\id 1CO - Yaka - Nouveau Testament \ide UTF-8 \toc3 1Ko \toc2 1 Kolito \toc1 Mukaanda a Pawuli wa tsiomi kwaa basi Kolito \mt2 Mukaanda a Pawuli wa tsiomi kwaa basi \mt1 Kolito \imt Kotili a mukaanda \ip Pawuli abali libuundu la ku ngaanda a Kolito, mu taanga dia midieenge mia nde mia isala kia Nziaambi, mia mbala ya dioolo. Ngaanda a Kolito yili mosi mu mangaanda mamali na mufunu mu tsi a basi Eleene, mundaa ti yo yili na mambuu moolo ma mabootu mali mu utsikini. Mutso ngaanda yii muli na batee balaa na bawele. Uli na baata babalayi mu ngaanda yii bali mu udiaata butsa-butsa. \ip Mu taanga dii, basi Kolito bakiduku matsimi moosi ma mupili na mupili, na mabuundu moosi. Babalayi mu balibuundu bakikuundu mu mabuundu ma bangooyi, tswaamina bo buba bangaa Kristo. \ip Pawuli ayaki mukaanda wamati kwaa libuundu la Kolito (\xt 1.11; 7.1\xt*). Matsimi ma bangaa Kristo ba ku ngaanda a Kolito mamaaviinzuu, mundaa kwali na mandaa mamalayi mamatala ndiaatili a bangooyi ba mu ngaanda yii. Pawuli li mu uha mamvutu mu mandaa maa, mu mukaanda a nde watsiomi kwaa basi Kolito. \io1 Mu biiti bia \xt 1—4\xt*, Pawuli li mu utsuu mu bangaa Kristo ba ku Kolito na mu babayaabisi bo Ndaa Yimbwe. Uli na makaama, na libuundu la Kolito lamaakabuu. Pasi muutu li mu usoolo kaba la wayiisi nde, na li mu umeengele kaba la wahele uyiisi nde (\ior 1.10-13; 4.6\ior*). Mu yii, bo bamaadiimbili ndaa yavulu mufunu: Kristo, so a buu pe, wu Nziaambi atsinduu, bamukomi nha kuruwa. \em Ndaa yi yavulu buyeri ba imuutu\em* (\ior 1.18—2.15\ior*). Baata ba Yiisu Kristo atsinduu kwaa matsi, bali baata babayaaba usa isala kia Nziaambi mu itwaari (\ior 3\ior*). \io1 Mu biiti bia \ior 5.1—11.16\ior*, Pawuli li mu uha mamvutu mu mandaa mali mu umonuu. Nde li mu uyaabisa ka \em buni bangaa Kristo bali baata ba bunyanga\em* (\xt 9\xt*). Uba na kuumbu ya «Ngaa Kristo», na uba na ndiaatili yimbi, yili ndaa yi libuundu lafwaana ubisi (\xt 5—6\xt*). Pawuli li mu uha ka mamvutu mu ndaa yatala makweele (\xt 7\xt*), na mu ndaa yatala ndiaatili a mabuundu ma bangooyi (\xt 8—10\xt*). Mu mandaa maa moosi, nde li mu uloombo kwaa bangaa Kristo mu ukwasaa buni bo butuu ubaasila bambaayi na ukiinzi bo. \io1 Mu biiti bia \ior 11.17—14.40\ior*, Pawuli li mu utsuu mu idiingi mutso libuundu la bangaa Kristo. Nde li mu utsuu mu mandaa mali mu ubee kabini. Nde li mu ubiindili mandaa mali mu utuungu \em itwaari kia libuundu la Kristo\em*. Pasi walibuundu li na ndutu. Mu ngwanya, bangaa Kristo bali weti nyutu mosi: pasi inama kia nyutu ili na ndutu kwaa nyutu yoosi. Litoono lili mu ubiti idiingi kia libuundu (\xt 13\xt*). \io1 Kiiti kia \ior 15\ior* ili mu ulibili moonyi ti Nziaambi asiimbili Yiisu mu likwa, na \em mbari babakwa sa basiimbuu ka\em*. Mbiiti bangaa Kristo bali mu usa imiini mu mandaa ma, idiingi kia bo nha tsini a toto na imiini kia bo bili na ndutu. \io1 Weti mikaanda mi mimosi, mukaanda wu ka li mu uwa mu mamvuungu na mabwee ma tsieelele (\xt 16\xt*). \ip Basi Kolito a bali pe bangaa Kristo bakuu. Ka bunu, Pawuli li mu uvutulu matoondo kwaa Nziaambi mu ndaa bo (\xt 1.4-9\xt*). Mapasi na nziisili ya pia bili mu mabuundu moosi. Ka so bu yili buu, Nziaambi li mu uhama mu uyiluu mamabwe ma nde, na mu uta bangaa Kristo mbili mu idiingi kiavulu unambita mu mandaa ma nde. \c 1 \s Mabwee \p \v 1 1 Me Pawuli, wu Nziaambi ata mbili mu litoono la nde, mu uba tumu a Yiisu Kristo. Me ndi itwaari na mwaana nguu a bisa-beni Sositene. \v 2 Me nisonuu mukaanda wu kwaa libuundu la Nziaambi lili ku ngaanda a Kolito, kwaa babali ba Nziaambi kuu, mu itwaari na Yiisu Kristo, na kwaa babata mbili mu uba na moonyi wa ngira mu nde, na kwaa boosi babali mu uta kuumbu a Pfumu a bisi Yiisu Kristo, wuli Pfumu a bo na wa bisi. \v 3 Nyaala Nziaambi Taayi a bisi na Pfumu Yiisu Kristo baha beni bweese na iyeenge! \s Mamabwe madiayaki mu Kristo \p \v 4 Me nibaavutulanga matoondo kwaa Nziaambi taanga dioosi, mu ndaa bweese ba nde amweesi kwaa beni, mu itwaari kia beni na Yiisu Kristo. \v 5 Mu ngwanya, mu itwaari kia beni na Kristo, Nziaambi aluusi beni mu busini boosi, vulu-vulu, busini ba uyaaba uyaabisa mandaa ma Nziaambi amweesi kwaa beni. \v 6 Mandaa ma bisi diayaabisi beni mu ndaa Kristo mayiluu udiaalila nha kati a beni. \v 7 Mu yii, a uli na bungori so bumosi pe bali mu uhele mu beni, bu beni dili mu ukebe taanga di Pfumu Yiisu Kristo akaamonuu. \v 8 Ni nde kaaha beni mifuri mia uhama natee ku manini, paa bakoono ufuundu beni mu toono so ndila mosi mu iluumbu kia nziriri a nde. \v 9 Nziaambi nde makulu ati beni mbili mu udiaata mu itwaari na Mwaana a nde Yiisu Kristo Pfumu a bisi. Nde li anambita mu ndasina dia nde\x + \xo 1.9 \xo*\xt Ndi 7.9\xt*\x*. \s Kabini mu tso libuundu la Nziaambi \p \v 10 Baana ba nguu ba me, kolokolo a beni mu kuumbu a Pfumu a bisi Yiisu Kristo: diyuhusunu, paa kabini yinyaala uba nha kati a beni. Diba muutu mosi, mutimi mosi na matsimi mamosi. \v 11 Mu ngwanya, baana ba nguu ba me, basi nzo ba Kolowe bayaabisi me ti, uli na kabini nha kati a beni. \v 12 Mono mi me natoono uleele, nha kati a beni, mosi li mu leele ti: «Me ndi wa Pawuli». Wumumosi ti: «Me ndi wa Apolo!». Wunu mukimi li mu ubwaleele ti: «Me ndi wa Peetero!» Ka me, me ndi wa Kristo. \v 13 Beni bu dili mu utsimi ti utuu ukabala Kristo? Pawuli akwa nha muti wa kuruwa mu beni? Mu kuumbu a Pawuli babootii beni? \v 14 Me nivutulu matoondo kwaa Nziaambi, bu me nahele ubootuu muutu so mosi mu beni, nha yulu a Kirisipusi na Ngayusi. \v 15 Ni mu buu, a so mosi pe mu beni wu utuu uleele ti, mu kuumbu a me babootii nde. \v 16 Aa! Ngwanya, me nabootii ka likaanda la Estefana, ka me a ndi na tsimi pe ti me nabootii muutu mukimi. \v 17 Kristo a atsindii pe me mu uyabootuu baata. Ka nde atsindii me mu uyayaabisa Ndaa Yimbwe, kwahele a usalila tsuyili ya buyeri ba imuutu. Me ndi mu uyiluu buu, paa me nyaala umaasa lituu lili mu likwa la Yiisu nha muti wa kuruwa. \s Buyeri ba tsi yi bali buwulu \p \v 18 Mu ngwanya, uyiisi ndaa ya likwa la Kristo nha muti wa kuruwa ili lari kwaa babali mu udiimbili. Ka bisi badili mu kuulu ya liyobolo, dili mu ubahala lituu la Nziaambi mu nziisili yii. \v 19 Mono buli mu uleele Mabasonuu ma Ngira: \q1 «Me sa tsara buyeri ba biyeri, \q1 me sa maasa nziaabili a ba ngaa mayele\x + \xo 1.19 \xo*\xt Yes 29.14\xt*\x*.» \m \v 20 Ninha, iyeri kuni ili? Muyiisi a Mikele kuni ali? Wayaaba uyiluu usa paa mu tsi yi kuni ali? Nziaambi amweese ti buyeri ba tsi yi ni buwulu\x + \xo 1.20 \xo*\xt Yes 44.25\xt*\x*! \p \v 21 Mu ngwanya, baata na buyeri ba bo boosi, bakooni uyaaba Nziaambi, nha nde akimweese buyeri ba nde. Ni mu buu, Nziaambi aholi kesili ya uyobolo babali mu usa imiini mu nziisili a bisi ya kuruwa. Ni nziisili yi baata bali mu umono ti ya buwulu. \v 22 Bayuudayo bali mu uloombo biliimbi bia kimi-kimi. Basi Eleene bali mu usaa buyeri. \v 23 Ka bisi dili mu uyaabisa Kristo wubakomi nha muti wa kuruwa. Yo yili baka kwaa Bayuudayo na lari kwaa babali a Bayuudayo pe. \v 24 Ka kwaa baa ba Nziaambi ata mbili, babali Bayuudayo, so a buu pe, basi Eleene, Kristo li lituu na buyeri ba Nziaambi. \v 25 Ka buwulu ba Nziaambi bavulu uyele na buyeri ba baata. Na ndeeyili a Nziaambi yavulu mifuri mia baata. \s Ndaa yi Nziaambi asoolo \p \v 26 Baana ba nguu, dilibili moonyi, beni bana diali, mu taanga di Nziaambi asiooli beni! Mu matsimi ma imuutu, a kwali pe na bangaa buyeri balaa nha kati a beni, a kwali ka pe na bangaa litumu balaa nha kati a beni, na kwali pe na baata bala bapala mu makaanda manaanguu. \p \v 27 Ka Nziaambi asiooli babali mu umonuu weti biwulu nha misi mia baata, mu umweese biyeri tsionyi. Nde asiooli babali mu umonuu weti babadee nha misi mia baata, mu umweese bangaa mifuri tsionyi. \v 28 Nziaambi asiooli babavutuu mbisi, babatsoro, so a buu pe, babahele na ndutu nha kulu a baata, mu ufuusu ba tsi yili mu umono ti bo bali ba ndutu. \v 29 Mu yii, muutu so mosi pe wu utuu uzoo nha kulu a Nziaambi. \v 30 Ka Nziaambi avuuti beni na Yiisu Kristo, na nde asi ti Kristo aba buyeri ba bisi. Ni Kristo li mu ukitisi bisi mu uba balibweeye na babatsieeme nha kulu a Nziaambi. Ni nde li mu uha bisi muswa mu udiaata weti bu Nziaambi atoono, na nde li mu ukuulu bisi mu masumu. \v 31 Ninha, weti buli mu uyaabisa Mabasonuu ma Ngira: «So mutuu tooni uzoo, nyaala nde azoo mu mi Pfumu ayiluu\x + \xo 1.31 \xo*\xt Yel 9.23\xt*\x*.» \c 2 \s Pawuli ayiisi mundaa Kristo wubakomi nha muti wa kuruwa \p \v 1 Baana ba nguu, mu taanga di me nayiri kwaa beni mu uyayaabisa beni matsweeyi ma Nziaambi, me a nasialili pe tsuyili yili na pasi mu ubahala, so a buu pe, yili mu uloombo buyeri mu ubahala. \v 2 Mu ngwanya, mu biluumbu bioosi bi me nakidiaala nha kati a beni, me naholi kesili ya uhele usaa uyaabisa mandaa makimi nha yulu a ndila Yiisu Kristo, ni Yiisu Kristo wubakomi nha muti wa kuruwa. \v 3 Ni mu buu, mu taanga di me nayiri kwaa beni, me namonii muutu wadee na wakiteete mu boomo. \v 4 Tsuyili a me na nziisili a me a biafwaanina so holo pe na tsuyili ya buyeri ba imuutu. Ka ni lituu la Muheebili a Nziaambi lakiyiluu umweese beni mandaa maa \v 5 paa, imiini kia beni inyaala udiaalila nha yulu a buyeri ba imuutu, ka idiaalila nha yulu a lituu la Nziaambi. \s Buyeri ba Nziaambi \p \v 6 Ka bunu, me ndi mu uyiisi buyeri kwaa bangaa Kristo babali bakulu mu imiini. Ka me a ndi mu uyiisi pe buyeri ba baata ba tsi yi, so buyeri ba tuu dili mu utumu tsi yi, na dili ka bebele mu udiimbili. \v 7 Ngori, me ndi mu uyaabisa buyeri ba minhana mia liyobolo la Nziaambi, ba nde aswee kwaa baata. Nziaambi akwiyiluu bo tswaamina nzilimini a tsi, paa bisi diba itwaari mu buzitu ba nde. \v 8 A uli na mutumi so mosi mu batumi ba tsi yi pe, wayaaba buyeri ba. So bo ali bayaaba bo, bo a bakeni ukomo Pfumu ngaa buzitu nha muti wa kuruwa pe. \v 9 Ka weti buli mu uyaabisa Mabasonuu Mangira: \q1 «Mandaa ma muutu ali kaala a amono so uyuu pe, \q1 ma muutu kaala a atsimi mu mo pe, \q1 Nziaambi ayilii mo mu baata batoono nde\x + \xo 2.9 \xo*\xt Yes 64.3; Yes 52.15\xt*\x*.» \m \v 10 Ka kwaa bisi Nziaambi ayaabisi mo, mu Muheebili wa Ngira. Mu ngwanya, Muheebili utuu ukengese mandaa moosi, so mamayiluu usweeme mu Nziaambi. \v 11 Kwaa muutu, ndila muheebili a nde makulu ayaaba matsimi mali mu tso nde. Bumosi ka, ndila Muheebili a Nziaambi ayaaba matsimi ma Nziaambi. \v 12 Bisi a diayaki pe muheebili wa tsi yi. Ka bisi diayaki Muheebili wamata kwaa Nziaambi, paa diyaaba bungori ba Nziaambi ahi kwaa bisi mu bweese ba nde. \v 13 Na bisi a dili mu utsuu pe mu bungori baa mu tsuyili yili mu uyiisi buyeri ba imuutu, ka mu tsuyili yili mu uyiisi Muheebili a Nziaambi. Ni buu ka, bisi dili mu ubiindili mandaa ma ngwanya, kwaa baata babali na Muheebili wuu mu bo. \p \v 14 Muutu wuli mu usa ilimbisi kia nde mu ndila mayele ma nde ma imuutu, utuu pe usiingi mandaa ma ngwanya ma Muheebili a Nziaambi ali mu uyaabisa. Mo mali lari kwaa nde. Nde utuu pe ubahala mo, mundaa ti ndila mu Muheebili butuu ubahala mo \v 15 Muutu wuli na Muheebili a Nziaambi utuu ukengese mandaa moosi, ka muutu wahele Muheebili a Nziaambi, utuu pe ubahala wuli na Muheebili a Nziaambi. \v 16 Mu ngwanya basonuu: «Na ayaabi tsimi a Nziaambi? Na atuyi uha nde mandoongi\x + \xo 2.16 \xo*\xt Yes 40.13\xt*\x*?» Ka tsimi a Kristo yili mu bisi. \c 3 \s Bikenyi mu imiini mu Kristo \p \v 1 Mu ngwanya, baana ba nguu, mu taanga di me nali itwaari na beni, me a natuu pe utsuu kwaa beni weti kwaa baata babali na Muheebili a Nziaambi. Ka me natsuu kwaa beni weti bu bubaatsuu kwaa baata ba tsi yi, weti kwaa bikenyi mu imiini mu Kristo. \v 2 Ni mabeene me naha kwaa beni, ka a ngo biloo pe, mundaa ti, beni a diakeni utuu pe udia bio. Na so mu taanga di, beni a diakeni utuu pe udia bio. \v 3 Mundaa ti, beni dikeni mu udiaata weti baata ba tsi yi. Bu ili ti, nha kati a beni uli na musoyi na makaama, mu yii beni dili mu umweese ti beni baata ba tsi yi na beni dili mu udiaata mu ndiaatili ya imuutu. \v 4 Nha mosi mu beni ali mu uleele ti: «Me ndi wa Pawuli!» Na mukimi ti: «Me ndi wa Apolo!» Kii a ili imuutu pe? \s Basiali ba Nziaambi ba ngwanya \p \v 5 Ka, Apolo ni na? Pawuli ni na? Bisi ndila basiali ba Nziaambi dili, na ni mu isala kia bisi Nziaambi ata beni mbili mu usa imiini. Pasi muutu mu bisi li mu ukuusu isala ki Pfumu ahi nde. \v 6 Me nakuni libutu, Apolo ayitili lo maamba, ka Nziaambi amenisi na akulisi lo. \v 7 Mu yii, mukuni na muyitili a maamba a bali na ndutu pe. Ka wavulu ndutu Nziaambi, mundaa ti nde li mu umenese na ukulusu. \v 8 Mukuni na muyitili a maamba bali iteesi imosi. Nziaambi sa aha musieende kwaa muutu muutu, weti buli isala kia nde. \v 9 Mundaa ti, bisi dili basiali ba Nziaambi, na beni dili tsiee a Nziaambi. \p Beni dili ka nzo a Nziaambi. \v 10 Weti buli bweese ba Nziaambi ahi kwaa me, me nasiali weti musiali wumubwe na me natuungi bibwa. Mu taanga di, mukimi li mu utuungu nha yulu a bio. Ka nyaala muutu muutu asa mayele, mu mutindi wu nde ali mu utuungu. \v 11 Mundaa ti, bibwa biamaakwayilimi mu Yiisu Kristo, na muutu pe mukimi wu utuu utuungu bibwa bikimi. \v 12 Baata utuu usalila woolo, mboongo, mamanya ma tala, miti, kuunzu, so a buu pe makaya, mu utuungu nha yulu a bibwa bii. \v 13 Ka bubwe ba isala kia muutu muutu sa bayiluu uyabina mu iluumbu kia pfuundisi. Mu ngwanya, iluumbu ki sa iyabina mu mbaa, na mbaa sa iyesine isala kia muutu muutu mu ulaa ndutu a kio. \v 14 So muutu tuungi nzo yi ihele unyeenge mu mbaa, nde sa abaa musieende. \v 15 Ka mbii ti, nzo yinyeengi, mutuungi a yo sa ahelele musieende. Nde makulu sa avuu, ka sa yiba weti nde maapala mutso mile mia mbaa. \p \v 16 Beni diayiluu uyaaba ti beni dili nzo a Nziaambi, na Muheebili a Nziaambi li mu udiaala mu beni. \v 17 Ngwanya, so muutu tsiali nzo a Nziaambi, Nziaambi ka sa afuusu muutu wuu. Mundaa ti nzo a Nziaambi yili ya ngira, na ni beni dili nzo a nde. \s Buyeri ba ngwanya \p \v 18 Muutu anyaala ufutu nyutu a nde makulu. So mosi nha kati a beni tsimi ti nde ngaa buyeri ali, mu monini ya imuutu, nyaala aba weti ngaa lari nha kulu a baata ba tsi yi. Mu yii, nde sa ayaka buyeri bali mu umata kwaa Nziaambi. \v 19 Mundaa ti, buyeri ba tsi yi bali lari nha misi mia Nziaambi. Mu ngwanya, Mabasonuu ma Ngira mali mu uleele: «Nziaambi li mu ubwiisi biyeri mu tso mieete mia mayele ma bo\x + \xo 3.19 \xo*\xt Yob 5.13\xt*\x*.» \v 20 Mo mali mu ubwaleele: «Pfumu ayaaba matsimi ma biyeri, nde ayaaba ti mo a mali na ndutu pe\x + \xo 3.20 \xo*\xt Yob 5.13; Mkg 94.11\xt*\x*.» \v 21 Ni mu buu, a uli na muutu so mosi pe, wafwaana umweese lizoo la nde kwaa baata. Mundaa ti, bioosi bili bia beni: \v 22 Pawuli, Apolo, Peetero, tsi yoosi, moonyi, likwa, mandaa ma taanga diinadi, so a buu pe, dikaayiri, bii bioosi bili bia beni. \v 23 Ka beni, dili baata ba Kristo na Kristo li wa Nziaambi. \c 4 \s Batumu ba Kristo \p \v 1 Ni mu buu, diholo bisi weti mabooyi ma Kristo, na bakebi ba busini ba matsweeyi ma Nziaambi. \v 2 Ndaa yoosi yi bali mu uloombo kwaa mukebi a busini, ni mu uba wubafwaana usa ilimbisi mu nde. \v 3 Mu me, so yaba beni difuundusu me, so a buu pe, bafuundisi, yii a yili ndaa ya pasi pe. Me a nituu pe ka ufuundusu me makulu. \v 4 Ngwanya, matsimi ma me, a mali mu ufuundusu pe me. Ka mo a mali mu umweese pe ka ti, me ndi walibweeye. Mundaa ti, ni Pfumu li mufuundisi a me. \v 5 Ninha, a difuundusu muutu pe, tswaamina taanga dibakese dito. Dikebe na tee bu Pfumu uyiri: nde sa ayalisa mandaa masweeme ku tso pimisi, na sa amweese matsweeyi ma mitimi mia baata. Tumake, muutu muutu sa aholo mbilili yafwaana kwaa nde, yiimata kwaa Nziaambi. \p \v 6 Baana ba nguu, mu mandaa ma me ndeeli, me holi Apolo na me makulu weti ifwaani mundaa uyiisi beni. Me tooni ti mu ifwaani kia bisi beni diyaaba tsutulu a ndaa yi: «Bwafwaana mu uba mu tso mandili makese Mabasonuu ma Ngira.» Muutu pe so mosi mu beni wafwaana uzoo, mu ukala muutu mosi na umeengele mukimi. \v 7 Mu ima we li mutsimi ti we avulu baata bana? Bioosi bi we li na bio, a kwaa Nziaambi pe we abaa bio? Ninha, mu ima we li mu uzoo mu bi we li na bio? Ka weti ti we wahele uyaka bio kwaa Nziaambi! \v 8 Beni diamaakwabaa bioosi bi beni dili na nzala bio! Beni diamaakwaba bisini! Beni dika mitini, ka bunu bisi a dili mitini pe! Ngwanya, me natoono ti beni diba ngo mitini, paa bisi ka ditumu itwaari na beni. \v 9 Ka me ndi mu umono ti Nziaambi asuusu bisi batumu, nha mbuu ya tsieelele. Bisi dili weti baata babaha tsieembili ya likwa, mu ukwa nha kulu a baata boosi. Na, bali mu umweese bisi tsionyi nha kulu a biyiluu bia Nziaambi bioosi: nha kulu a batumu ba Nziaambi na nha kulu a baata. \v 10 Bisi dili babeeri ba lari mu ndaa Kristo, ka beni dili biyeri mu ndaa itwaari na Kristo. Bisi diadee, ka beni dili na mifuri. Bisi dili babameengele, ka beni dili babakiinzi! \v 11 Na tee mu taanga diinadi, bisi dili mu umono pasi mu nzala na mu nyooto. Bisi dili mu uhele bikutu. Bali mu utete bisi mambata. Bisi dili mu uyene adiaala mbari-a-mbari. \v 12 Bisi dili mu usala mu mifuri mu ubaa bia udia\x + \xo 4.12 \xo*\xt Biy 20.34\xt*\x*. Mu taanga di baata bali mu utuu bisi, bisi dili mu uloombo kwaa Nziaambi asieme bo. Mu taanga di bali mu ukwaamisa bisi, bisi dili mu ukama mutimi. \v 13 Mu taanga di bali mu utsuu mandaa mamabi mu bisi, bisi dili mu uvutulu bo mandaa mamabwe. Bali mu uholo bisi weti bipfwoo bia tsi, weti bitiiti bia ku buumbu. \p \v 14 Me sonii beni mandaa ma, a mu umweese beni tsionyi pe, ka mu udutu beni matswi, weti baana ba me ba litoono. \v 15 Mundaa ti, so beni dituu uba na mafuundu kuumi (10 000) ma bayiisi mu idiingi kia beni na Kristo, beni dili na taayi ndila mosi. Mu taanga di me nabeyi beni Ndaa Yimbwe, me nakitii taayi a beni mu ndaa ti me nahi beni moonyi mu Yiisu Kristo. \v 16 Ni mu buu, me niloombo kwaa beni mu mukonono: diduku ifwaani kia me. \v 17 Mu yii, me tsindii beni Timoteo, wuli mwaana a me wa litoono na wanambita mu Pfumu. Nde sa alibili beni moonyi mu mandaa mali mu ubaasila me mu udiaata itwaari na Yiisu Kristo. Ni mandaa maa me ndi mu uyiisi mo mu mambuu moosi, na mu mabuundu moosi. \p \v 18 Babamosi mu beni bakizoo ti, me a nakeni pe uyiri mu uyamono beni. \v 19 Ka so Pfumu heeri muswa, taanga hoolo disiaali, me sa nziri kwaa beni. Mu yii, me sa yaaba mandaa ma bangaa lizoo baa. Me sa yaaba ka mandaa ma bo butuu uyiluu. \v 20 Mundaa ti, Ipfumu kia Nziaambi a ili ndaa ya bitoolo bia baata pe, ka ya lituu la Nziaambi. \v 21 Ima beni diatoono? Ti me yiri kwaa beni na ikoti, oo ti, me yiri mu mutimi waluulu mu litoono na mu buleembi? \c 5 \s Ndiaatili yimbi mu libuundu \p \v 1 Ngwanya, baata bali mu uyene aleele ti, uli na tsoongili nha kati a beni. Tsoongili yavulu mifuri, yili ti so bangooyi utuu pe uyiluu buu! Ngwanya, bali mu uleele ka ti, mosi mu beni li mu upala na mukari a taayi a nde! \v 2 Na beni dili mu ubwazoo! Mu uyiluu umono, beni diakeni uba baata baluulu mu ngebe. Na aba bwafwaana ti beni dibingi nha kati a beni, muyilii a mandaa ma pili yii. \v 3-4 Ka mu me, so me ndi la na beni mu musunyi, me ndi bebele na beni mu muheebili. Na me namaakwasieembe mu kuumbu a Pfumu a bisi Yiisu, muutu wayilii mandaa mamabi maa. Me nayilii buu, weti ti, me nali itwaari na beni. Nha beni dikaakukunu, me sa ba na beni mu muheebili, na lituu la Pfumu a bisi Yiisu sa limonuu. \v 5 Beni diafwaana uyeelele muutu wuu kwaa Saatina, paa ti masumu moosi mali mu nde mafuu, ka muwuumu a nde avuu mu iluumbu kia Pfumu. \p \v 6 Bubwe pe kwaa beni mu uba na lizoo! Beni dilibili moonyo mu ndaa yi: «Mwaana a ndaamba a lifunusu la mapa lili mu udaandasa kwaanga a mapa\x + \xo 5.6 \xo*\xt Ngl 5.9\xt*\x*.» \v 7 Ni mu buu, ditsieemese manyutu ma beni! Dimaasa liviiri lilikulu lili mu beni, paa beni difwaanina na kwaanga yinyatii, yahele na liviiri. Mu uyiluu umono, beni diamaakwatsieeme umata bu badusi Kristo, limeme la bisi la Paaka\x + \xo 5.7 \xo*\xt Pal 12.3-8; 21\xt*\x*. \v 8 Mu yii, nyaala dikiinzani mukuungi a Paaka. Dikiinzani nde mu mapa mahele na liviiri, matsieeme na ma ngwanya. Ka a mu mapa mabayiluu mu liviiri lilikulu pe, la mandaa na biyiluu bibibi\x + \xo 5.8 \xo*\xt Pal 13.7\xt*\x*. \p \v 9 Mu mukaanda we me nakwisonuu kwaa beni, me nasonii beni mu unyaala uba itwaari na baata boosi bali mu udiaala kutso tsoongili. \v 10 Me a naba mu utsuu pe mu baata ba mu tsi yoosi, bali mu usoongo, babali na linyungu, miyibi, so a buu pe, bakuundi ba biteyi. Mbii ti mu bo me naba mu utsuu, aba bwafwaana kwaa beni mu upala mu tsi! \v 11 Ma me naba natoono uleele kwaa beni, ni mu uhele uba itwaari na ngaa Kristo wuli mu udiaala ku tso tsoongili, ngaa linyungu, mukuundi a biteyi, ngaa saa, munywiiri a mala, so a buu pe, muyibi. Beni a diafwaana pe ukaba so bia udia na muutu wa pili yi. \v 12-13 Mu ngwanya, ndaa ya usieembe babali a bangaa Kristo pe, a yili ndaa a me pe. Nziaambi sa asieembe bo. Ka beni a diafwaana pe usieembe binama bia libuundu la beni? Mu ngwanya basonuu: «Dibingi muutu wumubi nha kati a beni\x + \xo 5.12-13 \xo*\xt Ndi 17.7\xt*\x*.» \c 6 \s Pfuundisi nha kulu a banzioonzi ba bangooyi \p \v 1 Nha mosi mu beni ali mu ubaa ndaa na mwaana nguu a nde, buni nde utuu uloombo kwaa banzioonzi ba bangooyi mu uyambala ndaa a bo? Mu ima nde ali mu uhele uyeelele yo kwaa bangaa Kristo? \v 2 Beni a diayaaba pe ti bangaa Kristo sa bafuundusu baata ba tsi yi? Na so beni diafwaana ufuundusu tsi, buni beni dikoono uyambala mandaa mamakee? \v 3 Beni a diayaaba pe ti, bisi sa difuundusu batumu ba Nziaambi? Mu ngwanya, bisi utuu uyambala mandaa ma idiingi ki! \v 4 Ka, mu taanga di beni dili na mandaa ma pili yii, beni dili mu uyolo na baata babahele ufwaana nha misi mia libuundu, mu uba banzioonzi ba beni! \v 5 Me nileele beni, yii yili ndaa ya tsionyi. Ngwanya, nha kati a beni utuu uba na iyeri ki utuu uyambala ndaa nha kati a baana ba nguu! \v 6 Ngwanya, buni butuu uba ti baana ba nguu babaa ndaa nha kati a bo, na babiti yo kwaa banzioonzi ba bangooyi mu uyambala yo? \p \v 7 Ee-e, ndaa ya uyala mitata nha kulu a banzioonzi, ili iliimbi kia mbwiilili a beni ya ngo yo. Mu ima beni dili mu uhele ukama mitimi, mu taanga di baata bali mu uyiluu beni bubi? Mu ima beni dili mu uhele unyaala ti, bapatila bi beni dili na bio? \v 8 Ka bunu, ni beni dili mu uyiluu bubi, na dili bangaa patila. Beni dili mu uyiluu buu kwaa baana ba nguu. \p \v 9 Beni diayiluu uyaaba ti, baata babali mu uyiluu mandaa ma mabi, a bubaa pe mbuu mu ipfumu kia Nziaambi. Dinyaala ufutu manyutu ma beni mu ndaa yi: baata ba bali mu usa ipuupu, bakuundi ba biteyi, basoongi, babaala ba bali mu upala na bambaayi babaala, \v 10 miyibi, bangaa linyungu, bakoli ba mala, bangaa tsa, bangaa patila, bo boosi a bubaa mbuu mu Ipfumu kia Nziaambi pe. \v 11 Buu ni bwali babamosi mu beni. Ka beni Nziaambi tsieemisi beni, basuusi nha peembi mu ndaa a Nziaambi, beni diakitii balibweeye mu kuumbu a Pfumu a bisi Yiisu Kristo na mu Muheebili a Nziaambi a bisi. \s Uyeelele nyutu mu isala kia Pfumu \p \v 12 Beni dili mu uto na tee mu iteesi kia uleele ti: «Me ndi na muswa mu uyiluu mandaa moosi!» Ee-e, ka bioosi a bili na ndutu mu beni pe. Me aba utuu uleele: «Me ndi na muswa mu uyiluu mandaa moosi!» Ka me a niyeelele pe nyutu a me mu butee kwaa ndaa so mosi. \v 13 Beni dili mu uleele ka ti: «Biloo bili bia moonyo na moonyo li wa biloo.» Ee-e, ka Nziaambi sa afuusu biloo na moonyo. Ka Nziaambi a ayiluu pe nyutu a muutu, mu usa ipuupu: bayiluu yo mu ndaa Pfumu na Pfumu li wa yo. \v 14 Nziaambi asiimbili Pfumu Yiisu mu babakwa, na nde sa asiimbili ka bisi mu babakwa mu lituu la nde. \p \v 15 Dilibili moonyi ti, manyutu ma beni mali binama bia nyutu a Kristo. Mu yii, me utuu uholo inama kia nyutu a Kristo mu uvuutu kio iba itwaari na inama kia nyutu a mukaasa wa puupu? Ngori! \v 16 So a buu pe, beni a diayaaba pe ti, muutu wuli mu uvuutu nyutu a nde na mukaasa wa puupu, bo na nde ka nyutu mosi? Mu ngwanya, basonuu: «Bo baboolo sa baba nyutu mosi\x + \xo 6.16 \xo*\xt Mba 2.24\xt*\x*.» \v 17 Ka muutu wu ukangama mu Pfumu, sa aba muutu mosi na nde mu muheebili. \p \v 18 Dibata ipuupu! Masumu makimi ma muutu ali mu uyiluu mali ku mbari a nyutu a nde. Ka wuli mu uyeelele nyutu a nde mu ipuupu, li mu usumunu nyutu a nde makulu. \v 19 Beni a diayaaba pe ti, nyutu a beni ni nzo a Muheebili wa Ngira? Ni Muheebili wuli mu beni na wu Nziaambi ahi beni. Manyutu ma beni a mali ma beni bameme pe, \v 20 mundaa ti, Nziaambi abaa beni, nde asuumbi beni mu tala yalaa. Ni mu buu, disalila manyutu ma beni mu uha buzitu kwaa Nziaambi. \c 7 \s Mamvutu ma Pawuli mu ndaa yatala makweele \p \v 1 Mu taanga di, ditsuwani mu mandaa ma beni diasonii me mu mukaanda a beni. Beni dili mu uleele ti, ili bubwe kwaa baala mu uhele upala na mukaasa. \v 2 Ka mu ndaa uhele ubwa mutso ipuupu, yavulu bubwe ti pasi baala aba na mukari a nde, na pasi mukaasa aba na mulumi a nde. \v 3 Nyaala mulumi akuusu manzala ma mukari a nde, na mukari ka ayiluu bumosi kwaa mulumi a nde. \v 4 Mukaasa utuu pe uyiluu mandaa ma nde atoono mu nyutu a nde makulu: nyutu a nde yili ya mulumi a nde. Bumosi ka, mulumi utuu pe uyiluu mandaa ma nde atoono mu nyutu a nde makulu: nyutu a nde yili ya mukari a nde. \v 5 A dikabala pe mambuu. Ka beni utuu ukabala mambuu mbii ti, beni diakwayuhusunu mu uholo mwaana taanga hoolo mu ukuundu Nziaambi. Ka nha mbisi, beni utuu ubwavuutu mambuu, mukari na mulumi. Leeti, beni a dibwatuu pe ukama mutimi, na sa dibwa mu mapuusu ma Saatina. \v 6 Mandaa ma me ndi mu uleele beni ma, a mali litumu pe, ka muswa. \v 7 Ngwanya, me aba natoono ti baata boosi baba weti me. Ka pasi muutu li na bungori ba nde ba Nziaambi ahi kwaa nde. Muutu mosi ayaka bungori ba mutindi wu, na mukimi ayaka bungori ba mutindi mukimi. \p \v 8 Mono ma me ndi mu uleele kwaa bapfi na kwaa bakwiili: aba yavulu bubwe kwaa beni mu uhama mu uba buu, weti me. \v 9 Ka so beni a dituyi pe ukuku manyutu ma beni, dikweele: yavulu bubwe mu ukweele nha mbuu ya ukwa mu nyooto. \v 10 Kwaa babakweele, me niha bo litumu li, lamata kwaa Pfumu, ka a kwaa me pe: mukaasa afwaana pe ukabuu na mulumi a nde. \v 11 So nde kabii na mulumi a nde, anyaala ubwakweele, so a buu pe, abwavutulu iyeenge na mulumi a nde. Na mulumi ka, a afwaana pe ubingi mukari a nde\x + \xo 7.11 \xo*\xt Mat 5.32; Mlk 10.11-12; Luk 16.18\xt*\x*. \p \v 12 Kwaa babamosi, mono ma me ndi mu uleele, me makulu, a Pfumu pe: so baala ngaa Kristo li na mukari wa mungooyi, na mbiiti mukari wuu atoono uhama uba na nde, anyaala ubingi nde. \v 13 Bumosi ka, so mukaasa ngaa Kristo li na mulumi wa mungooyi, na mbiiti mulumi wuu atoono uhama uba na nde, anyaala utsara makweele. \v 14 Mu ngwanya, mulumi wa mungooyi li abesene na Nziaambi, mu ndaa itwaari kia nde na mukari a nde. Bumosi ka, mukaasa wa mungooyi li abesene na Nziaambi, mu ndaa itwaari kia nde na mulumi a nde wuli ngaa Kristo. So a buu pe, baana ba beni, sa bamono bo weti baana ba masumu. Ka bunu, mu uyiluu umono, bo bali baana ba Nziaambi. \v 15 Ka, so mungooyi tooni ukabuu na mulumi a nde wuli ngaa Kristo, so a buu pe, mukari a nde, banyaala nde ayiluu weti buu. Mu ndaa ya pili yii, so yaba mulumi, so mukari, nde li bunyanga, mundaa ti Nziaambi ata beni mbili mu udiaala mu iyeenge. \v 16 Mukaasa, we ngaa Kristo, buni we utuu uyaaba, so we sa vuusu mulumi a we? So a bu pe, we mulumi ngaa Kristo, buni we utuu uyaaba, so we sa vuusu mukari a we? \s Udiaata weti buli litoono la Nziaambi \p \v 17 Nha yulu a ndaa yii, nyaala pasi muutu ahama mu udiaata mu kuulu yi Pfumu ahi kwaa nde, na weti bu nde ali mu taanga di Nziaambi ati nde mbili. Wuu ni mukele wu me maaha kwaa mabuundu moosi. \v 18 So muutu ali wubakese mu taanga di Nziaambi ati nde mbili, nyaala aba wubakese. So mukimi ali keni a bakese nde pe mu taanga di Nziaambi ati nde mbili, anyaala uba wubakese. \v 19 Uba wubakese, so a buu pe, wubahele ukese a yili na ndutu pe. Ndaa yavulu ndutu, ni mu utumumu mikele mia Nziaambi. \v 20 Nyaala pasi muutu aba weti bu nde, ali mu taanga di Nziaambi ati nde mbili. \v 21 We ali mutee mu taanga di Nziaambi ati we mbili? A nyoongo pe. Ka so we bayi pwaasi ya uba bunyanga, salila pwaasi yii. \v 22 Mundaa ti, mutee wu Pfumu ati mbili, li muutu wa bunyanga wuli ku tsini a litumu la Pfumu. Bumosi ka, muutu wuli bunyanga wu Kristo ata mbili, li mutee a nde. \v 23 Nziaambi abaa beni, nde asuumbi beni mu tala yalaa. Ni mu buu, dinyaala ubwaba batee ba baata. \v 24 Ee-e, baana banguu, bwafwaana ti pasi muutu aba nha kulu a Nziaambi, weti bu nde ali mu taanga di Nziaambi ati nde mbili. \s Mandaa matala banduumbu ba bakaasa babahele ukweele na bakwiili \p \v 25 Mu ndaa yatala banduumbu ba bakaasa babahele ukweele, me a ndi pe na litumu la Pfumu. Ka me niha matsimi ma me makulu, me wubafwaana usa ilimbisi, mundaa kolokolo na bweese ba Pfumu aha kwaa me. \v 26 Mu ndaa mapasi ma taanga dia lolo, matsimi ma me ni ma: yili ndaa yimbwe kwaa pasi muutu, mu uba weti bu nde ali. \v 27 We na mukari li na nde? A kabuu pe na nde. We a li na mukari pe? A saa pe ukweele. \v 28 Ka, so we kweeli, we a siiri masumu pe. Na so nduumbu mukaasa kweeli, nde a siiri masumu pe. Ka babukweele sa bamono mapasi mu pasi iluumbu kiayoo nyunyi ku yulu, na me aba natoono umaasa beni mapasi maa. \p \v 29 Baana ba nguu ba me, dimono mandaa ma me natoono uleele: taanga hoolo disiaali. Umata lolo li, nyaala babakweele baba weti babahele ukweele. \v 30 Nyaala babali mu ulili, baba weti babali mu uhele ulili. Nyaala babali mu kinyi baba weti babahele na kinyi. Nyaala babali mu usuumbu baba weti babahele ubaa ndaanda mu bi bo basuumbu. \v 31 Nyaala babali mu usalila biloo bia tsi yi, baba weti babali mu uhele usalila bio. Mundaa ti, tsi yi, weti bu yo yili, a yibwadiingi pe kwalaa. \p \v 32 Me natoono ti beni diba bunyanga na dihele uba na minyoongo. Muutu wahele ukweele li mu ukanya mutimi mu isala kia Pfumu. Nde ubaasaa uha kinyi kwaa Pfumu. \v 33 Ka wakweele li mu ukanya mutimi mu mandaa ma tsi. Nde ubaasaa uha kinyi kwaa mukari a nde. \v 34 Mu yii, mutimi a nde li nha kati-a-kati a mandaa moolo. Bumosi ka, mukaasa wahele ukweele, so a buu pe, nduumbu mukaasa li mu ukanya mutimi mu mandaa ma Pfumu. Mundaa ti nde li na nzala ya uyeelele nyutu a nde kwaa Pfumu, mu mandaa moosi ma nde ali mu uyiluu na moosi ma nde ali mu utsimi. Ka mukaasa wakweele, li mu ukanya mutimi mu mandaa ma tsi. Nde ubaasaa uha kinyi kwaa mulumi a nde. \v 35 Mu ndaa mbweeyili a beni me ndi mu uleele buu, ka a mu ulebuu beni mweete pe. Me tooni ti beni diyiluu mandaa mayiluu ufwaana, na beni diyiluu ukangama mu isala kia Pfumu. \p \v 36 Ka so baala tsimi ti, nde yilii miahele ufwaana kwaa nduumbu mukaasa wu nde alasina makweele, mbii ti nde li na nyooto a makweele, na nde tsimi ti, bo bafwaana ukwelesene, nyaala bakwelesene, weti bu nde atoono. Mu yii, nde asiiri masumu pe. \v 37 Ka so baala, kwahele ti babamuu nde, holi ku tso mutimi a nde, kesili ya uhele ukweele, so nde utuu ukuku nyutu a nde, na uhele upala na nduumbu mukaasa wu nde alasina makweele, nde yilii bubwe. \v 38 Ni mu buu, baala lilikweele nduumbu mukaasa wu nde alasina makweele, nde yilii bubwe. Ka wu uhele ukweele nduumbu wu nde alasina makweele, sindi ubwayiluu bubwe. \p \v 39 Mukaasa li akangama kwaa mulumi a nde, mu taanga dioosi di mulumi a nde ali moonyi. Ka so mulumi a nde kwiiri, nde li bunyanga mu ukweele pasi baala li nde atoono, ka ndila ti baala lii lafwaana uba ngaa Kristo. \v 40 Ka bunu, nde sa avulu uba na kinyi so nde beeri wa nde mukwiili. Maa ni matsimi ma me, na me nitsimi ti, me ka ndi na Muheebili a Nziaambi. \c 8 \s Banyama babaha mu bungori kwaa biteyi \p \v 1 Mu taanga di, dikengesani ndaa ya banyama babaha mu bungori kwaa biteyi: ngwanya, bisi boosi dili na nziaabili, weti bu beni dili mu uleele. Nziaabili yii, yili mu uha muutu liwaa. Ka litoono lili mu utuungu libuundu. \v 2 Muutu wuli mu utsimi ti nde ayaaba mandaa, nde keni a ayaaba pe mandaa weti bu nde afwaana uyaaba. \v 3 Ka muutu watoono Nziaambi, li ayabina kwaa nde. \p \v 4 Ni mu buu, nduru ni yi: utuu udia banyama babaha mu bungori kwaa biteyi, ngwanya o pia? Bisi boosi diayiluu uyaaba ti iteyi ili iloo kia buu a buu mu tsi yi, na uli na Nziaambi ndila mosi. \v 5 Ka so bu yili ti, uli na banziaambi bibilayi mu mayulu na nha tsini a toto, bi baata bali mu uta «binzia-nziaambi» na «bapfumu». \v 6 Ka ili ngwanya kwaa bisi ti, uli na Nziaambi ndila mosi. Ni nde Taayi, wayiluu biloo bioosi, na wu bisi dili moonyi mu nde. Uli ka na Pfumu ndila mosi, ni Yiisu Kristo, mu nde biloo bioosi biayilimi na mu nde bisi dili moonyi. \v 7 Ka a boosi pe bali na nziaabili yii. Babamosi bamaayiluu uyuku mu ukuundu biteyi, bo bali mu udia banyama babaha mu bungori kwaa biteyi. Na mu taanga di, bo bali mu utsimi ti, banyama baa bayeelili bo kwaa binzia-nziiambi. Matsimi ma bo madee, bo bali mu umonuu weti baata basumuu nha kulu a Nziaambi, mu ndaa banyama baa. \v 8 Ka bunu, a biloo bi bisi dili mu udia pe bikaa sa ti bisi diswesuu kwaa Nziaambi. Bisi a dikaahelele iloo pe, so a didiiri bio pe. Na bisi a dikaabaa pe ka iloo, so didiiri bio. \v 9 Ka disa mayele, mu ndaa bunyanga ba beni dili mu usala mu bo, kele bo a baba baka kwaa ba ngaa Klisto babadee mu imiini. \v 10 Mu ngwanya, so muutu wadee mu imiini moni we ngaa nziaabili, mu udia mu tso nzo yibali mu ukuundu biteyi, a yitsindi pe nde, mu uba na matsimi ma udia banyama babaha kwaa biteyi? \v 11 Mu yii, mwaana nguu a we, wadee mu imiini, wu Kristo akwa mu nde, sa adiimbili mu ndaa «nziaabili» a we. \v 12 Bu beni dili mu usa masumu mu mutindi wuu, kwaa baana ba nguu ba beni, na bu beni dili mu unemese mitimi mia bo miadee, kwaa Kristo nde makulu beni dili mu usa masumu. \v 13 Ni mu buu, so mwaana nguu a me bwiisi imiini mu iloo kia udia, me a nibwadia pe banyama. Me ni yiluu buu, paa mwaana a nguu a me anyaala ubwiisi imiini kia nde. \c 9 \s Pawuli li mu ukala nyutu a nde kwaa babali mu ufuundu nde \p \v 1 Me a ndi pe bunyanga? Me a ndi pe Tumu a Yiisu Kristo? Me a namoni pe Yiisu Pfumu a bisi? Beni a dili pe mbutu dia me mu isala kia Pfumu? \v 2 So bu yili ti, babamosi bali mu ubisi usiingi me weti tumu a Yiisu Kristo, ka ngwanya kwaa beni me ndi tumu a Yiisu Kristo. Mu ngwanya, mundaa ti beni dili itwaari na Pfumu, beni dili iliimbi ti me ndi tumu a nde. \p \v 3 Mono bu me ndi mu ukala nyutu a me, kwaa baata bali mu ufuundu me: \v 4 Me a ndi pe na muswa wa ubaa bia udia na wa unywa mu isala kia me? \v 5 Pasi muutu mu bisi li na muswa wa ubiti mukari a nde wuli ngaa Kristo, mu midieenge mia nde mia isala. A buu pe buli mu uyiluu batumu ba Yiisu bakimi, na baana ba nguu ba Pfumu na Peetero? \v 6 So a buu pe, ndila me na Barnaba, diafwaana usala mu ubaa bia udia? \v 7 Ki lisodaare lili mu usa isala kia nde, mu tso mukaanga kwahele a mufutu? So a buu pe, ki muutu li mu uhele udia mbutu dia muti a viinyi wu nde akunu? So a buu pe, ki mukebi biboori li mu uhele unywa mabeene ma bangoombo ba ali mu uboolo? \p \v 8 Ka mandaa ma me ndi mu utsuu, a mali mu umata pe mu mayele ma imuutu. Mundaa ti, mikele mia Mooso ka mili mu utsuu buu. \v 9 Mu ngwanya, basonuu mu mikele mii: «Beni utuu pe udibuu munywa a ngoombo, mu taanga dia utolo mbutu dia bele\x + \xo 9.9 \xo*\xt Ndi 25.4; 1Ti 5.18\xt*\x*.» Nziaambi a ali na ngebe ndila mu bangoombo pe. \v 10 A mu bisi pe nde atsuyi buu? Ee-e, mundaa bisi basonuu ndaa yii. Mundaa ti, wuli mu ukunu na wuli mu utolo mbutu dia bele, bafwaana uyiluu buu, mu ilimbisi kia ubaa ikuku kia bo kia mbutu. \v 11 Bisi diakunu mbutu dia Muheebili mu beni. Mu yii, so bisi ditoli ndaamba mbutu mu busini ba beni, yii ndabisa? \v 12 Mbiiti babamosi bali na muswa wa umono kinyi mu beni, bisi a dili pe na muswa wa umono kinyi mu beni kwavulu bo? \p Ka bunu, bisi a diabamii beni pe mu uyiluu buu. Ka bisi diakami mutimi mu moosi, mundaa uhele usuusu mabaka mu kuulu a Ndaa Yimbwe ya Kristo. \v 13 Beni diayiluu uyaaba bubwe ti, babali mu usala mu nzo a Nziaambi, bali mu ubaa biloo bia bo mu biloo bi baata bali mu ubee ku nzo a Nziaambi. Na babali mu utsuu banyama mu uha bungori nha yulu a diki, bali mu ubaa ikuku kia bo mu bungori baa\x + \xo 9.13 \xo*\xt Mik 6.9,19; Ndi 18.1-3\xt*\x*. \v 14 Bumosi ka, Pfumu aheeri litumu ti, baata babali mu uyaabisa Ndaa Yimbwe, babaa bia udia mu isala kii. \p \v 15 Ka mu mandaa maa moosi, me a naloombo beni iloo so imosi pe. Na me a ndi mu usonuu pe mandaa ma, mu ndaa uloombo beni iloo. Me natoono ukwa bubwe! Muutu so mosi pe kaamaasa me ndaa ya usa lizoo yi! \v 16 Me a ndi pe na tsata a uzoo mu ndaa Ndaa Yimbwe yi me ndi mu uyiisi. Mu ngwanya, wuu ni mufunu wubanaahala me. Na ngebe kwaa me so me a yaabisi pe Ndaa Yimbwe. \v 17 Mbiiti me makulu nali nasoolo isala ki, me nakeni ubaa muswa wa uholo mufutu. Ka bu yili ti me kio mu ukwiiyi bakwiiyi, me ndi mu usa kio, weti bu Pfumu akwiiyi me kio. \v 18 Ni nha, mufutu a me ki nde? Mufutu a me, ni kinyi ya uyaabisa Ndaa Yimbwe kwa ibuu, kwahele a uloombo mufutu wu me nafwaana ubaa mu nziisili a Ndaa Yimbwe. \s Uyaabisa Ndaa Yimbwe \p \v 19 Me ndi bunyanga, me a ndi mutee a muutu so mosi pe. Ka me ndi mu usala weti mutee a baata boosi, paa me biti kwaa Kristo litaanga la baata lavulu bulayi. \v 20 Mu taanga di me ndi itwaari na Bayuudayo, me ndi weti Muyuudayo, paa me biti bo kwaa Yiisu. Me a ndi pe ku tsini a mikele mia Mooso. Ka me ndi weti babali ku tsini a mio. Me ndi mu uyiluu weti bo, paa me biti bo kwaa Yiisu. \v 21 Bumosi ka, mu taanga di me ndi itwaari na baata bahele uyaaba mikele mia Mooso, me ndi mu udiaata weti bo, kwahele a ukiinzi mikele mii, paa me biti bo kwaa Yiisu. Yatoono uleele, me nibaatumumu mikele mia Nziaambi, mundaa ti me ndi ku tsini a litumu la mikele mia Kristo. \v 22 Mu taanga di me ndi itwaari na baata badee mu imiini, me ka ndi mu udiaata me makulu weti muutu wadee, paa me biti bo kwaa Yiisu. Mu yii, me ndi mu usa mandaa moosi mamafwaana kwaa boosi mu ndaa uyobolo so ndaamba a baata. \v 23 Me ndi mu yiluu buu mu ndaa Ndaa Yimbwe, paa ti me mbaa ikuku mu mimibwe mi yo yili mu ulasina. \s Ngaa Kristo afwaana uyilimi weti mudumi a matiini \p \v 24 Beni diayiluu uyaaba ti, badumi ba matiini nha mbari a bipa bali mu udumu tiini bo boosi. Ka ndila mosi li mu ubaa musieende. Ni mu buu, didumu tiini paa beni diholo musieende. \v 25 Badumi ba matiini mu taanga di bali mu uyii, bo bali mu uholo mangiri ma mifuri. Bo bali mu uyiluu buu paa baholo musieende wu ubiiyi mu mawasa\f + \fr 9.25 \fr*\fq musieende wu ubiiyi mu mawasa \fq*\ft iburu kia mbiingili kibakiha kwaa mudumi a matiini wumaabiingi, kwaa basi Eleene. Iburu kii ali batuungu kio mu makaya.\ft*\f*. Ka bisi, dili mu uyiluu buu mu ndaa ubaa musieende wu uhele ubiiyi so holo. \v 26 Ni mu buu, me ndi mu udumu tiini bu natala isooso mu ndaa yi me ndi mu uduku. Me nafwaanina na muutu wuli mu udwaana mu bikaba, kwahele a utete matete-a-tete. \v 27 Me ndi mu usalila nyutu a me kwa mifuri. Me ndi mu uyiluu ukuku yo, paa me makulu, nha mbisi a uyaabisa Ndaa Yimbwe kwaa baata bakimi, me nyaala usa ti bamaasa me mu litaanga la baata babubaa musieende. \c 10 \s Pawuli li mu udutu matswi mu ndaa kuundili a biteyi \p \v 1 Baana ba nguu ba me, me natoono ti beni dilibili moonyi mu miayilimi kwaa bakaa ba bisi, mu taanga dia Mooso. Bo boosi bali ku tsini a ibala kia matuti\x + \xo 10.1 \xo*\xt Pal 13.21-22; 14.19-20\xt*\x*, na bo boosi balabii nha kati a Mubu Wabeenge\x + \xo 10.1 \xo*\xt Pal 14.21-29\xt*\x*. \v 2 Ku tso ibala kii na ku tso mubu wuu, bo boosi baholi libootuu, paa baba miyii mia Mooso. \v 3 Bo boosi badi biloo bimosi biamati kwaa Nziaambi. \v 4 Na bo boosi banywi maamba mamosi mamati kwaa Nziaambi. Mu ngwanya, bo boosi bakinywa maamba makipala mu manya li Nziaambi ahi kwaa bo, lakiyene ayene na bo. Na manya lii ali Kristo. \v 5 Ka bunu, babalayi nha kati a bo, a bakimweese Nziaambi kinyi pe. Ni mu buu, bo bakiyene akwa mu tsi ya tsata\x + \xo 10.5 \xo*\xt Lit 14.16\xt*\x*. \p \v 6 Mandaa maa mafwaana uba ifwaani kwaa bisi, paa ti bisi dinyaala uba na manzala mamabi weti mamali na bo\x + \xo 10.6 \xo*\xt Lit 11.4\xt*\x*. \v 7 A dikuundu pe biteyi, weti bu babamosi mu bo bayilii. Ni mu buu Mabasonuu mali mu uleele: «Baata badiaali mu udia na unywa, tumake bo batemini mu usa bifungi\x + \xo 10.7 \xo*\xt Pal 32.6\xt*\x*.» \v 8 Dinyaalani uyeelele manyutu ma bisi mu ipuupu, weti bu babamosi mu bo bayilii. Na maku-moolo na mafuundu matata (23 000) ma baata bakwiiri mu ndila iluumbu imosi\x + \xo 10.8 \xo*\xt Lit 25.1-18\xt*\x*. \v 9 Dinyaalani usongo Kristo, weti bu bakimi mu bo bayilii, na bo bakwiiri mu misa mia bataari\x + \xo 10.9 \xo*\xt Lit 21.5-6\xt*\x*. \v 10 Dinyaala unyoongo, weti bu babamosi mu bo bayilii, na tumu a likwa adusi bo\x + \xo 10.10 \xo*\xt Lit 17.6-14\xt*\x*. \p \v 11 Mandaa ma ngebe maa mabwiilili bo, paa maba ifwaani kwaa bakimi. Basionii mo mu ndaa udutu matswi ma bisi, mundaa ti bisi dika bebele na taanga diatsieelele. \v 12 Ni mu buu, nyaala wuli mu umono ti nde mu mutele ali, asa mayele mu uhele ubwa. \v 13 Nziesini di beni diamoni, dili nziesini di baata boosi bali mu umono. Nziaambi li anambata mu ndasini dia nde, na nde a uha pe muswa ti bayesine beni mu iteesi kiavulu mifuri mia beni. Ka mu taanga dikaayiri nziesini, nde sa aha beni mifuri mia ukama mutimi, na sa aha ka kuulu ya upala mu tso mbingisi yii. \p \v 14 Ni mu buu, banduu ba me ba litoono, dibata kuundili a biteyi. \v 15 Me ndi mu utsuu kwaa beni, weti kwaa baata bangaa mayele. Beni bame dikengese mandaa ma me ndi mu uleele. \v 16 Ditsimi mu mbasa a Meese ma Pfumu, yi bisi dibaavutulanga matoondo kwaa Nziaambi. Mu taanga di bisi dili mu unywa yo, yo a yibaavuutu bisi itwaari na makili ma Kristo pe? Na lipa li dibaabukulanga: Mu taanga di bisi dibaadiaanganga lo, a libaavuutu itwaari kia bisi na nyutu a Kristo pe\x + \xo 10.16 \xo*\xt Mat 26.26-28; Mlk 14.22-24; Luk 22.19-20\xt*\x*? \v 17 Uli na lipa ndila limosi. So bu bisi dili babalayi, bisi dili nyutu mosi, mundaa ti bisi boosi dili mu udia liina lipa limosi lii. \v 18 Dimono baata ba Iseraeli: babali mu udia banyama babali mu uha bungori nha yulu a diki, babataasila kwaa Nziaambi. Bo bali itwaari na nde. \v 19 Ima me natoono uleele? Nyama wubali mu uha bungori kwa biteyi li na ndutu? Iteyi ili na ndutu? \v 20 Ngori, ka me nisiingisi mandaa ma: mu taanga di bangooyi bali mu uha bungori kwaa biteyi, bo bali mu uha bio kwaa miheebili mimibi, ka a kwaa Nziaambi pe\x + \xo 10.20 \xo*\xt Ndi 32.17\xt*\x*. Ka, me a natoono pe ti beni diba itwaari na miheebili mimibi. \v 21 Beni utuu pe unywa mbala mosi, mbasa ya Pfumu na mbasa ya miheebili mimibi. Beni utuu pe udia mbala mosi, nha Meese ma Pfumu na nha meese ma miheebili mimibi \v 22 So a buu pe, buni bisi ditooni? Bukwa ba Pfumu dili mu usaa\x + \xo 10.22 \xo*\xt Ndi 32.21\xt*\x*? Beni bu dili mu utsimi ti, bisa-beni diavulu nde mu mifuri? \s Bunyanga ba ngaa Kristo \p \v 23 Beni dili mu uleele ti: «Baha bisi muswa mu uyiluu mandaa moosi». Ee-e, ka a mandaa moosi pe mali na ndutu. Baha beni muswa mu uyiluu mandaa moosi, ka a mandaa moosi pe mali mu utuungu. \v 24 Muutu muutu anyaala usaa ndaanda ya nde makulu, ka asaa ndaanda ya baata bakimi. \p \v 25 Beni dili bunyanga mu udia banyama boosi babali mu uyaluu ku kooyi, kwahele a ufuulu manduru mamumweese beni mutimi pasi. \v 26 Mu ngwanya, weti buli mu uleele Mabasonuu: «Tsi na bioosi bili mu yo, bili bia Pfumu\x + \xo 10.26 \xo*\xt Mkg 24.1\xt*\x*.» \v 27 So mungooyi kuungi beni mu udia, na beni disiingi uyene, didia bioosi bibakaaha, kwahele a ufuulu manduru mamuutuu umweese beni mutimi pasi. \v 28 Ka so muutu leeli beni: «Nyama wu, wubaha mu bungori kwaa biteyi», so beni bake a didia nde pe, mu ndaa muutu wumaahesele we ndaa yii, na uhele umweese mutimi a nde pasi. \v 29 Nha, me a ndi mu utsuu pe mu ndaa pasi dia mutimi a we, ka mu ndaa pasi dia mutimi a muutu wahesele we wuu. Ka beni sa difuulu: «Mu ima bunyanga ba me butuu uba na mandili, mu ndaa matsimi ma muutu mukimi? \v 30 So me mvutili matoondo kwaa Nziaambi mu ndaa biloo bi me ndi mu udia, mu ima butuu usa me saa, mu ndaa biloo bi me maavutulu matoondo kwaa Nziaambi?» \v 31 Ni mu buu, so didiiri, so dinywiiri, so diyilii pasi ndaa, diyiluu mioosi mu ndaa buzitu ba Nziaambi. \v 32 A diba baka kwaa muutu so mosi pe, a so kwaa Bayuudayo pe, a so kwaa babahele uba Bayuudayo pe, a so kwaa libuundu la Nziaambi pe. \v 33 Didiaata weti bu me ndi mu udiaata! Me ndi mu usa mifuri mu uha kinyi kwaa boosi, mu mandaa moosi. Me a ndi mu usaa pe mbweeyili a me makulu, ka mbweeyili a baata babalayi, paa bo bayobuu. \c 11 \p \v 1 Diduku ifwaani kia me, weti bu me ndi mu uduku ifwaani kia Kristo. \s Babaala na bakaasa nha kulu a Pfumu \p \v 2 Me ndi mu ubili beni: mundaa ti, beni dili mu ulibili moonyi mu me, taanga dioosi. Na beni dili mu uduku tumini di me nahi kwaa beni. \v 3 Ka, me natooni ti beni diyaaba ndaa yi: Kristo li mutswe a pasi baala, mulumi li mutswe a mukari a nde, na Nziaambi li mutswe a Kristo. \v 4 Ninha, so baala fuyi mutswe a nde mu taanga di nde ali mu ukuundu, so a buu pe, mu taanga di nde ali mu ubili mandaa ma Nziaambi amweesi kwaa nde, nde a li mu uha Kristo buzitu pe, wuli mutswe a nde. \v 5 Ka so mukaasa a afuyi pe mutswe a nde mu taanga di nde ali mu ukuundu, so a buu pe, mu taanga di nde ali mu ubili mandaa ma Nziaambi amweesi kwaa nde, nde a li mu uha mulumi a nde buzitu pe, wuli mutswe a nde. Nde li weti mukaasa wubatebe naanga. \v 6 So mukaasa a fuyi pe mutswe a nde, nde aba ka utuu utebe naanga! Ka mundaa ti, yili tsionyi kwaa mukaasa mu utebe naanga, bubwe nde nde afuu mutswe. \p \v 7 Baala a li na tsata a ufuu mutswe pe, mundaa ti nde li ifwaani na buzitu ba Nziaambi. Ka mukaasa li ifwaani kia buzitu ba baala. \v 8 Mu ngwanya, a mu nyutu a mukaasa pe Nziaambi ayilii baala, ka mu nyutu a baala Nziaambi ayilii mukaasa. \v 9 Na Nziaambi a ayilii pe baala mu ndaa mukaasa, ka nde ayilii mukaasa mu ndaa baala\x + \xo 11.9 \xo*\xt Mba 1.26-27; Mba 2.18-23\xt*\x*. \v 10 Ni mu buu, mu ndaa batumu ba Nziaambi, mukaasa afwaana ufuu mutswe mu umweese iliimbi kia ukuluu kwaa nde, nha kulu a mulumi a nde. \v 11 Ka, mu idiingi kia bisi mu Pfumu, mukaasa utuu pe uba kwahele a baala, na baala ka utuu pe uba kwahele a mukaasa. \v 12 Mundaa ti, weti bu Nziaambi ayilii mukaasa mu nyutu a baala, bumosi ka, baala li mu ubutuu mu mukaasa Ka dilibili moonyi ti, bioosi bili mu umata kwaa Nziaambi. \p \v 13 Dikengese beni bame: bwafwaana ti mukaasa anyaala ufuu mutswe a nde, mu taanga di nde ali mu ukuundu Nziaambi? \v 14 Tsi yo makulu a yili mu uyiisi pe beni ti, yili ndaa ya tsionyi kwaa baala mu uba na naanga dinda? \v 15 Ka bunu, yili ndaa ya ubili kwaa mukaasa mu uba na naanga dinda. Mu ngwanya, Nziaambi ahi naanga dinda kwaa mukaasa mu ndaa ufuu mutswe. \v 16 Ka so muutu tooni ubwasa paa mu ndaa yii, nyaala nde ayiluu uyaaba ndaa yi: so mabuundu ma Nziaambi, so bisi bameme, a dili na mutindi mukimi wa usa pe. \s Meese ma Pfumu \r (Mataayi 26.26-29; Malako 14.22-25; Luka 22.15-20) \p \v 17 Bu me ndi mu udutu matswi ma beni mu mandaa ma me niyaabisa beni ma, me a nibili beni pe. Mundaa ti, makutunu ma beni a mali mu ubiti pe beni ku uyiluu mandaa mamabwe, ka mo mali mu ubiti beni mu uvulu uyiluu mandaa mamabi. \v 18 Ya kati a tsiomi, baleele me ti, mu taanga di beni dili mu ukukunu, uli na itaata nha kati a beni. Me siiri imiini hoolo mu ndaa yii. \v 19 Bwafwaana ti kabini yiba nha kati a beni, paa bayaaba babali balibweeye mu ngwanya. \v 20 Ka mu taanga di beni dili mu ukukunu mu udia, utuu pe uta yo «Meese ma Pfumu». \v 21 Mu ngwanya, mu taanga di beni dili nha meese, pasi muutu li mu ubingili uholo biloo bia nde makulu. Babamosi bali na nzala, ka bunu, na bakimi bali mu ukolo mala. \v 22 Beni a dili na manzo pe, paa didia na unywa? So a buu pe, beni libuundu la Nziaambi diatoono umeengele, na umweese tsionyi kwaa babahele ubaa? Ima beni diatoono ti me leele beni? Me bili beni? Ngori, mu ngwanya, me a nibili beni mu ndaa yii pe! \p \v 23 Mu ngwanya, mono nziisili yi me nayaki kwaa Pfumu na yi me tooni uha beni ni yi: Pfumu Yiisu, mu butsuu babamuyeelili, aholi lipa. \v 24 Na, nha mbisi a uvutulu matoondo kwaa Nziaambi, nde abukili lo na aleeli: «Yiinayi ni nyutu a me, yibahi mu beni. Diyiluu buu, mu ulibili moonyi mu me.» \v 25 Bumosi ka, nde aholi mbasa. Nha bisi a udia, nde aleeli: «Mbasa yiinayi ni lilasina lilinyatii, layilimi mu makila ma me. Pasi taanga di beni dikaanywa yo, diyiluu buu, mu ulibili moonyi mu me\x + \xo 11.25 \xo*\xt Luk 22.19-20; Pal 24.6-8; Yel 31.31-34 \xt*\x*.» \v 26 Mu ngwanya, taanga dioosi di beni dikaadia lipa li, na bu beni dikaanywa mbasa yi, beni sa diyaabisa likwa la Pfumu, natee bu nde akaayiri. \p \v 27 Ni mu buu, muutu wu udia lipa la Pfumu, so wu unywa mbasa a nde kwahele ufwaana, siiri masumu mu nyutu na mu makili ma Pfumu. \v 28 Nyaala pasi muutu akwakengese mutimi a nde makulu, tswaamina udia lipa li, na unywa mbasa yi. \v 29 Mundaa ti, so muutu diiri lipa na nywiiri mbasa kwahele a uyaaba itwaari kia bio na nyutu a Pfumu, nde holi tsieembili nha yulu a nde makulu. \v 30 Ni mu buu, baata babalayi nha kati a beni bali babeeri na bahele na mifuri, na babamosi mu bo bamaakwa. \v 31 So bisi dibaandii mu ukwakengese mitimi mia bisi bame, bisi a dikaabwa pe ku tsini a tsieembili a Nziaambi. \v 32 Ka Pfumu li mu ufuundusu na usuungusu bisi, paa bisi dinyaala uholo tsieembili itwaari na baata ba tsi. \p \v 33 Ni mu buu, baana ba nguu, mu taanga di beni dili mu ukukunu mu ndaa uholo Meese ma Pfumu, beni diafwaana ukebe bambaayi. \v 34 So muutu li na nzala, nyaala adia ku nzo a nde, paa pfuundisi a Nziaambi yinyaala ubwa nha yulu a beni mu tso makutunu ma beni. Ka mu yatala mandaa makimi, me sa yiluu mo mu taanga di me kaayiri kwaa beni. \c 12 \s Bungori ba Muheebili wa Ngira \p \v 1 Baana ba nguu, mu taanga di ditsuwani mu mandaa matala bungori ba Muheebili wa Ngira. Mundaa ti, me natoono ti beni diyaaba ngwanya mu yatala bungori baa. \v 2 Beni diayaaba ti, mu taanga di beni diali keni bangooyi, bakibiti beni kwaa biteyi bili utsuu pe mu udiimbisi beni. Na beni a diakitundu pe. \v 3 Ni mu buu, me nileele beni ti, a uli na muutu so mosi pe wuli na Muheebili a Nziaambi, wu utuu uleele: «Yiisu aba wubasibi!» Na a uli na muutu so mosi pe wu utuu uleele: «Yiisu li Pfumu!», kwahele a ti Muheebili wa Ngira atumu nde. \p \v 4 Uli na mitindi mialaa mia bungori ba Muheebili, ka ndila Muheebili mosi li mu uha bo. \v 5 Uli na mitindi mialaa mia bisala, ka ndila Pfumu mosi dili mu usalila. \v 6 Uli na mitindi mialaa mia usalila, ka ndila Nziaambi mosi li mu usala mu bioosi na mu boosi. \v 7 Muheebili wa Ngira aha kwaa pasi muutu mu bisi, bungori ba ubaasila bangaa imiini boosi. \v 8 Muheebili li mu uha kwaa wunu, bungori ba utsuu mu buyeri, na kwaa mukimi, bungori ba utsuu mu nziaabili. \v 9 Muheebili me ndila mosi wuu, li mu uha imiini kwaa wunu, na lituu la ubeelese babeeri kwaa mukimi. \v 10 Muheebili li mu uha kwaa wunu lituu la uyiluu bimaanga, kwaa mukimi bungori ba ubili mandaa ma mumata kwaa Nziaambi. Nde li mu uha ka kwaa mukimi, lituu la usa lisoboso nha kati a miheebili mia pia na mia ngwanya. Kwaa wunu, nde li mu uha muswa mu utsuu mu ndimi dia mupili na mupili, na kwaa mukimi bungori ba ubiindili ndimi dii. \v 11 Ni Muheebili me ndila mosi wuu, li mu uyiluu mandaa maa moosi. Nde li mu uha kwaa pasi muutu bungori ba nde, weti bu nde atoono. \s Nyutu yayilimi mu binama bialaa \p \v 12 Ee-e, Kristo afwaanina na nyutu yili na binama bialaa. So bu binama bii bili bialaa, bio bioosi, biavuutunu mu ndila nyutu mosi. \v 13 Na bisi boosi, Bayuudayo, basi Eleene, batee na baata bali bunyanga, babootii bisi mu uyiluu nyutu ndila mosi mu Muheebili wa Ngira ndila mosi. Na bisi boosi dianywiiri mu idia kia Muheebili me wuu. \p \v 14 Nyutu a muutu a yili mu uyilimi pe mu ndila inama imosi, ka mu binama bialaa. \v 15 So kuulu kia muutu ileeli: «Me a ndi wa me koo pe, mu yii, me a ndi pe inama kia nyutu.» Ka so bu kio ileeli buu, kio ni inama kia nyutu ikaaba. \v 16 Na so litswi utuu uleele: «Me a ndi wa me lisi pe, mu yii, me a ndi pe inama kia nyutu.» Ka so bu lo lileeli buu, lo ni inama kia nyutu likaaba. \v 17 Mbiiti nyutu a muutu yoosi ali ndila lisi, buni nde yakeni uyuu? Na mbiiti yo ali ndila litswi, buni nde yakeni uyuu tsulu? \v 18 Mu ngwanya, Nziaambi asuusi pasi inama kia nyutu nha mbuu a kio, weti bu nde atoono. \v 19 Mbiiti ali inama ndila imoosi, baata a bakeni pe uta yo «nyutu». \v 20 Mu ngwanya, binama bili bialaa, ka nyutu yili ndila mosi. \p \v 21 Ni mu buu, lisi a lituu pe uleele kwaa koo: «Me a ndi na nzala a we pe!» Na mutswe ka utuu pe uleele kwaa miili: «Me a ndi na nzala beni pe!» \v 22 Ka bunu, binama bia nyutu bili mu umonuu ti biavulu udee, bili na ndutu. \v 23 Ka bi bisi dili mu umeengele, bisi dili mu uyiluu ukele bio nha yulu a bini. Binama bidili na tsionyi mu utsuu mu bio, bisi dili mu uyiluu uswee bio. \v 24 Binama bili mu umonuu, a bili na nzala pe ti diyiluu uswee bio. Nziaambi bu ayiluu nyutu, nde asa ti bavulu uha likiinzi kwaa binama biavutuu mbisi. \v 25 Ni mu buu, a kuli na kabini pe mu nyutu, ka binama bioosi bili mu usalisina. \v 26 Mbiiti inama kia nyutu imosi ili mu umono pasi, binama bini bioosi ka bili mu umono pasi itwaari na kio. Mbiiti bamaaha buzitu kwaa inama imosi, bini bioosi bili mu uyaanga itwaari na kio. \p \v 27 Ka beni dili nyutu a Kristo, na pasi nde mu beni li inama kia nyutu yii. \v 28 Ni mu buu, mu tso libuundu, Nziaambi abiaalisa mu muloongo watsiomi batumu ba Yiisu Kristo, wamioolo, mibili mia Nziaambi, wamutata, bayiisi ba mandaa ma Nziaambi. Tumake, uli na babali mu uyiluu bimaanga, na babutuu ubeelese babeeri. Nha tsieelele, baata bali na bungori ba ubaasila, na ba utumu bambaayi, na ba utsuu mu ndimi. \v 29 A boosi pe bali batumu ba Yiisu Kristo, bali mibili, na bali bayiisi. A boosi pe bali na lituu la uyiluu bimaanga. \v 30 A boosi pe bali na bungori ba ubeelese babeeri, ba utsuu mu ndimi, na ba ubiindili ndimi dii. \v 31 Ni mu buu, dikwasaa bungori ba Muheebili bavulu ndutu. \p Ka mu taanga di, me tooni umweese beni kuulu yili nha yulu a makuulu moosi. \c 13 \s Litoono \p \v 1 Muutu weti me, utuu utsuu mandaa ma baata na ma batumu ba Nziaambi. Ka mbiiti nde a ali na litoono mu bambaayi pe, nde li weti nguungu yili mu uluusu kele, so a buu pe, ngoongi yili mu uluusu kele. \v 2 Muutu utuu ubili mandaa mamumata kwaa Nziaambi. Nde utuu uba na nziaabili yoosi na ubahala matsweeyi moosi. Nde utuu uba na imiini ki ituu unaangila milaanda, ka mbiiti nde a ali na litoono pe, nde li muutu wa paamba. \v 3 Muutu utuu ukaba busini ba nde boosi kwaa bawele, nde utuu uyeelele nyutu a nde ku mbaa\f + \fr 13.3 \fr*\fq nde utuu uyeelele nyutu a nde ku mbaa \fq*\ft Mu mikaanda mimimosi, bali mu uleele ka ti: nde utuu uyeelele nyutu a nde mu usa liwaa.\ft*\f*, ka so nde a ali na litoono mu bambaayi pe, nde a ubaa iloo so mosi pe! \p \v 4 Litoono ni kamini a mutimi, na lo ni libaasila mu bambaayi. Ka lo a lili pe musoyi, a lili na liwaa pe, na a lili ka na lizoo pe. \v 5 Litoono a lili mu umweese tsionyi kwaa baata pe, lo a lili na nyiingi pe, a lili na kesi pe, na a lili mu ukebe kooti pe. \v 6 Litoono a lili mu umono kinyi pe mu mandaa mamabi, lo lili mu uyaanga mu mandaa ma ngwanya. \v 7 Mu mataanga moosi, lo lili mu usa kolokolo mu mioosi. Lo lili mu ukebe imiini mu mioosi, lili mu usa ilimbisi mu mioosi, lo lili mu usa mukonono mu mioosi. \p \v 8 Litoono a lili na manini pe! Mbilili mbari yiwa, bungori ba utsuu mu ndimi mbari buwa ka, na nziaabili mbari yidiimbili. \v 9 Mu ngwanya, bisi a diayaaba pe mandaa moosi. Na ubili ku dili mu ubili, a yili yakuu pe. \v 10 Mu taanga di mandaa makuu makaayiri, mandaa mamahele ukuu sa madiimbili. \v 11 Mu taanga di me nali keni mwaana a ngebe, me nakitsuu weti mwaana a ngebe, me nakitsimi weti mwaana a ngebe, na nakibahala weti mwaana a ngebe. Ka bu me ka mukuutu, me maasiisi mandaa moosi ma bungebe. \v 12 Mu taanga di, bisi dili mu umono ndila isisi kili dzimi-dzimi, weti kili mu limweenyi la tsi-kulu. Ka bunu, bisi sa dimono kwa na yaki-yaki. Mu taanga di, me a nayaaba pe mandaa ma Nziaambi moosi. Ka mbari, me sa yaaba mo moosi, weti bu Nziaambi nde makulu ayaaba me. \p \v 13 Mono, mandaa matata mamuhele uwa: imiini, ilimbisi na litoono. Ka ndaa yavulu bunene mu mandaa matata ma, ni litoono. \c 14 \s Mutindi wa usalila bungori ba Muheebili wa Ngira \p \v 1 Nha kati a tsiomi, dikwasaa uba na litoono mu bambaayi. Disaa ka mandaa matala bungori ba Muheebili wa Ngira, na vulu-vulu bungori ba ubili. \v 2 Wuli mu utsuu mu ndimi a li mu utsuu pe kwaa baata bakimi ka kwaa Nziaambi, mundaa ti, a uli na muutu so mosi pe wu utuu ubahala mandaa ma nde ali mu uleele. Mu lituu la Muheebili, nde li mu uyaabisa matsweeyi ma Nziaambi. \v 3 Ka wuli mu uyaabisa mandaa mali mumata kwaa Nziaambi, li mu utsuu kwaa baata mu tsuyili ya utuungu, mu ndaa uhamisa na uboondo bo. \v 4 Muutu wuli mu utsuu mu ndimi, li mu uholo pamini mu nde makulu. Ka wuli mu uyaabisa mandaa mali mu umata kwaa Nziaambi, li mu uhamisa libuundu loosi. \p \v 5 Me natoono ti beni boosi ditsuu mu ndimi. Ka me navulu utoono ti beni dibili mandaa ma Nziaambi. Mu ngwanya, wuli mu ubili avulu wuli mu utsuu mu ndimi. Utuu utsuu mu ndimi, ka too uba na muutu wu utuu ubiindili mundaa tuungili a libuundu loosi. \v 6 Ni mu buu baana ba nguu, me nifuulu beni nduru yi: nha me kaayiri kwaa beni, so me tsuyi kwaa beni mu ndimi, ki ndaanda beni dibaa mu me? Beni a dibaa ndaanda pe. Beni mu ubaa ndaanda, too me yaabisa beni nziaabisi, nziaabili, mbilili, so a buu pe, nziisili. \p \v 7 Diholani ifwaani kia bisihili bia mikuungu weti piipi. So miniingi a mili na lisoboso pe, buni butuu uyaaba mukuungu wubali mu usii mu piipi na wubali mu usii mu ngoombi? \v 8 Na so musii a mvura-mvuri a yuyisi pe muniingi a mvura-mvuri, ki lisodaare likaayilimi mu mudiingi? \v 9 Bumosi ka, buni baata butuu uyuu mandaa ma beni dili mu utsuu, so beni ditsuyi mu ndaa yi baata buhele uyuu? Beni sa ditsuu kwa paamba! \p \v 10 Uli na mandaa malaa nha tsini a toto, ka mo moosi mali na ndutu. \v 11 Ka, so me a ndi mu uyuu pe ndaa yi muutu ali mu utsuu kwaa me, muutu wuu sa aba mweenyi kwaa me, na me ka sa ba mweenyi kwaa nde. \v 12 Ni nha, bu yili ti beni dili mu usaa bungori ba Muheebili wa Ngira, disaa diba bisini, vulu-vulu mu mandaa ma tuungili a libuundu. \p \v 13 Ni mu buu, nyaala muutu wu utsuu mu ndimi, aloombo kwaa Nziaambi, bungori ba ubiindili ndimi dii. \v 14 Mundaa ti, mbiiti me ndi mu ukuundu mu ndimi, ngwanya muheebili a me li mu ukuundu Nziaambi, ka mayele ma me a mali mu usala pe. \v 15 Ninha, buni me nisa? Me sa kuundu mu muheebili a me, ka me sa kuundu ka mu mayele ma me. Me sa yimbi mu muheebili, ka me sa yimbi ka mu mayele ma me. \v 16 Mu ngwanya, so we li mu uvutulu matoondo kwaa Nziaambi ndila mu muheebili a we, buni muutu wuli mu uyuu we mu tso libuundu, akaavutulu: «Ameni»? Mu ngwanya, nde a li mu uyaaba pe ma we li mu uleele, mundaa ti we li mu utsuu mu ndimi. \v 17 Utuu uba ti likuundu la we la mvutili a matoondo lili ngo bubwe, ka lo a lili mu ukulusu pe imiini kia bambaayi. \p \v 18 Me ndi mu uvutulu matoondo kwaa Nziaambi, mundaa ti me navulu beni boosi mu utsuu mu ndimi. \v 19 Ka nha kulu a libuundu lakukunu, me ndi mu umono ti yavulu: bubwe mu uleele bitoolo bitaana bi baata bu uyuu, mu ndaa uyiisi bakimi, nha mbuu ya uleele mafuundu kuumi (10 000) ma bitoolo mu ndimi. \p \v 20 Baana ba nguu, a ditsimi pe weti baana ba bangebe. Diba baana ba bangebe nha kulu a mandaa mamabi, ka diba babakulu mu matsimi. \v 21 Mono buli mu uyaabisa Mabasonuu ma Ngira: \q1 «Me sa salila mandaa ma bumweenyi, \q2 mu utsuu kwaa baata ba me, buleeli Pfumu. \q1 Me sa tsuu kwaa bo, \q2 mu minywa mia bieenyi. \q1 Ka so nayiluu buu, bo a butoono uyuu me pe\x + \xo 14.21 \xo*\xt Yes 28.11-12\xt*\x*.» \p \v 22 Ni mu buu, bungori ba utsuu mu ndimi ni iliimbi kia lituu la Nziaambi kwaa bangooyi, ka a kwaa bangaa imiini pe. Bumosi ka, bungori ba ubili mandaa ma Nziaambi buli iliimbi kwaa bangaa imiini, ka a kwaa bangooyi pe. \p \v 23 Mbiiti libuundu loosi limaakukunu na boosi bali mu utsuu mu ndimi, na tumake, baata babahele uyiluu uyaaba mandaa ma Nziaambi, so a buu pe, bangooyi bakoti nha mbuu yi beni dili, bo sa baleele ti, beni dimaahayuu. \v 24 Ka mbiiti beni boosi bali mu ubili mandaa ma Nziaambi, na tumake mungooyi, so a buu pe, muutu wahele uyaaba mandaa ma Nziaambi, koti nha mbuu yi beni dili, nde sa asiingi masumu ma nde mu ndaa mandaa ma nde ayuyi. Mandaa moosi ma nde ayuyi sa mafuundusu nde. \v 25 Na matsimi masweeme ku tso mutimi a nde, sa mamonuu nha liyalila. Mu yii, nde sa abaandina na usuusu kiinzi nha tsini a toto, na sa abili Nziaambi bu akaaleele: «Mu ngwanya, Nziaambi li nha kati a beni!» \s Bungeele mu libuundu \p \v 26 Baana ba nguu, ninha buni dituu usa? Mu taanga di beni dili mu ukukunu, mosi mu beni utuu uyimbi mukuungu, mukimi utuu uyiisi, mukimi nziaabisi, mukimi utuu utsuu mu ndimi, na mukimi utuu ubiindili ndimi dii. Nyaala ti maa moosi maba mu tuungili a libuundu. \v 27 Mbiiti baata bali mu utsuu mu ndimi, nyaala ti bo baba boolo so batata mu uyiluu buu, muutu muutu mu taanga dia nde. Na muutu afwaana ubiindili ma bo bali mu uleele. \v 28 Mbiiti a kuli na muutu pe mu ubiindili ndimi dia bo, nyaala ti mosi mosi mu bo, awuru kele: nyaala nde atsuu ndila kwaa nde makulu na kwaa Nziaambi. \p \v 29 Ka kwaa babali mu ubili, nyaala baata boolo so batata batsuu, na bakimi bakengese ma bo bali mu uleele. \v 30 Ka so muutu mukimi wuli nhaa, bayi nziaabisi a Nziaambi, nyaala wa tsiomi wuli mu utsuu awuru. \v 31 Beni boosi, wunu nha mbisi a wunu, utuu ubili, paa boosi babaa nziisili na pamini. \v 32 Nyaala babali mu ubili, baba batumi ba muheebili wa mbilili wuli mu bo. \v 33 Mundaa ti, Nziaambi a ali Nziaambi wa butsa-butsa pe, ka wa iyeenge. \p Weti mu mabuundu ma Nziaambi moosi, \v 34 nyaala bakaasa bawuru mu mamvuutini ma libuundu. Bo a bali na muswa mu utsuu pe. Weti buli mu uleele mikele mia Mooso, bo bafwaana ukuluu. \v 35 Mbiiti bo na nzala a uyaaba ndaa, nyaala bo bafuulu kwaa balumi ba bo ku manzo. A bwafwaana pe kwaa mukaasa mu utsuu mu mamvuutini ma libuundu. \p \v 36 Beni bu dili mu utsimi ti, mandaa ma Nziaambi kwaa beni mamata? So a buu pe, ndila kwaa beni mo matoori? \v 37 So muutu tsimi ti nde li mu ubili, so a buu pe, nde li bungori ba Muheebili, nyaala nde asiingi ti, mandaa ma me ndi mu usonuu beni, mali tumini dia Pfumu. \v 38 Ka so nde a siingi mo pe, Nziaambi ka a usiingi nde pe. \p \v 39 Ni mu buu, baana ba nguu ba me, dikwasaa ubili mandaa ma Nziaambi, ka a dilii pe mu utsuu mu ndimi. \v 40 Ka ndila ti, diyiluu mioosi mu likiinzi na mu bungeele. \c 15 \s Tsimbilili a Kristo mu babakwa \p \v 1 Baana ba nguu mu Kristo, me tooni ulibili beni moonyi mu Ndaa Yimbwe yi me nayaabisi kwaa beni. Ndaa yii, beni diayaki yo, na diayiluu unambita mu yo. \v 2 So beni dikaangi yo weti bu me nayiisi beni yo, beni dili mu udiaata mu kuulu ya liyobolo. So beni a diyilii buu pe, mu ibuu beni diasi imiini mu yo. \p \v 3 Nha kati a tsiomi, me nahi beni nziisili yibahi kwaa me: Kristo akwi mu ndaa masumu ma bisi, weti bwayaabisi Mabasonuu ma Ngira. \v 4 Bamusuusi mu ngili na nde asiimbii mu babakwa mu iluumbu kia bitata, weti bwayaabisi Mabasonuu ma Ngira. \v 5 Nde amonii kwaa Peetero, tumake kwaa batumu ba nde kuumi na boolo. \v 6 Tumake, nde amonii kwaa makama helape mataana (500) ma miyii mu mbala mosi. Babalayi mu bo bakeni misii, ka babamosi bamaakwa. \v 7 Tumake, nde amonii kwaa Yaki, na kwaa batumu ba nde boosi. \p \v 8 Nha mbisi a umonuu kwaa bo boosi, nde amonii ka kwaa me, so bu me ndi weti mwaana wabutuu tswaamina a yimi liyele. \v 9 Mu ngwanya, me ndi tumu a Yiisu wayiluu uvutuu mbisi mu batumu ba nde boosi. Mu uyiluu umono, me a nafwaana pe so hoolo ti bata me tumu a Yiisu, mu ndaa ti me nakikwaamisa libuundu la Nziaambi. \v 10 Ka mu ndaa bweese ba Nziaambi, me ndi muutu wu me ndi. Bweese ba nde asa kwaa me a bali ba ibuu pe: mu ndaa ti, me nasala kwavulu batumu ba Yiisu boosi. Mu uyiluu umono, a me makulu pe ndi mu usala, ka bweese ba Nziaambi bali mu me. \v 11 Mu yii, so yaba me, so yaba bo, maa ni mandaa ma bisi dili mu uyaabisa, maa ni mandaa ma beni diasa imiini mu mo. \s Tsimbilili a babakwa \p \v 12 Bisi dili mu uyaabisa ti Kristo asiimbuu mu babakwa. Ka mu ima babamosi mu beni bali mu uleele ti, babakwa a bakaasiimbuu pe? \v 13 Mbiiti babakwa a bakaasiimbuu pe, mu yii, Kristo ka a asiimbuu mu babakwa pe. \v 14 Na mbiiti Kristo a asiimbuu pe mu babakwa, bisi a dili na ndaa ya uyaabisa kwaa beni, na beni a dili na ndaa pe yi disa imiini mu yo. \v 15 Mbiiti ngwanya tsimbilili a babakwa yo pe, itooni uleele ti Nziaambi a siimbili Kristo mu babakwa pe. Mbiiti buu, bisi dili bambaangi ba Nziaambi ba pia. Mu yii, bisi diali bambaangi ba Nziaambi ba pia nha kulu a beni, mundaa ti bisi dialeeli ti nde asiimbili Kristo mu babakwa. \v 16 Mu ndaa ti, mbiiti babakwa a bali mu usiimbuu pe, Kristo ka a asiimbuu pe mu babakwa. \v 17 Na mbiiti Kristo a asiimbuu pe mu babakwa, imiini kia beni ili kia ibuu, na beni dikeni dialuulu mu masumu. \v 18 Yitooni uleele ka ti, boosi babakwa mu imiini mu Kristo, bali baata badiimbili. \v 19 So ilimbisi kia bisi mu Kristo ili ndila mu idiingi ki, mu yii, bisi dili baata bavulu baata boosi mu munyongi. \p \v 20 Ka mu ngwanya, Kristo li wa tsiomi mu usiimbuu mu babakwa. Mu yii, nde amweesi ti boosi bamaakwa sa basiimbuu. \v 21 Mu ngwanya, weti bu likwa layiri mu muutu mosi, bumosi ka tsimbilili a babakwa yayiri mu muutu mosi\x + \xo 15.21 \xo*\xt Lom 5.12-21\xt*\x*. \v 22 Baata boosi bali mu ukwa, mundaa ti bo banambita mu Aadami. Bumosi ka, boosi sa babaa moonyi mundaa ti, bo banambita mu Kristo\x + \xo 15.22 \xo*\xt Mba 3.17-19\xt*\x*. \v 23 Ka pasi muutu li na mbuu a nde: wa tsiomi mu boosi, ni Kristo wamaakwasiimbu, tumake babali bangaa Kristo, bakaasimbuu mu taanga di nde akaayiri avutuu. \v 24 Nha kaayiri manini a taanga: Kristo sa afuusu litumu loosi, bipfumu bioosi na tuu dioosi dia miheebili mimibi, na nde sa avutulu ipfumu kwaa Nziaambi Taayi. \v 25 Mundaa ti, Kristo afwaana utumu, natee bu Nziaambi akaasuusu mitaata mia Kristo nha tsini a miili mia Kristo\x + \xo 15.25 \xo*\xt Mkg 110.1\xt*\x*. \v 26 Mutaata wa tsieelele wu nde akaafuusu, ni likwa. \v 27 Mu ngwanya, basonuu: «Nziaambi asuusi bioosi nha tsini a miili mia nde\x + \xo 15.27 \xo*\xt Mkg 8.7\xt*\x*.» Ka ili na yaki-yaki ti, mu «bioosi» bi Nziaambi asuusu ku tsini a miili mia nde, Nziaambi nde makulu nde pe mu kati. Mundaa ti, nde ni wasuusu bioosi ku tsini a litumu la Kristo. \v 28 Mu taanga di Nziaambi akaasuusu bioosi ku tsini a litumu la Mwaana, nde makulu Mwaana, sa aba ku tsini a litumu la Nziaambi, wasuusu bioosi ku tsini a litumu la Mwaana. Mu yii, Nziaambi sa atumu nha yulu a bioosi mu iteesi kiakuu. \p \v 29 Dibwatsimi ka mu baata babali mu uholo libootuu mu ndaa baata babakwa: ima bo bali mu usaa ubaa? Mbiiti ngwanya babakwa a bali mu usiimbuu pe, ahuli na ndanda pe kwa baata mu uholo libootuu nha mbuu a babakwa. \v 30 Na bisi bame, mu ima dili mu ubaasuusanga idiingi kia bisi, nha peembi a likwa taanga dioosi? \v 31 Baana ba nguu, pasi iluumbu idiingi kia me ili nha peembi a likwa. Ka uli ngwanya ti, me ndi na kinyi mu beni mu itwaari kia beni na Yiisu Kristo Pfumu a bisi. \v 32 Ki ndaanda me nakeebaa mu udwaana na banyama ba musiti ku ngaanda a Efeso, mbiiti ali ndila mu mandaa ma imuutu? Mbiiti babakwa a bali mu usiimbuu pe, ninha, weti bu bali mu uleele, «didiaanani na dinywanani, mundaa ti nhangwaali sa dikwaanani\x + \xo 15.32 \xo*\xt Yes 22.13\xt*\x*!» \p \v 33 Disa mayele: «binduu bibibi bili mu ubiiyisi ndiaatili yimbwe.» \v 34 Diyiri avutuu mu matsimi mamabwe, weti bwafwaana, na dinyaala ubwasa masumu. Mu ngwanya, baata bakimi nha kati a beni a bayaaba Nziaambi pe, na me ndi mu uleele beni yo mundaa ti yo yili ndaa ya tsionyi. \s Nyutu a baata babasiimbuu mu babakwa \p \v 35 Ka muutu utuu ufuulu: «Buni babakwa bali mu usiimbuu? Ki nyutu bo bakaaba na yo?» \v 36 Iwulu ee! Mu taanga di we li mu ukunu libutu, lo lafwaana ukwabolo tswaamina lo limene. \v 37 Iloo ki we li mu ukunu ili libutu la paamba. Lo utuu uba libutu la bele, so a buu pe, libutu likimi. We ali mu ukunu pe muti, ka we li mu ukunu libutu likaamene. \v 38 Nha mbisi, Nziaambi li mu umenese libutu mu uba muti, na nde li mu ukulusu nde, weti bu nde atoono. Pasi libutu na muti a nde. \p \v 39 Biyiluu bioosi bili mu uwuumunu a bili na nyutu mosi pe: nyutu ya baata kimi, ya banyama kimi, ya banyunyi kimi, na ya batswi ka kimi. \v 40 Uli ka na manyutu ma ku yula na manyutu ma nha tsi. Ka manyutu ma ku yula mali na bubwe ba mo, na manyutu ma nha tsi ka mali na bubwe ba mo. \v 41 Nyanga yili na liyalila la yo, tsuungi ka li na la nde na bambwelele bali ka na la bo. Ka so nha kati a bambwelele bo na bo, liyalila lili na lisoboso. \p \v 42 Sa buba ka bumosi mu taanga di babakwa bakaasiimbuu. Mu taanga di bali mu udii nyutu, yo yili mu ubolo. Mu taanga di yo yili mu usiimbuu mu babakwa, yo utuu pe ubwabolo. \v 43 Mu taanga di bali mu udii yo, yo yili yadee na yahele na tsala. Ka mu taanga di yo yikaasiimbuu mu babakwa, yo sa iba ya buzitu na yahama. \v 44 Mu taanga di bali mu udii yo, yo yili nyutu ya imuutu. Ka nha yo ikaasiimbuu mu babakwa, yo sa yiba nyutu ya muheebili. Mu ngwanya, uli na nyutu ya imuutu, na uli ka na nyutu ya muheebili. \v 45 Mu ngwanya, Mabasonuu ma Ngira mali mu uleele: «Muutu watsiomi, Aadami, abayi moonyi\x + \xo 15.45 \xo*\xt Mba 2.7\xt*\x*.» Ka Aadami watsieelele aluulu mu Muheebili wuli mu uha moonyi. \v 46 A nyutu ya Muheebili pe yili mu ukwayiri tsiomi, ka nyutu ya imuutu. Nyutu ya Muheebili yili mu uyiri nha mbisi. \v 47 Nziaambi ayilii muutu wa tsiomi mu toto. Ka muutu wa boolo amatii ku mayula. \v 48 Baata ba nha tsini a toto bafwaanina na muutu wubayiluu mu toto. Ka baata ba ku mayula bafwaanina na muutu wamati ku mayula. \v 49 Weti bu bisi diafwaanina wubayiluu mu toto, bumosi ka bisi sa difwaanina wamati ku mayula. \s Mbiingili yatsieelele \p \v 50 Baana ba nguu, dimono mandaa ma me natoono uleele beni: iloo ki bayiluu mu musunyi na makili utuu pe ubaa mbuu mu ipfumu kia Nziaambi. Na iloo ki ibolo utuu pe uba itwaari na ki ihele ubolo. \p \v 51 Me niyaabisa beni miatsweeyi ma Nziaambi: A bisi boosi pe dikwa. Ka itsundu-a-tsundu, bisi boosi sa dikituu \v 52 mu mbala mosi, nha bakaasii turumbeete ya tsieelele. Mundaa ti, nha bakaasii yo, babakwa sa basiimbuu mu uhele ubwakwa, na bisi sa dikituu. \v 53 Mu ngwanya, nyutu yili mu ubolo yafwaana ukituu mu uba nyutu yi ihele ubwabolo. Na nyutu yili mu ukwa yafwaana ukituu mu uba nyutu yi ihele ubwakwa. \v 54 Nyutu yili mu ubolo sa yikituu nyutu yiyihele ubolo, na nha nyutu yili mu ukwa sa yikituu nyutu yiyihele ukwa. Mu taanga dii, mandaa Mabasonuu ma sa muyilimi: \q1 «Likwa bamaamaasa. Mbiingili yimaakuu!\x + \xo 15.54 \xo*\xt Yes 25.8\xt*\x* \q1 \v 55 Likwa, mbiingili a we kuni ili? \p «Likwa, lituu la we la udusu kuni lili?\x + \xo 15.55 \xo*\xt Ose 13.14\xt*\x*» \p \v 56 Likwa labaa lituu la udusu mu masumu, na masumu mabaa mifuri mu ndaa mikele. \v 57 Ka divutulani matoondo kwaa Nziaambi nde wuli mu uha bisi mbiingili mu Pfumu a bisi Yiisu Kristo! \p \v 58 Ni mu buu baana ba nguu ba me ba litoono, dihama na dihanina. Dibaahama taanga dioosi mu usa isala kia Pfumu. Mundaa ti, beni diayaaba ti, mapasi ma beni dili mu umono, mu itwaari na Pfumu, a muba pe ma ibuu. \c 16 \s Utolo bungori mu ndaa libuundu la ku Yeruselemi \p \v 1 Mu taanga di, nyaala ditsuwani mu tolili a bungori mu ndaa libuundu ku ngaanda ya Yerusalemi. Diduku tumini di me naha kwaa mabuundu ma ku ngaanda ya Ngalatia. \v 2 Pasi limiingi, muutu muutu mu beni asuusu nha peembi mu nzo a nde, bi nde uswee, weti buli mbayili a nde, paa dihele ukebe nziriri a me, mu ukukuu mboongo. \v 3 Mu taanga di me kaayiri, me sa tsinduu baata ba beni dikaasoolo, na mikaanda mia tumini, mu ubiti bungori ba beni ku Ngaanda a Yeruselemi. \v 4 Mbiiti bwafwaana ti me ka me yene, me sa yene itwaari na bo. \s Minhana mia Pawuli \p \v 5 Me sa yiri kwaa beni, nha mbisi a uyene ku itinini kia Masedwaane, mundaa ti me sa labuu ku itinini kii. \v 6 Me sa diaala mwaana taanga holo kwaa beni, helape me sa labisa taanga dia kioori dioosi kuu. Mundaa ti, beni sa dibaasila me mu udukusu midieenge mia me. \v 7 Me a natoono pe umono beni kuulu a kuulu. Me ndi na tsimi ya udiaala mwaana taanga holo kwaa beni, so Pfumu tooni. \v 8 Ka me ndi na tsimi ya udiaala ku ngaanda a Efeso natee mu iluumbu kia Pentekoti. \v 9 Mundaa ti, kuu kuli na pwaasi ya usa isala ki inene, so bu mitaata mili mialaa. \p \v 10 Mbiiti Timoteo yiri kwaa beni, diyaka nde bubwe, mundaa ti nde ka li mu usa isala kia Pfumu weti me. \v 11 Muutu so mosi pe wu umeengele nde! Ka dibaasila nde paa adukusu midieenge mia nde mu iyeenge, paa ayiri avutuu kwaa me. Me ndi mu ukebe nde itwaari na baana ba nguu. \p \v 12 Ka mu yatala mwaana nguu a bisi Apolo, me ndi mu ubaahamisanga nde taanga dioosi mu uyiri kwaa beni itwaari na baana ba nguu bakimi. Ka nde a li na nzala mu uyiluu bu pe mu taanga di. Ka nde sa ayiri mu taanga di nde akaaba pwaasi. \s Tumini diatsieelele na mabwee matsieelele \p \v 13 Diba likanda, dikangama mu imiini, diba na ibaala, diba na mifuri. \v 14 Diyiluu mioosi mu litoono. \p \v 15 Beni diayaaba Estefana na likaanda la nde. Beni diayaaba ti mu itinini kia Akayi, bo bali batsiomi mu ukiingili mayele, na bo babaasili bangaa imiini kwalaa. Ni mu buu, me niloombo kwaa beni baana ba nguu: \v 16 Ditumumu kwaa baata ba pili yii, na kwaa baata bali mu usala itwaari na bo. \p \v 17 Me ndi na kinyi mu nziriri a Estefana, Fortunatusi na Akayikusi. Mundaa ti bo babaasila me nha mbuu a beni, nha beni diali bo pe. \v 18 Na bo bahamisi me, weti bu bo bayilii kwaa beni bame. Dikaayaaba bwa ubili baata ba pili yii! \p \v 19 Mabuundu ma itini kia Asia maheeri beni mabwee. Akila na Pirisile, itwaari na libuundu lili mu ukukunu ku nzo a bo, batsindii beni mabwee ma bo ma litoono, mu Pfumu wuli mu uvuutu bisi. \v 20 Baana ba nguu boosi bali nhaana nha baheeri beni mabwee. \p Dinyumbutusunu bana mu bana, weti baana ba nguu mu Kristo. \p \v 21 Me Pawuli ndi mu usonuu mandaa ma muduku ma, mu koo kia me makulu: Mabwee ma beni! \p \v 22 So muutu atoono Pfumu pe, nyaala aba wubasibi! \p \em Maranata\em*! Pfumu a bisi li mu uyiri! \p \v 23 Nyaala bweese ba Pfumu Yiisu baba na beni! \p \v 24 Me natoono beni boosi, mabwee mu itwaari na Yiisu Kristo.