\id ROM LOM - Yaka - Nouveau Testament \ide UTF-8 \toc3 Lom \toc2 Looma \toc1 Mukaanda a Pawuli kwaa basi Looma \mt2 Mukaanda a Pawuli kwaa \mt1 basi Looma \imt Kotili a mukaanda \ip Bilimi hoolo nha mbisi a likwa na tsimbilili a Yiisi Kristo, Bayuudayo babamosi babasi imiini mu Kristo, weti Akila na Prisile (\xt Biy 18.2\xt*), babaandii uyiisi Ndaa Yimbwe ku ngaanda a Looma. Ni mu buu, libuundu la tsiomi ku ngaanda a Looma likwituungumu, bu Pawuli akiyiisi ku Siria, mu itinini kia Azia kibali mu uta lolo Turikia na ku tsi a Ngelesia. \ip Nziaambi aheeri Pawuli isala kia uyiisi Ndaa Yimbwe, natee kwasuku tsi. Ni mu buu, nde ali na nzala ya uyene ku tsi ya Espaanya. Ka nde ali na nzala ya umayoo ku ngaanda a Looma. Mu ndaa uyilimi mu midieenge mii, nde atsindii mukaanda kwaa libuundu la ku Looma. Bisi a diayaaba pe mbii ti nde asi midieenge mii. \ip Kutso mukaanda wuu, Pawuli li mu ubiindili kwaa libuundu la ku Looma, buni nde ali mu umono isala kia nde kia uyaabisa Ndaa Yimbwe kwaa babali a Bayuudayo pe. Kutso mu kaanda wuu, nde li mu uyaabisa bubwe-bubwe nguu a ndaa a nde weti bu: «Ndaa Yimbwe yili lituu la Nziaambi, mu ndaa uyobolo baata boosi babusa imiini, ubaanduu kwaa Bayuudayo na kwaa babali a Bayuudayo pe» (\xt 1.16\xt*). \ib \ip Mukaanda wu li akabuu weti bu: \io -\xt 1.1-7\xt*: Mabwee. \io -\xt 1.8-17\xt*: Pawuli li mu uleele ndaa ya litoono nha kati a Bayuudayo, na babali a Bayuudayo pe. Pawuli li mu uyaabisa ka ti, Ndaa Yimbwe bahi yo kwaa baata boosi kwahele a usa lisoboso. \io \xt 1.18—8.39\xt*: Pawuli li mu ubiindili buni Nziaambi ali mu uyobolo muutu ngaa masumu, wasa ilimbisi kia nde mu Yiisu Kristo. \io \xt 9—11\xt*: Pawuli li mu utsuu mu ndaa yi baata ba Iseraeli babamosi bali mu ubisi Kristo, ka nde li mu uleele ti, so bu bo babisi Kristo, Nziaambi a ukoono pe ukuusu litoono la nde. \io \xt 12.1—15.13\xt*: Pawuli li mu uyaabisa ti mu taanga dii, baata bafwaana uyaaba ti bweese ba Nziaambi ali mu mweese kwaa babali a Bayuudayo pe, bali weti mbili mu idiingi kia ngwanya, na ki inyatii mu ndaa Kristo. \io \xt 15.14—16.27\xt*: Pawuli li mu umweese ndutu a midieenge mia nde ku Looma, na nde li mu umana mukaanda a nde mu mabwee. \ib \ip Babali mu usaa uyaaba mandaa matala liyobolo li Nziaambi ubaaha kwaa baata mu Yiisu Kristo, sa baba na kinyi yalaa mu utaanga mukaanda wu. Bo sa baba baata babubaaha Nziaambi kinyi (\xt 12.2\xt*). \ie \c 1 \s1 Mabwee \p \v 1 Me Pawuli booyi la Yiisu Kristo. Nziaambi ati me mbila mu uba tumu, na asiooli me mu uyaabisa Ndaa a nde Yimbwe. \v 2 Umatuu bele pe, mu Mabasonuu ma Ngira, Nziaambi asialili mibili mia nde, mu uyaabisa lilasini la Ndaa Yimbwe yi. \v 3 Ndaa Yimbwe me, yatala mwaana a Nde, Pfumu a bisi Yiisu Kristo. Mu peembi ya imuutu, nde abutii mu likaanda la Daavidi. \v 4 Ka mu peembi ya Muheebili wa Ngira, nde amonii Mwaana a Nziaambi mu lituu, mu taanga di nde asiimbii mu babakwa. \v 5 Mu nde, Nziaambi ahi me bweese ba uba tumu mu ndaa buzitu ba Kristo. Paa me biti baata ba bifuumbu bioosi mu usa imiini mu nde, na utumumu nde. \v 6 Beni ka dili mu litaanga la baata baa, beni ba Nziaambi ateeri mbila paa beni diba baata ba Yiisu Kristo. \p \v 7 Me nisonuu beni mukaanda wu, beni badili ku ngaanda a Looma, beni boosi ba Nziaambi atoono na ba nde ateeri mbila mu uba moonyi mu nde. Nyaala Taayi a bisi Nziaambi na Pfumu a bisi Yiisu Kristo basieme beni na uha beni iyeenge. \s2 Pawuli li mu uvutulu matoondo kwaa Nziaambi mu ndaa ba ngaa Kristo ba ku ngaanda Looma \p \v 8 Tswaamini a mioosi, me tooni uvutulu matoondo kwaa Nziaambi a me mu Yiisu Kristo, mu ndaa beni boosi. Mundaa ti, baata bali mu utsuu mu imiini kia beni mu tsi yoosi yadieengelele baata. \v 9 Nziaambi ayaaba ti me ndi mu uta ngwanya, nde wu me ndi mu usalila mu mutimi a me woosi mu uyaabisa Ndaa Yimbwe yatala Mwaana a nde. Nziaambi ayaaba ti me ndi mu utsimanga mu beni mu taanga dioosi. \v 10 Mu pasi taanga di me ndi mu ukuundu, me ndi mu uloombo kwaa Nziaambi, so lii ni litoono la nde, aha me kuulu ya uyiri kwaa beni. \v 11 Ngwanya, me ndi na nzala yalaa ya umono beni, paa ti Nziaambi aha beni bungori ba Muheebili wa Ngira mu ndaa uhamisa imiini kia beni. \v 12 Ka vulu-vulu, me ndi na nzala ya uba itwaari na beni, paa bisi a beni diholani pamini mu itwaari. Me holo pamini mu imiini kia beni, na beni mu imiini kia me. \s2 Ndaa Yimbwe ni mifuri \p \v 13 Baana ba nguu ba me, me natoono ti beni diyaaba ti, taanga dialaa me nibaanhana uyiri kwaa beni. Ka natee mu taanga di, me a natuu pe mu uyiluu buu. Me aba natoono ti isala kia me ibutu mbutu kwaa beni, weti bu kio kiabuti mbutu kwaa bifuumbu bikimi. \v 14 Me ndi na mufunu wa uyene kwaa baata boosi. Kwaa basienzi na kwaa babali a basienzi pe. Kwaa biyeri na kwaa bangaa bundimbi. \v 15 Ni mubuu, me ndi na nzala ya uyaabisa Ndaa Yimbwe kwaa beni ka bali ku ngaanda a Looma. \p \v 16 Mu ngwanya, kwahele a tsionyi me ndi mu uyaabisa Ndaa Yimbwe. Yo yili ni mifuri mi Nziaambi ali mu usalila mu uyobolo baata boosi babali mu usa imiini. Tsiomi kwaa Bayuudayo, tumake, na kwaa babali a Bayuudayo pe. \v 17 Ngwanya Ndaa Yimbwe yili mu umweese buni Nziaambi ali mu usa ti baata baba balibweeye nha kulu a nde. Libweeye lii uyiri mu imiini, na mu ndaa imiini. Weti buli mu uleele Mabasonuu ma Ngira: «Walibweeye sa aba moonyi, mundaa imiini.» \s1 Libweeye la Nziaambi umata ku pfuundisi natee ku liyobolo: \r (1.18—4.25) \s2 Nziaambi li na kesi a baata bahele na libweeye \p \v 18 Umata ku yula, Nziaambi li mu umweese kesi a nde mu pasi lisumu, na mu pasi ndaa yimbi yi baata bubaayiluu. Bo bali mu ukiki kuulu kwaa ngwanya, mu mamabi ma bo ma bali mu uyiluu. \v 19 Ka bunu, mandaa ma butuu uyaaba mu Nziaambi, mali mayabina kwaa bo. Nziaambi nde makulu alayi bo mo kwa na yaki-yaki. \v 20 Mu ngwanya, umata bu Nziaambi ayilii tsi, mandaa ma nde mali mu uhele umonuu mu misi, pili mosi, lituu la nde la bilimi na bilimi, na inziaambi nde, bili mu umonuu mu biyiluu bia nde. Ni mubuu, baata a butuu uleele pe ti bo a bayaaba pe. \v 21 Bo bayaaba Nziaambi, ka bo a bali mu ukiinzi nde pe, na bo a bali mu uvutulu nde matoondo pe, weti bwafwaana kwaa nde. Ka bo, aka na matsimi mamabi na mitimi mia bo mia buwulu, miamaakoto kutso pimisi. \v 22 Bo bali mu umonuu ti bo biyeri, ka bunu bo babeeri ba lari! \v 23 Nha mbuu ya ukiinzi buzitu ba Nziaambi wa bilimi na bilimi, bo bakiinzi biteyi bia ifwaani kia muutu wu utuu ukwa, bia banyunyi na banyama bali na miili nina, na bataari. \p \v 24 Ni mubuu, Nziaambi abwoongili bo kutso biyiluu bia bo bia mviindi, weti buli manzala mamabi ma mitimi mia bo. Paa ti bo bamweese manyutu ma bo tsionyi. \v 25 Bo bali mu ukitisi ngwanya yatala Nziaambi mu pia. Bo bali mu ukuundu na usalila biloo bi Nziaambi ayiluu. Bo babali mu ukuundu na usalila biyiluu bia Nziaambi, nha mbuu ya ukuundu muyilii nde makulu, wu bafwaana ubili mu taanga dioosi! Ameni. \v 26 Ni mubuu, Nziaambi abwoongili bo mu manzala ma bo ma tsionyi. Bakaasa ba bo a bali mu ubwapala na babaala pe, ka bo bali mu upala na bambaayi bakaasa. Tsialili yii yili ya ku buko. \v 27 Bumosi ka, babaala a bali mu ubwapala na bakaasa pe. Bo bali mu ululuu mu nyooto ya upala na bambaayi babaala. Babaala bali mu uyiluu mandaa ma tsionyi bana mu bana, na bo makulu bali mu uholo tsieembili yafwaana na ndiimbisi a bo. \p \v 28 Bu bo babisi uyaaba Nziaambi, Nziaambi ka abwoongili bo kwaa mayele ma bo matekene. Ni mubuu, bo bali mu uyiluu mandaa mabakeehele uyiluu. \v 29 Bo baluulu mu mandaa moosi mahele na libweeye, mamabi, ma linyungu, ma ibaala. Bo baluulu mu musoyi, mu ndusili, mu makaama, mu mayele mamabi, na ma ndimi dioolo. Bo bali mu ufutulu bambaayi mandaa ma pia. \v 30 Bo bali mu utsuu mandaa mamabi bana mu bana. Bo bali mitaata mia Nziaambi. Bo na munywa, na liwaa na lizoo. Bo koo bayilimi taanga dioosi mu utsimi mandaa mamabi. Bo bubaatemenene bataayi na banguu ba bo. \v 31 Bo a bali na mayele pe, na a bubaakuusu ndasina dia bo pe. Bo bali na mutimi bunono na a bu bamono mbaayi ngebe pe. \v 32 Bo bayiluu uyaaba tumini dia Nziaambi diasuungunu. Baata bali na ndiaatili ya pili yii, bafwaana ukwa. Ka bunu, bo bali mu uhama mu uyiluu mandaa ma pili yii, na nha yulu, bo bali mu usiingisi ka bali mu uyiluu mo. \c 2 \s2 Pfuundisi a Nziaambi \p \v 1 We, so yaba ti we a na li, we wuli mu ufuundusu bambaayi, a busa we kolokolo pe. Mundaa ti nha we li mu ufuundusu bambaayi, na bu we li mu uyiluu weti bo, we li mu uholo tsieembili mu iwemakulu. \v 2 Ka bisi diayaaba ti Nziaambi ubaafuundusu mu ngwanya, baata babubaayiluu mandaa ma pili yii. \v 3 We wuli mu ufuundusu bambaayi mu mandaa ma we li mu uyiluu we makulu! Ee we tsimi ti we sa vuu mu pfuundisi a Nziaambi? \v 4 So a buu pe, we umeengele li mu umeengele bunene ba libweeye la Nziaambi, kamini a mutimi a nde, na mutimi a nde wumubwe? Buni, we a ayaaba pe ti libweeye la Nziaambi lili mu ubiti we ku kiingili a mayele? \v 5 Mundaa mutswe pini we na mutimi a we wumunono, we li mu ubaakukuu nha yulu a we makulu, kesi a Nziaambi yavulu bunene, mu iluumbu ki nde akaamweese kesi na pfuundisi a nde biasuungunu. \v 6 Mu iluumbu kii, Nziaambi sa asieende muutu-muutu weti buli biyiluu bia nde. \v 7 Nde sa aha moonyi wa bilimi na bilimi kwaa babali mu hama mu uyiluu ma ndaa mamabwe, na kwaa babali mu usaa buzitu ba Nziaambi, likiinzi na moonyi wu uhele uwa. \v 8 Ka nde sa amweese kesi na fuukiri bia nde kwaa babutemenene nde, kwaa babudwaanisa ngwanya, na kwaa babayeelele manyutu mu mandaa mahele na libweeye. \v 9 Mapasi na ngebe sa mabwiilili boosi babali mu uyiluu mandaa mamabi. Tsiomi kwaa Bayuudayo, tumake kwaa babali a Bayuudayo pe. \v 10 Ka Nziaambi sa aha buzitu, likiinzi na iyeenge kwaa boosi babali mu uyiluu mandaa mamabwe. Tsiomi kwaa Bayuudayo, tumake kwaa babali a Bayuudayo pe. \v 11 Ka Nziaambi ali na ipengenge pe. \p \v 12 Boosi bali mu usa masumu kwa hele uyaaba mikele mia Mooso, sa ba fuu, kwahele mikele mii. Ka boosi babayaaba mikele mia Mooso na bali mu usa masumu, sa bafuundusu bo weti buli mikele mii. \v 13 Ka nha kulu a Nziaambi, baata balibweeye a babali mu uyuu mikele pe, ka babali mu usalila mio, bakaata balibweeye. \v 14 Baata babali a Bayuudayo pe, na abayaaba mikele mia Mooso pe, ka bo bali mu usalila mio mu ibomakulu, ka weti ti, bo bali na mikele mu mitimi mia bo. Ka bunu, bo a bali na mio pe. \v 15 Ninha, bo bali mu umweese ti mandaa mali mu utumu mikele mali masonomo mu mitimi mia bo. Matsimi ma mitimi mia bo, mali mu uta imbaangi ka. Na matsimi ma bo nhana mali mu ubaafuundu bo, nhana mali mu ubaakala bo. \v 16 Mono mikaamonuu mu iluumbu ki Nziaambi akaa fuundusu mu Yiisu Kristo, mandaa moosi masweeme mu idiingi kia pasi muutu, weti buli mu uleele Ndaa Yimbwe yi me ndi mu uyaabisa. \s2 Nziaambi li mu ufuundusu babali mu usa liwaa mu mikele \p \v 17 Ka we, wuli mu ubili ti we Muyuudayo, we akangama mu mikele, na we li na liwaa mu Nziaambi a we. \v 18 We ayaaba litoono la nde, na mikele miayiisi we mu usoolo mandaa ma mabwe. \v 19 We li mu baatsimi ti we mubiti a bingima-ngimi, liyalila kwa babali mu pimisi! \v 20 We li mutsimi ti we muyiisi kwaa bangaabundimbi, na muyiisi kwaa baana. Mu ndaa ti we ayiluu uyaaba ti, kutso mikele we li mu ubaa nziaabili yakuu na ya ngwanya. \v 21 Ee, we wuli muyiisi bambaayi, mu ima we li mu uhele uyiisi we makulu? We uli mu uyiisi ti, a diyibi pe, mu ima we li mu uyibi we makulu? \v 22 We wuli mu ulii baata usoongo, mu ima we li mu uyiluu buu? We wuli mu ubele biteyi, mu ima we li mu upatila mu mifuri biloo bia mu manzo ma bo ma makuundu? \v 23 We li na liwaa mu mikele, ka we li mu utsoro Nziaambi, bu we li mu uyiluu ku buko, mandaa ma mikele mia nde mili mu utumu! \v 24 « Mu ndaa beni, bifuumbu bikimi bili mu utsoro Nziaambi», weti buli mu uleele mabasonuu ma Ngira. \p \v 25 Mbiiti we ubaakiinzi mikele, kesili yili na ndutu; ka mbiiti we asumunu mikele, we li weti muutu ubahele ukese. \v 26 Ka mbiiti muutu ubahele ukese li mu utumumu mikele, Nziaambi sa mono nde weti muutu wubakese. \v 27 Muutu wubahele ukese mu musunyi, ka nde li mu utumumu mikele, sa afuundusu we. We wuli mu uhele utumumu mikele. So bu yili ti we li na mikele mi basonuu na so bu weli wubakese. \v 28 Ni mubuu, ngo Muyuudayo a wuli mu umonuu mu misi pe, na wuli na iliimbi ki li mu mweese ti nde li wubakese mu nyutu a nde. \v 29 Ka ngo Muyuudayo, ni wuli buu kutso mutimi a nde. Nde ni wu bakese kutso mutimi a nde, mu kesili ya Muheebili a Nziaambi, ka a ya mikele mi basonuu pe. Ngo Muyuudayo wu li mu uhoolo mbilili a Nziaambi, ka a ya baata pe. \c 3 \p \v 1 Ni mu buu, mu ki toono Muyuudayo avulu baata bakimi? Kesili yili na ndutu? \p \v 2 Ndutu yili yinene, mu mandaa malaa! Tsiomi, kwaa Bayuudayo Nziaambi ahi mandaa ma nde. \p \v 3 Uli ngwanya ti babamosi nha kati a bo a banambita pe mu Nziaambi. A ka Nziaambi utuu koono unambita mu ndasini dia nde, mu ndaa ti bo a banambita pe mu nde? \p \v 4 Ngori! Bwa fwaana uyabina ti Nziaambi li wangwanya, na baata boosi bali bangaa pia, weti buli mu uleele Mabasonuu ma Ngira: «Paa we monuu walibweeye mu mandaa ma we li mu uleele, na paa we biingi so bafuundisi we\x + \xo 3.4 \xo*\xq we \xq*\xt Mkg 116.11; Mkg 51.6\xt*\x*.» \p \v 5 Ka so pelili a libweeye la bisi yili mu umweese libweeye la Nziaambi, ima bisi dituu uleele? Nziaambi a li na libweeye pe mundaa ti, nde li mu kolo kesi a nde nha yulu a bisi? — Me ndi mu utsuu mutsuyili ya imuutu. \p \v 6 Ngori! Ka so Nziaambi ali walibweeye pe, buni nde akaatuu ufuundusu tsi? \p \v 7 Ka mbii ti pia dia me dili mu umweese kwa na yalilaa ngwanya a Nziaambi, na dili mu usalila mu umweese buzitu ba nde. Mu ima butuu ubwafuundusu me weti ngaa masumu? \p \v 8 Mu yii, mu ima dihele uleele ti: « Diyiluwani mandaa mamabi, paa mu mo mandaa mamabwe mapala»? Mu ngwanya, baata babamosi, mu utsoro bisi, bali mu uleele ti maa ni mandaa ma bisi. Baata sa bafuundusu bo, na buu ni bwafwaana kwaa bo! \s2 Muutu pe so mosi li walibweeye \p \v 9 Aka ima dituu uleele! Bisi Bayuudayo diavulu bifuumbu bikimi ndutu? \p Ee, ka a mu bioosi pe! Bisi diamaakwamweese ti baata boosi, yaba Bayuudayo na baata babali a Bayuudayo pe, bali ku tsini a litumu la masumu. \v 10 Mabasonuu ma Ngira mali mu uleele: \q1 « A uli na muutu wa libweeye pe, a so mosi pe. \q1 \v 11 A uli na muutu pe so mosi uli na mayele, \q1 Muutu so mosi pe uli mu usaa Nziaambi. \q1 \v 12 Baata boosi bamaasiisi kulu yimbwe, \q1 mu itwaari bo boosi bamaadiimbili. \q1 A uli na muutu pe so mosi wuli uyiluu mamabwe. \q1 A so mosi pe! \q1 \v 13 Miwuri mia bo mili weti mangili mabwaasi. \q1 Ndimi dia bo isala pia ufutu. \q1 Misa mia bataari mili mu ubaapala mu minywa mia bo. \q1 \v 14 Minywa mia bo mialuulu mu mandaa ma tsibili na makali. \q1 \v 15 Bo na malwangimina mu udusu baata. \q1 \v 16 Bo bali mu utsala na bali mu usiisi ngebe mu mambuu moosi ma bo bali mu uyoo. \q1 \v 17 Bo a bayaaba pe kuulu a iyeenge. \q1 \v 18 Bo a bali mu ubatila Nziaambi boomo pe.» \p \v 19 Bisi diayaaba ti mioosi mili mu uleele mikele, mili mu utsuu kwaa baata babali ku tsini a litumu la mikele. Paa ti, muutu so mosi anyaala udibili munywa nde mu ukala nyutu a nde, na paa ti tsi yoosi yadieengelele baata, basieembe yo nha kulu a Nziaambi. \v 20 A uli na muutu pe so mosi wukaamonuu walibweeye nha misi mia Nziaambi, mundaa ti nde li mu utumumu mikele. Mikele mili mu ubaasila baata mu uyaaba masumu. \s2 Buni Nziaambi ubaavuusu baata \p \v 21 Ka mu taanga di, Nziaambi maamweese bisi, buni nde ali mu ukitisi bisi balibweeye nha kulu a nde. Na nde li mu uyiluu buu, kwahele usalila mikele. Mikaanda mia Mikele na mia Mibili mili mu usilili ndaa yii. \v 22 Nziaambi ubaakitisi baata baba balibweeye mu imiini, na bu bo banambata mu Yiisu Kristo. Nde li mu usa buu, kwaa boosi babali mu usa imiini mu Yiisu Kristo. Mundaa ti, a uli na lisoboso nha kati a bo pe. \v 23 Baata boosi basa masumu, bahelili buzitu ba Nziaambi. \v 24 Ka Nziaambi mu bweese ba nde, li mu ukitisi bo baba balibweeye kwahele a mufutu, mu Yiisu Kristo wuli mu ukuulu bo mu masumu. \v 25-26 Nziaambi aheeri Yiisu Kristo weti bungori mu ndaa nyalili a masumu. Ninha, mu likwa la nde, baata babasa imiini mu nde baholi nyaalili a masumu ma bo. Mu yii, Nziaambi amweesi ti nde li walibweeye taanga dioosi. Tsiomi nde ali buu, mu taanga di nde akami mutimi mu unyaala usieembe masumu ma baata. Na nde li buu ka mu taanga di. Mundaa ti, nde atoono uba walibweeye, na ukitisi boosi babali mu usa imiini mu Yiisu baba balibweeye. \p \v 27 Mu yii, uli na toono kimi yi dibwasa liwaa? Ngori, so moosi pe! Ka mu a ima bisi dili mu uleele mandaa maa? Mu utumumu mikele? Pia, ka mikele mili mu ubiti bisi mu usa imiini. \v 28 Mu ngwanya, bisi dili mu utsimi ti, muutu li mu umonuu walibweeye mu ndaa imiini. Ka a mu ndaa pe ti nde li mu utumumu mikele. \v 29 So a buu pe, Nziaambi ndila wa Bayuudayo ali? Nde a ali pe ka Nziaambi a bifuumbu bini? \p Ee-e, nde li ka Nziaambi a bifuumbu bini bioosi. \v 30 Ka bu yili ti Nziaambi ndila mosi ali! Na Nziaambi sa akitisi Bayuudayo na babali a Bayuudayo pe baba balibweeye mu imiini. \p \v 31 Yii yatoono uleele ti, mu ndaa imiini bisi dili mu umaasa ndutu la mikele? \p Pia ngwanya, ka bisi dili mu uha mio ndutu ya ngwanya! \c 4 \s2 Ifwaani kia Abraami: Buni Nziaambi amoni nde muutu walibweeye \p \v 1 Ima bisi dituu uleele mu Abraami, mwakaa a bisi? Ima nde abayi mu inde makulu? \v 2 Mbii ti Abraami amonii muutu walibweeye mu ndaa mandaa ma nde ayilii, nde akeni ubaa ndaa ya usa lizoo. Ka nde utuu pe udzoo nha kulu a Nziaambi. \v 3 Ngwanya, buni Mabasonuu ma Ngira mali mu uleele? «Abraami asi imiini mu Nziaambi, na Nziaambi amoni nde weti muutu walibweeye mu ndaa imiini kia nde\x + \xo 4.3 \xo*\xt Mba 15.6\xt*\x*.» \v 4 Muutu wuli mu usala li mu uholo mufutu. A bali mu uha nde pe mufutu wuu weti bungori. Ka nde li musieende wu nde afwaana ubaa. \v 5 Ka mu taanga di muutu ali mu uhele usa isala, na siiri imiini kia nde mu Nziaambi wu utuu ukitisi ngaa masumu aba walibweeye, Nziaambi li mu umono imiini kia nde, na li mu uholo nde weti muutu walibweeye. \v 6 Bumosika, Daavidi ali mu utsuu mu kinyi a muutu wu Nziaambi ali mu umono weti walibweeye kwahele a utaanga biyiluu bia nde: \q1 \v 7 «Kinyi kwaa baata ba Nziaambi asa bubi ba bo kolokolo, \q1 na ba nde akuungili masumu ma bo! \q1 \v 8 Kinyi kwaa muutu wu Pfumu ali mu uhele utaanga lisumu la nde\x + \xo 4.8 \xo*\xt Mkg 32.1-2\xt*\x*!» \p \v 9 Kinyi yii yili ndila kwaa baata babakese bubaala, oo tii, yo yili ka kwaa babahele ukese bubaala? Ee-e, bisi dileeli ti «Nziaambi amoni Abraami weti muutu walibweeye mu ndaa imiini kia nde». \v 10 Mu ki taanga mii miayilimi? Tswaamini akesili a nde oo ti nha mbisi a kesili a nde? Ngori, a nha mbisi a kesili a nde pe, ka tswaamini a bu kese nde! \v 11 Nha mbisi Abraami abayi iliimbi kia kesili. Kio ali Iliimbi kili mu umweese ti Nziaambi amoni nde walibweeye mu ndaa imiini. Bunu, nde ali keni aba kese pe. Ni mu buu, Abraami akitii taayi a baata boosi babasa imiini mu Nziaambi, so bubahele ukese bo. Na Nziaambi li mu umono baata baa weti balibweeye. \v 12 Nde li ka taayi a baata babakese, pili mosi ti, babali mu uhele usuku ndila nha kesili, ka bali mu uduku ifwaani kia imiini kia taayi a bisi Abraami tswamini a bukese nde. \p \v 13 Nziaambi alasini kwaa Abraami na baana ba nde ti bo sa batolo mukobo wa tsi\x + \xo 4.13 \xo*\xq mukobo wa tsi \xq*\xt Mba 12.2-3; 17.4-6; 22.15-18\xt*\x*. Nziaambi a asi pe lilasini lii mu ndaa ti Abraami atumimi mikele, ka mu ndaa ti Nziaambi amoni nde weti muutu walibweeye mu ndaa imiini kia nde. \v 14 Mbii ti babutolo mukobo wubalasina, ubaa nde mu utumumu mikele, mu yii, imiini a kiakeni uba na ndutu pe, na lilasina la Nziaambi a lakeni uba lahele a isala. \v 15 Bunu, mikele mili mu ubee kesi a Nziaambi. Ka nha mbuu yahele a mikele, tsumini a mikele ka yo pe. \p \v 16 Ni mubuu, mu ndaa imiini basi lilasina, paa ti lo liba bungori ba Nziaambi ba paamba, na paa lo basiingisi lo kwaa baana ba Abraami boosi. Lilasina a lili ndila kwaa babali mu ukiinzi mikele pe, ka kwaa boosi ka babali na imiini weti Abraami, Uli taayi a bisi boosi. \v 17 Weti bu li mu uleele Mabasonuu ma Ngira: «Me nabiaalisa we taayi a bifuumbu bibilayi bia baata\x + \xo 4.17 \xo*\xt Mba 17.5\xt*\x*.» Nde li taayi a bisi nha kulu a Nziaambi wu nde asi imiini mu nde, Nziaambi wuli mu uha moonyi kwaa babakwa, na wuli mu usa ti biloo bioosi biali bio pe, biba. \v 18 Abraami asi imiini. Nde asi ilimbisi, ka bunu, ilimbisi ali aka kio pe. Ni mu buu nde akitii «kaa a bifuumbu bibilayi bia baata», weti bu Nziaambi aleeli nde: «Buu ni bu kaa ba litaanga la baana ba we\x + \xo 4.18 \xo*\xq we \xq*\xt Mba 15.5\xt*\x*.» \v 19 Nde ali helape na kama a bilimi. Ka imiini kia nde a kiadeyi pe, bu nde akitsimi mu nyutu a nde yali yamaakongo, mu iteesi kia uto nha peembi a likwa. Na nde akitsimi ka mu Saara, mukari a nde, wali ikumbu. \v 20 Nde a adiimbisi imiini kia nde pe na asi pe paa mu lilasina la Nziaambi. Kabunu, imiini kia nde kiahamisi nde na nde abili Nziaambi. \v 21 Nde ali na ngo ilimbisi kia ngwanya ti Nziaambi li na litu la ukuusu lilasina la nde. \v 22 Ni mubuu ka, bali mu uleele mu Abraami ti, mu toono a imiini kia nde « Nziaambi amoni nde walibweeye.» \v 23 Ka mandaa ma: «Nziaambi amoni nde walibweeye», a basonuu pe mo ndila mu Abraami. \v 24 Basonuu mo ka mu ndaa bisi, badiafwaana umonuu balibweeye, mu ndaa ti bisi dia sa imiini mu Nziaambi wa siimbili Yiisu Pfumu a bisi mu babakwa. \v 25 Bamuyeelili mu likwa mu toono a mamabi ma bisi, na Nziaambi wamusiimbili mu babakwa mu ndaa ukitisi bisi diba balibweeye. \c 5 \s1 Uyaka libweeye \r (5.1—8.39) \s2 Uba na iyeenge na Nziaambi \p \v 1 Ni mu buu, Nziaambi wadimoni balibweeye mu ndaa imiini. Na mu taanga di, bisi dili na iyeenge na Nziaambi mu Pfumu a bisi Yiisu kristo. \v 2 Mu imiini mu Yiisu, bisi ka diatuu ubaa bweese ba Nziaambi, ba bisi dianambita mu bo mu mifuri. Na bisi dili mu usuusu kinyi a bisi, mu ilimbisi kia ubaa ikuku kia buzitu ba Nziaambi. \v 3 Ka vulu-vulu, bisi dili mu usuusu kinyi a bisi so mu mapasi. Mundaa ti, bisi diayaaba ti mapasi mali mu ubutu mukonono. \v 4 Na, mukonono li mu ubutu pamini kutso nziesini, na pamini yili mu ubutu ilimbisi. \v 5 Ilimbisi kii a ili mu ukwiisi bisi tsionyi pe, mundaa ti, Nziaambi ayitili litoono la nde mu mitimi mia bisi mu Muheebili wa Ngira wu nde aha kwaa bisi. \p \v 6 Ee, mu taanga di bisi diali keni mifuri pe, Kristo akwi mu ndaa bangaa masumu mu taanga diafwaana. \v 7 Uli pasi mu umono muutu wu ukwa nha mbuu a muutu wasuungunu. Ka helape, muutu utuu ubaa mifuri mu ukwa nha mbuu a muutu wu mubwe. \v 8 Ka Nziaambi amweesi bisi mu ki iteesi nde atoono bisi: Kristo akwi mu ndaa bisi, bu diali keni bangaa masumu. \v 9 Mu makili ma nde, bisi dimaamonuu balibweeye mu taanga di. Ngwanya ni buu ka, Kristo sa avuusu bisi mu kesi a Nziaambi. \v 10 Ee, bu bisi diali mitaata mia Nziaambi, nde avuuti iyeenge kia bisi na nde mu likwa la mwaana a nde. Koomboso mu taanga di, di bisi dimaavuutu iyeenge na nde, nde sa avuusu bisi mu moonyi a mwaana a nde. \v 11 Nha yulu a maa, bisi dili na kinyi mu Nziaambi, mundaa Pfumu a bisi Yiisu Kristo, wumaavuutu iyeenge kia bisi na Nziaambi mu taanga di. \s1 Lisoboso nha kati a Aadami na Kristo \p \v 12 Lisumu lakoti mu tsi mu toono a muutu ndila mosi, ni Aadami. Na lisumu labeyi likwa. Na mu yii, likwa latoori kwaa baata boosi, mu ndaa ti boosi basi masumu... \v 13 Tswaamini Nziaambi uha mikele kwaa Mooso, masumu mali makwaba mu tsi. Ka bu mikele miali keni mio pe, a bakitaanga masumu pe. \v 14 Ka bunu, umata mu taanga dia Aadami natee mu taanga dia Mooso, likwa lamweesi lituu la lo so nha yulu a babahele usa masumu, weti Aadami, wabisi usiingi tumini dia Nziaambi. \p Aadami ali ifwaani kia muutu wuu wukaayiri. \v 15 Ka lisumu la Aadami a lafwaanina pe na bunene ba bungori ba bweese ba Nziaambi. Ngwanya, baata balaa bakwiiri mundaa lisumu la muutu ndila mosi wuu. Ka bungori ba bweese ba Nziaambi babwavulu bunene. Kwaa babalayi, bungori baa bahi bo bayibuu mundaa muutu moosi, ni Yiisu Kristo. \v 16 Na bungori ba Nziaambi a bafwaanina pe, na mili mu ubutu lisumu la muutu ndila moosi. Pfuundisi yayiri mulisumu la muutu ndila mosi, musieende a yo ni tsieembili. Ka bungori bapaamba ba Nziaambi ali mu uha nha mbisi a masumu mamalayi, musieende ni nyaalili a masumu. \v 17 Ngwanya, mu ndila muutu mosi, na mulisumu la ndila muutu moosi wuu, likwa lamweesi lituu la lo nha yulu a baata boosi. Ka mu ndila Yiisu Kristo, baata bali mu uba biavululu: Nde li muha bo mandaa mama bwe kwa ibuu, na nde li mu ukitisi bo balibweeye. Mu Kristo, bo sababamoonyi na sabatumu na nde. \v 18 Ni mu buu, lisumu la ndila muutu mosi, ni Aadami, labeyi tsieembili a baata boosi. Bumosi ka, isala kia libweeye kia muutu ndila mosi, ni Yiisu Kristo, ili mu ubaasila baata boosi mu umonuu balibweeye na mu uba moonyi. \v 19 Mu ndaa muutu ndila mosi wahele utumumu Nziaambi, baata balaa babwiiri mu masumu. Bumosi ka, mu muutu ndila mosi watumimi Nziaambi, baata balaa bamonii ba libweeye. \p \v 20 Mikele miayiri, na bubi bavulili. Ka nha mbuu ya vululu masumu, bweese ba Nziaambi babwavululu iteesi. \v 21 Ni mubuu, bu masumu mamweesi litu la mo mu uha likwa, bumosi ka, bweese ba Nziaambi bali na lituu loosi, mu ukitisi baata baba balibweeye, mu ubiti bisi ku moonyi wa bilimi na bilimi mu Yiisu Kristo, Pfumu a bisi. \c 6 \s2 Diakwa mu masumu, ka dili moonyi mu Kristo \p \v 1 Ima dituu ubwaleele? Bisi diafwaana uhama mu uba kutso masumu, paa ti kolo-kolo a Nziaambi yibwavululu? \v 2 Pia a buu pe! Bisi dili babakwa mu masumu: Buni bisi dituu ubwaba kutso masumu? \v 3 Beni a diayaaba pe ti, bisi boosi ba diaholo libootuu mu Yiisu Kristo, ni mu likwa la Nde bisi badibootii? \v 4 Ni mubuu, mu libootuu badiyii bisi na nde, mu uba itwaari mu likwa la nde. Paa ti, weti bu Kristo asiimbii mu babakwa mu lituu la buzitu ba Taayi, bisi ka dili na moonyi wu munyatii. \p \v 5 Mu ngwanya, so bisi dili itwaari na nde mu likwa lafwaanina na la nde, bisi sa diba ka itwaari na nde mu tsimbilili yafwaanina na ya nde. \v 6 Diyilwani uyaaba ndaa yi: Imuutu kia bisi ki diali na kio katatsiomi, kiakwiiri na Kristo nha kuruwa, paa ti itwaari kia bisi na masumu itsamuu, na paa ti bisi dibwanyaala uba makori kwa masumu. \v 7 Mu ndaa ti, pasi nde wakwa itwaari na Kristo, ka walibweeye na nde ka bunyanga kwaa masumu. \v 8 Ka so bisi diakwa na Kristo, bisi dili na imiini ti bisi ka sadiba moonyi na nde. \v 9 Ngwanya, bisi diayaaba ti, umata bu Kristo asiimbii mu babakwa, nde a utuu ubwakwa pe: likwa a labwaba na lituu nha yulu a nde pe. \v 10 Bu akwiiri, nde akwi mbala mosi kwa ikulu, mundaa masumu ma baata. Ka mu taanga di, bu nde ali moonyi nde li moonyi mu Nziaambi. \v 11 Bu mosi, beni ka, dimonuu weti beni diakwa mu masumu na, dimonuu ka weti babali moonyi mu Nziaambi itwaari na Yiisu Kristo. \p \v 12 Ni mubuu, masumu a mubwatumu pe nyutu a beni yiikwa. A dibwatumumu pe manzala mamabi ma nyutu. \v 13 A dibwa salila binama bia nyutu a beni pe mu usalila masumu, weti bidwaanini bia uyiluu mandaa mamabi. Ka diyeelele manyutu ma beni kwaa Nziaambi, weti baata bamaasiimbu mu likwa mu uba moonyi. Na diyeelele manyutu ma beni moosi, mu isala weti bidwaaninini mu uyiluu mandaa malibweeye. \v 14 Mu ngwanya, masumu a mubwa tumu beni pe, mu ndaa ti beni a dili ku tsini a litumu la mikele pe, ka beni dili ku tsini a litumu la bweese a Nziaambi. \s2 Uba kutso isala kia libweeye \p \v 15 A ka ima? Bisi sa disa masumu, mundaa ti bisi a dili ku tsini a litumu la mikele pe; ka ku tsini a litumu la bweese ba Nziaambi? Ngori! \v 16 Beni dia yiluu uyaaba yo bubwe: So beni dili mu usalila muutu mu utumumu nde, beni dika makori ma pfumu wu beni dili mu utumumu. Ni mubuu, utuu ba masumu mamubiti ku likwa, so a buu pe, utumumu kwa Nziaambi kuli mu ubiti ku moonyi wafwaana na libweeye la Nziaambi. \v 17 Ka divutulani matoondo kwa Nziaambi! Beni ba diali tsiomi makori kwa masumu. Ka mu taanga di, beni dimaatumumu mu muti a beni woosi, mu ifwaani kia nziisili yi bisi diaha kwaa beni. \v 18 Beni diamaakuluu mu masumu na beni dili mu usalila libweeye. \v 19 Me di mu usalila tsuyili ya imuutu yii, mundaa beni dili na malemi mu uyuu. Katatsiomi, beni diasuusi manyutu ma beni moosi, weti makori mu usalila mandaa ma mviindi na mamabi, mali mu ubiti beni mu udwaanisa Nziaambi. Bumosi ka, mu taanga di, disuusu manyutu ma beni moosi mu usalila libweeye mu uba moonyi wabungiri mu Nziaambi. \p \v 20 Mu taanga di beni diali makori kwaa masumu, uyuluu mandaa mamabwe, ali a mia tala beni pe. \v 21 Ni mubuu, dimono mbutu dia biyiluu bi beni sa, na bi beni dili na tsionyi mu mo mu taanga di! Biyiluu bii, bili mu ubiti ku likwa! \v 22 Ka mu taanga di, beni diakulii kwaa masumu na beni dili mu usalila Nziaambi. Mbutu di beni dili mu ukukuu, ni moonyi wabungiri, wuli mu ubiti ku moonyi wa bilimi na bilimi. \v 23 Mu ndaa ti, musieende a masumu ni likwa, ka bungori babweese ba Nziaambi ali mu uha mu ibuu, ni moonyi wa bilimi na bilimi mu Yiisu Kristo, Pfumu a bisi. \c 7 \s2 Ifwaani ki baholo mu makweele \p \v 1 Baana ba nguu bame, beni diakwayiluu uyaaba mima me nileele kwaa beni, mu ndaa ti beni diayaaba mikele: Mikele mili na litu mu muutu mu ndila taanga di nde a keni moonyi. \v 2 Diholani ifwaani kia mukaasa wakweele: Mikele mili mu uleele ti, Mukaasa wakweele li akangama na mulumi a nde, mu taanga di mulumi a nde a keni moonyi. Ka so mulumi a nde kwiiri, nde ka bunyanga mu mikele mia ki vuutu nde na mulumi nde. \v 3 Ni mubuu, so baala likimi likweeli nde mu taanga di mulumi a nde keni moonyi, sa baholo nde weti mukaasa wumaasoongo. Ka so mulumi a nde kwiiri, nde ka bunyanga nha kulu a mikele miaba mu uvuutu nde na mulumi a nde. Nhaa ka, nde utuu uba mukari a baala likimi, kwahele a umono nde weti mukaasa wumaasoongo. \v 4 Bumosi ka kwa beni baana ba nguu bame. Beni dili baata babakwa mu ndaa yatala mikele, bu beni dili itwaari na nyutu a Kristo. Ni mubuu, mu taanga di, beni ka baata ba muutu mukimi, mbiidili ti, wuu wasiimbuu mu babakwa, paa ti bisi dibutu mbutu mu Nziaambi. \v 5 Mu ngwanya, mu taanga di bisi diali kutsini a litumu la ndiaatili ya imuutu, manzala mamabi ma mikele mili mu utumu, makisalila mu nyutu a bisi yoosi. Na bisi diaki butu mbutu diibiti bisi ku likwa. \v 6 Ka mu taanga di, bisi dika bunyanga nha kulu a mikele. Mu ndaa ti, bisi diamaakwa mu mandaa makikaanga bisi weti makori. Bisi ka utuu usalila Nziaambi mu iteesi ki inyatii mu Muheebili, na ka a mu iteesi ki ikulu pe, kia mikele mi basonuu. \s2 Lituu la masumu na la mikele \p \v 7 Ima bisi dituu uleele? Mikele mili masumu? Ngori! Ka mikele miamweese me masumu ni ima. Ni mubuu, me a na keni uyaaba musoyi pe, so mikele a mialeele pe ti: « A sa musoyi pe.» \v 8 Masumu masialili kulu ya tumini diaheeri mo, mu ubutu manzala moosi mamabi, ma mutindi na mutindi mu me. Mundaa ti, kwahele a mikele, masumu mali makwa. \v 9 Mutaanga dikulu, bu mikele miali keni mio pe, me nali moonyi. Ka mu taanga di tumini diayiri, masumu mabayi moonyi, \v 10 na me na maakwa: tumini diakeni ubiti me ku moonyi, dio diabiti me ku likwa. \v 11 Ni mubuu, masumu mabayi kulu a tumini mu ufutu me, na mundaa dio, masumu madusi me. \p \v 12 Ni mubuu, mikele mio makulu mili miangira, na tumini dili ka diangira, dialibweeye na dimbwe. \v 13 Tumini dili dimbwe, diodimaakituu toono yiibiti me ku likwa? Ngori! Ni masumu mali toono yiibiti me ku likwa. Ni mubuu, tumini diamweesi mu ngwanya buni masumu mali: Dio diasalili mandaa mamabwe mu ubiti me ku likwa. Na mono, buni masumu makitii mu kuulu ya tumini, ndaa ya vulu mu bubi. \p \v 14 Mu ngwanya, bisi diayaaba ti mikele mili ndaa ya muheebili. \s2 Mudiingi wa kutso mutimi a muutu \p Ka me ndi muutu wadee, wu bayaluu weti kori kwa masumu. \v 15 Me a ndi mu uyaaba pe mandaa ma me ndi mu uyiluu: mu ndaa ti, mandaa ma me natoono uyiluu, me a ndi mu uyiluu mo pe. Ka me ndi mu uyiluu ma me na bele! \v 16 Mbiiti me ndi mu uyiluu mandaa ma me nahele utoono, mu yii, me maayaaba ti mikele mili mimibwe. \v 17 Ni mubuu, a me pe ndi mu uyiluu buu, ka masumu madiaala mu me. \p \v 18 Ka, me nayaaba ti mandaa mamabwe a mali mu me pe, pilimosi, mu muutu wadee wu me ndi. Mu ngwanya, nzala ya uyiluu mandaa mamabwe yili mu me, ka me a ndi na mifuri pe mia ukuusu mo. \v 19 Ngwanya, me a ndi mu uyiluu pe mandaa mamabwe ma me natoono, ka me ndi mu uyiluu mandaa mamabi ma me na hele utoono! \v 20 Mbiiti me nzilii mandaa ma me nahele utoono, a me pe ndi mu uyiluu buu, ka masumu mali mu me. \p \v 21 Ninha, me maasololo mukele wu: me watoono uyiluu mandaa mamabwe, me ndi na mifuri mu uyiluu ndila a mandaa mamabi! \v 22 Kutso mutimi a me, me ndi mubaa mono kinyi mu mikele mia Nziaambi. \v 23 Ka me ndi mu umono ti kutso mutimi a me, mikele mikimi li mu udwaanisa mikele mi mayele ma me mali mu usiingi. Mio mili mu ulooso me mu perese la mikele mia masumu mili mu me. \v 24 Aa ngebe kwaa me! Na kaakuulu me mu nyutu yiinayi yili mu ubiti me mu likwa? \v 25 Ka divutulani matoondo kwaa Nziaambi, mu Yiisu Kristo Pfumu a bisi! \p Ni mubuu me ndi mu usalila mikele mia Nziaambi mu mayele ma me, ka mu ndehiili a me ya imuutu, me ndi kori a mikele mia masumu. \c 8 \s2 Uba moonyi na Muheebili a Nziaambi \p \v 1 Ni mubuu, mu taanga di, a bubwaba na fuundisi pe kwa baba kangama mu Yiisu Kristo. \v 2 Ni mubuu, mikele mia Muheebili wa Ngira, mili mu uha moonyi mu Yiisu Kristo, miakuuli me mu mikele mia masumu na mia likwa. \v 3 Mikele mia Mooso a miatuyi uha bunyanga pe, mundaa ti ndeehili ya imuutu ya koonisi mio mu uyiluu buu. Nde atsindii mwaana a nde mu nyutu yafwaanina na ya bangaa masumu. Nde atsindii mwaana a nde mu ukuulu bo mu masumu ma bo. Ninha Nziaambi abwiisi masumu mali mu usala mu baata. \v 4 Nziaambi ayilii buu, paa ti miatoono mikele miyilimi mu bisi. Ka bisi badiakidiaata mu ndiaatili ya imuutu, mu taanga di, bisi dika mu udiaata mu ndiaatili ya mu Muheebili wa Ngira. \p \v 5 Mu ngwanya, baata bali mu udiaata weti buli manzala ma imuutu, bali mukanya mutimi mu mandaa ma imuutu. Ka babali mu udiaata mu Muheebili wa Ngira, bali mu ukanya mutimi mu mandaa ma Muheebili. \v 6 Matsimi ma imuutu mali mu ubiti ku likwa. Ka matsimi ma Muheebili mali mu ubiti ku moonyi na iyeenge. \v 7 Baata babali mukanya mutimi mu manzala ma imuutu, bali mitaata mia Nziaambi. Bo a bali mu utumumu mikele mia Nziaambi pe, na bo a bu tuu utumumu mio so holo pe. \v 8 Babali ku tsini a litumu la imuutu, a butuu uha Nziaambi kinyi pe. \p \v 9 Ka beni, a dili mu udiaata pe mu ndiaatili ya imuutu, beni dili mu diaata mu Muheebili wa Ngira. Mundaa ti, Muheebili a Nziaambi adiaala mu beni! Muutu wahele na Muheebili a Kristo a li wa nde pe. \v 10 So Kristo li mu beni, nyutu a beni yili wako ya likwa mu ndaa masumu, ka Muheebili limoonyi mu beni, mundaa ti Nziaambi akitisi beni ba libweeye nha kulu a nde. \v 11 Muheebili wa wuu wasiimbili Yiisu mu babakwa, li mu beni. Bu mosi ka Nziaambi wasiimbili Kristo mu babakwa, sa aha ka moonyi kwaa manyutu ma beni ma likwa, mu Muheebili a nde uli mu beni. \p \v 12 Ni mu buu, baana ba nguu bame, bisi dili na yaama. Ka a kwaa manzala ma bisi ma imuutu bisi dili na yaama pe, mu udiaata weti bu mo mali mu utumu bisi. \v 13 Mundaa ti, so beni diduki ndiaatili ya imuutu, beni sa dikwa. Ka mu libaasila la Muheebili wa Ngira, so beni dinyaali ndiaatili a beni yimbi, beni sa diba moonyi. \v 14 Baata boosi ba mu Muheebili a Nziaambi ali mu ubiti bali baana ba Nziaambi. \v 15 Mundaa ti, Muheebili wu beni dia yaki, a ali Muheebili wuukitisi beni makori pe, na wuubwaluusu beni mu boomo pe. Ka ni Muheebili wa Ngira uli mu ukitisi beni diba baana ba Nziaambi. Na nde li mu ubaasila bisi mu uloo kwaa Nziaambi: « Abba, oo Taayi ame!». \v 16 Muheebili a Nziaambi nde makulu li mu uta imbaangi kwa muheebili a bisi, ti bisi dili baana ba Nziaambi. \v 17 Bisi dili baana ba Nziaambi, ni mubuu, bisi dili ka batoli ba mukobo a nde! Ee-e, bisi dili batoli ba mukobo a Nziaambi, itwaari na Kristo! Ka so bisi dili mu umono pasi itwaari na nde, bisi sa diba ka itwaari na nde mu buzitu ba nde. \s2 Mapasi ma m di na buzitu bakaayiri \p \v 18 Mu ngwanya, me ndi mu utsimi ti mapasi ma mu taanga dialolo li, amufwaanina pe na buzitu ba Nziaambi akaamweese kwa bisi. \v 19 Biyiluu bia Nziaambi bioosi, bili mu ukebe mu indundu, taanga di Nziaambi akaamweese babali baana ba nde. \v 20 Buyiluu bia Nziaambi bioosi, bia maabwa ku tsini a litumu latuu diahele na ndutu. A mundaa pe ti biyiluu bia Nziaambi bio makulu biatoono buu, ka mundaa ti Nziaambi atoono ti buba buu. Ka ilimbisi ili wakio. \v 21 Iluumbu sa iba ki biyiluu bia Nziaambi bio ma makulu sa ba kuuluu bio kutsini a litu la mutsiali yuli mu ukebe bio mu bukori. Na mu iluumbu kii bo sa babaa bunyanga na buzitu ba baana ba Nziaambi. \v 22 Ngwanya, mu taanga di, bisi diayaaba ti biyiluu bia Nziaambi bioosi bi keni mu ukuumu na wu mono pasi weti mukaasa ngaa misoongo. Bisi ka dili kutso pasi dii. \v 23 Ka a ndili biyiluu bia Nziaambi pe bili mu umono pasi: bisi ka badiamaakwabaa Muheebili wa Ngira, weti ikuku kia tsiomi mu bungori ba Nziaambi alasina, bisi ka dili mu ukuumu kutso mitimi mia bisi. Na bisi ka dili mu ubaakebe ti Nziaambi akitisi bisi diba baana ba nde, na nde akuulu manyutu ma bisi mu mapasi ma mo. \p \v 24 Ka mu ilimbisi bisi diayobii. So dimoni midiasa ilimbisi mu mio, kii a ili ilimbisi pe. Ka na utuu ubwasa ilimbisi mu mi nde ali mu umono? \v 25 Ka so bisi disiiri ilimbisi mu mi bisi dili mu uhele umono, bisi dili mu ukebe mio mu mukonono. \p \v 26 Bumosi ka, Muheebili wa Ngira li mu ubaasila bisi, mu ndaa ti bisi diadee. Ngwanya, bisi a diayaaba pe ukuundu weti bwafwaana. Ka Muheebili nde makulu li mu udia mvutu kwaa Nziaambi mu bisi, kutso ukuumu mu iteesi ki muutu hele utuu ubiindili. \v 27 Na Nziaambi wuli mu umono kutso mitimi, ayaaba mandaa ma Muheebili wa Ngiri atoono uloombo. Mundaa ti Muheebili wa Ngiri li mu ukuundu mu bangaa imiini, weti bu Nziaambi atoono. \v 28 Bisi diayaaba ti Nziaambi li mu usa ti mandaa moosi maba mamabwe kwaa babatoono nde, na kwaa ba nde ata mbili weti buli minhana mia nde. \v 29 Mundaa ti, Nziaambi akwisoolo bo. Nde akwiholo kesili ya ufwaanisa bo na Mwaana a nde, paa ti Mwaana a nde aba mbulu a moonyi a baana ba nguu babalayi. \v 30 Baata ba Nziaambi akwiholo kesili yii, nde ata ka bo mbili. Baa ba nde ati mbili, nde akitisi bo ka balibweeye. Baa ba nde akitisi balibweeye, nde ahi bo ka ikuku mu buzitu ba nde. \s2 Na ukabala bisi na litoono la Nziaambi? \p \v 31 Ima bisi dituu ubwaleele? \q1 So Nziaambi li na bisi, na uba mutaata a bisi? \q1 \v 32 Nde wahele utakala Mwaana nde, na ayeelili nde mu ndaa bisi: \q1 Buni nde ukoono uha bisi ka bweese boosi, itwaari na Mwaana a Nde? \q1 \v 33 Na kaafuundu baata ba Nziaambi asoolo? \q1 Muutu pe, mundaa ti Nziaambi li mu ukitisi bo baba balibweeye! \q1 \v 34 Na kaatuu usieembe bo? \q1 Muutu pe, mundaa ti Yiisu Kristo akwi. Nha yulu a nhaa, nde asiimbii mu babakwa. Nde li nha koo kia babaala kia Nziaambi, na li mu udia mvutu mu bisi. \q1 \v 35 Na kaatuu ukabala bisi na litoono la Kristo? \q1 Mapasi? Ngebe? Kwaamisa? Nzala? Pene? Mandaa ma tsitsi oo ti midiingi? \p \v 36 Weti buli mu uleele Mabasonuu ma Ngira: \q1 «Mundaa we, bisi dili bebele na likwa pasi iluumbu. \q1 Bali mu uholo bisi weti mameme mabali mu ubiti ku udusu.» \m \v 37 Ka mu mandaa maa moosi, bisi dili na mbiingili yakuu mu wuu watoono bisi. \q1 \v 38 Ee-e, me ndi na ilimbisi ti ndaa pe so moosi yituu ukabala bisi na litoono la Nziaambi. \q1 A so likwa pe, a so moonyi pe, \q1 a so batumu ba Nziaambi pe, a so tuu so a buu pe, mifuri mia yulu pe, \q1 a so lolo pe, a so nha ngwaali pe. \q1 \v 39 A so tuu diayula pe, a so tuu diakutsini pe, \q1 a so iloo imoosi ikimi pe ki Nziaambi ayiluu. \q1 A uli na iloo pe so imoosi kiituu ukabala bisi na litoono la Nziaambi, li nde amweesi mu Yiisu Kristo Pfumu a bisi. \c 9 \s1 Nziaambi na baata ba nde asoolo \r (9—11) \s2 Pawuli li mu ubiindili mu ima nde ali na ngebe \p \v 1 Mandaa ma me nileele mali ma ngwanya. Me a ndi mu ufutu pia pe, mu ndaa ti me ndi wa Kristo. Mu kuulu ya Muheebili wa Ngira matsimi ma mutimi ame mali mu uta imbaangi ti, me ndi mu uleele ngwanya. \v 2 Mutimi ame aluulu mu ngebe, na pasi dialaa mu taanga dioosi. \v 3 Me tooni uba me makulu wubasibi kwaa Nziaambi, na wakabuu na Kristo mu ndaa mbweeyili a baana ba nguu bame ba ifuumbu imosi. \v 4 Bo bali basi Iseraeli: Nziaambi akitisi bo baba baana ba nde. Nde amweesi bo buzitu ba nde, na asi itwaari na bo. Nde wabahi mikele, wabayiisi buni bo bafwaana ukuundu nde, na ahi bo ndasini. \v 5 Bo bali baana ba bakaa, mu bo Kristo abutii mu imuutu, nde wuli nha yula a bioosi. Nyaala Nziaambi uli nha yulu a bioosi, aholo mbilili mu taanga dioosi! Ameni. \s2 Mandaa ma Nziaambi a mahelele ndutu a mo pe \p \v 6 Mandaa maa, a matooni uleele pe ti, ndasina dia Nziaambi a diabwasaala na ndutu pe. Ngwanya, boosi babutuu kwaa Iseraeli, a bali pe bo boosi bataata ba Iseraeli ba ngwanya. \v 7 Na baana ba Abraami boosi a bali pe ngo baana ba nde. Mundaa ti, Nziaambi aleeli kwaa Abraami: « Mu Isaki we kaa baa baana ba me na lasini kwaa we». \v 8 Mbiindila mandaa ma ni yi: a baana babutuu mu litoono la imuutu pe bali baana ba Nziaambi, ka ndila baana babutii mu lilasina la Nziaambi bali baana ba ngwanya. \v 9 Ka, Nziaambi ahi lilasina la nde mu mandaa ma: «Mu diina taanga di, nha me kaayira avutuu na Saara sa aba na mwaana wabaala». \p \v 10 A ndila ma ndaa maa pe! Ditsimani ka mu Rebeka wabutu bambu babali taayi moosi, ni kaa abisi Isaki. \v 11 Bo ali keni ababutuu pe na ali keni a bayiluu ndaa yimbwe so yimbi pe, ka paa ti minhana mia nde miyilimi, weti buli tsioolili a nde na uhele umono biyiluu bia baata, ka bia Nziaambi wuli mu uta mbili, \v 12 ka Nziaambi aleeli kwaa Rebeka: «Mukulu sa asalila mukee». \v 13 Weti buli mu uleele Mabasonuu ma Ngira: «Me natooni Yaakobi na me nabeli Esau.» \p \v 14 Ima di tuu ubwaleele? Nziaambi li na ipengenge? A pia ngwanya! \v 15 Ngwanya nde aleeli kwaa Mooso: « Me sayuluu mamabwe kwaa muutu wu me natoono uyuluu mamabwe, na me sa kwiilili ngebe kwaa muutu wu me natoono ukwiilili.» \v 16 Ndaa yii a yi li mu litoono so mifuri mia muutu pe, ka yo yili mu umata kwaa Nziaambi uli mu ukwiilili ngebe. \v 17 Mu maba Basonuu ma Ngira Nziaambi li mu uleele kwaa mutini a tsi ya Ngibiti: « Me na biaalisi we mutini, paa litu la me li monuu mu we, na utsala mvuungu a kuumba me mu tsi yoosi.» \v 18 Ni mubuu, Nziaambi li mu ukwiilili ngebe kwa muutu wu nde atoono ukwiilili ngebe, Nziaambi li mu ukubusu mutimi a muutu wu nde atoono. \p \v 19 Hele a pe we sa aleele me: «Mu ima Nziaambi utuu bwafweenge bisi? Ngwanya na utuu ubisi litoono la nde?» \v 20 We muutu, we ni na, mu usa paa na Nziaambi? Ikoombo kia tumu utu ufuulu kwaa muyilii a kio: « Mu ima we yiliyangi me bu?» \v 21 Mumieeni a tumu li mu yiluu mioosi mi nde atoono: mu mutamba wa tumu, nde li mu uyiluu ikoombo kia tala na kia hele a tala. \v 22 Ni mubuu, Nziaambi uli mumieeni wu mubwe atooni umweese kesi na litu la nde. Bunu nde ayiluu ukama mutimi, mu baata bafwaana mu uholo kesi a nde na bali baki yene ku fuuyili. \v 23 Ka nde ali atoono umweese busini ba buzitu ba nde kwaa baata baba moosi, baa bande ali mu kwiilili ngebe, na baa bande akwiyiluu mu ba itwaari mu buzitu ba nde. \p \v 24 Mono bu bisi dili, bisi ba nde ata mbili, ka a ndila nha kati a Bayuudayo pe, ka na nha kati a bifuumbu bikimi ka. \v 25 Ni maa ma Nziaambi ali mu uleele mu mukaanda a mubili Ozea: \q1 «Baata babali bahele uba bame, \q1 Me sata bo baata bame, \q1 Na baata ba me nali na heele toono, \q1 Me ni ta bo bambaayi a me ba litoono. \q1 \v 26 Na kuu bakileele bo: \q1 “Beni a dili pe baata ba me” \q1 Sa bata bo baana ba Nziaambi wa moonyi.» \m \v 27 Mubili Yeesaya ka aleeli mundaa Iseraeli: « So aba ti litaanga la baana ba Iseraeli lili laa weti musiee nha peembi a mubu, ndila baata babakee nha kati a bo ba kaa yobuu. \v 28 Mundaa ti mi Pfumu aleeli, nde sa akuusu momoosi na mu mawasa nha yulu a toto.» \v 29 «Na weti bwakwii yaabisi Yeesaya ka: \q1 So Yahave Sebaoti wayiluu tsi yosi, a asiisi bisi mwaana baana pe, \q1 bisi diakee ba weti Sodomo, \q1 na bisi dia kee ufwaanina na Ngomoro!» \s2 Mbwiilili a Iseraeli \p \v 30 Ima diafwaana ukutu? Mono ma me ni leele: Baata babali a Bayuudayo pe, baba kihele usaa libweeye nha kulu a Nziaambi, bakitisi bo balibweeye nha misi mia nde mu imiini. \v 31 Ka bunu, baana ba Iseraeli babaki saa ukituu ba libweeye nha misi mia Nziaambi mu kulu ya mikele, bo bakooni ukuusu mandaa matoono mikele. \v 32 Mu ki toono? Mundaa ti bo a bakitoono pe uba balibweeye mu kuulu ya imiini, ka mu kuulu ya biyiluu. Bo bakubi baka «mu manya lili mu ubwiisi», \v 33 weti buli mu uleele Mabasonuu ma Ngira: \q1 «Dimono, me suusi mu Siooni manya lilikubusu baka, \q1 manya lili mu bwiisi. \q1 Ka pasi muutu wu usa nde imiini mu lo, a umono tsionyi pe.» \c 10 \p \v 1 Baana banguu bame, mi me natoono mu mutima ame woosi, na mi me ndi mu uloombo kwaa Nziaambi mu Bayuudayo, mili ti bo bayobuu. \v 2 Ka, me utuu uta imbaangi mu bo, ti bo bali na nyooto yalaa mu usalila Nziaambi, ka nyooto a bo yalaa a yadiaalila pe mu nziaabili. \v 3 Mu ngwanya, bo a bayaaba pe buni Nziaambi ubaa kitisi baata, baba balibweeye nha kulu a nde. Na bo bali mu usaa kuulu ya uba balibweeye mu ibomakulu. Ni mubuu, bo bali mu ubisi kuluu yi Nziaambi aha kwaa baata mu ukitisi bo baba balibweeye. \v 4 Mu ndaa ti, ndutu a mikele mia Mooso, mu ubiti baata kwaa Kristo, paa ti boosi babusa imiini kia bo mu nde, Nziaambi amono bo weti balibweeye. \s2 Boosi babuta Pfumu mbili sa bayobuu \p \v 5 Mono mi Mooso asonuu, mu ndaa ya uba walibweeye mu kuulu ya mikele: «Muutu wu usalila tumini dia mikele, sa aba moonyi mu dio». \v 6 Ka mono buni bali mu utsuu, mu kuulu ya uba walibweeye mu imiini: «Aleele pe kutso mutimi a we: Na kaa haata ku yula? Pili mosi, weti we atoono ti Kristo asutuu nha tsi.» \v 7 Aleele pe ka ti: « Na kaa sutuu ku tsi a babakwa?» Pili mosi: weti we atoono uhaatisa Kristo mu upala ku tsi a babakwa. \v 8 Ka buni bali mu uleele mundaa yalibweeye yii? Bali mu uleele weti bu: «Ndaa yili bebele na we, mu munywa a we na mu mutimi a we» pili mosi, ni ndaa ya imiini yi bisi dili mu uyaabisa. \v 9 Mbiiti we uleele mu munywa a we, nha kulu a baata boosi, ti Yiisu li Pfumu na so we siiri imiini mu mutimi a we woosi, ti Nziaambi a siimbili nde mu babakwa, we sa yobuu. \v 10 Mu ndaa ti, mu mutimi bali mu usa imiini, na Nziaambi li mu kitisi muutu wuli mu usa imiini aba walibweeye. Mu munywa bali mu uta imbaangi, na Nziaambi li mu uyobolo wu uyiluu buu. \v 11 Mu ngwanya, Mabasonuu ma Ngira mali mu uleele: « Pasi muutu usa imiini mu nde, a umono tsionyi pe.» \v 12 Ni mubuu, a uli na lisoboso pe nha kati a uli Muyuudayo, na wuli a Muyuudayo pe: Bo boosi bali na Pfumu mosi, waluulu mu bubwe kwaa boosi bali mu uta nde mbili. \v 13 Ni mubuu, Mabasonuu ma Ngira mali mu uleele: «Pasi muutu uta kuumbu a Pfumu mbili, sa ayobuu\x + \xo 10.13 \xo*\xt Yoe 3.5\xt*\x*.» \p \v 14 Ka buni bo buta nde mbili, kwahele a usa imiini mu nde? Na buni bo busa imiini kia bo mu nde, so bo a bayuyi ku bali mu utsuu mu nde pe. Na buni bo butuu uyuu ku butsuu mu nde, so a uli na muutu pe wu uyaabisa bo nde? \v 15 Na buni bo butuu uyaabisa bo nde, so a uli na baata babatsinduu mu ndaa yii pe? Weti buli mu uleele Mabasonuu ma Ngira: «Mili mimibwe, miili mia baa babali mu ubiti mandaa mamabwe!» \v 16 Ka, baata boosi a ba siingi ndaa yimbwe pe. Mubili Yeesaya akwileele: «Pfumu, na asa imiini mu ndaa yi bisi dili mu uyaabisa?» \v 17 Ni mubuu, imiini yili mu ubutuu mu mandaa ma ndili mu uyuu, ngwanya ndaa yibali mu uyaabisa ni ndaa a Kristo. \s2 Nziaambi a abisi pe baata ba nde \p \v 18 Ni mubuu me ndi mu ufuulu: Bayuudayo a ba yuyi ndaa yii pe? Ngwanya, bo bayuyi yo! Mabasonuu ma Ngiri mali mu uleele: \q1 « Muniingi a bo a yuyini mu tsi yoosi, \q1 Na mandaa ma bo matoori natee kwa suku tsi.» \m \v 19 Me ni bwafuulu: Baata ba Iseraeli a babahili pe? Mono mvutu yakwiha Mooso tsiomi: \q1 « Me sasa ti beni diba na bukwa mu baata bali a Bayuudayo pe, \q1 Me satsindi beni mu uba na kesi nha yulu a baata bahele na mayele, buleeli Nziaambi.» \m \v 20 Yeesaya ayaabisi mu ibaala kioosi: \q1 «Baata bahele usaa me, me nasolii kwaa bo, \q1 Baata babahele uta me mbili, me namonii kwaa bo, buleeli Nziaambi.» \m \v 21 Ka muyii yatala Iseraeli, nde abwileeli: \q1 « Pasi iluumbu, me na sibili mio mia me, \q1 kwaa baata babali mu uhele utumumu me, na utemenene me\x + \xo 10.21 \xo*\xt Ndi 32.21\xt*\x*.» \c 11 \p \v 1 Ni mubuu, me ndi mu ufuulu: Nziaambi a maa bwoongolo baata ba nde? A pia ngwanya! Mundaa ti me makulu ndi musi Iseraeli, mwaana a Abraami, wa ifuumbu kia Bezamini. \v 2 Nziaambi a abwoongolo pe baata ba nde, ba nde akwisoolo. Beni a diayaaba pe Mabasonuu ma Ngira ma li mu uleele mu taanga di mubili Eliya ali mu unyoongo mu Iseraeli nha kulu a Nziaambi: \v 3 «Pfumu, bo badusi mibili mia we, na bo batsiali madiki ma we matsuyili a bungori. Ndili ame na maasala, na bo bali mu usaa me udusu.» \v 4 Ka buni Nziaambi avutili kwaa nde? «Ngori, me naswee maku-tsamba ma makama ma baata babahele ukuundu nziaambi a Baali\f + \fr 11.4 \fr*\ft 1 Mut 19.10,18\ft*\f*.» \v 5 Bumosi, mutaanga di, uli kwasaala mwaana litaanga la baata ba Nziaambi asooli mu bweese ba nde. \v 6 Nde asooli bo mu bweese ba nde ba ngwanya, ka a mu ndaa biyiluu bia bo pe, so a buu pe, bweese ba Nziaambi a bakeni uba ba ngwanya pe. \p \v 7 Mbiindilamii ni ima? Ki baata ba Iseraeli bali mu usaa, bo aba solili kio pe. Ka ndila ba Nziaambi asoolo babayi kio. Ka kwaa babamosi, bo babisi uyuu, \v 8 weti buli mu uleele Mabasonuu ma Ngira: «Natee mu taanga di, Nziaambi asuusi bo kutso bundimbi. Nde a dibii misi mia bo paa bahele umono, na matswi ma bo paa bahele uyuu, ni buu buli natee mu iluumbu ki\x + \xo 11.8 \xo*\xt Ndi 29.3; Yes 6.10; 29.10\xt*\x*.» \v 9 Mutini Daavidi aleeli ka: \q1 «Nyaala mikuungi mia bo mia udia miba kwaa bo mweete, na siele, \q1 kuulu ya utee Nziaambi mbisi, na paa bo baholo tsieembili ya fwaana kwa bo. \q1 \v 10 Nyaala misi mia bo mikwa, nyaala bo baba bingima-ngimi; \q1 Deepese mingoongo mia bo mu taanga dioosi\x + \xo 11.10 \xo*\xt Mkg 69.23-24\xt*\x*.» \p \v 11 Ni mubuu, me ndi mu ufuulu: Mu taanga di Bayuudayo bakubi baka, bo babwiiri ikulu? Ngori! Ka mundaa baka li bo bakubi, bifuumbu bikimi biaholi liyobolo. Na liyobolo lii, latsindi Bayuudayo mu uba na bukwa. \v 12 Ka, so masumu ma Bayuudayo mahi busini ba muheebili kwaa tsi, so ubwa kwa bo yahi busini kwaa bifuumbu bikimi, buni mandaa mavulu bubwe makaaba, mu taanga di bo bakaasala mu itwaari mu ndaa liyobolo? \v 13 Mu taanga di, me nitsuu kwaa beni badili a Bayuudayo pe: Me ndi tumu a Yiisu, wubatsinduu kwaa bifuumbu bili a bia Bayuudayo pe. Na mu yii, me ndi mu uyaanga mu isala kia me. \v 14 Me ndi mu uyiluu buu, mu ilimbisi ti, me ndi mu utsindi baana ba nguu ba me ba Bayuudayo, baba na bukwa bavululu, na paa babamosi mu bo bayobuu. \v 15 Ngwanya, mu taanga di Nziaambi asuusi bo nha peembi, tsi yavutili iyeenge na Nziaambi. Ninha, buni bukaaba mu taanga di bo bakaabwayaka bo? Sa yiba tsimbilili ya ngwanya. \s2 Miti mia Olive mioolo \p \v 16 So baheeri itsuru kia lipa kia tsiomi kwaa Nziaambi, lipa loosi lasaala ka lili la Nde. So baheeri miaanzi mia muti kwaa Nziaambi, mapaki ka mali ma Nde. \v 17 Ka Iseraeli yili weti muti a Olive, wu Nziaambi akesi mapaki mamamosi. Ka we wuli a Muyuudayo pe, Nziaambi anamii we nha kati a mapaki mamamosi. Weti paki la muti a Olive wa musiti: we li mu ubaa ka malimbi mali mu umata mu mwaanzi a muti a Olive. \v 18 Ni mubuu, we utuu pe umeengele mapaki mabakese. Buni we utuu usa liwaa? A we pe li mu ubiti miaanzi, ka miaanzi mili mu ubiti we. \p \v 19 We sa leele me: «Mapaki maa bakese mo, mu ndaa unamuu me mu muti.» \v 20 Ngwanya a we. Bakesi mapaki maa, mu ndaa ti mo mahele na imiini. Na we anambata mu muti, mundaa ti we li na imiini. A ba na liwaa pe! Ka sa mayele. \v 21 Mundaa ti, mbiiti Nziaambi akesi Bayuudayo, bali mapaki ma muti wubakunu, sa mayele. Kele a bakese we ka. \v 22 Mono buni Nziaambi ali mu umweese bubwe ba nde, na kesi a nde: Nde li na kesi a babamaabwa mu masumu. Na nde li wumubwe kwaa we. Ka we afwaana mu uhama mu usa ilimbisi mu bubwe ba nde, so a buu pe, we ka sa bakese weti mapaki mamamosi. \v 23 So Bayuudayo a bahami pe mu pelili a imiini kia bo, Nziaambi sa abwanamuu bo mu mambuu ma bo, ma bo bakiba tsiomi. Mundaa ti, Nziaambi na litu la ubwanamuu bo. \v 24 We, we li paki la muti a Olive wa musiti, li Nziaambi a kesi, na anamii mu muti a Olive wubakunu. Ka kwaa Bayuudayo, bo bali mapaki ma muti wa Olive wubakunu. Ni mu buu, Nziaambi utuu ubwanamuu bo mu muti a bo. \s2 Matsweeyi ma Iseraeli mayabini \p \v 25 Baana ba nguu bame, me tooni uyaabisa beni minhana mia liyobolo mi Nziaambi amweesi, paa beni dinyaala utsimi ti beni biyeri. Ibari kia baata ba Iseraeli a butuu pe ubahala, natee bu bifuumbu bikimi bini bioosi bito ku liyobolo. \v 26 Ni mubuu, ifuumbu kia Iseraeli kioosi ikaayobuu, weti buli mu uleele Mabasonuu ma Ngira: \q1 « Muyobili sa amata ku Siooni\f + \fr 11.26 \fr*\fq Siooni \fq*\ft mulaanda, ngaanda, Yeruselemi\ft*\f*, \q1 Nde sa amaasa mandaa moosi mamabi, ma baana ba Yaakobi. \q1 \v 27 Mono lilasina li me kaasa na bo, \q1 mu taanga di me kaa maasa masumu ma bo\x + \xo 11.27 \xo*\xt Yes 59.20-21; Yes 27.9\xt*\x*.» \p \v 28 Mu yatala ubisi kwa bo kwa Ndaa Yimbwe, bo bali mitaata mia Nziaambi, na yii yili ndaa yimbwe kwaa beni. Ka so dimoni tsoolili a Nziaambi, bo bali baata ba Nziaambi atoono mundaa bakaa ba bo. \v 29 Mundaa ti, Nziaambi a ali mu ubwaholo pe, iloo ki nde aha. Na nde a ali mu ubwasobo matsimi pe, mu ndaa baata ba nde ata mbili. \v 30 Mu tsi kulu, beni a adiatumimi kwaa Nziaambi pe. Ka mu taanga di, Nziaambi maakwiilili beni ngebe, mu ndaa ti Bayuudayo babisi Nde utumumu. \v 31 Bumosi ka, mu taanga di, Bayuudayo bamaabisi utumumu Nziaambi, paa ti Nziaambi a kwiilili beni ngebe. Na paa, mu taanga di, bo ka bayaaba diina ngebe dii. \v 32 Mundaa ti, Nziaambi adibuu baata boosi kutso pelili a utumumu, paa amweese ngebe dia nde kwaa bo. \s2 Mukuunga a bunene ba mbilili a Nziaambi \p \v 33 Busini ba Nziaambi bali babanene! \q1 Mayele na nziaabili a nde bili na musundu! \q1 Na utuu ubiindili kesili a nde? \q1 Na utuu uyaaba minhana mia nde\x + \xo 11.33 \xo*\xt Yes 55.8; Mkg 139.6,17-18\xt*\x*? \q1 \v 34 Weti buli mu uleele Mabasonuu ma Ngira: \q1 «Na ayaabi matsimi ma Pfumu? \q1 Na utuu uba muheeri a mandoongi kwaa nde? \q1 \v 35 Na li watsiomi mu uha nde iloo, \q1 paa ti nha mbisi, Nziaambi avutulu nde kio?» \m \v 36 Mundaa ti, bioosi bili mu umata kwaa Nziaambi. Bioosi biayilimi mu Nde, na mundaa nde. \q1 Kwaa Nziaambi buzitu mu bilimi na bilimi! Ameni. \c 12 \s1 Moonyi wu munyatii na Kristo \r (12.1; 15.13) \p \v 1 Baana ba nguu bame ba me, mu ndaa ti Nziaambi amweesi bubwe ba nde mu bisi, me niloombo kwaa beni mu uha manyutu ma beni weti bungori ba moonyi na ba ngira na ba nziaangili kwaa Nziaambi. Lii ni likuundu la ngwanya lafwaana na mandaa ma Nziaambi. \v 2 A didiaata pe weti buli bipfu bia tsi yi. Ka nyaalani Nziaambi akitisi beni, na aha beni mayele mamanyatii. Mu usa lisoboso nha kati a mandaa ma Nziaambi atoono, mamali mamabwe, ma nziaangili, na mangira. \s2 Nyutu mosi mu Kristo yavuutunu mu litoono \p \v 3 Mu ndaa bweese ba Nziaambi aha kwaa me, me nileele kwaa mosi mosi mu beni, mu uhele uba na matsimi ma liwaa. Ka diba na matsimi matsieeme, muutu muutu mu iteesi kia imiini ki Nziaambi aha kwaa nde. \v 4 Bisi dili na nyutu mosi, ka na binama bialaa, bili na isala kia lisoboso. \v 5 Bumosi ka, so bu yili ti bisi babalayi dili, bisi dili nyutu mosi itwaari na Kristo, na bisi boosi dili itwaari bana mu bana weti binama bia nyutu mosi. \v 6 Bisi dili na bungori ba mutindi na mutindi ba bisi diafwaana usalila weti bu Nziaambi aha bo mu ibuu kwaa pasi muutu: \q1 Mbiiti uli na mosi mu bisi wuli na bungori ba ubili mandaa mamumata kwaa Nziaambi, \q1 nyaala ayiluu buu mu imiini. \q1 \v 7 Uli na bungori ba usalila baata, nyaala asalila. \q1 Uli na bungori ba uyiisi? Nyaala ayiisi. \q1 \v 8 Uli na bungori ba uhamisa bambaayi, nyaala a hamisa bo. \q1 Uli na kaba mu biloo bia nde, nyaala ayiluu buu mu mutimi wa litoono. \q1 Uli mu utumu, atumu mu bungeele. \q1 Na uli mu ubaasila babali mu pasi, ayiluu buu mu kinyi\x + \xo 12.8 \xo*\xq kinyi \xq*\xt 1Ko 12.4-12\xt*\x*. \p \v 9 Nyaala litoono liba lahele a peluu. Dibele mandaa mamabi, na dikangama mu mandaa mamabwe: \q1 \v 10 Diba na litoono nha kati a beni, weti baata ba likaanda limosi. \q1 Diba babatsiomi mu ukiinzi ba mbaayi, bana mu bana. \q1 \v 11 A diba babolo pe, ka mu nzala yalaa, diba na mbaa ya muheebili. \q1 Disalila Pfumu. \q1 \v 12 Diyaanga mundaa ilimbisi kia beni. \q1 Diba na kamini a mutimi mu taanga dia pasi. \q1 Diba na mukonono mu likuundu. \q1 \v 13 Dibaasila baana ba nguu ba beni babali na manzala. \q1 Diba na ipfu kia uyaka bubwe, baata bali mu uyiri kwaa beni. \p \v 14 Disieme baata bali mu ukwaamisa beni. Disieme bo, ka a disibi bo pe. \q1 \v 15 Diyaanga na baata bali mu uyaanga, dilili na babali mu ulili. \q1 \v 16 Didiaala mu itwaari bana mu bana. \q1 A diba na liwaa pe, ka ditoono mandaa ma buleembi. A dimonuu pe ti beni biyeri\x + \xo 12.16 \xo*\xq biyeri \xq*\xt Yes 5.21; Mts 3.7\xt*\x*. \p \v 17 A divutulu pe mimibi mu mimibi kwaa muutu. \q1 Disa mifuri mu uyiluu mamabwe, nha misi mia baata boosi. \q1 \v 18 So butuu uba, na so beni dituu uyiluu buu, diba na iyeenge na boosi. \q1 \v 19 Bambaayi ba litoono, a divutulu mimibi mu mimibi pe, \q1 ka dinyaala kesi a Nziaambi yi sala. \q1 Mundaa ti, Mabasonuu ma Ngira mali mu uleele: \q1 «Me kaavutulu mamabi mu mamabi, \q1 ni me kaavutulu mamvutu\x + \xo 12.19 \xo*\xq mamvutu \xq*\xt Ndi 32.35\xt*\x* kwaa pasi muutu weti buli biyiluu bia nde.» \q1 Buleeli Pfumu. \p \v 20 «So mutata a we li na nzala, ha nde bia udia. \q1 So nde li na nyooto a maamba, ha nde maamba. \q1 Mundaa ti we buli mu uyiluu buu, \q1 sa yiba weti ti we li mu ukukuu makala mambaa nha yulu a mutswe a nde\x + \xo 12.20 \xo*\xt Mts 25.21-22\xt*\x*.» \q1 \v 21 A nyaala pe ti mandaa mamabi mabiingi nha yulu a we. \q1 Ka we afwaana ubiingisi mandaa mamabwe nha yulu a mamabi. \c 13 \s2 Batumi bali mu usalila Nziaambi \p \v 1 Nyaala pasi muutu akuluu kwaa bakuutu bababiaalisa. Mundaa ti, pasi litumu lamata kwaa Nziaambi. Nde abiaalisa babali mu utumu. \v 2 Ni mubu, muutu wu ubisi utumumu kwaa litumu, nde li mu utemenene litumu latoono Nziaambi. Baata babuhele utumumu litumu lamata kwaa Nziaambi, sa baholo tsieembili a Nziaambi nha yulu a bo makulu. \v 3 Ngwanya, babali mu uyiluu mamabwe, utuu pe uba na boomo a ba bazonzi. Ka ndila babali mu uyiluu mamabi, butuu uba na boomo ba bo. We atoono uhele uba na boomo ba litumu? Yiluu mandaa mamabwe, na sa babili we. \v 4 Mundaa ti batumi bali mu usalila Nziaambi, mu uhamisa we mu uyiluu mamabwe. Ka so we yilii mandaa mamabi, ba na boomo ba batumi! A mu ibuu pe, bo bali na lituu la usieembe. Bo bali mu usalila Nziaambi, mu umweese kesi a nde nha yulu a babali mu usalila mandaa mamabi. \v 5 Ni mubuu, uli bwafwaana mu utumumu kwaa batumi. A ndili mu ubata kesi a Nziaambi pe, ka mu ndaa mutimi watsieeme. \v 6 Ni mubuu beni dili mu ufutu limaanda, mu ndaa ti babali mu utolo lo, bali mu usa isala kia Nziaambi mu ukuusu kio bwafwaana. \v 7 Difutu kwaa pasi muutu, bi beni dili mu udefe nde. Difutu limaandaa kwaa wu beni diadefe lo, na paha kwaa wu beni diadefe yo. Dikiinzi wu beni diafwaana ukiinzi, na diha buzitu kwaa wu beni diafwaana uha buzitu\x + \xo 13.7 \xo*\xq buzitu \xq*\xt Mat 22.17-21; Mlk 12.17; Luk 20.25\xt*\x*. \s2 Litoono mu bambaayi \p \v 8 A diba na yaama na muutu pe, so a mu utoonosono bana mu bana pe. Muutu wuli na litoono mu bambaayi, li mu uyiluu utumumu mikele. \v 9 Mu ngwanya! Tumini dia mikele dili mu uleele ti: «A soongo pe, a dusu pe, a yibi pe, asa musoyi pe\x + \xo 13.9 \xo*\xq A soongo pe, a dusu pe, a yibi pe, asa musoyi pe \xq*\xt Pal 20.13-17; Ndi 5.17-21; Mik 19\xt*\x*», na mikele mini mioosi, miavuutunu mu ndaa ndila mosi yi: «Toono mbaayi a we weti we makulu.» \v 10 Muutu wuli na litoono, a ubaayiluu ndaa yimbi kwaa mbaayi a nde pe. Utoono ni uyiluu utumumu mikele. \s2 Uyilimi mu nziriri a Kristo \p \v 11 Diyiluu ukaanga ndaa yii, bu yili ti beni diayaaba mu ki taanga bisi dili. Taanga dia usiimbuu mu tolo dimaato! Mu ngwanya, liyobolo limaayiluu ubesene na bisi mu taanga di, na mu taanga di bisi diasi imiini kia bisi mu Kristo. \v 12 Butsuu ka la, na busi buka mu ukia. Ni mubuu, dibumani mandaa ma bali mu uyiluu kutso pimisi. Na diholani bidwaanini bi bali mu usalila nha liyalila. \v 13 Dibaanani na ndiaatili yimbwe, yafwaana na liyalila la iluumbu. Dinyaalani uba na lidia na kolili a mala, tsoongili, manzala mamabi, makaama na musoyi. \v 14 Ka dilwaata Pfumu Yiisu Kristo. Dipala mu matsimi ma imuutu mali mu ubee manzala mamabi. \c 14 \s2 Dinyaala ufuundusu na umeengele bambaayi \p \v 1 Diyaka muutu wadee mu imiini, na a disa pe matsimi ma nde saa. \v 2 Mbii ti muutu mosi li mu utsimi ti nde utuu udia biloo bioosi. Ka wunu, uli na imiini kiadee, li mububaadia ndila bitiiti bia mu wooto. \v 3 Muutu uli mu udia bioosi, anyaala utsoro uli mu hele udia banyama. Na uli mu hele udia banyama, anyaala ufuundusu uli mu udia bioosi. Mundaa ti, Nziaambi li mu uyaka bo ka. \v 4 We na li, we uli mu ufuundusu musiali a muutu mukimi? So nde hami mu isala kia nde, so a buu pe, nde kooni, mii miatala pfumu a nde. Na nde sa ahama, mu ndaa ti Pfumu Nziaambi li na lituu la uhamisa nde. \p \v 5 Muutu mosi li mu utsimi ti biluumbu bini biavulu bibimosi ndutu. Ka muutu wunu li mu utsimi ti biluumbu bioosi bili mutindi mosi. Ka muutu-muutu ayilu asa imiini mu mi nde ali mu utsimi. \v 6 Muutu uli mu uha ndutu ndila kwaa iluumbu imosi, li mu uyiluu buu mu ubili Pfumu; uli mu udia biloo bioosi ka, li mu uyiluu buu mu ubili Pfumu, mundaa ti nde li mu uvutulu matoondo kwaa Nziaambi mu biloo bia nde. Muutu uli mu uhele udia biloo bioosi, li mu uyiluu ka buu mu ukiinzi Pfumu, na nde ka li mu uvutulu matoondo kwaa Nziaambi. \v 7 Mu ngwanya, muutu so mosi pe nha kati a bisi li moonyi mu indemakulu, na so mosi pe ka li mu ukwa mu indemakulu. \v 8 So bisi dili moonyi, bisi dili moonyi mu Pfumu. Na so bisi dikwiiri, bisi dili mu ukwa mu Pfumu. Ni mubuu so dili moonyi, so dikwiiri, bisi dili baata ba Pfumu. \v 9 Mu ngwanya, Kristo akwi na asiimbii mu babakwa, mu uba Pfumu a babakwa na babali moonyi. \v 10 Ka we, mu ima we li mu ufuundusu mwaana a nguu a we? Na we, mu ima we li mu umeengele mwaana nguu? Bisi boosi sa ditemene nha kulu a Nziaambi, paa nde afuundusu bisi. \v 11 Ka Mabasonuu ma Ngira mali mu uleele: \q1 «Me, Pfumu a moonyi, me leeli bu: \q1 maboongo moosi sa matsukunu nha kulu a me, \q1 na ndimi dioosi sa dikiinzi Nziaambi\x + \xo 14.11 \xo*\xt Yes 45.23\xt*\x*.» \m \v 12 Ni mu buu, pasi muutu mu bisi, sa ayala mutata nha kulu a Nziaambi mu indemakulu. \v 13 Ni mu buu, dinyaalani ufuundusu bana mu bana. \s2 A dibwiisi bambaayi mu mupuusu pe \p Diba na tari mu unyaala uba baka kwaa mwaana a nguu a we, li utuu ubwiisi imiini kia nde. \p \v 14 Mu Pfumu Yiisu, me na yiluu uyaaba ti a uli na iloo so imosi pe, kiasumuu mu ikiomakulu\x + \xo 14.14 \xo*\xq makulu \xq*\xt Mlk 7.19\xt*\x*. Ka so muutu tsimi ti iloo kii yili kiasumuu, kio yili kiasumuu kwaa nde. \v 15 Ka so mundaa iloo kia udia, we li mu unyoongoso mwaana a nguu a we, we a li mu udiaata pe mu litoono. A saa pfuuyili a muutu wu Kristo akwi mu nde pe, mundaa biloo bi weli mu udia. \v 16 Mandaa mali mamabwe kwaa beni, a mafwaana pe mu uba kwaa bana kuulu ya saa. \v 17 Mu ngwanya, mu Ipfumu kia Nziaambi a yili pe ndaa ya udia na ya unywa. Kio ili ndaa ya libweeye, ya iyeenge, na ya kinya, bi Muheebili wa Ngira ali mu uha. \v 18 Muutu uli mu usalila Kristo bwafwaana weti buu, li mu uha Nziaambi kinyi, na baata bali mu usiingi mandaa ma nde. \p \v 19 Ni mubuu, disaanani mandaa mali mu utuungu iyeenge, na mali mu ubaasila bisi mu ukulu mu imiini bana mu bana. \v 20 A tsala pe isala kia Nziaambi, mundaa biloo bia udia. Ngwanya, biloo bioosi utuu udia, ka a bwafwaana pe mu udia biloo bii utuu uba baka kwa mwaana a nguu a we. \v 21 Ndaa yafwaana, mu uhele udia nyama, na uhele unywa mala, na ubisi biloo bioosi bibituu ubwiisi mwaana a nguu a we mu masumu. \v 22 Imiini ki we li na kio, we kebe kio kia we makulu nha kulu a Nziaambi. Kinya kwaa muutu uli muhele ufuundusu matsimi ma nde, mu tsoolili a nde. \v 23 Ka muutu uli na matsimi mamabi mu biloo bi nde ali mu udia, nde li mu uholo tsieembili a Nziaambi, mundaa ti nde a ali mu uyiluu pe weti buli matsimi ma madiaala nha yulu a imiini. Na pasi ndaa yahele udiaala nha yulu a imiini, yili lisumu. \c 15 \s2 Umweese kinyi kwaa mbaayi a we \p \v 1 Bisi badili na mifuri mu imiini, diafwaana ubaasila babadee mu imiini. Bisi a diafwaana pe usaa mandaa ma mumweese bisi bame kinyi. \v 2 Nyaala muutu muutu mu bisi amweese kinyi mu uyiluu mamabwe kwaa mwaana nguu a nde, mu ukulusu imiini kia nde. \v 3 Mu ngwanya, Kristo a asiayi pe mandaa makiha nde makulu kinyi. Ka weti buli mu uleele Mabasonuu ma Ngira: «Bituyi bibakituu we, biabwiiri nha yulu a me\x + \xo 15.3 \xo*\xq me \xq*\xt Mkg 69.9\xt*\x*.» \v 4 Mu ngwanya, mandaa moosi ma bisi dili mu utaanga mu Mabasonuu ma Ngira, bakwisonuu mo mu ndaa uyiisi bisi. Paa ti, mu mukonono na mu pamini bili mu uha bisi Mabasonuu ma Ngira, bisi dibaa ilimbisi. \v 5 Nyaala Nziaambi, ngaa mukonono na pamini, aha beni mifuri mu uba itwaari bana mu bana, mu uduku ifwaana kia Yiisu Kristo. \v 6 Ni mubuu, beni boosi mu itwaari na mu muniingi mosi sa dibili Nziaambi, Taayi a Pfumu a bisi Yiisu Kristo. \s2 Ndaa Yimbwe kwaa baata boosi \p \v 7 Ni mubuu, diyakisina bana mu bana, weti bu Kristo ayaki beni mu buzitu ba Nziaambi. \v 8 Ngwanya, me nileele kwaa beni, Kristo akitii musiali a Bayuudayo mu ukuusu ndasina di Nziaambi asi kwaa bakaa ba bo, na umweese ti Nziaambi li mu uleele ngwanya. \v 9 Nde ayiiri ka, paa ti baata babahele uba Bayuudayo bakiinzi Nziaambi mu ndaa bubwe ba nde, weti buli mu uleele Mabasonuu ma Ngira: \q1 «Ni mubuu, me nibili we nha kati a matsi ma bangooyi, \q1 na me sa yimbili we mikuungu mu ndaa ubili kuumbu a we\x + \xo 15.9 \xo*\xq we \xq*\xt Mkg 18.50; 2Sa 22.50\xt*\x*.» \m \v 10 Mabasonuu ma Ngira mali mu uleele ka: \q1 «Beni baata badili mu udiaala mu matsi ma bangooyi moosi, diyaanga wa beni na baata ba Pfumu\x + \xo 15.10 \xo*\xq Pfumu \xq*\xt Ndi 32.43\xt*\x*!» \m \v 11 Mabasonuu ma Ngira mali mu ubwaleele: \q1 «Dibili Pfumu, beni baata ba matsi moosi, diyimbi buzitu ba nde, beni bifuumbu bioosi\x + \xo 15.11 \xo*\xq nde \xq*\xt Mkg 117.1\xt*\x*!» \m \v 12 Mubili Yeesaya li mu uleele ka: \q1 «Mwaana wa mu likaanda la Yese sa ayira, \q1 Nde sa atemene mu utumu bifuumbu bikimi, \q1 na bo, sa basa ilimbisi kia bo mu nde\x + \xo 15.12 \xo*\xq nde \xq*\xt Yes 11.10\xt*\x*.» \p \v 13 Nyaala Nziaambi uli mu uha ilimbisi, aluusu beni mu kinya na mu iyeenge biakuu mu imiini kia beni mu nde, paa ti beni diba bisini mu ilimbisi mu litu la Muheebili we Ngira. \s1 Isala kia Pawuli kwaa babahele uba Bayuudayo \r (15.14; 16.27) \p \v 14 Baana ba nguu ba me, me ndi na ngo ilimbisi ti beni dialuulu mu mutimi wumubwe. Na beni diayiluu uyaaba mandaa moosi mabafwaana uyaaba. Beni diakuu mu uhelesene mandoongi beni na beni. \v 15 Ka bunu, me nasonuu beni mu ibaala mu bitsuru bialaa bia mukaanda wu, me nayilii buu mu ulibili beni moonyi mu mii mi beni diakwayii. Me nasonuu buu, mu ndaa bweese ba Nziaambi asi me, \v 16 mu uba musiali a Yiisu Kristo kwaa bifuumbu bili a bia Bayuudayo pe. Me ndi mu usa isala kia ngiri mu uyaabisa Ndaa Yimbwe ya Nziaambi, paa ti bifuumbu bili a bia Bayuudayo pe biba, bungori ba kinyi kwaa Nziaambi, na bababiaalisa mu Muheebili wa Ngira. \v 17 Mu itwaari na Yiisu Kristo, me utuu uba na liwaa mu isala kia me mu Nziaambi. \v 18 Mu ngwanya, so me nituu utsuu mu ndaa mosi, ni mu ndila mi Kristo ayilii mu me, mu ubiti babali a Bayuudayo pe mu utumumu Nziaambi. Nde ayilii buu, mu mandaa na biyiluu bia nde. \v 19 Nde ayilii buu, mu lituu la biliimbi bia ukimuu na bimaanga, mu lituu la Muheebili a Nziaambi. Ni mubuu, me nayaabisi mu ma mbuu moosi Ndaa Yimbwe ya Kristo, umata ku Yerusalemi natee ku itinini kia Iliria. \v 20 Ka me namoni bubwe mu uyaabisa Ndaa Yimbwe, ndila mu mambuu mali keni a bayuu pe mamvuungu ma Kristo. Me nayilii buu, mu uhele utuungu nha yulu a ibwa ki muutu mukimi abala. \v 21 Ni mubuu me nayilii buu weti buli mu uleele Mabasonuu ma Ngira: \q1 « Kwaa baa babali keni a bayaabisa nde pe, sa bamono nde. \q1 Na kwaa baa babali keni a bayuu mvuungu a nde pe, sa bayaaba nde\x + \xo 15.21 \xo*\xq nde \xq*\xt Yes 52.15\xt*\x*.» \s2 Pawuli li mu utsuu mu minhana mia midieenge mia nde ku Looma \p \v 22 Yii ni ndaa yakikoonoso me mu uyiri kwaa beni\x + \xo 15.22 \xo*\xq beni \xq*\xt 1.13\xt*\x*. \v 23 Ka mu taanga di, me maamana isala kia me mu bitinini bi. Umata bilimi bialaa, me ndi na nzala yalaa ya uyiri kwaa beni. \v 24 Na me tooni uyiluu buu, mu taanga di me kaayene ku Espaanya. Mundaa ti, me ndi na ilimbisi mu umono beni nha me nilabuu, na uholo libaasila la beni mu uyene ku tsi yii, nha mbisi a udiaala na beni mu mwaana taanga hoolo. \v 25 Ka mu taanga di, me ndi mu uyene ku Yerusalemi mu ndaa ubaasila bangaa imiini bali kuu. \v 26 Mu ngwanya, bangaa Kristo ba ku itinini kia Masedwane na itinini kia Akayi batooni ukukuu bungori mu ndaa ubaasila bawele ba libuundu la ku Yerusalemi. \v 27 Bo makulu baholo kesili mu ubaasila bo. Ka mu uyili umono, bo bali na yaama la bo. Mundaa ti Bayuudayo babasi imiini mu Kristo, bakabi busini ba bo ba muheebili kwaa babali a Bayuudayo pe. Ni mubuu, babali a Bayuudayo pe bafwaana ubaasila Bayuudayo babasa imiini mu Kristo, mu uha bo biloo bi bo bali na nzala bio. \v 28 Nha me kaamana ndaa yii, na uha bo bungori baa, me salabuu kwaa beni nha me kaayene ku Espaanya. \v 29 Na me nayaaba ti nha me kaayiri kwaa beni, me sayiri na lisieme loosi la Kristo. \p \v 30 Ka baana ba nguu ba me, dimono ma me niloombo kwaa beni, mu kuumbu a Pfumu a bisi Yiisu Kristo na mu litoono li Muheebili wa Ngira ali mu uha: Didwaana itwaari na me, mu ukuundu kwaa Nziaambi mu toono a me. \v 31 Dikuundu, paa me vuu mu mioo mia baata babahele usa imiini mu Kristo, ba ku itinini kia Yuuda, na paa libaasila li me ndi mu ubiti kwaa bangaa imiini ba ku Yerusalemi bayaka lo bubwe. \v 32 Mu buu, me sa to kwaa beni mu kinyi yoosi, na mbii ti Nziaambi tooni, na me sa huumu mwaana taanga hoolo kwaa beni. \v 33 Nyaala Nziaambi uli idia kia iyeenge, aba na beni boosi! Ameni. \c 16 \s2 Pawuli li mu utsinduu mabwee \p \v 1 Me nitsinduu beni Febe, keri a bisi, uli musiali mu libuundu la ku ngaanda a Senkere\x + \xo 16.1 \xo*\xq musiali mu libuundu la ku ngaanda a Senkere\xq*\xt Biy 18.18\xt*\x*. \v 2 Diyaka nde mu kuumbu a Pfumu, weti bwafwaana mu uyiluu kwaa bangaa imiini. Na dibaasila nde mu bibiindi bioosi bi nde akaaba na nzala a beni. Nde abaasili baata balaa, na me makulu ka. \p \v 3 Dibii Prisile na Akila\x + \xo 16.3 \xo*\xq Prisile na Akila \xq*\xt Biy 18.2\xt*\x*, bambaayi ba me mu isala kia Yiisu Kristo. \v 4 Bo bakeekwa mu uvuusu me. Me a ndi mebake pe mu uvutulu bo matoondo, mabuundu moosi ma Nziaambi mamahele uba ma Bayuudayo mali mu uvutulu bo matoondo ka. \v 5 Dibii ka libuundu lili mu ukukunu ku nzo a bo. Dibii mbaayi a me Epayinete, muutu watsiomi wasi imiini mu Kristo mu itinini kia Asia\x + \xo 16.5 \xo*\xq itinini kia Asia \xq*\xt Biy 16.6\xt*\x*. \v 6 Dibii Mari wasala kwalaa mu beni. \v 7 Dibii Andronika na Yunya, bo bali basinzo ba me na bo babali mu perese na me. Bo bali baata balikiinzi nha kati a batumu, na bo basi imiini mu Kristo tswaamini a me. \p \v 8 Dibii Apiliyatuse, nduu a me wa litoono mu Pfumu. \v 9 Dibii Yulubani, wuli mbaayi a bisi wa isala mu Kristo. Na dibii ka mbaayi a me wa litoono Sitakiise. \v 10 Dibii Apelese, wamweese ti ngwanya nde asa imiini mu Kristo. Dibii baata bali mu udiaala mu nzo a Arisitobule. \v 11 Dibii Erodyooni, musinzo a me. Dibii baata bali mu udiaala mu nzo a Narsiise, babasa imiini mu Pfumu. \v 12 Dibii Trifene na Trifose, bakaasa babali mu usa isala kia Pfumu. Dibii ka keri a me walitoono, Peside, wasala kwalaa mu ndaa Pfumu. \v 13 Dibii Lufusi\x + \xo 16.13 \xo*\xq Lufusi \xq*\xt Mlk 15.21\xt*\x*, uli musiali wu Pfumu asoolo, na nguu a nde, uli ka nguu kwaa me. \v 14 Dibii Asikiite, Felengoni, Eremese, Patobase, Eremase, na baana ba nguu ba babaala na ba bakaasa babali itwaari na bo. \v 15 Dibii Filoloke na Yuli, Nere na keri a nde. Dibii ka Olipase na baata boosi babasa imiini babali itwaari na bo. \p \v 16 Dinyumbutusunu bana mu bana, weti bwafwaana kwaa baana ba nguu mu Kristo. Mabuundu moosi ma Kristo matsindii beni mabwee ma bo. \s2 Madoongi ma tsieelele \p \v 17 Baana ba nguu bame, mono mi me niloombo kwaa beni: disa mayele mu baata bali mu upalisa kabini, na bali mu diimbisi babasa imiini mu Nziaambi, bu bali mu udwaanisa nziisili yi beni diaholi. Ditakuu na bo. \v 18 Mu ndaa ti, baata ba pili yii, a bali mu usalila pe Pfumu a bisi Kristo. Ka mioonyo mia bo makulu\x + \xo 16.18 \xo*\xq makulu \xq*\xt Flp 3.19\xt*\x*! Bo bali mu ufutu baata bali kutso bundimbi, mu mandaa ma bo mamabwe, na nziisili a bo ya peluu. \v 19 Baata boosi bayaaba utumumu kwa beni mu Pfumu. Me ndi mu uyaanga mu ndaa beni, ka me na toono ti beni diba na buyeri mu uyiluu mandaa ma mabwe, na uba babatsieeme mu unyaala uyiluu mandaa mamabi. \v 20 Taanga hoolo dimaasala, Nziaambi, idia kia iyeenge, sa akosolo Saatina ku tsini a mili mia beni! \p Nyaala bweese ba Pfumu a bisi Yiisu iba na beni! \p \v 21 Timoteo\x + \xo 16.21 \xo*\xq Timoteo \xq*\xt Biy 16.1-3\xt*\x*, mbaayi a me wa isala mu Kristo, heeri beni mabwee, bumosi ka, Lusiosi, Yasoni na Sosipateri, basinzo ba me, baheeri beni mabwee. \p \v 22 Na me, Teretiosi, uli mu usonuu mandaa ma Pawuli ali mu uleele mu mukaanda wu. Me tsindii beni mabwee ma me mu Pfumu wu dili na nde itwaari. \p \v 23 Ngayosi\x + \xo 16.23 \xo*\xq Ngayosi \xq*\xt Biy 19.29; 1Ko 1.14\xt*\x*, uli mu uyaka me, heeri beni mabwee. Kwaa nde, libuundu loosi lili mu ukukunu. Erasti\x + \xo 16.23 \xo*\xq Erasti \xq*\xt 2Ti 4.20\xt*\x*, mukebi a mboongo dia ngaanda, heeri beni mabwee. Na mwaana a nguu bisi ka Kwaretosi. \p [ \v 24 Nyaala bweese ba Pfumu a bisi Yiisu Kristo baba na beni boosi! Ameni!] \s2 Mbilili ya tsieelele \q1 \v 25 Me nibili Nziaambi! \q1 Nde li na lituu la uhamisa beni mu imiini, \q1 weti buli Ndaa Yimbwe yi me ndi mu uyaabisa beni, na yili mu uyaabisa Yiisu Kristo, \q1 na weti buli nziaabisi yi Nziaambi asi mu minhana mia liyobolo mi\x + \xo 16.25 \xo*\xq minhana mia liyobolo mi \xq*\xt Mlk 4.11\xt*\x*, \q1 mibaswee umata bele pee. \q1 \v 26 Ka mu taanga di, minhana mia liyobolo mi miayabini na yaki-yaki \q1 mu mikaanda mia mibili, \q1 weti buli tumini dia Nziaambi wa bilimi na bilimi. \q1 Minhani mii, miayabini kwaa bifuumbu bini bioosi \q1 paa basa imiini kia bo mu nde, na utumumu nde. \q1 \v 27 Buzitu kwaa Nziaambi, ndila nde uli iyeri, \q1 mu Yiisu Kristo, mu bilimi na bilimi! \q1 Ameni.