\id MRK - Ixil, Nebaj NT (ixi) -Guatemala 2010 (DBL -2013) \h MARCOS \toc1 Unqꞌa bꞌaꞌnla yol uvaꞌ tzꞌibꞌamal kan taꞌn u Marcos tiꞌ u Jesús \toc2 Marcos \toc3 Mr \mt2 Unqꞌa bꞌaꞌnla yol uvaꞌ tzꞌibꞌamal kan taꞌn \mt1 u Marcos \mt2 tiꞌ u Jesús \c 1 \s1 U yol uvaꞌ ul tal u Xhun uvaꞌ aqꞌon kuꞌ unqꞌa uxhchileꞌ xeꞌ aꞌ \r Mateo 3.1-12; Lucas 3.1-9, 15-17; Xhun 1.19-28 \p \v 1 As ech ixeꞌt u bꞌaꞌnla yoleꞌ tiꞌ u Jesucristo, viKꞌaol u Tiixheꞌ, \m \v 2 echeꞌ uvaꞌ tzꞌibꞌamal kan taꞌn u Isaías, u qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ, uvaꞌ ech ni tal ileꞌ: \q1 Tuk unbꞌaxsa bꞌen umaꞌl u alol tetz vunyoleꞌ savatz, \q1 uvaꞌ la bꞌanon tuch u bꞌeyeꞌ savatz. \q1 \v 3 Tan la uch umaꞌl u sikꞌiꞌm tu u tzuukin txꞌavaꞌeꞌ. \q1 As ech la tal ileꞌ: «¡Ebꞌantaj etucheꞌ tiꞌ ekꞌulat u kuBꞌooqꞌoleꞌ! \q1 ¡As ejikbꞌaꞌtaj vetxumbꞌaleꞌ echeꞌ ijikbꞌaꞌl umaj bꞌey!» chaj la ul taleꞌ, tiꞌk u yoleꞌ. \p \v 4 As kat ul ibꞌan u Xhuneꞌ kam uveꞌ tzꞌibꞌamalik kan taꞌn u Isaías, tan kat ul tal u Xhuneꞌ viyol u Tiixheꞌ tu u tzuukin txꞌavaꞌeꞌ. As kat ul tala uvaꞌ la kuꞌ unqꞌa uxhchileꞌ xeꞌ u aꞌeꞌ, texhlal tetz uvaꞌ kat ikꞌaxal unqꞌa uxhchileꞌ vipaaveꞌ vatz u Tiixheꞌ, aqꞌal uvaꞌ la isotzsa veꞌt Aak ipaav unqꞌa uxhchileꞌ. \m \v 5 As nimal unqꞌa aa Judea tukꞌ unqꞌa aa Jerusalén, as ul tabꞌi veꞌt viyol u Xhuneꞌ. As jankꞌal unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ nikat tal vipaaveꞌ te u Tiixheꞌ, as taqꞌ veꞌt kuꞌ u Xhuneꞌ unqꞌa uxhchileꞌ xeꞌ u nimla aꞌeꞌ uvaꞌ Jordán. \p \v 6 As aꞌ vixiꞌl u camello uvaꞌ atik ok tiꞌ u Xhuneꞌ. As kꞌalik ok umaꞌl u tzꞌuꞌm xeꞌ tuul. As aꞌ unqꞌa talaj sakꞌeꞌ tukꞌ u taꞌl kabꞌeꞌ nikat techbꞌu. \m \v 7 As nik tal u Xhuneꞌ viyol u Tiixheꞌ. As ech tal ileꞌ: —Tuk uloj umaꞌt u uxhchil uvaꞌ nim talchu u tijleꞌmeꞌ sviꞌ. As jit unkꞌuleleꞌ uvaꞌ la unsaapu vikꞌaꞌjil vixaꞌpeꞌ, \m \v 8 tan kꞌuxh kat vaqꞌlu bꞌen ex xeꞌ u aꞌeꞌ, as aꞌ kuxheꞌ uveꞌ kat vaqꞌkat bꞌen ex. Pet ech koj u uxhchileꞌ uveꞌ aꞌn tuleꞌ, tan tul toksa u Tiixhla Espíritu tu vetaanxelaleꞌ,— tiꞌk u Xhuneꞌ. \s1 Nikuꞌ veꞌt u Jesús xeꞌ aꞌ \r Mateo 3.13-17; Lucas 3.21-22 \p \v 9 As bꞌex ibꞌan veꞌt tu umaꞌl u qꞌii tul tzaa veꞌt u Jesús tu u Nazaret uvaꞌ echen tu u Galilea. As aqꞌax veꞌt kuꞌ u Jesús xeꞌ u aꞌeꞌ tu u Jordán taꞌn u Xhuneꞌ. \m \v 10 As tul jeꞌ veꞌt chꞌuꞌl u Jesús xeꞌ u aꞌeꞌ, as til veꞌt Aak ijajput tibꞌ u almikaꞌeꞌ. As til veꞌt Aak ikuꞌ chꞌuꞌl u Tiixhla Espíritu stiibꞌa, uvaꞌ ech tiloneꞌ echeꞌ umaj paroomaxh. \m \v 11 As abꞌil veꞌt umaꞌl u tuul viꞌ tu almikaꞌ uvaꞌ ech tal ileꞌ: —Axheꞌ axh vunKꞌaoleꞌ uvaꞌ xoꞌn chit axh sve. As vaꞌl chit untxuqꞌtxun veꞌt seeꞌ,— tiꞌk u yoleꞌ. \s1 Nichuk u txꞌiꞌlanaj txumbꞌal tiꞌ uvaꞌ la paavin u Jesús \r Mateo 4.1-11; Lucas 4.1-13 \p \v 12 Tul bꞌaꞌnxi, as ichaj veꞌt bꞌen u Tiixhla Espíritu u Jesús tu u tzuukin txꞌavaꞌeꞌ. \m \v 13 As kaꞌviinqil qꞌii kat atin u Jesús tu u tzuukin txꞌavaꞌeꞌ. As kat ichuk veꞌt u Satanás txumbꞌal tiꞌ uvaꞌ la paavin Aak. As nik ilochpu veꞌt Aak taꞌn unqꞌa ángel, tan echenik Aak xoꞌl unqꞌa txooeꞌ uvaꞌ la chiꞌon uxhchil. \s1 Nixeꞌt u Jesús tiꞌ talax viyol u Kubꞌaal Tiixh \r Mateo 4.12-17; Lucas 4.14-15 \p \v 14 Tul maꞌtik toksal u Xhuneꞌ tu u kaarsa, as qꞌaav veꞌt u Jesús tu u Galilea tiꞌ talat veꞌt u bꞌaꞌnla yoleꞌ tiꞌ u tenameꞌ uvaꞌ at jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ. \m \v 15 As ech tal Aak ileꞌ: —Kat ilejlu veꞌt u qꞌiieꞌ uvaꞌ la ok u tenameꞌ jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ. As ekꞌaxataj vepaaveꞌ. As enimataj u bꞌaꞌnla yoleꞌ,— tiꞌk Aak. \s1 Nimolo u Jesús kajvaꞌl unqꞌa txeyol txay \r Mateo 4.18-22; Lucas 5.1-11 \p \v 16 Tul nik ixaan u Jesús tziꞌ u mar tu u Galilea, as til veꞌt Aak u Simón tukꞌ u titzꞌineꞌ uvaꞌ Lixh. As nik isuti bꞌen chajnaj vikꞌacheꞌ xeꞌ u mar, tan txeyol txay chajnaj. \m \v 17 As ech tal u Jesús ileꞌ te chajnaj: —Xekebꞌoj ex sviꞌ. As la voksa veꞌt ex tiꞌ uvaꞌ la eteqꞌo tzan unqꞌa uxhchileꞌ tiꞌ tok sunkꞌatz,— tiꞌk u Jesús. \m \v 18 As yak kuxh taqꞌ veꞌt kan chajnaj unqꞌa ikꞌacheꞌ. As xekebꞌ veꞌt chajnaj tiꞌ u Jesús. \p \v 19 As bꞌiil kuxh ixaa u Jesús tziꞌ u aꞌeꞌ. As til veꞌt Aak u Jacobo\f + \fr 1.19 \ft An chit u Jacobo u Santiago unpajte, tan «Jacobo» ibꞌii tu yolbꞌal griego. Pet «Santiago» as moj «Jacobo» tu kastiiya.\f* tukꞌ u titzꞌineꞌ uvaꞌ Xhun, unqꞌa ikꞌaol u Zebedeo. Atik ok chajnaj tukꞌ vibꞌaaleꞌ tu u barco, tan nikat kuxh ikꞌooa chajnaj unqꞌa ikꞌacheꞌ. \m \v 20 As imolo veꞌt Aak chajnaj. As taqꞌ veꞌt kan chajnaj vibꞌaaleꞌ uvaꞌ Zebedeo tu u barco tukꞌ unqꞌa ikꞌameꞌ. As xekebꞌ veꞌt chajnaj tiꞌ u Jesús. \s1 Nibꞌaꞌnxisa u Jesús umaꞌl u naj uvaꞌ atik ok subꞌul skꞌatz \r Lucas 4.31-37 \p \v 21 As oon veꞌt u Jesús tukꞌ chajnaj tu u Capernaúm. As tu u xeem qꞌiieꞌ\f + \fr 1.21 \ft U xeem qꞌiieꞌ, as aꞌ u qꞌiieꞌ uvaꞌ savaduꞌ uvaꞌ moxtel xhemaana.\f* tu jun xhemaana, as nik tex veꞌt Aak tukꞌ chajnaj tu u atinbꞌaleꞌ tetz nachbꞌal Tiixh uvaꞌ nichuspukat viyol u Tiixheꞌ. As nik ichusun veꞌt Aak. \m \v 22 As teqꞌo veꞌt taama unqꞌa uxhchileꞌ tiꞌ u chusbꞌaleꞌ uveꞌ nik tal Aak, tan ech iyolon Aakeꞌ echeꞌ umaj naj uvaꞌ at tijleꞌm. Pet ech koj unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ chusel tibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ, tan jitꞌeꞌch ichusun chajnajeꞌ echeꞌ uveꞌ nik ibꞌan Aak. \p \v 23 As atik ok umaꞌl u naj tu u atinbꞌaleꞌ tetz nachbꞌal Tiixh, as atik ok subꞌul kꞌatz naj. As vaꞌlik chit isikꞌin naj taꞌn u subꞌuleꞌ. \m \v 24 Ech tal veꞌt naj ileꞌ taꞌn u subꞌuleꞌ: —¡Jesús, aa Nazaret! ¿Kam asaꞌ sqe? ¡Yeꞌ ul ayansa oꞌ! Tan ootzimal svaꞌn uvaꞌ axheꞌ uvaꞌ chajel tzan axh taꞌn u Tiixheꞌ. As ayaꞌl chit akꞌuꞌl nooksa aama tiꞌ Aak,— tiꞌk u najeꞌ taꞌn u subꞌuleꞌ. \m \v 25 Pet ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ te u subꞌuleꞌ: —¡Chaa tziꞌ! ¡Elen tiꞌ u najeꞌ!— tiꞌk Aak. \m \v 26 As xoꞌvebꞌal chit iyikut veꞌt u subꞌuleꞌ u najeꞌ. As mam sikꞌiꞌm ibꞌan naj. As el veꞌt u subꞌuleꞌ tiꞌ naj. \p \v 27 As teqꞌo veꞌt taama unqꞌa uxhchileꞌ skajayil. As ech tal veꞌt ileꞌ svatzaj: —¿Kameꞌ qꞌi uveꞌ ni tucheꞌ? ¿As kam chusbꞌalileꞌ qꞌi uveꞌ eqꞌomal taꞌn u najeꞌ? Tan tukꞌ u tijleꞌm najeꞌ, as ni tal naj tel unqꞌa subꞌuleꞌ. As ninima unqꞌa subꞌuleꞌ viyol najeꞌ,— tiꞌk unqꞌa uxhchileꞌ. \p \v 28 As oora chit pax veꞌt itzibꞌlal u Jesús tu unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ atik tu u Galilea. \s1 Nibꞌaꞌnxisa u Jesús vijiꞌ u Luꞌ \r Mateo 8.14-15; Lucas 4.38-39 \p \v 29 As tul el chꞌuꞌl u Jesús tu u atinbꞌaleꞌ tetz nachbꞌal Tiixh, as bꞌen veꞌt Aak tukꞌ u Jacob, tukꞌ u Xhuneꞌ. As oon veꞌt Aak tu u kabꞌaleꞌ uvaꞌ atikkat u Simón tukꞌ u Lixheꞌ. \m \v 30 As koxhlik vijiꞌ u Luꞌeꞌ viꞌ chꞌach taꞌn xamal chꞌoꞌm. As alpu veꞌt te u Jesús. \m \v 31 As jetzꞌen veꞌt ok Aak kꞌatz vijiꞌ u Luꞌeꞌ. As itxey veꞌt Aak iqꞌabꞌ. As itxakpisa veꞌt Aak. As oora kuxh el veꞌt u xamal chꞌoꞌmeꞌ tiꞌ vijiꞌ u Luꞌeꞌ. As taqꞌ veꞌt vijiꞌ u Luꞌeꞌ techbꞌubꞌal unqꞌa uxhchileꞌ. \s1 Nimal aachꞌoꞌm nibꞌaꞌnxisa u Jesús \r Mateo 8.16-17; Lucas 4.40-41 \p \v 32 As tzꞌotin veꞌteꞌ, tan maꞌtik ibꞌen veꞌt qꞌii. As yeꞌ saach unqꞌa aachꞌoꞌmeꞌ eqꞌol tzan tukꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ atik ok subꞌul skꞌatz. As eqꞌol ok vatz u Jesús. \m \v 33 As mamaꞌla tenam imol veꞌt ok tibꞌ tziꞌ u kabꞌaleꞌ uveꞌ atikkat u Jesús. \m \v 34 As nimal unqꞌa aachꞌoꞌmeꞌ kat ibꞌaꞌnxisa veꞌt Aak uvaꞌ kam kuxh chꞌoꞌmil nik bꞌanon. As nimal unqꞌa subꞌuleꞌ kat teesa veꞌt Aak tiꞌ unqꞌa uxhchileꞌ. As yeꞌ nik isaꞌ Aak uvaꞌ la yolon unqꞌa subꞌuleꞌ, tan ootzimalik taꞌn unqꞌa subꞌuleꞌ uvaꞌ iKꞌaol Tiixh u Jesús. \s1 Nixaan u Jesús tulaj unqꞌa tenam tu u Galilea tiꞌ talat unqꞌa bꞌaꞌnla yol \r Lucas 4.42-44 \p \v 35 Qꞌalaꞌm chit lakpu u Jesús. As tul tokixtele, as el chꞌuꞌl Aak. As bꞌen veꞌt Aak tu umaꞌl u atinbꞌal uvaꞌ yeꞌlkat uxhchil. As inach veꞌt Aak Tiixh. \m \v 36 As u Simón tukꞌ unqꞌa imooleꞌ, as bꞌex ichuk veꞌt chajnaj u Jesús. \m \v 37 Tul ilej veꞌt chajnaj Aak, as ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ: —Nimal chit unqꞌa uxhchileꞌ nichukun seeꞌ,— tiꞌk chajnaj. \m \v 38 Ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Koꞌnaj tu kaꞌt unqꞌa tenameꞌ uveꞌ najli tiꞌ bꞌen valat u bꞌaꞌnla yoleꞌ, tan estiꞌeꞌ kat ulkat in,— tiꞌk Aak. \m \v 39 As bꞌex tal veꞌt Aak u bꞌaꞌnla yoleꞌ tu unqꞌa atinbꞌaleꞌ tetz nachbꞌal Tiixh tulaj unqꞌa talaj tenameꞌ tu u Galilea. As nik teesa veꞌt el Aak unqꞌa subꞌuleꞌ tiꞌ unqꞌa uxhchileꞌ. \s1 Nibꞌaꞌnxisa u Jesús umaꞌl u naj uvaꞌ atik chꞌaꞌk chin stiꞌ \r Mateo 8.1-4; Lucas 5.12-16 \p \v 40 As ul veꞌt umaꞌl u naj kꞌatz u Jesús uvaꞌ atik ok chꞌaꞌk chin stiꞌ. As kuꞌ naj qaaloj vatz Aak tiꞌ ijajat bꞌaꞌnil. As ech tal naj ileꞌ: —Asoj la asaꞌ, as bꞌan bꞌaꞌnil sve. As eesa u chꞌoꞌmeꞌ sviꞌ, tan la olebꞌ axheꞌ,— tiꞌk naj. \m \v 41 As itxum veꞌt Aak ivatz naj. As taqꞌ veꞌt bꞌen Aak iqꞌabꞌ tiꞌ naj. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Nunsaꞌ. Kat bꞌaꞌnxiy veꞌt axheꞌ,— tiꞌk Aak. \m \v 42 As tul kuxh tal Aak u yoleꞌ, as yak kuxh el veꞌt u chꞌaꞌk chineꞌ tiꞌ u najeꞌ. As bꞌaꞌnik veꞌt naj. \m \v 43 As tal veꞌt u Jesús uvaꞌ la bꞌen naj. As tal veꞌt Aak te naj tiꞌ uvaꞌ yeꞌxh katil la talkat naj. \m \v 44 As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Katiniꞌk chit aalkat tiꞌ uvaꞌ kat unbꞌaꞌnxisa axh. Pet kuxh kꞌuch eebꞌ vatz umaꞌl oksan iyol tenam vatz Tiixh. As kuxh aqꞌ u oyeꞌ uvaꞌ alel kan taꞌn u Moisés, texhlal tetz uvaꞌ kat txanyu veꞌt axh,— tiꞌk Aak. \m \v 45 Pet aal chit bꞌex ipaxsa veꞌt naj itzibꞌlal u Jesús, kam uvaꞌ kat ibꞌan Aak. Estiꞌeꞌ uvaꞌ yeꞌl Aak nik ikꞌuch veꞌt tibꞌ tu u tenameꞌ. Pet aꞌ atinkat veꞌt Aak tu umaꞌl u atinbꞌal uvaꞌ yeꞌlkat tenam. As katil kuxh tzaakat veꞌt unqꞌa tenameꞌ tiꞌ ul tilat uveꞌ nik ibꞌan Aak. \c 2 \s1 Nibꞌaꞌnxisa u Jesús umaꞌl u aachꞌoꞌm uvaꞌ tzeꞌun tibꞌ vichiꞌoleꞌ \r Mateo 9.1-8; Lucas 5.17-26 \p \v 1 Tul pal veꞌt kaꞌl unqꞌa qꞌii, as ok veꞌt u Jesús tu u Capernaúm unpajte. As tabꞌi veꞌt unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ atik Aak tu kabꞌal. \m \v 2 As oora kuxh imol veꞌt tibꞌ u tenameꞌ. As yeꞌ nik tuch veꞌt tok unqꞌa uxhchileꞌ tu u tziꞌ kabꞌaleꞌ. As nik tal veꞌt u Jesús viyol u Tiixheꞌ te unqꞌa uxhchileꞌ. \p \v 3 As ul veꞌt kajvaꞌl unqꞌa naj uvaꞌ chelemalik umaꞌl u aachꞌoꞌm viꞌ umaꞌl u chꞌachiꞌm tzeꞌ staꞌn, tan tzeꞌunik tibꞌ vichiꞌol u aachꞌoꞌmeꞌ. \m \v 4 As tul yeꞌ nik tuch tok chajnaj vatz u Jesús taꞌn unqꞌa mamaꞌla tenameꞌ, as teesa veꞌt chajnaj unbꞌiil iviꞌ u kabꞌaleꞌ uveꞌ atikkat Aak. As taqꞌ veꞌt kuꞌ chajnaj u aachꞌoꞌmeꞌ tukꞌ u chꞌachiꞌm tzeꞌeꞌ vatz Aak. \m \v 5 Tul til u Jesús uvaꞌ kꞌujlik chit ikꞌuꞌl chajnaj tiꞌ Aak, as ech tal veꞌt Aak ileꞌ te u aachꞌoꞌmeꞌ: —Unkꞌaol, kat sotzyeꞌ vapaaveꞌ,— tiꞌk Aak. \p \v 6 As tul xonlik ok kaꞌl unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ chusel tibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ, as ech titzꞌa veꞌt chajnaj ileꞌ tu u taanxelaleꞌ: \m \v 7 «¿Kam yolileꞌ uveꞌ ni tal u najeꞌ? Tan aꞌ u Tiixheꞌ ni teesa naj iqꞌii. As yeꞌxhebꞌil la sotzsan u paaveꞌ. Pet taꞌneꞌ u Tiixheꞌ la sotzsan u paaveꞌ,» tiꞌk chajnaj nik tal jeꞌ ste. \m \v 8 As atik skꞌuꞌl u Jesús uvaꞌ kam nik tal taama chajnaj. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —¿Kam qꞌi uveꞌ nu kuxh etitzꞌa uvaꞌ ni veesa iqꞌii u Tiixheꞌ, uvaꞌ netaleꞌ? \m \v 9 ¿As abꞌiste qꞌi uvaꞌ yeꞌ la olebꞌ in tiꞌ ibꞌancheꞌ uvaꞌ netitzꞌa? ¿Ma tiꞌ uvaꞌ: «Kat sotzyeꞌ vapaaveꞌ,» chaj in te u aachꞌoꞌmeꞌ? ¿Pet moj: «Txakpen. As eqꞌo vachꞌachiꞌm tzeꞌeꞌ. As kuxh veꞌteꞌ,» chaj in la valeꞌ? \m \v 10 Pet aqꞌal uvaꞌ la etootzi u tijleꞌm \sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\sc* as kat uli tiꞌ ul isotzsat ipaav unqꞌa aapaaveꞌ vatz u txꞌavaꞌeꞌ, as sevatz tuk valkat te u aachꞌoꞌmeꞌ,— tiꞌk Aak. \m \v 11 As ech tal veꞌt Aak ileꞌ te u aachꞌoꞌmeꞌ: —Txakpen. As eqꞌo vasokeꞌ. As kuxh veꞌt takabꞌal,— tiꞌk Aak. \p \v 12 As yak kuxh txakpu veꞌt u najeꞌ. Teqꞌo veꞌt naj u chꞌachiꞌm tzeꞌeꞌ. As el veꞌt chꞌuꞌl naj xoꞌl unqꞌa tenameꞌ. As teqꞌo veꞌt taama unqꞌa tenameꞌ. As toksa veꞌt unqꞌa tenameꞌ iqꞌii u Tiixheꞌ. As ech tal veꞌt ileꞌ: —¡Yeꞌ atixoj qil ibꞌanax umaj bꞌaꞌnil echeꞌ uveꞌ kat uchya!— tiꞌk unqꞌa tenameꞌ. \s1 Nimolo veꞌt u Jesús u Leví \r Mateo 9.9-13; Lucas 5.27-32 \p \v 13 As bꞌen veꞌt u Jesús tziꞌ u mar unpajte. As ul veꞌt unqꞌa tenameꞌ kꞌatz Aak. As chusun veꞌt Aak xoꞌl unqꞌa tenameꞌ. \m \v 14 Tul pal veꞌt Aak tziꞌ u mar, as til veꞌt Aak u Leví, vikꞌaol u Alfeo, uvaꞌ xonlike tu u atinbꞌaleꞌ uvaꞌ nimolpukat puaj tetz Roma. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ te naj: —Siꞌu. Xekebꞌen sviꞌ,— tiꞌk Aak. As txakpu veꞌt naj. As xekebꞌ veꞌt naj tiꞌ u Jesús. \p \v 15 As teqꞌo veꞌt u Leví u Jesús tikabꞌal. Nimal unqꞌa molol puajeꞌ tetz Roma tukꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ aapaav ni tal unqꞌa fariseo, as xonebꞌ veꞌt ok chajnaj kꞌatz u Jesús tukꞌ unqꞌa ichusulibꞌ Aakeꞌ, tan nimal chit uxhchil xekelik tiꞌ Aak. \m \v 16 As kaꞌl unqꞌa fariseo tukꞌ kaꞌt unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ chusel tibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ, as tul til chajnaj uvaꞌ nik itxꞌaꞌn u Jesús kꞌatz unqꞌa molol puajeꞌ tukꞌ unjoltu unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ yeꞌ ni niman u Tiixheꞌ, as ech tal chajnaj ileꞌ te unqꞌa ichusulibꞌ Aakeꞌ: —¿Kam bꞌan taꞌneꞌ qꞌi uveꞌ nu kuxh itxꞌaꞌn vechusuleꞌ tukꞌ unqꞌa molol puajeꞌ tukꞌ unqꞌa aapaaveꞌ?— tiꞌk chajnaj. \m \v 17 Tul tabꞌi u Jesús, as ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Abꞌil uveꞌ yeꞌl chꞌoꞌm stiꞌ, as yeꞌle u aatzꞌakeꞌ la txakon stiꞌ. Pet aꞌ unqꞌa aachꞌoꞌmeꞌ uveꞌ nitxakon u aatzꞌakeꞌ stiꞌ. As jit unqꞌa uxhchileꞌ tul unmolo uvaꞌ ni tal jeꞌ ste uvaꞌ yeꞌl ipaav ati. Pet unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ nichꞌoꞌn ste uvaꞌ kat paavini, as aꞌeꞌ tul unmolo,— tiꞌk u Jesús. \s1 Nichꞌotil te u Jesús tiꞌ uvaꞌ nikuypu vaꞌy tiꞌ inachax Tiixh \r Mateo 9.14-17; Lucas 5.33-39 \p \v 18 As nik ikuy unqꞌa ichusulibꞌ u Xhuneꞌ ivaꞌy tiꞌ inachat Tiixh. As echat nik ibꞌan unqꞌa ichusulibꞌ unqꞌa fariseo. As tul til kaꞌl unqꞌa uxhchil, as ichꞌoti veꞌt te u Jesús. As ech tal ileꞌ: —Nikuy unqꞌa ichusulibꞌ u Xhuneꞌ ivaꞌy tiꞌ inachat Tiixh. As echat nibꞌan vichusulibꞌ unqꞌa fariseo. ¿As kam qꞌi uvaꞌ yeꞌxhkam nibꞌan unqꞌa achusulibꞌeꞌ?— tiꞌk unqꞌa uxhchileꞌ. \m \v 19 Ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —¿La kol uch qꞌa uvaꞌ la ikuy unqꞌa ilonaaleꞌ ivaꞌy tu umaj nimla qꞌii tiꞌ teqꞌo tibꞌ umaj meꞌal ikꞌaol umaj uxhchil? As tul il u tzumela ileꞌ at xoꞌl. As yeꞌl ivaꞌy chajnajeꞌ la ikuyeꞌ. \m \v 20 As lanal ilej umaꞌl u qꞌii uvaꞌ la ul eesal el u tzumelaeꞌ sxoꞌl, as aꞌn la ikuy veꞌt unqꞌa ilonaaleꞌ ivaꞌy. \p \v 21 As yeꞌxhebꞌil la kꞌooan umaj qꞌaꞌl oksaꞌm taꞌn umaj u akꞌ kꞌoo, tan la iqꞌix u akꞌ kꞌooeꞌ u qꞌaꞌl oksaꞌmeꞌ. As aal chit la qꞌixmu veꞌt u qꞌaꞌl oksaꞌmeꞌ. \m \v 22 As mitaꞌn la uch taqꞌax kuꞌ u akꞌ vino tu umaj qꞌaꞌl tzꞌuꞌm uvaꞌ ech tiloneꞌ xhaalo, tan la iqꞌix u akꞌ vino u qꞌaꞌl tzꞌuꞌmeꞌ, tul la qꞌuꞌili. As la peqꞌxu veꞌt u vino. As la tzꞌejxu veꞌt u tzꞌuꞌmeꞌ tukꞌ u vino. Pet tu umaj akꞌ tzꞌuꞌm la kuꞌkat u akꞌ vino,— tiꞌk u Jesús. \s1 Ni tux veꞌt unqꞌa ichusulibꞌ u Jesús ivatz u trigo tu u xeem qꞌii \r Mateo 12.1-8; Lucas 6.1-5 \p \v 23 Tu umaꞌl u xeem qꞌii as bꞌex paloj u Jesús tukꞌ unqꞌa ichusulibꞌeꞌ xoꞌl unqꞌa trigo uveꞌ avamalike. As xeꞌt tux veꞌt chajnaj kaꞌl ivatz unqꞌa trigo. \m \v 24 As ech tal veꞌt kaꞌl unqꞌa fariseo ileꞌ te u Jesús: —¿Kam bꞌan taꞌn uveꞌ nibꞌan unqꞌa achusulibꞌeꞌ? As tul aꞌeꞌ uveꞌ yeꞌ la uch ibꞌanchu tu u xeem qꞌiieꞌ,— tiꞌk chajnaj. \m \v 25 Ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —¿Ma yeꞌxhkam bꞌa sikꞌlemal setaꞌn tiꞌ uvaꞌ kam kat ibꞌan u David, tul uvaꞌ nik ivaꞌy veꞌt tukꞌ unqꞌa imooleꞌ uvaꞌ xekelik stiꞌ? \m \v 26 As kat ok veꞌt u David vatz u atinbꞌaleꞌ uvaꞌ ninachpukat Tiixh tul uvaꞌ atik ok u Abiatar sibꞌooqꞌol oksan iyol tenam vatz Tiixh. As kat itxꞌaꞌ veꞌt u David u paaneꞌ uvaꞌ maꞌtik teesal el tzan viꞌ u meexhaeꞌ tu u nachbꞌal Tiixheꞌ. As kat taqꞌ veꞌt u David te unqꞌa imooleꞌ uvaꞌ xekelik stiꞌ. As tul aꞌ kuxh unqꞌa oksan iyol tenam vatz Tiixh uvaꞌ la echbꞌun unqꞌa paaneꞌ,— tiꞌk Aak. \p \v 27 As ech tal u Jesús ileꞌ unpajte: —As tiꞌ u najeꞌ la txakonkat u xeem qꞌiieꞌ tul sikꞌujbꞌaꞌt kan u Tiixheꞌ. Pet jit u xeem qꞌiieꞌ la txakonsan u najeꞌ. \m \v 28 As tul ineꞌ uvaꞌ in \sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\sc*,\f + \fr 2.28 \ft As tul tal u Jesúseꞌ u yoleꞌ uvaꞌ \ft \+sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\+sc*, as aꞌ uvaꞌ tal Aak uvaꞌ itzꞌibꞌa kan u \xt Daniel 7.13-14\ft : Kat unvatzkꞌa umaꞌl u vatzikꞌ aqꞌbꞌal as kat vil ikuꞌ chꞌuꞌl umaꞌl u naj tu u suutzꞌ tu almikaꞌ. As kat ul veꞌt kꞌatz umaꞌl u qꞌesla naj. As kat aqꞌax ok vatz u qꞌesla najeꞌ. As kat aqꞌpu veꞌt tijleꞌm tiꞌ unqꞌa tenameꞌ tiꞌ unqꞌa yolbꞌaleꞌ skajayil, as ni toksal veꞌt iqꞌii. As yeꞌl veꞌt iyaꞌtebꞌal u tijleꞌmeꞌ la ibꞌaneꞌ, as yeꞌxhebꞌil la olebꞌ stiꞌ.\f* as ineꞌ viBꞌaal u xeem qꞌiieꞌ,— tiꞌk Aak. \c 3 \s1 Nibꞌaꞌnxisa u Jesús umaꞌl u naj uvaꞌ kꞌoroꞌxhinik tibꞌ iqꞌabꞌ \r Mateo 12.9-14; Lucas 6.6-11 \p \v 1 As tu umaꞌt u xeem qꞌii, as ok veꞌt u Jesús tu u atinbꞌaleꞌ tetz nachbꞌal Tiixh unpajte uvaꞌ ninachpukat Tiixh. As atik ok umaꞌl u naj tzitziꞌ uvaꞌ kꞌoroꞌxhinik tibꞌ umaꞌl viqꞌabꞌ. \m \v 2 As nik kuxh til kaꞌl unqꞌa fariseo tiꞌ uvaꞌ ma tuk ibꞌaꞌnxisa u Jesús u najeꞌ tu u xeem qꞌiieꞌ moj yeꞌle, tan nik ichuk chajnaj txumbꞌal tiꞌ icheesal ipaav Aak. \m \v 3 As ech tal veꞌt Aak ileꞌ te u najeꞌ uveꞌ kꞌoroꞌxhinik tibꞌ viqꞌabꞌeꞌ: —Txakpen. As txakebꞌen sukuxoꞌl,— tiꞌk Aak tal te naj. \m \v 4 As ech tal veꞌt Aak ileꞌ te unqꞌa fariseo: —¿Abꞌiste uveꞌ la uch kubꞌanat tu u xeem qꞌiieꞌ? ¿Ma u bꞌaꞌneꞌ, pet moj u vaꞌlexheꞌ? ¿As ma la uch kulochat unqꞌa uxhchileꞌ, pet moj la kuxh qil ikameꞌ?— tiꞌk Aak. As jit tiin veꞌt unqꞌa fariseo. \m \v 5 As txumun veꞌt Aak, tan til veꞌt Aak uvaꞌ yeꞌ nik itxum chajnaj ivatz u aachꞌoꞌmeꞌ. As ul veꞌt iviꞌ Aak tiꞌ chajnaj. As junun isajit veꞌt bꞌen Aak chajnaj. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ te u najeꞌ: —Yuꞌbꞌaꞌ vaqꞌabꞌeꞌ,— tiꞌk Aak. As iyuꞌbꞌaꞌ veꞌt naj viqꞌabꞌeꞌ. As yak kuxh bꞌaꞌnx veꞌt viqꞌabꞌ najeꞌ. \m \v 6 As tul el veꞌt chꞌuꞌl unqꞌa fariseo tu u atinbꞌaleꞌ tetz nachbꞌal Tiixh, as ikꞌul veꞌt tibꞌ iyol chajnaj tukꞌ unqꞌa najeꞌ uveꞌ echen kꞌatz u Herodes tiꞌ uvaꞌ la yatzꞌpu u Jesús. \s1 Nik ixekebꞌ u mamaꞌla tenam tiꞌ u Jesús \p \v 7 As bꞌen veꞌt Aak tziꞌ u mar unpajte tukꞌ unqꞌa ichusulibꞌeꞌ. As mamaꞌla aa Galilea kat xekebꞌ veꞌt tiꞌ Aak, tukꞌ unqꞌa aa Judea, \m \v 8 tukꞌ unqꞌa aa Jerusalén, tukꞌ unqꞌa aa Idumea, tukꞌ unqꞌa tenameꞌ uveꞌ echen tu unqꞌa talaj tenameꞌ uvaꞌ najlich u tenameꞌ uvaꞌ Tiro tukꞌ u tenameꞌ uvaꞌ Sidón, as tukꞌ unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ echen jalit u aꞌ uvaꞌ Jordán, tan tabꞌi veꞌt unqꞌa tenameꞌ itzibꞌlal unqꞌa mamaꞌla bꞌaꞌnileꞌ uvaꞌ nik ibꞌan u Jesús. As xekebꞌ veꞌt unqꞌa tenameꞌ tiꞌ Aak. \m \v 9 As tal veꞌt Aak te unqꞌa ichusulibꞌeꞌ uvaꞌ la ibꞌan chajnaj tucheꞌ tukꞌ umaj barco tiꞌ uvaꞌ la el Aak vatz unqꞌa tenameꞌ, aqꞌal uvaꞌ yeꞌ la pochꞌax Aak taꞌn unqꞌa tenameꞌ, \m \v 10 tan mamaꞌla aachꞌoꞌm maꞌtik ibꞌaꞌnxisat Aak. Estiꞌeꞌ nikat ipochꞌ veꞌt ok tibꞌ unqꞌa aachꞌoꞌmeꞌ tiꞌ u Jesús, tan nik isaꞌ unqꞌa aachꞌoꞌmeꞌ ikanat Aak. \m \v 11 As tul til unqꞌa subꞌuleꞌ u Jesús, as kuꞌ veꞌt unqꞌa subꞌuleꞌ qaaloj vatz Aak. As taqꞌ veꞌt jeꞌ unqꞌa subꞌuleꞌ tuul iviꞌ. As ech tal veꞌt ileꞌ: —¡Axheꞌ viKꞌaol u Tiixheꞌ!— tiꞌk unqꞌa subꞌuleꞌ. \m \v 12 As iyaa veꞌt Aak unqꞌa subꞌuleꞌ tiꞌ uvaꞌ yeꞌ la tal unqꞌa subꞌuleꞌ u tijleꞌm Aakeꞌ xoꞌl unqꞌa tenameꞌ. \s1 Nitxaa u Jesús kabꞌlaval unqꞌa apóstol \r Mateo 10.1-4; Lucas 6.12-16 \p \v 13 As jeꞌ veꞌt u Jesús viꞌ umaꞌl u vitz. As teqꞌo veꞌt Aak unqꞌa ichusulibꞌeꞌ stiꞌ uveꞌ txaaelik taꞌn Aak. As xekebꞌ veꞌt chajnaj tiꞌ Aak. \m \v 14 As ikꞌujbꞌaꞌ veꞌt kan Aak kabꞌlaval unqꞌa ichusulibꞌeꞌ tiꞌ uvaꞌ la atin kꞌatz Aak as tiꞌ ichajat bꞌen Aak tiꞌ bꞌen talat viyol u Tiixheꞌ \m \v 15 as tiꞌ uvaꞌ la taqꞌ Aak u tijleꞌm chajnajeꞌ tiꞌ ibꞌaꞌnxisal unqꞌa aachꞌoꞌmeꞌ as tiꞌ teesal unqꞌa subꞌuleꞌ unpajte. \m \v 16 As aꞌ vibꞌii kabꞌlaval unqꞌa apóstol u viꞌlaꞌ: U Simón uvaꞌ kat toksa Aak vibꞌii uvaꞌ Luꞌ, \m \v 17 tukꞌ kaꞌvaꞌl vikꞌaol u Zebedeo, u Jacobo tukꞌ u titzꞌin uvaꞌ Xhun. Aꞌ chajnajeꞌ uvaꞌ Boanerges kat ibꞌiia taꞌn Aak, tan ikꞌaol qꞌankoo isuuchil u yoleꞌ uvaꞌ Boanerges, \m \v 18 tukꞌ u Lixh, tukꞌ u Piꞌl, tukꞌ u Bartolomé, tukꞌ u Mateo, tukꞌ u Maxh, tukꞌ umaꞌt u Jacobo, vikꞌaol u Alfeo, tukꞌ u Tadeo, tukꞌ umaꞌt u Simón uvaꞌ echenik xoꞌl unqꞌa tenam uvaꞌ nik alon itilul el unqꞌa ibꞌooqꞌol unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ atik kan taꞌn u ijlenaaleꞌ tu u Roma; \m \v 19 as tukꞌ u Judas uvaꞌ Iscariote uvaꞌ kat kꞌayin u Jesús. \s1 Ni tal u Jesús uvaꞌ yeꞌ la eesal iqꞌii u Tiixhla Espíritu \r Mateo 12.22-32; Lucas 11.14-23 \p \v 20 As tul ok veꞌt Aak tu umaꞌl u kabꞌal, as imol veꞌt tibꞌ unqꞌa tenameꞌ. As yeꞌ nik tuch veꞌt itxꞌaꞌn Aak tukꞌ unqꞌa ichusulibꞌeꞌ. \m \v 21 As tul tabꞌi veꞌt unqꞌa tatin u Jesús uvaꞌ atik Aak tu u kabꞌaleꞌ, as ul eqꞌoloj veꞌt u Jesús taꞌn unqꞌa tatineꞌ uvaꞌ nik taleꞌ, tan yannalik veꞌt iviꞌ u Jesús uveꞌ nik titzꞌa unqꞌa tatineꞌ. \p \v 22 Ech koj unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ tzaa tu u Jerusalén, uvaꞌ chuselik tibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ, as ech nik tal chajnaj ileꞌ: —Aꞌ vibꞌooqꞌol unqꞌa subꞌuleꞌ uvaꞌ Beelzebú ni aqꞌon tijleꞌm u najeꞌ tiꞌ teesal el unqꞌa subꞌuleꞌ,— tiꞌk chajnaj. \m \v 23 Tul imolo veꞌt Aak unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ chusel tibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ, as tukꞌ kꞌuchuvatz kat yolonkat Aak. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —¿La kol uch itilut el u Satanás qꞌa unqꞌa imooleꞌ? \m \v 24 Tan asoj jatxel tibꞌ umaj nimla tenam svatzaj kꞌatz u ijlenaaleꞌ, as yeꞌl u tenameꞌ uvaꞌ bꞌaꞌn koj tatineꞌ. \m \v 25 Asoj yeꞌ la ikꞌul tibꞌ iyol unqꞌa uxhchileꞌ svatzaj tu umaj kabꞌal, as yeꞌl unqꞌa uxhchileꞌ bꞌaꞌn koj tatineꞌ. \m \v 26 Asoj la ixek tibꞌ unqꞌa imool u Satanás stiꞌ, as yeꞌ kꞌulel tibꞌ iyol svatzaj. As yeꞌle bꞌa bꞌaꞌn koj tatineꞌ la ibꞌaneꞌ. As sotzchileꞌ la ibꞌan veꞌteꞌ. \m \v 27 As yeꞌxhebꞌil la uch tok tikabꞌal umaj naj uvaꞌ xoꞌvebꞌal chit viyakꞌileꞌ tiꞌ bꞌen telqꞌat el tzan u tetz najeꞌ. Pet lanal kꞌalpeꞌ u najeꞌ. As aꞌn la uch telqꞌal veꞌt unqꞌa tetz najeꞌ. \m \v 28 As jik chit tuk val sete, tan jankꞌal unqꞌa paaveꞌ uvaꞌ la ibꞌan unqꞌa uxhchileꞌ as kam kuxh yoqꞌoꞌmil la taleꞌ vatz u Tiixheꞌ, as la uch isotzsal ipaav unqꞌa uxhchileꞌ. \m \v 29 Pet abꞌil uvaꞌ la yoqꞌon tiꞌ u Tiixhla Espíritu tiꞌ chit ibꞌeneꞌ, as yeꞌl ipaav u uxhchileꞌ la sotz veꞌteꞌ. As aapaav chit veꞌteꞌ tiꞌ chit ibꞌeneꞌ,— tiꞌk u Jesús, \m \v 30 tan tiꞌ uvaꞌ nik tal unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ atik u subꞌuleꞌ kꞌatz u Jesús. \s1 Nichukax u Jesús taꞌn vitxutx tukꞌ unqꞌa titzꞌin \r Mateo 12.46-50; Lucas 8.19-21 \p \v 31 As ech unbꞌiil stuul, as ul veꞌt vitxutx u Jesús tukꞌ unqꞌa titzꞌin Aakeꞌ. As kat kuxh kaaik kan tiꞌ kabꞌal. As bꞌex alpo veꞌt ok te u Jesús uvaꞌ la el chꞌuꞌl Aak. \m \v 32 As ech tal veꞌt unqꞌa uxhchil ileꞌ uvaꞌ xonlik txala Aak: —Il ak atxutx tukꞌ unqꞌa eetzꞌin at tiꞌ kabꞌal. As nichuk axh aak,— tiꞌk unqꞌa uxhchileꞌ. \m \v 33 Ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —Tuk val sete uvaꞌ abꞌil ech tatineꞌ sunkꞌatz echeꞌ vuntxutxeꞌ as abꞌil uvaꞌ ech tatineꞌ sunkꞌatz echeꞌ unqꞌa vitzꞌineꞌ,— tiꞌk Aak. \m \v 34 As isaji veꞌt bꞌen Aak unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ xonlik txala Aak. Ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —As ech exeꞌ echeꞌ vuntxutxeꞌ; as ech exeꞌ echeꞌ unqꞌa vitzꞌineꞌ, \m \v 35 tan jankꞌal unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ ni niman kam uveꞌ ni tal u Tiixheꞌ, as ech tatineꞌ echeꞌ vitzꞌin, as ech tatineꞌ echeꞌ vanabꞌ, as ech tatineꞌ echeꞌ untxutx,— tiꞌk u Jesús. \c 4 \s1 U kꞌuchuvatz tiꞌ umaꞌl u naj uvaꞌ bꞌex avoj \r Mateo 13.1-23; Lucas 8.4-15 \p \v 1 As xeꞌt veꞌt u Jesús chusun unpajte tziꞌ u mar. As aꞌ chit mamaꞌla tenameꞌ imol veꞌt tibꞌ tiꞌ Aak. As ok veꞌt Aak tu umaꞌl u barco. As xonebꞌ veꞌt Aak tu u barco viꞌ u mar. As kat kaaik veꞌt kan unqꞌa tenameꞌ tziꞌ u mar. \m \v 2 As tukꞌ kꞌuchuvatz nikat ichusunkat Aak. As nimal chit chusbꞌal kat tal Aak. \p Ech tal Aak ileꞌ: \m \v 3 —Etabꞌitaj umaꞌl u yol tiꞌ umaꞌl u naj uvaꞌ kat bꞌex avoj. \m \v 4 As tul av naj, as at unqꞌa iiaeꞌ uvaꞌ echik toon tu bꞌey. As ul unqꞌa tzꞌikineꞌ tu almikaꞌ. As ijuna veꞌt txoo. \m \v 5 As at unqꞌa iiaeꞌ ech toon xoꞌl unqꞌa kꞌubꞌeꞌ uvaꞌ yeꞌlkat tuul txꞌavaꞌ. As oora chit kat bꞌuuqꞌi, tan yeꞌl tuul txꞌavaꞌ at xoꞌl unqꞌa kꞌubꞌeꞌ. \m \v 6 As tul kat tzꞌeꞌsan veꞌt u qꞌiieꞌ, as oora kuxh kat tzaj veꞌteꞌ, tan tiꞌ uvaꞌ yeꞌl taqꞌil kat bꞌen taꞌn unqꞌa kꞌubꞌeꞌ. \p \v 7 As at unqꞌa iiaeꞌ echik toon xoꞌl chꞌiꞌx. As tul kat chꞌii unqꞌa chꞌiꞌxeꞌ, as kat isoka veꞌt unqꞌa chꞌiꞌxeꞌ unqꞌa talaj chikoeꞌ. As yeꞌ kat vatzin veꞌteꞌ. \p \v 8 Pet ech koj unqꞌa iiaeꞌ uvaꞌ echik toon tu u bꞌaꞌnla txꞌavaꞌeꞌ, tan tul kat bꞌuuqꞌi, as kat chꞌii veꞌteꞌ. As kat taqꞌ ivatz. As ati uvaꞌ kat aqꞌon vinaj laval (30) ivatz; as ati kat aqꞌon oxkꞌalal (60) ivatz; as ati uvaꞌ kat aqꞌon oꞌkꞌalal (100) ivatz tiꞌ junun viꞌl,— tiꞌk u Jesús. \m \v 9 As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Abꞌiste ex uvaꞌ nepal tu vunyoleꞌ, as etabꞌitaj uveꞌ ni valeꞌ,— tiꞌk Aak. \p \v 10 As tul uvaꞌ aꞌik kuxh veꞌt u Jesús sijunal, tukꞌ kaꞌt unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ atik kꞌatz Aak, tukꞌ kabꞌlavat unqꞌa ichusulibꞌ Aakeꞌ, as ichꞌoti veꞌt chajnaj isuuchil u kꞌuchuvatzeꞌ uveꞌ kat tal Aak. \m \v 11 As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —As sete tuk valkat isuuchil uvaꞌ yeꞌxhebꞌil ootzin tetz tiꞌ uvaꞌ kam tok unqꞌa tenameꞌ jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ. Pet ech koj unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ yeꞌl tetz tiꞌ vitenam u Tiixheꞌ, tan tukꞌ kuxh kꞌuchuvatz la alaxkat unqꞌa yoleꞌ ste. \m \v 12 As kꞌuxh ni tileꞌ kam uveꞌ nunbꞌaneꞌ as kꞌuxh ni tabꞌi unqꞌa yoleꞌ uvaꞌ ni valeꞌ, as yeꞌ nipal stuul; as yeꞌ nijalpu vitxumbꞌaleꞌ. Estiꞌeꞌ uvaꞌ yeꞌl ipaav la sotzi,— tiꞌk u Jesús. \p \v 13 As ech tal veꞌt Aak ileꞌ te unqꞌa ichusulibꞌeꞌ: —¿Ma yeꞌ nepal bꞌa tu u kꞌuchuvatzeꞌ? ¿Aꞌ kol veꞌt kaꞌt unqꞌa kꞌuchuvatzeꞌ qꞌa la pal ex stuul? \m \v 14 Tan u najeꞌ uveꞌ ni taveꞌ, as aꞌ u uxhchileꞌ uveꞌ ni alon isuuchil viyol u Tiixheꞌ. \m \v 15 As unqꞌa iiaeꞌ uvaꞌ kat oon tu bꞌey, as aꞌ ni tokkateꞌ tiꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ ni abꞌin viyol u Tiixheꞌ. As tul maꞌt tabꞌit u yoleꞌ, as kat ul u Satanás tiꞌ teesat el u yoleꞌ tu u taanxelal u uxhchileꞌ. \p \v 16 As unqꞌa iiaeꞌ uveꞌ kat oon xoꞌl unqꞌa kꞌubꞌeꞌ, tan aꞌ ni tokkateꞌ tiꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ tul ni tabꞌi u yoleꞌ, as nichiibꞌ stiꞌ. As ni tok u yoleꞌ tu u taanxelal. \m \v 17 As yeꞌ kat yakꞌin u yoleꞌ tu u taanxelaleꞌ, tan ech unqꞌa uxhchileꞌ echeꞌ u iiaeꞌ uvaꞌ yeꞌ kat palik bꞌen u taqꞌileꞌ tu txꞌavaꞌeꞌ. As yeꞌxh jatvaꞌl qꞌii kat ibꞌana, tan tul kat ul unqꞌa kꞌaxkꞌoeꞌ tiꞌ u uxhchileꞌ tiꞌ uvaꞌ nimamal u yoleꞌ staꞌn, as oora kuxh kat kaꞌkabꞌin taama stiꞌ. \m \v 18 As unqꞌa iiaeꞌ uveꞌ kat oon xoꞌl unqꞌa chꞌiꞌxeꞌ, as aꞌ ni tokkateꞌ tiꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ kat abꞌin viyol u Tiixheꞌ. \m \v 19 As nu kuxh ixaansa unqꞌa uxhchileꞌ taama tiꞌ unqꞌa veeꞌ at vatz u txꞌavaꞌeꞌ as tukꞌ tiꞌ u txꞌiibꞌal qꞌiieꞌ uvaꞌ ni sotzsan ikꞌuꞌl unqꞌa uxhchileꞌ tiꞌ u yoleꞌ. As kam kuxh unqꞌa veeꞌ ni tachva. Estiꞌeꞌ yeꞌ niyakꞌin u yoleꞌ tu u taanxelal unqꞌa uxhchileꞌ echeꞌ umaj tzeꞌ uvaꞌ yeꞌ nivatzineꞌ. \m \v 20 As unqꞌa iiaeꞌ uvaꞌ ech toon tu bꞌaꞌnla txꞌavaꞌ, as aꞌ ni tokkateꞌ tiꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ ni abꞌin viyol u Tiixheꞌ. As ni toksa taama tiꞌ inimataꞌ, as ech nibꞌan unqꞌa uxhchileꞌ echeꞌ unqꞌa tzeꞌeꞌ uvaꞌ nivatzineꞌ, tan ati uvaꞌ ni taqꞌ vinaj laval (30) ivatz, as ati ni taqꞌ oxkꞌalal (60) ivatz, as ati ni taqꞌ oꞌkꞌalal (100) ivatz tiꞌ junun viꞌl,— tiꞌk u Jesús. \s1 Ni tal u Jesús tiꞌ uvaꞌ yeꞌl umaj kam ati uvaꞌ yeꞌ koj la ootzili \r Lucas 8.16-18 \p \v 21 As ech tal u Jesús ileꞌ unpajte: —¿As la kol uch qꞌa uvaꞌ tul la matxax umaj txijubꞌal, as aꞌ kol la oksalkat qꞌa jaqꞌ umaj kaaxha moj jaqꞌ umaj chꞌach? Pet aꞌ la aqꞌpikkat jeꞌeꞌ viꞌ u matxbꞌaleꞌ tiꞌ itxijuneꞌ. \m \v 22 Estiꞌeꞌ uvaꞌ yeꞌl umaj kam ati uvaꞌ yeꞌ koj la ootzili. As kam uveꞌ mujel as techal la el chꞌuꞌl viꞌ saj tiꞌ tilpeꞌ. \m \v 23 As abꞌiste ex uvaꞌ nepal tu vunyoleꞌ, as etabꞌitaj uveꞌ ni valeꞌ,— tiꞌk u Jesús. \p \v 24 As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Ebꞌantaj jeꞌ teviꞌ tiꞌ unqꞌa yoleꞌ uveꞌ netabꞌi, tan asoj la etoksa etaama tiꞌ etabꞌitaꞌ, as aal la taqꞌ u Kubꞌaal Tiixheꞌ etxumbꞌal tiꞌ epal stuul. \m \v 25 As abꞌil uvaꞌ ni toksa taama tiꞌ inimat u yoleꞌ, kꞌuxh bꞌiil kuxh nipal stuul, as aal la chee itxumbꞌal stiꞌ. Pet ech koj u uxhchileꞌ uvaꞌ yeꞌ ni toksa taama tiꞌ tabꞌit u yoleꞌ as tukꞌ tiꞌ inimataꞌ, as aal la sotzsal veꞌt u yoleꞌ skꞌuꞌl,— tiꞌk u Jesús. \s1 U kꞌuchuvatz tiꞌ u iia uvaꞌ nichꞌii sijunal \p \v 26 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ unpajte: —Ech nibꞌan u tijleꞌm u Tiixheꞌ tiꞌ vitenameꞌ echeꞌ nibꞌan umaj naj uvaꞌ ni tava u iiaeꞌ tu u txꞌavaꞌ. \m \v 27 As tul maꞌt tavat naj u iiaeꞌ, as la vat naj jun aqꞌbꞌal; as la lakpu naj jun qꞌii. As il u iia ileꞌ nixalmit veꞌteꞌ tiꞌ ichꞌiieꞌ, kꞌuxh yeꞌ tootzaj naj kam nibꞌaneꞌ tul nichꞌiieꞌ. \m \v 28 Tan aꞌ u txꞌavaꞌeꞌ kat bꞌanon uvaꞌ kat xalmit u iiaeꞌ. As kat chee veꞌt ixaj; as kat chee veꞌt toj. As nimal ivatz kat taqꞌ veꞌteꞌ. \m \v 29 As tul uvaꞌ kat qꞌanbꞌu veꞌt vivatzeꞌ, as kat maklu veꞌteꞌ, tan tiꞌ uvaꞌ kat ilej veꞌt viqꞌiieꞌ tiꞌ imakleꞌ,— tiꞌk u Jesús. \s1 U kꞌuchuvatz tiꞌ umaꞌl u iia uvaꞌ tzꞌup kuxhtuꞌ \r Mateo 13.31-32; Lucas 13.18-19 \p \v 30 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ unpajte: —Tuk val isuuchil sete tiꞌ uvaꞌ kam inaꞌ u tenameꞌ uvaꞌ at jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ: \m \v 31 Tan ech inaꞌ vitenam Aakeꞌ echeꞌ uvaꞌ kat ibꞌan u iiaeꞌ tetz u mostaza uvaꞌ kat aval tu umaj txꞌavaꞌ. As kꞌuxh tzꞌup chit u iiaeꞌ tiꞌ unjoltu unqꞌa iiaeꞌ uvaꞌ kat aval tu u txꞌavaꞌeꞌ, \m \v 32 as tul kat chꞌii veꞌteꞌ, as nim chit kat oonkat tiꞌ unjoltu unqꞌa chikoeꞌ uveꞌ at tu u txꞌavaꞌeꞌ. As nim chit unqꞌa iqꞌabꞌeꞌ kat ibꞌana. As ni tul veꞌt unqꞌa talaj tzꞌikineꞌ iꞌloj jaqꞌ vimuuil unqꞌa ixaj tzeꞌeꞌ,— tiꞌk u Jesús. \p \v 33 As mamaꞌla kꞌuchuvatz echeꞌ unqꞌa veeꞌ kat ichus u Jesús, jankꞌal unqꞌa chusbꞌaleꞌ uveꞌ kat itxꞌol unqꞌa uxhchileꞌ ipal stuul. \m \v 34 As yeꞌl umaꞌtoj yol nik tal Aak uvaꞌ jit tukꞌ kꞌuchuvatz. Pet tul uvaꞌ Aak kuxh veꞌt sijunal tukꞌ unqꞌa ichusulibꞌeꞌ, as nik tal Aak isuuchil unqꞌa kꞌuchuvatzeꞌ ste. \s1 Ni tanbꞌaꞌ u Jesús u mam kajiqꞌ viꞌ u mar \r Mateo 8.23-27; Lucas 8.22-25 \p \v 35 As tu u qꞌiieꞌ tul uvaꞌ tzꞌotin veꞌteꞌ, as ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ te unqꞌa ichusulibꞌeꞌ: —Koꞌnaj jalit u mar,— tiꞌk Aak. \m \v 36 As iqꞌiila veꞌt kan unqꞌa ichusulibꞌ Aakeꞌ unqꞌa tenameꞌ. As teqꞌo veꞌt bꞌen chajnaj Aak jalit u mar tu u barco. As bꞌen veꞌt kaꞌt unqꞌa uxhchileꞌ tukꞌ unqꞌa ibarco tiꞌ u barco uvaꞌ atikkat ok Aak. \m \v 37 As tul maꞌtik ipalik ok chajnaj viꞌ u mar tukꞌ u barco, as xeꞌt veꞌt umaꞌl u mam kajiqꞌ jabꞌal. As vaꞌlik chit ipilqꞌut veꞌt tibꞌ u mar. As nik tok veꞌt u aꞌeꞌ tu u barco. As bꞌiit kuxh yeꞌ nik ibꞌen veꞌt u barco xeꞌ u mar. \m \v 38 As vatik chit veꞌt u Jesús tu u barco. As atik kuꞌ iviꞌ Aak viꞌ umaꞌl u vitzꞌ. As ul bꞌeyloj veꞌt Aak taꞌn unqꞌa ichusulibꞌeꞌ. As ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ te Aak: —¿Chusul, ma yeꞌ neetzꞌa uvaꞌ tuk kamoj veꞌt oꞌ? ¡Tan tuk bꞌenoj veꞌt oꞌ tukꞌ u barco xeꞌ u mar!— tiꞌk chajnaj. \m \v 39 As txakpu veꞌt u Jesús. As iyaa veꞌt Aak u kajiqꞌeꞌ tukꞌ u mar. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —¡Yaꞌoj ex! ¡As yeꞌ tiin ex!— tiꞌk Aak. As yak kuxh yaꞌ veꞌt u kajiqꞌeꞌ. As liibꞌ veꞌt u mar. \m \v 40 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ te unqꞌa ichusulibꞌeꞌ: —¿Kam qꞌi uvaꞌ vaꞌl kuxh exoꞌv veꞌteꞌ? ¿As ma yeꞌl ex bꞌa nekꞌujbꞌaꞌ ekꞌuꞌl sviꞌ?— tiꞌk Aak. \m \v 41 As ok veꞌt umaꞌl u mam xoꞌvichil xeꞌ taama chajnaj. As ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ svatzaj: —¡Nim chit u tijleꞌm Aakeꞌ, tan ninimal Aak taꞌn u kajiqꞌ jabꞌaleꞌ tukꞌ u mar!— tiꞌk chajnaj svatzaj. \c 5 \s1 Nibꞌaꞌnxisa u Jesús umaꞌl u naj uvaꞌ atik ok subꞌul skꞌatz \r Mateo 8.28-34; Lucas 8.26-39 \p \v 1 As tul oon veꞌt u Jesús tukꞌ unqꞌa ichusulibꞌeꞌ jalit u mar, tu vitxꞌavaꞌ unqꞌa aa Gadara, \m \v 2 as el veꞌt chꞌuꞌl Aak tu u barco. As ul veꞌt umaꞌl u naj uvaꞌ atik ok umaꞌl u subꞌul skꞌatz tiꞌ ikꞌulpu u Jesús. As aꞌ elkat chꞌuꞌl u najeꞌ viꞌ kamnaj, \m \v 3 tan aꞌ atikkat naj tu uveꞌ nimujlukat unqꞌa kamnajeꞌ. As yeꞌxhebꞌil nik tolebꞌ tiꞌ ikꞌalat u najeꞌ, as mitaꞌn tukꞌ kateena. \m \v 4 As jatpajul kuxh maꞌtik ikꞌalpu u toj najeꞌ tukꞌ iqꞌabꞌ naj taꞌn kateena. As nik tolebꞌ naj tiꞌ iratꞌpu u kateenaeꞌ. As yeꞌxhebꞌil nik tolebꞌ tiꞌ naj. \m \v 5 As nik ixaan naj sqꞌiil as aqꞌbꞌal unpajte. As nik isikꞌin naj viꞌ unqꞌa vitzeꞌ as viꞌ kamnaj unpajte. As nikat kuxh ikꞌaxbꞌisa jeꞌ tibꞌ naj taꞌn unqꞌa kꞌubꞌeꞌ. \p \v 6 Tul til naj u Jesús tziꞌaꞌn, as oojeꞌl itzaa naj. As kuꞌ naj qaaloj vatz Aak. \m \v 7 As ech tal veꞌt naj ileꞌ tukꞌ sikꞌiꞌm: —¿Kam asaꞌ sve, Jesús, iKꞌaol Tiixh uvaꞌ at tu almikaꞌ uvaꞌ nim talcheꞌ? ¡Tuk unjaj bꞌaꞌnil see tukꞌ vibꞌii u Tiixheꞌ uvaꞌ yeꞌ la aaqꞌ bꞌen in tu u kꞌaxkꞌoeꞌ!— tiꞌk u najeꞌ, \m \v 8 tan tiꞌ uvaꞌ maꞌtik talat u Jesús te u najeꞌ uvaꞌ la el u subꞌuleꞌ tiꞌ naj. \m \v 9 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ te u subꞌuleꞌ: —¿Kam abꞌii?— tiꞌk Aak. As ech tal veꞌt u subꞌul ileꞌ: —Legión unbꞌii, tan nimal unxaaneꞌ,— tiꞌk u subꞌuleꞌ. \m \v 10 As ijaj veꞌt u subꞌuleꞌ kuybꞌal te u Jesús tiꞌ uvaꞌ yeꞌ la itilu el Aak u subꞌuleꞌ tu vitxꞌavaꞌ unqꞌa aa Gadara. \p \v 11 As nimal unqꞌa chichameꞌ nik ikꞌuachineꞌ najlich umaꞌl u tal vitz. \m \v 12 As ijaj veꞌt unqꞌa subꞌuleꞌ bꞌaꞌnil te u Jesús. Ech tal veꞌt ileꞌ: —¡Chaj bꞌen oꞌ tiꞌ unqꞌa chichameꞌ, aqꞌal uvaꞌ la ok oꞌ stiꞌ!— tiꞌk unqꞌa subꞌuleꞌ. \m \v 13 As taqꞌ veꞌt u Jesús tokebꞌal unqꞌa subꞌuleꞌ tiꞌ unqꞌa chichameꞌ. As el veꞌt chꞌuꞌl unqꞌa subꞌuleꞌ kꞌatz u najeꞌ. As ok veꞌt unqꞌa subꞌuleꞌ tiꞌ unqꞌa chichameꞌ, tan kamal kaꞌvoꞌj mil (2,000) unqꞌa chichameꞌ atik tzitziꞌ. As oojeꞌl ibꞌen veꞌt txoo tiꞌ isutit veꞌt bꞌen tibꞌ xeꞌ u mar vatz u vitzeꞌ. As kam veꞌt txoo xeꞌ u mar. \p \v 14 As ooj veꞌt unqꞌa xeen chichameꞌ. As bꞌex tal veꞌt chajnaj itzibꞌlal tu u tenameꞌ tukꞌ tulaj unqꞌa talaj tenameꞌ. As nimal unqꞌa uxhchileꞌ uli tiꞌ tilataꞌ kam uveꞌ kat uchi. \m \v 15 Tul oon unqꞌa uxhchileꞌ kꞌatz u Jesús, as til veꞌt unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ xonlik veꞌt u najeꞌ uveꞌ kꞌaxbꞌinalik taꞌn unqꞌa mamaꞌla subꞌuleꞌ. As teqꞌo veꞌt taama unqꞌa uxhchileꞌ, tan atik veꞌt ok toksaꞌm u najeꞌ. As bꞌaꞌnik veꞌt iyolon naj. \m \v 16 As tal veꞌt unqꞌa uxhchileꞌ isuuchil uvaꞌ kat ilon tel unqꞌa subꞌuleꞌ tiꞌ u najeꞌ. As kat tal veꞌt chajnaj te unqꞌa tenameꞌ kam uvaꞌ kat tila, tul uvaꞌ kat ok unqꞌa subꞌuleꞌ tiꞌ unqꞌa chichameꞌ. \m \v 17 As xeꞌt veꞌt unqꞌa tenameꞌ tiꞌ ijajat bꞌaꞌnil te u Jesús tiꞌ uvaꞌ la el veꞌt Aak tu u atinbꞌaleꞌ. \p \v 18 As tul ok veꞌt u Jesús tu u barco unpajte tiꞌ iqꞌaav Aak jalit u mar, as u naj uvaꞌ maꞌtik tel unqꞌa subꞌuleꞌ stiꞌ, as ijaj veꞌt naj bꞌaꞌnil te Aak uvaꞌ la xekebꞌ naj tiꞌ Aak. \m \v 19 Pet ech tal veꞌt Aak ileꞌ te naj: —Kuxh takabꞌal kꞌatz unqꞌa aatineꞌ. As kuxh al ste kam unqꞌa nimla bꞌaꞌnileꞌ uvaꞌ kat ibꞌanlu u Tiixheꞌ see, tan nitxum Aak avatz,— tiꞌk u Jesús. \m \v 20 As bꞌex ipaxsa veꞌt u najeꞌ itzibꞌlal u Jesús tulaj unqꞌa tenameꞌ uveꞌ tu Decápolis kam u bꞌaꞌnileꞌ uveꞌ kat ibꞌan Aak te naj. As kajayil chit unqꞌa uxhchileꞌ teqꞌo veꞌt taama. \s1 Nibꞌaꞌnxisa u Jesús vimeꞌal u Jairo tukꞌ umaꞌt u ixoj \r Mateo 9.18-26; Lucas 8.40-56 \p \v 21 As tul maꞌt iqꞌax veꞌt u Jesús jalit u mar tukꞌ u barco unpajte, as mamaꞌla tenam imol veꞌt tibꞌ tiꞌ Aak. As kaa veꞌt Aak tziꞌ u mar. \p \v 22 As ul veꞌt umaꞌl u naj uvaꞌ Jairo ibꞌii uvaꞌ bꞌooqꞌolik xoꞌl unqꞌa tiaal Israel tu u atinbꞌaleꞌ tetz nachbꞌal Tiixh. As tul til naj u Jesús, as qaaebꞌ veꞌt naj vatz Aak. \m \v 23 As vaꞌlik chit ijajat veꞌt naj bꞌaꞌnil te Aak. Ech tal veꞌt naj ileꞌ: —Tuk kamoj veꞌt vas unmeꞌaleꞌ. Pet bꞌan bꞌaꞌnil. Kuxh ila. As la aaqꞌ jeꞌ aqꞌabꞌ stiꞌ, aqꞌal uvaꞌ la bꞌaꞌnxi. As yeꞌxhkam la kami,— tiꞌk naj. \m \v 24 As bꞌen veꞌt u Jesús tiꞌ naj. As aꞌ chit mamaꞌla tenameꞌ xekelik tiꞌ Aak. As vaꞌlik chit ipochꞌat veꞌt unqꞌa tenameꞌ Aak. \p \v 25 As atik ok umaꞌl u ixoj xoꞌl unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ kabꞌlavaxnik yaabꞌ ixeꞌt chꞌoꞌnoj, tan aꞌ vitxꞌaao u ixojeꞌ yeꞌ nik iyaꞌeꞌ. \m \v 26 As maꞌtik kuxh ibꞌuchlu ixoj taꞌn unqꞌa aatzꞌakeꞌ. As maꞌtik kuxh isotzsat ixoj vipuajeꞌ taꞌn unqꞌa aatzꞌakeꞌ. As yeꞌ nik ibꞌaꞌnx veꞌt ixoj. Pet aal chit nik inimxu veꞌt u chꞌoꞌmeꞌ kꞌatz ixoj. \m \v 27 Tul uvaꞌ tabꞌi veꞌt ixoj itzibꞌlal u Jesús, as oon veꞌt ixoj tiꞌ ijetzꞌet ok tibꞌ tiꞌ iqul Aak xoꞌl unqꞌa tenameꞌ. As ikan veꞌt ok ixoj u toksaꞌm Aakeꞌ, \m \v 28 tan ech nik tal jeꞌ ixoj ileꞌ ste: «Tul kuxh la unkanoꞌk u toksaꞌm u Jesús, as tuk bꞌaꞌnxoj veꞌt ineꞌ,» tiꞌk ixoj. \m \v 29 As tul kuxh ikan ixoj u toksaꞌm Aakeꞌ, as yak kuxh yaꞌ veꞌt vitxꞌaao ixojeꞌ skꞌatz. As inach veꞌt ixoj uvaꞌ bꞌaꞌnik veꞌt ixoj. \p \v 30 As inach veꞌt u Jesús uvaꞌ maꞌtik tel chꞌuꞌl u bꞌaꞌnileꞌ kꞌatz Aak. As isuchqꞌi veꞌt tibꞌ Aak xoꞌl unqꞌa tenameꞌ. Ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —¿Abꞌil kat kanon u voksaꞌmeꞌ?— tiꞌk Aak. \m \v 31 As ech tal veꞌt unqꞌa ichusulibꞌ Aak ileꞌ: —U mam tenameꞌ ni pochꞌon axh. ¿As kam qꞌi uveꞌ naaleꞌ uvaꞌ: «¿Abꞌil kat kanon u voksaꞌmeꞌ?» chꞌaxh naaleꞌ?— tiꞌk chajnaj. \m \v 32 As yeꞌ nikat iyaꞌ Aak tiꞌ isajineꞌ xoꞌl unqꞌa tenameꞌ tiꞌ uvaꞌ abꞌil kat kanon Aak. \m \v 33 As atik veꞌt skꞌuꞌl u ixojeꞌ uvaꞌ maꞌtik ibꞌaꞌnx veꞌt ixoj. As ijetzꞌ veꞌt ok tibꞌ ixoj. As kuꞌ veꞌt ixoj qaaloj vatz Aak, tan vaꞌlik chit itꞌuntꞌuch veꞌt ixoj taꞌn xoꞌvichil. As tal veꞌt ixoj isuuchil te Aak. \m \v 34 As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Ixoj, kat elyu veꞌt u chꞌoꞌmeꞌ seeꞌ, tan tiꞌ uvaꞌ kat akꞌujbꞌaꞌ akꞌuꞌl sviꞌ. As bꞌaꞌn veꞌt axh. As aꞌ vibꞌaꞌnil u Tiixheꞌ la bꞌen seeꞌ,— tiꞌk Aak. \p \v 35 As antelik kuxh iyolon Aak tukꞌ u ixojeꞌ, tul bꞌex uloj veꞌt kaꞌl unqꞌa uxhchil uvaꞌ chajel veꞌt taꞌn unqꞌa tatin u Jairo uvaꞌ nik bꞌooqꞌolin u atinbꞌaleꞌ tetz nachbꞌal Tiixh. Ech ul tal ileꞌ te naj: —Kat kamyu veꞌt vas ameꞌaleꞌ. As yeꞌxhkam kuxh aal veꞌt te u Chusuleꞌ,— tiꞌk unqꞌa uxhchileꞌ. \m \v 36 As tul tabꞌi veꞌt u Jesús u yoleꞌ, as ech tal veꞌt Aak ileꞌ te u najeꞌ uvaꞌ nik bꞌooqꞌolin u atinbꞌaleꞌ tetz nachbꞌal Tiixh: —Yeꞌ kuxh xoꞌv axh. Pet kꞌujbꞌaꞌ akꞌuꞌl sviꞌ,— tiꞌk Aak. \m \v 37 As tal veꞌt Aak uvaꞌ yeꞌl unqꞌa tenameꞌ la bꞌen tiꞌ Aak. Pet taꞌn kuxh u Luꞌeꞌ tukꞌ u Santiago tukꞌ u Xhuneꞌ, u titzꞌin u Santiago, kat teqꞌo Aak stiꞌ. \m \v 38 As tul oon veꞌt Aak tukꞌ chajnaj tu vikabꞌal u Jairo, as til veꞌt Aak uvaꞌ vaꞌlik chit toqꞌ unqꞌa uxhchileꞌ tiꞌ u xvaakeꞌ. \m \v 39 As ok veꞌt Aak tu kabꞌal. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —¿As kam qꞌi uveꞌ vaꞌl kuxh etoqꞌeꞌ tiꞌ u xvaakeꞌ? Tan yeꞌl ixoj kamnal koj. Pet vatik kuxheꞌ,— tiꞌk Aak. \m \v 40 As itzeꞌle kuxh unqꞌa uxhchileꞌ viyol Aakeꞌ. As tal veꞌt Aak uvaꞌ la el unqꞌa uxhchileꞌ tiꞌeꞌl kabꞌal. As teqꞌo veꞌt ok Aak oxvaꞌl unqꞌa ichusulibꞌeꞌ stiꞌ uvaꞌ xekelik tiꞌ Aak. As ok veꞌt Aak tukꞌ chajnaj, tukꞌ vibꞌaal u xvaakeꞌ, as tukꞌ vitxutxeꞌ, tu uvaꞌ atikkat u xvaakeꞌ. \m \v 41 As itxey veꞌt Aak iqꞌabꞌ u xvaakeꞌ. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Talita cumi,— tiꞌk Aak.\f + \fr 5.41 \ft As ech isuuchil u yoleꞌ uvaꞌ tal Aak: «Xvaak, tuk val see, txakpen,» tiꞌk Aak.\f* \m \v 42 As txakpu veꞌt u xvaakeꞌ uvaꞌ kabꞌlavalik kuxh iyaabꞌ. As xaan veꞌt ixoj. As teqꞌo veꞌt taama unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ atik ok tu u kabꞌaleꞌ. \m \v 43 As ibꞌeya veꞌt Aak te unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ yeꞌxh katil la alpukat tiꞌ uvaꞌ kat tulsa Aak taama u xvaakeꞌ. As tal veꞌt Aak uvaꞌ la aqꞌax veꞌt techbꞌubꞌal ixoj. \c 6 \s1 Nichusun u Jesús tu u Nazaret \r Mateo 13.53-58; Lucas 4.16-30 \p \v 1 As el veꞌt chꞌuꞌl u Jesús tu vikabꞌal u Jairo. As oon veꞌt Aak tu vitenameꞌ uvaꞌ Nazaret. As xekelik unqꞌa ichusulibꞌ Aakeꞌ stiꞌ. \m \v 2 As tul ilej veꞌt u xeem qꞌiieꞌ, as ok Aak tu u atinbꞌaleꞌ tetz nachbꞌal Tiixh. As xeꞌt veꞌt Aak chusun. Tul tabꞌi veꞌt unqꞌa uxhchileꞌ ichusun Aak, as teqꞌo veꞌt taama unqꞌa uxhchileꞌ. As ech tal veꞌt ileꞌ svatzaj: —¿Katileꞌ qꞌi kat bꞌex teqꞌokat u najeꞌ vitxumbꞌaleꞌ tiꞌ unqꞌa nimla bꞌaꞌnileꞌ uvaꞌ nibꞌan naj? ¿As kam nimla txumbꞌalileꞌ qꞌi kat bꞌex ichus tibꞌ naj stiꞌ? \m \v 3 ¿As moj jit u najeꞌ uvaꞌ seeol, u tal u Maꞌleꞌ? ¿As moj jit titzꞌin najeꞌ u Jacobo, tukꞌ u Xhuꞌl, tukꞌ u Judas, tukꞌ u Simón? As ootzimaleꞌ unqꞌa tanabꞌ najeꞌ sqaꞌn,— tiꞌk unqꞌa uxhchileꞌ svatzaj, tan yeꞌ kat isaꞌ unqꞌa uxhchileꞌ inimat u Jesús. \m \v 4 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ te unqꞌa uxhchileꞌ: —As katil kuxh la oksalkat iqꞌii umaꞌl u qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ. Pet ech koj tu vitenameꞌ tukꞌ xoꞌl unqꞌa tatineꞌ tikabꞌal, tan echeꞌ la koj oksal iqꞌii,— tiꞌk Aak. \m \v 5 As jit uch ibꞌanat veꞌt Aak unqꞌa nimla bꞌaꞌnileꞌ tu vitenameꞌ. Pet taꞌn kuxh kaꞌl unqꞌa aachꞌoꞌm kat taqꞌ jeꞌ Aak iqꞌabꞌ stiꞌ. As kat bꞌaꞌnxi. \m \v 6 As kat yan veꞌt te Aak uvaꞌ yeꞌ kat ikꞌujbꞌaꞌ unqꞌa uxhchileꞌ ikꞌuꞌl tiꞌ Aak. \s1 Nichaj bꞌen u Jesús kabꞌlaval vichusulibꞌ \r Mateo 10.5-15; Lucas 9.1-6 \p As bꞌex isoli veꞌt Aak unqꞌa talaj tenameꞌ uveꞌ echen najlich u Nazaret. As nikat ichusun veꞌt Aak tzitziꞌ. \m \v 7 As imolo veꞌt Aak kabꞌlaval unqꞌa ichusulibꞌeꞌ. As ichaj veꞌt bꞌen Aak chajnaj. As kaꞌkabꞌil teqꞌot tibꞌ chajnaj kat ibꞌan Aak. As taqꞌ veꞌt Aak tijleꞌm chajnaj tiꞌ teesal unqꞌa subꞌuleꞌ kꞌatz unqꞌa uxhchileꞌ. \m \v 8 As kat tal bꞌen Aak te chajnaj uvaꞌ yeꞌl unbꞌooj tetz chajnaj la teqꞌo tu bꞌey. As yeꞌl isam chajnaj la teqꞌo. As mitaꞌn txꞌix; as mitaꞌn puaj. Pet taꞌn kuxh vikarote chajnajeꞌ la teqꞌo. \m \v 9 As la uch toksat chajnaj ixaꞌp. Pet yeꞌl kaꞌvoꞌj toksaꞌm chajnaj la teqꞌo. \m \v 10 As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Abꞌiste u kabꞌaleꞌ uvaꞌ la kꞌulpukat ex uvaꞌ la bꞌenkat ex, as tzitziꞌ la atinkat ex lanal el chꞌuꞌl ex tu u tenameꞌ. As aꞌn la etaqꞌ kan u atinbꞌaleꞌ. \m \v 11 Asoj at umaj tenam uvaꞌ yeꞌ la kꞌulpukat ex, asoj yeꞌ la isaꞌ unqꞌa tenameꞌ tabꞌit veyoleꞌ, as la el chꞌuꞌl ex tzitziꞌ. As la echitu el u pojoeꞌ uveꞌ at tiꞌ vetojeꞌ, texhlal tetz uvaꞌ yeꞌ bꞌaꞌn vitxumbꞌal unqꞌa tenameꞌ. As jik chit tuk val sete uvaꞌ tu u qꞌiieꞌ uveꞌ la ulkat u kꞌaxkꞌoeꞌ, tan nimeꞌ u kꞌaxkꞌoeꞌ la ul tiꞌ u tenameꞌ tiꞌ uveꞌ kat ul tiꞌ u Sodoma tukꞌ u Gomorra,— tiꞌk Aak. \p \v 12 As el veꞌt chꞌuꞌl unqꞌa ichusulibꞌ u Jesús tiꞌ bꞌen talat te unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ la ikꞌaxa tibꞌ unqꞌa tenameꞌ tiꞌ tok kꞌatz u Tiixheꞌ. \m \v 13 As kat teesa veꞌt el chajnaj unqꞌa subꞌuleꞌ tiꞌ unqꞌa uxhchileꞌ. As nimal unqꞌa aachꞌoꞌmeꞌ kat ivaa chajnaj taꞌn aceite. As kat bꞌaꞌnx veꞌt unqꞌa aachꞌoꞌmeꞌ. \s1 Vikamebꞌal u Xhun uvaꞌ nik aqꞌon kuꞌ uxhchil xeꞌ aꞌ \r Mateo 14.1-12; Lucas 9.7-9 \p \v 14 As tabꞌi veꞌt u ijlenaaleꞌ uvaꞌ Herodes uvaꞌ nik toksal veꞌt iqꞌii u Jesús, tan katil kuxh nik tokkat veꞌt iqꞌii Aak. As ech tal veꞌt naj ileꞌ: —Aꞌ u Xhuneꞌ uvaꞌ nik aqꞌon kuꞌ unqꞌa uxhchileꞌ xeꞌ u aꞌeꞌ uvaꞌ kat ulyu taama unpajte. Estiꞌeꞌ ni tolebꞌ tiꞌ ibꞌanat unqꞌa nimla bꞌaꞌnileꞌ,— tiꞌk naj. \m \v 15 Pet ech tal kaꞌt unqꞌa uxhchil ileꞌ: —Kamal u Elías,— tiꞌke. As at unjolte uvaꞌ ech nik tal ileꞌ: —Kamal aꞌ umaj u qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ echeꞌ unqꞌa uvaꞌ kat ul naꞌytzan,— tiꞌk unqꞌa uxhchileꞌ. \m \v 16 As tul tabꞌi veꞌt u Herodes u yoleꞌ tiꞌ u Jesús, as ech tal veꞌt naj ileꞌ: —Aꞌ u Xhuneꞌ bꞌa kat ulyu taama unpajte uvaꞌ kat val itzokꞌpik el iviꞌ,— tiꞌk u Herodes. \p \v 17 Tan maꞌtik talat naj itxeypu u Xhuneꞌ, as tal naj iqitzpu taꞌn kateena tu u kaarsa tiꞌ inimal viyol u Herodías, u tixqel u Piꞌl uvaꞌ titzꞌin u Herodes, tan ixoj alon uvaꞌ la yatzꞌpu u Xhuneꞌ, tan tixqelik veꞌt u Herodes u Herodías. \m \v 18 As aꞌ ibꞌankat u Herodes, tan ech nik tal u Xhun ileꞌ te u Herodes: «Paaveꞌ kat abꞌana, tan kat eexqeli veꞌt u tixqel veetzꞌineꞌ,» tiꞌk u Xhuneꞌ tala. \m \v 19 As nik ichꞌoꞌn veꞌt taama u Herodías tiꞌ u Xhuneꞌ. As ichuk veꞌt ixoj txumbꞌal tiꞌ iyatzꞌpu u Xhuneꞌ, tan nikat isaꞌ ixoj uvaꞌ la kam u Xhuneꞌ. As yeꞌ nik tolebꞌ ixoj, \m \v 20 tan nik ixoꞌva u Herodes u Xhuneꞌ, tan naꞌlik vatz u Herodes uvaꞌ jik itxumbꞌal u Xhuneꞌ as yeꞌl u vaꞌlexheꞌ nik ibꞌaneꞌ. Estiꞌeꞌ nik ikol u Herodes u Xhuneꞌ vatz ixoj. As kꞌuxh nik isotz veꞌt ikꞌuꞌl u Herodes taꞌn viyol u Xhuneꞌ, as nik ichiibꞌ naj tiꞌ tabꞌil unqꞌa yoleꞌ. \p \v 21 As aꞌ uchkat veꞌt vatz u Herodías tul uvaꞌ kat tzꞌaj veꞌt iyaabꞌ u Herodes, tan kat ibꞌan veꞌt naj umaꞌl u bꞌaꞌnla txꞌaꞌoꞌm tukꞌ unqꞌa bꞌooqꞌol tenameꞌ, tukꞌ unqꞌa lochol tetz najeꞌ, as tukꞌ kaꞌt unqꞌa najeꞌ uveꞌ nim iyolbꞌeleꞌ tu u Galilea. \m \v 22 As ok veꞌt u tal u Herodías bꞌixoj tu u nimla qꞌiieꞌ. As achaꞌvik chit ibꞌix ixoj uveꞌ til u Herodes tukꞌ unqꞌa imooleꞌ uveꞌ atik ok skꞌatz viꞌ u meexhaeꞌ. As ech tal veꞌt u Herodes ileꞌ te ixoj: —Jaj sve kam uveꞌ nasaꞌ. As la vaqꞌ see,— tiꞌk naj. \m \v 23 As tukꞌ tiila yol taltziꞌ veꞌt u Herodes. As ech tal ileꞌ: —Kꞌuxh la ajaj unpokꞌoꞌchoj u txꞌiibꞌal unqꞌiieꞌ, as techal la vaqꞌ see kam uvaꞌ la ajaj sve,— tiꞌk naj. \m \v 24 As el veꞌt chꞌuꞌl ixoj. As ul ichꞌoti veꞌt ixoj te vitxutxeꞌ: —¿Kam qꞌi la unjajeꞌ?— tiꞌk ixoj. As ech tal veꞌt u txutxa ileꞌ: —Jaj viviꞌ u Xhuneꞌ uvaꞌ nik aqꞌon kuꞌ unqꞌa uxhchileꞌ xeꞌ u aꞌeꞌ,— tiꞌk vitxutx ixojeꞌ. \m \v 25 As oora chit ok veꞌt ixoj uveꞌ atikkat u Herodes. As ech tal veꞌt ixoj ileꞌ: —Aꞌ ni valeꞌ uvaꞌ la aaqꞌ tzan viviꞌ u Xhuneꞌ sve cheel tu umaj pulaato,— tiꞌk ixoj. \m \v 26 As txumun veꞌt u Herodes tiꞌ uvaꞌ ijaj ixoj viviꞌ u Xhuneꞌ. Tan tiꞌ uvaꞌ maꞌtik tal tziꞌt naj te ixoj tukꞌ tiila yol vatz unqꞌa ilonaaleꞌ viꞌ u meexhaeꞌ, as taqꞌ chit veꞌt naj kam uvaꞌ ijaj ixoj. \m \v 27 As yak kuxh ichaj veꞌt bꞌen naj umaꞌl u sol tiꞌ bꞌen teqꞌot tzan viviꞌ u Xhuneꞌ. \m \v 28 As bꞌex veꞌt u soleꞌ tu u kaarsaeꞌ. Itzokꞌ veꞌt el naj viviꞌ u Xhuneꞌ. As teqꞌo veꞌt tzan naj tu umaꞌl u pulaato. As taqꞌ veꞌt ok naj te u ixojeꞌ; as taqꞌ veꞌt ok ixoj te vitxutxeꞌ. \p \v 29 Tul uvaꞌ tabꞌi veꞌt unqꞌa ichusulibꞌ u Xhuneꞌ, as ul teqꞌo veꞌt chajnaj vichiꞌol u Xhuneꞌ. As bꞌex imuj veꞌt chajnaj. \s1 Ni taqꞌ u Jesús ipaan oꞌvaꞌl mil uxhchil \r Mateo 14.13-21; Lucas 9.10-17; Xhun 6.1-14 \p \v 30 As kat ul veꞌt kabꞌlaval unqꞌa ichusulibꞌ u Jesús skꞌatz. As kat ul tal veꞌt chajnaj te u Jesús kam chit uvaꞌ kat bꞌex ibꞌan chajnaj, as kam uvaꞌ kat bꞌex ichus kan chajnaj. \m \v 31 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —Koꞌnaj tu umaꞌl u atinbꞌal uvaꞌ yeꞌlkat uxhchil. As koꞌnaj unbꞌooj iꞌloj,— tiꞌk Aak, tan mamaꞌla chit tenam nikat tuleꞌ; as nik ibꞌeneꞌ. As yeꞌ nik tuch veꞌt itxꞌaꞌn chajnaj tukꞌ Aak. \p \v 32 As ok veꞌt chajnaj tu umaꞌl u barco. As bꞌen veꞌt chajnaj tukꞌ u Jesús tu umaꞌt u atinbꞌal uvaꞌ yeꞌlikkat tenam. \m \v 33 Pet nimal chit tenam ilon veꞌt ibꞌen Aak tukꞌ chajnaj. As kat el chꞌuꞌl stoj tulaj unqꞌa talaj tenameꞌ tiꞌ ibꞌen ikꞌulat Aak tziꞌ u aꞌeꞌ. As bꞌaxik oon veꞌt unqꞌa tenameꞌ vatz Aak. As kat imol veꞌt tibꞌ unqꞌa tenameꞌ tiꞌ Aak unpajte. \p \v 34 As tul el veꞌt chꞌuꞌl u Jesús tu u barco, as til veꞌt Aak u mamaꞌla tenameꞌ. As itxum veꞌt Aak ivatz, tan ech veꞌteꞌ echeꞌ unjoloj kaneeroꞌ uvaꞌ yeꞌl xeen tetz ati. As xeꞌt veꞌt Aak chusun. As nimal chusbꞌal tal Aak ste. \p \v 35 As tul kuꞌ veꞌt qꞌii, as jetzꞌen veꞌt ok unqꞌa ichusulibꞌ Aakeꞌ skꞌatz. As ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ te Aak: —Kat kuꞌy veꞌt qꞌii. As tul yeꞌl kabꞌal at tzitzaꞌ. \m \v 36 As yeꞌl techbꞌubꞌal unqꞌa tenameꞌ eqꞌomal staꞌn. Pet al ste uvaꞌ la bꞌen iloqꞌ ipaan tulaj unqꞌa kabꞌaleꞌ as tulaj unqꞌa talaj tenameꞌ uvaꞌ najli kuxhtuꞌ,— tiꞌk chajnaj. \m \v 37 As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Yeꞌle, pet ex la aqꞌon ipaan,— tiꞌk Aak. As ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ: —¿As ma oꞌ la bꞌen loqꞌon veꞌt ipaan unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ naaleꞌ? Tan aꞌ ni taleꞌ uvaꞌ at laakꞌaloj (200) qꞌii aqꞌon tiꞌ ijaꞌmil ipaan unqꞌa tenameꞌ,— tiꞌk chajnaj. \p \v 38 Ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —As bꞌen etiltaj jankꞌoj paan ati,— tiꞌk Aak. As bꞌex til veꞌt chajnaj. As ech ul tal veꞌt chajnaj ileꞌ: —Oꞌvaꞌl kuxh paan ati tukꞌ kaꞌvaꞌt u txay,— tiꞌk chajnaj. \m \v 39 As tal veꞌt Aak te unqꞌa ichusulibꞌeꞌ uvaꞌ la xonebꞌ unqꞌa tenameꞌ skajayil tiꞌ chaj tꞌuubꞌul vatz u chaqꞌaalaeꞌ. \m \v 40 As xonebꞌ veꞌt unqꞌa tenameꞌ vatz u chaqꞌaalaeꞌ tiꞌ chaj tꞌuubꞌul. Ati uvaꞌ oꞌkꞌalal (100) itꞌubꞌit tibꞌ; as ati uvaꞌ laval toxkꞌal (50) itꞌubꞌit tibꞌ. \m \v 41 As itxey veꞌt Aak oꞌvaꞌl unqꞌa paaneꞌ tukꞌ kaꞌvaꞌt unqꞌa txayeꞌ. As kaꞌyik veꞌt jeꞌ Aak tu almikaꞌ. As taqꞌ veꞌt Aak taꞌntiixh te u Tiixheꞌ stiꞌ. As ijatx veꞌt Aak. As taqꞌ veꞌt Aak unqꞌa paaneꞌ tukꞌ kaꞌvaꞌt unqꞌa txayeꞌ te unqꞌa ichusulibꞌeꞌ tiꞌ uvaꞌ la ijatx veꞌt chajnaj xoꞌl unqꞌa tenameꞌ. \m \v 42 As tul maꞌtik itxꞌaꞌn unqꞌa tenameꞌ sbꞌaꞌn skajayil, \m \v 43 as imol veꞌt unqꞌa ichusulibꞌ Aakeꞌ unqꞌa yaꞌl paaneꞌ tukꞌ unqꞌa yaꞌl txayeꞌ. As nootel kabꞌlavat xuꞌk staꞌn. \m \v 44 As oꞌvaꞌl mil unqꞌa najeꞌ uveꞌ kat txꞌaꞌni. \s1 Nixaan u Jesús viꞌ u mar \r Mateo 14.22-27; Xhun 6.15-21 \p \v 45 As tul uvaꞌ nik iqꞌiila kan u Jesús unqꞌa tenameꞌ, as tal veꞌt Aak te unqꞌa ichusulibꞌeꞌ uvaꞌ la ok veꞌt chajnaj tu u barco as la bꞌax veꞌt chajnaj vatz Aak tiꞌ iqꞌaxit u mar as tiꞌ toon chajnaj tu u tenam u Betsaida. \m \v 46 As tul maꞌt iqꞌiilat kan Aak unqꞌa tenameꞌ, as bꞌex veꞌt Aak viꞌ umaꞌl tal vitz sijunal tiꞌ inachat Tiixh. \p \v 47 As kaaik veꞌt kan Aak sijunal viꞌ u vitzeꞌ. As maꞌtik toon veꞌt u barco pokꞌoꞌch u mar, tul aalik itzꞌotin veꞌteꞌ. \m \v 48 As tul txantik isajbꞌu veꞌteꞌ, as til u Jesús uvaꞌ vaꞌlik chit iyaꞌlut tibꞌ chajnaj tukꞌ u barco, tan aalik itzaa u kajiqꞌeꞌ vatz u barco. As xaoꞌm tok veꞌt Aak viꞌ u mar tiꞌ bꞌen ilejat Aak chajnaj. As tal veꞌt Aak ibꞌax vatz chajnaj. \m \v 49 Tul til chajnaj uvaꞌ nikat ixaan veꞌt Aak viꞌ u mar, as nik tal chajnaj uvaꞌ kamal xoꞌval uveꞌ nik til chajnaj. As sikꞌin veꞌt chajnaj, \m \v 50 tan kajayil chit chajnaj ilon. As xoꞌv veꞌt chajnaj. As yolon veꞌt u Jesús te chajnaj. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Yeꞌ kuxh xoꞌv ex. Pet etiibꞌisataj etaama, tan ineꞌ,— tiꞌk Aak. \m \v 51 As jeꞌ veꞌt u Jesús tu u barco kꞌatz chajnaj. As yak kuxh yaꞌ veꞌt u kajiqꞌeꞌ. As teqꞌo chit veꞌt taama chajnaj, \m \v 52 tan tiꞌ uvaꞌ yeꞌ nik ipal chajnaj stuul tiꞌ u tijleꞌm u Jesús uvaꞌ ibꞌan Aak tul sinaꞌsat Aak u paaneꞌ, tan aluxik kuxh taama chajnaj. \s1 Nibꞌaꞌnxisa u Jesús unqꞌa aachꞌoꞌm tu u Genesaret \r Mateo 14.34-36 \p \v 53 As tul maꞌtik iqꞌaxit u Jesús u mar tukꞌ unqꞌa ichusulibꞌeꞌ, as oon veꞌt chajaak tziꞌ u aꞌeꞌ tu u txꞌavaꞌeꞌ uvaꞌ Genesaret. As tzitziꞌ ikꞌalkat veꞌt chajnaj u barco tziꞌ u aꞌeꞌ. \m \v 54 As tul el veꞌt chꞌuꞌl chajnaj tu u barco tukꞌ u Jesús, as yak kuxh texhla veꞌt unqꞌa tenameꞌ Aak. \m \v 55 Tul nik ipal Aak tulaj unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ echen najlich u Genesaret, as kat eqꞌol veꞌt tzan unqꞌa aachꞌoꞌmeꞌ viꞌ unqꞌa chꞌachiꞌm tzeꞌeꞌ tu uvaꞌ nik tabꞌilkat unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ atikkat Aak. \m \v 56 As katil uveꞌ nik ipalkat Aak, moj tulaj unqꞌa tenameꞌ, moj tulaj unqꞌa talaj tenameꞌ, as moj tulaj vitz, as nik taqꞌ kuꞌ unqꞌa uxhchileꞌ unqꞌa aachꞌoꞌmeꞌ tu bꞌey. As nik ijaj kuybꞌal te Aak uvaꞌ aal kuxh koj u toksaꞌm Aakeꞌ la ikan unqꞌa aachꞌoꞌmeꞌ uveꞌ nik taleꞌ, tan abꞌil uveꞌ nik kanon u toksaꞌm Aakeꞌ, as yak chit nik tel u chꞌoꞌmeꞌ stiꞌ. \c 7 \s1 Kam uveꞌ ni yansan u taanxelal unqꞌa uxhchil vatz u Tiixh \r Mateo 15.1-20 \p \v 1 As kaꞌl unqꞌa fariseo uvaꞌ aꞌ tzaanajlikkat tu u Jerusalén tukꞌ kaꞌt unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ chuselik tibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ, as oon veꞌt chajnaj kꞌatz u Jesús. \m \v 2 As til veꞌt chajnaj kaꞌl unqꞌa ichusulibꞌ Aakeꞌ uvaꞌ jit itxꞌaa chajnaj iqꞌabꞌ tul nitxꞌaꞌneꞌ. \m \v 3 Pet ech koj unqꞌa fariseo tukꞌ unjoltu unqꞌa tiaal Israel skajayil, tan nik inima chajnaj unqꞌa yoleꞌ uvaꞌ kꞌujlik kan taꞌn unqꞌa qꞌesla ibꞌaaleꞌ. As aꞌ nik tal chajnaj uvaꞌ yeꞌxhebꞌil la txꞌaꞌni asoj yeꞌxhebꞌil la itxꞌaa iqꞌabꞌ. \m \v 4 As tul uvaꞌ maꞌt itzaa chajnaj tu kꞌayibꞌal, as yeꞌ la uch itxꞌaꞌneꞌ asoj yeꞌxnaj itxꞌaat iqꞌabꞌ. As nimatel kuxh unqꞌa txumbꞌaleꞌ nik inima chajnaj, echeꞌ u txꞌaao tuul u picheeleꞌ, tukꞌ u xhaaloeꞌ, tukꞌ unqꞌa chꞌichꞌ xhiꞌleꞌ, tukꞌ unqꞌa isokeꞌ uvaꞌ nisoka tul nitxꞌaꞌneꞌ. \p \v 5 Estiꞌeꞌ kat ichꞌoti veꞌt chajnaj te u Jesús. As ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ te Aak: —¿Kam qꞌi uvaꞌ yeꞌ ninima unqꞌa achusulibꞌeꞌ unqꞌa yoleꞌ uvaꞌ kꞌujlu kan taꞌn unqꞌa qꞌesla kubꞌaaleꞌ? Tan yeꞌl iqꞌabꞌ chajnaj nitxꞌaaeꞌ tul nitxꞌaꞌn chajnaj,— tiꞌk unqꞌa fariseo tukꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ chuselik tibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ. \m \v 6 Ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —¡Kaꞌvatz kuxh ex! Tan an chiteꞌ u yoleꞌ uvaꞌ tzꞌibꞌamal kan setiꞌ taꞌn u qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ uvaꞌ Isaías, tul ech tal u Tiixh ileꞌ ste: \q1 Tul ni toksa unqꞌa tenameꞌ unqꞌii, \q1 as itziꞌ kuxh unqꞌa tenameꞌ ni alon. \q1 Pet ech koj u taanxelal unqꞌa tenameꞌ, \q1 tan yeꞌ ni toksa taama sviꞌ tiꞌ inimat in. \q1 \v 7 As kamchaj la itxaꞌki tul uvaꞌ la inach in unqꞌa tenameꞌ, \q1 tan tul nichusuneꞌ, as aꞌ kuxh unqꞌa chusbꞌaleꞌ nichuseꞌ uveꞌ at kan taꞌn unqꞌa qꞌesla ibꞌaaleꞌ, tiꞌk u Tiixheꞌ tal te u Isaías. \m \v 8 As echeꞌ uveꞌ nebꞌaneꞌ, tan netaqꞌ kan u tzaqꞌiteꞌ uvaꞌ tzꞌibꞌamal kan. As aꞌ uvaꞌ kꞌujlu kan taꞌn unqꞌa najeꞌ nenima, echeꞌ u txꞌaap tuul unqꞌa xhaaloeꞌ tukꞌ unqꞌa picheeleꞌ uveꞌ netukꞌaꞌkat, as tukꞌ kaꞌt unqꞌa txumbꞌaleꞌ uveꞌ nebꞌaneꞌ,— tiꞌk Aak. \p \v 9 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ unpajte: —As tiꞌ kuxh inimal vichusbꞌal unqꞌa najeꞌ, as nexaqꞌpi kan u tzaqꞌiteꞌ uvaꞌ tzꞌibꞌamal kan. \m \v 10 As ech kat tal kan u Moisés ileꞌ: «Xoꞌnoj vetxutxeꞌ sete tukꞌ vebꞌaaleꞌ,» tiꞌk Aak tala. As ech tal Aak ileꞌ unpajte: «Abꞌil uvaꞌ la iyoqꞌ vitxutxeꞌ tukꞌ vibꞌaaleꞌ, as techal la yatzꞌpi,» tiꞌke. \m \v 11 Pet ech koj ex, tan ech netal ileꞌ tul nechus unqꞌa uxhchileꞌ: «Kam koj umaꞌtoj la uch ibꞌanat umaj uxhchil. Pet aꞌ la tal u uxhchileꞌ te vitxutxeꞌ tukꞌ te vibꞌaaleꞌ: –Yeꞌxhkam la vulbꞌe veꞌt unlochat ex, tan corbán unqꞌa vetzeꞌ skajayil,– » chaj la taleꞌ uveꞌ netaleꞌ. (As aꞌ isuuchil u yoleꞌ corbán: As aꞌ unqꞌa oyeꞌ uveꞌ la aqꞌax te u Tiixheꞌ.) \m \v 12 As aꞌ netaleꞌ uvaꞌ ech la ibꞌan unqꞌa uxhchileꞌ te u txutx ibꞌaaleꞌ. \m \v 13 As nepaasa veꞌt tzii tiꞌ u tzaqꞌiteꞌ uvaꞌ tzꞌibꞌamal kan tiꞌ enimat unqꞌa chusbꞌaleꞌ uveꞌ kꞌujlu kan sexoꞌl taꞌn unqꞌa qꞌesla ebꞌaaleꞌ. As attel unjoltu unqꞌa yoleꞌ tiꞌ u tzaqꞌiteꞌ uvaꞌ tzꞌibꞌamal kan uvaꞌ yeꞌ nenima,— tiꞌk u Jesús. \p \v 14 As imolo veꞌt tzan Aak unqꞌa tenameꞌ skꞌatz. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Etabꞌitaj vunyoleꞌ. As palojtaj ex stuul sekajayil. \m \v 15 Tan yeꞌl umaj echbꞌubꞌal la yansan taanxelal umaj uxhchil, tul la techbꞌu. Pet u vaꞌlexhla yoleꞌ uveꞌ la el chꞌuꞌl tu u taanxelal u uxhchileꞌ, as aꞌeꞌ nipaavinsan vatz u Tiixheꞌ. \m \v 16 As abꞌiste ex uvaꞌ nepal tu vunyoleꞌ, as etabꞌitaj uveꞌ ni valeꞌ,— tiꞌk u Jesús. \p \v 17 As taqꞌ veꞌt kan u Jesús unqꞌa tenameꞌ. As ok veꞌt Aak tu kabꞌal. As ichꞌoti veꞌt unqꞌa ichusulibꞌ Aakeꞌ ste tiꞌ u yoleꞌ uvaꞌ tal Aak. \m \v 18 As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —¿As mitaꞌn kuxh ex bꞌa nepal tu u yoleꞌ? ¿As ma yeꞌ nepal stuul? Tan kam uveꞌ la techbꞌu umaj uxhchil, as jiteꞌ la paavinsan u uxhchileꞌ vatz u Tiixheꞌ, \m \v 19 tan yeꞌle ni tok tu u taanxelaleꞌ. Pet yaklu pal kuxheꞌ tu tuuleꞌ,— tiꞌk u Jesús. As aꞌ isuuchil u yoleꞌ uvaꞌ tal Aak tiꞌ uvaꞌ la uch techbꞌul unqꞌa echbꞌubꞌaleꞌ skajayil. \m \v 20 As kat tal Aak: —Tul la el chꞌuꞌl umaj u vaꞌlexhla yol tu u taanxelal umaj uxhchil, as aꞌeꞌ ni yansan u taanxelal u uxhchileꞌ vatz u Tiixheꞌ, \m \v 21 tan tu u taanxelal unqꞌa uxhchileꞌ ni telkat chꞌuꞌl unqꞌa vaꞌlexhla chaj txumbꞌaleꞌ, echeꞌ unqꞌa najeꞌ uveꞌ nichuk tixoj, tukꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ niyansa tibꞌ tukꞌ umaꞌt uxhchil, tukꞌ unqꞌa yatzꞌol aamaeꞌ, \m \v 22 tukꞌ unqꞌa elaqꞌeꞌ, tukꞌ u achvan txꞌiibꞌal qꞌiieꞌ, tukꞌ unjoltu unqꞌa vaꞌlexheꞌ, tukꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ ni maxtibꞌen imool, tukꞌ unqꞌa tachaꞌv vichiꞌoleꞌ, tukꞌ u chꞌoꞌnchil aamaeꞌ, tukꞌ u chukul yoleꞌ, tukꞌ u jeꞌsaibꞌeꞌ, as tukꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ yeꞌl itxumbꞌal tijikil. \m \v 23 As jankꞌal chit unqꞌa vaꞌlexheꞌ uvaꞌ kat vala, as aꞌ ni telkat chꞌuꞌl tu u taanxelal unqꞌa uxhchileꞌ. As nipaavinsa unqꞌa uxhchileꞌ vatz u Tiixheꞌ,— tiꞌk Aak. \s1 U kꞌujlebꞌal ikꞌuꞌl umaꞌl u ixoj uvaꞌ jit tiaal Israel \r Mateo 15.21-28 \p \v 24 As el veꞌt chꞌuꞌl u Jesús tu u Galilea. As oon veꞌt Aak najlich u Tiro tukꞌ u Sidón. As tul ok veꞌt Aak tu umaꞌl u kabꞌal, as aꞌ tal Aak uvaꞌ yeꞌxhebꞌil la ootzin uvaꞌ atik Aak tzitziꞌ. Pet jit uchi, tan tabꞌi veꞌt unqꞌa uxhchileꞌ itzibꞌlal uvaꞌ katil atikkat Aak. \m \v 25 As tabꞌi umaꞌl u ixoj itzibꞌlal Aak. As yeꞌntu chit tul veꞌt ixoj vatz Aak, tan atik ok umaꞌl u subꞌul tiꞌ vixvaak u ixojeꞌ. As kuꞌ veꞌt u ixoj qaaloj vatz Aak. \m \v 26 As jit tiaal Israel u ixoj. Pet aꞌ jejlikkat u ixoj tu u tenam Sirofenicia uvaꞌ atik ok tiqꞌabꞌ u Siria. As ijaj ixoj bꞌaꞌnil te Aak tiꞌ uvaꞌ la teesa el Aak u subꞌuleꞌ tiꞌ vixvaak u ixojeꞌ. \m \v 27 Ech tal veꞌt Aak ileꞌ te ixoj: —Pet txꞌaꞌnnal unqꞌa talaj intxaꞌeꞌ sbꞌaꞌn bꞌaxa, tan yeꞌ la ibꞌaneꞌ uvaꞌ la qaqꞌ vitxꞌix unqꞌa talaj intxaꞌeꞌ te unqꞌa talaj txꞌiꞌeꞌ,— tiꞌk Aak. \m \v 28 As ech tal veꞌt u ixoj ileꞌ: —Kano, Pap. Pet antu unqꞌa talaj txꞌiꞌeꞌ taꞌ ni echbꞌun unqꞌa vuy txꞌixeꞌ uveꞌ nichajpik kuꞌ jaqꞌ u meexhaeꞌ taꞌn unqꞌa talaj intxaꞌeꞌ,— tiꞌk ixoj. \m \v 29 Ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —Tiꞌ uvaꞌ jik chit kat aal sve, as tuk val see, yeꞌ kuxh atxumunsa veꞌt aama. Pet kuxh veꞌteꞌ, tan kat elyu veꞌt u subꞌuleꞌ tiꞌ u xvaakeꞌ,— tiꞌk Aak. \p \v 30 Tul oon veꞌt ixoj tikabꞌal, as koxhlik kuxh veꞌt vixvaak ixojeꞌ viꞌ chꞌach. As maꞌtik tel veꞌt u subꞌuleꞌ tiꞌ u xvaakeꞌ. \s1 Nibꞌaꞌnxisa u Jesús umaꞌl u chakan uvaꞌ nik ikꞌabꞌ tibꞌ itziꞌ \p \v 31 Tul el veꞌt chꞌuꞌl u Jesús najlich u txꞌavaꞌ uvaꞌ Tiro ibꞌii, as pal veꞌt Aak tu u txꞌavaꞌ uvaꞌ Sidón ibꞌii. As oon veꞌt Aak najlich u mar uvaꞌ Galilea. As atin veꞌt Aak tu u Decápolis. \m \v 32 As umaꞌl u chakan uvaꞌ nik ikꞌabꞌ tibꞌ itziꞌ, as eqꞌol veꞌt ok vatz u Jesús. As jajpu veꞌt bꞌaꞌnil te Aak uvaꞌ la taqꞌ jeꞌ Aak iqꞌabꞌ stiꞌ. \m \v 33 As teqꞌo veꞌt bꞌen Aak u najeꞌ sijunal. As toksa veꞌt Aak u viꞌ iqꞌabꞌeꞌ tu vixikin najeꞌ. As toksa ok Aak u taꞌl itzubꞌeꞌ viꞌ u taqꞌ najeꞌ. \m \v 34 As sajin veꞌt jeꞌ Aak tu almikaꞌ. As txumun veꞌt Aak. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —¡Efata!— tiꞌk Aak, tan ech isuuchil u yoleꞌ u efata: «Jajpen» tiꞌk u yoleꞌ. \m \v 35 As yak kuxh abꞌin veꞌt naj. As yolon veꞌt naj, tan bꞌaꞌn veꞌt u taqꞌ najeꞌ ibꞌana. \m \v 36 As kꞌuxh tal u Jesús te unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ yeꞌxh katil la alpukat, as aal chit tal veꞌt unqꞌa uxhchileꞌ kam uvaꞌ ibꞌan Aak. \m \v 37 As teqꞌo veꞌt taama unqꞌa uxhchileꞌ tiꞌ u nimla bꞌaꞌnileꞌ uvaꞌ ibꞌan Aak. As ech tal veꞌt ileꞌ: —Chꞌiꞌumal chit uvaꞌ kat ibꞌan Aak skajayil, tan kat bꞌaꞌnxiy veꞌt unqꞌa kumooleꞌ uvaꞌ chakanike tukꞌ unqꞌa veeꞌ nik ikꞌabꞌ tibꞌ itziꞌ,— tiꞌk unqꞌa uxhchileꞌ. \c 8 \s1 Ni taqꞌ u Jesús ipaan kajvaꞌl mil uxhchil \r Mateo 15.32-39 \p \v 1 As tu unqꞌa qꞌiieꞌ, as mamaꞌla tenameꞌ imol veꞌt tibꞌ unpajte kꞌatz u Jesús. As yeꞌlik veꞌt techbꞌubꞌal eqꞌomalik staꞌn. As imolo veꞌt u Jesús unqꞌa ichusulibꞌeꞌ. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: \m \v 2 —Nuntxum ivatz unqꞌa tenameꞌ, tan kat ibꞌanlu veꞌt oxvaꞌx qꞌii scheel uvaꞌ xekel unqꞌa tenameꞌ sviꞌ. As yeꞌxhkam chit unbꞌooj ati uvaꞌ la techbꞌu. \m \v 3 Asoj tuk unchaj bꞌen tikabꞌal tul yeꞌxnaj txꞌaꞌni, as la bꞌujleꞌ tu bꞌey, tan at uxhchil uvaꞌ tziꞌaꞌn tzaanajkat,— tiꞌk u Jesús. \m \v 4 As ech tal veꞌt unqꞌa ichusulibꞌ Aak ileꞌ: —¿Katileꞌ la bꞌen eqꞌolojkat mamaꞌla paan tiꞌ itzujbꞌel unqꞌa tenameꞌ tzitzaꞌ tu u tzuukin txꞌavaꞌeꞌ?— tiꞌk chajnaj. \m \v 5 Ech tal veꞌt Aak ileꞌ: «¿Jankꞌoj u paan qꞌi ati?» tiꞌk Aak. As ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ: —Vujvaꞌl kuxh u paan ati,— tiꞌk chajnaj. \m \v 6 As tal veꞌt Aak ixonebꞌ unqꞌa tenameꞌ tu u txꞌavaꞌ. As itxey veꞌt Aak vujvaꞌl u paaneꞌ. As taqꞌ veꞌt Aak taꞌntiixh te u Tiixheꞌ stiꞌ. As ijatx veꞌt Aak u paaneꞌ. As taqꞌ veꞌt Aak te unqꞌa ichusulibꞌeꞌ tiꞌ uvaꞌ la ijatx veꞌt chajnaj xoꞌl unqꞌa tenameꞌ. \m \v 7 As atik kaꞌt unqꞌa talaj txay xeꞌ chajnaj. As taqꞌ veꞌt Aak taꞌntiixh te u Tiixheꞌ stiꞌ. As tal veꞌt Aak te unqꞌa ichusulibꞌeꞌ uvaꞌ la ijatx bꞌen chajnaj vatz unqꞌa uxhchileꞌ. \m \v 8 As txꞌaꞌn veꞌt unqꞌa tenameꞌ sbꞌaꞌn. As imol veꞌt unqꞌa ichusulibꞌ Aakeꞌ unqꞌa yaꞌl paaneꞌ. As nootel vujvaꞌt xuꞌk staꞌn. \m \v 9 As kamal kajvaꞌl mil unqꞌa tenameꞌ uveꞌ kat txꞌaꞌni. As iqꞌiila veꞌt kan u Jesús unqꞌa uxhchileꞌ. \p \v 10 As ok veꞌt Aak tu u barco tukꞌ unqꞌa ichusulibꞌeꞌ unpajte. As echik toon veꞌt Aak tu u Dalmanuta. \s1 Nichuk kaꞌt unqꞌa fariseo txumbꞌal tiꞌ u Jesús \r Mateo 16.1-4; Lucas 12.54-56 \p \v 11 As xeꞌt veꞌt kaꞌt unqꞌa fariseo tiꞌ u Jesús tiꞌ uvaꞌ la ikꞌuch Aak umaj kꞌuchbꞌal tetz asoj aꞌ tzaanajkat Aak tu almikaꞌ. As nik kuxh ichuk chajnaj txumbꞌal tiꞌ uvaꞌ la icheesa chajnaj ipaav Aak. \m \v 12 As txumun veꞌt taama Aak. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Vaꞌlexh kuxh etxumbꞌal. ¿As kam qꞌi uveꞌ nu kuxh ejaj sve tiꞌ unbꞌanat umaj nimla bꞌaꞌnil, kꞌuchbꞌal tetz u vijleꞌmeꞌ? As la val sete, tan yeꞌl umaꞌtoj kꞌuchbꞌal tetz u vijleꞌmeꞌ la unkꞌuch sete,— tiꞌk u Jesús. \p \v 13 As taqꞌ veꞌt kan Aak unqꞌa fariseo. As ok veꞌt Aak tu u barco unpajte tukꞌ unqꞌa ichusulibꞌeꞌ. As bꞌen veꞌt Aak jalit u mar. \s1 Ni tal u Jesús uvaꞌ ech vitxumbꞌal unqꞌa fariseo echeꞌ u levadura \r Mateo 16.5-12 \p \v 14 As jit inach unqꞌa ichusulibꞌ u Jesús teqꞌot ipaan. Pet umaꞌl kuxh u paan eqꞌomik taꞌn chajnaj tul bꞌen chajnaj tu u barco. \m \v 15 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ te chajnaj: —Tuk val sete, atoj enachbꞌal vatz vilevadura unqꞌa fariseo tukꞌ u Herodes,— tiꞌk Aak. \m \v 16 As iyol veꞌt unqꞌa ichusulibꞌ Aakeꞌ svatzaj. Ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ: —Kamal tiꞌ uveꞌ yeꞌ kat qeqꞌo tzan kupaan, as estiꞌeꞌ ni tal Aak u yoleꞌ,— tiꞌk chajnaj svatzaj. \m \v 17 As ootzimalik veꞌt taꞌn u Jesús uvaꞌ kam nikat titzꞌa chajnaj. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —¿Kam qꞌi uveꞌ: «Yeꞌl kupaan ati,» chu kuxh ex netaleꞌ? ¿Ma yeꞌ nepal bꞌa tu uveꞌ kat unbꞌana? ¿As ma kat sotzyu sekꞌuꞌl? \m \v 18 ¿As moj ech exeꞌ echeꞌ unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ kꞌuxh ni tileꞌ uvaꞌ kam nunbꞌaneꞌ, as yeꞌ nipal stuul as kꞌuxh ni tabꞌi kam uvaꞌ ni valeꞌ, as yeꞌ nibꞌen ste? ¿As ma yeꞌ netulsa bꞌa sekꞌuꞌl uvaꞌ kat unbꞌana? \m \v 19 As tul uvaꞌ kat unjatx oꞌvaꞌl u paan xoꞌl oꞌvaꞌl mil unqꞌa uxhchileꞌ, ¿as jatvaꞌt xuꞌk u yaꞌl paan qꞌi kat emola?— tiꞌk Aak. —Kabꞌlavat u xuꞌk yaꞌl paan kat kumola,— tiꞌk chajnaj. \m \v 20 As ech tal veꞌt Aak ileꞌ unpajte: —As tul kat unjatx vujvaꞌl unqꞌa paaneꞌ xoꞌl kajvaꞌl mil unqꞌa tenameꞌ, ¿as jatvaꞌt u xuꞌk kat nooi taꞌn u yaꞌl paaneꞌ uvaꞌ kat emola?— tiꞌk Aak. —Vujvaꞌt xuꞌk kat kumola,— tiꞌk chajnaj. \m \v 21 As ech tal veꞌt Aak ileꞌ te chajnaj: —¿Kam qꞌi uvaꞌ yeꞌ nepal tu vunyoleꞌ?— tiꞌk Aak. \s1 Nibꞌaꞌnxisal umaꞌl u tzot tu u Betsaida \p \v 22 Tul uvaꞌ oon veꞌt u Jesús tu Betsaida, as eqꞌol veꞌt tzan umaꞌl u tzot. As jajpu veꞌt bꞌaꞌnil te Aak uvaꞌ la taqꞌ jeꞌ Aak iqꞌabꞌ tiꞌ u tzoteꞌ. \m \v 23 As itxey veꞌt Aak iqꞌabꞌ u tzoteꞌ. As teqꞌo veꞌt el Aak tiꞌeꞌl u tenameꞌ. As takꞌsa veꞌt Aak u tziꞌ ivatz u najeꞌ taꞌn u taꞌl itzubꞌeꞌ. As taqꞌ veꞌt jeꞌ Aak iqꞌabꞌ tziꞌ ivatz u najeꞌ. As ichꞌoti veꞌt Aak uvaꞌ ma nik tilon veꞌt unbꞌooj u najeꞌ. \m \v 24 As ilon veꞌt unbꞌiil u najeꞌ. As ech tal u naj ileꞌ: —Ni vil veꞌt unqꞌa uxhchileꞌ. As nixaaneꞌ. As ech tiloneꞌ echeꞌ unqꞌa tzeꞌeꞌ uveꞌ ni vileꞌ,— tiꞌk u najeꞌ uvaꞌ tzotike. \m \v 25 As taqꞌ veꞌt jeꞌ u Jesús iqꞌabꞌ tziꞌ ivatz u tzoteꞌ unpajte. As ibꞌaꞌnxisa veꞌt Aak vivatz u najeꞌ. As bꞌaꞌnik veꞌt tilon u najeꞌ. \m \v 26 As ech tal veꞌt Aak ileꞌ tul ichaj bꞌen Aak u najeꞌ tikabꞌal: —Okiꞌk axh tu u tal tenameꞌ. As katiniꞌk aalkat kam u bꞌaꞌnileꞌ uvaꞌ kat unbꞌan see,— tiꞌk Aak. \s1 Ni tal u Luꞌ u tijleꞌm u Jesús \r Mateo 16.13-20; Lucas 9.18-21 \p \v 27 As el veꞌt chꞌuꞌl u Jesús tukꞌ unqꞌa ichusulibꞌeꞌ tiꞌ ibꞌen tulaj unqꞌa talaj tenameꞌ uvaꞌ najlich u tenam u Cesarea, uvaꞌ kat ikꞌujbꞌaꞌ kan u Piꞌleꞌ uvaꞌ kꞌujlik kan taꞌn u ijlenaal tu u Roma. As tul uvaꞌ atik Aak tu bꞌey tukꞌ chajnaj, as ech tal veꞌt Aak ileꞌ te chajnaj: —¿Kam u vijleꞌmeꞌ uveꞌ ni tal unqꞌa tenameꞌ?— tiꞌk Aak. \m \v 28 Ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ: —At uxhchil ni alon uvaꞌ axh u Xhuneꞌ uvaꞌ nik aqꞌon kuꞌ unqꞌa uxhchileꞌ xeꞌ u aꞌeꞌ; as at kaꞌt u uxhchil ni alon uvaꞌ axh u Elías; as at kaꞌt u uxhchil ni alon uvaꞌ axh umaꞌtoj unqꞌa qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ,— tiꞌk chajnaj. \m \v 29 As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —¿As kano ex qꞌi? ¿Abꞌil in qꞌi uveꞌ netaleꞌ?— tiꞌk Aak. As ech tal veꞌt u Luꞌ ileꞌ: —Axheꞌ taꞌ u Cristo,— tiꞌk naj. \m \v 30 As tal veꞌt Aak te chajnaj uvaꞌ yeꞌxhebꞌil la tal chajnaj ste uvaꞌ Aak u Cristo. \s1 Ni tal u Jesús vikamebꞌal \r Mateo 16.21-28; Lucas 9.22-27 \p \v 31 As xeꞌt u Jesús tiꞌ talat te unqꞌa ichusulibꞌeꞌ tiꞌ uvaꞌ kam u kꞌaxkꞌoeꞌ la ipalebꞌe Aak. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Aꞌ unqꞌa iqꞌesal oksan iyol tenam vatz Tiixh, tukꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ chusel tibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ, as tukꞌ unjoltu unqꞌa bꞌaal tenameꞌ, as aꞌeꞌ la ixvan \sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\sc*. As la yatzꞌaxon. As la ul taama titoxvu qꞌii,— tiꞌk Aak. \m \v 32 As jik chit tal veꞌt Aak uvaꞌ techal la ipalebꞌe Aak unqꞌa kꞌaxkꞌoeꞌ. \p As teqꞌo veꞌt el u Luꞌeꞌ u Jesús sijunal. As imaj veꞌt u Luꞌeꞌ ivatz Aak tiꞌ uvaꞌ yeꞌ la tal Aak u yoleꞌ. \m \v 33 As isuchqꞌi veꞌt tibꞌ u Jesús. As isaji veꞌt bꞌen Aak unqꞌa ichusulibꞌeꞌ. As iyaa veꞌt Aak u Luꞌeꞌ. Ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —¡Jetzꞌen el sunvatz, Satanás!— tiꞌk Aak te u Luꞌeꞌ. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ unpajte te u Luꞌeꞌ: —Aꞌ neetzꞌa kam uvaꞌ nisaꞌ u Tiixheꞌ. Pet aꞌ kuxh neetzꞌa kam uvaꞌ ni titzꞌa unqꞌa uxhchileꞌ,— tiꞌk Aak. \p \v 34 As imolo veꞌt Aak unqꞌa uxhchileꞌ tukꞌ unqꞌa ichusulibꞌeꞌ. Ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Abꞌiste ex uvaꞌ la esaꞌ etoksat etibꞌ sunkꞌatz, as jit vetxumbꞌaleꞌ la etoksa. Pet aꞌ uvaꞌ la ebꞌaneꞌ kam uvaꞌ nunbꞌaneꞌ, kꞌuxh la epalebꞌe kꞌaxkꞌo as moj la kam ex sviꞌ, \m \v 35 tan abꞌil uvaꞌ aꞌ kuxh ni titzꞌa vitiichajileꞌ vatz u txꞌavaꞌeꞌ, as yeꞌl itiichajil kꞌatz u Tiixheꞌ. Pet abꞌil uvaꞌ la toksa taama tiꞌ inimat in as tiꞌ inimat u bꞌaꞌnla yoleꞌ, as aꞌeꞌ uveꞌ at itiichajil kꞌatz u Tiixheꞌ. \m \v 36 ¿As kam ibꞌaꞌnil qꞌi tiꞌ umaj u uxhchil uvaꞌ la itxꞌak u vatz txꞌavaꞌeꞌ skajayil, as tul yeꞌl itiichajil ati kꞌatz u Tiixheꞌ? \m \v 37 Tan yeꞌl umaj kam la uch taqꞌat u uxhchileꞌ tiꞌ uvaꞌ at vitiichajileꞌ kꞌatz Aak. \p \v 38 Asoj at umaj uxhchil la chꞌixvu sviꞌ as tiꞌ vunyoleꞌ vatz unqꞌa tenameꞌ uveꞌ aꞌ kuxh u paaveꞌ nibꞌaneꞌ, as la chꞌixvu veꞌt \sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\sc* svatz unpajte tul uvaꞌ la ul veꞌt tikaꞌpa tukꞌ unqꞌa Tiixhla ángeleꞌ as tukꞌ viyakꞌil viBꞌaaleꞌ,— tiꞌk u Jesúseꞌ. \c 9 \p \v 1 As ech tal u Jesús ileꞌ unpajte: —As ileꞌ jik chit tuk val sete, tan at jolol ex uvaꞌ at ex tzitzaꞌ uvaꞌ yeꞌxnaj kam ex tul la ilej veꞌt u qꞌiieꞌ. As la etil veꞌteꞌ uvaꞌ at tijleꞌm u Tiixheꞌ as tukꞌ viyakꞌileꞌ,— tiꞌk u Jesús. \s1 Nijalpu veꞌt ikaꞌy u Jesús \r Mateo 17.1-13; Lucas 9.28-36 \p \v 2 Vaajil qꞌii stuul, as teqꞌo veꞌt u Jesús u Luꞌeꞌ stiꞌ, tukꞌ u Jacob, tukꞌ u Xhuneꞌ. As bꞌen veꞌt Aak tukꞌ chajnaj viꞌ umaꞌl u vitz uvaꞌ nim chit at jeꞌ. As jalpu veꞌt ikaꞌy Aak vatz chajnaj. \m \v 3 As litzꞌloꞌlan veꞌt u toksaꞌm Aakeꞌ. As yeꞌl umaj uxhchil vatz u txꞌavaꞌeꞌ la olebꞌ tiꞌ ipolbꞌisal umaj oksaꞌm echeꞌ uveꞌ kat ibꞌan u toksaꞌm Aakeꞌ, tan vaꞌlik chit ipolal veꞌteꞌ echeꞌ u txuncheꞌveꞌ. \m \v 4 As chee veꞌt u Elías tukꞌ u Moisés vatz u Jesús vatz chajnaj. As yolon veꞌt u Elías tukꞌ u Moisés tukꞌ Aak. \m \v 5 As ech tal veꞌt u Luꞌ ileꞌ te u Jesús: —Chusul, bꞌaꞌneꞌ uvaꞌ la atin veꞌt oꞌ tzitzaꞌ. As la kubꞌan oxvoꞌj tal pach: umaꞌl eetz, umaꞌt tetz u Moisés, as umaꞌt tetz u Elías,— tiꞌk u Luꞌeꞌ, \m \v 6 tan yeꞌ nik titzꞌa u Luꞌeꞌ kam uveꞌ nik taleꞌ, tan maꞌtik ixoꞌv chajnaj taꞌn uveꞌ til chajnaj. \m \v 7 As chee veꞌt umaꞌl u suutzꞌ tiibꞌa u Jesús tukꞌ chajnaj. As tabꞌi veꞌt chajnaj umaꞌl u tuul viꞌ tu u suutzꞌeꞌ uvaꞌ ech ni tal ileꞌ: —¡Aꞌ vunKꞌaoleꞌ uvaꞌ xoꞌn chit sve! ¡As aꞌeꞌ la etabꞌi, as la enima!— tiꞌk u tuul viꞌeꞌ. \m \v 8 As tul sajin veꞌt chajnaj, as yeꞌxhebꞌil atik veꞌteꞌ. Pet aꞌik kuxh veꞌt u Jesús atike. \p \v 9 As tul kuꞌ chꞌuꞌl u Jesús tukꞌ chajnaj viꞌ u vitzeꞌ, as tal veꞌt Aak te chajnaj uvaꞌ yeꞌxh katil la talkat chajnaj tiꞌ uveꞌ kat til chajnaj. Pet lanal kam Aak as lanal ul taama Aak unpajte, as aꞌn la tal veꞌt chajnaj. \m \v 10 As atik kuxh veꞌt u yoleꞌ skꞌuꞌl chajnaj. As nik kuxh ichꞌoti veꞌt tibꞌ te chajnaj uvaꞌ kam ni tokkat u yoleꞌ uveꞌ la ul taama u Jesús unpajte. \p \v 11 As ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ te Aak: —¿Kam qꞌi uveꞌ ni tal unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ chusel tibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ, uvaꞌ bꞌaxel la ul u Elías?— tiꞌk chajnaj. \m \v 12 Ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —An chiteꞌ uvaꞌ ni tal chajnaj uvaꞌ tzꞌibꞌamal kan uvaꞌ bꞌaxel la ul u Elíaseꞌ tiꞌ tul ibꞌanat tuch unqꞌa tenameꞌ tiꞌ u vulebꞌaleꞌ. ¿Pet kam ni tal ex qꞌi tiꞌ umaꞌt u yoleꞌ uveꞌ tzꞌibꞌamal kan tiꞌ \sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\sc* uvaꞌ tuknal chit ipalebꞌe unqꞌa kꞌaxkꞌoeꞌ as la ixvali? \m \v 13 As tuk val sete, tan ulyeꞌ u Elías. As kat ibꞌan unqꞌa tenameꞌ ste kam uvaꞌ nik tal taama unqꞌa tenameꞌ stiꞌ, echeꞌ uvaꞌ tzꞌibꞌamal kan stiꞌ,— tiꞌk u Jesús. \s1 Nibꞌaꞌnxisa u Jesús umaꞌl u xaak uvaꞌ atik ok subꞌul skꞌatz \r Mateo 17.14-21; Lucas 9.37-43 \p \v 14 As tul ul veꞌt u Jesús tukꞌ chajnaj kꞌatz kaꞌt unqꞌa ichusulibꞌ Aakeꞌ, as til veꞌt Aak uvaꞌ mamaꞌla tenam molik veꞌt ok tibꞌ kꞌatz unqꞌa ichusulibꞌeꞌ uvaꞌ maꞌtik ikaaik kan, tan yeꞌ nik ikꞌul tibꞌ iyol chajnaj tukꞌ kaꞌt unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ chusel tibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ. \m \v 15 As tul til veꞌt unqꞌa tenameꞌ tul u Jesús, as teqꞌo veꞌt taama. As qꞌax chit ibꞌen veꞌteꞌ tiꞌ itiixhil Aak. \m \v 16 As ech tal veꞌt Aak ileꞌ te unqꞌa tenameꞌ: —¿Kam yolileꞌ uveꞌ yeꞌ nekꞌul etibꞌ stiꞌ tukꞌ unqꞌa unchusulibꞌeꞌ?— tiꞌk Aak. \m \v 17 As ech tal umaꞌl u uxhchil ileꞌ xoꞌl unqꞌa tenameꞌ: —Chusul, kat veqꞌol tzan vas unkꞌaoleꞌ aqꞌal uvaꞌ la abꞌaꞌnxisa naj, tan atoꞌk umaꞌl u subꞌul skꞌatz uvaꞌ ni memtisan. \m \v 18 As kꞌuxh katil kuxh atkat vunkꞌaoleꞌ as tul nitxey u subꞌuleꞌ naj, as nisuti bꞌen u subꞌuleꞌ naj tu txꞌavaꞌ. As nitzeꞌu tibꞌ naj. Ni tel chꞌuꞌl xoj itziꞌ. As vaꞌl chit ijachꞌkabꞌan tee. As kat unjaj bꞌaꞌnil te unqꞌa achusulibꞌeꞌ uvaꞌ la teesa chajnaj u subꞌuleꞌ skꞌatz. As yeꞌ kat olebꞌ chajnaj,— tiꞌk vibꞌaal u xaakeꞌ. \m \v 19 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —¡Ex chit yeꞌ nekꞌujbꞌaꞌ ekꞌuꞌl sviꞌ! ¿Ma tuk kuxh atinoj in sexoꞌl uveꞌ netitzꞌa? ¿As la kuxh kol txꞌebꞌon veꞌt in qꞌa setiꞌ tiꞌ uvaꞌ la ekꞌujbꞌaꞌ ekꞌuꞌl sviꞌ? Pet eteqꞌotaj tzan u xaakeꞌ,— tiꞌk Aak. \p \v 20 As u xaakeꞌ uvaꞌ atik ok subꞌul skꞌatz, as eqꞌol veꞌt tzan vatz u Jesús. As tul til u subꞌuleꞌ u Jesús, as isuti veꞌt bꞌen u subꞌuleꞌ u xaakeꞌ tu u txꞌavaꞌ tukꞌ txꞌiꞌtziꞌl. As ibꞌalqꞌu veꞌt tibꞌ naj taꞌn u subꞌuleꞌ. As el veꞌt xoj itziꞌ naj. \m \v 21 As ech tal veꞌt Aak ileꞌ te vibꞌaal u xaakeꞌ: —¿Jatvaꞌx qꞌii ixeꞌteꞌ uvaꞌ ech nibꞌaneꞌ echeꞌ u veeꞌ?— tiꞌk Aak. Ech tal veꞌt u bꞌaala ileꞌ: —Tu tzan itzꞌupileꞌ. \m \v 22 As jatpajux kuxh isuti bꞌen u subꞌuleꞌ tu u xamal as tukꞌ tu aꞌ tiꞌ iyatzꞌpeꞌ. Pet bꞌan bꞌaꞌnil. Txum kuvatz. As loch oꞌ asoj la uch savatz,— tiꞌk vibꞌaal u xaakeꞌ. \m \v 23 As ech tal u Jesús ileꞌ: —¿Kam ni tokkat u yoleꞌ uvaꞌ naaleꞌ: «Asoj la uch savatz,» chꞌaxh naaleꞌ? Tan kajayil chiteꞌ la ibꞌaneꞌ asoj la akꞌujbꞌaꞌ akꞌuꞌl sviꞌ,— tiꞌk u Jesús. \m \v 24 As yak kuxh sikꞌin veꞌt vibꞌaal u xaakeꞌ. Ech tal ileꞌ: —As nunnima uvaꞌ naaleꞌ. Pet loch in, tan bꞌiil kuxh u kꞌujlebꞌal unkꞌuꞌleꞌ at seeꞌ,— tiꞌk vibꞌaal u xaakeꞌ. \p \v 25 Tul til u Jesús uvaꞌ nik imol veꞌt ok tibꞌ unqꞌa tenameꞌ, as iyaa veꞌt Aak u subꞌuleꞌ. Ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Axh subꞌul uvaꞌ kat memtisan u xaakeꞌ as yeꞌ ni tabꞌin veꞌt naj aꞌn, as tuk val see uvaꞌ la el axh tiꞌ naj. As yeꞌl unpajte la ok veꞌt axh tiꞌ naj,— tiꞌk Aak. \m \v 26 As sikꞌin veꞌt u subꞌuleꞌ. As isuti veꞌt bꞌen u subꞌuleꞌ u xaakeꞌ tu txꞌavaꞌ tukꞌ chit txꞌiꞌtziꞌl. As tul el u subꞌuleꞌ kꞌatz u xaakeꞌ, as ech veꞌt u xaakeꞌ kamnaj kat ibꞌana. As nimal uxhchil kat alon uvaꞌ kat kamyu veꞌt naj. \m \v 27 As itxey veꞌt u Jesús iqꞌabꞌ u xaakeꞌ uvaꞌ atik ok subꞌul skꞌatz. As itxakbꞌaꞌ veꞌt Aak naj. As txakebꞌ veꞌt naj. \p \v 28 Tul ok veꞌt Aak tu kabꞌal, as ech tal veꞌt unqꞌa ichusulibꞌ Aak ileꞌ ste tul Aakik kuxh tukꞌ chajnaj: —¿Kam qꞌi uveꞌ yeꞌ kat olebꞌ oꞌ tiꞌ tel u subꞌuleꞌ kꞌatz u xaakeꞌ?— tiꞌk chajnaj. \m \v 29 Ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Unqꞌa subꞌuleꞌ uvaꞌ echeꞌ u veeꞌ, tan tukꞌ kuxh nacho Tiixh as tukꞌ ikuypu vaꞌy vatz u Tiixheꞌ la elkat,— tiꞌk Aak. \s1 Ni tal u Jesús vikamebꞌal unpajte \r Mateo 17.22-23; Lucas 9.43-45 \p \v 30 As tul el veꞌt chꞌuꞌl u Jesús tzitziꞌ, as xaan veꞌt Aak tukꞌ unqꞌa ichusulibꞌeꞌ tu u Galilea. As aꞌ nik tal Aak uvaꞌ yeꞌxhkam la abꞌil itzibꞌlal, \m \v 31 tan nik ichusun Aak xoꞌl unqꞌa ichusulibꞌeꞌ. As ech nik tal Aak ileꞌ te chajnaj: —\sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\sc* as la oksal ok tiqꞌabꞌ unqꞌa uxhchileꞌ. As la yatzꞌpu veꞌteꞌ. As kꞌuxh la kami, as la ul taama titoxvu qꞌii,— tiꞌk Aak. \m \v 32 As jit pal chajnaj tu u yoleꞌ uvaꞌ tal Aak. As xoꞌv chajnaj tiꞌ ichꞌotil te Aak. \s1 Ni tal u Jesús uvaꞌ abꞌil uveꞌ nim talcheꞌ \r Mateo 18.1-5; Lucas 9.46-48 \p \v 33 As tul oon Aak tu u Capernaúm tukꞌ unqꞌa ichusulibꞌeꞌ, as ok veꞌt Aak tu u kabꞌal tukꞌ chajnaj. As ichꞌoti veꞌt Aak te chajnaj uvaꞌ kam nik iyol chajnaj tu bꞌey. \p \v 34 As jit tiin veꞌt chajnaj, tan tiꞌ uvaꞌ yeꞌ nik ikꞌul tibꞌ iyol chajnaj tu bꞌey tiꞌ uvaꞌ abꞌiste chajnaj uvaꞌ nim talcheꞌ tiꞌ unqꞌa imooleꞌ la ibꞌaneꞌ. \m \v 35 As xonebꞌ veꞌt Aak. Imolo veꞌt Aak kabꞌlaval unqꞌa ichusulibꞌeꞌ. As ech tal Aak ileꞌ: —Abꞌil uvaꞌ nisaꞌ uvaꞌ nim talcheꞌ tiꞌ unqꞌa imooleꞌ, as yeꞌ la ijeꞌsa tibꞌ xoꞌl unqꞌa imooleꞌ. As ayaꞌl chit ikꞌuꞌl la iloch vimooleꞌ,— tiꞌk Aak. \m \v 36 As imolo veꞌt tzan u Jesús umaꞌl u tal xaak. As itxakbꞌaꞌ veꞌt Aak naj xoꞌl chajnaj. Ech tal veꞌt Aak ileꞌ tul uvaꞌ ijele Aak u tal xaakeꞌ: \m \v 37 —As abꞌil uvaꞌ tukꞌ vunbꞌiieꞌ la ibꞌankat umaj u bꞌaꞌnil te umaj talaj intxaꞌ echeꞌ u tal xaak ilaꞌ, as sve la ibꞌankat. As abꞌil uvaꞌ la bꞌanon umaj u bꞌaꞌnil sve, as jit kuxh sveeꞌ la ibꞌankat. Pet anteꞌ u chajol tzan vetzeꞌ la ibꞌan u bꞌaꞌnileꞌ ste,— tiꞌk Aak. \s1 Niyolon u Jesús tiꞌ uvaꞌ yeꞌ la itzꞌej umaj uxhchil itxꞌajaꞌm \r Lucas 9.49-50 \p \v 38 As ech tal veꞌt u Xhun ileꞌ: —Chusul, kat qil umaꞌl u naj uvaꞌ tukꞌ vabꞌiieꞌ ni teesakat el naj unqꞌa subꞌuleꞌ kꞌatz unqꞌa uxhchileꞌ. As kat kuyaꞌsa veꞌt kan te naj, tan yeꞌl naj xekel koj sqiꞌ,— tiꞌk u Xhuneꞌ. \m \v 39 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —Yeꞌ kuxh eyaꞌsa kan te naj, tan asoj tukꞌ vunbꞌiieꞌ kat ibꞌankat naj umaj kꞌuchbꞌal tetz vibꞌaꞌnil u Tiixheꞌ, as echeꞌ la koj tal umaj u vaꞌlexhla yol sviꞌ, \m \v 40 tan abꞌil uveꞌ yeꞌ nichꞌoꞌn taama sqiꞌ, as echen sukukꞌatz. \m \v 41 As la val sete, abꞌil uvaꞌ la aqꞌon umaj u picheel aꞌ sete tukꞌ vunbꞌiieꞌ tiꞌ uvaꞌ echen ex sunkꞌatz, as at itxꞌajaꞌmeꞌ xeꞌ u Tiixheꞌ la ibꞌaneꞌ. \s1 Niyolon u Jesús tiꞌ unqꞌa uxhchil uvaꞌ la kaꞌkabꞌinsan taama unqꞌa niman tetz Aak \r Mateo 18.6-9; Lucas 17.1-2 \p \v 42 Pet abꞌil la kaꞌkabꞌinsan taama umaj u niman vetzeꞌ uvaꞌ yeꞌ yakꞌinoj vitxumbꞌaleꞌ tiꞌ vunyoleꞌ, as aal bꞌaꞌneꞌ uvaꞌ la kꞌalpik veꞌt ok umaj kaꞌ tiqul u uxhchileꞌ. As la sutil veꞌt bꞌen xeꞌ u mar. \m \v 43 As la val sete, tan asoj la paavin ex taꞌn veqꞌabꞌeꞌ, as eyaꞌsataj epaavineꞌ eela kuxh stukꞌ uvaꞌ kat etzokꞌlu veꞌt el veqꞌabꞌeꞌ, tan aal bꞌaꞌneꞌ uvaꞌ ech exeꞌ echeꞌ umaj kuchꞌ tul la ok ex tu uveꞌ atkat u tiichajileꞌ tetz vetaanxelaleꞌ as tiꞌ uvaꞌ kꞌuxh at veqꞌabꞌeꞌ skaabꞌil tul aꞌ la bꞌenkat ex tu u choobꞌal paaveꞌ uveꞌ ni toypukat u xamaleꞌ uveꞌ yeꞌxhebꞌil la olebꞌ tiꞌ itzaasaleꞌ. \m \v 44 As yeꞌl veꞌt ikamebꞌal unqꞌa txitxbꞌileꞌ tzitziꞌ. As mitaꞌn u xamaleꞌ la tzaa veꞌteꞌ. \m \v 45 Asoj la paavin ex taꞌn vetojeꞌ, as eyaꞌsataj epaavineꞌ eela kuxh stukꞌ uvaꞌ kat etzokꞌlu veꞌt el vetojeꞌ, tan aal bꞌaꞌneꞌ uvaꞌ ech exeꞌ echeꞌ umaj koꞌx tul la ok ex tu uveꞌ atkat u tiichajileꞌ tetz vetaanxelaleꞌ as tiꞌ uvaꞌ kꞌuxh at etojeꞌ skaabꞌil tul aꞌ la bꞌenkat ex tu u choobꞌal paaveꞌ uveꞌ ni toypukat u xamaleꞌ uveꞌ yeꞌxhebꞌil la olebꞌ tiꞌ itzaasaleꞌ. \m \v 46 As yeꞌl veꞌt ikamebꞌal unqꞌa txitxbꞌileꞌ tzitziꞌ. As mitaꞌn u xamaleꞌ la tzaa veꞌteꞌ. \m \v 47 Asoj la paavin ex taꞌn u bꞌaqꞌ evatzeꞌ, as eyaꞌsataj epaavineꞌ eela kuxh stukꞌ uvaꞌ kat eteesal veꞌt el u bꞌaqꞌ evatzeꞌ, tan aal bꞌaꞌneꞌ uvaꞌ umaꞌl kuxh u bꞌaqꞌ evatzeꞌ tul la ok ex kꞌatz u Tiixheꞌ tu almikaꞌ as tiꞌ uvaꞌ kꞌuxh at unqꞌa bꞌaqꞌ evatzeꞌ skaabꞌil as tul aꞌ la bꞌenkat ex tu u choobꞌal paaveꞌ. \m \v 48 As yeꞌl veꞌt ikamebꞌal unqꞌa txitxbꞌileꞌ tzitziꞌ. As mitaꞌn u xamaleꞌ la tzaa veꞌteꞌ. \p \v 49 As la val sete, aꞌ u kꞌaxkꞌoeꞌ la eesan el u vaꞌlexheꞌ setiꞌ, uvaꞌ echeꞌ xamal. As bꞌaꞌn veꞌt ex vatz u Tiixheꞌ la ibꞌaneꞌ, echeꞌ unqꞌa oyeꞌ uvaꞌ ni toksal vatz Aak tul atoꞌk atzꞌam stiꞌ. \m \v 50 As chꞌiꞌumaleꞌ u atzꞌameꞌ. Pet asoj la motx vipitzꞌpolil u atzꞌameꞌ, as yeꞌ la txakon veꞌteꞌ, tan la koj uch ichee ipitzꞌpolil unpajte. Estiꞌeꞌ ni val sete uvaꞌ ayaꞌloj chit ekꞌuꞌl la etoksa etaama sviꞌ. As bꞌaꞌnoj chit etatineꞌ sevatzaj,— tiꞌk u Jesús. \c 10 \s1 Nichusun u Jesús tiꞌ uvaꞌ yeꞌ la ijatx tibꞌ unqꞌa uxhchileꞌ \r Mateo 19.1-12; Lucas 16.18 \p \v 1 As el veꞌt chꞌuꞌl u Jesús tu u Capernaúm. As oon veꞌt Aak tu u Judea as tukꞌ tu u txꞌavaꞌ uvaꞌ jalit u nimla aꞌ u Jordán. As imol veꞌt tibꞌ unqꞌa tenameꞌ tiꞌ Aak unpajte. As chusun veꞌt Aak xoꞌl unqꞌa tenameꞌ, tan ech nik ibꞌan Aak sbꞌenameen. \p \v 2 As ijetzꞌ veꞌt ok tibꞌ kaꞌl unqꞌa fariseo kꞌatz Aak tiꞌ ichukax ipaav Aak. As ichꞌoti veꞌt chajnaj umaꞌl u yol te Aak tiꞌ uvaꞌ ma la uch ijatxat el umaj u naj u tixqeleꞌ. \m \v 3 Ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —¿Kam kat tal kan u Moisés sete tiꞌ u yoleꞌ?— tiꞌk Aak. \m \v 4 As ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ: —Kat tal kan u Moisés uvaꞌ la uch ijatxat tibꞌ umaj u naj tukꞌ u tixqeleꞌ. As lanal itzꞌibꞌa naj uvaꞌ kam stiꞌ la ijatxkat tibꞌ naj tukꞌ u tixqeleꞌ. As la taqꞌ naj u uꞌujeꞌ te ixoj. As aꞌn la uch ijatxat el naj u tixqeleꞌ,— tiꞌk chajnaj. \m \v 5 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —As tiꞌ kuxh vipaasan tziil unqꞌa tenameꞌ, as kat itzꞌibꞌa kan u Moisés u tzaqꞌiteꞌ. \m \v 6 Tan tixeꞌtebꞌal u vatz txꞌavaꞌeꞌ kat icheesa u Tiixheꞌ u najeꞌ as u ixojeꞌ. \m \v 7 Estiꞌeꞌ la taqꞌ veꞌt kan u najeꞌ vibꞌaaleꞌ tukꞌ vitxutxeꞌ. As la teqꞌo veꞌt tibꞌ naj tukꞌ u tixqeleꞌ. \m \v 8 As eela kuxh stukꞌ uvaꞌ umaꞌl kuxh veꞌt uxhchil la ibꞌaneꞌ vatz u Tiixheꞌ. As jit veꞌt kaꞌvaꞌl, pet unvatzul kuxh veꞌt vichiꞌoleꞌ skaabꞌil la ibꞌaneꞌ. \m \v 9 As la val sete, tan abꞌil uvaꞌ aꞌ u Tiixheꞌ kat bꞌanon uvaꞌ kat teqꞌo tibꞌ, as yeꞌxhebꞌil la jatxon ivatz,— tiꞌk u Jesús. \p \v 10 Tul uvaꞌ atik veꞌt u Jesús tu u kabꞌaleꞌ tukꞌ unqꞌa ichusulibꞌeꞌ, as ichꞌoti veꞌt chajnaj tiꞌ uveꞌ kat tal Aak. \m \v 11 Ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Abꞌil uvaꞌ la ijatxeꞌl u tixqeleꞌ as la teqꞌo tibꞌ tukꞌ umaꞌt ixoj, as la paavin veꞌt naj vatz u tixqeleꞌ. \m \v 12 As echat u ixojeꞌ uveꞌ la ijatx tibꞌ tukꞌ vitzumeleꞌ as la teqꞌo tibꞌ ixoj tukꞌ umaꞌt naj, as la paavin veꞌt ixoj,— tiꞌk Aak. \s1 Ni taqꞌ u Jesús ibꞌaꞌnil tiꞌ unqꞌa talaj intxaꞌ \r Mateo 19.13-15; Lucas 18.15-17 \p \v 13 As teqꞌo veꞌt ok unqꞌa uxhchileꞌ unqꞌa italaj intxaꞌeꞌ vatz u Jesús tiꞌ uvaꞌ la taqꞌ jeꞌ Aak iqꞌabꞌ tiꞌ chiintxaꞌ. As yaan veꞌt unqꞌa ichusulibꞌ Aakeꞌ te unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ nik eqꞌon ok unqꞌa talaj intxaꞌeꞌ vatz Aak. \m \v 14 As tul til veꞌt Aak, as ul veꞌt iviꞌ Aak tiꞌ uvaꞌ nik imaj chajnaj ivatz unqꞌa talaj intxaꞌeꞌ. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Echajputaj ok tzan unqꞌa talaj intxaꞌeꞌ sunkꞌatz. As yeꞌ kuxh emaj chiintxaꞌ, tan abꞌil uvaꞌ ech itxumbꞌaleꞌ echeꞌ vitxumbꞌal unqꞌa talaj intxaꞌeꞌ, as aꞌeꞌ uveꞌ at tokebꞌal xoꞌl u tenameꞌ uvaꞌ at jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ. \m \v 15 As jik chit tuk val sete, tan abꞌil uvaꞌ jitꞌeꞌch vitxumbꞌaleꞌ echeꞌ itxumbꞌal umaj talaj intxaꞌ la ibꞌaneꞌ tiꞌ uvaꞌ la til u Tiixheꞌ isuuchil, as yeꞌl tokebꞌal xoꞌl u tenameꞌ uvaꞌ at jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ,— tiꞌk u Jesús. \m \v 16 As junun ijelet veꞌt Aak unqꞌa talaj intxaꞌeꞌ. As taqꞌ veꞌt jeꞌ Aak iqꞌabꞌ tiꞌ chiintxaꞌ, as tal veꞌt Aak uvaꞌ aꞌ u bꞌaꞌneꞌ la ul tiꞌ chiintxaꞌ. \s1 Niyolon umaꞌl u txꞌioliqꞌii tukꞌ u Jesús \r Mateo 19.16-30; Lucas 18.18-30 \p \v 17 As tul el veꞌt chꞌuꞌl u Jesús tiꞌ ibꞌeneꞌ, as qꞌax tul veꞌt umaꞌl u naj. As kuꞌ veꞌt naj qaaloj vatz Aak. As ech tal veꞌt naj ileꞌ: —¿Bꞌaꞌnla Chusul, kam la unbꞌaneꞌ tiꞌ uvaꞌ at untiichajil uvaꞌ yeꞌl iyaꞌtebꞌal?— tiꞌk najeꞌ. \m \v 18 Ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —¿Kam qꞌi uvaꞌ: «Bꞌaꞌnla Chusul,» chꞌaxh sve? Tan yeꞌl umaj bꞌaꞌnla chusul ati, pet taꞌneꞌ u Tiixheꞌ. \m \v 19 As ootzimal unqꞌa tzaqꞌiteꞌ aꞌn uvaꞌ ech ni tal ileꞌ: \q1 Achukak eexoj. \q1 Ayatzꞌak umaj uxhchil. \q1 Elqꞌiꞌk axh. \q1 Acheesak ipaav amool. \q1 Amaxtibꞌek amool. \q1 Nima abꞌaal; nima atxutx,— tiꞌk Aak. \p \v 20 As ech tal veꞌt u naj ileꞌ: —Chusul, nimamal chiteꞌ svaꞌn skajayil tu unchꞌooil,— tiꞌk naj. \m \v 21 As isaji veꞌt u Jesús naj. As ixoꞌni veꞌt Aak naj. Ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Atil chit umaꞌte uvaꞌ yeꞌ abꞌaneꞌte. Pet kuxh kꞌayi kan unqꞌa txꞌiibꞌal aqꞌiieꞌ skajayil. As la ajatx veꞌt vijaꞌmileꞌ xoꞌl unqꞌa meebꞌaꞌeꞌ. As nimal u bꞌaꞌnileꞌ lakꞌul tu almikaꞌ. Pet siꞌu. Xekebꞌen sviꞌ, as kꞌuxh la apalebꞌe kꞌaxkꞌo as moj la kam axh sviꞌ,— tiꞌk Aak. \m \v 22 As tul tabꞌi u najeꞌ u yoleꞌ, as txumun veꞌt u naj tul bꞌen veꞌt naj, tan tiꞌ uvaꞌ nimal u txꞌiibꞌal iqꞌii u najeꞌ atike. \p \v 23 As isaji veꞌt bꞌen u Jesús unqꞌa ichusulibꞌeꞌ stxala. Ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —¡Kaꞌl tzii tiꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ at txꞌiibꞌal iqꞌii uvaꞌ at tokebꞌal xoꞌl u tenameꞌ uvaꞌ at jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ!— tiꞌk u Jesús. \p \v 24 As teqꞌo veꞌt taama unqꞌa ichusulibꞌ Aakeꞌ tul uvaꞌ tabꞌi veꞌt chajnaj viyol Aakeꞌ. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ te chajnaj: —Ex unchusulibꞌ, la val sete uvaꞌ abꞌil uveꞌ aꞌ nikꞌujbꞌaꞌkat ikꞌuꞌl tiꞌ u txꞌiibꞌal iqꞌiieꞌ, as kaꞌl tzii stiꞌ uvaꞌ at tokebꞌal xoꞌl u tenameꞌ uvaꞌ at jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ. \m \v 25 As oora kuxheꞌ la pal umaj u camello tixotoꞌlil umaj tzꞌisbꞌal bꞌaj tiꞌ uvaꞌ la ok umaj txꞌioliqꞌii xoꞌl u tenameꞌ uvaꞌ at jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ,— tiꞌk u Jesús. \m \v 26 As tul tabꞌi veꞌt chajnaj u yoleꞌ, as aal chit teqꞌo veꞌt taama chajnaj. Ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ svatzaj: —¿Asoj ech la ibꞌaneꞌ echeꞌ u veeꞌ? ¿as abꞌil qꞌii la ok xoꞌl vitenam u Tiixheꞌ?— tiꞌk chajnaj. \m \v 27 As isaji veꞌt u Jesús chajnaj. Ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —As vatz unqꞌa uxhchileꞌ, as aꞌ chiteꞌ yeꞌ la uchi. Pet ech koj vatz u Tiixheꞌ, tan la chit ibꞌaneꞌ,— tiꞌk Aak. \m \v 28 As ech tal veꞌt u Luꞌ ileꞌ: —Kat qaqꞌlu veꞌt kan unqꞌa qetzeꞌ skajayil. As il oꞌ xekel veꞌt oꞌ seeꞌ,— tiꞌk naj. \m \v 29 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —As jik chit la val sete, tan abꞌil uvaꞌ la taqꞌ kan ikabꞌal, moj titzꞌin tatzik, moj ibꞌaal, moj itxutx, moj tixqel, moj meꞌal ikꞌaol, moj itxꞌavaꞌ tiꞌ uvaꞌ la xekebꞌ sviꞌ as tiꞌ uvaꞌ nimamal u bꞌaꞌnla yoleꞌ staꞌn, \m \v 30 as nimal\f + \fr 10.30 \ft Oꞌkꞌalal (100) ni tal u yoleꞌ. As aꞌ ni tokkateꞌ uvaꞌ nimal.\f* ichꞌexel u tetzeꞌ la ikꞌuleꞌ tetz vitiichajileꞌ vatz u txꞌavaꞌeꞌ. As la ikꞌul ichꞌexel vikabꞌaleꞌ, tukꞌ unqꞌa titzꞌin tatzikeꞌ, tukꞌ itxutx, tukꞌ meꞌal ikꞌaol, tukꞌ itxꞌavaꞌ, as kꞌuxh kam kuxh kꞌaxkꞌo la ipalebꞌe. As tu unqꞌa qꞌiieꞌ uvaꞌ aꞌn tuleꞌ, as at veꞌt itiichajil u uxhchileꞌ uveꞌ yeꞌl iyaꞌtebꞌal. \m \v 31 Tan nimal unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ ni toksal iqꞌii taꞌn unqꞌa tenameꞌ, as tul aꞌeꞌ uvaꞌ jit nim talcheꞌ vatz u Tiixheꞌ. Pet ech koj unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ yeꞌl iqꞌii vatz unqꞌa tenameꞌ, as aꞌeꞌ uvaꞌ nim talcheꞌ vatz u Tiixheꞌ,— tiꞌk u Jesús. \s1 Ni tal u Jesús vikamebꞌal \r Mateo 20.17-19; Lucas 18.31-34 \p \v 32 Tul aalik ijeꞌ u Jesús tu u Jerusalén, as bꞌax veꞌt Aak vatz unqꞌa ichusulibꞌeꞌ. As teqꞌo veꞌt taama chajnaj tiꞌ uvaꞌ aalik ijeꞌ Aak tu u Jerusalén. As vaꞌlik chit ixoꞌv veꞌt kaꞌt unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ xekik tiꞌ Aak. As imolo veꞌt el Aak kabꞌlaval unqꞌa ichusulibꞌeꞌ. As tal veꞌt Aak te chajnaj kam uvaꞌ la ipalebꞌe Aak. \m \v 33 Ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Il oꞌ maꞌt veꞌt jeꞌ oꞌ tu u Jerusalén. As tuk oksaloj ok \sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\sc* tiqꞌabꞌ unqꞌa iqꞌesal oksan iyol tenam vatz Tiixh tukꞌ te unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ chusel tibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ. As tuk alaxoj ikameꞌ. As la yatzꞌpi. As la oksal tiqꞌabꞌ unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ jit tiaal Israel. \m \v 34 As la eesal iqꞌii. La qꞌospu veꞌteꞌ; la tzubꞌali; la yatzꞌpu veꞌteꞌ. As titoxvu qꞌii la ul taama,— tiꞌk u Jesús. \s1 Nijaj u Jacobo tukꞌ u Xhun umaꞌl u bꞌaꞌnil te u Jesús \r Mateo 20.20-28 \p \v 35 U Jacob tukꞌ u Xhuneꞌ uvaꞌ ikꞌaol u Zebedeo, as jetzꞌen veꞌt ok chajnaj kꞌatz u Jesús. As ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ: —Chusul, tuk kujaj umaꞌl u bꞌaꞌnil see. As aꞌ ni qaleꞌ uvaꞌ la abꞌaneꞌ kam uvaꞌ tuk kujaj see,— tiꞌk chajnaj. \m \v 36 Ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —¿Kam qꞌi nesaꞌ uveꞌ la unbꞌaneꞌ?— tiꞌk Aak. \m \v 37 As ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ: —Tul la oksal veꞌt aqꞌii, as la aaqꞌ qijleꞌm tiꞌ uvaꞌ la xonebꞌ umaꞌl oꞌ tasebꞌal as umaꞌt oꞌ tamax,— tiꞌk chajnaj. \m \v 38 Ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —Yeꞌ nepal stuul kam uvaꞌ nejajeꞌ. ¿Ma la etxꞌol epal tu u kꞌaxkꞌoeꞌ uveꞌ tuk unpalebꞌe? ¿As ma tuk etxꞌol etok tu u mam txumlebꞌaleꞌ uvaꞌ tuk unpalebꞌe?— tiꞌk Aak. \m \v 39 —Kano, la kutxꞌoleꞌ,— tiꞌk chajnaj. As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —An chiteꞌ uvaꞌ netitzꞌa, tan la epalebꞌe u kꞌaxkꞌoeꞌ uveꞌ la unpalebꞌe. As la epalebꞌe u mam txumlebꞌaleꞌ uvaꞌ la unpalebꞌe. \m \v 40 Pet ech koj uvaꞌ netal exonebꞌ tu vunsebꞌaleꞌ tukꞌ tu vunmaxeꞌ, tan jit ineꞌ la aqꞌon sete. Pet aꞌ la aqꞌaxkat te unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ txaael veꞌt taꞌn u Tiixheꞌ, tan bꞌanel veꞌt tucheꞌ taꞌn Aak tiꞌ taqꞌax ste,— tiꞌk u Jesús. \p \v 41 Tul tabꞌi veꞌt lavat unqꞌa ichusulibꞌ Aakeꞌ, as ul veꞌt iviꞌ chajnaj tiꞌ u Jacob tukꞌ u Xhuneꞌ. \m \v 42 As imolo veꞌt tzan u Jesús chajnaj. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Ootzimaleꞌ setaꞌn uvaꞌ jankꞌal unqꞌa najeꞌ uveꞌ ni tok ijlenaalil tiꞌ unqꞌa tenameꞌ, as ni toksa jeꞌ iqꞌii tiꞌ unqꞌa tenameꞌ. As nim chit chajnaj ninacheꞌ tukꞌ unqꞌa imooleꞌ, tul nipaasa tibꞌ chajnaj tiꞌ unqꞌa tenameꞌ. \m \v 43 Pet jitꞌeꞌch la ibꞌan sexoꞌl, tan abꞌiste ex uvaꞌ nesaꞌ uvaꞌ nim etalcheꞌ tiꞌ unqꞌa emooleꞌ, as exeꞌ lochol tetz vemooleꞌ la ibꞌaneꞌ. \m \v 44 As abꞌiste ex uvaꞌ nesaꞌ uvaꞌ at etijleꞌm xoꞌl unqꞌa emooleꞌ, as ex lochol tetz vemooleꞌ. \m \v 45 Tan \sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\sc* kat uli jit tiꞌ uvaꞌ la lochpi taꞌn unqꞌa tenameꞌ kat ulkat, pet kat uli tiꞌ ul taqꞌat tibꞌ kamoj tiꞌ iqꞌalpul unqꞌa tenameꞌ vatz vipaaveꞌ,— tiꞌk u Jesúseꞌ. \s1 Ni tilon u Bartimeo taꞌn u Jesús \r Mateo 20.29-34; Lucas 18.35-43 \p \v 46 As oon veꞌt Aak tu u Jericó. As tul el veꞌt Aak tziꞌeꞌl u tenameꞌ tukꞌ unqꞌa ichusulibꞌeꞌ tukꞌ unjoltu unqꞌa tenameꞌ, as xonlik umaꞌl u tzot tziꞌ bꞌey tiꞌ ijoyat ipuaj. As Bartimeo ibꞌii naj. As vikꞌaol u Timeo. \m \v 47 Tul tabꞌi veꞌt naj uvaꞌ aꞌ u Jesús uvaꞌ aa Nazaret nik ipaleꞌ, as xeꞌt veꞌt naj sikꞌin. Ech tal veꞌt naj ileꞌ: —¡Jesús, tiaal David, txum unvatz!— tiꞌk naj. \m \v 48 As nimal uxhchil yaaon naj tiꞌ uvaꞌ nisikꞌin naj. As aal chit taqꞌ veꞌt jeꞌ naj tuul iviꞌ. As ech tal veꞌt naj ileꞌ unpajte: —¡Pap, axh tiaal David, txum unvatz!— tiꞌk naj. \m \v 49 As txakebꞌ veꞌt u Jesús. As tal veꞌt Aak imolol u tzoteꞌ. As tul molol veꞌt tzan, ech alpu ileꞌ ste: —Txakpen. Bꞌan atiaal, tan nimolo axh u Jesús,— tiꞌk unqꞌa uxhchileꞌ te naj. \m \v 50 As taqꞌ veꞌt kan naj umaꞌl u chelkin oksaꞌm uvaꞌ atik ok tiꞌ naj. As txakpu veꞌt naj tiꞌ tul kꞌatz u Jesús. \m \v 51 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —¿Kam qꞌi nasaꞌ uvaꞌ la unbꞌaneꞌ?— tiꞌk Aak. Ech tal veꞌt u tzot ileꞌ: —Chusul, aꞌ ni valeꞌ uvaꞌ la ilon vunvatzeꞌ,— tiꞌk naj. \m \v 52 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —Kuxh veꞌteꞌ, tan tiꞌ uvaꞌ kat akꞌujbꞌaꞌ akꞌuꞌl sviꞌ, as kat ilonyu veꞌt vavatzeꞌ,— tiꞌk Aak. As yak kuxh ilon veꞌt naj. As xekebꞌ veꞌt naj tiꞌ u Jesús tul bꞌen veꞌt Aak. \c 11 \s1 Ni toon u Jesús tu u Jerusalén \r Mateo 21.1-11; Lucas 19.28-40; Xhun 12.12-19 \p \v 1 Tul bꞌiitik kuxh toon veꞌt u Jesús tu u Jerusalén, tul atik Aak kꞌatz u Betfagé tukꞌ u Betania, kꞌatz umaꞌl u vitz uvaꞌ Olivos, as ichaj veꞌt bꞌen Aak kaꞌvaꞌl unqꞌa ichusulibꞌeꞌ. \m \v 2 Ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Bꞌenoj ex tu u tal tenameꞌ uveꞌ at tzan. As tul la oon ex, as la bꞌen elej umaꞌl u tal bꞌur uvaꞌ yeꞌ atixoj jeꞌ umaj uxhchil stiꞌ. As kꞌalel kan txoo. As la esaapu txoo. As la eteqꞌo tzan txoo. \m \v 3 Asoj abꞌil la alon sete uvaꞌ: «¿Kam itxaꞌk txoo nesaapu?» chaj chꞌelel ex, as ech la etal ileꞌ: «Aꞌ u kuBꞌooqꞌoleꞌ tuk txakonsan txoo. As tuk iqꞌaavisa Aak txoo,» chaj ex,— tiꞌk u Jesús. \p \v 4 As bꞌen veꞌt chajnaj. As bꞌex ilej chajnaj u tal bꞌureꞌ uvaꞌ kꞌalik kan tu bꞌey tziꞌ umaꞌl u kabꞌal. As isaapu veꞌt chajnaj txoo. \m \v 5 As ech tal veꞌt kaꞌl unqꞌa uxhchil ileꞌ uvaꞌ atik tzitziꞌ: —¿Kam itxaꞌk u tal bꞌureꞌ qꞌi nesaapu?— tiꞌk unqꞌa uxhchileꞌ. \m \v 6 As tal veꞌt chajnaj kam uvaꞌ tal u Jesús te chajnaj. As taqꞌ veꞌt unqꞌa uxhchileꞌ u bꞌureꞌ te chajnaj. \p \v 7 Teqꞌo veꞌt tzan chajnaj u bꞌureꞌ kꞌatz u Jesús. As taqꞌ veꞌt jeꞌ chajnaj unqꞌa ixbꞌuꞌjeꞌ tiꞌ txoo. As jeꞌ veꞌt Aak tiꞌ txoo. \m \v 8 As iliipu veꞌt kuꞌ unqꞌa tenameꞌ ixbꞌuꞌj tu bꞌey. As at uxhchil tzokꞌon veꞌt xaj chꞌiꞌm. As taqꞌ veꞌt kuꞌ tu u bꞌeyeꞌ vatz Aak. \m \v 9 As unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ bꞌaxik vatz Aak tukꞌ unqꞌa veeꞌ xekik tiꞌ Aak, as taqꞌ veꞌt jeꞌ tuul iviꞌ tiꞌ isikꞌin tiꞌ Aak. Ech nik tal ileꞌ: —¡Qoksataj iqꞌii Aak, tan achvebꞌal chit tul Aak tukꞌ vibꞌii u Kubꞌaal Tiixheꞌ! \m \v 10 ¡As achvebꞌal chit tul Aak tiꞌ u tenameꞌ uveꞌ at jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ echeꞌ uvaꞌ kat ibꞌan u qꞌesla kubꞌaaleꞌ uvaꞌ David! ¡As qoksataj iqꞌii u Tiixheꞌ uvaꞌ echen tu almikaꞌ!— tiꞌk unqꞌa tenameꞌ. \p \v 11 As tul ok veꞌt u Jesús tu u Jerusalén, as ok veꞌt Aak vatz iqꞌanal u tostiixheꞌ. As isaji kuxh Aak unqꞌa veeꞌ skajayil. As qꞌaav veꞌt Aak tu u Betania tukꞌ kabꞌlaval unqꞌa ichusulibꞌeꞌ, tan aalik veꞌt itzꞌotineꞌ. \s1 Ni tal u Jesús itzaj umaꞌl u higuera \r Mateo 21.18-19 \p \v 12 Tu umaꞌt qꞌii, as el veꞌt chꞌuꞌl Aak tu u Betania tiꞌ ibꞌen tu u Jerusalén unpajte. As vaꞌy veꞌt Aak. \m \v 13 As til veꞌt bꞌen Aak viꞌl u higuera uvaꞌ atik ixaj. As jetzꞌen veꞌt ok Aak kꞌatz tzeꞌ, tan kamal atik ivatz tzeꞌ uvaꞌ nik tal Aak. As tul yeꞌlik chit umaj ivatz tzeꞌ atike. Pet ixaj kuxh tzeꞌ atike, tan yeꞌxnik ilejat ivatzin tzeꞌ. \m \v 14 As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Yeꞌxh jatu la loꞌp veꞌt umaj avatz taꞌn umaj uxhchil,— tiꞌk Aak tal te u tzeꞌeꞌ. As tabꞌi veꞌt unqꞌa chusulibꞌ Aakeꞌ uveꞌ tal Aak. \s1 Nitilu el u Jesús unqꞌa vaꞌlexheꞌ vatz viqꞌanal u tostiixh \r Mateo 21.12-17; Lucas 19.45-48; Xhun 2.13-22 \p \v 15 As tul ok veꞌt u Jesús tu u Jerusalén, as ok veꞌt Aak vatz viqꞌanal u tostiixheꞌ. As itilu veꞌt el Aak unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ nikat ikꞌayineꞌ as tukꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ nikat iloqꞌoneꞌ. As ipilqꞌu veꞌt Aak imeexha unqꞌa jalol puajeꞌ tukꞌ u tatinbꞌal unqꞌa paroomaxheꞌ uveꞌ nik kꞌayileꞌ. \m \v 16 As yeꞌ nik ichajpu ok u Jesús umaj uxhchil uvaꞌ eqꞌomal ikꞌaꞌy staꞌn. \m \v 17 As xeꞌt veꞌt Aak chusun. Ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Ootzimal setaꞌn uvaꞌ ech ni tal u yol ileꞌ uvaꞌ tzꞌibꞌamal kan: \q1 Nachbꞌal vetzeꞌ vunkabꞌaleꞌ la ibꞌaneꞌ tiꞌ uvaꞌ la inach in unqꞌa tenameꞌ skajayil, tiꞌk Aak. \m Pet ech koj ex, tan kat ebꞌensal veꞌteꞌ statinbꞌal elqꞌom,— tiꞌk u Jesús. \p \v 18 As unqꞌa iqꞌesal oksan iyol tenam vatz Tiixh tukꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ chuselik tibꞌ tiꞌ u tzaqꞌiteꞌ uvaꞌ tzꞌibꞌamal kan, as tabꞌi veꞌt chajnaj u yoleꞌ uvaꞌ tal u Jesús. As ichuk veꞌt chajnaj txumbꞌal tiꞌ iyatzꞌpu veꞌt Aak. As nik ixoꞌv chajnaj te Aak, tan achaꞌv chit ichusun Aak vatz unqꞌa tenameꞌ skajayil. \p \v 19 As tul tzꞌotin veꞌteꞌ, as el veꞌt chꞌuꞌl u Jesús tu u tenameꞌ unpajte tukꞌ unqꞌa ichusulibꞌeꞌ. \s1 Nitzaj u higuera taꞌn u Jesús \r Mateo 21.19-22 \p \v 20 Tu veꞌt umaꞌt qꞌii qꞌalaꞌm, as pal veꞌt u Jesús tukꞌ unqꞌa ichusulibꞌeꞌ unpajte kꞌatz u higuera. As til veꞌt chajnaj uvaꞌ maꞌtik itzaj veꞌt u higuera tukꞌ u taqꞌileꞌ. \m \v 21 As tulsa veꞌt u Luꞌeꞌ unqꞌa yoleꞌ skꞌuꞌl uvaꞌ tal u Jesús te u higuera. Ech tal veꞌt naj ileꞌ: —Chusul, il u higuera ileꞌ kat tzajyu veꞌteꞌ uvaꞌ kat aal ste uvaꞌ yeꞌxh jatu la loꞌp veꞌt umaj ivatz taꞌn unqꞌa uxhchileꞌ,— tiꞌk u Luꞌeꞌ. \m \v 22 Ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —Ekꞌujbꞌaꞌtaj ekꞌuꞌl tiꞌ u Tiixheꞌ, \m \v 23 tan jik chit tuk val sete, asoj la etal te u vitz ileꞌ: «¡Elen tzitziꞌ! ¡As kuxh bꞌen tu u mar!» chaj ex la etaleꞌ, as la chit ibꞌaneꞌ asoj yeꞌ la kaꞌkabꞌin etaama. Pet la ekꞌujbꞌaꞌ ekꞌuꞌl tiꞌ uvaꞌ la chit ibꞌaneꞌ kam uvaꞌ la etaleꞌ. \m \v 24 Estiꞌeꞌ ni val sete, tan asoj kꞌujleꞌl chit ekꞌuꞌl tiꞌ u Tiixheꞌ tul la enach Tiixh, as la chit ibꞌan Aak kam uveꞌ la ejaj te Aak. \m \v 25 As tul la enach u Tiixheꞌ uvaꞌ echen tu almikaꞌ, as esotzsataj ipaav umaj uxhchil uvaꞌ atoꞌk exoꞌl stukꞌ, aqꞌal uvaꞌ la isotzsa u Tiixheꞌ epaav, \m \v 26 tan asoj yeꞌ la esotzsa ipaav u uxhchileꞌ, as yeꞌl epaav la isotzsa u Tiixheꞌ uvaꞌ echen tu almikaꞌ,— tiꞌk u Jesús. \s1 Nichꞌotil u tijleꞌm u Jesús \r Mateo 21.23-27; Lucas 20.1-8 \p \v 27 As ok veꞌt u Jesús tu u Jerusalén unpajte. As tul nik ixaan Aak vatz iqꞌanal u tostiixheꞌ, as kat jetzꞌen veꞌt ok unqꞌa iqꞌesal oksan iyol tenam vatz Tiixh, tukꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ chusel tibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ, as tukꞌ unkaꞌt unqꞌa bꞌaal tenameꞌ. \m \v 28 Ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ: —¿Abꞌil aqꞌol tetz u eejleꞌmeꞌ tiꞌ uvaꞌ kat ul atilu el unqꞌa uxhchileꞌ vatz iqꞌanal u tostiixheꞌ?— tiꞌk chajnaj. \m \v 29 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —Tuk unchꞌoti umaꞌl u yol sete. Asoj la etal sve, as la val sete uvaꞌ abꞌil aqꞌol tetz u vijleꞌmeꞌ tiꞌ unqꞌa veeꞌ kat unbꞌana. \m \v 30 Etaltaj sve: ¿Abꞌil kat chajon tzan u Xhuneꞌ uvaꞌ nik aqꞌon kuꞌ unqꞌa uxhchileꞌ xeꞌ u aꞌeꞌ? ¿Ma aꞌ u Tiixheꞌ? ¿Pet moj umaj vatz txꞌavaꞌilla aama?— tiꞌk u Jesús. \p \v 31 As iyol veꞌt chajnaj svatzaj uvaꞌ kam la tal chajnaj. Ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ: —Asoj tuk qaleꞌ uvaꞌ Tiixh kat chajon tzan u Xhuneꞌ, as: «¿Kam qꞌi yeꞌ kat enima u Xhuneꞌ?» chaj naj tuk tal sqe. \m \v 32 As yeꞌ la uch qalataꞌ uvaꞌ umaj vatz txꞌavaꞌilla aama kat chajon tzan u Xhuneꞌ,— tiꞌk chajnaj svatzaj, tan nik ixoꞌva chajnaj unqꞌa tenameꞌ, tan kajayil chit unqꞌa tenameꞌ nik niman uvaꞌ qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ u Xhuneꞌ. \m \v 33 Estiꞌeꞌ ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ te u Jesús: —Yeꞌ qootzaj abꞌil kat chajon tzan u Xhuneꞌ,— tiꞌk chajnaj. As ech tal u Jesús ileꞌ: —Mitaꞌn in la alon sete uvaꞌ abꞌil kat aqꞌon u vijleꞌmeꞌ tiꞌ uvaꞌ kat unbꞌana,— tiꞌk Aak. \c 12 \s1 Ni tal u Jesús umaꞌt u kꞌuchuvatz tiꞌ kaꞌl unqꞌa vaꞌlexhla kꞌamol txꞌavaꞌ \r Mateo 21.33-46; Lucas 20.9-19 \p \v 1 As xeꞌt veꞌt u Jesús chusun tukꞌ kaꞌt unqꞌa kꞌuchuvatz. As ech tal Aak ileꞌ: —Tan tava veꞌt umaꞌl u naj kaꞌl unqꞌa uuva tu vitxꞌavaꞌeꞌ. As toksa naj peꞌ stiꞌ. As ibꞌan veꞌt naj tuch umaꞌl u atinbꞌal uvaꞌ la pochꞌilkat u taꞌl u uuvaeꞌ. As ilak veꞌt naj umaꞌt u atinbꞌal xeebꞌal tetz unqꞌa uuvaeꞌ uvaꞌ nim chit itxakebꞌeꞌ. As taqꞌ veꞌt kan naj vitxꞌavaꞌeꞌ tukꞌ unqꞌa uuvaeꞌ skꞌam te kaꞌl unqꞌa kꞌamol. As bꞌen veꞌt naj tziꞌaꞌn. \m \v 2 Tul ilej veꞌt u qꞌiieꞌ tiꞌ ituxpu ivatz unqꞌa uuvaeꞌ, as ichaj veꞌt vibꞌaal unqꞌa uuvaeꞌ umaꞌl vikꞌam xeꞌ unqꞌa kꞌamoleꞌ tiꞌ ul teqꞌot unbꞌooj ivatz unqꞌa uuvaeꞌ, kꞌambꞌal tetz u txꞌavaꞌeꞌ. \m \v 3 As kat itxey unqꞌa kꞌamoleꞌ u kꞌameꞌ uvaꞌ chajel taꞌn u bꞌaal txꞌavaꞌeꞌ. As yeꞌxhkam chit taqꞌ bꞌen chajnaj stiꞌ. Pet kat iqꞌos veꞌt chajnaj. \p \v 4 As ichaj veꞌt bꞌen vibꞌaal unqꞌa uuvaeꞌ umaꞌt vikꞌameꞌ. As tul ooni, as isuti chajnaj kꞌubꞌ tiꞌ iviꞌ. As tul maꞌt iyoqꞌat chajnaj, as iqꞌaavisa bꞌen chajnaj kꞌatz vibꞌaal u uuvaeꞌ. \m \v 5 As ichaj veꞌt bꞌen vibꞌaal unqꞌa uuvaeꞌ umaꞌt ikꞌam. As iyatzꞌ veꞌt unqꞌa kꞌamoleꞌ u kꞌameꞌ. As ichaj veꞌt bꞌen vibꞌaal unqꞌa uuvaeꞌ unjoltu ikꞌam. As ati uvaꞌ kat kꞌaxbꞌisali; as ati uvaꞌ kat yatzꞌpi. \p \v 6 As tul maꞌtik ichajat veꞌt bꞌen vibꞌaal unqꞌa uuvaeꞌ unqꞌa ikꞌameꞌ, as aꞌ veꞌt vikꞌaoleꞌ kat ichaj bꞌen uvaꞌ xoꞌnik chit ste, tan ech tal jeꞌ u bꞌaal u uuva ileꞌ ste: «Tuk nimalojeꞌ vunkꞌaoleꞌ taꞌn unqꞌa kꞌamoleꞌ,» tiꞌke. \m \v 7 As ech tal veꞌt unqꞌa kꞌamol ileꞌ svatzaj: «Aꞌ vikꞌaol najeꞌ vil tuleꞌ. As aꞌ najeꞌ tuk etzin kan unqꞌa uuvaeꞌ tukꞌ u txꞌavaꞌeꞌ. ¡Pet koꞌ kuyatzꞌ naj! ¡As qetz veꞌt u txꞌavaꞌeꞌ la ibꞌaneꞌ!» tiꞌk chajnaj. \m \v 8 As itxey veꞌt chajnaj vikꞌaol vibꞌaal u uuvaeꞌ. As iyatzꞌ veꞌt chajnaj. As bꞌex isuti veꞌt el chajnaj vichiꞌoleꞌ tiꞌeꞌl u txꞌavaꞌeꞌ uvaꞌ atikkat unqꞌa uuvaeꞌ. \p \v 9 ¿As kam qꞌi la ibꞌan veꞌt vibꞌaal unqꞌa uuvaeꞌ uvaꞌ netaleꞌ? ¿As yeꞌ kol la bꞌen iyatzꞌ veꞌt naj qꞌa unqꞌa kꞌamoleꞌ? As vaꞌlen la taqꞌkat veꞌt vitxꞌavaꞌeꞌ skꞌam, uvaꞌ atkat unqꞌa uuvaeꞌ. \m \v 10 ¿As ma yeꞌ atixoj esikꞌle u yoleꞌ uvaꞌ tzꞌibꞌamal kan uvaꞌ ech ni tal ileꞌ: \q1 As u kꞌubꞌeꞌ uvaꞌ kat sutil el taꞌn unqꞌa lakol kabꞌaleꞌ, \q1 as aꞌ veꞌteꞌ uveꞌ xeꞌabꞌ tetz vixoobꞌ u kabꞌaleꞌ? \q1 \v 11 As aꞌ chit achvebꞌaleꞌ sqe, tan aꞌ u Tiixheꞌ kat bꞌanon, tiꞌk u yoleꞌ,— \m tiꞌk u Jesús. \p \v 12 As unqꞌa iqꞌesal oksan iyol tenam vatz Tiixh, tukꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ chuselik tibꞌ tiꞌ u tzaqꞌiteꞌ uvaꞌ tzꞌibꞌamal kan, as tukꞌ kaꞌt unqꞌa bꞌaal tenameꞌ, as tal veꞌt chajnaj itxeyat u Jesús, tan pal veꞌt chajnaj stuul uvaꞌ chajnaj nikat tal u Jesús tukꞌ u kꞌuchuvatzeꞌ uvaꞌ nik tal Aak. As jit ibꞌan chajnaj, tan nik ixoꞌv chajnaj vatz unqꞌa tenameꞌ. As bꞌen veꞌt chajnaj. \s1 Nichꞌotil te u Jesús tiꞌ u choobꞌal tatin unqꞌa tenam \r Mateo 22.15-22; Lucas 20.20-26 \p \v 13 As chajpik veꞌt bꞌen kaꞌl unqꞌa fariseo tukꞌ kaꞌt unqꞌa tiaal Israel uvaꞌ atik ok kꞌatz u Herodes, tiꞌ icheesat chajnaj ipaav u Jesús. As la uch ixochat veꞌt chajnaj Aak. \m \v 14 As tul oon veꞌt chajnaj kꞌatz Aak, as ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ: —Chusul, ootzimal veꞌt sqaꞌn uvaꞌ jik chit nayoloneꞌ. As yeꞌxhebꞌil naxoꞌv ste tul nachusuneꞌ, tan eela ivatz unqꞌa uxhchileꞌ nabꞌaneꞌ. As kꞌuxh at tijleꞌm as kꞌuxh yeꞌl tijleꞌm ati, as nachus unqꞌa uxhchileꞌ tiꞌ uvaꞌ jik vitxumbꞌaleꞌ la ibꞌan vatz u Tiixheꞌ. As tuk kuchꞌoti see, ¿ma bꞌaꞌn uvaꞌ la kuchoo veꞌt u puajeꞌ uveꞌ nijajpu sqe taꞌn u ijlenaaleꞌ tu u Roma, pet moj yeꞌle?— tiꞌk chajnaj. \m \v 15 As ootzimalik taꞌn u Jesús uvaꞌ kaꞌvatz kuxh chajnaj. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —¿Kam qꞌi uveꞌ nu kuxh echuk txumbꞌal sviꞌ? Eteqꞌotaj tzan umaj u puajeꞌ. As la vileꞌ,— tiꞌk Aak. \m \v 16 As eqꞌol veꞌt tzan u puajeꞌ. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —¿Abꞌil etz u vatzibꞌaleꞌ qꞌi tukꞌ u tzꞌibꞌeꞌ uveꞌ at vatz u puajeꞌ?— tiꞌk Aak. As ech tal chajnaj ileꞌ: —Tetz u ijlenaaleꞌ tu u Roma,— tiꞌk chajnaj. \m \v 17 Ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —As jankꞌal u tetz u ijlenaaleꞌ uveꞌ tu u Roma, as etaqꞌtaj ste. Pet jankꞌal u tetz u Tiixheꞌ, as etaqꞌtaj te Aak,— tiꞌk u Jesús. \p As teqꞌo veꞌt taama chajnaj taꞌn u yoleꞌ uveꞌ tal Aak. \s1 Nichꞌotil te u Jesús tiꞌ u tulebꞌal taama unqꞌa kamnaj \r Mateo 22.23-33; Lucas 20.27-40 \p \v 18 As unqꞌa saduceo uvaꞌ ni alon uvaꞌ yeꞌl unqꞌa kamnajeꞌ ni tul taama, as ul kaꞌl chajnaj tiꞌ ichꞌotit te u Jesús. Ech tal chajnaj ileꞌ: \m \v 19 —Chusul, kat itzꞌibꞌa kan u Moisés umaꞌl u yol uvaꞌ ech ni tal ileꞌ: «Asoj la kam umaj naj as tul yeꞌl umaj initxaꞌ naj la kaaik kan xeꞌ u tixqeleꞌ, as aꞌ umaj u titzꞌin tatzik najeꞌ la teqꞌo tibꞌ tukꞌ u ixojeꞌ tiꞌ taqꞌat kan tiaal u najeꞌ uvaꞌ kat kami,» tiꞌk u yoleꞌ. \m \v 20 As ibꞌan unpajul atik vujvaꞌl unqꞌa naj uvaꞌ titzꞌinik tibꞌ. As kat teqꞌo tibꞌ u atzikaeꞌ tukꞌ u tixqeleꞌ. As kam veꞌt naj. As jit kaaik kan meꞌal ikꞌaol naj. \m \v 21 As teqꞌo tibꞌ u ixojeꞌ tukꞌ u bꞌaxa titzꞌin najeꞌ. As kat kam naj. As jit kaaik kan meꞌal ikꞌaol naj. As echat chit kat ibꞌan ikaꞌv u itzꞌinaeꞌ. \m \v 22 As ech kat ibꞌan veꞌt vujvaꞌl unqꞌa najeꞌ skajayil uvaꞌ titzꞌin tibꞌ. As jit kaaik kan meꞌal ikꞌaol chajnaj. As tul maꞌtik ikam veꞌt vujvaꞌl unqꞌa najeꞌ uvaꞌ titzꞌin tibꞌ, as kam veꞌt u ixojeꞌ unpajte. \m \v 23 As tul uvaꞌ la ul veꞌt taama unqꞌa kamnajeꞌ, ¿as abꞌiste veꞌt u najeꞌ qꞌi itzumel u ixojeꞌ? Tan kat teqꞌo tibꞌ ixoj tukꞌ vujvaꞌl unqꞌa najeꞌ uvaꞌ titzꞌin tibꞌ,— tiꞌk unqꞌa saduceo. \m \v 24 Ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —Sotznal chit ekꞌuꞌl, tan yeꞌ nepal stuul kam uvaꞌ ni tal viyol u Tiixheꞌ. As mitaꞌn yeꞌ nepal stuul tiꞌ uvaꞌ la tulsa Aak taama unqꞌa kamnajeꞌ unpajte, \m \v 25 tan tul la ul veꞌt taama unqꞌa kamnajeꞌ, as yeꞌl unqꞌa najeꞌ la teqꞌo tibꞌ tukꞌ umaj u ixoj. As mitaꞌn unqꞌa ixojeꞌ. Pet ech veꞌteꞌ echeꞌ unqꞌa ángel uveꞌ at tu almikaꞌ la ibꞌaneꞌ. \m \v 26 As echat ni tal u yoleꞌ uvaꞌ kat tal kan u Moisés tiꞌ tul taama unqꞌa kamnajeꞌ unpajte. As yeꞌ nepal tu u yoleꞌ uvaꞌ tal u Moisés, tul uvaꞌ kat yolon Aak xoꞌl u vokkin chꞌiꞌxeꞌ. As ech tal Aak ileꞌ: «Ineꞌ iTiixh u Abraham, as iTiixh u Isaac, as iTiixh u Jacob,» tiꞌk Aak te u Moisés. \m \v 27 Estiꞌeꞌ uvaꞌ sotznalu chit ekꞌuꞌl, tan jit aꞌ unqꞌa kamnajeꞌ ni niman u Tiixheꞌ. Pet aꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ isleꞌl vatz Aak,— tiꞌk u Jesús. \s1 Niyolon u Jesús tiꞌ u nimla tzaqꞌit \r Mateo 22.34-40 \p \v 28 As umaꞌl u uxhchil uvaꞌ chuselik tibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ, as tabꞌi veꞌteꞌ uvaꞌ ikꞌulbꞌe veꞌt u Jesús unqꞌa saduceo tibꞌaꞌnil. As jetzꞌen veꞌt ok naj kꞌatz Aak. As ech tal veꞌt naj ileꞌ: —¿Abꞌiste u tzaqꞌiteꞌ uveꞌ nim talcheꞌ?— tiꞌk naj. \m \v 29 Ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —U tzaqꞌiteꞌ uveꞌ nim talcheꞌ, as ech ni tal ileꞌ: \q1 Ex kumool tiaal Israel, etabꞌitaj u yoleꞌ uvaꞌ tuk val sete, umaꞌl kuxh u Tiixheꞌ. As Aakeꞌ kuBꞌooqꞌol. \q1 \v 30 As ayaꞌloj chit ekꞌuꞌl la exoꞌni u Tiixheꞌ tukꞌ chit etaanxelal, tukꞌ chit etxumbꞌal, as tukꞌ chit eyakꞌil, tiꞌk u tzaqꞌiteꞌ. \m As aꞌeꞌ u tzaqꞌiteꞌ uvaꞌ nim talcheꞌ tiꞌ unjoltu unqꞌa tzaqꞌiteꞌ. \m \v 31 As vikaꞌv u tzaqꞌiteꞌ, as eela tukꞌ u bꞌaxaeꞌ, tan ech ni tal ileꞌ: \q1 Xoꞌnoj vemooleꞌ sete echeꞌ uvaꞌ nebꞌan jeꞌ sete, tiꞌk u tzaqꞌiteꞌ. \m As yeꞌl umaꞌtoj tzaqꞌit uvaꞌ nim talcheꞌ tiꞌ kaꞌvaꞌl unqꞌa tzaqꞌiteꞌ,— tiꞌk u Jesús. \m \v 32 As ech tal veꞌt u naj ileꞌ uvaꞌ chuselik tibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ: —An chiteꞌ, chusul, uveꞌ naaleꞌ, uvaꞌ umaꞌl kuxh u Tiixheꞌ ati. As yeꞌl umaꞌtoj tiixh echeꞌ u Tiixheꞌ. \m \v 33 As ayaꞌloj chit kukꞌuꞌl la kuxoꞌni u Tiixheꞌ tukꞌ chit kutxumbꞌal, tukꞌ chit qaanxelal, as tukꞌ chit kuyakꞌil. As la kuxoꞌni u kumooleꞌ echeꞌ uvaꞌ nu kubꞌan jeꞌ sqe. As aꞌeꞌ uvaꞌ nim talcheꞌ tiꞌ itzꞌeꞌsal ok unqꞌa oyeꞌ as tukꞌ unqꞌa txooeꞌ vatz u Tiixheꞌ,— tiꞌk u najeꞌ. \m \v 34 As til veꞌt u Jesús uvaꞌ ikꞌulbꞌe veꞌt u najeꞌ Aak tijikil. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Bꞌiit kuxh asaꞌ tiꞌ ook xoꞌl u tenameꞌ uvaꞌ at jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ,— tiꞌk u Jesús. \p As yeꞌxhebꞌil chit kat chꞌotin umaꞌtoj yol te Aak. \s1 Ni tal u Jesús uvaꞌ abꞌil etz iial u Cristo vatz unqꞌa tenam \r Mateo 22.41-46; Lucas 20.41-44 \p \v 35 Tul nik ichusun u Jesús vatz iqꞌanal u tostiixheꞌ, as ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ chusel tibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ, ¿as kam bꞌan taꞌn qꞌi uvaꞌ ni tal chajnaj uvaꞌ tiaal David u Cristo? \m \v 36 Tan ech ni tal umaꞌl yol ileꞌ uvaꞌ tal u David taꞌn u Tiixhla Espíritu: \q1 Ech tal u Bꞌooqꞌol ileꞌ te vunBꞌooqꞌoleꞌ: \q1 Xonebꞌen tu vunsebꞌaleꞌ \q1 techanal la vaqꞌ kan unqꞌa uxhchileꞌ jaqꞌ avoj uveꞌ nichꞌoꞌn taama seeꞌ, tiꞌk u David tal kan. \m \v 37 Pet tul ni tal u David tiꞌ u Cristo uvaꞌ «unBꞌooqꞌol,» taqꞌeꞌ ni taleꞌ, ¿as kam qꞌi uvaꞌ nenima uvaꞌ tiaal David u Cristo?— tiꞌk u Jesús. \p As ayaꞌlik chit ikꞌuꞌl unqꞌa uxhchileꞌ tul nik tabꞌi viyol Aakeꞌ. \s1 Ni tal u Jesús vipaav unqꞌa uxhchil uvaꞌ chusel tibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ \r Mateo 23.1-36; Lucas 11.37-54; 20.45-47 \p \v 38 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ tul nik ichusun Aak: —Atoj enachbꞌal vatz unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ chusel tibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ, tan achaꞌv chit te chajnaj uvaꞌ ni toksa chajnaj unqꞌa bꞌaꞌnla oksaꞌmeꞌ tukꞌ uvaꞌ ni tok iqꞌii chajnaj taꞌn unqꞌa tenameꞌ tu u kꞌayibꞌaleꞌ. \m \v 39 As aꞌ unqꞌa bꞌaꞌnla chaj xonlebꞌaleꞌ nichuk chajnaj tu u atinbꞌaleꞌ tetz nachbꞌal Tiixh. As aꞌ nixonebꞌkat chajnaj tu u bꞌaxa xonlebꞌaleꞌ tul ni tuch unqꞌa bꞌaꞌnla txꞌaꞌoꞌmeꞌ. \m \v 40 As nimaa chajnaj vikabꞌal unqꞌa txakay ixojeꞌ. As nimal chit yol ni tal chajnaj tiꞌ ikꞌuchat chajnaj uvaꞌ bꞌaꞌnla nachol Tiixh chajnaj ni tal jeꞌ ste. As tul aꞌ chajnajeꞌ uveꞌ nimal u kꞌaxkꞌoeꞌ la ipalebꞌe,— tiꞌk u Jesús. \s1 Niyolon u Jesús tiꞌ umaꞌl u txakay ixoj \r Lucas 21.1-4 \p \v 41 As tul xonlik veꞌt u Jesús txala u kaaxhaeꞌ uvaꞌ nimolpukat u puajeꞌ, as aalik veꞌt ok u Jesús te unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ nik aqꞌon kuꞌ unqꞌa puajeꞌ tu u kaaxhaeꞌ. As nimal unqꞌa txꞌioliqꞌiieꞌ uvaꞌ atik tzitziꞌ. As nimal chit puaj nik taqꞌ kuꞌ chajnaj. \m \v 42 As ul veꞌt umaꞌl u txakay ixoj uvaꞌ meebꞌaꞌ chittuꞌ tiꞌ ul taqꞌat kuꞌ kaꞌvaꞌl vas ipuaj uvaꞌ yeꞌxh jatvaꞌl ijaꞌmil. As tul til veꞌt u Jesús taqꞌat kuꞌ u txakay ixojeꞌ u puajeꞌ tu u kaaxhaeꞌ, \m \v 43 as imolo veꞌt Aak unqꞌa ichusulibꞌeꞌ. Ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Jik chit tuk val sete, tan u txakay ixojeꞌ uvaꞌ meebꞌaꞌ chittuꞌ, as nimal chiteꞌ u oyeꞌ uvaꞌ kat taqꞌ kuꞌ tiꞌ unjoltu unqꞌa uxhchileꞌ, \m \v 44 tan jankꞌal unqꞌa txꞌioliqꞌiieꞌ uveꞌ kat taqꞌ kuꞌ unqꞌa oyeꞌ, as aꞌ kuxh unqꞌa yaꞌleꞌ ni taqꞌ kuꞌ. Pet ech koj u txakayeꞌ, tan kꞌuxh meebꞌaꞌ chit ixoj, as kat taqꞌ kuꞌ ixoj jankꞌal uveꞌ nitxakon stiꞌ jun qꞌii,— tiꞌk u Jesús. \c 13 \s1 Ni tal u Jesús uvaꞌ la eꞌpul u tostiixh \r Mateo 24.1-2; Lucas 21.5-6 \p \v 1 El veꞌt chꞌuꞌl u Jesús vatz iqꞌanal u tostiixheꞌ tukꞌ unqꞌa ichusulibꞌeꞌ. As ech tal veꞌt umaꞌl vichusulibꞌ Aak ileꞌ ste: —¡Chusul, achaꞌv chit tilon unqꞌa sivaneꞌ tukꞌ unqꞌa bꞌaꞌnla kabꞌaleꞌ uvaꞌ seteꞌrumal tiꞌ u tostiixheꞌ staꞌn!— tiꞌk naj. \m \v 2 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —¿Ma achaꞌv chit unqꞌa bꞌaꞌnla kabꞌaleꞌ uveꞌ neeleꞌ? As tuk val see uvaꞌ yeꞌl umaj sivan la kaa viꞌ umaꞌt sivan, tan kajayil chiteꞌ la eꞌpi,— tiꞌk u Jesús. \s1 Niyolon u Jesús tiꞌ uvaꞌ kam tuk uchoj vatz u txꞌavaꞌ \r Mateo 24.3-28; Lucas 21.7-24; 17.22-24 \p \v 3 As bꞌen veꞌt u Jesús tukꞌ unqꞌa ichusulibꞌeꞌ viꞌ u vitzeꞌ uvaꞌ Olivos, uvaꞌ nikaꞌya tibꞌ tukꞌ u tostiixheꞌ. As xonebꞌ veꞌt Aak sijunal. As ul ichꞌoti veꞌt u Luꞌeꞌ, tukꞌ u Jacob, tukꞌ u Xhuneꞌ, as tukꞌ u Lixheꞌ umaꞌl u yol te Aak. \m \v 4 As ech tal chajnaj ileꞌ: —Pap, al sqe uvaꞌ jatu la ibꞌan u veeꞌ naaleꞌ. ¿As kam texhlal tetz tul bꞌiit itzojpisal unqꞌa veeꞌ skajayil?— tiꞌk chajnaj. \m \v 5 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —Atoj chit enachbꞌal vatz unqꞌa chulin yoleꞌ aqꞌal uvaꞌ yeꞌ la maxtibꞌel ex, \m \v 6 tan nimal unqꞌa chulin yoleꞌ la ul tukꞌ vunbꞌiieꞌ. As la ul taleꞌ uvaꞌ: «Ineꞌ u Cristo,» chaj la taleꞌ. As nimal unqꞌa uxhchileꞌ la isotzsa ikꞌuꞌl. \m \v 7 As xoꞌviꞌk kuxh ex tul la etabꞌi yol tiꞌ uvaꞌ kat xeꞌtiy veꞌt chꞌaꞌo tu umaꞌl u tenam as moj tiꞌ uvaꞌ tuk xeꞌtoj chꞌaꞌo tu umaꞌt tenam, tan echnal chit la ibꞌaneꞌ. As jit oora la ilej u qꞌiieꞌ tiꞌ itzojpisal veꞌteꞌ uvaꞌ alel kan tiꞌ isotz u vatz txꞌavaꞌeꞌ. \m \v 8 Tan lanal ibꞌan unqꞌa nimla tenameꞌ chꞌaꞌo svatzaj. As lanal ibꞌan unqꞌa ijlenaaleꞌ chꞌaꞌo svatzaj unpajte. As katil kuxh la ibꞌankat kabꞌlaano. As mamaꞌla vaꞌy la ibꞌaneꞌ. As la veqꞌelkabꞌan unqꞌa tenameꞌ. As ixeꞌtebꞌal kuxh unqꞌa kꞌaxkꞌoeꞌ uvaꞌ txumlebꞌal chit la ibꞌaneꞌ. \p \v 9 As la chit etil etibꞌ, tan la oksal ok ex vatz unqꞌa bꞌanol tetz isuuchil unqꞌa tenameꞌ. As la qꞌospu veꞌt ex tulaj unqꞌa atinbꞌaleꞌ tetz nachbꞌal Tiixh. As tiꞌ kuxh uvaꞌ kꞌujleꞌl ekꞌuꞌl sviꞌ as la eqꞌol ex vatz unqꞌa ijlenaaleꞌ as vatz unqꞌa bꞌanol ivatz u ijlenaaleꞌ. As tzitziꞌ la bꞌen etalkat isuuchil u yoleꞌ sviꞌ. \m \v 10 As tul uvaꞌ yeꞌxnaj ilejat u qꞌiieꞌ tiꞌ isotz u vatz txꞌavaꞌeꞌ, tan techal la alpu u bꞌaꞌnla yoleꞌ tulaj unqꞌa tenameꞌ skajayil. \m \v 11 As tul uvaꞌ la txeypik bꞌen ex vatz unqꞌa ijlenaaleꞌ, as exaansak kuxh etaama tiꞌ uvaꞌ kam la etaleꞌ, tan la aqꞌpu veꞌt eyol uvaꞌ kam la etaleꞌ, tan jit veꞌt etetz u yoleꞌ uveꞌ la etaleꞌ. Pet aꞌ veꞌt u yoleꞌ la etaleꞌ uveꞌ la aqꞌpu sete taꞌn u Tiixhla Espíritu. \m \v 12 As la ixoch veꞌt tibꞌ unqꞌa uxhchileꞌ tukꞌ unqꞌa titzꞌin tatzikeꞌ tiꞌ iyatzꞌat tibꞌ. As echat la ibꞌan unqꞌa bꞌaalaeꞌ te unqꞌa meꞌal ikꞌaoleꞌ. As la ul veꞌt iviꞌ unqꞌa meꞌal kꞌaoleꞌ tiꞌ unqꞌa ibꞌaaleꞌ. As la tal veꞌt iyatzꞌpeꞌ. \m \v 13 As nimal unqꞌa tenameꞌ la ixvan ex tiꞌ uvaꞌ kꞌujleꞌl ekꞌuꞌl sviꞌ. Pet abꞌil uvaꞌ yeꞌ la iyaꞌsa inimat in, kꞌuxh kam kuxh kꞌaxkꞌo la ipalebꞌe, as aꞌeꞌ uvaꞌ at itiichajil kꞌatz u Tiixheꞌ. \p \v 14 As tul la etil tuch veꞌt u mam txumlebꞌaleꞌ uvaꞌ txojonbꞌal chittuꞌ uvaꞌ la bꞌanchi tu u bꞌaꞌnla atinbꞌaleꞌ, as la pal ex stuul, jankꞌal ex uvaꞌ la sikꞌlen u yoleꞌ, tan aꞌeꞌ uvaꞌ kat tal kan u qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ uvaꞌ Daniel. As tul la etil ixeꞌt u mam txumlebꞌaleꞌ, as jankꞌal ex uvaꞌ at ex tzitzaꞌ tu u Judea, as la ooj veꞌt ex tulaj unqꞌa koobꞌaleꞌ. \m \v 15 As jankꞌal ex uvaꞌ at jeꞌ ex viꞌ vekabꞌaleꞌ, as yeꞌ la kuꞌ veꞌt chꞌuꞌl ex tiꞌ bꞌen eteqꞌot el tzan unqꞌa etetzeꞌ uveꞌ at tu vekabꞌaleꞌ. \m \v 16 As ex uvaꞌ at bꞌen ex tu vitz, as yeꞌ la qꞌaavik tzan ex tiꞌ ul eteqꞌot kaꞌt etoksaꞌm. \m \v 17 As oyebꞌ chit evatz, ex ixoj uvaꞌ at eyaabꞌil tiꞌ etilat umaj etalaj intxaꞌ tukꞌ ex uvaꞌ nitel ichꞌuꞌun veneꞌeꞌ tul la ul u kꞌaxkꞌoeꞌ setiꞌ tu u qꞌiieꞌ. \m \v 18 As enachtaj chit Tiixh aqꞌal uvaꞌ jit tu qꞌalaeꞌ uvaꞌ la ooj ex vatz u kꞌaxkꞌoeꞌ, \m \v 19 tan mamaꞌla chit kꞌaxkꞌo la uli. As yeꞌ atixoj chit ibꞌan u kꞌaxkꞌoeꞌ echeꞌ u veeꞌ tul sichee u vatz txꞌavaꞌeꞌ taꞌn u Tiixheꞌ. As echeꞌ latel koj ibꞌan unpajte. \m \v 20 As yeꞌ koj la ichꞌoobꞌisa u Tiixheꞌ u kꞌaxkꞌoeꞌ, as yeꞌxhebꞌileꞌ la itxꞌol tel vatz u kꞌaxkꞌoeꞌ. Pet tiꞌ uvaꞌ nitxum Aak ivatz unqꞌa tenameꞌ uveꞌ txaael veꞌt taꞌn Aak, as estiꞌeꞌ tuk ichꞌoobꞌisa Aak u kꞌaxkꞌoeꞌ. \p \v 21 Tan asoj abꞌil la alon sete uvaꞌ: «Il u Cristo ileꞌ at tzitzaꞌ» as moj «Ileꞌ at tziꞌleꞌ,» chaj chꞌelel ex, as enimaki, \m \v 22 tan at uxhchil la ul alon sete uvaꞌ: «Ineꞌ in U Cristo» as moj «Ineꞌ in U qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ,» chaj la tal sete. As la ikꞌuch unqꞌa kꞌuchbꞌal tetz unqꞌa bꞌaꞌnileꞌ vatz unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ la teqꞌo taama unqꞌa tenameꞌ staꞌn tiꞌ imaxtibꞌel unqꞌa tenameꞌ. As la koj uchi, as anteꞌ unqꞌa itenam u Tiixheꞌ uveꞌ txaael veꞌt taꞌn Aak la maxtibꞌeli. \p \v 23 Pet atoj enachbꞌal, tan ileꞌ kat val isuuchil sete bꞌaxa tul yeꞌxnaj ibꞌana. \s1 Niyolon u Jesús tiꞌ uvaꞌ kam tul Aak la uli \r Mateo 24.29-35, 42-44; Lucas 21.25-36 \p \v 24 As tul maꞌt ipal u mam kꞌaxkꞌoeꞌ tu unqꞌa qꞌiieꞌ, as la tokin veꞌt u qꞌiieꞌ. As yeꞌl veꞌt u ichꞌeꞌ la txijun veꞌteꞌ. \m \v 25 As la chajpik veꞌt tzan unqꞌa txꞌumileꞌ vatz u almikaꞌeꞌ. As la yikul veꞌt unqꞌa veeꞌ at vatz u almikaꞌeꞌ. \m \v 26 As la til veꞌt unqꞌa tenameꞌ u tulebꞌaleꞌ \sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\sc* tu u suutzꞌeꞌ. As la ul in tukꞌ vunyakꞌileꞌ as la litzꞌloꞌlan u vulebꞌaleꞌ. \m \v 27 As la unchaj veꞌt tzan unqꞌa ángel tiꞌ ul imolat unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ txaael svaꞌn vatz u txꞌavaꞌeꞌ skajayil. \p \v 28 Eteesataj etexhlabꞌal tiꞌ u higuera, tan tul uvaꞌ vaꞌl ichaꞌxal unqꞌa iqꞌabꞌ tzeꞌeꞌ, as ni tel chꞌuꞌl unqꞌa ixaj tzeꞌeꞌ. As ootzimal veꞌt setaꞌn uvaꞌ saqꞌi tuk eloj veꞌteꞌ. \m \v 29 Echat chit tuk ibꞌan u vulebꞌaleꞌ, tan tul uvaꞌ la etil unqꞌa kꞌuchbꞌal tetz u vulebꞌaleꞌ uveꞌ ni val sete, as la pal veꞌt ex stuul uvaꞌ najli veꞌt u vulebꞌaleꞌ. \p \v 30 As jik chit tuk val sete, tan yeꞌxnaj sotz unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ tiaal Israel vatz u txꞌavaꞌeꞌ tul la ibꞌan unqꞌa veeꞌ skajayil uveꞌ ni val sete, \m \v 31 tan la pal u almikaꞌeꞌ tukꞌ u vatz txꞌavaꞌeꞌ. Pet ech koj vunyoleꞌ, tan aꞌ chiteꞌ yeꞌ la pali. \p \v 32 As yeꞌxhebꞌil ootzin tetz uvaꞌ kam qꞌiil as kam oora la ibꞌaneꞌ. As mitaꞌn unqꞌa ángel uveꞌ at tu almikaꞌ as mitaꞌn \sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\sc*. Pet aꞌ kuxh u Kubꞌaaleꞌ ootzin tetz. \m \v 33 Estiꞌeꞌ ni val sete uvaꞌ etiltaj jeꞌ chit etibꞌ. As atoj chit enachbꞌal. As enachtaj chit Tiixh, tan yeꞌ etootza uvaꞌ jatu la ibꞌan uveꞌ ni val sete. \m \v 34 As ech la ibꞌan u yoleꞌ uvaꞌ ni val sete echeꞌ umaj u naj uvaꞌ la bꞌen tu umaꞌt tenam, tan la taqꞌ kan u najeꞌ vikabꞌaleꞌ. As la ikꞌujbꞌaꞌ kan naj vikꞌameꞌ tiꞌ ixeep u kabꞌaleꞌ. As la taqꞌ kan u najeꞌ taqꞌon unqꞌa kꞌameꞌ sijununila. As ech la tal kan naj ileꞌ te u xeen tetz u tziꞌ kabꞌaleꞌ: «La achabꞌa ixeep u tziꞌ kabꞌaleꞌ,» chaj naj te vikꞌameꞌ. \m \v 35 Estiꞌeꞌ ni val sete, atoj chit enachbꞌal, tan ech etatineꞌ echeꞌ u xeen tziꞌ kabꞌaleꞌ, uvaꞌ yeꞌ tootzaj uvaꞌ jatu la ul u bꞌaal kabꞌaleꞌ. ¿As ma sotzsaj, pet moj pokꞌoꞌch aqꞌbꞌal, moj txanti isajbꞌeꞌ, pet moj tul la oqꞌ u peleꞌxheꞌ, as moj maꞌt isajbꞌeꞌ tul la ul vibꞌaal u kabꞌaleꞌ? \m \v 36 As atoj chit enachbꞌal, aqꞌal uvaꞌ yeꞌl ex vatik ex tul uvaꞌ la ul in unpajte, in uvaꞌ ech vatineꞌ echeꞌ vibꞌaal u kabꞌaleꞌ. \m \v 37 As kam uveꞌ ni val sete, as anteꞌ unqꞌa uxhchileꞌ ni val ste tiꞌ uvaꞌ atoj chit inachbꞌal,— tiꞌk u Jesús. \c 14 \s1 Nichuk unqꞌa iqꞌesal unqꞌa tenam txumbꞌal tiꞌ iyatzꞌpu veꞌt u Jesús \r Mateo 26.1-5; Lucas 22.1-2; Xhun 11.45-53 \p \v 1 As ech kaꞌvaꞌt qꞌii tul u nimla qꞌiieꞌ uvaꞌ pascua uvaꞌ nik itxꞌaꞌpkat u paaneꞌ uvaꞌ yeꞌl levadura nikuꞌ xoꞌl. As unqꞌa iqꞌesal oksan iyol tenam vatz Tiixh as tukꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ chusel tibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ, as nik ichuk veꞌt chajnaj txumbꞌal tiꞌ itxeypu veꞌt u Jesús tukꞌ chuli yol, as tiꞌ iyatzꞌpeꞌ. \m \v 2 As ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ svatzaj: —Yeꞌ la txeypu veꞌt naj cheel. Pet palnal u nimla qꞌiieꞌ, as aꞌn la txeypu veꞌt naj, aqꞌal uvaꞌ yeꞌ la veqꞌelkabꞌan unqꞌa tenameꞌ,— tiꞌk chajnaj. \s1 Ni toksa umaꞌl u ixoj txꞌumtxꞌulla tzꞌakabꞌal tiꞌ u Jesús \r Mateo 26.6-13; Xhun 12.1-8 \p \v 3 Atik veꞌt u Jesús tu u Betania tu vikabꞌal u Simón uvaꞌ maꞌtik teesat el Aak chꞌaꞌk chin stiꞌ. As tul xonlik ok Aak vatz u meexhaeꞌ, as bꞌex uloj umaꞌl u ixoj uvaꞌ eqꞌomalik txꞌumtxꞌulla tzꞌakabꞌal staꞌn uvaꞌ jeꞌnal chit ijaꞌmil uvaꞌ at tu umaꞌl u bꞌaꞌnla lemeeta. As iqꞌipeꞌl ixoj jupbꞌal itziꞌ u lemeetaeꞌ. As taqꞌ veꞌt jeꞌ ixoj u txꞌumtxꞌulla tzꞌakabꞌaleꞌ tiꞌ iviꞌ Aak. \m \v 4 As kaꞌl unqꞌa uxhchil uveꞌ atik kꞌatz Aak ul veꞌt iviꞌ tiꞌ uveꞌ uchi. As ech tal veꞌt jeꞌ ileꞌ ste: —¿Kam itxaꞌk u bꞌaꞌnla tzꞌakabꞌaleꞌ kat kuxh ipeqꞌ jeꞌ ixoj tiꞌ iviꞌ Aak? \m \v 5 Pet kꞌayimal koj kat bꞌanchi, tan oꞌlaval kꞌalal (300) qꞌii aqꞌon ijaꞌmil u txꞌumtxꞌulla tzꞌakabꞌaleꞌ. As kat koj aqꞌpu vijaꞌmileꞌ te unqꞌa meebꞌaꞌeꞌ,— tiꞌk unqꞌa uxhchileꞌ nik tal tiꞌ ixoj. \m \v 6 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —¿Kam qꞌi uvaꞌ kam kuxh netal tiꞌ u ixojeꞌ? Tan bꞌaꞌneꞌ taꞌ uveꞌ kat ibꞌan ixoj sve. \m \v 7 At chiteꞌ unqꞌa meebꞌaꞌeꞌ sexoꞌl. As la uch ebꞌanat u bꞌaꞌneꞌ ste asoj la esaꞌ. Pet ech koj in, tan echeꞌ bꞌenameen koj tuk atinoj in sexoꞌl. \m \v 8 As echeꞌ u ixojeꞌ, tan kat ibꞌanlu veꞌt ixoj kam uvaꞌ kat uch vatz ixoj tiꞌ ibꞌanataꞌ, tan kat toksal veꞌt ixoj u txꞌumtxꞌulla tzꞌakabꞌaleꞌ tiꞌ vunchiꞌoleꞌ tiꞌ vunmujlebꞌaleꞌ, kꞌuxh yeꞌl in kamoj in. \m \v 9 As jik chit tuk val sete, tan katil uvaꞌ la paxsalkat u bꞌaꞌnla yoleꞌ sviꞌ vatz u txꞌavaꞌeꞌ, as la paxsal itzibꞌlal u bꞌaꞌnileꞌ uvaꞌ kat ibꞌan u ixojeꞌ sve tiꞌ tulsat unqꞌa tenameꞌ skꞌuꞌl uvaꞌ kat ibꞌan u ixojeꞌ,— tiꞌk u Jesús. \s1 Ni tal u Judas toksal u Jesús te viqꞌesal unqꞌa tenam \r Mateo 26.14-16; Lucas 22.3-6 \p \v 10 U Judas uvaꞌ Iscariote, as najeꞌ uveꞌ atik ok xoꞌl kabꞌlaval unqꞌa ichusulibꞌ u Jesús, as bꞌex til veꞌt naj unqꞌa iqꞌesal oksan iyol tenam vatz Tiixh tiꞌ uvaꞌ la taqꞌoꞌk naj u Jesús tiqꞌabꞌ chajnaj. \m \v 11 Tul tabꞌi veꞌt chajnaj u yoleꞌ, as txuqꞌtxun chit veꞌt chajnaj. As taltziꞌ veꞌt chajnaj puaj te u Judas. As ichuk veꞌt naj txumbꞌal uvaꞌ kam la tulbꞌe veꞌt naj taqꞌat ok u Jesús tiqꞌabꞌ chajnaj. \s1 Nijej kan u Jesús umaꞌl u txꞌaꞌoꞌm tiꞌ vikamebꞌaleꞌ \r Mateo 26.17-29; Lucas 22.7-23; Xhun 13.21-30; 1 Corintios 11.23-26 \p \v 12 As tu veꞌt u bꞌaxa qꞌii tetz u nimla qꞌiieꞌ tul uvaꞌ sitxꞌaꞌp u paaneꞌ uvaꞌ yeꞌl levadura nikuꞌ sxoꞌl, as ech tal veꞌt unqꞌa ichusulibꞌ u Jesús ileꞌ ste: —¿Katil nasaꞌkat uvaꞌ la bꞌen kubꞌankat tuch u txꞌaꞌoꞌmeꞌ uveꞌ tetz u nimla qꞌiieꞌ tiꞌ kunimataꞌ?— tiꞌk chajnaj, tan tu unqꞌa qꞌiieꞌ as niyatzꞌpu unqꞌa talaj kaneeroꞌeꞌ tiꞌ inimal u nimla qꞌiieꞌ. \m \v 13 As ichaj veꞌt bꞌen u Jesús kaꞌvaꞌl unqꞌa ichusulibꞌeꞌ. As ech tal Aak ileꞌ: —Bꞌenoj ex tu u tenameꞌ. As la ekꞌul etibꞌ tukꞌ umaꞌl u naj uvaꞌ eqꞌomal umaꞌl txeꞌn aꞌ staꞌn. As la xekebꞌ ex tiꞌ naj. \m \v 14 As katil la oonkat u najeꞌ, as ech la etal ileꞌ te vibꞌaal u kabꞌaleꞌ: «Ech ni tal u chusul qetz ileꞌ: –¿Abꞌiste u kabꞌaleꞌ uvaꞌ la txꞌaꞌnkat in tukꞌ unqꞌa unchusulibꞌeꞌ tiꞌ inimal u nimla qꞌiieꞌ?– taqꞌ Aak ni taleꞌ,» chaj ex la bꞌen etal ste. \m \v 15 As la ikꞌuch veꞌt vibꞌaal u kabꞌaleꞌ umaꞌl u nimla kabꞌal sete uvaꞌ echen tikaꞌv ichup u kabꞌaleꞌ. As bꞌanel veꞌt tuch u kabꞌaleꞌ staꞌn. As tzitziꞌ la ebꞌankat tuch u txꞌaꞌoꞌmeꞌ,— tiꞌk u Jesús. \p \v 16 As bꞌen veꞌt unqꞌa ichusulibꞌ Aakeꞌ. As tul ok veꞌt chajnaj tu u tenameꞌ, as bꞌex ibꞌana kam uvaꞌ tal Aak te chajnaj. As ibꞌan veꞌt chajnaj tuch u txꞌaꞌoꞌmeꞌ tetz u nimla qꞌiieꞌ. \p \v 17 As tul tzꞌotin veꞌteꞌ, as ul veꞌt u Jesús tukꞌ kabꞌlaval unqꞌa ichusulibꞌeꞌ. \m \v 18 As xonebꞌ veꞌt Aak tukꞌ chajnaj vatz u meexhaeꞌ. As tul nikat itxꞌaꞌn Aak tukꞌ chajnaj, as ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Jik chit tuk val sete, tan at umaꞌl ex netxꞌaꞌn sunkꞌatz, uvaꞌ tuk aqꞌon ok in tiqꞌabꞌ unqꞌa iqꞌesal unqꞌa tenameꞌ,— tiꞌk Aak. \p \v 19 As txumun veꞌt taama chajnaj. As junun talat veꞌt chajnaj: —¿Ma jit in?— tiꞌk umaꞌl naj; as: —¿Ma jit in?— tiꞌk umaꞌt naj. \m \v 20 Ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —Exeꞌ umaꞌl uveꞌ xoꞌl kabꞌlaval unqꞌa unchusulibꞌeꞌ uvaꞌ nejil kuꞌ vepaaneꞌ sunkꞌatz tu u lajeꞌ. \m \v 21 As jik chit la val sete, tan kam chit uveꞌ tzꞌibꞌamal kan tiꞌ \sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\sc*, as aꞌeꞌ uveꞌ tuk unpalebꞌe. ¡Pet oyebꞌ chit ivatz u najeꞌ uveꞌ tuk aqꞌon ok \sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\sc* tiqꞌabꞌ unqꞌa iqꞌesal unqꞌa tenameꞌ! Tan aal bꞌaꞌneꞌ uvaꞌ jit koj itzꞌebꞌ naj vatz u txꞌavaꞌeꞌ,— tiꞌk u Jesús. \p \v 22 As tul aalik itxꞌaꞌn veꞌt u Jesús tukꞌ unqꞌa ichusulibꞌeꞌ, as itxey veꞌt Aak u paaneꞌ. As taqꞌ veꞌt Aak taꞌntiixh stiꞌ. As ijatx veꞌt Aak; as taqꞌ veꞌt Aak te chajnaj. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: «Ekꞌultaj, tan aꞌeꞌ vunchiꞌoleꞌ,» tiꞌk Aak. \m \v 23 As itxey veꞌt Aak u koopa. As taqꞌ veꞌt Aak taꞌntiixh stiꞌ. As taqꞌ veꞌt ok Aak te chajnaj. As tukꞌa veꞌt chajnaj. \m \v 24 Ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Aꞌ vunkajaleꞌ uvaꞌ tuk jejon kan u akꞌ tzaqꞌiteꞌ, tan tuk eloj vunkajaleꞌ tiꞌ unqꞌa tenameꞌ skajayil. \m \v 25 As jik chit tuk val sete, tan yeꞌxh jatu la vukꞌa veꞌt u taꞌl u uuvaeꞌ echeꞌ u vaaꞌ nu kubꞌan cheel. Pet lanal ilej veꞌt u qꞌiieꞌ uvaꞌ la ilpu veꞌteꞌ uvaꞌ at u tenameꞌ jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ. As aꞌn la vukꞌa veꞌteꞌ unpajte,— tiꞌk u Jesús. \s1 Ni tal u Jesús uvaꞌ la teesa tibꞌ u Luꞌ kꞌatz Aak \r Mateo 26.30-35; Lucas 22.31-34; Xhun 13.36-38 \p \v 26 As tul yaꞌ veꞌt ibꞌitzal u bꞌitzeꞌ, as bꞌen veꞌt u Jesús tukꞌ unqꞌa ichusulibꞌeꞌ viꞌ u vitzeꞌ uvaꞌ Olivos. \m \v 27 As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Tu u aqꞌbꞌalaꞌ as tuk kaꞌkabꞌinoj veꞌt etaama sviꞌ, tan ech ni tal u yol ileꞌ uvaꞌ tzꞌibꞌamal kan: \q1 La unkꞌaxbꞌisa veꞌt u xeen txooeꞌ. \q1 As katil kuxh la oojkat veꞌt unqꞌa kaneeroꞌeꞌ, tiꞌk u yoleꞌ. \m \v 28 As la val sete, tul la ul veꞌt vaama unpajte, as bꞌaxel la oon in sevatz tu u Galilea,— tiꞌk u Jesús. \m \v 29 As ech tal veꞌt u Luꞌ ileꞌ: —Kꞌuxh kajayil unqꞌa unmooleꞌ la kaꞌkabꞌin taama seeꞌ, as ech koj in, tan yeꞌl in la kaꞌkabꞌin vaama seeꞌ,— tiꞌk u Luꞌeꞌ. \m \v 30 Ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —As jik chit tuk val see, tan tu aqꞌbꞌalaꞌ tul uvaꞌ yeꞌxnaj oqꞌ u peleꞌxheꞌ kaꞌpajul, as oxpajul maꞌt eesat eebꞌ sunkꞌatz,— tiꞌk Aak. \m \v 31 As yaꞌltik chit u Luꞌeꞌ tul ech tal ileꞌ: —Asoj la alpu akameꞌ, as eela kukameꞌ la kam oꞌ, tan ineꞌ yeꞌ la veesa kan vibꞌ sakꞌatz,— tiꞌk naj. As echat chit tal unjoltu unqꞌa ichusulibꞌ Aakeꞌ skajayil echeꞌ uveꞌ tal u Luꞌeꞌ. \s1 Ninach u Jesús Tiixh tu umaꞌl u atinbꞌal uvaꞌ Getsemaní \r Mateo 26.36-46; Lucas 22.39-46 \p \v 32 As ul veꞌt u Jesús tukꞌ chajnaj tu umaꞌl u atinbꞌal uvaꞌ Getsemaní. Ech tal veꞌt Aak ileꞌ te unqꞌa ichusulibꞌeꞌ: —Maꞌt unnach Tiixh tziꞌleꞌ. As xonebꞌoj kan ex tzitzaꞌ,— tiꞌk Aak. \p \v 33 As teqꞌo veꞌt Aak u Luꞌeꞌ stiꞌ, tukꞌ u Santiago, tukꞌ u Xhuneꞌ. As ok veꞌt umaꞌl u mam txumuꞌm xeꞌ taama Aak tukꞌ xaanchil aama. \m \v 34 Ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —¡Ootzimal svaꞌn uvaꞌ tuk kamoj veꞌt in! ¡As vaꞌl chit itxumun veꞌt vaama! Pet kaaoj kan ex tzitzaꞌ. As isloj chit ex,— tiꞌk Aak. \p \v 35 As jetzꞌen veꞌt el unbꞌiil Aak. As qaaebꞌ veꞌt Aak techal toon ivatz Aak vatz txꞌavaꞌ. As inach veꞌt Aak Tiixh tiꞌ uvaꞌ yeꞌ koj la ipalebꞌe Aak unqꞌa kꞌaxkꞌoeꞌ. \m \v 36 As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —UnBꞌaal, xoꞌn chit axh sve. As tuk unjaj see uvaꞌ la eesa el u kꞌaxkꞌoeꞌ sunvatz, tan kajayil chiteꞌ uveꞌ la uch abꞌanataꞌ. As jit in la alon see. Pet axh la alon, Pap,— tiꞌk u Jesús tal te u Kubꞌaal Tiixheꞌ. \p \v 37 As tul qꞌaavik veꞌt tzan Aak kꞌatz oxvaꞌl unqꞌa ichusulibꞌeꞌ, as vatik veꞌt chajnaj. Ech tal veꞌt Aak ileꞌ te u Luꞌeꞌ: —¿Ma vatik axh bꞌa, Simón? ¿Ma yeꞌ kat akuy umaj oora uvaꞌ la isebꞌ axh? \m \v 38 Isebꞌoj chit ex. As enachtaj chit Tiixh aqꞌal uvaꞌ la iyakꞌinsa Aak u kꞌujlebꞌal ekꞌuꞌleꞌ sviꞌ tul la chukax txumbꞌal setiꞌ tiꞌ eteesal sunkꞌatz. As kꞌuxh ayaꞌl chit ikꞌuꞌl vetaanxelaleꞌ tiꞌ enachat Tiixh, as ech koj vechiꞌoleꞌ, tan yeꞌ nisaꞌ— tiꞌk u Jesús. \p \v 39 As bꞌex inach veꞌt Aak Tiixh unpajte. As an chit u yoleꞌ tal Aak uvaꞌ tal Aak bꞌaxa. \p \v 40 Tul qꞌaavik veꞌt tzan Aak kꞌatz unqꞌa ichusulibꞌeꞌ unpajte, as vatik veꞌt chajnaj, tan atik vataꞌm tivatz chajnaj. As jit chee veꞌt iyol chajnaj kam uvaꞌ la tal te Aak. \p \v 41 As tul ul veꞌt Aak titoxpa, as ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —¿Antel kuxh vatik ex bꞌa? ¿As iꞌlichil kuxh bꞌa nebꞌaneꞌ? Pet kat ilejlu veꞌteꞌ tiꞌ uvaꞌ la aqꞌax ok in uvaꞌ in \sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\sc* tiqꞌabꞌ unqꞌa aapaaveꞌ. \m \v 42 Pet txakpoj ex. Koꞌnaj, tan il u naj tul veꞌteꞌ uvaꞌ tuk aqꞌon ok in tiqꞌabꞌ unqꞌa najeꞌ,— tiꞌk u Jesús. \s1 Nitxeypu veꞌt u Jesús \r Mateo 26.47-56; Lucas 22.47-53; Xhun 18.2-11 \p \v 43 As antelik kuxh iyolon u Jesús tul bꞌex oonoj u Judas uveꞌ atik ok xoꞌl kabꞌlaval unqꞌa ichusulibꞌ Aakeꞌ. As aꞌ chit mamaꞌla tenameꞌ eqꞌomalik chꞌichꞌ tukꞌ tzeꞌ staꞌn uvaꞌ xekik tiꞌ u Judas tan aꞌ unqꞌa iqꞌesal oksan iyol tenam vatz Tiixh, tukꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ chusel tibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ, as tukꞌ kaꞌt unqꞌa bꞌaal tenameꞌ uvaꞌ chajon bꞌen unqꞌa uxhchileꞌ. \m \v 44 As maꞌtik taqꞌat u Judas itxumbꞌal chajnaj uvaꞌ kam la ibꞌan chajnaj tul la bꞌen ilej chajnaj u Jesús. Ech tal naj ileꞌ: —Abꞌil uveꞌ la untzꞌubꞌ txala itziꞌ, as aꞌ najeꞌ uveꞌ la etxeyeꞌ as la eqitzeꞌ tul la eteqꞌo,— tiꞌk u Judas. \m \v 45 Tul oon veꞌt u Judas, as yak kuxh jetzꞌen veꞌt ok naj kꞌatz u Jesús. As ech tal veꞌt naj ileꞌ: —Keche, Chusul,— tiꞌk naj. As itzꞌubꞌ veꞌt naj txala itziꞌ Aak. \m \v 46 As loqꞌ chit ul ixaꞌpu veꞌt unqꞌa uxhchileꞌ u Jesús. \m \v 47 As tzaa veꞌt umaꞌl vichusulibꞌ u Jesús. As teqꞌo veꞌt jeꞌ tzan naj vichꞌichꞌeꞌ tu totzotz. As itzokꞌ veꞌt el naj ixikin umaꞌl vikꞌam viqꞌesal oksan iyol tenam vatz Tiixh. \m \v 48 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —¿Kam qꞌi uvaꞌ eqꞌomal chꞌichꞌ tukꞌ tzeꞌ setaꞌn tiꞌ ul etxeyat in? ¿In kol umaj elqꞌom qꞌa? \m \v 49 As tul jun qꞌii atik in sexoꞌl tiꞌ unchusuneꞌ tu unqꞌa atinbꞌaleꞌ tu u tostiixheꞌ. As yeꞌ kat etxey in. Pet ech chit tuk ibꞌaneꞌ kam uvaꞌ tzꞌibꞌamal kan,— tiꞌk u Jesús. \p \v 50 As tul tabꞌi veꞌt unqꞌa ichusulibꞌ Aakeꞌ, as ooj veꞌt chajnaj skajayil. As taqꞌ veꞌt kan chajnaj Aak sijunal xoꞌl unqꞌa tenameꞌ. \s1 Umaꞌl u chelem naj uvaꞌ kat ooji \p \v 51 As atik umaꞌl u chelem naj uvaꞌ bꞌochik tibꞌ tu ixbꞌuꞌj uvaꞌ chajlunik tetz Aak. As txeypu veꞌt naj. \m \v 52 As itxꞌol naj toojeꞌ. As aꞌ kuxh u ixbꞌuꞌjeꞌ kaa veꞌt tiqꞌabꞌ unqꞌa najeꞌ. As tꞌosleꞌlik kuxh veꞌt naj tul ooj naj. \s1 Ni teqꞌol u Jesús tu u abꞌibꞌal \r Mateo 26.57-68; Lucas 22.54-55, 63-71; Xhun 18.12-14, 19-24 \p \v 53 As eqꞌol veꞌt ok u Jesús vatz viqꞌesal oksan iyol tenam vatz Tiixh. As imol veꞌt tibꞌ unqꞌa iqꞌesal oksan iyol tenam vatz Tiixh, tukꞌ kaꞌt unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ chusel tibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ, as tukꞌ kaꞌt unqꞌa bꞌaal tenameꞌ. \p \v 54 As naach kuxh xekelikkat u Luꞌeꞌ tiꞌ u Jesús techal toon veꞌt naj vatz iqꞌanal viqꞌesal oksan iyol tenam vatz Tiixh. As xonlik veꞌt ok u Luꞌeꞌ kꞌatz kaꞌl unqꞌa xeen tetz u tostiixheꞌ tiꞌ ileeat veꞌt ok tibꞌ vatz xamal. \p \v 55 As unqꞌa iqꞌesal oksan iyol tenam vatz Tiixh tukꞌ kaꞌt unqꞌa bꞌanol isuuchil unqꞌa tenameꞌ uveꞌ molik veꞌt tibꞌ, tan nik ichuk chajnaj txumbꞌal tukꞌ kaꞌl unqꞌa cheesan paav tiꞌ iyatzꞌpu veꞌt u Jesús. As yeꞌlik iyakꞌil u cheesa paaveꞌ uvaꞌ nik tal unqꞌa uxhchileꞌ, \m \v 56 tan kꞌuxh nimal unqꞌa uxhchileꞌ nik cheesan ipaav Aak, as yeꞌ nik ikꞌul tibꞌ iyol chajnaj svatzaj tiꞌ uvaꞌ la yatzꞌpu veꞌt Aak stiꞌ. \m \v 57 As txakpu veꞌt kaꞌt unqꞌa naj tiꞌ icheesal ipaav Aak. As ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ: \m \v 58 —Ech kat tal naj ileꞌ kat qabꞌi: «La veꞌpisa veꞌt u tostiixheꞌ uveꞌ bꞌanel taꞌn unqꞌa najeꞌ. As oxvaꞌl kuxh qꞌii la unlak umaꞌte uvaꞌ jit unqꞌa najeꞌ la bꞌanon,» tiꞌk naj,— tiꞌk unqꞌa cheesan tetz ipaav u Jesús. \m \v 59 Pet jit eela u cheesa paaveꞌ nik tal chajnaj tiꞌ Aak. \p \v 60 As viqꞌesal oksan iyol tenam vatz Tiixh, as txakpu veꞌt naj tiꞌ ichꞌotit kaꞌl u yol te u Jesús. As ech tal veꞌt naj ileꞌ te Aak: —¿Kam qꞌi uveꞌ yeꞌ natiineꞌ? ¿As kam ni tal axh tiꞌ unqꞌa yoleꞌ uveꞌ ni tal chajnaj seeꞌ?— tiꞌk naj. \m \v 61 As jit tiin u Jesús. As yeꞌl umaj yol tal Aak. \p As ech tal veꞌt naj ileꞌ unpajte: —¿Ma axh u Cristo, viKꞌaol u Tiixheꞌ uvaꞌ ni toksal iqꞌii?— tiꞌk naj. \m \v 62 Ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —Ineꞌ uveꞌ naaleꞌ. As la etil veꞌt in tul uvaꞌ xonleꞌl veꞌt in tu visebꞌal u Kubꞌaal Tiixheꞌ uvaꞌ nim chit u tijleꞌmeꞌ. As la etil unkuꞌ chꞌuꞌl \sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\sc* tu almikaꞌ xoꞌl u suutzꞌeꞌ,— tiꞌk Aak. \m \v 63 As iqꞌix veꞌt viqꞌesal oksan iyol tenam vatz Tiixh u toksaꞌmeꞌ. Ech tal veꞌt naj ileꞌ: —Jit tzꞌajinal la ul umaꞌtoj uxhchil tiꞌ ixochpu naj, \m \v 64 tan kat etabꞌil u yoleꞌ uveꞌ ni tal naj, tan ni toksa tibꞌ naj Tiixhil. ¿As kam ni tal ex tiꞌ naj?— tiꞌk naj. As kajayil chit unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ molik tibꞌ alon veꞌteꞌ uvaꞌ tetz chit veꞌt u Jesús uvaꞌ la kam Aak. \p \v 65 As xeꞌt veꞌt kaꞌl unqꞌa uxhchil tiꞌ itzubꞌal Aak. As ijup veꞌt chajnaj ivatz Aak. As itop veꞌt chajnaj Aak taꞌn qꞌabꞌ. As ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ: —Asoj axh qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ, as qꞌiia uvaꞌ abꞌil kat qꞌoson axh,— tiꞌk chajnaj. As itzꞌich veꞌt unqꞌa xeen tetz u tostiixheꞌ ivatz Aak taꞌn qꞌabꞌ. \s1 Ni teesa tibꞌ u Luꞌ kꞌatz u Jesús \r Mateo 26.69-75; Lucas 22.55-62; Xhun 18.15-18, 25-27 \p \v 66 As echenik kuꞌ tzan u Luꞌeꞌ vatz iqꞌanal vikabꞌal viqꞌesal oksan iyol tenam vatz Tiixh. As ul veꞌt umaꞌl vikꞌam viqꞌesal unqꞌa nachol Tiixheꞌ uvaꞌ atikkat u Luꞌeꞌ. \m \v 67 As tul til veꞌt ixoj u Luꞌeꞌ uvaꞌ nik ileeoꞌk tibꞌ naj vatz xamal, as ech tal veꞌt ixoj ileꞌ tul aalik ok ixoj te naj: —Antik axheꞌ molonik eebꞌ tukꞌ u Jesús uvaꞌ aa Nazaret,— tiꞌk ixoj. \m \v 68 Ech tal veꞌt u Luꞌ ileꞌ: —Yeꞌ vootzaj u najeꞌ uveꞌ naaleꞌ; as yeꞌ la pal in tu u yoleꞌ uveꞌ naaleꞌ,— tiꞌk u Luꞌeꞌ. As el veꞌt chꞌuꞌl naj tziꞌ kabꞌal. As tul bꞌex oqꞌoj veꞌt u peleꞌxheꞌ. \m \v 69 As til veꞌt ixoj u Luꞌeꞌ unpajte. As ech tal veꞌt ok ixoj ileꞌ te unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ atik tzitziꞌ: —U najeꞌ viꞌleꞌ, as imool tibꞌ najeꞌ tukꞌ unqꞌa ichusulibꞌ u Jesús,— tiꞌk ixoj. \m \v 70 As tal veꞌt u Luꞌeꞌ unpajte uvaꞌ yeꞌ toojtzaj naj u Jesús. As unbꞌiil kuxh stuul, as ech tal veꞌt unqꞌa uxhchil ileꞌ te u Luꞌeꞌ: —An chiteꞌ vil amool eebꞌeꞌ tukꞌ unqꞌa ichusulibꞌ u Jesús, tan axh aa Galilea. As ech ayoloneꞌ echeꞌ chajnaj,— tiꞌk unqꞌa uxhchileꞌ. \m \v 71 As ech tal veꞌt u Luꞌ ileꞌ: —¡Asoj nu kuxh unchuli yol sevatz, as sviꞌ la ulkat u vaꞌlexheꞌ, tan vatz u Tiixheꞌ ni valkat uvaꞌ yeꞌ vootzaj u najeꞌ uveꞌ netaleꞌ!— tiꞌk u Luꞌeꞌ. \m \v 72 As oqꞌ veꞌt u peleꞌxheꞌ tikaꞌpa. As jubꞌin veꞌt tul viyol u Jesús skꞌuꞌl u Luꞌeꞌ uvaꞌ maꞌtik talat Aak: «Tul yeꞌxnaj oqꞌ u peleꞌxheꞌ tikaꞌpa, as oxpajul maꞌt eesat eebꞌ sunkꞌatz,» tiꞌk Aak. As tul ul veꞌt u yoleꞌ skꞌuꞌl u Luꞌeꞌ, as xeꞌt veꞌt naj oqꞌoj. \c 15 \s1 Ni toksal ok u Jesús vatz u Pilato \r Mateo 27.1-2, 11-14; Lucas 23.1-5; Xhun 18.28-38 \p \v 1 As kuꞌsaj chittuꞌ, as ikꞌul veꞌt tibꞌ viyol unqꞌa iqꞌesal oksan iyol tenam vatz Tiixh, tukꞌ kaꞌt unqꞌa bꞌaal tenameꞌ, tukꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ chusel tibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ, as tukꞌ kaꞌt unqꞌa bꞌanol isuuchil unqꞌa tenameꞌ. As iqitz veꞌt chajnaj u Jesús. As bꞌex toksa veꞌt ok chajnaj Aak vatz u Pilato. \m \v 2 As ech tal veꞌt u Pilato ileꞌ: —¿Ma axh u tijlenaal unqꞌa tiaal Israel?— tiꞌk naj. —An chiteꞌ uveꞌ naaleꞌ,— tiꞌk u Jesús. \m \v 3 As unqꞌa iqꞌesal oksan iyol tenam vatz Tiixh, as nimal ipaav Aak nikat icheesa chajnaj vatz u Pilato. \m \v 4 As ech tal veꞌt u Pilato ileꞌ te u Jesús unpajte: —¿Yeꞌ kuxh natiineꞌ? As tul nimal chit apaav ni tal chajnaj,— tiꞌk naj. \m \v 5 As kꞌuxh ech alpeꞌ te Aak, as mitaꞌn tal Aak umaj yol. As sotz veꞌt ikꞌuꞌl u Pilato stiꞌ. \s1 Ni talpu veꞌt ikam u Jesús \r Mateo 27.15-31; Lucas 23.13-25; Xhun 18.38–19.16 \p \v 6 As tu u nimla qꞌiieꞌ uvaꞌ pascua, as nik ichajpu u Pilato umaꞌl u preexhu, abꞌil uvaꞌ nikat tal unqꞌa tenameꞌ ichajpuleꞌ. \m \v 7 As atik ok umaꞌl u naj preexhuil uvaꞌ Barrabás. As txeyik naj tukꞌ kaꞌt imool, tan maꞌtik iyatzꞌon chajnaj tiꞌ ibꞌanat chꞌaꞌo tiꞌ u ijlenaaleꞌ. \m \v 8 As ul tal veꞌt unqꞌa tenameꞌ te u Pilato uvaꞌ la ichajpu naj umaj u preexhueꞌ tu u nimla qꞌiieꞌ echeꞌ uvaꞌ nik ibꞌan tu jun yaabꞌ. \m \v 9 Ech tal veꞌt u Pilato ileꞌ: —¿Ma la esaꞌ uvaꞌ la unchajpu u najeꞌ uvaꞌ ni toksa tibꞌ setijlenaalil?— tiꞌk naj, \m \v 10 tan atik veꞌt skꞌuꞌl u Pilato uvaꞌ taꞌn kuxh chꞌoꞌnchil aama nikat toksakat unqꞌa iqꞌesal oksan iyol tenam vatz Tiixh u Jesús tiqꞌabꞌ naj. \m \v 11 As unqꞌa iqꞌesal oksan iyol tenam vatz Tiixh tukꞌ kaꞌt unqꞌa bꞌaal tenameꞌ, as toksa veꞌt chajnaj tiviꞌ unqꞌa tenameꞌ tiꞌ uvaꞌ aꞌ u Barrabás la chajpuli. \m \v 12 As ech tal veꞌt u Pilato ileꞌ: —¿As kam nesaꞌ qꞌi uvaꞌ la unbꞌan tiꞌ vetijlenaaleꞌ uveꞌ netaleꞌ?— tiꞌk naj. \m \v 13 As taqꞌ veꞌt jeꞌ unqꞌa tenameꞌ tuul iviꞌ. Ech tal ileꞌ: —¡Yatzꞌpoj naj vatz u kuruseꞌ!— tiꞌk unqꞌa tenameꞌ. \m \v 14 —¿As kam ipaav u najeꞌ qꞌi kat ibꞌana?— tiꞌk u Pilato. As aal chit taqꞌ jeꞌ unqꞌa tenameꞌ tuul iviꞌ. As ech tal veꞌt ileꞌ: —¡Yatzꞌpoj naj vatz u kuruseꞌ!— tiꞌk unqꞌa tenameꞌ. \m \v 15 As ichajpu veꞌt el tzan naj u Barrabás. As tal veꞌt naj iqꞌospu u Jesús taꞌn tzꞌuꞌm. As toksa veꞌt naj Aak tiqꞌabꞌ unqꞌa soleꞌ tiꞌ uvaꞌ la bꞌen yatzꞌpoj Aak vatz u kuruseꞌ. Tan aꞌ nital u Pilato uvaꞌ bꞌaꞌn ikaa naj vatz u tenameꞌ. \p \v 16 As teqꞌo veꞌt ok unqꞌa soleꞌ u Jesús vatz iqꞌanal vikabꞌal u bꞌanol ivatz u ijlenaaleꞌ. As imol veꞌt unqꞌa soleꞌ unqꞌa imooleꞌ skajayil. \m \v 17 As toksa veꞌt unqꞌa soleꞌ umaꞌl u muraꞌt oksaꞌm tiꞌ u Jesús. As taqꞌ veꞌt jeꞌ chajnaj umaꞌl u koroona chꞌiꞌx tiꞌ iviꞌ Aak uvaꞌ paatxꞌumalike. \m \v 18 As ech tal chajnaj ileꞌ te Aak: —¡Keche, pap, axh tijlenaal unqꞌa tiaal Israel!— tiꞌk chajnaj tiꞌ teesal iqꞌii Aak. \m \v 19 As ivekꞌ chajnaj umaꞌl u aa tiꞌ iviꞌ Aak. As itzubꞌa veꞌt chajnaj Aak. As qaaebꞌ veꞌt chajnaj vatz Aak tiꞌ itzeꞌlel Aak. \p \v 20 As tul maꞌtik teesat chajnaj iqꞌii Aak, as teesa veꞌt el chajnaj u muraꞌt oksaꞌmeꞌ tiꞌ Aak. As toksa veꞌt chajnaj u toksaꞌm Aakeꞌ unpajte. As teqꞌo veꞌt el chajnaj Aak tiꞌ iyatzꞌpu veꞌt Aak vatz u kuruseꞌ. \s1 Niyatzꞌpu veꞌt u Jesús vatz u kurus \r Mateo 27.32-56; Lucas 23.26-49; Xhun 19.17-30 \p \v 21 As tul bꞌex paloj umaꞌl u aa Cirene uvaꞌ aalik itzaa tu vitz, as itxey veꞌt unqꞌa soleꞌ naj tiꞌ uvaꞌ la tija naj u kuruseꞌ. As Simón ibꞌii u najeꞌ. As naj ibꞌaal u Alejandro tukꞌ u Rufo. \p \v 22 As teqꞌo veꞌt unqꞌa soleꞌ u Jesús tu u atinbꞌal uvaꞌ Gólgota ibꞌii. (As aꞌ isuuchil u yoleꞌ uvaꞌ Gólgota: Tatinbꞌal Bꞌajil Kꞌoꞌn.) \m \v 23 As taqꞌ veꞌt chajnaj unbꞌiil u taꞌl uuva te Aak uvaꞌ yuel tibꞌ tukꞌ kꞌayla tzꞌakabꞌal uvaꞌ mirra ibꞌii. As jit isaꞌ Aak tukꞌataꞌ. \m \v 24 As tul maꞌt taqꞌat veꞌt jeꞌ unqꞌa soleꞌ u Jesús vatz u kuruseꞌ, as ijatx veꞌt chajnaj u toksaꞌm Aakeꞌ svatzaj. As itxꞌak veꞌt tibꞌ chajnaj tiꞌ u toksaꞌm Aakeꞌ tiꞌ uvaꞌ abꞌiste u najeꞌ la eqꞌon u toksaꞌm Aakeꞌ. \m \v 25 As bꞌeluval oora qꞌalaꞌm tul uvaꞌ taqꞌ veꞌt jeꞌ unqꞌa soleꞌ u Jesús vatz u kuruseꞌ. \m \v 26 As atik veꞌt jeꞌ umaꞌl u aqꞌen tiviꞌ u kuruseꞌ uvaꞌ tzꞌibꞌamalikkat uvaꞌ kam stiꞌ la kamkat Aak. As ech nik tal u tzꞌibꞌ ileꞌ: \sc Aꞌ U TIJLENAAL UNQꞌA TIAAL ISRAEL,\sc* tiꞌk u tzꞌibꞌeꞌ. \m \v 27 As antik kaꞌvaꞌt unqꞌa elqꞌom taqꞌ jeꞌ chajnaj vatz kaꞌvaꞌt unqꞌa kuruseꞌ. Umaꞌl naj jeꞌ tisebꞌal u Jesús; as umaꞌt naj timax Aak. \m \v 28 As aꞌeꞌ kat ibꞌana uvaꞌ tzꞌibꞌamal kan uvaꞌ ech ni tal ileꞌ: \q1 As kat oksal veꞌt xoꞌl tachul unqꞌa paasan tziꞌeꞌ, tiꞌk u yoleꞌ. \p \v 29 As tul uvaꞌ nik ipal unqꞌa uxhchileꞌ, as nik iyiku iviꞌ tul nikat iyoqꞌon tiꞌ u Jesús. As ech nik tal ileꞌ te Aak: —Nikat aaleꞌ uvaꞌ la eꞌpisa u tostiixheꞌ. As titoxvu qꞌii la alak unpajte, uvaꞌ naaleꞌ. \m \v 30 As qꞌalpu eebꞌ vatz u kamchileꞌ scheel. As kuꞌen chꞌuꞌl vatz u kuruseꞌ,— tiꞌk unqꞌa uxhchileꞌ. \m \v 31 As echat chit nik ibꞌan unqꞌa iqꞌesal oksan iyol tenam vatz Tiixh, tukꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ chusel tibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ, tan ech nik tal chajnaj ileꞌ svatzaj tul nikat iyoqꞌon tiꞌ u Jesús: —Kꞌuxh kat iqꞌalpu naj unqꞌa uxhchileꞌ vatz unqꞌa chꞌoꞌmeꞌ, as yeꞌ nitxꞌol veꞌt naj iqꞌalput tibꞌ vatz u kuruseꞌ. \m \v 32 Asoj naj u Cristo, u tijlenaal u kutenameꞌ uvaꞌ tiaal Israel, as kuꞌoj chꞌuꞌl naj vatz u kuruseꞌ. As tul la qil ikuꞌ chꞌuꞌl naj, as aꞌn la kunima veꞌt naj,— tiꞌk chajnaj. As echat nik ibꞌan unqꞌa najeꞌ uveꞌ atik jeꞌ vatz unqꞌa kuruseꞌ kꞌatz u Jesús, tan nik teesa chajnaj iqꞌii Aak. \p \v 33 As tul chaqꞌaan veꞌt qꞌii, as tokin veꞌt ivatz u txꞌavaꞌeꞌ. As techanal oon veꞌt oxvaꞌl oora kuꞌqꞌii, as aꞌn ilon veꞌt u qꞌiieꞌ unpajte. \m \v 34 As tul oon veꞌt oxvaꞌl oora kuꞌqꞌii, as taqꞌ veꞌt jeꞌ u Jesús tuul iviꞌ. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —¿Eloi, Eloi, lama sabactani?— tiꞌk Aak. Aꞌ isuuchil u yoleꞌ uvaꞌ: «¡Kubꞌaal Tiixh, Kubꞌaal Tiixh! ¿Kam qꞌi uveꞌ nu kuxh aaqꞌ kan in sunjunal?» tiꞌk Aak. \m \v 35 As kaꞌl unqꞌa uxhchil uvaꞌ atik tzitziꞌ, as tul tabꞌi u yoleꞌ uvaꞌ tal u Jesús, as ech tal veꞌt ileꞌ svatzaj: —¡Etabꞌitaj! Tan nimolo veꞌt naj u Elías,— tiꞌk unqꞌa uxhchileꞌ. \m \v 36 As oora chit bꞌex umaꞌl u naj tiꞌ takꞌsat umaꞌl u patxkin kꞌoo taꞌn kꞌayla taꞌl uuva. As ikꞌaloꞌk naj tiꞌ ijuꞌ umaꞌl u aa. As taqꞌ veꞌt jeꞌ naj te u Jesús. As ech tal veꞌt naj ileꞌ: —¡Qeꞌna! ¡Qil kuxhtuꞌ! Pet tuk qileꞌ ma tuk uloj u Elías tiꞌ teqꞌol kuꞌ tzan naj vatz u kuruseꞌ,— tiꞌk naj. \p \v 37 As aal chit taqꞌ veꞌt jeꞌ u Jesús tuul iviꞌ tiꞌ isikꞌineꞌ. As kam veꞌt Aak. \m \v 38 As qꞌixmu veꞌt u nimla ixbꞌuꞌjeꞌ uveꞌ nik jatxon tuul u tostiixheꞌ. As kaꞌvaꞌl kuꞌ u ixbꞌuꞌjeꞌ stuul, tan kat qꞌixmik kuꞌ tzan tiviꞌ as kat ul xeꞌ toj. \p \v 39 As viqꞌesal unqꞌa soleꞌ uvaꞌ txaklik kꞌatz u kuruseꞌ, as tul tabꞌi naj isikꞌin u Jesús as til naj uvaꞌ kam ibꞌan Aak tul kat kam Aak, as ech tal veꞌt naj ileꞌ: —An chiteꞌ vil. IKꞌaol Tiixheꞌ vil u najeꞌ,— tiꞌk naj. \p \v 40 As atik kaꞌl unqꞌa ixoj tzitziꞌ uvaꞌ tziꞌaꞌn kuxh nikat isajinkat veꞌt tzan tul uvaꞌ sikam veꞌt u Jesús. As antik u Maꞌleꞌ uvaꞌ tzaanaj tu u tenam uvaꞌ Magdala, tukꞌ umaꞌt u Maꞌleꞌ, vitxutx u Xhuꞌleꞌ tukꞌ u Jacob uvaꞌ itzꞌina, as tukꞌ u Salomé. \m \v 41 As aꞌ unqꞌa ixojeꞌ uvaꞌ xekelik veꞌt tiꞌ u Jesús uvaꞌ nik lochon kꞌatz Aak tul atik Aak tu u Galilea. As antik unjoltu unqꞌa ixoj uvaꞌ xekelik tiꞌ Aak tul kat bꞌen Aak tu u Jerusalén. \s1 Nimujlu veꞌt u Jesús \r Mateo 27.57-61; Lucas 23.50-56; Xhun 19.38-42 \p \v 42 As nik ibꞌan unqꞌa tenameꞌ tucheꞌ tiꞌ inimat u xeem qꞌiieꞌ, tan aalik ikuꞌ veꞌt qꞌii as bꞌiitik kuxh ixeꞌt veꞌt u xeem qꞌiieꞌ. \m \v 43 As estiꞌeꞌ bꞌex veꞌt umaꞌl u naj uvaꞌ Xhuꞌl ibꞌii, u aa Arimatea uvaꞌ atik ok xoꞌl unqꞌa bꞌanol isuuchil unqꞌa tenameꞌ, tiꞌ ijajat vichiꞌol u Jesús te u Pilato. As nik itxꞌebꞌ naj u qꞌiieꞌ tiꞌ ikꞌuchat u Tiixheꞌ uvaꞌ at u tenameꞌ jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ. \m \v 44 Tul tabꞌi veꞌt u Pilato uvaꞌ maꞌtik ikam veꞌt u Jesús, as teqꞌo veꞌt taama naj. As imolo veꞌt naj viqꞌesal unqꞌa soleꞌ. As ichꞌoti naj uvaꞌ ma kat chit kamyu veꞌt u Jesús. \m \v 45 As tul tal veꞌt viqꞌesal unqꞌa soleꞌ isuuchil uvaꞌ kat kamyu Aak, as tal veꞌt u Pilato uvaꞌ la uch veꞌt teqꞌot u Xhuꞌleꞌ vichiꞌol Aakeꞌ. \p \v 46 As bꞌex iloqꞌ veꞌt u Xhuꞌleꞌ umaꞌl u saj maanta. As teqꞌo veꞌt kuꞌ tzan naj vichiꞌol u Jesús vatz u kuruseꞌ. As ibꞌoch veꞌt naj tu u ixbꞌuꞌjeꞌ. As bꞌex imuj veꞌt kan naj tu umaꞌl u jul uvaꞌ kꞌotik ok vatz umaꞌl u piꞌun. As ibꞌalqꞌu veꞌt ok naj umaꞌl u sivan tziꞌ u juleꞌ. \m \v 47 As u Maꞌleꞌ uvaꞌ tzaanaj tu u tenam uvaꞌ Magdala tukꞌ u Maꞌl uvaꞌ itxutx umaꞌt u Xhuꞌleꞌ, as til veꞌt chaꞌma katil uvaꞌ mujlukat u Jesús. \c 16 \s1 Ni tul veꞌt taama u Jesús \r Mateo 28.1-10; Lucas 24.1-12; Xhun 20.1-10 \p \v 1 Tul maꞌtik ipal u xeem qꞌiieꞌ, as bꞌex iloqꞌ veꞌt u Maꞌleꞌ uvaꞌ aa Magdala txꞌumtxꞌulla tzꞌakabꞌal, tukꞌ u Salomé, as tukꞌ u Maꞌleꞌ uvaꞌ itxutx u Jacob, tan nikat tal chaꞌma uvaꞌ la bꞌen toksa chaꞌma u tzꞌakabꞌaleꞌ tiꞌ vichiꞌol u Jesús. \m \v 2 As tul kuxh bꞌuqꞌ qꞌii tu u bꞌaxa qꞌiieꞌ tu xhemaana,\f + \fr 16.2 \ft As aꞌeꞌ u tumiinkuꞌeꞌ.\f* as bꞌen veꞌt unqꞌa ixojeꞌ kꞌatz u juleꞌ uvaꞌ mujlukat u Jesús. \m \v 3 As ech nik tal veꞌt chaꞌma ileꞌ svatzaj tu bꞌey: —¿Abꞌileꞌ qꞌi tuk eesan el u sivaneꞌ tziꞌ u juleꞌ sukuvatz?— tiꞌk chaꞌma. \m \v 4 As tul bꞌiitik kuxh toon chaꞌma, as til veꞌt bꞌen chaꞌma uvaꞌ eesamalik veꞌt el u nimla sivaneꞌ tziꞌ u juleꞌ. \m \v 5 As oon veꞌt chaꞌma. As tul ok veꞌt chaꞌma tu u juleꞌ, as til veꞌt chaꞌma uvaꞌ xonlik umaꞌl u ángel tisebꞌal chaꞌma uvaꞌ ech tiloneꞌ echeꞌ umaj chelem naj. As atik ok umaꞌl u chelkin oksaꞌm stiꞌ uvaꞌ vaꞌlik chit ipolal. As yak chit xoꞌv veꞌt chaꞌma staꞌn. \m \v 6 As ech tal veꞌt u ángel ileꞌ te chaꞌma: —Yeꞌ kuxh xoꞌv ex. Ootzimaleꞌ svaꞌn uvaꞌ aꞌ u Jesús nechukeꞌ uvaꞌ aa Nazaret uvaꞌ kat yatzꞌpu vatz u kuruseꞌ. As kat ulyu taama unpajte. As etiltaj uveꞌ kat mujlukat, tan yeꞌxhkam at veꞌt tzitzaꞌ. \m \v 7 As bꞌenoj ex; bꞌen etaltaj te unqꞌa ichusulibꞌ Aakeꞌ as tukꞌ te u Luꞌeꞌ, tan il Aak bꞌaxel veꞌt sevatz tu u Galilea. As tzitziꞌ la etilkat Aak, echeꞌ uvaꞌ tal kan Aak sete,— tiꞌk u ángel tal te unqꞌa ixojeꞌ. \p \v 8 As vaꞌlik chit itꞌuntꞌuch veꞌt chaꞌma. As oojik veꞌt el tzan chaꞌma tu u juleꞌ. As yeꞌxhebꞌil tal chaꞌma ste tu bꞌey, tan nik ixoꞌv veꞌt chaꞌma. \s1 Nikꞌuch tibꞌ u Jesús te u Maꞌl uvaꞌ aa Magdala \r Xhun 20.11-18 \p \v 9 Tul maꞌtik tul veꞌt taama u Jesús sqꞌalaꞌm tu u bꞌaxa qꞌiieꞌ tu u xhemaanaeꞌ, as bꞌaxel ikꞌuch veꞌt tibꞌ Aak vatz u Maꞌleꞌ uvaꞌ aa Magdala, uvaꞌ maꞌtik teesat Aak vujvaꞌl u subꞌuleꞌ skꞌatz. \m \v 10 As bꞌen veꞌt ixoj. Bꞌex tal veꞌt ixoj te kaꞌt unqꞌa ichusulibꞌ Aakeꞌ uvaꞌ naꞌxnik ixekebꞌ tiꞌ Aak, tan vaꞌlik chit toqꞌeꞌ taꞌn txumuꞌm. \m \v 11 As tul tabꞌi veꞌt unqꞌa ichusulibꞌ Aakeꞌ u yoleꞌ uvaꞌ tal u Maꞌleꞌ tiꞌ uvaꞌ maꞌtik tilat veꞌt ixoj Aak, tan maꞌtik tul taama Aak unpajte, as yeꞌ nik inima veꞌt unqꞌa ichusulibꞌ Aakeꞌ u yoleꞌ uvaꞌ nik tal ixoj. \s1 Nikꞌuch tibꞌ u Jesús vatz kaꞌvaꞌl unqꞌa ichusulibꞌ \r Lucas 24.13-35 \p \v 12 As xamtik veꞌt stuul, as ikꞌuch veꞌt tibꞌ Aak te kaꞌvaꞌt uxhchil uvaꞌ nik ixaan tu bꞌey tiꞌ ibꞌen tu vitz. As jit texhla chajnaj Aak oora. \m \v 13 As tul texhla veꞌt chajnaj Aak, as bꞌex tal veꞌt chajnaj te unqꞌa imooleꞌ. As yeꞌ nik inima unqꞌa imool chajnajeꞌ u yoleꞌ. \s1 Ni taqꞌ u Jesús tijleꞌm unqꞌa apóstol \r Mateo 28.16-20; Lucas 24.36-49; Xhun 20.19-23 \p \v 14 As xamtel veꞌt stuul, as ikꞌuch veꞌt tibꞌ Aak te junlavat unqꞌa apóstol tul uvaꞌ atik veꞌt ok chajnaj vatz u meexhaeꞌ. As iyaa veꞌt Aak chajnaj tiꞌ uvaꞌ yeꞌ nik ikꞌujbꞌaꞌ chajnaj ikꞌuꞌl tiꞌ Aak, tan tiꞌ uvaꞌ chajnaj chit yeꞌ nik niman viyol unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ kat ilon Aak uvaꞌ maꞌtik tul taama Aak unpajte. \m \v 15 As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Bꞌenoj ex. Bꞌen etaltaj u bꞌaꞌnla yoleꞌ te unqꞌa tenameꞌ skajayil uvaꞌ at vatz u txꞌavaꞌeꞌ. \m \v 16 As abꞌil uvaꞌ la niman unqꞌa unyoleꞌ uvaꞌ la bꞌen etal ste as la kuꞌ veꞌt xeꞌ u aꞌeꞌ, as aꞌeꞌ yeꞌ la bꞌen tu u kꞌaxkꞌoeꞌ. Pet abꞌil uvaꞌ yeꞌ la niman, as aꞌeꞌ la bꞌen tu u kꞌaxkꞌoeꞌ. \m \v 17 As aꞌ unqꞌa kꞌuchbꞌal tetz vunbꞌaꞌnileꞌ u viꞌlaꞌ uvaꞌ la bꞌen ibꞌan unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ la niman vunyoleꞌ: As tukꞌ vunbꞌiieꞌ la teesa veꞌt el unqꞌa subꞌuleꞌ tiꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ atoꞌk u subꞌuleꞌ skꞌatz. As la iyolbꞌe veꞌt unqꞌa niman vetzeꞌ kaꞌt unqꞌa yolbꞌaleꞌ uvaꞌ yeꞌ ootzimal staꞌn. \m \v 18 As kꞌuxh la itxey unqꞌa uxhchileꞌ unqꞌa txꞌiꞌlatxooeꞌ taꞌn iqꞌabꞌ, as moj la tukꞌa umaj tzꞌakabꞌal uvaꞌ la yatzꞌoni, as yeꞌxhkam la bꞌanon. As tul la taqꞌ jeꞌ unqꞌa uxhchileꞌ iqꞌabꞌ tiꞌ unqꞌa aachꞌoꞌmeꞌ, as la bꞌaꞌnxeꞌ unqꞌa aachꞌoꞌmeꞌ,— tiꞌk u Jesús. \s1 Nijeꞌ u Jesús tu almikaꞌ \r Lucas 24.50-53 \p \v 19 As tul yaꞌ veꞌt u Jesús tiꞌ iyoloneꞌ, as eqꞌol veꞌt jeꞌ Aak tu almikaꞌ. As xonebꞌ veꞌt Aak tisebꞌal u Kubꞌaal Tiixheꞌ. \m \v 20 As ijatx veꞌt tibꞌ unqꞌa ichusulibꞌ Aakeꞌ. As bꞌex tal veꞌt chajnaj u bꞌaꞌnla yoleꞌ tulaj unqꞌa tenameꞌ. As iloch veꞌt kuꞌ tzan u Jesús chajnaj. As iyakꞌinsa veꞌt Aak u yoleꞌ tukꞌ unqꞌa kꞌuchbꞌal tetz vibꞌaꞌnileꞌ uveꞌ xoꞌvebꞌal chittuꞌ uvaꞌ bꞌex ibꞌan chajnaj. \p An chiteꞌ.