\id MAT - Ixil, Nebaj NT (ixi) -Guatemala 2010 (DBL -2013) \h MATEO \toc1 Unqꞌa bꞌaꞌnla yol uvaꞌ tzꞌibꞌamal kan taꞌn u Mateo tiꞌ u Jesús \toc2 Mateo \toc3 Mt \mt2 Unqꞌa bꞌaꞌnla yol uvaꞌ tzꞌibꞌamal kan taꞌn \mt1 u Mateo \mt2 tiꞌ u Jesús \c 1 \s1 Unqꞌa qꞌesla ibꞌaal u Jesucristo \r Lucas 3.23-38 \p \v 1 U Jesucristo uvaꞌ tiaal David, as tiaal u Abrahameꞌ Aak unpajte. As ech vibꞌii unqꞌa qꞌesla ibꞌaal Aak ileꞌ: \m \v 2 As ikꞌaol Abraham u Isaac; ikꞌaol u Isaac u Jacob; ikꞌaol u Jacob u Judá tukꞌ unqꞌa titzꞌin tatzikeꞌ; \m \v 3 ikꞌaol u Judá u Fares tukꞌ u Zara. As Tamar ibꞌii vitxutxeꞌ. As ikꞌaol u Fares u Esrom ikꞌaol u Esrom u Aram; \m \v 4 ikꞌaol u Aram u Aminadab; ikꞌaol u Aminadab u Naasón; ikꞌaol u Naasón u Salmón; \m \v 5 ikꞌaol u Salmón u Booz. As itxutx u Booz u Rahab. Ikꞌaol u Booz u Obed. As itxutx u Obed u Rut. Ikꞌaol u Obed u Isaí; \m \v 6 ikꞌaol u Isaí u David uvaꞌ ok ijlenaalil. Ikꞌaol u David u Salomón. As itxutx u Salomón u ixoj uvaꞌ tixqelik u Urías. \m \v 7 Ikꞌaol u Salomón u Roboam; ikꞌaol u Roboam u Abías; ikꞌaol u Abías u Asa; \m \v 8 ikꞌaol u Asa u Josafat; ikꞌaol u Josafat u Joram; ikꞌaol u Joram u Uzías; \m \v 9 ikꞌaol u Uzías u Jotam; ikꞌaol u Jotam u Acaz; ikꞌaol u Acaz u Ezequías; \m \v 10 ikꞌaol u Ezequías u Manasés; ikꞌaol u Manasés u Amón; ikꞌaol u Amón u Josías. \m \v 11 As ech unbꞌiit teqꞌol bꞌen unqꞌa tiaal Israel preexhuil tu u Babilonia, as ikꞌaol veꞌt u Josías u Jeconías tukꞌ unqꞌa titzꞌineꞌ. \p \v 12 Tul maꞌtik ibꞌen veꞌt unqꞌa tiaal Israel preexhuil tu u Babilonia, as ikꞌaol veꞌt u Jeconías u Salatiel. As ikꞌaol u Salatiel u Zorobabel; \m \v 13 ikꞌaol u Zorobabel u Abiud; ikꞌaol u Abiud u Eliaquim; ikꞌaol u Eliaquim u Azor; \m \v 14 ikꞌaol u Azor u Sadoc; ikꞌaol u Sadoc u Aquim; ikꞌaol u Aquim u Eliud; \m \v 15 ikꞌaol u Eliud u Eleazar; ikꞌaol u Eleazar u Matán; ikꞌaol u Matán u Jacob; \m \v 16 ikꞌaol u Jacob u Xhuꞌl, vitzumel u Maꞌleꞌ. As aꞌ u Maꞌleꞌ vitxutx u Jesús uvaꞌ Cristo. \p \v 17 As kaalaval jolol unqꞌa tiaal u Abraham uveꞌ xeꞌtik tzan stiꞌ. As aꞌ ulkat tiꞌ u David. Kaalavat jolte uveꞌ xeꞌtik tzan tiꞌ u David. As aꞌ ulkat tul uvaꞌ sitxeypik bꞌen unqꞌa tiaal Israel preexhuil tu Babilonia. Kaalavat jolte tul siqꞌaavik veꞌt tzan unqꞌa tiaal Israel tu vitenameꞌ. As aꞌ ulkat tul uvaꞌ stitzꞌebꞌ u Cristo. \s1 Ni titzꞌebꞌ u Jesús \r Lucas 2.1-7 \p \v 18 Ech u titzꞌebꞌ u Jesucristo ileꞌ. Tul kꞌujlik veꞌt tzii tiꞌ u Maꞌleꞌ tukꞌ u Xhuꞌleꞌ tiꞌ uvaꞌ la teqꞌo tibꞌ chaꞌma as tul yeꞌxnik teqꞌot tibꞌ chaꞌma, as jeꞌ veꞌt ventasioon tiꞌ u Maꞌleꞌ, vitxutx u Jesúseꞌ, taꞌn u Tiixhla Espíritueꞌ. \m \v 19 As jikik chit itxumbꞌal u Xhuꞌleꞌ, vitzumel u Maꞌleꞌ, vatz u Tiixheꞌ. As yeꞌ nikat isaꞌ u Xhuꞌleꞌ teesal iqꞌii u Maꞌleꞌ vatz unqꞌa tenameꞌ. Tal veꞌt jeꞌ u Xhuꞌleꞌ ste uvaꞌ tu kuxh isuuchil la taqꞌ veꞌt kan u Xhuꞌleꞌ u Maꞌleꞌ. \m \v 20 Tul uvaꞌ nikat ibꞌan veꞌt jeꞌ u Xhuꞌleꞌ tiviꞌ, as ul tal veꞌt umaꞌl u ángel ste tivatzikꞌ. As ech tal u ángel ileꞌ: «Axh Xhuꞌl, tiaal David, yeꞌ kuxh xoꞌv axh tiꞌ eeqꞌot eebꞌ tukꞌ u Maꞌleꞌ, tan aꞌ u Tiixhla Espíritueꞌ kat ul aqꞌon kan ventasioon stiꞌ. \m \v 21 As la til veꞌt ixoj umaꞌl u neꞌ. As tul la itzꞌebꞌi, as Jesús ibꞌii u neꞌeꞌ la ebꞌaneꞌ, tan aꞌeꞌ la qꞌalpun vitenameꞌ vatz vipaaveꞌ,» tiꞌk u ángel tal te u Xhuꞌleꞌ. \p \v 22 As ech kat ibꞌan veꞌteꞌ echeꞌ uvaꞌ tal kan u Kubꞌaal Tiixheꞌ taꞌn u qꞌajsan tetz viyoleꞌ tul uvaꞌ ech tal Aak ileꞌ: \q1 \v 23 La jeꞌ ventasioon tiꞌ umaꞌl u qꞌopo ixoj. \q1 As la til ixoj umaꞌl u neꞌ. \q1 As tul la oksal ibꞌii u neꞌeꞌ, as Emanuel ibꞌii la ibꞌaneꞌ, tiꞌk viyol u Tiixheꞌ uvaꞌ tal kan. \m As aꞌ isuuchil u yoleꞌ uvaꞌ Emanuel tu kuyolbꞌal: Ateꞌ u Tiixheꞌ sqiꞌ. \p \v 24 Tul ul taama u Xhuꞌleꞌ taꞌn vivatzikꞌeꞌ, as inima veꞌt u Xhuꞌleꞌ kam uvaꞌ tal u ángel ste. As kꞌuxh teqꞌo veꞌt tibꞌ u Xhuꞌleꞌ tukꞌ u Maꞌleꞌ, \m \v 25 as yeꞌl u Xhuꞌleꞌ nikat ivat kꞌatz u Maꞌleꞌ. Pet itzꞌebꞌnal veꞌt u neꞌeꞌ. As tul itzꞌebꞌ u neꞌeꞌ, as Jesús ibꞌii u neꞌeꞌ uvaꞌ toksa veꞌt u Xhuꞌleꞌ. \c 2 \s1 Ni toksal iqꞌii u neꞌeꞌ \p \v 1 As tul atik ok u Herodeseꞌ ijlenaalil tu u Judea, as tul bꞌex itzꞌebꞌoj u Jesúseꞌ tu u tal tenameꞌ uvaꞌ Belén, uvaꞌ echen tu u Judea. As oon veꞌt kaꞌl unqꞌa naj tu u Jerusalén uvaꞌ nimal txumbꞌal chusel staꞌn as tukꞌ tiꞌ unqꞌa txꞌumileꞌ. As aꞌ tzaanajkat chajnaj tu u bꞌuuqꞌebꞌal qꞌii. \m \v 2 As ech ul tal chajnaj ileꞌ: —¿Katil atkat u tijlenaal unqꞌa tiaal Israel uvaꞌ kat itzꞌebꞌya? Tan tul atik oꞌ tu u bꞌuuqꞌebꞌal qꞌii as kat qil tzan umaꞌl u txꞌumil, texhlal tetz uvaꞌ kat itzꞌebꞌya. Estiꞌeꞌ il oꞌ quleꞌ tiꞌ qoksat iqꞌii u neꞌeꞌ,— tiꞌk chajnaj. \m \v 3 As bꞌex alpo veꞌt te u Herodes uvaꞌ nikat tal chajnaj. As samun veꞌt naj tukꞌ unqꞌa aa Jerusaléneꞌ skajayil taꞌn u yoleꞌ. \m \v 4 As oora chit imolo veꞌt u Herodes unqꞌa iqꞌesal oksan iyol tenam vatz Tiixh uvaꞌ atik tu u Jerusaléneꞌ tukꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ chusel tibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ. As ichꞌoti veꞌt naj te chajnaj uvaꞌ katil la itzꞌebꞌkat u Cristo. \m \v 5 As ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ: —Echen la itzꞌebꞌkat u Cristoeꞌ tu u tal tenameꞌ uveꞌ Belén uvaꞌ echen tzitzaꞌ tu u Judea, tan echeꞌ ni tal u yoleꞌ uvaꞌ tzꞌibꞌamal kan taꞌn umaꞌl u qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ uvaꞌ ech ni tal ileꞌ: \q1 \v 6 Axh u tal tenam uveꞌ Belén uvaꞌ echen tu u Judea, tan kꞌuxh yeꞌl aqꞌii xoꞌl unjoltu unqꞌa tenameꞌ tu u Judea, as axh la aqꞌon el tzan umaꞌl u eqꞌon tetz bꞌey vatz vuntenameꞌ uvaꞌ tiaal Israel, tiꞌk u yoleꞌ tal kan,— \m tiꞌk chajnaj. \p \v 7 As ijutxi veꞌt u Herodeseꞌ imolol unqꞌa najeꞌ uvaꞌ chuselik tibꞌ tiꞌ unqꞌa txꞌumileꞌ. As ibꞌan veꞌt u Herodeseꞌ ichꞌotil te chajnaj uvaꞌ jatvaꞌx qꞌii ichee u txꞌumileꞌ uveꞌ til chajnaj. \m \v 8 As ech tal veꞌt u Herodes ileꞌ tul ichaj bꞌen naj chajnaj tu u Belén: —Bꞌenoj ex tu u Belén. As bꞌenoj etabꞌi itzibꞌlal u neꞌeꞌ sbꞌaꞌn. As tul la elejeꞌ, as la ul etal sve, tan la bꞌen vileꞌ tiꞌ voksat iqꞌii,— tiꞌk u Herodeseꞌ. \p \v 9 As tul tabꞌi chajnaj viyol u Herodeseꞌ, as bꞌen veꞌt chajnaj. As an chit u txꞌumileꞌ uvaꞌ maꞌtik tilat chajnaj tu u bꞌuuqꞌebꞌal qꞌii as til veꞌt chajnaj unpajte. As aꞌeꞌ eqꞌon bꞌey vatz chajnaj. As aꞌ bꞌex txakebꞌojkat u txꞌumileꞌ tiibꞌa u kabꞌaleꞌ uveꞌ atikkat u neꞌeꞌ. \m \v 10 As vaꞌlik chit itxuqꞌtxun veꞌt chajnaj tul til veꞌt chajnaj u txꞌumileꞌ. \m \v 11 As ok veꞌt chajnaj tu u kabꞌaleꞌ. As til veꞌt chajnaj u neꞌeꞌ kꞌatz vitxutxeꞌ, u Maꞌleꞌ. As kuꞌ veꞌt chajnaj qaaloj svatz tiꞌ toksal iqꞌii u neꞌeꞌ. As ijaj veꞌt chajnaj unqꞌa ikaaxhaeꞌ. As toya veꞌt chajnaj u bꞌaꞌnla qꞌan chꞌichꞌeꞌ te u neꞌeꞌ, tukꞌ incienso, as tukꞌ txꞌumtxꞌulla tzꞌakabꞌal uvaꞌ mirra ibꞌii. \p \v 12 Tul qꞌaav veꞌt chajnaj, as ul alpo te chajnaj tivatzikꞌ uvaꞌ yeꞌ la qꞌaav veꞌt chajnaj vatz u Herodeseꞌ. Estiꞌeꞌ vaꞌlen bꞌey teqꞌo veꞌt chajnaj tiꞌ iqꞌaav tu vitenameꞌ. \s1 Ni tal u Herodes iyatzꞌax unqꞌa talaj neꞌ xaakeꞌ \p \v 13 Tul kuxh el chꞌuꞌl unqꞌa najeꞌ uvaꞌ chuselik tibꞌ tiꞌ unqꞌa txꞌumileꞌ, as ul veꞌt umaꞌl u ángel tivatzikꞌ u Xhuꞌleꞌ unpajte. As ech ul tal ileꞌ: «Xhuꞌl, txakpen. As kuxh tu u Egipto tukꞌ u neꞌeꞌ as tukꞌ vitxutxeꞌ. As la atin ex tzitziꞌ. As in lanal alon see uvaꞌ jatu la el chꞌuꞌl ex tzitziꞌ, tan tuk ichuk u Herodes u neꞌeꞌ tiꞌ iyatzꞌataꞌ,» tiꞌk u ángeleꞌ tal te u Xhuꞌleꞌ. \m \v 14 As yak kuxh ul veꞌt taama u Xhuꞌleꞌ tu u aqꞌbꞌaleꞌ. As txakpu veꞌteꞌ. As teqꞌo veꞌt u neꞌeꞌ tukꞌ vitxutxeꞌ. As bꞌen veꞌt tu u Egipto. \m \v 15 Aꞌ atinkat chaꞌma tu u Egiptoeꞌ. Pet kamnal veꞌt u Herodes. As bꞌex ibꞌana kam uvaꞌ tal u Tiixheꞌ te unqꞌa qꞌajsan tetz viyoleꞌ, tan ech tal Aak ileꞌ: «Kat unmolo tzan vunKꞌaoleꞌ tu u Egipto,» tiꞌk u Tiixheꞌ. \p \v 16 Tul til veꞌt u Herodeseꞌ uvaꞌ chulil kan naj syol taꞌn unqꞌa najeꞌ uvaꞌ chuselik tibꞌ tiꞌ unqꞌa txꞌumileꞌ, as ul veꞌt iviꞌ naj. As ichaj veꞌt bꞌen naj unqꞌa soleꞌ tiꞌ iyatzꞌat unqꞌa talaj neꞌ xaakeꞌ tu u Beléneꞌ tukꞌ tu unqꞌa talaj tenameꞌ uvaꞌ najlich u Belén. As aꞌ unqꞌa neꞌeꞌ yatzꞌpi uveꞌ yeꞌxnik ibꞌan kaꞌvaꞌl iyaabꞌ, tan aꞌ bꞌenkat u Herodeseꞌ tiꞌ tachax unqꞌa qꞌiieꞌ uvaꞌ alax ste taꞌn unqꞌa najeꞌ. \m \v 17 As bꞌex ibꞌan u yoleꞌ uvaꞌ tal kan u Tiixheꞌ taꞌn u qꞌajsan tetz viyoleꞌ uvaꞌ Jeremías, tul ech tal ileꞌ: \q1 \v 18 La abꞌil veꞌt tuul iviꞌ unqꞌa ixojeꞌ tu u Ramá uvaꞌ saqꞌchibꞌal chit toqꞌeꞌ, \q1 tan kat kamyu veꞌt unqꞌa taleꞌ. \q1 As aꞌ u Raquel ni toqꞌeꞌ tiꞌ unqꞌa taleꞌ uveꞌ kat kami. \q1 As yeꞌ nisaꞌ uvaꞌ la mutxbꞌeli, tiꞌk u Jeremíaseꞌ. \p \v 19 Tul maꞌtik ikam veꞌt u Herodeseꞌ, as ul tal umaꞌl u ángel tivatzikꞌ u Xhuꞌleꞌ tu u Egipto. \m \v 20 As ech ul tal ileꞌ: «Xhuꞌl, txakpen. Kuxh veꞌteꞌ tukꞌ u neꞌeꞌ as tukꞌ vitxutxeꞌ. As qꞌaavoj ex tu vetenameꞌ, tan kat kamyu veꞌt u Herodeseꞌ uvaꞌ nikat alon ikam u neꞌeꞌ,» tiꞌk u ángel. \m \v 21 As txakpu veꞌt u Xhuꞌleꞌ. As teqꞌo veꞌt u neꞌeꞌ tukꞌ vitxutxeꞌ. As qꞌaav veꞌt chaꞌma tu u txꞌavaꞌeꞌ uvaꞌ tetz unqꞌa tiaal Israeleꞌ. \p \v 22 As tul tabꞌi u Xhuꞌleꞌ uvaꞌ aꞌ u Arquelao, vikꞌaol u Herodeseꞌ, atik veꞌt ok ijlenaalil sichꞌexel vibꞌaaleꞌ tu u Judea, as xoꞌv veꞌt u Xhuꞌleꞌ tiꞌ toon tu u Judea. As ul tal veꞌt u ángel tivatzikꞌ uvaꞌ la uch ibꞌen tu u Galilea. As estiꞌeꞌ aꞌ bꞌenkat veꞌt tu u Galilea. \m \v 23 As bꞌex veꞌt chaꞌma jejebꞌoj tu u tenameꞌ uvaꞌ Nazaret. As bꞌex ibꞌan veꞌt u yoleꞌ uveꞌ alel kan taꞌn unqꞌa qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ uvaꞌ aa Nazaret u Jesúseꞌ la ibꞌaneꞌ. \c 3 \s1 Ni tal u Xhun u tijleꞌm u Jesúseꞌ \r Marcos 1.1-8; Lucas 3.1-9, 15-17; Xhun 1.19-28 \p \v 1 As tu veꞌt unqꞌa qꞌiieꞌ, as ul tal veꞌt u Xhuneꞌ viyol u Tiixheꞌ tu u tzuukin txꞌavaꞌeꞌ uvaꞌ at tu u Judeaeꞌ. As aꞌ u Xhuneꞌ uvaꞌ nik aqꞌon kuꞌ unqꞌa uxhchileꞌ xeꞌ u aꞌeꞌ. \m \v 2 As ech nik tal u Xhun ileꞌ tul nik tal viyol u Tiixheꞌ: —¡Ekꞌaxataj vepaaveꞌ! Tan il u Tiixh ileꞌ tul veꞌt tukꞌ u tijleꞌmeꞌ tiꞌ vitenameꞌ,— tiꞌk u Xhuneꞌ. \m \v 3 As aꞌ u Xhuneꞌ uveꞌ kat tal kan u Isaías, u qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ, tul ech tal ileꞌ: \q1 Tan la uch umaꞌl u sikꞌiꞌm tu u tzuukin txꞌavaꞌeꞌ. \q1 As ech la tal ileꞌ: «¡Ebꞌantaj etucheꞌ tiꞌ ekꞌulat u Kubꞌaaleꞌ! \q1 ¡As ejikbꞌaꞌtaj vetxumbꞌaleꞌ echeꞌ ijikbꞌaꞌl umaj bꞌey!» chaj la taleꞌ, tiꞌk u Isaías. \p \v 4 As u toksaꞌm u Xhuneꞌ, as aꞌ vixiꞌl u camello uvaꞌ chemike. As kꞌalik ok umaꞌl u tzꞌuꞌm xeꞌ tuul. As aꞌ unqꞌa sakꞌeꞌ nik techbꞌu tukꞌ u taꞌl kabꞌeꞌ. \m \v 5 As mamaꞌla tenam nikat tex abꞌin veꞌt viyol u Xhuneꞌ. At uxhchil tzaa tu u Jerusalén as tukꞌ tu u Judeaeꞌ skajayil. As at uxhchil tzaa tu unqꞌa talaj tenameꞌ tziꞌ u nimla aꞌeꞌ uvaꞌ Jordán ibꞌii. \m \v 6 As jankꞌal unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ nikat tal vipaaveꞌ te u Tiixheꞌ, as taqꞌ veꞌt kuꞌ u Xhuneꞌ unqꞌa uxhchileꞌ xeꞌ u nimla aꞌeꞌ tukꞌ vibꞌii u Tiixheꞌ. \p \v 7 Tul til veꞌt u Xhuneꞌ uvaꞌ yeꞌ saach unqꞌa fariseoeꞌ tukꞌ unqꞌa saduceoeꞌ ooni tiꞌ uvaꞌ la kuꞌ xeꞌ u aꞌeꞌ, as ech tal veꞌt u Xhun ileꞌ te chajnaj: —¡Ech vetxumbꞌaleꞌ echeꞌ u txꞌiꞌlatxooeꞌ! ¿Tan abꞌil kat alon sete uvaꞌ la ooj ex vatz u kꞌaxkꞌoeꞌ uveꞌ tuleꞌ? \m \v 8 Ebꞌantaj u bꞌaꞌneꞌ, texhlal tetz uvaꞌ kat ekꞌaxal etibꞌ vatz u Tiixheꞌ. \m \v 9 As yeꞌ etitzꞌa uvaꞌ tiꞌ kuxh uvaꞌ: «Oꞌ tiaal u Abraham,» chꞌex netaleꞌ, as yeꞌl ex la pal ex tu u kꞌaxkꞌoeꞌ uvaꞌ tuleꞌ. Pet tuk val sete uvaꞌ echeꞌ kꞌaxkꞌo koj ibꞌensat u Tiixheꞌ unqꞌa kꞌubꞌeꞌ stiaal u Abraham. \m \v 10 As ech veꞌt bꞌanel etaꞌneꞌ echeꞌ unqꞌa tzeꞌeꞌ uvaꞌ at veꞌt ok u kꞌoxbꞌaleꞌ stiꞌ tiꞌ itzokꞌpu unqꞌa taqꞌil tzeꞌeꞌ. As abꞌiste u tzeꞌeꞌ uveꞌ yeꞌ bꞌaꞌn vivatzeꞌ ni taqꞌeꞌ, as la tzokꞌax el. As la sutil ok tu xamal. \p \v 11 Jik chit tuk val sete, tan xeꞌ kuxh aꞌeꞌ ni vaqꞌkat kuꞌ ex, texhlal tetz uvaꞌ kat ekꞌaxal vepaaveꞌ. Pet ech koj umaꞌt u uxhchileꞌ uvaꞌ aꞌn tuleꞌ, tan nimeꞌ u tijleꞌmeꞌ sviꞌ. As jit unkꞌuleleꞌ uvaꞌ la unsaapu vixaꞌpeꞌ. As tul la uli, as Aakeꞌ la oksan u Tiixhla Espíritu tu vetaanxelaleꞌ, as la ijikbꞌaꞌ veꞌt ex Aak tukꞌ vixamalileꞌ. \m \v 12 Tan ech la bꞌancheꞌ sete echeꞌ nibꞌanchu te u trigo, tan il u txaabꞌal tetz u trigoeꞌ ileꞌ at tiqꞌabꞌ Aak. As la ikol veꞌt Aak u bꞌaꞌnla trigoeꞌ tu u tatinbꞌaleꞌ. Pet ech koj u chꞌiseꞌ, tan yakloꞌk tu u xamaleꞌ, umaꞌl u xamal uvaꞌ yeꞌxh jatu la tzaai,— tiꞌk u Xhuneꞌ. \s1 Nikuꞌ veꞌt u Jesús xeꞌ u aꞌeꞌ taꞌn u Xhuneꞌ \r Marcos 1.9-11; Lucas 3.21-22 \p \v 13 As tzaa veꞌt u Jesúseꞌ tu u Galilea. As ul veꞌt Aak tziꞌ u Jordáneꞌ uvaꞌ atikkat u Xhuneꞌ, tiꞌ uvaꞌ la aqꞌax veꞌt kuꞌ Aak xeꞌ u aꞌeꞌ taꞌn u Xhuneꞌ. \m \v 14 As yeꞌ nikat isaꞌ u Xhuneꞌ. As ech tal u Xhun ileꞌ te u Jesúseꞌ: —Yeꞌle, Pap, tan ¿kam qꞌii uvaꞌ in la aqꞌon kuꞌ axh xeꞌ u aꞌeꞌ? Pet axheꞌ la aqꞌon kuꞌ in xeꞌ u aꞌeꞌ. As tul aꞌ naaleꞌ uvaꞌ in la aqꞌon kuꞌ axh,— tiꞌk u Xhuneꞌ. \m \v 15 As ech tal veꞌt u Jesúseꞌ ileꞌ: —Techal la untzojpisa uvaꞌ ni tal u Tiixheꞌ,— tiꞌk u Jesúseꞌ. As inima veꞌt u Xhuneꞌ viyol u Jesúseꞌ. As taqꞌ veꞌt kuꞌ u Xhuneꞌ u Jesúseꞌ xeꞌ u aꞌeꞌ. \m \v 16 As tul jeꞌ veꞌt chꞌuꞌl u Jesúseꞌ xeꞌ u aꞌeꞌ, as ijajpu veꞌt tibꞌ u almikaꞌeꞌ. As til veꞌt Aak ikuꞌ chꞌuꞌl u Tiixhla Espíritu tu almikaꞌ uvaꞌ ech ikuꞌ chꞌuꞌleꞌ echeꞌ umaj u paroomaxh. As ul veꞌt tiibꞌa u Jesúseꞌ. \m \v 17 As abꞌil umaꞌl u yol tu almikaꞌ uvaꞌ ech tal ileꞌ: —Aꞌ vunKꞌaoleꞌ uvaꞌ, xoꞌn chit sve. As vaꞌl chit untxuqꞌtxun veꞌt stiꞌ,— tiꞌk u yoleꞌ. \c 4 \s1 Nichuk u txꞌiꞌlanaj txumbꞌal tiꞌ uvaꞌ la paavin u Jesús \r Marcos 1.12-13; Lucas 4.1-13 \p \v 1 As bꞌen veꞌt u Jesúseꞌ tu u tzuukin txꞌavaꞌeꞌ taꞌn u Tiixhla Espíritueꞌ, tiꞌ uvaꞌ la ichuk u txꞌiꞌlanajeꞌ txumbꞌal tiꞌ ipaavin u Jesúseꞌ. \m \v 2 As kaꞌviinqil qꞌii tukꞌ kaꞌviinqit aqꞌbꞌal uvaꞌ yeꞌl u Jesúseꞌ nikat itxꞌaꞌneꞌ. As vaꞌy veꞌt Aak. \p \v 3 As ul veꞌt u txꞌiꞌlanajeꞌ kꞌatz u Jesúseꞌ. As ech tal veꞌt naj ileꞌ: —Asoj axh iKꞌaol u Tiixheꞌ, as ala uvaꞌ la bꞌen unqꞌa kꞌubꞌeꞌ txꞌixil,— tiꞌk u txꞌiꞌlanajeꞌ. \m \v 4 Ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —Ech ni tal viyol u Tiixh ileꞌ uvaꞌ tzꞌibꞌamal kan: \q1 Jit kuxh u txꞌixeꞌ la isbꞌaꞌn unqꞌa uxhchileꞌ. \q1 Pet kajayil chit unqꞌa yoleꞌ uveꞌ ni tel chꞌuꞌl titziꞌ u Kubꞌaal Tiixheꞌ, as aꞌeꞌ uveꞌ la isbꞌaꞌn unqꞌa uxhchileꞌ,— tiꞌk Aak. \p \v 5 As bꞌen veꞌt u Jesúseꞌ taꞌn u txꞌiꞌlanajeꞌ tu u tenam uvaꞌ txaael taꞌn u Tiixheꞌ uvaꞌ Jerusalén. As jeꞌ veꞌt Aak viꞌ u tostiixheꞌ taꞌn u txꞌiꞌlanajeꞌ. \m \v 6 As ech tal veꞌt naj ileꞌ: —Asoj axh viKꞌaol u Tiixheꞌ, as suti kuꞌ eebꞌ tzitzaꞌ, tan ech ni tal u yol ileꞌ uvaꞌ tzꞌibꞌamal kan: \q1 La ichaj tzan u Tiixheꞌ unqꞌa ángel tiꞌ ul ilochat axh. \q1 As la ul ikꞌul axh unqꞌa ángel aqꞌal uvaꞌ yeꞌ la kꞌaxbꞌu veꞌt avoj tiꞌ umaj u kꞌubꞌ,— tiꞌk u txꞌiꞌlanajeꞌ. \p \v 7 Ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —Ech ni tal viyol u Tiixh ileꞌ uvaꞌ tzꞌibꞌamal kan: \q1 Yeꞌ la uch abꞌekꞌat u Kubꞌaal Tiixheꞌ,— \m tiꞌk Aak. \p \v 8 As bꞌen veꞌt u Jesúseꞌ viꞌ umaꞌl u nimla vitz taꞌn u txꞌiꞌlanajeꞌ. As ikꞌuch veꞌt u txꞌiꞌlanajeꞌ te u Jesúseꞌ jankꞌal unqꞌa veeꞌ at tulaj unqꞌa tenameꞌ skajayil vatz u txꞌavaꞌeꞌ as tukꞌ unqꞌa itxꞌiibꞌal iqꞌii unqꞌa tenameꞌ skajayil. \m \v 9 As ech tal naj ileꞌ: —Asoj la kuꞌ axh qaaloj sunvatz tiꞌ ooksat unqꞌii, as la vaqꞌ unqꞌa veeꞌ see skajayil,— tiꞌk u txꞌiꞌlanajeꞌ. \m \v 10 Ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —Jetzꞌen el sunvatz, txꞌiꞌlanaj, tan ech ni tal umaꞌt u yol ileꞌ uvaꞌ tzꞌibꞌamal kan: \q1 Taꞌn kuxh u Tiixheꞌ, u Kubꞌaaleꞌ, la kuꞌ axh qaaloj svatz. \q1 As Aak kuxheꞌ la anima,— \m tiꞌk u Jesúseꞌ. \p \v 11 As taqꞌ veꞌt kan u txꞌiꞌlanajeꞌ u Jesúseꞌ. As ul veꞌt kaꞌl unqꞌa ángel kꞌatz Aak tiꞌ ilochpu veꞌt Aak. \s1 Nixeꞌt u Jesús chusun tu u Galilea \r Marcos 1.14-20; Lucas 4.14-15; 5.1-11; 6.17-19 \p \v 12 As tul tabꞌi veꞌt u Jesúseꞌ yol uvaꞌ maꞌtik tok veꞌt u Xhuneꞌ tu u kaarsa, as qꞌaav veꞌt Aak tu u Galilea. \m \v 13 As taqꞌ veꞌt kan Aak u Nazaret. As aꞌ bꞌexkat veꞌt Aak jejebꞌoj tu u Capernaúm uvaꞌ echen tziꞌ u nimla naabꞌeꞌ uvaꞌ atikkat vitxꞌavaꞌ u Zabulón tukꞌ u Neftalí. \m \v 14 As bꞌex ibꞌan veꞌt u yoleꞌ uveꞌ alelik kan taꞌn u Isaías, u qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ, uvaꞌ ech nik tal ileꞌ: \q1 \v 15 Unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ jejleꞌl tu vitxꞌavaꞌ u Zabulón tukꞌ tu vitxꞌavaꞌ u Neftalí, \q1 tukꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ echen najlich u nimla bꞌeyeꞌ uvaꞌ yakleꞌl tziꞌ u mareꞌ, \q1 tukꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ echen jalit u Jordán, \q1 as tukꞌ unqꞌa jit tiaal Israel uvaꞌ jejleꞌl tu u Galilea, \q1 \v 16 as aꞌ unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ eyen u taanxelaleꞌ tu u qꞌej toktoeꞌ. \q1 As la til veꞌt unqꞌa tenameꞌ umaꞌl u txijun tetz u taanxelaleꞌ uvaꞌ nim talcheꞌ. \q1 As jankꞌal unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ at tzan u kamchileꞌ stiꞌ, as la txijul veꞌteꞌ, tiꞌk u yoleꞌ uveꞌ tal kan u Isaías. \p \v 17 Tul kat oon veꞌt u Jesús tu u Capernaúm, as xeꞌt veꞌt Aak tiꞌ talat viyol u Tiixheꞌ. As ech nik tal Aak ileꞌ: —¡Ekꞌaxataj vepaaveꞌ! Tan il u Tiixh ileꞌ tul veꞌteꞌ tukꞌ u tijleꞌmeꞌ tiꞌ vitenameꞌ,— tiꞌk u Jesús. \p \v 18 Tul nik ixaan u Jesús tziꞌ u mar tu u Galilea, as til veꞌt Aak u Simón uvaꞌ Luꞌ, tukꞌ u titzꞌineꞌ uvaꞌ Lixh. As nik isuti bꞌen chajnaj vikꞌacheꞌ xeꞌ u mar, tan txeyol txay chajnaj. \m \v 19 As ech tal u Jesús ileꞌ te chajnaj: —Xekebꞌoj ex sviꞌ. As la voksa veꞌt ex tiꞌ uvaꞌ la eteqꞌo tzan unqꞌa tenameꞌ tiꞌ tok sunkꞌatz,— tiꞌk u Jesús. \m \v 20 As yak kuxh taqꞌ veꞌt kan chajnaj unqꞌa ikꞌacheꞌ. As xekebꞌ veꞌt chajnaj tiꞌ u Jesús. \m \v 21 Bꞌiil kuxh ixaa u Jesús. As bꞌex ilej Aak kaꞌvaꞌt unqꞌa txeyol txay uvaꞌ titzꞌin tibꞌ, tukꞌ u Jacobo tukꞌ u Xhun, vikꞌaol u Zebedeo. As xonlik kuxh chajnaj tukꞌ vibꞌaaleꞌ tu u barco, tan nikat kuxh ikꞌooa chajnaj unqꞌa ikꞌacheꞌ. As imolo veꞌt u Jesús chajnaj. \m \v 22 As yak kuxh taqꞌ veꞌt kan chajnaj vibꞌaaleꞌ tukꞌ u barco. As xekebꞌ veꞌt chajnaj tiꞌ u Jesús. \p \v 23 As bꞌex veꞌt u Jesús chusun tu u atinbꞌaleꞌ tetz nachbꞌal Tiixh, tulaj unqꞌa talaj tenameꞌ tu u Galilea skajayil. As nikat tal u Jesús isuuchil u bꞌaꞌnla yoleꞌ tiꞌ u Tiixheꞌ uvaꞌ la ul veꞌt tukꞌ u tijleꞌmeꞌ tiꞌ vitenameꞌ. As nikat ibꞌaꞌnxisa veꞌt Aak unqꞌa aachꞌoꞌmeꞌ skajayil, kꞌuxh kam kuxh chꞌoꞌmil. \m \v 24 As pax veꞌt itzibꞌlal Aak tulaj unqꞌa tenameꞌ tu u Siria. As mamaꞌla aachꞌoꞌm eqꞌol tzan vatz Aak. As ati uvaꞌ subꞌul atik ok skꞌatz. As ati uvaꞌ chꞌuꞌjil elnallukat. As ati uvaꞌ yeꞌ nikat itxꞌol itiin vichiꞌoleꞌ. As kat ibꞌaꞌnxisa veꞌt u Jesús skajayil. \p \v 25 As mamaꞌla tenam xekelik tiꞌ Aak. As xekelik unqꞌa aa Galilea tukꞌ unqꞌa aa Decápolis, tukꞌ unqꞌa aa Jerusalén, tukꞌ kaꞌt unqꞌa aa Judea, as tukꞌ kaꞌt unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ jalit u Jordán. \c 5 \s1 U chusbꞌal uvaꞌ kat tal u Jesús vatz umaꞌl u vitz \r Lucas 6.20-23 \p \v 1 As til veꞌt u Jesús u mamaꞌla tenam. As jeꞌ veꞌt Aak viꞌ umaꞌl u vitz. As xonebꞌ veꞌt tzan Aak. As jetzꞌen veꞌt ok unqꞌa ichusulibꞌ Aakeꞌ skꞌatz. \m \v 2 As xeꞌt veꞌt Aak chusun. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: \m \v 3 —Achvebꞌal chit unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ ootzimal staꞌn uvaꞌ techal chit la lochpu taꞌn u Tiixheꞌ, tan aꞌ uxhchileꞌ uvaꞌ at tokebꞌal xoꞌl unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ at jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ. \m \v 4 As achvebꞌal chit unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ nitxumuneꞌ, tan la mutxbꞌel veꞌteꞌ taꞌn u Tiixheꞌ. \m \v 5 As achvebꞌal chit unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ sula aama, tan tetzeꞌ u vatz txꞌavaꞌeꞌ skajayil la ibꞌaneꞌ. \m \v 6 As achvebꞌal chit unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ nivaꞌy u taanxelaleꞌ as nitzaj itziꞌ tiꞌ ibꞌanat u jikeꞌ uvaꞌ ni tal viyol u Tiixheꞌ, tan aꞌeꞌ la lochpu taꞌn Aak. \m \v 7 As achvebꞌal chit unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ nitxum ivatz imool, tan la itxum u Tiixheꞌ ivatz. \m \v 8 As achvebꞌal chit unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ txꞌaael veꞌt u taanxelaleꞌ taꞌn u Tiixheꞌ, tan la til veꞌt tibꞌ tukꞌ Aak. \m \v 9 As achvebꞌal chit unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ nichukun txumbꞌal tiꞌ iyaꞌsal chꞌaꞌo, tan aꞌeꞌ uvaꞌ meꞌal ikꞌaol u Tiixheꞌ. \m \v 10 As achvebꞌal chit unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ ni palebꞌen unqꞌa kꞌaxkꞌoeꞌ tiꞌ ibꞌanat u jikeꞌ vatz u Tiixheꞌ, tan aꞌ uxhchileꞌ uvaꞌ at tokebꞌal xoꞌl unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ at jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ. \m \v 11 As achvebꞌal chit ex tiꞌ uvaꞌ nenima in as kꞌuxh la xeꞌt unqꞌa uxhchileꞌ setiꞌ. As la yoqꞌpu veꞌt ex. As kam kuxh chuli yolil la alpu setiꞌ. \m \v 12 Chiibꞌojtaj ex. As txuqꞌtxunoj ex, tan nimeꞌ vetxꞌajaꞌmeꞌ tuk aqꞌaxoj sete tu almikaꞌ. As chiibꞌojtaj ex kꞌuxh la epalebꞌe kꞌaxkꞌo, tan ech chit kat ulbꞌel unqꞌa qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ tul uvaꞌ yeꞌxnik ul ex. \s1 Ni tal u Jesús uvaꞌ ech u niman tetz Aakeꞌ echeꞌ u atzꞌameꞌ \p \v 13 As ech exeꞌ u atzꞌameꞌ xoꞌl unqꞌa tenameꞌ. Pet asoj la pal veꞌt ipitzꞌpolil u atzꞌameꞌ, as yeꞌ la txakon veꞌteꞌ, tan la koj uch ichee ipitzꞌpolil unpajte. Pet la kuxh makꞌpik veꞌt eleꞌ tu bꞌey. As la pal ipachꞌ veꞌt unqꞌa xaoleꞌ. \s1 Ni tal u Jesús uvaꞌ ech u niman tetz Aakeꞌ echeꞌ umaj txijubꞌal \p \v 14 As ech exeꞌ echeꞌ umaj txijubꞌal xoꞌl unqꞌa tenameꞌ, echeꞌ umaꞌl u tenam uvaꞌ at jeꞌ viꞌ umaꞌl u vitz, tan kajayil uxhchil la ilon. \m \v 15 As la koj uchi uvaꞌ tul la matxax umaj xamal, as aꞌ la mujaxkat ok jaqꞌ umaj kaaxha. Pet aꞌ la aqꞌaxkat jeꞌ viꞌ u matxbꞌaleꞌ, aqꞌal uvaꞌ la itxiju u xamaleꞌ unqꞌa uxhchileꞌ skajayil uveꞌ at tu u kabꞌaleꞌ. \m \v 16 Echat chit ex la ibꞌaneꞌ, tan exeꞌ la kꞌuchun u bꞌaꞌneꞌ vatz unqꞌa uxhchileꞌ echeꞌ nibꞌan u xamaleꞌ tul nitxijuneꞌ. As la til unqꞌa uxhchileꞌ u bꞌaꞌneꞌ uveꞌ nebꞌaneꞌ. As la toksa veꞌt unqꞌa uxhchileꞌ iqꞌii u Kubꞌaal Tiixheꞌ uvaꞌ echen tu almikaꞌ. \s1 Ni tal u Jesús isuuchil u tzaqꞌiteꞌ \p \v 17 Kamal netitzꞌa uvaꞌ kat ul in tiꞌ ul veesat iyakꞌil u tzaqꞌiteꞌ uvaꞌ tzꞌibꞌamal kan taꞌn u Moisés, tukꞌ viyol unqꞌa qꞌajsan tetz viyol Aakeꞌ. As jit eesamal iqꞌiieꞌ kat ul unbꞌana. Pet kat ul in tiꞌ ul valat isuuchil, as tiꞌ ul unbꞌanataꞌ kam uveꞌ nital sviꞌ. \m \v 18 As tuk val sete, tan tul yeꞌxnaj sotz u almikaꞌeꞌ tukꞌ u vatz txꞌavaꞌeꞌ, as yeꞌle uvaꞌ yeꞌ koj tuk ibꞌan umaj yol uvaꞌ tzꞌibꞌamal kan. Pet techal chiteꞌ tuk ibꞌaneꞌ skajayil kam uveꞌ tzꞌibꞌamal kan. \m \v 19 Tan abꞌil uvaꞌ la teesa iyakꞌil umaj unqꞌa tzaqꞌiteꞌ uveꞌ tzꞌibꞌamal kan uvaꞌ chꞌoo kuxh iyolbꞌeleꞌ, asoj la ichus te unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ yeꞌ la nimali, as la eesal iqꞌii u uxhchileꞌ xoꞌl unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ at jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ. Pet abꞌil uveꞌ la niman unqꞌa tzaqꞌiteꞌ as la ichus te unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ la nimali, as nim chit talcheꞌ la ibꞌaneꞌ. \m \v 20 As tuk val sete, asoj yeꞌ la pal ex tiꞌ enimat u jikla tzaqꞌiteꞌ tiꞌ uvaꞌ nibꞌan unqꞌa fariseo as tukꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ chusel tibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ, as yeꞌl etokebꞌal xoꞌl u tenameꞌ uvaꞌ at jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ. \s1 Nichusun u Jesús tiꞌ u ulchil viꞌeꞌ \r Lucas 12.57-59 \p \v 21 As ootzimal setaꞌn uvaꞌ ech ni tal umaꞌl u yol ileꞌ uvaꞌ alax kan te unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ naꞌytzan: «Eyatzꞌak umaj uxhchil, tan abꞌil uveꞌ la yatzꞌoni as tetz chit veꞌteꞌ uvaꞌ la bꞌen tu u choobꞌal paaveꞌ,» tiꞌk u yoleꞌ. \m \v 22 Pet tuk val sete, as abꞌil uveꞌ la kuxh ul iviꞌ tiꞌ umaj imool, as la chee ipaav vatz u bꞌanol isuuchil unqꞌa tenameꞌ. As abꞌil uveꞌ la toksa jeꞌ iqꞌii tul la teesa iqꞌii vimooleꞌ, as la chee ipaav vatz unqꞌa bꞌanol isuuchil u tenameꞌ uveꞌ molel tibꞌ. As abꞌil uveꞌ la chiꞌan taama tiꞌ vimooleꞌ tul niyoqꞌon stiꞌ, as aꞌ la aqꞌaxkat veꞌt bꞌen tu u choobꞌal paaveꞌ. \m \v 23 As tuk val sete, tul la eteqꞌo bꞌen umaj oy vatz u atinbꞌaleꞌ uvaꞌ niyatzꞌpukat unqꞌa txooeꞌ, asoj la ul sekꞌuꞌl uvaꞌ yael etibꞌ tukꞌ umaj etitzꞌin etatzik, \m \v 24 as la etaqꞌ kan u oyeꞌ vatz u nachbꞌal Tiixheꞌ. As la bꞌen echuk vetitzꞌin etatzikeꞌ uveꞌ yael etibꞌ stukꞌ. As tul la ikꞌul tibꞌ eyol stukꞌ, as aꞌn la bꞌen etaqꞌoꞌk u oyeꞌ vatz u nachbꞌal Tiixheꞌ. \p \v 25 Asoj at umaj uxhchil ni alon uvaꞌ la ixoch ex, as tul uvaꞌ atil ex tu bꞌey, as oora kuxh la eyol sevatzaj tiꞌ u yaaibꞌeꞌ uvaꞌ nebꞌaneꞌ, tan la ibꞌaneꞌ uvaꞌ la bꞌen ixoch ex te u bꞌaal tenameꞌ. As la aqꞌax veꞌt ok ex tiqꞌabꞌ u mayuleꞌ uveꞌ ni xeen u kaarsaeꞌ. As la juplik veꞌt ok ex tu u kaarsa. \m \v 26 As jik chit ni val sete, tan yeꞌl exeꞌ la el chꞌuꞌl ex tu u kaarsaeꞌ. Pet lanal chit echoo skajayil, jankꞌal uvaꞌ la ijaj u bꞌanol isuuchil unqꞌa tenameꞌ sete. \s1 Nichusun u Jesús tiꞌ uvaꞌ yeꞌ la iyansa tibꞌ umaj uxhchil tukꞌ umaꞌt uxhchil uvaꞌ jit ikꞌulel \p \v 27 As ootzimal setaꞌn uvaꞌ ech ni tal umaꞌt u yol ileꞌ uvaꞌ alax kan: \q1 Yeꞌ la ichuk u najeꞌ tixoj. \q1 As yeꞌ la moolin u ixojeꞌ, tiꞌk u tzaqꞌiteꞌ. \m \v 28 Pet tuk val sete, tan abꞌil uveꞌ la ilon umaj ixoj asoj la kuxh tachva bꞌen naj u ixojeꞌ tiꞌ ibꞌanat u vaꞌlexheꞌ stukꞌ, as kat paavinyu veꞌt naj tu u taanxelaleꞌ. \p \v 29 Asoj la paavin ex taꞌn u sebꞌal evatzeꞌ, as eyaꞌsataj epaavineꞌ eela kuxh stukꞌ uvaꞌ kat eteesal el u bꞌaqꞌ evatzeꞌ, tan aal bꞌaꞌneꞌ uvaꞌ la etzꞌej umaj u bꞌaqꞌ evatzeꞌ. As yeꞌ la bꞌen vechiꞌoleꞌ skajayil tu u choobꞌal paaveꞌ. \m \v 30 Asoj la paavin ex taꞌn u sebꞌal eqꞌabꞌeꞌ, as eyaꞌsataj epaavineꞌ eela kuxh stukꞌ uvaꞌ kat etzokꞌlu el veqꞌabꞌeꞌ as kat sutil el, tan aal bꞌaꞌneꞌ uvaꞌ la etzꞌej umaj veqꞌabꞌeꞌ. As yeꞌ la bꞌen vechiꞌoleꞌ skajayil tu u choobꞌal paaveꞌ. \s1 Nichusun u Jesús tiꞌ u jatxiibꞌeꞌ \r Mateo 19.9; Marcos 10.11-12; Lucas 16.18 \p \v 31 As ootzimal setaꞌn unpajte uvaꞌ alax kan uvaꞌ ech ni tal ileꞌ: \q1 Abꞌil la ijatx tibꞌ tukꞌ tixqel as techanal la taqꞌ naj umaꞌl u uꞌuj tiqꞌabꞌ ixoj, texhlal tetz uvaꞌ jatxel veꞌt tibꞌ naj tukꞌ ixoj, tiꞌk u yoleꞌ. \m \v 32 Pet tuk val sete, tan asoj la ijatx tibꞌ u najeꞌ tukꞌ u tixqeleꞌ, as tul yeꞌl ixoj kat iyansa tibꞌ tukꞌ umaꞌtoj naj, as iqꞌaaqꞌal naj uvaꞌ la paavin u tixqel najeꞌ. As abꞌil la teqꞌo tibꞌ tukꞌ u ixojeꞌ, as la paavin veꞌteꞌ kꞌatz ixoj. \s1 Nichusun u Jesús tiꞌ uvaꞌ jik chit la yolon uxhchil \p \v 33 As abꞌimal umaꞌt u yol setaꞌn uvaꞌ alax kan te unqꞌa tenameꞌ naꞌytzan uvaꞌ ech tal ileꞌ: \q1 Asoj la aal umaj ayol tukꞌ viBꞌii u Tiixheꞌ, as techal la atzojpisa kam uvaꞌ kat aala. \q1 As yeꞌ la achuli yol, tiꞌk u yoleꞌ. \m \v 34 Pet tuk val sete, tan kaminiꞌk kuxh etoksa kꞌatz veyoleꞌ tiꞌ uvaꞌ la nimali. As etoksak kuxh u almikaꞌeꞌ kꞌatz veyoleꞌ, tan ixonlebꞌal u Tiixheꞌ u almikaꞌeꞌ. \m \v 35 As mitaꞌn u txꞌavaꞌeꞌ la etoksa kꞌatz veyoleꞌ, tan tiꞌ uvaꞌ ech u txꞌavaꞌeꞌ echeꞌ tiꞌlebꞌal toj u Tiixheꞌ. As mitaꞌn kuxh u Jerusalén la etoksa tiꞌ veyoleꞌ, tan tiꞌ uvaꞌ itenam u Nimla Ijlenaaleꞌ u Jerusalén. \m \v 36 As mitaꞌn kuxh la etoksa u xiꞌl eviꞌeꞌ kꞌatz veyoleꞌ, tan echeꞌ la koj olebꞌ ex tiꞌ isajbꞌisal umaꞌl u xiꞌl eviꞌeꞌ. As mitaꞌn la olebꞌ ex tiꞌ iqꞌejbꞌisaleꞌ. \m \v 37 Pet ech eyolon ileꞌ tul la yolon ex: «An chiteꞌ,» chaj ex, asoj an chittuꞌ. As: «Yeꞌle,» chaj ex asoj jitꞌeꞌcheꞌ. Tan asoj jit ech eyoloneꞌ tul la yolon ex, as xeꞌ u txꞌiꞌlanajeꞌ tzaanajkat vetxumbꞌaleꞌ. \s1 Niyolon u Jesús tiꞌ uvaꞌ jik chit itxumbꞌal u niman tetzeꞌ la ibꞌaneꞌ \r Lucas 6.27-36 \p \v 38 As ootzimal umaꞌt u yoleꞌ setaꞌn uvaꞌ alel kan uvaꞌ ech ni tal ileꞌ: \q1 Abꞌil uvaꞌ la poqꞌon el tzan bꞌaqꞌ ivatz imool, as la poqꞌlik el u bꞌaqꞌ ivatzeꞌ unpajte. \q1 As abꞌil uvaꞌ la itoopisa el tee imool, as la toopisal el u tee unpajte, tiꞌk u yoleꞌ. \m \v 39 Pet ech koj uveꞌ tuk val sete, tan eqꞌaavisak ichꞌexel u vaꞌlexheꞌ uveꞌ la bꞌanchu sete. Pet asoj la itzꞌich umaj uxhchil u sebꞌal evatzeꞌ, as etaqꞌtaj ok unjalit vevatzeꞌ. \m \v 40 Asoj abꞌil la ichuk ixeꞌt setiꞌ tiꞌ imaat vekamiꞌxheꞌ, as etaqꞌtaj vekamiꞌxheꞌ tukꞌ vexheerkaeꞌ ste. \m \v 41 Asoj la alax sete tiꞌ uvaꞌ la etija bꞌen umaj ijatz tu umaꞌl iꞌl, as kaꞌvaꞌl iꞌl la etijakat bꞌen. \m \v 42 Asoj abꞌil la jajon umaj kam sete, as etaqꞌtaj ste. Asoj abꞌil la ul jajon umaj kam sete skꞌam, as yeꞌl ex la epiꞌu etibꞌ tiꞌ etaqꞌat ste. \p \v 43 As ootzimal umaꞌt u yoleꞌ setaꞌn uvaꞌ alax kan uvaꞌ ech ni tal ileꞌ: «Xoꞌnoj unqꞌa emooleꞌ sete. As chiꞌanoj etaama tiꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ nichiꞌan taama setiꞌ,» tiꞌk u yoleꞌ. \m \v 44 Pet ech koj uveꞌ tuk val sete, tan xoꞌnoj unqꞌa uxhchileꞌ sete uveꞌ nichꞌoꞌn taama setiꞌ. As bꞌaꞌnoj eyolon tiꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ vaꞌlexh iyolon setiꞌ. As ebꞌantaj bꞌaꞌnil te unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ ni bꞌanon u vaꞌlexheꞌ sete. As enachtaj Tiixh tiꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ nixeꞌt setiꞌ. \m \v 45 Asoj ech la ebꞌaneꞌ, as ech ekꞌuchateꞌ uvaꞌ ex meꞌal ikꞌaol u Kubꞌaaleꞌ uvaꞌ echen tu almikaꞌ, tan Aakeꞌ ni aqꞌon el tzan u qꞌiieꞌ tiꞌ unqꞌa bꞌaꞌnla aamaeꞌ tukꞌ unqꞌa txꞌiꞌla aamaeꞌ. As ni taqꞌ Aak u jabꞌaleꞌ tiꞌ unqꞌa jikla aamaeꞌ tukꞌ tiꞌ unqꞌa paasan tziieꞌ. \m \v 46 Tan asoj aꞌ kuxh unqꞌa uxhchileꞌ xoꞌn sete uvaꞌ xoꞌn ex ste, as ¿kam umaj etxꞌajaꞌm qꞌii la ekꞌul stiꞌ? ¿As ma yeꞌ etootza uvaꞌ ech nibꞌan unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ ni molon u puajeꞌ tetz u Roma? \m \v 47 Asoj aꞌ kuxh unqꞌa etitzꞌin etatzikeꞌ netiixhi, as eelatel kuxh ex tukꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ yeꞌ ni niman u Tiixheꞌ. \m \v 48 Pet jik chit ex la ebꞌaneꞌ echeꞌ u Kubꞌaaleꞌ uvaꞌ echen tu almikaꞌ, tan jik chit Aakeꞌ. \c 6 \s1 Nichusun u Jesús tiꞌ ibꞌanax bꞌaꞌnil \p \v 1 As tuk val sete uvaꞌ yeꞌ la epaxsa viꞌ unqꞌa tenameꞌ tul la ebꞌan umaj bꞌaꞌnil. As tiꞌ inik kuxhtuꞌ uvaꞌ la til ex unqꞌa tenameꞌ kam uvaꞌ kat ebꞌana, tan asoj la epaxsa viꞌ unqꞌa tenameꞌ, as yeꞌl etxꞌajaꞌm la taqꞌ u Kubꞌaaleꞌ uvaꞌ echen tu almikaꞌ. \p \v 2 As tul la ebꞌan umaj bꞌaꞌnil te umaj uxhchil, as yeꞌ la epaxsa viꞌ unqꞌa tenameꞌ, echeꞌ uveꞌ nibꞌan unqꞌa kaꞌvatzeꞌ tu u atinbꞌaleꞌ tetz nachbꞌal Tiixh as tulaj unqꞌa bꞌeyeꞌ aqꞌal uvaꞌ la oksal iqꞌii chajnaj taꞌn unqꞌa tenameꞌ. Pet tuk val sete uvaꞌ taꞌn itxꞌajaꞌm chajnajeꞌ uvaꞌ la oksal iqꞌii chajnaj taꞌn unqꞌa tenameꞌ. \m \v 3 Pet ech koj ex, tan tul la ebꞌan umaj u bꞌaꞌnil te umaj uxhchil, as katiniꞌk etalkat. As mitaꞌn la etal te umaj uxhchil uvaꞌ kꞌulel tibꞌ eyol stukꞌ, \m \v 4 aqꞌal uvaꞌ yeꞌxhebꞌil la ootzin uvaꞌ kat ebꞌan umaꞌl u bꞌaꞌnil te umaj uxhchil. Pet aꞌ kuxh u Kubꞌaaleꞌ uvaꞌ at tu almikaꞌ ootzin tetz u bꞌaꞌnileꞌ uveꞌ kat ebꞌana, tan naꞌleꞌ vatz Aak kam uveꞌ nebꞌaneꞌ. As la til unqꞌa uxhchileꞌ u bꞌaꞌnileꞌ uveꞌ la ibꞌan Aak sete. \s1 Ni tal u Jesús isuuchil kam inachpu Tiixh \r Lucas 11.2-4 \p \v 5 As tul la enach Tiixh, as ebꞌanak etetz echeꞌ uveꞌ nibꞌan unqꞌa najeꞌ uveꞌ kaꞌvatz, tan tul ninach chajnaj Tiixh, as achaꞌv chit te chajnaj tul nitxakebꞌ chajnaj tu u atinbꞌaleꞌ tetz nachbꞌal Tiixh as tulaj unqꞌa juꞌ peꞌeꞌ as tu kꞌayibꞌaleꞌ, tiꞌ uvaꞌ la til unqꞌa tenameꞌ. Pet tuk val sete uvaꞌ taꞌn itxꞌajaꞌm chajnajeꞌ uvaꞌ la oksal iqꞌii chajnaj taꞌn unqꞌa tenameꞌ. \m \v 6 Pet ech koj ex, tan tul la enach Tiixh, as la ok ex tu vekabꞌaleꞌ. As la ejup u tziꞌ kabꞌaleꞌ aqꞌal uvaꞌ ex kuxh sejunal tukꞌ u Kubꞌaaleꞌ uvaꞌ yeꞌxhebꞌil ni ilon, tan naꞌleꞌ vetaanxelaleꞌ vatz Aak. As la til unqꞌa uxhchileꞌ u bꞌaꞌnileꞌ uveꞌ la ibꞌan Aak sete. \m \v 7 As tul la enach Tiixh, as pilqꞌiꞌk kuxh ex tiꞌ veyoleꞌ echeꞌ nibꞌan unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ yeꞌ ootzin tetz u Tiixheꞌ, tan aꞌ ni tal jeꞌ ste uvaꞌ asoj la kuxh pilqꞌu tiꞌ viyoleꞌ, as aꞌeꞌ nititzꞌa uvaꞌ la taqꞌ Aak ste kam uvaꞌ nijajeꞌ. \m \v 8 Pet ebꞌanak etetz echeꞌ uveꞌ nibꞌan unqꞌa uxhchileꞌ, tan ootzimaleꞌ taꞌn u Kubꞌaaleꞌ kam uveꞌ nisaꞌvit setiꞌ. As at veꞌt skꞌuꞌl Aak tul yeꞌxnaj ejaj te Aak. \m \v 9 As ech la etal ileꞌ tul la enach Tiixh: \q1 Kubꞌaal Tiixh, echen axh tu almikaꞌ. \q1 Tiixhla bꞌii chiteꞌ tatin vabꞌiieꞌ. \q1 \v 10 As ulen veꞌteꞌ tukꞌ u eejleꞌmeꞌ tiꞌ vatenameꞌ skajayil. \q1 As aꞌ ni qaleꞌ uvaꞌ la abꞌan vatz u txꞌavaꞌeꞌ kam uvaꞌ ni tal aama \q1 echeꞌ uvaꞌ nabꞌan tu almikaꞌeꞌ. \q1 \v 11 Bꞌan bꞌaꞌnil. Aqꞌ vas qechbꞌubꞌaleꞌ uvaꞌ la qechbꞌu jun qꞌii. \q1 \v 12 As sotzsa kupaaveꞌ, Pap, tiꞌ u vaꞌlexheꞌ uveꞌ nu kubꞌan savatz, \q1 echeꞌ kusotzsat ipaav u kumooleꞌ uveꞌ ni paavin sukuvatz. \q1 \v 13 Bꞌan bꞌaꞌnil. Achajpuk kan oꞌ tiꞌ kubꞌen tu u vaꞌlexheꞌ. \q1 Pet la akol oꞌ vatz u txꞌiꞌlanajeꞌ, \q1 tan taꞌn axheꞌ at eejleꞌm tiꞌ unqꞌa tenameꞌ skajayil. \q1 As taꞌn axheꞌ la qoksa aqꞌii sbꞌenameen tiꞌ chit ibꞌeneꞌ. An chiteꞌ. \p \v 14 Tan asoj la esotzsa ipaav unqꞌa emooleꞌ uvaꞌ nipaavin sevatz, as echat la ibꞌan u Kubꞌaaleꞌ uvaꞌ echen tu almikaꞌ, tan la isotzsa Aakeꞌ vepaaveꞌ. \m \v 15 Pet asoj yeꞌ la esotzsa ipaav unqꞌa emooleꞌ veꞌt ni paavin sevatz, as yeꞌl vepaaveꞌ la isotzsa u Kubꞌaaleꞌ uvaꞌ echen tu almikaꞌ. \s1 Nichusun u Jesús tiꞌ uvaꞌ kam ikuypu vaꞌy tul la nachpu Tiixh \p \v 16 As ebꞌanak etetz echeꞌ uveꞌ nibꞌan unqꞌa kaꞌvatzeꞌ, tan tul uvaꞌ nikuy chajnaj ivaꞌy, as txumlebꞌal chit ivatz chajnaj nibꞌaneꞌ vatz unqꞌa tenameꞌ, tan aꞌ nisaꞌ chajnaj uvaꞌ la til unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ nikuy chajnaj ivaꞌy. Pet tuk val sete uvaꞌ taꞌn itxꞌajaꞌm chajnajeꞌ uveꞌ kat oksal iqꞌii taꞌn unqꞌa tenameꞌ. \m \v 17 Pet ech koj ex, tan tul uvaꞌ la ekuy evaꞌy vatz u Tiixheꞌ, as la exee eviꞌ. As la etxꞌaa evatz, \m \v 18 aqꞌal uvaꞌ yeꞌ la pal unqꞌa tenameꞌ stuul kam uvaꞌ nebꞌaneꞌ. Pet vatz u Kubꞌaal Tiixheꞌ la ebꞌankat, tan naꞌleꞌ vetaanxelaleꞌ vatz Aak. As la til unqꞌa tenameꞌ u bꞌaꞌnileꞌ uveꞌ la ibꞌan Aak sete. \s1 Nichusun u Jesús tiꞌ unqꞌa txꞌiibꞌal qꞌiieꞌ \r Lucas 12.33-34 \p \v 19 As tuk val sete, yeꞌ kuxh etoksa etaama tiꞌ u txꞌiibꞌal qꞌiieꞌ tzitzaꞌ vatz u txꞌavaꞌeꞌ, tan jankꞌal uvaꞌ la emoleꞌ, as la pokꞌteꞌ. As moj la yani. As la kuxh esuti veꞌt el. As moj u elqꞌomeꞌ la elqꞌan. \m \v 20 Pet aꞌ la etoksakat etaama tiꞌ emolat unqꞌa nimla txꞌiibꞌal qꞌiieꞌ tu almikaꞌ, tan aꞌeꞌ yeꞌ la pokꞌti. As yeꞌ la yani. As mitaꞌn u elqꞌomeꞌ la elqꞌan. \m \v 21 As katil uvaꞌ nemolkat unqꞌa etetzeꞌ, as tzitziꞌeꞌ netoksakat etaama. \s1 Niyolon u Jesús tiꞌ u bꞌaqꞌ ivatz unqꞌa uxhchil \r Lucas 11.33-36 \p \v 22 As tuk val sete, tan u bꞌaqꞌ evatzeꞌ ni kꞌuchun uvaꞌ kam vetxumbꞌaleꞌ, tan asoj bꞌaꞌn u bꞌaqꞌ evatzeꞌ, as bꞌaꞌneꞌ vetxumbꞌaleꞌ. \m \v 23 Pet asoj vaꞌlexh u bꞌaqꞌ evatzeꞌ, as echen exeꞌ tu u qꞌej toktoeꞌ tukꞌ vetxumbꞌaleꞌ. Tan asoj echen ex tu u qꞌej toktoeꞌ tukꞌ vetxumbꞌaleꞌ, as txumlebꞌal kuxh etatineꞌ tu u qꞌej toktoeꞌ. \s1 U Tiixheꞌ tukꞌ u txꞌiibꞌal qꞌiieꞌ \r Lucas 16.13 \p \v 24 As yeꞌ la uch taqꞌonvu umaj uxhchil xeꞌ kaꞌvaꞌl bꞌaal aqꞌon, tan la tixva kan u uxhchileꞌ umaꞌl u bꞌaal aqꞌoneꞌ. As la ixoꞌni umaꞌte. As moj la inima umaꞌl u bꞌaal aqꞌoneꞌ. As yeꞌ la inima umaꞌte. Estiꞌeꞌ la val sete, etoksataj etaama tiꞌ u Tiixheꞌ, tan asoj netoksa etaama tiꞌ u txꞌiibꞌal eqꞌiieꞌ vatz u txꞌavaꞌeꞌ, as yeꞌ la uchi uvaꞌ la etoksa etaama tiꞌ enimat u Kubꞌaal Tiixheꞌ. \s1 Nichusun u Jesús tiꞌ uvaꞌ yeꞌ la xaan taama unqꞌa meꞌal ikꞌaol u Tiixheꞌ \r Lucas 12.22-31 \p \v 25 Estiꞌeꞌ ni val sete uvaꞌ yeꞌ kuxh exaansa etaama tiꞌ uvaꞌ kam la etechbꞌu sqꞌejal, moj kam la etukꞌa, as mitaꞌn tiꞌ unqꞌa etoksaꞌmeꞌ uvaꞌ kam la etoksaꞌmi, tan nim talcheꞌ vetiichajileꞌ tiꞌ vetechbꞌubꞌaleꞌ. As nim talcheꞌ vechiꞌoleꞌ tiꞌ vetoksaꞌmeꞌ. \m \v 26 Etiltaj unqꞌa tzꞌikineꞌ uveꞌ nixichꞌan tu almikaꞌ, tan yeꞌl txoo ni taveꞌ. As yeꞌl txoo nipitxꞌoneꞌ. Yeꞌl ikꞌuay txoo ati. As aꞌ u Kubꞌaal Tiixheꞌ uvaꞌ echen tu almikaꞌ ni aqꞌon techbꞌubꞌal txoo. ¿As aꞌ kol chit veꞌt yeꞌl ex qꞌa? Tan nim etalcheꞌ tiꞌ unqꞌa tzꞌikineꞌ. \m \v 27 As tuk val sete uvaꞌ yeꞌl umaj ex la koj olebꞌ ex tiꞌ echꞌiisat etxakebꞌeꞌ tukꞌ kaꞌvaꞌtoj kꞌuchbꞌal, as kꞌuxh nexaansa etaama stiꞌ. \p \v 28 As yeꞌ kuxh exaansa etaama tiꞌ uvaꞌ kam la etoksaꞌmi. Pet etitzꞌataj unqꞌa xuꞌmeꞌ, tan achaꞌv chit ichꞌiieꞌ, as kꞌuxh yeꞌxhkam ni taqꞌonveꞌ as yeꞌxhkam nichemoneꞌ. \m \v 29 Pet tuk val sete, tan mitaꞌn kuxh u ijlenaal Salomón kat lejon ivejat tibꞌ tukꞌ u toksaꞌmeꞌ tiꞌ unqꞌa xuꞌmeꞌ, as kꞌuxh xoꞌvebꞌalik kuxh naj tiꞌ ivejat tibꞌ. \p \v 30 As chꞌiꞌumal chit unqꞌa xuꞌmeꞌ uveꞌ cheesamal taꞌn u Tiixheꞌ, as kꞌuxh yeꞌ kuxh jatvaꞌl qꞌii stuul as kat tzaj veꞌteꞌ as eela itzꞌeꞌ veꞌteꞌ tukꞌ unqꞌa chꞌiseꞌ. As aꞌ kol chit yeꞌ la ibꞌan Aak qꞌa sete tiꞌ elochpeꞌ tan nim etalcheꞌ tiꞌ unqꞌa xuꞌmeꞌ, ex uvaꞌ bꞌiil kuxh u kꞌujlebꞌal ekꞌuꞌleꞌ at tiꞌ u Tiixheꞌ. \p \v 31 As yeꞌ kuxh exaansa etaama. As yeꞌ la etal ech ileꞌ: «¿Kam tuk qechbꞌu? As ¿kam tuk qukꞌa? As ¿kam tuk qoksaꞌmi?» chajiniꞌk ex etala, \m \v 32 tan aꞌ kuxheꞌ ni titzꞌa unqꞌa tenameꞌ uveꞌ yeꞌ ni niman u Kubꞌaal Tiixheꞌ. Pet ech koj ex, tan ootzimaleꞌ taꞌn u Kubꞌaal Tiixheꞌ uvaꞌ echen tu almikaꞌ kam uvaꞌ nisaꞌvit setiꞌ. \m \v 33 Pet aal bꞌaꞌneꞌ uvaꞌ la ok ex xoꞌl unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ at jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ. As etoksataj etaama tiꞌ ebꞌanat u jikla txumbꞌaleꞌ vatz Aak. As Aakeꞌ la aqꞌon veꞌt unqꞌa veeꞌ skajayil sete, kam uvaꞌ nisaꞌvit setiꞌ. \m \v 34 Estiꞌeꞌ ni val sete, yeꞌ kuxh exaansa etaama tiꞌ u qꞌiieꞌ uveꞌ qꞌejal, tan kam kuxheꞌ eqꞌomal taꞌn junun unqꞌa qꞌiieꞌ. As kat kuxh ibꞌanleꞌ kam uvaꞌ eqꞌomal taꞌn junun unqꞌa qꞌiieꞌ. \c 7 \s1 Nichusun u Jesús tiꞌ uvaꞌ yeꞌ la ibꞌan u meꞌal ikꞌaol u Tiixheꞌ isuuchil vimooleꞌ \r Lucas 6.37-38, 41-42 \p \v 1 Yeꞌ kuxh ebꞌan isuuchil vemooleꞌ, aqꞌal uvaꞌ yeꞌ la bꞌanax esuuchil taꞌn vemooleꞌ, \m \v 2 tan kam chit ebꞌanat isuuchil vemooleꞌ, as echat chit la bꞌanax sete. As kam chit u txumbꞌaleꞌ uvaꞌ la ebꞌan tiꞌ vemooleꞌ, as echat chit la bꞌanchu sete. \m \v 3 ¿As kam qꞌii uveꞌ vaꞌl kuxh esajit ok u tal chꞌiseꞌ tu vivatz vetitzꞌin etatzikeꞌ, as tul yeꞌ netil jeꞌ etibꞌ tul at umaꞌl u potzoꞌm tu vevatzeꞌ? \m \v 4 Tan asoj at umaꞌl u potzoꞌm tu vevatzeꞌ, as ¿la kol uch etalat qꞌa te vetitzꞌin etatzikeꞌ uvaꞌ: «¡Qeꞌna! Tuk veesa el tzan u tal chꞌiseꞌ tu vavatzeꞌ,» ma chaj ex la etaleꞌ? ¡Tul il u potzoꞌm ileꞌ at tu vevatzeꞌ! \m \v 5 ¡Ex kuxh kaꞌvatz! Eteesataj u potzoꞌmeꞌ tu vevatzeꞌ bꞌaxa. As aꞌn la uch etilat veꞌt u chꞌiseꞌ tivatz vetitzꞌin etatzikeꞌ. As la eteesa veꞌt el. \p \v 6 Pet tuk val sete, tan yeꞌ la uch etalat u bꞌaꞌnla yoleꞌ te unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ yeꞌ la saꞌon tabꞌit viyol u Tiixheꞌ, tan aꞌeꞌ yeꞌ la niman. As la ibꞌaneꞌ uvaꞌ la ul iviꞌ setiꞌ echeꞌ nibꞌan unqꞌa txꞌiꞌeꞌ tul uvaꞌ nichiꞌ ex txꞌiꞌ. As moj ech itxumbꞌal unqꞌa uxhchileꞌ echeꞌ unqꞌa chichameꞌ, as latzꞌ koj tiꞌ txoo, tan la kuxh ipachꞌ txooeꞌ tu toj. \s1 Nichusun u Jesús tiꞌ ijajax u bꞌaꞌnileꞌ te u Tiixheꞌ \r Lucas 11.9-13; 6.31 \p \v 7 As ejajtaj. As la aqꞌpeꞌ sete. Echuktaj. As la elejeꞌ. As etꞌoktaj u tziꞌ kabꞌaleꞌ. As la jajpeꞌ u tziꞌ kabꞌaleꞌ sevatz. \m \v 8 Tan abꞌil uvaꞌ la jajon, as la ikꞌuleꞌ. As abꞌil uvaꞌ la chukun, as la ilejeꞌ. As abꞌil uvaꞌ la tꞌokon u tziꞌ kabꞌaleꞌ, as la jajpeꞌ u tziꞌ kabꞌaleꞌ svatz. \m \v 9 ¿As at kol umaj ex qꞌa uvaꞌ la txꞌakon taqꞌax umaj kꞌubꞌ te vetalaj intxaꞌeꞌ tul la ijaj ipaan sete? \m \v 10 ¿As moj ichibꞌil txꞌiꞌlatxoo la etaqꞌ te vetalaj intxaꞌeꞌ tul la ijaj unbꞌooj chibꞌil txay sete? \m \v 11 Tan kꞌuxh txꞌiꞌla aama chit ex, as ootzimal setaꞌn uvaꞌ aꞌ u bꞌaꞌneꞌ netaqꞌ te unqꞌa etalaj intxaꞌeꞌ. ¿As aꞌ kol chit yeꞌl u Kubꞌaal Tiixheꞌ qꞌa uvaꞌ at tu almikaꞌ? Tan nimeꞌ vibꞌaꞌnil Aakeꞌ setiꞌ. Tan la taqꞌ Aakeꞌ u bꞌaꞌnileꞌ sete, abꞌiste ex uvaꞌ la jajon te Aak. \p \v 12 As kam kuxh uvaꞌ la ebꞌaneꞌ, as echat la ebꞌan te unqꞌa uxhchileꞌ echeꞌ uvaꞌ nesaꞌ uvaꞌ la bꞌanchu sete. Tan ech isuuchil u tzaqꞌiteꞌ uvaꞌ tzꞌibꞌamal kan, as tukꞌ kaꞌt unqꞌa yoleꞌ uvaꞌ itzꞌibꞌa kan unqꞌa qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ. \s1 Nichusun u Jesús tiꞌ kaꞌvaꞌl u tziꞌ kabꞌaleꞌ tukꞌ kaꞌvaꞌt u bꞌeyeꞌ \r Lucas 13.24 \p \v 13 As okoj ex tu u tziꞌ kabꞌaleꞌ uvaꞌ chꞌoo kuxh ivatz, tan at umaꞌt u tziꞌ kabꞌaleꞌ uvaꞌ nim chit ivatz. As at umaꞌt u bꞌey uvaꞌ nim chit ivatz uvaꞌ ech toon tu u choobꞌal paaveꞌ. As nimal unqꞌa tenameꞌ ni tok tu u nimla tziꞌ kabꞌaleꞌ. \m \v 14 Pet kaꞌl kuxh unqꞌa uxhchileꞌ la itxꞌol tok tu u tziꞌ kabꞌaleꞌ uvaꞌ chꞌoo kuxh ivatz as tukꞌ tu u bꞌeyeꞌ uvaꞌ chꞌoo kuxh ivatz uvaꞌ la eqꞌon unqꞌa uxhchileꞌ tu vitiichajileꞌ uveꞌ yeꞌl iyaꞌtebꞌal. \s1 Ni tal u Jesús isuuchil uvaꞌ aꞌ viyolon unqꞌa uxhchileꞌ la kꞌuchun ma bꞌaꞌn moj yeꞌle \r Lucas 6.43-44 \p \v 15 Estiꞌeꞌ ni val sete, atoj chit enachbꞌal vatz unqꞌa chulin yoleꞌ uvaꞌ nu kuxh ibꞌensa tibꞌ qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ. As ech tilon vitxumbꞌaleꞌ echeꞌ umaꞌl u bꞌaꞌnla kaneeroꞌ. Pet ech koj u taanxelaleꞌ, tan echeꞌ umaꞌl u xoꞌ tiꞌ ichiꞌat ex. \m \v 16 Pet aꞌ vitxumbꞌal unqꞌa uxhchileꞌ la kꞌuchun sete ma bꞌaꞌn moj yeꞌle, echeꞌ nibꞌan unqꞌa tzeꞌeꞌ, tan yeꞌ la uch quxat uuva tiꞌ u chꞌiꞌxeꞌ. As yeꞌ la uch quxat higuera tiꞌ u vokkin chꞌiꞌx. \m \v 17 As jankꞌal unqꞌa tzeꞌeꞌ uveꞌ bꞌaꞌn, as bꞌaꞌn vivatz tzeꞌeꞌ. Pet ech koj u tzeꞌeꞌ uveꞌ yeꞌ bꞌaꞌn, tan vaꞌlexh vivatz tzeꞌeꞌ. \m \v 18 As u tzeꞌeꞌ uveꞌ bꞌaꞌn, as yeꞌ la uch taqꞌat tzeꞌ ivatz uvaꞌ yeꞌ bꞌaꞌn; as u tzeꞌeꞌ uveꞌ yeꞌ bꞌaꞌn, as yeꞌ la uch taqꞌat tzeꞌ ivatz uvaꞌ bꞌaꞌn. \m \v 19 Pet jankꞌal unqꞌa tzeꞌeꞌ uveꞌ vaꞌlexh ivatz ni taqꞌeꞌ, as la tzokꞌax el. As la oksal tu u xamaleꞌ. \m \v 20 Estiꞌeꞌ ni val sete uvaꞌ aꞌ vitxumbꞌal unqꞌa uxhchileꞌ la kꞌuchun ma bꞌaꞌn moj yeꞌle, echeꞌ uvaꞌ nibꞌan unqꞌa tzeꞌeꞌ. \s1 Ni tal u Jesús uvaꞌ jit kajayil unqꞌa uxhchileꞌ la ok tu almikaꞌ \r Lucas 13.25-27 \p \v 21 As jit kajayil unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ ni alon sve: «¡Kubꞌaal Jesús! ¡Kubꞌaal Jesús!» taqꞌeꞌ ni tal sve, as yeꞌl tokebꞌal xoꞌl unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ at jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ. Pet taꞌn kuxh unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ ni niman kam uveꞌ nisaꞌ Aak uvaꞌ la ibꞌaneꞌ. \m \v 22 As la ibꞌan umaꞌl u qꞌii uvaꞌ nimal uxhchil la alon sve, «¡Kubꞌaal Jesús! ¡Kubꞌaal Jesús!» chaj la tal sve. As ati la alon uvaꞌ: «Tukꞌ vabꞌiieꞌ, Pap, kat qal vayoleꞌ; as tukꞌ vabꞌiieꞌ kat qeesa el unqꞌa subꞌuleꞌ; as tukꞌ vabꞌiieꞌ kat kukꞌuch vanimla bꞌaꞌnileꞌ vatz unqꞌa tenameꞌ,» chaj veꞌteꞌ la tal sve. \m \v 23 As ech la val veꞌt ileꞌ: «Yeꞌ vootzaj ex. Jetzꞌenoj el ex sunvatz, tan ex bꞌanol tetz unqꞌa vaꞌlexheꞌ,» chaj in la val veꞌt ste. \s1 Nichusun u Jesús tiꞌ kaꞌvaꞌl unqꞌa lakol kabꞌal \r Lucas 6.46-49 \p \v 24 As abꞌil uveꞌ la abꞌin vunyoleꞌ as la inima, as la ibꞌan eela tukꞌ umaj naj uvaꞌ at itxumbꞌal, as la ilak vikabꞌaleꞌ viꞌ u sivaneꞌ. \m \v 25 As tul la ul umaꞌl u mam jabꞌal tukꞌ umaꞌl u mam kajiqꞌ tiꞌ u kabꞌaleꞌ, as la sipkꞌu veꞌt unqꞌa aꞌeꞌ. As yeꞌl u kabꞌaleꞌ la kuꞌi, tan chabꞌamal chit ikꞌujebꞌ u kabꞌaleꞌ viꞌ u sivaneꞌ. \m \v 26 Pet abꞌil uveꞌ la abꞌin vunyoleꞌ as yeꞌ la inima, as la ibꞌan eela tukꞌ umaꞌt u naj uvaꞌ yeꞌl itxumbꞌal ati uvaꞌ la ilak ikabꞌal viꞌ u sanabꞌeꞌ. \m \v 27 As tul la ul veꞌt u mam jabꞌaleꞌ tukꞌ u mam kajiqꞌeꞌ tiꞌ u kabꞌaleꞌ, as la sipkꞌu veꞌt unqꞌa aꞌeꞌ. As la pal tija veꞌt u aꞌeꞌ u kabꞌaleꞌ. As txumlebꞌal chit veꞌt teꞌp u kabꞌaleꞌ la ibꞌaneꞌ,— tiꞌk u Jesús. \p \v 28 As tul yaꞌ veꞌt u Jesús tiꞌ iyoloneꞌ, as teqꞌo veꞌt taama unqꞌa tenameꞌ tiꞌ u chusbꞌaleꞌ uvaꞌ nik tal Aak, \m \v 29 tan ech iyolon Aakeꞌ echeꞌ umaj naj uvaꞌ at tijleꞌm. Pet ech koj unqꞌa najeꞌ uvaꞌ chusel tibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ, tan jitꞌeꞌch ichusun chajnajeꞌ echeꞌ uveꞌ nik ibꞌan Aak. \c 8 \s1 Nibꞌaꞌnxisa u Jesús umaꞌl u naj uvaꞌ atik ok chꞌaꞌk chin stiꞌ \r Marcos 1.40-45; Lucas 5.12-16 \p \v 1 As tul kuꞌ chꞌuꞌl u Jesús vatz u vitzeꞌ, as aꞌ chit mamaꞌla tenameꞌ xekelik veꞌt tiꞌ Aak. \m \v 2 As ul veꞌt umaꞌl u naj kꞌatz u Jesús uvaꞌ atik ok chꞌaꞌk chin stiꞌ. As kuꞌ naj qaaloj vatz Aak. As ech tal naj ileꞌ: —Pap, asoj la asaꞌ, as bꞌan bꞌaꞌnil sve. As eesa u chꞌoꞌmeꞌ sviꞌ, tan la olebꞌ axheꞌ,— tiꞌk naj tal te u Jesús. \m \v 3 As taqꞌ veꞌt bꞌen u Jesús iqꞌabꞌ tiꞌ naj. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Nunsaꞌ. Kat bꞌaꞌnxiy veꞌt axheꞌ,— tiꞌk Aak. As yak kuxh el veꞌt u chꞌaꞌk chineꞌ tiꞌ naj. \m \v 4 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —Tuk val see uvaꞌ katiniꞌk chit aalkat uvaꞌ kat bꞌaꞌnxiy axh. Pet kuxh kꞌuch eebꞌ vatz unqꞌa iqꞌesal oksan iyol tenam vatz Tiixh. As kuxh aqꞌ u oyeꞌ uvaꞌ alel kan taꞌn u Moisés, texhlal tetz uvaꞌ kat txanyu veꞌt axh,— tiꞌk Aak tala. \s1 Nibꞌaꞌnxisa u Jesús vikꞌam umaꞌl u qꞌesal sol \r Lucas 7.1-10 \p \v 5 As tul ok u Jesús tu u Capernaúm, as ul umaꞌl viqꞌesal unqꞌa soleꞌ vatz u Jesús. As ijaj naj bꞌaꞌnil te Aak. \m \v 6 As ech tal naj ileꞌ: —Pap, bꞌan bꞌaꞌnil. Bꞌaꞌnxisa umaꞌl vas unkꞌam uveꞌ nichꞌoꞌneꞌ, tan ileꞌ koxhleꞌl tunkabꞌal. As yeꞌ nitxꞌol veꞌt itiinsat tibꞌ, tan nimxinal chittuꞌ,— tiꞌk u najeꞌ tal te u Jesús. \m \v 7 Ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —Bꞌaꞌn kuxheꞌ. Bꞌen unbꞌaꞌnxisa,— tiꞌk u Jesús. \m \v 8 As ech tal veꞌt viqꞌesal unqꞌa sol ileꞌ: —Yeꞌle, Pap, tan nim aalcheꞌ. As yeꞌl vijleꞌm ati uvaꞌ la oon axh tunkabꞌal. Pet al bꞌen kuxhtuꞌ uvaꞌ la bꞌaꞌnx veꞌt vunkꞌameꞌ. As tuk bꞌaꞌnxojeꞌ, \m \v 9 tan echeꞌ in, tan at unqꞌesal echeꞌ axh. As at sol jaqꞌ u vijleꞌmeꞌ unpajte. As kam uveꞌ la val te umaj vunsoleꞌ, as la ibꞌaneꞌ. Asoj la val te umaj naj: «Kuxh bꞌen,» chaj in ste, as maꞌte. Asoj: «Siꞌu,» chaj in te umaꞌt naj, as la ul naj sunvatz. Asoj la val te umaj vunkꞌameꞌ: «Bꞌan u viꞌleꞌ,» chaj in ste, as la ibꞌaneꞌ,— tiꞌk naj tal te u Jesús. \p \v 10 As tul tabꞌi veꞌt u Jesús u yoleꞌ uvaꞌ tal viqꞌesal unqꞌa soleꞌ, as txuqꞌtxun veꞌt Aak. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ xoꞌl unqꞌa tenameꞌ: —Ileꞌ jik chit tuk val sete, tan yeꞌl umaj naj vileꞌte xoꞌl unqꞌa tiaal Israel uvaꞌ ech u kꞌujlebꞌal ikꞌuꞌleꞌ echeꞌ nibꞌan u najeꞌ. \m \v 11 As tuk val sete uvaꞌ yeꞌ saach unqꞌa uxhchileꞌ la ul tibꞌuuqꞌebꞌal qꞌii as la ul tibꞌenebꞌal qꞌii. As la xonebꞌ tu almikaꞌ kꞌatz u Abraham, tukꞌ u Isaac, tukꞌ u Jacob tiꞌ itxꞌaꞌneꞌ, as tukꞌ unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ at jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ. \m \v 12 Pet nimal unqꞌa tiaal Israel uvaꞌ yeꞌ nisaꞌ tok jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ, as ech ibꞌen tu u qꞌej toktoeꞌ. As tzitziꞌ la oqꞌkat veꞌteꞌ. As la ikꞌux veꞌt tibꞌ tee taꞌn u kꞌaxkꞌoeꞌ,— tiꞌk u Jesús. \m \v 13 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ te viqꞌesal unqꞌa soleꞌ: —Kuxh veꞌteꞌ, tan kam uvaꞌ kat anima as kat ibꞌanlaꞌ,— tiꞌk u Jesús. As tul kuxh tal Aak u yoleꞌ, as yak kuxh el u chꞌoꞌmeꞌ tiꞌ vikꞌam najeꞌ. \s1 Nibꞌaꞌnxisa u Jesús vijiꞌ u Luꞌeꞌ \r Marcos 1.29-34; Lucas 4.38-41 \p \v 14 As oon veꞌt u Jesús tikabꞌal u Luꞌeꞌ. As koxhlik vijiꞌ u Luꞌeꞌ viꞌ chꞌach taꞌn xamal chꞌoꞌm. \m \v 15 As itxey veꞌt u Jesús iqꞌabꞌ vijiꞌ u Luꞌeꞌ. As yak kuxh el veꞌt u xamal chꞌoꞌmeꞌ stiꞌ. As txakpu veꞌteꞌ. As taqꞌ veꞌt vijiꞌ u Luꞌeꞌ techbꞌubꞌal unqꞌa uxhchileꞌ. \p \v 16 As tul tzꞌotin veꞌteꞌ, as yeꞌ saach unqꞌa aachꞌoꞌmeꞌ eqꞌol tzan vatz u Jesús. Atik unqꞌa aachꞌoꞌmeꞌ uvaꞌ atik ok subꞌul skꞌatz. As tukꞌ viyol Aakeꞌ as kat el unqꞌa subꞌuleꞌ. As ibꞌaꞌnxisa Aak unqꞌa aachꞌoꞌmeꞌ skajayil. \m \v 17 As bꞌex ibꞌan veꞌt umaꞌt u yol uvaꞌ kat tal kan u Isaías, u qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ, uvaꞌ ech tal ileꞌ: \q1 Aakeꞌ la taqꞌ tibꞌ sqiꞌ tiꞌ teesat u kuchꞌoꞌmeꞌ \q1 tukꞌ unqꞌa veeꞌ nichꞌoꞌnsan oꞌ, tiꞌk u yoleꞌ. \s1 Ni tal kaꞌvaꞌl uxhchil ixekebꞌ tiꞌ u Jesús \r Lucas 9.57-62 \p \v 18 As tul til u Jesús uvaꞌ aꞌ chit mamaꞌla tenameꞌ nikat imol tibꞌ kꞌatz Aak, as tal veꞌt Aak iqꞌax jalit u mar. \m \v 19 As jetzꞌen veꞌt ok umaꞌl u naj kꞌatz Aak, uvaꞌ chusel tibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ. As ech tal veꞌt naj ileꞌ: —Pap, aꞌ ni valeꞌ uvaꞌ la xekebꞌ in seeꞌ, katil kuxh uvaꞌ la bꞌenkat axh,— tiꞌk naj. \m \v 20 Ech tal u Jesús ileꞌ: —Unqꞌa chisi as at ijul txoo. As unqꞌa tzꞌikineꞌ uvaꞌ nixichꞌan vatz u almikaꞌeꞌ tan at isok txoo. Pet ech koj \sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\sc*\f + \fr 8.20 \ft As tul tal u Jesúseꞌ u yoleꞌ uvaꞌ \ft \+sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\+sc*, as aꞌ uvaꞌ tal Aak uvaꞌ itzꞌibꞌa kan u \xt Daniel 7.13-14\ft : Kat unvatzkꞌa umaꞌl u vatzikꞌ aqꞌbꞌal as kat vil ikuꞌ chꞌuꞌl umaꞌl u naj tu u suutzꞌ tu almikaꞌ. As kat ul veꞌt kꞌatz umaꞌl u qꞌesla naj. As kat aqꞌax ok vatz u qꞌesla najeꞌ. As kat aqꞌpu veꞌt tijleꞌm tiꞌ unqꞌa tenameꞌ tiꞌ unqꞌa yolbꞌaleꞌ skajayil, as ni toksal veꞌt iqꞌii. As yeꞌl veꞌt iyaꞌtebꞌal u tijleꞌmeꞌ la ibꞌaneꞌ, as yeꞌxhebꞌil la olebꞌ stiꞌ.\f* tan yeꞌl ivitzꞌ ati uvaꞌ la qꞌaꞌebꞌ ok stiꞌ,— tiꞌk u Jesús. \p \v 21 As ech tal umaꞌt vichusulibꞌ Aak ileꞌ: —Pap, la xekebꞌ in seeꞌ ni valeꞌ, poro lanal bꞌen unmuj kan ak unbꞌaaleꞌ bꞌaxa. As aꞌn la xekebꞌ ineꞌ seeꞌ,— tiꞌk naj. \m \v 22 Ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —Xekebꞌen sviꞌ cheel. Imujeꞌn tibꞌ unqꞌa uxhchileꞌ svatzaj uvaꞌ kamnal u taanxelaleꞌ vatz u Tiixheꞌ,— tiꞌk Aak. \s1 Niyaꞌsa u Jesús u mam kajiqꞌeꞌ viꞌ u mar \r Marcos 4.35-41; Lucas 8.22-25 \p \v 23 As tul ok veꞌt u Jesús tu umaꞌt u barco, as xekebꞌ veꞌt unqꞌa ichusulibꞌ Aakeꞌ stiꞌ. \m \v 24 As vat veꞌt u Jesús. As xeꞌt veꞌt umaꞌl u mam kajiqꞌ jabꞌal viꞌ u mar. As vaꞌlik chit ipilqꞌut tibꞌ u aꞌeꞌ taꞌn u mam kajiqꞌ jabꞌaleꞌ. As nik tok veꞌt u aꞌeꞌ tu u barco. As bꞌiit kuxh yeꞌ nik ibꞌen veꞌt u barco xeꞌ u mar. \m \v 25 As bꞌex ibꞌey veꞌt chajnaj u Jesús. Ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ te Aak: —¡Loch oꞌ, Pap, tan tuk bꞌenoj veꞌt oꞌ xeꞌ u aꞌeꞌ!— tiꞌk chajnaj. \p \v 26 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —¿Kam qꞌi nexoꞌva, ex uvaꞌ bꞌiil kuxh u kꞌujlebꞌal ekꞌuꞌleꞌ ati?— tiꞌk Aak. As txakpu veꞌt u Jesús. As iyaa veꞌt Aak u kajiqꞌeꞌ tukꞌ u mar. As yak kuxh yaꞌ veꞌt u aꞌeꞌ tiꞌ ipilqꞌut tibꞌ. \m \v 27 As yak kuxh samun veꞌt unqꞌa ichusulibꞌ Aakeꞌ. As ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ svatzaj: —¡Xoꞌvebꞌal u tijleꞌm Aakeꞌ, tan ninimal Aak taꞌn u kajiqꞌ jabꞌaleꞌ tukꞌ u mar!— tiꞌk chajnaj svatzaj. \s1 Nibꞌaꞌnx veꞌt kaꞌvaꞌt uxhchil uvaꞌ atik ok subꞌul skꞌatz \r Marcos 5.1-20; Lucas 8.26-39 \p \v 28 As oon veꞌt u Jesús jalit u mar tu vitxꞌavaꞌ unqꞌa aa Gadara. As ul ilej Aak kaꞌvaꞌl unqꞌa naj uvaꞌ atik ok subꞌul skꞌatz. As aꞌ elkat chꞌuꞌl chajnaj tu u viꞌ kamnajeꞌ. As abꞌil koj nikat itxꞌak ipal tu u bꞌeyeꞌ uveꞌ atikkat unqꞌa najeꞌ uveꞌ atik u subꞌuleꞌ skꞌatz, tan yeꞌxhebꞌil nik ichajpu pal chajnaj. \m \v 29 As sikꞌin veꞌt chajnaj. As ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ: —¡Jesús, iKꞌaol Tiixh! ¿Kam nasaꞌ sqe? ¿As ma kat ulyu veꞌt axh tiꞌ ayansat oꞌ? As tul yeꞌl u qꞌiieꞌ ilejeꞌte,— tiꞌk unqꞌa najeꞌ tal te u Jesús. \m \v 30 As nik ikꞌuachin unjolol unqꞌa chicham najlich uveꞌ atikkat u Jesús. \m \v 31 As ech tal unqꞌa subꞌul ileꞌ tul ijaj bꞌaꞌnil te u Jesús: —Asoj la atilu el oꞌ, as bꞌan bꞌaꞌnil. Aqꞌ qokebꞌal tiꞌ unqꞌa chichameꞌ,— tiꞌk unqꞌa subꞌuleꞌ. \m \v 32 Ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —¡Bꞌenoj ex bꞌa!— tiꞌk Aak. As el veꞌt chꞌuꞌl unqꞌa subꞌuleꞌ kꞌatz unqꞌa najeꞌ. As ok veꞌt unqꞌa subꞌuleꞌ tiꞌ unqꞌa chichameꞌ. As oojeꞌl ibꞌen veꞌt unqꞌa chichameꞌ. As chajpik veꞌt bꞌen txoo vatz vitz tiꞌ toon tu u mar. As kam veꞌt txoo skajayil xeꞌ u mar. \p \v 33 As ooj veꞌt unqꞌa xeen chichameꞌ. As tul oon veꞌt chajnaj tu u tenameꞌ, as tal veꞌt chajnaj kam kat ibꞌan unqꞌa najeꞌ uveꞌ atik ok unqꞌa subꞌuleꞌ skꞌatz as tukꞌ uveꞌ kat ibꞌan unqꞌa chichameꞌ. \m \v 34 As el veꞌt chꞌuꞌl unqꞌa uxhchileꞌ skajayil uveꞌ atik tu u tenameꞌ tiꞌ ichukpu u Jesús. Tul lejpu veꞌt Aak, as ijaj veꞌt unqꞌa uxhchileꞌ bꞌaꞌnil te Aak tiꞌ uvaꞌ la el veꞌt Aak tzitziꞌ. \c 9 \s1 Nibꞌaꞌnxisa u Jesús umaꞌl u aachꞌoꞌm uvaꞌ tzeꞌun tibꞌ vichiꞌoleꞌ \r Marcos 2.1-12; Lucas 5.17-26 \p \v 1 As ok veꞌt u Jesús tu u barco unpajte. As qꞌaav veꞌt Aak tu u tenameꞌ uvaꞌ jejlikkat Aak. \m \v 2 As eqꞌol veꞌt tzan umaꞌl u aachꞌoꞌm viꞌ umaꞌl u chꞌachiꞌm tzeꞌ, tan tzeꞌunik tibꞌ vichiꞌoleꞌ. As oksal veꞌt u aachꞌoꞌmeꞌ vatz u Jesús. Tul til u Jesús uvaꞌ kꞌujlik chit ikꞌuꞌl chajnaj tiꞌ Aak, as ech tal veꞌt Aak ileꞌ te u aachꞌoꞌmeꞌ: —Yeꞌ txumun axh, vitzꞌin vatzik, tan kat sotzyeꞌ vapaaveꞌ,— tiꞌk Aak. \m \v 3 As tul tabꞌi unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ chusel tibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ, as ech tal veꞌt jeꞌ chajnaj ileꞌ ste: —¡Ni teesa naj iqꞌii u Tiixheꞌ tukꞌ viyoleꞌ!— tiꞌk chajnaj. \m \v 4 Atik skꞌuꞌl u Jesús uvaꞌ kam nik tal jeꞌ chajnaj ste. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —¿Kam qꞌi uveꞌ vaꞌlen kuxh netitzꞌa tiꞌ vunyoleꞌ uvaꞌ kat vala? \m \v 5 ¿As abꞌiste umaꞌtoj qꞌi uvaꞌ yeꞌ la olebꞌ in tiꞌ ibꞌancheꞌ uvaꞌ netitzꞌa? ¿Ma tiꞌ uvaꞌ: «Kat sotzyeꞌ vapaaveꞌ,» chaj in te u aachꞌoꞌmeꞌ? ¿Pet moj: «Txakpen. As kuxh veꞌteꞌ,» chaj in la val te u aachꞌoꞌmeꞌ? \m \v 6 Pet aqꞌal uvaꞌ la etootzi u tijleꞌm \sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\sc* tiꞌ ul isotzsat ipaav unqꞌa aapaaveꞌ vatz u txꞌavaꞌeꞌ, as sevatz tuk valkat te u aachꞌoꞌmeꞌ,— tiꞌk Aak. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ te u aachꞌoꞌmeꞌ: —Txakpen. As eqꞌo vasokeꞌ. As kuxh veꞌt takabꞌal,— tiꞌk Aak. \m \v 7 As yak kuxh txakpu veꞌt u aachꞌoꞌmeꞌ uvaꞌ tzeꞌunik tibꞌ vichiꞌoleꞌ. As bꞌen veꞌt naj tikabꞌal. \p \v 8 As tul til veꞌt unqꞌa tenameꞌ uveꞌ ibꞌan u Jesús, as teqꞌo veꞌt taama unqꞌa tenameꞌ. As toksa veꞌt unqꞌa tenameꞌ iqꞌii u Tiixheꞌ, tan tiꞌ uvaꞌ maꞌtik taqꞌat Aak tijleꞌm u Jesús tiꞌ ilochat unqꞌa uxhchileꞌ. \s1 Nimolo u Jesús u Mateo \r Marcos 2.13-17; Lucas 5.27-32 \p \v 9 As tul pal veꞌt u Jesús tziꞌ u mar, as til veꞌt Aak umaꞌl u naj uvaꞌ Mateo ibꞌii uvaꞌ xonlik tu u atinbꞌal uvaꞌ nimolpukat puaj tetz u Roma. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ te naj: —Siꞌu. Xekebꞌen sviꞌ,— tiꞌk Aak. As txakpu veꞌt u Mateo. As xekebꞌ veꞌt naj tiꞌ u Jesús. \p \v 10 As bꞌex veꞌt u Jesús txꞌaꞌon tikabꞌal u Mateo. Nimal unqꞌa molol puajeꞌ tetz Roma tukꞌ unjoltu unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ yeꞌ ni niman u Tiixheꞌ, as xonebꞌ veꞌt ok chajnaj kꞌatz u Jesús tukꞌ unqꞌa ichusulibꞌ Aakeꞌ. \m \v 11 Tul til veꞌt unqꞌa fariseo, as ichꞌoti veꞌt chajnaj itziꞌ unqꞌa ichusulibꞌ Aakeꞌ. —¿Kam qꞌi uvaꞌ nu kuxh itxꞌaꞌnik ok vechusuleꞌ xoꞌl unqꞌa aapaaveꞌ tukꞌ unqꞌa molol puajeꞌ tetz u Roma?— tiꞌk chajnaj. \m \v 12 As tul tabꞌi veꞌt u Jesús uvaꞌ ech nik tal unqꞌa fariseo, as ech tal veꞌt Aak ileꞌ te chajnaj: —Abꞌil uveꞌ yeꞌl chꞌoꞌm stiꞌ, as yeꞌl u aatzꞌakeꞌ la txakon stiꞌ. Pet aꞌ unqꞌa aachꞌoꞌmeꞌ uveꞌ nitxakon u aatzꞌakeꞌ stiꞌ. \m \v 13 As bꞌenoj echustaj kam isuuchil u yoleꞌ uvaꞌ ech ni tal ileꞌ: \q1 Aꞌ ni val sete uvaꞌ la etxum ivatz vemooleꞌ. \q1 As aꞌeꞌ uveꞌ bꞌaꞌn sve tiꞌ unqꞌa txooeꞌ uvaꞌ la yatzꞌpu sunvatz, tiꞌk u yoleꞌ. \m Estiꞌeꞌ tuk val sete uvaꞌ jit unqꞌa uxhchileꞌ tul unmolo uvaꞌ ni tal jeꞌ ste uvaꞌ yeꞌl ipaav ati. Pet unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ nichꞌoꞌn ste uvaꞌ kat paavini, as aꞌeꞌ tul unmolo, aqꞌal uvaꞌ la ijalpu veꞌt vitxumbꞌaleꞌ,— tiꞌk u Jesús. \s1 Nichꞌotil itziꞌ u Jesús tiꞌ uvaꞌ kam ikuypu u vaꞌy vatz u Tiixheꞌ \r Marcos 2.18-22; Lucas 5.33-39 \p \v 14 As ul ichꞌoti veꞌt kaꞌl vichusulibꞌ u Xhuneꞌ te u Jesús. As ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ: —¿Kam qꞌi, Pap? Tan oꞌ tukꞌ unqꞌa fariseo as jatpajul kuxh nu kukuy kuvaꞌy vatz u Tiixheꞌ. ¿As kam qꞌi uvaꞌ yeꞌ nikuy unqꞌa achusulibꞌeꞌ ivaꞌy?— tiꞌk chajnaj tal te Aak. \m \v 15 Ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —As tul uvaꞌ at umaj nimla qꞌii tiꞌ teqꞌot tibꞌ umaj meꞌal ikꞌaol umaj uxhchil, ¿as lakol uch qꞌa uvaꞌ la ikuy unqꞌa ilonaaleꞌ ivaꞌy tul il u tzumela ileꞌ at tu u nimla qꞌiieꞌ? Pet lanal ilej umaꞌl u qꞌii uveꞌ la ul eesal el u tzumelaeꞌ sxoꞌl. As aꞌn la ikuy veꞌt unqꞌa ilonaaleꞌ ivaꞌy. \p \v 16 As yeꞌxhebꞌil la kꞌooan umaj qꞌaꞌl oksaꞌm taꞌn umaj u akꞌ kꞌoo, tan la iqꞌix u akꞌ kꞌooeꞌ u qꞌaꞌl oksaꞌmeꞌ. As aal chit la qꞌixmu veꞌt u qꞌaꞌl oksaꞌmeꞌ taꞌn u akꞌ kꞌooeꞌ. \p \v 17 As yeꞌ la uch taqꞌax kuꞌ u akꞌ vino tu umaj qꞌaꞌl tzꞌuꞌm uvaꞌ ech tiloneꞌ xhaalo, tan la iqꞌix u akꞌ vino u qꞌaꞌl tzꞌuꞌmeꞌ, tul la qꞌuꞌili. As la peqꞌxik el u vino. As la tzꞌejxu veꞌt u tzꞌuꞌmeꞌ tukꞌ u vino. Pet tu umaj akꞌ tzꞌuꞌm la kuꞌkat u akꞌ vino, aqꞌal uvaꞌ yeꞌ la tzꞌejxi. As mitaꞌn la yan u tzꞌuꞌmeꞌ,— tiꞌk u Jesús. \s1 Ni tulsa u Jesús taama vimeꞌal u Jairo \r Marcos 5.21-43; Lucas 8.40-56 \p \v 18 As antelik iyolon u Jesús tul bꞌex uloj umaꞌl viqꞌesal unqꞌa tiaal Israel. As qaaebꞌ veꞌt naj vatz Aak. As ech tal naj ileꞌ: —Bꞌan bꞌaꞌnil, Pap. Kuxh il vas unmeꞌaleꞌ uveꞌ kat kamya. As bꞌan bꞌaꞌnil. Kuxh ila. As la aaqꞌ jeꞌ aqꞌabꞌ stiꞌ, aqꞌal uvaꞌ la ul taama,— tiꞌk naj tala. \m \v 19 As txakpu veꞌt u Jesús. As bꞌen veꞌt Aak tiꞌ naj tukꞌ unqꞌa ichusulibꞌeꞌ. \p \v 20 As tul nik ixaan u Jesús tu bꞌey, as ul veꞌt umaꞌl u ixoj kꞌatz Aak uvaꞌ kabꞌlavaxnik yaabꞌ ixeꞌt ixoj chꞌoꞌnoj, tan aꞌ vitxꞌaao u ixojeꞌ yeꞌ nikat iyaꞌeꞌ. Pet at kuxh veꞌt sbꞌenameen. As jetzꞌen ok ixoj tiꞌ iqul Aak. As ikanoꞌk ixoj u toksaꞌm Aakeꞌ, \m \v 21 tan ech nik tal jeꞌ ixoj ileꞌ ste: «Tul kuxh la unkanoꞌk u toksaꞌm u Jesús, as tuk bꞌaꞌnxoj ineꞌ,» tiꞌk ixoj. \m \v 22 As isuchqꞌi veꞌt tibꞌ u Jesús. As isaji veꞌt bꞌen Aak ixoj. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Yeꞌ txumun axh, ixoj, tan kat elyu veꞌt u chꞌoꞌmeꞌ seeꞌ, tan tiꞌ uvaꞌ kat akꞌujbꞌaꞌ akꞌuꞌl sviꞌ,— tiꞌk u Jesús. As yak kuxh el veꞌt u chꞌoꞌmeꞌ tiꞌ ixoj. \p \v 23 As tul oon veꞌt u Jesús tu vikabꞌal u Jairo, as isaji veꞌt bꞌen Aak unqꞌa najeꞌ uveꞌ nik oqꞌsan u suꞌeꞌ kꞌatz u kamnajeꞌ. As til veꞌt Aak uvaꞌ vaꞌl chit toqꞌ unqꞌa uxhchileꞌ kꞌatz u kamnajeꞌ. \m \v 24 As ech tal veꞌt Aak ileꞌ te unqꞌa uxhchileꞌ: —¡Bꞌenoj el ex tiꞌ kabꞌal! Tan yeꞌl u xvaakeꞌ kamnal koj. Pet vatik kuxheꞌ,— tiꞌk Aak. As itzeꞌle kuxh unqꞌa tenameꞌ viyol Aakeꞌ. \m \v 25 As tul el veꞌt chꞌuꞌl unqꞌa uxhchileꞌ, as ok veꞌt Aak tu kabꞌal. As itxey veꞌt Aak iqꞌabꞌ u xvaakeꞌ. As txakpu veꞌt ixoj. \m \v 26 As pax veꞌt itzibꞌlal u yoleꞌ tulaj unqꞌa tenameꞌ as tu unjoltu unqꞌa atinbꞌaleꞌ tiꞌ uveꞌ ibꞌan u Jesús. \s1 Nibꞌaꞌnxisa u Jesús ivatz kaꞌvaꞌl u tzot \p \v 27 As tul el veꞌt chꞌuꞌl u Jesús tzitziꞌ, as xekebꞌ bꞌen kaꞌvaꞌl unqꞌa tzot tiꞌ Aak. As sikꞌin veꞌt chajnaj. Ech nikat tal chajnaj ileꞌ: —¡Pap tiaal David, txum kuvatz!— tiꞌk chajnaj. \p \v 28 As oon veꞌt u Jesús tu kabꞌal. As jetzꞌen veꞌt ok unqꞌa tzoteꞌ kꞌatz Aak. As ichꞌoti veꞌt Aak te chajnaj: —¿Ma nenima uvaꞌ la untxꞌol unbꞌaꞌnxisat vevatzeꞌ?— tiꞌk Aak. —Kano, Pap. Bꞌan bꞌaꞌnil sqe,— tiꞌk chajnaj. \m \v 29 As ikan veꞌt u Jesús vivatz chajnajeꞌ. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ te chajnaj: —Tan tiꞌ uvaꞌ kat ekꞌujbꞌaꞌ ekꞌuꞌl sviꞌ as tuk unbꞌaꞌnxisa vevatzeꞌ,— tiꞌk u Jesús. \m \v 30 As yak kuxh bꞌaꞌnx veꞌt vivatz chajnajeꞌ. As ilon veꞌt chajnaj. As tal veꞌt Aak te chajnaj tiꞌ uvaꞌ yeꞌxhebꞌil la tal chajnaj ste tiꞌ uvaꞌ kat ibꞌaꞌnxisa Aak vivatz chajnajeꞌ. \m \v 31 Pet tul kuxh el chꞌuꞌl chajnaj kꞌatz u Jesús, as bꞌex ipaxsa veꞌt chajnaj itzibꞌlal Aak tulaj unqꞌa tenameꞌ as tulaj unjoltu unqꞌa atinbꞌaleꞌ. \s1 Nibꞌaꞌnxisa u Jesús umaꞌl u mem \p \v 32 As tul uvaꞌ nik ipaxsa veꞌt chajnaj itzibꞌlal u Jesús, as eqꞌol veꞌt ok umaꞌl u aachꞌoꞌm vatz Aak uvaꞌ mem taꞌn u subꞌuleꞌ. \m \v 33 As teesa veꞌt u Jesús u subꞌuleꞌ tiꞌ u najeꞌ. As yolon veꞌt naj. As teqꞌo veꞌt taama unqꞌa tenameꞌ skajayil. As ech tal veꞌt unqꞌa tenam ileꞌ svatzaj: —Yeꞌ atixoj qil ibꞌaꞌnx veꞌt umaj uxhchil tu kutenameꞌ echeꞌ uveꞌ kat qillaꞌ,— tiꞌk unqꞌa uxhchileꞌ. \m \v 34 Pet ech koj unqꞌa fariseo, tan ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ: —Aꞌ vibꞌooqꞌol unqꞌa subꞌuleꞌ aqꞌol tetz u tijleꞌm najeꞌ tiꞌ teesal el unqꞌa subꞌuleꞌ,— tiꞌk chajnaj. \s1 Nitxum u Jesús ivatz unqꞌa tenameꞌ \p \v 35 As isoli veꞌt u Jesús unqꞌa tenameꞌ tukꞌ unqꞌa talaj tenameꞌ. As nik ichusun veꞌt Aak tulaj unqꞌa atinbꞌaleꞌ tetz nachbꞌal Tiixh. As nikat tal Aak isuuchil u bꞌaꞌnla yoleꞌ tiꞌ u Tiixheꞌ uvaꞌ la ul veꞌt tukꞌ u tijleꞌmeꞌ tiꞌ vitenameꞌ. As kam kuxh chꞌoꞌmil uveꞌ atik xoꞌl unqꞌa tenameꞌ as nik ibꞌaꞌnxisa veꞌt Aak unqꞌa aachꞌoꞌmeꞌ skajayil. \m \v 36 As tul til veꞌt u Jesús u mamaꞌla tenameꞌ uvaꞌ ech tatineꞌ echeꞌ unjoloj kaneeroꞌ uvaꞌ yeꞌl xeen tetz ati, as itxum veꞌt Aak ivatz. \m \v 37 Ech tal veꞌt Aak ileꞌ te unqꞌa ichusulibꞌeꞌ: —Ech veꞌt tatin unqꞌa tenameꞌ echeꞌ unqꞌa koꞌmeꞌ uvaꞌ la pitxꞌlu veꞌteꞌ. As tul kaꞌl kuxh unqꞌa aqꞌonvileꞌ ati. \m \v 38 Pet ejajtaj te Tiixheꞌ tiꞌ uvaꞌ la ichaj tzan Aak unqꞌa aqꞌonvileꞌ tiꞌ ipitxꞌlu veꞌt u koꞌmeꞌ,— tiꞌk u Jesús. \c 10 \s1 Ni taqꞌ veꞌt u Jesús tijleꞌm kabꞌlaval unqꞌa apóstol \r Marcos 3.13-19; Lucas 6.12-16 \p \v 1 As imolo veꞌt u Jesús kabꞌlaval unqꞌa ichusulibꞌeꞌ. As taqꞌ veꞌt Aak tijleꞌm chajnaj tiꞌ teesal unqꞌa subꞌuleꞌ as tiꞌ ibꞌaꞌnxisal unqꞌa aachꞌoꞌmeꞌ, kꞌuxh kam kuxh chꞌoꞌmil nik bꞌanon. \p \v 2 Aꞌ vibꞌii kabꞌlaval unqꞌa apóstol u viꞌlaꞌ: U Simón uvaꞌ Luꞌ; tukꞌ u Lixh, u titzꞌin u Simón; u Jacobo, vikꞌaol u Zebedeo; u Xhun, u titzꞌin u Jacobo; \m \v 3 u Piꞌl; u Bartolomé; u Maxh; u Mateo uvaꞌ nik molon puaj tetz u Roma; umaꞌt u Jacobo, vikꞌaol u Alfeo; u Tadeo; \m \v 4 umaꞌt u Simón uvaꞌ echenik xoꞌl unqꞌa tenam uvaꞌ nik alon itilul el unqꞌa ibꞌooqꞌol unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ atik kan taꞌn u ijlenaaleꞌ tu u Roma; tukꞌ u Judas uvaꞌ Iscariote uvaꞌ kat kꞌayin u Jesús. \s1 Nichaj veꞌt bꞌen u Jesús kabꞌlaval unqꞌa apóstol \r Marcos 6.7-13; Lucas 9.1-6 \p \v 5 As ichaj veꞌt bꞌen u Jesús kabꞌlaval unqꞌa apóstol. As ech tal Aak ileꞌ te chajnaj: —Tul la bꞌen ex, as yeꞌ la ok ex xoꞌl unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ jit tiaal Israel. As mitaꞌn xoꞌl unqꞌa tenameꞌ tu u Samaria la okkat ex. \m \v 6 Pet aꞌ la okkat ex bꞌaxa xoꞌl unqꞌa tenameꞌ uveꞌ tiaal Israel, tan ech tatin unqꞌa uxhchileꞌ echeꞌ unjoloj unqꞌa kaneeroꞌ uveꞌ tzꞌejxinajle. \m \v 7 As bꞌen epasataj u yoleꞌ, as ech la bꞌen etal ileꞌ ste: Tan il u Tiixh ileꞌ tul veꞌt tukꞌ u tijleꞌmeꞌ tiꞌ vitenameꞌ, chaj ex la etaleꞌ. \m \v 8 As bꞌen ebꞌaꞌnxisataj unqꞌa aachꞌoꞌmeꞌ tukꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ atoꞌk chꞌaꞌk chin stiꞌ. As etulsataj taama unqꞌa kamnajeꞌ. As eteesataj el unqꞌa subꞌuleꞌ tiꞌ unqꞌa uxhchileꞌ. Asoj la ebꞌan umaj bꞌaꞌnil, as ejajak ijaꞌmil, tan oyamal kuxheꞌ vetijleꞌmeꞌ. \p \v 9 As eteqꞌok epuaj tetz bꞌey. \m \v 10 As mitaꞌn umaꞌtoj kam la eteqꞌo. Eteqꞌok umaꞌtoj exaꞌp; eteqꞌok chꞌexpubꞌ etiꞌ. As eteqꞌok esam; as eteqꞌok etechbꞌubꞌal, tan umaꞌl u aqꞌonvil as tetz chiteꞌ uvaꞌ la aqꞌpu veꞌt u techbꞌubꞌaleꞌ. \p \v 11 As tul la oon ex tu umaj tenam moj tu umaj tal tenam, as la echuk umaj uxhchil uvaꞌ bꞌaꞌn itxumbꞌal. As la ejaj evatbꞌal ste. As tzitziꞌ la atinkat ex lanal el chꞌuꞌl ex tu u tenameꞌ. \m \v 12 Tul la ok ex tu u kabꞌaleꞌ, as la etiixhi unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ at tu u kabꞌaleꞌ. \m \v 13 Asoj bꞌaꞌn itxumbꞌal unqꞌa uxhchileꞌ la ibꞌan sete, as bꞌaꞌn tatin svatzaj la ibꞌaneꞌ taꞌn u Tiixheꞌ. Asoj yeꞌle, as yeꞌ bꞌaꞌn tatin u uxhchileꞌ svatzaj. Pet ech koj ex tan bꞌaꞌn chit etatineꞌ sevatzaj la ibꞌaneꞌ. \m \v 14 Pet abꞌil uvaꞌ yeꞌ la kꞌulun ex as yeꞌ la isaꞌ tabꞌit veyoleꞌ, as la el chꞌuꞌl ex tu u kabꞌaleꞌ moj tu u tenameꞌ katil uvaꞌ yeꞌ la kꞌulpukat ex. As la echitu veꞌt el u pojoeꞌ tiꞌ vetojeꞌ texhlal tetz uvaꞌ yeꞌ bꞌaꞌn vitxumbꞌal unqꞌa tenameꞌ. \m \v 15 As jik chit tuk val sete, tan la ilej umaꞌl u qꞌii uvaꞌ la ul u kꞌaxkꞌoeꞌ tiꞌ u tenameꞌ. As xoꞌvebꞌal chit u kꞌaxkꞌoeꞌ la ibꞌaneꞌ tiꞌ uveꞌ kat ibꞌan tu u Sodoma tukꞌ u Gomorra. \s1 Ni tal u Jesús uvaꞌ la palebꞌel kꞌaxkꞌo \p \v 16 As tuk unchaj bꞌen ex. As ech ebꞌeneꞌ echeꞌ ibꞌen unjoloj kaneeroꞌ xoꞌl unqꞌa xoꞌeꞌ. Pet atoj enachbꞌal echeꞌ nibꞌan unqꞌa txꞌiꞌlatxooeꞌ. As sula aama ex la ibꞌaneꞌ echeꞌ nibꞌan unqꞌa paroomaxheꞌ. \m \v 17 As atoj enachbꞌal vatz unqꞌa uxhchileꞌ, tan la eqꞌol ok ex vatz unqꞌa bꞌanol tetz isuuchil unqꞌa tenameꞌ. As la qꞌospu veꞌt ex tulaj unqꞌa atinbꞌaleꞌ tetz nachbꞌal Tiixh. \m \v 18 As tiꞌ kuxh uvaꞌ kꞌujleꞌl ekꞌuꞌl sviꞌ, as la eqꞌol veꞌt ok ex vatz unqꞌa ijlenaaleꞌ as vatz unqꞌa bꞌanol ivatz u ijlenaaleꞌ. As la etal veꞌt vunyoleꞌ te unqꞌa ijlenaaleꞌ as te unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ jit tiaal Israel. \m \v 19 As tul la txeypik bꞌen ex vatz unqꞌa ijlenaaleꞌ, as xaaniꞌk kuxh etaama tiꞌ uvaꞌ kam la etaleꞌ, tan la aqꞌax veꞌt eyol kam uvaꞌ la etal veꞌteꞌ. \m \v 20 As jit veꞌt exeꞌ la yolon ex. Pet aꞌ u Tiixhla Espíritu la aqꞌon veyoleꞌ kam uvaꞌ la etaleꞌ. \m \v 21 As la ixoch veꞌt tibꞌ unqꞌa uxhchileꞌ tukꞌ unqꞌa titzꞌin tatzikeꞌ tiꞌ iyatzꞌat tibꞌ. As echat la ibꞌan unqꞌa bꞌaalaeꞌ te unqꞌa meꞌal ikꞌaoleꞌ. As la ul veꞌt iviꞌ unqꞌa meꞌal kꞌaoleꞌ tiꞌ vibꞌaaleꞌ. As la tal veꞌt iyatzꞌpu vibꞌaaleꞌ. \m \v 22 As la ixval veꞌt ex taꞌn unqꞌa tenameꞌ tiꞌ kuxh uvaꞌ kꞌujleꞌl ekꞌuꞌl sviꞌ. As abꞌil uvaꞌ yeꞌ la iyaꞌsa inimat in, kꞌuxh kam kuxh kꞌaxkꞌo la ipalebꞌe, as at itiichajil sunkꞌatz la ibꞌaneꞌ. \m \v 23 Asoj la tilul ex tu umaj tenam, as la ooj ex tiꞌ etoon tu umaꞌt u tenam, tan tuk val sete uvaꞌ yeꞌxnaj olebꞌ ex tiꞌ isolil vitenam unqꞌa tiaal Israeleꞌ skajayil tul la bꞌen uloj \sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\sc*. \p \v 24 As tuk chit ixvaloj ex, tan yeꞌl umaj u chusulibꞌeꞌ uvaꞌ at pal tiꞌ u chusul tetzeꞌ. As yeꞌl umaj kꞌam at pal tiꞌ vibꞌaal u aqꞌoneꞌ. \m \v 25 As kat ibꞌanleꞌ uvaꞌ la epalebꞌe unqꞌa kꞌaxkꞌoeꞌ echeꞌ uveꞌ nunpalebꞌe. As tul in vechusuleꞌ. As echat chit la ibꞌan u kꞌameꞌ echeꞌ nibꞌan u bꞌaal aqꞌoneꞌ. As ech u vatineꞌ sexoꞌl echeꞌ umaj bꞌaala xoꞌl unqꞌa meꞌal ikꞌaoleꞌ. Asoj kat alpi uvaꞌ: «Axh Beelzebú uvaꞌ vibꞌooqꞌol unqꞌa subꞌuleꞌ,» chꞌelel u bꞌaalaeꞌ, ¿as aꞌ kol chit yeꞌ la alax qꞌa tiꞌ unqꞌa meꞌal ikꞌaoleꞌ? \s1 Ni tal u Jesús uvaꞌ abꞌil la xoꞌvali \r Lucas 12.2-9 \p \v 26 Pet xoꞌviꞌk ex te unqꞌa tenameꞌ, tan jankꞌal unqꞌa yoleꞌ uvaꞌ yeꞌxhebꞌil ootzin tetz, as techal la ootzili. As jankꞌal unqꞌa yoleꞌ uvaꞌ mujel, as techal la ootzili. \m \v 27 As jankꞌal unqꞌa yoleꞌ uveꞌ ni val sete cheel, as techal la bꞌen etal isuuchil te unqꞌa uxhchileꞌ. As jankꞌal unqꞌa yoleꞌ uveꞌ nu kuyol skujunal setukꞌ as bꞌenoj etaltaj viꞌ unqꞌa tenameꞌ skajayil. \m \v 28 As xoꞌviꞌk ex te unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ la yatzꞌon vechiꞌoleꞌ, tan echeꞌ la koj olebꞌ tiꞌ iyatzꞌat vetaanxelaleꞌ. Pet exoꞌvataj u Tiixheꞌ, tan la taqꞌ bꞌen Aak vechiꞌoleꞌ tukꞌ vetaanxelaleꞌ tu u choobꞌal paaveꞌ. \p \v 29 As ootzimal setaꞌn uvaꞌ yeꞌxh jatvaꞌl nibꞌenkat kaꞌvoꞌj talaj tzꞌikin tul nikꞌayileꞌ. As echeꞌ la kuxh koj chajpik tzan txoo tu txꞌavaꞌ, asoj jit u Kubꞌaal Tiixheꞌ la alon. \m \v 30 Echat kuxh ex unpajte, tan junun unqꞌa xiꞌl eviꞌeꞌ, as acheleꞌ skajayil taꞌn Aak. \m \v 31 Estiꞌeꞌ ni val sete uvaꞌ xoꞌviꞌk chit ex, tan nim etalcheꞌ vatz u Tiixheꞌ tiꞌ unqꞌa talaj tzꞌikineꞌ. \p \v 32 As abꞌil uvaꞌ yeꞌ la xoꞌvi tiꞌ talat tibꞌ uvaꞌ nimamal in staꞌn vatz unqꞌa tenameꞌ, as echat la unbꞌan stiꞌ vatz vunBꞌaaleꞌ uvaꞌ echen tu almikaꞌ. \m \v 33 Pet abꞌil uvaꞌ la teesa tibꞌ sunkꞌatz vatz unqꞌa tenameꞌ, as echat la unbꞌan stiꞌ vatz vunBꞌaaleꞌ uvaꞌ echen tu almikaꞌ. \s1 Niyolon u Jesús tiꞌ tok ixoꞌl unqꞌa uxhchileꞌ tukꞌ vimooleꞌ tiꞌ Aak \r Lucas 12.49-53; 14.26-27 \p \v 34 As kamal netitzꞌa uvaꞌ kat ul in tiꞌ uvaꞌ bꞌaꞌn tatin unqꞌa uxhchileꞌ svatzaj vatz u txꞌavaꞌeꞌ, as tul yeꞌle tan aal tuk okoj veꞌt ixoꞌl. As techal la iyatzꞌ veꞌt tibꞌ svatzaj. \m \v 35 As tul kat ul in, as at unqꞌa najeꞌ kat iyaa tibꞌ tukꞌ vibꞌaaleꞌ. As at unqꞌa ixojeꞌ kat iyaa tibꞌ tukꞌ vitxutxeꞌ as unqꞌa alibꞌaeꞌ tukꞌ u talibꞌeꞌ. \m \v 36 Tan yeꞌle uvaꞌ kat koj chit la ulkat unqꞌa chꞌoꞌnchil aamaeꞌ. Pet an kuxh unqꞌa titzꞌin tatzikeꞌ la oksan u chꞌoꞌnchil aamaileꞌ. \p \v 37 Estiꞌeꞌ ni val sete uvaꞌ abꞌil uveꞌ aꞌ kuxh vitxutxeꞌ moj vibꞌaaleꞌ la ixoꞌni as yeꞌ la ixoꞌni in, as jit tetzeꞌ uvaꞌ la ok sunkꞌatz. As abꞌil uveꞌ aꞌ kuxh la ixoꞌni u meꞌal ikꞌaoleꞌ as yeꞌ la ixoꞌni in, as jit tetzeꞌ uvaꞌ la ok sunkꞌatz. \m \v 38 As abꞌil uvaꞌ yeꞌ la kuyun unqꞌa kꞌaxkꞌoeꞌ tiꞌ ixekebꞌ sviꞌ, as yeꞌ la uch tok veꞌt chusulibꞌil sunkꞌatz. \m \v 39 As abꞌil uveꞌ aꞌ kuxh vitiichajileꞌ ni titzꞌa veꞌt vatz u txꞌavaꞌeꞌ, as yeꞌl itiichajil kꞌatz u Tiixheꞌ la ibꞌaneꞌ. Pet abꞌil uvaꞌ yeꞌ la toksa taama tiꞌ u vatz txꞌavaꞌeꞌ tan tiꞌ uvaꞌ nimamal in staꞌn, as at itiichajil kꞌatz u Tiixheꞌ. \s1 U choobꞌal tetz unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ nixekebꞌ tiꞌ u Jesús \r Marcos 9.41 \p \v 40 As abꞌil uveꞌ la kꞌulun ex as eela kuxh stukꞌ uvaꞌ in nikꞌul in. As abꞌil uveꞌ ni kꞌulun in as eela kuxh stukꞌ uvaꞌ aꞌ vunBꞌaaleꞌ nikꞌuleꞌ. \m \v 41 As abꞌil uveꞌ la kꞌulun umaj u qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ, as eela kuxh vitxꞌajaꞌmeꞌ tukꞌ vitxꞌajaꞌm u qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ. As abꞌil uvaꞌ la kꞌulun umaj u jikla aama as eela kuxh vitxꞌajaꞌmeꞌ tukꞌ vitxꞌajaꞌm u jikla aamaeꞌ. \m \v 42 As abꞌil la aqꞌon umaj u picheel cheꞌvla aꞌ te umaj vunchusulibꞌeꞌ tiꞌ kuxh uvaꞌ unchusulibꞌ, as jik chit tuk val sete uvaꞌ at itxꞌajaꞌm xeꞌ u Tiixheꞌ,— tiꞌk u Jesús. \c 11 \s1 Nichaj bꞌen u Xhun unqꞌa ichusulibꞌ tiꞌ ichꞌotil itziꞌ u Jesús \r Lucas 7.18-35 \p \v 1 As tul yaꞌ veꞌt u Jesús tiꞌ talat bꞌen itxumbꞌal kabꞌlaval unqꞌa ichusulibꞌeꞌ, as bꞌen veꞌt Aak tiꞌ ichusuneꞌ as tiꞌ ipaxsat viyol u Tiixheꞌ tulaj unqꞌa tenameꞌ. \p \v 2 As tul atik ok u Xhuneꞌ tu u kaarsa, as tabꞌi veꞌt naj itzibꞌlal u Jesucristo. As ichaj veꞌt bꞌen u Xhuneꞌ kaꞌvaꞌl unqꞌa ichusulibꞌeꞌ \m \v 3 tiꞌ bꞌen ichꞌotit te Aak. Ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ: —¿Ma axh u Cristo uvaꞌ alel kan uvaꞌ la uli? ¿Pet moj la kutxꞌebꞌ tul umaꞌtoj uxhchil?— tiꞌk chajnaj. \m \v 4 As ech tal veꞌt Aak ileꞌ te unqꞌa ichusulibꞌ u Xhuneꞌ: —Bꞌenoj etaltaj te u Xhuneꞌ kam uvaꞌ kat etila as kam uvaꞌ kat etabꞌi, \m \v 5 tan ni tilon veꞌt unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ tzotike; as nixaan veꞌt unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ koꞌxike; as unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ atik ok chꞌaꞌk chin stiꞌ, as kat txanyu veꞌteꞌ; as ni tabꞌin veꞌt unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ yeꞌ nik tabꞌineꞌ; as kat ulyu veꞌt taama unqꞌa kamnajeꞌ. As ni talax veꞌt u bꞌaꞌnla yoleꞌ te unqꞌa meebꞌaꞌeꞌ. \m \v 6 As achvebꞌal chit u uxhchileꞌ uvaꞌ yeꞌ la kaꞌkabꞌin taama tiꞌ ikꞌujbꞌaꞌt ikꞌuꞌl sviꞌ,— tiꞌk u Jesús tal te chajnaj. \p \v 7 Tul qꞌaav veꞌt unqꞌa ichusulibꞌ u Xhuneꞌ, as tal veꞌt u Jesús isuuchil u yoleꞌ tiꞌ u Xhuneꞌ xoꞌl unqꞌa tenameꞌ. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —¿Kam kat bꞌex etil tiꞌ u Xhuneꞌ tul atik tu u tzuukin txꞌavaꞌeꞌ? ¿Ma kat bꞌex etil umaj uxhchil uvaꞌ ech vitxumbꞌaleꞌ echeꞌ viꞌoj aa uvaꞌ niliiqꞌaꞌch taꞌn u kajiqꞌeꞌ? \m \v 8 ¿Pet moj aꞌ kat bꞌex etil umaj uxhchil uvaꞌ vejel chit tibꞌ tukꞌ u toksaꞌmeꞌ? Yeꞌle, tan jankꞌal unqꞌa najeꞌ uveꞌ vejel chit tibꞌ tukꞌ u toksaꞌmeꞌ, as aꞌ kuxh atkat chajnajeꞌ tulaj ikabꞌal unqꞌa ijlenaaleꞌ. \m \v 9 ¿Pet kam qꞌi kat bꞌex etil tiꞌ u Xhuneꞌ? ¿As moj umaj qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ? Kano, an chiteꞌ, tan qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ u Xhuneꞌ. Pet at pal u Xhuneꞌ tiꞌ unjoltu unqꞌa qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ, \m \v 10 tan aꞌ u Xhuneꞌ uvaꞌ ni tal u yoleꞌ uvaꞌ tzꞌibꞌamal kan uvaꞌ ech ni tal ileꞌ: \q1 Tuk unbꞌaxsa bꞌen umaꞌl u alol tetz vunyoleꞌ savatz. \q1 As aꞌeꞌ la bꞌanon tuch u bꞌeyeꞌ savatz, tiꞌk u yoleꞌ. \p \v 11 As jik chit tuk val sete, tan yeꞌl umaꞌtoj uxhchil kat itzꞌebꞌi uvaꞌ nim talchu tiꞌ u Xhuneꞌ uvaꞌ nik aqꞌon kuꞌ unqꞌa uxhchileꞌ xeꞌ u aꞌeꞌ. Pet u uxhchileꞌ uvaꞌ at jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ, as ni tileꞌ uveꞌ nunbꞌaneꞌ, as antu veꞌt unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ tzꞌubꞌ kuxh talcheꞌ ni ilon, as nim veꞌt talcheꞌ tiꞌ u Xhuneꞌ, tan yeꞌ kat til u Xhuneꞌ uveꞌ nunbꞌaneꞌ. \m \v 12 Tul xeꞌt u Xhuneꞌ chusun, as xeꞌt unqꞌa uxhchileꞌ tiꞌ iyaꞌlut tibꞌ tiꞌ toksat tibꞌ xoꞌl unqꞌa tenameꞌ uveꞌ at jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ, tan aꞌ ni tal unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ tukꞌ kuxh viyakꞌileꞌ uvaꞌ la ok xoꞌl unqꞌa itenam Aakeꞌ. \m \v 13 As kajayil chit unqꞌa qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ, tukꞌ u tzaqꞌiteꞌ uveꞌ itzꞌibꞌa kan u Moisés kat yolon kan tiꞌ unqꞌa uvaꞌ ni tuch veꞌt cheel. As katnal ul veꞌt u Xhuneꞌ tiꞌ ul ibꞌanataꞌ, \m \v 14 tan u Elías uvaꞌ alel kan u tulebꞌaleꞌ as ivaatzileꞌ kat ul ibꞌan u Xhuneꞌ. Asoj la enima, as enimataj. \m \v 15 As abꞌiste ex uvaꞌ nepal tu vunyoleꞌ, as etabꞌitaj uveꞌ ni valeꞌ. \p \v 16 ¿As kam unbꞌooj la unbꞌan eela tukꞌ u txumbꞌaleꞌ uveꞌ nebꞌaneꞌ? Tan eela kuxh vetxumbꞌaleꞌ tukꞌ unqꞌa xaakeꞌ uveꞌ nixonebꞌ tu kꞌayibꞌal. As nisikꞌineꞌ tul nisaacheꞌ. \m \v 17 As ech ni tal ileꞌ svatzaj: «Kꞌuxh kat qoqꞌsa unqꞌa aaeꞌ sevatz, as yeꞌl ex kat bꞌix ex; as kꞌuxh kat kubꞌitza unqꞌa bꞌitzeꞌ uvaꞌ txumlebꞌal chittuꞌ, as yeꞌl ex kat oqꞌ ex,» tiꞌk chajnaj. \m \v 18 As tul kat ul u Xhuneꞌ, as nik ikuy ivaꞌy. As yeꞌ nik tukꞌa u taꞌl u uuvaeꞌ. As kat eteesa iqꞌii, tan kat etala uvaꞌ subꞌul atik ok skꞌatz, uveꞌ nik etaleꞌ. \m \v 19 As tul kat ul in, in \sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\sc*, as nuntxꞌaꞌneꞌ, as ni vukꞌa u taꞌl u uuvaeꞌ. As netal veꞌt sviꞌ uvaꞌ in bꞌichꞌ uul as vetz kꞌultziꞌ vibꞌ tukꞌ unqꞌa molol puajeꞌ tetz u Roma as tukꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ aapaav sevatz. Pet ech koj uveꞌ la val sete, tan aꞌ la etexhlakat u jikla txumbꞌaleꞌ tiꞌ uveꞌ nunbꞌaneꞌ as tukꞌ uveꞌ kat ibꞌan u Xhuneꞌ,— tiꞌk u Jesús. \s1 Niyaan u Jesús te unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ yeꞌ kat ikꞌaxa tibꞌ \r Lucas 10.13-16 \p \v 20 As xeꞌt iyaa veꞌt u Jesús unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ maꞌtik ikꞌuchat Aak unqꞌa mamaꞌla bꞌaꞌnileꞌ ste, tan tiꞌ uvaꞌ yeꞌ kat ijalpu veꞌt unqꞌa uxhchileꞌ vitxumbꞌaleꞌ. Ech tal veꞌt Aak ileꞌ te unqꞌa uxhchileꞌ: \m \v 21 —¡Oyebꞌ chit evatz, ex aa Corazín; as oyebꞌ chit evatz, ex aa Betsaida! Tan aꞌ koj kat unbꞌankat unqꞌa nimla bꞌaꞌnileꞌ vatz unqꞌa aa Tiro as vatz unqꞌa aa Sidón echeꞌ uveꞌ nunbꞌan sexoꞌl scheel, as naꞌytzaneꞌxh ijalput unqꞌa tenameꞌ itxumbꞌal vatz u Tiixheꞌ. As kat ikꞌuchleꞌ uvaꞌ kat ijalpu veꞌt vitxumbꞌaleꞌ tiꞌ toksat unqꞌa qichkin oksaꞌmeꞌ as tiꞌ taqꞌat jeꞌ tzaꞌj tiviꞌ. \m \v 22 Estiꞌeꞌ ni val sete uvaꞌ xoꞌvebꞌal chit u kꞌaxkꞌoeꞌ uveꞌ la ul setiꞌ tiꞌ unqꞌa aa Tiro tukꞌ unqꞌa aa Sidón, tul la ilej veꞌt u qꞌiieꞌ uvaꞌ la bꞌanax isuuchil unqꞌa tenameꞌ skajayil. \m \v 23 As echat kuxh ex, ex aa Capernaúm, tan aꞌ netaleꞌ uvaꞌ la oon ex tu almikaꞌ tukꞌ u txꞌiibꞌal eqꞌiieꞌ. As yeꞌle, tan aꞌ la aqꞌpikkat bꞌen ex tu u kꞌaxkꞌola atinbꞌaleꞌ uvaꞌ atkat unqꞌa kamnajeꞌ uvaꞌ paasan tzii, tan tu koj u Sodoma taꞌ kat kꞌuchpukat unqꞌa bꞌaꞌnileꞌ echeꞌ uvaꞌ kat unkꞌuch sexoꞌl, as atileꞌxh unqꞌa aa Sodoma cheel. \m \v 24 Estiꞌeꞌ ni val sete, tan xoꞌvebꞌal chit unqꞌa kꞌaxkꞌoeꞌ la ul setiꞌ tiꞌ unqꞌa kꞌaxkꞌo uveꞌ la ul tiꞌ unqꞌa aa Sodoma tul la ilej u qꞌiieꞌ tiꞌ ibꞌanax isuuchil unqꞌa tenameꞌ skajayil,— tiꞌk u Jesús. \s1 Ni tal u Jesús uvaꞌ la iꞌl unqꞌa uxhchileꞌ kꞌatz Aak \r Lucas 10.21-22 \p \v 25 As an chit tu unqꞌa qꞌiieꞌ inach veꞌt u Jesús Tiixh. Ech tal Aak ileꞌ: —UnBꞌaal, axheꞌ viBꞌaal u almikaꞌeꞌ tukꞌ u vatz txꞌavaꞌeꞌ skajayil. As ni voksa aqꞌii, tan tiꞌ uvaꞌ kat amuj veꞌt isuuchil unqꞌa yoleꞌ vatz unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ at itxumbꞌal ni tal jeꞌ ste. As aꞌ kat akꞌuchkat te unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ ech itxumbꞌaleꞌ echeꞌ unqꞌa talaj intxaꞌeꞌ. \m \v 26 As an chiteꞌ, unBꞌaal, tan echeꞌ taꞌ uveꞌ nasaꞌ,— tiꞌk u Jesús tul inach Aak Tiixh. \p \v 27 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ te unqꞌa tenameꞌ: —Tan at veꞌt vijleꞌm tiꞌ unqꞌa veeꞌ skajayil taꞌn vunBꞌaaleꞌ. As yeꞌxhebꞌil ootzin vetz uvaꞌ in iKꞌaol u Tiixheꞌ. As yeꞌxhebꞌil ootzin tetz vunBꞌaaleꞌ. Pet taꞌn kuxh ineꞌ uvaꞌ ootzin tetz Aak as tukꞌ unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ la unsaꞌ vaqꞌat ste tiꞌ uvaꞌ la tootzi Aak. \p \v 28 Estiꞌeꞌ tuk val sete, siꞌunajtaj sunkꞌatz sekajayil, tan ineꞌ la aqꞌon etiꞌlebꞌal, jankꞌal ex uveꞌ koolinal ex taꞌn vetaqꞌoneꞌ as ijtzꞌinalu veꞌt ex taꞌn vepaaveꞌ. \m \v 29 As okojtaj ex sunkꞌatz. As eelataj kubꞌeneꞌ. As echustaj etibꞌ sunkꞌatz, tan in chit sula aama tukꞌ chit u vaanxelaleꞌ. As sunkꞌatz la elejkat u iꞌlichileꞌ tetz vetaanxelaleꞌ, \m \v 30 tan jit tzaꞌleꞌ tiꞌ enimat vuntzaqꞌiteꞌ. As yeꞌle uvaꞌ kꞌaxkꞌo koj enimat u bꞌaꞌnla yoleꞌ uvaꞌ ni val sete,— tiꞌk u Jesús. \c 12 \s1 Tux veꞌt unqꞌa ichusulibꞌ u Jesús ivatz u trigo tu umaꞌl xeem qꞌii \r Marcos 2.23-28; Lucas 6.1-5 \p \v 1 Tu umaꞌl u xeem qꞌii, as bꞌex paloj u Jesús tukꞌ unqꞌa ichusulibꞌeꞌ xoꞌl unqꞌa trigo uvaꞌ avamalike. As nikat ivaꞌy veꞌt chajnaj. As xeꞌt itzuj veꞌt chajnaj kaꞌl ivatz unqꞌa trigo. As techbꞌu chajnaj. \m \v 2 Tul til veꞌt kaꞌl unqꞌa fariseo, as ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ te u Jesús: —Saji u veeꞌ nibꞌan unqꞌa achusulibꞌeꞌ, tan aꞌeꞌ yeꞌ la uch ibꞌanchu tu u xeem qꞌiieꞌ,— tiꞌk chajnaj. \m \v 3 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —¿Ma yeꞌxhkam bꞌa nesikꞌle uvaꞌ kat ibꞌan u David tukꞌ unqꞌa imooleꞌ uvaꞌ xekik stiꞌ, tul uvaꞌ kat vaꞌyi? \m \v 4 Tan kat ok veꞌt u David vatz u atinbꞌaleꞌ uvaꞌ ninachpukat Tiixh. As unqꞌa paaneꞌ uvaꞌ maꞌtik teesal el tzan viꞌ u meexhaeꞌ tu u nachbꞌal Tiixheꞌ, as kat itxꞌaꞌ u David tukꞌ unqꞌa imooleꞌ, kꞌuxh yeꞌl tokebꞌal u David tiꞌ techbꞌut unqꞌa paaneꞌ as mitaꞌn unqꞌa imooleꞌ uvaꞌ xekelik stiꞌ. Pet taꞌn kuxh unqꞌa oksan iyol tenam vatz Tiixh la echbꞌun unqꞌa paaneꞌ. \m \v 5 ¿As ma yeꞌxhkam bꞌa nesikꞌle tu u tzaqꞌiteꞌ uveꞌ itzꞌibꞌa kan u Moisés tiꞌ unqꞌa oksan iyol tenam vatz Tiixh? Tan jun xeem qꞌii ni tok chajnaj tu u nachbꞌal Tiixheꞌ tiꞌ ibꞌanat chajnaj u taqꞌoneꞌ tiꞌ u tijleꞌmeꞌ. Tan kꞌuxh yeꞌ la uch taqꞌonvu uxhchil tu u xeem qꞌiieꞌ, as yeꞌl ipaav unqꞌa nachol Tiixheꞌ vatz u Tiixheꞌ tiꞌ u taqꞌoneꞌ uveꞌ nibꞌan tu u xeem qꞌiieꞌ. \m \v 6 As tuk val sete, tan at umaꞌl u uxhchil sexoꞌl cheel uvaꞌ nim chit talcheꞌ tiꞌ u tostiixheꞌ. As ineꞌ u uxhchileꞌ. \m \v 7 As la koj pal ex stuul tiꞌ umaꞌl u yol uvaꞌ ech ni tal ileꞌ: \q1 Aꞌ nunsaꞌ uvaꞌ la etxum ivatz vemooleꞌ. \q1 As aꞌeꞌ uveꞌ bꞌaꞌn sve tiꞌ unqꞌa txooeꞌ uveꞌ la eyatzꞌ jeꞌ tzan sunvatz, tiꞌk u yoleꞌ. \m As nu koj epal stuul, as yeꞌl ipaaveꞌ unqꞌa uxhchileꞌ la etaqꞌ jeꞌ uveꞌ yeꞌl ipaav ati. \m \v 8 As tul ineꞌ uvaꞌ in \sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\sc*, as ineꞌ viBꞌaal u xeem qꞌiieꞌ,— tiꞌk u Jesús. \s1 Nibꞌaꞌnxisa u Jesús viqꞌabꞌ umaꞌl u naj \r Marcos 3.1-6; Lucas 6.6-11 \p \v 9 Tul maꞌtik ipal u Jesús kꞌatz unqꞌa trigo, as ok veꞌt Aak tu u atinbꞌaleꞌ tetz nachbꞌal Tiixh. \m \v 10 As atik ok umaꞌl u naj uvaꞌ kꞌoroꞌxhinik tibꞌ umaꞌl viqꞌabꞌeꞌ. Tul nikat ichuk kaꞌl unqꞌa fariseo txumbꞌal tiꞌ icheesat ipaav u Jesús. As ichꞌoti veꞌt chajnaj te Aak. Ech tal chajnaj ileꞌ: —¿Ma la uch ibꞌaꞌnxisal umaj aachꞌoꞌm tu u xeem qꞌiieꞌ moj yeꞌle?— tiꞌk chajnaj. \m \v 11 Ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —Asoj at umaj ex uvaꞌ at umaj ekaneeroꞌ as tul la bꞌen txoo tu umaj jul tu u xeem qꞌiieꞌ, ¿as ma yeꞌ la bꞌen eteqꞌo jeꞌ tzan txoo tu u juleꞌ? \m \v 12 ¿As aꞌ kol chit yeꞌl umaj uxhchil qꞌa? Tan nim talcheꞌ u uxhchileꞌ tiꞌ u kaneeroꞌeꞌ. Estiꞌeꞌ ni val sete uvaꞌ la uch ibꞌanax u bꞌaꞌneꞌ tu u xeem qꞌiieꞌ,— tiꞌk u Jesús. \m \v 13 As ech tal veꞌt Aak ileꞌ te u aachꞌoꞌmeꞌ: —Yuꞌbꞌaꞌ vaqꞌabꞌeꞌ,— tiꞌk Aak. As iyuꞌbꞌaꞌ veꞌt naj viqꞌabꞌeꞌ. As yak kuxh bꞌaꞌnx veꞌt viqꞌabꞌ najeꞌ. As eela veꞌt viqꞌabꞌ najeꞌ skaabꞌil ibꞌana. \p \v 14 Tul el veꞌt chꞌuꞌl unqꞌa fariseo tu u atinbꞌaleꞌ tetz nachbꞌal Tiixh, as xeꞌt iyol veꞌt chajnaj svatzaj tiꞌ ichukax txumbꞌal tiꞌ iyatzꞌpu u Jesús. \s1 Ninima u Jesús umaꞌl u yol uvaꞌ itzꞌibꞌa kan u Isaías \p \v 15 As ootzimalik taꞌn u Jesús kam uvaꞌ nikat iyol veꞌt chajnaj. As el veꞌt chꞌuꞌl Aak tu u tenameꞌ. As aꞌ chit mamaꞌla tenameꞌ xekebꞌ veꞌt tiꞌ Aak. As nikat ibꞌaꞌnxisa veꞌt Aak unqꞌa aachꞌoꞌmeꞌ skajayil uvaꞌ kat oon kꞌatz Aak. \m \v 16 As tal u Jesús te chajnaj uvaꞌ yeꞌxh katil la talkat chajnaj uvaꞌ kam u tijleꞌm Aakeꞌ. \m \v 17 As bꞌex ibꞌan veꞌt umaꞌt u yol uvaꞌ tal kan u qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ uvaꞌ Isaías. Ech tal ileꞌ: \q1 \v 18 Il umaꞌl vunkꞌam ilaꞌ at sexoꞌl uvaꞌ txaael bꞌen svaꞌn, uvaꞌ xoꞌn chit sve. \q1 As tuk voksa vunTiixhla Espíritu stiꞌ, tan nitxuqꞌtxun veꞌt vaama stiꞌ. \q1 As aꞌeꞌ la alon unqꞌa jikla yoleꞌ xoꞌl unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ jit tiaal Israel. \q1 \v 19 As yeꞌl chꞌaꞌo la ibꞌaneꞌ. \q1 As yeꞌxhkam la sikꞌini. \q1 As yeꞌxhebꞌil la abꞌin u tuul iviꞌeꞌ tu bꞌey. \q1 \v 20 As yeꞌ la ul itatzꞌ umaj aa uvaꞌ vuchꞌul veꞌteꞌ. \q1 As yeꞌl u xamaleꞌ la itzaasa uveꞌ nu kuxh ibꞌusbꞌulaꞌneꞌ. \q1 Pet techal chit la ilej veꞌt u qꞌiieꞌ uvaꞌ la olebꞌ veꞌt tiꞌ ikꞌujbꞌaꞌt u jikla txumbꞌaleꞌ xoꞌl unqꞌa tenameꞌ. \q1 \v 21 As la ikꞌujbꞌaꞌ unqꞌa uxhchileꞌ ikꞌuꞌl stiꞌ uvaꞌ jit tiaal Israel, tiꞌk u yoleꞌ uvaꞌ tal kan u Isaías. \s1 Ni tal u Jesús uvaꞌ yeꞌ la eesal iqꞌii u Tiixhla Espíritu \r Marcos 3.20-30; Lucas 11.14-23 \p \v 22 As eqꞌol ok umaꞌl u aachꞌoꞌm vatz u Jesús uvaꞌ tzot as mem unpajte, tan atik ok subꞌul skꞌatz. As ibꞌaꞌnxisa veꞌt u Jesús u najeꞌ. As yolon veꞌt naj. As ilon naj. \m \v 23 As teqꞌo veꞌt taama unqꞌa tenameꞌ. As ech tal veꞌt ileꞌ svatzaj: —¿Moj jit u tiaal David u najeꞌ uvaꞌ alel kan u tulebꞌaleꞌ?— tiꞌk unqꞌa uxhchileꞌ. \m \v 24 As tul tabꞌi veꞌt unqꞌa fariseo, as ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ: —Yeꞌle, pet aꞌ vibꞌooqꞌol unqꞌa subꞌuleꞌ uvaꞌ Beelzebú ni aqꞌon tijleꞌm naj tiꞌ teesal el unqꞌa subꞌuleꞌ,— tiꞌk chajnaj. \m \v 25 As ootzimalik vitxumbꞌal chajnajeꞌ taꞌn u Jesús uvaꞌ kam nikat tal chajnaj tiꞌ Aak. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —As jankꞌal unqꞌa nimla tenameꞌ, asoj jatxel tibꞌ, as yeꞌl iyol nikꞌul tibꞌ svatzaj. As la kuxh teꞌpisa veꞌt tibꞌ u tenameꞌ. As echat tatin unqꞌa uxhchileꞌ tu umaj tenam as moj tu umaj kabꞌal, tan asoj yeꞌ la ikꞌul tibꞌ iyol svatzaj, as yeꞌl unqꞌa uxhchileꞌ bꞌaꞌn koj tatineꞌ la ibꞌaneꞌ. \m \v 26 As echat kuxh bꞌanel taꞌn u Satanás, tan asoj aꞌ u Satanás ni laqꞌbꞌan el unqꞌa imooleꞌ, as jatxel tibꞌeꞌ svatzaj. As la kuxh yookꞌeꞌ u tatin u txꞌiꞌlanajeꞌ. \m \v 27 Tan asoj ni veesa el unqꞌa subꞌuleꞌ taꞌn u Satanás uvaꞌ Beelzebú, ¿as abꞌil etz u yakꞌileꞌ qꞌi uveꞌ nitxakonsa unqꞌa echusulibꞌeꞌ tul ni teesa el unqꞌa subꞌuleꞌ? As ech ni valkateꞌ sete uvaꞌ an chit chajnaj ni kꞌuchun uvaꞌ sotznal ekꞌuꞌl tul ni teesa el chajnaj unqꞌa subꞌuleꞌ. \m \v 28 Pet nunlaqꞌbꞌa el unqꞌa subꞌuleꞌ taꞌn viTiixhla Espíritu u Tiixheꞌ, as aꞌ texhlal tetzeꞌ uvaꞌ kat ulyu veꞌt u tijleꞌm u Tiixheꞌ tiꞌ vitenameꞌ. \p \v 29 As la koj uch tok umaj uxhchil tikabꞌal umaj naj uvaꞌ xoꞌvebꞌal chit viyakꞌileꞌ tiꞌ bꞌen telqꞌat el tzan u tetz najeꞌ. Pet lanal kꞌalpeꞌ u najeꞌ uvaꞌ xoꞌvebꞌal chit viyakꞌileꞌ, as aꞌn la uch telqꞌal veꞌt unqꞌa tetz najeꞌ. \p \v 30 Pet tuk val sete, tan abꞌil uvaꞌ jit echen sunkꞌatz, as aꞌeꞌ ni chꞌoꞌn taama sviꞌ. As abꞌil uveꞌ yeꞌ ni lochon in, as aꞌeꞌ ni majon ivatz unqꞌa tenameꞌ tiꞌ tok sunkꞌatz. \p \v 31 Estiꞌeꞌ tuk val sete, tan kam kuxh yoqꞌoꞌmil la tal umaj uxhchil vatz u Tiixheꞌ as moj kam kuxh paavil la ibꞌan umaj uxhchil, as la uch isotzsal ipaav u uxhchileꞌ. Pet abꞌil uvaꞌ la yoqꞌon tiꞌ u bꞌaꞌnileꞌ uvaꞌ nibꞌan u Tiixhla Espíritu tiꞌ talataꞌ uvaꞌ aꞌ u txꞌiꞌlanajeꞌ ni bꞌanon, as yeꞌl ipaav u uxhchileꞌ la sotzi. \m \v 32 As abꞌil uvaꞌ la yoqꞌon sviꞌ, in uvaꞌ in \sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\sc*, as la uch isotz ipaav u uxhchileꞌ. Pet asoj abꞌil la yoqꞌon tiꞌ u Tiixhla Espíritu, as yeꞌl ipaav u uxhchileꞌ la sotz veꞌteꞌ, mitaꞌn cheel tu unqꞌa qꞌiiaꞌ as mitaꞌn tu u qꞌiieꞌ uveꞌ tuleꞌ. \p \v 33 Tan asoj bꞌaꞌn u tzeꞌeꞌ, as bꞌaꞌneꞌ vivatz tzeꞌeꞌ; asoj vaꞌlexh u tzeꞌeꞌ, as vaꞌlexheꞌ taꞌ vivatz tzeꞌeꞌ, tan la exhlal unqꞌa tzeꞌeꞌ tul la vatzin tzeꞌ. \m \v 34 ¡Ech etxumbꞌaleꞌ echeꞌ unqꞌa txꞌiꞌlatxooeꞌ! Tan la koj uch etalat umaj bꞌaꞌnla yol, tan aꞌ u vaꞌlexheꞌ uveꞌ at tu vetaanxelaleꞌ. Tan kam uveꞌ at tu vetaanxelaleꞌ, as aꞌeꞌ ni tal vetziꞌeꞌ. \m \v 35 As u bꞌaꞌnla aamaeꞌ, tan aꞌ kuxh unqꞌa bꞌaꞌnla chaj txumbꞌaleꞌ ni tel chꞌuꞌl tu u taanxelaleꞌ. Pet ech koj u uxhchileꞌ uvaꞌ vaꞌlexh vitxumbꞌaleꞌ, tan aꞌ kuxh u vaꞌlexheꞌ ni tel chꞌuꞌl tu u taanxelaleꞌ. \m \v 36 As tuk val sete, tan jankꞌal unqꞌa vaꞌlexhla chaj yoleꞌ uvaꞌ la tal unqꞌa uxhchileꞌ as tuknal chꞌotpoj itziꞌ tiꞌ u vaꞌlexheꞌ uveꞌ kat tala, tul la ilej veꞌt u qꞌiieꞌ tiꞌ ibꞌanax isuuchil unqꞌa uxhchileꞌ. \m \v 37 As aꞌ ni val kateꞌ tan an kuxh veyoleꞌ la bꞌanon uvaꞌ yeꞌl epaav ati. As an kuxh veyoleꞌ la alon ebꞌen tu u kꞌaxkꞌoeꞌ,— tiꞌk u Jesús. \s1 Nijaj unqꞌa uxhchil umaj u kꞌuchbꞌal tetz u tijleꞌm u Jesús \r Lucas 11.29-32 \p \v 38 As ech tal veꞌt kaꞌl unqꞌa uxhchil ileꞌ uvaꞌ chusel tibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ, as tukꞌ kaꞌt unqꞌa fariseo: —Chusul, aꞌ ni qaleꞌ uvaꞌ la qil akꞌuchat umaj kꞌuchbꞌal tetz uvaꞌ at eejleꞌm,— tiꞌk chajnaj. \m \v 39 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —¡Ech veꞌt vetxumbꞌaleꞌ echeꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ vaꞌlexh vitxumbꞌaleꞌ nibꞌaneꞌ! ¡As ech veꞌt ex vatz u Tiixheꞌ echeꞌ umaj naj uvaꞌ nichuk tixoj! As kꞌuxh nejaj umaj kꞌuchbꞌal tetz u vijleꞌmeꞌ, as echeꞌ la koj kꞌuchpu sete. Pet aꞌ kuxh uvaꞌ la kꞌuchpu sete echeꞌ uvaꞌ kat ibꞌan u Jonás, u qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ, \m \v 40 tan echat chit tuk unbꞌaneꞌ echeꞌ uveꞌ kat ibꞌan u Jonás, tan oxvaꞌl qꞌii tukꞌ oxvaꞌt aqꞌbꞌal kat atin u Jonás tu tuul umaꞌl u nimla txay. As oxvaꞌl qꞌii tukꞌ oxvaꞌt aqꞌbꞌal tukꞌ atinoj \sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\sc* tu u txꞌavaꞌeꞌ. \m \v 41 As la ul veꞌt unqꞌa aa Nínive vatz u Tiixheꞌ tiꞌ ixochat ex tu u qꞌiieꞌ uvaꞌ la bꞌanax isuuchil unqꞌa tenameꞌ skajayil, tan tul uvaꞌ tabꞌi unqꞌa tenameꞌ viyol u Jonás, as yak kuxh ikꞌaxa tibꞌ. Pet ech koj ex, tan kꞌuxh at in sexoꞌl uvaꞌ nim valcheꞌ tiꞌ u Jonás, as yeꞌ nekꞌaxa etibꞌ. \m \v 42 As abꞌimaleꞌ setaꞌn uvaꞌ ibꞌan u ixoj uvaꞌ ijlenaalike tu u tenam uvaꞌ Sabá, tan tziꞌaꞌn kat tzaakat ixoj tiꞌ ul tabꞌit itxumbꞌal te u ijlenaal uvaꞌ Salomón. As tul la ilej u qꞌiieꞌ tiꞌ ibꞌanax isuuchil unqꞌa tenameꞌ skajayil, as antu veꞌt u ixojeꞌ la uli tiꞌ ixochat ex, tan kꞌuxh at in sexoꞌl, as yeꞌ nesaꞌ etabꞌit vunyoleꞌ. As tul nim valcheꞌ tiꞌ u Salomón. \s1 U subꞌul uvaꞌ la qꞌaavik tzan kꞌatz umaj uxhchil \r Lucas 11.24-26 \p \v 43 As la val sete, tan ech etatineꞌ la ibꞌaneꞌ echeꞌ umaj uxhchil uvaꞌ kat el chꞌuꞌl umaj subꞌul skꞌatz. As kat kuxh xaan veꞌt u subꞌuleꞌ tu u tzuukin txꞌavaꞌeꞌ tiꞌ ichukat tiꞌlebꞌal. As tul yeꞌ kat ilej u tiꞌlebꞌaleꞌ, \m \v 44 as ech kat tal veꞌt jeꞌ ileꞌ ste: «La qꞌaav veꞌt in tu u vatinbꞌaleꞌ uveꞌ kat elkat chꞌuꞌl in,» chaj la taleꞌ. As tul la oon veꞌt u subꞌuleꞌ, as ech veꞌt tatin u uxhchileꞌ echeꞌ umaj kabꞌal uvaꞌ amleꞌl kuxhtuꞌ, as eesamal veꞌt chꞌis stuul, as chꞌiꞌumal tiloneꞌ. \m \v 45 As la bꞌen teqꞌo veꞌt tzan u subꞌuleꞌ vujvaꞌt imool uvaꞌ nim talcheꞌ tiꞌ ibꞌanax u vaꞌlexheꞌ. As la ok veꞌt unqꞌa subꞌuleꞌ kꞌatz u uxhchileꞌ. As pal chit veꞌt iviꞌ la ibꞌan u uxhchileꞌ tiꞌ uvaꞌ nik ibꞌan bꞌaxa. As echat chit tuk ebꞌaneꞌ, jankꞌal ex uvaꞌ vaꞌlexh vetxumbꞌaleꞌ nebꞌaneꞌ,— tiꞌk u Jesús. \s1 Nichukax u Jesús taꞌn vitxutxeꞌ tukꞌ unqꞌa titzꞌineꞌ \r Marcos 3.31-35; Lucas 8.19-21 \p \v 46 As nikattel iyolon u Jesús xoꞌl unqꞌa uxhchileꞌ tul bꞌex oonoj veꞌt vitxutx Aakeꞌ tukꞌ unqꞌa titzꞌin Aakeꞌ. As nikat isaꞌ chaꞌma iyolon tukꞌ Aak. As aꞌ kuxh atkat chaꞌma tiꞌ u kabꞌaleꞌ uveꞌ atikkat Aak. \m \v 47 As ech bꞌex tal veꞌt umaꞌl u uxhchil ileꞌ te u Jesús: —Il ak atxutx at tiꞌ kabꞌal tukꞌ unqꞌa eetzꞌin. As nisaꞌ aak iyolon see,— tiꞌk u uxhchileꞌ. \m \v 48 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —Tuk val sete uvaꞌ abꞌil ech tatineꞌ sunkꞌatz echeꞌ vuntxutxeꞌ as abꞌil uvaꞌ ech tatineꞌ sunkꞌatz echeꞌ unqꞌa vitzꞌineꞌ,— tiꞌk Aak. \m \v 49 As ikꞌuch veꞌt Aak unqꞌa ichusulibꞌeꞌ taꞌn iqꞌabꞌ. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —As ech exeꞌ vuntxutxeꞌ; as ech exeꞌ unqꞌa vitzꞌineꞌ, \m \v 50 tan jankꞌal unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ ni bꞌanon kam uveꞌ ni tal u Tiixheꞌ uvaꞌ at tu almikaꞌ, as ech tatineꞌ echeꞌ vitzꞌin, as ech tatineꞌ echeꞌ vanabꞌ, as ech tatineꞌ echeꞌ untxutx,— tiꞌk u Jesús. \c 13 \s1 Ni tal u Jesús umaꞌl u kꞌuchuvatz tiꞌ umaꞌl u naj uvaꞌ bꞌex avoj \r Marcos 4.1-9; Lucas 8.4-8 \p \v 1 An chit tu u qꞌiieꞌ, el veꞌt chꞌuꞌl u Jesús tu kabꞌal. As bꞌex veꞌt Aak xonloj tziꞌ u mar. \m \v 2 As aꞌ chit mamaꞌla tenameꞌ imol tibꞌ tiꞌ Aak. As ok veꞌt Aak tu umaꞌl u barco. Xonebꞌ veꞌt Aak. As kaaik veꞌt kan unqꞌa tenameꞌ tziꞌ u aꞌeꞌ. \m \v 3 Nimal unqꞌa yoleꞌ nikat tal Aak te unqꞌa tenameꞌ. As tukꞌ kꞌuchuvatz nikat ichusunkat Aak. \p Ech tal Aak ileꞌ: —Bꞌex veꞌt umaꞌl u naj avoj. \m \v 4 As tul av naj, as at unqꞌa iiaeꞌ uvaꞌ echik toon tu bꞌey. As ul unqꞌa tzꞌikineꞌ. As ijuna veꞌt txoo. \m \v 5 As at unqꞌa iiaeꞌ ech toon xoꞌl unqꞌa kꞌubꞌeꞌ uvaꞌ yeꞌlkat tuul txꞌavaꞌ. As oora chit kat bꞌuuqꞌi, tan yeꞌl tuul txꞌavaꞌ at xoꞌl unqꞌa kꞌubꞌeꞌ. \m \v 6 As tul kat tzꞌeꞌsan veꞌt u qꞌiieꞌ, as oora kuxh kat tzaj veꞌteꞌ, tan tiꞌ uvaꞌ yeꞌl taqꞌil kat bꞌen taꞌn unqꞌa kꞌubꞌeꞌ. \m \v 7 As at unqꞌa iiaeꞌ echik toon xoꞌl chꞌiꞌx. As tul kat chꞌii unqꞌa chꞌiꞌxeꞌ, as kat isoka veꞌt unqꞌa chꞌiꞌxeꞌ u chikoeꞌ. \m \v 8 Pet ech koj unqꞌa iiaeꞌ uvaꞌ echik toon tu u bꞌaꞌnla txꞌavaꞌeꞌ, tan kat taqꞌ ivatz. As ati uvaꞌ kat aqꞌon oꞌkꞌalal (100) ivatz tiꞌ junun viꞌl; as ati uvaꞌ kat aqꞌon oxkꞌalal (60) ivatz; as ati uvaꞌ kat aqꞌon vinaj laval (30) ivatz. \m \v 9 As abꞌiste ex uvaꞌ nepal tu vunyoleꞌ, as etabꞌitaj uveꞌ ni valeꞌ,— tiꞌk u Jesús. \s1 Nichꞌoti unqꞌa chusulibꞌ isuuchil u kꞌuchuvatzeꞌ \r Marcos 4.10-12; Lucas 8.9-10 \p \v 10 As ijetzꞌ veꞌt ok tibꞌ unqꞌa ichusulibꞌ u Jesús skꞌatz. As ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ te Aak: —¿Kam bꞌan taꞌneꞌ, Pap, uvaꞌ tukꞌ kuxh kꞌuchuvatz nachusunkat te unqꞌa tenameꞌ?— tiꞌk chajnaj. \m \v 11 Ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —As ex uvaꞌ at veꞌt ok ex xoꞌl unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ at jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ. As sete tuk valkat isuuchil u tijleꞌm u Tiixheꞌ, as yeꞌxhibꞌil ootzin tetz. Pet ech koj unjoltu unqꞌa tenameꞌ, as yeꞌxhkam la alax isuuchil ste. \m \v 12 As abꞌil uvaꞌ ni toksa taama tiꞌ inimat u yoleꞌ, kꞌuxh bꞌiil kuxh nipal stuul, as la alpu isuuchil ste. As aal la chee itxumbꞌal stiꞌ. Pet ech koj u uxhchileꞌ uvaꞌ yeꞌ ni toksa taama tiꞌ tabꞌit u yoleꞌ as tukꞌ tiꞌ inimataꞌ, as aal la sotzsal veꞌt u yoleꞌ skꞌuꞌl. \m \v 13 Estiꞌeꞌ uvaꞌ tukꞌ kꞌuchuvatz nunchusunkat xoꞌl unqꞌa tenameꞌ, tan kꞌuxh ni tileꞌ kam uveꞌ nunbꞌaneꞌ as kꞌuxh ni tabꞌi unqꞌa yoleꞌ uvaꞌ ni valeꞌ, as yeꞌ nipal stuul. \m \v 14 As aꞌeꞌ nibꞌaneꞌ uvaꞌ itzꞌibꞌa kan u Isaías, u qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ, uvaꞌ ech ni tal ileꞌ: \q1 Kꞌuxh nimal yol la tabꞌi, as yeꞌ la pal stuul; \q1 as kꞌuxh nimal unqꞌa veeꞌ la tileꞌ, as yeꞌ la texhla, \q1 \v 15 tan yannal itxumbꞌal unqꞌa tenameꞌ. As eela kuxh stukꞌ uvaꞌ jupel vixikineꞌ tukꞌ vivatzeꞌ. \q1 As yeꞌ nipal tisuuchil u yoleꞌ uvaꞌ ni tabꞌi tukꞌ uvaꞌ ni tileꞌ. \q1 As yeꞌ nijalpu vitxumbꞌaleꞌ. Estiꞌeꞌ uvaꞌ yeꞌl ipaav la sotzi, tiꞌk u yoleꞌ uvaꞌ itzꞌibꞌa kan u Isaías. \p \v 16 Pet ech koj ex, tan achvebꞌal chit ex, tan nepal stuul kam uvaꞌ netileꞌ. As nesaꞌ etabꞌit u yoleꞌ uveꞌ ni valeꞌ. \m \v 17 As jik chit ni val sete, tan yeꞌ saach unqꞌa qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ tukꞌ kaꞌt unqꞌa niman tetz Aakeꞌ uvaꞌ atik naꞌytzan kat saꞌon tilat unqꞌa veeꞌ netil cheel. As yeꞌ kat tila. As kꞌuxh kat isaꞌ tabꞌit unqꞌa yoleꞌ uveꞌ netabꞌi cheel, as yeꞌ kat tabꞌi. \s1 Ni tal u Jesús isuuchil u kꞌuchuvatz \r Marcos 4.13-20; Lucas 8.11-15 \p \v 18 As etabꞌitaj isuuchil u kꞌuchuvatzeꞌ uveꞌ tuk valeꞌ tiꞌ u najeꞌ uveꞌ ni taveꞌ. \m \v 19 Tan unqꞌa iiaeꞌ uveꞌ kat kuꞌ tu bꞌey, as aꞌ ni tokkateꞌ tiꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ ni abꞌin u yoleꞌ tiꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ. As yeꞌ nipal stuul, tan ni tul teesa u txꞌiꞌlanajeꞌ u yoleꞌ uveꞌ kat ok tu u taanxelal unqꞌa uxhchileꞌ. \m \v 20 As unqꞌa iiaeꞌ uveꞌ kat oon xoꞌl unqꞌa kꞌubꞌeꞌ, as aꞌ ni tokkateꞌ tiꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ tul ni tabꞌi u yoleꞌ, as nichiibꞌ stiꞌ. As ni tok u yoleꞌ tu u taanxelaleꞌ. \m \v 21 Pet ech unqꞌa uxhchileꞌ echeꞌ u iiaeꞌ uvaꞌ yeꞌ kat palik bꞌen u taqꞌileꞌ tu u txꞌavaꞌeꞌ, tan yeꞌ kat yakꞌin u yoleꞌ tu u taanxelaleꞌ. As yeꞌxh jatvaꞌl qꞌii kat ibꞌana, tan tul kat ul unqꞌa kꞌaxkꞌoeꞌ tiꞌ u uxhchileꞌ tiꞌ uvaꞌ nimamal u yoleꞌ staꞌn, as oora kuxh kat kaꞌkabꞌin taama stiꞌ. \m \v 22 As unqꞌa iiaeꞌ uveꞌ kat oon xoꞌl unqꞌa chꞌiꞌxeꞌ, as aꞌ ni tokkateꞌ tiꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ kat abꞌin u yoleꞌ. As ni xaansa unqꞌa uxhchileꞌ taama tiꞌ unqꞌa veeꞌ at vatz u txꞌavaꞌeꞌ as tukꞌ tiꞌ u txꞌiibꞌal qꞌiieꞌ uvaꞌ ni sotzsan ikꞌuꞌl unqꞌa uxhchileꞌ tiꞌ u yoleꞌ. Estiꞌeꞌ yeꞌ niyakꞌin u yoleꞌ tu u taanxelal unqꞌa uxhchileꞌ echeꞌ umaj u tzeꞌ uvaꞌ yeꞌ nivatzineꞌ. \m \v 23 Pet ech koj unqꞌa iiaeꞌ uveꞌ ech toon tu u bꞌaꞌnla txꞌavaꞌeꞌ, tan aꞌ ni tokkateꞌ tiꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ ni abꞌin u yoleꞌ as ninima. As niyakꞌin veꞌt u yoleꞌ tu u taanxelaleꞌ echeꞌ unqꞌa tzeꞌeꞌ uvaꞌ nivatzineꞌ, tan ati uvaꞌ ni taqꞌ oꞌkꞌalal (100) ivatz, as ati uvaꞌ ni taqꞌ oxkꞌalal (60) ivatz, as ati uvaꞌ ni taqꞌ vinaj laval (30) ivatz tiꞌ junun viꞌl,— tiꞌk u Jesús. \s1 Umaꞌt u kꞌuchuvatz tiꞌ u vaꞌlexhla kꞌuach uvaꞌ echeꞌ trigo uvaꞌ at xoꞌl u trigo \p \v 24 As tal u Jesús umaꞌt u kꞌuchuvatz uvaꞌ ech ileꞌ: —Ech nibꞌan u tijleꞌm u Tiixheꞌ echeꞌ nibꞌan umaj naj uvaꞌ kat ichaj bꞌen ikꞌam tiꞌ tavat u bꞌaꞌnla iiaeꞌ uvaꞌ trigo tu vitxꞌavaꞌeꞌ. \m \v 25 As tul kat tzꞌotin veꞌteꞌ, as vat veꞌt unqꞌa kꞌameꞌ. As oon veꞌt umaꞌt u naj uvaꞌ nik ichꞌoꞌn taama tiꞌ vibꞌaal u txꞌavaꞌeꞌ. As bꞌex tava kan naj unqꞌa vaꞌlexhla iiaeꞌ xoꞌl unqꞌa trigo, uvaꞌ ech tiloneꞌ echeꞌ trigo. \p \v 26 Tul kat bꞌuuqꞌ veꞌt unqꞌa trigo, as xuꞌmat veꞌteꞌ. As antu veꞌt u vaꞌlexhla iiaeꞌ uvaꞌ echeꞌ trigo kat bꞌuuqꞌ xoꞌl unqꞌa trigo. \m \v 27 As oon veꞌt unqꞌa kꞌameꞌ xeꞌ vibꞌaal u trigo. As ech tal chajnaj ileꞌ: «Pap, bꞌaꞌnla iiaeꞌ unqꞌa iiaeꞌ uveꞌ kat bꞌex qava tu vatxꞌavaꞌeꞌ. ¿As katileꞌ qꞌi kat tzaakat veꞌt unqꞌa vaꞌlexhla chaj kꞌuacheꞌ uveꞌ echeꞌ trigo uveꞌ kat chee xoꞌl unqꞌa trigo?» tiꞌk chajnaj. \m \v 28 Ech tal veꞌt vibꞌaal u trigo ileꞌ te unqꞌa ikꞌameꞌ: «Aꞌ umaꞌl u uxhchileꞌ uveꞌ nichꞌoꞌn taama sviꞌ kat bꞌex bꞌanon,» tiꞌk vibꞌaal u trigo. As ech tal veꞌt unqꞌa kꞌam ileꞌ: «¿Pap, ma nasaꞌ uvaꞌ la bꞌen kutzuj u vaꞌlexhla kꞌuacheꞌ uveꞌ echeꞌ trigo uvaꞌ at xoꞌl unqꞌa trigo?» tiꞌk chajnaj. \m \v 29 Ech tal veꞌt vibꞌaal u trigo ileꞌ: «Yeꞌle, tan asoj la etzuj u vaꞌlexhla kꞌuacheꞌ uveꞌ echeꞌ trigo, as anteꞌ u trigoeꞌ la etzujeꞌ. \m \v 30 Pet chꞌiiojno skaabꞌil. As lanal ilej veꞌt u qꞌiieꞌ tiꞌ imakleꞌ, as aꞌn la val te unqꞌa makꞌol tetzeꞌ tiꞌ teesat chajnaj unqꞌa vaꞌlexhla kꞌuacheꞌ bꞌaxa. As la imol chajnaj. As la ikꞌal chajnaj tiꞌ tok tu xamal. As aꞌn la itzokꞌ veꞌt chajnaj unqꞌa trigoeꞌ tiꞌ ikolpeꞌ,» tiꞌk vibꞌaal u trigoeꞌ tal te unqꞌa ikꞌameꞌ,— tiꞌk u Jesúseꞌ. \s1 Umaꞌt u kꞌuchuvatz tiꞌ u iiaeꞌ tetz u mostaza \r Marcos 4.30-32; Lucas 13.18-19 \p \v 31 As tal veꞌt u Jesús umaꞌt u kꞌuchuvatz. As ech tal Aak ileꞌ: —Ech nibꞌan u tijleꞌm u Tiixheꞌ echeꞌ uvaꞌ kat ibꞌan u iiaeꞌ tetz u mostaza uvaꞌ bꞌex tava umaꞌl u naj tu vitxꞌavaꞌeꞌ. \m \v 32 As kꞌuxh tzꞌup chit u iiaeꞌ tiꞌ unjoltu unqꞌa iiaeꞌ, as tul uvaꞌ kat chꞌii veꞌteꞌ, as nim chit kat oonkat tiꞌ unjoltu unqꞌa chikoeꞌ uveꞌ at tu u peꞌeꞌ. As ni tul veꞌt unqꞌa talaj tzꞌikineꞌ tiꞌ ibꞌanat visokeꞌ viꞌ viqꞌabꞌ u tzeꞌeꞌ,— tiꞌk u Jesús. \s1 Umaꞌt u kꞌuchuvatz tiꞌ u levadura \r Lucas 13.20-21 \p \v 33 As ech tal u Jesús ileꞌ tiꞌ umaꞌt u kꞌuchuvatz: —Ech nibꞌan u tijleꞌm u Tiixheꞌ echeꞌ nibꞌan u levadura uveꞌ nipaxi tibꞌ xoꞌl oxvaꞌl paabꞌal u harina. As kat ipaxi veꞌt bꞌen tibꞌ u levadura xoꞌl viqꞌotil u paaneꞌ. As kat isipkꞌisa veꞌt skajayil,— tiꞌk u Jesús. \s1 Ni tal u Jesús unqꞌa kꞌuchuvatzeꞌ tiꞌ itzojpisal uvaꞌ tzꞌibꞌamal kan \r Marcos 4.33-34 \p \v 34 As jankꞌal chit unqꞌa chusbꞌaleꞌ uveꞌ nik tal Aak tiꞌ tilat u Tiixheꞌ isuuchil vitenameꞌ, as tukꞌ kuxh kꞌuchuvatz nik ichusunkat Aak. As yeꞌl umaꞌtoj yol nik tal Aak uvaꞌ jit tukꞌ kꞌuchuvatz, \m \v 35 tan aꞌeꞌ nik ibꞌan u Jesús kam uvaꞌ alel kan taꞌn umaꞌt u qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ, tul ech tal ileꞌ: \q1 Tul la yolon in, as tukꞌ kꞌuchuvatz la yolonkat in. \q1 As la val veꞌt isuuchil unqꞌa txumbꞌaleꞌ uvaꞌ yeꞌ ootzimal taꞌn unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ kꞌujbꞌaꞌl kan tul uvaꞌ sichee u vatz txꞌavaꞌeꞌ, tiꞌk u yoleꞌ. \s1 Ni tal u Jesús isuuchil unqꞌa vaꞌlexhla chaj kꞌuacheꞌ uvaꞌ xoꞌl unqꞌa trigo \p \v 36 As taqꞌ veꞌt kan u Jesús unqꞌa tenameꞌ. As ok veꞌt Aak tu u kabꞌaleꞌ. Jetzꞌen veꞌt ok unqꞌa ichusulibꞌ Aakeꞌ skꞌatz. As ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ: —Pap, bꞌan bꞌaꞌnil. Al isuuchil u yoleꞌ sqe uveꞌ kat aal tiꞌ unqꞌa vaꞌlexhla kꞌuacheꞌ uvaꞌ xoꞌl unqꞌa trigo,— tiꞌk chajnaj. \m \v 37 Ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —U najeꞌ uveꞌ ni avan u bꞌaꞌnla iiaeꞌ, as aꞌ \sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\sc*. \m \v 38 As u txꞌavaꞌeꞌ, as aꞌeꞌ unqꞌa tenameꞌ. As unqꞌa bꞌaꞌnla iiaeꞌ, as aꞌeꞌ unqꞌa tenameꞌ uveꞌ at jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ. Pet ech koj unqꞌa vaꞌlexhla kꞌuacheꞌ, tan aꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ echen kꞌatz u txꞌiꞌlanajeꞌ. \m \v 39 As u najeꞌ uvaꞌ nichꞌoꞌn taama uveꞌ kat avan kan u vaꞌlexhla kꞌuacheꞌ, as aꞌeꞌ u txꞌiꞌlanajeꞌ. Tul la maklu u trigo, as aꞌeꞌ vimotxtebꞌal u qꞌiieꞌ vatz u txꞌavaꞌeꞌ. As unqꞌa makꞌol tetz u trigo as aꞌ unqꞌa ángel. \m \v 40 As echeꞌ uveꞌ nibꞌanchu te unqꞌa vaꞌlexhla kꞌuacheꞌ tan tul kat molaxi as kat oksal tu xamal tiꞌ itzꞌeꞌsaleꞌ, as echat tuk ibꞌan unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ ni bꞌanon u vaꞌlexheꞌ tul la ilej imoxtel u qꞌiieꞌ. \m \v 41 Tan la ichaj veꞌt tzan \sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\sc* unqꞌa ángel tiꞌ ul teesat el unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ ni paavinsan vimooleꞌ as tukꞌ unqꞌa paasan tziieꞌ uvaꞌ ni bꞌanon u vaꞌlexheꞌ, uveꞌ at xoꞌl unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ at jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ. \m \v 42 As la sutil veꞌt bꞌen unqꞌa paasantziilla uxhchileꞌ tu u oornoeꞌ uveꞌ nitoypukat u xamaleꞌ. As tzitziꞌ la oqꞌkat veꞌteꞌ. As la ikꞌux veꞌt tibꞌ tee. \m \v 43 Pet ech koj unqꞌa jikla aamaeꞌ uvaꞌ at jaqꞌ u tijleꞌm u Kubꞌaaleꞌ, tan achaꞌv chit veꞌt tatineꞌ la ibꞌan vatz Aak echeꞌ nibꞌan u qꞌiieꞌ tul nitxijuneꞌ. \p As abꞌiste ex uvaꞌ nepal tu vunyoleꞌ, as etabꞌitaj uveꞌ ni valeꞌ. \s1 Umaꞌl u txꞌiibꞌal qꞌii uvaꞌ mujel \p \v 44 As ech nibꞌan u tijleꞌm u Tiixheꞌ echeꞌ umaj u txꞌiibꞌal qꞌii uvaꞌ mujel tu umaj u txꞌavaꞌ. Tul la ilej umaj u naj u txꞌiibꞌal qꞌiieꞌ, as la chiibꞌ veꞌt naj stiꞌ. As la imuj kan naj. As la bꞌen ikꞌayi veꞌt kan naj unqꞌa tetzeꞌ skajayil, aqꞌal uvaꞌ la bꞌen iloqꞌ naj u txꞌavaꞌeꞌ uveꞌ atkat u txꞌiibꞌal qꞌiieꞌ. \s1 Umaꞌl u bꞌaꞌnla kueentaxh uvaꞌ jeꞌnal ijaꞌmil \p \v 45 As ech la ibꞌan unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ nisaꞌ tok xoꞌl u tenameꞌ uvaꞌ at jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ echeꞌ la ibꞌan umaj aakꞌaꞌy uveꞌ nixaaneꞌ tiꞌ ichukat unqꞌa bꞌaꞌnla chaj kueentaxheꞌ. \m \v 46 As tul la ilej naj umaj u bꞌaꞌnla kueentaxh uvaꞌ jeꞌnal ijaꞌmil, as la bꞌen ikꞌayi kan naj unqꞌa tetzeꞌ skajayil. As la iloqꞌ veꞌt naj u bꞌaꞌnla kueentaxheꞌ. \s1 U kꞌach uvaꞌ tetz txeybꞌal txay \p \v 47 As ech nibꞌan u tijleꞌm u Tiixheꞌ echeꞌ nibꞌan umaj u kꞌach tetz txeyol txay. As tul uvaꞌ nisutil bꞌen u kꞌacheꞌ xeꞌ u aꞌeꞌ, as kam kuxh txayil ni tok tu u kꞌacheꞌ. \m \v 48 As tul ninoo veꞌt u kꞌacheꞌ, as ni teqꞌol veꞌt el tzan tziꞌ u aꞌeꞌ taꞌn unqꞌa txeyol txayeꞌ. As nixonebꞌ veꞌt chajnaj tiꞌ itxaat veꞌt unqꞌa bꞌaꞌnla txayeꞌ. As la ikol veꞌt chajnaj tu vixuꞌkeꞌ. Pet ech koj unqꞌa txayeꞌ uvaꞌ vaꞌlexh, tan la isuti veꞌt el chajnaj. \m \v 49 Echat chit la ibꞌaneꞌ tul la ilej vimoxtel u qꞌiieꞌ, tan la ul veꞌt unqꞌa ángel tiꞌ teesat el tzan Aak unqꞌa jikla aamaeꞌ xoꞌl unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ vaꞌlexh vitxumbꞌaleꞌ. \m \v 50 As la sutil bꞌen unqꞌa uxhchil uvaꞌ vaꞌlexh vitxumbꞌaleꞌ tu uveꞌ nitoypukat u xamaleꞌ. As tzitziꞌ la oqꞌkat veꞌteꞌ. As la ikꞌux veꞌt tibꞌ tee,— tiꞌk u Jesús. \p \v 51 As ichꞌoti veꞌt u Jesús te unqꞌa ichusulibꞌeꞌ: —¿Ma kat palyu ex tu unqꞌa yoleꞌ uvaꞌ kat val sete?— tiꞌk Aak. —Kano, Pap. Kat palyu oꞌ stuul,— tiꞌk chajnaj. \m \v 52 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —Tuk val sete, unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ chusel tibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ, as tul la pal tu u yoleꞌ tiꞌ tok unqꞌa uxhchileꞌ xoꞌl u tenameꞌ uvaꞌ at jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ, as ech la ibꞌaneꞌ echeꞌ nibꞌan umaj u bꞌaal kabꞌal uveꞌ kam kuxh kolel staꞌn tu vikabꞌaleꞌ. As la teqꞌo el tzan unqꞌa tetzeꞌ tiꞌ ibꞌanbꞌetaꞌ, as moj unqꞌa veeꞌ akꞌnale moj oꞌt veꞌteꞌ,— tiꞌk u Jesús. \s1 Ni tixval u Jesús tu u Nazaret \r Marcos 6.1-6; Lucas 4.16-30 \p \v 53 As tul kat tzojpu veꞌt u Jesús tiꞌ talat unqꞌa kꞌuchuvatzeꞌ, as bꞌen veꞌt Aak. \m \v 54 As oon veꞌt Aak tu vitenameꞌ uveꞌ chꞌii kat Aak. As chusun veꞌt Aak tu u atinbꞌaleꞌ tetz nachbꞌal Tiixh. As teqꞌo veꞌt taama unqꞌa uxhchileꞌ taꞌn u yoleꞌ uveꞌ nikat tal Aak. As ech tal veꞌt unqꞌa uxhchil ileꞌ svatzaj: —¿Katileꞌ qꞌi kat bꞌex teqꞌokat u najeꞌ vitxumbꞌaleꞌ? ¿As katileꞌ qꞌi bꞌex ichuskat tibꞌ naj tiꞌ ibꞌanax unqꞌa nimla bꞌaꞌnileꞌ uveꞌ nibꞌan naj? \m \v 55 ¿As jit kol vikꞌaol u seeoleꞌ qꞌa u najeꞌ? Tan itxutx najeꞌ u Maꞌleꞌ. As titzꞌin najeꞌ u Jacobo, tukꞌ u Xhuꞌl, tukꞌ u Simón, tukꞌ u Judas. \m \v 56 As ootzimaleꞌ unqꞌa tanabꞌ najeꞌ sqaꞌn. ¿Katileꞌ qꞌi tzaakat unqꞌa txumbꞌaleꞌ taꞌn naj?— tiꞌk unqꞌa uxhchileꞌ tal tiꞌ u Jesús. \m \v 57 As yeꞌ kat isaꞌ veꞌt unqꞌa uxhchileꞌ inimat u Jesús. As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —Katil kuxh la oksalkat iqꞌii umaꞌl u qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ. Pet ech koj tu vitenameꞌ tukꞌ tu vikabꞌaleꞌ, as echeꞌ la koj oksal iqꞌii,— tiꞌk u Jesús. \m \v 58 As kaꞌl kuxh unqꞌa nimla bꞌaꞌnileꞌ ibꞌan veꞌt Aak xoꞌl unqꞌa tenameꞌ tzitziꞌ, tan tiꞌ uvaꞌ yeꞌ nikat ikꞌujbꞌaꞌ unqꞌa uxhchileꞌ ikꞌuꞌl tiꞌ Aak. \c 14 \s1 Vikamebꞌal u Xhun uvaꞌ nikat aqꞌon kuꞌ unqꞌa uxhchil xeꞌ aꞌ \r Marcos 6.14-29; Lucas 9.7-9 \p \v 1 As tu unqꞌa qꞌiieꞌ, as tabꞌi veꞌt u Herodes itzibꞌlal u Jesús, tan naj kꞌujlik kan sbꞌooqꞌolil tiꞌ tilat isuuchil kajvaꞌl unqꞌa tenameꞌ taꞌn u ijlenaaleꞌ tu u Roma. \m \v 2 As ech tal veꞌt u Herodes ileꞌ te unqꞌa lochol tetzeꞌ: —Aꞌ u Xhuneꞌ uvaꞌ nik aqꞌon kuꞌ unqꞌa uxhchileꞌ xeꞌ u aꞌeꞌ uvaꞌ kat ulyu taama unpajte. Estiꞌeꞌ ni tolebꞌ tiꞌ ibꞌanat unqꞌa nimla bꞌaꞌnileꞌ,— tiꞌk u Herodes. \p \v 3 As tal u Herodes u yoleꞌ, tan tiꞌ uvaꞌ maꞌtik talat naj itxeypu u Xhuneꞌ, as maꞌtik talat naj ikꞌalat veꞌt taꞌn kateena, as maꞌtik talat naj toksal tu u kaarsa tiꞌ inimal viyol u Herodías, uvaꞌ tixqelik u Piꞌleꞌ uvaꞌ titzꞌin u Herodes, \m \v 4 tan tiꞌ uvaꞌ ech nik tal u Xhun ileꞌ te u Herodes: —Paaveꞌ kat abꞌana tiꞌ uvaꞌ kat eeqꞌo eebꞌ tukꞌ u ixojeꞌ,— tiꞌk u Xhuneꞌ tal te u Herodes. \m \v 5 Estiꞌeꞌ nikat isaꞌ veꞌt u Herodes iyatzꞌat u Xhuneꞌ. Pet nikat ixoꞌv naj vatz unqꞌa tenameꞌ, tan qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ u Xhuneꞌ vatz unqꞌa tenameꞌ. \p \v 6 As tul kat tzꞌaj iyaabꞌ u Herodes, as kat ibꞌan veꞌt naj umaꞌl u nimla qꞌii. As ok veꞌt u tal u Herodías bꞌixoj vatz u Herodes as tukꞌ vatz unqꞌa ilonaaleꞌ. As tul achaꞌvik chit ibꞌix veꞌt ixoj uveꞌ til u Herodes. \m \v 7 As taltziꞌ veꞌt u Herodes te u ixoj tukꞌ viBꞌii u Tiixheꞌ uvaꞌ la taqꞌ naj kam uvaꞌ la ijaj ixoj te naj. \m \v 8 As aꞌ u Herodías alon te u taleꞌ tiꞌ uvaꞌ kam la ijaj ixoj te u Herodes. As ech bꞌex tal veꞌt ixoj ileꞌ: —Nunsaꞌ viviꞌ u Xhuneꞌ uvaꞌ nikat aqꞌon kuꞌ unqꞌa uxhchileꞌ xeꞌ u aꞌeꞌ. As aꞌ ni valeꞌ uvaꞌ la aaqꞌ tzan sve tu umaj u pulaato,— tiꞌk ixoj. \m \v 9 As txumun veꞌt u Herodes taꞌn viyol u ixojeꞌ. Tan tiꞌ uvaꞌ maꞌtik taltziꞌt naj te u ixojeꞌ tukꞌ tiila yol vatz unqꞌa ilonaaleꞌ, as taqꞌ chit veꞌt naj kam uvaꞌ ijaj ixoj. \m \v 10 As tal veꞌt u Herodes uvaꞌ la bꞌen tzokꞌpoj el viviꞌ u Xhuneꞌ tu u kaarsa. \m \v 11 As eqꞌol veꞌt tzan viviꞌ u Xhuneꞌ tu umaꞌl u pulaato. As ul aqꞌaxoj te u ixojeꞌ. As bꞌex taqꞌ veꞌt ok ixoj te vitxutxeꞌ. \p \v 12 As ul veꞌt kaꞌl unqꞌa ichusulibꞌ u Xhuneꞌ tiꞌ imujlu vichiꞌoleꞌ. As tul maꞌt imujat chajnaj, as bꞌex tal veꞌt chajnaj te u Jesús. \s1 Ni taqꞌ u Jesús ipaan oꞌvaꞌl mil uxhchil \r Marcos 6.30-44; Lucas 9.10-17; Xhun 6.1-14 \p \v 13 As tul tabꞌi veꞌt u Jesús uvaꞌ yatzꞌpu veꞌt u Xhuneꞌ, as el veꞌt chꞌuꞌl Aak tzitziꞌ. As ok veꞌt Aak tu umaꞌl u barco tiꞌ iqꞌaxit Aak u mar tiꞌ toon tu umaꞌt u atinbꞌal uvaꞌ yeꞌlikkat tenam. Tul tabꞌi veꞌt unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ maꞌt ibꞌen veꞌt Aak tu u barco, as el veꞌt chꞌuꞌl unqꞌa uxhchileꞌ tulaj unqꞌa talaj tenameꞌ. As xaoꞌm ibꞌen veꞌt unqꞌa uxhchileꞌ tiꞌ toon kꞌatz Aak jalit u mar. \m \v 14 As tul oon veꞌt u Jesús jalit u mar, as til veꞌt Aak uvaꞌ mamaꞌla tenam molik veꞌt tibꞌ tiꞌ ikꞌulpu Aak. As itxum veꞌt Aak ivatz unqꞌa tenameꞌ. As ibꞌaꞌnxisa veꞌt Aak unqꞌa aachꞌoꞌmeꞌ uveꞌ atik xoꞌl unqꞌa tenameꞌ. \p \v 15 As tul kuꞌ veꞌt qꞌii, as jetzꞌen veꞌt ok unqꞌa ichusulibꞌ u Jesús skꞌatz. As ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ te Aak: —Kat kuꞌy veꞌt qꞌii. As tul yeꞌl kabꞌal at tzitzaꞌ. Pet al te unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ la bꞌen iloqꞌ ipaan tulaj unqꞌa talaj tenameꞌ,— tiꞌk chajnaj. \m \v 16 Ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —Yeꞌl unqꞌa tenameꞌ la bꞌeni. Pet ex la aqꞌon ipaan,— tiꞌk u Jesús. \m \v 17 —As yeꞌl paan eqꞌomal sqaꞌn tiꞌ itzujbꞌel unqꞌa tenameꞌ skajayil. Pet oꞌvaꞌl kuxh paan ati tukꞌ kaꞌvaꞌt txay,— tiꞌk chajnaj. \m \v 18 —Etaqꞌtaj tzan sve,— tiꞌk u Jesús. \m \v 19 As tal veꞌt Aak uvaꞌ la xonebꞌ unqꞌa tenameꞌ skajayil vatz u chaqꞌaalaeꞌ. As itxey veꞌt Aak oꞌvaꞌl unqꞌa paaneꞌ tukꞌ kaꞌvaꞌt unqꞌa txayeꞌ. As kaꞌyik veꞌt jeꞌ Aak tu almikaꞌ. As taqꞌ veꞌt Aak taꞌntiixh te u Tiixheꞌ stiꞌ. As ijatx veꞌt Aak unqꞌa paaneꞌ. As taqꞌ veꞌt Aak te unqꞌa ichusulibꞌeꞌ tiꞌ uvaꞌ la ijatx veꞌt chajnaj xoꞌl unqꞌa tenameꞌ. \m \v 20 As tul maꞌtik itxꞌaꞌn unqꞌa tenameꞌ sbꞌaꞌn skajayil, as imol veꞌt unqꞌa ichusulibꞌ Aakeꞌ unqꞌa yaꞌl paaneꞌ. As nootel kabꞌlavat xuꞌk staꞌn. \m \v 21 As kamal oꞌvaꞌl mil unqꞌa najeꞌ uveꞌ txꞌaꞌon u paaneꞌ. As jit achpu unqꞌa ixojeꞌ tukꞌ unqꞌa talaj intxaꞌeꞌ. \s1 Nixaan u Jesús viꞌ u mar \r Marcos 6.45-52; Xhun 6.15-21 \p \v 22 As tul uvaꞌ nik iqꞌiila kan u Jesús unqꞌa tenameꞌ, as tal veꞌt Aak te unqꞌa ichusulibꞌeꞌ uvaꞌ la ok veꞌt chajnaj tu u barco as la bꞌax veꞌt chajnaj vatz Aak tiꞌ iqꞌaxit u mar. \m \v 23 Tul maꞌtik iqꞌiilat kan u Jesús unqꞌa tenameꞌ, as jeꞌ veꞌt Aak viꞌ umaꞌl u tal vitz tiꞌ inachat Tiixh. Tul tzꞌotin veꞌteꞌ, as aꞌik kuxh u Jesús atik tzitziꞌ sijunal. \m \v 24 Echen veꞌt u barco pokꞌoꞌchbꞌal u mar, tan nik ijojpi u mam kajiqꞌeꞌ u barco, tan aalik itzaa u kajiqꞌeꞌ vatz u barco. \p \v 25 Tul uvaꞌ txantik kuxh isajbꞌeꞌ, as xaoꞌm tok u Jesús viꞌ u mar. As bꞌex ilej veꞌt Aak chajnaj. \m \v 26 Tul til unqꞌa ichusulibꞌ Aakeꞌ uvaꞌ nikat ixaan veꞌt Aak viꞌ u mar, as xoꞌv veꞌt chajnaj. As ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ: —¡Umaꞌl u xoꞌval tuleꞌ!— tiꞌk chajnaj, tul sikꞌin veꞌt chajnaj taꞌn xoꞌvichil. \m \v 27 As yolon veꞌt u Jesús te chajnaj. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Yeꞌ kuxh xoꞌv ex. Pet etiibꞌisataj etaama, tan ineꞌ,— tiꞌk Aak. \m \v 28 Ech tal u Luꞌ ileꞌ: —Pap, asoj axh u veeꞌ, as al sve uvaꞌ la bꞌen in sakꞌatz viꞌ u aꞌeꞌ,— tiꞌk u Luꞌeꞌ. \m \v 29 —Elen chꞌuꞌl bꞌa,— tiꞌk Aak tal te u Luꞌeꞌ. Oora chit el veꞌt chꞌuꞌl u Luꞌeꞌ tu u barco. As xaan veꞌt naj viꞌ u aꞌeꞌ tiꞌ toon kꞌatz u Jesús. \m \v 30 As tul til veꞌt naj ipilqꞌut tibꞌ u aꞌeꞌ taꞌn u mam kajiqꞌeꞌ, as xoꞌv veꞌt naj. As jilchel ibꞌen naj xeꞌ u aꞌeꞌ taꞌn xoꞌvichil. As sikꞌin veꞌt naj: —¡Pap, loch in!— tiꞌk naj te u Jesús. \m \v 31 As oora chit taqꞌ veꞌt bꞌen u Jesús iqꞌabꞌ tiꞌ itxeyat naj. As teqꞌo veꞌt jeꞌ tzan Aak naj xeꞌ u aꞌeꞌ. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —¡Yeꞌxh jankꞌal kꞌujlebꞌal akꞌuꞌl ati! ¿Kam uvaꞌ kat kuxh kaꞌkabꞌin akꞌuꞌl sviꞌ?— tiꞌk Aak. \p \v 32 Tul jeꞌ veꞌt u Jesús tu u barco tukꞌ u Luꞌeꞌ, as yak kuxh yaꞌ veꞌt u kajiqꞌeꞌ. \m \v 33 As unqꞌa ichusulibꞌ Aakeꞌ uveꞌ atik tu u barco, as toksa veꞌt chajnaj iqꞌii u Jesús. Ech tal chajnaj ileꞌ: —¡An chiteꞌ vil, Pap, tan axh chiteꞌ vil viKꞌaol u Tiixheꞌ!— tiꞌk chajnaj. \s1 Nibꞌaꞌnxisa u Jesús unqꞌa aachꞌoꞌm tu u Genesaret \r Marcos 6.53-56 \p \v 34 As tul maꞌtik iqꞌaxit u Jesús u mar tukꞌ unqꞌa ichusulibꞌeꞌ, as oon veꞌt Aak tu u txꞌavaꞌeꞌ uvaꞌ Genesaret. \m \v 35 As tul texhla veꞌt unqꞌa tenameꞌ u Jesús, as pax veꞌt itzibꞌlal Aak tulaj unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ najlich u Genesaret. As teqꞌo veꞌt tzan unqꞌa tenameꞌ unqꞌa aachꞌoꞌmeꞌ vatz Aak. \m \v 36 As ijaj veꞌt unqꞌa tenameꞌ kuybꞌal te Aak uvaꞌ aal kuxh koj u toksaꞌm Aakeꞌ la ikan unqꞌa aachꞌoꞌmeꞌ uveꞌ nik taleꞌ, tan abꞌil uveꞌ nik kanon u toksaꞌm Aakeꞌ, as yak chit nik tel u chꞌoꞌmeꞌ stiꞌ. \c 15 \s1 Kam uveꞌ ni yansan u taanxelal unqꞌa uxhchileꞌ vatz u Tiixheꞌ \r Marcos 7.1-23 \p \v 1 As kaꞌl unqꞌa fariseo uvaꞌ aꞌ tzaanajlikkat tu u Jerusalén tukꞌ kaꞌt unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ chuselik tibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ, as oon veꞌt chajnaj kꞌatz u Jesús. Ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ te Aak: \m \v 2 —¿Kam qꞌi uvaꞌ yeꞌ ninima unqꞌa achusulibꞌeꞌ unqꞌa yoleꞌ uvaꞌ kꞌujlu kan taꞌn unqꞌa qꞌesla kubꞌaaleꞌ? Tan yeꞌl iqꞌabꞌ chajnaj nitxꞌaaeꞌ tul nitxꞌaꞌn chajnaj,— tiꞌk unqꞌa fariseo tukꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ chuselik tibꞌ tiꞌ u tzaqꞌiteꞌ uvaꞌ tzꞌibꞌamal kan. \m \v 3 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —¿As kano ex qꞌi? ¿Kam qꞌi uvaꞌ nepaasa veꞌt tzii tiꞌ u tzaqꞌiteꞌ uvaꞌ tzꞌibꞌamal kan? As aꞌ nenima unqꞌa chusbꞌaleꞌ uvaꞌ at kan taꞌn unqꞌa qꞌesla ebꞌaaleꞌ, \m \v 4 tan ech ni tal vitzaqꞌit u Tiixh ileꞌ: \q1 Xoꞌnoj vatxutxeꞌ see; \q1 as xoꞌnoj vabꞌaaleꞌ see, tiꞌke. \m As ech ni tal ileꞌ unpajte: \q1 Abꞌil uveꞌ la iyoqꞌ itxutx as la iyoqꞌ ibꞌaal, \q1 as techal la yatzꞌpi, tiꞌk u tzaqꞌiteꞌ. \m \v 5 Pet ech koj ex, tan aꞌ netaleꞌ uvaꞌ la uch talat umaj uxhchil te vitxutxeꞌ moj te vibꞌaaleꞌ ech ileꞌ: «Yeꞌ la uch unlochat ex, tan jankꞌal uvaꞌ la unloch ex staꞌn, as te u Tiixheꞌ kat vaqꞌlukat,» chaj u uxhchileꞌ la tal te vitxutxeꞌ moj te vibꞌaaleꞌ. \m \v 6 As aꞌ netaleꞌ uvaꞌ yeꞌ la uch ilochat veꞌt unqꞌa uxhchileꞌ vitxutxeꞌ tukꞌ vibꞌaaleꞌ. Estiꞌeꞌ ni val sete uvaꞌ nepaasa veꞌt tzii tiꞌ u tzaqꞌiteꞌ uvaꞌ tzꞌibꞌamal kan, tan aꞌ veꞌt ichusbꞌal unqꞌa qꞌesla ebꞌaaleꞌ nenima. \p \v 7 Tan ex kuxh kaꞌvatz, tan an chiteꞌ uveꞌ tal kan u Isaías, u qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ, tul ech tal ileꞌ: \q1 \v 8 Tul ni toksa unqꞌa tenameꞌ unqꞌii, \q1 as itziꞌ kuxh unqꞌa tenameꞌ ni alon. \q1 Pet ech koj u taanxelal unqꞌa tenameꞌ, tan yeꞌ ni toksa taama sviꞌ tiꞌ inimat in. \q1 \v 9 As kamchaj la itxaꞌki tul uvaꞌ la inach in unqꞌa tenameꞌ, \q1 tan tul nichusuneꞌ, as aꞌ kuxh unqꞌa chusbꞌaleꞌ nichuseꞌ uveꞌ at kan taꞌn unqꞌa qꞌesla ibꞌaaleꞌ, tiꞌk u Tiixheꞌ tal te u Isaías,— tiꞌk u Jesús. \p \v 10 As imolo veꞌt tzan u Jesús unqꞌa tenameꞌ skꞌatz. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Etabꞌitaj vunyoleꞌ. As palojtaj ex stuul. \m \v 11 Tan kam u veeꞌ ni techbꞌu umaj uxhchil, as jiteꞌ la paavinsan vatz u Tiixheꞌ. Pet aꞌ unqꞌa yoleꞌ uveꞌ ni tel chꞌuꞌl titziꞌ, as aꞌeꞌ nipaavinsan vatz Aak,— tiꞌk u Jesús. \p \v 12 As jetzꞌen veꞌt ok unqꞌa ichusulibꞌ Aakeꞌ skꞌatz. As ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ: —¿Ma at sakꞌuꞌl, Pap, uvaꞌ kat chꞌoꞌn te unqꞌa fariseo tiꞌ uvaꞌ kat aala?— tiꞌk chajnaj. \m \v 13 Ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —Tan jankꞌal unqꞌa chusbꞌaleꞌ uvaꞌ jit u Kubꞌaal Tiixheꞌ alol tetz, as ech la ibꞌaneꞌ echeꞌ umaj u chiko uvaꞌ la tzujpik el tukꞌ u taqꞌileꞌ. \m \v 14 As la val sete, eteesataj etibꞌ kꞌatz chajnaj, tan ech chajnajeꞌ echeꞌ umaj u tzot uvaꞌ la chꞌijin umaꞌt u tzot, tan asoj la ichꞌiji u tzoteꞌ umaꞌt u tzot, as eela ikuꞌeꞌ skaabꞌil tu u juleꞌ,— tiꞌk u Jesús. \m \v 15 As ech tal veꞌt u Luꞌ ileꞌ: —Bꞌan bꞌaꞌnil. As al isuuchil u kꞌuchuvatzeꞌ sqe uveꞌ kat aala,— tiꞌk u Luꞌeꞌ. \m \v 16 Ech tal u Jesús ileꞌ: —¿As mitaꞌn kuxh ex bꞌa nepal tu u yoleꞌ? \m \v 17 ¿As ma yeꞌ nepal stuul? Tan kam uvaꞌ la techbꞌu umaj uxhchil, as yaklu pal kuxheꞌ tu tuul u uxhchileꞌ. \m \v 18 Pet ech koj unqꞌa yoleꞌ uveꞌ ni tel chꞌuꞌl titziꞌ umaj uxhchil, tan tu u taanxelaleꞌ ni telkat chꞌuꞌl. As aꞌeꞌ ni paavinsan \m \v 19 tan tu u taanxelal unqꞌa uxhchileꞌ ni telkat chꞌuꞌl unqꞌa vaꞌlexhla chaj txumbꞌaleꞌ echeꞌ unqꞌa yatzꞌol aama, unqꞌa maaol tixqel imool as maaol itzumel imool, as echeꞌ unqꞌa najeꞌ uvaꞌ yeꞌl tixqel tisuuchil as moj unqꞌa ixojeꞌ uvaꞌ yeꞌl itzumel tisuuchil, as tukꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ ni telqꞌeꞌ, as tukꞌ unqꞌa chulin yoleꞌ, as tukꞌ unqꞌa chukul chꞌaꞌoeꞌ. \m \v 20 As aꞌ unqꞌa txumbꞌaleꞌ uvaꞌ ni paavinsan unqꞌa uxhchileꞌ. Pet ech koj uveꞌ yeꞌ la etxꞌaa veqꞌabꞌeꞌ tul la txꞌaꞌn ex, as jiteꞌ la paavinsan ex,— tiꞌk Aak. \s1 Nikꞌujbꞌaꞌ umaꞌl u ixoj ikꞌuꞌl tiꞌ u Jesús uvaꞌ aa Canán \r Marcos 7.24-30 \p \v 21 As el veꞌt chꞌuꞌl u Jesús tu u Galilea. As oon veꞌt Aak najlich u Tiro tukꞌ u Sidón. \m \v 22 As umaꞌl u ixoj uvaꞌ aa Canán, as ul ikꞌul veꞌt ixoj u Jesús, tan aꞌ jejlikkat ixoj tzitziꞌ. As ech tal ixoj ileꞌ tul taqꞌ jeꞌ ixoj tuul iviꞌ: —Txum unvatz, Pap tiaal David, tan nimxinajlu chit vas valeꞌ taꞌn umaꞌl u subꞌul,— tiꞌk ixoj. \m \v 23 Pet jit ikꞌulbꞌe u Jesús ixoj. As jetzꞌen veꞌt ok unqꞌa ichusulibꞌeꞌ Aakeꞌ skꞌatz. As ijaj veꞌt chajnaj kuybꞌal te Aak: —Pap, al te u ixojeꞌ uvaꞌ la bꞌen ixoj, tan vaꞌl kuxh isikꞌin ixoj tiꞌ kuqul,— tiꞌk chajnaj. \m \v 24 Ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —Aꞌ chajelkat in tiꞌ ilochax unqꞌa tiaal Israel, tan ech tatineꞌ echeꞌ unjoloj kaneeroꞌ uveꞌ tzꞌejxinajle,— tiꞌk u Jesús. \m \v 25 As jetzꞌen veꞌt ok ixoj kꞌatz u Jesús. As kuꞌ veꞌt ixoj qaaloj vatz Aak. Ech tal veꞌt ixoj ileꞌ: —¡Bꞌan bꞌaꞌnil sve, Pap! ¡Loch in!— tiꞌk ixoj. \m \v 26 —Yeꞌ la ibꞌaneꞌ uvaꞌ la qaqꞌ vitxꞌix unqꞌa talaj intxaꞌeꞌ te unqꞌa talaj txꞌiꞌeꞌ,— tiꞌk u Jesús. \m \v 27 —Kano, Pap. Pet antu unqꞌa talaj txꞌiꞌeꞌ ni echbꞌun unqꞌa vuy txꞌixeꞌ uveꞌ ni chajpik kuꞌ jaqꞌ vimeexha u uxhchileꞌ uvaꞌ etzin tetz unqꞌa talaj txꞌiꞌeꞌ,— tiꞌk ixoj. \m \v 28 As ech tal u Jesús ileꞌ: —Ixoj, nim chiteꞌ u kꞌujlebꞌal akꞌuꞌleꞌ. As estiꞌeꞌ la ibꞌaneꞌ kam uveꞌ ni tal aama,— tiꞌk u Jesús. As tul kuxh tal Aak u yoleꞌ, as yak kuxh bꞌaꞌnx veꞌt u tal ixojeꞌ. \s1 Nibꞌaꞌnxisa u Jesús unjoltu aachꞌoꞌmeꞌ \p \v 29 As qꞌaav veꞌt u Jesús unpajte tiꞌ ibꞌen kꞌatz u mar uveꞌ Galilea. As jeꞌ veꞌt Aak viꞌ umaꞌl u vitz. As tul xonlik veꞌt Aak tzitziꞌ, \m \v 30 as imol veꞌt ok tibꞌ u mamaꞌla tenameꞌ kꞌatz Aak uvaꞌ eqꞌomal unqꞌa koꞌxeꞌ staꞌn tukꞌ unqꞌa tzoteꞌ tukꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ koyix iqꞌabꞌ tukꞌ unqꞌa memeꞌ as tukꞌ unjoltu aachꞌoꞌm. As kat ibꞌaꞌnxisa veꞌt Aak skajayil. \m \v 31 As teqꞌo veꞌt taama unqꞌa tenameꞌ tul til unqꞌa tenameꞌ iyolon unqꞌa memeꞌ. As toksa veꞌt unqꞌa tenameꞌ iqꞌii u Tiixheꞌ, tan bꞌaꞌnik veꞌt unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ koyixik iqꞌabꞌ. As nik ixaan veꞌt unqꞌa koꞌxeꞌ. As nik tilon veꞌt unqꞌa tzoteꞌ. \s1 Ni taqꞌ u Jesús ipaan kajvaꞌt mil tenam \r Marcos 8.1-10 \p \v 32 As imolo veꞌt u Jesús unqꞌa ichusulibꞌeꞌ. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Nuntxum ivatz unqꞌa tenameꞌ, tan kat ibꞌanlu veꞌt oxvaꞌl qꞌii scheel uvaꞌ xekel unqꞌa tenameꞌ sviꞌ. As yeꞌxhkam chit unbꞌooj ati uvaꞌ la techbꞌu. As yeꞌ nunsaꞌ uvaꞌ la bꞌen unqꞌa tenameꞌ tikabꞌal tul yeꞌxnaj txꞌaꞌni, tan la bꞌujleꞌ tu bꞌey,— tiꞌk u Jesús. \m \v 33 Ech tal unqꞌa ichusulibꞌ Aak ileꞌ: —¿Katil la bꞌen qeqꞌokat mamaꞌla paan tzitzaꞌ tu u tzuukin txꞌavaꞌeꞌ tiꞌ itzujbꞌel unqꞌa tenameꞌ?— tiꞌk chajnaj. \m \v 34 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —¿Jankꞌoj paan qꞌi ati?— tiꞌk Aak. —Vujvaꞌl kuxh paan ati tukꞌ kaꞌt unqꞌa talaj txay,— tiꞌk chajnaj. \m \v 35 As tal veꞌt Aak ixonebꞌ unqꞌa tenameꞌ tu txꞌavaꞌ. \m \v 36 As itxey veꞌt Aak vujvaꞌl u paaneꞌ tukꞌ kaꞌt unqꞌa talaj txayeꞌ. As taqꞌ veꞌt Aak taꞌntiixh te u Tiixheꞌ stiꞌ. As ijatx veꞌt Aak. As taqꞌ veꞌt Aak te unqꞌa ichusulibꞌeꞌ. As ijatx veꞌt chajnaj xoꞌl unqꞌa tenameꞌ. \m \v 37 As txꞌaꞌn veꞌt unqꞌa tenameꞌ skajayil sbꞌaꞌn. As imol veꞌt unqꞌa ichusulibꞌ Aakeꞌ unqꞌa yaꞌl paaneꞌ. As nootel vujvaꞌt xuꞌk staꞌn. \m \v 38 As kajvaꞌl mil unqꞌa najeꞌ txꞌaꞌni. As yeꞌ kat achpu unqꞌa ixojeꞌ tukꞌ unqꞌa talaj intxaꞌeꞌ. \p \v 39 As tul maꞌtik ibꞌen veꞌt u mamaꞌla tenameꞌ, as ok veꞌt u Jesús tu u barco unpajte. As echik toon veꞌt Aak najlich u tal tenam uvaꞌ Magdala. \c 16 \s1 Nijaj kaꞌl unqꞌa fariseo umaj u kꞌuchbꞌal tetz u tijleꞌm u Jesús \r Marcos 8.11-13; Lucas 12.54-56 \p \v 1 As oon kaꞌl unqꞌa fariseo tukꞌ kaꞌt unqꞌa saduceo kꞌatz u Jesús tiꞌ ijajataꞌ uvaꞌ la ikꞌuch Aak umaj u kꞌuchbꞌal tetz u tijleꞌmeꞌ, as kꞌuchbꞌal tetzeꞌ asoj aꞌ tzaanajkat Aak tu almikaꞌ. As nik kuxh ichuk chajnaj txumbꞌal tiꞌ uvaꞌ la icheesa chajnaj ipaav Aak. \m \v 2 Ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —As tul nikuꞌ qꞌii as tul kat etila uvaꞌ kajux veꞌt u almikaꞌeꞌ, as: «Saqꞌi la ibꞌan sqꞌejal,» chꞌex netaleꞌ. \m \v 3 Asoj netileꞌ uvaꞌ kajux veꞌt u almikaꞌeꞌ tul nisajbꞌeꞌ, as: «Mam jabꞌal tul cheel, tan at suutzꞌ vatz u almikaꞌeꞌ,» chꞌex netaleꞌ. ¡Ex kuxh kaꞌvatz tukꞌ vetxumbꞌaleꞌ! Tan nepal stuul kam uveꞌ tuk uchoj vatz u almikaꞌeꞌ. ¿As kam qꞌi uveꞌ yeꞌ nepal stuul tiꞌ unqꞌa kꞌuchbꞌal tetzeꞌ uveꞌ ni tuch sexoꞌl tu unqꞌa qꞌiieꞌ? \m \v 4 ¡Ech veꞌt vetxumbꞌaleꞌ echeꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ vaꞌlexh vitxumbꞌaleꞌ! ¡As ech veꞌt exeꞌ echeꞌ umaj naj uvaꞌ nichuk tixoj! As kꞌuxh nejaj umaj kꞌuchbꞌal tetz u vijleꞌmeꞌ, as echeꞌ la koj kꞌuchpu sete. Pet aꞌ kuxh veꞌt la kꞌuchpu sete echeꞌ uvaꞌ kat ibꞌan u Jonás, u qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ,— tiꞌk u Jesús. As taqꞌ veꞌt kan Aak chajnaj. As bꞌen veꞌt Aak. \s1 Eela vitxumbꞌal unqꞌa fariseo tukꞌ u levadura \r Marcos 8.14-21 \p \v 5 As tul pal u Jesús tukꞌ unqꞌa ichusulibꞌeꞌ jalit u mar, as jit inach chajnaj teqꞌot ipaan. \m \v 6 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —Tuk val sete, atoj enachbꞌal vatz vilevadura unqꞌa fariseo tukꞌ unqꞌa saduceo,— tiꞌk Aak. \m \v 7 As tal veꞌt jeꞌ chajnaj ste uvaꞌ: —Kamal tiꞌ uveꞌ yeꞌ kat qeqꞌo tzan kupaan, as estiꞌeꞌ ni tal Aak u yoleꞌ,— tiꞌk chajnaj. \m \v 8 As ootzimalik taꞌn u Jesús uvaꞌ kam nikat titzꞌa chajnaj. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Yeꞌxh jankꞌal u kꞌujlebꞌal ekꞌuꞌleꞌ ati. ¿As kam qꞌi uvaꞌ netal jeꞌ sete uvaꞌ: «Yeꞌl kupaan ati,» chꞌex netaleꞌ? \m \v 9 ¿Ma yeꞌ nepal bꞌa tu uveꞌ kat unbꞌana? ¿As ma yeꞌ netulsa bꞌa sekꞌuꞌl uvaꞌ oꞌvaꞌl kuxh paan as kat noo oꞌvaꞌl mil unqꞌa tenameꞌ staꞌn as jatvaꞌt xuꞌk unqꞌa yaꞌl paaneꞌ qꞌi kat emola? \m \v 10 ¿As moj yeꞌ netulsa sekꞌuꞌl uvaꞌ vujvaꞌl u paaneꞌ kat unjatx xoꞌl kajvaꞌl mil unqꞌa tenameꞌ as jatvaꞌttel xuꞌk u yaꞌl paaneꞌ qꞌi kat emola? \m \v 11 ¿Kam qꞌi uvaꞌ yeꞌ nepal tu vunyoleꞌ? Tan jit u paaneꞌ ni val sete. Pet aꞌeꞌ ni val sete uvaꞌ: «Atoj enachbꞌal vatz vilevadura unqꞌa fariseo tukꞌ unqꞌa saduceo,» chꞌin sete,— tiꞌk u Jesús. \m \v 12 As tul tal Aak isuuchil u yoleꞌ, as aꞌn pal veꞌt chajnaj stuul uvaꞌ jit u levadura uveꞌ nibꞌen xoꞌl u paaneꞌ uveꞌ nik tal Aak. Pet aꞌ vitxumbꞌal unqꞌa fariseo tukꞌ unqꞌa saduceo uveꞌ nikat tal Aak kam uveꞌ ibꞌan chajnaj, tul uvaꞌ nik ichusun chajnaj. \s1 Ni tal u Luꞌ uvaꞌ aꞌ u Jesús u Cristo \r Marcos 8.27-30; Lucas 9.18-21 \p \v 13 As oon veꞌt u Jesús najlich u tenam u Cesarea, uvaꞌ kat ikꞌujbꞌaꞌ kan u Piꞌleꞌ uvaꞌ kꞌujlik kan taꞌn u ijlenaal tu u Roma. As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ te unqꞌa ichusulibꞌeꞌ: —¿Kam u tijleꞌmeꞌ \sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\sc* uveꞌ ni tal unqꞌa tenameꞌ?— tiꞌk Aak. \m \v 14 Ech tal veꞌt unqꞌa ichusulibꞌ Aak ileꞌ: —At uxhchil ni alon uvaꞌ axh u Xhuneꞌ uveꞌ nik aqꞌon kuꞌ unqꞌa uxhchileꞌ xeꞌ u aꞌeꞌ; as at kaꞌl uxhchil ni alon uvaꞌ axh u Elías; as at kaꞌt uxhchil ni alon uvaꞌ axh u Jeremías as moj umaꞌtoj u qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ uvaꞌ kat ul taama unpajte,— tiꞌk chajnaj. \m \v 15 As: —¿Kano ex qꞌi? ¿Kam vijleꞌm uveꞌ netaleꞌ?— tiꞌk u Jesús. \m \v 16 As ech tal veꞌt u Luꞌ ileꞌ uvaꞌ Simón: —Axheꞌ taꞌ u Cristo, viKꞌaol u islich Tiixheꞌ,— tiꞌk naj. \m \v 17 Ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ te u Luꞌeꞌ: —Achvebꞌal chit axh Simón, ikꞌaol u Jonás, tan jit kuxh umaj vatz txꞌavaꞌilla aama kat alon see. Pet aꞌ vunBꞌaaleꞌ uvaꞌ echen tu almikaꞌ kat kꞌuchun visuuchil u yoleꞌ see. \m \v 18 As tuk val see, Simón, uvaꞌ axh Luꞌ unpajte. As viꞌ u sivaneꞌ\f + \fr 16.18 \ft U yoleꞌ uvaꞌ Luꞌ, as aꞌ ni tokkat «Petros» tu yolbꞌal griego. Pet u yoleꞌ uvaꞌ ni tal u Jesús tiꞌ u sivaneꞌ, as aꞌ ni tokkat «petra» tu yolbꞌal griego. As u yoleꞌ «petra», aꞌ isuuchileꞌ uvaꞌ «sivan» tu kuyolbꞌal.\f* tuk unkꞌujbꞌaꞌkat kan vuntenameꞌ uvaꞌ molomal svaꞌn. As u txꞌiꞌlanajeꞌ tukꞌ unqꞌa imooleꞌ uvaꞌ iqꞌesal unqꞌa paasan tziieꞌ uvaꞌ echen tu u kꞌaxkꞌola atinbꞌaleꞌ, as yeꞌ la olebꞌ tiꞌ isotzsal u tenameꞌ uvaꞌ molomal svaꞌn. \m \v 19 As tuk vaqꞌ veꞌt u eejleꞌmeꞌ tiꞌ uvaꞌ axh la ilon isuuchil u tenameꞌ uvaꞌ at jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ. As kam uvaꞌ la aal ibꞌancheꞌ vatz u txꞌavaꞌeꞌ, as aꞌeꞌ la bꞌanax tu almikaꞌ; as kam uvaꞌ la aaleꞌ uvaꞌ yeꞌ la bꞌanchu vatz u txꞌavaꞌeꞌ, as aꞌeꞌ yeꞌ la bꞌanchu tu almikaꞌ,— tiꞌk u Jesús. \m \v 20 As tal veꞌt Aak te chajnaj uvaꞌ yeꞌxhebꞌil la tal chajnaj ste uvaꞌ Aak u Cristo. \s1 Ni tal u Jesús vikamebꞌaleꞌ \r Marcos 8.31–9.1; Lucas 9.22-27 \p \v 21 As tu u qꞌiieꞌ, as xeꞌt veꞌt u Jesús tiꞌ talat isuuchil te unqꞌa ichusulibꞌeꞌ uvaꞌ la bꞌen Aak tu u Jerusalén. As techal chit la ipalebꞌe Aak unqꞌa kꞌaxkꞌoeꞌ taꞌn unqꞌa bꞌaal tenameꞌ, tukꞌ taꞌn unqꞌa iqꞌesal oksan iyol tenam vatz Tiixh, as tukꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ chusel tibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ. As la yatzꞌpi. As la ul taama Aak titoxvu qꞌii. \m \v 22 As teqꞌo veꞌt el u Luꞌeꞌ u Jesús sijunal. As imaj veꞌt u Luꞌeꞌ ivatz Aak tiꞌ uvaꞌ yeꞌ la tal Aak u yoleꞌ. Ech tal veꞌt naj ileꞌ: —¡Tiixh la kolon axh! ¡Aꞌ chiteꞌ yeꞌ la uch ibꞌanat uveꞌ naaleꞌ!— tiꞌk u Luꞌeꞌ. \m \v 23 As isuchqꞌi veꞌt tibꞌ Aak. As tal veꞌt Aak te u Luꞌeꞌ: —¡Jetzꞌen el sunvatz, Luꞌ! Tan aꞌ vitxumbꞌal u Satanás nooksa taviꞌ, tan yeꞌl uvaꞌ aꞌ koj u tetz u Tiixheꞌ atoꞌk taviꞌ. Pet aꞌ vitxumbꞌal unqꞌa uxhchileꞌ atoꞌk taviꞌ,— tiꞌk u Jesús. \p \v 24 As ech tal veꞌt Aak ileꞌ te unqꞌa ichusulibꞌeꞌ: —Abꞌiste ex uvaꞌ la esaꞌ etoksat etibꞌ sunkꞌatz, as jit vetxumbꞌaleꞌ la etoksa. Pet aꞌ uvaꞌ la ebꞌaneꞌ kam uvaꞌ nunbꞌaneꞌ, kꞌuxh la epalebꞌe kꞌaxkꞌo as moj la kam ex sviꞌ, \m \v 25 tan abꞌil uveꞌ aꞌ kuxh vitiichajileꞌ ni titzꞌa vatz u txꞌavaꞌeꞌ, as yeꞌl itiichajil ati kꞌatz u Tiixheꞌ. Pet abꞌil uvaꞌ la taqꞌ vitiichajileꞌ sviꞌ, as aꞌeꞌ uveꞌ at itiichajil kꞌatz Aak la ibꞌaneꞌ. \m \v 26 ¿As kam ibꞌaꞌnil qꞌi tiꞌ umaj uxhchil uvaꞌ la itxꞌak u vatz txꞌavaꞌeꞌ skajayil, as tul yeꞌl itiichajil ati kꞌatz u Tiixheꞌ? Tan yeꞌl umaj kam la uch taqꞌat u uxhchileꞌ tiꞌ uvaꞌ at vitiichajileꞌ kꞌatz Aak. \m \v 27 Tan la kuꞌ chꞌuꞌl \sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\sc* tu almikaꞌ tukꞌ unqꞌa ángel, as la litzꞌloꞌlan veꞌt u vulebꞌaleꞌ eela kuxh stukꞌ uvaꞌ aꞌ vunBꞌaaleꞌ la ilpi. As la ul vaqꞌ veꞌt itxꞌajaꞌm unqꞌa uxhchileꞌ sijununil tiꞌ uveꞌ kat ibꞌana. \m \v 28 As jik chit tuk val sete, tan at jolol ex uvaꞌ at ex tzitzaꞌ uvaꞌ yeꞌxnaj kam ex tul la ilej veꞌt u qꞌiieꞌ. As la etil veꞌt tul \sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\sc* tukꞌ u tijleꞌmeꞌ,— tiꞌk u Jesús. \c 17 \s1 Nijalpu veꞌt ikaꞌy u Jesús \r Marcos 9.2-13; Lucas 9.28-36 \p \v 1 Vaajil qꞌii stuul, as teqꞌo veꞌt u Jesús u Luꞌeꞌ stiꞌ, tukꞌ u Jacob, as tukꞌ u titzꞌineꞌ uvaꞌ Xhun. As bꞌen veꞌt Aak viꞌ umaꞌl u vitz uvaꞌ nim chit at jeꞌ. \m \v 2 As jalpu veꞌt ikaꞌy Aak vatz chajnaj. Vaꞌlik chit ilitzꞌloꞌlan veꞌt ivatz Aak echeꞌ nibꞌan u qꞌiieꞌ. As vaꞌlik chit ipolal veꞌt u toksaꞌm Aakeꞌ echeꞌ u sajeꞌ. \m \v 3 As chee veꞌt u Moisés tukꞌ u Elías vatz u Jesús tukꞌ chajnaj. As yolon veꞌt tukꞌ Aak. \m \v 4 As ech tal veꞌt u Luꞌ ileꞌ te u Jesús: —Kubꞌaal, bꞌaꞌneꞌ uvaꞌ la atin veꞌt oꞌ tzitzaꞌ. Asoj la asaꞌ, la kubꞌan oxvoꞌj tal pach: Umaꞌl eetz; umaꞌt tetz u Moisés; as umaꞌt tetz u Elías,— tiꞌk u Luꞌeꞌ. \m \v 5 As antelik kuxh iyolon u Luꞌeꞌ tul chee veꞌt umaꞌl u suutzꞌ uvaꞌ vaꞌlik chit ipolal. As atin veꞌt tiibꞌa u Jesús tukꞌ chajnaj. As tabꞌi veꞌt chajnaj umaꞌl u tuul viꞌ tu u suutzꞌeꞌ uvaꞌ ech ni tal ileꞌ: —¡Aꞌ vunKꞌaoleꞌ u vaaꞌ! ¡As xoꞌn chit sve! ¡As vaꞌl ichiibꞌ veꞌt vaama stiꞌ! ¡As aꞌeꞌ la enima!— tiꞌk u tuul viꞌ tu u suutzꞌeꞌ. \m \v 6 Tul uvaꞌ tabꞌi veꞌt unqꞌa ichusulibꞌ u Jesús u yoleꞌ, as yak kuxh xoꞌv veꞌt chajnaj. As kuꞌ veꞌt chajnaj qaaloj. As taqꞌ veꞌt kuꞌ chajnaj ivatz tu txꞌavaꞌ. \m \v 7 As jetzꞌen veꞌt ok u Jesús kꞌatz chajnaj. Ikan veꞌt ok Aak chajnaj. As ech tal Aak ileꞌ: —Txakpojtaj ex. Yeꞌ kuxh xoꞌv ex,— tiꞌk Aak. \m \v 8 As tul sajin veꞌt chajnaj, as yeꞌxhebꞌil atik veꞌt kꞌatz Aak. Pet Aak kuxh veꞌt atik sijunal. \p \v 9 As tul kuꞌ chꞌuꞌl u Jesús viꞌ u vitzeꞌ tukꞌ chajnaj, as ech tal veꞌt Aak ileꞌ te chajnaj: —Yeꞌxh katil la etalkat kam uvaꞌ kat kꞌuchpu sete. Pet tul la kam \sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\sc* as la ul taama unpajte, as aꞌn la etal veꞌteꞌ,— tiꞌk Aak. \p \v 10 As ech tal veꞌt unqꞌa ichusulibꞌ Aak ileꞌ: —¿Kam qꞌi uveꞌ ni tal unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ chusel tibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ tan uvaꞌ bꞌaxel la ul u Elías?— tiꞌk chajnaj. \m \v 11 Ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —An chiteꞌ uveꞌ ni tal chajnaj, tan tzꞌibꞌamal kan uvaꞌ bꞌaxel la ul u Elías tiꞌ tul ibꞌanat tuch unqꞌa tenameꞌ tiꞌ u vulebꞌaleꞌ. \m \v 12 Pet tuk val sete, tan ulyeꞌ u Elías. As yeꞌ kat exhlal u tijleꞌmeꞌ. As kat ibꞌan unqꞌa uxhchileꞌ ste kam uvaꞌ kat tal taama unqꞌa uxhchileꞌ stiꞌ. Echat chit tuk ulbꞌeloj \sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\sc*,— tiꞌk u Jesús. \m \v 13 As pal veꞌt chajnaj tu viyol u Jesús uvaꞌ aꞌ u Xhuneꞌ nikat tal Aak, uvaꞌ nikat aqꞌon kuꞌ unqꞌa uxhchileꞌ xeꞌ u aꞌeꞌ. \s1 Nibꞌaꞌnxisa u Jesús umaꞌl u xaak uvaꞌ atik ok subꞌul skꞌatz \r Marcos 9.14-29; Lucas 9.37-43 \p \v 14 As tul oon veꞌt chajnaj kꞌatz unqꞌa mamaꞌla tenameꞌ, as jetzꞌen veꞌt ok umaꞌl u naj kꞌatz u Jesús. Kuꞌ naj qaaloj vatz Aak. As ech tal naj ileꞌ te Aak: \m \v 15 —Pap, txum ivatz umaꞌl vas unkꞌaol, tan atoꞌk umaꞌl u chꞌoꞌm skꞌatz. As kam kuxh nibꞌan taꞌn u chꞌoꞌmeꞌ. As jatpajux kuxh bꞌen naj tu xamal as tukꞌ tu aꞌ. \m \v 16 As kat veqꞌo tzan vatz unqꞌa achusulibꞌeꞌ. As yeꞌ kat olebꞌ chajnaj tiꞌ ibꞌaꞌnxisaleꞌ,— tiꞌk u najeꞌ. \m \v 17 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —¡Ex chit bꞌa yeꞌ nekꞌujbꞌaꞌ ekꞌuꞌl sviꞌ! ¡As vaꞌlen kuxh vetxumbꞌaleꞌ! ¿Ma tuk kuxh atinoj in sexoꞌl uveꞌ netitzꞌa? ¿As la kuxh kol txꞌebꞌon veꞌt in qꞌa setiꞌ tiꞌ uvaꞌ la ekꞌujbꞌaꞌ ekꞌuꞌl sviꞌ? As eteqꞌotaj tzan u xaakeꞌ,— tiꞌk Aak. \m \v 18 As iyaa veꞌt u Jesús u subꞌuleꞌ uveꞌ atik ok kꞌatz u xaakeꞌ. As el veꞌt u subꞌuleꞌ tiꞌ naj. As yak kuxh bꞌaꞌnx veꞌt naj. \p \v 19 As tul uvaꞌ aꞌik kuxh veꞌt u Jesús tukꞌ unqꞌa ichusulibꞌeꞌ, as ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ te Aak: —¿Kam qꞌi uveꞌ yeꞌ kat olebꞌ oꞌ tiꞌ tel u subꞌuleꞌ kꞌatz u xaakeꞌ?— tiꞌk chajnaj. \m \v 20 Ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Yeꞌ kat olebꞌ ex tiꞌ tel u subꞌuleꞌ, tan tiꞌ uvaꞌ unbꞌiil kuxh u kꞌujlebꞌal ekꞌuꞌl ati. As tuk val sete, tan ech koj u kꞌujlebꞌal ekꞌuꞌleꞌ echeꞌ umaj iia uvaꞌ tetz mostaza uvaꞌ tzꞌup chittuꞌ, as la etaleꞌ te u vitzeꞌ uvaꞌ: «Qꞌaxen tu umaꞌt u atinbꞌaleꞌ,» chaj ex. As la chit ibꞌaneꞌ kam uvaꞌ la etaleꞌ, tan yeꞌle uvaꞌ yeꞌ koj la uch ebꞌanataꞌ. \m \v 21 Unqꞌa subꞌuleꞌ uvaꞌ echeꞌ u veeꞌ, tan tukꞌ kuxh nacho Tiixh as tukꞌ ikuypu vaꞌy vatz u Tiixheꞌ la elkat,— tiꞌk u Jesús.\f + \fr 17.21 \ft At kaꞌt unqꞌa oꞌtla uꞌujeꞌ uvaꞌ yeꞌ nichee u versículo 21 stuul.\f* \s1 Nikaꞌpu u Jesús talat vikamebꞌal \r Marcos 9.30-32; Lucas 9.43-45 \p \v 22 As tul yeꞌxnik el chꞌuꞌl u Jesús tu u Galilea tukꞌ unqꞌa ichusulibꞌeꞌ, as ech tal Aak ileꞌ: —Ineꞌ uvaꞌ in \sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\sc*, as la oksal ok in tiqꞌabꞌ unqꞌa uxhchileꞌ. \m \v 23 As la yatzꞌpu veꞌt in. As la ul vaama titoxvu qꞌii,— tiꞌk Aak. As txumun veꞌt chajnaj taꞌn viyol Aakeꞌ. \s1 Nichoon u Jesús tiꞌ u puajeꞌ uvaꞌ nijajpeꞌ tetz u tostiixheꞌ \p \v 24 As tul oon veꞌt u Jesús tu u Capernaúm tukꞌ unqꞌa ichusulibꞌeꞌ, as jetzꞌen veꞌt ok kaꞌl unqꞌa molol tetz puaj kꞌatz u Luꞌeꞌ, tan nik imolpu puaj tiꞌ ibꞌanchu tuch u tostiixheꞌ. Ech tal chajnaj ileꞌ te u Luꞌeꞌ: —¿Ma ni taqꞌ vechusuleꞌ ikutx?— tiꞌk chajnaj. \m \v 25 —Kano, ni taqꞌ Aakeꞌ,— tiꞌk u Luꞌeꞌ. \p As tul ok veꞌt u Luꞌeꞌ tu kabꞌal uvaꞌ atikkat u Jesús, as bꞌaxel kat yolon veꞌt Aak vatz u Luꞌeꞌ. Ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —¿Kam ni tal axh, Simón? ¿Abꞌil nijajpu u puajeꞌ ste taꞌn unqꞌa ijlenaaleꞌ? ¿Ma te unqꞌa aatenameꞌ? ¿Pet moj te unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ echen tu umaꞌt u tenam?— tiꞌk u Jesús. \m \v 26 —Aꞌ nijajpukat u puajeꞌ te unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ echen tu umaꞌt u tenam,— tiꞌk u Luꞌeꞌ. As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —An chiteꞌ uveꞌ naaleꞌ, tan yeꞌxhkam nijajax te unqꞌa aatenameꞌ. As la uchi uvaꞌ yeꞌl kukutx la qaqꞌeꞌ. \m \v 27 Pet tiꞌ uvaꞌ yeꞌ la yan itxumbꞌal unqꞌa uxhchileꞌ sqiꞌ, as kuxh tziꞌ u mar. Aqꞌ bꞌen u txeybꞌal txayeꞌ xeꞌ u aꞌeꞌ. As abꞌiste u txayeꞌ la jeꞌ chꞌuꞌl bꞌaxa as lajaj vitziꞌ txooeꞌ. As la alej umaꞌl u puaj titziꞌ txoo. As la ul achoo u eetzeꞌ tukꞌ u vetzeꞌ, jankꞌal uvaꞌ nijaj chajnaj te unqꞌa uxhchileꞌ,— tiꞌk u Jesús. \c 18 \s1 Ni tal u Jesús tiꞌ uvaꞌ abꞌil nim talcheꞌ \r Marcos 9.33-37; Lucas 9.46-48 \p \v 1 As an kuxh tu u ooraeꞌ, as jetzꞌen veꞌt ok unqꞌa ichusulibꞌ Aakeꞌ skꞌatz. As ech tal chajnaj ileꞌ te Aak: —¿Pap, abꞌiste oꞌ nim qalcheꞌ tiꞌ u kumooleꞌ la ibꞌaneꞌ tul la ilej u qꞌiieꞌ uvaꞌ la ok veꞌt u tenameꞌ jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ?— tiꞌk chajnaj. \m \v 2 As imolo veꞌt tzan u Jesús umaꞌl u tal xaak. As itxakbꞌaꞌ veꞌt Aak naj xoꞌl chajnaj. \m \v 3 As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Jik chit tuk val sete, tan asoj yeꞌ la ebꞌan vetxumbꞌaleꞌ echeꞌ itxumbꞌal unqꞌa talaj intxaꞌeꞌ, as yeꞌl etokebꞌal xoꞌl u tenameꞌ uvaꞌ at jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ uvaꞌ ni til Aak isuuchil, \m \v 4 tan abꞌil uvaꞌ nisaꞌ uvaꞌ nim talcheꞌ la ibꞌaneꞌ xoꞌl u tenameꞌ uvaꞌ at jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ, as aal bꞌaꞌneꞌ uvaꞌ ech vitxumbꞌaleꞌ echeꞌ vitxumbꞌal u tal xaakeꞌ. \m \v 5 As abꞌil uvaꞌ tukꞌ vunbꞌiieꞌ la ibꞌankat umaj bꞌaꞌnil te umaj talaj intxaꞌ echeꞌ u tal xaak ilaꞌ, as sveeꞌ la ibꞌankat. \s1 Niyolon u Jesús tiꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ la paavinsan vimooleꞌ \r Marcos 9.42-48; Lucas 17.1-2 \p \v 6 Pet abꞌil la kaꞌkabꞌinsan taama umaj u niman vetzeꞌ uvaꞌ yeꞌ yakꞌinoj vitxumbꞌaleꞌ tiꞌ vunyoleꞌ, as aal bꞌaꞌneꞌ uvaꞌ la kꞌalpik veꞌt ok umaj u nimla kaꞌ tiqul u uxhchileꞌ. As la sutil veꞌt bꞌen xeꞌ u mar. \m \v 7 As ech ni valkateꞌ sete, tan techal chiteꞌ la ul unqꞌa kꞌaxkꞌoeꞌ. As txumlebꞌal ivatz unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ la kaꞌkabꞌin taama taꞌn unqꞌa kꞌaxkꞌoeꞌ uvaꞌ la ipalebꞌe. ¡As oyebꞌ chit ivatz u uxhchileꞌ uvaꞌ la kaꞌkabꞌinsan taama umaj u niman vetzeꞌ! \p \v 8 As la val sete, tan asoj la paavin ex taꞌn veqꞌabꞌeꞌ moj taꞌn vetojeꞌ, as eyaꞌsataj epaavineꞌ eela kuxh stukꞌ uvaꞌ kat etzokꞌlu veꞌt el veqꞌabꞌeꞌ tukꞌ vetojeꞌ, tan aal bꞌaꞌneꞌ uvaꞌ ech exeꞌ echeꞌ umaj kuchꞌ as moj echeꞌ umaj koꞌx tul la ok ex tu vetiichajileꞌ uveꞌ yeꞌl iyaꞌtebꞌal, as tiꞌ uvaꞌ kꞌuxh at veqꞌabꞌeꞌ tukꞌ vetojeꞌ skaabꞌil tul aꞌ la bꞌenkat ex tu u choobꞌal paaveꞌ uveꞌ ni toypukat u xamaleꞌ uveꞌ yeꞌl iyaꞌtebꞌal. \m \v 9 Asoj la paavin ex taꞌn u bꞌaqꞌ evatzeꞌ, as eyaꞌsataj epaavineꞌ eela kuxh stukꞌ uvaꞌ kat eteesal veꞌt el u bꞌaqꞌ evatzeꞌ, tan aal bꞌaꞌneꞌ uvaꞌ umaꞌl kuxh u bꞌaqꞌ evatzeꞌ tul la ok ex tu uveꞌ atkat u tiichajileꞌ tetz vetaanxelaleꞌ, as tiꞌ uvaꞌ kꞌuxh at kaꞌvaꞌl u bꞌaqꞌ evatzeꞌ as tul aꞌ la bꞌenkat ex tu u choobꞌal paaveꞌ uveꞌ atkat u xamaleꞌ uvaꞌ yeꞌl iyaꞌebꞌal. \s1 U kꞌuchuvatz tiꞌ u kaneeroꞌ uveꞌ tzꞌejxinajle \r Lucas 15.3-7 \p \v 10 As etixvak unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ ech vitxumbꞌaleꞌ echeꞌ unqꞌa talaj intxaꞌeꞌ, tan jik chit la val sete, tan unqꞌa ángel uvaꞌ tetz unqꞌa uxhchileꞌ as atoꞌk vatz u Kubꞌaal Tiixheꞌ tu almikaꞌ. \p \v 11 As in uvaꞌ in \sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\sc*, as kat ul in tiꞌ unlochat unqꞌa tenameꞌ uveꞌ tzꞌejxinajle. \m \v 12 As ech nunbꞌaneꞌ echeꞌ umaꞌl u naj uvaꞌ at oꞌkꞌalal (100) ikaneeroꞌ. As tul kat itzꞌej kan naj umaj txoo, ¿as ma yeꞌ la taqꞌ kan naj bꞌelelaval toꞌkꞌal (99) unqꞌa ikaneeroꞌeꞌ tu u atinbꞌaleꞌ uvaꞌ yeꞌxhkam la bꞌanon as la bꞌen ichuk naj vikaneeroꞌeꞌ xoꞌl koobꞌal? \m \v 13 As ni val sete, asoj la ilej veꞌt naj txoo, as mamaꞌla chiibꞌichil la ibꞌan veꞌt naj tiꞌ txoo tiꞌ bꞌelelaval u toꞌkꞌaleꞌ uveꞌ yeꞌ kat tzꞌejxi. \m \v 14 As echat chit nibꞌan u Kubꞌaaleꞌ uveꞌ at tu almikaꞌ, tan yeꞌ nisaꞌ Aak uvaꞌ la tzꞌejxik kan umaj unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ ech vitxumbꞌaleꞌ echeꞌ unqꞌa talaj intxaꞌeꞌ. \s1 Niyolon u Jesús tiꞌ uvaꞌ kam isotzsat u niman tetz Aak ipaav vimool \p \v 15 Asoj la paavin umaj u eetzꞌin aatzikeꞌ savatz, as la aal isuuchil ste tul uvaꞌ axh kuxh stukꞌ sajunal. Asoj la tabꞌi vayoleꞌ, as bꞌaꞌn veꞌt aatineꞌ tukꞌ u eetzꞌin aatzikeꞌ. \m \v 16 Pet asoj yeꞌ la tabꞌi vayoleꞌ, as eeqꞌo umaj moj kaꞌvaꞌtoj u qitzꞌin qatzikeꞌ seeꞌ tiꞌ etalat isuuchil vipaaveꞌ ste. \m \v 17 Pet asoj yeꞌ la tabꞌi viyol unqꞌa qitzꞌin qatikeꞌ uvaꞌ la eeqꞌo seeꞌ, as la bꞌen aal veꞌteꞌ xoꞌl unqꞌa qitzꞌin qatzikeꞌ uveꞌ ni niman Tiixh. Asoj echat kuxh la ibꞌaneꞌ, as eela kuxh veꞌteꞌ tukꞌ umaj uxhchil uvaꞌ yeꞌ ni niman Tiixh as moj echeꞌ umaj u molol puaj tetz u Roma. \p \v 18 Tan jik chit tuk val sete, tan kam uveꞌ la etal ibꞌancheꞌ vatz u txꞌavaꞌeꞌ as aꞌeꞌ la bꞌanax tu almikaꞌ. As kam uvaꞌ la etaleꞌ uvaꞌ yeꞌ la bꞌanchu vatz u txꞌavaꞌeꞌ as aꞌeꞌ yeꞌ la bꞌanchu tu almikaꞌ. \m \v 19 As tuk val sete unpajte, tan asoj at kaꞌvoꞌj ex uvaꞌ la ikꞌul tibꞌ veyoleꞌ tzitzaꞌ vatz u txꞌavaꞌeꞌ tiꞌ umaj kam uvaꞌ la ejaj te vunBꞌaaleꞌ uveꞌ tu almikaꞌ, as la chit ibꞌan Aakeꞌ kam uvaꞌ la ejajeꞌ, \m \v 20 tan katil uvaꞌ atkat kaꞌvoꞌj moj oxvoꞌj uxhchil tiꞌ imolat tibꞌ tiꞌ vunbꞌiieꞌ, as at ineꞌ sxoꞌl,— tiꞌk u Jesús. \p \v 21 As jetzꞌen veꞌt ok u Luꞌeꞌ kꞌatz u Jesús. As ech tal veꞌt naj ileꞌ: —¿Pap, jatpajul la unsotzsa ipaav umaj vitzꞌin vatzik uvaꞌ la bꞌanon umaj vaꞌlexh sve? ¿Ma la unsotzsa ipaav asoj vujpajul la ibꞌan umaj vaꞌlexh sve?— tiꞌk u Luꞌeꞌ. \m \v 22 Ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —Yeꞌle, jit kuxh vujpajul la asotzsa ipaav u eetzꞌin aatzikeꞌ, pet vujpajul laval imutxꞌ la asotzsa ipaav u eetzꞌin aatzikeꞌ,— tiꞌk u Jesús. \s1 Kaꞌvaꞌl unqꞌa naj uvaꞌ atik itxꞌoj \p \v 23 As ech tal u Jesús ileꞌ: —Ech la ibꞌan u tijleꞌm u Tiixheꞌ echeꞌ kat ibꞌan umaꞌl u ijlenaal uvaꞌ kat tal veꞌt tixmal vitxꞌoj unqꞌa ikꞌameꞌ. \m \v 24 As tul kat tixma veꞌt u ijlenaaleꞌ vitxꞌoj unqꞌa ikꞌameꞌ, as bꞌex eqꞌoloj tzan umaꞌl u naj uvaꞌ xoꞌvebꞌal chit vitxꞌojeꞌ xeꞌ u ijlenaaleꞌ, tan laval mil vitxꞌojeꞌ atik veꞌteꞌ. \m \v 25 As yeꞌlik chit ipuaj naj atike tiꞌ ichooat vitxꞌojeꞌ. As tal veꞌt u ijlenaaleꞌ uvaꞌ la kꞌayil veꞌt naj, tukꞌ u tixqeleꞌ, tukꞌ unqꞌa initxaꞌeꞌ, as tukꞌ unqꞌa tetz najeꞌ skajayil tiꞌ ichoop veꞌt u txꞌojeꞌ xeꞌ u ijlenaaleꞌ. \m \v 26 As kuꞌ veꞌt u kꞌameꞌ qaaloj vatz u ijlenaaleꞌ tiꞌ ijajat kuybꞌal. As ech tal veꞌt naj ileꞌ: «Sotzsa unpaaveꞌ, pap. Txꞌebꞌ unbꞌiitoj in. As la chit unchoo vuntxꞌojeꞌ skajayil,» tiꞌk naj. \m \v 27 As itxum veꞌt u ijlenaaleꞌ ivatz naj. As kat isotzsa veꞌt u ijlenaaleꞌ ipaav naj tiꞌ vitxꞌojeꞌ skajayil. As kat chajpul veꞌt naj taꞌn u ijlenaaleꞌ. \m \v 28 As tul kuxh el chꞌuꞌl u kꞌameꞌ vatz u ijlenaaleꞌ, as ikꞌul naj umaꞌt vimool uvaꞌ atik unbꞌiil vitxꞌojeꞌ xeꞌ naj. As oꞌkꞌalal (100) qꞌii aqꞌon itxꞌoj u najeꞌ. Oora chit itxey veꞌt naj vas imooleꞌ. As ipochꞌ veꞌt naj iqul. As: «¡Oora choo vatxꞌojeꞌ cheel!» tiꞌk naj tal te vimooleꞌ. \m \v 29 As kuꞌ veꞌt vimool najeꞌ qaaloj vatz tiꞌ ijajat kuybꞌal te naj. «Sotzsa unpaaveꞌ. Txꞌebꞌ unbꞌiitoj in. As tuk chit unchoo vuntxꞌojeꞌ skajayil,» tiꞌk vimool najeꞌ. \m \v 30 As echeꞌ nikat koj tabꞌi naj viyol vimooleꞌ. Pet taqꞌ veꞌt bꞌen naj vimooleꞌ tu u kaarsa. As techanal la ichoo vitxꞌojeꞌ kajayil uveꞌ nik tal naj. \p \v 31 Tul til veꞌt unjoltu unqꞌa kꞌameꞌ, as chꞌoꞌn veꞌt te chajnaj. As bꞌex tal veꞌt chajnaj te u ijlenaaleꞌ kam uveꞌ kat tulbꞌe naj vimooleꞌ. \m \v 32 As tul tabꞌi veꞌt u ijlenaaleꞌ, as imolo veꞌt tzan u ijlenaaleꞌ u najeꞌ. As ech tal veꞌt u ijlenaal ileꞌ te naj: «¡Axh chit txꞌiꞌla aamaeꞌ vil! Tan kꞌuxh nim chit vatxꞌojeꞌ siinxeꞌ, as kat unsotzsa veꞌt apaav tiꞌ vatxꞌojeꞌ, tan tiꞌ uvaꞌ kat ajaj kuybꞌal sve. \m \v 33 ¡As kat koj atxum ivatz u najeꞌ uveꞌ atik itxꞌoj saxeꞌ echeꞌ uvaꞌ kat unbꞌan see!» tiꞌk u ijlenaaleꞌ. \m \v 34 As ul veꞌt iviꞌ u ijlenaaleꞌ. As taqꞌ veꞌt ok u ijlenaaleꞌ naj te unqꞌa qꞌosonaleꞌ tiꞌ iqꞌospu naj, techal la ichoo naj vitxꞌojeꞌ skajayil. \m \v 35 Echat la ibꞌan u Tiixheꞌ sete uvaꞌ echen tu almikaꞌ, asoj jit ayaꞌl ekꞌuꞌl la esotzsa ipaav unqꞌa etitzꞌin etatzikeꞌ tiꞌ u vaꞌlexheꞌ uvaꞌ la ibꞌan sete,— tiꞌk u Jesús. \c 19 \s1 Nichusun u Jesús uvaꞌ yeꞌ la uch ijatxat tibꞌ umaj u naj tukꞌ tixqel \r Marcos 10.1-12; Lucas 16.18 \p \v 1 As tul yaꞌ veꞌt talat u Jesús unqꞌa yoleꞌ, as el veꞌt chꞌuꞌl Aak tu u Galilea. As oon veꞌt Aak tu u Judea jalit u nimla aꞌeꞌ u Jordán. \m \v 2 As aꞌ chit mamaꞌla tenameꞌ xekik tiꞌ Aak. As ibꞌaꞌnxisa veꞌt Aak unqꞌa aachꞌoꞌmeꞌ tzitziꞌ. \p \v 3 As ul veꞌt kaꞌl unqꞌa fariseo tiꞌ ichꞌotil umaꞌl u yol te Aak as tiꞌ ichukax ipaav Aak. Ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ: —¿Ma la uch ijatxat tibꞌ umaj naj tukꞌ tixqeleꞌ kꞌuxh kam kuxh stiꞌ?— tiꞌk chajnaj. \m \v 4 Ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —Tan tixeꞌtebꞌal u vatz txꞌavaꞌeꞌ kat icheesa u Tiixheꞌ u najeꞌ as kat icheesa Aak u ixojeꞌ. \m \v 5 As ech kat tal veꞌt u Tiixh ileꞌ: «Estiꞌeꞌ la taqꞌ kan u najeꞌ vitxutxeꞌ tukꞌ vibꞌaaleꞌ. As la teqꞌo tibꞌ naj tukꞌ u tixqeleꞌ. As unvatzul kuxh veꞌteꞌ tukꞌ u tixqeleꞌ,» tiꞌk u Tiixheꞌ. \m \v 6 As jit veꞌt kaꞌvaꞌl. Pet eela kuxh stukꞌ uvaꞌ umaꞌl kuxh veꞌteꞌ vatz Aak. Estiꞌeꞌ la val sete, tan abꞌil uvaꞌ aꞌ u Tiixheꞌ kat bꞌanon uvaꞌ kat teqꞌo tibꞌ, as yeꞌxhebꞌil la jatxon ivatz,— tiꞌk u Jesús. \m \v 7 As ech tal veꞌt unqꞌa fariseo ileꞌ: —¿As kam qꞌi uveꞌ ni tal u Moisés uvaꞌ la itzꞌibꞌa kan u najeꞌ tu umaj uꞌuj tiꞌ uvaꞌ kam stiꞌ la ijatxkat tibꞌ naj tukꞌ u tixqeleꞌ? As la uch ijatxat tibꞌ naj tukꞌ u tixqeleꞌ,— tiꞌk unqꞌa fariseo. \m \v 8 Ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —As tiꞌ kuxh vipaasan tziil unqꞌa tenameꞌ, as kat taqꞌ veꞌt u Moisés tokebꞌal u jatxiibꞌeꞌ. Pet jitꞌeꞌcheꞌ uvaꞌ kat tal kan u Tiixheꞌ bꞌaxa. \m \v 9 As tuk val sete, u najeꞌ uvaꞌ kat ijatxeꞌl u tixqeleꞌ as tul yeꞌl ixoj kat iyansa tibꞌ tukꞌ umaꞌtoj naj, asoj la teqꞌo tibꞌ naj tukꞌ umaꞌt ixoj, as la paavin veꞌt naj vatz u Tiixheꞌ. As echat la ibꞌan umaꞌt u najeꞌ, tan la paavin veꞌt naj asoj la tixqeli naj u ixojeꞌ uveꞌ jatxel tibꞌ tukꞌ vitzumeleꞌ,— tiꞌk u Jesús. \p \v 10 As ech tal veꞌt unqꞌa ichusulibꞌ u Jesús ileꞌ: —Asoj ech isuuchil u yoleꞌ tiꞌ tatin umaj naj tukꞌ u tixqeleꞌ, as aal bꞌaꞌneꞌ bꞌa uvaꞌ yeꞌ la ichuk naj tixqel,— tiꞌk chajnaj. \m \v 11 Ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —Jit kajayil unqꞌa najeꞌ la txꞌolon ikuyat u yolaꞌ. Pet aꞌ kuxh unqꞌa najeꞌ uveꞌ la taqꞌ u Tiixheꞌ ste tiꞌ ikuyataꞌ. \m \v 12 Tan at unqꞌa najeꞌ uvaꞌ at tzan stiꞌ tul yeꞌxnik itzꞌebꞌi uvaꞌ yeꞌl tixqel nichukeꞌ. As at unqꞌa najeꞌ uvaꞌ an kuxh umaꞌt naj ni bꞌanon ste uvaꞌ yeꞌl tixqel nichukeꞌ. As at unqꞌa najeꞌ uvaꞌ an kuxheꞌ ni bꞌanon jeꞌ ste uvaꞌ yeꞌl veꞌt tixqel nichukeꞌ. As nibꞌaneꞌ tiꞌ toksat taama tiꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ,— tiꞌk u Jesús. \s1 Ni taqꞌ u Jesús ibꞌaꞌnil tiꞌ unqꞌa talaj intxaꞌeꞌ \r Marcos 10.13-16; Lucas 18.15-17 \p \v 13 As eqꞌol veꞌt ok kaꞌl unqꞌa talaj intxaꞌ vatz u Jesús tiꞌ uvaꞌ la taqꞌ jeꞌ Aak iqꞌabꞌ tiꞌ chiintxaꞌ as la inach Aak Tiixh stiꞌ. As yaan veꞌt unqꞌa ichusulibꞌ Aakeꞌ te unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ nik eqꞌon ok unqꞌa talaj intxaꞌeꞌ vatz Aak. \m \v 14 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —Echajputaj ok tzan unqꞌa talaj intxaꞌeꞌ sunkꞌatz. As yeꞌ kuxh emaj chiintxaꞌ, tan abꞌil uvaꞌ ech itxumbꞌaleꞌ echeꞌ vitxumbꞌal unqꞌa talaj intxaꞌeꞌ, as aꞌeꞌ uveꞌ at tokebꞌal xoꞌl unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ at jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ,— tiꞌk u Jesús. \m \v 15 As taqꞌ veꞌt jeꞌ u Jesús iqꞌabꞌ tiꞌ iviꞌ unqꞌa talaj intxaꞌeꞌ tiꞌ taqꞌat Aak vibꞌaꞌnileꞌ stiꞌ. Tul bꞌaꞌnxi, as bꞌen veꞌt Aak. \s1 Niyolon u Jesús tukꞌ umaꞌl u txꞌioliqꞌii \r Marcos 10.17-31; Lucas 18.18-30 \p \v 16 As bꞌex uloj umaꞌl u chelem naj kꞌatz u Jesús. As ech tal veꞌt naj ileꞌ te Aak: —¿Bꞌaꞌnla Chusul, abꞌiste u bꞌaꞌneꞌ la unbꞌaneꞌ tiꞌ uvaꞌ at untiichajil uvaꞌ yeꞌl iyaꞌtebꞌal?— tiꞌk naj. \m \v 17 Ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —¿Kam qꞌi uvaꞌ, «Bꞌaꞌnla Chusul,» chꞌaxh sve? Tan yeꞌl umaj bꞌaꞌnla chusul ati. Pet taꞌneꞌ u Tiixheꞌ. Pet asoj nasaꞌ uvaꞌ at atiichajil kꞌatz Aak, as nima unqꞌa tzaqꞌiteꞌ uveꞌ ni tal Aak,— tiꞌk u Jesús. \m \v 18 —¿Abꞌisteeꞌ qꞌi, Pap, u tzaqꞌiteꞌ uveꞌ naaleꞌ?— tiꞌk naj. As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: \q1 Ayatzꞌak umaj uxhchil. Achukak eexoj. \q1 Elqꞌiꞌk axh. Acheesak ipaav amool. \q1 \v 19 Nima abꞌaal; nima atxutx. \q1 As xoꞌnoj u eetzꞌin aatzikeꞌ see echeꞌ uvaꞌ nabꞌan jeꞌ see,— \m tiꞌk u Jesús. \m \v 20 —As nimamal chiteꞌ svaꞌn skajayil tul chꞌoo telik in. ¿Pet kam umaꞌtoj qꞌi, Pap, la unbꞌaneꞌ?— tiꞌk naj. \m \v 21 —Asoj aꞌ nasaꞌ uvaꞌ jik chit axh vatz u Tiixheꞌ, as kuxh kꞌayi kan unqꞌa txꞌiibꞌal aqꞌiieꞌ skajayil. As la ajatx veꞌt vijaꞌmileꞌ xoꞌl unqꞌa meebꞌaꞌeꞌ. As siꞌu. Xekebꞌen sviꞌ. As nimal u bꞌaꞌnileꞌ lakꞌul tu almikaꞌ,— tiꞌk u Jesús. \m \v 22 As tul tabꞌi u chelem najeꞌ u yoleꞌ uvaꞌ tal u Jesús, as txumun veꞌt naj tul bꞌen naj, tan tiꞌ uvaꞌ nimal u txꞌiibꞌal iqꞌii najeꞌ atike. \p \v 23 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ te unqꞌa ichusulibꞌeꞌ: —Jik chit tuk val sete, tan kaꞌl tzii stiꞌ uvaꞌ at tokebꞌal umaj txꞌioliqꞌii xoꞌl u tenameꞌ uvaꞌ at jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ. \m \v 24 As tuk val sete unpajte, tan oora kuxheꞌ la pal umaj camello tu vixotoꞌlil umaj tzꞌisbꞌal bꞌaj tiꞌ uvaꞌ la ok umaj txꞌioliqꞌii xoꞌl u tenameꞌ uvaꞌ at jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ,— tiꞌk u Jesús. \m \v 25 As tul tabꞌi unqꞌa ichusulibꞌ Aakeꞌ u yoleꞌ, as teqꞌo veꞌt taama chajnaj. As ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ te Aak: —Asoj ech la ibꞌaneꞌ echeꞌ uveꞌ, ¿as abꞌil veꞌteꞌ qꞌi la ok xoꞌl vitenam u Kubꞌaal Tiixheꞌ?— tiꞌk chajnaj. \m \v 26 As isaji veꞌt u Jesús chajnaj. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —As vatz unqꞌa uxhchileꞌ, as aꞌ chiteꞌ yeꞌ la uchi. Pet ech koj vatz u Tiixheꞌ, tan la chit ibꞌaneꞌ,— tiꞌk u Jesús. \m \v 27 As ech tal veꞌt u Luꞌ ileꞌ te u Jesús: —Kat qaqꞌlu veꞌt kan unqꞌa qetzeꞌ skajayil. As il oꞌ xekel veꞌt oꞌ seeꞌ. ¿As kam qꞌi la aqꞌax sqe?— tiꞌk u Luꞌeꞌ. \m \v 28 Ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —Tuk val sete, jankꞌal ex uveꞌ xekel chit ex sviꞌ, as la ilej umaꞌl u qꞌii uvaꞌ la jalpul veꞌt unqꞌa txumbꞌaleꞌ skajayil, tul la xonebꞌ veꞌt \sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\sc* tu xonlebꞌaleꞌ uvaꞌ nim talcheꞌ uvaꞌ ni litzꞌloꞌlaneꞌ. As antu veꞌt ex la xonebꞌ veꞌt ex tu kabꞌlavat unqꞌa bꞌaꞌnla xonlebꞌaleꞌ tiꞌ ebꞌanat isuuchil kabꞌlaval jolol unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ tiaal Israel, \m \v 29 tan abꞌil uvaꞌ la taqꞌ kan ikabꞌal tiꞌ ixekebꞌ sviꞌ, moj la taqꞌ kan titzꞌin tatzik, moj itxutx, moj ibꞌaal, moj tixqel, moj meꞌal ikꞌaol, as moj itxꞌavaꞌ; as oꞌkꞌalal (100) ichꞌexel u tetzeꞌ la aqꞌax veꞌt ste tiꞌ unqꞌa tetzeꞌ uvaꞌ kat taqꞌ kan sviꞌ. As at veꞌt itiichajil uvaꞌ yeꞌl iyaꞌtebꞌal. \m \v 30 As la val sete, tan nimal unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ ni toksal iqꞌii taꞌn unqꞌa tenameꞌ, as tul aꞌeꞌ uvaꞌ jit nim talpeꞌ vatz u Tiixheꞌ. Pet ech koj unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ yeꞌl iqꞌii vatz unqꞌa tenameꞌ, as aꞌeꞌ uvaꞌ nim talcheꞌ vatz u Tiixheꞌ. \c 20 \s1 Umaꞌl u kꞌuchuvatz tiꞌ kaꞌl unqꞌa aqꞌonvil \p \v 1 Tan ech nibꞌan u tijleꞌm u Tiixheꞌ echeꞌ nibꞌan umaj u bꞌaal aqꞌon. Tul kat sajbꞌu veꞌteꞌ, as kat el veꞌt u bꞌaal aqꞌoneꞌ tiꞌ ichukat ikꞌam tiꞌ u taqꞌoneꞌ. \m \v 2 As ikꞌul tibꞌ iyol naj tukꞌ kaꞌl unqꞌa aqꞌonvil uvaꞌ kaniꞌch la choopkat chajnaj tiꞌ qꞌii. As ichaj bꞌen naj chajnaj tiꞌ u aqꞌoneꞌ. \m \v 3 Tul oon bꞌeluval oora, as el veꞌt u bꞌaal aqꞌoneꞌ. As bꞌex ilej veꞌt naj kaꞌt unqꞌa aqꞌonvileꞌ uvaꞌ txakleꞌl kuxh tu kꞌayibꞌal, tan tiꞌ uvaꞌ yeꞌlik taqꞌon chajnaj atike. \m \v 4 As: «Bꞌenojtaj ex sviꞌ aqꞌonvoj. As la unchoo veqꞌiieꞌ, kaniꞌch uvaꞌ la itxꞌak umaꞌl aqꞌonvil,» tiꞌk u bꞌaal aqꞌoneꞌ. As bꞌen veꞌt chajnaj aqꞌonvoj. \m \v 5 Tul chaqꞌaan veꞌt qꞌii, as el veꞌt u bꞌaal aqꞌoneꞌ. As echat chit kat ibꞌan veꞌt u bꞌaal aqꞌoneꞌ tukꞌ kaꞌt aqꞌonvil. Tul kat oon oxvaꞌl oora kuꞌqꞌii, as echat chit kat ibꞌan u bꞌaal aqꞌoneꞌ unpajte tukꞌ kaꞌt aqꞌonvil. \m \v 6 As tul kat oon oꞌvaꞌl oora kuꞌqꞌii, as el veꞌt u bꞌaal aqꞌoneꞌ. As ilej veꞌt naj kaꞌt unqꞌa aqꞌonvil uveꞌ yeꞌlik taqꞌon. As ech tal veꞌt u bꞌaal aqꞌon ileꞌ te chajnaj: «¿Kam qꞌi uvaꞌ at kuxh ex tu u qꞌiiaꞌ? As yeꞌl ex netaqꞌonveꞌ,» tiꞌk u bꞌaal aqꞌoneꞌ. \m \v 7 «Yeꞌle, pap, tan yeꞌxhebꞌil kat aqꞌon qaqꞌon,» tiꞌk chajnaj. As: «Bꞌenoj ex bꞌa sviꞌ. As la unchoo veqꞌii, kaniꞌch uvaꞌ la itxꞌak umaj aqꞌonvil,» tiꞌk u bꞌaal aqꞌoneꞌ te chajnaj. As bꞌen veꞌt chajnaj aqꞌonvoj. \p \v 8 Tul tzꞌotin veꞌteꞌ, as tal veꞌt u bꞌaal aqꞌoneꞌ te u ilol tetz isuuchil u aqꞌoneꞌ. As ech tal veꞌt naj ileꞌ: «Molo tzan unqꞌa aqꞌonvileꞌ skajayil. As choo veꞌt chajnaj. As bꞌaxel la achoo unqꞌa aqꞌonvileꞌ uveꞌ kat ul timoxtel. As imoxtel la achoo unqꞌa aqꞌonvileꞌ uveꞌ bꞌaxel kat uli,» tiꞌk u bꞌaal aqꞌoneꞌ. \m \v 9 Tul choop veꞌt unqꞌa aqꞌonvileꞌ uveꞌ bꞌiitik kuxh ibꞌen veꞌt qꞌii tul ok aqꞌonvoj, as ijaꞌmil umaꞌl qꞌii aqꞌon kat choopkat chajnaj. \m \v 10 Tul til veꞌt unqꞌa najeꞌ uveꞌ qꞌalaꞌm chit xeꞌt aqꞌonvoj, as tal jeꞌ chajnaj ste uvaꞌ kamal nimal tuk choopojkat veꞌt chajnaj uvaꞌ nikat taleꞌ. As tul choop veꞌt chajnaj, as eela kuxh ijaꞌmil chajnaj kat ibꞌana. \m \v 11 As tul ikꞌul veꞌt chajnaj vijaꞌmileꞌ, as yan veꞌt ikꞌuꞌl chajnaj. As xeꞌt veꞌt chajnaj tiꞌ iyolax u bꞌaal aqꞌoneꞌ. \m \v 12 Ech tal chajnaj ileꞌ: «Umaꞌl kuxh oora kat aqꞌonvu unqꞌa naj ileꞌ. As eela kuxh u kujaꞌmileꞌ tukꞌ chajnaj kat ibꞌan naj. As tul il oꞌ ilaꞌ uvaꞌ umaꞌl chit qꞌii kat aqꞌonv oꞌ vatz u qꞌiieꞌ uveꞌ vaꞌl chit ikꞌachoneꞌ,» tiꞌk chajnaj. \m \v 13 As ech tal veꞌt u bꞌaal aqꞌon ileꞌ te umaꞌl u aqꞌonvileꞌ: «Txaj, yeꞌl umaj onkonil nunbꞌan see, ¿tan ma yeꞌ kat ikꞌul tibꞌ kuyol bꞌa uvaꞌ kaniꞌch la unchookat axh tiꞌ qꞌii? \m \v 14 As kꞌul vajaꞌmileꞌ. As kuxh veꞌteꞌ, tan ayaꞌl chit unkꞌuꞌl kat vaqꞌ vijaꞌmil chajnajeꞌ echeꞌ uvaꞌ kat vaqꞌ see. \m \v 15 As in kuxheꞌ la alon kam la unbꞌan tukꞌ u vetzeꞌ. ¿Pet moj nichꞌoꞌn aama tiꞌ uvaꞌ ni voybꞌe ivatz kaꞌl unqꞌa aqꞌonvileꞌ?» tiꞌk u bꞌaal aqꞌoneꞌ. \p \v 16 Estiꞌeꞌ ni val sete uvaꞌ at unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ echen kꞌatz u Tiixheꞌ uveꞌ la ilpi tukꞌ vitxumbꞌaleꞌ, as tul aꞌeꞌ uvaꞌ jetzꞌennal el kꞌatz Aak. Pet at unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ texh jetzꞌennal el kꞌatz Aak uvaꞌ la ilpi, as tul aꞌeꞌ uvaꞌ echen kꞌatz Aak. As at unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ bꞌaxel, as aꞌeꞌ imoxtel. As at unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ timoxtel, as aꞌeꞌ bꞌaxel,— tiꞌk u Jesús.\f + \fr 20.16 \ft At kaꞌt unqꞌa yol uvaꞌ tzꞌibꞌamal kan uvaꞌ ech ni tal ileꞌ: Tan nimal unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ molomal. As kaꞌl kuxh txaael sxoꞌl.\f* \s1 Ni tal u Jesús vikamebꞌaleꞌ titoxpa \r Marcos 10.32-34; Lucas 18.31-34 \p \v 17 As tul bꞌen veꞌt u Jesús tu bꞌey tiꞌ toon tu u Jerusalén, as imolo veꞌt el Aak kabꞌlaval unqꞌa ichusulibꞌeꞌ. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: \m \v 18 —Il oꞌ maꞌt veꞌt jeꞌ oꞌ tu u Jerusalén. As tuk oksaloj ok \sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\sc* tiqꞌabꞌ unqꞌa iqꞌesal oksan iyol tenam vatz Tiixh tukꞌ te unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ chusel tibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ. As tuk alaxoj unkameꞌ. As la yatzꞌpu veꞌt in. \m \v 19 As tuk oksaloj in tiqꞌabꞌ unqꞌa jit tiaal Israel. As la eesal unqꞌii. As la qꞌospu veꞌt in. As la aqꞌax veꞌt jeꞌ in vatz umaꞌl u kurus tiꞌ unkameꞌ. As titoxvu qꞌii, la ul vaama,— tiꞌk u Jesús. \s1 Nijajpu bꞌaꞌnil te u Jesús taꞌn vitxutx u Jacob tukꞌ u Xhuneꞌ \r Marcos 10.35-45 \p \v 20 As jetzꞌen veꞌt ok u tixqel u Zebedeo kꞌatz u Jesús. As xekik kaꞌvaꞌl unqꞌa taleꞌ stiꞌ, u Jacob tukꞌ u Xhuneꞌ. As kuꞌ veꞌt u naneꞌ qaaloj vatz u Jesús. As ech tal ileꞌ te Aak: —Pap, la unjaj bꞌaꞌnil see,— tiꞌke. \m \v 21 —¿Kam ni tal aama qꞌi?— tiꞌk u Jesús. —Aꞌ ni valeꞌ uvaꞌ tul la ok axh ijlenaalil, as la akꞌujbꞌaꞌ uvaꞌ la xonebꞌ kaꞌvaꞌl u valeꞌ sakꞌatz. Umaꞌl la xonebꞌ tasebꞌal; as umaꞌt la xonebꞌ tamax,— tiꞌk u tixqel u Zebedeo. \m \v 22 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —Yeꞌ nepal stuul kam uveꞌ nejaj sve. ¿As ma la etxꞌol epal tu u kꞌaxkꞌoeꞌ uveꞌ tuk unpalebꞌe; as ma la etxꞌol epal tu u kamchileꞌ uvaꞌ tuk unpalebꞌe?— tiꞌk u Jesúseꞌ. —Kano, la kutxꞌoleꞌ,— tiꞌk chajnaj. \m \v 23 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ te chajnaj: —An chiteꞌ, tan la pal ex tu u kꞌaxkꞌoeꞌ uveꞌ tuk unpalebꞌe. As la pal ex tu u kamchileꞌ uveꞌ tuk palojkat in. Pet ech koj uvaꞌ netal exonebꞌ tunsebꞌal tukꞌ tu vunmaxeꞌ, tan jit ineꞌ la aqꞌon sete. Pet aꞌ la aqꞌaxkat te unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ txaael veꞌt taꞌn u Tiixheꞌ, tan bꞌanel veꞌt tucheꞌ taꞌn Aak tiꞌ taqꞌax ste,— tiꞌk u Jesús. \p \v 24 As tul tabꞌi veꞌt lavat unqꞌa ichusulibꞌ Aakeꞌ, as ul veꞌt iviꞌ chajnaj tiꞌ kaꞌvaꞌl unqꞌa imooleꞌ. \m \v 25 As imolo veꞌt tzan u Jesús unqꞌa ichusulibꞌeꞌ. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ te chajnaj: —Ootzimal setaꞌn uvaꞌ jankꞌal unqꞌa najeꞌ uveꞌ at tijleꞌm vatz u txꞌavaꞌeꞌ as nim chit chajnaj ninacheꞌ tiꞌ ibꞌekꞌat unqꞌa tenameꞌ. \m \v 26 Pet jitꞌeꞌch la ibꞌan sexoꞌl tan abꞌiste ex uvaꞌ nesaꞌ uvaꞌ nim etalcheꞌ tiꞌ unqꞌa emooleꞌ, as exeꞌ la lochon vemooleꞌ la ibꞌaneꞌ. \m \v 27 As ex uvaꞌ nesaꞌ uvaꞌ at etijleꞌm xoꞌl unqꞌa emooleꞌ, as ex lochol tetz vemooleꞌ. \v 28 Echeꞌ kat koj ul \sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\sc* tiꞌ uvaꞌ la lochpi taꞌn unqꞌa tenameꞌ. Pet kat uli tiꞌ taqꞌat tibꞌ kamoj tiꞌ iqꞌalpul unqꞌa tenameꞌ vatz vipaaveꞌ,— tiꞌk u Jesús. \s1 Nibꞌaꞌnxisa u Jesús kaꞌvaꞌl unqꞌa tzot \r Marcos 10.46-52; Lucas 18.35-43 \p \v 29 As tul el veꞌt chꞌuꞌl u Jesús tu u Jericó, as aꞌ chit mamaꞌla tenameꞌ xekebꞌ veꞌt tiꞌ Aak. \m \v 30 As xonlik kaꞌvaꞌl unqꞌa tzot tziꞌ bꞌey. Tul tabꞌi chajnaj ipal veꞌt u Jesús, as sikꞌin veꞌt chajnaj. Ech nikat tal chajnaj ileꞌ: —¡Pap tiaal David, txum kuvatz!— tiꞌk chajnaj. \m \v 31 As iyaa veꞌt unqꞌa tenameꞌ kaꞌvaꞌl u tzoteꞌ tiꞌ uvaꞌ la yaꞌ chajnaj tiꞌ isikꞌineꞌ. As aal chit taqꞌ veꞌt jeꞌ chajnaj tuul iviꞌ. Ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ: —¡Pap tiaal David, txum kuvatz!— tiꞌk chajnaj. \m \v 32 As txakebꞌ veꞌt u Jesús. As imolo veꞌt tzan Aak chajnaj. Ech tal Aak ileꞌ te chajnaj: —¿Kam qꞌi nesaꞌ uvaꞌ la unbꞌaneꞌ?— tiꞌk Aak. \m \v 33 As ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ: —Pap, aꞌ ni qaleꞌ uvaꞌ la ilon vas kuvatzeꞌ,— tiꞌk chajnaj. \m \v 34 As itxum veꞌt u Jesús ivatz chajnaj. Ikan veꞌt ok Aak vivatz chajnajeꞌ. As yak kuxh ilon veꞌt chajnaj. As xekebꞌ veꞌt chajnaj tiꞌ u Jesús. \c 21 \s1 Ni tok u Jesús tu u Jerusalén \r Marcos 11.1-11; Lucas 19.28-40; Xhun 12.12-19 \p \v 1 Tul bꞌiitik kuxh toon veꞌt u Jesús tu u Jerusalén tukꞌ unqꞌa ichusulibꞌeꞌ, as oon veꞌt Aak tu u tal tenam u Betfagé kꞌatz umaꞌl u vitz uvaꞌ Olivos. As ichaj veꞌt bꞌen Aak kaꞌvaꞌl unqꞌa ichusulibꞌeꞌ. \m \v 2 Ech tal Aak ileꞌ te chajnaj: —Bꞌenoj ex tu u tal tenameꞌ uveꞌ at tzan. Tul la oon ex, as la bꞌen elej umaꞌl u bꞌur tukꞌ umaꞌl u tal uvaꞌ kꞌalel kan. La esaapu txoo; as la eteqꞌo tzan txoo. \m \v 3 Asoj abꞌil la yaaon ex tiꞌ txoo, as ech la etal ileꞌ: «Aꞌ u Kubꞌaaleꞌ tuk txakonsan txoo,» chaj ex la etaleꞌ,— tiꞌk u Jesús. \m \v 4 As ech kat bꞌex ibꞌan umaꞌl u yol ileꞌ uveꞌ alel kan taꞌn umaꞌl u qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ: \q1 \v 5 Etaltaj te unqꞌa tenameꞌ uveꞌ tu u Sion uvaꞌ: \q1 Il vetijlenaal ileꞌ tul setiꞌ. \q1 As sula txumbꞌal u txumbꞌaleꞌ eqꞌomal staꞌn. \q1 As at jeꞌ tiꞌ umaꞌl u tal bꞌur, u tal umaꞌl u bꞌur tetz ijatz, tiꞌk u yoleꞌ. \p \v 6 As bꞌen veꞌt kaꞌvaꞌl unqꞌa ichusulibꞌ Aakeꞌ. As ibꞌan veꞌt chajnaj kam uvaꞌ tal Aak te chajnaj. \m \v 7 As teqꞌo veꞌt chajnaj u bꞌureꞌ tukꞌ u tal bꞌureꞌ. As taqꞌ veꞌt jeꞌ chajnaj unqꞌa ixbꞌuꞌjeꞌ tiꞌ u tal bꞌureꞌ. As jeꞌ veꞌt u Jesús tiꞌ txoo. \m \v 8 As at unqꞌa uxhchileꞌ kat iliipu kuꞌ unqꞌa ixbꞌuꞌjeꞌ tu bꞌey. As ati uvaꞌ bꞌex itzokꞌ tzan xaj chꞌiꞌm. As kat taqꞌ kuꞌ tu bꞌey vatz Aak, tan aꞌ chit mamaꞌla tenameꞌ xekik tiꞌ Aak. \m \v 9 As unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ bꞌaxik vatz u Jesús tukꞌ uveꞌ xekik tiꞌ Aak, as taqꞌ veꞌt jeꞌ tuul iviꞌ tiꞌ isikꞌineꞌ tiꞌ Aak. As ech tal ileꞌ: —¡Qoksataj iqꞌii u tiaal David! ¡Tan achvebꞌal chit tuleꞌ tukꞌ vibꞌii u Kubꞌaaleꞌ! ¡As qoksataj iqꞌii tan nim talcheꞌ uveꞌ echen tu almikaꞌ!— tiꞌk unqꞌa tenameꞌ. \m \v 10 As tul ok veꞌt u Jesús tu u Jerusalén, as sotz veꞌt ikꞌuꞌl unqꞌa tenameꞌ. As at unqꞌa tenameꞌ ech nik tal ileꞌ svatzaj: —¿Abꞌileꞌ qꞌi uveꞌ tuleꞌ?— tiꞌk unqꞌa tenameꞌ. \m \v 11 Ech tal veꞌt kaꞌt unqꞌa tenam ileꞌ: —Aꞌ u Jesús, u qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ, uvaꞌ kat tzaa tu u Nazaret uvaꞌ echen tu u Galilea,— tiꞌk unqꞌa tenameꞌ. \s1 Nitilu el u Jesús unqꞌa vaꞌlexh tu u tostiixh \r Marcos 11.15-19; Lucas 19.45-48; Xhun 2.13-22 \p \v 12 As tul ok veꞌt u Jesús vatz viqꞌanal u tostiixheꞌ, as itilu veꞌt el Aak unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ nikat ikꞌayineꞌ as tukꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ nikat iloqꞌoneꞌ. As ipilqꞌu veꞌt Aak imeexha unqꞌa jalol puajeꞌ as tukꞌ u tatinbꞌal unqꞌa paroomaxheꞌ uveꞌ nik ikꞌayileꞌ. \m \v 13 As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Ech ni tal u yoleꞌ uvaꞌ tzꞌibꞌamal kan: \q1 Nachbꞌal Tiixheꞌ vunkabꞌaleꞌ la ibꞌaneꞌ, tiꞌk Aak. \m Pet ech koj ex, tan kat ebꞌensal veꞌteꞌ statinbꞌal elqꞌom,— tiꞌk u Jesús. \p \v 14 As ul veꞌt unqꞌa tzoteꞌ tukꞌ unqꞌa koꞌxeꞌ kꞌatz u Jesús tu u tostiixheꞌ. As ibꞌaꞌnxisa veꞌt Aak unqꞌa uxhchileꞌ skajayil. \m \v 15 As tul til veꞌt unqꞌa iqꞌesal oksan iyol tenam vatz Tiixh tukꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ chusel tibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ, uvaꞌ ibꞌaꞌnxisa u Jesús unqꞌa uxhchileꞌ, as chꞌoꞌn veꞌt taama chajnaj stiꞌ as tukꞌ tiꞌ uvaꞌ tabꞌi chajnaj uvaꞌ nik isikꞌin unqꞌa tal intxaꞌeꞌ, tan ech nik tal ileꞌ: «¡Qoksataj iqꞌii u tiaal David!» tiꞌk unqꞌa tal intxaꞌeꞌ. \m \v 16 As ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ te u Jesús: —¿Ma naabꞌi uveꞌ ni tal unqꞌa talaj intxaꞌeꞌ?— tiꞌk chajnaj. Ech tal u Jesús ileꞌ: —Kano, ni vabꞌieꞌ. ¿As ma yeꞌ atixoj esikꞌle umaꞌl u yol uvaꞌ ech ni tal ileꞌ? \q1 Aꞌ viyol unqꞌa talaj intxaꞌeꞌ tukꞌ u tuul iviꞌ unqꞌa talaj neꞌeꞌ uveꞌ nitel ichꞌuꞌuneꞌ as la toksa unqꞌii, tiꞌk u yoleꞌ,— \m tiꞌk u Jesús tal te chajnaj. \p \v 17 As taqꞌ veꞌt kan u Jesús chajnaj. As el veꞌt chꞌuꞌl Aak tu u Jerusalén. As bꞌex veꞌt Aak vatoj tu u tal tenam uvaꞌ Betania. \s1 Ni tal u Jesús itzaj umaꞌl u tzeꞌ \r Marcos 11.12-14, 20-26 \p \v 18 Tul sajbꞌu veꞌteꞌ, as bꞌen veꞌt u Jesús tu bꞌey tiꞌ iqꞌaav tu u Jerusalén. Tul nikat ixaan Aak, as vaꞌy veꞌt Aak. \m \v 19 As til veꞌt Aak umaꞌl u tzeꞌ uvaꞌ higuera tziꞌ u bꞌeyeꞌ. As jetzꞌen veꞌt ok Aak kꞌatz u tzeꞌeꞌ, tan kamal atik ivatz tzeꞌ uvaꞌ nik tal Aak. As yeꞌlik chit umaj ivatz tzeꞌ atike. Pet ixaj kuxh tzeꞌ atike. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Yeꞌxh jatu la vatzin veꞌt axh,— tiꞌk Aak tal te u tzeꞌeꞌ. As yak kuxh tzaj veꞌt u tzeꞌeꞌ. \p \v 20 As tul til veꞌt unqꞌa ichusulibꞌ Aakeꞌ, as sotz veꞌt ikꞌuꞌl chajnaj. As ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ te Aak: —¿Kam qꞌi uveꞌ oora chit kat tzaj veꞌt u tzeꞌeꞌ?— tiꞌk chajnaj. \p \v 21 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —Jik chit tuk val sete, tan asoj kꞌujleꞌl ekꞌuꞌl sviꞌ, as jit kuxh ech la ebꞌaneꞌ echeꞌ uveꞌ kat unbꞌan te u tzeꞌeꞌ. Pet la uch etalateꞌ te u vitz ileꞌ uvaꞌ: «¡Elen tzitziꞌ! ¡As kuxh bꞌen tu u mar!» chaj ex la etaleꞌ. As la chit ibꞌaneꞌ asoj yeꞌ la kaꞌkabꞌin etaama, \m \v 22 tan asoj kꞌujleꞌl chit ekꞌuꞌl tiꞌ u Tiixheꞌ tul la enach Tiixh, as la chit ibꞌan Aak kam uveꞌ la ejaj te Aak,— tiꞌk u Jesús. \s1 Nichꞌotil u tijleꞌm u Jesús taꞌn viqꞌesal unqꞌa tenam \r Marcos 11.27-33; Lucas 20.1-8 \p \v 23 As tul oon veꞌt u Jesús tu u Jerusalén, as ok veꞌt Aak tu u tostiixheꞌ. As xeꞌt veꞌt Aak chusun. As jetzꞌen veꞌt ok unqꞌa iqꞌesal oksan iyol tenam vatz Tiixh tukꞌ kaꞌt unqꞌa bꞌaal tenameꞌ. As ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ te u Jesús: —¿Abꞌil aqꞌol tetz u eejleꞌmeꞌ tiꞌ uvaꞌ kat ul atilu el unqꞌa uxhchileꞌ vatz iqꞌanal u tostiixheꞌ?— tiꞌk chajnaj. \m \v 24 As ech tal u Jesús ileꞌ: —Tuk unchꞌoti umaꞌl u yol sete. Asoj la etal sve kam uvaꞌ la unchꞌoti, as la val veꞌt sete uvaꞌ abꞌil aqꞌol tetz u vijleꞌmeꞌ tiꞌ unqꞌa veeꞌ kat unbꞌana. \m \v 25 Etaltaj sve: ¿Abꞌil kat chajon tzan u Xhuneꞌ uvaꞌ nik aqꞌon kuꞌ unqꞌa uxhchileꞌ xeꞌ u aꞌeꞌ? ¿Ma aꞌ u Tiixheꞌ? ¿Pet moj umaj vatz txꞌavaꞌilla aama?— tiꞌk u Jesús. As iyol veꞌt chajnaj svatzaj uvaꞌ kam la tal chajnaj. Ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ: —Asoj tuk qaleꞌ uvaꞌ Tiixh kat chajon tzan u Xhuneꞌ, as: «¿Kam qꞌi yeꞌ kat enima u Xhuneꞌ?» chaj naj tuk tal sqe. \m \v 26 Pet asoj tuk qaleꞌ uvaꞌ: «Vatz txꞌavaꞌilla aama kuxheꞌ kat chajon tzan u Xhuneꞌ,» chaj oꞌ, as tul nu kuxoꞌv vatz unqꞌa tenameꞌ, tan kajayil chit unqꞌa tenameꞌ ni niman uvaꞌ qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ u Xhuneꞌ,— tiꞌk chajnaj svatzaj. \m \v 27 As ech tal chajnaj ileꞌ te u Jesús: —Yeꞌ qootzaj abꞌil kat chajon tzan u Xhuneꞌ,— tiꞌk chajnaj. As ech tal u Jesús ileꞌ: —Mitaꞌn in la alon sete uvaꞌ abꞌil kat aqꞌon u vijleꞌmeꞌ tiꞌ uvaꞌ kat unbꞌana. \s1 Ni tal u Jesús umaꞌl u kꞌuchuvatz tiꞌ kaꞌvaꞌl u kꞌaola \p \v 28 ¿Pet kam tuk etal tiꞌ umaꞌt u yoleꞌ uvaꞌ tuk val sete? As atik umaꞌl u bꞌaala uvaꞌ kaꞌvaꞌl ikꞌaol. As ech tal u bꞌaala ileꞌ te umaꞌl vikꞌaoleꞌ: «Unkꞌaol, kuxh aqꞌonvoj cheel xoꞌl unqꞌa uuvaeꞌ uvaꞌ avamal svaꞌn,» tiꞌk u bꞌaalaeꞌ. \m \v 29 As ech tal vikꞌaol ileꞌ: «Yeꞌ unsaꞌ la unbꞌan u aqꞌoneꞌ,» tiꞌk naj tal te vibꞌaaleꞌ. As xamtik kuxh veꞌt stuul, ikꞌaxa veꞌt u kꞌaolaeꞌ. As bꞌen veꞌt naj aqꞌonvoj. \m \v 30 As bꞌex tal veꞌt u bꞌaalaeꞌ te umaꞌt vikꞌaoleꞌ. As ech tal u kꞌaola ileꞌ: «Bꞌaꞌn kuxheꞌ bꞌa, pap. Tuk unbꞌaneꞌ,» tiꞌk naj. As jit bꞌen naj tiꞌ u aqꞌoneꞌ. \m \v 31 As etaltaj sve: ¿Abꞌiste kaꞌvaꞌl u kꞌaolaeꞌ kat bꞌanon uvaꞌ kat tal vibꞌaaleꞌ ste?— tiꞌk u Jesús. As ech tal chajnaj ileꞌ: —Aꞌ u najeꞌ uvaꞌ alpu ste bꞌaxa,— tiꞌk chajnaj. As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ te chajnaj: —An chiteꞌ uveꞌ netaleꞌ. As jik chit tuk val sete, tan unqꞌa molol puajeꞌ tetz u Roma tukꞌ unqꞌa ixoj uvaꞌ yanaꞌs, as aꞌ uxhchileꞌ bꞌaxel la ok sevatz xoꞌl u tenameꞌ uveꞌ at jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ. \m \v 32 As kat ul tal u Xhuneꞌ unqꞌa jikla yoleꞌ sete. As yeꞌ kat enima. Pet ech koj unqꞌa molol puajeꞌ tetz u Roma tukꞌ unqꞌa ixoj uvaꞌ yanaꞌs, tan oora kat inima chaꞌma unqꞌa yoleꞌ uveꞌ kat ul tal u Xhuneꞌ. Pet ech koj ex, tan kꞌuxh kat etila, as yeꞌ kat ejalpu vetxumbꞌaleꞌ tiꞌ enimataꞌ. \s1 Ni tal u Jesús umaꞌl u kꞌuchuvatz tiꞌ kaꞌl unqꞌa vaꞌlexhla kꞌamol txꞌavaꞌ \r Marcos 12.1-12; Lucas 20.9-19 \p \v 33 As etabꞌitaj isuuchil umaꞌt u kꞌuchuvatz uvaꞌ tuk val sete, atik umaꞌl u naj uvaꞌ atik itxꞌavaꞌ. As tava naj kaꞌl unqꞌa uuva. As toksa veꞌt naj peꞌ stiꞌ. As ibꞌan veꞌt naj umaꞌl u atinbꞌal uvaꞌ nipochꞌilkat el u taꞌl u uuvaeꞌ. As ilak veꞌt naj umaꞌt u atinbꞌal xeebꞌal tetz unqꞌa uuvaeꞌ uvaꞌ nim chit itxakebꞌeꞌ. As taqꞌ veꞌt kan naj vitxꞌavaꞌeꞌ tukꞌ vichikoeꞌ skꞌam te kaꞌl unqꞌa kꞌamol. As bꞌen veꞌt naj tziꞌaꞌn. \m \v 34 Tul ilej veꞌt u qꞌii tiꞌ tuxpu vivatz unqꞌa uuvaeꞌ, as ichaj veꞌt bꞌen u bꞌaal txꞌavaꞌeꞌ kaꞌl vikꞌam tiꞌ bꞌen teqꞌot unbꞌooj ivatz u uuvaeꞌ, kꞌambꞌal tetz u txꞌavaꞌeꞌ. \m \v 35 Tul oon veꞌt vikꞌam vibꞌaal u txꞌavaꞌeꞌ, as kat itxey veꞌt unqꞌa kꞌamoleꞌ. As umaꞌl kat qꞌospi; as umaꞌte kat yatzꞌpi; as umaꞌte kat sutil taꞌn kꞌubꞌ. \m \v 36 As ichaj veꞌt bꞌen vibꞌaal u txꞌavaꞌeꞌ unjoltu unqꞌa ikꞌameꞌ. As nimal u kꞌameꞌ kat ichaj bꞌen tiꞌ uvaꞌ bꞌen bꞌaxa. As echat chit kat bꞌanchu te unqꞌa kꞌameꞌ echeꞌ uvaꞌ kat ulbꞌel unqꞌa kꞌameꞌ bꞌaxa. \p \v 37 As tul maꞌtik ichajat veꞌt bꞌen vibꞌaal unqꞌa uuvaeꞌ unqꞌa ikꞌameꞌ, as aꞌ veꞌt vikꞌaoleꞌ kat ichaj bꞌen, tan ech tal jeꞌ ileꞌ ste: «Tuk nimalojeꞌ vunkꞌaoleꞌ taꞌn unqꞌa kꞌamoleꞌ,» tiꞌk vibꞌaal unqꞌa uuvaeꞌ. \m \v 38 Tul til unqꞌa kꞌamoleꞌ u kꞌaolaeꞌ, as ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ svatzaj: «Aꞌ vikꞌaol najeꞌ vil tuleꞌ. As aꞌ najeꞌ tuk etzin kan unqꞌa uuvaeꞌ tukꞌ u txꞌavaꞌeꞌ. ¡Pet koꞌ kuyatzꞌ naj! ¡As oꞌ la kaaik kan oꞌ tu u txꞌavaꞌeꞌ!» tiꞌk unqꞌa kꞌamoleꞌ tal svatzaj. \m \v 39 As itxey veꞌt chajnaj vikꞌaol u bꞌaal unqꞌa uuvaeꞌ. As teqꞌo el chajnaj tiꞌeꞌl u txꞌavaꞌeꞌ uvaꞌ atikkat unqꞌa uuvaeꞌ. As iyatzꞌ veꞌt chajnaj. \p \v 40 As tul la ul veꞌt vibꞌaal u txꞌavaꞌeꞌ, ¿as kam qꞌi la ulbꞌel veꞌt unqꞌa kꞌamoleꞌ uveꞌ netaleꞌ?— tiꞌk u Jesús. \m \v 41 As ech tal veꞌt unqꞌa iqꞌesal unqꞌa tenam ileꞌ: —La yatzꞌpeꞌ unqꞌa kꞌamoleꞌ uveꞌ paasan tzii. As yeꞌl ivatzeꞌ la txumli. As la taqꞌ veꞌt u bꞌaal txꞌavaꞌeꞌ vitxꞌavaꞌeꞌ skꞌam te kaꞌtoj kꞌamol uvaꞌ jik chit la chooni tiꞌ u kꞌambꞌal tetz u txꞌavaꞌeꞌ,— tiꞌk chajnaj. \m \v 42 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —¿As ma yeꞌ atixoj esikꞌle umaꞌl u yol uvaꞌ tzꞌibꞌamal kan? Uvaꞌ ech ni tal ileꞌ: \q1 As u kꞌubꞌeꞌ uvaꞌ kat sutil el taꞌn unqꞌa lakol kabꞌaleꞌ, \q1 as aꞌ veꞌteꞌ uveꞌ xeꞌabꞌ tetz vixoobꞌ u kabꞌaleꞌ. \q1 As aꞌ chit achvebꞌaleꞌ sqe, tan aꞌ u Tiixheꞌ kat bꞌanon, tiꞌk u yoleꞌ. \m \v 43 Estiꞌeꞌ ni val sete, tan atik etokebꞌal xoꞌl unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ at jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ. Pet ech koj cheel tan yeꞌl veꞌt etokebꞌal, as aꞌ la aqꞌpukat veꞌt te unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ la niman viyol Aakeꞌ, as nibꞌaneꞌ kam uveꞌ ni tal Aak. \m \v 44 As tuk val sete, tan abꞌil uveꞌ la jojtxꞌu tiꞌ u kꞌubꞌeꞌ, as yak chit la tatzꞌmeꞌ. As abꞌil uvaꞌ la kuꞌ u kꞌubꞌeꞌ stiꞌ, as yak chit la vuchꞌmeꞌ,— tiꞌk u Jesús. \p \v 45 Tul tabꞌi veꞌt unqꞌa iqꞌesal oksan iyol tenam vatz Tiixh, tukꞌ unqꞌa fariseo, as bꞌen veꞌt te chajnaj uvaꞌ chajnaj nikat tal u Jesús tukꞌ u kꞌuchuvatzeꞌ. \m \v 46 As tal veꞌt chajnaj itxeypu u Jesús. Pet nikat ixoꞌv chajnaj vatz unqꞌa tenameꞌ, tan qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ u Jesús uveꞌ nikat tal unqꞌa tenameꞌ. \c 22 \s1 Umaꞌl u kꞌuchuvatz tiꞌ umaꞌl u tzumbꞌaꞌ \p \v 1 As tal veꞌt u Jesús umaꞌt u kꞌuchuvatz te unqꞌa iqꞌesal oksan iyol tenam vatz Tiixh tukꞌ te unqꞌa fariseo. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: \m \v 2 —Ech la ibꞌan u Tiixheꞌ tiꞌ u tenameꞌ uveꞌ at jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ, echeꞌ nibꞌan umaj ijlenaal uvaꞌ nibꞌan umaj bꞌaꞌnla txꞌaꞌoꞌm, tul niteqꞌo tibꞌ vikꞌaoleꞌ tukꞌ u tixqeleꞌ. \m \v 3 As kat ichaj bꞌen u ijlenaaleꞌ unqꞌa ikꞌameꞌ tiꞌ imolat veꞌt unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ kat isaꞌbꞌelal tu u nimla qꞌiieꞌ. As jit isaꞌ unqꞌa uxhchileꞌ tul tu u nimla qꞌiieꞌ. \m \v 4 As ichaj veꞌt u ijlenaaleꞌ kaꞌt ikꞌam unpajte. Ech tal u ijlenaal ileꞌ: «Ech la bꞌen etal ileꞌ te unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ kat unsaꞌbꞌela: –¡Il txꞌix ileꞌ kat bꞌaꞌnxiy veꞌteꞌ! Tan kat iyatzꞌlu veꞌt u ijlenaaleꞌ unqꞌa tzaqꞌal vaakaxheꞌ tukꞌ kaꞌt unqꞌa txooeꞌ. As ulojtaj ex. Ul etiltaj teqꞌot tibꞌ vikꞌaoleꞌ tukꞌ tixqel,– chaj ex la etaleꞌ,» tiꞌk u ijlenaaleꞌ tal te unqꞌa ikꞌameꞌ. \p \v 5 As jit kuxh latzꞌ viyol unqꞌa kꞌameꞌ te unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ kat saꞌbꞌelali, tan ati uvaꞌ kat bꞌen tu aqꞌon as ati uvaꞌ aꞌ vikꞌaꞌyeꞌ bꞌex tila. \m \v 6 As at chajnaj uvaꞌ kat txeyon veꞌt unqꞌa kꞌameꞌ uvaꞌ ichaj bꞌen u ijlenaaleꞌ. As kat iyoqꞌ veꞌt chajnaj unqꞌa kꞌameꞌ. As kat iyatzꞌ chajnaj. \m \v 7 As tul tabꞌi veꞌt u ijlenaaleꞌ uveꞌ ibꞌan unqꞌa najeꞌ te unqꞌa kꞌameꞌ, as ul veꞌt iviꞌ naj. As ichaj veꞌt bꞌen naj unqꞌa soleꞌ tiꞌ bꞌen iyatzꞌat veꞌt unqꞌa yatzꞌol aamaeꞌ as tiꞌ itzꞌeꞌsal veꞌt u tenameꞌ. \m \v 8 As ech tal veꞌt u ijlenaal ileꞌ te vikꞌameꞌ: «Il veꞌt u txꞌaꞌoꞌm ileꞌ bꞌanel veꞌt tucheꞌ tetz u nimla qꞌiieꞌ. As unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ kat unmolo bꞌaxa, as jit tetzeꞌ uvaꞌ la atin tu u nimla qꞌiieꞌ. \m \v 9 Pet bꞌenoj ex tulaj unqꞌa bꞌeyeꞌ. As jankꞌal unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ la elejeꞌ, as emolotaj tzan tiꞌ tul tu u nimla qꞌiieꞌ,» tiꞌk u ijlenaaleꞌ. \m \v 10 As el veꞌt unqꞌa kꞌameꞌ tu bꞌey. As jankꞌal unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ kat ilej veꞌt chajnaj as imolo veꞌt ok chajnaj. Ati uvaꞌ txꞌiꞌla aama. As ati uvaꞌ bꞌaꞌnla aama. As noo veꞌt u kabꞌaleꞌ taꞌn unqꞌa uxhchileꞌ. \m \v 11 As tul ok veꞌt u ijlenaaleꞌ tu u kabꞌaleꞌ tiꞌ tilat unqꞌa ilonaaleꞌ, as til u ijlenaaleꞌ umaꞌl u naj xoꞌl vimooleꞌ uvaꞌ yeꞌl u oksaꞌmeꞌ atik ok staꞌn uvaꞌ tetz nimla qꞌii. \m \v 12 As ech tal veꞌt u ijlenaal ileꞌ te u najeꞌ: «¿Vetz kꞌul tziꞌ, kam uveꞌ kat kuxh ok chꞌuꞌl axh tzitzaꞌ? As tul yeꞌl ooksaꞌm atoꞌk uvaꞌ tetz u nimla qꞌiieꞌ,» tiꞌk u ijlenaaleꞌ. As jit tiin u najeꞌ te u ijlenaaleꞌ. \m \v 13 As ech tal veꞌt u ijlenaal ileꞌ te unqꞌa ikꞌameꞌ: «Ekꞌaltaj toj u najeꞌ tukꞌ viqꞌabꞌ naj. As bꞌen esutitaj el naj tiꞌeꞌl u kabꞌaleꞌ tu u qꞌej toktoeꞌ uvaꞌ la oqꞌkat veꞌt naj as tu uvaꞌ la ikꞌuxkat veꞌt tibꞌ tee naj,» tiꞌk u ijlenaaleꞌ. \m \v 14 As estiꞌeꞌ ni val sete, tan nimal unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ nimolo u Tiixheꞌ. As kaꞌl kuxheꞌ uveꞌ la itxaa Aak xoꞌl,— tiꞌk u Jesús tal te unqꞌa iqꞌesal oksan iyol tenam vatz Tiixh tukꞌ unqꞌa fariseo. \s1 Niyolon u Jesús tiꞌ u puajeꞌ uvaꞌ nik imolpeꞌ tetz u Roma \r Marcos 12.13-17; Lucas 20.20-26 \p \v 15 As el veꞌt chꞌuꞌl unqꞌa fariseo vatz u Jesús. As bꞌex ichuk veꞌt chajnaj txumbꞌal tiꞌ uvaꞌ kam la ibꞌan chajnaj tiꞌ icheesal ipaav u Jesús tiꞌ umaj u yoleꞌ uvaꞌ la tal Aak. \m \v 16 As ichaj veꞌt unqꞌa fariseo kaꞌl unqꞌa imool tukꞌ kaꞌt unqꞌa uxhchil uvaꞌ echenik kꞌatz u Herodes. As ech bꞌex tal veꞌt chajnaj ileꞌ te u Jesús: —Chusul, ootzimal atxumbꞌal sqaꞌn uvaꞌ jik chit axh. As jik chit nachus unqꞌa uxhchileꞌ tiꞌ uvaꞌ jik vitxumbꞌaleꞌ la ibꞌan vatz u Tiixheꞌ. As eela kuxh ivatz unqꞌa uxhchileꞌ nabꞌaneꞌ, kꞌuxh at tijleꞌm as kꞌuxh yeꞌl tijleꞌm ati. \m \v 17 As aꞌ ni qaleꞌ uvaꞌ la aal sqe kam ni tal axh: ¿Ma bꞌaꞌn uvaꞌ la kuchoo veꞌt u puajeꞌ uveꞌ nijajpu sqe taꞌn u ijlenaaleꞌ tu u Roma, pet moj yeꞌle?— tiꞌk chajnaj. \m \v 18 As ootzimalik vitxumbꞌal chajnajeꞌ taꞌn Aak uvaꞌ vaꞌlexh kuxhtuꞌ. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —¡Ex kuxh kaꞌvatz! ¿Kam qꞌi uveꞌ nu kuxh echuk txumbꞌal sviꞌ? \m \v 19 Pet ekꞌuchtaj u puajeꞌ sve uveꞌ netaqꞌ te u ijlenaaleꞌ,— tiꞌk u Jesús. As ikꞌuch veꞌt ok chajnaj umaꞌl u puajeꞌ tetz ijaꞌmil umaꞌl u qꞌii aqꞌon. \m \v 20 As tul til u Jesús u puajeꞌ, as ech tal veꞌt Aak ileꞌ te chajnaj: —¿Abꞌil etz u vatzibꞌaleꞌ qꞌi uveꞌ at vatz u puajeꞌ? ¿As abꞌil etz u tzꞌibꞌeꞌ uveꞌ at kuꞌ stiꞌ?— tiꞌk u Jesús. \m \v 21 Ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ: —Tetz u ijlenaaleꞌ tu u Roma,— tiꞌk chajnaj. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Jankꞌal u tetz u ijlenaaleꞌ uvaꞌ tu u Roma, as etaqꞌtaj ste; as jankꞌal u tetz u Tiixheꞌ, as etaqꞌtaj te Aak,— tiꞌk u Jesús. \m \v 22 As tul tabꞌi veꞌt chajnaj viyol u Jesús, as teqꞌo veꞌt taama chajnaj. As taqꞌ veꞌt kan chajnaj Aak. As bꞌen veꞌt chajnaj. \s1 Nichꞌotil te u Jesús tiꞌ u tulebꞌal taama unqꞌa kamnaj \r Marcos 12.18-27; Lucas 20.27-40 \p \v 23 As an chit tu u qꞌiieꞌ, as bꞌex til veꞌt kaꞌl unqꞌa saduceo u Jesús. Aꞌ nikat tal chajnaj uvaꞌ yeꞌl taama unqꞌa kamnajeꞌ la uli. As ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ te Aak: \m \v 24 —Chusul, kat tal kan u Moisés uvaꞌ: «Asoj la kam umaj naj as tul yeꞌl umaj initxaꞌ naj la kaaik kan xeꞌ u tixqeleꞌ, as aꞌ umaj u titzꞌin tatzik najeꞌ la teqꞌo tibꞌ tukꞌ u ixojeꞌ tiꞌ taqꞌat kan tiaal u najeꞌ uvaꞌ kat kami,» tiꞌk u Moisés. \m \v 25 As ibꞌan unpajul tan atik vujvaꞌl unqꞌa naj uvaꞌ titzꞌin tibꞌ. As teqꞌo tibꞌ u atzikaeꞌ tukꞌ umaꞌl u ixoj. As tul kam veꞌt naj, as jit kaaik kan umaj initxaꞌ naj. As kaa veꞌt u tixqel najeꞌ txakayil. As teqꞌo veꞌt tibꞌ ixoj tukꞌ u bꞌaxa itzꞌinaeꞌ. \m \v 26 As kam u bꞌaxa itzꞌinaeꞌ unpajte. As teqꞌo veꞌt tibꞌ ixoj tukꞌ u kaꞌv itzꞌinaeꞌ. As techal chit kat teqꞌo tibꞌ ixoj tukꞌ vujvaꞌl unqꞌa najeꞌ uveꞌ titzꞌin tibꞌ, tan junun chit ikam veꞌt chajnaj. \m \v 27 As tul maꞌtik ikam vujvaꞌl unqꞌa najeꞌ, as kam veꞌt u ixojeꞌ unpajte. \m \v 28 ¿As abꞌiste veꞌt u najeꞌ qꞌi itzumel u ixojeꞌ la ibꞌaneꞌ tul la ul veꞌt taama unqꞌa kamnajeꞌ? Tan kat teqꞌo tibꞌ ixoj tukꞌ vujvaꞌl unqꞌa najeꞌ,— tiꞌk unqꞌa saduceo. \m \v 29 Ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —Sotznal chit ekꞌuꞌl, tan yeꞌ nepal stuul kam uvaꞌ ni tal viyol u Tiixheꞌ. As mitaꞌn yeꞌ nepal stuul tiꞌ uvaꞌ la tulsa Aak taama unqꞌa kamnajeꞌ unpajte, \m \v 30 tan tul la ul veꞌt taama unqꞌa kamnajeꞌ, as yeꞌl unqꞌa najeꞌ la teqꞌo tibꞌ tukꞌ unqꞌa ixojeꞌ. As mitaꞌn unqꞌa ixojeꞌ. Pet ech veꞌteꞌ echeꞌ unqꞌa ángel uveꞌ at tu almikaꞌ la ibꞌaneꞌ. \m \v 31 Echeꞌ u tulebꞌal taama unqꞌa kamnajeꞌ, ¿tan ma yeꞌ atixoj esikꞌle u yoleꞌ uvaꞌ tzꞌibꞌamal kan uvaꞌ ech ni tal ileꞌ: \q1 \v 32 Tan ineꞌ in iTiixh u Abraham tukꞌ u Isaac tukꞌ u Jacob, tiꞌk u Tiixheꞌ? \m As jit unqꞌa kamnajeꞌ ni niman u Tiixheꞌ. Pet aꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ isleꞌle vatz Aak,— tiꞌk u Jesús. \p \v 33 As tul tabꞌi unqꞌa tenameꞌ viyol u Jesús, as teqꞌo veꞌt taama tiꞌ unqꞌa yoleꞌ uveꞌ nik tal Aak. \s1 Niyolon u Jesús tiꞌ u nimla tzaqꞌit \r Marcos 12.28-34 \p \v 34 As tul tabꞌi unqꞌa fariseo uvaꞌ jit tiin veꞌt unqꞌa saduceo taꞌn u yoleꞌ uvaꞌ tal u Jesús, as imol veꞌt tibꞌ chajnaj tiꞌ Aak. \m \v 35 As umaꞌl u naj uvaꞌ chuselik tibꞌ tiꞌ u tzaqꞌiteꞌ uvaꞌ tzꞌibꞌamal kan, as ichuk veꞌt naj txumbꞌal tiꞌ icheesat ipaav u Jesús. As ech tal veꞌt naj ileꞌ te Aak: \m \v 36 —Chusul, ¿abꞌiste u tzaqꞌiteꞌ uvaꞌ nim talcheꞌ tiꞌ unjoltu unqꞌa tzaqꞌiteꞌ?— tiꞌk naj. \m \v 37 Ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —«Ayaꞌloj chit ekꞌuꞌl la exoꞌni u Tiixheꞌ tukꞌ chit etaanxelal as tukꞌ chit etxumbꞌal.» \m \v 38 As aꞌ u tzaqꞌiteꞌ uvaꞌ nim talcheꞌ tiꞌ unjoltu unqꞌa tzaqꞌiteꞌ. \m \v 39 As echat chit umaꞌt u tzaqꞌiteꞌ uvaꞌ ech ni tal ileꞌ: «Xoꞌnoj vamooleꞌ see echeꞌ uvaꞌ nabꞌan jeꞌ see,» taqꞌ vikaꞌv u tzaqꞌiteꞌ, \m \v 40 tan aꞌ ni telkat chꞌuꞌl unqꞌa iyol unqꞌa qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ tiꞌ kaꞌvaꞌl unqꞌa tzaqꞌiteꞌ uvaꞌ ni val sete,— tiꞌk u Jesús. \s1 Ni tal u Jesús uvaꞌ abꞌil eetz iial u Cristo \r Marcos 12.35-37; Lucas 20.41-44 \p \v 41 Tul uvaꞌ moliktel tibꞌ unqꞌa fariseo, as ech tal u Jesús ileꞌ te chajnaj: \m \v 42 —¿Kam ni tal ex tiꞌ u Cristo? ¿As abꞌil etz iial uveꞌ netaleꞌ?— tiꞌk Aak. Ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ: —Tiaal u David u Cristo la ibꞌaneꞌ,— tiꞌk chajnaj. \m \v 43 As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Asoj tiaal David u Cristo, ¿as kam qꞌi uveꞌ «vunBꞌaaleꞌ,» tiꞌk u David stiꞌ taꞌn u Tiixhla Espíritu? Tan ech u yol ileꞌ uvaꞌ tal kan u David: \q1 \v 44 Ech kat tal veꞌt u Kubꞌaal ileꞌ te vunBꞌaaleꞌ: \q1 «Xonebꞌen tu vunsebꞌaleꞌ, \q1 techanal la vaqꞌ kan unqꞌa uxhchileꞌ jaqꞌ avoj uveꞌ nichꞌoꞌn taama seeꞌ,» tiꞌk u David. \m \v 45 ¿As kam isuuchil qꞌi uvaꞌ tiaal David u Cristo? Taꞌn «vunBꞌaaleꞌ,» tiꞌk u David ni tal tiꞌ u Cristo— tiꞌk u Jesús. \m \v 46 As yeꞌxhebꞌil kat tiin veꞌteꞌ taꞌn u yoleꞌ uveꞌ kat tal u Jesús. As yeꞌxhebꞌil chit kat itxꞌak ichꞌotil umaꞌtoj yol te u Jesús. \c 23 \s1 Niyolon u Jesús tiꞌ vipaav unqꞌa fariseo tukꞌ tiꞌ vipaav unqꞌa uxhchil uvaꞌ chusel tibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌit \r Marcos 12.38-40; Lucas 11.37-54; 20.45-47 \p \v 1 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ te unqꞌa tenameꞌ tukꞌ te unqꞌa ichusulibꞌ Aakeꞌ: \m \v 2 —Unqꞌa fariseo tukꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ chusel tibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ, as aꞌ taqꞌon chajnajeꞌ tiꞌ ichusax unqꞌa yoleꞌ uvaꞌ tal kan u Moisés. \m \v 3 Estiꞌeꞌ ni val sete uvaꞌ, enimataj kuxh unqꞌa yoleꞌ uvaꞌ la tal chajnaj sete uvaꞌ la ebꞌaneꞌ. As ebꞌantaj. Pet ebꞌanak etetz echeꞌ uveꞌ nibꞌan chajnaj, tan kam uveꞌ ni tal chajnaj uvaꞌ la ebꞌaneꞌ, as vaꞌlen uveꞌ nibꞌan chajnaj. \m \v 4 Tan nimal unqꞌa yoleꞌ uvaꞌ yeꞌxhebꞌil la olebꞌ tiꞌ inimaleꞌ, as aꞌeꞌ uveꞌ ni tal chajnaj uvaꞌ techal la bꞌanchi. As mitaꞌn kuxh chajnaj la lochon unqꞌa uxhchileꞌ tiꞌ inimaleꞌ. \m \v 5 As jankꞌal uveꞌ nibꞌan chajnaj, as vatz kuxh unqꞌa tenameꞌ nibꞌankat chajnaj, tiꞌ uvaꞌ la ok iqꞌii chajnaj taꞌn unqꞌa tenameꞌ. Tan achaꞌv chit te chajnaj tiꞌ ikꞌalat jeꞌ umaj tzꞌuꞌm tziꞌ ipala tukꞌ tiꞌ iqꞌabꞌ uvaꞌ tzꞌibꞌamalkat unbꞌiil viyol u Tiixheꞌ. As ni toksa chajnaj unqꞌa toksaꞌmeꞌ uvaꞌ vejel chittuꞌ. \m \v 6 As aꞌ chit nichuk chajnaj u bꞌaꞌnla chaj atinbꞌaleꞌ uveꞌ ni tuchkat umaj bꞌaꞌnla txꞌaꞌoꞌm as tukꞌ unqꞌa bꞌaꞌnla xonlebꞌaleꞌ tu u atinbꞌaleꞌ tetz nachbꞌal Tiixh. \m \v 7 As ni tal chajnaj uvaꞌ la ok iqꞌii chajnaj taꞌn unqꞌa tenameꞌ tu u kꞌayibꞌaleꞌ. As «kuchusul,» chaj chꞌelel chajnaj uveꞌ ni taleꞌ. \p \v 8 Pet ech koj ex, tan yeꞌ la esaꞌ uvaꞌ «chusul,» chaj chꞌelel ex, echeꞌ uveꞌ nibꞌan chajnaj, tan etitzꞌin etatzik etibꞌeꞌ sevatzaj. As umaꞌl kuxheꞌ veChusuleꞌ ati. \m \v 9 As etalak «Kubꞌaal» te umaj uxhchil uvaꞌ vatz txꞌavaꞌil aama kuxhtuꞌ, tan umaꞌl kuxheꞌ u Kubꞌaaleꞌ uveꞌ echen tu almikaꞌ. \m \v 10 As etoksak kuxh etibꞌ chusulil vatz vemooleꞌ, tan umaꞌl kuxheꞌ veChusuleꞌ. As ineꞌ veChusuleꞌ uvaꞌ Cristo. \m \v 11 Asoj at umaj ex la etal etoksat etibꞌ sqꞌesalil xoꞌl vemooleꞌ, as etoksataj etibꞌ slochol tetz vemooleꞌ, \m \v 12 tan abꞌil uveꞌ ni toksa jeꞌ iqꞌii as la eesal iqꞌii. As abꞌil uveꞌ yeꞌ ni toksa jeꞌ iqꞌii as la oksal iqꞌii. \p \v 13 ¡As oyebꞌ chit evatz, ex fariseo tukꞌ ex uvaꞌ chusel etibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ! Tan ex kuxh kaꞌvatz, tan nemaj ivatz unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ nisaꞌ tok xoꞌl unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ at jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ. As tul yeꞌl ex netokeꞌ. As mitaꞌn nechajpu ok unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ nisaꞌ tok xoꞌl vitenam Aakeꞌ. \m \v 14 As echat kuxh ex, ex fariseo tukꞌ ex uvaꞌ chusel etibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ, tan ¡oyebꞌ chit evatz! Tan ex kuxh kaꞌvatz, tan mamaꞌla chit yol netaleꞌ tul nenach Tiixh. As tul nemaa vikabꞌal unqꞌa txakay ixojeꞌ. As yeꞌ netoksa setiꞌ. Estiꞌeꞌ uvaꞌ nimal chit u kꞌaxkꞌoeꞌ la ul setiꞌ. \p \v 15 ¡As oyebꞌ chit evatz, ex fariseo tukꞌ ex uvaꞌ chusel etibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ! Tan ex kuxh kaꞌvatz. Tan katil kuxh nepalkat tiꞌ tok unqꞌa uxhchileꞌ sekꞌatz. As tul kat ok veꞌt tiꞌ inimal vechusbꞌaleꞌ, as pal chit veꞌt iviꞌ nibꞌan unqꞌa uxhchileꞌ setiꞌ. As eela ibꞌen tu u choobꞌal paaveꞌ setukꞌ. \p \v 16 ¡Oyebꞌ chit evatz! Tan ech exeꞌ echeꞌ umaj u tzot uveꞌ nichꞌijin umaꞌt u tzot, tan ech netal ileꞌ: «Asoj abꞌil la tal umaj u tiila yol tiꞌ u tostiixheꞌ, as la kuxh uchi uvaꞌ yeꞌ la ibꞌaneꞌ uveꞌ kat tala. Pet asoj tiꞌ u ooroꞌeꞌ uveꞌ atoꞌk tu u tostiixheꞌ la talkat umaj u tiila yol, as techal la ibꞌaneꞌ,» chꞌex netaleꞌ. \m \v 17 ¡Ex chit oonkon tukꞌ vetxumbꞌaleꞌ! ¡As ech exeꞌ echeꞌ tzot! ¿Ma yeꞌ nepal stuul uvaꞌ nim talchu u tostiixheꞌ tiꞌ u ooroꞌeꞌ, tan tiꞌ uvaꞌ atoꞌk tu u tostiixheꞌ, as txaatisamal veꞌt u ooroꞌeꞌ tiꞌ itxakonsal vatz u Tiixheꞌ? \m \v 18 As netal unpajte uvaꞌ: «Asoj abꞌil la alon umaj u tiila yol tiꞌ u atinbꞌaleꞌ uveꞌ niyatzꞌpukat unqꞌa txooeꞌ vatz u tostiixheꞌ, as la uchi uvaꞌ yeꞌ la ibꞌaneꞌ uvaꞌ kat tala. Pet asoj tiꞌ unqꞌa txooeꞌ uveꞌ niyatzꞌpeꞌ viꞌ u atinbꞌaleꞌ la talkat umaj u tiila yol, as techal la ibꞌaneꞌ,» chꞌex netaleꞌ. \m \v 19 ¡As ech exeꞌ echeꞌ tzot, tan yeꞌl etxumbꞌal ati! ¿As ma yeꞌ ootzimal setaꞌn uvaꞌ nim talchu u atinbꞌaleꞌ uveꞌ niyatzꞌpukat unqꞌa txooeꞌ tiꞌ unqꞌa txooeꞌ uveꞌ niyatzꞌpeꞌ? Tan tiꞌ uvaꞌ viꞌ u atinbꞌaleꞌ niyatzꞌpukat unqꞌa txooeꞌ, as estiꞌeꞌ nitxakon veꞌt sevatz tul netal umaj u tiila yol tiꞌ veyoleꞌ. \m \v 20 As tuk val sete uvaꞌ abꞌil uvaꞌ ni tal umaj u tiila yol tiꞌ u atinbꞌaleꞌ uveꞌ niyatzꞌpukat unqꞌa txooeꞌ as antu unqꞌa txooeꞌ uvaꞌ kat yatzꞌpu viꞌ u atinbꞌaleꞌ kat ok stuul. \m \v 21 As abꞌil uvaꞌ ni tal umaj u tiila yol tiꞌ u tostiixheꞌ, as anteꞌ u Tiixheꞌ ni tok stuul, tan Aakeꞌ at tu u atinbꞌaleꞌ. \m \v 22 As abꞌil uvaꞌ ni tal umaj u tiila yol tiꞌ u almikaꞌeꞌ, as anteꞌ vixonlebꞌal Aakeꞌ ni tok stuul; as anteꞌ u Tiixheꞌ uvaꞌ xonleꞌl stuul. \p \v 23 ¡As oyebꞌ chit evatz, ex fariseo tukꞌ ex uvaꞌ chusel etibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ! Tan kaꞌvatz kuxh ex. As kꞌuxh netoya umaꞌl xoꞌl laval u uxhchꞌeꞌneꞌ te u Tiixheꞌ tukꞌ unqꞌa ijuꞌ u txꞌimayeꞌ tukꞌ unqꞌa kulaantoeꞌ, as yeꞌ nebꞌan uvaꞌ nim talcheꞌ vatz u Tiixheꞌ, tan yeꞌ nebꞌan u jikeꞌ vatz Aak. As mitaꞌn netxum ivatz unqꞌa uxhchileꞌ. As mitaꞌn nekꞌujbꞌaꞌ ekꞌuꞌl tiꞌ Aak. Tan bꞌaꞌneꞌ uvaꞌ yeꞌ la eyaꞌsa etoyeꞌ vatz Aak. As yeꞌ nebꞌan kaꞌt unqꞌa yoleꞌ uveꞌ nisaꞌ Aak uvaꞌ la bꞌanchi. \m \v 24 ¡As ech exeꞌ echeꞌ tzot tul neteqꞌo bꞌey vatz unqꞌa tenameꞌ! Tan netok ilil tiꞌ ebꞌanat uvaꞌ chꞌoo kuxhtuꞌ echeꞌ umaj u tal us uveꞌ la eesal el tiꞌ uvaꞌ yeꞌ la echbꞌuli. As tul yeꞌ netok ilil tiꞌ ebꞌanat unqꞌa vaaꞌ nim talcheꞌ. Eela kuxh tukꞌ uvaꞌ nebꞌiqꞌ umaj u camello. \p \v 25 ¡As oyebꞌ chit evatz, ex fariseo tukꞌ ex uvaꞌ chusel etibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ! As ex kuxh kaꞌvatz, tan ech bꞌanel etaꞌneꞌ echeꞌ umaj u picheel tukꞌ umaj u laj uvaꞌ aꞌ kuxh u tiꞌeꞌ nitxꞌaapeꞌ. As tul noonal tuul taꞌn tzꞌil. As ech bꞌan taꞌn vetxumbꞌaleꞌ taꞌn unqꞌa vaꞌlexheꞌ tukꞌ unqꞌa elaqꞌeꞌ uveꞌ nebꞌaneꞌ. \m \v 26 ¡As ex fariseo, ech vetxumbꞌaleꞌ echeꞌ tzot! Pet ejalputaj vetxumbꞌaleꞌ bꞌaxa aqꞌal uvaꞌ ech la ebꞌaneꞌ echeꞌ umaj u picheel tukꞌ umaj u laj uvaꞌ bꞌaxel kat txꞌaap u tuuleꞌ. As aꞌn kat txꞌaap veꞌt u tiꞌeꞌ. \p \v 27 ¡As oyebꞌ chit evatz, ex fariseo tukꞌ ex uvaꞌ chusel etibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ! Tan ex kuxh kaꞌvatz. Tan ech vetxumbꞌaleꞌ echeꞌ ijulil kamnaj uvaꞌ vaꞌl chit ipolal u tiꞌeꞌ. As achaꞌv chit tiloneꞌ. Pet ech koj u tuuleꞌ, tan noonajlu veꞌt taꞌn ibꞌajil unqꞌa kamnajeꞌ. As vaꞌl chit ixeval u tuuleꞌ. \m \v 28 As ech bꞌanel taꞌn vetxumbꞌaleꞌ, tan chꞌiꞌumal chit ex vatz unqꞌa tenameꞌ. As ech koj vetaanxelaleꞌ, tan noonajlu kuxh taꞌn unqꞌa kaꞌvatzla chaj txumbꞌaleꞌ tukꞌ unqꞌa vaꞌlexheꞌ uveꞌ nebꞌaneꞌ. \p \v 29 ¡As oyebꞌ chit evatz, ex fariseo tukꞌ ex uvaꞌ chusel etibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ! Tan ex kuxh kaꞌvatz, tan an chit ex ni lakon unqꞌa bꞌaꞌnla chaj oornoeꞌ uveꞌ mujelkat unqꞌa qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ. As nevej unqꞌa tzꞌajeꞌ uvaꞌ mujel kat unqꞌa jikla chaj aamaeꞌ. \m \v 30 As ech netal ileꞌ: «Atik koj chit oꞌeꞌ taꞌ naꞌytzan tul atik unqꞌa qꞌesla kubꞌaaleꞌ, as yeꞌl oꞌeꞌxh kat qoksa qibꞌ kꞌatz unqꞌa uxhchileꞌ tul kat iyatzꞌ unqꞌa qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ,» chꞌex netaleꞌ. \m \v 31 As tukꞌ u yoleꞌ uvaꞌ netaleꞌ, as an chit ex ni alon uvaꞌ eqꞌomaltel vitxumbꞌal unqꞌa qꞌesla ebꞌaaleꞌ setaꞌn, uvaꞌ kat yatzꞌon unqꞌa qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ. \m \v 32 Estiꞌeꞌ tuk val sete, etzojpisataj kam uveꞌ kat ixeꞌtisa unqꞌa qꞌesla ebꞌaaleꞌ, \m \v 33 tan ¡ech vetxumbꞌaleꞌ echeꞌ u txꞌiꞌlatxooeꞌ! ¿Kam qꞌi la ebꞌaneꞌ tiꞌ etooj vatz u kꞌaxkꞌoeꞌ uveꞌ tul setiꞌ, tul la bꞌen ex tu u choobꞌal paaveꞌ? \m \v 34 Tan tuk unchaj bꞌen kaꞌt unqꞌa qꞌajsan tetz vunyoleꞌ sexoꞌl, tukꞌ kaꞌt unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ at itxumbꞌal, tukꞌ kaꞌt unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ la chusun ex. As ati uvaꞌ tuk eyatzꞌeꞌ; as ati uvaꞌ tuk etaqꞌ jeꞌ vatz ikurus; as ati uvaꞌ tuk eqꞌoseꞌ tulaj unqꞌa atinbꞌaleꞌ tetz nachbꞌal Tiixh; as ati uvaꞌ tuk etilu el tulaj unqꞌa tenameꞌ. \m \v 35 Estiꞌeꞌ tuk ulojkat u kꞌaxkꞌoeꞌ setiꞌ tukꞌ tiꞌ unqꞌa qꞌesla ebꞌaaleꞌ, tan tiꞌ uvaꞌ nimal unqꞌa najeꞌ kat eyatzꞌa uveꞌ jik chit itxumbꞌal. As aꞌ kat xeꞌtikkat tzan tiꞌ u Abel. As kat ul tiꞌ vikꞌaol u Berequías uvaꞌ Zacarías uvaꞌ kat yatzꞌpi vatz u tostiixheꞌ kꞌatz u atinbꞌaleꞌ uvaꞌ niyatzꞌpukat unqꞌa txooeꞌ. \m \v 36 As jik chit tuk val sete, tan jankꞌal uveꞌ ni valeꞌ as tuleꞌ setiꞌ, jankꞌal ex uvaꞌ ech vetxumbꞌaleꞌ echeꞌ u txꞌiꞌlatxooeꞌ. \s1 Nitxumun u Jesús tiꞌ unqꞌa tenameꞌ uveꞌ tu u Jerusalén \r Lucas 13.34-35 \p \v 37 ¡Oyebꞌ chit evatz, ex aa Jerusalén, tan exeꞌ uvaꞌ kat yatzꞌon unqꞌa qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ! As kat esuti kꞌubꞌ tiꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ kat ichaj tzan u Tiixheꞌ. As jatpajul kuxh kat val unmolat ex sunkꞌatz echeꞌ nibꞌan umaj u txutx akꞌatxeꞌ tukꞌ unqꞌa ineꞌeꞌ tul nijoji akꞌatx vineꞌeꞌ. As yeꞌ kat esaꞌ. \m \v 38 Estiꞌeꞌ ni val sete uvaꞌ tuk tzꞌinebꞌoj kan u tenameꞌ tukꞌ u tostiixheꞌ uvaꞌ at sexoꞌl. \m \v 39 As tuk val sete uvaꞌ jatu koj la etil veꞌt unvatz. Pet lanal ilej veꞌt u qꞌiieꞌ uvaꞌ ech la etal veꞌt ileꞌ sviꞌ: «¡Qoksataj iqꞌii Aak uveꞌ tul tukꞌ vibꞌii u Kubꞌaaleꞌ!» chaj veꞌt ex,— tiꞌk u Jesús. \c 24 \s1 Ni tal u Jesús uvaꞌ la eꞌpul u tostiixh \r Marcos 13.1-2; Lucas 21.5-6 \p \v 1 As tul el chꞌuꞌl u Jesús tu tostiixheꞌ, as bꞌen veꞌt Aak. As jetzꞌen veꞌt ok unqꞌa ichusulibꞌ Aakeꞌ skꞌatz tiꞌ ikꞌuchat veꞌt chajnaj unqꞌa bꞌaꞌnla chaj kabꞌaleꞌ te Aak uvaꞌ seteꞌrumal tiꞌ u tostiixheꞌ staꞌn, tan achaꞌv chit tiloneꞌ. \m \v 2 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ te chajnaj: —¿Ma achaꞌv chit tatin u tostiixheꞌ netileꞌ? Pet tuk val sete, uvaꞌ yeꞌl umaj sivan la kaa viꞌ umaꞌt sivan, tan kajayil chiteꞌ la eꞌpi,— tiꞌk u Jesús. \s1 Niyolon u Jesús tiꞌ itzojpisal uvaꞌ kꞌujlu kan \r Marcos 13.3-23; Lucas 21.7-24 \p \v 3 As bꞌen veꞌt u Jesús sijunal tukꞌ unqꞌa ichusulibꞌeꞌ viꞌ u vitzeꞌ uveꞌ Olivos. As tul xonlik veꞌt Aak, as jetzꞌen veꞌt ok unqꞌa ichusulibꞌ Aakeꞌ skꞌatz. As ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ te Aak: —Pap, al sqe uvaꞌ jatu la ibꞌan uveꞌ naaleꞌ. ¿As kam kꞌuchbꞌal tetz u oolebꞌaleꞌ? ¿As kam la uchi tul uvaꞌ la ilej u qꞌiieꞌ tiꞌ itzojpisal skajayil uvaꞌ kꞌujlu kan?— tiꞌk chajnaj. \m \v 4 Ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —Atoj chit enachbꞌal vatz unqꞌa chulin yoleꞌ aqꞌal uvaꞌ yeꞌ la maxtibꞌel ex, \m \v 5 tan nimal unqꞌa chulin yoleꞌ la ul tukꞌ vunbꞌiieꞌ. As la ul taleꞌ uvaꞌ: «Ineꞌ u Cristo,» chaj la taleꞌ. As nimal unqꞌa uxhchileꞌ la isotzsa ikꞌuꞌl. \m \v 6 As la etabꞌi veꞌt yol tiꞌ unqꞌa chꞌaꞌoeꞌ uveꞌ la uchi as tiꞌ uvaꞌ la xeꞌt veꞌt chꞌaꞌo. Pet atoj enachbꞌal aqꞌal uvaꞌ yeꞌ la xoꞌv ex, tan techal chit la ibꞌaneꞌ. As tul la uch veꞌt unqꞌa veeꞌ ni val sete, as yeꞌxnaj ilejat u qꞌiieꞌ tiꞌ itzojpisal uvaꞌ kꞌujlu kan, \m \v 7 tan lanal ibꞌan unqꞌa nimla tenameꞌ chꞌaꞌo svatzaj. As lanal ibꞌan unqꞌa ijlenaaleꞌ chꞌaꞌo tukꞌ umaꞌt ijlenaal. As mamaꞌla chꞌoꞌm la tijma veꞌt unqꞌa uxhchileꞌ. As mamaꞌla vaꞌy la ibꞌaneꞌ. As katil kuxh la ibꞌankat kabꞌlaano. \m \v 8 As ixeꞌtebꞌal kuxh unqꞌa kꞌaxkꞌoeꞌ uvaꞌ txumlebꞌal chit la ibꞌaneꞌ. \p \v 9 As la eqꞌoloꞌk ex vatz unqꞌa bꞌooqꞌol tenameꞌ. As mamaꞌla kꞌaxkꞌo la epalebꞌe. As at ex la yatzꞌpu veꞌt ex, tan nimal chit unqꞌa uxhchileꞌ la ixvan ex tiꞌ uvaꞌ kꞌujleꞌl ekꞌuꞌl sviꞌ. \m \v 10 As nimal unqꞌa uxhchileꞌ la teesa kan tibꞌ sviꞌ. As la kuxh ixoch tibꞌ svatzaj. As la ichiꞌansa tibꞌ taama svatzaj. \m \v 11 As nimal unqꞌa uxhchileꞌ la toksa veꞌt tibꞌ qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ uveꞌ la taleꞌ. As nimal veꞌt unqꞌa uxhchileꞌ la isotzsa ikꞌuꞌl. \m \v 12 As tiꞌ uvaꞌ mamaꞌla vaꞌlexh la ibꞌan vatz u txꞌavaꞌeꞌ, as nimal uxhchil yeꞌ la ixoꞌni veꞌt tibꞌ svatzaj. \m \v 13 Pet abꞌil uvaꞌ yeꞌ la iyaꞌsa inimat in, kꞌuxh kam kuxh kꞌaxkꞌo la ipalebꞌe, as aꞌeꞌ uvaꞌ at itiichajil kꞌatz u Tiixheꞌ. \m \v 14 As lanal paxsal unqꞌa bꞌaꞌnla yoleꞌ tulaj unqꞌa tenameꞌ skajayil tiꞌ uvaꞌ at u tenameꞌ jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ. As la sotz veꞌt u vatz txꞌavaꞌeꞌ skajayil. \p \v 15 Estiꞌeꞌ ni val sete, tul la etil tuch veꞌt u mam txumlebꞌaleꞌ uvaꞌ txojonbꞌal chittuꞌ uvaꞌ la bꞌanchi tu u bꞌaꞌnla atinbꞌaleꞌ uvaꞌ ninachpukat Tiixh, as la pal ex stuul, jankꞌal ex uvaꞌ la sikꞌlen u yoleꞌ, tan aꞌeꞌ uvaꞌ kat tal kan u qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ uvaꞌ Daniel. \m \v 16 As tul la etil ixeꞌt u mam txumlebꞌaleꞌ, as jankꞌal ex uvaꞌ at ex tzitzaꞌ tu u Judea, as la ooj veꞌt ex tulaj unqꞌa koobꞌaleꞌ. \m \v 17 As jankꞌal ex uvaꞌ at jeꞌ ex viꞌ vekabꞌaleꞌ, as yeꞌ la kuꞌ veꞌt chꞌuꞌl ex tiꞌ ul eteqꞌot unqꞌa etetzeꞌ uveꞌ at tu vekabꞌaleꞌ. \m \v 18 As ex uvaꞌ at bꞌen ex tu vitz, as yeꞌ la qꞌaavik tzan ex tiꞌ ul eteqꞌot kaꞌt etoksaꞌm. \m \v 19 As oyebꞌ chit evatz, ex ixoj uvaꞌ at eyaabꞌil tiꞌ etilat umaj etalaj intxaꞌ tukꞌ ex uvaꞌ nitel ichꞌuꞌun veneꞌeꞌ, tul la ul u kꞌaxkꞌoeꞌ setiꞌ tu u qꞌiieꞌ. \m \v 20 Estiꞌeꞌ ni val sete, enachtaj chit Tiixh aqꞌal uvaꞌ jit tu u qꞌala as mitaꞌn tu umaj u xeem qꞌii tul uvaꞌ la ooj ex vatz u kꞌaxkꞌoeꞌ, \m \v 21 tan tu unqꞌa qꞌiieꞌ, as mamaꞌla chit kꞌaxkꞌo la uli. As yeꞌ atixoj chit ibꞌan u kꞌaxkꞌoeꞌ echeꞌ u veeꞌ tul sichee u vatz txꞌavaꞌeꞌ. As echeꞌ latel koj ibꞌan unpajte. \m \v 22 As yeꞌ koj la ichꞌoobꞌisa u Tiixheꞌ u kꞌaxkꞌoeꞌ, as yeꞌxhebꞌileꞌ la itxꞌoltel vatz u kꞌaxkꞌoeꞌ. Pet tiꞌ uvaꞌ nitxum Aak ivatz unqꞌa tenameꞌ uveꞌ txaael veꞌt taꞌn Aak, as estiꞌeꞌ tuk ichꞌoobꞌisa Aak u kꞌaxkꞌoeꞌ. \p \v 23 Tan asoj abꞌil la alon sete uvaꞌ: «Il u Cristo ileꞌ at tzitzaꞌ» as moj «Ileꞌ at tziꞌleꞌ,» chaj chꞌelel ex, as enimaki. \m \v 24 Tan at uxhchil la ul alon sete uvaꞌ: «Ineꞌ in Cristo» as moj «Ineꞌ in qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ,» chaj la tal sete. As la ibꞌan unqꞌa chulin yoleꞌ tetz echeꞌ unqꞌa kꞌuchbꞌal tetz viyakꞌil u Tiixheꞌ, uvaꞌ la teqꞌo taama unqꞌa tenameꞌ stiꞌ. As la imaxtibꞌe unqꞌa chulin yoleꞌ unqꞌa tenameꞌ. As la koj uchi, as anteꞌ unqꞌa itenam Aakeꞌ uveꞌ txaael taꞌn Aak la maxtibꞌeli. \m \v 25 Pet ileꞌ kat val isuuchil sete bꞌaxa tul yeꞌxnaj ibꞌana, \m \v 26 tan asoj la alpu sete uvaꞌ: «Il u Cristo ileꞌ at tu u tzuukin txꞌavaꞌeꞌ,» chaj chꞌelel ex, as bꞌeniꞌk ex as moj: «Il u Cristo mujel tibꞌ tu umaꞌl u kabꞌal,» chaj chꞌelel ex, as enimaki. \m \v 27 As ech u tulebꞌaleꞌ \sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\sc*echeꞌ uveꞌ nibꞌan u kayampaꞌleꞌ, tan naꞌl tibꞌuuqꞌebꞌal qꞌii as naꞌl tibꞌenebꞌal qꞌii. \m \v 28 As la enima u yoleꞌ uvaꞌ ni val sete tiꞌ u vulebꞌaleꞌ echeꞌ enimat u yoleꞌ uvaꞌ ech ni tal ileꞌ: «Katil uveꞌ atkat umaj u txoo uvaꞌ kamnajle, as tzitziꞌ nimolkat tibꞌ unqꞌa quꞌseꞌ» tiꞌk u yoleꞌ uvaꞌ nenima. \s1 Ni tal u Jesús uvaꞌ kam tul Aak la uli \r Marcos 13.24-37; Lucas 21.25-36; 17.25-36; 12.41-48 \p \v 29 As tul kuxh la pal u kꞌaxkꞌoeꞌ tu unqꞌa qꞌiieꞌ, as la tokin veꞌt u qꞌiieꞌ. As yeꞌl veꞌt u ichꞌeꞌ la txijuni. As la chajpik veꞌt tzan unqꞌa txꞌumileꞌ tu almikaꞌ. As la iyiku veꞌt u Tiixheꞌ unqꞌa veeꞌ at tu almikaꞌ. \m \v 30 As la ilax veꞌt kꞌuchbꞌal tetz u vulebꞌaleꞌ vatz u almikaꞌeꞌ, in \sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\sc*. As kajayil chit unqꞌa tenameꞌ la txumun veꞌteꞌ tul la til vuleꞌ tu u suutzꞌeꞌ tukꞌ vunyakꞌileꞌ as la litzꞌloꞌlan u vulebꞌaleꞌ. \m \v 31 Tul la oqꞌsal umaꞌl u trompeta uvaꞌ saqꞌchibꞌal chit toqꞌeꞌ, as la unchaj veꞌt tzan unqꞌa ángel tiꞌ ul imolat unqꞌa tenameꞌ vatz u txꞌavaꞌeꞌ skajayil uvaꞌ txaael svaꞌn. \p \v 32 Estiꞌeꞌ ni val sete, eteesataj etexhlabꞌal tiꞌ u higuera, tan tul uvaꞌ vaꞌl ichaꞌxal unqꞌa iqꞌabꞌ tzeꞌeꞌ, as ni tel chꞌuꞌl unqꞌa ixaj tzeꞌeꞌ. As ootzimal veꞌt setaꞌn uvaꞌ saqꞌi tuk eloj veꞌteꞌ. \m \v 33 Echat chit tuk ibꞌaneꞌ tiꞌ u vulebꞌaleꞌ, tan tul uvaꞌ la etil unqꞌa kꞌuchbꞌal tetz u vulebꞌaleꞌ skajayil uveꞌ ni val sete, as la pal veꞌt ex stuul uvaꞌ najli veꞌt u vulebꞌaleꞌ. \m \v 34 As jik chit tuk val sete, tan yeꞌxnaj sotz unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ tiaal Israel vatz u txꞌavaꞌeꞌ tul la ibꞌan unqꞌa veeꞌ skajayil uveꞌ ni val sete, \m \v 35 tan la pal u almikaꞌeꞌ tukꞌ u vatz txꞌavaꞌeꞌ. Pet ech koj vunyoleꞌ, tan aꞌ chiteꞌ yeꞌ la pali. \p \v 36 Yeꞌxhebꞌil ootzin tetz uvaꞌ kam qꞌiil as kam oora la ibꞌaneꞌ. As mitaꞌn unqꞌa ángel tu almikaꞌ. Pet taꞌn kuxh vunBꞌaaleꞌ ootzin tetz. \p \v 37 Tan kam chit uvaꞌ kat ibꞌan unqꞌa tenameꞌ tul uvaꞌ atik u Noé vatz u txꞌavaꞌeꞌ, as echat chit tuk ibꞌaneꞌ tul la ul in unpajte, in \sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\sc*, \m \v 38 tan tul uvaꞌ bꞌiitik kuxh tul u mam jabꞌaleꞌ tiꞌ unqꞌa tenameꞌ, as nikat itxꞌaꞌn unqꞌa tenameꞌ as nikat tukꞌaꞌ. As nikat teqꞌo tibꞌ tukꞌ tixqel. As ech kuxh nikat ibꞌan unqꞌa tenameꞌ tul kat ex ilej u qꞌiieꞌ uvaꞌ kat ok u Noé tu u barco. \m \v 39 As yeꞌ nik titzꞌa unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ la ul u kꞌaxkꞌoeꞌ stiꞌ. Pet ul veꞌt u mam jabꞌaleꞌ. As kam veꞌt unqꞌa tenameꞌ skajayil. As echat chit tuk ibꞌaneꞌ tul la ul in unpajte, in \sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\sc*. \m \v 40 As kaꞌvaꞌl unqꞌa najeꞌ uvaꞌ at bꞌen tu vitz, as umaꞌl naj la eqꞌoli; as umaꞌt naj la kaaik kan. \m \v 41 As at kaꞌvaꞌl u ixoj uvaꞌ nicheꞌeneꞌ vatz kaꞌ. As umaꞌl ixoj la bꞌeni; as umaꞌt ixoj la kaaik kan. \p \v 42 Estiꞌeꞌ ni val sete, atoj enachbꞌal, tan yeꞌ etootza kam oora la ul in, in uvaꞌ in veBꞌooqꞌoleꞌ. \m \v 43 As palojtaj ex tu unqꞌa yoleꞌ uvaꞌ ni val sete, tan asoj la tootzi u bꞌaal kabꞌaleꞌ uvaꞌ kam qꞌiil la ul u elqꞌomeꞌ tiꞌ tok tu u kabꞌaleꞌ, as echeꞌ la koj taqꞌ kan naj vikabꞌaleꞌ vatz u elqꞌomeꞌ. \m \v 44 Estiꞌeꞌ ni val sete, ebꞌantaj chit etucheꞌ, tan aꞌ chiteꞌ yeꞌl sekꞌuꞌl tul uvaꞌ la ul \sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\sc*. \p \v 45 As ech la ebꞌaneꞌ echeꞌ umaj u kꞌam uvaꞌ kꞌujleꞌl ikꞌuꞌl u bꞌaal aqꞌoneꞌ stiꞌ, tan jik chit ni taqꞌonvu naj. As aꞌ najeꞌ uvaꞌ la ikꞌujbꞌaꞌ kan u bꞌaal aqꞌoneꞌ tiꞌ tilat unqꞌa tetzeꞌ. As najeꞌ la ilon uvaꞌ ma at techbꞌubꞌal unqꞌa kꞌameꞌ jun qꞌii. \m \v 46 As tul la ul veꞌt vibꞌaal u aqꞌoneꞌ, as achvebꞌal chit tatin u kꞌameꞌ asoj jik chit kat inima naj u yoleꞌ. \m \v 47 As jik chit tuk val sete, tan la toksa veꞌt u bꞌaal aqꞌoneꞌ u kꞌameꞌ ilol tetz unqꞌa tetzeꞌ skajayil. \m \v 48 Pet asoj paasan tzii u ilol tetz unqꞌa kꞌameꞌ la ibꞌaneꞌ, as ech la tal jeꞌ u naj ileꞌ ste: «Yeꞌl u bꞌaal aqꞌoneꞌ la ul cheel,» chaj naj la taleꞌ. \m \v 49 As la xeꞌt naj tiꞌ iqꞌosax unqꞌa tetz kꞌamileꞌ, as la imolo veꞌt tibꞌ naj tukꞌ unqꞌa qꞌabꞌareeleꞌ. As la txꞌaꞌn naj; as la ukꞌaꞌ naj tukꞌ chajnaj. \m \v 50 As tul aꞌ la ul veꞌt u bꞌaal aqꞌoneꞌ tu u qꞌiieꞌ uvaꞌ yeꞌ ni titzꞌa naj uvaꞌ la ul u bꞌaal aqꞌoneꞌ, tan yeꞌ tootzaj naj uvaꞌ kam oora as kam qꞌiil la ul u bꞌaal aqꞌoneꞌ. \m \v 51 As la ul iqꞌos veꞌt u bꞌaal aqꞌoneꞌ naj. As ech ibꞌen veꞌt naj kꞌatz unqꞌa kaꞌvatzeꞌ. As tzitziꞌ la oqꞌkat veꞌt naj. As la ikꞌux veꞌt tibꞌ tee naj. \c 25 \s1 U kꞌuchuvatz tiꞌ laval unqꞌa qꞌopo ixoj \p \v 1 As tul la ilej veꞌt u qꞌiieꞌ, as ech la ibꞌan unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ nisaꞌ tok xoꞌl u tenameꞌ uvaꞌ at jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ echeꞌ nibꞌan laval unqꞌa qꞌopo ixoj. As bꞌex chaꞌma tu u nimla qꞌiieꞌ tiꞌ ikꞌulat umaꞌl u naj uvaꞌ la teqꞌo tibꞌ tukꞌ tixqel, as teqꞌo veꞌt unqꞌa qꞌopo ixojeꞌ u txijubꞌ tetzeꞌ sijununila tiꞌ ikꞌulat u tzumelaeꞌ. \m \v 2 As oꞌvaꞌl unqꞌa ixojeꞌ uvaꞌ yeꞌlik itxumbꞌal tiꞌ ibꞌanat tucheꞌ. Pet ech koj oꞌvaꞌte, tan atik itxumbꞌal chaꞌma tiꞌ ibꞌanat tucheꞌ. \m \v 3 Unqꞌa ixojeꞌ uvaꞌ yeꞌlik itxumbꞌal tiꞌ ibꞌanat tucheꞌ, as kat teqꞌo veꞌt u txijubꞌ tetzeꞌ. Pet yeꞌl aceite tetz u txijubꞌ tetzeꞌ kat teqꞌo. \m \v 4 Pet ech koj oꞌvaꞌt unqꞌa ixojeꞌ uvaꞌ atik itxumbꞌal, tan kat inoosa veꞌt chaꞌma u txijubꞌ tetzeꞌ tukꞌ aceite. As kat teqꞌo chaꞌma unbꞌiit aceite tu vixhaaloeꞌ unpajte. \m \v 5 As bꞌalax veꞌt u tzumelaeꞌ tiꞌ tuleꞌ. Tul naꞌ veꞌt aqꞌbꞌal, as tzaa veꞌt ivataꞌm chaꞌma. As vat veꞌt chaꞌma. \m \v 6 Kamal pokꞌoꞌch chit aqꞌbꞌal as tabꞌi veꞌt chaꞌma umaꞌl u sikꞌiꞌm uvaꞌ ech tal ileꞌ: «¡Il u tzumela tuleꞌ! ¡Elojtaj chꞌuꞌl ex! ¡Bꞌen ekꞌultaj!» tiꞌk u yoleꞌ. \m \v 7 Oora chit txakpu laval unqꞌa ixojeꞌ tiꞌ ibꞌanat tuch u txijubꞌ tetzeꞌ. \m \v 8 As oꞌvaꞌl unqꞌa ixojeꞌ uveꞌ yeꞌlik itxumbꞌal tiꞌ ibꞌanat tucheꞌ, as ech tal chaꞌma ileꞌ te oꞌvaꞌt unqꞌa ixojeꞌ uvaꞌ atik vitxumbꞌaleꞌ: «Etaqꞌtaj unbꞌooj ku-aceite, tan il u txijubꞌ qetzeꞌ tuk tzaao veꞌteꞌ,» tiꞌk chaꞌma. \m \v 9 Ech tal veꞌt oꞌvaꞌt unqꞌa ixoj ileꞌ: «Yeꞌle, tan yeꞌ la tzꞌaj veꞌt u ku-aceite. As mitaꞌn la tzꞌaji uvaꞌ la qaqꞌ etetz. Pet bꞌen eloqꞌtaj unbꞌooj etetz,» tiꞌk unqꞌa ixojeꞌ. \m \v 10 As bꞌex ichuk veꞌt oꞌvaꞌl unqꞌa ixojeꞌ vi-aceite. As tul atik bꞌen chaꞌma tiꞌ iloqꞌat vi-aceite, as bꞌex uloj u tzumelaeꞌ. As tul ok veꞌt u tzumelaeꞌ tu kabꞌal, as ok veꞌt oꞌvaꞌl unqꞌa ixojeꞌ uvaꞌ atik itxumbꞌal tiꞌ ibꞌanat tucheꞌ. As juplu veꞌt u tziꞌ kabꞌaleꞌ. \m \v 11 As unbꞌiil kuxh stuul, as ul veꞌt oꞌvaꞌt unqꞌa ixojeꞌ. As sikꞌin veꞌt ok chaꞌma vatz kabꞌal: «¡Bꞌan bꞌaꞌnil, pap! ¡Jajoꞌk oꞌ!» tiꞌk chaꞌma. \m \v 12 Ech tal veꞌt el tzan u tzumela ileꞌ: «Jik chit tuk val sete, yeꞌ vootzaj ex,» tiꞌk u tzumelaeꞌ. \p \v 13 Estiꞌeꞌ ni val sete, atoj enachbꞌal, tan yeꞌ etootza kam oora as kam qꞌiil la ul veꞌt \sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\sc* vatz u txꞌavaꞌeꞌ. \s1 U kꞌuchuvatz tiꞌ unqꞌa ikꞌam umaꞌl u bꞌaal aqꞌon \p \v 14 As ech la ibꞌan tijleꞌm u Tiixheꞌ echeꞌ nibꞌan umaꞌl u bꞌaal aqꞌon uvaꞌ bꞌen veꞌt naach tu umaꞌt u tenam. As kat imolo veꞌt unqꞌa ikꞌameꞌ tiꞌ ijatxat veꞌt kan vipuajeꞌ te chajnaj. \m \v 15 Umaꞌl u kꞌameꞌ kat aqꞌax kan oꞌvaꞌl mil puaj ste; as umaꞌte, as kaꞌvaꞌl mil kat kaa ste; as umaꞌte, as umaꞌt mil kat kaa ste. As junun chajnaj kat aqꞌax kan puaj ste tiꞌ uvaꞌ jankꞌal la olebꞌ chajnaj tiꞌ taqꞌonvaleꞌ. As kat bꞌen veꞌt u bꞌaal aqꞌoneꞌ. \m \v 16 As u kꞌameꞌ uveꞌ kat kꞌulun oꞌvaꞌl mil u puajeꞌ, as xeꞌt veꞌt naj aqꞌonvoj stukꞌ. As olebꞌ veꞌt naj tiꞌ itxꞌakat oꞌvaꞌt mil. \m \v 17 Echat chit kat ibꞌan u kꞌameꞌ uveꞌ kat kꞌulun kaꞌvaꞌl mil, as kat aqꞌonvu veꞌt naj tukꞌ u puajeꞌ. As kat itxꞌak veꞌt naj kaꞌvaꞌt mil. \m \v 18 Pet ech koj u kꞌameꞌ uveꞌ kat kꞌulun umaꞌl mil, tan kat kuxh imuj veꞌt naj u puajeꞌ tu u txꞌavaꞌ. \p \v 19 Nimal qꞌii stuul, as ul veꞌt ibꞌaal u aqꞌoneꞌ. As xeꞌt tach veꞌt naj unqꞌa tetzeꞌ uvaꞌ kat ijatx kan te unqꞌa ikꞌameꞌ. \m \v 20 Bꞌaxik chit ok veꞌt u kꞌameꞌ uveꞌ kat kꞌulun oꞌvaꞌl mil. As ikꞌuch veꞌt naj oꞌvaꞌl mil u puajeꞌ te ibꞌaal u aqꞌoneꞌ as tukꞌ oꞌvaꞌt mil uveꞌ itxꞌak naj tukꞌ u puajeꞌ. Ech tal veꞌt u kꞌam ileꞌ te u bꞌaal aqꞌoneꞌ: «Pap, oꞌvaꞌl mil u puajeꞌ uveꞌ kat aaqꞌ kan sve, as il oꞌvaꞌt mil ilaꞌ kat untxꞌak stukꞌ,» tiꞌk naj. \m \v 21 Ech tal veꞌt u bꞌaal aqꞌon ileꞌ: «Bꞌaꞌn kuxheꞌ, tan axh bꞌaꞌnla aqꞌonvil. As tul jik chit kat abꞌana tukꞌ unbꞌiil u vetzeꞌ. As nimal u vetzeꞌ uvaꞌ la unkꞌujbꞌaꞌ veꞌt kan axh stiꞌ. Chiibꞌoj oꞌ tiꞌ uvaꞌ kat abꞌana,» tiꞌk u bꞌaal aqꞌoneꞌ. \m \v 22 As ok veꞌt umaꞌt u kꞌameꞌ uveꞌ kꞌulun kan kaꞌvaꞌl mil. As ech tal veꞌt naj ileꞌ: «Pap, kaꞌvaꞌl mil kat aaqꞌ kan sve. As il u puaj ilaꞌ tukꞌ kaꞌvaꞌt mil uvaꞌ kat untxꞌak stukꞌ,» tiꞌk naj. \m \v 23 Ech tal veꞌt u bꞌaal aqꞌon ileꞌ te u kꞌameꞌ: «Bꞌaꞌn kuxheꞌ, tan axh bꞌaꞌnla aqꞌonvil. As tul jik chit kat abꞌana tukꞌ unbꞌiil u vetzeꞌ. As nimal u vetzeꞌ uvaꞌ la unkꞌujbꞌaꞌ veꞌt kan axh stiꞌ. Chiibꞌoj oꞌ tiꞌ uvaꞌ kat abꞌana,» tiꞌk u bꞌaal aqꞌoneꞌ. \p \v 24 Pet ech koj umaꞌt u kꞌameꞌ uvaꞌ umaꞌl kuxh mil puaj kat ikꞌula, tan tul ok veꞌt naj, as ech tal naj ileꞌ: «Pap, ootzimal axh svaꞌn uvaꞌ itzꞌaꞌjtu kuxh asaꞌ. As kꞌuxh jit axh kat avan, as najaj ivatz unqꞌa chikoeꞌ sqe uvaꞌ jit axh kat avan. As naaleꞌ uvaꞌ la amol unqꞌa veeꞌ uvaꞌ jit axh kat avan. \m \v 25 Estiꞌeꞌ kat xoꞌv in see. As kat bꞌex unmuj kan vapuajeꞌ tu txꞌavaꞌ. As il vapuaj ilaꞌ,» tiꞌk u kꞌameꞌ tal te u bꞌaal aqꞌoneꞌ. \m \v 26 Ech tal veꞌt u bꞌaal aqꞌon ileꞌ: «¡Axh kuxh umaꞌl u qꞌeꞌayla kꞌam, tan vaꞌlexh kuxh atxumbꞌal! Tan ootzimal in aꞌn uvaꞌ nunmol ivatz unqꞌa chikoeꞌ uvaꞌ jit in kat avan as nunmol unqꞌa veeꞌ uvaꞌ jit in avan tetz. \m \v 27 As kat koj aaqꞌ vas unpuajeꞌ te unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ ni taqꞌonvu tu u molbꞌal puajeꞌ. As aal koj chit unbꞌooj tal vunpuajeꞌ kat aaqꞌ sve tul kat ul in,» tiꞌk u bꞌaal aqꞌoneꞌ. \m \v 28 As ech tal veꞌt u bꞌaal aqꞌon ileꞌ te kaꞌt unqꞌa ikꞌameꞌ: «Emaataj umaꞌl mil te u najeꞌ. As etaqꞌtaj te u najeꞌ uveꞌ laval mil u tetzeꞌ ati, \m \v 29 tan abꞌil uvaꞌ at tetz, as aal la vaqꞌ veꞌt imaas u tetzeꞌ ste. Pet abꞌil uvaꞌ yeꞌl tetz ati, as aal la maap u tetzeꞌ uvaꞌ ati. \m \v 30 As u kꞌameꞌ uvaꞌ yeꞌ kat ibꞌan uveꞌ kat val ste, as esutitaj bꞌen tu u qꞌej toktoeꞌ uvaꞌ la oqꞌkat veꞌteꞌ. As techal la ikꞌux veꞌt tibꞌ tee,» tiꞌk u bꞌaal aqꞌoneꞌ. \s1 Niyolon u Jesús tiꞌ ibꞌanax isuuchil unqꞌa tenam skajayil tu vimoxtel u qꞌii \p \v 31 As tul la ul veꞌt \sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\sc* vatz u txꞌavaꞌeꞌ, as aꞌ la xonebꞌ kat in viꞌ u xonlebꞌaleꞌ uvaꞌ nim talcheꞌ uvaꞌ nilitzꞌloꞌlaneꞌ tan xoꞌlamal in taꞌn unqꞌa ángel skajayil. \m \v 32 As la molax veꞌt unqꞌa tenameꞌ skajayil sunvatz. As la unjatx veꞌt ixoꞌl unqꞌa tenameꞌ echeꞌ nibꞌan u xeen txooeꞌ, tan ni teesa el naj u kaneeroꞌeꞌ xoꞌl unqꞌa sikꞌeꞌ. \m \v 33 As aꞌ la bꞌenkat unqꞌa kaneeroꞌeꞌ tisebꞌal. As ech ibꞌen unqꞌa sikꞌeꞌ timax, la ibꞌaneꞌ. \m \v 34 As ech la val veꞌt ileꞌ te unqꞌa tenameꞌ uveꞌ echen tunsebꞌal, ineꞌ u Ijlenaaleꞌ: «Siꞌunaj sunkꞌatz, ex uvaꞌ bꞌaꞌn veꞌt eyolbꞌeleꞌ taꞌn vunBꞌaaleꞌ. As at veꞌt etokebꞌal xoꞌl unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ at jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ uvaꞌ bꞌanel veꞌt tuch setiꞌ taꞌn Aak tul uvaꞌ yeꞌxnik chee u vatz txꞌavaꞌeꞌ. \m \v 35 As tul nikat unvaꞌyeꞌ, as kat etaqꞌ untxꞌix; as tul nikat itzaj untziꞌ, as kat etaqꞌ vukꞌaꞌ; as tul kat unjaj unvatbꞌal sete, as kat etaqꞌ unvatbꞌal; \m \v 36 as tul yeꞌlik voksaꞌm, as kat etaqꞌ voksaꞌm; as tul nikat unchꞌoꞌneꞌ, as kat bꞌex eloch in; as tul uvaꞌ atik ok in tu u kaarsa, as kat bꞌex etil in,» chaj veꞌt in la val te unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ echen tunsebꞌal. \p \v 37 As ech la tal veꞌt unqꞌa tenam ileꞌ uvaꞌ echen tunsebꞌal uveꞌ jik chit itxumbꞌal: «¿Jatu tzan qꞌi, Pap, uvaꞌ nikat avaꞌyeꞌ as kat qaqꞌ atxꞌix; as nikat itzaj atziꞌ as kat qaqꞌ ookꞌaꞌ, \m \v 38 as kat ajaj avatbꞌal as kat qaqꞌ avatbꞌal, as yeꞌlik ooksaꞌm as kat qaqꞌ ooksaꞌm, \m \v 39 as nikat achꞌoꞌneꞌ as kat bꞌex kuloch axh, as atik ok axh tu u kaarsa as kat bꞌex qil axh?» chaj veꞌt unqꞌa tenameꞌ la tal sve. \m \v 40 As ech la val veꞌt ileꞌ te unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ echen tunsebꞌal: «Tuk val sete, tan kam chit umaj bꞌaꞌnil kat ebꞌan te unqꞌa niman vetzeꞌ, kꞌuxh yeꞌl tijleꞌm ati, as ineꞌ taꞌ kat ebꞌan sve,» chaj veꞌt in la val ste, tan ineꞌ u Ijlenaaleꞌ. \p \v 41 Pet ech koj unqꞌa tenameꞌ uveꞌ echen tunmax, tan ech la val veꞌt ileꞌ ste: «Kuxh el sunvatz, ex uvaꞌ yeꞌl veꞌt vibꞌaꞌnil vunBꞌaaleꞌ at setiꞌ. As ech ebꞌen tu u xamaleꞌ uveꞌ yeꞌl iyaꞌtebꞌal, uvaꞌ bꞌanel tucheꞌ uvaꞌ la bꞌenkat u txꞌiꞌlanajeꞌ tukꞌ unqꞌa ángel uvaꞌ echen kꞌatz naj. \m \v 42 As tul nikat unvaꞌyeꞌ, as yeꞌ kat etaqꞌ untxꞌix; as tul nikat itzaj untziꞌ, as yeꞌ kat etaqꞌ vukꞌaꞌ; \m \v 43 as tul kat unjaj unvatbꞌal sete, as yeꞌ kat etaqꞌ unvatbꞌal; as tul yeꞌlik voksaꞌm, as yeꞌ kat etaqꞌ voksaꞌm; as tul nikat unchꞌoꞌneꞌ, as yeꞌ kat eloch in; as tul kat ok in tu u kaarsa, as yeꞌ kat bꞌex etil in,» chaj veꞌt in la val ste. \m \v 44 As ech la tal veꞌt unqꞌa tenam ileꞌ sve: «¿Pap, jatu tzan qꞌi uvaꞌ yeꞌ kat kuloch axh tul nikat avaꞌyeꞌ, as nikat itzaj atziꞌ, as yeꞌlik ooksaꞌm, as chꞌoꞌm nik bꞌanon axh, as atik ok axh tu u kaarsa, as tul kat ajaj avatbꞌal sqe, as yeꞌ kat kuloch axh?» chaj veꞌt unqꞌa tenameꞌ la tal sve. \m \v 45 As ech la val veꞌt ileꞌ: «Jik chit tuk val sete, tan kam u bꞌaꞌnileꞌ uveꞌ yeꞌ kat ebꞌan te unqꞌa niman vetzeꞌ, kꞌuxh yeꞌl tijleꞌm ati, as ineꞌ uveꞌ yeꞌ kat ebꞌan u bꞌaꞌnileꞌ sve,» chaj veꞌt in la valeꞌ, in uvaꞌ in u Ijlenaal. \m \v 46 As la bꞌen unqꞌa paasan tziieꞌ tiꞌ ipalebꞌet unqꞌa kꞌaxkꞌoeꞌ uvaꞌ yeꞌl iyaꞌtebꞌal. Pet ech koj veꞌt unqꞌa tenameꞌ uveꞌ jik chit itxumbꞌal, tan la bꞌen tu uveꞌ atkat vitiichajileꞌ uveꞌ yeꞌl iyaꞌtebꞌal,— tiꞌk u Jesús tal te unqꞌa ichusulibꞌeꞌ. \c 26 \s1 Ni tal unqꞌa bꞌaal tenam iyatzꞌat u Jesús \r Marcos 14.1-2; Lucas 22.1-2; Xhun 11.45-53 \p \v 1 As tul kuxh tal u Jesús unqꞌa yoleꞌ, as ech tal veꞌt Aak ileꞌ te unqꞌa ichusulibꞌeꞌ: \m \v 2 —Ootzimal setaꞌn uvaꞌ kaꞌvaꞌt kuxh qꞌii tul u nimla qꞌiieꞌ uvaꞌ pascua. As la aqꞌax veꞌt ok \sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\sc* tiqꞌabꞌ unqꞌa iqꞌesal unqꞌa tenameꞌ tiꞌ iyatzꞌpeꞌ vatz umaꞌl u kurus,— tiꞌk u Jesús. \p \v 3 As unqꞌa iqꞌesal oksan iyol tenam vatz Tiixh, tukꞌ unqꞌa naj uvaꞌ chusel tibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ, as tukꞌ kaꞌt unqꞌa bꞌaal tenam, as imol veꞌt tibꞌ chajnaj vatz iqꞌanal vikabꞌal unqꞌa iqꞌesal oksan iyol tenam vatz Tiixh uvaꞌ Caifás. \m \v 4 As ichuk veꞌt chajnaj txumbꞌal tiꞌ itxeypu u Jesús tukꞌ chuli yol. As la iyatzꞌ chajnaj Aak uvaꞌ nik taleꞌ. \m \v 5 As ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ svatzaj: —Yeꞌ la txeypu naj cheel. Pet palnal u nimla qꞌiieꞌ, as aꞌn la txeypu veꞌt naj, aqꞌal uvaꞌ yeꞌ la veqꞌelkabꞌan unqꞌa tenameꞌ,— tiꞌk chajnaj. \s1 Ni taqꞌ kuꞌ umaꞌl u ixoj u txꞌumtxꞌulla tzꞌakabꞌal tiꞌ iviꞌ u Jesús \r Marcos 14.3-9; Xhun 12.1-8 \p \v 6 Atik u Jesús tu u Betania tu vikabꞌal u Simón uvaꞌ maꞌtik teesat Aak u chꞌaꞌk chineꞌ stiꞌ. \m \v 7 Tul xonlik veꞌt ok Aak vatz u meexhaeꞌ, as bꞌex uloj umaꞌl u ixoj kꞌatz Aak uvaꞌ eqꞌomalik txꞌumtxꞌulla tzꞌakabꞌal staꞌn uvaꞌ jeꞌnal chit ijaꞌmil, tu umaꞌl u bꞌaꞌnla lemeeta. As ipeqꞌ veꞌt jeꞌ u ixoj u txꞌumtxꞌulla tzꞌakabꞌaleꞌ tiꞌ iviꞌ Aak. \m \v 8 As tul til unqꞌa ichusulibꞌ Aakeꞌ, as ul veꞌt iviꞌ chajnaj. Ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ: —¿Kam itxaꞌk u bꞌaꞌnla tzꞌakabꞌaleꞌ kat kuxh ipeqꞌ jeꞌ ixoj tiꞌ iviꞌ Aak? \m \v 9 Pet kꞌayimal koj kat bꞌanaxi, tan nimal puajeꞌ taꞌ vijaꞌmil u tzꞌakabꞌaleꞌ. As te koj unqꞌa meebꞌaꞌeꞌ kat aqꞌaxkat,— tiꞌk chajnaj. \m \v 10 Ootzimal veꞌt taꞌn u Jesús uveꞌ kam nikat tal unqꞌa ichusulibꞌ Aakeꞌ. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —¿Kam qꞌi uvaꞌ kam kuxh netal tiꞌ u ixojeꞌ? Tan bꞌaꞌneꞌ taꞌ uveꞌ kat ibꞌan ixoj sve. \m \v 11 At chiteꞌ unqꞌa meebꞌaꞌeꞌ sexoꞌl. Pet ech koj in, tan echeꞌ bꞌenameen koj tuk atinoj in sexoꞌl. \m \v 12 As u txꞌumtxꞌulla tzꞌakabꞌaleꞌ uvaꞌ kat ipeqꞌ jeꞌ u ixojeꞌ tiꞌ unviꞌ, as bꞌanel vucheꞌ kat ibꞌanlu veꞌt ixoj tiꞌ unmujleꞌ. \m \v 13 As jik chit tuk val sete, tan katil uvaꞌ la paxsalkat u bꞌaꞌnla yoleꞌ sviꞌ vatz u txꞌavaꞌeꞌ, as la paxsal itzibꞌlal u bꞌaꞌnileꞌ uvaꞌ kat ibꞌan u ixojeꞌ sve tiꞌ tulsat unqꞌa tenameꞌ skꞌuꞌl uvaꞌ kat ibꞌan u ixojeꞌ,— tiꞌk u Jesús. \s1 Nikꞌul u Judas puaj tiꞌ ikꞌayil u Jesús \r Marcos 14.10-11; Lucas 22.3-6 \p \v 14 U Judas uvaꞌ Iscariote, as najeꞌ uveꞌ atik ok xoꞌl kabꞌlaval unqꞌa ichusulibꞌ u Jesús, as bꞌex til veꞌt naj unqꞌa iqꞌesal oksan iyol tenam vatz Tiixh. \m \v 15 As ech bꞌex tal naj ileꞌ te chajnaj: —¿Kam la etaqꞌ sve as la vaqꞌoꞌk u Jesús teqꞌabꞌ?— tiꞌk naj. As taltziꞌ veꞌt chajnaj vinaj laval (30) saj chꞌichꞌ puaj te naj. \m \v 16 As xeꞌt veꞌt naj tiꞌ ichukat txumbꞌal tiꞌ taqꞌat ok u Jesús tiqꞌabꞌ chajnaj. \s1 Nijej kan u Jesús umaꞌl u txꞌaꞌoꞌm tiꞌ uvaꞌ la tulsa unqꞌa tenameꞌ vikamebꞌal Aak skꞌuꞌl \r Marcos 14.12-25; Lucas 22.7-23; Xhun 13.21-30; 1 Corintios 11.23-26 \p \v 17 As tu veꞌt u bꞌaxa qꞌii tetz u nimla qꞌiieꞌ tul uvaꞌ nik itxꞌaꞌp u paaneꞌ uvaꞌ yeꞌl levadura nikuꞌ sxoꞌl, as jetzꞌen veꞌt ok unqꞌa ichusulibꞌ u Jesús skꞌatz. As ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ te Aak: —¿Katil nasaꞌkat uvaꞌ la bꞌen kubꞌankat tuch u txꞌaꞌoꞌmeꞌ uveꞌ tetz u nimla qꞌiieꞌ tiꞌ kunimataꞌ?— tiꞌk chajnaj. \m \v 18 Ech tal veꞌt Aak ileꞌ te chajnaj: —Bꞌenoj ex tu u tenameꞌ xeꞌ u uxhchileꞌ uvaꞌ ootzimal setaꞌn. As ech la bꞌen etal ileꞌ ste: «Ech ni tal u chusul qetz ileꞌ: –Najli veꞌt u qꞌiieꞌ uvaꞌ kꞌujlu kan sviꞌ. As la txꞌaꞌn in takabꞌal tukꞌ unqꞌa unchusulibꞌeꞌ tiꞌ inimal u nimla qꞌiieꞌ,– taqꞌ Aak ni taleꞌ,» chaj ex la bꞌen etal ste,— tiꞌk u Jesús. \m \v 19 As bꞌex ibꞌan veꞌt chajnaj kam uveꞌ tal Aak te chajnaj. As ibꞌan veꞌt chajnaj tuch u txꞌaꞌoꞌmeꞌ tiꞌ u nimla qꞌiieꞌ. \p \v 20 As tul tzꞌotin veꞌteꞌ, as xonebꞌ veꞌt u Jesús vatz u meexhaeꞌ tukꞌ kabꞌlaval unqꞌa ichusulibꞌeꞌ. \m \v 21 As tul nikat itxꞌaꞌn Aak tukꞌ chajnaj, as ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Jik chit tuk val sete, tan at umaꞌl ex uvaꞌ tuk aqꞌon ok in tiqꞌabꞌ unqꞌa iqꞌesal unqꞌa tenameꞌ,— tiꞌk Aak. \m \v 22 As yak kuxh txumun veꞌt chajnaj. As ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ sijununila: —¿Ma jit in naal in, Pap?— tiꞌk chajnaj. \m \v 23 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —Abꞌil ex uveꞌ tuk ejil kuꞌ vepaaneꞌ tu u lajeꞌ sunkꞌatz, as aꞌ exeꞌ la aqꞌon ok in tiqꞌabꞌ unqꞌa iqꞌesal unqꞌa tenameꞌ. \m \v 24 As jik chit la val sete, tan kam chit uveꞌ tzꞌibꞌamal kan tiꞌ \sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\sc*, as aꞌeꞌ uveꞌ tuk unpalebꞌe. ¡Pet oyebꞌ chit ivatz u najeꞌ uveꞌ tuk aqꞌon ok in tiqꞌabꞌ unqꞌa iqꞌesal unqꞌa tenameꞌ! Tan aal bꞌaꞌneꞌ uvaꞌ jit koj itzꞌebꞌ naj vatz u txꞌavaꞌeꞌ,— tiꞌk u Jesús. \m \v 25 As ech tal veꞌt u Judas ileꞌ uvaꞌ nik chukun txumbꞌal tiꞌ toksal ok Aak: —¿Chusul, ma jit in uveꞌ naaleꞌ?— tiꞌk naj te u Jesús. —Il axh kat aallu eebꞌ,— tiꞌk Aak. \p \v 26 As tul aalik itxꞌaꞌn veꞌt u Jesús tukꞌ unqꞌa ichusulibꞌeꞌ, as itxey veꞌt Aak u paaneꞌ. As taqꞌ veꞌt Aak taꞌntiixh stiꞌ. As ijatx veꞌt Aak; as taqꞌ veꞌt Aak te chajnaj. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Ekꞌultaj; as etxꞌaꞌtaj, tan aꞌeꞌ vunchiꞌoleꞌ,— tiꞌk Aak. \m \v 27 As itxey veꞌt u Jesús u koopa. As taqꞌ veꞌt Aak taꞌntiixh stiꞌ. As taqꞌ veꞌt ok Aak te chajnaj. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Etukꞌataj sekajayil, \m \v 28 tan aꞌ vunkajaleꞌ uvaꞌ tuk jejon kan u akꞌ tzaqꞌiteꞌ tiꞌ ikꞌulat tibꞌ iyol u tenameꞌ tukꞌ u Tiixheꞌ, tan tuk eloj vunkajaleꞌ tiꞌ unsotzsat ipaav unqꞌa tenameꞌ skajayil. \m \v 29 As tuk val sete, tan yeꞌxh jatu la vukꞌa veꞌt u taꞌl u uuvaeꞌ echeꞌ u vaaꞌ nu kubꞌan cheel. Pet lanal ilej veꞌt u qꞌiieꞌ uvaꞌ la ilpu veꞌteꞌ uvaꞌ at veꞌt unqꞌa tenameꞌ jaqꞌ u tijleꞌm vunBꞌaaleꞌ. As aꞌn la vukꞌa veꞌt u taꞌl u akꞌ uuvaeꞌ setukꞌ,— tiꞌk u Jesús. \s1 Ni tal u Jesús uvaꞌ la teesa tibꞌ u Luꞌeꞌ kꞌatz Aak \r Marcos 14.26-31; Lucas 22.31-34; Xhun 13.36-38 \p \v 30 As tul yaꞌ veꞌt ibꞌitzal u bꞌitzeꞌ, as bꞌen veꞌt u Jesús tukꞌ unqꞌa ichusulibꞌeꞌ viꞌ u vitzeꞌ uvaꞌ Olivos. \m \v 31 Ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —Tu u aqꞌbꞌalaꞌ as tuk kaꞌkabꞌinoj etaama sviꞌ, tan ech ni tal u yol ileꞌ uvaꞌ tzꞌibꞌamal kan: \q1 La unkꞌaxbꞌisa veꞌt u xeen txooeꞌ. \q1 As katil kuxh la oojkat veꞌt unqꞌa kaneeroꞌeꞌ, tiꞌk u yoleꞌ. \m \v 32 As tul la ul veꞌt vaama unpajte, as bꞌaxel la oon in sevatz tu u Galilea,— tiꞌk u Jesús. \m \v 33 As ech tal veꞌt u Luꞌ ileꞌ te u Jesús: —Pap, kꞌuxh la kaꞌkabꞌin taama unqꞌa unmooleꞌ skajayil seeꞌ, ech koj in tan yeꞌxh jatu la kaꞌkabꞌin vaama seeꞌ,— tiꞌk u Luꞌeꞌ. \m \v 34 Ech tal u Jesús ileꞌ: —As jik chit tuk val see, Luꞌ: Tan tu u aqꞌbꞌalaꞌ tul yeꞌxnaj oqꞌ u peleꞌxheꞌ, as oxpajul maꞌt eesat eebꞌ sunkꞌatz,— tiꞌk Aak. \m \v 35 As ech tal u Luꞌ ileꞌ: —Pap, asoj la alpu akameꞌ, as eela kukameꞌ la kam oꞌ, tan ineꞌ yeꞌ la veesa kan vibꞌ sakꞌatz,— tiꞌk u Luꞌeꞌ. As echat chit tal unjoltu unqꞌa ichusulibꞌ Aakeꞌ skajayil echeꞌ uveꞌ tal u Luꞌeꞌ. \s1 Ninach u Jesús Tiixh tu u Getsemaní \r Marcos 14.32-42; Lucas 22.39-46 \p \v 36 As bꞌen veꞌt u Jesús tukꞌ unqꞌa ichusulibꞌeꞌ tu umaꞌl u atinbꞌal uvaꞌ Getsemaní. Ech tal veꞌt Aak ileꞌ te chajnaj: —Maꞌt unnach Tiixh tziꞌleꞌ. As xonebꞌoj kan ex tzitzaꞌ,— tiꞌk Aak. \p \v 37 Teqꞌo veꞌt Aak u Luꞌeꞌ stiꞌ tukꞌ kaꞌvaꞌt vikꞌaol u Zebedeo. As ok veꞌt umaꞌl u mam txumuꞌm xeꞌ taama Aak tukꞌ xaanchil aama. \m \v 38 As ech tal veꞌt Aak ileꞌ te oxvaꞌl unqꞌa ichusulibꞌeꞌ: —¡Ootzimal svaꞌn uvaꞌ tuk kamoj in! ¡As vaꞌl chit itxumun veꞌt vaama! Pet kaaoj kan ex tzitzaꞌ. Isebꞌojtaj chit ex tiꞌ enachat Tiixh sunkꞌatz,— tiꞌk u Jesús. \p \v 39 As jetzꞌen veꞌt el unbꞌiil u Jesús kꞌatz chajnaj. Qaaebꞌ veꞌt Aak techal toon ivatz Aak tu txꞌavaꞌ. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ tul inach Aak Tiixh: —UnBꞌaal, asoj la uchi, as eesa el in vatz u kꞌaxkꞌoeꞌ uvaꞌ kꞌujlu kan sviꞌ. As jit in la alon. Pet axh la alon kam uvaꞌ la unbꞌaneꞌ,— tiꞌk u Jesús. \p \v 40 As tul qꞌaavik tzan u Jesús kꞌatz oxvaꞌl unqꞌa ichusulibꞌeꞌ, as vatik veꞌt chajnaj. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ te u Luꞌeꞌ: —¿Ma yeꞌ nekuy umaj oora uvaꞌ la isebꞌ ex sunkꞌatz? \m \v 41 Isebꞌoj chit ex. As enachtaj chit Tiixh aqꞌal uvaꞌ la iyakꞌinsa Aak u kꞌujlebꞌal ekꞌuꞌleꞌ sviꞌ tul la chukax txumbꞌal setiꞌ tiꞌ eteesal sunkꞌatz. As kꞌuxh ayaꞌl chit ikꞌuꞌl vetaanxelaleꞌ tiꞌ enachat Tiixh, as ech koj vechiꞌoleꞌ, tan yeꞌ nisaꞌ,— tiꞌk u Jesús. \p \v 42 As bꞌex inach veꞌt u Jesús Tiixh tikaꞌpa. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —UnBꞌaal, asoj yeꞌ la ibꞌaneꞌ uvaꞌ la akol in vatz u kꞌaxkꞌoeꞌ, as ibꞌana kam uveꞌ kꞌujlu kan sviꞌ aꞌn,— tiꞌk u Jesús. \p \v 43 As tul qꞌaavik veꞌt tzan Aak kꞌatz unqꞌa ichusulibꞌeꞌ, as vatik veꞌt chajnaj unpajte, tan atik vataꞌm tivatz chajnaj. \m \v 44 As taqꞌ veꞌt kan u Jesús chajnaj. As bꞌex inach Aak Tiixh titoxpa. As an chit viyol Aakeꞌ tala uvaꞌ tal bꞌaxa. \p \v 45 As qꞌaavik tzan Aak kꞌatz unqꞌa ichusulibꞌeꞌ unpajte. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —¿Antel kuxh vatik ex bꞌa? ¿As iꞌlichil kuxh nebꞌaneꞌ? As tul kat ilejlu veꞌt u ooraeꞌ uvaꞌ tuk aqꞌaxoj ok \sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\sc* tiqꞌabꞌ unqꞌa aapaaveꞌ. \m \v 46 ¡Pet txakpoj ex! ¡Koꞌnaj! Tan il u naj ileꞌ tul veꞌteꞌ uveꞌ tuk aqꞌon ok in tiqꞌabꞌ unqꞌa aapaaveꞌ,— tiꞌk u Jesús. \s1 Nitxeypu veꞌt u Jesús \r Marcos 14.43-50; Lucas 22.47-53; Xhun 18.2-11 \p \v 47 As antelik kuxh iyolon u Jesús tul bꞌex oonoj u Judas uveꞌ atik ok xoꞌl kabꞌlaval unqꞌa ichusulibꞌ Aakeꞌ. As aꞌ chit mamaꞌla tenameꞌ eqꞌomalik chꞌichꞌ tukꞌ tzeꞌ staꞌn uvaꞌ xekik tiꞌ u Judas, tan aꞌ unqꞌa iqꞌesal oksan iyol tenam vatz Tiixh tukꞌ kaꞌt unqꞌa bꞌaal tenameꞌ uvaꞌ chajon bꞌen unqꞌa uxhchileꞌ, \m \v 48 tan maꞌtik taqꞌat u Judas itxumbꞌal chajnaj uvaꞌ kam la ibꞌan chajnaj tul la bꞌen ilej chajnaj u Jesús. Ech tal naj ileꞌ: —Abꞌil uveꞌ la untzꞌubꞌ txala itziꞌ, as aꞌ najeꞌ uveꞌ la etxeyeꞌ,— tiꞌk u Judas tala. \m \v 49 As yak kuxh jetzꞌen veꞌt ok u Judas kꞌatz u Jesús. Ech tal veꞌt naj ileꞌ: —¡Tixen, Chusul!— tiꞌk naj. As itzꞌubꞌ veꞌt ok naj txala itziꞌ Aak. \m \v 50 Ech tal veꞌt Aak ileꞌ te u Judas: —Vetz kꞌultziꞌ, bꞌana kam uveꞌ eqꞌomal taꞌn aama,— tiꞌk u Jesús tal te naj. As loqꞌ chit ul ixaꞌpu veꞌt unqꞌa uxhchileꞌ u Jesús. \p \v 51 As tzaa veꞌt umaꞌl vichusulibꞌ u Jesús. As teqꞌo veꞌt jeꞌ tzan naj vichꞌichꞌeꞌ tu totzotz. As itzokꞌ veꞌt el naj ixikin umaꞌl vikꞌam viqꞌesal oksan iyol tenam vatz Tiixh. \m \v 52 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ te naj: —¡Kol kuꞌ vachꞌichꞌeꞌ tu u totzotzeꞌ! Tan jankꞌal unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ ni bꞌanon chꞌaꞌo tukꞌ chꞌichꞌ, as an chit tukꞌ chꞌichꞌ la yatzꞌpukat. \m \v 53 ¿Tan ma yeꞌl sakꞌuꞌl uvaꞌ la uch unjajat bꞌaꞌnil te vunBꞌaaleꞌ scheel, as la ichaj tzan Aak kaꞌbꞌlavoj mil unqꞌa ángel tiꞌ ul ilochat in? \m \v 54 Pet asoj la unjaj te Aak, as yeꞌle uveꞌ la ibꞌaneꞌ kam uveꞌ tzꞌibꞌamal kan sviꞌ. Pet techal chit tuk ibꞌaneꞌ,— tiꞌk u Jesús. \p \v 55 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ te unqꞌa najeꞌ: —¿Kam qꞌi uveꞌ eqꞌomal chꞌichꞌ setaꞌn tukꞌ tzeꞌ tiꞌ ul etxeyat in? ¿In kol umaj u elqꞌom qꞌa? As tul jun qꞌii atik in sexoꞌl tiꞌ unchusuneꞌ tu unqꞌa atinbꞌaleꞌ uvaꞌ at tu u tostiixheꞌ. As yeꞌl in kat etxey in. \m \v 56 Pet ech chit tuk ibꞌaneꞌ kam uveꞌ tzꞌibꞌamal kan sviꞌ taꞌn unqꞌa qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ,— tiꞌk u Jesús. \p As tul tabꞌi veꞌt unqꞌa ichusulibꞌ Aakeꞌ, as ooj veꞌt chajnaj skajayil. As taqꞌ veꞌt kan chajnaj Aak sijunal xoꞌl unqꞌa tenameꞌ. \s1 Ni teqꞌol veꞌt u Jesús tu u abꞌibꞌal \r Marcos 14.53-65; Lucas 22.54, 63-71; Xhun 18.12-14, 19-24 \p \v 57 As tul itxey veꞌt unqꞌa tenameꞌ u Jesús, as bꞌex toksa veꞌt ok chajnaj Aak vatz u Caifás, viqꞌesal oksan iyol tenam vatz Tiixh, tu uveꞌ kꞌulikkat tibꞌ kaꞌl unqꞌa uxhchil uvaꞌ chusel tibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ, as tukꞌ kaꞌt unqꞌa bꞌaal tenameꞌ. \m \v 58 As ech koj u Luꞌeꞌ, tan naach kuxh xekelikkat naj tiꞌ u Jesús techal toon veꞌt naj vatz iqꞌanal u Caifás. As xonlik veꞌt ok u Luꞌeꞌ kꞌatz kaꞌl unqꞌa xeen tetz u tostiixheꞌ tiꞌ tilat naj uvaꞌ kam tuk ulbꞌeloj u Jesús. \m \v 59 As unqꞌa iqꞌesal oksan iyol tenam vatz Tiixh, tukꞌ kaꞌt unqꞌa bꞌanol isuuchil unqꞌa tenameꞌ, as tukꞌ kaꞌt unqꞌa bꞌaal tenameꞌ, as ibꞌan veꞌt umaꞌl u nukꞌu tiꞌ ichukat chajnaj txumbꞌal tukꞌ kaꞌt unqꞌa cheesan paaveꞌ tiꞌ uvaꞌ la yatzꞌpu veꞌt u Jesús. \m \v 60 As yeꞌlik iyakꞌil u cheesan paaveꞌ uvaꞌ nik tal unqꞌa uxhchileꞌ. As kꞌuxh nimal unqꞌa uxhchileꞌ oon xoꞌl chajnaj tiꞌ icheesal ipaav Aak, as jit olebꞌ chajnaj tukꞌ u cheesan paaveꞌ tiꞌ uvaꞌ la yatzꞌpu veꞌt Aak. Pet oonnal veꞌt kaꞌvaꞌt chulin yol \m \v 61 uvaꞌ ech kat tal ileꞌ: —Ech tal u naj ileꞌ: «La olebꞌ in tiꞌ veꞌpisat u tostiixheꞌ. As tu kuxh oxvaꞌl qꞌii la unlakkat unpajte,» tiꞌk naj tala,— tiꞌk chajnaj. \m \v 62 As txakpu veꞌt viqꞌesal oksan iyol tenam vatz Tiixh. As ech tal veꞌt naj ileꞌ te u Jesús: —¿Kam qꞌi uveꞌ yeꞌ natiineꞌ? ¿As kam ni tal axh tiꞌ unqꞌa yoleꞌ uveꞌ ni tal chajnaj seeꞌ?— tiꞌk naj. \m \v 63 As yeꞌl u Jesús tiini. As ech tal veꞌt naj ileꞌ unpajte: —As tukꞌ vibꞌii u islich Tiixheꞌ tuk val see, ¡Al sqe! ¿Ma axh u Cristo, viKꞌaol u Tiixheꞌ?— tiꞌk naj. \m \v 64 Ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —An chiteꞌ uvaꞌ kat aala. Tan la ilej umaꞌl u qꞌii uvaꞌ la etil veꞌt \sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\sc* tul uvaꞌ la xonebꞌ veꞌt isebꞌal u Tiixheꞌ uveꞌ nim chit tijleꞌm. As la etil ikuꞌ veꞌt chꞌuꞌl xoꞌl u suutzꞌeꞌ tu almikaꞌ,— tiꞌk u Jesús. \m \v 65 As tul tabꞌi viqꞌesal u oksan iyol tenam vatz Tiixh u yoleꞌ uvaꞌ tal u Jesús, as iqꞌix veꞌt naj u toksaꞌmeꞌ. As ech tal veꞌt naj ileꞌ: —¡Kat toksa tibꞌ u najeꞌ Tiixhil! ¡Jit tzꞌajinal la kuchꞌoti te umaꞌtoj uxhchil, tan ileꞌ kat etabꞌilaꞌ! \m \v 66 ¿As kam ni tal ex tiꞌ viyol najeꞌ?— tiꞌk naj. Ech tal veꞌt unqꞌa uxhchil ileꞌ: —¡Tetz veꞌt naj u kamchileꞌ tiꞌ viyoleꞌ!— tiꞌk chajnaj. \m \v 67 As at uxhchil tzubꞌan veꞌt ivatz u Jesús; as at uxhchil topon veꞌt Aak taꞌn qꞌabꞌ. As at uxhchil tzꞌichon ivatz Aak taꞌn qꞌabꞌ. \m \v 68 As ech tal ileꞌ te Aak: —Axh uvaꞌ nooksa eebꞌ Cristo, asoj axh qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ, as qꞌiia uvaꞌ abꞌil kat qꞌoson axh,— tiꞌk chajnaj. \s1 Ni teesa tibꞌ u Luꞌ kꞌatz u Jesús \r Marcos 14.66-72; Lucas 22.55-62; Xhun 18.15-18, 25-27 \p \v 69 As tul xonlik u Luꞌeꞌ vatz qꞌanal, as jetzꞌen veꞌt ok umaꞌl u aaichꞌ kꞌatz naj. As ech tal veꞌt ixoj ileꞌ te u Luꞌeꞌ: —Antik axheꞌ molonik eebꞌ tukꞌ u Jesús, u aa Galilea,— tiꞌk ixoj. \m \v 70 As tal veꞌt u Luꞌeꞌ vatz unqꞌa uxhchileꞌ skajayil uvaꞌ yeꞌ tootzaj naj u Jesús. Ech tal naj ileꞌ: —Yeꞌ vootzaj uveꞌ naaleꞌ,— tiꞌk u Luꞌeꞌ. \m \v 71 As jetzꞌen veꞌt bꞌen u Luꞌeꞌ kꞌatz u nimla tziꞌ kabꞌaleꞌ. As ilchu naj taꞌn umaꞌt u aaichꞌ. As ech tal veꞌt ixoj ileꞌ xoꞌl unqꞌa tenameꞌ: —Antik u najeꞌ xekik tiꞌ u Jesús, u aa Nazaret,— tiꞌk ixoj. \m \v 72 Ech tal veꞌt u Luꞌ ileꞌ tukꞌ viBꞌii u Tiixheꞌ: —¡Yeꞌ vootzaj u najeꞌ uveꞌ naaleꞌ!— tiꞌk u Luꞌeꞌ. \m \v 73 Unbꞌiil kuxh stuul, as jetzꞌen veꞌt ok unqꞌa uxhchileꞌ kꞌatz u Luꞌeꞌ. As ech tal veꞌt unqꞌa uxhchil ileꞌ te u Luꞌeꞌ: —An chiteꞌ vil amool eebꞌeꞌ tukꞌ u Jesús, tan aꞌ vayoloneꞌ ni kꞌuchun,— tiꞌk unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ molik tibꞌ vatz iqꞌanal viqꞌesal oksan iyol tenam vatz Tiixh. \m \v 74 As ech tal veꞌt u Luꞌ ileꞌ: —¡Asoj nu kuxh unchuli yol sevatz, as sviꞌ la ulkat u vaꞌlexheꞌ, tan vatz u Tiixheꞌ ni valkat uvaꞌ yeꞌ vootzaj u najeꞌ uveꞌ netaleꞌ!— tiꞌk u Luꞌeꞌ. As tul nik tal naj u yoleꞌ, as bꞌex oqꞌoj veꞌt u peleꞌxheꞌ. \m \v 75 As jubꞌin veꞌt tul viyol u Jesús skꞌuꞌl u Luꞌeꞌ uvaꞌ maꞌtik talat Aak: «Tul yeꞌxnaj oqꞌ u peleꞌxheꞌ cheel tu aqꞌbꞌalaꞌ, as oxpajul maꞌt eesat eebꞌ sunkꞌatz,» tiꞌk Aak. As el veꞌt chꞌuꞌl u Luꞌeꞌ vatz u qꞌanaleꞌ. As aꞌ chit oqꞌeleꞌ ibꞌan veꞌt naj. \c 27 \s1 Ni toksal ok u Jesús vatz u Poncio Pilato \r Marcos 15.1; Lucas 23.1-2; Xhun 18.28-32 \p \v 1 As tul sajbꞌu veꞌteꞌ, as ikꞌul veꞌt tibꞌ unqꞌa iqꞌesal oksan iyol tenam vatz Tiixh tukꞌ kaꞌt unqꞌa bꞌaal tenameꞌ. As ikꞌul veꞌt tibꞌ iyol chajnaj uvaꞌ techal la yatzꞌpu veꞌt u Jesús. \m \v 2 As iqitz veꞌt chajnaj iqꞌabꞌ Aak. As teqꞌo veꞌt ok chajnaj Aak vatz u Poncio Pilato uvaꞌ nik bꞌanon ivatz u ijlenaaleꞌ. \s1 Nikam uveꞌ u Judas \p \v 3 As tul til u Judas uvaꞌ kꞌayin u Jesús uvaꞌ la yatzꞌpu veꞌt u Jesús, as ijalpu veꞌt naj vitxumbꞌaleꞌ. As bꞌex iqꞌaavisa veꞌt kan naj vinaj laval u puajeꞌ te unqꞌa iqꞌesal oksan iyol tenam vatz Tiixh tukꞌ unqꞌa bꞌaal tenameꞌ. \m \v 4 Ech tal veꞌt naj ileꞌ te chajnaj: —Kat paavinyu veꞌt in, tan yeꞌl ipaav u najeꞌ ati. As kat kuxh voksa ok naj teqꞌabꞌ,— tiꞌk u Judas. As ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ: —¿At kol qokebꞌal qꞌa stiꞌ? Pet axh kuxheꞌ la ilon kam tuk abꞌaneꞌ,— tiꞌk chajnaj. \m \v 5 As isuti veꞌt kan u Judas u puajeꞌ tu u tostiixheꞌ. As bꞌen veꞌt naj. As ichꞌuybꞌaꞌ veꞌt tibꞌ naj. As kam veꞌt naj. \p \v 6 As isikꞌ veꞌt unqꞌa iqꞌesal oksan iyol tenam vatz Tiixh u puajeꞌ. As ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ: —Yeꞌ la uch qoksat ok u puajeꞌ xoꞌl unqꞌa oyeꞌ uvaꞌ at tu u kaaxhaeꞌ, tan kajal nixaan taꞌn u puajeꞌ,— tiꞌk chajnaj. \m \v 7 As tul bꞌaꞌnxi tiꞌ ikꞌulat tibꞌ iyol chajnaj, as bꞌex iloqꞌ veꞌt chajnaj umaꞌl u txꞌavaꞌ xeꞌ umaꞌl u naj uvaꞌ ni bꞌanon tzꞌaj laj. As txakonsal veꞌt u txꞌavaꞌeꞌ mujbꞌal tetz unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ jit tiaal Israel. \m \v 8 Estiꞌeꞌ uvaꞌ nitel talpu cheel uvaꞌ tiꞌ kajal loqꞌpukat u txꞌavaꞌeꞌ. \m \v 9 As bꞌex ibꞌan veꞌt umaꞌt u yol uvaꞌ alel kan taꞌn u qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ uvaꞌ Jeremías, tan ech tal u Jeremías ileꞌ: \q1 As teqꞌo veꞌt chajnaj vinaj laval u puajeꞌ, vijaꞌmil umaꞌl u uxhchil uvaꞌ nim talchu xoꞌl unqꞌa tiaal Israel, tan ech vijaꞌmileꞌ uvaꞌ kꞌujlu kan taꞌn unqꞌa tiaal Israel. \q1 \v 10 As kat txakonsali tiꞌ iloqꞌax vitxꞌavaꞌ umaꞌl u bꞌanol tzꞌaj laj echeꞌ uveꞌ kat tal u kuBꞌooqꞌoleꞌ sve, tiꞌk u Jeremías. \s1 Nichꞌoti veꞌt u Poncio Pilato itziꞌ u Jesús \r Marcos 15.2-5; Lucas 23.3-5; Xhun 18.33-38 \p \v 11 As tul txaklik veꞌt ok u Jesús vatz u bꞌanol ivatz u ijlenaaleꞌ, as ichꞌoti veꞌt naj itziꞌ Aak. Ech tal naj ileꞌ: —¿Ma axh u tijlenaal unqꞌa tiaal Israel?— tiꞌk naj. Ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —An chiteꞌ uveꞌ naaleꞌ,— tiꞌk Aak. \m \v 12 As kꞌuxh nikat icheesa unqꞌa bꞌaal tenameꞌ tukꞌ unqꞌa iqꞌesal oksan iyol tenam vatz Tiixh ipaav u Jesús, as yeꞌl Aak kat tzaqꞌbꞌi. \m \v 13 As ech tal veꞌt u Poncio Pilato ileꞌ te Aak: —¿Ma yeꞌ naabꞌi unqꞌa yoleꞌ uveꞌ ni tal chajnaj seeꞌ?— tiꞌk naj. \m \v 14 As sotz veꞌt ikꞌuꞌl naj, tan jit tal u Jesús umaj yol. \s1 Ni talax veꞌt ikam u Jesús \r Marcos 15.6-20; Lucas 23.13-25; Xhun 18.38–19.16 \p \v 15 As tu u nimla qꞌiieꞌ uvaꞌ pascua, as chiannalik veꞌt te unqꞌa tenameꞌ taꞌn u bꞌanol ivatz u ijlenaaleꞌ uvaꞌ aꞌ unqꞌa tenameꞌ la txaaon umaj preexhu uvaꞌ la chajpuli. \m \v 16 As atik ok umaꞌl u naj preexhuil uvaꞌ Barrabás. As ootzimalik vipaav najeꞌ taꞌn unqꞌa tenameꞌ. \m \v 17 As tul molik tibꞌ unqꞌa tenameꞌ vatz u Pilato, as ichꞌoti veꞌt naj te unqꞌa tenameꞌ: —¿Abꞌiste u najeꞌ la unchajpu el cheel? ¿Ma aꞌ u Barrabás? ¿Pet moj aꞌ u Jesús uveꞌ Cristo nitalpeꞌ?— tiꞌk u Pilato, \m \v 18 tan atik skꞌuꞌl u Pilato uvaꞌ taꞌn kuxh chꞌoꞌnchil aama nikat toksakat unqꞌa iqꞌesal unqꞌa tenameꞌ u Jesús tiqꞌabꞌ u Pilato. \p \v 19 As tul xonlik u Pilato tu vixhiila uvaꞌ nibꞌanaxkat isuuchil unqꞌa uxhchileꞌ, as ichaj bꞌen u tixqel najeꞌ yol. Ech tal bꞌen ixoj ileꞌ: «Yeꞌ kuxh achuk apaav tiꞌ u jikla najeꞌ, tan kalabꞌ chit kꞌaxkꞌo kat unpalebꞌe tunvatzikꞌ tiꞌ u najeꞌ,» tiꞌk u tixqel najeꞌ. \p \v 20 As unqꞌa iqꞌesal oksan iyol tenam vatz Tiixh tukꞌ kaꞌt unqꞌa bꞌaal tenameꞌ, as toksa veꞌt chajnaj tiviꞌ unqꞌa tenameꞌ tiꞌ uvaꞌ aꞌ u Barrabás la chajpuli, as la yatzꞌpu u Jesús. \m \v 21 As ech tal veꞌt u Pilato ileꞌ: —¿Abꞌiste kaꞌvaꞌl u najeꞌ la unchajpu el uveꞌ netaleꞌ?— tiꞌk naj. Ech tal veꞌt unqꞌa tenam ileꞌ: —Chajpu el tzan u Barrabás,— tiꞌk unqꞌa tenameꞌ. \m \v 22 As ech tal veꞌt u Pilato ileꞌ: —¿Kam qꞌi tuk unbꞌan tiꞌ u Jesús uveꞌ Cristo ni talpeꞌ?— tiꞌk u Pilato. As kajayil chit unqꞌa tenameꞌ kat alon: —¡Yatzꞌpoj naj vatz u kuruseꞌ!— tiꞌk unqꞌa tenameꞌ. \p \v 23 As ech tal veꞌt u Pilato ileꞌ: —¿Kam ipaav u najeꞌ qꞌi kat ibꞌana?— tiꞌk u Pilato. As aal chit taqꞌ jeꞌ unqꞌa tenameꞌ tuul iviꞌ. As ech tal veꞌt ileꞌ: —¡Yatzꞌpoj naj vatz u kuruseꞌ!— tiꞌk unqꞌa tenameꞌ. \m \v 24 As til veꞌt u Pilato uvaꞌ yeꞌ nik tok veꞌt yol tiviꞌ unqꞌa tenameꞌ. Pet aal chit nik iveqꞌelkabꞌan unqꞌa tenameꞌ. As ijaj veꞌt u Pilato unbꞌiil u aꞌ. As itxꞌaa veꞌt naj iqꞌabꞌ vatz unqꞌa tenameꞌ. Ech tal veꞌt naj ileꞌ: —Yeꞌl unpaav tiꞌ vikamebꞌal u jikla najeꞌ, tan exeꞌ ni alon ikameꞌ,— tiꞌk u Pilato. \m \v 25 Ech tal veꞌt unqꞌa tenam ileꞌ skajayil: —¡Jeꞌonoj u kupaaveꞌ sqiꞌ tukꞌ unqꞌa meꞌal kukꞌaoleꞌ tiꞌ ibꞌeneꞌ tiꞌ vikamebꞌal u najeꞌ!— tiꞌk unqꞌa tenameꞌ. \m \v 26 Ichajpu veꞌt u Pilato u Barrabás. As tal veꞌt naj iqꞌospu u Jesús taꞌn tzꞌuꞌm. As tul bꞌaꞌnxi, as taqꞌ veꞌt ok naj u Jesús te unqꞌa tenameꞌ tiꞌ iyatzꞌpu veꞌt Aak vatz u kuruseꞌ. \p \v 27 As unqꞌa isol u bꞌanol ivatz u ijlenaaleꞌ, as teqꞌo veꞌt chajnaj u Jesús tikabꞌal u bꞌanol ivatz u ijlenaaleꞌ uvaꞌ atikkat u tatinbꞌal unqꞌa soleꞌ. As imol veꞌt ok unqꞌa imooleꞌ skajayil kꞌatz u Jesús. \m \v 28 As teesa veꞌt unqꞌa soleꞌ u toksaꞌm Aakeꞌ. As toksa veꞌt chajnaj umaꞌl u kaj oksaꞌm tiꞌ Aak echeꞌ toksaꞌm umaj ijlenaal. \m \v 29 As taqꞌ veꞌt jeꞌ chajnaj umaꞌl u koroona chꞌiꞌx tiꞌ iviꞌ Aak uvaꞌ paatxꞌumalike. As taqꞌoꞌk chajnaj umaꞌl u aa tisebꞌal iqꞌabꞌ Aak echeꞌ ibꞌaara umaj ijlenaal. As qaaebꞌ veꞌt chajnaj vatz Aak tiꞌ teesal iqꞌii Aak. As ech tal chajnaj ileꞌ te Aak: —¡Keche, Pap, axh tijlenaal unqꞌa tiaal Israel!— tiꞌk chajnaj tul nikat teesa chajnaj iqꞌii Aak. \m \v 30 As itzubꞌa veꞌt chajnaj Aak. As imaa chajnaj u aaeꞌ tiqꞌabꞌ Aak. As ivekꞌ chajnaj tiꞌ iviꞌ Aak. \p \v 31 As tul maꞌtik teesat chajnaj iqꞌii Aak, as teesa veꞌt el chajnaj u kaj oksaꞌmeꞌ tiꞌ Aak. As toksa veꞌt chajnaj u toksaꞌm Aakeꞌ. As teqꞌo veꞌt chajnaj Aak tiꞌ iyatzꞌpu vatz u kuruseꞌ. \s1 Ni taqꞌpik jeꞌ u Jesús vatz u kurus \r Marcos 15.21-41; Lucas 23.26-49; Xhun 19.17-30 \p \v 32 As tul bꞌen veꞌt chajnaj tu bꞌey, as ikꞌul chajnaj umaꞌl u naj uvaꞌ Simón uvaꞌ tzaanaj tu u Cirene. As itxey veꞌt chajnaj u Simón tiꞌ uvaꞌ la tija naj vikurus u Jesús. \m \v 33 Tul oon veꞌt chajnaj tu umaꞌl u atinbꞌal uvaꞌ Gólgota ibꞌii uvaꞌ «Tatinbꞌal Bꞌajil Kꞌoꞌn» chꞌelel, \m \v 34 as taqꞌ veꞌt chajnaj unbꞌiil u taꞌl uuva te u Jesús uvaꞌ yuelik tibꞌ tukꞌ kꞌayla aꞌ. As tul inach Aak, as jit tukꞌa veꞌt Aak. \p \v 35 As tul maꞌt taqꞌat veꞌt jeꞌ unqꞌa soleꞌ u Jesús vatz u kuruseꞌ, as ijatx veꞌt chajnaj u toksaꞌm Aakeꞌ svatzaj. As itxꞌak veꞌt tibꞌ chajnaj tiꞌ u toksaꞌm Aakeꞌ, tiꞌ itzojpisal umaꞌl u yol uvaꞌ alel kan taꞌn u qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ tiꞌ u Jesús uvaꞌ ech ni tal ileꞌ: \q1 Ijatx veꞌt chajnaj u voksaꞌmeꞌ svatzaj. \q1 As itxꞌak veꞌt tibꞌ chajnaj stiꞌ, tiꞌk u yoleꞌ uvaꞌ tal kan u qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ. \m \v 36 Tul bꞌaꞌnxi, as xonebꞌ veꞌt chajnaj tiꞌ ixeep Aak. \p \v 37 As taqꞌ veꞌt jeꞌ chajnaj umaꞌl u aqꞌen tiviꞌ u kuruseꞌ uvaꞌ tzꞌibꞌamalikkat uvaꞌ kam stiꞌ nikat iyatzꞌpukat Aak. Ech nik tal ileꞌ: \sc Aꞌ U JESÚS UVAꞌ, U TIJLENAAL UNQꞌA TIAAL ISRAEL\sc*, tiꞌk u tzꞌibꞌeꞌ. \p \v 38 As taqꞌ veꞌt jeꞌ chajnaj kaꞌvaꞌl unqꞌa elqꞌomeꞌ vatz kaꞌvaꞌt unqꞌa kuruseꞌ. Umaꞌl naj jeꞌ tisebꞌal u Jesús; as umaꞌt naj jeꞌ timax Aak. \m \v 39 As jankꞌal unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ nikat ipaleꞌ, as nik iyiku veꞌt iviꞌ tul nikat iyoqꞌon tiꞌ u Jesús. \m \v 40 As ech nik tal ileꞌ: —Nikat aaleꞌ uvaꞌ la eꞌpisa u tostiixheꞌ as titoxvu qꞌii la alak unpajte, uvaꞌ naaleꞌ. Asoj axh viKꞌaol u Tiixheꞌ uveꞌ naaleꞌ, as qꞌalpu eebꞌ vatz u kamchileꞌ scheel. As kuꞌen chꞌuꞌl vatz u kuruseꞌ,— tiꞌk unqꞌa uxhchileꞌ. \m \v 41 As echat chit nik ibꞌan unqꞌa iqꞌesal oksan iyol tenam vatz Tiixh, tukꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ chusel tibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ, as tukꞌ kaꞌt unqꞌa bꞌaal tenameꞌ. As ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ tiꞌ u Jesús: \m \v 42 —As kꞌuxh kat iqꞌalpu naj unqꞌa uxhchileꞌ vatz unqꞌa chꞌoꞌmeꞌ, as yeꞌ nitxꞌol veꞌt naj iqꞌalput tibꞌ vatz u kuruseꞌ. Asoj naj u qijlenaaleꞌ, as kuꞌoj chꞌuꞌl naj vatz u kuruseꞌ cheel. As aꞌn la kunima veꞌt naj. \m \v 43 As kat tal naj sqe uvaꞌ naj iKꞌaol u Tiixheꞌ. Asoj kꞌujleꞌl ikꞌuꞌl naj tiꞌ u Tiixheꞌ, as iloch u Tiixheꞌ bꞌa naj cheel, asoj nisaꞌ u Tiixheꞌ naj,— tiꞌk chajnaj. \m \v 44 As echat nikat ibꞌan unqꞌa elqꞌomeꞌ uveꞌ atik jeꞌ vatz unqꞌa kuruseꞌ kꞌatz u Jesús, tan antik chajnaj nik iyoqꞌon tiꞌ Aak. \p \v 45 As tul chaqꞌaan veꞌt qꞌii, as tokin veꞌt ivatz u txꞌavaꞌeꞌ. As techanal oon veꞌt oxvaꞌl oora kuꞌqꞌii, as aꞌn ilon veꞌt u qꞌiieꞌ unpajte. \m \v 46 Tul bꞌiitik kuxh toon veꞌt oxvaꞌl oora kuꞌqꞌii, as sikꞌin veꞌt u Jesús. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —¿Elí, Elí, lama sabactani?— tiꞌk Aak. Aꞌ isuuchil u yoleꞌ uvaꞌ «¡Kubꞌaal Tiixh, Kubꞌaal Tiixh! ¿Kam qꞌi uveꞌ nu kuxh aaqꞌ kan in sunjunal?» tiꞌk Aak. \m \v 47 As kaꞌl unqꞌa uxhchil uvaꞌ atik tzitziꞌ, as tul tabꞌi isikꞌin u Jesús, as ech tal veꞌt ileꞌ svatzaj: —Aꞌ u Elías nimolo naj,— tiꞌk unqꞌa uxhchileꞌ. \m \v 48 As oora chit bꞌex teqꞌo veꞌt tzan umaꞌl u naj umaꞌl u patxkin kꞌoo. As takꞌsa naj taꞌn kꞌayla taꞌl uuva. As ikꞌaloꞌk naj tijuꞌ umaꞌl u aa. As taqꞌ jeꞌ naj te u Jesús aqꞌal uvaꞌ la tukꞌa Aak. \m \v 49 Ech tal veꞌt kaꞌt unqꞌa imool naj ileꞌ ste: —Yeꞌ eetz tiꞌ naj. Tuk qileꞌ ma tuk uloj u Elías tiꞌ iqꞌalpul naj,— tiꞌk chajnaj. \p \v 50 As sikꞌin veꞌt u Jesús unpajte. As taqꞌ veꞌt ok Aak u taanxelaleꞌ te u Tiixheꞌ. As kam veꞌt Aak. \p \v 51 As qꞌixmu veꞌt u nimla ixbꞌuꞌjeꞌ uveꞌ nik jatxon tuul u tostiixheꞌ. As kaꞌvaꞌl kuꞌ u ixbꞌuꞌjeꞌ stuul, tan kat qꞌixmik kuꞌ tzan tiviꞌ as kat ul xeꞌ toj. As ul veꞌt umaꞌl u kabꞌlaano. As eꞌp veꞌt unqꞌa sivaneꞌ staꞌn. \m \v 52 As ijaj veꞌt tibꞌ unqꞌa juleꞌ vatz u piꞌuneꞌ uveꞌ mujikkat unqꞌa kamnajeꞌ. As nimal unqꞌa kamnajeꞌ ul veꞌt taama uveꞌ nimanik tetz u Tiixheꞌ. \m \v 53 As tul maꞌtik tul veꞌt taama u Jesús, as el veꞌt chꞌuꞌl unqꞌa uxhchileꞌ tu u juleꞌ. As ok veꞌt tu u tenameꞌ uvaꞌ txaael taꞌn u Tiixheꞌ uvaꞌ Jerusalén. As nimal unqꞌa uxhchileꞌ kat ilon unqꞌa kamnajeꞌ uvaꞌ kat ul taama. \p \v 54 Viqꞌesal unqꞌa soleꞌ tukꞌ unqꞌa isol najeꞌ uvaꞌ nik xeen u Jesús, as tul til chajnaj u kabꞌlaanoeꞌ tukꞌ uvaꞌ kat til chajnaj tul kat kam Aak, as vaꞌlik chit ixoꞌv veꞌt chajnaj. As ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ svatzaj: —An chiteꞌ vil. IKꞌaol Tiixheꞌ vil u najeꞌ,— tiꞌk chajnaj. \p \v 55 As nimal unqꞌa ixojeꞌ atik tzitziꞌ uvaꞌ locholik tetz Aak tul sitzaa Aak tu u Galilea. As tziꞌaꞌn kuxh nikat isajinkat veꞌt tzan unqꞌa ixojeꞌ tiꞌ Aak tul uvaꞌ sikam veꞌt Aak. \m \v 56 Antik u Maꞌleꞌ uvaꞌ tzaanaj tu u tenam uvaꞌ Magdala, tukꞌ umaꞌt u Maꞌleꞌ, vitxutx u Jacob tukꞌ u Xhuꞌleꞌ, as tukꞌ vitxutx unqꞌa ikꞌaol u Zebedeo. \s1 Nimujlu veꞌt u Jesús \r Marcos 15.42-47; Lucas 23.50-56; Xhun 19.38-42 \p \v 57 As tul bꞌiitik ikuꞌ qꞌii, as bꞌex veꞌt umaꞌl u txꞌioliqꞌii uvaꞌ Xhuꞌl xeꞌ u Pilato. As aꞌ tzaanajkat u Xhuꞌleꞌ tu u tenam uvaꞌ Arimatea. As nimamalik u Jesús taꞌn naj. \m \v 58 As bꞌex ijaj veꞌt naj vichiꞌol u Jesús te u Pilato. As tal veꞌt u Pilato te unqꞌa isoleꞌ uvaꞌ la aqꞌax vichiꞌol Aakeꞌ te u Xhuꞌleꞌ. \m \v 59 As teqꞌo veꞌt kuꞌ tzan u Xhuꞌleꞌ vichiꞌol Aakeꞌ. As ibꞌoch veꞌt naj tu umaꞌl u saj maanta. \m \v 60 As bꞌex imuj veꞌt kan naj tu umaꞌl u jul uvaꞌ aꞌn kꞌotik ok vatz umaꞌl u piꞌun. As tul maꞌtik ibꞌalqꞌut veꞌt ok naj umaꞌl u nimla sivan tziꞌ u juleꞌ, as bꞌen veꞌt naj. \m \v 61 As u Maꞌleꞌ uvaꞌ tzaanaj tu u tenam uvaꞌ Magdala, as xonlik kuxh tziꞌ u juleꞌ tukꞌ umaꞌt u Maꞌleꞌ. \s1 Nixeep veꞌt u jul uveꞌ mujlukat u Jesús \p \v 62 As ech eꞌtal stuul, tul paly veꞌt u qꞌii uveꞌ ni bꞌanaxkat tuch u nimla qꞌiieꞌ, as imol veꞌt tibꞌ unqꞌa iqꞌesal oksan iyol tenam vatz Tiixh tukꞌ unqꞌa fariseo vatz u Pilato. \m \v 63 Ech bꞌex tal chajnaj ileꞌ: —Pap, tul qal see, tan kat ul sukukꞌuꞌl uvaꞌ tul yeꞌxnik kam u chulin yoleꞌ, as kat tal naj uvaꞌ titoxvu qꞌii la ul taama naj unpajte. \m \v 64 Estiꞌeꞌ tul kujaj bꞌaꞌnil see uvaꞌ la achaj bꞌen kaꞌoj unqꞌa soleꞌ tiꞌ ixeep u juleꞌ uvaꞌ kat mujlukat naj. As lanal pal oxvaꞌl u qꞌiieꞌ tiꞌ imujlu naj, tan la ibꞌaneꞌ uvaꞌ la oon unqꞌa ichusulibꞌ najeꞌ tiꞌ bꞌen telqꞌat vichiꞌol najeꞌ. As la bꞌen tal veꞌt chajnaj te unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ kat ulyu taama naj unpajte. As la ibꞌaneꞌ uvaꞌ nim la bꞌenkat u chuli yoleꞌ tiꞌ unqꞌa chuli yoleꞌ uvaꞌ kat tal u najeꞌ bꞌaxa,— tiꞌk chajnaj te u Pilato. \m \v 65 Ech tal veꞌt u Pilato ileꞌ: —Il kaꞌl unqꞌa sol ileꞌ. Eteqꞌotaj chajnaj tiꞌ ixeep u juleꞌ echeꞌ uveꞌ netaleꞌ,— tiꞌk u Pilato. \m \v 66 As bꞌex toksa veꞌt kan unqꞌa iqꞌesal u tenameꞌ umaꞌl u exhlal tiꞌ u sivaneꞌ uvaꞌ nik jupun itziꞌ u juleꞌ tiꞌ uvaꞌ yeꞌxhebꞌil la jajon. As taqꞌ veꞌt kan chajnaj unqꞌa soleꞌ tiꞌ ixeep itziꞌ u juleꞌ. \c 28 \s1 Ni tul veꞌt taama u Jesús \r Marcos 16.1-8; Lucas 24.1-12; Xhun 20.1-10 \p \v 1 As tul maꞌtik ipal veꞌt u xeem qꞌiieꞌ, as sajbꞌu veꞌteꞌ tu u bꞌaxa qꞌii tu xhemaanaeꞌ.\f + \fr 28.1 \ft As aꞌeꞌ u tumiinkuꞌeꞌ.\f* As bꞌen veꞌt u Maꞌleꞌ uvaꞌ tzaanaj tu u tenam uvaꞌ Magdala, tukꞌ umaꞌt u Maꞌleꞌ tiꞌ tilat u juleꞌ uveꞌ mujlukat u Jesús. \m \v 2 As ul veꞌt umaꞌl u mam kabꞌlaano, tan kuꞌ veꞌt chꞌuꞌl umaꞌl u ángel tu almikaꞌ. As teesa veꞌt el u ángel u sivaneꞌ uveꞌ atik ok tziꞌ u juleꞌ. As xonebꞌ veꞌt jeꞌ u ángel viꞌ u sivaneꞌ. \m \v 3 Echik tilon u ángel echeꞌ ilitzꞌloꞌlan umaj kayampaꞌl. As vaꞌlik chit ipolal u toksaꞌmeꞌ echeꞌ txuncheꞌv. \m \v 4 Tul til unqꞌa soleꞌ u ángel, as vaꞌlik chit itꞌuntꞌuch veꞌt chajnaj taꞌn xoꞌvichil. As ech veꞌt chajnajeꞌ echeꞌ kamnaj kat ibꞌana. \p \v 5 As tul oon veꞌt unqꞌa ixojeꞌ, as ech tal veꞌt u ángel ileꞌ te chaꞌma: —Yeꞌ kuxh xoꞌv ex, tan ootzimal svaꞌn uvaꞌ aꞌ u Jesús nechukeꞌ, uvaꞌ kat kam vatz u kuruseꞌ. \m \v 6 Pet yeꞌl veꞌt Aak at tzitzaꞌ, tan kat ulyu veꞌt taama Aak unpajte, echeꞌ uvaꞌ tal kan Aak sete. Pet siꞌunaj. Etiltaj ok u veeꞌ mujlukat Aak. \m \v 7 As oora kuxh bꞌen etaltaj te unqꞌa ichusulibꞌ Aakeꞌ cheel uvaꞌ kat ulyu veꞌt taama Aak. As il Aak tuk bꞌaxoj bꞌen sevatz tu u Galilea. As tzitziꞌ la etilkat veꞌt Aak. As ileꞌ kat vallu veꞌt sete,— tiꞌk u ángel. \p \v 8 As kꞌuxh xoꞌvebꞌal chit uveꞌ til chaꞌma, as vaꞌlik chit ichiibꞌ veꞌt chaꞌma. As el veꞌt chꞌuꞌl chaꞌma tu u juleꞌ. As oojeꞌl ibꞌen veꞌt chaꞌma tiꞌ bꞌen talat te unqꞌa ichusulibꞌ Aakeꞌ kam uvaꞌ kat til chaꞌma. \m \v 9 As ikꞌuch veꞌt tibꞌ u Jesús te chaꞌma tu bꞌey. As ech tal Aak ileꞌ: —¡Keche!— tiꞌk Aak. As jetzꞌen veꞌt ok chaꞌma kꞌatz Aak. As ijele veꞌt chaꞌma u toj Aakeꞌ tul qaalik chaꞌma tiꞌ toksal iqꞌii Aak. \m \v 10 As ech tal veꞌt u Jesús: —Yeꞌ kuxh xoꞌv ex. Pet bꞌenoj etaltaj te unqꞌa vitzꞌineꞌ uvaꞌ bꞌenoj chajnaj tu u Galilea, tan tzitziꞌ la tilkat in chajnaj,— tiꞌk u Jesús. \s1 Ni taqꞌax puaj te unqꞌa soleꞌ tiꞌ ichulit yol \p \v 11 As tul kat bꞌen veꞌt chaꞌma, as kat bꞌex veꞌt kaꞌl unqꞌa sol tu u tenam uveꞌ xeenik tetz u juleꞌ uveꞌ mujlukat u Jesús. As bꞌex tal veꞌt chajnaj te unqꞌa iqꞌesal oksan iyol tenam vatz Tiixh uvaꞌ kam kat til chajnaj. \m \v 12 As imol veꞌt tibꞌ unqꞌa iqꞌesal oksan iyol tenam vatz Tiixh tukꞌ unqꞌa bꞌaal tenameꞌ tiꞌ ibꞌanat nukꞌuj. As ikꞌul veꞌt tibꞌ iyol chajnaj. As nimal puaj kat taqꞌ veꞌt chajnaj te unqꞌa soleꞌ. \m \v 13 As ech tal chajnaj ileꞌ te unqꞌa soleꞌ: —Ech la etal ileꞌ: «Tul uvaꞌ vatik oꞌ aqꞌbꞌal as kat bꞌex telqꞌa unqꞌa ichusulibꞌ u Jesús vichiꞌoleꞌ tu u juleꞌ» chaj ex la etaleꞌ. \m \v 14 Pet asoj la tabꞌi veꞌt u bꞌanol ivatz u ijlenaaleꞌ u yoleꞌ, as oꞌ la mutxbꞌen veꞌt naj tiꞌ uvaꞌ yeꞌl kꞌaxkꞌo la epalebꞌe— tiꞌk chajnaj tal te unqꞌa soleꞌ. \m \v 15 As ikꞌul veꞌt unqꞌa soleꞌ u puajeꞌ. As bꞌex tal veꞌt chajnaj u yoleꞌ uvaꞌ alax te chajnaj. As antel kuxh talax u yoleꞌ scheel xoꞌl unqꞌa tiaal Israel. \s1 Ni taqꞌ veꞌt u Jesús tijleꞌm unqꞌa ichusulibꞌeꞌ \r Marcos 16.14-18; Lucas 24.36-49; Xhun 20.19-23 \p \v 16 Bꞌen veꞌt junlaval ichusulibꞌ u Jesús tu u Galilea viꞌ u vitz uvaꞌ maꞌtik talat u Jesús te unqꞌa ixojeꞌ. \m \v 17 As tul til veꞌt chajnaj u Jesús, as kuꞌ veꞌt chajnaj qaaloj vatz Aak tiꞌ toksal iqꞌii Aak. As atik jununil chajnaj uvaꞌ nikat ikaꞌkabꞌin taama tiꞌ Aak. \m \v 18 As jetzꞌen veꞌt ok u Jesús kꞌatz chajnaj: As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Kat aqꞌax veꞌt u vijleꞌmeꞌ tiꞌ vilat isuuchil unqꞌa veeꞌ skajayil uveꞌ at tu almikaꞌ tukꞌ unqꞌa veeꞌ at vatz u txꞌavaꞌeꞌ. \m \v 19 Estiꞌeꞌ tuk val sete, bꞌenoj ex. Bꞌenoj echus unqꞌa tenameꞌ skajayil tiꞌ uvaꞌ la inima in. As la etaqꞌ kuꞌ unqꞌa uxhchileꞌ xeꞌ u aꞌeꞌ tukꞌ vibꞌii u Tiixheꞌ, tukꞌ vunbꞌiieꞌ uvaꞌ in viKꞌaol u Tiixheꞌ, as tukꞌ vibꞌii u Tiixhla Espíritu. \m \v 20 As la echus unqꞌa tenameꞌ tiꞌ uvaꞌ la chit inima unqꞌa yoleꞌ skajayil uveꞌ kat val sete. As at chit veꞌt in sekꞌatz la ibꞌaneꞌ tiꞌ chit ibꞌeneꞌ, techal la sotz ivatz u txꞌavaꞌeꞌ,— tiꞌk u Jesús. An chiteꞌ.