni ixim trigo, nanxapaxo naj chicꞌupnican̈ ixim,” ẍi. \v 38 Yuxin chexinchejtojan xol anma, hacaꞌ ebnaj chicꞌupnican̈ ixim trigo tuꞌ, nan ebnaj babel munlanahi hacaꞌ yin̈ istxihnayo ixim, hex tiꞌ xin caw toxan̈e chexecꞌ hecꞌupuꞌcan̈ ixim, ẍi Comam tet ebnaj. \p \v 39 Caw txꞌiꞌal anma yul huneꞌ con̈ob ay yul ismajul Samaria tuꞌ chahnicano Comam yul yanma yuto caw wiyom yalni ix hacaꞌ tiꞌ: “Mayalilo naj wetan yin̈ sunil tzet xale inwatxꞌehan,” ẍi ix. \v 40 Yuxin hayet yapni anma tuꞌ iscꞌatan̈ Comam, yalni anma tet Comam tato chicancano Comam yul con̈ob tuꞌ. Hac tuꞌ xin yu iscancano Comam cab tzꞌayical bey tuꞌ. \v 41 Caw xin hantan̈eto anma chahnicano Comam yul yanma yet yaben iscuywacanto Comam. \v 42 Yalni anma tet ix tzotel tet Comam hacaꞌ tiꞌ: \p —Wal tinan̈, caw chijaytojan̈ yul janmahan̈, yaj maẍn̈etaj yu tzet maxawal jetan̈, to yu han̈-caw-on̈an̈ majabehan̈ tzet chal Comam, yuxinto caw johtajan̈ ta haꞌ Comam tiꞌ Cristo, haꞌ Cocolomal cosunil yul sat yiban̈kꞌinal tiꞌ, ẍi anma tet ix. \s1 Yakꞌ cawxo Comam Jesús iscꞌahol huneꞌ naj chimunla yinta naj rey \p \v 43 Yet islahwi cab tzꞌayic yecꞌ Comam Jesús bey ismajul Samaria tuꞌ xin, isto Comam bey yul ismajul Galilea. \v 44 Caw xin halbilxaticꞌa yu Comam tuꞌ tato caw machi hunu ebnaj ischejab Comam Dios xahan chiillax yul iscon̈ob. \v 45 Hayet yapni Comam bey Galilea tuꞌ xin, caw cꞌul yu ischahlax Comam yu anma, yuto yil anma tzettaj iswatxꞌe Comam yet yecꞌ kꞌin̈ Pascua bey Jerusalén, yet isbeycꞌo anma yin̈ kꞌin̈. \p \v 46 Yapni Comam Jesús bey yul con̈ob Caná bay elico ha haꞌ vinohal yu Comam. Haꞌ bey yul con̈ob Capernaum xin, ay huneꞌ naj niman yelapno ismunil chimunla yinta naj rey, ay xin huneꞌ iscꞌahol naj caw txꞌoj ye iscꞌul yu yabil. \v 47 Yet yaben naj tato tit Comam Jesús bey Judea yapni bey ismajul Galilea tuꞌ, isto naj yilno Comam. Iskꞌanni naj tet Comam tato chito Comam yilaꞌ huneꞌ iscꞌahol naj caw how yehico yabil yin̈, lan̈anxa iscami. \p \v 48 Yalni xin Comam tet naj hacaꞌ tiꞌ: \p —Wal hex tiꞌ, tato mach cheyil sunil wipan yeb ej cꞌaybalcꞌule chinwatxꞌehan, caw maẍticꞌam chinhechahan yul heyanma, ẍi Comam. \p \v 49 Yalni naj tet Comam: \p —Mamin, ton̈ yin̈ an̈e yakꞌ isba maẍto chicam incꞌaholan, ẍi naj tet Comam. \p \v 50 Yalni Comam tet naj: \p —Paxan̈to hawatut, cawxa naj hacꞌahol, ẍi Comam tet naj. Hac tuꞌ yu yanayto naj yul yanma yin̈ tzet yal Comam, ispaxto naj yatut. \v 51 Yet ayco naj yin̈ isbel bey con̈ob Capernaum tuꞌ, yapni huntekꞌan ebnaj ismunlawom naj chahwal yin̈ yul beh, yalni ebnaj tet naj: \p —Cawxa naj hacꞌahol, ẍi ebnaj tet naj. \p \v 52 Iskꞌambenilo naj mame tuꞌ tet ebnaj ismunlawom: \p —¿Hanicꞌ mawatxꞌilo iscꞌul incꞌaholtuꞌan? ẍi naj. Yalni ebnaj: \p —Ewitax yin̈ chꞌen hujeb yel kꞌaꞌ yin̈ naj, ẍi ebnaj. \p \v 53 Istxumni naj mame tuꞌ ta hacaꞌticꞌa orahil chal ebnaj ismunlawom naj tuꞌ, hac tuꞌ orahil yet yalni Comam Jesús tet naj hacaꞌ tiꞌ: “Cawxa naj hacꞌahol tuꞌ tinan̈,” ẍi Comam. Hac tuꞌ xin yu ischahnicano naj Comam Jesús yul yanma yeb sunil mac ay bey yul yatut naj tuꞌ. \p \v 54 Haꞌ huneꞌ cꞌaybalcꞌule tiꞌ iswatxꞌe Comam yul ismajul Galilea lahwi isbey Comam yin̈ kꞌin̈ bey Judea. Haꞌ xin iscab cꞌaybalcꞌule tiꞌ iswatxꞌe Comam. \c 5 \s1 Yet yakꞌni cawxo Comam Jesús huneꞌ naj camnajilo yoj \p \v 1 Lahwi tuꞌ xin, istopaxo Comam Jesús yul con̈ob Jerusalén yin̈ huneꞌ iskꞌin̈ anma Israel chiecꞌ yul con̈ob tuꞌ. \v 2 Bey yul con̈ob Jerusalén tuꞌ xin, iscawilal ispultahil bay chꞌocto noꞌ meꞌ, haꞌ tuꞌ ay huneꞌ ha haꞌ ton̈e etxan. Yul abxubal hebreo \it Betesda\it* isbi huneꞌ haꞌ tuꞌ. Istiꞌla haꞌ tuꞌ xin, aycan̈ howeb n̈a machi yich. \v 3 Caw xin txꞌiꞌal anma yaꞌay hilanejayo yul huntekꞌan n̈a tuꞌ. Ay mac mach chu yilni, ay xin mac mach chu yeqꞌui, aypaxo mac mach chibili isnimanil. Huntekꞌan anma yaꞌay tuꞌ ayco yechman isbilican̈ haꞌ, \v 4 yuto caw yin̈n̈e istiempohal chihulayti huneꞌ naj ángel isbile haꞌ, macn̈eticꞌa babel chiayto yet chibilican̈ haꞌ xin, haꞌ chian̈chahi, cat yel tzettaj yabilal ayco yin̈. \p \v 5 Xol anma yaꞌay tuꞌ ayayo huneꞌ naj treinta y ocho habilxa yoc yabil yin̈. \v 6 Hayet yilni Comam Jesús ta hilanayo naj bey tuꞌ, istxumnilo Comam tato caw payxa ichico naj, yalni Comam tet naj: \p —¿Chimhawoche chaẍan̈chahi? ẍi Comam. \p \v 7 Yalni naj tet Comam hacaꞌ tiꞌ: \p —Mamin, caw machi hunu mac chinanaytojan xol haꞌ tiꞌ yet chibilican̈ haꞌ. Hayet chinaytojan xol haꞌ walnihan, nan mac chibabayto insatajan, ẍi naj tet Comam. \p \v 8 Yalni Comam tet naj xin: \p —Ahan̈wanoj, ican̈ hawaybal tiꞌ, cat hatohi, ẍi Comam tet naj. \p \v 9 Yin̈n̈ena tuꞌ iscawxican̈ naj, yoc naj yinocan̈ iswaybal, isto naj xin. Hayet yan̈chacano naj tuꞌ, cꞌuxan istzꞌayical xewilal, \v 10 yuxinto yal ebnaj yahawil yin̈ con̈ob Israel tet naj hacaꞌ tiꞌ: \p —Wal tinan̈, caw istzꞌayical xewilal, caw mach chu hawijnicꞌo hawaybal tiꞌ, ẍi ebnaj tet naj. \p \v 11 Istakꞌwican̈ naj cawxican̈ tuꞌ: \p —Haꞌ mac maquinakꞌni cawxojan, haꞌ mahalni wetan hacaꞌ tiꞌ: “Ican̈ hawaybal, cat xin hatohi,” ẍi wetan, ẍi naj tet naj yahawil tuꞌ. \p \v 12 Iskꞌamben ebnaj tet naj: \p —¿Mac xin najil mahalni tawet, ta chawican̈ hawaybal cat xin hatohi? ẍi ebnaj. \v 13 Wal xin caw mach yohtajo naj mac akꞌni cawxo tuꞌ, yuto caw hantan̈e anma bey tuꞌ, caw xin pet cꞌaycan̈ Comam Jesús xol anma. \p \v 14 Lahwi tuꞌ xin, ischahnayo Comam Jesús naj yul yatut Comam Dios, yalni Comam tet naj: \p —Wal tinan̈, caw macachcawxiloj. Matxa chawaco yakꞌbil hamul haxinwal matxa hunuxa isyaꞌtajil caw txꞌoj chul tawiban̈, ẍi Comam tet naj. \p \v 15 Lahwi tuꞌ xin, isto naj yalno tet ebnaj yahawil yeco yin̈ con̈ob Israel tato haꞌ Comam Jesús akꞌni cawxo naj. \v 16 Hac tuꞌ xin, yu yoccano ebnaj yanoco ishowal yin̈ Comam isyayil yakꞌ cawxo Comam huneꞌ naj yin̈ istzꞌayical xewilal. \v 17 Yalni Comam Jesús xin: \p —Inmaman, maẍticꞌa chisbej ismunlahi, yuxin haquintuꞌan, maẍticꞌa chinbejcanojan inmunlahan, ẍi Comam. \p \v 18 Hac tuꞌ xin, caw yacanico ebnaj yahawil con̈ob Israel tuꞌ yin̈ iscꞌul yakꞌni camo Comam Jesús, yuto mach isyije Comam huneꞌ tzꞌayic xewilal. \s1 Ishelanil yip Iscꞌahol Comam Dios \p \v 19 Yalni Comam Jesús tet ebnaj: \p —Yin̈ caw isyelal chiwalcanojan teyet, caw Iscꞌahol Dios wehan, yuxin haꞌ huntekꞌan chinwatxꞌetiꞌan caw mach wetojan inchuquilan. Haꞌ tzet chakꞌ Inmaman inwatxꞌehan, haꞌ chiwuhan, yuxinto sunil tzet chiswatxꞌe Inmamtuꞌan, caw chiyupaxo wuhan. \v 20 Wal hanintiꞌan, Iscꞌahol Dios wehan, caw xin xahan ayinan yu Inmamtuꞌan. Sunil tzet chinwatxꞌehan Inmamtuꞌan chiyeni wetan. Ayto xin huntekꞌan tzet caw ay yelapno chisye Inmamtuꞌan wetan cat inwatxꞌenan, hac tuꞌ xin chicꞌay hecꞌul heyilni. \v 21 Wal Inmamtuꞌan chiyu yakꞌni itzitzbocan̈ camom, cat xin yakꞌnipaxo iskꞌinal mach istan̈bal. Haquinpaxtuꞌan chiwakꞌan kꞌinale tet mac bay choche incꞌulan chiwakꞌan. \v 22 Machi hunu anma chiyil Inmaman yin̈ tzet chielicoj, walxinto haninan akꞌbil wipan yu Inmaman yu wilnihan yin̈ tzet chielico anma. \v 23 Caw yul inkꞌaban ayco huntekꞌan tiꞌ yu Inmaman yun̈e lahann̈e chꞌoc inmayan yeb Inmaman. Yaj tato ay anma machi welapnojan yul sat, caw machipaxo yelapno Inmaman yul sat chal tuꞌ, yuto Inmamtuꞌan chejn̈eintijan. \p \v 24 Yin̈ caw isyelal chiwalan teyet, macn̈eticꞌa chꞌaben tzet chiwaltiꞌan, cat yanayto yul yanma yin̈ Inmaman chejn̈eintijan, chischah iskꞌinal mach istan̈bal. Hac tuꞌ xin mach chicawxico ismul yiban̈, caw wiyom yel yul iskꞌab naj camical, cat ischahnicano iskꞌinal yin̈ huneln̈e. \v 25 Wal hanin Iscꞌahol Comam Dios wetiꞌan, caw chiwalcanojan teyet tato chihul istiempohal, haꞌ ton tinan̈ yet chaben anma camom wawihan; haꞌ mac chiaben tzet chiwaltiꞌan xin chischah iskꞌinal mach istan̈bal. \v 26 Wal Inmaman, haꞌticꞌa ikꞌn̈e iskꞌinal, haquinpaxtuꞌan win̈an ayco inkꞌinalan yu Inmaman. Hacaꞌ chu yakꞌni Inmaman iskꞌinal anma, hac tuꞌ chu wakꞌnipaxojan. \v 27 Chakꞌnipaxo Inmaman wipan yul inkꞌaban wilnihan yin̈ tzet chielico anma, ta cꞌul maca txꞌoj tzet chiswatxꞌe. Ay huneꞌ wiptiꞌan yuto Hanin Akꞌbilintijan texol yu Inmaman. \v 28 Caw mach cheyakꞌ cꞌayo hecꞌul yin̈ huntekꞌan tzet chiwalcanojan teyet tiꞌ. Wal xin caw chiapni istiempohal yet chaben sunil anma camomxa yul innukꞌan, cat xin yitzitzbican̈. \v 29 Macn̈eticꞌa cꞌul tzet iswatxꞌe yul sat yiban̈kꞌinal tiꞌ, chiitzitzbican̈ cat ischahni huneꞌ iskꞌinal mach istan̈bal, walpaxo anma caw istxꞌojaln̈eticꞌa hulicꞌo iswatxꞌe yul sat yiban̈kꞌinal tiꞌ, chiitzitzbican̈ cat xin ischahni isyaꞌtajil,\x * \xo 5:29 \xt Dn 12:2\x* ẍicano Comam Jesús. \s1 Comam Dios chitzotel yin̈ Comam Jesús \p \v 30 Yalnipaxo Comam Jesús tet ebnaj yahawil yeco yin̈ con̈ob Israel: \p —Wal hanintiꞌan, caw machi hunu tiꞌ chinwatxꞌehan yul wetan inchuquilan. Hacaꞌ halbil wetan yu Inmaman hac tuꞌ chu wilnihan yin̈ tzet chielico anma, yajaꞌ chiwilan yin̈ tzet chielico yin̈ caw istoholal. Yuxin haꞌ tzet chal iscꞌul Inmaman an̈eintijan, haꞌ chinwatxꞌehan, maẍtaj tzet chiwochehan. \p \v 31 Tato han-caw-inan chinocan tzotelo yin̈ sunil tzet chinwatxꞌehan, caw matzet chalilo chal tuꞌ. \v 32 Yajaꞌ ay huneꞌ mac caw chakꞌ isba istzotel win̈an, caw xin wohtajan ta sunil tzet chala caw yeli. \p \v 33 Yet hechejnito hechejab tet naj Juan hekꞌambeno tzet caw yelapno ye naj, caw isyelal yal naj teyet. \v 34 Yaj maẍtaj yu wikꞌni wipan yin̈ tzet chal anma yuxin chiwalan huneꞌ tiꞌ teyet, machoj, walxinto yu hecolchahi. \v 35 Naj Juan tuꞌ, caw lahan naj hacaꞌ hunu cantil ayco kꞌaꞌ yin̈, nahat chimujli iskꞌakꞌal. Caw hac tuꞌ yu yulicꞌo naj, yuxinticꞌa quextzalacan̈ yu naj hanicꞌ tiempohal. \p \v 36 Yajaꞌ ay huneꞌ tzet caw ecꞌbal yelapno ye sata tzet yal naj Juan tuꞌ win̈an, sunilej cꞌaybalcꞌule yakꞌ Inmaman inwatxꞌehan, haꞌ chitzotel win̈an. Haꞌ xin chiyeniloj tato haꞌ Inmaman quinanitijan. \v 37 Haꞌ Inmaman an̈eintijan haꞌ chitzotel win̈an, walex hex tiꞌ caw maẍto bay cheyabe istzoteli, caw maẍto chetxumilo mac caw Inmaman. \v 38 Caw maẍto Istzotiꞌ Inmamtuꞌan yul heyanma, yuto mach cheyayto yul heyanma win̈an, wal xin haꞌ Comam Dios an̈eintijan. \p \v 39-40 Hex tiꞌ caw cheyil hecuyni Istzotiꞌ Comam Dios, yuto chꞌecꞌ yin̈ henabal ta yin̈ tuꞌ chiilchalo hekꞌinal mach istan̈bal. Yajaꞌ waxan̈ca Istzotiꞌ Comam Dios tuꞌ chitzotel win̈an, yajaꞌ mach chisje hecꞌul chexoc tzujno wintajan yun̈e hechahni hekꞌinal mach istan̈bal chiwakꞌtiꞌan. \p \v 41 Maẍtaj yu yalaxico inmayan yu anma yuxin chiwalan huntekꞌan tzotiꞌ tiꞌ. \v 42 Wal hacaꞌ quexwilnitiꞌan, caw mach cheyoche Comam Dios. \v 43 Hanintiꞌan caw chejbilintijan yu Inmaman, yaj caw mach cheyabe tzet chiwalan. Wal tato hunuxa naj comon anma chihul yeb yet, wal tuꞌ caw sakꞌal heyijen sunil tzet chal naj. \v 44 ¿Tzetticꞌa chu heyanayto yul heyanma tato hemay cheyaco hununex, wal helanil chitit tet Comam Dios, caw mach chicam hecꞌul hesayniloj? \p \v 45 Tajca cheyala tato hanintiꞌan chinocan akꞌocꞌule yin̈ hemul tet Inmaman, walxinto haꞌ caw naj Moisés chioc akꞌocꞌule teyin̈, naj bay chicawxi hecꞌul. \v 46 Wal xin tato cheyayto yul heyanma yin̈ tzet tzꞌibn̈ebilcano yu naj Moisés, chimheyapaxayto yul heyanma win̈an, yuto win̈an chitzotel huntekꞌan tzet tzꞌibn̈ebilcano yu naj. \v 47 Yajaꞌ tato mach cheyayto yul heyanma yin̈ tzet tzꞌibn̈ebilcano win̈an yu naj tuꞌ, tzicꞌanab chiyu heyanayto yul heyanma yin̈ sunil tzet chiwaltiꞌan, ẍi Comam tet ebnaj. \c 6 \s1 Yet yakꞌni waꞌo Comam Jesús howeb mil ebnaj winaj \r (Mt 14:13-21; Mr 6:30-44; Lc 9:10-17) \p \v 1 Lahwi tuꞌ xin, isto Comam Jesús iskꞌaxepicꞌto haꞌ lago Galilea, chiyijpaxo Tiberias. \v 2 Caw xin hantan̈e anma oc tzujno yinta Comam, yuto yil anma tuꞌ iswatxꞌen Comam cꞌaybalcꞌule yet iscawxi anma yaꞌay yu Comam. \v 3 Isto Comam Jesús iswiꞌ huneꞌ won̈an yeb ebnaj chicuywi yintaj, yay tzꞌon̈no Comam yeb ebnaj bey tuꞌ. \v 4 Toxa xin chiichico kꞌin̈ Pascua, iskꞌin̈ ebnaj Israel. \v 5 Yet yilni Comam xin ta caw hantan̈e anma apni iscꞌatan̈, yalni Comam tet naj Felipe: \p —¿Baytuꞌwal chicolokꞌ tzet chislo sunil anma tiꞌ? ẍi Comam tet naj. \p \v 6 Yal Comam huneꞌ tiꞌ yun̈e yaben Comam tzet chiyute yalni naj Felipe. Wal Comam xin, caw yohtaxa tzet chiyu yakꞌni waꞌo sunil anma tuꞌ. \v 7 Istakꞌwi naj: \p —Waxan̈ca ay cabo ciento denario comelyu chilokꞌni tzet chilolaxi, caw maẍticꞌam chabe yikꞌni anma hunta txꞌinano yet, ẍi naj tet Comam. \p \v 8 Ay xin huneꞌ naj chicuywi yinta Comam tuꞌ, yuẍta isba yeb naj Simón Pedro, Andrés isbi. Haꞌ naj halni: \p \v 9 —Ay huneꞌ naj nichꞌan coxol tiꞌ, ay cacꞌon̈ noꞌ cay ikꞌbil yu naj yeb xin howeb ixim pan cebada, yajaꞌ ¿tzet chakꞌ hanicꞌ tiꞌ yin̈ sunil anma? ẍi naj tet Comam. \p \v 10 Yalni Comam tet ebnaj iscuywom tuꞌ: \p —Halwe tet sunil anma ayojab tzꞌon̈noj, ẍi Comam. \p Caw xin chekꞌanla sat txꞌotxꞌ bey tuꞌ, yuxin hacn̈e tuꞌ yu yay tzꞌon̈no anma sunil. Aymi howebo mil isbisil ebnaj winaj. \v 11 Yinican̈ Comam ixim pan tuꞌ. Yet lahwi yakꞌni Comam yuchꞌandiosal yin̈ ixim tet Comam Dios, yitxkꞌanto Comam ixim yin̈ anma tzꞌon̈an tuꞌ. Hacticꞌapax tuꞌ yute Comam yin̈ noꞌ cay, yakꞌ Comam hantaticꞌa caw choche anma. \v 12 Hayet lahwi isnohcano iscꞌul anma tuꞌ xin, yalni Comam tet ebnaj chicuywi yintaj: \p —Cutxbaweyo sunil ixim matxa malahwi yu anma tiꞌ, haxinwal machi ixim chietaxtoj, ẍi Comam. \p \v 13 Hac tuꞌ xin yu iscutxbanico ebnaj ixim, caw xin cablahon̈ebto motx ixim matxa lahwi yu anma tuꞌ yin̈ ixim howeb pan cebada. \v 14 Yet yilni anma huneꞌ cꞌaybalcꞌule iswatxꞌe Comam Jesús tuꞌ, yalni anma hacaꞌ tiꞌ: \p —Yin̈ caw yeli, haꞌ huneꞌ naj tiꞌ ischejab Comam Dios halbilcanoj tato chihul coxol bey yul sat yiban̈kꞌinal tiꞌ, ẍi anma. \p \v 15 Isnanilo Comam Jesús tato chꞌecꞌ yin̈ isnabal anma yinito Comam cat yanico anma Comam yahawiloj, yuxinto el Comam xol anma, isto Comam iswiꞌ won̈an ischuquil. \s1 Yet isbelwicꞌo Comam Jesús yiban̈ ha haꞌ \r (Mt 14:22-27; Mr 6:45-52) \p \v 16 Yet yay numnahi yapni ebnaj iscuywom Comam Jesús istiꞌ haꞌ lago. \v 17 Lahwi tuꞌ xin yocto ebnaj yul huneꞌ teꞌ barco yun̈e yecꞌ apno ebnaj iskꞌaxepxacꞌto haꞌ lago cat yapni ebnaj yul con̈ob Capernaum. Caw xaay numnahi, maẍtoticꞌa xin chiapni Comam iscꞌatan̈ ebnaj. \v 18 Yet bel chu isbarco ebnaj yiban̈ haꞌ tuꞌ, istzabnico yecꞌ huneꞌ niman jakꞌekꞌ. Caw nahat chiꞌah haꞌ isbilen jakꞌekꞌ. \v 19 Ayxam xin yictajo iscab legua chito isbarco ebnaj yiban̈ haꞌ lago tuꞌ, yilni ebnaj Comam Jesús belwo chu yiban̈ haꞌ. Lan̈an xin ishitzico Comam iscꞌatan̈ teꞌ barco bay ayicto ebnaj tuꞌ, isxiwcan̈ ebnaj. \v 20 Yalni Comam tet ebnaj: \p —Haninan, mach chexxiwcan̈, ẍi Comam. \p \v 21 Yuxinto caw tzalacan̈ ebnaj ischahnicto ebnaj Comam yul barco tuꞌ iscꞌatan̈. Hunepixto xin, yapni ebnaj iskꞌaxepicꞌto haꞌ bay nabilto yu yapni. \s1 Saywa anma yin̈ Comam Jesús \p \v 22 Haxa yin̈ hunxa tzꞌayic xin, yet aytocꞌo anma sunil istiꞌ haꞌ lago tuꞌ, isnaniti anma tato xato ebnaj iscuywom Comam yul huneꞌ teꞌ barco ayayo bey tuꞌ, han̈e xin teꞌ ayayoj. Isnanipaxti anma ta machi to Comam yinta ebnaj. \v 23 Ay xin huntekꞌan teꞌ barco ispeto yul con̈ob Tiberias apni iscawilal bay iswah anma ixim pan yet yakꞌni Comam yuchꞌandiosal yin̈ ixim tet Comam Dios. \v 24 Yet yilni anma tato matxa Comam Jesús bey tuꞌ yeb ebnaj chicuywi yintaj, yocto anma yul huntekꞌan teꞌ barco apni bey tuꞌ, isto anma saywal yin̈ Comam kꞌaxepxacꞌto haꞌ bey yul con̈ob Capernaum. \s1 Comam Jesús hacaꞌ tzet chilolaxi chiakꞌni kꞌinale \p \v 25 Yet yecꞌ apno anma iskꞌaxepicꞌto haꞌ lago tuꞌ yilcha Comam yu anma. Iskꞌamben anma tuꞌ tet Comam: \p —Mam cuywawom, ¿hanicꞌ hawul bey tiꞌ? ẍi anma tet Comam. \p \v 26 Istakꞌwi Comam tet anma: \p —Yin̈ caw isyelal chiwalan teyet, walex hex tiꞌ, chinhesayilojan yuto caw noh hecꞌul yu ixim pan wakꞌan hewab. Maẍtaj yu matxumchalo heyu yin̈ tzet chal yelapno ye huneꞌ cꞌaybalcꞌule inwatxꞌetuꞌan, ẍi Comam. \p \v 27 Yalnipaxo Comam: \p —Maẍn̈etaj tzet chelo cheyaco yin̈ hecꞌul hesayniloj yuto huneꞌ tuꞌ chilahwi. Wal xin ay huneꞌxa hacaꞌ tzet chicolo mach chitan̈iloj, haꞌ huneꞌ tuꞌ chiakꞌni hekꞌinal mach istan̈bal. Haꞌ huneꞌ tuꞌ wal heyanico yin̈ heyanma hesayniloj. Hanin Akꞌbilintijan texol yu Inmaman, haninan chiwakꞌan huneꞌ itah, haꞌ ton kꞌinale mach istan̈bal, yuto xaisyelo Comam Dios tato haninan sicꞌbilintijan yu, ẍi Comam Jesús tet anma. \p \v 28 Iskꞌamben anma tet Comam: \p —¿Tzet xin wal juten cobahan̈ yun̈e cowatxꞌenan̈ sunil tzet choche iscꞌul Comam Dios? ẍi anma. \p \v 29 Istakꞌwi Comam: \p —Haꞌ huneꞌ chiyoche Comam Dios to cheyayto yul heyanma win̈an, yuto haꞌ Comam chejn̈eintijan, ẍi Comam. \p \v 30 Yalnipaxo anma tet Comam: \p —¿Tzet xin hunu cꞌaybalcꞌulehal chaye jilaꞌan̈, yun̈e cachcochahnihan̈ yul janmahan̈? ¿Tzet hunu chawatxꞌe? \v 31 Ebnaj jichmaman̈ yet payat, ay huneꞌ cꞌaybalcꞌule ilbil yu ebnaj yet isloni ebnaj maná bey txꞌotxꞌ desierto. Hacaꞌ yalni Istzotiꞌ Comam Dios bay chal hacaꞌ tiꞌ: “Yati Comam Dios huneꞌ itah satcan̈ islob sunil anma,” ẍiayoj, ẍi anma tet Comam. \p \v 32 Yalni Comam tet anma: \p —Yin̈ caw isyelal chiwalan teyet, maẍtaj naj Moisés akꞌn̈e huneꞌ itah satcan̈il tuꞌ tet ebnaj jichmam yet payat tiempo tuꞌ. Wal xin itah tit yul satcan̈ tuꞌ yechel yin̈ huneꞌ wah caw yeli chakꞌ Inmaman teyet. \v 33 Huneꞌ wah chakꞌ Comam tiꞌ, yul satcan̈ titnaj, haꞌ xin chiakꞌni kꞌinale mach istan̈bal tet anma, ẍi Comam. \p \v 34 Yalni anma tet Comam: \p —Mamin, akꞌ huneꞌ wah tuꞌ jetan̈ yin̈ sunilbal tiempo, ẍi anma. \p \v 35 Yalni Comam tet anma: \p —Hanintonan huneꞌ wah tuꞌ, yuto chiwakꞌan kꞌinale mach istan̈bal. Macn̈eticꞌa chaco isba yul inkꞌaban, matxa bakꞌinal chin̈ohchahi, yeb xin macn̈eticꞌa chianayto yul yanma win̈an, matxa bakꞌinal chitajpaxo istiꞌ. \v 36 Caw xaticꞌa walan teyet, waxan̈ca caw cheyilico win̈an, yajaꞌ caw mach cheyaco heba yul inkꞌaban. \v 37 Wal xin, sunil mac chahti Inmaman wetan, chul yul inkꞌaban, yuxin mac chihul yul inkꞌabtuꞌan caw chinchahan, mach chinman̈cꞌotojan. \v 38 Wal hanintiꞌan, quintitan yul satcan̈, yaj maẍtaj yu inwatxꞌenan tzet chal incꞌulan, wal xin titnajinan yun̈e inwatxꞌenan tzet chal iscꞌul Inmaman chejn̈eintijan. \v 39 Haꞌ tzet choche iscꞌul Comam chejn̈eintijan yin̈ sunil macta chiyaco yul inkꞌaban, ta machi hunu mac chicꞌayto wuhan, to chiwakꞌ itzitzbocan̈an yet chiapni islahobal tzꞌayic. \v 40 Haꞌ choche iscꞌul Inmaman, to haꞌ mac chinilnihan ta haninan Iscꞌahol Dios wehan, cat yanayto yul yanma win̈an, chischah iskꞌinal mach istan̈bal. Haxa yet chiapni islahobal tzꞌayic, cat wakꞌni itzitzbocan̈an xol camom, ẍi Comam. \p \v 41 Yet yaben ebnaj yahawil yin̈ ebnaj Israel yin̈ tzet chal Comam tuꞌ, yoc ebnaj buchwal yin̈ Comam yuto yal Comam hacaꞌ tiꞌ: “Hanintiꞌan huneꞌ wah titna yul satcan̈,” ẍi Comam. \p \v 42 Yalni ebnaj hacaꞌ tiꞌ: \p —¿Tom maẍtaj naj tiꞌ naj Jesús, iscꞌahol naj José? Caw johta mac ismam naj yeb ismiꞌ naj. ¿Tzet yin̈ yuxinto chal naj tato yul satcan̈ titna naj? ẍi ebnaj yin̈ Comam. \p \v 43 Yalni Comam tet ebnaj: \p —Bejwe hetzotel win̈an. \v 44 Caw machi hunu mac chihul yul inkꞌaban tato maẍtaj Inmaman chichejniti wetan, Comam an̈eintijan. Haninan xin chiwakꞌ itzitzbocan̈an yet islahobal tzꞌayic. \v 45 Tzꞌibn̈ebilcano yu ebnaj ischejab Comam Dios yet payat hacaꞌ tiꞌ: “Sunil mac chicuylax yu Comam Dios,” ẍiayoj. Yuxin sunil mac chiaben tzet chal Comam Dios tuꞌ, chitxumchalo yu yin̈ tzet chala, haꞌ xin chihul yul inkꞌaban. \p \v 46 Caw maẍto hunu mac iln̈e yin̈ Comam Dios Mame hachcachann̈e inan, yuto yul satcan̈ titnajinan, yuxinto caw wohtajan Comam. \v 47 Yin̈ caw isyelal chiwalan teyet, macn̈eticꞌa chinchahnihan yul yanma, caw chischah huneꞌ iskꞌinal mach istan̈bal. \v 48 Hanintiꞌan haꞌ ton huneꞌ wah chiakꞌni kꞌinale mach istan̈bal. \v 49 Haꞌ ebnaj heyichmam yet payat tuꞌ, iswah ebnaj huntekꞌan maná bey txꞌotxꞌ desierto, yaj xin sunil ebnaj xa-le-camtoj. \v 50 Yajaꞌ mac chiwahni huneꞌ wah titna yul satcan̈, chiwaltiꞌan xin, machi bakꞌinal chicami. \v 51 Hanintonan huneꞌ wah itzitz titna yul satcan̈, yuxin macn̈eticꞌa chiwahni huneꞌ wah tiꞌ, caw itzitzn̈eticꞌa yin̈ sunilbal tiempo. Haꞌ huneꞌ wah chiwakꞌtiꞌan, haꞌ ton innimanilan chiwakꞌan yun̈e ischahni anma iskꞌinal, ẍi Comam Jesús tet anma. \p \v 52 Hayet yaben anma Israel huntekꞌan tiꞌ, istzabnico anma isteyelen isba yin̈ tzet yal Comam. Le-yalni anma hacaꞌ tiꞌ: \p —¿Tzet chu yakꞌni naj tiꞌ isnimanil cocꞌuxuꞌ? ẍi anma tet hunun. \p \v 53 Yalni Comam xin: \p —Yin̈ caw isyelal chiwalan teyet, hacaꞌ tato mach checꞌux innimaniltiꞌan, Hanin Akꞌbilintijan texol yu Comam Dios, yeb xin hacaꞌ ta mach cheyucꞌ inchiqꞌuilan, mach chechah hekꞌinal mach istan̈bal. \v 54 Yuxin macn̈eticꞌa chicꞌuxni innimaniltiꞌan, cat yucꞌni inchiqꞌuiltiꞌan, caw chischah iskꞌinal mach istan̈bal. Hayet islahobal tzꞌayic xin chiwakꞌ itzitzbocan̈an xol anma camom. \v 55 Yuto innimaniltiꞌan lahan hacaꞌ wah, haꞌ chiakꞌni kꞌinale mach istan̈bal, hacpax tuꞌ xin inchiqꞌuilan hacaꞌ tzet chiucꞌlaxi. \v 56 Macn̈eticꞌa chicꞌuxni innimanilan cat xin yucꞌni inchiqꞌuilan, caw hunxan̈e chiwucanojan yebi. \v 57 Comam Dios caw itzitz yin̈ sunilbal tiempo, haꞌ Comam tuꞌ quinchejnitijan, yuxin itzitz inn̈eticꞌapaxojan. Hac ton tuꞌ xin, mac chicꞌuxni innimaniltiꞌan, caw itzitzn̈eticꞌapaxo wuhan. \v 58 Hanintonan, huneꞌ wah titna yul satcan̈, yaj mach hacaꞌo maná islo ebnaj jichmam, yuto waxan̈ca islo ebnaj huntekꞌan maná tuꞌ, yaj cam ebnaj. Wal mac chiwahni huneꞌ wah chiwaltiꞌan xin, caw ay iskꞌinal mach istan̈bal, ẍi Comam. \p \v 59 Sunil huntekꞌan tiꞌ yakꞌ Comam Jesús iscuyuꞌ anma yul iscapilla ebnaj Israel bey yul con̈ob Capernaum. \s1 Cuybanile yet kꞌinale mach istan̈bal \p \v 60 Yet yaben anma chicuywi yinta Comam Jesús huntekꞌan cuybanile yakꞌ Comam tuꞌ, txꞌiꞌal ebnaj halni tet hunun: \p —Caw yaꞌta cochahni huntekꞌan chal naj tiꞌ. ¿Mactaxca chikꞌoji isyijeni? ẍi ebnaj. \p \v 61 Wal Comam xin, caw yohtaxa tzettaj chal ebnaj tuꞌ, yuxin yal Comam hacaꞌ tiꞌ: \p —¿Tom caw chicabconcan̈ hecꞌul yin̈ tzet chiwaltiꞌan? \v 62 Wal Hanin Akꞌbilintijan texol yu Comam Dios tiꞌ, tato cheyil inmeltzohan yul satcan̈ bay titnajinan, ¿tzixam chi-la-heyalaꞌ? \v 63 Haꞌ Yespíritu Comam Dios haꞌ chiakꞌni kꞌinale mach istan̈bal, wal conimanil matzet chakꞌa. Huntekꞌan cuybanile xawalan teyet tuꞌ, yin̈ caw yeli yet Espíritu yehi, haꞌ chiakꞌni kꞌinale mach istan̈bal. \v 64 Yajaꞌ ayexto hex tiꞌ, maẍto cheyayto yul heyanma yin̈ tzet chiwaltiꞌan, ẍi Comam. \p Yal Comam hacaꞌ tuꞌ yuto caw yohtaxa Comam yet caw yalan̈tocanoj macta mach chianayto yul yanma yin̈ tzet chal Comam. Caw xin yohtaxapaxo Comam mac chianico yul iskꞌab ebnaj ayco ishowal yin̈. \v 65 Yuxinto yalpaxo Comam hacaꞌ tiꞌ: \p —Caw chiwalan teyet tato caw machi hunu mac chaco isba yul inkꞌaban tato maẍtaj Inmaman chichejniti wetan, ẍi Comam. \p \v 66 Yet yaben anma tzet yal Comam tuꞌ xin, txꞌiꞌal anma bejnicano yecꞌ yinta Comam. \v 67 Yuxinto iskꞌambe Comam tet ebnaj cablahon̈wan̈ iscuywom: \p —Haxa hex tiꞌ, ¿chimheyoche chextopaxoj? ẍi Comam tet ebnaj. \p \v 68 Istakꞌwi naj Simón Pedro, tet Comam: \p —Mamin, maccꞌanab yinta chon̈oc tzujnojan̈, yuto han̈cꞌan̈e hatzotiꞌ chiakꞌni kꞌinale mach istan̈bal. \v 69 Wal han̈on̈tiꞌan̈, caw xajaytojan̈ yul janmahan̈ tawin̈. Caw xin johtajan̈ tato ach tiꞌ Cristo hach, Iscꞌahol Comam Dios caw itzitz, ẍi naj Pedro tet Comam. \p \v 70 Yalni Comam tet naj: \p —Wal xin quexinsayilojan hecablahon̈wan̈il, yaj ay huneꞌ hex tiꞌ ayayto naj matzwalil yul yanma, ẍi Comam tet ebnaj. \v 71 Yet yalni Comam hacaꞌ tuꞌ, yin̈ naj Judas, iscꞌahol naj Simón Iscariote yal Comam. Yuto waxan̈ca ayco naj yetbiho ebnaj cablahon̈wan̈, yaj xin haꞌ naj anico Comam yul iskꞌab camical. \c 7 \s1 Ebnaj yuẍta Comam Jesús mach yayto ebnaj yul yanma yin̈ Comam \p \v 1 Lahwi tuꞌ xin, istzabnico Comam Jesús yecꞌ yul ismajul Galilea. Matxa isje iscꞌul Comam ehoyo yul ismajul Judea yuto caw chiyoche ebnaj yahawil yin̈ ebnaj Israel yakꞌaꞌ camo Comam. \v 2 Toxa xin chiichico huneꞌ kꞌin̈ \it Poy telaj\it* isbi, huneꞌ iskꞌin̈ anma Israel, \v 3 yalni ebnaj yuẍta Comam tuꞌ tet: \p —Mach chaẍcan bey tiꞌ, wal xin asiꞌ bey Judea bay caw ay anma chicuywi tawintaj, haxinwal chil anma cꞌaybalcꞌule chi-la-hawatxꞌe tiꞌ. \v 4 Yuto ta ay hunu mac choche chiohtan̈elaxi mach chiswatxꞌe hunu tzet ye tuꞌ bay ewan, yuxin yilal hayeni sunil cꞌaybalcꞌule chi-la-hawatxꞌe tiꞌ yin̈ sat anma, ẍi ebnaj tet Comam. \p \v 5 Hac tuꞌ yute yalni ebnaj yuto mach chayto ebnaj yul yanma yin̈ Comam. \v 6 Yuxinto yal Comam tet ebnaj hacaꞌ tiꞌ: \p —Maẍto chiapni istzꞌayical inyenilo inbahan tet anma, wal hex tiꞌ, tzijxan̈e tzꞌayical cꞌul heyenilo heba. \v 7 Anma yul sat yiban̈kꞌinal tiꞌ mach chexisyaha, walinan xin caw caj chinillaxan, yuto chiwalan tato caw machiswalil sunil tzet chiswatxꞌe anma. \v 8 Asiꞌwe hex tiꞌ yin̈ kꞌin̈ tuꞌ, walinan mach chintohan, yuto maẍto chiapni istiempohal inyenilo inbahan tet anma, ẍi Comam. \p \v 9 Yet lahwi yalni Comam huntekꞌan tiꞌ tet ebnaj xin, iscancano Comam bey Galilea. \s1 To Comam Jesús yin̈ kꞌin̈ \it Poy telaj\it* \p \v 10 Yet xato ebnaj yuẍta Comam Jesús tuꞌ yin̈ kꞌin̈ istopaxo Comam, yaj yin̈ ewantajil. \v 11 Caw xin chissayicꞌo ebnaj iswiꞌehal ebnaj Israel tuꞌ Comam Jesús yin̈ kꞌin̈ tuꞌ, chalni ebnaj: \p —¿Baytaxca tuꞌ ay huneꞌ naj winaj tuꞌ? ẍi ebnaj. \p \v 12 Caw xin nanantaxan̈e chal anma yin̈ Comam, ay anma chalni: “Caw cꞌulcano huneꞌ naj tuꞌ,” ẍi. Aypaxo anma chihalni: “Caw machiswalil huneꞌ naj tuꞌ, caw ton̈e chiyakꞌ subchaho naj anma,” ẍipaxoj. \p \v 13 Yajaꞌ xin caw ewanta chitzotel anma tuꞌ yuto caw chixiw anma tet ebnaj yahawil yin̈ anma Israel. \p \v 14 Hayet caw niman kꞌin̈ tuꞌ, yocto Comam Jesús yul yatut Comam Dios, istzabnico Comam iscuyni anma. \v 15 Caw xin chicꞌay iscꞌul ebnaj Israel tuꞌ yaben tzet chal Comam. Chi-la-yalni ebnaj hacaꞌ tiꞌ: \p —¿Tzet chute huneꞌ naj tiꞌ yohtan̈enilo sunil huntekꞌan tiꞌ? Yaj mach cuywina naj, ẍi ebnaj yin̈ Comam. \p \v 16 Istakꞌwican̈ Comam tet ebnaj: \p —Haꞌ cuybanile chiwalan teyet tiꞌ mach wetojan inchuquilan, yet Comam chejn̈eintijan. \v 17 Tato ay mac chiyoche chisyije tzet chal Comam Dios, caw yilal istxumniloj tato yet Comam ye cuybanile tiꞌ. Yohtapaxoj ta maẍtaj yul inwiꞌan inchuquilan chiwitijan cat xin walnihan teyet. \v 18 Macn̈eticꞌa yul iswiꞌ chiyiti tzet chiyakꞌ iscuyuꞌ anma, chiyute huneꞌ tuꞌ yun̈e yoc iswinajil sata anma. Wal hanin chejbilintijan yu Comam Dios, haꞌ yalaxico ismay Comam yu anma haꞌ chinsayan, yuxin caw isyelal sunil tzet chiwaltiꞌan, caw machi lekꞌtiꞌal yin̈. \p \v 19 Caw akꞌbil isley Comam Dios teyet yu naj Moisés, yajaꞌ machi hunujex cheyije tzet chal huneꞌ ley tuꞌ. ¿Tzet yin̈ yuxinto chinhepotxꞌan heyalni? ẍi Comam tet ebnaj. \p \v 20 Istakꞌwi ebnaj xin, yalni ebnaj tet Comam: \p —Etzan̈em ay hunu ischejab naj matzwalil ayco tawin̈. ¿Mac chachakꞌni camo hawalni? ẍi ebnaj tet Comam. \p \v 21 Yalnipaxo Comam tet ebnaj: \p —Yu huneꞌ cꞌaybalcꞌule inwatxꞌehan yin̈ huneꞌ tzꞌayical xewilal caw hesunil chicꞌayilo hecꞌul yin̈. \v 22 Hatax ebnaj heyichmam ichencanocan̈ huneꞌ circuncisión, haꞌ xin naj Moisés chihalni tato caw yilal isyijelaxi. Yuxinto waxan̈ca yin̈ istzꞌayical xewilal, cheyakꞌ circuncidar niẍte unin winaj semanahil ixto ispitzcꞌahi. \v 23 Walex hex tiꞌ, istzꞌayicalojab xewilal masan cheyakꞌ circuncidar niẍte unin yun̈e mach cheman̈cꞌo isley naj Moisés heyalni. Tato caw hac tuꞌ cheyute, ¿tzet yin̈ yuxinto caw chichiwa hecꞌul win̈an yuto yet istzꞌayical xewilal wakꞌni cawxojan huneꞌ naj? \v 24 Mach ton̈eho chexoc heyilaꞌ yin̈ tzet chiswatxꞌe anma. Tato cheyoche chexoc heyilaꞌ tzet yehi, ilwe yin̈ caw istoholal, ẍi Comam tet ebnaj. \s1 Yal Comam Jesús bay caw istiticoj \p \v 25 Ay xin huntekꞌan ebnaj ah Jerusalén halni hacaꞌ tiꞌ: \p —¿Machmi taj naj tiꞌ chal ebnaj ispotxꞌoꞌ? \v 26 Caw yin̈ sat anma lan̈an istzotel naj lah, yaj machi hunu mac chicachni naj istzoteli. ¿Mato xayayto ebnaj jahawil tiꞌ yul yanma tato haꞌ naj tiꞌ Cristo? \v 27 Yet chul Comam Cristo tuꞌ, machi hunu mac ohtan̈e baytuꞌwal chi-caw-istiticoj. Wal naj tiꞌ xin caw johtaj baytuꞌwal titnaco naj, ẍi ebnaj yin̈ Comam. \p \v 28 Yet yaben Comam yalni ebnaj hacaꞌ tuꞌ, haꞌ ton yet lan̈an iscuywa Comam yul yatut Comam Dios, yalni Comam yin̈ caw ip: \p —Caw quinheyohtajan heyalni, yeb xin heyohtaj baytuꞌwal titnaj inpaxojan. Yajaꞌ caw maẍtajinan witi inbahan inchuquilan, wal xin chejbilintijan yu Comam Dios, Comam caw isyelaln̈eticꞌa chala, yaj mach heyohtajo Comam. \v 29 Wal intiꞌan caw wohtajan Comam tuꞌ, yuto yin̈ Comam titnajinan, haꞌ quinanitijan, ẍi Comam. \p \v 30 Yet lan̈an yalni Comam huneꞌ tuꞌ xin, ay huntekꞌan ebnaj yoche inoto Comam yul teꞌ, yaj xin machi hunu mac tzabnayo Comam, yuto maẍto chiapni istiempohal bay chicami. \v 31 Caw xin hantan̈e mac chanayto yul yanma yin̈ Comam, chi-la-yalni hacaꞌ tiꞌ: \p —Yet chihul Comam Cristo tuꞌ, ¿tom caw ecꞌbalto cꞌaybalcꞌule chisye sata sunil tzet chisye naj tiꞌ jet? ẍi anma yin̈ Comam. \s1 Ischej ebnaj fariseo tzablaxo Comam Jesús \p \v 32 Yet yaben ebnaj fariseo tzet yal anma yin̈ Comam Jesús tuꞌ, iscutxbanayo isba ebnaj yeb xin ebnaj yahawil sacerdote, ischejnito ebnaj ebnaj mayor chitan̈en yatut Comam Dios yu istzabnayo ebnaj Comam, cat yanicto Comam yul preso. \v 33 Yalni Comam hacaꞌ tiꞌ: \p —Hanicꞌxan̈echꞌan tiempohal ayinicꞌojan texol, cat xin inpaxtojan iscꞌatan̈ Comam chejn̈eintijan. \v 34 Hex tiꞌ chexoc saywal win̈an, yaj matxa chinilchahan heyu, yuto mach chu heyapni bay chinapnituꞌan, ẍi Comam tet ebnaj. \p \v 35 Yichico ebnaj yahawil con̈ob Israel tuꞌ iskꞌamben tet hunun hacaꞌ tiꞌ: \p —¿Baytaxca tuꞌ chito naj tiꞌ, yuxin chal naj tato matxa chiilcha naj ju? Ay ebnaj jet con̈ob pujanto xol ebnaj griego, ¿ham tuꞌ chito naj cuywal xol ebnaj, cat yoc naj iscuyno ebnaj griego tuꞌ yalni? \v 36 ¿Tzet caw chalilo huneꞌ chal naj tiꞌ: “Chinhesayaꞌan, yaj matxa chinilchahojan heyu, yuxinto mach chiyu heyapni bay chinapnituꞌan?” ẍi naj, ẍi ebnaj yin̈ Comam. \s1 Huneꞌ isnukꞌ ha haꞌ mach istan̈bal \p \v 37 Haꞌ islahobal tzꞌayic kꞌin̈ tuꞌ, haꞌ caw ay yelapno ye yul sat anma Israel. Yin̈ huneꞌ tzꞌayic tuꞌ xin, ah lin̈no Comam Jesús, yalni Comam yin̈ caw ip hacaꞌ tiꞌ: \p —Maquex chitaj hetiꞌ titan̈we incꞌatan̈an, cat heyucꞌni huneꞌ ha haꞌ chiwakꞌan. \v 38 Hacaꞌ yalni yul Yum Comam Dios bay chala: “Haꞌ mac chianayto yul yanma win̈an, hacaꞌ chiyu ispitzcꞌa isnukꞌ ha haꞌ chiel yojomal, hac tuꞌ chiyu ispitzcꞌa isnukꞌ haꞌ yet kꞌinale yul yanma,”\x * \xo 7:38 \xt Ez 47:1; Zac 14:18\x* ẍiayoj, ẍi Comam tet ebnaj. \p \v 39 Yal Comam Jesús huneꞌ tiꞌ yin̈ Comam Espíritu Santo chischah macta chianayto yul yanma yin̈ Comam. Yet huneꞌ tiempohal tuꞌ xin, maẍto chiayilo Comam Espíritu Santo isyayil maẍto chiilaxto Comam yul satcan̈. \s1 Nananta yute istxumni anma yin̈ Comam Jesús \p \v 40 Yet yaben anma cutxanico tuꞌ yin̈ tzet yal Comam Jesús, ay anma halni hacaꞌ tiꞌ: \p —Yin̈ caw yeli, haꞌ naj tiꞌ ischejab Comam Dios halbilcanoj ta chuli, ẍi. \p \v 41 Aypaxo mac halni hacaꞌ tiꞌ: \p —Haꞌ ton naj tiꞌ Cristo, echmabil yul ju, ẍi. Aypaxo huneꞌxa majan anma halni: \p —Naj Cristo tuꞌ, ¿tom Galilea chitit naj heyalni? \v 42 Chal yul Yum Comam Dios tato haꞌ bey yul con̈ob Belén, yul iscon̈ob naj rey David chipitzcꞌa naj Cristo tuꞌ, yuto yuninal yuninal naj rey David ye naj, ẍi hunmajanxa anma. \p \v 43 Hac tuꞌ yu ispohnito isba anma yu Comam. \v 44 Aypaxo ebnaj xin etza inito Comam yul preso, yaj machi hunu mac yaco iskꞌab yin̈ Comam. \s1 Maẍticꞌa ischah ebnaj yahawil con̈ob Comam Jesús \p \v 45 Haxa yet ismeltzo ebnaj chitan̈en yatut Comam Dios iscꞌatan̈ ebnaj fariseo, iskꞌamben ebnaj tet ebnaj: \p —¿Tzet yin̈ yuxinto machi maxeyiti naj Jesús tuꞌ? ẍi ebnaj. \p \v 46 Yalni ebnaj chitan̈en yatut Comam Dios tuꞌ hacaꞌ tiꞌ: \p —Caw machi hunu mac caw helan istzotel hacaꞌ istzotel naj, ẍi ebnaj yin̈ Comam. \v 47 Yalni xin ebnaj fariseo tuꞌ tet ebnaj: \p —¿Tom haꞌ hunex cheyakꞌ subchaho heba tet huneꞌ naj tuꞌ? \v 48 ¿Tom ay hunu ebnaj yahawil chianayto yul yanma yin̈ tzet chal naj, maca hunujon̈an̈ han̈on̈ fariseo on̈tiꞌan̈? \v 49 Han̈cꞌan̈e huntekꞌan anma caw mach yohtajo isley naj Moisés, haꞌ chisubcha yu naj, yajaꞌ xin chiay isyaꞌtajil yiban̈ huntekꞌan anma tuꞌ yu Comam Dios, ẍi ebnaj. \p \v 50 Ay xin huneꞌ naj fariseo Nicodemo isbi, naj beycꞌo tzotelo tet Comam yin̈ huneꞌ akꞌbalil, haꞌ naj xin halni tet ebnaj yetbi tuꞌ: \p \v 51 —Haꞌ chiyute yalni coley tato mach chu iscawxico ismul hunu naj yiban̈ yalan̈to maẍto chijabe tzet chal naj, yun̈e johtan̈eniloj tzet iswatxꞌe naj, ẍi naj Nicodemo tuꞌ. \p \v 52 Yuxinto yal ebnaj yetbi naj tuꞌ tet: \p —¿Tom ah Galilea hachpaxoj? Wal xin say yul Istzotiꞌ Comam Dios cat hawilni tato ay hunu ischejab Comam Dios chitit bey Galilea tuꞌ, ẍi ebnaj. \p \v 53 Lahwi tuꞌ xin, ispaxto ebnaj yatut. \c 8 \s1 Chalo huneꞌ ix yin̈ ismul \p \v 1 Wal Comam Jesús xin to Comam bey huneꞌ won̈an, \it Olivo\it* isbi. \v 2 Yin̈ huneꞌxa tzꞌayical xin, yapni Comam hunelxa yul yatut Comam Dios yin̈ caw sahab sacꞌayal. Caw xin hantan̈e anma apni iscꞌatan̈ Comam. Lahwi tuꞌ xin, yay tzꞌon̈no Comam istzabnico iscuyni anma tuꞌ. \p \v 3 Hunepixto xin yiniti ebnaj fariseo yeb ebnaj chicuyni anma yin̈ isley naj Moisés huneꞌ ix ix tet Comam. Caw cꞌuxan ischahlo ix yin̈ ismul yu ebnaj. Yalaxico ix xol anma cutxanico iscꞌatan̈ Comam tuꞌ. \v 4 Yalni ebnaj tet Comam: \p —Mam cuywawom, machahlo huneꞌ ix tiꞌ juhan̈ iscꞌatan̈ iswinaj. \v 5 Wal xin, chal isley naj Moisés tato ebix ix txꞌoj ye iswiꞌ hacaꞌ huneꞌ ix tiꞌ, yilal iskꞌojlax camo ebix, yajaꞌ ¿tzimi chawute hawalnipaxo hach tiꞌ? ẍi ebnaj tet Comam. \p \v 6 Yal ebnaj hacaꞌ tuꞌ yun̈e yilwen ebnaj Comam, yeb yun̈e yaycꞌay Comam yin̈ hunu istxꞌojal, cat xin yoc ebnaj akꞌocꞌule yin̈ Comam, chute yalni. \v 7 Yaj xin ton̈e ay cꞌon̈no Comam, istzabnico istzꞌibli sat txꞌotxꞌ yu yiximal iskꞌab. Ayn̈eticꞌaco xin ebnaj iskꞌamben tet Comam tzet caw chielcanico ix, yuxinto ah tꞌan̈no Comam, yalni hacaꞌ tiꞌ: \p —Macn̈eticꞌa caw machi nichꞌano ismul texol, haꞌojab babel chꞌakꞌni chꞌen kꞌojbal yin̈ ix, ẍi Comam. \p \v 8 Lahwi tuꞌ yaypaxo cꞌon̈no Comam, istzabnico istzꞌibli sat txꞌotxꞌ hunelxa. \v 9 Yet yaben ebnaj tzet yal Comam tuꞌ, istxumni isba yanma ebnaj ta machi hunu ebnaj cꞌul, yuxin hununtajil yu yel ebnaj iscꞌatan̈ Comam. Babel el ebnaj ecꞌna ichamtaxa, lahwi tuꞌ istopaxo ebnaj tzehtaj. Hac tuꞌ yu iscancano Comam ischuquil yeb ix tuꞌ. \v 10 Lahwi tuꞌ xin, yah lin̈no Comam, iskꞌamben Comam tet ix: \p —Ix, ¿baytuꞌwal ay ebnaj chiakꞌwi cꞌule tawin̈? ¿Tom caw machi hunu ebnaj macachkꞌojnican̈ yu chꞌen chꞌen? ẍi Comam tet ix. \p \v 11 —Macho Mamin, machi hunu maca, ẍi ix tet Comam. \p —Haquinpaxtuꞌan, mach chiwalan ta chaẍkꞌojlax camo yu hamul. Asiꞌ xin, matxa chawaco hamul hunelxa, ẍi Comam tet ix. \s1 Comam Jesús haꞌ issajilkꞌinal yin̈ anma \p \v 12 Yalnipaxo Comam tet anma hunelxa: \p —Wal hanintiꞌan, caw hacaꞌ issajilkꞌinal wehayojan xol anma yul sat yiban̈kꞌinal tiꞌ. Macn̈eticꞌa chꞌoc tzujno wintajan chiwakꞌan issajilkꞌinal yul yanma. Yu huneꞌ issajilkꞌinal tiꞌ xin, chischah iskꞌinal mach istan̈bal. Matxa xin chiecꞌ xol kꞌejholo, ẍi Comam. \p \v 13 Yalni ebnaj fariseo xin: \p —Caw matzet chalilo tzet chawal tiꞌ, yuto hach tiꞌ, hach caw chachtzotel tawin̈, ẍi ebnaj tet Comam. \p \v 14 Istakꞌwi Comam: \p —Waxan̈ca caw han-caw-inan chiwalan yin̈ tzet wehan, yaj caw isyelal sunil tzet chiwalan. Yuto hanintiꞌan wohtajan baytuꞌwal titnajinan, caw wohtapaxojan baytuꞌwal chi-caw-intocojan. Walex hex tiꞌ, caw mach heyohtajo baytuꞌwal titnajinan, yeb baytuꞌwal chintopaxojan. \v 15 Walex hex tiꞌ, caw comonn̈eticꞌa chexoc heyilaꞌ tzet ye anma, yaj walinan mach ton̈eticꞌaho chinocan wilaꞌan tzet chielico anma. \v 16 Yajaꞌ yet chiwilnihan yin̈ tzet chielico anma, chiwilan yin̈ caw istoholal, yuto mach inchuquilojan chiwilan tzet chielico anma, to haꞌ hun Inmaman an̈eintijan, haꞌ chiilni tzet chielico anma wintajan. \v 17 Chal hecuybanil tato ay cawan̈o testigo lahan yalni yin̈ hunu tzet ye tuꞌ, caw yel huneꞌ tuꞌ chal tuꞌ. \v 18 Ilwecꞌanab xin, ay cawan̈ mac chakꞌ testigohal. Caw testigo wehicojan win̈an, yeb xin Inmaman an̈eintijan haꞌ chitzotel win̈an, ẍi Comam tet ebnaj. \p \v 19 Lahwi tuꞌ xin iskꞌamben ebnaj tet Comam: \p —¿Baytuꞌwal ay hamam tuꞌ xin? ẍi ebnaj. Istakꞌwi Comam tet ebnaj: \p —Hex tiꞌ, mach quinheyohtajojan, caw xin mach heyohtajo Inmamtuꞌan. Kꞌinalo tato quinheyohtajan, heyohtapaxo Inmaman, ẍi Comam. \p \v 20 Hayet iscuywa Comam Jesús yul yatut Comam Dios yalnicano Comam huntekꞌan tiꞌ, iscawilal bay chibey anma yakꞌaꞌcano yofrenda. Yaj xin machi hunu mac tzabnayo Comam, yuto maẍto chiapni istzꞌayical bay chicami. \s1 Haꞌ bay chintohan mach chu hetohi, ẍi Comam \p \v 21 Yalnipaxo Comam Jesús hunelxa: \p —Hanintiꞌan chintohan, wal xin chinhesayaꞌcojan yajaꞌ mach chinilchahan heyu, yuto mach chu heto bay chintotuꞌan. Walex hex tiꞌ yin̈ hemul chexcamcantoj, ẍi Comam. \p \v 22 Yuxin yal ebnaj yahawil yin̈ con̈ob Israel: \p —¿Tom xin chispotxꞌ isba naj, yuxinto chal naj tato caw mach chu japni bay chiapni naj tuꞌ? ẍi ebnaj yin̈ Comam. \p \v 23 Yalnipaxo Comam tet ebnaj: \p —Walex hex tiꞌ, caw yet sat txꞌotxꞌal heyehi, wal intiꞌan yet satcan̈ wehan, caw yet yul sat yiban̈kꞌinal tiꞌ heyehi, wal inpaxojan mach yeto sat yiban̈kꞌinal tiꞌ wehan. \v 24 Yuxinto caw chiwalan teyet tato yin̈ hemul chexcami, yuto mach chechayto yul heyanma tato haninan huneꞌ hacaꞌ chiwute walnihan teyet, yuxinto caw yin̈ hemul chexcamtoj, ẍi Comam tet ebnaj. \p \v 25 Iskꞌambenpaxo ebnaj tet Comam: \p —¿Mac hach anmahil chal tuꞌ? ẍi ebnaj. Yalni Comam tet ebnaj: \p —Halbilxaticꞌa teyet wuhan yet yalan̈tocanoj mac anmahilinan. \v 26 Caw hantan̈e tzet chiwalan teyin̈ yet chiwilnihan yin̈ tzet chexelicoj. Yaj Comam an̈eintijan texol tiꞌ, caw yin̈ isyelal chitzoteli. Yuxinto haꞌ tzet halbil wetan yu, haꞌ chiwalpaxojan tet anma ay yul sat yiban̈kꞌinal tiꞌ, ẍi Comam. \p \v 27 Yaj xin caw maẍticꞌa txumchalo yu ebnaj tato haꞌ Comam Dios chal Comam. \v 28 Yuxinto yal Comam tet ebnaj: \p —Hayet chinheyanican̈an yin̈ teꞌ culus, haꞌ to tuꞌ chitxumchalo heyu tato Hanin Akꞌbilintijan texol yu Comam Dios, cat xin heyohtan̈eniloj tato mach wetojan inchuquilan sunil tzet chiwaltiꞌan. Wal xin haꞌ tzet chal Inmaman wetan, haꞌ chiwalan. \v 29 Haꞌ Comam an̈eintijan, haꞌ ayco wetbihojan. Caw mach chinisbejcanojan inchuquilan, yuto han̈cꞌan̈e tzet choche iscꞌul chinwatxꞌehan yin̈ sunilbal tiempo, ẍi Comam tet ebnaj. \p \v 30 Yet yalni Comam huntekꞌan tuꞌ, caw hantan̈e anma chahni Comam yul yanma. \s1 Haꞌ isyelal haꞌ chꞌakꞌni colbanile \p \v 31 Yalni Comam Jesús tet anma Israel chahni Comam yul yanma: \p —Tato caw huneln̈e cheyayto yul heyanma yin̈ tzet chiwalan, yin̈ caw yeli incuywoman heyehi. \v 32 Hac tuꞌ xin chu heyohtan̈enilo isyelal; haꞌ isyelal tuꞌ xin, haꞌ chexcolnicanoj, ẍi Comam. \p \v 33 Yalni ebnaj tet Comam: \p —Han̈on̈tiꞌan̈ jichmaman̈ ye icham Abraham, caw machi hunelo con̈txon̈laxan̈ tet anma. ¿Tzet yin̈ yuxinto chawala “chexcolchacanoj?” cachi, ẍi ebnaj. \p \v 34 Istakꞌwi Comam tet ebnaj: \p —Yin̈ caw yeli chiwalan teyet, mac caw mach chisbejcano yanico ismul, caw txon̈bil isba tet mule. \v 35 Kꞌinalo hunu naj txon̈bil chejabo tet huno yahaw tinan̈, mach chiyu yoc naj yetbiho yuninal naj yahawil tuꞌ yin̈ huneln̈e. Wal hacaꞌ naj cꞌahole xin, caw yetbiticꞌa isba naj yeb ismam yeb ismiꞌ yeb ej yuẍtaj. \v 36 Yuxin tato haninan chexincolilojan yin̈ hemul, yin̈ caw yeli chexcolchacanoj yuto caw Iscꞌahol Dios wehan. \v 37 Caw wohtajan tato heyichmam icham Abraham, yaj caw cheyoche quinhepotxꞌoꞌan, yuto mach cheyoche heyabeꞌ cuybanile chiwakꞌtiꞌan. \v 38 Haꞌ tzet wilan bey Inmamtuꞌan, haꞌ chiwalan teyet, walex hex tiꞌ caw nan hemam, yuxinto haꞌ tzet chal hemam tuꞌ haꞌ chewatxꞌe, ẍi Comam tet ebnaj. \p \v 39 Istakꞌwipaxo ebnaj: \p —Wal han̈on̈tiꞌan̈, comaman̈ jichmam Abraham, ẍi ebnaj. Istakꞌwi Comam: \p —Tato caw yel cheyala hemam ye icham Abraham tuꞌ, ham tzet iswatxꞌe icham, haꞌ chewatxꞌe. \v 40 Wal xin waxan̈ca haꞌ caw isyelal halbil wetan yu Comam Dios haꞌ chiwalan teyet, yaj caw cheyoche quinheyakꞌaꞌ camojan. Wal icham Abraham cheyal tiꞌ, machi hunelo yute isba icham hacaꞌ hex tiꞌ. \v 41 Haꞌticꞌa tzet chiswatxꞌe hemam, haꞌ cheyupaxoj, ẍi Comam tet ebnaj. Yuxinto yal ebnaj: \p —Wal han̈on̈tiꞌan̈, mach matn̈ebilon̈an̈, wal xin huneꞌchꞌan comaman̈, haꞌ ton Comam Dios, ẍi ebnaj. \p \v 42 Yalnipaxo Comam: \p —Tato yeli hemam Comam Dios tuꞌ, xahanmi chinheyilan, yuto haꞌ bay ay Comam Dios titnajinan yet wulan bey tiꞌ, Maẍtajinan witi inbahan inchuquilan, haꞌ Comam Dios chejn̈eintijan. \v 43 ¿Tzet yin̈ xin mach chitxumchalo tzet chiwaltiꞌan heyu? \v 44 Walex hex tiꞌ, haꞌ naj matzwalil, haꞌ naj caw hemam, yuto hatzet choche iscꞌul naj, haꞌ caw choche hecꞌul hewatxꞌeꞌ. Naj matzwalil tuꞌ, caw potxꞌom anma naj yichtaxticꞌa yul naj sat yiban̈kꞌinal tiꞌ. Caw maẍticꞌa isyelal yin̈ naj, yuxin sunil tzet chiahti yul istiꞌ naj mach yeloj. Hayet chanico naj lekꞌtiꞌal, haꞌ tzet ye naj haꞌ chal naj, yuto caw lekꞌtiꞌ naj; caw ismam lekꞌtiꞌwom naj. \v 45 Wal hanintiꞌan, haꞌ caw isyelal chiwalan, yuxinto caw mach cheyayto yul heyanma tzet chiwaltiꞌan. \v 46 ¿Mac hunujex tiꞌ tinan̈ chiyu heyalnico yin̈ insatan tato ay inmulan? Wal xin, caw isyelal sunil tzet chiwaltiꞌan, yaj ¿tzet yin̈ xin mach cheyayto yul heyanma? \v 47 Haꞌ mac yet Comam Dios yehi, caw choche yabeꞌ Istzotiꞌ Comam. Walex hex tiꞌ xin, mach yeto Comam Dios heyehi, yuxinto mach chiyoche hecꞌul heyabeꞌ Istzotiꞌ Comam, ẍi Comam tet ebnaj. \s1 Ayxaticꞌa Comam Jesús yet yalan̈to maẍto chipitzcꞌa icham Abraham \p \v 48 Yalni ebnaj yahawil yehico yin̈ anma Israel tuꞌ tet Comam Jesús: \p —Haꞌ ye juhan̈ chijalnihan̈ ta ah Samaria hach, yeb ta ayco huneꞌ ischejab naj matzwalil tawin̈, ẍi ebnaj tet Comam. \p \v 49 Istakꞌwi Comam Jesús xin: \p —Machoj, machi huno ischejab naj matzwalil ayco win̈an, walxinto haꞌ wanicojan ismay Inmaman haꞌ chiwuhan, walex hex tiꞌ chinhehincaniltojan. \v 50 Wal hanintiꞌan, maẍtaj yalaxico inmayan chinsayan; waxan̈ca ay huneꞌ Mac chianico inmayan, haꞌ huneꞌ tuꞌ xin chihalnoj Mac caw yel chala. \v 51 Yin̈ caw isyela chiwalan teyet, macn̈eticꞌa chiyijen tzet chiwaltiꞌan, machi bakꞌinal chicami, ẍi Comam tet ebnaj. \p \v 52-53 Yalni ebnaj: \p —Wal xin caw yel chijalan̈ tato ayco hunu ischejab naj matzwalil tawin̈. Icham Abraham yebpaxo xin ebnaj ischejab Comam Dios yet payxa, sunil ebnaj camnatoj. Wal chawute hawalnipaxo xin: “Macn̈eticꞌa chiyijen tzet chiwalan maẍticꞌa chicamtoj,” cachi. ¿Tom caw ecꞌbal hach to sata jichmam Abraham tuꞌan̈ yeb sunil ebnaj ischejab Comam Dios ecꞌlena yet payat tiempo tuꞌ? ¿Tzet yelapno hawe hawalni? ẍi ebnaj tet Comam. \p \v 54 Yuxinto yalpaxo Comam tet ebnaj: \p —Tato han-caw-inan chiwican̈ inbahan, caw matzet chalilo huneꞌ tuꞌ, yaj wal xin haꞌ caw Inmaman chianico inmayan. Haꞌ Inmamtuꞌan xin, haꞌ cheyal heDiosaloj. \v 55 Yaj hex tiꞌ, mach heyohtajo Inmamtuꞌan, walinan, caw wohtajan. Yaj tato chiwalan ta mach wohtajojan Inmamtuꞌan, lahanmi inlekꞌtiꞌalan yeb hex chal tuꞌ. Wal xin caw chiwalan caw wohtajan Inmaman, yuxinto sunil tzet chal Inmaman wetan chinyijehan. \v 56 Icham heyichmam Abraham tuꞌ, caw tzala iscꞌul icham yet yabeni ta chinhulan. Hayet isyelax tet icham xin, caw tzalacanocan̈ iscꞌul icham sicꞌlebil, ẍi Comam tet ebnaj tuꞌ. \p \v 57 Yalnipaxo ebnaj tet Comam: \p —Hach tiꞌ, maẍto hach yin̈ cincuenta habil, cat xin hawalni ta hawil icham Abraham tuꞌ: \p \v 58 Yalni Comam: \p —Yin̈ caw isyelal chiwalan teyet, yettax yalan̈to maẍto chipitzcꞌa icham Abraham tuꞌ, ay inxaticꞌahan, ẍi Comam. \p \v 59 Hac tuꞌ xin, yu yinican̈ ebnaj chꞌen chꞌen yun̈e iskꞌojni camo ebnaj Comam yalni. Yaj yebato isba Comam tet ebnaj, yelti Comam yul yatut Comam Dios tuꞌ. \c 9 \s1 Yet ishajlo isbakꞌsat huneꞌ naj yu Comam Jesús \p \v 1 Yet yecꞌ Comam Jesús yin̈ isbel hunel, yilni Comam huneꞌ naj caw maẍticꞌa chu yilni yettaxticꞌa ispitzcꞌahi. \v 2 Iskꞌamben ebnaj chicuywi yinta Comam tuꞌ: \p —Mam cuywawom, ¿tzet yin̈ yuxin mutzꞌan sat huneꞌ naj tiꞌ yet ispitzcꞌa naj? ¿Tom yu ismul ismam naj mato yu ismul naj? ẍi ebnaj tet Comam. \p \v 3 Yalni Comam xin: \p —Maẍtaj yu ismul ismam naj yeb ismiꞌ naj, maẍtajpaxo yu ismul naj yuxinto hac tuꞌ ye naj. Wal xin Comam Dios caw choche iscꞌul chisyelo yip yin̈ naj, yuxinto hac tuꞌ ye naj. \v 4 Caw yilal inwatxꞌenan ismunil Comam an̈eintijan yakꞌ isba tzꞌayical to yucꞌaꞌ chiah akꞌbal yet matxa chu comunlahi. \v 5 Yakꞌ isba ay intocꞌojan yul sat yiban̈kꞌinal tiꞌ caw hacaꞌ issajilkꞌinal wehayojan xol sunil anma, ẍi Comam. \p \v 6 Yet lahwi istzotel Comam xin, istzublayo Comam sat txꞌotxꞌ, issomni Comam nichꞌan tzꞌotzꞌew yu iskꞌab, lahwi tuꞌ xin ismasnico Comam yin̈ isbakꞌsat naj mutzꞌan sat tuꞌ. \v 7 Yalni Comam tet naj: \p —Asiꞌ bey haꞌ Siloé, huneꞌ haꞌ etxan, cat xin hatxꞌahnilo hasat, ẍi Comam tet naj. (Siloé chiyal yelapnoj \it Akꞌbiltij\it*.) \p Hac tuꞌ xin yu isto naj bey haꞌ Siloé tuꞌ, istxꞌahni naj sat xol haꞌ. Haxa yet ispaxti naj xin, xayu yilni naj. \v 8 Yuxin haꞌ anma ayayo yatut iscawilal naj yeb huntekꞌanxa anma ohtan̈e naj, yal hacaꞌ tiꞌ: \p —¿Cochan haꞌ naj tiꞌ chiecꞌ tzꞌon̈la kꞌano melyu? ẍi anma tuꞌ yin̈ naj. \p \v 9 Ay mac xin halni: \p —Hoꞌ, haꞌ naj tiꞌ, ẍi anma. Aypaxo mac halni: \p —Machoj, maẍtaj naj, yaj etza hac tiꞌ jilni naj, ẍipaxoj. Wal naj xin yal naj: \p —Hoꞌ, hanin-ton-an, ẍi naj. \p \v 10 Yoc anma iskꞌambeno tet naj: \p —¿Tzet xin mayu ishajlo hasat? ẍi anma. \p \v 11 Yalni naj xin: \p —Huneꞌ yaꞌ, Jesús isbi, haꞌ yaꞌ somni nichꞌan tzꞌotzꞌew, ismasnico yaꞌ yin̈ insatan. Lahwi tuꞌ xin, yalni yaꞌ wetan: “Asiꞌ bey haꞌ Siloé, cat hatxꞌahnilo hasat xol haꞌ,” ẍi yaꞌ wetan. Hac tuꞌ yu intohan intxꞌahnolojan insattiꞌan; lahwi tuꞌ xin ishajlo insatan, ẍi naj. \p \v 12 Iskꞌamben ebnaj tet naj: \p —¿Baytuꞌwal xin ay naj tinan̈? ẍi ebnaj. \p —Caw mach wohtajojan, ẍi naj. \s1 Oc ebnaj fariseo iskꞌambeꞌ tzet caw yu ishajlo sat naj mutzꞌanticꞌa sat \p \v 13 Lahwi tuꞌ xin, yilaxto naj mutzꞌanticꞌa sat tuꞌ tet ebnaj fariseo. \v 14 Yet iswatxꞌen Comam nichꞌan tzꞌotzꞌew yun̈e ishajlo sat naj tuꞌ, caw cꞌuxan istzꞌayical xewilal. \v 15 Yuxinto ocpaxo ebnaj fariseo tuꞌ iskꞌambeꞌ tet naj hunelxa: \p —¿Tzet yu ishajlo hasat tiꞌ? ẍi ebnaj tet naj. Istakꞌwi naj: \p —Yaꞌ Jesús masnico nichꞌan tzꞌotzꞌew yin̈ insatan, lahwi tuꞌ xin intohan intxꞌahnolojan; hac tuꞌ xin yu ishajlo insatan, ẍi naj. \p \v 16 Ay xin ebnaj fariseo halni: \p —Huneꞌ naj tuꞌ, caw mach yeto Comam Dios ye naj yuto mach chisyije naj istzꞌayical xewilal, ẍi ebnaj yin̈ Comam. Yaj ay ebnaj halnipaxoj: \p —Yaꞌ Jesús tuꞌ, mach mulumo yaꞌ. Wal xin tato mulum yaꞌ, ¿tom chiyu isyeni yaꞌ hunu cꞌaybalcꞌule hacaꞌ chisye tiꞌ? ẍi ebnaj. \v 17 Yocpaxo ebnaj fariseo iskꞌambeno tet naj maẍticꞌa chiyu yilni tuꞌ: \p —Haxa hach tiꞌ, ¿tzet chawute hawalni yin̈ naj akꞌni hajlo hasat tiꞌ? ẍi ebnaj. Yalni naj hacaꞌ tiꞌ: \p —Haꞌ huneꞌ chiwute walnihan, to caw ischejab Comam Dios ye yaꞌ, ẍipaxo naj tet ebnaj. \p \v 18 Yaj caw maẍticꞌa yaco ebnaj yahawil con̈ob Israel tuꞌ yin̈ iscꞌul tato hajlo sat huneꞌ naj tuꞌ yu Comam. Haꞌ yute isnani ebnaj to caw cꞌulticꞌa ye sat naj, yuxinto awtelax ismam naj yeb ismiꞌ naj yu ebnaj. \v 19 Iskꞌamben ebnaj tet ismam naj yeb ismiꞌ naj hacaꞌ tiꞌ: \p —¿Ham naj tiꞌ, heyuninal cheyala tato caw maẍticꞌa chu yilni yet ispitzcꞌahi? ¿Tzet yu ishajlo sat naj? ẍi ebnaj. \p \v 20 Istakꞌwi ismam naj yeb ismiꞌ naj: \p —Caw yeli juninalan̈ naj, caw yelpaxoj maẍticꞌa chiyu yilni naj yet ispitzcꞌa naj. \v 21 Yaj caw mach johtajojan̈ tzet yu ishajlo sat naj, yeb xin mach johtapaxojan̈ mac akꞌni hajloho sat naj. ¡Kꞌambewe tet naj yuto ichamxa naj, chiyu yalni naj teyet! ẍi ismam naj yeb ismiꞌ naj tet ebnaj tuꞌ. \p \v 22 Wal xin, hac tuꞌ yute yalni ismam naj yeb ismiꞌ naj yuto caw chixiw tet ebnaj yahawil yehico yin̈ con̈ob Israel, yuto halbil yu ebnaj hacaꞌ tiꞌ: “Macn̈eticꞌa chihalni tato haꞌ naj Jesús tiꞌ Cristo, matxa chicochacti yul capilla tiꞌ,” ẍi ebnaj. \v 23 Yuxinto hac tuꞌ yute yalni ismam naj yeb ismiꞌ naj: “Kꞌambewe tet naj, ichamxa naj, xayu yalni naj teyet,” ẍi. \p \v 24 Lahwi tuꞌ xin, yawtenpaxti ebnaj naj hajlo sat tuꞌ hunelxa, iskꞌamben ebnaj tet naj: \p —Caw chabe Comam Dios caw halilo isyelal jetan̈, wal xin caw johtajan̈ ta caw mulum huneꞌ naj chawal tiꞌ, ẍi ebnaj tet naj. \p \v 25 Yalni naj xin: \p —Hanintiꞌan, caw mach wohtajojan tato mulum yaꞌ maca machoj, yuxin mach chiyu walnihan teyet; hachcachann̈e wohtajan to maẍticꞌa chiyu wilnihan yet yalan̈tocanoj, wal tinan̈ xin xayu wilnihan, ẍi naj tet ebnaj. \p \v 26 Iskꞌamben ebnaj hunelxa: \p —¿Tzet caw caẍyute naj? ¿Tzet caw yu ishajlo hasat tiꞌ yu naj? ẍi ebnaj. \p \v 27 Yalni naj xin: \p —Caw mawalan teyet, yaj to caw mach cheyaco yin̈ hecꞌul. ¿Tzet yin̈ xin cheyoche chiwalan teyet hunelxa? ¿Mato cheyoche chexocpaxo cuywo yinta yaꞌ? ẍi naj tet ebnaj. \p \v 28 Yet yalni naj hacaꞌ tuꞌ, istzabnico ebnaj isbahni naj, yalni ebnaj tet naj: \p —Hach tiꞌ, ayachxaco yinta naj, wal han̈on̈tiꞌan̈ yinta iscuybanil naj Moisés tzujanon̈an̈. \v 29 Walon̈tiꞌan̈ caw johtajan̈ tato haꞌ caw Comam Dios anicano cuybanile tet naj Moisés tuꞌ. Wal naj chawal tiꞌ, caw mach johtajojan̈ baytuꞌwal titnaco naj, ẍi ebnaj. \p \v 30 Istakꞌwican̈ naj tet ebnaj xin: \p —Caw chicꞌay incꞌulan yuto cheyala tato mach heyohtajo bay titnaco yaꞌ, yajaꞌ caw cheyila hajlo insatan yu yaꞌ. \v 31 Caw johtaj tato mach chabe Comam Dios tzet chiskꞌan anma mulum, hachcachann̈e anma caw ayco yanma yin̈ Comam, cat yinayo isba tet, hachcachann̈e huntekꞌan anma tuꞌ chakꞌ Comam ispaj tzet chiskꞌanaꞌ. \v 32 Wal xin, caw maẍto bay chijabe iskꞌumal tato ay huno mac chiyu yakꞌni hajloho sat hunu anma maẍticꞌa chiyu yilni yettaxticꞌa ispitzcꞌahi. \v 33 Tato maẍtaj Comam Dios an̈eti yaꞌ tiꞌ, caw machim nino tzet chiyu iswatxꞌen yaꞌ, ẍi naj tet ebnaj. \p \v 34 Istakꞌwi ebnaj tet naj: \p —Walach hach tiꞌ, caw mulumach yettaxticꞌa hapitzcꞌahi. ¿Tom chaẍoc con̈hacuyuꞌan̈ hawalni? ẍi ebnaj tet naj, hac tuꞌ yu istennilti ebnaj naj tuꞌ yul capilla. \s1 Anma mach chitxumchalo yu yin̈ tzet chal Comam Jesús \p \v 35 Yabe Comam Jesús tato tenlaxilti naj hajlo sat tuꞌ yul capilla, haxa yet ischahloyo naj yu Comam, yalni Comam tet naj hacaꞌ tiꞌ: \p —¿Chimhawayto yul hawanma yin̈ Hanin Akꞌbilintijan texol yu Comam Dios? ẍi Comam tet naj. \p \v 36 Iskꞌamben naj tet Comam: \p —Mamin, ¿mac huneꞌ chawal tuꞌ? Hal wetan cat xin wanico wanmahan yin̈, ẍi naj. \p \v 37 Yalni Comam tet naj: \p —Caw xahawil yin̈; Hanintonan huneꞌ mac bay lan̈an hatzotel tiꞌ, ẍi Comam tet naj. \p \v 38 Yet yaben naj hacaꞌ tuꞌ, yay jahno naj yin̈ sat Comam, yalni naj: \p —Caw chiwaco wanmahan tawin̈ Mam, ẍi naj. \p \v 39 Yalni Comam tet naj: \p —Wal hanintiꞌan, hulnajinan bey yul sat yiban̈kꞌinal tiꞌ yun̈e wilnihan tzettaj chiꞌelico anma, yuto ay anma tiꞌ caw mach chiyu yilni, yaj xin haninan chiwakꞌ hajlohojan sat. Aypaxo anma caw cꞌul yilni, yaj chimutzꞌicano sat wuhan yun̈e matxa chiyu yilni, ẍi Comam. \p \v 40 Ay xin huntekꞌan ebnaj fariseo ayco iscꞌatan̈ Comam, yet yaben ebnaj yin̈ tzet yal Comam tuꞌ, yalni ebnaj: \p —¿Tom xin haꞌ hunon̈an̈ mach chiyu jilnihan̈ hawalni? ẍi ebnaj. \p \v 41 Istakꞌwi Comam tet ebnaj: \p —Kꞌinalo tato mach chiyu heyilni tzettaj ye tuꞌ yet Comam Dios yehi, caw machim hemul. Yaj cheyala tato caw chiyu heyilni tzettaj ye tuꞌ yet Comam Dios, yaj mach cheyijepaxoj, yuxinto caw ay hemul, ẍi Comam tet ebnaj. \c 10 \s1 Yechel yin̈ huneꞌ ispeyabil noꞌ meꞌ \p \v 1 Yalnipaxo Comam Jesús: \p —Kꞌinaloj ta ay hunu ispeyabil noꞌ meꞌ, cat yocto hunu naj yul, nan bay xin chisholicto isba naj; yin̈ caw isyelal chiwalan teyet, caw elkꞌom huneꞌ naj tuꞌ. \v 2 Wal naj chiꞌocto yul ispultahil ispeyab noꞌ tuꞌ, haꞌ ton naj tuꞌ chitan̈en noꞌ. \v 3 Haꞌ naj chiwayn̈en noꞌ xin chishaj naj ispultahil ispeyabil noꞌ tet naj, cat yocto naj iscꞌatan̈ noꞌ. Caw sunil noꞌ kꞌayna yaben yul isnukꞌ naj. Caw hununtajil yawtenilti naj noꞌ, yuto ay isbi hunun noꞌ yu naj, hac tuꞌ xin chiyu ishajnilti naj noꞌ. \v 4 Yet chilahwi yinilti naj ismeꞌ tuꞌ, cat xin isbabi naj sata noꞌ, cat yoc tzujno noꞌ yinta naj, yuto caw yohta noꞌ yul isnukꞌ naj. \v 5 Yajaꞌ wal ta hunu naj comon, mach chꞌoc tzujno noꞌ yinta naj; chixiwilo noꞌ tet naj yuto mach kꞌaynajo noꞌ yaben yul isnukꞌ naj, ẍi Comam tet ebnaj. \p \v 6 Yal Comam huneꞌ yechel tiꞌ tet ebnaj, yaj maẍticꞌa txumchalo yu ebnaj tzet caw yelapno yehi. \s1 Comam Jesús hacaꞌ hunu naj tan̈em meꞌ caw cꞌul \p \v 7 Yalnipaxo Comam Jesús: \p —Yin̈ caw yeli chiwalan teyet, hanintiꞌan hacaꞌ ispultahil ispeyab noꞌ meꞌ, caw hac tuꞌ wehan. \v 8 Yet yalan̈to yet maẍto chinhulan, ay ebnaj hulicꞌo yanico isba ebnaj hecolomaloj. Haꞌ huntekꞌan ebnaj tuꞌ xin, caw lahan ebnaj hacaꞌ hunu naj elkꞌom chiocto yul ispeyabil noꞌ meꞌ tuꞌ, yaj wal anma caw yetticꞌa Comam Dios ye xin, caw maẍticꞌa ishajba istxiquin yin̈ tzet yal ebnaj. \v 9 Hanintiꞌan, lahaninan hacaꞌ ispultahil ispeyabil noꞌ meꞌ, macn̈eticꞌa chiocto yul huneꞌ peyab tiꞌ chicolchahi. Hacaꞌticꞌa hunu noꞌ meꞌ chielti lowoj cat yapnipaxo yul ispeyab, hac tuꞌ xin ye huntekꞌan mac tuꞌ. \p \v 10 Ay ebnaj hacaꞌ elkꞌom chiyu yuli, ton̈e chihul elekꞌ yeb xin yakꞌni camo anma. Yaj walinan, hulnajinan wakꞌaꞌan kꞌinale mach istan̈bal tet anma chiyaco isba yul inkꞌaban. Huntekꞌan anma tuꞌ, caw niman chiyu ischahni iscꞌulal iscꞌul Comam Dios. \v 11 Wal hanintiꞌan, caw lahaninan hacaꞌ hunu naj tan̈em meꞌ caw cꞌul. Huneꞌ naj tan̈em meꞌ caw cꞌul tuꞌ, caw hinan yanma naj yakꞌni camo isba yin̈ ismeꞌ. \p \v 12 Wal tato ton̈e chitohlalax hunu naj chitan̈en noꞌ meꞌ tuꞌ, maẍtaj xin naj yahaw noꞌ tuꞌ chitan̈eni. Hayet chiyilni naj yapni noꞌ oj, chisbejcano naj noꞌ cat yelcan̈ naj, yuto mach yeto naj noꞌ, cat yoc noꞌ oj tuꞌ istzabnayo noꞌ, cat xin ispujnacan̈ noꞌ sunil. \v 13 Chielcan̈ naj chitan̈en noꞌ, yuto yin̈n̈e istohol naj ayco yanma. Caw mach chicam iscꞌul naj yin̈ noꞌ yuto mach yeto naj noꞌ. \p \v 14-15 Wal hanintiꞌan, caw lahaninan yeb naj tan̈em meꞌ caw cꞌul, haxa mac chaco isba yul inkꞌaban lahan hacaꞌ noꞌ meꞌ. Caw ohtabilinan yu Inmaman, wohtapaxojan Inmamtuꞌan, hac tuꞌ xin wepaxojan yeb macta chaco isba yul inkꞌaban, caw johta cobahan̈ yebi. Yin̈ ton huntekꞌan mac tuꞌ chiwakꞌ camo inbahan. \v 16 Aypaxo huntekꞌan anma chinchahnihan yul yanma, ton̈e xin caw mach jet con̈oboj. Caw yilal winitijan cat xin yoc isyijeno cuybanile chiwaltiꞌan, caw xin hunxan̈e chucanoj yeb hunxan̈e mac chitan̈eni. \p \v 17 Caw xahan ayinan yu Inmaman yu caw chiwakꞌ camo inbahan yin̈ anma, yaj chinchahpaxojan inkꞌinalan hunelxa. \v 18 Chiwakꞌ camo inbahan yuto hac tuꞌ chiel yin̈ incꞌulal. Wal xin, caw machi hunu mac chiyu quinispotxꞌni camojan tato mach chisje incꞌulan. Caw machi hunu mac chincachnihan wakꞌni inbahan yin̈ camical, aypaxo wipan inchahnihan inkꞌinalan hunelxa, yuto hac tuꞌ inchejbanilan yu Inmaman, ẍi Comam. \p \v 19 Yet yaben anma Israel yin̈ tzet yal Comam tuꞌ, ispohnipaxto isba hunelxa. \v 20 Ay hun majan anma halni: \p —¿Tzet yuxin cheyabeto tzet chal naj tiꞌ? Wal huneꞌ naj tiꞌ, caw chabil locohal yu naj, ayco huneꞌ ischejab naj matzwalil yin̈ naj, ẍi ebnaj. \p \v 21 Ay hunxa majan anma halnipaxoj hacaꞌ tiꞌ: \p —Tato ayco hunu ischejab naj matzwalil yin̈ naj, ¿tom hac tuꞌ istzotelo naj? Yalnipaxo ebnaj: \p —¿Tom chu yu hunu ischejab naj matzwalil ishajni sat hunu naj caw maẍticꞌa chiyu yilni? ẍi ebnaj. \s1 Caw mach ischah ebnaj iswiꞌehal xol ebnaj Israel yabeꞌ yin̈ tzet yal Comam Jesús \p \v 22 Yin̈ istiempohal n̈abil chiecꞌtzelax iskꞌin̈ \it Yatut Comam Dios\it*\f + \fr 10:22 \ft Huneꞌ kꞌin̈ yin̈ castilla haꞌ ton chihallax \fk Dedicación \ft yebpaxo \fk Iskꞌin̈al Sajkꞌinal.\f* bey yul con̈ob Jerusalén. \v 23 Yet lan̈an yecꞌ Comam Jesús istiꞌ yatut Comam Dios tuꞌ, huneꞌ chiyij \it Yamakꞌil naj rey Salomón\it*, \v 24 yoc hoyno ebnaj Israel yin̈ Comam, yalni ebnaj hacaꞌ tiꞌ: \p —¿Caw bakꞌin chon̈hawilojan̈ yin̈ huneꞌ cabcꞌulal tiꞌ? ¿Mac caw anmahilach? Yin̈ caw yeli, tato hach tiꞌ Cristo hach, caw makꞌbil hawalnilo jetan̈, ẍi ebnaj. \p \v 25 Istakꞌwican̈ Comam tet ebnaj: \p —Caw xawalan teyet, yaj caw mach cheyayto yul heyanma. Sunil cꞌaybalcꞌule chinwatxꞌehan yu yip Inmaman, haꞌ caw chiyeniloj mac anmahilinan. \v 26 Walex hex tiꞌ, caw mach chinhechaytojan yul heyanma, yuto caw maẍticꞌa wetojan heyehi hacaꞌ walnihan yalan̈tocanoj. \v 27 Macta caw wetan yehi, caw chishajba istxiquin yin̈ tzet chiwalan; caw xin wohtapaxojan huneꞌ mac tuꞌ. Hacaꞌticꞌa chiyu yoc tzujno noꞌ meꞌ yinta istan̈emal, hacpax tuꞌ chiyu yoc tzujno wintajan. \v 28 Wal xin, hanan chiwakꞌan iskꞌinal mach istan̈bal, machi bakꞌinal chicami, machi hunu mac xin chiyu yinilo yul inkꞌaban. \v 29 Wal xin haꞌ Inmaman, caw ecꞌbalcano sata sunil maca, haꞌ akꞌn̈e anma tiꞌ wetan. Caw machi hunu mac chiyu yinilo huntekꞌan tiꞌ yul iskꞌab Inmamtuꞌan. \v 30 Hanintiꞌan yeb Inmaman, caw huneꞌn̈e jehan̈, ẍi Comam. \p \v 31 Hac tuꞌ yu istzabnipaxico ebnaj yahawil con̈ob Israel tuꞌ issicꞌnican̈ ischꞌen yun̈e iskꞌojni camo ebnaj Comam yalni. \v 32 Yalni Comam Jesús tet ebnaj: \p —Yu ishelanil Inmaman, yuxin caw hantan̈e tzet caw cꞌul chinwatxꞌehan texol. ¿Baytet yin̈ yuxin chinhekꞌoj camojan heyalni? ẍi Comam tet ebnaj. \p \v 33 Istakꞌwi ebnaj yahawil yin̈ ebnaj Israel tuꞌ: \p —Mach chaẍcokꞌojcan̈an̈ yu hunu iscꞌulal chawatxꞌe, wal xin yu chachbuchwa yin̈ Comam Dios, yuto hach tiꞌ caw comon anma hach, yaj chawalico haba Diosal, ẍi ebnaj tet Comam. \p \v 34 Yalni Comam Jesús: \p —Istzotiꞌ Comam Dios tzꞌibn̈ebilcano yet payat akꞌbilcano teyet, chal hacaꞌ tiꞌ: “Haninan chiwalan tato dios hex,”\x * \xo 10:34 \xt Sal 82:6\x* ẍicanoj. \v 35 Caw xin mach chiyu coman̈cꞌon tzet tzꞌibn̈ebilcanoj, yuto caw Comam Dios tuꞌ haln̈ecanoj diosal yin̈ mac bay akꞌbilcano Istzotiꞌ. \v 36 Haꞌ Comam Dios an̈eintijan yul sat yiban̈kꞌinal tiꞌ, yajaꞌ ¿tzet yin̈ xin cheyalpaxoj tato buchwal chiwuhan yin̈ Comam Dios yet chiwalnihan tato caw Iscꞌahol Dios wehan? \v 37 Tato mach chinyijehan chejbanile akꞌbil wetan yu Inmaman, mach cheyayto yul heyanma win̈an. \v 38 Wal xin hatzet chal Inmaman, haꞌ chinwatxꞌehan. Waxan̈ca caw mach chinhechaytojan yul heyanma, chahwe yul heyanma tzet chinwatxꞌetiꞌan. Hac tuꞌ xin chiyu heyohtan̈eniloj tato caw ayco Comam Dios wetbihojan, ayinpaxicojan yin̈ Comam, ẍi Comam tet ebnaj. \p \v 39 Caw xin yoche ebnaj istzabayo Comam, yaj iscolilo isba Comam yul iskꞌab ebnaj. \p \v 40 Lahwi tuꞌ xin, istopaxo Comam kꞌaxepxacꞌto haꞌ niman Jordán, bay ah haꞌ iswiꞌ anma yu naj Juan yet yalan̈tocanoj, haꞌ bey tuꞌ xin cancano Comam. \v 41 Caw hantan̈e anma apni ilno Comam bey tuꞌ, yalni hacaꞌ tiꞌ: \p —Yin̈ caw yeli waxan̈ca machi hunu cꞌaybalcꞌule isye yaꞌ Juan jet, yaj sunil tzet yalcano yaꞌ yin̈ yaꞌ Jesús tiꞌ caw yeli, ẍi anma tuꞌ. \v 42 Caw xin hantan̈e anma anayto yul yanma yin̈ Comam Jesús bey tuꞌ. \c 11 \s1 Yet iscam naj Lázaro \p \v 1-2 Bey con̈ob Betania ay huneꞌ naj chiyij Lázaro yaꞌbi ay, haꞌ bey tuꞌ xin aypaxo cawan̈ yanab naj, María isbi huneꞌ ix, huneꞌxa ix xin Marta isbi. Ix María tuꞌ, haꞌ ix anico aceite caw xukꞌ sam yin̈ yoj Comam Jesús, lahwi tuꞌ, issuni tajo ix yoj Comam yu xil iswiꞌ. \v 3 Ebix cawan̈ yanab naj Lázaro tuꞌ xin, yato ebix tzotiꞌ tet Comam Jesús hacaꞌ tiꞌ: \p —Mamin, caw txꞌoj ye iscꞌul conohan̈, naj caw xahan ay hawu, ẍito ebix tet Comam. \p \v 4 Yet yaben Comam huneꞌ chejbanil tuꞌ, yalni Comam: \p —Huneꞌ yabil tuꞌ, mach chitan̈cano yin̈ camical. Wal xin haꞌ chiyenilo yip Comam Dios, haꞌ xin bay chiixtan̈wipaxilo wipan, hanin Iscꞌahol Comam Dios intiꞌan, ẍi Comam. \p \v 5-6 Waxan̈ca caw xahan ay ix Marta yeb ix María yeb naj Lázaro yu Comam Jesús, yaj yet yallaxi tato caw yaꞌay naj Lázaro tuꞌ, caw cabto tzꞌayic ecꞌ Comam bey tuꞌ. \v 7 Lahwi tuꞌ xin yalni Comam tet ebnaj iscuywom: \p —Ton̈wepaxo ismajul Judea hunelxa, ẍi Comam. \p \v 8 Yalni xin ebnaj iscuywom Comam tuꞌ tet: \p —Mamin, caw tolto yoche ebnaj yahawil con̈ob Israel cachiskꞌojoꞌ camoj. ¿Tom xin chaẍtopaxo hunelxa hawalni? ẍi ebnaj tet Comam. \p \v 9 Yalni Comam tet ebnaj: \p —Caw johtaj tato caw cablahon̈eb hora ikꞌbil yu huneꞌ tzꞌayic, yuxin tato tzꞌayical chon̈belwi, mach comono chon̈txakꞌmohi, yuto sajkꞌinal. \v 10 Yaj tato xol kꞌejholo chon̈ecꞌ xin, wal tuꞌ chon̈txakꞌmohi yuto mach sajkꞌinal, ẍi Comam tet ebnaj. \p \v 11 Lahwi tuꞌ xin, yalni Comam: \p —Caw mawaycan̈ jamigo Lázaro, wal tinan̈ xin chintohan wikꞌalojan iswayan̈ naj, ẍi Comam. \p \v 12 Yalni ebnaj iscuywom Comam Jesús tuꞌ: \p —Mamin, yaj tato wayan̈ chu naj, chicawxocan̈ naj chal tuꞌ, ẍi ebnaj tet Comam. \p \v 13 Yajaꞌ xin yin̈ iscamical naj Lázaro yal Comam, wal ebnaj chicuywi yinta Comam tuꞌ xin, ton̈e chiway naj, yalni Comam, chute yalni ebnaj. \v 14 Yuxinto caw yal Comam yin̈ caw haban tet ebnaj: \p —Naj Lázaro macam naj, \v 15 yaj caw chintzalahan yuto machijinan yet iscam naj, yu iscꞌulalo teyin̈ yun̈e caw heyanico heyanma win̈an. Ton̈we jilaꞌ naj, ẍi Comam. \p \v 16 Yalni naj Tomás, naj chihallax tioẍ uninal, tet huntekꞌanxa ebnaj chicuywi yinta Comam: \p —Ton̈we yinta Comam haxinwal hun cocam yebi, ẍi naj. \s1 Comam Jesús haꞌ chiakꞌni itzitzbocan̈ anma yeb haꞌ chiakꞌni kꞌinale mach istan̈bal \p \v 17 Yet yapni Comam Jesús bey tuꞌ xin, yaben Comam tato can̈ebxa tzꞌayic ismuji naj Lázaro tuꞌ. \v 18 Haꞌ con̈ob Betania tuꞌ, ayn̈em yictajo legua yehilo yin̈ con̈ob Jerusalén. \v 19 Yuxinto caw txꞌiꞌal anma ah Jerusalén beycꞌo yakꞌa isnimanbal iscꞌul ix Marta yeb ix María yu iscamical isnoh tuꞌ. \p \v 20 Hayet yaben ix Marta tato lan̈an yapni Comam Jesús bey tuꞌ, istit ix ischahno Comam, wal ix María xin cancano ix yul n̈a. \v 21 Yalni ix Marta tuꞌ tet Comam yet ischahni isba ix yebi: \p —Mamin, tato ayachicꞌo bey tiꞌ, caw machim cam innohan. \v 22 Yaj xin caw wohtajan tato sunil tzet chakꞌan tet Comam Dios chiyakꞌ Comam tawet, ẍi ix. \p \v 23 Istakꞌwi Comam tet ix: \p —Wal hanoh tuꞌ, chiitzitzbocan̈, ẍi Comam. \p \v 24 Yalni ix: \p —Hoꞌ Mamin, caw wohtajan tato chiitzitzbican̈ innohtuꞌan yet chiitzitzbican̈ sunil anma yet islahobal tzꞌayic, ẍi ix tet Comam. \p \v 25 Yalni Comam xin: \p —Hanintiꞌan chiwakꞌ itzitzbocan̈an anma camnaxa, yeb xin haninan chiwakꞌan iskꞌinal mach istan̈bal. Yuxinto macn̈eticꞌa chinchahnihan yul yanma, waxan̈ca chicami chiitzitzbican̈. \v 26 Yebpaxo xin sunil anma itzitzto chinchahnihan yul yanma, mach chicam yin̈ huneln̈e. ¿Chimhawayto yul hawanma yin̈ tzet chiwalan? ẍi Comam tet ix. \p \v 27 Hoꞌ Mamin, caw chiwaytojan yul wanmahan tato hach tiꞌ Cristo hach. Caw Iscꞌahol Comam Dios hawehi, halbilcanoj ta chachhul yul sat yiban̈kꞌinal tiꞌ, ẍi ix Marta tuꞌ tet Comam. \s1 Okꞌ Comam Jesús yin̈ naj Lázaro \p \v 28 Lahwi yalni ix Marta hacaꞌ tuꞌ, isto ix yawtenoti isnoh, yalni ix tet ix yin̈ ewantajil: \p —Aycꞌo Comam cuywawom bey tiꞌ, chachyawte Comam, ẍi ix tet ix María. \p \v 29 Yaben̈e ix María tzet yal isnoh tuꞌ xin, yah lemna ix, isto ix yilno Comam. \v 30 Maẍto xin chiapni Comam Jesús yul con̈ob, haꞌ bay ischah isba ix Marta yeb Comam, haꞌ to tuꞌ xin ay Comam yet yapni ix María. \v 31 Wal anma ah Judea ayco yakꞌni isnimanbal iscꞌul ebix yet yilni anma yah lemna ix María tuꞌ isto ix, yoc tzujno anma yinta ix yuto istxum anma tato chito ix okꞌo bay mujan isnoh tuꞌ. \p \v 32 Yet yapni ix María iscꞌatan̈ Comam Jesús xin, yay jahno ix yich yoj Comam, yalni ix hacaꞌ tiꞌ: \p —Mamin, tato ayachicꞌo bey tiꞌ, machim cam conohtiꞌan̈, ẍi ix tet Comam. \p \v 33 Yet yilni Comam Jesús yokꞌcan̈ ix María yeb anma ah Judea tzujan yinta ix tuꞌ, yoc biscꞌulal yin̈ iscꞌul Comam, istzꞌaycan̈ iscꞌul Comam. \v 34 Iskꞌamben Comam xin: \p —¿Baytuꞌwal mujan naj heyu? ẍi Comam. \p —Mamin, ton̈ jilaꞌ, ẍi ix María yeb anma tuꞌ. \p \v 35 Yokꞌcan̈ Comam xin. \v 36 Yet yilni anma ah Judea yokꞌcan̈ Comam, yalni hacaꞌ tiꞌ: \p —Caw yeli xahan ay naj yu yaꞌ, ẍi anma. \v 37 Aypaxo hunmajanxa anma halni: \p —Haꞌ yaꞌ tiꞌ akꞌni hajloho sat naj mutzꞌan sat, ¿tom xin mach an̈cha naj Lázaro tiꞌ yu yaꞌ? Hac tuꞌ xin machim cam naj, ẍi anma. \s1 Yet yitzitzbican̈ naj Lázaro yu Comam Jesús \p \v 38 Caw ecꞌna oc biscꞌulal yin̈ iscꞌul Comam yet yapni bay ayicto naj Lázaro tuꞌ. Haꞌ huneꞌ bay mujan naj tuꞌ, n̈achꞌen yehi, ayco huneꞌ chꞌen niman chꞌen ismajiloj. \p \v 39 Yalni Comam Jesús xin: \p —Iwelo ismajil chꞌen, ẍi Comam. Yalni ix Marta, yanab naj Lázaro tuꞌ: \p —Mamin, con̈itax cam naj tinan̈, caw ayxam sam naj, ẍi ix. \p \v 40 Istakꞌwi Comam Jesús: \p —¿Tom machi mawalan tawet xin tato chawayto yul hawanma yin̈ tzet chiwalan, caw chawilaꞌ ishelanil yip Comam Dios? ẍi Comam tet ix. \p \v 41 Lahwi tuꞌ xin, yilaxilo ismajil chꞌen bay mujan naj tuꞌ, istꞌan̈xican̈ Comam Jesús satcan̈, yalni hacaꞌ tiꞌ: \p —Mamin, caw chiwakꞌan yuchꞌandios tawet yu maxawabe tzet mawalan. \v 42 Wohtajan Mam ta sunilbal tiempo chawabe tzet chiwalan, yaj xin chiwalan hunel tiꞌ tawet yu sunil anma cutxanico tiꞌ, yun̈e yanayto yul yanma ta hach tiꞌ an̈eintijan, ẍi Comam tuꞌ. \p \v 43 Yet lahwi yalni Comam huneꞌ tiꞌ xin, yah yaw Comam yin̈ caw ip: \p —Lázaro, elan̈tij, ẍi Comam. \p \v 44 Hac tuꞌ xin yu yelti naj Lázaro tuꞌ, becꞌbilico kꞌap yin̈ isnimanil naj, pichbilpaxto sat naj yu huneꞌ kꞌap. Yalni Comam xin: \p —Holwelo kꞌap yin̈ naj, cat isto naj, ẍi Comam. \s1 Issay ebnaj yahawil con̈ob Israel yin̈ tzet chiyu yakꞌni camo ebnaj Comam Jesús \r (Mt 26:1-5; Mr 14:1-2; Lc 22:1-2) \p \v 45 Anma ah Judea apni ilwal yin̈ ix María, caw yilpaxo tzet iswatxꞌe Comam Jesús bey tuꞌ, yuxinto caw hantan̈e anma anayto yul yanma yin̈ Comam. \v 46 Aypaxo huntekꞌan ebnaj to halno tet ebnaj fariseo yin̈ tzet iswatxꞌe Comam. \v 47 Hac tuꞌ xin yu yoc ebnaj fariseo islahtiꞌn̈en isba yeb ebnaj yahawil yehico yin̈ ebnaj sacerdote yeb xin ebnaj yahaw con̈ob. Yalni ebnaj: \p —¿Tzet wal juten tinan̈, huneꞌ naj tuꞌ caw txꞌiꞌal cꞌaybalcꞌule chisyecano naj? \v 48 Tato ton̈e chijila chislahnico naj, caw sunil jet con̈ob tiꞌ chakꞌayto yul yanma yin̈ naj. Hac tuꞌ xin chiyu yulo ebnaj yahawil con̈ob Roma, cat xin yuchcꞌanayo ebnaj yatut Comam Dios, cat xin yetanto ebnaj cocon̈ob tiꞌ, ẍi ebnaj tet hunun. \p \v 49 Ay xin huneꞌ naj, Caifás isbi, iswiꞌehal yehico naj yin̈ ebnaj sacerdote yin̈ huneꞌ habil tuꞌ. Haꞌ naj halni: \p —Hex tiꞌ caw matzet heyohtaj. \v 50 Caw mach chitxumchalo heyu tato ecꞌbal cꞌul iscam naj tiꞌ selelo sunil anma, hac tuꞌ xin matxa chitan̈ilo cocon̈ob tiꞌ chal tuꞌ, ẍi naj. \p \v 51 Wal xin mach yal naj Caifás huneꞌ tuꞌ yul yet ischuquil, yuto haꞌ naj yahawil yehico yin̈ ebnaj sacerdote huneꞌ habil tuꞌ, yuxinto haꞌ Comam Dios akꞌni yalaꞌ naj tato chicam Comam Jesús selelo sunil anma ah Israel. \v 52 Yaj maẍn̈etaj yin̈ con̈ob Israel chicam Comam Jesús, wal xin chicampaxo Comam yun̈e iscutxbanico sunil yuninal Comam Dios pujanto yul sat yiban̈kꞌinal tiꞌ, yun̈e hunxan̈e chiyute isba. \v 53 Yin̈ huneꞌ tzꞌayic tuꞌ, islahtiꞌn̈e isba ebnaj yahawil con̈ob Israel tato chakꞌ camo ebnaj Comam Jesús. \p \v 54 Yuxin matxa ecꞌ Comam Jesús xol anma bey ismajul Judea, wal xin to Comam bey yul huneꞌxa con̈ob chiyij Efraín, huneꞌ con̈ob ayco iscawilal txꞌotxꞌ desierto. Haꞌ tuꞌ xin ehayo Comam yeb ebnaj chicuywi yintaj. \p \v 55 Wal yul con̈ob Jerusalén xin, toxa chiichico kꞌin̈ Pascua, huneꞌ kꞌin̈ tuꞌ iskꞌin̈ anma Israel. Caw xin txꞌiꞌal anma yul hunun con̈ob apni bey Jerusalén tuꞌ, yu isyijen yakꞌni sajbo isba yet yalan̈to maẍto chiichico kꞌin̈ tuꞌ. \v 56 Chi-xin-ecꞌ anma tuꞌ saywal yin̈ Comam Jesús. Yet cutxanico anma yul yatut Comam Dios, chiskꞌamben anma tet hunun hacaꞌ tiꞌ: ¿Tzet quexchi? ¿Chimhulu yaꞌ Jesús yin̈ kꞌin̈ tiꞌ mato machoj? ẍi anma. \p \v 57 Ebnaj fariseo yeb xin ebnaj iswiꞌehal yeco yin̈ ebnaj sacerdote, yalilto ebnaj xol anma tato macn̈eticꞌa yohta baytuꞌwal ay Comam Jesús, chihallax tet ebnaj yun̈e istzabnayo ebnaj Comam. \c 12 \s1 Huneꞌ ix hamnico an̈ caw xukꞌ sam yin̈ yoj Comam Jesús \r (Mt 26:6-13; Mr 14:3-9) \p \v 1 Wajebto tzꞌayic yichico kꞌin̈ Pascua, yapni Comam Jesús bey Betania, bay ay yatut naj Lázaro, naj itzitzbican̈ xol camom yu Comam. \v 2 Yet yapni Comam bey tuꞌ, yoc huneꞌ niman wah yu tzalahilal yin̈ Comam. Haꞌ hun naj Lázaro oc sat meẍa iscꞌatan̈ Comam, haꞌ xin ix Marta chianayo itah sat meẍa. \v 3 Wal ix María xin, aymi hunu libra an̈ caw xukꞌ sam ikꞌbil yu ix, naba nardo caw xin aycan̈ istohol. Yanico ix yin̈ yoj Comam, lahwi tuꞌ xin issuni tajo ix yoj Comam yu xil iswiꞌ. Hac tuꞌ xin, caw sunil yul n̈a tuꞌ pujnacan̈ sunil isxukꞌal sam. \v 4 Wal naj Judas Iscariote, iscꞌahol icham Simón, naj ayco yetbiho ebnaj chicuywi yinta Comam, naj chianico Comam yul iskꞌab camical, haꞌ naj halni hacaꞌ tiꞌ: \p \v 5 —Huneꞌ an̈ caw xukꞌcano sam tiꞌ, caw oxebmi ciento denario istohol. Estam matxon̈laxtoj, cat ispohlaxto istohol yin̈ anma caw mebaꞌ, ẍi naj. \p \v 6 Matolo yu chitzꞌay iscꞌul naj yin̈ anma mebaꞌ yuxinto yal naj hacaꞌ tiꞌ, machoj. Walxinto haꞌ naj ikꞌn̈e istxꞌuyal chꞌen melyu, caw xin kꞌayna naj yelkꞌanilo chꞌen melyu chiscꞌuba tuꞌ, yuto caw elkꞌom naj. \v 7 Yalni Comam Jesús tet naj: \p —¡Mach chacach ix! Wal xin caw yan̈ebil huneꞌ an̈ tiꞌ yu ix, yun̈e yanico ix yin̈ innimanilan yet yalan̈to maẍto chinmujlaxan. \v 8 Wal anma mebaꞌ chawal tiꞌ, caw ayn̈eticꞌaco texol, yaj walinan xin, mach ton̈eticꞌa ay inicojan texol, ẍi Comam. \s1 Yal ebnaj yahawil sacerdote ta chipotxꞌlax camo naj Lázaro \p \v 9 Caw txꞌiꞌal anma Israel abeniloj tato aycꞌo Comam Jesús bey Betania; isto anma yilno Comam, yeb chiyoche anma yilaꞌpaxo naj Lázaro itzitzbican̈ xol anma camom yu Comam. \v 10-11 Yu naj Lázaro tuꞌ, caw niman anma Israel yayto yul yanma yin̈ Comam Jesús; matxa xin chisje iscꞌul anma tuꞌ isyijeꞌ tzettaj chal ebnaj sacerdote. Yu huneꞌ tuꞌ, yuxinto islahtiꞌn̈e isba ebnaj yahawil yehico yin̈ ebnaj sacerdote tato chakꞌ camo ebnaj naj Lázaro. \s1 Yet yocto Comam Jesús yul con̈ob Jerusalén \r (Mt 21:1-11; Mr 11:1-11; Lc 19:28-40) \p \v 12 Caw hantan̈e anma apni yin̈ kꞌin̈ Pascua bey yul con̈ob Jerusalén. Yet huneꞌxa tzꞌayic xin, yaben anma tato lan̈an yapni Comam Jesús bey yul con̈ob tuꞌ. \v 13 Yuxin yilo anma xaj teꞌ chꞌib, yinito anma teꞌ yun̈e isto anma ischahno Comam. Chi-la-el yaw anma yin̈ caw ip, chalni: \p —¡Caw niman yelapno Comam Dios! ¡Jalaꞌwe tzotiꞌ caw cꞌul yin̈ Mac akꞌbilti coxol yu Comam Dios Jahawil. Jakꞌaꞌwe tzalaho cocꞌul yin̈ Jahawil, han̈on̈ Israel hon̈ tiꞌ! ẍi anma tuꞌ. \p \v 14 Ay xin huneꞌ noꞌ nichꞌan burro ilcha yu Comam. Yahto Comam yiban̈ noꞌ hacaꞌticꞌa yalni Comam Dios bay tzꞌibn̈ebilcanoj: \q1 \v 15 Hex ah con̈ob Sión, mach chexxiwi. Ilwecꞌanabi lah, chihul Heyahawil, ayahto yiban̈ huneꞌ noꞌ burro, ẍiayoj. \p \v 16 Yet huneꞌ tzꞌayical tuꞌ xin caw maẍticꞌa txumchalo yu ebnaj iscuywom Comam Jesús yin̈ tzet chalilo huneꞌ tuꞌ. Hato yet istocano Comam yul satcan̈, hato tuꞌ xin isnaniti ebnaj tato tzꞌibn̈ebilcano huneꞌ tuꞌ yin̈ Comam, yuxinto hac tuꞌ yuhi. \p \v 17 Wal anma aycꞌo iscꞌatan̈ Comam Jesús yet yawtenilti Comam naj Lázaro yul panteón, yet yitzitzbican̈ naj yu Comam, haꞌ anma tuꞌ halnicꞌo yin̈ tzet yuhi. \v 18 Caw txꞌiꞌal anma to chawal yin̈ Comam, yuto yabe anma iskꞌumal yin̈ huneꞌ cꞌaybalcꞌule iswatxꞌe Comam tuꞌ. \v 19 Wal ebnaj fariseo xin, yal ebnaj tet hunun: \p —Ilwecꞌanabi lah, caw matzet wal juteni yuto caw sunil anma tzujan yinta naj, ẍi ebnaj yin̈ Comam. \s1 Huntekꞌan ebnaj griego saynayo Comam Jesús \p \v 20 Xol sunil anma apni yikꞌayo isba tet Comam Dios yin̈ kꞌin̈ tuꞌ, ayco huntekꞌan ebnaj griego. \v 21 Apni ebnaj tiꞌ iscꞌatan̈ naj Felipe ay bey con̈ob Betsaida ayco yul ismajul Galilea, yalni ebnaj tet naj: \p —Mamin, caw chijochehan̈ chijilan̈ yin̈ Comam Jesús, ẍi ebnaj. \p \v 22 Hac tuꞌ xin yu isto naj Felipe tuꞌ yalno tet naj Andrés, iscawan̈ilxa xin ebnaj to halno tet Comam. \v 23 Yalni Comam tet ebnaj: \p —Wal Hanin Akꞌbilintijan texol yu Comam Dios, lan̈an yapni yorahil isyelaxilo inhelanilan. \v 24 Caw isyelal chiwalan teyet, kꞌinalo tato mach chitzꞌunlax hunu hin̈at trigo sat txꞌotxꞌ cat iskꞌato ixim, machom chul iscꞌul ixim. Yaj tato chikꞌato ixim, wal tuꞌ chihul iscꞌul ixim, caw xin niman sat ixim chakꞌa. \v 25 Mac mach hinano yaben isyaꞌtajil win̈an, chiscꞌayto iskꞌinal mach istan̈bal. Wal mac hinan yanma yaben isyaꞌtajil win̈an, caw chischah iskꞌinal mach istan̈bal. \v 26 Tato ay mac chiyijen tzet chiwalan, ocojab tzujno wintajan. Yuxinto haꞌ bay ayinan, haꞌ tuꞌ chiehpaxo mac caw yijem chute isba wettiꞌan; haꞌ xin Inmaman chihalni iscꞌulal yin̈, ẍi Comam. \s1 Tzotel Comam Jesús yin̈ iscamical \p \v 27 Lahwi tuꞌ xin, yalni Comam Jesús: \p —Wal tinan̈, caw biscꞌulal ye wanmahan, yajaꞌ ¿tzet chiwute walnihan? ¿Tom chiwalan tet Comam Dios hacaꞌ tiꞌ? “Mam, colinilojan yul iskꞌab huneꞌ isyaꞌtajil lan̈an yul wiban̈tiꞌan,” ¿Tom quinchiyan? ¡Machoj! Yu ton huneꞌ tiꞌ, yuxinto hulnajinan yul sat yiban̈kꞌinal tiꞌ. \v 28 Mam, yeloj tato caw aycano yelapno hawehi, ẍi Comam. \p Lahwi tuꞌ xin yabelax huneꞌ yul nukꞌe satcan̈, yalni hacaꞌ tiꞌ: \p —Caw xainyelojan tato caw aycano yelapno wehan, yaj chinyelojan hunelxa, ẍiayti yul satcan̈. \p \v 29 Sunil anma cutxanico bey tuꞌ, aben huneꞌ yul nukꞌe tuꞌ, yalni anma hacaꞌ tiꞌ: \p —Cꞌuh man̈irlahi, ẍi anma. Aypaxo mac halni: \p —Huneꞌ naj ángel matzotel tet naj, ẍipaxoj. \p \v 30 Yalni Comam Jesús tet ebnaj: \p —Mach wuhojan xin to mahallaxayti huntekꞌan tzotiꞌ tiꞌ, machoj, to heyu. \v 31 Wal tinan̈ xin, yilchaxati anma ay yul sat yiban̈kꞌinal tiꞌ yu Comam Dios yin̈ tzet chi-la-iswatxꞌe, cat yinilo Comam naj yahawil yehico yul sat yiban̈kꞌinal tiꞌ. \v 32 Wal intiꞌan, yet chinilaxcan̈an sat txꞌotxꞌ tiꞌ yin̈ teꞌ culus, sunil anma chiwitijan incꞌatan̈an, ẍi Comam. \p \v 33 Yal Comam huneꞌ tuꞌ yu isyeniloj tzet camical chiikꞌni camoj. \v 34 Istakꞌwi anma tet Comam: \p —Chal Istzotiꞌ Comam Dios yin̈ ley aycano jet, tato yaꞌ Cristo chiehocꞌo yaꞌ yin̈ sunilbal tiempo. ¿Tzet yin̈ yuxinto chawal hacaꞌ tiꞌ?: “Wal Hanin Akꞌbilintijan texol yu Comam Dios, caw yilal chinilaxcan̈an,” cachi. ¿Mac xin huneꞌ Akꞌbilti coxolan̈ yu Comam Dios tuꞌ? ẍi ebnaj tet Comam. \p \v 35 Yalni Comam tuꞌ xin: \p —Yin̈xan̈e hanicꞌ tiempohal ayinicꞌojan texol tiꞌ, caw chiwacanicojan issajilkꞌinal yin̈ heyanma, yuxinto watxꞌeweco heba yin̈ caw istoholal yakꞌ isba ay intocꞌojan texol. Ta machoj, chissomchahocan̈ cheyila, cat xin heyoco hacaꞌ anma chiecꞌ xol kꞌejholo, caw mach chiyu yilni bay caw chitocoj. \p \v 36 Wal hanintiꞌan, caw lahaninan hacaꞌ issajilkꞌinal, yuxinto chahweinan yul heyanma yakꞌ isba ay intocꞌojan texol, cat xin wanicojan issajilkꞌinal tiꞌ yul heyanma yin̈ caw huneln̈e, ẍi Comam. \p Lahwi yalni Comam tuꞌ xin, isto Comam yebanto isba tet anma. \s1 Mach yayto ebnaj Israel yul yanma yin̈ Comam Jesús \p \v 37 Caw hantan̈e cꞌaybalcꞌule isye Comam Jesús tet anma tuꞌ, yaj caw maẍticꞌa ischah anma Comam yul yanma. \v 38 Hac tuꞌ xin yu yijnicano isba yin̈ tzet tzꞌibn̈ebilcano yu naj Isaías, ischejab Comam Dios yet payat, bay chala: \q1 Mamin, ¿mac chahnayto yul yanma yin̈ tzettaj jalan̈? Waxan̈ca caw xahaye hawip tet anma, yajaꞌ caw maẍticꞌa mac chahn̈e hach yul yanma,\x * \xo 12:38 \xt Is 53:1\x* ẍiayoj. \p \v 39 Caw maẍticꞌa ischayto anma Comam yul yanma, hac tuꞌ yu istzꞌibn̈encano naj Isaías: \q1 \v 40 Comam Dios majchencano sat anma, yakꞌnipaxo cawbolo Comam yanma anma yun̈e matxa chiyu yilni, yeb xin mach chitxumchalo yu. Caw mach chisbejcano anma ismachiswalilal, yuxin mach chian̈cha anma yin̈ ismul yu Comam,\x * \xo 12:40 \xt Is 6:10\x* ẍicano naj Isaías tuꞌ. \m \v 41 Yalcano naj Isaías huntekꞌan tiꞌ, yuto ilbilxa ishelanil Comam Jesús yu naj. \p \v 42 Waxan̈ca hac tuꞌ yute yalnicano naj Isaías, yajaꞌ caw hantan̈e ebnaj yahawil yin̈ ebnaj Israel chahnicano Comam yul yanma. Yaj to caw mach chisyelo ebnaj, machi bay chalpaxicꞌo ebnaj yuto caw chixiw ebnaj tet ebnaj fariseo. Tato chiyabecan̈ ebnaj fariseo tuꞌ, caw matxa chichahlaxicto ebnaj yul capilla. \v 43 Hac tuꞌ yute ebnaj yun̈e iscan ebnaj cꞌulal yul sat anma, sata iscanpaxo ebnaj cꞌulal yul sat Comam Dios. \s1 Istzotiꞌ Comam Jesús chiilni tzet chielico anma \p \v 44 Yalni Comam Jesús yin̈ ip tet anma: \p —Haꞌ mac chinchahnaytojan yul yanma, maẍn̈etajinan chinischahan, to haꞌ hun Inmaman chischahpaxoj, yuto haꞌ quinanitijan. \v 45 Yeb mac chinilnihan, caw lan̈an yilnipaxico yin̈ Inmaman quinanitijan. \v 46 Wal intiꞌan, hulnajinan wakꞌaꞌan sajilkꞌinal yul yanma anma ay yul sat yiban̈kꞌinal tiꞌ, yuxin macn̈eticꞌa chinchahnihan yul yanma mach chican xol kꞌejholo. \v 47 Yajaꞌ haꞌ mac chiaben tzet chiwaltiꞌan, mach xin chisyijepaxoj, maẍtajinan chincawxecojan ismul yiban̈. Walinan maẍtaj yu incawxenicojan ismul anma yiban̈ yuxinto hulnajinan yul sat yiban̈kꞌinal tiꞌ; to yu incolnihan anma yuxin quinhulan. \v 48 Macta chinyahnihan, yeb xin mach chisyije tzet chiwalan, ay huneꞌ chicawxenico ismul tuꞌ yiban̈, haꞌ ton tzotiꞌ xawalan xol anma. Haꞌ tzotiꞌ tuꞌ xin, chicawxenico ismul tuꞌ yiban̈ yet islahobal tzꞌayic. \v 49 Wal xin, sunil tzet chiwalan, caw mach wetojan inchuquilan, haꞌ Inmaman an̈eintijan, haꞌ chejn̈einan yin̈ tzettaj chiwalan yeb tzettaj chiwakꞌan iscuyuꞌ anma. \v 50 Caw xin wohtajan tato haꞌ ischejbanil Inmamtuꞌan, haꞌ chiakꞌni kꞌinale mach istan̈bal tet anma; yuxin hacaꞌ yu yalni wetan, hac tuꞌ chiwute walnicanojan teyet, ẍi Comam tet anma. \c 13 \s1 Yet istxꞌahni Comam Jesús yoj ebnaj chicuywi yintaj \p \v 1 Yet hecalxan̈e chiichico kꞌin̈ Pascua, caw yohtaxa Comam Jesús tato apni istiempohal bay chiyacano Comam huneꞌ yul sat yiban̈kꞌinal tiꞌ, cat isto Comam iscꞌatan̈ Comam Dios. Caw xahan yil Comam macta yaco isba yul iskꞌab yul sat yiban̈kꞌinal tiꞌ. Wal tinan̈ xin caw chisyecanilo Comam tato caw xahan ay sunil anma tuꞌ yu. \p \v 2-4 Wal naj matzwalil xin, xaꞌaynato naj yul yanma naj Judas Iscariote, iscꞌahol icham Simón, yin̈ yanico naj Comam yul iskꞌab camical. Wal Comam Jesús caw yohtaj tato iscꞌatan̈ Comam Dios titna Comam, yuxinto iscꞌatan̈ Comam Dios tuꞌ chitopaxo hunelxa. Caw yohtapaxo Comam tato yul iskꞌab yacanico Comam Dios sunil tzettaj ye tuꞌ. Yet lan̈an iswaꞌ Comam yeb ebnaj chicuywi yinta tuꞌ, yahwano Comam yinilo Comam huneꞌ xil iskꞌap hucanico yiban̈ iscamiẍ, iscꞌalnico Comam huneꞌ pixe yin̈ yictaj. \v 5 Yanayto Comam ha haꞌ yul pechꞌan, istzabnico Comam istxꞌahni yoj ebnaj chicuywi yinta tuꞌ, issuni tajo Comam yu huneꞌ pixe ayco yin̈ yicta tuꞌ. \p \v 6 Yet lan̈an istzabnico Comam istxꞌahni yoj naj Simón Pedro, yalni naj tet Comam: \p —Mamin, ¿tom chachoc hatxꞌahaꞌ wojtiꞌan hawalni? ẍi naj tet Comam. \p \v 7 Istakꞌwi Comam tet naj: \p —Tinan̈ caw mach chitxumchalo hawu tzet chinwatxꞌetiꞌan, yaj yet tzujanxa cat istxumchalo hawu, ẍi Comam. \p \v 8 Yalni naj tet Comam: \p —¡Machoj Mamin! Caw maẍticꞌa chu hatxꞌahnilo wojtiꞌan, ẍi naj. Yalni Comam: \p —Wal xin tato mach chisje hacꞌul chintxꞌahan hawoj tiꞌ, caw mach ayachoco yetbiho ebnaj ayxaco yul inkꞌaban, ẍi Comam tet naj. \p \v 9 Yalni naj Pedro tet Comam: \p —Ta hac tuꞌ chal tuꞌ Mamin, maẍn̈eojabtaj wojtiꞌan chatxꞌaha, wal xin yilal hatxꞌahnipaxo inkꞌaban yebpaxo xin inwiꞌan, ẍi naj tet Comam. \p \v 10 Istakꞌwi Comam tet naj: \p —Kꞌinalo tato ay hunu mac lan̈anto yaẍniloj, matxa yilalo istxꞌahlax sunil isnimanil, han̈cꞌan̈e yoj, yuto caw sajto ye isnimanil tuꞌ. Yuxinto caw lahan hex tiꞌ yeb anma lan̈anto yaẍniloj; caw saj ye heyanma, yaj mach hesuniloj, ẍi Comam. \p \v 11 Wal xin, caw yohtaxa Comam mac chianico yul iskꞌab camical, yuxinto yal hacaꞌ tiꞌ: “Yaj mach hesunilo saj ye heyanma,” ẍi Comam. \p \v 12 Yet lahwi istxꞌahni Comam yoj ebnaj xin, yanipaxico Comam huneꞌ xil iskꞌap hucan ye tuꞌ. Yaypaxo tzꞌon̈no Comam iscꞌatan̈ ebnaj, yalni hacaꞌ tiꞌ: \p —¿Chimtxumchalo heyu tzet manwatxꞌetiꞌan? ẍi Comam tet ebnaj. \v 13 Yalnipaxo Comam: \p —Walex hex tiꞌ, chinheyalan hecuywawomal yeb xin heyahawiloj. Wal xin caw yel cheyala, istꞌin̈anil ton huneꞌ tuꞌ. \v 14 Hanintiꞌan hecuywawom wehan, Heyahawil wepaxojan, yaj mantxꞌahan heyoj, yuxin hex tiꞌ hac tuꞌ wal heyuni teyin̈ hununex. \v 15 Wal xin manwatxꞌehan huneꞌ tiꞌ yun̈e inyenicanojan tato hac tuꞌ wal heyuteni. \v 16 Yin̈ caw isyelal chiwalan teyet, hacaꞌ hunu naj cꞌamteꞌ, mach ecꞌbalo naj sata naj bay chimunla tuꞌ, hacticꞌapax tuꞌ naj chejab, mach ecꞌbalo naj sat naj chichejni. \v 17 Tato chitxumchalo huntekꞌan tiꞌ heyu, cat xin heyijeni, caw sakꞌal heyet. \p \v 18 Maẍtaj teyin̈ hesunil chiwalan huneꞌ tiꞌ, wal xin wohtajan macta sicꞌbililo wuhan, yajaꞌ xin yilal yijni isba yin̈ tzet tzꞌibn̈ebilcanayo yin̈ Istzotiꞌ Comam Dios bay chala: “Haꞌ huneꞌ mac caw hun chinwaꞌan yebi, haꞌ chipaqꞌuico win̈an,” ẍiayoj. \v 19 Yalan̈to chiwalnicanojan huneꞌ tiꞌ teyet haxinwal yet chiyijno isba, caw cheyayto yul heyanma tato haninan Cristo hinan. \v 20 Yin̈ caw isyelal chiwalan teyet, macn̈eticꞌa chichahni hunu inchejaban, haninan chinischahpaxojan. Hacpax tuꞌ xin macn̈eticꞌa chinchahnihan, chischahpaxo Mac chejn̈eintijan, ẍi Comam. \s1 Yal Comam Jesús ta naj Judas chianico Comam yul iskꞌab camical \r (Mt 26:20-25; Mr 14:17-21; Lc 22:21-23) \p \v 21 Yet lahwi yalnicano Comam huntekꞌan tiꞌ xin, yoc huneꞌ niman biscꞌulal yin̈ iscꞌul Comam, yalni Comam yin̈ caw haban: \p —Yin̈ caw isyelal chiwalan teyet, texol tiꞌ ayco huneꞌ mac chinanocojan yul iskꞌab camical, ẍi Comam. \p \v 22 Yet yaben ebnaj iscuywom Comam tuꞌ xin, toxan̈e chi-la-tꞌan̈xico ebnaj yin̈ sat hunun, yuto mach yohtajo ebnaj mac yin̈ yal Comam. \v 23 Ay xin huneꞌ naj iscuywom Comam caw xahan ay yu, iscawilal xin Comam ayco naj yet chiwaꞌi. \v 24 Yakꞌni naj Simón Pedro yechel tet naj, yun̈e iskꞌambenilo naj mac huneꞌ chal Comam tuꞌ. \v 25 Kꞌehan xin naj iscawilal istxam iscꞌul Comam Jesús, iskꞌamben naj tet Comam: \p —Mamin, ¿mac najil huneꞌ chawal tiꞌ? ẍi naj. \p \v 26 Istakꞌwi Comam tet naj: \p —Haꞌ mac bay chiwakꞌatojan ixim pan chinlabahan, haꞌ huneꞌ tuꞌ, ẍi Comam tet naj. \p Lahwi tuꞌ xin islaban Comam ixim pan tuꞌ, yakꞌni Comam ixim tet naj Judas Iscariote, iscꞌahol icham Simón. \p \v 27 Yet ischahni naj ixim pan tuꞌ, yaynato naj matzwalil yul yanma naj, yalni Comam tet naj: \p —Haꞌ tzet nabil hawu hawatxꞌeni, watxꞌe yin̈ an̈e, ẍi Comam tet naj. \p \v 28 Wal ebnaj chiwaꞌ sat meẍa yeb Comam tuꞌ xin, caw machi hunu ebnaj txumchalo yu tzet yin̈ yuxinto yal Comam hacaꞌ tuꞌ. \v 29 Naj Judas tuꞌ xin haꞌ naj ikꞌn̈e istxꞌuyal chꞌen melyu, yuxin ay ebnaj txumni ta chischejto Comam naj islokꞌo tzet chiocnico yin̈ kꞌin̈ tuꞌ, maca yu ispohnito naj hanicꞌo chꞌen melyu tuꞌ yin̈ anma mebaꞌ. \v 30 Yet lahwi iswahni naj Judas ixim pan tuꞌ, yelti naj bey tuꞌ, caw xin xaꞌay numnahi. \s1 Huneꞌ acꞌ chejbanile \p \v 31 Lahwi istocano naj Judas tuꞌ, yalni Comam Jesús hacaꞌ tiꞌ: \p —Wal tinan̈ chisyelo isba wipan Hanin Akꞌbilintijan texol yu Comam Dios, cat xin isyenipaxilo isba yip Comam Dios win̈an. \v 32 Tato chinyelojan yip Comam Dios, chisyepaxilo Comam wipan, caw xin lan̈anxa isyeniloj. \v 33 Hex caw xahan ayex wutiꞌan, caw hanicꞌxan̈e tiempo ayinicꞌojan texol. Chinhesayaꞌcꞌojan, yaj caw mach chiyu heto bay chintotuꞌan. Hacaꞌticꞌa wute walnihan tet anma Israel, hac tuꞌ chiwute walnipaxojan teyet. \v 34 Chiwakꞌcanojan huneꞌ acꞌ chejbanile tiꞌ teyet, xahan cheyil heba hununex. Hacaꞌ isxahanil ayex wuhan, hac tuꞌ cheyutepaxo heba. \v 35 Tato caw xahancano cheyil heba hununex, hac tuꞌ chiyu yohtan̈enilo anma tato quexincuywoman, ẍi Comam tet ebnaj. \s1 Yal Comam Jesús tato chal naj Pedro ta mach yohtajo naj Comam \r (Mt 26:31-35; Mr 14:27-31; Lc 22:31-34) \p \v 36 Iskꞌamben naj Simón Pedro tet Comam: \p —Mamin, ¿baytuꞌwal xin chaẍtohi? ẍi naj. Istakꞌwi Comam: \p —Bay chintotuꞌan mach chu hato wintajan. Chaẍoco tzujno wintajan, yaj maẍto tinan̈, ẍi Comam. \p \v 37 Yalnipaxo naj Pedro tuꞌ tet Comam: \p —Mamin, ¿tzet yin̈ yuxin mach chu woc tzujnojan tawintaj? Caw hinaninan wakꞌni camo inbahan tawin̈, ẍi naj tet Comam. \p \v 38 Istakꞌwi Comam: \p —¿Caw yelmi chawala? ¿Caw hinan hachmi hawakꞌni camo haba win̈an? Wal xin yin̈ isyelal chiwalan tawet, caw oxelxa chawala tato mach quinhawohtajojan yalan̈to maẍto chiokꞌcan̈ noꞌ icham chiyo, ẍi Comam tet naj. \c 14 \s1 Comam Jesús hacaꞌ beh yehi chon̈inito iscꞌatan̈ Comam Dios \p \v 1 Yalni Comam Jesús tet ebnaj iscuywom: \p —Caw mach chicabcon hecꞌul, aweco heyanma yin̈ Comam Dios cat xin heyanipaxico heyanma win̈an. \v 2 Bey yatut Inmaman caw ay hamanil bay wal jehi; kꞌinalo ta machi hamanil tuꞌ xamwalan teyet. Wal xin caw aya, yuxinto chintohan inwatxꞌeꞌan huneꞌ bay chexapni tuꞌ. \v 3 Yetxa lahwi inwatxꞌenan bay chexapni, cat xin wulan hunelxa quexwinotojan, haxinwal bay chinehan, haꞌ tuꞌ chexehpaxoj. \v 4 Haꞌ bay chintotuꞌan, caw heyohtaxa, yeb xin heyohtapaxo isbelal, ẍi Comam tet ebnaj. \p \v 5 Yalni naj Tomás tet Comam: \p —Mamin, caw mach johtajojan̈ baytuꞌwal chaẍtohi. ¿Tzet xin chiyu johtan̈enilojan̈ isbehal? ẍi naj tet Comam. \p \v 6 Istakꞌwi Comam: \p —Hanintonan huneꞌ beh chiwalan teyet tiꞌ, yuto haninn̈ehan chiyu quexwinitojan iscꞌatan̈ Inmaman. Haninan isyelal, yeb xin haninn̈ehan chiwakꞌan kꞌinale mach istan̈bal. \v 7 Tato quinheyohtaj inxahan, caw heyohtaxa Inmaman. Wal tinan̈ xin, caw heyohtaxa Inmaman, yuto xaheyilico yin̈, ẍi Comam. \p \v 8 Yalni xin naj Felipe tet Comam: \p —Mamin, ye Hamam tuꞌ jilaꞌan̈, cꞌuxanojtamna tuꞌ, ẍi naj tet Comam. \p \v 9 Yalni Comam tet naj: \p —Felipe, ayxa istiempohal wehicꞌojan texol. ¿Tom caw maẍto quinhawohtajan? Macn̈eticꞌa chinilnihan, lan̈an yilnipaxo yin̈ Inmaman. ¿Tzet yin̈ yuxinto chawalpaxoj?: “Ye Hamam tuꞌ jilaꞌan̈,” cachi. \v 10 ¿Tom caw maẍto chawayto yul hawanma tato wetbi inbahan yeb Inmaman, yetbipaxo Inmaman wehan? Yuxinto sunil tzet chiwalan teyet mach wetojan inchuquilan, haꞌ Inmaman ayico wetbihojan, haꞌ chiwatxꞌen ismunil. \v 11 Aweyto yul heyanma ta wetbi inbahan yeb Inmaman, aypaxico Inmamtuꞌan win̈an. Tato mach cheyayto yul heyanma yin̈ tzet chiwaltiꞌan, aweyto yul heyanma yu ej cꞌaybalcꞌule chinyehan teyet. \p \v 12 Yin̈ caw isyelal chiwalan teyet, macn̈eticꞌa chinchahnihan yul yanma, chiswatxꞌepaxo hacaꞌ tzet chinwatxꞌetiꞌan. Aypaxo tzet ecꞌbalto chiswatxꞌeꞌ, yuto iscꞌatan̈ Inmaman chintohan. \v 13 Tzijxan̈e tzet chekꞌana yu ayexxaco yul inkꞌaban chiwakꞌan. Hanin Iscꞌahol Comam Dios intiꞌan, chinyelojan yip Inmamtuꞌan. \v 14 Yuxin chiwalan teyet, tzijxan̈e ye tuꞌ chekꞌan yin̈ inbihan chiwakꞌan teyet, yuto caw wetxahan heyehi. \s1 Yet yalni Comam Jesús ta chati Comam Espíritu Santo \p \v 15 Tato xahan ayinan heyu, yijewe tzet chiwaltiꞌan. \v 16-17 Haninan chinkꞌanan tet Inmaman cat yaniti Comam Espíritu Santo colwal teyin̈, haꞌ Comam tuꞌ isyelaln̈eticꞌa chala. Haꞌ xin chihul texol yin̈ sunilbal tiempo. Wal anma yet yul sat yiban̈kꞌinal tiꞌ xin, caw mach chiyu ischahni huneꞌ Espíritu tuꞌ yuto mach ohtabilo yu anma, machi xin chitxumchalo yu. Walex hex tiꞌ xin, caw heyohtaxa, caw xin chiꞌehayo texol cat yehpaxico teyin̈. \p \v 18 Wal intiꞌan mach chexinbejcanojan hechuquil, chinhulpaxojan tecꞌatan̈ hunelxa. \v 19 Caw hanicꞌxan̈e tiempohal ayinicꞌojan, lahwi tuꞌ xin matxa chinillaxojan yu anma. Walex hex tiꞌ, chi-ticꞌa-heyilaꞌpaxo win̈an, yuto caw itzitz inn̈eticꞌahan yin̈ sunilbal tiempo. Haquexpax tuꞌ, itzitz hexn̈eticꞌapaxoj. \v 20 Yet ayxaco Comam Espíritu Santo teyin̈, cat istxumchaholo heyu ta wetbi inbahan yeb Inmaman. Haquexpax tuꞌ, ayexpaxico win̈an, ay inpaxicojan teyin̈. \p \v 21 Macta chiaben tzet chiwalan, cat xin isyijeni, haꞌ huntekꞌan tuꞌ caw chon̈ochenan̈. Yuxin macn̈eticꞌa chinochenan, caw xahan ay yu Inmaman, xahan aypaxo wuhan, cat xin inyenilo inbahan tet, ẍi Comam. \p \v 22 Yalni naj Judas, yaj maẍtaj naj Judas Iscariote: \p —Mamin, ¿tzet yin̈ yuxinto jetn̈ehan̈ chayelo haba? Wal tet anma yet yul sat yiban̈kꞌinal tiꞌ mach chayelo haba tet, ẍi naj. \p \v 23 Yalni Comam xin: \p —Haꞌ mac chinochenan, chisyije tzet chiwalan, caw xin xahan chꞌillaxo yu Inmaman. Hac tuꞌ xin chu julan̈ cat joccanojan̈ yetbihoj. \v 24 Haꞌ mac mach chinochenan, mach chisyije tzet chiwalan. Wal huneꞌ cuybanil lan̈an heyaben tiꞌ caw mach wetojan, yet Inmaman an̈eintijan texol. \p \v 25 Caw chiwalcanojan huntekꞌan tiꞌ teyet yakꞌ isba ayintocꞌojan texol. \v 26 Chati Inmamtuꞌan Comam Espíritu Santo texol; haꞌ chihul inselelojan cat iscolwa teyin̈, cat xin quexiscuyni yin̈ sunil tzettaj ye tuꞌ. Haꞌ xin chiakꞌni henabati sunil tzet xa-le-hecuycano wuhan. \p \v 27 Wal tinan̈ xin, chiwacanojan akꞌancꞌulal yul heyanma. Huneꞌ akꞌancꞌulal chiwakꞌtiꞌan caw cꞌul, mach hacaꞌ akꞌancꞌulal chakꞌ anma yet yul sat yiban̈kꞌinal tiꞌ. Wal xin mach chicabcon hecꞌul, mach chexxiwpaxoj. \v 28 Caw xawalan teyet ta chintohan, yaj xin chinhulpaxojan hunelxa tecꞌatan̈. Ta caw yeli chinheyochehan, caw chimquextzala heyabeni tato chintohan iscꞌatan̈ Inmaman, yuto caw ecꞌbalto Inmamtuꞌan insatajan. \v 29 Yalan̈tocanoj chiwalnicanojan teyet yin̈ huntekꞌan tiꞌ, haxinwal yet chijni isba, cat heyanayto yul heyanma yin̈. \p \v 30 Matxa caw tzet chiwalan teyet, yuto caw lan̈an yul naj matzwalil, naj yahawil yeco yin̈ huneꞌ yul sat yiban̈kꞌinal tiꞌ. Waxan̈ca ay yip naj, yaj mach chikꞌoji naj wiban̈an. \v 31 Yaj to caw yilal yecꞌyaꞌ wanmatiꞌan yun̈e yohtan̈enilo sunil anma tato caw chiwochehan Inmaman, cat inyenilojan tato caw chinyijehan chejbanil akꞌbil wetan yu. Wal tinan̈ xin, ahan̈wewanoj, elojon̈we bey tiꞌ, ẍi Comam. \c 15 \s1 Cuybanile yin̈ teꞌ yoj uva yeb teꞌ iskꞌab \p \v 1 Yalni Comam Jesús tet ebnaj iscuywom: \p —Wal hanintiꞌan, caw lahaninan yeb xin hunu yoj teꞌ uva caw cꞌul, wal Inmaman xin, caw lahan yeb hunu mac chiilni teꞌ. \v 2 Kꞌinaloj tato ayej teꞌ iskꞌab mach chisatni, chitzocꞌlaxilto teꞌ yu naj chitan̈en teꞌ. Wal teꞌ iskꞌab caw cꞌul issatni xin, chiyilo naj istajinal iskꞌab teꞌ, hac tuꞌ xin caw chisatni teꞌ sicꞌlebil. Hacaꞌ iswatxꞌencan̈ naj teꞌ uva tuꞌ, caw hac tuꞌ chiyute istan̈en Inmaman macta ayxaco yul inkꞌaban. \v 3 Walex hex tiꞌ, caw sajxa ye heyanma yu cuybanile akꞌbilxa teyet wuhan. \v 4 Ayojab exn̈eticꞌaco win̈an, cat wehicꞌojan yul heyanma. Caw hacaꞌ hunu iskꞌab teꞌ uva tzocꞌbililto yin̈ yoj, matxa chisatni, caw hac tuꞌ heyehi tato machijex win̈an. \p \v 5 Wal hanintiꞌan, caw lahaninan yeb xin yoj teꞌ uva. Wal hexpaxo xin, caw lahanex hacaꞌ teꞌ iskꞌab. Yuxin ta ayexn̈eticꞌaco win̈an, ay inpaxicꞌojan teyin̈, lahanex hacaꞌ hunu iskꞌab teꞌ uva caw cꞌul issatni. Wal tato machijinan teyin̈, caw machi hunu tiꞌ chiyu hewatxꞌen hechuquil. \v 6 Wal mac mach chiehicꞌo win̈an xin, caw lahan chiutelax hacaꞌ teꞌ iskꞌab mach chiyakꞌ sat, chitzocꞌlaxiloj cat istajiloj. Chilahwi istajilo teꞌ xin, cat iscutxbalaxcan̈ teꞌ, cat yalaxto teꞌ yul kꞌaꞌ. \p \v 7 Tato hacn̈eticꞌa tuꞌ heyehico win̈an, machi xin checꞌayto heyijen cuybanile chiwalcanotiꞌan, kꞌanwe tzet choche hecꞌul chiakꞌlaxo teyet. \v 8 Ta hacaꞌ teꞌ iskꞌab caw satnom tuꞌ haquex tuꞌ, wal tuꞌ cheyeloj tato caw yeli incuywoman heyehi. Hac tuꞌ xin chiyu heyinican̈ isbi Inmaman. \p \v 9 Hacaꞌ isxahanil ayinan yu Inmamtuꞌan, hac tuꞌ isxahanil chexwilpaxojan. Yuxin xahann̈ehojabn̈eticꞌa cheyil heba, hacaꞌ isxahanil ayex wuhan. \v 10 Tato cheyije chejbanile chiwakꞌcanojan teyet tiꞌ, chexahann̈e heba, hacaꞌ isxahanil ayex wuhan. Yuto hac tuꞌ wehan yeb xin Inmaman, caw xahan chexwilan, hacaꞌ iscꞌulchꞌanil iscꞌul Inmaman. \p \v 11 Caw chiwalan huntekꞌan tiꞌ teyet yun̈e hacaꞌ istzala incꞌultiꞌan, hac tuꞌ heyabenpaxo tzalahilal wintajan; haxinwal caw chitzꞌajnacano huneꞌ tzalahilal tuꞌ yul heyanma. \v 12 Haꞌ huneꞌ chejbanile tiꞌ chiwalcanojan teyet, caw xahanojab cheyil heba hununex hacaꞌ isxahanil chexwilan. \v 13 Hac tiꞌ chiyu coyeniloj tato caw xahan aycano hunu jamigo ju, tato hinanon̈ jakꞌni camo coba yin̈. \v 14 Tato cheyije tzet chiwaltiꞌan, caw wamigohan heyehi. \v 15 Walex hex tiꞌ, caw matxa chexwalan inchejabojan, yuto hunu naj chejab caw mach yohtajo naj tzet chiswatxꞌe yahaw, wal xin chexwalan wamigohojan, yuto xawalan teyet sunil tzet halbil wetan yu Inmaman. \v 16 Maẍtajex quinhesayilojan, haninan quexinsayilojan, quexwanicojan yin̈ hemunil yun̈e lahan chexelico hacaꞌ hunu teꞌ satnom teꞌ caw niman sat chakꞌa, haꞌ xin sunil huntekꞌan chewatxꞌe tuꞌ ayn̈eticꞌa yin̈ sunilbal tiempo. Hac tuꞌ xin tzijxan̈e ye tuꞌ chekꞌan tet Inmaman yin̈ inbihan, chiakꞌlax teyet. \v 17 Yuxinto caw chiwalcanojan teyet, caw xahan cheyille heba hununex. \s1 Yal Comam Jesús ta caj chil anma macta chaco isba yul iskꞌab Comam \p \v 18 Yalnipaxo Comam Jesús: \p —Tato chexcajlax yu anma ay yul sat yiban̈kꞌinal tiꞌ, nawetij tato caj quinyilpaxojan anma. \v 19 Kꞌinalo tato ayextoco xol tzet chiswatxꞌe anma tiꞌ, caw xahanmi chexyila, hacaꞌ isxahanil chil isba. Wal xin caw haninan quexinsiquꞌilojan xol anma, yuxinticꞌa chexiscaj anma, yuto matxa ayexoco xol tzet chiswatxꞌe. \v 20 Tijab yul hecꞌul yet walnihan teyet hacaꞌ tiꞌ: “Naj cꞌamteꞌ caw mach ecꞌbalo naj sata ispatrón,” yuxin tato caw quincajlaxan yu anma, haꞌ quexpax tuꞌ chal tuꞌ, chexcajlaxpaxo yu anma. Wal tato isyije anma intzotiꞌan walan tet xin, haquex pax tuꞌ, chisyije anma cuybanile cheyala. \v 21 Caw chexecꞌoyaꞌ yu anma isyayil ayexico yul inkꞌaban. Chiyute anma huneꞌ tuꞌ yuto caw mach yohtajo anma tuꞌ Mac an̈eintijan. \p \v 22 Kꞌinalo tato caw mach quinhulan walaꞌan cuybanile tet anma, caw machmi ismul anma yin̈. Wal tinan̈ xin, caw matxa tzet tzꞌaj yalaꞌ yu iscolni isba yin̈ ismul tuꞌ. \v 23 Macn̈eticꞌa chincajnihan, chiscajpaxo Inmaman. \v 24 Sunil tzet inyehan xol anma, caw maẍto hunu mac chiyeni yilaꞌ anma hacaꞌ tuꞌ. Kꞌinalo tato machi cꞌaybalcꞌule inyehan xol anma, caw machim ismul anma, chal tuꞌ. Wal xin, waxan̈ca caw yil anma huntekꞌan tuꞌ, yaj to caw chiniscajan, chiscajpaxo Inmaman. \v 25 Yajaꞌ caw chu huntekꞌan tiꞌ, yun̈e yijnicano isba sunil tzet tzꞌibn̈ebilcano yin̈ Istzotiꞌ Comam Dios bay chala: \q1 Caw machi inmulan tet anma, yaj to caw yaco ishowal win̈an, ẍiayoj. \p \v 26 Yaj ay huneꞌ Comam chicolwa teyin̈ chitit bey Inmaman, haꞌ ton xin Comam Espíritu Santo, Comam han̈e isyelal chala. Haninan chintohan inchejaꞌtijan Comam tuꞌ. Yet ay Comam texol chitzotelo win̈an. \v 27 Haquexpax tuꞌ hex tiꞌ, caw chextzotelo win̈an yuto caw huneꞌn̈eticꞌa hetzujico wintajan yettaxticꞌa wichicojan walnihan istzotiꞌ Inmaman. \c 16 \p \v 1 Caw chiwalcanojan huntekꞌan tiꞌ teyet, yun̈e mach chebej iscawxi hecꞌul win̈an. \v 2 Wal xin, caw matxa chexchahlaxicto yul iscapilla ebnaj Israel; chiapni huneꞌ tiempohal bay chexyakꞌa camo ebnaj, cat xin isnano ebnaj tato lan̈an isyijen ebnaj tzet chal Comam Dios. \v 3 Chiswatxꞌe ebnaj huntekꞌan tiꞌ, yuto caw mach yohtajo ebnaj Inmaman, yeb xin mach quinyohtajojan ebnaj. \v 4 Caw chiwalcanojan huntekꞌan tiꞌ teyet, haxinwal yet chiapni istzꞌayical chitit yul hecꞌul tato halbilxaticꞌa teyet wuhan. \s1 Ismunil Comam Espíritu Santo \p Yalnipaxo Comam Jesús: \p —Caw machi walan huntekꞌan tiꞌ teyet yet yalan̈tocanoj yuto ayinicꞌojan texol. \v 5 Yajaꞌ wal tinan̈ xin, caw chinpaxtojan iscꞌatan̈ Inmaman an̈eintijan, yaj xin machi hunujex chekꞌambe: “¿Baytuꞌwal chaẍtohi?” quexchi. \v 6 Wal xin, caw chioc biscꞌulal yin̈ hecꞌul yu chiwalan huntekꞌan tiꞌ teyet. \v 7 Yin̈ caw yeli chiwalcanojan teyet, caw ecꞌna cꞌul tato chintohan, yuto ta mach chintohan caw mach chihul Comam chicolwa teyin̈. Wal xin caw chintohan cat inchejnitijan Comam. \v 8 Yet chihul Comam tuꞌ, haꞌ chiakꞌni yohtan̈elo anma tato mulum. Haꞌ Comam tuꞌ chiakꞌni yohtan̈elo anma tuꞌ ta caw istoholal quinhulicꞌojan inwatxꞌeꞌan, yeb ta chil Comam Dios yin̈ tzet chielico anma. \v 9 Haꞌ Comam Espíritu tuꞌ, chiakꞌni yohtan̈elo anma tato caw mulum, yuto maẍticꞌa isje iscꞌul quinischabaꞌan yul yanma. \v 10 Haꞌ Comam chiakꞌnipaxo yohtan̈elo anma tato caw istoholal quinhulicꞌojan inwatxꞌeꞌan, yuxin chinpaxtojan iscꞌatan̈ Comam Dios, matxa xin bay chiillax win̈an. \v 11 Chakꞌnipaxo Comam yohtan̈elo anma tato haꞌ Comam Dios chiilni yin̈ tzet chielico anma, yuto xacawxico ismul naj yahawil yul sat yiban̈kꞌinal tiꞌ yiban̈ yu Comam. \p \v 12 Caw hantan̈e tzet chiwochehan chiwalan teyet, yaj tinan̈ maẍto chexkꞌoji hetxumniloj. \v 13 Yajaꞌ yet chihul Comam Espíritu Santo isyelal chala, haꞌ Comam xin chexcuyni yin̈ sunil isyelal. Yaj xin mach yeto tzet chakꞌ hecuyuꞌ tuꞌ to tzet abebil yu, haꞌ chal teyet, cat yakꞌni heyohtan̈elo tzettaj ye tuꞌ chito yub. \v 14 Haꞌ xin chianico inmayan, yuto chohtan̈e baytet wetan yehi cat xin yalnolo teyet. \v 15 Sunil tzettaj ye tuꞌ yet Inmaman caw wetpaxojan, yuxinto chiwalcanojan teyet; sunil tzettaj ye tuꞌ wetan yehi caw challaxo teyet yu Comam Espíritu Santo, ẍi Comam. \s1 Huneꞌ biscꞌulal chimeltzo yin̈ tzalahilal \p \v 16 Yalnipaxo Comam tet ebnaj iscuywom: \p —Hanicꞌxan̈e bay matxa cheyilaꞌ win̈an, hanicꞌxan̈e cat heyilnipaxo win̈an hunelxa yuto chintohan bey Inmaman, ẍi Comam. \p \v 17 Lahwi yalni Comam hacaꞌ tuꞌ xin, istzabnico ebnaj iscuywom Comam iskꞌamben tet hunun: \p —¿Tzet chal yelapno huneꞌ chiyal Comam tiꞌ? “Caw hanicꞌxan̈e bay matxa cheyilaꞌ win̈an, hanicꞌxan̈e xin cat heyilni win̈an hunelxa yuto chintohan iscꞌatan̈ Inmaman,” ẍi Comam, ẍi ebnaj tet hunun. \v 18 Yalnipaxo ebnaj: \p —¿Tzet caw yelapno ye huneꞌ chiyal Comam tiꞌ, “caw hanicꞌxan̈e”? ẍi Comam. Caw mach chitxumchalo ju tzet chal yelapnoj, ẍi ebnaj. \p \v 19 Isnanilo Comam Jesús tato caw choche ebnaj iskꞌambeꞌ tet Comam, yuxinto yal Comam tet ebnaj: \p —Caw xawalan teyet: “Caw hanicꞌxan̈e bay matxa cheyilaꞌ win̈an, hanicꞌxan̈e xin cat heyilnipaxo win̈an hunelxa,” quinchiyan. ¿Tom haꞌ huneꞌ mawaltiꞌan, haꞌ caw chekꞌambe teyet hunujex? \v 20 Yin̈ caw yeli chiwalan teyet; chioc biscꞌulal yin̈ heyanma cat heyokꞌi. Wal anma yet yul sat yiban̈kꞌinal tiꞌ xin, caw chitzalahocan̈. Chiayo biscꞌulal teyiban̈, yaj huneꞌ hebiscꞌulal tuꞌ xin caw chipaqꞌuico yin̈ tzalahilal. \v 21 Kꞌinalo hacaꞌ hunu ix ix, yet chiapni yorahil iswatxꞌi iscꞌul caw biscꞌulal chulo yanma ix yu isyaꞌil chul yiban̈ ix. Yajaꞌ yet xapitzcꞌa nichꞌan istzꞌul ix tuꞌ xin matxa chisnati ix isyaꞌtajil tuꞌ yu tzalahilal yin̈ nichꞌan unin xapitzcꞌa yul sat yiban̈kꞌinal tiꞌ. \v 22 Hac tuꞌ cheyakꞌle hex tiꞌ, caw chioc biscꞌulal yin̈ hecꞌul tinan̈, yaj xin yet cheyilnopaxo win̈an hunelxa, caw choco huneꞌ icham tzalahilal yin̈ hecꞌul. Machi hunu mac chiyu yinilo huneꞌ tzalahilal tuꞌ teyet. \p \v 23 Yet huneꞌ tiempohal tuꞌ xin, matxa yilalo ay tzet chekꞌambe wetan. Yin̈ caw isyelal chiwalcanojan teyet, tzijxan̈e ye tuꞌ chekꞌan tet Inmaman yin̈ inbihan, chiyakꞌ Comam teyet. \v 24 Wal tinan̈ xin, caw maẍto hunu tzet chekꞌan yin̈ inbihan tet Inmaman. Kꞌanwej cat yakꞌlax teyet, haxinwal caw tzꞌajan chucanico tzalahilal yul heyanma, ẍi Comam. \s1 Comam Jesús kꞌoji yin̈ naj yahawil yul sat yiban̈kꞌinal tiꞌ \p \v 25 Yalni xin Comam Jesús: \p —Huntekꞌan cuybanile xawalan teyet tiꞌ, yecheln̈e yu walnihan. Yaj xin chiapni yorahil yet matxa chiwalan teyet yin̈ yecheln̈e, walxinto caw yin̈xa haban chiwalan teyet tzet caw ye Inmaman. \v 26 Yet huneꞌ tiempohal tuꞌ xin, chekꞌan tzet choche hecꞌul tet Inmaman yin̈ inbihan. Matxa yilalo chintzotelan teyin̈ tet Inmamtuꞌan, \v 27 yuto caw xahan ayex yu Inmaman. Caw xahan ayex yu Comam tuꞌ yuto caw xahan ayinan heyu yeb xin yu xaheyayto yul heyanma tato iscꞌatan̈ Comam titnajinan. \v 28 Iscꞌatan̈ Inmaman quintitan yet wulan yul sat yiban̈kꞌinal tiꞌ. Wal tinan̈ xin chinelan yul sat yiban̈kꞌinal tiꞌ, cat intohan iscꞌatan̈ Inmaman hunelxa, ẍi Comam. \p \v 29 Yalni ebnaj iscuywom Comam tuꞌ tet: \p —Wal tinan̈, caw habanxa hatzoteli, yu matxa chaẍtzotel yin̈ yecheln̈e. \v 30 Tinan̈ xin, caw chinachalo juhan̈ tato sunil caw hawohtaj; yuxin chijaytojan̈ yul janmahan̈ tato iscꞌatan̈ Comam Dios titnajach; matxa yilalo chicokꞌambehan̈ tawet, ẍi ebnaj tet Comam. \p \v 31 Yalni Comam tet ebnaj: \p —¿Mataxca caw yeli chechayto yul heyanma win̈an? \v 32 Wal xin, caw lan̈an yul istiempohal bay chexpujnahocantoj, nananta bay xin chextocanicoj. Hac tuꞌ xin chu quinhebejnicanojan inchuquilan, yaj xin mach chincanan inchuquilan yuto caw ayco Inmaman wetbihojan. \v 33 Caw chiwalcanojan sunil huntekꞌan tiꞌ teyet yun̈e yoccano akꞌancꞌulal yin̈ heyanma wuhan. Yul sat yiban̈kꞌinal tiꞌ cheyilaꞌ isyaꞌtajil, yaj aweco yip heyanma yuto hanintiꞌan xaquinkꞌojihan yin̈ sunil isyaꞌtajil ay yul sat yiban̈kꞌinal tiꞌ. \c 17 \s1 Yet Istxahli Comam Jesús yin̈ ebnaj iscuywom \p \v 1 Yet lahwi yalnicano Comam Jesús huntekꞌan tiꞌ xin, istꞌan̈xican̈ Comam satcan̈, yalni Comam: \p —Mam, maapni yorahil hayenilo yip Hacꞌahol tiꞌ, cat isyenipaxilo Hacꞌahol hawip. \v 2 Wal xin caw ayxaco anma yalan̈ wipan hawu, yun̈e wakꞌnihan kꞌinale mach istan̈bal tet anma xahawakꞌ yul inkꞌaban. \v 3 Kꞌinale mach istan̈bal chaliloj, to chaẍyohtan̈elo anma ta hachn̈echꞌan caw Dios yin̈ caw isyelal, cat xin quinyohtan̈enilojan anma tato haninan Cristo hinan, hach an̈einpaxtijan. \p \v 4 Caw xainyelojan hawip yul sat yiban̈kꞌinal tiꞌ, yuto xainlahan munil hawakꞌ inwatxꞌehan. \v 5 Wal tinan̈ xin Mam, yepaxilo wipan tawintaj, huneꞌ wipan ikꞌbilticꞌa wuhan yet ayinan tacꞌatan̈ yet yalan̈to maẍto chiwatxꞌi huneꞌ yul sat yiban̈kꞌinal tiꞌ. \p \v 6 Huntekꞌan mac xahasiqꞌuilo xol anma yul sat yiban̈kꞌinal tiꞌ, hawati yul inkꞌaban, xacachwakꞌan yohtan̈elo ebnaj. Huntekꞌan ebnaj tiꞌ xin caw hawetxaticꞌa yehi, caw xin chisyije ebnaj tzet chawala. \v 7 Wal tinan̈ xin caw yohtaxa tato sunil tzet akꞌbil wetan hawu, tacꞌatan̈ titnaj. \v 8 Cuybanile hawakꞌ wetan, caw xawalan yabeꞌ ebnaj, ischahni ebnaj yul yanma. Yuxinto caw yohta ebnaj tato caw yeli tacꞌatan̈ titnajinan. Caw ischayto ebnaj yul yanma tato hach an̈eintijan. \p \v 9 Caw chiwaben̈ecanojan ebnaj yul hakꞌab, maẍtaj anma yet yul sat yiban̈kꞌinal tiꞌ chiwaben̈etojan yul hakꞌab, to han̈cꞌan̈e ebnaj hawakꞌ wetan, yuto caw hawet ye ebnaj. \v 10 Macta chiwalan wetojan, caw hawetpaxoj, yeb xin macta caw hawet, wetpaxojan, yin̈ xin chiilchalo sunil wipan. \p \v 11 Caw hanicꞌxan̈e tiempohal ayinicꞌojan yul sat yiban̈kꞌinal tiꞌ, cat xin inpaxtojan tacꞌatan̈. Walpaxo ebnaj tiꞌ xin, chicancano ebnaj bey tiꞌ. Walach hach tiꞌ Mam, caw cꞌul hachn̈eticꞌa. Macta xahawakꞌ wetan, chawil yu hahelanil, haxinwal hunxan̈e chute isnabal, hacaꞌ je han̈on̈ tiꞌ. \v 12 Yet ayinicꞌojan xol ebnaj bey yul sat yiban̈kꞌinal tiꞌ, caw ilbil ebnaj wuhan, yu hawip ayco ebnaj yul inkꞌaban.\f + \fr 17:12 \ft Yin̈ griego chala \fk yin̈ habi\ft , haꞌ chal yelapno tuꞌ ta ayxaco ebnaj yul iskꞌab Comam Jesús yu Comam Dios.\f* Ebnaj hawakꞌ wetan, caw xin machi hunu mac cꞌaytoj, cachann̈e huneꞌ naj tꞌin̈anxaticꞌa yetanto isba; yun̈e yijni isba tzet aycanayo yul Hatzotiꞌ. \p \v 13 Wal tinan̈ Mam, chinpaxtojan tacꞌatan̈, yaj yet ayintocꞌojan ninoxa yul sat yiban̈kꞌinal tiꞌ, chiwalcanojan huntekꞌan tiꞌ haxinwal hacaꞌticꞌa yehico tzalahilal yin̈ wanmatiꞌan, hac tuꞌ chupaxico tzalahilal yin̈ yanma ebnaj. \v 14 Caw xawalan hatzotiꞌ yabeꞌ ebnaj, yaj wal anma yet yul sat yiban̈kꞌinal tiꞌ, caw chichiwa iscꞌul yin̈ ebnaj yuto caw matxa yeto yul sat yiban̈kꞌinal tiꞌ ye ebnaj. Hacaꞌ inpaxojan mach yeto yul sat yiban̈kꞌinal tiꞌ wehan. \v 15 Wal xin mach chinkꞌanan tawet ta chawilo ebnaj yul sat yiban̈kꞌinal tiꞌ, han̈cꞌan̈e chinkꞌanan tawet ta chacꞌuba ebnaj tet naj matzwalil. \v 16 Caw mach yeto yul sat yiban̈kꞌinal tiꞌ wehan, hacpax tuꞌ ebnaj, caw mach yeto yul sat yiban̈kꞌinal tiꞌ ye ebnaj. \v 17 Watxꞌeco isnabal ebnaj tawin̈ yu hahelanil, Hatzotiꞌ xin, haꞌ ton isyelal. \v 18 Hacaꞌ yu quinhawanitijan xol anma ay yul sat yiban̈kꞌinal tiꞌ, hac tuꞌ chiyu wanipaxtojan ebnaj xol anma. \v 19 Yu ebnaj hawaco yul inkꞌaban, yuxin chiwaco inbahan yin̈ munil hawakꞌ wetan; hac tuꞌ xin chiwatxꞌico ebnaj yul hakꞌab yu isyelal. \p \v 20 Maẍn̈etajpaxo yin̈ ebnaj tiꞌ chinkꞌanan hacꞌulal, caw chinkꞌanpaxojan hacꞌulal yin̈ sunil anma chinchahnihan yul yanma yu Hatzotiꞌ chalaꞌco ebnaj tiꞌ. \v 21 Wal tinan̈ xin Mam, caw chinkꞌanan tawet tato caw hunn̈ehojab chiyute isnabal ebnaj. Hacaꞌticꞌa je han̈on̈ tiꞌ, hawetbi wehan, wetbipaxojan hawehi. Hac tuꞌ Mam, chiwochehan tato caw hunxan̈ehojab chucano isnabal ebnaj. Hac ton tuꞌ xin chiyu yanayto anma yul yanma tato hach an̈eintijan yul sat yiban̈kꞌinal tiꞌ. \p \v 22 Haꞌ iscꞌulchꞌanil hawakꞌ wetan xawakꞌpaxojan tet ebnaj tuꞌ, yun̈e caw lahanxan̈e chiyucano isnabal hacaꞌticꞌa je han̈on̈ tiꞌ. \v 23 Caw wetbi inbahan yeb ebnaj, caw xin jetbipaxo coba. Hac tuꞌ xin caw hunxan̈e chucano ebnaj. Hac ton tuꞌ xin chiyu istxumchalo yu anma ay yul sat yiban̈kꞌinal tiꞌ tato caw hach quinhachejtijan, cat xin isnachalo yu tato caw hacaꞌ isxahanil ayinan hawu, hac tuꞌ isxahanil aypaxo anma ayxaco yul inkꞌabtiꞌan hawu. \p \v 24 Mam, ebnaj ayxaco yul inkꞌabtiꞌan hawu, caw chiwochehan tato bay chinehan haꞌ tuꞌ xin chiehpaxo ebnaj incꞌatan̈an yun̈e yilni ebnaj wipan akꞌbil wetan hawu, yuto caw xahan ayinan hawu yalan̈to yet maẍto huneꞌ yul sat yiban̈kꞌinal tiꞌ. \v 25 Walach hach tiꞌ Mam, caw toholcano sunil tzet chawatxꞌe. Wal anma ay yul sat yiban̈kꞌinal tiꞌ, caw mach cachyohtajoj. Walinan xin, caw ohtabilach wuhan, caw xin yohtapaxo ebnaj ayco yul inkꞌabtiꞌan tato hach an̈eintijan. \v 26 Caw xacachinyelojan tet ebnaj, yuxin chachyohtan̈elo ebnaj, yaj chito cam cachwakꞌaꞌan yohtan̈elo ebnaj. Yun̈e hacaꞌ isxahanil ayinan hawu, hac tuꞌ isxahanil aypaxo ebnaj hawu, haxinwal hun chiwupaxojan yeb ebnaj, ẍi Comam Jesús tet Comam Dios. \c 18 \s1 Yet istzablaxayo Comam Jesús \r (Mt 26:47-56; Mr 14:43-50; Lc 22:47-53) \p \v 1 Lahwi yalnicano Comam Jesús huntekꞌan tzotiꞌ tuꞌ xin, isto Comam yeb ebnaj iscuywom iskꞌaxepicꞌto huneꞌ haꞌ nichꞌan haꞌ chiyij Cedrón, bey yul huneꞌ peyab xol huntekꞌan teꞌ tzꞌunub, haꞌ tuꞌ xin octo Comam yeb ebnaj iscuywom tuꞌ. \v 2 Wal naj Judas, chianico Comam yul iskꞌab camical, caw yohta naj huneꞌ peyab tuꞌ, yuto caw txꞌiꞌal el beycꞌo Comam yeb ebnaj iscuywom bey tuꞌ. \v 3 Yuxin hac tuꞌ yu isbey naj Judas tuꞌ issaynoyo Comam. Tzujan xin hun bulan ebnaj soldado yinta naj, yeb huntekꞌan ebnaj chitan̈en yatut Comam Dios chejlaxti yu ebnaj fariseo yeb ebnaj iswiꞌehal yin̈ ebnaj sacerdote. Yetbi ebnaj tuꞌ istah, yeb iscantil, yeb chꞌen chꞌen chiocnico yin̈ howal. \v 4 Wal xin, caw yohtaxa Comam Jesús tzet lan̈an yul yiban̈, yuxinto elto Comam chahwal yin̈ ebnaj, iskꞌambeni: \p —¿Mac chesaya? ẍi Comam. \p \v 5 Istakꞌwi ebnaj xin: \p —Naj Jesús nazareno chicosayicꞌojan̈, ẍi ebnaj. \p —Hanintonan, ẍi Comam tet ebnaj. \p Aypaxico naj Judas xol ebnaj, naj chianico Comam yul iskꞌab camical. \v 6 Yet yalni Comam hacaꞌ tiꞌ: \it Hanintonan\it*, ẍi Comam, isto tecton ebnaj yintaj, yaycꞌay ebnaj xin. \v 7 Lahwi tuꞌ xin, iskꞌambenpaxo Comam: \p —¿Mac chesaya? ẍi Comam. \p —Haꞌ naj Jesús nazareno chicosayan̈, ẍipaxo ebnaj. \p \v 8 Yalni Comam xin: \p —Yaj caw chiwalan teyet tato haninan chinhesayicꞌojan, bejwecano ebnaj tiꞌ, ẍi Comam tet ebnaj. \p \v 9 Hac tuꞌ xin yu yijni isba tzet yal Comam tet Comam Dios yet yalni: “Sunil ebnaj hawakꞌ yul inkꞌaban, machi hunu ebnaj chicꞌayto wuhan,” ẍi. \p \v 10 Wal naj Simón Pedro, yihti naj yespada yul yatut, ispitnilto naj istxiquin ischejab naj yahawil ebnaj sacerdote, Malco isbi. Haꞌ huneꞌ istxiquin naj yin̈ iswatxꞌkꞌab haꞌ ispitilto naj. \v 11 Yalni Comam tet naj: \p —Ayto hawespada yul yatut. ¿Tom mach yilalo wakꞌni inbahan yul iskꞌab isyaꞌtajil nabilico win̈an yu Inmaman? ẍi Comam. \s1 Yet yilaxto Comam Jesús sata naj Anás \r (Mt 26:57-58; Mr 14:53-54; Lc 22:54) \p \v 12 Lahwi tuꞌ xin, istzablaxayo Comam Jesús yu ebnaj soldado, yeb naj yahawil yeco yin̈ ebnaj, yeb yu ebnaj chitan̈en yatut Comam Dios chejbilti yu ebnaj yahawil yin̈ ebnaj Israel; iscꞌalnayo ebnaj Comam. \v 13 Babel yito ebnaj Comam bey yatut naj Anás,\f + \fr 18:13 \ft Naj Anás tiꞌ, yet yalan̈tocano haꞌ naj ayco yahawilo yin̈ ebnaj sacerdote Israel\f* ismam yixal naj Caifás. Haꞌ naj Caifás, caw yahawil yeco yin̈ ebnaj sacerdote yin̈ huneꞌ habil tuꞌ. \v 14 Haꞌ naj Caifás tuꞌ halni tet ebnaj yahawil yin̈ ebnaj sacerdote tato ecꞌna cꞌul iscam hunu anma selelo sunil anma ay yul con̈ob Israel tuꞌ. \s1 Yet yalni naj Pedro ta mach yohtajo naj Comam Jesús \r (Mt 26:69-70; Mr 14:66-68; Lc 22:55-57) \p \v 15 Yet yilaxto Comam Jesús, caw nahat tzujan isto naj Pedro yinta Comam, yeb huneꞌxa naj iscuywom Comam. Huneꞌ naj tiꞌ xin, caw yohta isba naj yeb naj yahawil yehico yin̈ ebnaj sacerdote, yuxinto octo naj istiꞌ yatut naj yinta Comam. \v 16 Wal naj Pedro tuꞌ xin, cancano naj sat huneꞌ pulta ayco istiꞌ beh, yaj xin elti naj iscuywom Comam yohta isba yeb naj yahawil yin̈ ebnaj sacerdote, yalni naj tet ix chitan̈en pulta tuꞌ ta chiocto naj Pedro. \v 17 Yalni ix chitan̈en yocto anma yul huneꞌ pulta tuꞌ tet naj Pedro: \p —¿Tom maẍtaj hunach chaẍcuywi yinta huneꞌ naj tiꞌ? ẍi ix tet naj. Istakꞌwi naj Pedro tuꞌ tet ix: \p —Machoj, maẍtajinan, ẍi naj. \p \v 18 Yet huneꞌ tiempohal tuꞌ caw chew, yuxin yaco ebnaj chejab yeb ebnaj chitan̈en yatut Comam Dios kꞌaꞌ, yoc ebnaj kꞌaẍnoj. Sunil ebnaj tuꞌ oc lin̈no yin̈ kꞌaꞌ, haꞌ hun naj Pedro tuꞌ oc lin̈no kꞌaẍno yin̈ kꞌaꞌ xol ebnaj. \s1 Huntekꞌan kꞌambebal oc tet Comam Jesús yu ebnaj yahawil sacerdote \r (Mt 26:59-66; Mr 14:55-64; Lc 22:66-71) \p \v 19 Lahwi tuꞌ xin, iskꞌamben naj yahawil ebnaj sacerdote huntekꞌan kꞌambebal tet Comam Jesús: \p —¿Mac ebnajil chicuywi tawintaj? ¿Tzettaj ye tuꞌ chawakꞌ iscuyuꞌ ebnaj? ẍi naj tet Comam. \p \v 20 Istakꞌwi Comam tet naj: \p —Yet incuywahan yin̈ anma, caw sajsatil quincuywahan. Caw incuyan anma yulaj capilla yeb xin yul yatut Comam Dios bay chi-la-iscutxba isba anma Israel. Yuxinto caw machi hunu tzet ye tuꞌ tiꞌ walan yin̈ caw ewantajil. \v 21 ¿Tzet yin̈ yuxinto wetan chakꞌambe? Kꞌambe tet anma bay quincuywahan, haꞌ anma chihalni tawet tzet wakꞌan iscuyuꞌ. Wal xin caw yohta anma tuꞌ tzet halbilcano tet wuhan, ẍi Comam. \p \v 22 Yet yalni Comam tet naj hacaꞌ tuꞌ, ispakꞌlaxilto sat Comam yu huneꞌ naj chitan̈en yatut Comam Dios, yalni naj: \p —¿Tzet yin̈ yuxinto hac tuꞌ hatakꞌwi tet naj yahawil sacerdote tiꞌ? ẍi naj tet Comam. \p \v 23 Istakꞌwican̈ Comam tet naj: \p —Tato ay hunu txꞌoj mawalan chawabe, halilo tinan̈ baytet. Ta cꞌul xin, ¿tzet yin̈ yuxinto chinhamakꞌan? ẍi Comam tet naj. \p \v 24 Iscꞌallaxto Comam tet naj Caifás yu naj Anás, naj yahawil yin̈ ebnaj sacerdote. \s1 Yal naj Pedro yin̈ iscayel ta mach yohtajo naj Comam Jesús \r (Mt 26:71-75; Mr 14:69-72; Lc 22:58-62) \p \v 25 Wal naj Pedro xin, kꞌaẍno chu naj xol ebnaj chejab yeb ebnaj chitan̈en yatut Comam Dios, yoc ebnaj iskꞌambeno tet naj: \p —¿Walach hach tiꞌ, hawetbimi haba yeb naj Jesús tiꞌ? ẍi ebnaj tet naj. Yaj caw maẍticꞌa yalilo naj, yalni naj hacaꞌ tiꞌ: \p —Machoj, caw mach wetbiho inbahan yeb naj, ẍi naj Pedro tuꞌ. \p \v 26 Hunepixto xin, iskꞌamben huneꞌ ischejab naj yahawil yin̈ ebnaj sacerdote ayto yu isba yeb naj elto istxiquin yu naj Pedro tuꞌ: \p —Yaj caw cachwilan xol teꞌ tzꞌunub yeb naj Jesús tiꞌ, ẍi naj tet naj Pedro. \v 27 Yanipaxico naj Pedro tuꞌ lekꞌtiꞌal tato mach yohtajo naj Comam, hunepixto xin, yokꞌcan̈ noꞌ icham chiyo. \s1 Yet yilaxto Comam Jesús sata naj Pilato \r (Mt 27:1-2, 11-14; Mr 15:1-5; Lc 23:1-5) \p \v 28 Yet issajbilo xin, yilaxilti Comam Jesús yul yatut naj Caifás, yilaxto Comam sata naj gobernador Poncio Pilato. Yaj mach octo ebnaj Israel yul capil bay ayicto naj gobernador tuꞌ, yuto txahul yocto ebnaj hacaꞌ yalni isley ebnaj. Tato chiocto ebnaj tuꞌ, matxa chiyu isloni ebnaj itah chilolax yin̈ kꞌin̈ Pascua. \v 29 Yuxinto elti naj gobernador tzotelo istiꞌ capil, iskꞌamben naj tet ebnaj: \p —¿Tzet ismul huneꞌ naj tiꞌ heyalni? ẍi naj. \p \v 30 Istakꞌwi ebnaj tet naj: \p —Tato mach xiwquilta ismul naj tiꞌ, machim majitijan̈ naj tawet, ẍi ebnaj. \p \v 31 Yalni naj Pilato tuꞌ tet ebnaj: \p —Iweto naj, cat xin heyilni tzet chielico naj hacaꞌ chiyute yalni heley, ẍi naj tet ebnaj. Istakꞌwi ebnaj Israel tuꞌ: \p —Yaj wal han̈on̈ Israel on̈tiꞌan̈, caw mach chiyu jakꞌni camojan̈ hunu anma,\f + \fr 18:31 \ft Yal ebnaj hacaꞌ tuꞌ yuto isley ebnaj ah Roma chiyu yakꞌni camo hunu anma\f* ẍi ebnaj. \p \v 32 Hac tuꞌ xin yu yijni isba tzet halbilcano yu Comam Jesús yin̈ tzet chiyu iscami. \v 33 Yocpaxto naj Pilato tuꞌ yul capil hunelxa. Yawtenicto naj Comam Jesús iscꞌatan̈, iskꞌamben naj tet Comam: \p —¿Tom yahawil anma Israel hawehi? ẍi naj tet Comam. \p \v 34 Istakꞌwi Comam xin: \p —¿Yulmi hawiꞌ chawiti chawalni huneꞌ tiꞌ, mato ay mac haln̈e tawet? ẍi Comam. \p \v 35 Istakꞌwi naj Pilato tuꞌ xin: \p —¿Tom Israel inan hawalni? Haꞌ ebnaj hawet con̈ob, yeb xin ebnaj yahawil yehico yin̈ ebnaj sacerdote, haꞌ ebnaj macachiniti wetan, ¿tzet hamul? ẍi naj tet Comam. \p \v 36 Yalni Comam: \p —Wal hanintiꞌan, maẍtaj yul huneꞌ sat yiban̈kꞌinal tiꞌ chinocan Yahawil. Tato yul sat yiban̈kꞌinal tiꞌ yahaw inan, sunilmi anma ayxaco yul inkꞌaban chiscutxba isba cat xin istzabnico howal yun̈e quiniscolnihan yul iskꞌab ebnaj yahawil con̈ob Israel. Wal xin maẍtaj yul sat yiban̈kꞌinal tiꞌ chinocan Yahawil, ẍi Comam tet naj. \p \v 37 Yalni naj Pilato tuꞌ: \p —¿Tom yelticꞌa yahawil hach, chal tuꞌ? ẍi naj. \p —Hoꞌ Yahawil wehan hacaꞌ hawalni tiꞌ. Quinpitzcꞌahan yul sat yiban̈kꞌinal tiꞌ yun̈e walnihan isyelal. Yuxin macn̈eticꞌa yetxaticꞌa isyelal yehi chiyabe tzet chiwalan, ẍi Comam. \p \v 38 Iskꞌamben naj Pilato tuꞌ: \p —¿Tzet yelapno huneꞌ isyelal tuꞌ? ẍi naj tet Comam. \s1 Yet iscawxelaxico camical yiban̈ Comam Jesús \r (Mt 27:15-31; Mr 15:6-20; Lc 23:13-25) \p Yet lahwi iskꞌamben naj Pilato tet Comam hacaꞌ tuꞌ xin, yelpaxti naj istiꞌ capil, yalni naj tet ebnaj Israel cutxanico tuꞌ: \p —Walinan, caw machi mule chiilchalo yin̈ naj tiꞌ wuhan. \v 39 Yaj hex tiꞌ, caw hunun habil hekꞌannilto hunun ebnaj presowom yet chiecꞌ kꞌin̈ Pascua tiꞌ. ¿Chimheyoche tato chinbejtzohan huneꞌ naj heyahawil tiꞌ? ẍi naj tet ebnaj. \p \v 40 Yet yaben ebnaj yalni naj Pilato hacaꞌ tuꞌ, yah wejla ebnaj, yalni yin̈ caw ip: \p —¡Machoj! Maẍtaj naj chabejtzo, haꞌ naj Barrabás, haꞌ naj chabejtzo, ẍi ebnaj. Wal naj Barrabás tuꞌ xin, elkꞌom naj. \c 19 \p \v 1 Lahwi tuꞌ xin, yinito naj Pilato tuꞌ Comam Jesús, ischejni naj hatelaxo Comam. \v 2 Isbakꞌonayo ebnaj soldado huntekꞌan teꞌ txꞌix coronahil, yanahto ebnaj yin̈ iswiꞌ Comam, yanipaxico ebnaj huneꞌ xilkꞌape yin̈ Comam, hucan yehi, cajmutzꞌmun̈e jilni. \v 3 Lahwi tuꞌ xin, ishitzico ebnaj iscꞌatan̈ Comam, yalni ebnaj hacaꞌ tiꞌ: \p —Jakꞌaꞌco iswinajil naj yahawil con̈ob Israel, ẍi ebnaj chetan ebnaj Comam. \p Chi-la-ispakꞌnilto ebnaj sat Comam. \p \v 4 Lahwi tuꞌ xin, yelpaxti naj Pilato tuꞌ istiꞌ iscapil, yalni naj tet ebnaj Israel tuꞌ: \p —Ilwecꞌanabi lah, chiwiltijan naj heyilaꞌ yun̈e caw heyabencanoj tato caw machi nichꞌano ismul naj chiilchalo yin̈ wuhan, ẍi naj tet ebnaj. \p \v 5 Lahwi tuꞌ xin, yelilo Comam istiꞌ capil, ayahto huneꞌ corona txꞌix tuꞌ yin̈ iswiꞌ Comam, hucanpaxico huneꞌ kꞌap yin̈ Comam cajmutzꞌmun̈e. Yalni naj Pilato tuꞌ tet ebnaj: \p —Ilwecꞌanabi, ay naj lah, ẍi naj. \p \v 6 Hayet yilni ebnaj yahawil yin̈ ebnaj sacerdote yeb ebnaj chitan̈en yatut Comam Dios, yah yaw ebnaj, yalni ebnaj yin̈ caw ip: \p —Ahojab naj yin̈ culus, ahojab naj yin̈ culus, ẍixan̈e ebnaj sunil. \p —Yuxinto yal naj Pilato tuꞌ tet ebnaj: \p —Ta hac tuꞌ chal tuꞌ, iweto naj cat heyanican̈ naj yin̈ culus tuꞌ hechuquil, yuto caw machi nino ismul naj chiilchalo yin̈ wuhan, ẍi naj tet ebnaj. \p \v 7 Yalni xin ebnaj Israel tuꞌ tet naj: \p —Wal coleyan̈ xin, chala tato caw yilal iscam naj, yuto caw chalico isba naj Iscꞌaholo Comam Dios, ẍi ebnaj. \p \v 8 Yet yaben naj Pilato huneꞌ tiꞌ xin, ecꞌna caw xiwcan̈ naj. \v 9 Yuxinto meltzopaxicto naj yul capil tuꞌ hunelxa, iskꞌamben naj tet Comam: \p —¿Baytuꞌwal titnajachicoj? ẍi naj. Caw xin maẍticꞌa takꞌwi Comam tet naj. \p \v 10 Yuxinto yal naj tet Comam: \p —¿Tzet yin̈ yuxinto mach chaẍtakꞌwi wetan? ¿Tom mach hawohtajoj tato ay wipan cachinbejtzonan, maca xin cachwanican̈an yin̈ culus? ẍi naj tet Comam. \p \v 11 Istakꞌwi Comam tet naj: \p —Caw machim hawip win̈an tato maẍtaj Comam Dios akꞌn̈e huneꞌ hawip tiꞌ yul hakꞌab. Wal xin, haꞌ naj quinanicojan yul hakꞌab tiꞌ, haꞌ naj caw ecꞌna ay ismul tasataj, ẍi Comam tet naj. \p \v 12 Yet yaben naj yalni Comam huneꞌ tuꞌ, issayni naj tzet caw chiyu iscolcha Comam, yaj caw ip yahcan̈ yel yaw ebnaj Israel tuꞌ, chalni ebnaj: \p —¡Tato chabejtzo naj, caw chacaj naj jahaw ay bey Roma chal tuꞌ, yuto macn̈eticꞌa chal isba jahawil, caw chiscaj naj jahaw ay bey Roma! ẍi ebnaj. \p \v 13 Yet yaben naj Pilato huneꞌ tuꞌ, yalni naj tato chiillaxilti Comam Jesús. Lahwi tuꞌ xin, yay tzꞌon̈no naj yul ischem bay chiillaxi tzet chielico anma ay ismul. Huneꞌ lugar tuꞌ, Gabata isbi yul abxubal hebreo. Gabata tuꞌ chal yelapnoj latzꞌbilcan̈ chꞌen chꞌen. \v 14 Chumanil xin yet hecalxan̈e chiichico kꞌin̈ Pascua, yalni naj tet ebnaj Israel tuꞌ: \p —Ay heyahawil tiꞌ lah, ẍi naj. \p \v 15 Yahpaxo wejna ebnaj yalni yin̈ caw ip: \p —¡Camojab naj, camojab naj, acan̈ naj yin̈ culus! ẍi ebnaj yin̈ Comam. \p Istakꞌwipaxo naj: \p —¿Tom chiwacan̈an naj heyahawil tiꞌ yin̈ culus, chal tuꞌ? ẍi naj tet ebnaj. \p Istakꞌwi ebnaj yahawil yin̈ ebnaj sacerdote: \p —Wal han̈on̈tiꞌan̈, mach hunuxa jahawilan̈ cachann̈e naj jahawil ay bey Roma, ẍi ebnaj tet naj. \p \v 16 Hac tuꞌ xin yu yanico naj Pilato Comam yul iskꞌab ebnaj yun̈e yanican̈ ebnaj yin̈ culus. Hac tuꞌ xin yu yinito ebnaj Comam. \s1 Yet yalaxcan̈ Comam Jesús yin̈ culus \r (Mt 27:32-44; Mr 15:21-32; Lc 23:26-43) \p \v 17 Yet yelto Comam Jesús yul con̈ob Jerusalén tuꞌ, yinito Comam isculus yiban̈ iswixicꞌ bay chialaxicoj. Yilaxto Comam bey huneꞌ txꞌotxꞌ chiyij Gólgota. Huneꞌ tzotiꞌ Gólgota tuꞌ, chal yelapnoj Isbajil Wiꞌe yin̈ abxubal hebreo. \v 18 Haꞌ tuꞌ xin alaxcan̈ Comam yin̈ culus. Aypaxo xin cawan̈xa ebnaj alaxcan̈ yin̈ culus yinta Comam. Huneꞌ naj ah yin̈ iswatxꞌkꞌab Comam, huneꞌxa naj ah yin̈ ismeckꞌab. \v 19 Istzꞌibn̈en naj Pilato hayeb tzꞌib, ischejni naj yalaxoco yiban̈ iswiꞌ Comam yin̈ culus, chalni hacaꞌ tiꞌ: \it Naj Jesús ah Nazaret, Yahawil anma Israel\it*, ẍi hayeb tzꞌib tuꞌ. \v 20 Caw hantan̈e ebnaj Israel ilni huntekꞌan tzꞌib tuꞌ, yuto caw istxam con̈ob Jerusalén alaxcan̈ Comam yin̈ culus. Haꞌ huntekꞌan tzꞌib tuꞌ xin, ayico yin̈ abxubal hebreo yeb xin yin̈ abxubal griego, yeb xin yin̈ huneꞌxa abxubal chiyij latín. \v 21 Yuxinto yal ebnaj yahawil yin̈ ebnaj sacerdote tet naj Pilato tuꞌ: \p —Majaltam tiꞌ, mach yahawilo ebnaj Israel maxawutecoj, hacoj tiꞌ maxawutecoj lah, naj chiyal isba yahawil ebnaj Israel, ẍi ebnaj. \p \v 22 Istakꞌwi naj Pilato tet ebnaj: \p —Baytetticꞌa toxa mantzꞌibn̈ecojan hac tuꞌ chiyucanoj, ẍi naj. \p \v 23 Yet lahwi yanican̈ ebnaj soldado Comam Jesús yin̈ culus tuꞌ, yinican̈ ebnaj xil iskꞌap Comam, ispohnicanto ebnaj yin̈. Caw can̈eb elico kꞌap, hunun litxꞌan yet hunun ebnaj. Wal huneꞌ kꞌap chishucbaco Comam yiban̈ xil iskꞌap xin, machi istzilbanil kꞌap, yuto huneꞌn̈e ye ischembanil kꞌap sunil masanta chiayilo yin̈ yojtabanil. \v 24 Yuxinto yal ebnaj soldado tuꞌ tet hunun: \p —Mach chicotzilto huneꞌ tiꞌ, wal xin jilwe coba yin̈ mac chiinitoj, ẍi ebnaj tet hunun. \p Hac tuꞌ xin yu yijnicano isba yin̈ tzet tzꞌibn̈ebilcano yul Yum Comam Dios bay chala: “Istzilayo ebnaj xil inkꞌapan yin̈, yilwenpaxo isba ebnaj yin̈ mac chiinito xil inkꞌapan hucan yehi,”\x * \xo 19:24 \xt Sal 22:18\x* ẍicanayoj. Yaj xin caw yeli, hac tuꞌ yute ebnaj soldado tuꞌ. \p \v 25 Iscawilal bay aycan̈ Comam yin̈ culus tuꞌ xin, lin̈ancan̈ ismiꞌ Comam yeb xin isnoh ismiꞌ, yeb xin ix María yixal naj Cleofas, yeb xin ix María ah Magdala. \v 26 Iscꞌatan̈ ismiꞌ Comam tuꞌ xin, lin̈ancan̈ huneꞌ naj iscuywom Comam caw ochebil yu. Yet yilni Comam ismiꞌ tuꞌ, yalni Comam: \p —Miꞌ, naj lin̈ancan̈ tacꞌatan̈ tuꞌ, hacaꞌ hawunin chiyucanico naj, ẍi Comam. \p \v 27 Yalnipaxo Comam tet naj iscuywom tuꞌ: \p —Inmiꞌtiꞌan, caw hacaꞌ hamiꞌ chiyucanicoj, ẍi Comam tet naj. \p Hac tuꞌ xin yu yoc naj yilno ismiꞌ Comam bey yatut.\f + \fr 19:27 \ft Haꞌ naj bay yalcano Comam huntekꞌan tiꞌ, haꞌ ton naj Juan, tzꞌibn̈encano huneꞌ hum tiꞌ\f* \s1 Yet iscam Comam Jesús \r (Mt 27:45-56; Mr 15:33-41; Lc 23:44-49) \p \v 28 Lahwi tuꞌ xin, yohtan̈enilo Comam Jesús tato caw yijcano isba sunil tzet yilal iswatxꞌeni, yuxinto yal hacaꞌ tiꞌ: \p —Caw chitaj intiꞌan, ẍi Comam. Yal Comam huneꞌ tiꞌ yun̈e yijnicano isba tzet tzꞌibn̈ebilcano yin̈ Istzotiꞌ Comam Dios yet payat.\x * \xo 19:28 \xt Sal 69:21\x* \p \v 29 Bey tuꞌ xin, ayayo huneꞌ ẍalu vinagre, islabanayto ebnaj huneꞌ esponja xol, yanico ebnaj huneꞌ esponja tuꞌ yin̈ iswiꞌ huneꞌ teꞌ hisopo, yanahto ebnaj yin̈ istiꞌ Comam. \v 30 Yet lahwi yucꞌni Comam vinagre tuꞌ xin, yalni hacaꞌ tiꞌ: \p —Mayijcano isba sunil tinan̈, ẍicano Comam. Lahwi tuꞌ xin, yay xulna iswiꞌ Comam, iscamiloj. \s1 Yet ishopchan huneꞌ naj soldado ismotx Comam Jesús yu islanza \p \v 31 Caw xin hecalxan̈e kꞌin̈ Pascua yeb xin istzꞌayical xewilal, yuxinto mach chisje iscꞌul ebnaj Israel tato chicancano isnimanil ebnaj aycan̈ yin̈ culus bey tuꞌ, yuto caw aycano yelapno huneꞌ tzꞌayic xewilal tuꞌ yul sat ebnaj. Yuxinto bey ebnaj iskꞌanaꞌ tet naj Pilato tato chischej naj kꞌahlaxoto isbajil yoj Comam yeb ebnaj alaxcan̈ yin̈ culus yinta Comam tuꞌ, yun̈e iscamilo yin̈ an̈e cat xin yilaxayo isnimanil yin̈ culus. \v 32 Yuxin apni ebnaj soldado iskꞌahalto yoj naj babel yeb xin naj iscab. \v 33 Yet yapni ebnaj yin̈ Comam Jesús xin, yilni ebnaj tato xacamnalo Comam, yuxinto matxa iskꞌahilto ebnaj yoj Comam. \p \v 34 Yaj xin ay huneꞌ naj soldado hopchan ismotx Comam yu islanza, yelilo chicꞌ yeb ha haꞌ yul ismotx Comam. \v 35 Wal xin haninan caw wilan hun tiꞌ yuxinto chiwalan teyet, caw chiwalan isyelal teyet yun̈e heyanayto yul heyanma tato caw hac tuꞌ yuhi. Caw wohtajan tato caw isyelal tzet chiwaltiꞌan. \v 36 Matxa kꞌahlaxilto yoj Comam yun̈e yijnicano isba tzet tzꞌibn̈ebilcano yul Yum Comam Dios yet payat bay chal hacaꞌ tiꞌ: “Machi hunu isbajil chikꞌahlaxtoj,” ẍi. \v 37 Chalpaxo hacaꞌ tiꞌ yin̈ Istzotiꞌ Comam Dios: “Chiillax huneꞌ naj hopchabil yu chꞌen lanza,”\x * \xo 19:37 \xt Sal 34:10; Zac 12:10\x* ẍi. \s1 Yet ismujlax Comam Jesús \r (Mt 27:57-61; Mr 15:42-47; Lc 23:50-56) \p \v 38 Ay xin huneꞌ naj José isbi, ah Arimatea. Haꞌ naj tuꞌ xin tzujanticꞌa yin̈ tzet chal Comam Jesús, ton̈e xin mach chisyelo naj yuto caw chixiw naj tet ebnaj yahawil yeco yin̈ anma Israel. Isbey naj iskꞌanno tet naj Pilato ta chiyiyo naj isnimanil Comam yin̈ culus. \v 39 Haꞌ hun naj Nicodemo, naj beycꞌo ilno Comam yet akꞌbalil yet yalan̈tocanoj, apni naj bey tuꞌ, ikꞌbil oxeb arroba huntekꞌan an̈ caw xukꞌ sam yu naj; mirra isbi, sombil yeb huntekꞌan an̈ chiyij áloes. \v 40 Lahwi tuꞌ xin, yinito ebnaj isnimanil Comam, ispichnico ebnaj kꞌap yeb an̈ caw xukꞌ sam tuꞌ yin̈ isnimanil Comam; yuto hac tuꞌ chiyute anma Israel yin̈ iscamom yet chimujlaxi. \v 41 Iscawilal bay alaxcan̈ Comam yin̈ culus tuꞌ, ay huneꞌ peyab yet tzꞌunub, haꞌ tuꞌ xin ay huneꞌ chꞌen chꞌen holbil yul bay chialaxicto camom. Caw xin acꞌto chꞌen, caw maẍto hunu camom chialaxicto yul chꞌen. \v 42 Yu yichixa tzꞌayic xewilal, yeb xin yu cawil yeco huneꞌ chꞌen chꞌen tuꞌ, yuxin haꞌ tuꞌ yacanicto ebnaj isnimanil Comam. \c 20 \s1 Yet yitzitzbican̈ Comam Jesús xol camom \r (Mt 28:1-10; Mr 16:1-8; Lc 24:1-12) \p \v 1 Haxa yet babel tzꞌayic yin̈ semana, caw ayto issajbiloj isto ix María ah Magdala bay alaxicto isnimanil Comam. Yilni ix ta matxa chꞌen chꞌen ayco ismajilo istiꞌ bay alaxicto Comam tuꞌ. \v 2 Hac tuꞌ xin yu ispaxto ix yin̈ an̈e yalno tet naj Simón Pedro yeb xin tet huneꞌxa naj iscuywom Comam, naj caw xahan ay yu. Yalni ix María ah Magdala tuꞌ tet ebnaj: \p —Caw maꞌilaxilti isnimanil Comam Jesús bayticꞌa ayictoj; baymituꞌwal mailaxto isnimanil Comam, caw mach johtajoj, ẍi ix tet ebnaj. \p \v 3 Yet yaben naj Pedro yeb huneꞌxa naj caw ochebil yu Comam tuꞌ, isto ebnaj bay alaxicoto Comam tuꞌ. \v 4 Caw xin an̈e yakꞌ ebnaj iscawan̈il, yaj xin babico huneꞌxa naj tuꞌ sata naj Pedro, yuxin babel apni naj sata naj. \v 5 Apnin̈e naj xin yay cꞌon̈no naj, istꞌan̈xicto naj bay alaxicto isnimanil Comam. Yilni naj xin tato haxan̈cꞌan̈e kꞌap kꞌap pichlaxico yin̈ Comam wojanayoj, yajaꞌ xin machi octo naj. \v 6 Lahwi tuꞌ xin, yapni naj Simón Pedro, beh xin yocto naj yilnoj, yilni naj xin tato caw haxan̈cꞌan̈e kꞌap kꞌap wojancanayoj. \v 7 Wal kꞌap payuꞌe cꞌaln̈e iswiꞌ Comam, chulbilayo kꞌap. Mach hunu yehayo kꞌap yeb kꞌap pichlaxico yin̈ Comam. \v 8-9 Lahwi tuꞌ xin, yocto huneꞌxa iscuywom Comam tuꞌ, naj babel apni, yilni naj xin tato matxa Comam ayicto yul chꞌen, yanayto naj yul yanma. Yajaꞌ wal xin caw maẍto chitxumchalo yu ebnaj tzet tzꞌibn̈ebilcano yul Yum Comam Dios bay chala tato caw yilal ispitzcꞌacan̈ Comam Jesús xol camom.\x * \xo 20:8-9 \xt Sal 16:10; Is 53:10-12\x* \p \v 10 Lahwi tuꞌ xin, ispaxti ebnaj bay aya. \s1 Yet isyeni isba Comam Jesús tet ix María ah Magdala \r (Mr 16:9-11) \p \v 11 Wal ix María ah Magdala, cancano lin̈no ix okꞌo istiꞌ bay alaxicto Comam, yay n̈ohno ix istꞌan̈xicto ix. \v 12 Yilnicto ix cawan̈ ebnaj ángel, caw saj jilni xil iskꞌap ebnaj ayco yin̈, tzꞌon̈ayo ebnaj bay ecꞌlena isnimanil Comam tuꞌ, huneꞌ naj yin̈ iswiꞌtaj huneꞌxa naj yin̈ yojtaj. \v 13 Lahwi tuꞌ xin, iskꞌamben ebnaj tet ix: \p —¿Tzet chawokꞌte? ẍi ebnaj. Istakꞌwi ix: \p —Chinokꞌan yuto maꞌilaxto isnimanil Wahawilan, caw mach wohtajojan baytuꞌwal ma-bey-alaxocanoj, ẍi ix tet ebnaj. \p \v 14 Hunepixto tuꞌ xin, istꞌan̈xito ix yintaj, yilni ix xin lin̈anxacan̈ Comam Jesús iscꞌatan̈ ix, yaj mach istxumilo ix tato haꞌ Comam. \v 15 Iskꞌamben Comam tet ix: \p —¿Tzet yin̈ yuxinto chachokꞌi? ¿Mac chasaya? ẍi Comam. \p Haꞌ yute isnani ix tato haꞌ naj chitan̈en huneꞌ tzꞌunub tuꞌ chitzotel tet ix, yuxinto yal ix: \p —Mamin, tato hach maxawitoj, halilo wetan baytuꞌwal macachbey hawakꞌaꞌcanoj, cat winitojan, ẍi ix. \p \v 16 Yalni Comam tet ix: \p —¡María! ẍi Comam. \p Hac tuꞌ xin yu ismeltzoto ix yintaj, istꞌan̈xico ix yin̈ Comam, yalni ix yin̈ abxubal hebreo: “Raboni,” ẍi ix. \it Maestro\it*, haꞌ chaliloj huneꞌ tuꞌ. \p \v 17 Yalni Comam tet ix: \p —Bejtzoinan, mach chinhatzaban yuto maẍto chinapnihan iscꞌatan̈ Inmaman. Wal tinan̈ xin, as hal tet ebnaj wuẍtajan tato chinpaxtojan iscꞌatan̈ Inmaman, haꞌ Hemampaxoj, inDiosalan, heDiosalpaxoj, ẍi Comam tet ix. \p \v 18 Yuxin to ix María ah Magdala tuꞌ yalaꞌ tet ebnaj iscuywom Comam, yalni ix hacaꞌ tiꞌ: \p —Caw mawilan yin̈ Comam Jesús, ẍi ix. Lahwi tuꞌ yalni ix tet ebnaj yin̈ tzet yal Comam. \s1 Yet isyeni isba Comam Jesús tet ebnaj iscuywom \r (Mt 28:16-20; Mr 16:14-18; Lc 24:36-49) \p \v 19 Yet babel tzꞌayic yin̈ semana tuꞌ yet lan̈an yah akꞌbal cutxanico ebnaj iscuywom Comam. Caw caw yecano ispulta ebnaj yu, yuto caw chixiw ebnaj tet ebnaj yahawil yin̈ ebnaj Israel. Yoc apno Comam bey tuꞌ, yoc lin̈no Comam yictabal ebnaj, yalni Comam tet ebnaj: \p —Ayojab akꞌancꞌulal texol, ẍi Comam. \p \v 20 Yet lahwi yalni Comam huneꞌ tuꞌ, isyeni Comam iskꞌab tet ebnaj yeb ismotx bay to chꞌen lanza. Hayet yilni ebnaj Comam tuꞌ xin, caw occano huneꞌ niman tzalahilal yin̈ yanma ebnaj. \v 21 Yalni Comam tet ebnaj hunelxa: \p —Ayojab akꞌancꞌulal texol. Hacaꞌ yu walaxtijan yu Inmaman, hac tuꞌ xin chiyu quexwanitojan, ẍi Comam tet ebnaj. \p \v 22 Lahwi tuꞌ xin, yanilto Comam xob istiꞌ, yalni Comam: \p —Chahwecano Espíritu Santo, ẍi Comam. \v 23 Haꞌ mac chitan̈cano ismul yiban̈ heyu, chitan̈cano ismul yiban̈ yu Comam Dios. Wal mac mach chitan̈cano ismul yiban̈ heyu xin, caw mach chitan̈paxo ismul yiban̈ yu Comam Dios, ẍi Comam tet ebnaj. \s1 Yet yilni naj Tomás Comam Jesús yet xapitzcꞌacan̈ \p \v 24 Ay xin huneꞌ naj xol ebnaj cablahon̈wan̈ iscuywom Comam Jesús tuꞌ, Tomás isbi, naj chihallax “Tioẍ uninal.” Machi naj ayco xol ebnaj iscuywom Comam tuꞌ yet isyeni isba Comam. \v 25 Yuxinto yal ebnaj tet naj Tomás tuꞌ: \p —Caw majilan̈ yin̈ Comam, ẍi ebnaj. \p —Istakꞌwi naj: \p —Tato mach chiwilan bay tona chꞌen lawuẍ yul iskꞌab Comam cat wanicto yiximal inkꞌaban yul, yeb ta mach chintzaban bay tona chꞌen lanza yul ismotx Comam, caw mach chiwaytojan yul wanmahan, ẍi naj. \p \v 26 Semanahilxa tuꞌ xin, iscutxbanpaxo isba ebnaj hunelxa yul n̈a, ayicto xin naj Tomás tuꞌ xol ebnaj, caw xin cꞌul yecanico ispultahil teꞌ n̈a bay ayicto ebnaj tuꞌ. Yoc apno Comam bey tuꞌ, yoc lin̈no Comam yictabal ebnaj, yalni Comam: \p —Ayojab akꞌancꞌulal texol, ẍi Comam. \p \v 27 Lahwi tuꞌ xin yalni Comam tet naj Tomás: \p —Tomás, acto yiximal hakꞌab yul isholanil inkꞌabtiꞌan lah, cat hawanipaxicto yul isholanil inmotxan. Mach chicabcon hacꞌul, ayto yul hawanma win̈an, ẍi Comam. \p \v 28 Lahwi tuꞌ xin, yalni naj Tomás tuꞌ tet Comam: \p —¡Hach Wahawil, hach inDiosalan! ẍi naj tet Comam. \p \v 29 Yalni Comam Jesús tet naj xin: \p —Caw mato xawilico win̈an maxawanayto yul hawanma. Wal xin, aytam sakꞌal yet anma mach yechto chinyilan cat xin quinyanaytojan yul yanma, ẍi Comam tet naj. \s1 Tzet yin̈ yuxin tzꞌibn̈elaxcano cuybanile tiꞌ \p \v 30 Caw xin txꞌiꞌalto cꞌaybalcꞌule isye Comam Jesús yilaꞌ ebnaj iscuywom mach tzꞌibn̈ebilayo yul huneꞌ hum tiꞌ. \v 31 Yajaꞌ tzꞌibn̈ebilcano huntekꞌan tiꞌ yun̈e heyanayto yul heyanma tato haꞌ Comam Jesús, haꞌ ton Cristo, Iscꞌahol Comam Dios. Haxinwal yet cheyanayto yul heyanma, chechah hekꞌinal mach istan̈bal yin̈ isbi Comam. \c 21 \s1 Yet isyeni isba Comam Jesús tet hujwan̈ ebnaj iscuywom \p \v 1 Lahwi tuꞌ xin, isyenipaxocan̈ isba Comam Jesús hunelxa tet ebnaj iscuywom yet ay ebnaj istiꞌ haꞌ lago Tiberias. Hac tiꞌ xin yu isyeni isba Comam tet ebnaj. \v 2 Istiꞌ haꞌ lago tuꞌ ayayo naj Simón Pedro, yeb naj Tomás, naj chihallax \it tioẍ uninal\it*, yeb xin naj Natanael ah Caná ay yul ismajul Galilea, yeb xin cawan̈ ebnaj iscꞌahol icham Zebedeo, yebpaxo xin cawan̈xa ebnaj iscuywom Comam. \v 3 Yalni naj Simón Pedro: \p —Chintohan tzabo cay, ẍi naj. \p Yalnipaxo huntekꞌanxa ebnaj tuꞌ: \p —Chon̈tohan̈ tawintaj, ẍi ebnaj. \p Hac tuꞌ xin yu isto ebnaj. Yocto ebnaj yul huneꞌ teꞌ barco, yajaꞌ xin maẍticꞌa hunu noꞌ cay istzab ebnaj yin̈ huneꞌ akꞌbal tuꞌ. \v 4 Yet lan̈anxa issajbilo xin, lin̈anxacan̈ Comam Jesús istiꞌ haꞌ. Wal ebnaj iscuywom Comam tuꞌ xin, caw maẍticꞌa txumchalo Comam yu ebnaj. \v 5 Yalni Comam tet ebnaj: \p —¡We ach! ¿Tom caw maẍto noꞌ chiahti heyu? ẍi Comam. Istakꞌwi ebnaj: \p —Caw machi noꞌ, ẍi ebnaj. \p \v 6 Yalni Comam tet ebnaj: \p —Aweyto hehacꞌ yin̈ hewatxꞌkꞌab, haxinwal cheyikꞌ noꞌ, ẍi Comam tet ebnaj. \p Hac tuꞌ xin yu yanayto ebnaj ishacꞌ tuꞌ xol haꞌ hunelxa, haxa yet yinahti ebnaj txꞌan̈ xol haꞌ xin, caw matxa chikꞌoji ebnaj yinahti txꞌan̈ yu yalil noꞌ nohayto yul txꞌan̈. \v 7 Haꞌ xin naj iscuywom Comam caw xahan ay yu, yal naj tet naj Pedro: \p —¡Haꞌ Comam huneꞌ tiꞌ! ẍi naj. \p Yaben̈e naj Pedro tato haꞌ Comam huneꞌ tuꞌ, yanico naj xil iskꞌap, yuto yuln̈e kꞌap ayco yin̈ naj. Caw xin yin̈ an̈e isbejtzoto isba naj xol haꞌ, isto naj yilno Comam. \v 8 Yuxin haxa huntekꞌanxa ebnaj n̈icꞌniti teꞌ barco istiꞌ haꞌ lago tuꞌ. Hatxbil xin txꞌan̈ hac tuꞌ yu ebnaj, nohna txꞌan̈ yu noꞌ cay tuꞌ. Can̈ebn̈em xin txꞌan̈il yehicꞌto teꞌ yin̈ istiꞌ haꞌ tuꞌ. \v 9 Yet yapni ebnaj istiꞌ haꞌ tuꞌ xin, yilni ebnaj huneꞌ kꞌa kꞌaꞌ, batxanayo huneꞌ noꞌ cay yiban̈ tzakꞌakꞌ. Aypaxayo ixim pan iscꞌatan̈. \v 10 Yalni Comam tet ebnaj: \p —Iweti haycꞌon̈o noꞌ cay maxeyikꞌ tuꞌ, ẍi Comam. \p \v 11 Hac tuꞌ xin yu yahto naj Pedro tuꞌ yul teꞌ barco, ispuhnilo naj txꞌan̈, ishatxnilo naj txꞌan̈ istiꞌ haꞌ. Waxan̈ca caw nohna txꞌan̈ yu noꞌ cay tuꞌ, yaj caw maẍticꞌa lin̈moto txꞌan̈; caw xin ciento cincuenta y tres noꞌ yikꞌ ebnaj yin̈ sunil. \v 12 Lahwi tuꞌ xin, yalni Comam tet ebnaj: \p —Catawej, waꞌan̈wej, ẍi Comam. Caw xin machi hunu ebnaj kꞌamben mac anmahil Comam, yuto caw yohta ebnaj tato haꞌ Comam Jesús. \v 13 Lahwi tuꞌ xin, isto Comam yinocan̈ ixim pan, yakꞌni Comam ixim tet ebnaj. Hacticꞌa tuꞌ yutepaxo Comam yin̈ noꞌ cay. \v 14 Haꞌ yin̈ hunel tuꞌ xin, tzꞌajna yoxel isyeni isba Comam tet ebnaj iscuywom yet xaitzitzbican̈ Comam xol camom. \s1 Yet istzotel Comam Jesús yeb naj Pedro \p \v 15 Lahwi iswaꞌ ebnaj xin, yalni Comam Jesús tet naj Simón Pedro: \p —Simón, iscꞌahol naj Juan, ¿caw xahanmi ayinan hawu sata ebnaj tiꞌ? ẍi Comam. \p Istakꞌwi naj Pedro: \p —Hoꞌ Mamin, caw hawohtaj tato xahan ayach wuhan, ẍi naj tet Comam. \p —Ta hac tuꞌ chal tuꞌ, hacaꞌ chute hunu naj tan̈em meꞌ islotzen noꞌ niẍte yunin, hac tuꞌ chawute hacuyni macta chiyaco isba yul inkꞌaban, ẍi Comam tet naj. \p \v 16 Lahwi tuꞌ xin, yalni Comam yin̈ iscayel: \p —Simón, iscꞌahol naj Juan, ¿caw xahanmi ayinan hawu? ẍipaxo Comam tet naj. \p —Hoꞌ Mamin, caw hawohtaj tato caw xahan ayach wuhan, ẍipaxo naj Pedro tuꞌ. Yalni Comam tet naj xin: \p —Ta hac tuꞌ chal tuꞌ, hacaꞌ chiyute istan̈en hunu naj tan̈em meꞌ ismeꞌ, hac tuꞌ chawute hawilni anma chiyaco isba yul inkꞌaban, ẍi Comam tet naj. \p \v 17 Yalnipaxo Comam yet yoxel tet naj: \p —Simón, iscꞌahol naj Juan, ¿caw yelmi xahan ayinan hawu? ẍi Comam tet naj. \p Hac tuꞌ xin yu yoc biscꞌulal yin̈ iscꞌul naj Pedro yuto yetxa yoxel iskꞌamben Comam tet naj tato yeli xahan ay Comam yu naj. Yuxinto yal naj: \p —Mamin, walach hach tiꞌ, caw sunil tzet hawohtaj, caw xin hawohtaj tato caw yeli xahan ayach wuhan, ẍi naj tet Comam. \p Istakꞌwi Comam: \p —Ta hac tuꞌ chal tuꞌ, caw hacaꞌ chiyute hunu naj tan̈em meꞌ islotzen noꞌ niẍte yunin, hac tuꞌ chawute hacuyni macta chaco isba yul inkꞌaban. \v 18 Yin̈ caw isyelal chiwalan tawet, yet caw tzehach to, caw chawatxꞌeco iscꞌalil hawictaj. Haꞌ cawxencan̈ haba, hasaynito haba bayticꞌa chal hacꞌul. Wal yet chachichambi xin, toxan̈e chawican̈ hakꞌab, nanxa mac chꞌanico xil hakꞌap, cat hawilaxto bay mach isjeto hacꞌul, ẍi Comam tet naj. \p \v 19 Yal Comam hacaꞌ tiꞌ tet naj Pedro tuꞌ yun̈e yohtan̈enilo naj yin̈ tzet chiyu iscami, cat xin isyenilo isba yip Comam Dios yin̈ iscamical naj Pedro tuꞌ. Lahwi tuꞌ xin yalni Comam: \p —Ocan̈ tzujno wintajan, ẍi Comam tet naj. \s1 Huneꞌ naj iscuywom Comam Jesús caw xahan ay yu \p \v 20 Lahwi tuꞌ xin, istꞌan̈xiti naj Pedro yintaj, yilni naj tato tzujanpaxo naj iscuywom Comam caw ochebil yu, naj tzꞌon̈an iscawilal Comam yet iswaꞌ yeb iscuywom, naj kꞌamben tet Comam hacaꞌ tiꞌ: “Mamin, ¿mac chaẍanico yul iskꞌab camical?” ẍi. \v 21 Yet yilni naj Pedro tato tzujan naj xin, iskꞌamben naj tuꞌ tet Comam Jesús: \p —Mamin, ¿haxaca naj tzujan jinta tiꞌ, tzet chiyub iscamopaxo naj? ẍi naj tet Comam. \p \v 22 Istakꞌwi Comam: \p —Tato chiwochehan ayton̈eticꞌacꞌo naj yet chinhulan hunelxa, wal xin machi hawoc yin̈. Hachcachann̈e chachoc tzujno wintajan, ẍi Comam tet naj Pedro tuꞌ. \p \v 23 Hac tuꞌ xin yu yelto iskꞌumal xol ebnaj ayxaco yul iskꞌab Comam tato mach chicam huneꞌ naj iscuywom Comam tuꞌ, yaj mach yal Comam tato mach chicam naj, wal xin yal Comam: “Tato chiwochehan ayton̈eticꞌacꞌo naj tiꞌ yet chinhulan, caw machi hawoc yin̈,” ẍi Comam. \p \v 24 Huneꞌ naj iscuywom Comam tiꞌ, haꞌ naj caw chihalni sunil huntekꞌan tiꞌ, haꞌ xin tzꞌibn̈encanoj. Yuxinto caw johtaj tato caw yel tzet tzꞌibn̈ebilcano tiꞌ. \p \v 25 Caw hantan̈eto tzet iswatxꞌe Comam Jesús tuꞌ. Kꞌinalo tato caw hununtajil le-yu istzꞌibn̈elaxcanoj, caw machim chiyabe huneꞌ yul sat yiban̈kꞌinal tiꞌ yu teꞌ hum tato tzꞌibn̈elaxi. ¡Hacojab tuꞌ!