\id LUK - Ixil, Nebaj NT (ixi) -Guatemala 2010 (DBL -2013) \h LUCAS \toc1 Unqꞌa bꞌaꞌnla yol uvaꞌ tzꞌibꞌamal kan taꞌn u Lucas tiꞌ u Jesús \toc2 Lucas \toc3 Lc \mt2 Unqꞌa bꞌaꞌnla yol uvaꞌ tzꞌibꞌamal kan taꞌn \mt1 u Lucas \mt2 tiꞌ u Jesús \c 1 \s1 Aꞌ u bꞌaxa uꞌuj uvaꞌ kat itzꞌibꞌa kan u Lucas te u Teófilo \p \v 1 Nimal unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ jik chit kat itzꞌibꞌa kan tiꞌ talax isuuchil unqꞌa veeꞌ kat uch sukuxoꞌl \m \v 2 echeꞌ uvaꞌ kat chuspu sqe taꞌn unqꞌa qitzꞌin qatzikeꞌ uvaꞌ kat ilon kam uvaꞌ kat uchi tixeꞌtebꞌal unqꞌa yoleꞌ, tan an chit chajaakeꞌ uvaꞌ kat kꞌujebꞌ kan tiꞌ ipaxsal unqꞌa yoleꞌ. \m \v 3 As bꞌaꞌn veꞌt sve uvaꞌ jik chit nuntzꞌibꞌa bꞌen unqꞌa yoleꞌ see, pap Teófilo, tan kat unchꞌoti veꞌt sbꞌaꞌn kam chit uvaꞌ kat uchi tixeꞌtebꞌal \m \v 4 aqꞌal uvaꞌ la ootzi uvaꞌ jik chit u yoleꞌ uvaꞌ kat chuspik kan see. \s1 Ni tal umaꞌl u ángel te u Zacarías uvaꞌ la itzꞌebꞌ u Xhuneꞌ \p \v 5 Tul atik veꞌt ok u Herodes ijlenaalil tu u Judea, as atik umaꞌl oksan iyol tenam vatz Tiixh uvaꞌ Zacarías uvaꞌ tiaal u Abías. As Elisabet u tixqeleꞌ. As aꞌ tzaanalkat u tixqeleꞌ xoꞌl unqꞌa tiaal u Aarón. \m \v 6 Jik chit itxumbꞌal chaꞌma skaabꞌil vatz u Tiixheꞌ, tan nikat inima chaꞌma viyol u Tiixheꞌ. As jik chit nik inima veꞌt chaꞌma u tzaqꞌiteꞌ uvaꞌ tzꞌibꞌamal kan uvaꞌ alik kan taꞌn Aak. \m \v 7 As yeꞌlik chit meꞌal ikꞌaol chaꞌma, tan yeꞌl u Elisabet nik talaneꞌ. As qꞌestik chit veꞌt chaꞌma skaabꞌil. \p \v 8 As bꞌex ilej veꞌt umaꞌl u qꞌii tul uvaꞌ aꞌik u Zacarías tukꞌ kaꞌt unqꞌa imooleꞌ atik ok tixhemaana tiꞌ tilat isuuchil u tostiixheꞌ tu u Jerusalén. \m \v 9 As kat ikꞌulvatzi u Zacarías uvaꞌ aꞌeꞌ la ok tu u tostiixheꞌ tiꞌ itzꞌeꞌsal u incienso tu u nachbꞌal Tiixheꞌ, tan echeꞌ nik ibꞌan umaꞌl oksan iyol tenam vatz Tiixh. \m \v 10 As molik tibꞌ unqꞌa tenameꞌ vatz iqꞌanal u tostiixheꞌ. As tul nikat itzꞌeꞌsa u Zacarías u incienso, as tul nikat inach unqꞌa tenameꞌ Tiixh. \m \v 11 As tul atik u Zacarías vatz u atinbꞌaleꞌ uveꞌ nik itzꞌeꞌsalkat u incienso, as ul veꞌt umaꞌl u ángel txakebꞌoj tisebꞌal u meexhaeꞌ. \m \v 12 As yak kuxh xoꞌv veꞌt u Zacarías. Yeꞌ nikat ichee veꞌt tiviꞌ tiꞌ uvaꞌ kam la ibꞌan veꞌt vatz u ángel. \m \v 13 As ech tal veꞌt u ángel ileꞌ: —Zacarías, yeꞌ xoꞌv axh, tan kat tabꞌil veꞌt u Tiixheꞌ u nachbꞌal Tiixheꞌ uveꞌ nabꞌaneꞌ, tan la itzꞌebꞌ veꞌt umaꞌl vineꞌ u eexqeleꞌ, u Elisabet. As tul la itzꞌebꞌ u neꞌeꞌ, as Xhun ibꞌii la abꞌaneꞌ. \m \v 14 As la txuqꞌtxun veꞌt axh taꞌn chiibꞌichil. As nimal unqꞌa uxhchileꞌ la txuqꞌtxun veꞌt stiꞌ tul uvaꞌ la itzꞌebꞌi, \m \v 15 tan nim talchu vakꞌaoleꞌ la ibꞌan vatz u Tiixheꞌ. As yeꞌl u vino la tukꞌa. As mitaꞌn umaꞌtoj aꞌ uvaꞌ qꞌuꞌimal setaꞌn. As kꞌuxh yeꞌxnaj itzꞌebꞌi, as aꞌ u Tiixhla Espíritu la aqꞌon itxumbꞌal tiꞌ ibꞌanataꞌ kam uvaꞌ la tal u Tiixheꞌ ste. \m \v 16 As aꞌeꞌ la bꞌanon uvaꞌ nimal unqꞌa tiaal Israel la ikꞌaxa veꞌt tibꞌ tiꞌ inimat u Kubꞌaal Tiixheꞌ. \m \v 17 As bꞌaxel la ul veꞌt vatz Aak. As eela u tijleꞌmeꞌ tukꞌ u Elías la ibꞌaneꞌ uvaꞌ xoꞌvebꞌalik chit u tijleꞌmeꞌ, tan tiꞌ u yoleꞌ uveꞌ la ul taleꞌ as la ijikbꞌaꞌ veꞌt unqꞌa bꞌaalaeꞌ vitxumbꞌaleꞌ tiꞌ uvaꞌ la ixoꞌni veꞌt unqꞌa meꞌal ikꞌaoleꞌ. As la ijikbꞌaꞌ veꞌt unqꞌa paasan tziieꞌ vitxumbꞌaleꞌ tiꞌ inimat vitxumbꞌal unqꞌa jikla aamaeꞌ. As ech la ibꞌan unqꞌa tenameꞌ tiꞌ ikꞌulat veꞌt Aak,— tiꞌk u ángel. \p \v 18 As ech tal veꞌt u Zacarías ileꞌ te u ángel: —¿Kam la vulbꞌe vootzit qꞌi uvaꞌ asoj an chit vayoleꞌ uveꞌ naaleꞌ? Tan qꞌestu veꞌt in tukꞌ u vixqeleꞌ,— tiꞌk u Zacarías. \m \v 19 Ech tal veꞌt u ángel ileꞌ: —Ineꞌ in Karaꞌp. As in ichaj u Tiixheꞌ. As Aakeꞌ kat chajon tzan in tiꞌ ul valat u bꞌaꞌnla yoleꞌ see. \m \v 20 As tiꞌ uvaꞌ yeꞌ kat anima veꞌt uvaꞌ kat val see, as cheel tuk kaaoj veꞌt axh smemil. As yeꞌl axh la yolon veꞌt axh. Pet lanal itzꞌebꞌ veꞌt vakꞌaoleꞌ uveꞌ ni val see, as aꞌn la yolon veꞌt axh unpajte,— tiꞌk u ángel. \p \v 21 As tul uvaꞌ atik ok u Zacarías tu u Tiixhla atinbꞌaleꞌ, as mamaꞌla tenameꞌ nikat itxꞌebꞌon kan vatz u qꞌanaleꞌ. As nikat kuxh isotz ikꞌuꞌl unqꞌa tenameꞌ, tan yeꞌsebꞌ chit el chꞌuꞌl u Zacarías tu u Tiixhla atinbꞌaleꞌ. \m \v 22 As tul el veꞌt chꞌuꞌl u Zacarías, as maꞌtik imemtu veꞌteꞌ. As nikat kuxh ikꞌuchun veꞌt tukꞌ iqꞌabꞌ. As kat pal veꞌt unqꞌa tenameꞌ stuul uvaꞌ at umaj kam uvaꞌ kat ikꞌuch u Tiixheꞌ ste. \m \v 23 As tul tzꞌaj veꞌt iqꞌii u Zacarías tiꞌ tilat isuuchil u aqꞌoneꞌ tu tostiixheꞌ, as bꞌen veꞌt tikabꞌal. \p \v 24 As tul atik veꞌt u Zacarías tikabꞌal, as jeꞌ veꞌt ventasioon tiꞌ u Elisabet. As oꞌvaꞌl ichꞌ uvaꞌ kolik kuxh tibꞌ u Elisabet tu kabꞌal. As ech nikat tal veꞌt jeꞌ ileꞌ ste: \m \v 25 «As kat ibꞌanlu veꞌt u Kubꞌaaleꞌ bꞌaꞌnil sve. Taꞌntiixh te Aak, tan aꞌ isaꞌ Aak uvaꞌ yeꞌ la yoqꞌax veꞌt in taꞌn unqꞌa tenameꞌ tiꞌ uvaꞌ yeꞌl vas val ati,» tiꞌk u Elisabet. \s1 Ni tal umaꞌl u ángel te u Maꞌleꞌ uvaꞌ la itzꞌebꞌ u Jesús \p \v 26 As tul ibꞌan vaajil ichꞌ ijeꞌ ventasioon tiꞌ u Elisabet, as ichaj veꞌt u Tiixheꞌ u ángel uvaꞌ Karaꞌp tu umaꞌl u tal tenam tu u Galilea uvaꞌ Nazaret ibꞌii \m \v 27 xeꞌ umaꞌl u qꞌopo ixoj uvaꞌ Maꞌl ibꞌii uvaꞌ kꞌujlik veꞌt tzii stiꞌ tukꞌ umaꞌl u naj uvaꞌ Xhuꞌl uvaꞌ tiaal tibꞌ tukꞌ u David. \m \v 28 As tul oon veꞌt u ángel tu u kabꞌaleꞌ uveꞌ atikkat u Maꞌleꞌ, as ech tal veꞌt ileꞌ: —¡Keche, Maꞌl! Tan at u Tiixheꞌ seeꞌ. As nim veꞌt u bꞌaꞌnileꞌ uvaꞌ tuk ibꞌan u Tiixheꞌ see tiꞌ uveꞌ nibꞌan Aak te unjoltu unqꞌa ixojeꞌ,— tiꞌk u ángel. \m \v 29 As tul tabꞌi u Maꞌleꞌ viyol u ángel, as yak chit sotz veꞌt ikꞌuꞌl taꞌn u yoleꞌ uveꞌ tal u ángel. As ech tal veꞌt jeꞌ ileꞌ ste: «¿Kam isuuchil u yoleꞌ qꞌi uveꞌ ni talpu sve?» tiꞌk u Maꞌleꞌ. \m \v 30 As ech tal veꞌt u ángel ileꞌ: —¡Yeꞌ xoꞌv axh, Maꞌl! Tan bꞌaꞌn veꞌt atxumbꞌal vatz u Tiixheꞌ, \m \v 31 tan tuk jeꞌoj ventasioon seeꞌ. As la itzꞌebꞌ veꞌt umaꞌl vaneꞌ. As tul la itzꞌebꞌi, as Jesús ibꞌii la abꞌaneꞌ, \m \v 32 tan nim talchu u neꞌeꞌ la ibꞌaneꞌ. As iKꞌaol u Tiixheꞌ tu almikaꞌ u neꞌeꞌ, tan aꞌ u Kubꞌaal Tiixheꞌ, u kuBꞌooqꞌoleꞌ, la oksan veꞌt u tijleꞌmeꞌ echeꞌ uvaꞌ kat tulbꞌe Aak u qꞌesla ebꞌaaleꞌ uvaꞌ David. \m \v 33 As la ok veꞌt ijlenaalil tiꞌ unqꞌa tiaal Israel. As yeꞌxh jatu la el veꞌt tiꞌ u ijlenaalileꞌ, tan yeꞌl iyaꞌtebꞌal u tijleꞌmeꞌ la ibꞌaneꞌ,— tiꞌk u ángel tal te u Maꞌleꞌ. \m \v 34 As ech tal veꞌt u Maꞌl ileꞌ te u ángel: —¿Kam isuuchil u yoleꞌ uveꞌ naal sve? Tan yeꞌl untzumel ati,— tiꞌk u Maꞌleꞌ. \m \v 35 Ech tal veꞌt u ángel ileꞌ: —As aꞌ u Tiixhla Espíritu tuk uloj seeꞌ. As aꞌ vibꞌaꞌnil u Tiixheꞌ tu almikaꞌ tuk uloj seeꞌ tiꞌ uvaꞌ la itzꞌebꞌ umaꞌl vaneꞌ. Estiꞌeꞌ ni val see tiꞌ u neꞌeꞌ uveꞌ la itzꞌebꞌi, tan Tiixhla Aamaeꞌ, iKꞌaol u Tiixheꞌ. \m \v 36 As echat kat ibꞌanlu veꞌt vananeꞌ uvaꞌ aatin eebꞌ stukꞌ, u Elisabet, tan kꞌuxh qꞌestu veꞌteꞌ, as la itzꞌebꞌ veꞌt umaꞌl vineꞌ. As kꞌuxh ni talchu stiꞌ uvaꞌ yeꞌxh jatu la alani, as cheel kat ibꞌanlu vaajix ichꞌ ijeꞌ ventasioon stiꞌ, \m \v 37 tan yeꞌl umaj kam uvaꞌ yeꞌ koj la itxꞌol u Tiixheꞌ ibꞌanataꞌ,— tiꞌk u ángel. \m \v 38 As ech tal veꞌt u Maꞌl ileꞌ: —Il in ilaꞌ. As ineꞌ in ikꞌam u Tiixheꞌ. As la ibꞌan Aak sviꞌ kam uveꞌ naaleꞌ,— tiꞌk u Maꞌleꞌ. As bꞌen veꞌt u ángel. \s1 Niqꞌelu u Maꞌl u Elisabet \p \v 39 As an kuxh tu unqꞌa qꞌiieꞌ, as ibꞌan veꞌt u Maꞌleꞌ tucheꞌ. As yeꞌntu chit ibꞌen u Maꞌleꞌ tu umaꞌl u tal tenam uvaꞌ echen xoꞌl unqꞌa vitzeꞌ tu u Judea, tiꞌ bꞌen iqꞌelut u Elisabet. \m \v 40 Tul oon veꞌt u Maꞌleꞌ tu vikabꞌal u Zacarías, as itiixhi veꞌt u Maꞌleꞌ u Elisabet. \m \v 41 As tul kuxh tabꞌi u Elisabet itiixhil taꞌn u Maꞌleꞌ, as yak kuxh iyiku veꞌt tibꞌ u tal neꞌeꞌ kꞌatz u Elisabet. As taqꞌ veꞌt u Tiixhla Espíritu itxumbꞌal u Elisabet tiꞌ iyoloneꞌ. \m \v 42 As ech tal veꞌt u Elisabet ileꞌ tul taqꞌ jeꞌ u tuul iviꞌ: —As nim veꞌt u bꞌaꞌnileꞌ uvaꞌ tuk ibꞌan u Tiixheꞌ see tiꞌ uveꞌ nibꞌan Aak te unjoltu unqꞌa ixojeꞌ. As nimal bꞌaꞌnil la ibꞌan u Tiixheꞌ te u neꞌeꞌ uvaꞌ la itzꞌebꞌi. \m \v 43 ¿As kam veꞌt vijleꞌm qꞌi uvaꞌ tul eel veꞌt in? Tul axh vitxutx vunBꞌooqꞌoleꞌ, \m \v 44 tan tul kuxh uvaꞌ kat atiixhi in, as yak kuxh kat iyiku veꞌt tibꞌ u neꞌeꞌ sunkꞌatz taꞌn chiibꞌichil. \m \v 45 As achvebꞌal chit axh, tan kat akꞌujbꞌaꞌ akꞌuꞌl tiꞌ u Tiixheꞌ, tan tuk tzojpisaloj unqꞌa yoleꞌ uvaꞌ kat alpu see taꞌn u Tiixheꞌ,— tiꞌk u Elisabet. \m \v 46 As ech tal veꞌt u Maꞌl ileꞌ te u Elisabet: \q1 —Vaꞌl chit ichiibꞌ u vaanxelaleꞌ tiꞌ toksal iqꞌii u Kubꞌaal Tiixheꞌ. \q1 \v 47 As vaꞌl chit itxuqꞌtxun veꞌt vaama tiꞌ u Tiixheꞌ, u sotzsan tetz vunpaaveꞌ, \q1 \v 48 tan kꞌuxh jit nim valcheꞌ xoꞌl unqꞌa tenameꞌ, as nimal bꞌaꞌnil kat ikꞌuch u Tiixheꞌ sve, tan in ikꞌam Aak. \q1 As la tal veꞌt unqꞌa tenameꞌ skajayil uvaꞌ achvebꞌal u bꞌaꞌnileꞌ uvaꞌ kat ibꞌan Aak sve, \q1 \v 49 tan xoꞌvebꞌal chit vibꞌaꞌnil Aakeꞌ uveꞌ kat ibꞌanlu sve. As xoꞌvebꞌal chit viyakꞌil Aakeꞌ. \q1 As Tiixhla bꞌiieꞌ vibꞌii Aakeꞌ. \q1 \v 50 As nichit itxum u Tiixheꞌ ivatz unqꞌa tenameꞌ uveꞌ kat ibꞌanlu kan. As echat nibꞌan cheel tiꞌ chit ibꞌeneꞌ tiꞌ unqꞌa tenameꞌ uveꞌ ni xoꞌvan Aak. \q1 \v 51 As mamaꞌla bꞌaꞌnil nibꞌan Aak tukꞌ viyakꞌileꞌ. \q1 As jankꞌal unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ nijeꞌsa tibꞌ, as kat teesa veꞌt Aak iqꞌii. \q1 \v 52 As at unqꞌa ijlenaaleꞌ kat teesa Aak tiꞌ u tijleꞌmeꞌ. \q1 As kat toksa veꞌt Aak iqꞌii unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ yeꞌ ni toksal iqꞌii taꞌn unqꞌa tenameꞌ. \q1 \v 53 Kat inoosa veꞌt Aak unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ nivaꞌyeꞌ. \q1 As kat taqꞌ veꞌt kan Aak unqꞌa txꞌioliqꞌiieꞌ vatz vaꞌy. \q1 \v 54 As kat iloch veꞌt Aak unqꞌa mam kukuyeꞌ uvaꞌ tiaal Israel. \q1 As yeꞌ kat sotz skꞌuꞌl Aak tiꞌ itxumat kuvatz, \q1 \v 55 tan echeꞌ uveꞌ alel kan taꞌn Aak te u qꞌesla kubꞌaaleꞌ uvaꞌ Abraham, tukꞌ te unqꞌa tiaaleꞌ skajayil,— tiꞌk u Maꞌleꞌ. \p \v 56 As kamal oxvaꞌl ichꞌ ibꞌan u Maꞌleꞌ xeꞌ u Elisabet. As qꞌaav veꞌt u Maꞌleꞌ tikabꞌal. \s1 Ni titzꞌebꞌ u Xhun uvaꞌ aqꞌon kuꞌ unqꞌa uxhchileꞌ xeꞌ u aꞌeꞌ \p \v 57 As tul ilej veꞌt iqꞌii u Elisabet tiꞌ talaneꞌ, as itzꞌebꞌ veꞌt vineꞌeꞌ. \m \v 58 As tul tabꞌi veꞌt unqꞌa titzꞌin tatzikeꞌ tukꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ echen najlich vikabꞌaleꞌ, as vaꞌlik chit ichiibꞌ veꞌt unqꞌa uxhchileꞌ skajayil, tan tiꞌ uvaꞌ nimla bꞌaꞌnil kat ibꞌanlu u Tiixheꞌ te u Elisabet. \m \v 59 As tul ibꞌan u neꞌeꞌ vaaxil qꞌii, as bꞌex tzokꞌaxoj el unbꞌiil vichiꞌoleꞌ. As tal veꞌt unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ Zacarías u neꞌeꞌ la ibꞌaneꞌ echeꞌ ibꞌii vibꞌaaleꞌ. \m \v 60 As ech tal veꞌt vitxutx u neꞌeꞌ ileꞌ: —Yeꞌle, tan Xhun ibꞌii u neꞌeꞌ tuk ibꞌaneꞌ,— tiꞌk aak tala. \m \v 61 Ech tal veꞌt unqꞌa uxhchil ileꞌ: —¿Kam qꞌi uvaꞌ yeꞌ nasaꞌ uvaꞌ Zacarías u neꞌeꞌ? Tan yeꞌl Xhun xoꞌl unqꞌa etatineꞌ,— tiꞌk unqꞌa uxhchileꞌ. \m \v 62 As tukꞌ kuxh veꞌt kꞌuchuꞌm nik ichꞌoti veꞌt ok unqꞌa uxhchileꞌ te u Zacarías tiꞌ uvaꞌ kam ibꞌii u neꞌeꞌ la ibꞌaneꞌ. \m \v 63 As ijaj veꞌt u Zacarías umaꞌl u tal aqꞌen. As itzꞌibꞌa veꞌt u Zacarías vibꞌii u neꞌeꞌ vatz aqꞌen. «Xhun ibꞌii u neꞌeꞌ tuk ibꞌaneꞌ,» tiꞌk u tzꞌibꞌeꞌ uveꞌ itzꞌibꞌa. As kat kuxh sotz veꞌt ikꞌuꞌl unqꞌa tenameꞌ. \m \v 64 As tul kuxh itzꞌibꞌa u yoleꞌ, as yak kuxh yolon veꞌt u Zacarías unpajte. As kat toksa veꞌt iqꞌii u Tiixheꞌ. \m \v 65 As teqꞌo veꞌt taama unqꞌa tenameꞌ taꞌn xoꞌvichil. As oora chit ipaxsa veꞌt unqꞌa tenameꞌ itzibꞌlal u yoleꞌ xoꞌl unqꞌa talaj tenameꞌ tu u Judea. \m \v 66 Jankꞌal unqꞌa tenameꞌ uveꞌ abꞌin u yoleꞌ, as ech tal veꞌt jeꞌ ileꞌ ste: «¿As kamal at tijleꞌm u neꞌeꞌ tuk ibꞌaneꞌ?» tiꞌk unqꞌa uxhchileꞌ, tan atik chit vibꞌaꞌnil u Tiixheꞌ tiꞌ u neꞌeꞌ. \s1 Niyolon u Zacarías tiꞌ u neꞌeꞌ taꞌn u Tiixhla Espíritu \p \v 67 As u Zacarías, vibꞌaal u neꞌeꞌ, as taqꞌ veꞌt u Tiixhla Espíritu itxumbꞌal tiꞌ talat unqꞌa yoleꞌ tiꞌ u neꞌeꞌ. As ech tal veꞌt ileꞌ: \q1 \v 68 —Ni voksa iqꞌii u Kubꞌaal Tiixheꞌ, u Tiixheꞌ uvaꞌ ni qoksa iqꞌii, oꞌ uvaꞌ oꞌ tiaal Israel, tan kat ulyu veꞌt sukuxoꞌl tiꞌ kuqꞌalpuleꞌ. \q1 \v 69 As kat taqꞌlu veꞌt tzan u Tiixheꞌ umaꞌl u qꞌalpun qetz uvaꞌ xoꞌvebꞌal chit u tijleꞌmeꞌ. \q1 As aꞌeꞌ tiaal u qꞌesla kubꞌaaleꞌ uvaꞌ David, uvaꞌ atik tijleꞌm taꞌn Aak. \q1 \v 70 Tan echeꞌ uvaꞌ kat tal kan u Tiixheꞌ taꞌn unqꞌa qꞌajsan tetz viyoleꞌ uveꞌ kat ul bꞌaxa uvaꞌ txaaik taꞌn Aak. \q1 \v 71 Ech tal kan ileꞌ: La ul teesa veꞌt oꞌ u qꞌalpun qetzeꞌ vatz unqꞌa chꞌoꞌnchil aamaeꞌ as tukꞌ vatz unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ ni ixvan oꞌ, \q1 \v 72 as kat itxum veꞌt Aak ivatz unqꞌa qꞌesla kubꞌaaleꞌ tan yeꞌ nisotz skꞌuꞌl Aak tiꞌ u Tiixhla tzaqꞌiteꞌ uvaꞌ tal kan Aak te u qꞌesla kubꞌaaleꞌ uvaꞌ Abraham. \q1 \v 73 As yeꞌ nisotz skꞌuꞌl Aak tiꞌ itzojpisat uvaꞌ kat tal kan Aak te u qꞌesla kubꞌaaleꞌ uvaꞌ Abraham tiꞌ uvaꞌ la taqꞌ tzan Aak u qꞌalpun qetzeꞌ, \q1 \v 74 tiꞌ ul teesat oꞌ Aak vatz unqꞌa chꞌoꞌnchil aamaeꞌ tiꞌ uvaꞌ yeꞌ la xoꞌv veꞌt oꞌ tiꞌ qoksat veꞌt iqꞌii u Tiixheꞌ. \q1 \v 75 As jik chit u kutxumbꞌaleꞌ la ibꞌan vatz Aak. \q1 As jik chit la kunima veꞌt Aak techal la kukamebꞌe. \q1 \v 76 As tuk val see, unkꞌaol, tan aꞌ u Tiixheꞌ uvaꞌ at tu almikaꞌ la oksan axh qꞌajsan tetz viyoleꞌ, \q1 tan axh tuk bꞌaxoj veꞌt axh vatz u kuBꞌooqꞌoleꞌ tiꞌ ijikbꞌaꞌl itxumbꞌal unqꞌa tenameꞌ \q1 \v 77 as tiꞌ uvaꞌ la qootzi veꞌteꞌ, jankꞌal oꞌ uvaꞌ oꞌ itenam u Tiixheꞌ, uvaꞌ la teesa veꞌt oꞌ Aak vatz unqꞌa kꞌaxkꞌoeꞌ. \q1 As la qootzi veꞌteꞌ uvaꞌ la isotzsa veꞌt Aak u kupaaveꞌ, \q1 \v 78 tan ayaꞌl chit ikꞌul Aak tiꞌ itxumat kuvatz. \q1 Estiꞌeꞌ la ul u txijun qetzeꞌ sukuxoꞌl echeꞌ ibꞌuuqꞌ u qꞌiieꞌ vatz u almikaꞌeꞌ. Aꞌeꞌ u Cristo uvaꞌ la ul tu almikaꞌ, \q1 \v 79 tiꞌ tul itxijut veꞌt Aak unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ echen u taanxelaleꞌ tu u qꞌej toktoeꞌ. \q1 As la ul teesa Aak unqꞌa uxhchileꞌ vatz u kamchileꞌ, \q1 as la iloch oꞌ Aak tiꞌ uvaꞌ bꞌaꞌn qatineꞌ sukuvatzaj,— tiꞌk u Zacarías. \p \v 80 As tul nik ichꞌii veꞌt u Xhuneꞌ, as nik iyakꞌin veꞌt itxumbꞌal kꞌatz u Tiixheꞌ. As aꞌ atinkat veꞌteꞌ tu u tzuukin txꞌavaꞌeꞌ. As katnal ilej u qꞌii uvaꞌ la ikꞌuch veꞌt tibꞌ vatz unqꞌa tiaal Israel. \c 2 \s1 Ni titzꞌebꞌ veꞌt u Jesús \r Mateo 1.18-25 \p \v 1 An chit tu unqꞌa qꞌiieꞌ, as taqꞌeꞌl tzan u Augusto umaꞌl u ley, tan atik ok naj ijlenaalil tu u Roma. As taleꞌl tzan naj uvaꞌ la eqꞌol tachul unqꞌa tenameꞌ skajayil. \m \v 2 As aꞌs tel u tachul unqꞌa tenameꞌ bꞌaxa taꞌn u Augusto tul uvaꞌ atik ok u Cirenio bꞌanol ivatz u ijlenaaleꞌ tu u Siria. \m \v 3 As bꞌen veꞌt unqꞌa uxhchileꞌ skajayil tulaj unqꞌa itenameꞌ uveꞌ itzꞌebꞌnalkat tiꞌ itzꞌibꞌat veꞌt tibꞌ. \m \v 4 As estiꞌeꞌ el veꞌt chꞌuꞌl u Xhuꞌleꞌ tu u tenameꞌ uvaꞌ Nazaret uvaꞌ echen tu u Galilea. As aꞌ bꞌenkat veꞌteꞌ tu u Belén uvaꞌ echen tu u Judea, uvaꞌ itzꞌebꞌnalikkat u David, tan tiaalik tibꞌ u David tukꞌ u Xhuꞌl. \m \v 5 As bꞌex itzꞌibꞌa veꞌt tibꞌ u Xhuꞌleꞌ tukꞌ u Maꞌleꞌ, tan kꞌujlik veꞌt tzii tiꞌ chaꞌma. As atik veꞌt iyaabꞌil u Maꞌleꞌ. \m \v 6 As tul uvaꞌ atik veꞌt chaꞌma tu u Belén, as ilej veꞌt u qꞌiieꞌ tiꞌ titzꞌebꞌ u neꞌeꞌ. \m \v 7 As itzꞌebꞌ veꞌteꞌ. As aꞌeꞌ u bꞌaxa tal u Maꞌleꞌ. As ibꞌoch veꞌt u Maꞌleꞌ u neꞌeꞌ tu umaꞌl u txoꞌ. As ikoxhbꞌaꞌ veꞌt kuꞌ tu umaꞌl u jukꞌubꞌ, tan jit ilej veꞌt chaꞌma ivatbꞌal tu umaj kabꞌal. \s1 Ni toon umaꞌl u ángel kꞌatz unqꞌa xeen kaneeroꞌeꞌ \p \v 8 As atik kaꞌl unqꞌa xeen kaneeroꞌ najlich u Belén. As nik ivata chajnaj unqꞌa kaneeroꞌeꞌ aqꞌbꞌal. \m \v 9 As aat kuxh til veꞌt chajnaj tul veꞌt umaꞌl u ángel uvaꞌ tetz u Kubꞌaal Tiixheꞌ. As yak chit txijul veꞌt chajnaj taꞌn vilitzꞌloꞌlan u Tiixheꞌ. As kat chit xoꞌv veꞌt chajnaj. \m \v 10 As ech tal veꞌt u ángel ileꞌ: —Yeꞌ kuxh xoꞌv ex, tan aꞌ umaꞌl u bꞌaꞌnla yoleꞌ tul val sete. As la txuqꞌtxun veꞌt ex stiꞌ tukꞌ unqꞌa tenameꞌ unpajte. \m \v 11 As cheel kat itzꞌebꞌyu veꞌt u qꞌalpun tetz unqꞌa tenameꞌ. As aꞌ kat itzꞌebꞌkat tu u tenam uvaꞌ alalkat u David. As aꞌeꞌ u Cristo uvaꞌ Kubꞌaal. \m \v 12 As abꞌiste u neꞌeꞌ uveꞌ ni val sete as kꞌuchbꞌal tetz uvaꞌ, tan tul la bꞌen elej u neꞌeꞌ, as bꞌochel tu umaꞌl u txoꞌ. As koxhlu kuꞌ tu umaꞌl u jukꞌubꞌ,— tiꞌk u ángel. \m \v 13 As aat kuxh til veꞌt unqꞌa xeen txooeꞌ ichee veꞌt mamaꞌla ángel svatz. As ech tal veꞌt unqꞌa ángel ileꞌ tiꞌ toksat iqꞌii u Tiixheꞌ: \m \v 14 —¡Qoksataj iqꞌii u Tiixheꞌ uvaꞌ echen tu almikaꞌ! tan Aakeꞌ nibꞌanon uvaꞌ bꞌaꞌn tatin unqꞌa uxhchileꞌ svatzaj vatz u txꞌavaꞌeꞌ, tan echeꞌ uvaꞌ nisaꞌ u Tiixheꞌ— tiꞌk unqꞌa ángel. \p \v 15 As tul qꞌaav veꞌt unqꞌa ángel tu almikaꞌ, as ech tal veꞌt unqꞌa xeen txoo ileꞌ svatzaj: —Koꞌnaj tu u Belén. Koꞌnaj qil uveꞌ kat tal u Tiixheꞌ sqe,— tiꞌk unqꞌa xeen txooeꞌ. \m \v 16 As qꞌax chit veꞌt ibꞌen chajnaj. Bꞌex ilej veꞌt chajnaj u Maꞌleꞌ tukꞌ u Xhuꞌleꞌ tukꞌ u neꞌeꞌ. As koxhlik kuꞌ u tal neꞌeꞌ tu u jukꞌubꞌeꞌ. \m \v 17 As tul til veꞌt chajnaj u neꞌeꞌ, as kat tal veꞌt chajnaj te chaꞌma kam uvaꞌ kat ul tal u ángel te chajnaj tiꞌ u neꞌeꞌ. \m \v 18 As jankꞌal unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ kat abꞌin viyol unqꞌa xeen txooeꞌ as kat chit txuqꞌtxun veꞌteꞌ taꞌn u yoleꞌ uveꞌ tal chajnaj. \m \v 19 As nikat kuxh titzꞌa u Maꞌleꞌ unqꞌa yoleꞌ. As kat ibꞌan veꞌt jeꞌ tiviꞌ uvaꞌ kam isuuchil u yoleꞌ uveꞌ kat tabꞌi. \m \v 20 As tul qꞌaav veꞌt unqꞌa xeen txooeꞌ kꞌatz unqꞌa ikaneeroꞌeꞌ, as vaꞌlik chit itxuqꞌtxun veꞌt chajnaj. As toksa veꞌt chajnaj iqꞌii u Tiixheꞌ tiꞌ unqꞌa veeꞌ kat tabꞌi as tiꞌ unqꞌa veeꞌ kat tila echeꞌ uvaꞌ kat alax te chajnaj taꞌn u ángel. \s1 Ni tex nachpoj veꞌt Tiixh tiꞌ u Jesús tu u tostiixheꞌ \p \v 21 As tul ibꞌan u neꞌeꞌ vaaxil qꞌii as bꞌex tzokꞌaxoj veꞌt el unbꞌiil vichiꞌoleꞌ, as oksal veꞌt ibꞌii uvaꞌ Jesús, tan echeꞌ uveꞌ alik kan taꞌn u ángel te u Maꞌleꞌ tul uvaꞌ yeꞌxnik jeꞌ ventasioon stiꞌ. \p \v 22 As tul ibꞌan u Maꞌleꞌ kaꞌviinqil qꞌii tiꞌ u neꞌeꞌ echeꞌ uvaꞌ alik kan taꞌn u Moisés, as eqꞌol veꞌt u neꞌeꞌ taꞌn vitxutxeꞌ tukꞌ vibꞌaaleꞌ tu u Jerusalén tiꞌ inachpu veꞌt Tiixh stiꞌ, \m \v 23 tan ech ni tal u yol ileꞌ uvaꞌ tzꞌibꞌamal kan taꞌn u Moisés: «Asoj xaak u bꞌaxa tal u ixojeꞌ, as tetz Tiixh naj la ibꞌaneꞌ,» tiꞌk u yoleꞌ. \m \v 24 As inima veꞌt chaꞌma u yoleꞌ uvaꞌ alelik kan taꞌn u Moisés uvaꞌ ech ni tal ileꞌ: «As la oyal veꞌt untzumoj koꞌrakꞌum as moj tzumoj paroomaxh vatz u Tiixheꞌ,» tiꞌk u yoleꞌ. \p \v 25 As atik umaꞌl u pap tu u Jerusalén uvaꞌ Simeón ibꞌii, as nik toksa taama tiꞌ inachat Tiixh. As atik ok taama tiꞌ u Tiixheꞌ. As nikat itxꞌebꞌon tiꞌ ilejat u qꞌiieꞌ uvaꞌ la ul u qꞌalpun tetz u tenameꞌ uvaꞌ tiaal Israel tiꞌ ilochpeꞌ. As aꞌik u Tiixhla Espíritu nik lochon u Simeón tiꞌ ibꞌanataꞌ kam uvaꞌ nik tal u Tiixheꞌ stiꞌ, \m \v 26 tan maꞌtik talat u Tiixhla Espíritu ste uvaꞌ techal la til kan tul u Cristo uvaꞌ la ichaj tzan u Tiixheꞌ. \m \v 27 As an chit u Tiixhla Espíritu oksan xeꞌ taama u Simeón tiꞌ toon vatz u tostiixheꞌ. As tul bꞌex oonoj u neꞌeꞌ taꞌn u Xhuꞌleꞌ tukꞌ u Maꞌleꞌ tiꞌ toksal veꞌt u neꞌeꞌ vatz u Tiixheꞌ tiꞌ inimat chaꞌma u tzaqꞌiteꞌ, \m \v 28 as ijele veꞌt u Simeón u neꞌeꞌ. As ech tal veꞌt u Simeón ileꞌ tiꞌ toksat iqꞌii u Tiixheꞌ: \q1 \v 29 —Kubꞌaal Tiixh, la uchi uvaꞌ la kam veꞌt in echeꞌ uvaꞌ alel kan aꞌn, tan bꞌaꞌn tatin veꞌt u vaanxelaleꞌ savatz, \q1 \v 30 tan kat villu veꞌt u qꞌalpun qetzeꞌ. \q1 \v 31 As axheꞌ, Pap, la chꞌiisan aqꞌal uvaꞌ la ilax taꞌn unqꞌa tenameꞌ skajayil. \q1 \v 32 As la tal veꞌt isuuchil vayoleꞌ te unqꞌa tenameꞌ uveꞌ jit tiaal Israel echeꞌ itxijul umaꞌl tenam uvaꞌ echen tu u toktoeꞌ. \q1 As la oksal iqꞌii vatenameꞌ uveꞌ tiaal Israel taꞌn u neꞌeꞌ,— tiꞌk u Simeón. \m \v 33 As tul tabꞌi veꞌt u Xhuꞌleꞌ tukꞌ u Maꞌleꞌ u yoleꞌ uveꞌ tal u Simeón tiꞌ u neꞌeꞌ, as kat chit sotz veꞌt ikꞌuꞌl chaꞌma. \m \v 34 As toksa veꞌt u Simeón iqꞌii u Tiixheꞌ. As ech tal veꞌt ileꞌ te u Maꞌleꞌ: —Tan kꞌujleꞌl veꞌt u neꞌeꞌ tiꞌ uvaꞌ at unqꞌa tiaal Israel la niman, as ati uvaꞌ yeꞌ la niman. As at unqꞌa uxhchileꞌ la chꞌoꞌn veꞌt taama stiꞌ. \m \v 35 As la ootzil vitxumbꞌal unqꞌa uxhchileꞌ kam uveꞌ ni titzꞌa taama. Pet ech koj axh, tan ech tok umaj u mam txumuꞌm xeꞌ aama echeꞌ tok umaj chꞌichꞌ tu u taanxelal umaj uxhchil,— tiꞌk u Simeón tal te u Maꞌleꞌ. \p \v 36 Atik umaꞌl u qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ vatz iqꞌanal u tostiixheꞌ. As An ibꞌii u ixojeꞌ. As imeꞌal u Fanuel uvaꞌ tiaal u Aser ixoj. As txulnalik ixoj tul teqꞌo tibꞌ ixoj tukꞌ vitzumeleꞌ. As vujvaꞌl kuxh yaabꞌ teqꞌo tibꞌ ixoj tukꞌ vitzumeleꞌ. As kat kam veꞌt vitzumel ixojeꞌ. \m \v 37 As kaaik veꞌt kan ixoj txakayil kajvaꞌl toꞌkꞌal (84) yaabꞌ. As tul qꞌestik chit veꞌt ixoj. As bꞌenameen atik chit ixoj vatz iqꞌanal u tostiixheꞌ. As nik inach ixoj Tiixh sqꞌiil as aqꞌbꞌal. As nikat ikuy veꞌt ixoj ivaꞌy tiꞌ inachat Tiixh. \m \v 38 As tul yaꞌ veꞌt u Simeón tiꞌ iyoloneꞌ, as jetzꞌen veꞌt ok u Aneꞌ kꞌatz u neꞌeꞌ tiꞌ taqꞌat taꞌntiixh te u Tiixheꞌ stiꞌ. As nik tal u Aneꞌ isuuchil u tijleꞌm u neꞌeꞌ te unqꞌa uxhchileꞌ tu u Jerusalén uveꞌ nik itxꞌebꞌon tiꞌ u qꞌalpun tetz unqꞌa tenameꞌ. \s1 Niqꞌaav veꞌt u Xhuꞌl tukꞌ u Maꞌl tu u Nazaret \p \v 39 As tul tzojpu veꞌt u Xhuꞌleꞌ tukꞌ u Maꞌleꞌ tiꞌ uvaꞌ alelik kan tu u tzaqꞌiteꞌ taꞌn u Tiixheꞌ, as qꞌaav veꞌt chaꞌma tu u Nazaret uvaꞌ echen tu u Galilea. \m \v 40 As chꞌiichil chit nik ibꞌan veꞌt u Jesús. As nik ichee veꞌt iyakꞌil. As nik ichee veꞌt itxumbꞌal. As nik taqꞌ veꞌt tzan u Tiixheꞌ vibꞌaꞌnileꞌ stiꞌ. \s1 Nikaaik kan u Jesús tu u tostiixh \p \v 41 As jun yaabꞌ nikat ibꞌen vitxutx u Jesús tukꞌ vibꞌaaleꞌ tu u Jerusalén tiꞌ tilat u nimla qꞌiieꞌ uvaꞌ pascua ibꞌii. \m \v 42 Tul maꞌtik ibꞌanat u Jesús kabꞌlaval yaabꞌ, as bꞌex veꞌt vitxutxeꞌ tukꞌ vibꞌaaleꞌ tu u nimla qꞌiieꞌ, tan ech chit nik ibꞌan chaꞌma tu jun yaabꞌ. \m \v 43 As tul pal veꞌt u nimla qꞌiieꞌ, as qꞌaav veꞌt vitxutx u Jesús tukꞌ vibꞌaaleꞌ tiꞌ ibꞌen tu vitenameꞌ. As kaaik veꞌt kan u Jesús tu u Jerusalén. As jit ilax ikaa Aak, \m \v 44 tan kamal xekelik Aak xoꞌl unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ nikat tal chaꞌma. As tul uvaꞌ maꞌtik ixaat veꞌt chaꞌma umaꞌl qꞌii xaoꞌm, as aꞌn ichuk veꞌt chaꞌma u Jesús xoꞌl unqꞌa tatineꞌ tukꞌ xoꞌl unqꞌa tenameꞌ uveꞌ ootzimalik taꞌn chaꞌma. \m \v 45 As jit ilej veꞌt chaꞌma u Jesús. As qꞌaav veꞌt chaꞌma tu u Jerusalén tiꞌ ichukat u Jesús. \p \v 46 As tu veꞌt itoxvu qꞌii, as aꞌn ilej veꞌt chaꞌma u Jesús. As aꞌ xonlikkat ok u Jesús tu u tostiixheꞌ xoꞌl unqꞌa najeꞌ uveꞌ nik ichusun u tzaqꞌiteꞌ uvaꞌ tzꞌibꞌamal kan. As nik tabꞌi u Jesús viyol chajnajeꞌ. As nikat ichꞌoti u Jesús itziꞌ chajnaj. \m \v 47 As jankꞌal unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ nikat abꞌin viyol u Jesús as teqꞌo chit veꞌt taama chajnaj tiꞌ vitxumbꞌal u Jesús, tan chꞌiꞌumal chit talat veꞌt u Jesús isuuchil unqꞌa yoleꞌ. \m \v 48 As echat chit kat ibꞌan vibꞌaal u Jesús tukꞌ vitxutxeꞌ tiꞌ uvaꞌ til chaꞌma uvaꞌ tal u Jesús isuuchil u yoleꞌ. As ech tal veꞌt u Maꞌl ileꞌ: —¿Kameꞌ qꞌi, val, uveꞌ kat oolbꞌe oꞌ? As kat kuxh axaansal veꞌt qaama. As in tukꞌ ak abꞌaaleꞌ, as kat kuxh chukunyu veꞌt oꞌ seeꞌ,— tiꞌk u Maꞌleꞌ. \m \v 49 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —¿As kam qꞌi uveꞌ nechuk sve? ¿As yeꞌ kol ootzimal qꞌa setaꞌn uvaꞌ aꞌ chit la atinkat in tu vikabꞌal vunBꞌaaleꞌ?— tiꞌk u Jesús. \m \v 50 As jit pal u Maꞌleꞌ stuul tukꞌ u Xhuꞌleꞌ tiꞌ uvaꞌ kam ni tokkat u yoleꞌ uveꞌ tal u Jesús. \p \v 51 As tul tal u Jesús u yoleꞌ, as bꞌen veꞌt Aak tiꞌ vibꞌaaleꞌ tukꞌ tiꞌ vitxutxeꞌ tu u Nazaret. As nikat inima u Jesús yol kam uvaꞌ nik tal chaꞌma ste. As nikat kuxh titzꞌa vitxutxeꞌ unqꞌa yoleꞌ uveꞌ kat tal u Jesús. \p \v 52 As nikat ichꞌii veꞌt itxakebꞌ u Jesús. Nikat ichee veꞌt itxumbꞌal. As bꞌaꞌn vitxumbꞌal u Jesús vatz u Tiixheꞌ as tukꞌ vatz unqꞌa tenameꞌ. \c 3 \s1 Ni tal veꞌt u Xhun viyol u Tiixheꞌ \r Mateo 3.1-12; Marcos 1.1-8; Xhun 1.19-28 \p \v 1 As tul ibꞌan oꞌlaval yaabꞌ tok veꞌt u César uvaꞌ Tiberia ijlenaalil tu u Roma, as aꞌik u Poncio Pilato uveꞌ atik ok bꞌanol ivatz tu u Judea. As aꞌ atikkat ok u Herodes tu u Galilea. As aꞌ atikkat ok u Piꞌleꞌ, u titzꞌin u Herodes, tu u Iturea tukꞌ tu u Trakonite. As aꞌ atikkat ok u Lisanias tu u Abilinia. \m \v 2 As tul atik ok u Anás tukꞌ u Caifás iqꞌesalil oksan iyol tenam vatz Tiixh, as yolon veꞌt u Tiixheꞌ te u Xhuneꞌ, vikꞌaol u Zacarías, tu u tzuukin txꞌavaꞌeꞌ, tan aꞌ isaꞌ u Tiixheꞌ uvaꞌ la bꞌen ipaxsa u Xhuneꞌ viyol Aakeꞌ xoꞌl unqꞌa tenameꞌ. \m \v 3 As pal veꞌt u Xhuneꞌ tulaj unqꞌa tenameꞌ tziꞌ u Jordán tiꞌ talat viyol u Tiixheꞌ te unqꞌa tenameꞌ. As nik tal veꞌteꞌ uvaꞌ la kuꞌ unqꞌa uxhchileꞌ xeꞌ u aꞌeꞌ, texhlal tetz uvaꞌ kat ikꞌaxal unqꞌa uxhchileꞌ vipaaveꞌ vatz u Tiixheꞌ, aqꞌal uvaꞌ la isotzsa veꞌt Aak ipaav unqꞌa uxhchileꞌ. \m \v 4 Tan echeꞌ umaꞌl u yol uvaꞌ tzꞌibꞌamal kan taꞌn u Isaías uvaꞌ ech ni tal ileꞌ: \q1 Tan la uch umaꞌl u sikꞌiꞌm tu u tzuukin txꞌavaꞌeꞌ. \q1 As ech la tal ileꞌ: «¡Ebꞌantaj etucheꞌ tiꞌ ekꞌulat u kuBꞌooqꞌoleꞌ! \q1 ¡As ejikbꞌaꞌtaj vetxumbꞌaleꞌ echeꞌ ijikbꞌaꞌl umaj bꞌey! \q1 \v 5 As la noosal u xoꞌl u vitzeꞌ. \q1 As la eꞌpul el u vitzeꞌ, aqꞌal uvaꞌ chaqꞌaala chit la ibꞌan veꞌteꞌ. \q1 As ech ejikbꞌaꞌt vetxumbꞌaleꞌ echeꞌ ijikbꞌaꞌl umaj bꞌey uveꞌ koyixi. As jankꞌal unqꞌa bꞌeyeꞌ uveꞌ at jul stuul as labꞌalili. \q1 \v 6 As kajayil chit unqꞌa tenameꞌ tuk ilon tul uvaꞌ tuk isotzsa veꞌt u Tiixheꞌ vipaav unqꞌa tenameꞌ,» chaj la taleꞌ, tiꞌk u yoleꞌ. \p \v 7 As ul veꞌt unqꞌa tenameꞌ kꞌatz u Xhuneꞌ tiꞌ uvaꞌ la taqꞌ kuꞌ u Xhuneꞌ unqꞌa uxhchileꞌ xeꞌ u aꞌeꞌ. As ech tal u Xhun ileꞌ: —¡Ech vetxumbꞌaleꞌ echeꞌ u txꞌiꞌlatxooeꞌ! ¿Tan abꞌil kat alon sete uvaꞌ la ooj ex vatz u kꞌaxkꞌoeꞌ uveꞌ tuleꞌ? \m \v 8 Ebꞌantaj bꞌaꞌnil, texhlal tetz uvaꞌ kat ekꞌaxal veꞌt etibꞌ vatz u Tiixheꞌ. As yeꞌ etitzꞌa uvaꞌ tiꞌ kuxh uvaꞌ: «Oꞌ tiaal u Abraham,» chꞌex netaleꞌ, as yeꞌl ex la pal ex tu u kꞌaxkꞌoeꞌ uvaꞌ tuleꞌ, tan tuk val sete uvaꞌ echeꞌ kꞌaxkꞌo koj ibꞌensat u Tiixheꞌ unqꞌa kꞌubꞌeꞌ stiaal u Abraham. \m \v 9 As ech veꞌt bꞌanel etaꞌneꞌ echeꞌ unqꞌa tzeꞌeꞌ uvaꞌ at veꞌt ok u kꞌoxbꞌaleꞌ stiꞌ tiꞌ itzokꞌpu unqꞌa taqꞌil tzeꞌeꞌ. As abꞌiste u tzeꞌeꞌ uveꞌ yeꞌ bꞌaꞌn vivatzeꞌ ni taqꞌeꞌ as la tzokꞌax el. As la sutil ok tu xamal,— tiꞌk u Xhuneꞌ. \m \v 10 As ech tal veꞌt kaꞌl unqꞌa uxhchil ileꞌ xoꞌl unqꞌa tenameꞌ: —¿As kam qꞌi la kubꞌaneꞌ tiꞌ uvaꞌ la kukꞌucheꞌ uvaꞌ kat kukꞌaxal qibꞌ?— tiꞌk unqꞌa uxhchileꞌ. \m \v 11 Ech tal u Xhun ileꞌ: —Abꞌiste ex uveꞌ at kaꞌvaꞌl etoksaꞌm as etaqꞌtaj umaj te vemooleꞌ uveꞌ yeꞌl tetz ati. As abꞌiste ex uveꞌ at etxꞌix as etaqꞌtaj tetz unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ yeꞌl itxꞌix ati,— tiꞌk u Xhuneꞌ. \m \v 12 As kaꞌl unqꞌa uxhchil uvaꞌ nik molon puaj tetz u ijlenaaleꞌ tu u Roma, as ul veꞌt chajnaj kꞌatz u Xhuneꞌ tiꞌ uvaꞌ la kuꞌ chajnaj xeꞌ u aꞌeꞌ. As ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ: —¿Chusul, kam la kubꞌaneꞌ tiꞌ uvaꞌ la kukꞌucheꞌ uvaꞌ kat kukꞌaxal qibꞌ?— tiꞌk chajnaj. \m \v 13 Ech tal veꞌt u Xhun ileꞌ: —Yeꞌ kuxh ejaj kaꞌt puaj tiꞌ uveꞌ alel sete taꞌn u ijlenaaleꞌ,— tiꞌk u Xhuneꞌ. \m \v 14 As ech tal kaꞌt unqꞌa sol ileꞌ: —¿As kano oꞌ qꞌi? ¿Kam la kubꞌaneꞌ?— tiꞌk chajnaj. Ech tal veꞌt u Xhun ileꞌ: —Yeꞌ kuxh exoꞌvisa unqꞌa uxhchileꞌ tiꞌ emaat unqꞌa tetzeꞌ. As yeꞌ la echeesa yol tiꞌ exochat unqꞌa uxhchileꞌ. As ekꞌujbꞌaꞌtaj kuxh ekꞌuꞌl tiꞌ vejaꞌmileꞌ uveꞌ nekꞌuleꞌ,— tiꞌk u Xhuneꞌ. \p \v 15 As yeꞌ saach unqꞌa tenameꞌ nikat alon svatzaj uvaꞌ kamal aꞌ veꞌt u Xhuneꞌ u Cristo uvaꞌ nik tal jeꞌ ste, tan nikat itxꞌebꞌ unqꞌa tenameꞌ u tulebꞌal u Cristo. \m \v 16 As ech tal veꞌt u Xhun ileꞌ te unqꞌa tenameꞌ: —Jik chit tuk val sete, tan xeꞌ kuxh u aꞌeꞌ ni vaqꞌkat kuꞌ ex. Pet ech koj umaꞌt u uxhchileꞌ uveꞌ aꞌn tuleꞌ, tan nim talcheꞌ u tijleꞌmeꞌ sviꞌ. As jit unkꞌuleleꞌ uvaꞌ la unsaapu vikꞌaꞌjil vixaꞌpeꞌ. As tul la uli, as Aakeꞌ la oksan u Tiixhla Espíritueꞌ tu vetaanxelaleꞌ, as la ijikbꞌaꞌ veꞌt ex Aak tukꞌ vixamalileꞌ. \m \v 17 Tan ech la bꞌancheꞌ sete echeꞌ nibꞌanchu te u trigo, tan il u txaabꞌal tetz u trigo ileꞌ at tiqꞌabꞌ Aak. As la ikol veꞌt Aak u bꞌaꞌnla trigo tu u tatinbꞌaleꞌ. Pet ech koj u chꞌiseꞌ, tan yakloꞌk tu xamal, umaꞌl u xamal uvaꞌ yeꞌxhjatu la tzaai,— tiꞌk u Xhuneꞌ. \p \v 18 As nimal chit unqꞌa yoleꞌ nik tal u Xhuneꞌ te unqꞌa tenameꞌ tiꞌ toksat xeꞌ taama unqꞌa uxhchileꞌ tiꞌ uvaꞌ la inima u bꞌaꞌnla yoleꞌ. \m \v 19 As u Herodes uvaꞌ kꞌujlik kan tiꞌ tilat isuuchil kajvaꞌl unqꞌa tenameꞌ taꞌn u ijlenaaleꞌ tu u Roma, as kat tixqeli veꞌt naj u Herodías, u tixqel u Piꞌleꞌ uvaꞌ titzꞌin u Herodes. Estiꞌeꞌ kat iyaa veꞌt u Xhuneꞌ u Herodes as tukꞌ tiꞌ unjoltu unqꞌa vaꞌlexheꞌ uveꞌ nik ibꞌan naj. \m \v 20 As aal chit paavin veꞌt u Herodes tukꞌ unjoltu unqꞌa vaꞌlexheꞌ uvaꞌ kat ibꞌana. As tal veꞌt naj tok u Xhuneꞌ tu u kaarsa. \s1 Ni taqꞌ kuꞌ u Xhun u Jesús xeꞌ u aꞌeꞌ \r Mateo 3.13-17; Marcos 1.9-11 \p \v 21 As tul yeꞌxnik ok u Xhuneꞌ tu u kaarsa, as mamaꞌla uxhchileꞌ nikat taqꞌ kuꞌ naj xeꞌ u aꞌeꞌ. As antu veꞌt u Jesús kat kuꞌ veꞌt xeꞌ u aꞌeꞌ taꞌn u Xhuneꞌ. As tul kuxh inach u Jesús Tiixh, as ijajpu veꞌt tibꞌ u almikaꞌeꞌ. \m \v 22 As kuꞌ veꞌt chꞌuꞌl u Tiixhla Espíritu tiibꞌa u Jesús. As ech tiloneꞌ echeꞌ tilax umaj paroomaxh. As abꞌil umaꞌl u tuul viꞌ tu almikaꞌ uvaꞌ ech tal ileꞌ: —Axheꞌ unKꞌaol uvaꞌ xoꞌn chit axh sve. As vaꞌl chit untxuqꞌtxun seeꞌ,— tiꞌk u yoleꞌ. \s1 Unqꞌa qꞌesla ibꞌaal u Jesús \r Mateo 1.1-17 \p \v 23 As tul ibꞌan u Jesús vinaj laval yaabꞌ, as xeꞌt veꞌt Aak tiꞌ ipaxsal viyol u Tiixheꞌ xoꞌl unqꞌa tenameꞌ. As vatz unqꞌa tenameꞌ, as ikꞌaol u Xhuꞌleꞌ u Jesús. As ikꞌaol Elí u Xhuꞌl; \m \v 24 ikꞌaol Matat u Elí; ikꞌaol Leví u Matat. As ikꞌaol Melqui u Leví; ikꞌaol Jana u Melqui. As ikꞌaol umaꞌt u Xhuꞌl u Jana. \m \v 25 Ikꞌaol Matatías u Xhuꞌl; ikꞌaol Amós u Matatías; ikꞌaol Nahum u Amós. As ikꞌaol Esli u Nahum; ikꞌaol Nagai u Esli. \m \v 26 As ikꞌaol Maat u Nagai; ikꞌaol Matatías u Maat; ikꞌaol Semei u Matatías. As ikꞌaol umaꞌt u Xhuꞌl u Semei; ikꞌaol Judá u Xhuꞌl; \m \v 27 ikꞌaol Joana u Judá; ikꞌaol Resa u Joana; ikꞌaol Zorobabel u Resa; ikꞌaol Salatiel u Zorobabel; ikꞌaol Neri u Salatiel. \m \v 28 As ikꞌaol Melqui u Neri; ikꞌaol Adi u Melqui; ikꞌaol Cosam u Adi; ikꞌaol Elmodam u Cosam. As ikꞌaol Er u Elmodam; \m \v 29 ikꞌaol Josué u Er; ikꞌaol Eliezer u Josué; ikꞌaol Jorim u Eliezer; ikꞌaol Matat u Jorim. \m \v 30 As ikꞌaol Leví u Matat; ikꞌaol Simeón u Leví; ikꞌaol Judá u Simeón; ikꞌaol umaꞌt u Xhuꞌl u Judá; ikꞌaol Jonán u Xhuꞌl. As ikꞌaol Eliaquim u Jonán; \m \v 31 ikꞌaol Melea u Eliaquim; ikꞌaol Mainán u Melea; ikꞌaol Matata u Mainán; ikꞌaol Natán u Matata. \m \v 32 As ikꞌaol David u Natán; ikꞌaol Isaí u David; ikꞌaol Obed u Isaí; ikꞌaol Booz u Obed; ikꞌaol Salmón u Booz; ikꞌaol Naasón u Salmón. \m \v 33 As ikꞌaol Aminadab u Naasón; ikꞌaol Aram u Aminadab; ikꞌaol Esrom u Aram; ikꞌaol Fares u Esrom, ikꞌaol Judá u Fares. \m \v 34 As ikꞌaol Jacob u Judá; ikꞌaol Isaac u Jacob; ikꞌaol Abraham u Isaac; ikꞌaol Taré u Abraham; ikꞌaol Nacor u Taré. \m \v 35 As ikꞌaol Serug u Nacor; ikꞌaol Ragau u Serug; ikꞌaol Peleg u Ragau; ikꞌaol Heber u Peleg; ikꞌaol Sala u Heber; \m \v 36 ikꞌaol Cainán u Sala; ikꞌaol Arfaxad u Cainán. As ikꞌaol Sem u Arfaxad; ikꞌaol Noé u Sem; ikꞌaol Lamec u Noé; \m \v 37 ikꞌaol Matusalén u Lamec; ikꞌaol Enoc u Matusalén; ikꞌaol Jared u Enoc; ikꞌaol Mahalaleel u Jared; ikꞌaol umaꞌt u Cainán u Mahalaleel. \m \v 38 As ikꞌaol Enós u Cainán; ikꞌaol Set u Enós; ikꞌaol Adán u Set. As aꞌ u Tiixheꞌ cheesan tetz u Adán. \c 4 \s1 Ni tal u txꞌiꞌlanaj uvaꞌ la paavin u Jesús \r Mateo 4.1-11; Marcos 1.12-13 \p \v 1 As atik itxumbꞌal u Jesús taꞌn u Tiixhla Espíritu tiꞌ ibꞌanat Aak kam uvaꞌ ni tal u Tiixheꞌ ste. As el veꞌt chꞌuꞌl Aak tziꞌ u nimla aꞌeꞌ u Jordán. As oon veꞌt Aak tu u tzuukin txꞌavaꞌeꞌ taꞌn u Tiixhla Espíritu. \m \v 2 As kaꞌviinqil qꞌii kat atin u Jesús tu u tzuukin tzꞌavaꞌeꞌ. As yeꞌl Aak kat txꞌaꞌni. Pet kat ikuy veꞌt Aak ivaꞌy. As kat ul veꞌt u txꞌiꞌlanajeꞌ tiꞌ ul ichukat txumbꞌal tiꞌ uvaꞌ la paavin u Jesús. \m \v 3 As ech tal veꞌt u txꞌiꞌlanaj ileꞌ: —Asoj axh iKꞌaol u Tiixheꞌ, as ala uvaꞌ la bꞌen u kꞌubꞌeꞌ stxꞌixil,— tiꞌk u txꞌiꞌlanajeꞌ. \m \v 4 Ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —Ech ni tal viyol u Tiixh ileꞌ uvaꞌ tzꞌibꞌamal kan: \q1 Jit kuxh u txꞌixeꞌ la isbꞌaꞌn unqꞌa uxhchileꞌ. \q1 Pet kajayil chit unqꞌa iyol u Tiixheꞌ, as aꞌeꞌ uvaꞌ la isbꞌaꞌn unqꞌa uxhchileꞌ,— \m tiꞌk u Jesús. \p \v 5 As bꞌen veꞌt u Jesús taꞌn u txꞌiꞌlanajeꞌ viꞌ umaꞌl u nimla vitz. As kam chit unqꞌa veeꞌ at tulaj unqꞌa tenameꞌ skajayil vatz u txꞌavaꞌeꞌ, as ikꞌuch veꞌt naj te u Jesús. \m \v 6 As ech tal veꞌt naj ileꞌ: —As la voksa veꞌt axh sibꞌooqꞌolil unqꞌa tenameꞌ skajayil. As la vaqꞌ unqꞌa itxꞌiibꞌal iqꞌiieꞌ see, tan at tunqꞌabꞌ skajayil. As la uch vaqꞌat te umaj uxhchil, abꞌil uveꞌ la unsaꞌ vaqꞌat ste. \m \v 7 Asoj la kuꞌ axh qaaloj sunvatz tiꞌ ooksat unqꞌii, as eetzeꞌ uveꞌ skajayil,— tiꞌk u txꞌiꞌlanajeꞌ te u Jesús. \m \v 8 Ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —Jetzꞌen el sunvatz, Satanás, tan ech ni tal umaꞌt u yol ileꞌ uvaꞌ tzꞌibꞌamal kan: \q1 Taꞌn kuxh u Tiixheꞌ, vaBꞌooqꞌoleꞌ, la kuꞌ axh qaaloj svatz. \q1 As Aak kuxheꞌ la anima,— \m tiꞌk u Jesús. \p \v 9 As teqꞌo veꞌt u txꞌiꞌlanajeꞌ u Jesús viꞌ u tostiixheꞌ tu u Jerusalén. As ech tal veꞌt naj ileꞌ te Aak: —Asoj axh iKꞌaol u Tiixheꞌ, as suti kuꞌ eebꞌ tzitzaꞌ, \m \v 10 tan ech ni tal umaꞌt u yol ileꞌ uvaꞌ tzꞌibꞌamal kan: \q1 La ichaj tzan u Tiixheꞌ unqꞌa ángel tiꞌ ul ilochat axh. \q1 \v 11 As: La ul ikꞌul axh unqꞌa ángel aqꞌal uvaꞌ yeꞌ la kꞌaxbꞌu veꞌt avoj tiꞌ umaj kꞌubꞌ,— \m tiꞌk u txꞌiꞌlanajeꞌ. \m \v 12 Ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —Ech ni tal umaꞌt u yol ileꞌ uvaꞌ tzꞌibꞌamal kan: \q1 Yeꞌ la uch abꞌekꞌat u Kubꞌaal Tiixheꞌ,— \m tiꞌk u Jesús. \p \v 13 As tul kat tzojpu veꞌt u txꞌiꞌlanajeꞌ tiꞌ ichukat txumbꞌal tiꞌ ikuꞌ u Jesús tu paav, as taqꞌ veꞌt kan naj u Jesús. As nik kuxh itxꞌebꞌ veꞌt naj ilejat umaꞌtoj qꞌii tiꞌ ichukat txumbꞌal unpajte tiꞌ u Jesús. \s1 Nixeꞌt u Jesús chusun tu u Galilea \r Mateo 4.12-17; Marcos 1.14-15 \p \v 14 As atik itxumbꞌal u Jesús taꞌn u Tiixhla Espíritu tul qꞌaav veꞌt Aak tu u Galilea. As pax veꞌt itzibꞌlal u Jesús tulaj unqꞌa tenameꞌ tukꞌ tulaj unqꞌa talaj tenameꞌ. \m \v 15 As nikat ichusun veꞌt u Jesús tulaj unqꞌa atinbꞌaleꞌ tetz nachbꞌal Tiixh taꞌn unqꞌa tiaal Israel. As nimal unqꞌa uxhchileꞌ nik oksan veꞌt iqꞌii Aak. \s1 Ni tixval veꞌt u Jesús tu u Nazaret \r Mateo 13.53-58; Marcos 6.1-6 \p \v 16 As oon veꞌt u Jesús tu u Nazaret uvaꞌ chꞌiikat Aak. As tul kat ilej u xeem qꞌiieꞌ, as ok veꞌt Aak tu u atinbꞌaleꞌ tetz nachbꞌal Tiixh, tan ech chit nik ibꞌan Aak tu jun xeem qꞌii. As txakebꞌ veꞌt Aak tiꞌ isikꞌlet Aak viyol u Tiixheꞌ xoꞌl unqꞌa tenameꞌ. \m \v 17 As aqꞌpik veꞌt ok u uꞌujeꞌ te Aak uveꞌ tzꞌibꞌamal kan taꞌn u Isaías, u qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ tul ijaj veꞌt Aak u uꞌujeꞌ. As ilej veꞌt Aak u yoleꞌ uvaꞌ ech ni tal ileꞌ: \q1 \v 18 Aꞌ viTiixhla Espíritu u Kubꞌaaleꞌ ni lochon in tiꞌ unbꞌanataꞌ kam uvaꞌ ni tal Aak sviꞌ. \q1 As txaael veꞌt in taꞌn Aak tiꞌ valat unqꞌa bꞌaꞌnla yoleꞌ xoꞌl unqꞌa meebꞌaꞌeꞌ. \q1 As kat ichaj veꞌt tzan in Aak tiꞌ ilochax unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ kꞌaxbꞌinal u taanxelaleꞌ taꞌn u paaveꞌ, \q1 as tiꞌ valat unqꞌa yoleꞌ tiꞌ ichajpul veꞌt unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ kꞌalel taꞌn u paaveꞌ, \q1 as la ilon veꞌt unqꞌa tzoteꞌ, \q1 as tiꞌ unqꞌalput unqꞌa tenameꞌ uveꞌ bꞌuchel kuxhtuꞌ taꞌn vipaaveꞌ, \q1 \v 19 as tiꞌ valat te unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ kat ilejlu veꞌt u qꞌiieꞌ uvaꞌ la taqꞌ veꞌt Aak vibꞌaꞌnileꞌ te unqꞌa uxhchileꞌ, tiꞌk u yoleꞌ uvaꞌ isikꞌle u Jesús tu u atinbꞌaleꞌ tetz nachbꞌal Tiixh. \p \v 20 As tul bꞌaꞌnxi, as ibꞌalqꞌu veꞌt Aak u uꞌujeꞌ. As taqꞌ veꞌt ok Aak te u lochonaaleꞌ. As xonebꞌ veꞌt Aak. As kaꞌyamalik chit veꞌt Aak taꞌn unqꞌa uxhchileꞌ skajayil uveꞌ atik tu u atinbꞌaleꞌ tetz nachbꞌal Tiixh. \m \v 21 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —As cheel kat ibꞌanlu veꞌt u veeꞌ sevatz, uvaꞌ alel kan tu u uꞌujeꞌ,— tiꞌk Aak. \p \v 22 As achaꞌv chit viyol Aakeꞌ te unqꞌa tenameꞌ. As teqꞌo veꞌt taama unqꞌa tenameꞌ tiꞌ u yoleꞌ uveꞌ isikꞌle Aak. As ech tal veꞌt unqꞌa tenam ileꞌ: —¿Jit kol vikꞌaol u Xhuꞌleꞌ qꞌa u najeꞌ?— tiꞌk unqꞌa tenameꞌ tal svatzaj. \m \v 23 Ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Pet ni vitzꞌa uvaꞌ ech tuk etal ileꞌ sve: «¡Axh aatzꞌak, tzꞌaka eebꞌ sajunal!» chaj ex tuk etal sve. As moj ech la etal ileꞌ: «Jankꞌal unqꞌa bꞌaꞌnileꞌ uvaꞌ ni qabꞌi yol stiꞌ uvaꞌ kat abꞌan tu u Capernaúm as echat abꞌan tzitzaꞌ tu vatenameꞌ cheel,» chaj ex,— tiꞌk u Jesús. \m \v 24 As ech tal veꞌt Aak ileꞌ unpajte: —Tan echeꞌ bꞌaꞌn koj iyolbꞌel umaꞌl u qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ vatz unqꞌa uxhchileꞌ tu vitenameꞌ. \m \v 25 As jik chit tuk val sete, tul uvaꞌ jit ul jabꞌal tu oxvaꞌl yaabꞌ tukꞌ vaajil ichꞌ taꞌn u Elías, as mamaꞌla vaꞌy kat ibꞌana. As kꞌuxh nimal unqꞌa txakay ixojeꞌ atik tu u Israel, \m \v 26 as jit ichaj bꞌen u Tiixheꞌ u Elías xeꞌ umaj txakay ixoj tu u Israel. Pet aꞌ ichajkat bꞌen Aak u Elías xeꞌ umaꞌl u txakay ixoj tu u Sarepta uvaꞌ echen tu u Sidón. \m \v 27 As kꞌuxh nimal unqꞌa aachꞌoꞌmeꞌ atike uvaꞌ atik ok chꞌaꞌk chin stiꞌ tu u Israel tul uvaꞌ atik u Eliseo, u qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ, as yeꞌxhebꞌil kat bꞌaꞌnxi. Pet taꞌn kuxh u Naamán, u aa Siria, kat bꞌaꞌnxi,— tiꞌk u Jesús. \m \v 28 As tul tabꞌi veꞌt unqꞌa tenameꞌ viyol u Jesús tu u atinbꞌaleꞌ tetz nachbꞌal Tiixh, as ul veꞌt iviꞌ chajnaj tiꞌ Aak. \m \v 29 As imol veꞌt ok tibꞌ unqꞌa uxhchileꞌ tiꞌ Aak tu u atinbꞌaleꞌ tetz nachbꞌal Tiixh. As tilul veꞌt el Aak tiꞌeꞌl u tenameꞌ. As eqꞌol veꞌt jeꞌ Aak viꞌ u vitzeꞌ uvaꞌ jejlikkat unqꞌa tenameꞌ, tan aꞌ tal unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ la sutil bꞌen Aak vatz u vitzeꞌ. \m \v 30 Pet pal kuxh veꞌt Aak xoꞌl unqꞌa tenameꞌ. As bꞌen veꞌt Aak. \s1 Ni teesa el u Jesús subꞌul tiꞌ umaꞌl u naj \r Marcos 1.21-28 \p \v 31 As oon veꞌt u Jesús tu u Capernaúm uvaꞌ echen tu u Galilea. As tu u xeem qꞌiieꞌ tu jun xhemaana nikat ichus veꞌt Aak unqꞌa uxhchileꞌ tu u atinbꞌaleꞌ. \m \v 32 As teqꞌo veꞌt taama unqꞌa uxhchileꞌ tiꞌ u chusbꞌaleꞌ uveꞌ nik tal Aak, tan nik ikꞌuch Aak tukꞌ viyoloneꞌ uvaꞌ atik tijleꞌm Aak. \p \v 33 As atik ok umaꞌl u naj tu u atinbꞌaleꞌ tetz nachbꞌal Tiixh uvaꞌ atik ok subꞌul skꞌatz. As taqꞌ jeꞌ naj tuul iviꞌ tiꞌ isikꞌineꞌ. \m \v 34 Ech tal veꞌt naj ileꞌ taꞌn u subꞌuleꞌ: —¡Jesús, aa Nazaret! ¿Kam asaꞌ sqe? ¡Yeꞌ ul ayansa oꞌ! Tan ootzimal svaꞌn uvaꞌ axheꞌ uvaꞌ chajel tzan axh taꞌn u Tiixheꞌ. As ayaꞌl chit akꞌuꞌl nooksa aama tiꞌ Aak,— tiꞌk u najeꞌ taꞌn u subꞌuleꞌ. \m \v 35 Ech tal veꞌt Aak ileꞌ te u subꞌuleꞌ: —¡Chaa tziꞌ! ¡Elen tiꞌ u najeꞌ!— tiꞌk Aak. As isuti veꞌt bꞌen u subꞌuleꞌ u najeꞌ tu txꞌavaꞌ vatz unqꞌa uxhchileꞌ. As el veꞌt u subꞌuleꞌ tiꞌ u najeꞌ. As jit ikꞌaxbꞌisa u subꞌuleꞌ u najeꞌ. \m \v 36 As kat teqꞌo veꞌt taama unqꞌa uxhchileꞌ skajayil tiꞌ uveꞌ ibꞌan u Jesús. As ech tal veꞌt unqꞌa uxhchil ileꞌ svatzaj: —¿Kam tijleꞌm viyol u najeꞌ uveꞌ ni taleꞌ? Tan tul ni tal naj tel unqꞌa subꞌuleꞌ kꞌatz unqꞌa uxhchileꞌ, as ninima unqꞌa subꞌuleꞌ viyol najeꞌ,— tiꞌk unqꞌa uxhchileꞌ. \m \v 37 As ipaxsa veꞌt unqꞌa uxhchileꞌ itzibꞌlal u Jesús tulaj unqꞌa talaj tenameꞌ uvaꞌ najlike. \s1 Nibꞌaꞌnxisa u Jesús vijiꞌ u Luꞌeꞌ \r Mateo 8.14-15; Marcos 1.29-31 \p \v 38 El veꞌt chꞌuꞌl u Jesús tu u atinbꞌaleꞌ tetz nachbꞌal Tiixh. As ok veꞌt Aak tu vikabꞌal u Simón uvaꞌ Luꞌ. As jajpu veꞌt bꞌaꞌnil te Aak tiꞌ vijiꞌ u Luꞌeꞌ, tan nimxinalik chit veꞌteꞌ taꞌn xamal chꞌoꞌm. \m \v 39 As jetzꞌen veꞌt ok Aak kꞌatz u aachꞌoꞌmeꞌ. As iyaa veꞌt Aak u xamal chꞌoꞌmeꞌ. As yak kuxh el veꞌt u xamal chꞌoꞌmeꞌ kꞌatz vijiꞌ u Luꞌeꞌ. As oora chit txakpu veꞌteꞌ. As taqꞌ veꞌt techbꞌubꞌal unqꞌa uxhchileꞌ. \s1 Nimal aachꞌoꞌm nibꞌaꞌnxisa u Jesús \r Mateo 8.16-17; Marcos 1.32-34 \p \v 40 As tul maꞌtik ibꞌen veꞌt qꞌii, as teqꞌo veꞌt tzan unqꞌa uxhchileꞌ unqꞌa aachꞌoꞌmeꞌ vatz u Jesús, kꞌuxh kam kuxh chꞌoꞌmil nik bꞌanon. As junun taqꞌat veꞌt jeꞌ Aak iqꞌabꞌ tiꞌ unqꞌa aachꞌoꞌmeꞌ. As nikat ibꞌaꞌnx veꞌteꞌ. \m \v 41 As tul nikat tel unqꞌa subꞌuleꞌ kꞌatz unqꞌa uxhchileꞌ, as vaꞌlik chit isikꞌin u subꞌuleꞌ tiꞌ teleꞌ. Ech nik tal ileꞌ te u Jesús: —¡Axheꞌ viKꞌaol u Tiixheꞌ!— tiꞌk unqꞌa subꞌuleꞌ. As iyaa veꞌt u Jesús unqꞌa subꞌuleꞌ, tan yeꞌ nisaꞌ Aak uvaꞌ la yolon u subꞌuleꞌ tan ootzimalik taꞌn u subꞌuleꞌ uvaꞌ aꞌ u Jesús u Cristo. \s1 Nipaxsa u Jesús viyol u Tiixheꞌ tu u Galilea \r Marcos 1.35-39 \p \v 42 As tul sajbꞌu veꞌteꞌ, as bꞌex ichuk u Jesús umaꞌl u atinbꞌal uvaꞌ yeꞌlkat uxhchil. As nik ichukun veꞌt unqꞌa tenameꞌ tiꞌ Aak. As tul ilej unqꞌa tenameꞌ Aak, as ijaj veꞌt kuybꞌal te Aak tiꞌ uvaꞌ la kaaik kan Aak tu u tenameꞌ. \m \v 43 As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Yeꞌle, tan techal chiteꞌ uvaꞌ la bꞌen unpaxsa u bꞌaꞌnla yoleꞌ te unjoltu unqꞌa tenameꞌ, tiꞌ uvaꞌ at u tenameꞌ jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ, tan estiꞌeꞌ uvaꞌ kat ichaj tzan in Aak,— tiꞌk u Jesús. \p \v 44 As bꞌex tal veꞌt Aak u bꞌaꞌnla yoleꞌ tu unqꞌa atinbꞌaleꞌ tetz nachbꞌal Tiixh tulaj unqꞌa talaj tenameꞌ tu u Galilea. \c 5 \s1 Nitxeypu mamaꞌla txay \r Mateo 4.18-22; Marcos 1.16-20 \p \v 1 As tul uvaꞌ atik u Jesús tziꞌ u mar uvaꞌ Genesaret, as aꞌ chit mamaꞌla tenameꞌ oon kꞌatz Aak. As vaꞌlik chit ipochꞌat unqꞌa tenameꞌ Aak tiꞌ tabꞌil viyol Aakeꞌ. \m \v 2 As til veꞌt Aak kaꞌvaꞌl u barco tziꞌ u mar uveꞌ elkat chꞌuꞌl unqꞌa txeyol txayeꞌ. As nikat kuxh itxꞌaa chajnaj unqꞌa ikꞌacheꞌ tziꞌ u aꞌeꞌ. \m \v 3 As ok veꞌt u Jesús tu umaꞌl u barco uvaꞌ tetz u Simón uvaꞌ Luꞌ. As ijaj Aak bꞌaꞌnil te u Luꞌeꞌ uvaꞌ la ijetzꞌ ok naj unbꞌooj u barco tziꞌ u aꞌeꞌ. As xonebꞌ veꞌt Aak. As chusun veꞌt el tzan Aak tu u barco xoꞌl unqꞌa tenameꞌ. \m \v 4 As tul yaꞌ u Jesús tiꞌ iyoloneꞌ xoꞌl unqꞌa tenameꞌ, as ech tal veꞌt Aak ileꞌ te u Simón: —Eeqꞌo ok u barco tu uveꞌ nimkat tuul u aꞌeꞌ. As etaqꞌtaj bꞌen unqꞌa ekꞌacheꞌ xeꞌ u aꞌeꞌ tiꞌ etxeyat unqꞌa txayeꞌ,— tiꞌk Aak. \m \v 5 Ech tal veꞌt u Simón ileꞌ: —Chusul, as umaꞌx chit aqꞌbꞌal oꞌ tiꞌ kutxeyat u txayeꞌ. As yeꞌ kat kutxey umaj txoo. Pet asoj axh la alon, as tuk vaqꞌ bꞌen u kꞌacheꞌ xeꞌ u aꞌeꞌ unpajte,— tiꞌk u Simón. \m \v 6 As ibꞌan veꞌt chajnaj kam uveꞌ tal u Jesús. As aꞌ chit mamaꞌla txayeꞌ ok veꞌt tu u kꞌacheꞌ. As nik iratꞌmu veꞌt u kꞌacheꞌ jaqꞌ talal unqꞌa txayeꞌ. \m \v 7 As ibꞌetxu veꞌt tzan chajnaj unqꞌa imooleꞌ uveꞌ echenik tu umaꞌt u barco tiꞌ ilochpeꞌ. As tul ul veꞌt chajnaj, as inoosa chajnaj kaꞌvaꞌt u barco taꞌn unqꞌa txayeꞌ. As unbꞌiit kuxh yeꞌ nikat imujtxꞌik veꞌt bꞌen unqꞌa barco xeꞌ u aꞌeꞌ taꞌn talal unqꞌa txayeꞌ. \m \v 8 As tul til u Simón uvaꞌ Luꞌ inoo veꞌt unqꞌa barco taꞌn unqꞌa txayeꞌ, as kuꞌ veꞌt naj qaaloj vatz Aak. As ech tal veꞌt naj ileꞌ: —Yeꞌ la uch aatin sunkꞌatz, Pap, tan in aapaav,— tiꞌk u Luꞌeꞌ, \m \v 9 tan teqꞌo chit taama naj tukꞌ unqꞌa imooleꞌ tiꞌ unqꞌa mamaꞌla txayeꞌ uveꞌ itxey chajnaj taꞌn u Jesús. \m \v 10 As echat chit kat ibꞌan u Xhuneꞌ tukꞌ u Jacob. As aꞌeꞌ kaꞌvaꞌl vikꞌaol u Zebedeo uvaꞌ imool tibꞌ tukꞌ u Simón. As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ te u Simón: —Yeꞌ xoꞌv axh, tan cheel jit veꞌt axh txeyol txay la ibꞌaneꞌ. Pet aꞌ veꞌt unqꞌa tenameꞌ la eeqꞌo tzan tiꞌ tok sunkꞌatz,— tiꞌk u Jesús. \m \v 11 As ijetzꞌ veꞌt el tzan chajnaj unqꞌa ibarco tziꞌ u mar. As taqꞌ veꞌt kan chajnaj unqꞌa tetzeꞌ skajayil. As xekebꞌ veꞌt chajnaj tiꞌ u Jesús. \s1 Nibꞌaꞌnxisa u Jesús umaꞌl u naj uvaꞌ atik ok chꞌaꞌk chin stiꞌ \r Mateo 8.1-4; Marcos 1.40-45 \p \v 12 As tul atik u Jesús tu umaꞌl u tenam uvaꞌ tu u Galilea, as bꞌex oonoj umaꞌl u naj kꞌatz Aak uvaꞌ mamaꞌla chꞌaꞌk chin atik ok stiꞌ. Tul til naj Aak, as kuꞌ naj qaaloj techal toon ivatz naj vatz txꞌavaꞌ vatz Aak. As ech tal veꞌt naj ileꞌ: —Pap, asoj la asaꞌ, as bꞌan bꞌaꞌnil sve. As eesa u chꞌoꞌmeꞌ sviꞌ, tan la olebꞌ axheꞌ,— tiꞌk naj. \m \v 13 As taqꞌ veꞌt bꞌen u Jesús iqꞌabꞌ tiꞌ naj. Ech tal Aak ileꞌ: —Bꞌaꞌn kuxheꞌ. Kat bꞌaꞌnxiy veꞌt axheꞌ,— tiꞌk Aak. As yak kuxh el u chꞌaꞌk chineꞌ tiꞌ naj. \m \v 14 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ te naj: —Katiniꞌk chit aalkat. Pet kuxh kꞌuch eebꞌ vatz u nachol Tiixheꞌ tiꞌ unqꞌa tenameꞌ. As kuxh aqꞌ veꞌt u oyeꞌ uvaꞌ alel kan taꞌn u Moisés, texhlal tetz uvaꞌ kat txanyu veꞌt axh,— tiꞌk u Jesús. \p \v 15 As aal chit nik ipax veꞌt itzibꞌlal u Jesús xoꞌl unqꞌa tenameꞌ. As aꞌ chit mamaꞌla tenameꞌ nikat imol veꞌt tibꞌ tiꞌ tabꞌil viyol Aakeꞌ as tiꞌ uvaꞌ la ibꞌaꞌnxisa veꞌt Aak unqꞌa aachꞌoꞌmeꞌ. \m \v 16 Pet bꞌenameen nikat tel chꞌuꞌl u Jesús xoꞌl unqꞌa tenameꞌ tiꞌ ibꞌen inachat Tiixh sijunal tu unqꞌa atinbꞌaleꞌ uveꞌ yeꞌlkat uxhchil. \s1 Nibꞌaꞌnxisa u Jesús umaꞌl u naj uvaꞌ yeꞌ itxꞌol itiinsat tibꞌ \r Mateo 9.1-8; Marcos 2.1-12 \p \v 17 As tu umaꞌl u qꞌii tul nikat ichusun u Jesús tu umaꞌl u kabꞌal, as xonlik ok kaꞌl unqꞌa fariseo tukꞌ kaꞌt unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ chuselik tibꞌ tiꞌ u tzaqꞌiteꞌ uvaꞌ tzꞌibꞌamal kan. As aꞌ tzaakat chajnaj tulaj unqꞌa talaj tenameꞌ uvaꞌ tu u Galilea tukꞌ tu u Judea as tukꞌ tu u Jerusalén. As atik veꞌt vibꞌaꞌnil u Kubꞌaal Tiixheꞌ kꞌatz u Jesús tiꞌ ibꞌaꞌnxisal unqꞌa aachꞌoꞌmeꞌ. \m \v 18 As oon kaꞌl unqꞌa naj vatz u kabꞌaleꞌ uvaꞌ atikkat ok u Jesús. As chelemalik umaꞌl u aachꞌoꞌm taꞌn chajnaj viꞌ umaꞌl u chꞌachiꞌm tzeꞌ, tan tzeꞌunik tibꞌ vichiꞌoleꞌ. As tal chajnaj tok tu kabꞌal tiꞌ taqꞌat ok u aachꞌoꞌmeꞌ vatz u Jesús. \m \v 19 As jit uch tok chajnaj taꞌn unqꞌa mamaꞌla tenameꞌ. As jeꞌ veꞌt chajnaj viꞌ u kabꞌaleꞌ. As teesa veꞌt chajnaj unbꞌiil iviꞌ u kabꞌaleꞌ. As taqꞌ veꞌt kuꞌ chajnaj u aachꞌoꞌmeꞌ tukꞌ u chꞌachiꞌm tzeꞌeꞌ xoꞌl unqꞌa tenameꞌ vatz u Jesús. \m \v 20 As tul til veꞌt u Jesús uvaꞌ kꞌujlik chit ikꞌuꞌl chajnaj tiꞌ Aak. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ te u aachꞌoꞌmeꞌ: —Kat sotzyeꞌ vapaaveꞌ,— tiꞌk Aak. \m \v 21 As unqꞌa fariseo tukꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ chusel tibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ, as ech tal veꞌt jeꞌ ileꞌ ste: —¿Kam tijleꞌmeꞌ qꞌi u najeꞌ uveꞌ ni taleꞌ? Tan ni teesa naj iqꞌii u Tiixheꞌ, tan yeꞌl umaj uxhchil at vatz u txꞌavaꞌeꞌ uvaꞌ la sotzsan paav. Pet taꞌneꞌ u Tiixheꞌ la sotzsan u paaveꞌ,— tiꞌk chajnaj svatzaj. \m \v 22 As atik skꞌuꞌl u Jesús uvaꞌ kam nik tal jeꞌ chajnaj ste. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ te chajnaj: —¿Kam qꞌi uveꞌ vaꞌlen kuxh netitzꞌa tiꞌ vunyoleꞌ? \m \v 23 ¿Tan abꞌiste qꞌi uvaꞌ yeꞌ la olebꞌ in tiꞌ ibꞌancheꞌ uvaꞌ netitzꞌa? ¿Ma tiꞌ uvaꞌ: «Kat sotzyeꞌ vapaaveꞌ,» chaj in te u aachꞌoꞌmeꞌ? ¿Pet moj: «Txakpen. As kuxh veꞌteꞌ,» chaj in la valeꞌ? \m \v 24 Pet aqꞌal uvaꞌ la etootzi u tijleꞌm \sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\sc*\f + \fr 5.24 \ft As tul tal u Jesúseꞌ u yoleꞌ uvaꞌ \ft \+sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\+sc*, as aꞌ uvaꞌ tal Aak uvaꞌ itzꞌibꞌa kan u Daniel 7.13-14: Kat unvatzkꞌa umaꞌl u vatzikꞌ aqꞌbꞌal as kat vil ikuꞌ chꞌuꞌl umaꞌl u naj tu u suutzꞌ tu almikaꞌ. As kat ul veꞌt kꞌatz umaꞌl u qꞌesla naj. As kat aqꞌax ok vatz u qꞌesla najeꞌ. As kat aqꞌpu veꞌt tijleꞌm tiꞌ unqꞌa tenameꞌ tiꞌ unqꞌa yolbꞌaleꞌ skajayil, as ni toksal veꞌt iqꞌii. As yeꞌl veꞌt iyaꞌtebꞌal u tijleꞌmeꞌ la ibꞌaneꞌ, as yeꞌxhebꞌil la olebꞌ stiꞌ.\f* tiꞌ ul isotzsat ipaav unqꞌa aapaaveꞌ vatz u txꞌavaꞌeꞌ, as sevatz tuk valkat te u aachꞌoꞌmeꞌ,— tiꞌk Aak. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ te u aachꞌoꞌmeꞌ: —Txakpen. As eqꞌo vachꞌachiꞌm tzeꞌeꞌ. As kuxh veꞌt takabꞌal,— tiꞌk Aak. \m \v 25 As yak kuxh txakpu veꞌt u najeꞌ vatz unqꞌa tenameꞌ. As isikꞌ veꞌt naj u chꞌachiꞌm tzeꞌeꞌ. As bꞌen veꞌt naj tikabꞌal. As vaꞌlik chit toksat veꞌt naj iqꞌii u Tiixheꞌ tul bꞌen naj. \m \v 26 As teqꞌo veꞌt taama unqꞌa tenameꞌ taꞌn uveꞌ ibꞌan u Jesús. As toksa veꞌt unqꞌa tenameꞌ iqꞌii u Tiixheꞌ tiꞌ uveꞌ ibꞌan Aak. As ech tal veꞌt unqꞌa tenam ileꞌ svatzaj: —Xoꞌvebꞌal chit uveꞌ kat qillu veꞌt cheel,— tiꞌk unqꞌa tenameꞌ. \s1 Nimolo u Jesús u Leví \r Mateo 9.9-13; Marcos 2.13-17 \p \v 27 As xamtik veꞌt stuul, as el veꞌt chꞌuꞌl u Jesús tu u tenameꞌ. As til veꞌt Aak umaꞌl u naj uvaꞌ Leví ibꞌii uvaꞌ nik molon puaj tetz u Roma. Xonlik naj tu u atinbꞌaleꞌ uvaꞌ nik imolpukat u puajeꞌ. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ te naj: —Siꞌu. Xekebꞌen sviꞌ,— tiꞌk Aak. \m \v 28 As txakpu veꞌt u Leví. Taqꞌ veꞌt kan naj unqꞌa veeꞌ skajayil. As xekebꞌ veꞌt naj tiꞌ Aak. \p \v 29 As ibꞌan veꞌt u Leví tuch umaꞌl u nimla txꞌaꞌoꞌm tikabꞌal tiꞌ u Jesús. As nimal unqꞌa najeꞌ ooni uvaꞌ nik molon puaj tetz u Roma. As atik ok chajnaj vatz u meexhaeꞌ kꞌatz Aak tukꞌ kaꞌt unqꞌa uxhchil. \m \v 30 As xeꞌt veꞌt kaꞌl unqꞌa fariseo tiꞌ unqꞌa ichusulibꞌ Aakeꞌ, tukꞌ kaꞌt unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ chuselik tibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ. As ech tal veꞌt ileꞌ: —¿Kam bꞌan taꞌn qꞌi uvaꞌ netxꞌaꞌneꞌ as netukꞌaꞌeꞌ xoꞌl unqꞌa molol puajeꞌ tetz u Roma tukꞌ unjoltu unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ yeꞌ ni niman u Tiixheꞌ?— tiꞌk chajnaj tal te unqꞌa ichusulibꞌ u Jesús. \m \v 31 As tul tabꞌi veꞌt u Jesús u yoleꞌ uveꞌ alpu te unqꞌa ichusulibꞌeꞌ, as ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Abꞌil uveꞌ yeꞌl chꞌoꞌm stiꞌ, as yeꞌle u aatzꞌakeꞌ la txakon stiꞌ. Pet aꞌ unqꞌa aachꞌoꞌmeꞌ uveꞌ nitxakon u aatzꞌakeꞌ stiꞌ. \m \v 32 As jit unqꞌa uxhchileꞌ tul unmolo uvaꞌ ni tal jeꞌ ste uvaꞌ yeꞌl ipaav ati. Pet aꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ nichꞌoꞌn ste uvaꞌ kat paavini, as aꞌeꞌ tul unmolo, aqꞌal uvaꞌ la ijalpu veꞌt vitxumbꞌaleꞌ,— tiꞌk u Jesús. \s1 Nichusun u Jesús tiꞌ uvaꞌ kam ikuypu vaꞌy vatz u Tiixheꞌ \r Mateo 9.14-17; Marcos 2.18-22 \p \v 33 As ech tal veꞌt kaꞌl unqꞌa uxhchil ileꞌ te u Jesús: —¿Kam qꞌi uvaꞌ jatpajul kuxh nikuy unqꞌa ichusulibꞌ u Xhuneꞌ ivaꞌy tul ninach chajnaj Tiixh? As echat chit nibꞌan unqꞌa ichusulibꞌ unqꞌa fariseo. Pet ech koj unqꞌa achusulibꞌeꞌ, tan nitxꞌaꞌn chajnaj. As ni tukꞌaꞌ chajnaj. ¿As kam qꞌi uveꞌ yeꞌ nikuy chajnaj ivaꞌy?— tiꞌk unqꞌa uxhchileꞌ tal te u Jesús. \m \v 34 Ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —¿La kol uch qꞌa uvaꞌ la iyaꞌlu unqꞌa ilonaaleꞌ ikuyat ivaꞌy tu umaj nimla qꞌii tiꞌ teqꞌot tibꞌ umaj meꞌal umaj uxhchil? As tul il u tzumela ileꞌ at xoꞌl unqꞌa ilonaaleꞌ. \m \v 35 As lanal ilej umaꞌl u qꞌii uvaꞌ la ul eesal el u tzumelaeꞌ sxoꞌl. As aꞌn la ikuy veꞌt unqꞌa ilonaaleꞌ ivaꞌy,— tiꞌk u Jesús. \m \v 36 As tal veꞌt u Jesús umaꞌl u kꞌuchuvatz uvaꞌ ech ni tal ileꞌ: —Yeꞌxhebꞌil la jachꞌun umaj akꞌ oksaꞌm tiꞌ ikꞌooal umaj qꞌaꞌl oksaꞌm, tan asoj ech la ibꞌaneꞌ, as la yan veꞌt u akꞌ oksaꞌmeꞌ. As jit kuxh taꞌneꞌ. Pet yeꞌ bꞌaꞌn tilpu veꞌt u akꞌ oksaꞌmeꞌ tukꞌ u qꞌaꞌl oksaꞌmeꞌ. \m \v 37 As mitaꞌn la uch taqꞌax kuꞌ u akꞌ vino tu umaj qꞌaꞌl tzꞌuꞌm uvaꞌ ech tiloneꞌ xhaalo, tan la iqꞌix u akꞌ vino u qꞌaꞌl tzꞌuꞌmeꞌ tul la qꞌuꞌili. As la peqꞌxu veꞌt u vino. As la tzꞌejxu veꞌt u tzꞌuꞌm xhaaloeꞌ tukꞌ u vino. \m \v 38 Pet tu umaj akꞌ tzꞌuꞌm xhaalo la kuꞌkat u akꞌ vino, aqꞌal uvaꞌ yeꞌ la tzꞌejxi. As mitaꞌn la yan u tzꞌuꞌm xhaaloeꞌ. \m \v 39 As abꞌil uvaꞌ la ukꞌan u vino uvaꞌ qꞌuꞌimal as echeꞌ la koj isaꞌ tukꞌat u akꞌ vino uveꞌ yeꞌ qꞌuꞌimal, tan ech la tal ileꞌ: «Vaꞌl itxꞌumtxꞌul u vino uveꞌ qꞌuꞌimal tiꞌ u akꞌ vino uveꞌ yeꞌ qꞌuꞌimal,» chaj u uxhchileꞌ la taleꞌ,— tiꞌk u Jesús. \c 6 \s1 Nikꞌus unqꞌa ichusulibꞌ u Jesús ivatz u trigo tu u xeem qꞌiieꞌ \r Mateo 12.1-8; Marcos 2.23-28 \p \v 1 Tu umaꞌl u xeem qꞌii, as bꞌex paloj u Jesús tukꞌ unqꞌa ichusulibꞌeꞌ xoꞌl unqꞌa trigo uvaꞌ avamalike. As pal ikꞌus veꞌt chajnaj kaꞌl ivatz unqꞌa trigo. As iyuli chajnaj tiqꞌabꞌ. As techbꞌu veꞌt chajnaj. \m \v 2 Tul til veꞌt kaꞌl unqꞌa fariseo, as ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ te unqꞌa ichusulibꞌ Aakeꞌ: —¿Kam bꞌan taꞌn uveꞌ nebꞌaneꞌ? As tul aꞌeꞌ uveꞌ yeꞌ la uch ibꞌanchu tu u xeem qꞌiieꞌ,— tiꞌk chajnaj. \m \v 3 Ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —¿Ma yeꞌxhkam bꞌa nesikꞌle uvaꞌ kat ibꞌan u David tul uvaꞌ kat vaꞌyi tukꞌ unqꞌa imooleꞌ uvaꞌ xekelik stiꞌ? \m \v 4 Tan kat ok veꞌt u David vatz u atinbꞌaleꞌ uvaꞌ ninachpukat Tiixh. As kat itxꞌaꞌ veꞌt u paaneꞌ uvaꞌ maꞌtik teesal el tzan viꞌ u meexha tu u nachbꞌal Tiixheꞌ. As kat taqꞌ u David te unqꞌa imooleꞌ uvaꞌ xekelik stiꞌ. As tul aꞌ kuxh unqꞌa oksan iyol tenam vatz Tiixh uvaꞌ la echbꞌun unqꞌa paaneꞌ,— tiꞌk u Jesús. \m \v 5 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —As tul ineꞌ uvaꞌ in \sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\sc*, as ineꞌ viBꞌaal u xeem qꞌiieꞌ,— tiꞌk u Jesús tal te unqꞌa fariseo. \s1 Nibꞌaꞌnxisa u Jesús umaꞌl u naj tu xeem qꞌii \r Mateo 12.9-14; Marcos 3.1-6 \p \v 6 As tu umaꞌt u xeem qꞌii, as ok veꞌt u Jesús tu u atinbꞌaleꞌ tetz nachbꞌal Tiixh. As chusun veꞌt Aak xoꞌl unqꞌa tenameꞌ. Atik ok umaꞌl u naj uvaꞌ kꞌoroꞌxhinik tibꞌ visebꞌal iqꞌabꞌeꞌ. \m \v 7 As nik kuxh itxꞌebꞌ kaꞌl unqꞌa fariseo tukꞌ kaꞌt unqꞌa uxhchil uvaꞌ chusel tibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ tiꞌ uvaꞌ ma tuk ibꞌaꞌnxisa u Jesús u najeꞌ tu u xeem qꞌiieꞌ moj yeꞌle, tan nik ichuk chajnaj txumbꞌal tiꞌ icheesal ipaav Aak. \m \v 8 Pet ootzimalik vitxumbꞌal chajnajeꞌ taꞌn u Jesús. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ te u najeꞌ uveꞌ kꞌoroꞌxhinik tibꞌ viqꞌabꞌeꞌ: —Txakpen. As txakebꞌen sukuxoꞌl,— tiꞌk Aak. As txakpu veꞌt naj. As ul veꞌt naj txakebꞌoj xoꞌl chajaak. \m \v 9 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —As tuk unchꞌoti umaꞌl u yol sete. ¿Abꞌiste uveꞌ la uch kubꞌanat tu u xeem qꞌiieꞌ? ¿Ma u bꞌaꞌneꞌ? ¿Pet moj u vaꞌlexheꞌ? ¿As ma la uch kulochat unqꞌa uxhchileꞌ? ¿Pet moj la kuxh qil ikameꞌ?— tiꞌk u Jesús. \m \v 10 As isaji veꞌt bꞌen u Jesús unqꞌa tenameꞌ uveꞌ atik ok kꞌatz Aak. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ te u aachꞌoꞌmeꞌ: —Yuꞌbꞌaꞌ vaqꞌabꞌeꞌ,— tiꞌk Aak tal te naj. As iyuꞌbꞌaꞌ veꞌt naj viqꞌabꞌeꞌ. As yak kuxh bꞌaꞌnx veꞌt viqꞌabꞌ najeꞌ. \m \v 11 As ul veꞌt iviꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ chusel tibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ tukꞌ unqꞌa fariseo tiꞌ uveꞌ ibꞌan u Jesús. As iyol veꞌt chajnaj svatzaj uvaꞌ kam la tulbꞌe chajnaj tiꞌ tel iqꞌii u Jesús vatz unqꞌa tenameꞌ. \s1 Nitxaa u Jesús kabꞌlaval unqꞌa ichusulibꞌeꞌ tiꞌ tok apóstol \r Mateo 10.1-4; Marcos 3.13-19 \p \v 12 As tul ilej veꞌt umaꞌl u qꞌii, as jeꞌ veꞌt u Jesús viꞌ umaꞌl u vitz tiꞌ inachat Tiixh. As umaꞌl chit aqꞌbꞌal Aak tiꞌ inachat Tiixh. \m \v 13 As tul sajbꞌu veꞌteꞌ, as imolo veꞌt tzan Aak unqꞌa ichusulibꞌeꞌ. As itxaa veꞌt Aak kabꞌlaval unqꞌa ichusulibꞌeꞌ. As aꞌ chajnajeꞌ uveꞌ kat ikꞌujbꞌaꞌ veꞌt kan Aak apóstol. \m \v 14 Aꞌ u Simón uvaꞌ kat toksa Aak vibꞌii uvaꞌ Luꞌ, tukꞌ u Lixh uveꞌ titzꞌin tibꞌ tukꞌ u Simón, tukꞌ u Jacobo, tukꞌ u Xhun, tukꞌ u Piꞌl, tukꞌ u Bartolomé, \m \v 15 tukꞌ u Mateo, tukꞌ u Maxh, tukꞌ umaꞌt u Jacobo, vikꞌaol u Alfeo, tukꞌ umaꞌt u Simón uvaꞌ Selote chꞌelel, \m \v 16 tukꞌ u Judas, vikꞌaol u Jacobo,\f + \fr 6.16 \ft As moj u Judas uveꞌ titzꞌin tibꞌ tukꞌ u Jacobo.\f* tukꞌ u Judas uvaꞌ Iscariote uveꞌ kꞌayin u Jesús. \s1 Mamaꞌla tenam nikat ibꞌaꞌnxisa u Jesús \r Mateo 4.23-25 \p \v 17 As kuꞌ veꞌt chꞌuꞌl u Jesús viꞌ u vitzeꞌ tukꞌ unqꞌa apóstol as tukꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ nik ichus tibꞌ kꞌatz Aak. As txakebꞌ veꞌt chajaak xoꞌl unqꞌa tenameꞌ vatz umaꞌl u chaqꞌaala, tan molik tibꞌ unqꞌa uxhchileꞌ tiꞌ tabꞌit viyol Aakeꞌ. As at uxhchil tzaa tu u Judea, tu u Jerusalén, tukꞌ tu unqꞌa tzꞌaꞌla vitzeꞌ uvaꞌ tu u Tiro, tukꞌ tu u Sidón. As aꞌ nikat taleꞌ uvaꞌ la teesa Aak u chꞌoꞌmeꞌ stiꞌ. \m \v 18 As jankꞌal unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ atik ok subꞌul skꞌatz, as nikat ibꞌaꞌnxisa veꞌt u Jesús. \m \v 19 As aꞌ chit mamaꞌla tenameꞌ nikat saꞌon ikanat u Jesús, tan atik vibꞌaꞌnil u Tiixheꞌ kꞌatz Aak. As nik ibꞌaꞌnxisa Aak unqꞌa aachꞌoꞌmeꞌ skajayil. \s1 Nichusun u Jesús tiꞌ vibꞌaꞌnil u Tiixheꞌ \r Mateo 5.1-12 \p \v 20 As isaji veꞌt bꞌen u Jesús unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ nik ichus tibꞌ kꞌatz Aak. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Achvebꞌal chit ex, jankꞌal ex uveꞌ ootzimal setaꞌn uvaꞌ techal chit la iloch ex u Tiixheꞌ, tan aꞌ exeꞌ uvaꞌ at etokebꞌal xoꞌl u tenameꞌ uvaꞌ at jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ. \m \v 21 As achvebꞌal chit ex, jankꞌal ex uveꞌ nivaꞌy vetaanxelaleꞌ tiꞌ viyol u Tiixheꞌ, tan aꞌ exeꞌ la iloch ex u Tiixheꞌ. As achvebꞌal chit ex, jankꞌal ex uveꞌ netoqꞌ scheel taꞌn txumuꞌm, tan aꞌ exeꞌ uvaꞌ la chiibꞌ veꞌt ex xamtel. \m \v 22 As achvebꞌal chit ex, jankꞌal ex uveꞌ la ixval ex, as la tilul ex, as la yoqꞌpu veꞌt ex taꞌn unqꞌa uxhchileꞌ, as stiꞌ kuxh \sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\sc*. \m \v 23 As chiibꞌojtaj ex tu u qꞌiieꞌ tul ech la ulbꞌel exeꞌ, tan nimeꞌ vetxꞌajaꞌmeꞌ tuk aqꞌa xoj sete tu almikaꞌ. As chiibꞌojtaj ex kꞌuxh la epalebꞌe kꞌaxkꞌo, tan ech chit kat ulbꞌel unqꞌa qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ taꞌn unqꞌa qꞌesla ebꞌaaleꞌ. \m \v 24 Pet ech koj ex, uvaꞌ ex txꞌioliqꞌii, tan ¡oyebꞌ chit evatz! tan kat chiibꞌiy ex vatz u txꞌavaꞌeꞌ. Estiꞌeꞌ yeꞌl umaꞌtoj etxꞌajaꞌm la ekꞌuleꞌ. \m \v 25 ¡As oyebꞌ chit evatz, jankꞌal ex uveꞌ yeꞌl etaanxelal nivaꞌyeꞌ tiꞌ viyol u Tiixheꞌ! tan tiꞌ uvaꞌ at veꞌt vetxꞌiibꞌal eqꞌiieꞌ. As xamtel as aꞌn la vaꞌy veꞌt vetaanxelaleꞌ. ¡As oyebꞌ chit evatz, jankꞌal ex uveꞌ netzeꞌlen cheel taꞌn chiibꞌichil! tan xamtel la txumun veꞌt vetaanxelaleꞌ. As la oqꞌ veꞌt ex. \m \v 26 As ¡oyebꞌ chit evatz tul niyolbꞌe ex unqꞌa uxhchileꞌ skajayil tiꞌ toksal eqꞌii! tan ech kat ulbꞌel unqꞌa qꞌesla ebꞌaaleꞌ tul nikat toksa iqꞌii unqꞌa chulin yoleꞌ uvaꞌ nik toksa tibꞌ qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ. \s1 Ni tal u Jesús tiꞌ ixoꞌnil unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ nichꞌoꞌn taama sqiꞌ \r Mateo 5.38-48; 7.12 \p \v 27 As jankꞌal ex uveꞌ ni niman vunyoleꞌ, as tuk val sete, xoꞌnoj unqꞌa uxhchileꞌ sete uveꞌ nichꞌoꞌn taama setiꞌ. Ebꞌantaj bꞌaꞌnil te unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ ni bꞌanon u vaꞌlexheꞌ sete. \m \v 28 As bꞌaꞌnoj eyolon tiꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ vaꞌlexh iyolon setiꞌ. As enachtaj Tiixh tiꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ nixeꞌt setiꞌ. \m \v 29 Asoj la itzꞌich umaj uxhchil evatz, as etaqꞌtaj ok unjalit vevatzeꞌ. Asoj abꞌil la maon vexheerkaeꞌ, as etaqꞌtaj kan vekamiꞌxheꞌ unpajte. \m \v 30 As abꞌil uvaꞌ la jajon umaj kam sete, as etaqꞌtaj ste. As abꞌil uvaꞌ la maon umaj etetz, as yeꞌ la eyaꞌlu uvaꞌ la iqꞌaavisa sete. \m \v 31 As kam u bꞌaꞌnileꞌ uvaꞌ nesaꞌ uvaꞌ la ibꞌan unqꞌa uxhchileꞌ sete, as echat la ebꞌan te unqꞌa uxhchileꞌ, \m \v 32 tan asoj aꞌ kuxh unqꞌa uxhchileꞌ xoꞌn sete uvaꞌ xoꞌn ex ste, as yeꞌ la oksal eqꞌii tiꞌ uveꞌ nebꞌaneꞌ, tan echat kuxh nibꞌan unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ yeꞌ ni niman u Tiixheꞌ. \m \v 33 Asoj aꞌ kuxh nebꞌankat bꞌaꞌnil te unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ ni bꞌanon u bꞌaꞌnileꞌ sete, as yeꞌ la oksal eqꞌii tiꞌ uveꞌ nebꞌaneꞌ, tan echat kuxh nibꞌan unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ yeꞌ ni niman u Tiixheꞌ. \m \v 34 Asoj aꞌ kuxh unqꞌa uxhchileꞌ la etaqꞌ ikꞌam uvaꞌ ootzimal setaꞌn uvaꞌ la iqꞌaavisa sete kam uvaꞌ kat ikꞌama, as yeꞌ la oksal eqꞌii tiꞌ uveꞌ la ebꞌaneꞌ, tan echat kuxh nibꞌan unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ yeꞌ ni niman u Tiixheꞌ. \m \v 35 Pet xoꞌnoj unqꞌa uxhchileꞌ sete uvaꞌ nichꞌoꞌn taama setiꞌ. Ebꞌantaj bꞌaꞌnil ste. Etaqꞌtaj ikꞌam unqꞌa uxhchileꞌ. Pet yeꞌ la etxꞌebꞌ ichꞌexel, aqꞌal uvaꞌ nim chit vetxꞌajaꞌmeꞌ la ekꞌuleꞌ. As ech ekꞌuchateꞌ uvaꞌ ex veꞌt meꞌal ikꞌaol u Tiixheꞌ uvaꞌ echen tu almikaꞌ, tan bꞌaꞌnla txumbꞌaleꞌ vitxumbꞌal Aakeꞌ tiꞌ unqꞌa jeꞌnaj vatzeꞌ tukꞌ unqꞌa paasan tziieꞌ. \m \v 36 Estiꞌeꞌ ni val sete, etxumtaj chit ivatz unqꞌa uxhchileꞌ echeꞌ uveꞌ nibꞌan u Kubꞌaal Tiixheꞌ. \s1 Nichusun u Jesús tiꞌ uvaꞌ la ibꞌan unqꞌa uxhchileꞌ bꞌaꞌn svatzaj \r Mateo 7.1-5 \p \v 37 Asoj yeꞌ la ebꞌan isuuchil vemooleꞌ, as yeꞌl ex la bꞌanax esuuchil taꞌn vemooleꞌ. Asoj yeꞌl ipaav vemooleꞌ la echukeꞌ, as yeꞌl epaav la chukpi taꞌn vemooleꞌ. Asoj la esotzsa ipaav unqꞌa emooleꞌ, as la sotzsal epaav unpajte. \m \v 38 Asoj ayaꞌl chit ekꞌuꞌl la eloch vemooleꞌ, as ayaꞌl chit ikꞌuꞌl u Tiixheꞌ la iloch ex Aak. As nimaleꞌ la taqꞌ Aak sete tiꞌ uveꞌ la etaqꞌ te vemooleꞌ,— tiꞌk u Jesús. \p \v 39 As tal veꞌt u Jesús umaꞌt u kꞌuchuvatz uvaꞌ ech ni tal ileꞌ: —Tan yeꞌ la itxꞌol umaj tzot ichꞌijil umaꞌt tzot, tan eela ikuꞌeꞌ skaabꞌil tu jul. \m \v 40 Yeꞌ la lejon itxumbꞌal umaj chusulibꞌ tiꞌ u chusul tetzeꞌ. As tul la tzojpu veꞌt ichusat tibꞌ u chusulibꞌeꞌ, as aꞌn la teqꞌo veꞌt vitxumbꞌal u chusul tetzeꞌ. \p \v 41 ¿As kam qꞌi uveꞌ vaꞌl kuxh esajit ok u tal chꞌiseꞌ tu vivatz vetitzꞌin etatzikeꞌ, as tul yeꞌ netil jeꞌ etibꞌ, tul at umaꞌl u potzoꞌm tu vevatzeꞌ? \m \v 42 Tan asoj at umaꞌl u potzoꞌm tu vevatzeꞌ, as ¿la kol uch etalat qꞌa te: «Vetitzꞌin etatzikeꞌ, tuk veesa el tzan u chꞌiseꞌ tu vavatzeꞌ,» ma chaj ex la etaleꞌ? ¡Tul il u potzoꞌm ileꞌ atoꞌk tu vevatzeꞌ! ¡Ex kuxh kaꞌvatz! Eteesataj u potzoꞌmeꞌ tu vevatzeꞌ bꞌaxa. As aꞌn la uch etilat veꞌt u chꞌiseꞌ tivatz vetitzꞌin etatzikeꞌ. As la eteesa veꞌt el. \s1 Ni tal u Jesús tiꞌ uvaꞌ la ootzil vitxumbꞌal unqꞌa uxhchileꞌ tiꞌ viyoloneꞌ \r Mateo 7.15-20 \p \v 43 As jit bꞌaꞌneꞌ u tzeꞌeꞌ uvaꞌ vaꞌlexh ivatz ni taqꞌeꞌ; as jit vaꞌlexh u tzeꞌeꞌ uvaꞌ bꞌaꞌn vivatzeꞌ ni taqꞌeꞌ, \m \v 44 tan la exhlal unqꞌa tzeꞌeꞌ tul la vatzin tzeꞌ. As echeꞌ la koj uch quxat umaj higuera tiꞌ umaj chꞌiꞌx; as mitaꞌn la koj uch quxat umaj uuva tiꞌ umaj vokkin chꞌiꞌx. \m \v 45 Echat bꞌanel taꞌn unqꞌa uxhchileꞌ, tan u bꞌaꞌnla aamaeꞌ, as aꞌ kuxh unqꞌa bꞌaꞌnla chaj txumbꞌaleꞌ ni tel chꞌuꞌl tu u taanxelaleꞌ. Pet ech koj u uxhchileꞌ uvaꞌ vaꞌlexh vitxumbꞌaleꞌ, tan aꞌ kuxh u vaꞌlexheꞌ ni tel chꞌuꞌl tu u taanxelaleꞌ. As kam uveꞌ at tu u taanxelal u uxhchileꞌ, as aꞌeꞌ ni tal vitziꞌeꞌ. \s1 Nichusun u Jesús tiꞌ kaꞌvaꞌl u lakol kabꞌal \r Mateo 7.24-27 \p \v 46 ¿As kam qꞌi uveꞌ: «¡Kubꞌaal Jesús! ¡Kubꞌaal Jesús!» chu kuxh ex sve, tul yeꞌ nenima unqꞌa yoleꞌ uveꞌ ni val sete? \m \v 47 Tuk val sete, tan jankꞌal u uxhchileꞌ uveꞌ ni tok chꞌuꞌl sunkꞌatz as ni tabꞌi vunyoleꞌ as ninima uveꞌ ni val ste, \m \v 48 as ech bꞌan taꞌn u uxhchileꞌ echeꞌ umaꞌl u naj uvaꞌ kat ilak vikabꞌaleꞌ, tan kat ikꞌot naj u juleꞌ. As nimal kat taqꞌ bꞌen naj u juleꞌ techal kat ilej naj u sivaneꞌ. As kat ichabꞌa naj taqꞌat bꞌen u tzꞌajeꞌ tetz u kabꞌaleꞌ viꞌ u sivaneꞌ. As tul kat ul veꞌt umaꞌl u mam jabꞌal, as kat sipkꞌu veꞌt unqꞌa jobꞌich aꞌeꞌ. As jankꞌal chit iyakꞌil u aꞌeꞌ kat ul iputzꞌ tibꞌ tiꞌ u kabꞌaleꞌ. As yeꞌl u kabꞌaleꞌ kat tiini, tan chabꞌamal ikꞌujebꞌ u kabꞌaleꞌ viꞌ u sivaneꞌ. \m \v 49 Pet ech koj unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ ni abꞌin vunyoleꞌ, as yeꞌ ninima, tan ech bꞌan taꞌn unqꞌa uxhchileꞌ echeꞌ umaꞌt u naj uvaꞌ kat ilak vikabꞌaleꞌ viꞌ u sanabꞌeꞌ, tan yeꞌl tzꞌaj kat taqꞌ kan naj sjaqꞌ. As tul uvaꞌ kat sipkꞌu veꞌt unqꞌa jobꞌich aꞌeꞌ, as kat pal tija veꞌt u aꞌeꞌ u kabꞌaleꞌ. As txumlebꞌal chit teꞌp veꞌt u kabꞌaleꞌ kat ibꞌana,— tiꞌk u Jesús. \c 7 \s1 Nibꞌaꞌnxisa u Jesús vikꞌam umaꞌl viqꞌesal unqꞌa soleꞌ \r Mateo 8.5-13 \p \v 1 As tul yaꞌ veꞌt iyolon u Jesús xoꞌl unqꞌa tenameꞌ, as qꞌaavik veꞌt ok Aak tu u Capernaúm. \m \v 2 As atik umaꞌl viqꞌesal unqꞌa sol tzitziꞌ uvaꞌ bꞌiitik kuxh ikam veꞌt umaꞌl vikꞌam taꞌn umaꞌl u chꞌoꞌm. As xoꞌnik chit vikꞌameꞌ ste. \m \v 3 As tul tabꞌi veꞌt viqꞌesal unqꞌa soleꞌ itzibꞌlal u Jesús, as ichaj veꞌt bꞌen naj kaꞌl unqꞌa iqꞌesal unqꞌa tiaal Israel tiꞌ bꞌen ijajat veꞌt chajnaj bꞌaꞌnil te u Jesús tiꞌ uvaꞌ la ul ibꞌaꞌnxisa Aak vikꞌam viqꞌesal unqꞌa soleꞌ. \m \v 4 As tul oon veꞌt unqꞌa iqꞌesal unqꞌa tiaal Israel kꞌatz u Jesús, as ijaj veꞌt chajnaj kuybꞌal te Aak. As ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ te Aak: —La kujaj umaꞌl u bꞌaꞌnil see, pap, tiꞌ uvaꞌ la bꞌen abꞌaꞌnxisa umaꞌl vikꞌam viqꞌesal unqꞌa soleꞌ, tan bꞌaꞌneꞌ uvaꞌ la abꞌan bꞌaꞌnil te naj, tan bꞌaꞌn itxumbꞌal naj. \m \v 5 As xoꞌn chit u kutenameꞌ te naj. As najeꞌ kat bꞌanon isuuchil tiꞌ ilakpu u atinbꞌaleꞌ tetz nachbꞌal Tiixh,— tiꞌk chajnaj tal te u Jesús. \m \v 6 As bꞌen veꞌt u Jesús tiꞌ chajnaj. As tul bꞌiitik toon veꞌt Aak kꞌatz vikabꞌal viqꞌesal unqꞌa soleꞌ, as ichaj veꞌt tzan viqꞌesal unqꞌa soleꞌ kaꞌl unqꞌa tetz kꞌultziꞌ. As ech ul tal chajnaj ileꞌ: —Pap, ni tal tzan viqꞌesal unqꞌa soleꞌ see uvaꞌ yeꞌ kuxh la akoolisa eebꞌ tiꞌ oon tikabꞌal aak. As jit tetz aak uvaꞌ la oon axh tu vikabꞌal aak, tan nim aalcheꞌ tiꞌ aak uvaꞌ ni taleꞌ. \m \v 7 As yeꞌl tijleꞌm aak at pal seeꞌ. Estiꞌeꞌ yeꞌ ni tul aak savatz. Pet asoj la abꞌan bꞌaꞌnil, as la kuxh aal bꞌen u yoleꞌ tiꞌ ibꞌaꞌnxisal vikꞌam aakeꞌ. As tuk bꞌaꞌnxojeꞌ vikꞌameꞌ uvaꞌ ni taleꞌ. \m \v 8 As ni tal aak uvaꞌ at ibꞌooqꞌol aak uvaꞌ techal ninima aak. As at isol aak unpajte uvaꞌ techal ninima kam ni tal aak ste, tan asoj la tal aak te umaj visoleꞌ: «Kuxh bꞌen,» chaj aak ste, as maꞌte. Asoj: «Siꞌu,» chaj aak te umaꞌt naj, as techal la ul naj vatz aak. Asoj la tal aak te umaj vikꞌameꞌ: «Bꞌan u viꞌleꞌ,» chaj aak ste, as nibꞌaneꞌ,— tiꞌk chajnaj tal te u Jesús. \m \v 9 As tul tabꞌi veꞌt u Jesús u yoleꞌ uvaꞌ tal tzan viqꞌesal unqꞌa soleꞌ, as txuqꞌtxun veꞌt Aak stiꞌ. As isuchqꞌi veꞌt tibꞌ Aak tiꞌ isajit bꞌen unqꞌa tenameꞌ uveꞌ xekik tiꞌ Aak. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Ileꞌ jik chit tuk val sete, tan yeꞌl umaj naj vileꞌte xoꞌl unqꞌa tiaal Israel uvaꞌ ech ikꞌujbꞌaꞌt ikꞌuꞌleꞌ sviꞌ echeꞌ nibꞌan viqꞌesal unqꞌa soleꞌ,— tiꞌk Aak. \p \v 10 As tul qꞌaav veꞌt unqꞌa najeꞌ tikabꞌal viqꞌesal unqꞌa soleꞌ, as bꞌaꞌnik veꞌt vikꞌam najeꞌ, tul oon veꞌt chajnaj. \s1 Ni tulsa u Jesús taama tal umaꞌl u txakay ixoj \p \v 11 As bꞌen veꞌt u Jesús tu umaꞌt u tenam uvaꞌ Nain. As nimalik unqꞌa ichusulibꞌ Aakeꞌ xekik stiꞌ tukꞌ unqꞌa tenameꞌ. \m \v 12 As bꞌiitik kuxh toon veꞌt u Jesús tziꞌ u tenameꞌ. As til veꞌt Aak uvaꞌ chelemalik umaꞌl u kamnaj, tal umaꞌl u txakay ixoj. As taꞌn chiteꞌ unchꞌiꞌtil u tal u ixojeꞌ. As aꞌ chit mamaꞌla tenameꞌ xekik tiꞌ ixoj. \m \v 13 As til veꞌt Aak u ixojeꞌ. As itxum veꞌt Aak ivatz ixoj. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Yeꞌ kuxh oqꞌ axh,— tiꞌk Aak. \m \v 14 As jetzꞌen veꞌt ok Aak kꞌatz unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ chelen tetz u kamnajeꞌ. As ikan veꞌt ok Aak vikaaxha u kamnajeꞌ. As txakebꞌ veꞌt chajnaj. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ te u kamnajeꞌ: —Chelem xaak, ileꞌ tuk val see, ¡Txakpen!— tiꞌk Aak. \m \v 15 As ul veꞌt taama u xaakeꞌ. As xonebꞌ veꞌt naj. As xeꞌt veꞌt naj yolon. As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ te vitxutx u xaakeꞌ: —As taqꞌ veꞌt ok Aak u xaakeꞌ te vitxutxeꞌ Il vaval ileꞌ kat ulyu taama,— tiꞌk Aak. \m \v 16 As teqꞌo veꞌt taama unqꞌa uxhchileꞌ skajayil taꞌn uveꞌ ibꞌan u Jesús. As ech tal veꞌt unqꞌa uxhchil ileꞌ tiꞌ toksal iqꞌii u Tiixheꞌ: —¡Kat ulyu veꞌt umaꞌl u qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ sukuxoꞌl uvaꞌ nim chit talcheꞌ! As aꞌ u Tiixheꞌ kat ulyu veꞌt sukuxoꞌl tiꞌ kulochpeꞌ,— tiꞌk unqꞌa uxhchileꞌ skajayil. \p \v 17 As oora kuxh pax veꞌt itzibꞌlal u Jesús tulaj unqꞌa tenameꞌ tu u Judea as tulaj unqꞌa koꞌmeꞌ unpajte. \s1 Nichaj bꞌen u Xhun kaꞌvaꞌl vichusulibꞌ kꞌatz u Jesús \r Mateo 11.2-19 \p \v 18 As tul tabꞌi veꞌt u Xhuneꞌ itzibꞌlal u Jesús kam uveꞌ nik ibꞌan Aak, as imolo veꞌt tzan u Xhuneꞌ kaꞌvaꞌl unqꞌa ichusulibꞌeꞌ. \m \v 19 As ichaj veꞌt bꞌen u Xhuneꞌ chajnaj kꞌatz u Jesús tiꞌ ichꞌotit chajnaj ste: —¿Ma axh u Cristo uvaꞌ alel kan uvaꞌ la uli? ¿Pet moj latel kutxꞌebꞌ tul umaꞌtoj uxhchil? chaj ex la etaleꞌ,— tiꞌk u Xhuneꞌ. \m \v 20 As tul oon veꞌt chajnaj kꞌatz u Jesús, as ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ: —Aꞌ u Xhuneꞌ uveꞌ nikat aqꞌon kuꞌ unqꞌa uxhchileꞌ xeꞌ u aꞌeꞌ, as kat ichaj tzan oꞌ tiꞌ kuchꞌotit see uvaꞌ: «¿Ma axh u Cristo uvaꞌ alel kan uvaꞌ la uli? ¿Pet moj latel kutxꞌebꞌ tul umaꞌtoj uxhchil?»— tiꞌk chajnaj tal te u Jesús. \m \v 21 As tul aꞌs chit ibꞌaꞌnxisat Aak unqꞌa aachꞌoꞌmeꞌ, as nik ibꞌaꞌnxisa veꞌt Aak unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ nik ipalebꞌe unqꞌa kꞌaxkꞌoeꞌ taꞌn unqꞌa subꞌuleꞌ. As yeꞌ saach unqꞌa tzoteꞌ kat ilon veꞌt taꞌn Aak. \m \v 22 As ech tal veꞌt Aak ileꞌ te unqꞌa ichusulibꞌ u Xhuneꞌ: —Bꞌenoj etaltaj te u Xhuneꞌ kam uveꞌ kat etila as kam uveꞌ kat etabꞌi, tan ni tilon veꞌt unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ tzotike; as nixaan veꞌt unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ koꞌxike; as unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ atik ok chꞌaꞌk chin stiꞌ, as kat txanyu veꞌteꞌ; as ni tabꞌin veꞌt unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ yeꞌ nik tabꞌineꞌ; as kat ulyu veꞌt taama unqꞌa kamnajeꞌ. As ni talax veꞌt u bꞌaꞌnla yoleꞌ te unqꞌa meebꞌaꞌeꞌ. \m \v 23 As achvebꞌal chit u uxhchileꞌ uvaꞌ yeꞌ la kaꞌkabꞌin taama tiꞌ ikꞌujbꞌaꞌt ikꞌuꞌl sviꞌ,— tiꞌk u Jesús tal te chajnaj. \p \v 24 As qꞌaav veꞌt unqꞌa ichusulibꞌ u Xhuneꞌ. As tal veꞌt u Jesús isuuchil u yoleꞌ tiꞌ u Xhuneꞌ xoꞌl unqꞌa tenameꞌ. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —¿Kam kat bꞌex etil tiꞌ u Xhuneꞌ, tul atik tu u tzuukin txꞌavaꞌeꞌ? ¿Ma kat bꞌex etil umaj uxhchil uvaꞌ ech vitxumbꞌaleꞌ echeꞌ viꞌoj aa uvaꞌ niliiqꞌaꞌch taꞌn u kajiqꞌeꞌ? \m \v 25 ¿Pet moj kat bꞌex etil umaj uxhchil uvaꞌ vejel chit tibꞌ tukꞌ u toksaꞌmeꞌ? Yeꞌle taꞌ, tan jankꞌal unqꞌa najeꞌ uveꞌ vejel chit tibꞌ tukꞌ u toksaꞌmeꞌ, as aꞌ kuxh atkat chajnajeꞌ tulaj ikabꞌal unqꞌa ijlenaaleꞌ. As nimal bꞌaꞌnla chaj kam at xeꞌ chajnaj. \m \v 26 ¿Pet kam kat bꞌex etil tiꞌ u Xhuneꞌ? ¿As moj umaj u qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ kat etila? Kano. An chiteꞌ, tan qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ u Xhuneꞌ. As at pal u Xhuneꞌ tiꞌ unjoltu unqꞌa qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ, \m \v 27 tan aꞌ u Xhuneꞌ uvaꞌ ni tal u yoleꞌ uvaꞌ tzꞌibꞌamal kan uvaꞌ ech ni tal ileꞌ: \q1 Tuk unbꞌaxsa bꞌen umaꞌl u alol tetz vunyoleꞌ savatz. \q1 As aꞌeꞌ la bꞌanon tuch u bꞌeyeꞌ savatz, tiꞌk u yoleꞌ. \m \v 28 As tuk val sete, tan yeꞌl umaꞌtoj vatz txꞌavaꞌilla uxhchil kat itzꞌebꞌi uvaꞌ qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ, uvaꞌ nim talchu tiꞌ u Xhuneꞌ uvaꞌ nik aqꞌon kuꞌ unqꞌa uxhchileꞌ xeꞌ u aꞌeꞌ. Pet abꞌil uvaꞌ at tokebꞌal xoꞌl u tenameꞌ uvaꞌ at jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ, as aꞌ uxhchileꞌ uvaꞌ at pal tiꞌ u Xhuneꞌ, kꞌuxh yeꞌl tijleꞌm ati,— tiꞌk u Jesús. \p \v 29 As tul tabꞌi veꞌt unqꞌa uxhchileꞌ viyol u Jesús tukꞌ unqꞌa najeꞌ uvaꞌ ni molon u puaj tetz u Roma, as ech tal ileꞌ: «Jik chit itxumbꞌal u Tiixheꞌ,» tiꞌke, tan maꞌtik ikuꞌ unqꞌa uxhchileꞌ xeꞌ u aꞌeꞌ taꞌn u Xhuneꞌ. \m \v 30 Pet ech koj unqꞌa fariseo tukꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ chusel tibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ, tan yeꞌ kat inima chajnaj kam uvaꞌ nikat isaꞌ u Tiixheꞌ tiꞌ chajnaj. As yeꞌ kat isaꞌ veꞌt chajnaj uvaꞌ la taqꞌ kuꞌ u Xhuneꞌ chajnaj xeꞌ u aꞌeꞌ. \p \v 31 As ech tal veꞌt u Kubꞌaal Jesús ileꞌ te chajnaj: —¿As abꞌiste qꞌi la unbꞌan eela tukꞌ u txumbꞌaleꞌ uveꞌ nebꞌaneꞌ? \m \v 32 Tan eela kuxh vetxumbꞌaleꞌ tukꞌ unqꞌa xaakeꞌ uveꞌ xonleꞌl tu kꞌayibꞌal. As nisikꞌineꞌ tul nisaacheꞌ. As ech ni tal ileꞌ svatzaj: «Kꞌuxh kat qoqꞌsa unqꞌa aaeꞌ sevatz, as yeꞌl ex kat bꞌix ex. As kꞌuxh kat kubꞌitza unqꞌa bꞌitzeꞌ uvaꞌ txumlebꞌal chittuꞌ, as yeꞌl ex kat oqꞌ ex,» tiꞌk chajnaj. \m \v 33 As tul kat ul u Xhuneꞌ, as nik ikuy ivaꞌy. As yeꞌ nik tukꞌa u taꞌl u uuvaeꞌ. As kat eteesa iqꞌii, tan kat etala uvaꞌ subꞌul atik ok skꞌatz. \m \v 34 As tul kat ul \sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\sc*, as nitxꞌaꞌneꞌ, as ni tukꞌa u taꞌl u uuvaeꞌ. As netal veꞌt stiꞌ uvaꞌ bꞌichꞌ uul chittuꞌ, as tetz kꞌultziꞌ tibꞌ tukꞌ unqꞌa molol puajeꞌ tetz u Roma, as tukꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ aapaav sevatz. \m \v 35 Pet ech koj uveꞌ la val sete, tan aꞌ la etexhlakat u jikla txumbꞌaleꞌ tiꞌ uveꞌ nunbꞌaneꞌ as tukꞌ uveꞌ kat ibꞌan u Xhuneꞌ,— tiꞌk u Jesús. \s1 Nitxꞌaꞌn u Jesús tikabꞌal u Simón uvaꞌ fariseo \p \v 36 As ijaj veꞌt umaꞌl u fariseo bꞌaꞌnil te u Jesús uvaꞌ la bꞌen Aak txꞌaꞌnoj tikabꞌal naj. As tul oon Aak tikabꞌal naj, as xonebꞌ veꞌt ok Aak kꞌatz u meexhaeꞌ. \m \v 37 As atik umaꞌl u yanaꞌsla ixoj tu u tenameꞌ. Tul tabꞌi veꞌt ixoj uvaꞌ nikat itxꞌaꞌn u Jesús tikabꞌal u fariseo uvaꞌ Simón, as teqꞌo veꞌt ixoj u txꞌumtxꞌulla tzꞌakabꞌaleꞌ tu umaꞌl u bꞌaꞌnla lemeeta. \m \v 38 As pesebꞌ veꞌt ok ixoj kꞌatz toj u Jesús. As xeꞌt ixoj oqꞌoj. As itxꞌaa ixoj u tiꞌ toj Aakeꞌ taꞌn u taꞌl ivatzeꞌ. As itzajsa veꞌt ixoj taꞌn u xiꞌl iviꞌeꞌ. As itzꞌubꞌ veꞌt ixoj u tiꞌ toj Aakeꞌ tul nik toksa ixoj u txꞌumtxꞌulla tzꞌakabꞌaleꞌ tiꞌ u toj Aakeꞌ. \m \v 39 As u fariseo uvaꞌ kat saꞌbꞌelan u Jesús tiꞌ u txꞌaꞌoꞌmeꞌ, as tul kat til naj uvaꞌ kam kat ibꞌan u ixojeꞌ, as kat titzꞌa naj «Asoj qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ u najeꞌ, as la tootzi najeꞌ taꞌ uvaꞌ eesan kuxh tibꞌ u ixojeꞌ tu bꞌey. As tul nu kuxh ikanoꞌk ixoj naj.» \m \v 40 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ te u fariseo: —Simón, tuk val umaꞌl u yol see,— tiꞌk u Jesús. —Al bꞌa sve, Chusul,— tiꞌk naj. \m \v 41 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ te naj: —Atik kaꞌvaꞌl u naj uvaꞌ atik itxꞌoj xeꞌ umaꞌl u naj uvaꞌ nik aqꞌon puaj skꞌam. As umaꞌl naj vinaj oꞌl kꞌalal (500) qꞌii aqꞌon itxꞌoj naj atike; umaꞌt naj laval toxkꞌal (50) kuxh qꞌii aqꞌon itxꞌoj naj unpajte. \m \v 42 As isotzsa kuxh veꞌt u najeꞌ ipaav chajnaj skaabꞌil tiꞌ vitxꞌojeꞌ, tan yeꞌ nikat tolebꞌ chajnaj tiꞌ ichooat vitxꞌojeꞌ. As al sve, Simón, ¿abꞌiste kaꞌvaꞌl u najeꞌ uvaꞌ atik itxꞌoj uvaꞌ maas kat xoꞌnin veꞌt u najeꞌ uveꞌ kat sotzsan vipaav chajnaj tiꞌ vitxꞌojeꞌ?— tiꞌk u Jesús tal te u Simón. \m \v 43 As ech tal veꞌt u Simón ileꞌ: —Aꞌ u najeꞌ uveꞌ nimal itxꞌoj atike, as aꞌ najeꞌ kat xoꞌnin veꞌt u najeꞌ uveꞌ nimal ipaav kat sotzsali,— tiꞌk u Simón. —An chiteꞌ taꞌ uveꞌ naaleꞌ,— tiꞌk u Jesús. \m \v 44 As isuchqꞌi veꞌt tibꞌ Aak. As ikaꞌya veꞌt Aak u ixojeꞌ. Ech tal veꞌt Aak ileꞌ te u Simón: —¿Ma kat eellaꞌ kam uvaꞌ kat ibꞌan u ixojeꞌ? Tan tul kat ok chꞌuꞌl in tu vakabꞌaleꞌ, as yeꞌ kat aaqꞌ unbꞌooj txꞌaabꞌal tiꞌ voj. Pet ech koj ixoj, tan kat itxꞌaal veꞌt ixoj u tiꞌ vojeꞌ taꞌn u taꞌl ivatzeꞌ. As kat itzajsal ixoj taꞌn u xiꞌl iviꞌeꞌ. \m \v 45 As mitaꞌn yeꞌ kat atzꞌubꞌ txala untziꞌ tul kat ok chꞌuꞌl in tu vakabꞌaleꞌ. Pet ech koj u ixojeꞌ, tan yeꞌ niyaꞌsa ixoj itzꞌubꞌat u tiꞌ vojeꞌ. \m \v 46 As yeꞌl umaj txꞌumtxꞌulla tzꞌakabꞌal kat ooksa sviꞌ. Pet ech koj u ixojeꞌ, tan kat toksal veꞌt ixoj u txꞌumtxꞌulla tzꞌakabꞌaleꞌ tiꞌ u vojeꞌ. \m \v 47 As tuk val see, Simón: Kat sotzyu veꞌt vipaav u ixojeꞌ. Pet atik skꞌuꞌl ixoj uvaꞌ nimal chit vipaav ixoj atike. Estiꞌeꞌ uvaꞌ tul kat unsotzsa ipaav ixoj, as maas chit xoꞌn veꞌt in te ixoj. Pet abꞌil uveꞌ bꞌiil kuxh vipaaveꞌ ni tal jeꞌ ste, as tul kat unsotzsa veꞌt vipaaveꞌ, as bꞌiil kuxh kat ixoꞌni veꞌt in u uxhchileꞌ,— tiꞌk u Jesús. \m \v 48 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ te ixoj: —Kat sotzyu veꞌt vapaaveꞌ,— tiꞌk Aak. \m \v 49 As ech tal veꞌt jeꞌ unjoltu unqꞌa uxhchil ileꞌ ste uveꞌ atik ok vatz u meexhaeꞌ kꞌatz u Jesús: —¿Kam tijleꞌmeꞌ qꞌi u najeꞌ tiꞌ uvaꞌ nisotzsa naj ipaav unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ ni taleꞌ?— tiꞌk chajnaj. \m \v 50 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ te ixoj: —Kat qꞌalpiy axh vatz vapaaveꞌ, tan tiꞌ uvaꞌ kat akꞌujbꞌaꞌ akꞌuꞌl sviꞌ. As bꞌaꞌn veꞌt aatin tukꞌ u Tiixheꞌ tukꞌ vachiꞌoleꞌ tiꞌ abꞌeneꞌ— tiꞌk u Jesús. \c 8 \s1 Unqꞌa ixoj uvaꞌ kat lochon u Jesús \p \v 1 As xamtik veꞌt stuul, as nikat ixaan veꞌt u Jesús tukꞌ kabꞌlaval unqꞌa ichusulibꞌeꞌ tulaj unqꞌa tenameꞌ as tulaj unqꞌa talaj tenameꞌ. As nikat ipaxsa veꞌt Aak u bꞌaꞌnla yoleꞌ tiꞌ tok unqꞌa uxhchileꞌ xoꞌl u tenameꞌ uvaꞌ at jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ. \m \v 2 As xekik kaꞌl unqꞌa ixoj tiꞌ u Jesús uvaꞌ maꞌtik teesat Aak unqꞌa subꞌuleꞌ skꞌatz tukꞌ kaꞌt unqꞌa chꞌoꞌmeꞌ. As antik u Maꞌleꞌ uvaꞌ aa Magdala uvaꞌ maꞌtik teesat Aak vujvaꞌl unqꞌa subꞌuleꞌ skꞌatz. \m \v 3 As antik u Xhiveꞌ uveꞌ xekik tiꞌ u Jesús, u tixqel u Chusa uvaꞌ kꞌujlike tiꞌ tilat unqꞌa tetz u ijlenaaleꞌ uvaꞌ Herodes. As antik u Susana tukꞌ kaꞌt unqꞌa ixoj unpajte. Aꞌ chaꞌmaeꞌ nikat lochon u Jesús tukꞌ unqꞌa txꞌiibꞌal iqꞌiieꞌ. \s1 U kꞌuchuvatz tiꞌ umaꞌl u naj uvaꞌ bꞌex avoj \r Mateo 13.1-15, 18-23; Marcos 4.1-20 \p \v 4 Yeꞌ saach unqꞌa uxhchileꞌ kat tzaa tulaj unqꞌa tenameꞌ. As kat imol tibꞌ tiꞌ u Jesús. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ tul tal Aak umaꞌt u kꞌuchuvatz: \m \v 5 —Bꞌex veꞌt umaꞌl u naj avoj. As tul av naj, as at unqꞌa iiaeꞌ uvaꞌ echik toon tu bꞌey. As kat pachꞌli. As tul ul veꞌt unqꞌa tzꞌikineꞌ tu almikaꞌ, as ijuna veꞌt txoo. \m \v 6 As at unqꞌa iiaeꞌ uvaꞌ kat oon xoꞌl kꞌubꞌ. As tul kat bꞌuuqꞌi, as oora chit kat tzaj veꞌteꞌ, tan tiꞌ uvaꞌ tzaji kuxh u txꞌavaꞌeꞌ xoꞌl unqꞌa kꞌubꞌeꞌ. \m \v 7 As at unqꞌa iiaeꞌ ech toon xoꞌl unqꞌa chꞌiꞌxeꞌ. As tul kat bꞌuuqꞌi, as eela ichꞌii tukꞌ u chꞌiꞌxeꞌ. As kat isoka veꞌt unqꞌa chꞌiꞌxeꞌ u chikoeꞌ. \m \v 8 As at unqꞌa iiaeꞌ ech toon tu bꞌaꞌnla txꞌavaꞌ. As tul kat bꞌuuqꞌi, as oꞌkꞌalal (100) ivatz tiꞌ junun viꞌl kat taqꞌa,— tiꞌk u Jesús. As tul nik tal Aak unqꞌa yoleꞌ, as taqꞌ veꞌt jeꞌ Aak tuul iviꞌ. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Abꞌiste ex uvaꞌ nepal tu vunyoleꞌ, as etabꞌitaj uveꞌ ni valeꞌ,— tiꞌk u Jesús tal xoꞌl unqꞌa tenameꞌ. \p \v 9 As ichꞌoti veꞌt unqꞌa ichusulibꞌ u Jesús uvaꞌ kam isuuchil u kꞌuchuvatzeꞌ uveꞌ nik tal Aak. \m \v 10 Ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —As sete tuk valkat isuuchil uvaꞌ yeꞌxhebꞌil ootzin tetz tiꞌ uvaꞌ kam tok unqꞌa uxhchileꞌ xoꞌl vitenam u Tiixheꞌ uvaꞌ ni til Aak isuuchil. Pet tukꞌ kuxh kꞌuchuvatz nunchusunkat xoꞌl unqꞌa tenameꞌ. Estiꞌeꞌ uvaꞌ kꞌuxh ni tileꞌ kam uveꞌ nunbꞌaneꞌ, as kꞌuxh ni tabꞌi unqꞌa yoleꞌ uvaꞌ ni valeꞌ, as yeꞌ nipal stuul. \m \v 11 As ech isuuchil u kꞌuchuvatz ileꞌ uveꞌ kat vala: Tan unqꞌa iiaeꞌ uveꞌ kat vala, as aꞌeꞌ viyol u Tiixheꞌ. \m \v 12 As unqꞌa iiaeꞌ uveꞌ ech toon tu bꞌey, as aꞌ ni tokkateꞌ tiꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ ni abꞌin viyol u Tiixheꞌ. As tul maꞌt tabꞌit u yoleꞌ, as kat ul u txꞌiꞌlanajeꞌ tiꞌ teesat el u yoleꞌ tu u taanxelal u uxhchileꞌ. Estiꞌeꞌ uvaꞌ yeꞌ ninima u uxhchileꞌ viyol u Tiixheꞌ. As yeꞌ la sotz veꞌt ipaav. \m \v 13 As unqꞌa iiaeꞌ uveꞌ ech toon xoꞌl unqꞌa kꞌubꞌeꞌ, as aꞌ ni tokkateꞌ tiꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ ni abꞌin viyol u Tiixheꞌ. As tul ni tabꞌi u yoleꞌ, as nichiibꞌ stiꞌ. As ni tok u yoleꞌ tu u taanxelal. As ech unqꞌa uxhchileꞌ echeꞌ u iiaeꞌ uvaꞌ yeꞌ kat palik bꞌen u taqꞌileꞌ tu u txꞌavaꞌeꞌ, tan yeꞌ kat yakꞌin u yoleꞌ tu u taanxelal unqꞌa uxhchileꞌ. As yeꞌxh jatvaꞌl qꞌii kat inima u yoleꞌ, tan tul kat ul unqꞌa kꞌaxkꞌoeꞌ tiꞌ unqꞌa uxhchileꞌ, as kat teesa veꞌt kan tibꞌ tiꞌ u yoleꞌ. \m \v 14 As unqꞌa iiaeꞌ uveꞌ ech toon xoꞌl unqꞌa chꞌiꞌxeꞌ, as aꞌ ni tokkateꞌ tiꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ kat abꞌin viyol u Tiixheꞌ. As tul kat pal veꞌt unqꞌa qꞌiieꞌ, as kat sotz veꞌt viyol u Tiixheꞌ tu u taanxelal unqꞌa uxhchileꞌ, tan nu kuxh ixaansa taama tiꞌ unqꞌa veeꞌ vatz u txꞌavaꞌeꞌ, tukꞌ tiꞌ u txꞌiibꞌal qꞌiieꞌ, as tukꞌ u tachaꞌv vichiꞌoleꞌ. Estiꞌeꞌ yeꞌ kat yakꞌin u yoleꞌ tu u taanxelaleꞌ echeꞌ umaj tzeꞌ uvaꞌ yeꞌ nivatzineꞌ. \m \v 15 Pet ech koj unqꞌa iiaeꞌ uveꞌ ech toon tu u bꞌaꞌnla txꞌavaꞌeꞌ, tan aꞌ ni tokkateꞌ tiꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ bꞌaꞌn itxumbꞌal, as yeꞌl u vaꞌlexheꞌ ni titzꞌa, as ni toksa taama tiꞌ inimat unqꞌa yoleꞌ uvaꞌ nichuspu ste. As niyakꞌin veꞌt u yoleꞌ tu u taanxelal unqꞌa uxhchileꞌ. As kꞌuxh kam kuxh nipalebꞌe, as yeꞌ niyaꞌsa inimataꞌ. \s1 U kꞌuchuvatz tiꞌ umaꞌl u txijubꞌal \r Marcos 4.21-25 \p \v 16 As tul la imatx umaj uxhchil umaj xamal, as yeꞌ la uchi uvaꞌ la imuj u xamaleꞌ jaqꞌ umaj ukꞌal moj jaqꞌ umaj chꞌach. Pet la aqꞌax jeꞌ viꞌ u matxbꞌaleꞌ. As abꞌil uvaꞌ la ok tu u kabꞌaleꞌ, as la til veꞌt u uxhchileꞌ u xamaleꞌ. \m \v 17 As echat tuk ibꞌan unqꞌa yoleꞌ uveꞌ ni val sete, tan jankꞌal unqꞌa yoleꞌ uvaꞌ yeꞌxhebꞌil ootzinik tetz as techal la ootzili. As jankꞌal unqꞌa yoleꞌ uvaꞌ mujelike as techal la ootzil veꞌt cheel, tan techal la el chꞌuꞌl vatz u sajeꞌ. \p \v 18 As etabꞌitaj u yoleꞌ uveꞌ ni valeꞌ, tan abꞌil uvaꞌ ni toksa taama tiꞌ inimat u yoleꞌ, kꞌuxh bꞌiil kuxh nipal stuul, as aal la chee itxumbꞌal stiꞌ. Pet ech koj u uxhchileꞌ uvaꞌ yeꞌ ni toksa taama tiꞌ tabꞌit u yoleꞌ as tukꞌ tiꞌ inimataꞌ, as aal la sotzsal veꞌt u yoleꞌ skꞌuꞌl uvaꞌ nipal stuul, uvaꞌ ni tal jeꞌ ste,— tiꞌk u Jesús. \s1 Nichukax u Jesús taꞌn vitxutxeꞌ tukꞌ unqꞌa titzꞌineꞌ \r Mateo 12.46-50; Marcos 3.31-35 \p \v 19 As oon veꞌt vitxutx u Jesús tukꞌ unqꞌa titzꞌin Aakeꞌ. As jit uch tok chaꞌma kꞌatz u Jesús, tan aꞌ chit mamaꞌla tenameꞌ atik ok kꞌatz Aak. \m \v 20 As bꞌex alpo te Aak uvaꞌ: —Il ak atxutx at tiꞌeꞌl kabꞌal tukꞌ unqꞌa eetzꞌineꞌ. As nisaꞌ aak iyolon see,— tiꞌk chꞌelel u Jesús. \m \v 21 As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Jankꞌal unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ ni abꞌin viyol u Tiixheꞌ as ninima, as ech tatineꞌ echeꞌ untxutx, as ech tatineꞌ echeꞌ vitzꞌin,— tiꞌk Aak. \s1 Niyaꞌsa u Jesús u mam kajiqꞌeꞌ viꞌ u mar \r Mateo 8.23-27; Marcos 4.35-41 \p \v 22 As tu umaꞌl u qꞌii, as ok veꞌt u Jesús tukꞌ unqꞌa ichusulibꞌeꞌ tu umaꞌl u barco. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ te chajnaj: —Koꞌnaj jalit u mar,— tiꞌk Aak. As bꞌen veꞌt Aak tukꞌ chajnaj. \m \v 23 As tul nik ixaan veꞌt u barco viꞌ u aꞌeꞌ, as vat veꞌt u Jesús. As xeꞌt veꞌt umaꞌl u mam kajiqꞌ viꞌ u mar. As vaꞌlik chit ipilqꞌut veꞌt tibꞌ u aꞌeꞌ taꞌn u kajiqꞌeꞌ. As mamaꞌla kꞌaxkꞌo nik ipalebꞌe unqꞌa ichusulibꞌ Aakeꞌ, tan bꞌiit kuxh yeꞌ nik inoo veꞌt u barco taꞌn u aꞌeꞌ. As bꞌiit kuxh yeꞌ nikat ibꞌen u barco xeꞌ u aꞌeꞌ. \m \v 24 As bꞌex ibꞌey veꞌt chajnaj u Jesús. As ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ te Aak: —¡Chusul! ¡Chusul! ¡Tuk bꞌenoj veꞌt oꞌ xeꞌ u aꞌeꞌ!— tiꞌk chajnaj. As txakpu veꞌt u Jesús. As iyaa veꞌt Aak u kajiqꞌeꞌ tukꞌ u aꞌeꞌ. As yak kuxh tanebꞌ veꞌt u kajiqꞌ jabꞌaleꞌ. As liibꞌ veꞌt u mar. \m \v 25 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ te chajnaj: —¿Kam kat ebꞌana uvaꞌ yeꞌ kat ekꞌujbꞌaꞌ ekꞌuꞌl sviꞌ?— tiꞌk Aak. As vaꞌlik chit ixoꞌv veꞌt chajnaj. As samun kuxh veꞌt chajnaj tiꞌ uveꞌ ibꞌan u Jesús. As ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ svatzaj: —¡Nim chit u tijleꞌm Aakeꞌ, tan ninimal Aak taꞌn u kajiqꞌ jabꞌaleꞌ tukꞌ u mar, tul ni tal Aak umaj yol ste!— tiꞌk chajnaj. \s1 Nibꞌaꞌnxisa u Jesús umaꞌl u aa Gadara uvaꞌ atik ok subꞌul skꞌatz \r Mateo 8.28-34; Marcos 5.1-20 \p \v 26 As oon veꞌt u Jesús tukꞌ chajnaj tu vitxꞌavaꞌ unqꞌa aa Gadara uvaꞌ echen jalit u mar tu u Galilea. \m \v 27 As tul el veꞌt chꞌuꞌl u Jesús tu u barco tukꞌ chajnaj, as ul veꞌt umaꞌl u naj uvaꞌ aa Gadara tiꞌ ikꞌulpu Aak. As yeꞌl toksaꞌm naj atik ok staꞌn, tan naꞌxnik tok veꞌt subꞌul skꞌatz. As yeꞌl naj jejleꞌl koj tu umaj kabꞌal. Pet aꞌ kuxh atikkat naj tu uveꞌ nik imujlukat unqꞌa kamnajeꞌ. \m \v 28 As tul kuxh til veꞌt naj Aak, as kuꞌ naj qaaloj vatz Aak. As taqꞌ veꞌt jeꞌ naj tuul iviꞌ. As ech tal naj ileꞌ: —¿Kam asaꞌ sve, Jesús, iKꞌaol Tiixh uvaꞌ at tu almikaꞌ uvaꞌ nim talcheꞌ? Bꞌan bꞌaꞌnil sve. Yeꞌ aqꞌ bꞌen in tu kꞌaxkꞌoeꞌ,— tiꞌk naj, \m \v 29 tan tiꞌ uvaꞌ maꞌtik talat u Jesús uvaꞌ la el u subꞌuleꞌ kꞌatz u najeꞌ, tan naꞌxnik tok veꞌt u subꞌuleꞌ kꞌatz naj. As kꞌuxh jatpajul kuxh nikat iqitzpu iqꞌabꞌ naj tukꞌ toj naj taꞌn kateena, as nikat iratꞌ naj u kateenaeꞌ. As nikat teqꞌo u subꞌuleꞌ naj tulaj unqꞌa tzuukin txꞌavaꞌeꞌ. \m \v 30 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ te u subꞌuleꞌ: —¿Kam abꞌii?— tiꞌk Aak. As ech tal veꞌt u subꞌul ileꞌ: —Legión unbꞌii,— tiꞌk u subꞌuleꞌ, tan tiꞌ uvaꞌ yeꞌ saach ixaan unqꞌa subꞌuleꞌ uveꞌ atik ok kꞌatz naj. \m \v 31 As ijaj veꞌt unqꞌa subꞌuleꞌ kuybꞌal te u Jesús uvaꞌ yeꞌ la ichaj bꞌen Aak unqꞌa subꞌuleꞌ tu nimla tokkin juleꞌ. \m \v 32 As atik unjolol unqꞌa chicham uveꞌ nikat ikꞌuachineꞌ vatz umaꞌl u tal vitz. As ijaj veꞌt unqꞌa subꞌuleꞌ kuybꞌal te u Jesús uvaꞌ la ok unqꞌa subꞌuleꞌ tiꞌ unqꞌa chichameꞌ. As taqꞌ veꞌt Aak tokebꞌal unqꞌa subꞌuleꞌ tiꞌ unqꞌa chichameꞌ. \m \v 33 As el veꞌt chꞌuꞌl unqꞌa subꞌuleꞌ kꞌatz u najeꞌ. As ok veꞌt unqꞌa subꞌuleꞌ tiꞌ unqꞌa chichameꞌ. As ooj veꞌt txoo skajayil. As isuti veꞌt bꞌen tibꞌ txoo xeꞌ u mar taꞌn unqꞌa subꞌuleꞌ. As kam veꞌt txoo skajayil. \p \v 34 As tul til veꞌt unqꞌa xeen chichameꞌ ikam unqꞌa chichameꞌ, as oora chit kat ooj veꞌt chajnaj. As bꞌex tal veꞌt chajnaj te unqꞌa aatenameꞌ tukꞌ te unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ tulaj unqꞌa talaj tenameꞌ. \m \v 35 As bꞌex til veꞌt unqꞌa tenameꞌ kam uveꞌ uchi. As tul oon veꞌt unqꞌa tenameꞌ kꞌatz u Jesús, as til veꞌteꞌ uvaꞌ xonlik veꞌt u najeꞌ kꞌatz toj u Jesús. As teqꞌo veꞌt taama chajnaj, tan atik veꞌt ok toksaꞌm u najeꞌ. As bꞌaꞌnik veꞌt iyolon naj, tan maꞌtik tel veꞌt unqꞌa subꞌuleꞌ kꞌatz naj. \m \v 36 As tal veꞌt unqꞌa uxhchileꞌ isuuchil uvaꞌ kat ilon kam uveꞌ kat uchi uvaꞌ kat ibꞌaꞌnxisa u Jesús u najeꞌ uveꞌ atik ok unqꞌa subꞌuleꞌ stiꞌ. \m \v 37 As yeꞌ saach unqꞌa tenameꞌ tzaa tulaj unqꞌa talaj tenameꞌ tu u Gadara tiꞌ ul tilataꞌ kam uvaꞌ kat uchi. As ijaj chajnaj bꞌaꞌnil te u Jesús uvaꞌ la el veꞌt Aak tu u txꞌavaꞌeꞌ, tan tiꞌ uvaꞌ vaꞌlik chit ixoꞌv chajnaj taꞌn uveꞌ kat ibꞌan Aak. As ok veꞌt Aak tu u barco tiꞌ iqꞌaav veꞌteꞌ. \m \v 38 Ech koj u najeꞌ uvaꞌ maꞌtik teesat u Jesús unqꞌa subꞌuleꞌ stiꞌ, as ijaj veꞌt naj bꞌaꞌnil te Aak uvaꞌ la xekebꞌ naj tiꞌ Aak. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ te naj: \m \v 39 —Kuxh takabꞌal kꞌatz unqꞌa aatineꞌ. Kuxh al ste uvaꞌ kam unqꞌa nimla bꞌaꞌnileꞌ kat ibꞌanlu u Tiixheꞌ see,— tiꞌk u Jesús. As bꞌen veꞌt naj. Bꞌex tal veꞌt naj tu vitenameꞌ skajayil kam u bꞌaꞌnileꞌ uveꞌ kat ibꞌan u Jesús te naj. \s1 Ni tulsa u Jesús taama vimeꞌal u Jairo \r Mateo 9.18-26; Marcos 5.21-43 \p \v 40 As tul kat qꞌaavik veꞌt el tzan u Jesús jalit u mar, as aꞌ chit mamaꞌla tenameꞌ nikat itxꞌebꞌon tiꞌ Aak. As vaꞌlik chit ichiibꞌ veꞌt unqꞌa tenameꞌ tiꞌ ikꞌulat Aak. \m \v 41 As bꞌex oonoj umaꞌl u naj vatz Aak uvaꞌ Jairo ibꞌii uvaꞌ nik bꞌooqꞌolin u atinbꞌaleꞌ tetz nachbꞌal Tiixh. As qaaebꞌ veꞌt naj vatz Aak. As ijaj naj bꞌaꞌnil uvaꞌ la bꞌen Aak tiꞌ naj tu vikabꞌaleꞌ, \m \v 42 tan bꞌiitik kuxh ikam vas imeꞌal najeꞌ taꞌn chꞌoꞌm. As unchꞌiꞌtil kuxh vas ixvaak najeꞌ atike uvaꞌ kabꞌlavalik kuxh iyaabꞌ. \p As tul bꞌen veꞌt u Jesús tiꞌ naj, as mamaꞌla tenameꞌ nikat ipochꞌ veꞌt tibꞌ tiꞌ Aak tu bꞌeyeꞌ. \m \v 43 As atik ok umaꞌl u ixoj xoꞌl unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ kabꞌlavaxnik yaabꞌ ixeꞌt ixoj chꞌoꞌnoj, tan aꞌ vitxꞌaao u ixojeꞌ yeꞌ nikat iyaꞌeꞌ. As maꞌtik kuxh isotzsat ixoj vipuajeꞌ taꞌn unqꞌa aatzꞌakeꞌ. Pet yeꞌxhebꞌil kat olebꞌ tiꞌ itzꞌakal ixoj. \m \v 44 As jetzꞌen veꞌt ok ixoj tiꞌ iqul u Jesús. As ikan veꞌt ok ixoj u toksaꞌm Aakeꞌ. As yak kuxh yaꞌ veꞌt vitxꞌaao ixojeꞌ skꞌatz. \m \v 45 As ech tal veꞌt Aak ileꞌ xoꞌl unqꞌa tenameꞌ: —¿Abꞌil kat kanon u voksaꞌmeꞌ?— tiꞌk u Jesús. Ech tal unqꞌa tenam ileꞌ: —Yeꞌxhebꞌil ni kanon u ooksaꞌmeꞌ,— tiꞌk chajnaj. As ech tal veꞌt u Luꞌ ileꞌ tukꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ xekik tiꞌ Aak: —¿Kam qꞌii, Chusul, uvaꞌ: «¿Abꞌil kat kanon u voksaꞌmeꞌ?» chu kuxh axh naaleꞌ? As tul il u mamaꞌla tenameꞌ nipochꞌ tibꞌ seeꞌ,— tiꞌk u Luꞌeꞌ. \m \v 46 As ech tal u Jesús ileꞌ: —Yeꞌle, pet at umaꞌl u uxhchil kat kanon in, tan kat unnachlu tel iyakꞌil u bꞌaꞌnileꞌ sunkꞌatz,— tiꞌk u Jesús. \m \v 47 As til veꞌt ixoj uvaꞌ yeꞌ la uch imujat veꞌt tibꞌ ixoj vatz Aak. As kuꞌ veꞌt ixoj qaaloj vatz Aak, tan vaꞌlik chit itꞌuntꞌuch veꞌt ixoj taꞌn xoꞌvichil. As tal veꞌt tibꞌ ixoj vatz unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ kam stiꞌ ikankat ixoj u toksaꞌm Aakeꞌ. As tal veꞌt ixoj uvaꞌ oora kuxh kat el u chꞌoꞌmeꞌ tiꞌ ixoj taꞌn Aak. \m \v 48 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ te ixoj: —Ixoj, kat elyu veꞌt u chꞌoꞌmeꞌ seeꞌ, tan tiꞌ uvaꞌ kat akꞌujbꞌaꞌ akꞌuꞌl sviꞌ. As kuxh veꞌteꞌ. Achaꞌv abꞌeneꞌ tukꞌ vibꞌaꞌnil u Tiixheꞌ,— tiꞌk u Jesús tal te u ixojeꞌ. \p \v 49 As antelik kuxh iyolon Aak tukꞌ ixoj, tul bꞌex uloj umaꞌl vikꞌam u Jairo uvaꞌ bꞌooqꞌol tu u atinbꞌaleꞌ tetz nachbꞌal Tiixh. As ech tal veꞌt naj ileꞌ te u Jairo: —Kat kamyu veꞌt vas ameꞌaleꞌ. As yeꞌxhkam kuxh aal veꞌt te u Chusuleꞌ,— tiꞌk naj. \m \v 50 As tul tabꞌi veꞌt u Jesús viyol vikꞌam u Jairo, as ech tal veꞌt Aak ileꞌ te u Jairo: —Yeꞌ kuxh xoꞌv axh. Pet kꞌujbꞌaꞌ akꞌuꞌl sviꞌ. As tuk bꞌaꞌnxojeꞌ vas ameꞌaleꞌ,— tiꞌk Aak. \p \v 51 Tul oon veꞌt u Jesús tu vikabꞌal u Jairo, as jit ikꞌuloꞌk Aak unqꞌa tenameꞌ stiꞌ. Pet taꞌn kuxh u Luꞌeꞌ tukꞌ u Jacob tukꞌ u Xhuneꞌ teqꞌo ok Aak stiꞌ tukꞌ vibꞌaal u xvaakeꞌ tukꞌ vitxutxeꞌ. \m \v 52 As jankꞌal unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ bꞌex ilon u kamnajeꞌ as vaꞌlik chit toqꞌ veꞌt taꞌn txumuꞌm. As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —Yeꞌ kuxh oqꞌ ex, tan yeꞌl u xvaakeꞌ kamnal koj. Pet vatik kuxheꞌ,— tiꞌk Aak. \m \v 53 As itzeꞌle kuxh unqꞌa uxhchileꞌ viyol Aakeꞌ, tan maꞌtik tilat unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ maꞌtik ikam u xvaakeꞌ. \m \v 54 As itxey veꞌt Aak iqꞌabꞌ u xvaakeꞌ. As taqꞌ veꞌt jeꞌ Aak tuul iviꞌ. Ech tal Aak ileꞌ te ixoj: —¡Xvaak, txakpen!— tiꞌk Aak. \m \v 55 As yak kuxh ul veꞌt taama u xvaakeꞌ. Txakpu veꞌt ixoj. As tal veꞌt u Jesús uvaꞌ la aqꞌax veꞌt techbꞌubꞌal ixoj. \m \v 56 As sotz veꞌt ikꞌuꞌl vitxutx u xvaakeꞌ tukꞌ vibꞌaaleꞌ. As tal veꞌt Aak te chaꞌma uvaꞌ yeꞌxh katil la talkat chaꞌma kam uveꞌ kat ibꞌan Aak. \c 9 \s1 Nichaj bꞌen u Jesús kabꞌlaval unqꞌa ichusulibꞌ \r Mateo 10.5-15; Marcos 6.7-13 \p \v 1 As imolo veꞌt tzan u Jesús kabꞌlaval unqꞌa ichusulibꞌeꞌ. As taqꞌ veꞌt Aak tijleꞌm chajnaj tiꞌ teesal unqꞌa subꞌuleꞌ kꞌatz unqꞌa uxhchileꞌ as tiꞌ ibꞌaꞌnxisat unqꞌa aachꞌoꞌmeꞌ. \m \v 2 As ichaj veꞌt bꞌen Aak chajnaj tiꞌ ibꞌaꞌnxisat unqꞌa aachꞌoꞌmeꞌ as tiꞌ talat isuuchil te unqꞌa tenameꞌ tiꞌ uvaꞌ kam tok unqꞌa uxhchileꞌ xoꞌl u tenameꞌ uvaꞌ at jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ. \m \v 3 Ech tal Aak ileꞌ te chajnaj: —Kaminiꞌk eteqꞌo tu bꞌey. Eteqꞌok ekaroote; eteqꞌok etxꞌuꞌy; eteqꞌok epuaj, as mitaꞌn echꞌexpubꞌ etiꞌ. \m \v 4 As abꞌiste umaj kabꞌal uvaꞌ la kꞌulpukat ex as la atin ex tzitziꞌ. As techanal la el chꞌuꞌl ex tu u tenameꞌ, as aꞌn la etaqꞌ kan u kabꞌaleꞌ. \m \v 5 Asoj at umaj tenam uvaꞌ yeꞌ la kꞌulpukat ex, as la el chꞌuꞌl ex tziꞌ u tenameꞌ. As la echitu el u pojoeꞌ tiꞌ vetojeꞌ texhlal tetz uvaꞌ yeꞌ bꞌaꞌn vitxumbꞌal unqꞌa tenameꞌ vatz u Tiixheꞌ,— tiꞌk u Jesús. \m \v 6 As bꞌen veꞌt chajnaj tulaj unqꞌa tenameꞌ as tulaj unqꞌa talaj tenameꞌ. As katil uveꞌ nikat ipalkat chajnaj, as nikat ipaxsa veꞌt chajnaj u bꞌaꞌnla yoleꞌ tiꞌ u Jesús. As nikat ibꞌaꞌnxisa chajnaj unqꞌa aachꞌoꞌmeꞌ. \s1 Vikamebꞌal u Xhun uvaꞌ nik aqꞌon kuꞌ unqꞌa uxhchil xeꞌ u aꞌeꞌ \r Mateo 14.1-12; Marcos 6.14-29 \p \v 7 As u Herodes uvaꞌ kꞌujlik kan tiꞌ tilat isuuchil kajvaꞌl unqꞌa tenameꞌ taꞌn u ijlenaaleꞌ tu u Roma, as tul tabꞌi veꞌt naj itzibꞌlal unqꞌa nimla bꞌaꞌnileꞌ uvaꞌ nikat ibꞌan u Jesús, as sotz veꞌt ikꞌuꞌl naj, tan at unqꞌa tenameꞌ nikat alon uvaꞌ kat ulyu veꞌt taama u Xhuneꞌ unpajte. \m \v 8 As at unkaꞌte nik alon uvaꞌ aꞌ u Elías, u qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ, uveꞌ kat ulya. As at kaꞌt uxhchil nikat alon uvaꞌ: —Kamal kat ul taama umaꞌtoj qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ uvaꞌ kat ul naꞌytzan,— tiꞌk unqꞌa uxhchileꞌ. \m \v 9 Pet ech tal veꞌt u Herodes ileꞌ: —As ineꞌ kat alon uvaꞌ kat tzokꞌpik el iviꞌ u Xhuneꞌ. ¿As abꞌisteeꞌ qꞌi u najeꞌ uveꞌ yeꞌ kuxh saach unqꞌa yoleꞌ uveꞌ ni vabꞌi stiꞌ?— tiꞌk u Herodes. As nikat ichuk veꞌt naj txumbꞌal tiꞌ tootzit naj u Jesús. \s1 Nitxꞌaꞌnsa u Jesús oꞌvaꞌl mil uxhchil \r Mateo 14.13-21; Marcos 6.30-44; Xhun 6.1-14 \p \v 10 As tul qꞌaavik veꞌt tzan kabꞌlaval unqꞌa apóstol, as tal veꞌt ok chajnaj te u Jesús uvaꞌ kam bꞌex ibꞌan chajnaj. As teqꞌo veꞌt bꞌen Aak chajnaj tu umaꞌl u atinbꞌal uvaꞌ yeꞌlikkat tenam, najlich u tenam uvaꞌ Betsaida. \m \v 11 As tul tabꞌi veꞌt unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ atik u Jesús tzitziꞌ, as bꞌex ichuk veꞌt unqꞌa tenameꞌ Aak. As ikꞌul veꞌt Aak unqꞌa tenameꞌ. As tal veꞌt Aak isuuchil ste tiꞌ uvaꞌ kam tok unqꞌa uxhchileꞌ xoꞌl u tenameꞌ uvaꞌ at jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ. As kat ibꞌaꞌnxisa veꞌt Aak unqꞌa aachꞌoꞌmeꞌ. \p \v 12 As tul kuꞌ veꞌt qꞌii, as jetzꞌen veꞌt ok kabꞌlaval unqꞌa ichusulibꞌ Aakeꞌ skꞌatz. As ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ te Aak: —Al te unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ la bꞌen ichuk techbꞌubꞌal tukꞌ ivatbꞌal tulaj unqꞌa talaj tenameꞌ uveꞌ najli, tan tzitzaꞌ kam koj ati, tan yeꞌl umaj kabꞌal at tzitzaꞌ,— tiꞌk chajnaj. \m \v 13 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —Yeꞌle, pet ex la aqꞌon ipaan unqꞌa tenameꞌ,— tiꞌk Aak. As ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ: —As yeꞌl paan eqꞌomal sqaꞌn tiꞌ itzujbꞌel unqꞌa tenameꞌ skajayil. Pet oꞌvaꞌl kuxh paan ati tukꞌ kaꞌvaꞌt txay. ¿Pet moj aꞌ naaleꞌ uvaꞌ la bꞌen kuloqꞌ techbꞌubꞌal unqꞌa tenameꞌ skajayil?— tiꞌk chajnaj. \m \v 14 Kamal oꞌvaꞌl mil unqꞌa najeꞌ atike. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ te unqꞌa ichusulibꞌeꞌ: —Etaltaj te unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ la xonebꞌ skajayil. As laval toxkꞌal (50) uxhchil tu junun tꞌuubꞌul la ebꞌaneꞌ,— tiꞌk Aak. \m \v 15 As ibꞌan veꞌt chajnaj kam uveꞌ tal Aak. As tal veꞌt chajnaj ixonebꞌ unqꞌa tenameꞌ skajayil. \m \v 16 As itxey veꞌt Aak oꞌvaꞌl unqꞌa paaneꞌ tukꞌ kaꞌvaꞌt unqꞌa txayeꞌ. As kaꞌyik veꞌt jeꞌ Aak tu almikaꞌ. As taqꞌ veꞌt Aak taꞌntiixh te u Tiixheꞌ stiꞌ. As ijatx veꞌt Aak. As taqꞌ veꞌt Aak te unqꞌa ichusulibꞌeꞌ tiꞌ uvaꞌ la ijatx veꞌt chajnaj xoꞌl unqꞌa tenameꞌ. \m \v 17 As tul maꞌtik itxꞌaꞌn unqꞌa tenameꞌ sbꞌaꞌn skajayil, as imol veꞌt unqꞌa ichusulibꞌ Aakeꞌ kabꞌlavat xuꞌk unqꞌa yaꞌl paaneꞌ. \s1 Ni tal u Luꞌ uvaꞌ aꞌ u Jesús u Cristo \r Mateo 16.13-20; Marcos 8.27-30 \p \v 18 As tu umaꞌl u qꞌii, as teesa el tibꞌ u Jesús tukꞌ unqꞌa ichusulibꞌeꞌ tiꞌ inachat Tiixh. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ te chajnaj: —¿Kam u vijleꞌmeꞌ uveꞌ ni tal unqꞌa tenameꞌ?— tiꞌk Aak. \m \v 19 Ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ: —At uxhchil ni alon uvaꞌ axh u Xhuneꞌ uvaꞌ nik aqꞌon kuꞌ unqꞌa uxhchileꞌ xeꞌ u aꞌeꞌ; at kaꞌt uxhchil ni alon uvaꞌ axh u Elías; as at kaꞌt uxhchil ni alon uvaꞌ axh umaꞌtoj u qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ uvaꞌ kat ul taama unpajte,— tiꞌk unqꞌa ichusulibꞌ Aakeꞌ. \m \v 20 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —¿Kano ex qꞌii? ¿Kam u vijleꞌmeꞌ uveꞌ netaleꞌ?— tiꞌk Aak. —Axheꞌ taꞌ u Cristo uveꞌ kat ichaj tzan u Tiixheꞌ,— tiꞌk u Luꞌeꞌ tal veꞌt te Aak. \s1 Ni tal u Jesús vikamebꞌaleꞌ \r Mateo 16.21-28; Marcos 8.31–9.1 \p \v 21 As tal veꞌt Aak te chajnaj uvaꞌ yeꞌxhebꞌil la tal chajnaj ste uvaꞌ Aak u Cristo. As ikaꞌpu Aak talat te chajnaj. \m \v 22 As ech tal veꞌt Aak ileꞌ te chajnaj: —Techal chit la ipalebꞌe \sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\sc* unqꞌa kꞌaxkꞌoeꞌ tan la ixvali taꞌn unqꞌa bꞌaal tenameꞌ, tukꞌ unqꞌa iqꞌesal oksan iyol tenam vatz Tiixh, as tukꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ chusel tibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ. As la yatzꞌpi. As titoxvu qꞌii la ul taama unpajte,— tiꞌk Aak. \p \v 23 As ech tal veꞌt Aak ileꞌ xoꞌl unqꞌa tenameꞌ: —Abꞌiste ex uvaꞌ la esaꞌ etoksat etibꞌ sunkꞌatz, as jit vetxumbꞌaleꞌ la etoksa. Pet aꞌ uvaꞌ la ebꞌan jun qꞌii kam uvaꞌ nunbꞌaneꞌ, kꞌuxh la epalebꞌe kꞌaxkꞌo as moj la kam ex sviꞌ, \m \v 24 tan abꞌil uveꞌ aꞌ kuxh vitiichajileꞌ ni titzꞌa vatz u txꞌavaꞌeꞌ, as yeꞌl itiichajil kꞌatz u Tiixheꞌ la ibꞌaneꞌ. Pet abꞌil uvaꞌ la taqꞌ vitiichajileꞌ sviꞌ, as aꞌeꞌ uveꞌ at itiichajil kꞌatz Aak la ibꞌaneꞌ. \m \v 25 ¿As kam ibꞌaꞌnil qꞌi tiꞌ umaj uxhchil uvaꞌ la itxꞌak u vatz txꞌavaꞌeꞌ skajayil, as tul yeꞌl itiichajil at kꞌatz u Tiixheꞌ as la kuxh tzꞌejxeꞌ? \m \v 26 As abꞌil uvaꞌ la chꞌixvu vatz unqꞌa tenameꞌ tiꞌ talat uvaꞌ nimamal veꞌt in staꞌn as nimamal vunyoleꞌ staꞌn, as la chꞌixvu veꞌteꞌ \sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\sc* vatz unpajte. As yeꞌl tokebꞌal sunkꞌatz tul la kuꞌ chꞌuꞌl in tu almikaꞌ as la litzꞌloꞌlan u vulebꞌaleꞌ, as la ilitzꞌloꞌlan vunBꞌaaleꞌ tukꞌ unqꞌa tiixhla ángeleꞌ. \m \v 27 As jik chit tuk val sete, tan at jolol ex uvaꞌ at ex tzitzaꞌ uvaꞌ yeꞌxnaj kam ex tul la ilej veꞌt u qꞌiieꞌ. As la etil veꞌteꞌ uvaꞌ at tijleꞌm u Tiixheꞌ,— tiꞌk u Jesús tal xoꞌl unqꞌa tenameꞌ. \s1 Nijalpu veꞌt ikaꞌy u Jesús \r Mateo 17.1-8; Marcos 9.2-8 \p \v 28 As vaaxil veꞌt qꞌii stuul uvaꞌ talat u Jesús unqꞌa yoleꞌ, as teqꞌo veꞌt Aak u Luꞌeꞌ stiꞌ, tukꞌ u Xhuneꞌ, tukꞌ u Jacob viꞌ umaꞌl u vitz tiꞌ inachat Tiixh. \m \v 29 As tul nikat inach Aak Tiixh, as jalpu veꞌt ikaꞌy Aak vatz chajnaj. As vaꞌlik chit ilitzꞌloꞌlan u toksaꞌm Aakeꞌ. As vaꞌlik chit ipolal unpajte. \m \v 30 As chee veꞌt kaꞌvaꞌl unqꞌa naj vatz Aak. As yolon veꞌt chajnaj tukꞌ Aak. As aꞌeꞌ u Moisés tukꞌ u Elías. \m \v 31 As vaꞌlik chit ilitzꞌloꞌlan tiꞌ. Aꞌ nikat iyoleꞌ tukꞌ u Jesús uvaꞌ kam ikam Aak tuk kamoj tu u Jerusalén. \m \v 32 As kꞌuxh atik vataꞌm tivatz u Luꞌeꞌ tukꞌ kaꞌvaꞌt vimooleꞌ, as chajnaj chit yeꞌ kat vati. As islik kuxh chajnaj tul til veꞌt chajnaj ilitzꞌloꞌlan u bꞌaꞌnileꞌ tiꞌ u Jesús. As til veꞌt chajnaj kaꞌvaꞌt unqꞌa naj uveꞌ txaklik kꞌatz Aak. \m \v 33 As tul aalik ibꞌen veꞌt u Moisés tukꞌ u Elías, as ech tal veꞌt u Luꞌ ileꞌ te Aak: —¡Chusul, bꞌaꞌneꞌ uvaꞌ la atin oꞌ tzitzaꞌ! As la kulak oxvoꞌj tal pach ni valeꞌ: umaꞌl eetz; as umaꞌt tetz u Moisés; as umaꞌt tetz u Elías,— tiꞌk u Luꞌeꞌ. As tal kuxh u Luꞌeꞌ u yoleꞌ, tan yeꞌ nik titzꞌa kam uveꞌ nik taleꞌ. \m \v 34 As antelik kuxh iyolon u Luꞌeꞌ tul chee veꞌt umaꞌl u suutzꞌ tiibꞌa chajnaj. As xoꞌv veꞌt chajnaj tul kat kaa chajnaj tu u suutzꞌeꞌ. \m \v 35 As tabꞌi veꞌt chajnaj umaꞌl u tuul viꞌ tu u suutzꞌeꞌ uvaꞌ ech ni tal ileꞌ: —¡Aꞌ vunKꞌaoleꞌ u vaaꞌ! ¡As xoꞌn chit sve! ¡As aꞌeꞌ la enima!— tiꞌk u tuul viꞌeꞌ. \m \v 36 As tul yaꞌ veꞌt u tuul viꞌeꞌ, as til veꞌt chajnaj uvaꞌ aꞌik kuxh veꞌt u Jesús sijunal. As yeꞌl veꞌt umaꞌtoj yol kat tal chajnaj. As nimal veꞌt qꞌii stuul uvaꞌ yeꞌxhebꞌil kat tal chajnaj ste tiꞌ uveꞌ kat til chajnaj. \s1 Nibꞌaꞌnxisa u Jesús umaꞌl u xaak uvaꞌ atoꞌk subꞌul skꞌatz \r Mateo 17.14-21; Marcos 9.14-29 \p \v 37 As ech qꞌejal stuul, as kuꞌ veꞌt chꞌuꞌl u Jesús viꞌ u vitzeꞌ tukꞌ unqꞌa ichusulibꞌeꞌ. As aꞌ chit mamaꞌla tenameꞌ ul kꞌulun veꞌt Aak tu bꞌey. \m \v 38 As umaꞌl u naj uvaꞌ atik xoꞌl unqꞌa tenameꞌ, as taqꞌ veꞌt jeꞌ naj tuul iviꞌ. As ech tal veꞌt naj ileꞌ: —¡Chusul, bꞌan bꞌaꞌnil! ¡Loch unchꞌiꞌtil vas unkꞌaoleꞌ! \m \v 39 Tan chajpuul nixeꞌt naj sikꞌin taꞌn umaꞌl u subꞌul uvaꞌ atoꞌk skꞌatz. As xoꞌvebꞌal chit isutil bꞌen tu txꞌavaꞌ taꞌn u subꞌuleꞌ. As niyiku tibꞌ. As ni tel xoj itziꞌ. As yeꞌ nisaꞌ u subꞌuleꞌ tel skꞌatz. As vaꞌl chit ikꞌaxbꞌisat tibꞌ taꞌn u subꞌuleꞌ. \m \v 40 As kat unjaj bꞌaꞌnil te unqꞌa achusulibꞌeꞌ uvaꞌ la teesa chajnaj u subꞌuleꞌ skꞌatz. As yeꞌ kat olebꞌ chajnaj,— tiꞌk u najeꞌ. \m \v 41 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —¡Ex chit bꞌa yeꞌ nekꞌujbꞌaꞌ ekꞌuꞌl sviꞌ! ¡As vaꞌlen kuxh vetxumbꞌaleꞌ! ¿As ma tuk kuxh atinoj in bꞌa sexoꞌl uveꞌ netitzꞌa? ¿As la kuxh kol txꞌebꞌon veꞌt in qꞌa setiꞌ tiꞌ uvaꞌ la ekꞌujbꞌaꞌ ekꞌuꞌl sviꞌ? ¡Eqꞌo tzan vaxaakeꞌ sunvatz!— tiꞌk u Jesús. \m \v 42 As tul jetzꞌen veꞌt ok u xaakeꞌ kꞌatz u Jesús, as isuti veꞌt u subꞌuleꞌ u xaakeꞌ tu txꞌavaꞌ tukꞌ chit txꞌiꞌtziꞌl. As xoꞌvebꞌal chit iyikut veꞌt u subꞌuleꞌ naj. As iyaa veꞌt u Jesús u subꞌuleꞌ. As yak kuxh ibꞌaꞌnxisa Aak u xaakeꞌ. As taqꞌ veꞌt ok Aak u xaakeꞌ te vibꞌaaleꞌ. \m \v 43 As teqꞌo veꞌt taama unqꞌa tenameꞌ skajayil, tan tiꞌ uvaꞌ at tijleꞌm u Tiixheꞌ tiꞌ ibꞌaꞌnxisal u xaakeꞌ. \s1 Nikaꞌpu u Jesús talat vikamebꞌaleꞌ \r Mateo 17.22-23; Marcos 9.30-32 \p As tul nikat iyol veꞌt unqꞌa tenameꞌ svatzaj tiꞌ uveꞌ ibꞌan u Jesús, as ech tal veꞌt Aak ileꞌ te unqꞌa ichusulibꞌeꞌ: \m \v 44 —Etaqꞌtaj chit vunyoleꞌ teviꞌ uvaꞌ tuk val sete, tan \sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\sc*, as la aqꞌax ok tiqꞌabꞌ unqꞌa uxhchileꞌ,— tiꞌk u Jesús. \m \v 45 As jit pal chajnaj tu u yoleꞌ uvaꞌ tal u Jesús, tan yeꞌ kat taqꞌ u Tiixheꞌ te chajnaj uvaꞌ la tootzi chajnaj isuuchil u yoleꞌ as tiꞌ uvaꞌ la pal chajnaj stuul. As xoꞌv chajnaj tiꞌ ichꞌotil isuuchil u yoleꞌ te u Jesús. \s1 Ni tal u Jesús uvaꞌ abꞌil nim talcheꞌ \r Mateo 18.1-5; Marcos 9.33-37 \p \v 46 As xeꞌt veꞌt unqꞌa ichusulibꞌ u Jesús tiꞌ iyolataꞌ tiꞌ uvaꞌ abꞌiste naj nim talcheꞌ tiꞌ unqꞌa imooleꞌ la ibꞌaneꞌ. \m \v 47 As naꞌlik veꞌt vatz u Jesús uvaꞌ kam nik tal taama chajnaj. As imolo veꞌt tzan Aak umaꞌl u tal xaak. As itxakbꞌaꞌ veꞌt Aak u tal xaakeꞌ stxala. \m \v 48 As ech tal veꞌt Aak ileꞌ te chajnaj: —Abꞌil uvaꞌ tukꞌ vunbꞌiieꞌ la ibꞌankat umaj bꞌaꞌnil te umaj talaj intxaꞌ echeꞌ u tal xaak ilaꞌ, as sveeꞌ la ibꞌankat. As abꞌil uvaꞌ la bꞌanon umaj bꞌaꞌnil sve, as jit kuxh sveeꞌ la ibꞌankat. Pet anteꞌ u chajol tzan vetzeꞌ la ibꞌan u bꞌaꞌnileꞌ ste. As abꞌil uvaꞌ la ichꞌoobꞌisa tibꞌ tukꞌ vitxumbꞌaleꞌ vatz vimooleꞌ, as aꞌeꞌ nim talcheꞌ la ibꞌaneꞌ,— tiꞌk u Jesús. \s1 Niyolon u Jesús tiꞌ uvaꞌ yeꞌ la majax umaj uxhchil tiꞌ ilochat vimooleꞌ \r Marcos 9.38-40 \p \v 49 As ech tal veꞌt u Xhun ileꞌ: —Chusul, kat qil umaꞌl u naj uvaꞌ tukꞌ vabꞌiieꞌ ni teesakat el naj unqꞌa subꞌuleꞌ kꞌatz unqꞌa uxhchileꞌ. As kat kuyaꞌsa veꞌt kan te naj, tan yeꞌl naj xekel koj sqiꞌ,— tiꞌk u Xhuneꞌ. \m \v 50 Ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —Yeꞌ kuxh eyaꞌsa kan te naj, tan abꞌil uveꞌ yeꞌ nichꞌoꞌn taama sqiꞌ, as echeneꞌ sukukꞌatz,— tiꞌk u Jesús. \s1 Niyaa veꞌt u Jesús u Jacobo tukꞌ u Xhun \p \v 51 As tul txantik kuxh veꞌt ilejat qꞌii tiꞌ ikꞌulpik veꞌt jeꞌ u Jesús tu almikaꞌ, as ayaꞌl chit ikꞌuꞌl Aak tiꞌ ibꞌen tu u Jerusalén. \m \v 52 As ichaj veꞌt bꞌen Aak kaꞌl unqꞌa naj tu umaꞌl u tal tenam uvaꞌ echen tu u Samaria tiꞌ bꞌen ibꞌanat chajnaj tuch u atinbꞌaleꞌ uvaꞌ la oonkat Aak. \m \v 53 As jit isaꞌ unqꞌa aa Samaria uvaꞌ la atin Aak xoꞌl chajnaj, tan tiꞌ uvaꞌ til chajnaj uvaꞌ yakik Aak tiꞌ toksat iqꞌii u Tiixheꞌ tu u Jerusalén. \m \v 54 As tul til veꞌt u Jacob tukꞌ u Xhuneꞌ, as ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ te Aak: —¿Pap, ma nasaꞌ uvaꞌ la qal ikuꞌ chꞌuꞌl umaj xamal tu almikaꞌ tiꞌ isotzsal unqꞌa tenameꞌ echeꞌ ibꞌan u Elías?— tiꞌk chajnaj. \m \v 55 As isuchqꞌi veꞌt tibꞌ u Jesús. As iyaa veꞌt Aak chajnaj. Ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Yeꞌ paloj ex stuul uvaꞌ abꞌil ni alon u yoleꞌ sete, \m \v 56 tan yeꞌ kat ul \sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\sc* tiꞌ itzꞌejxisal unqꞌa tenameꞌ. Pet tiꞌ iqꞌalpuleꞌ kat ulkat,— tiꞌk Aak. As kat bꞌen veꞌt Aak tukꞌ chajnaj tu umaꞌt tal tenam. \s1 Ni tal kaꞌt unqꞌa uxhchil ixekebꞌ tiꞌ u Jesús \r Mateo 8.18-22 \p \v 57 As tul nikat ixaan u Jesús tu bꞌey tukꞌ unqꞌa ichusulibꞌeꞌ, as ech tal umaꞌl u naj ileꞌ te Aak: —Pap, aꞌ ni valeꞌ uvaꞌ la xekebꞌ in seeꞌ, katil kuxh uvaꞌ la bꞌenkat axh,— tiꞌk naj. \m \v 58 Ech tal u Jesús ileꞌ: —At ijul unqꞌa chisi. As echat unqꞌa tzꞌikineꞌ uvaꞌ nixichꞌan vatz u almikaꞌeꞌ, tan at isok txoo. Pet ech koj \sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\sc* tan yeꞌl ivitzꞌ ati uvaꞌ la qaebꞌ ok stiꞌ,— tiꞌk u Jesús. \p \v 59 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ te umaꞌt naj: —¡Xekebꞌen sviꞌ!— tiꞌk Aak. Ech tal veꞌt naj ileꞌ te Aak: —Pap, lanal unmuj kan ak unbꞌaaleꞌ bꞌaxa. As aꞌn la xekebꞌ in seeꞌ,— tiꞌk naj. \m \v 60 Ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —Imujeꞌn tibꞌ unqꞌa uxhchileꞌ svatzaj uvaꞌ kamnal u taanxelaleꞌ vatz u Tiixheꞌ. Pet yeꞌ eetz stiꞌ. Kuxh paxsa u yoleꞌ xoꞌl unqꞌa tenameꞌ tiꞌ tok unqꞌa uxhchileꞌ xoꞌl vitenam u Tiixheꞌ uvaꞌ ni til Aak isuuchil,— tiꞌk Aak. \p \v 61 As ech tal veꞌt umaꞌt u naj ileꞌ te u Jesús: —Pap, la xekebꞌ in seeꞌ ni valeꞌ. As maꞌt unqꞌiila kan unqꞌa vatineꞌ tu vunkabꞌaleꞌ,— tiꞌk naj. \m \v 62 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —Abꞌil uvaꞌ ni titzꞌa iqꞌaav tiꞌ iqul as tul maꞌt toksat tibꞌ sunkꞌatz, as yeꞌ la uch tok xoꞌl u tenameꞌ uvaꞌ at jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ, tan eela vitxumbꞌal u uxhchileꞌ tukꞌ umaj uxhchil uvaꞌ vaꞌlen kuxh la isaji. As tul txeyel u tzeꞌeꞌ staꞌn uvaꞌ ni kꞌobꞌon u txꞌavaꞌeꞌ taꞌn unqꞌa vaakaxheꞌ,— tiꞌk Aak. \c 10 \s1 Nichaj bꞌen u Jesús laval imutxꞌ unqꞌa ichusulibꞌeꞌ \p \v 1 Xamtik veꞌt stuul, as itxaa veꞌt u Jesús laval imutxꞌ (70) unqꞌa ichusulibꞌeꞌ. As ichaj veꞌt bꞌen Aak chajnaj tulaj unqꞌa tenameꞌ katil uveꞌ la palkat Aak. As kaꞌkabꞌil ibꞌen veꞌt chajnaj ibꞌan Aak. \m \v 2 As ech tal veꞌt bꞌen Aak ileꞌ te chajnaj: —Ech veꞌt tatin unqꞌa tenameꞌ echeꞌ unqꞌa koꞌmeꞌ uvaꞌ la pitxꞌlu veꞌteꞌ. As tul kaꞌl kuxh unqꞌa aqꞌonvileꞌ ati. Pet ejajtaj te u Kubꞌaal Tiixheꞌ tiꞌ uvaꞌ la ichaj tzan Aak kaꞌtoj uxhchil tiꞌ talat isuuchil viyol Aakeꞌ xoꞌl unqꞌa tenameꞌ. \m \v 3 As bꞌenoj ex, tan ineꞌ ni chajon bꞌen ex. Pet ech ebꞌeneꞌ echeꞌ ibꞌen unjoloj kaneeroꞌ xoꞌl unqꞌa xoꞌeꞌ. \m \v 4 Kaminiꞌk eteqꞌo. Eteqꞌok esam; eteqꞌok epuaj; eteqꞌok exaꞌp. As ebꞌalak kuxh etibꞌ tiꞌ yol tu bꞌey tukꞌ umaj uxhchil. \m \v 5 As abꞌiste kabꞌal la kꞌulpukat ex, as ech la etal ileꞌ te unqꞌa uxhchileꞌ tul la ok ex tu u kabꞌaleꞌ: «As bꞌaꞌnoj etatin sevatzaj,» chaj ex la etaleꞌ, \m \v 6 tan asoj at umaj bꞌaal kabꞌal uvaꞌ bꞌaꞌn tatin svatzaj tikabꞌal, as bꞌaꞌn tatin svatzaj la ibꞌaneꞌ. Asoj yeꞌle, as yeꞌ bꞌaꞌn tatin u uxhchileꞌ svatzaj. Pet ech koj ex tan bꞌaꞌn chit etatineꞌ sevatzaj. \m \v 7 As xaaniꞌk kuxh ex tulaj unqꞌa kabꞌaleꞌ. As abꞌiste u kabꞌaleꞌ uveꞌ la kꞌulpukat ex, as tzitziꞌ la atinkat ex. As kam unqꞌa echbꞌubꞌaleꞌ la aqꞌax sete as la etechbꞌu. As la etukꞌa kam uveꞌ la aqꞌax sete, tan umaꞌl u aqꞌonvil as tetz chiteꞌ uvaꞌ la aqꞌpu veꞌt u techbꞌubꞌaleꞌ. \m \v 8 As tul la oon ex tu umaj tenam uveꞌ la kꞌulpukat ex, as etechbꞌutaj kam unqꞌa veeꞌ la aqꞌax sete. \m \v 9 As la ebꞌaꞌnxisa unqꞌa aachꞌoꞌmeꞌ uveꞌ at tzitziꞌ. As ech la etal ileꞌ te unqꞌa uxhchileꞌ: «Kat ilejlu veꞌt u qꞌiieꞌ tiꞌ u tenameꞌ uvaꞌ at jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ,» chaj ex la etaleꞌ. \m \v 10 Asoj yeꞌ la ikꞌul ex unqꞌa uxhchileꞌ tul la oon ex tu umaj tenam, as la el chꞌuꞌl ex tu u tenameꞌ. As ech la etal ileꞌ tul la el chꞌuꞌl ex tu unqꞌa bꞌeyeꞌ xoꞌl unqꞌa kabꞌaleꞌ: \m \v 11 «As jankꞌal unqꞌa pojoeꞌ uveꞌ kat ok tiꞌ u qojeꞌ tzitzaꞌ tu u tenameꞌ, as la kuputzꞌ kan, texhlal tetz uvaꞌ yeꞌ kat ekꞌul viyol u Tiixheꞌ. Pet la qal sete, kat ilejlu veꞌt u qꞌiieꞌ uvaꞌ la ok u tenameꞌ jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ» chaj ex la etaleꞌ. \m \v 12 As ileꞌ ni val sete uvaꞌ la ilej umaꞌl u qꞌii uvaꞌ la ul u kꞌaxkꞌoeꞌ tiꞌ u tenameꞌ. As xoꞌvebꞌal chit u kꞌaxkꞌoeꞌ la ibꞌaneꞌ tiꞌ uveꞌ kat ibꞌan tu u Sodoma,— tiꞌk u Jesús. \s1 Niyaan u Jesús te unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ yeꞌ kat ikꞌaxa tibꞌ \r Mateo 11.20-24 \p \v 13 As ech umaꞌt u yol ileꞌ tal Aak tiꞌ kaꞌt unqꞌa tenameꞌ uveꞌ yeꞌ nik niman viyol Aakeꞌ: —¡Oyebꞌ chit evatz, ex aa Corazín; as oyebꞌ chit evatz, ex aa Betsaida! Tan aꞌ koj kat unbꞌankat unqꞌa nimla bꞌaꞌnileꞌ vatz unqꞌa aa Tiro as vatz unqꞌa aa Sidón echeꞌ uveꞌ nunbꞌan sexoꞌl scheel, as naꞌytzaneꞌxh ijalput unqꞌa tenameꞌ itxumbꞌal vatz u Tiixheꞌ. As kat ikꞌuchleꞌ uvaꞌ kat ijalpu veꞌt vitxumbꞌaleꞌ tiꞌ toksat unqꞌa qichkin oksaꞌmeꞌ as tiꞌ taqꞌat jeꞌ tzaꞌj tiviꞌ. \m \v 14 Estiꞌeꞌ ni val sete uvaꞌ xoꞌvebꞌal chit u kꞌaxkꞌoeꞌ uveꞌ la ul setiꞌ tukꞌ unqꞌa aa Tiro as tukꞌ unqꞌa aa Sidón, tul la bꞌanchu isuuchil unqꞌa tenameꞌ skajayil. \m \v 15 As echat kuxh ex, ex aa Capernaúm, tan aꞌ netaleꞌ uvaꞌ la oon ex tu almikaꞌ tukꞌ u txꞌiibꞌal eqꞌiieꞌ. As yeꞌle, tan aꞌ la aqꞌpikkat bꞌen ex tu u kꞌaxkꞌola atinbꞌaleꞌ uvaꞌ atkat unqꞌa kamnajeꞌ uvaꞌ paasan tzii,— tiꞌk u Jesús. \p \v 16 As ech kaꞌt unqꞌa yol ileꞌ tal bꞌen Aak te laval imutxꞌ unqꞌa ichusulibꞌeꞌ tul ichaj bꞌen Aak chajnaj: —Abꞌil uveꞌ la niman veyoleꞌ as ineꞌ la inima in. As abꞌil uveꞌ la ixvan veyoleꞌ as ineꞌ la tixva in. As abꞌil uveꞌ la ixvan in as aꞌ u chajol tzan vetzeꞌ ni tixva,— tiꞌk u Jesús. \s1 Niqꞌaav veꞌt tzan laval imutxꞌ vichusulibꞌ u Jesús skꞌatz \p \v 17 As tul kat qꞌaavik tzan unqꞌa laval imutxꞌ (70) ichusulibꞌ u Jesús skꞌatz tukꞌ chiibꞌichil, as ech tal chajnaj ileꞌ te Aak: —Pap, kat inima oꞌ unqꞌa subꞌuleꞌ taꞌn vabꞌiieꞌ,— tiꞌk chajnaj. \m \v 18 Ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —An chiteꞌ taꞌ, tan kat vil ikuꞌ chꞌuꞌl u Satanás tu almikaꞌ. As ech ikuꞌ chꞌuꞌl najeꞌ echeꞌ umaj kayampaꞌl. \m \v 19 As kat vaqꞌlu veꞌt iyakꞌil vetijleꞌmeꞌ tiꞌ uvaꞌ yeꞌxhkam la tulbꞌe ex unqꞌa txꞌiꞌlatxooeꞌ tukꞌ unqꞌa ixkabꞌeꞌ, kꞌuxh la epachꞌ txoo tu bꞌey, tan at etijleꞌm svaꞌn tiꞌ etolebꞌ tiꞌ u txꞌiꞌlanajeꞌ tukꞌ unqꞌa imooleꞌ. \m \v 20 Pet yeꞌ kuxh txuqꞌtxun ex tiꞌ uveꞌ ninima ex unqꞌa subꞌuleꞌ. Pet txuqꞌtxunoj ex tiꞌ uveꞌ tzꞌibꞌamal veꞌt vebꞌiieꞌ tu uꞌujeꞌ uveꞌ at tu almikaꞌ,— tiꞌk u Jesús. \s1 Nitxuqꞌtxun u Jesús \r Mateo 11.25-27; 13.16-17 \p \v 21 As tul nikat tal u Jesús viyoleꞌ, as vaꞌlik chit itxuqꞌtxun veꞌt Aak taꞌn u Tiixhla Espíritu. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ te u Kubꞌaal Tiixheꞌ tu almikaꞌ: —UnBꞌaal, axheꞌ viBꞌooqꞌol u almikaꞌeꞌ tukꞌ u vatz txꞌavaꞌeꞌ skajayil. As ni voksa aqꞌii, tiꞌ uvaꞌ kat amuj veꞌt isuuchil unqꞌa yoleꞌ vatz unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ at itxumbꞌal ni tal jeꞌ ste. As aꞌ kat akꞌuchkat te unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ ech itxumbꞌaleꞌ echeꞌ unqꞌa talaj intxaꞌeꞌ. As an chiteꞌ, unBꞌaal, tan echeꞌ uvaꞌ nasaꞌ,— tiꞌk Aak. \m \v 22 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ te unqꞌa tenameꞌ: —Tan at veꞌt vijleꞌm tiꞌ unqꞌa veeꞌ skajayil taꞌn vunBꞌaaleꞌ. As yeꞌxhebꞌil ootzin vetz uvaꞌ in iKꞌaol u Tiixheꞌ; as yeꞌxhebꞌil ootzin tetz vunBꞌaaleꞌ. Pet taꞌn ineꞌ ootzin tetz Aak as tukꞌ unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ la unsaꞌ vaqꞌat tootzil Aak ste,— tiꞌk u Jesús. \m \v 23 As isuchqꞌi veꞌt tibꞌ u Jesús. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ te unqꞌa ichusulibꞌeꞌ: —Achvebꞌal chit ex tukꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ ni ilon unqꞌa nimla bꞌaꞌnileꞌ uvaꞌ nikꞌuchpu sevatz cheel, \m \v 24 tan ileꞌ ni val sete uvaꞌ yeꞌ saach unqꞌa qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ tukꞌ unqꞌa ijlenaaleꞌ uvaꞌ atik naꞌytzan kat saꞌon tilat unqꞌa veeꞌ netil cheel. As yeꞌ kat tila. As kꞌuxh kat isaꞌ tabꞌit unqꞌa yoleꞌ uveꞌ netabꞌi cheel, as yeꞌ kat tabꞌi,— tiꞌk u Jesús. \s1 U kꞌuchuvatz tiꞌ umaꞌl u aa Samaria uvaꞌ bꞌaꞌn vitxumbꞌaleꞌ \p \v 25 As umaꞌl u naj uvaꞌ chuselik tibꞌ tiꞌ u tzaqꞌiteꞌ uvaꞌ tzꞌibꞌamal kan, as txakpu veꞌt naj xoꞌl unqꞌa tenameꞌ, tan aꞌ nik tal naj uvaꞌ la icheesa naj ipaav u Jesús. As ech tal naj ileꞌ te Aak: —¿Chusul, kam la unbꞌaneꞌ tiꞌ uvaꞌ at untiichajil uvaꞌ yeꞌl iyaꞌtebꞌal?— tiꞌk naj. \m \v 26 Ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —¿Kam ni tal u tzaqꞌiteꞌ uvaꞌ tzꞌibꞌamal kan? ¿As kam neetzꞌa stiꞌ tul nasikꞌle?— tiꞌk Aak. \m \v 27 As ech tal veꞌt u naj ileꞌ uvaꞌ chusel tibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ: —Ech ni tal vitzaqꞌit u Tiixh ileꞌ sqe: \q1 Ayaꞌloj chit ekꞌuꞌl la exoꞌni u Kubꞌaal Tiixheꞌ tukꞌ chit etaanxelal, tukꞌ chit eyakꞌil, as tukꞌ chit etxumbꞌal. \q1 As xoꞌnoj vemooleꞌ sete echeꞌ uvaꞌ nebꞌan jeꞌ sete, taqꞌ u tzaqꞌiteꞌ,— tiꞌk naj. \p \v 28 Ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ te naj: —Jik chit kat aal u yoleꞌ. Asoj la anima u yoleꞌ, as at atiichajil kꞌatz u Tiixheꞌ,— tiꞌk u Jesús. \m \v 29 As ibꞌensa veꞌt tibꞌ naj jikla aamail vatz Aak. As ech tal naj ileꞌ te Aak: —¿Pap, abꞌisteeꞌ qꞌi vunmooleꞌ uveꞌ ni tal u yoleꞌ?— tiꞌk naj. \m \v 30 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —Ibꞌan unpajul, as el veꞌt chꞌuꞌl umaꞌl u naj tu u Jerusalén tiꞌ ibꞌen tu u Jericó. As ikꞌul naj kaꞌl unqꞌa elqꞌom tu bꞌey. As telqꞌa veꞌt unqꞌa elqꞌomeꞌ unqꞌa tetz najeꞌ skajayil tukꞌ u toksaꞌmeꞌ. As kat ikꞌaxbꞌisa veꞌt kan unqꞌa elqꞌomeꞌ naj. As bꞌiit kuxh jit kam naj taꞌn unqꞌa elqꞌomeꞌ. \m \v 31 As bꞌex paloj umaꞌl oksan iyol tenam vatz Tiixh. As tul til naj vas najeꞌ, as isaji kan kuxh naj. As ikꞌaj tibꞌ naj tu bꞌey. \m \v 32 As bꞌex uloj umaꞌt u tiaal u Leví. As pal kuxh isaji kan naj. As ikꞌaj tibꞌ naj tu bꞌey unpajte. \m \v 33 As bꞌex uloj veꞌt umaꞌt u naj uvaꞌ tzaanaj tu u Samaria. As tul til naj vas najeꞌ uveꞌ kꞌaxbꞌinalike, as itxum veꞌt naj ivatz. \m \v 34 As jetzꞌen veꞌt ok naj skꞌatz. As itzꞌaka veꞌt naj vas najeꞌ taꞌn aceite tukꞌ vino. As ibꞌoch veꞌt naj uveꞌ kꞌaxbꞌinale. As taqꞌ veꞌt jeꞌ naj vas najeꞌ tiꞌ vikaayeꞌ. As teqꞌo veꞌt bꞌen naj tu umaꞌl u vatbꞌal. As ixee veꞌt naj vas najeꞌ. \m \v 35 Ech veꞌt qꞌejal stuul, as teqꞌo veꞌt jeꞌ tzan naj kaꞌvaꞌl puaj vatz tuul uvaꞌ kaꞌvaꞌl qꞌii aqꞌon ijaꞌmil. As taqꞌ veꞌt kan naj te vibꞌaal u vatbꞌaleꞌ. As ech tal naj ileꞌ: «Bꞌan bꞌaꞌnil. La chit eel u najeꞌ. Asoj la asotzsa nimal puaj tiꞌ u najeꞌ, as la aal sve. As in la choon,» tiꞌk u najeꞌ. \m \v 36 ¿As abꞌiste u najeꞌ xoꞌl oxvaꞌl unqꞌa najeꞌ qꞌi uveꞌ imool tibꞌ tukꞌ vas najeꞌ kat ibꞌana uveꞌ kat kꞌaxbꞌisal taꞌn unqꞌa elqꞌomeꞌ?— tiꞌk u Jesús. \m \v 37 Ech tal veꞌt u naj ileꞌ uvaꞌ chusel tibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ: —Aꞌ u najeꞌ uveꞌ kat txumun ivatz u najeꞌ uveꞌ kꞌaxbꞌinalike,— tiꞌk naj. As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —Kuxh veꞌteꞌ. As echat la abꞌaneꞌ echeꞌ uvaꞌ kat ibꞌan u aa Samaria,— tiꞌk u Jesús tal te naj. \s1 Ni toon u Jesús tikabꞌal u Taa tukꞌ u Maꞌl \p \v 38 As tul bꞌen veꞌt u Jesús tu bꞌey, as oon veꞌt Aak tu umaꞌl u koꞌm uvaꞌ jejlikkat umaꞌl u ixoj uvaꞌ Taa. As kat ikꞌul veꞌt ixoj Aak tikabꞌal. \m \v 39 Atik umaꞌl u titzꞌin ixoj uvaꞌ Maꞌl ibꞌii. Tul oon u Jesús tikabꞌal chaꞌma, as kuꞌ u Maꞌleꞌ xonloj vatz Aak tiꞌ tabꞌit ixoj viyol Aakeꞌ. \m \v 40 Pet ech koj u Taaeꞌ, tan aꞌ kuxh u taqꞌon ixojeꞌ nikat titzꞌa. As jetzꞌen veꞌt ok ixoj kꞌatz u Jesús. As ech tal ixoj ileꞌ: —¿Pap, texh yeꞌ kuxh neetzꞌa? Tan yeꞌ niloch in ixoj Maꞌleꞌ. As in kuxh ni veloꞌk tiꞌ u aqꞌoneꞌ. Pet al te ixoj uvaꞌ la iloch in ixoj,— tiꞌk u Taaeꞌ tal te u Jesús. \m \v 41 Ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ te u Taaeꞌ: —Ileꞌ tuk val see, Taa: Tan vaꞌl kuxh apojbꞌeꞌ tiꞌ unqꞌa aqꞌoneꞌ uveꞌ nabꞌaneꞌ. \m \v 42 Pet uveꞌ nibꞌan u Maꞌleꞌ, as aꞌeꞌ uvaꞌ nim talcheꞌ tiꞌ unqꞌa echbꞌubꞌaleꞌ. As yeꞌ la ibꞌaneꞌ uvaꞌ layaap ixoj stiꞌ,— tiꞌk u Jesús. \c 11 \s1 Nichus u Jesús inachpu Tiixh \r Mateo 6.9-15; 7.7-11 \p \v 1 Atik veꞌt u Jesús tu umaꞌl u atinbꞌal tiꞌ inachat Tiixh. As tul tzojpu veꞌt Aak, as ech tal veꞌt umaꞌl vichusulibꞌ Aak ileꞌ ste: —Pap, al sqe uvaꞌ kam kunachat Tiixh echeꞌ kat ibꞌan u Xhuneꞌ te unqꞌa ichusulibꞌeꞌ,— tiꞌk naj te Aak. \m \v 2 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —Ech la etal ileꞌ tul la enach Tiixh: \q1 Kubꞌaal Tiixh, echen axh tu almikaꞌ. \q1 Tiixhla bꞌii chiteꞌ tatin vabꞌiieꞌ. \q1 As ulen veꞌteꞌ tukꞌ u Eejleꞌmeꞌ tiꞌ vatenameꞌ skajayil. \q1 As aꞌ ni qaleꞌ uvaꞌ la abꞌan vatz u txꞌavaꞌeꞌ kam uvaꞌ ni tal aama \q1 echeꞌ uvaꞌ nabꞌan tu almikaꞌeꞌ. \q1 \v 3 Bꞌan bꞌaꞌnil. Aqꞌ vas qechbꞌubꞌaleꞌ uvaꞌ la qechbꞌu jun qꞌii. \q1 \v 4 As sotzsa kupaaveꞌ, Pap, tiꞌ u vaꞌlexheꞌ uveꞌ nu kubꞌan savatz, echeꞌ uveꞌ nu kubꞌaneꞌ, tan nu kusotzsa ipaav u kumooleꞌ uveꞌ ni paavin sukuvatz. \q1 As bꞌan bꞌaꞌnil. Achajpuk kan oꞌ tiꞌ kubꞌen tu u vaꞌlexheꞌ. \q1 Pet la akol oꞌ vatz u txꞌiꞌlanajeꞌ, chaj ex la etaleꞌ,— \m tiꞌk u Jesús. \p \v 5 As tal veꞌt u Jesús unpajte. As ech tal Aak ileꞌ: —Qal bꞌen stiꞌ uvaꞌ at umaꞌl vetetz kꞌultziꞌ uveꞌ la bꞌen etil pokꞌoꞌch aqꞌbꞌal. As ech la etal ileꞌ te naj: «Bꞌan bꞌaꞌnil sve. Unchꞌexu oxvoꞌj unpaan see, \m \v 6 tan kat ulyu veꞌt umaꞌl u vetz kꞌultziꞌ. As naach tzaanalkat naj. As yeꞌl chit unbꞌooj echbꞌubꞌal ati tiꞌ vaqꞌat te naj,» chaj ex la etaleꞌ te vetetz kꞌultziꞌeꞌ. \m \v 7 As yeꞌle taꞌ uvaꞌ ech koj la taleꞌl tzan naj ileꞌ sete: «Yeꞌ kuxh ul akꞌaji ok tzan in, tan chabꞌamal ikolil u kabꞌaleꞌ svaꞌn. As il unqꞌa meꞌal unkꞌaol ileꞌ vatik sunkꞌatz viꞌ chꞌach. As yeꞌ la uch untxakpeꞌ tiꞌ bꞌen vaqꞌat el uveꞌ najaj sve,» chaj koj naj la taleꞌl tzan sete. \m \v 8 As ileꞌ tuk val sete uvaꞌ kꞌuxh yeꞌ la isaꞌ vetetz kꞌultziꞌeꞌ ilakpeꞌ tiꞌ ul taqꞌat sete kam uvaꞌ nejaj ste tiꞌ kuxh uvaꞌ etetz kꞌultziꞌ etibꞌ stukꞌ, as la chit taqꞌ najeꞌ skajayil kam uveꞌ nejaj te naj, aqꞌal uvaꞌ yeꞌ la el ichꞌixubꞌal naj vatz unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ atkat naj. \m \v 9 Estiꞌeꞌ ni val sete, ejajtaj. As la aqꞌpeꞌ sete. Echuktaj. As la elejeꞌ. Etꞌoktaj u tziꞌ kabꞌaleꞌ. As la jajpeꞌ u tziꞌ kabꞌaleꞌ sevatz, \m \v 10 tan abꞌil uvaꞌ la jajon, as la ikꞌuleꞌ. As abꞌil uvaꞌ la chukun, as la ilejeꞌ. As abꞌil uvaꞌ la tꞌokon u tziꞌ kabꞌaleꞌ, as la jajpeꞌ u tziꞌ kabꞌaleꞌ svatz. \m \v 11 As echeꞌ at koj umaj bꞌaala sexoꞌl uvaꞌ la aqꞌon umaj kꞌubꞌ te vitalaj intxaꞌeꞌ, tul la ijaj ipaan ste. As mitaꞌn ichibꞌil txꞌiꞌlatxoo la taqꞌ u bꞌaalaeꞌ te vitalaj intxaꞌeꞌ, tul la ijaj unbꞌooj chibꞌil txay ste. \m \v 12 Asoj la ijaj vikꞌaoleꞌ umaj kꞌolobꞌ, as echeꞌ la koj taqꞌ u bꞌaalaeꞌ umaj ixkabꞌ ste. \m \v 13 Estiꞌeꞌ ni val sete, tan kꞌuxh txꞌiꞌla aama ex, as ootzimal setaꞌn uvaꞌ aꞌ u bꞌaꞌneꞌ netaqꞌ te unqꞌa etalaj intxaꞌeꞌ. ¿As aꞌ kol chit yeꞌl u Kubꞌaal Tiixheꞌ qꞌa uvaꞌ at tu almikaꞌ? Tan la taqꞌ Aak u Tiixhla Espíritu sete, abꞌiste ex uvaꞌ la jajon te Aak,— tiꞌk u Jesús. \s1 Ni talpu tiꞌ u Jesús uvaꞌ aꞌ u Beelzebú ni aqꞌon u tijleꞌm \r Mateo 12.22-30; Marcos 3.20-27 \p \v 14 As ibꞌan tu umaꞌl u qꞌii tul nik teesa u Jesús subꞌul kꞌatz umaꞌl u naj uvaꞌ mem taꞌn u subꞌuleꞌ. Tul maꞌtik tel u subꞌuleꞌ kꞌatz u najeꞌ, as yolon veꞌt naj. As teqꞌo veꞌt taama unqꞌa tenameꞌ tiꞌ uvaꞌ ibꞌaꞌnxisa Aak naj. \m \v 15 Pet atik kaꞌl unqꞌa uxhchil nikat alon tiꞌ Aak uvaꞌ: «Aꞌ vibꞌooqꞌol unqꞌa subꞌuleꞌ uvaꞌ Beelzebú ni aqꞌon tijleꞌm u najeꞌ tiꞌ teesal el unqꞌa subꞌuleꞌ,» tiꞌk chajnaj. \m \v 16 Atik kaꞌt unqꞌa uxhchil uvaꞌ nik ichuk txumbꞌal tiꞌ uvaꞌ la icheesa chajnaj ipaav u Jesús. As ul ijaj chajnaj te Aak uvaꞌ la ikꞌuch Aak umaj nimla bꞌaꞌnil, kꞌuchbꞌal tetz uvaꞌ asoj aꞌ tzaanajkat Aak tu almikaꞌ. \m \v 17 As ootzimalik vitxumbꞌal chajnajeꞌ taꞌn Aak. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —As jankꞌal unqꞌa nimla tenameꞌ, asoj jatxel tibꞌ, as yeꞌl iyol nikꞌul tibꞌ svatzaj. As la kuxh teꞌpisa veꞌt tibꞌ u tenameꞌ. As echat tatin unqꞌa uxhchileꞌ tu umaj kabꞌal, tan asoj yeꞌ la ikꞌul tibꞌ iyol svatzaj, as la kuxh yaneꞌ u tatineꞌ. \m \v 18 Echat kuxh bꞌanel taꞌn u Satanás tukꞌ unqꞌa imooleꞌ, tan asoj jatxel tibꞌ chajnaj svatzaj, as yeꞌle bꞌa bꞌaꞌn koj tatineꞌ. As aꞌ ni valkateꞌ sete, tan tiꞌ uvaꞌ netal sviꞌ uvaꞌ ni veesa el unqꞌa subꞌuleꞌ kꞌatz unqꞌa uxhchileꞌ taꞌn viyakꞌil u Beelzebú uveꞌ netaleꞌ. \m \v 19 Pet asoj ni veesa unqꞌa subꞌuleꞌ taꞌn viyakꞌil u Beelzebú uveꞌ netaleꞌ, ¿as abꞌil qꞌi ni aqꞌon iyakꞌil unqꞌa emooleꞌ tiꞌ teesat el unqꞌa subꞌuleꞌ kꞌatz unqꞌa uxhchileꞌ? Estiꞌeꞌ ni val sete uvaꞌ an chit unqꞌa emooleꞌ tuk alon isuuchil setiꞌ uvaꞌ sotznal ekꞌuꞌl. \m \v 20 Tan asoj nunlaqꞌbꞌa el unqꞌa subꞌuleꞌ taꞌn viyakꞌil u Tiixheꞌ,\f + \fr 11.20 \ft Aꞌ isuuchil unqꞌa yoleꞌ tu yolbꞌal griego: as at isuuchil junun unqꞌa yoleꞌ uvaꞌ ech ni tal ileꞌ: taꞌn u viꞌ iqꞌabꞌ u Tiixheꞌ.\f* as aꞌ texhlal tetzeꞌ uvaꞌ kat okyu veꞌt u tenameꞌ jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ. \m \v 21 As echeꞌ umaj naj uvaꞌ tii tatineꞌ uvaꞌ bꞌanel tuch naj tukꞌ unqꞌa ichꞌichꞌeꞌ tiꞌ ixeep vikabꞌaleꞌ. As kam koj la bꞌanon unqꞌa tetz najeꞌ tu vikabꞌaleꞌ tan chabꞌamal ixeepeꞌ. \m \v 22 Pet tul la ul umaꞌtoj naj uvaꞌ at pal iyakꞌil tiꞌ u najeꞌ, as la ibꞌan u najeꞌ te naj. As la imaa veꞌt naj vichꞌichꞌ najeꞌ tiqꞌabꞌ uveꞌ kꞌujleꞌl ikꞌuꞌl naj stiꞌ. As aꞌ veꞌt u najeꞌ uvaꞌ kat olebꞌ tiꞌ naj la jatxon unqꞌa tetz najeꞌ uveꞌ at tu vikabꞌaleꞌ. \m \v 23 Estiꞌeꞌ ni val sete uvaꞌ abꞌil uveꞌ jit echen sunkꞌatz, as aꞌeꞌ uvaꞌ yeꞌ ni saꞌon in. As abꞌil uveꞌ yeꞌ ni lochon in tiꞌ teqꞌot tzan unqꞌa uxhchileꞌ sunkꞌatz, as eela kuxh stukꞌ uvaꞌ an chiteꞌ ni eesan el unqꞌa uxhchileꞌ sunkꞌatz. \s1 U subꞌul uvaꞌ la qꞌaavik tzan kꞌatz umaj uxhchil \r Mateo 12.43-45 \p \v 24 Tul la el chꞌuꞌl umaꞌl u subꞌul skꞌatz umaj uxhchil, as la kuxh xaan veꞌt u subꞌuleꞌ tu u tzuukin txꞌavaꞌeꞌ tiꞌ ichukat tiꞌlebꞌal. As tul yeꞌ la ilej u tiꞌlebꞌaleꞌ, as ech la tal veꞌt jeꞌ ileꞌ ste: «La qꞌaav in tu u vatinbꞌal uveꞌ kat elkat chꞌuꞌl in,» chaj la taleꞌ. \m \v 25 As tul la oon veꞌt u subꞌuleꞌ, as ech veꞌt tatin u uxhchileꞌ echeꞌ umaj u kabꞌal uvaꞌ eesamal chꞌis stuul as chꞌiꞌumal tiloneꞌ. \m \v 26 As la bꞌen teqꞌo veꞌt tzan u subꞌuleꞌ vujvaꞌt imool uvaꞌ nim talcheꞌ tiꞌ ibꞌanax u vaꞌlexheꞌ. As tul la ok veꞌt u subꞌuleꞌ tukꞌ vimooleꞌ, as la jejebꞌ veꞌt unqꞌa subꞌuleꞌ tu u taanxelal u uxhchileꞌ. As pal chit veꞌt iviꞌ la ibꞌan u uxhchileꞌ tiꞌ uvaꞌ nik ibꞌan bꞌaxa,— tiꞌk u Jesús. \s1 Niyolon u Jesús tiꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ ni niman viyol u Tiixheꞌ \p \v 27 As antelik iyolon u Jesús. As sikꞌin veꞌt umaꞌl u ixoj xoꞌl unqꞌa tenameꞌ. Ech tal ixoj ileꞌ: —Achvebꞌal chit u ixojeꞌ uveꞌ kat itzꞌbꞌaꞌn axh. As kat taqꞌ achꞌuꞌ,— tiꞌk ixoj te u Jesús. \m \v 28 Ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —Kano, an chiteꞌ naaleꞌ. Pet achvebꞌal chit unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ ni abꞌin viyol u Tiixheꞌ. As ninima,— tiꞌk u Jesús. \s1 Nijaj unqꞌa uxhchil umaj kꞌuchbꞌal tetz u tijleꞌm u Jesús \r Mateo 12.38-42 \p \v 29 As aꞌ chit mamaꞌla tenameꞌ nikat imol veꞌt ok tibꞌ kꞌatz u Jesús. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —¡Ech veꞌt vetxumbꞌaleꞌ echeꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ vaꞌlexh vitxumbꞌaleꞌ nibꞌaneꞌ! As nejaj umaj kꞌuchbꞌal tetz u vijleꞌmeꞌ. As echeꞌ la koj kꞌuchpu sete. As aꞌ kuxh uveꞌ la kꞌuchpu sete echeꞌ uvaꞌ kat ibꞌan u Jonás, u qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ. \m \v 30 As ech u kꞌuchbꞌal tetz \sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\sc* tuk unbꞌan sevatz echeꞌ uvaꞌ kat ibꞌan u Jonás vatz unqꞌa aa Nínive. \m \v 31 As abꞌimaleꞌ setaꞌn uvaꞌ ibꞌan u ixoj uvaꞌ ijlenaalike tu u tenam uvaꞌ Sabá, tan tziꞌaꞌn kat tzaakat ixoj tiꞌ ul tabꞌit itxumbꞌal te u ijlenaaleꞌ uvaꞌ Salomón. As tul la ilej u qꞌiieꞌ tiꞌ ibꞌanax isuuchil unqꞌa tenameꞌ skajayil, as antu veꞌt u ixojeꞌ la uli tiꞌ ixochat ex vatz u Tiixheꞌ, tan kꞌuxh at in sexoꞌl, as yeꞌ nesaꞌ etabꞌit vunyoleꞌ. As tul nim valcheꞌ tiꞌ u Salomón. \m \v 32 As echat chit la ibꞌan unqꞌa aa Nínive, tan tul la ilej veꞌt u qꞌiieꞌ tiꞌ ibꞌanax isuuchil unqꞌa tenameꞌ skajayil, as la ul veꞌt unqꞌa aa Nínive tiꞌ ixochat ex vatz u Tiixheꞌ, tan tul kat tal veꞌt u Jonás viyol u Tiixheꞌ ste, as oora chit kat ikꞌaxa veꞌt tibꞌ. Pet ech koj ex, tan kꞌuxh at in sexoꞌl, as yeꞌ nesaꞌ ekꞌaxat etibꞌ. As tul nim valcheꞌ tiꞌ u Jonás. \s1 Niyolon u Jesús tiꞌ umaꞌl u txijubꞌal \r Mateo 6.22-23 \p \v 33 As yeꞌxhebꞌil la mujun umaj xamal uvaꞌ maꞌt imatxleꞌ. As mitaꞌn la oksal jaqꞌ umaj kaaxha. Pet aꞌ la aqꞌaxkat jeꞌ viꞌ u matxbꞌaleꞌ. As abꞌil uvaꞌ la ok tu u kabꞌaleꞌ, as la til u uxhchileꞌ u xamaleꞌ. \m \v 34 As echeꞌ u bꞌaqꞌ evatzeꞌ tan aꞌeꞌ nikꞌuchun kam vetxumbꞌaleꞌ, tan asoj bꞌaꞌn u bꞌaqꞌ evatzeꞌ, as bꞌaꞌneꞌ vetxumbꞌaleꞌ. Pet asoj vaꞌlexh u bꞌaqꞌ evatzeꞌ, as vaꞌlexheꞌ vetxumbꞌaleꞌ. As at veꞌt bꞌen ex tu qꞌej toktoeꞌ tukꞌ vetxumbꞌaleꞌ. \m \v 35 Estiꞌeꞌ tuk val sete, etiltaj jeꞌ etibꞌ, aqꞌal uvaꞌ yeꞌ la bꞌen vetxumbꞌaleꞌ tu u qꞌej toktoeꞌ. \m \v 36 Tan asoj bꞌaꞌn u bꞌaqꞌ evatzeꞌ as yeꞌl ex at bꞌen ex tu u toktoeꞌ tukꞌ vetxumbꞌaleꞌ, as jankꞌal veꞌt vetxumbꞌaleꞌ as bꞌaꞌn veꞌt tatineꞌ echeꞌ nibꞌan u xamaleꞌ tul nitxijun setiꞌ,— tiꞌk u Jesús. \s1 Ni taloꞌk u Jesús vipaav unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ chusel tibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ tukꞌ unqꞌa fariseo \r Mateo 23.1-36; Marcos 12.38-40; Lucas 20.45-47 \p \v 37 As tul yaꞌ veꞌt iyolon u Jesús, as imolo veꞌt umaꞌl u fariseo Aak tiꞌ ibꞌen Aak txꞌaꞌon tikabꞌal naj. As bꞌen veꞌt Aak tiꞌ naj. As ok veꞌt Aak xonloj vatz u meexhaeꞌ. \m \v 38 As tul til veꞌt u fariseo uvaꞌ xonlik u Jesús vatz u meexhaeꞌ, as yan veꞌt tiviꞌ naj, tan yeꞌ kat itxꞌaa Aak iqꞌabꞌ tul kat xeꞌt Aak txꞌaꞌon. \m \v 39 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —As ex fariseo, tan ech bꞌanel etaꞌneꞌ echeꞌ umaj picheel tukꞌ umaj laj uvaꞌ aꞌ kuxh u tiꞌeꞌ nitxꞌaapeꞌ. As tul noonal tuul taꞌn tzꞌil. As ech bꞌan taꞌn vetxumbꞌaleꞌ taꞌn unqꞌa vaꞌlexheꞌ tukꞌ unqꞌa elaqꞌeꞌ uveꞌ nebꞌaneꞌ. \m \v 40 ¡Ex kuxh paasan tzii tukꞌ vetxumbꞌaleꞌ! ¿Ma yeꞌ nepal stuul uvaꞌ aꞌ u Tiixheꞌ cheesan tetz vechiꞌoleꞌ, as Aakeꞌ cheesan tetz vetaanxelaleꞌ unpajte? \m \v 41 Pet ejalputaj vetxumbꞌaleꞌ. As ayaꞌloj chit ekꞌuꞌl la eloch unqꞌa meebꞌaꞌeꞌ. As ech exeꞌ echeꞌ u picheeleꞌ as moj u lajeꞌ uvaꞌ kat txꞌaap u tuuleꞌ bꞌaxa as aꞌn kat txꞌaap u tiꞌeꞌ unpajte. \m \v 42 ¡Pet oyebꞌ chit evatz, ex fariseo! Tan kꞌuxh netaqꞌ umaj xoꞌl laval unqꞌa uschꞌeꞌneꞌ, tukꞌ unqꞌa luutaeꞌ, tukꞌ unqꞌa itzaaeꞌ tu u tostiixheꞌ, as yeꞌ nebꞌan unqꞌa jikla txumbꞌaleꞌ te unqꞌa uxhchileꞌ. As yeꞌ nexoꞌni u Tiixheꞌ. As tul aꞌeꞌ uveꞌ techal la ebꞌaneꞌ. Pet yeꞌ la eyaꞌsa etaqꞌat unqꞌa chikoeꞌ tu u tostiixheꞌ. \m \v 43 ¡As oyebꞌ chit evatz, ex fariseo! Tan netaleꞌ uvaꞌ ex kuxh la xonebꞌ ex tu unqꞌa bꞌaxa xonlebꞌaleꞌ tu u atinbꞌaleꞌ tetz nachbꞌal Tiixh. As tul nexaan tu u kꞌayibꞌaleꞌ, as aꞌ netaleꞌ uvaꞌ techal la oksal eqꞌii taꞌn unqꞌa tenameꞌ. \m \v 44 ¡As oyebꞌ chit evatz, ex fariseo tukꞌ ex uvaꞌ chusel etibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ! Tan ech vetxumbꞌaleꞌ echeꞌ ijulil umaj kamnaj uvaꞌ yeꞌ naꞌl. As kꞌuxh nipal unqꞌa xaoleꞌ stiibꞌa, as yeꞌ nibꞌen ste uvaꞌ mujel kamnaj tzitziꞌ,— tiꞌk u Jesús. \p \v 45 As ech tal veꞌt umaꞌl u naj ileꞌ uvaꞌ chusel tibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ: —Chusul, antu veꞌt oꞌeꞌ taꞌ nayoqꞌ oꞌ tukꞌ vayoleꞌ,— tiꞌk naj. \m \v 46 Ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ unpajte: —¡Oyebꞌ chit evatz, ex uvaꞌ chusel etibꞌ tiꞌ u tzaqꞌiteꞌ uvaꞌ tzꞌibꞌamal kan! Tan nimal unqꞌa yoleꞌ uveꞌ netal te unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ la bꞌanchi. As tul yeꞌxhebꞌil la olebꞌ tiꞌ inimaleꞌ. As mitaꞌn kuxh ex la lochon unbꞌooj unqꞌa uxhchileꞌ tiꞌ inimaleꞌ. \m \v 47 ¡As oyebꞌ chit evatz! Tan nelak unqꞌa bꞌaꞌnla chaj oornoeꞌ uveꞌ mujelkat unqꞌa qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ uvaꞌ kat iyatzꞌ unqꞌa qꞌesla ebꞌaaleꞌ uvaꞌ naꞌytzan. \m \v 48 As tul ech nebꞌaneꞌ, as an kuxh ex ni kꞌuchun uvaꞌ eqꞌomaltel vitxumbꞌal unqꞌa qꞌesla ebꞌaaleꞌ setaꞌn, tan aꞌ unqꞌa qꞌesla ebꞌaaleꞌ kat yatzꞌon unqꞌa qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ. \m \v 49 Pet ootzimalik taꞌn u Tiixheꞌ uvaꞌ ech la ibꞌaneꞌ. Estiꞌeꞌ ech tal Aak ileꞌ: «Tuk unchaj bꞌen kaꞌt unqꞌa qꞌajsan tetz vunyoleꞌ tukꞌ unqꞌa apóstol xoꞌl unqꞌa tenameꞌ. As ati la yatzꞌpi; as ati la tiluli taꞌn unqꞌa tenameꞌ,» tiꞌk Aak. \m \v 50 As ex chiteꞌ at epaav tiꞌ vikamebꞌal unqꞌa qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ uveꞌ kat yatzꞌpi naꞌytzan, \m \v 51 tan aꞌ kat xeꞌtikkat tzan tiꞌ vikamebꞌal u Abel. As kat ul tiꞌ vikamebꞌal u Zacarías uvaꞌ kat yatzꞌpi vatz u tostiixheꞌ kꞌatz u atinbꞌaleꞌ uvaꞌ niyatzꞌpukat unqꞌa txooeꞌ. Estiꞌeꞌ ni val sete uvaꞌ ex chiteꞌ at epaav tiꞌ vikamebꞌal unqꞌa qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ, jankꞌal ex uveꞌ ech vetxumbꞌaleꞌ echeꞌ unqꞌa qꞌesla ebꞌaaleꞌ. \m \v 52 ¡As oyebꞌ chit evatz, ex uvaꞌ chusel etibꞌ tiꞌ u tzaqꞌiteꞌ uvaꞌ tzꞌibꞌamal kan! Tan kat kuxh emuj isuuchil viyol u Tiixheꞌ vatz unqꞌa tenameꞌ. As mitaꞌn ex kat ootzin isuuchil. As nemaj ivatz unqꞌa tenameꞌ tiꞌ uvaꞌ la tootzi isuuchil viyol u Tiixheꞌ,— tiꞌk u Jesús. \p \v 53 As tul kuxh tzojpu u Jesús tiꞌ iyoloneꞌ, as el veꞌt chꞌuꞌl Aak tikabꞌal u fariseo. As kaꞌt unqꞌa fariseo tukꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ chusel tibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ, as ichuk veꞌt chajnaj txumbꞌal tiꞌ Aak, tan ul veꞌt iviꞌ chajnaj tiꞌ uveꞌ tal Aak. As kam kuxh nikat ichꞌoti veꞌt chajnaj te Aak, \m \v 54 tan aꞌ nik tal chajnaj uvaꞌ kam umaj vaꞌlexh la tal Aak tiꞌ icheesal ipaav Aak. As la bꞌen ixoch chajnaj Aak vatz unqꞌa iqꞌesaleꞌ, uvaꞌ nikat taleꞌ. \c 12 \s1 Ni tal u Jesús uvaꞌ yeꞌ la inima unqꞌa ichusulibꞌ Aak viyol unqꞌa fariseo \p \v 1 Aꞌ chit mamaꞌla tenameꞌ nikat imol veꞌt ok tibꞌ kꞌatz u Jesús. As vaꞌl chit ipachꞌat veꞌt tibꞌ toj unqꞌa tenameꞌ kꞌatz Aak. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ te unqꞌa ichusulibꞌeꞌ: —Atoj enachbꞌal vatz vitxumbꞌal unqꞌa fariseo, tan ech vitxumbꞌal chajnajeꞌ echeꞌ u levadura. As okiꞌk vitxumbꞌal chajnajeꞌ teviꞌ, tan kaꞌvatz kuxh chajnaj. \m \v 2 Pet la val sete, tan jankꞌal unqꞌa yoleꞌ uvaꞌ yeꞌxhebꞌil ootzin tetz, as techal la ootzili. As jankꞌal unqꞌa yoleꞌ uvaꞌ mujel, as techal la ootzili. \m \v 3 As jankꞌal unqꞌa yoleꞌ uveꞌ kat emuj etalataꞌ, as la chit el chꞌuꞌl viꞌ saj tiꞌ tabꞌileꞌ. As jankꞌal chit unqꞌa yoleꞌ uveꞌ kat ejasoꞌk te vemooleꞌ viꞌ u kabꞌaleꞌ, as la chit alax viꞌ unqꞌa tenameꞌ. \s1 Ni tal u Jesús uvaꞌ abꞌil la xoꞌvali \r Mateo 10.26-31 \p \v 4 As ileꞌ ni val sete, ex vetz kꞌultziꞌ, as yeꞌ kuxh xoꞌv ex te unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ la olebꞌ tiꞌ eyatzꞌpeꞌ, tan yeꞌxhkam chit umaꞌtoj vaꞌlexh la itxꞌol veꞌt chajnaj ibꞌanat setiꞌ, tul maꞌt ekameꞌ. \m \v 5 Pet ileꞌ tuk val sete uvaꞌ abꞌil la exoꞌva, tan aꞌ kuxh u Tiixheꞌ la exoꞌva, tan jit taꞌn la olebꞌ Aak tiꞌ eyatzꞌpeꞌ. Pet la olebꞌ Aak tiꞌ taqꞌat bꞌen vetaanxelaleꞌ tu u choobꞌal paaveꞌ. Estiꞌeꞌ ni val sete uvaꞌ aꞌeꞌ la xoꞌvali. \p \v 6 As ootzimal setaꞌn uvaꞌ yeꞌxh jatvaꞌl nibꞌenkat oꞌvoꞌj talaj tzꞌikin tul nikꞌayileꞌ, tan oꞌvaꞌl txoo tiꞌ kaꞌvaꞌl u tal puajeꞌ. As echeꞌ la koj sotz umaj txoo skꞌuꞌl u Tiixheꞌ. \m \v 7 Echat kuxh ex unpajte, tan junun unqꞌa xiꞌl eviꞌeꞌ, tan acheleꞌ skajayil taꞌn Aak. Estiꞌeꞌ ni val sete uvaꞌ yeꞌ kuxh xoꞌv ex, tan nim etalcheꞌ vatz u Tiixheꞌ tiꞌ unqꞌa talaj tzꞌikineꞌ skajayil. \s1 Niyolon u Jesús tiꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ la niman Aak \p \v 8 As ileꞌ tuk val sete, tan abꞌil uvaꞌ yeꞌ la xoꞌvi tiꞌ talat tibꞌ uvaꞌ nimamal veꞌt \sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\sc* staꞌn vatz unqꞌa tenameꞌ, as echat la unbꞌan stiꞌ vatz unqꞌa ángel uvaꞌ tetz u Tiixheꞌ. \m \v 9 Pet abꞌil uvaꞌ la teesa tibꞌ sunkꞌatz vatz unqꞌa tenameꞌ, as echat la unbꞌan stiꞌ vatz unqꞌa ángel uvaꞌ tetz u Tiixheꞌ. \p \v 10 As abꞌil uvaꞌ la yoqꞌon \sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\sc*, as la uch isotz ipaav u uxhchileꞌ. Pet asoj abꞌil la yoqꞌon tiꞌ u Tiixhla Espíritu, as yeꞌl ipaav u uxhchileꞌ la sotz veꞌteꞌ. \p \v 11 As tul la txeypik bꞌen ex tu umaj atinbꞌaleꞌ tetz nachbꞌal Tiixh, as vatz unqꞌa bꞌanol tetz isuuchil unqꞌa tenameꞌ, as moj vatz unjoltu unqꞌa bꞌaal tenameꞌ tiꞌ icheesal epaav, as xaaniꞌk kuxh etaama tiꞌ uvaꞌ kam la etaleꞌ tiꞌ eqꞌalat etibꞌ, \m \v 12 tan aꞌ u Tiixhla Espíritu la alon sete uvaꞌ kam la etaleꞌ tu u qꞌiieꞌ,— tiꞌk u Jesús. \s1 Niyolon u Jesús tiꞌ umaꞌl u txꞌioliqꞌii \p \v 13 As ech tal veꞌt umaꞌl u naj ileꞌ xoꞌl unqꞌa tenameꞌ te u Jesús: —Chusul, bꞌan bꞌaꞌnil. Al te u vatzikeꞌ uvaꞌ la taqꞌ naj unvaatzil tiꞌ u txꞌavaꞌeꞌ, uvaꞌ kat taqꞌ kan vunbꞌaaleꞌ— tiꞌk naj. \m \v 14 Ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Ileꞌ tuk val see, tan jit vetzeꞌ uvaꞌ la unbꞌan esuuchil tiꞌ unjatxat vetxꞌavaꞌeꞌ,— tiꞌk Aak. \m \v 15 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ te unqꞌa tenameꞌ: —Etiltaj jeꞌ etibꞌ. Aꞌiniꞌk kuxh u txꞌiibꞌal qꞌiieꞌ la etoksa etaama stiꞌ, tan jit tiꞌ imolat imaas txꞌiibꞌal qꞌii atkat umaj uxhchil vatz u txꞌavaꞌeꞌ,— tiꞌk u Jesús. \m \v 16 As tal veꞌt u Jesús umaꞌt u kꞌuchuvatz. Ech tal Aak ileꞌ: —Atik umaꞌl u txꞌioliqꞌii uvaꞌ mamaꞌla itxꞌavaꞌ atike. As mamaꞌla chikoeꞌ kat imola. \m \v 17 As ech tal veꞌt jeꞌ ileꞌ ste: «¿Kameꞌ qꞌi tuk unbꞌaneꞌ? Tan yeꞌle taꞌ vunkꞌuayeꞌ tuk tzꞌajoj tiꞌ unkolat vunchikoeꞌ skajayil. \m \v 18 Pet kat ulyu veꞌt sunkꞌuꞌl kam uveꞌ tuk unbꞌaneꞌ, tan tuk veꞌpu vunkꞌuayeꞌ. As la unlak veꞌt umaꞌte uvaꞌ nim veꞌteꞌ. As aꞌ la unkolkat unqꞌa unchikoeꞌ skajayil tukꞌ unjoltu unqꞌa vetzeꞌ. \m \v 19 As tul la bꞌaꞌnxi, as la val veꞌt jeꞌ sve uvaꞌ: –Cheel la iꞌl veꞌt vaama, tan yeꞌ saach unqꞌa vetzeꞌ kat unkollu veꞌteꞌ. As nimal veꞌt yaabꞌ tuk itxꞌol veꞌteꞌ. As la txꞌaꞌn in; la ukꞌaꞌ in; la chiibꞌ veꞌt in sbꞌenameen,– chaj in la valeꞌ,» tiꞌk u txꞌioliqꞌiieꞌ. \m \v 20 Pet ech ul tal veꞌt u Tiixh ileꞌ te naj: «¡Axh kuxh paasan tzii, tan cheel tu u aqꞌbꞌaleꞌ tuk kamoj axh! As jankꞌal unqꞌa eetzeꞌ uveꞌ kat akola as jit eetzeꞌ tuk ibꞌaneꞌ,» tiꞌk u Tiixheꞌ tal te u txꞌioliqꞌiieꞌ. \m \v 21 As ech nibꞌan unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ aꞌ kuxh u txꞌiibꞌal qꞌiieꞌ ni titzꞌa vatz u txꞌavaꞌeꞌ. As jit u bꞌaꞌneꞌ nichukeꞌ vatz u Tiixheꞌ,— tiꞌk u Jesús. \s1 Ni chusun u Jesús tiꞌ uvaꞌ yeꞌ la xaan taama unqꞌa meꞌal ikꞌaol u Tiixheꞌ \r Mateo 6.25-34 \p \v 22 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ te unqꞌa ichusulibꞌeꞌ: —Ileꞌ tuk val sete, tan yeꞌ exaansa etaama tiꞌ uvaꞌ kam la etechbꞌu tiꞌ etatineꞌ vatz u txꞌavaꞌeꞌ, as mitaꞌn tiꞌ unqꞌa etoksaꞌmeꞌ uvaꞌ kam la etoksaꞌmi, \m \v 23 tan nim talcheꞌ vetiichajileꞌ tiꞌ vetechbꞌubꞌaleꞌ. As nim talcheꞌ vechiꞌoleꞌ tiꞌ vetoksaꞌmeꞌ. \m \v 24 As etitzꞌataj unqꞌa jooeꞌ, tan kꞌuxh yeꞌl txoo ni taveꞌ, as mitaꞌn yeꞌl txoo ni pitxꞌoneꞌ, as kꞌuxh yeꞌl ikꞌuay txoo ati, as aꞌ u Tiixheꞌ uvaꞌ echen tu almikaꞌ ni aqꞌon techbꞌubꞌal txoo. ¿As aꞌ kol chit yeꞌl veꞌt ex qꞌa? Tan nim etalcheꞌ tiꞌ unqꞌa tzꞌikineꞌ. \m \v 25 As yeꞌl umaj ex la koj olebꞌ ex tiꞌ echꞌiisat etxakebꞌeꞌ tukꞌ kaꞌvaꞌtoj kꞌuchbꞌal, kꞌuxh la exaansa etaama stiꞌ. \m \v 26 Estiꞌeꞌ la val sete, asoj yeꞌ la olebꞌ ex tiꞌ unqꞌa veeꞌ tzꞌup kuxhtuꞌ, ¿as kam qꞌi uveꞌ vaꞌl kuxh exaansat etaama tiꞌ unjoltu unqꞌa veeꞌ vatz u txꞌavaꞌeꞌ? \m \v 27 As etitzꞌataj unqꞌa xuꞌmeꞌ, tan vaꞌl chit tachaꞌvin ichꞌiieꞌ. As echeꞌ nu koj taqꞌonveꞌ. As mitaꞌn nichemoneꞌ. Pet tuk val sete, tan mitaꞌn kuxh u ijlenaal Salomón kat lejon ivejat tibꞌ tukꞌ u toksaꞌmeꞌ tiꞌ unqꞌa xuꞌmeꞌ, as kꞌuxh xoꞌvebꞌalik kuxh naj tiꞌ ivejat tibꞌ. \m \v 28 As ileꞌ tuk val sete, asoj u Tiixheꞌ ni bꞌanon uvaꞌ achaꞌv ichꞌii unqꞌa kꞌuacheꞌ uveꞌ at vatz u chaqꞌaalaeꞌ cheel as qꞌejal la sutil bꞌen tu xamal, ¿as aꞌ kol chit yeꞌ la ibꞌan Aak qꞌa sete tiꞌ elochpeꞌ, ex uvaꞌ bꞌiil kuxh u kꞌujlebꞌal ekꞌuꞌleꞌ tiꞌ Aak? \m \v 29 As yeꞌ kuxh exaansa etaama tiꞌ uvaꞌ kam la etechbꞌu moj kam la etukꞌa. As yeꞌ kuxh el etaama stiꞌ, \m \v 30 tan aꞌ kuxheꞌ ni xaansan taama unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ yeꞌ ni niman u Tiixheꞌ. Pet ech koj ex, tan ootzimaleꞌ taꞌn u Kubꞌaal Tiixheꞌ kam uvaꞌ nisaꞌvit setiꞌ. \m \v 31 Pet etoksataj etaama tiꞌ u Tiixheꞌ, ex uvaꞌ at veꞌt ok ex xoꞌl u tenameꞌ uvaꞌ at jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ. As Aakeꞌ la aqꞌon veꞌt unqꞌa veeꞌ skajayil sete kam uvaꞌ nisaꞌvit setiꞌ. \s1 Ni chusun u Jesús tiꞌ unqꞌa txꞌiibꞌal qꞌiieꞌ \r Mateo 6.19-21 \p \v 32 As yeꞌ kuxh xoꞌv ex, uvaꞌ ech exeꞌ talaj kaneeroꞌ. As kꞌuxh kaꞌl kuxh ex, as at veꞌt ok ex xoꞌl u tenameꞌ uvaꞌ at jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ, as ayaꞌl chit ikꞌuꞌl Aak tiꞌ taqꞌat etijleꞌm tiꞌ uvaꞌ la etil isuuchil unqꞌa tenameꞌ. \m \v 33 Pet ekꞌayitaj unqꞌa etetzeꞌ. As etaqꞌtaj vijaꞌmileꞌ te unqꞌa meebꞌaꞌeꞌ. Asoj ech la ebꞌaneꞌ tiꞌ emolat unqꞌa nimla bꞌaꞌnileꞌ tu almikaꞌ echeꞌ imolax puaj tu umaj kolbꞌal, tan aꞌeꞌ yeꞌ la yani. As yeꞌxhebꞌil la elqꞌan. As yeꞌ la pokꞌti, tan aꞌ nekolkat tu almikaꞌ. \m \v 34 As katil uvaꞌ nemolkat unqꞌa etetzeꞌ, as tzitziꞌeꞌ netoksakat etaama. \s1 Ni tal u Jesús uvaꞌ la ibꞌan unqꞌa uxhchil tucheꞌ tiꞌ u tulebꞌal Aakeꞌ unpajte \p \v 35 As ebꞌantaj chit etuch sqꞌiil as aqꞌbꞌal echeꞌ umaj uxhchil uvaꞌ matxel chit vixamaleꞌ staꞌn. \m \v 36 As ech la ebꞌaneꞌ echeꞌ nibꞌan kaꞌl unqꞌa kꞌam, tul la itxꞌebꞌ tul u bꞌaal aqꞌoneꞌ uvaꞌ bꞌex tu umaj nimla qꞌii tiꞌ teqꞌot tibꞌ umaj meꞌal ikꞌaol umaj uxhchil. As tul la itꞌok u bꞌaal aqꞌoneꞌ u tziꞌ kabꞌaleꞌ, as oora la jajpu u tziꞌ kabꞌaleꞌ svatz taꞌn unqꞌa ikꞌameꞌ. \m \v 37 As achvebꞌal chit unqꞌa kꞌameꞌ la ibꞌaneꞌ asoj bꞌanel tucheꞌ tiꞌ ikꞌulpu veꞌt u bꞌaal aqꞌoneꞌ, tul la uli, tan aal la ibꞌan veꞌt u bꞌaal aqꞌoneꞌ tucheꞌ. As la xonbꞌaꞌl veꞌt unqꞌa kꞌameꞌ vatz u meexhaeꞌ. As aꞌ veꞌt u bꞌaal aqꞌoneꞌ la aqꞌon veꞌt ok unqꞌa techbꞌubꞌal unqꞌa kꞌameꞌ. \m \v 38 As kꞌuxh kam kuxh qꞌiil la ul u bꞌaal aqꞌoneꞌ, kꞌuxh pokꞌoꞌch aqꞌbꞌal as kꞌuxh txanti isajbꞌeꞌ tul la uli, as chiibꞌebꞌal chit tatin unqꞌa kꞌameꞌ la ibꞌaneꞌ asoj txꞌebꞌel tul u bꞌaal aqꞌoneꞌ staꞌn. \p \v 39 As palojtaj ex tu unqꞌa yoleꞌ uvaꞌ ni val sete, tan asoj la tootzi u bꞌaal kabꞌaleꞌ uvaꞌ kam qꞌiil la ul u elqꞌomeꞌ tiꞌ tok tu u kabꞌaleꞌ, as echeꞌ la koj taqꞌ kan naj vikabꞌaleꞌ vatz u elqꞌomeꞌ. \m \v 40 Estiꞌeꞌ ni val sete, ebꞌantaj chit etucheꞌ, tan aꞌ chiteꞌ yeꞌl sekꞌuꞌl tul uvaꞌ la ul \sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\sc* unpajte,— tiꞌk u Jesús. \s1 Niyolon u Jesús tiꞌ umaꞌl u kꞌam uveꞌ yeꞌ nik itxꞌebꞌoneꞌ tiꞌ tul u bꞌaal aqꞌoneꞌ \r Mateo 24.45-51 \p \v 41 As ech tal veꞌt u Luꞌ ileꞌ te u Jesús: —¿Pap, ma sqe kuxh kat aalkat u kꞌuchuvatzeꞌ? ¿Pet moj te unqꞌa uxhchileꞌ unpajte?— tiꞌk u Luꞌeꞌ. \m \v 42 Ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —As ech la ebꞌaneꞌ echeꞌ umaj kꞌam uvaꞌ kꞌujleꞌl ikꞌuꞌl u bꞌaal aqꞌoneꞌ stiꞌ, tan jik chit ni taqꞌonvu naj. As aꞌ najeꞌ uvaꞌ la ikꞌujbꞌaꞌ kan u bꞌaal aqꞌoneꞌ tiꞌ tilat unqꞌa tetzeꞌ. As najeꞌ la ilon uvaꞌ ma at techbꞌubꞌal unqꞌa kꞌameꞌ jun qꞌii. \m \v 43 As tul la ul veꞌt vibꞌaal u aqꞌoneꞌ, as achvebꞌal chit tatin u kꞌameꞌ asoj jik chit kat inima naj u yoleꞌ. \m \v 44 As jik chit tuk val sete, tan la toksa veꞌt u bꞌaal aqꞌoneꞌ u kꞌameꞌ ilol tetz unqꞌa tetzeꞌ skajayil. \m \v 45 Pet asoj paasan tzii u ilol tetz unqꞌa kꞌameꞌ la ibꞌaneꞌ, as ech la tal jeꞌ naj ileꞌ ste: «Yeꞌl u bꞌaal aqꞌoneꞌ la ul cheel,» chaj naj la taleꞌ. As la xeꞌt naj tiꞌ iqꞌosax unqꞌa tetz kꞌamileꞌ, kꞌuxh ixoj as kꞌuxh naj. As la txꞌaꞌn naj; as la ukꞌaꞌ naj; as la qꞌabꞌan naj. \m \v 46 As tul aꞌ la ul veꞌt u bꞌaal aqꞌoneꞌ tu u qꞌiieꞌ uvaꞌ yeꞌ ni titzꞌa naj uvaꞌ la ul u bꞌaal aqꞌoneꞌ, tan yeꞌ tootzaj naj uvaꞌ kam oora as kam qꞌiil la ul u bꞌaal aqꞌoneꞌ. As xoꞌvebꞌal chit iqꞌospu veꞌt naj taꞌn u bꞌaal aqꞌoneꞌ. As ech ibꞌen veꞌt naj xoꞌl unqꞌa paasan tziieꞌ taꞌn u bꞌaal aqꞌoneꞌ. \m \v 47 Tan abꞌiste u kꞌameꞌ uvaꞌ alel veꞌt kan u taqꞌoneꞌ ste as yeꞌ kat ibꞌana, as la ul iqꞌos veꞌt u bꞌaal aqꞌoneꞌ, tan yeꞌ kat inima uvaꞌ kat alpu ste, tan yeꞌ kat til isuuchil u aqꞌoneꞌ. \m \v 48 Pet ech koj umaꞌt u kꞌameꞌ uveꞌ yeꞌ ootzimal staꞌn kam uveꞌ alel kan taꞌn u bꞌaal aqꞌoneꞌ, tan asoj la ipaasa tzii, as bꞌiil kuxh la qꞌospu veꞌteꞌ, kꞌuxh tetz chittuꞌ uvaꞌ la qꞌospi tiꞌ uveꞌ kat ibꞌana. Tan abꞌil uvaꞌ nimal itxumbꞌal kat taqꞌ u Tiixheꞌ tiꞌ tootzit viyol Aakeꞌ, as nitxꞌebꞌ Aak uvaꞌ nimal bꞌaꞌnil la ibꞌan u uxhchileꞌ tukꞌ vibꞌii Aakeꞌ. \s1 Niyolon u Jesús uvaꞌ ni tok ixoꞌl unqꞌa uxhchil tukꞌ unqꞌa tatineꞌ \r Mateo 10.34-36 \p \v 49 As tuk val sete, tan kat ul in tiꞌ uvaꞌ la xeꞌt u Tiixheꞌ tiꞌ ibꞌanat isuuchil unqꞌa tenameꞌ as tiꞌ tok unqꞌa tenameꞌ tu kꞌaxkꞌo tiꞌ vipaaveꞌ echeꞌ ikuꞌ chꞌuꞌl umaj xamal vatz u txꞌavaꞌeꞌ. As aꞌ nunsaꞌ uvaꞌ kat koj oypiya. \m \v 50 Pet vaꞌl chit ichꞌoꞌn u vaanxelaleꞌ, tan tuknal chit unpalebꞌe u kꞌaxkꞌoeꞌ. As techal chit tuk untzojpisa. \m \v 51 As kamal netitzꞌa uvaꞌ kat ul in tiꞌ uvaꞌ bꞌaꞌn tatin unqꞌa uxhchileꞌ svatzaj vatz u txꞌavaꞌeꞌ, as tul yeꞌle tan aal tuk okoj veꞌt ixoꞌl. \m \v 52 Tan tuknal chit ijatx tibꞌ ivatz oꞌvaꞌl unqꞌa uxhchileꞌ tu umaj kabꞌal. As sviꞌ kuxhtuꞌ la okkat ixoꞌl, tan kꞌuxh oxvaꞌl unqꞌa uxhchileꞌ la ikꞌul tibꞌ iyol sviꞌ, as yeꞌ la ikꞌul tibꞌ iyol tukꞌ kaꞌvaꞌte. \m \v 53 As at unqꞌa bꞌaalaeꞌ tuk okoj ixoꞌl tukꞌ unqꞌa ikꞌaoleꞌ; as at unqꞌa kꞌaolaeꞌ tuk okoj ixoꞌl tukꞌ vibꞌaaleꞌ; as at unqꞌa txutxaeꞌ tuk okoj ixoꞌl tukꞌ u taleꞌ; as at unqꞌa tal u txutxaeꞌ tuk okoj ixoꞌl tukꞌ vitxutxeꞌ; as at unqꞌa alibꞌaeꞌ tuk okoj ixoꞌl tukꞌ u talibꞌeꞌ,— tiꞌk u Jesús. \s1 Niyolon u Jesús uvaꞌ yeꞌ nibꞌen te unqꞌa tenam kam uveꞌ ni tuch xoꞌl \r Mateo 16.1-4; Marcos 8.11-13 \p \v 54 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ xoꞌl unqꞌa tenameꞌ: —Tul uvaꞌ netil itxakpu u suutzꞌeꞌ tibꞌenebꞌal u qꞌiieꞌ, as ech netal ileꞌ: «La ul jabꞌal sqꞌejal,» chꞌex netaleꞌ. As ni tul u jabꞌaleꞌ. \m \v 55 As tul nenach itzaa u kajiqꞌeꞌ tu u bꞌenabꞌal kajiqꞌeꞌ, as netaleꞌ uvaꞌ: «Tuk eloj veꞌt saqꞌi,» chꞌex netaleꞌ. As nitel saqꞌi. \m \v 56 ¡Ex kuxh kaꞌvatz tukꞌ vetxumbꞌaleꞌ! Tan nepal stuul kam uveꞌ tuk uchoj vatz u txꞌavaꞌeꞌ as vatz u almikaꞌeꞌ. ¿As kam qꞌi uveꞌ yeꞌ nepal tu uveꞌ ni tuch sexoꞌl cheel? \s1 Niyolon u Jesús tiꞌ iyaꞌlut tibꞌ unqꞌa uxhchileꞌ tiꞌ ibꞌanat u bꞌaꞌneꞌ svatzaj \r Mateo 5.25-26 \p \v 57 As bꞌaꞌneꞌ uvaꞌ la pal ex stuul tiꞌ ebꞌanat u jikla txumbꞌaleꞌ uveꞌ bꞌaꞌn vatz u Tiixheꞌ. \m \v 58 Tan asoj at umaj uxhchil uvaꞌ ni tal ixochon setiꞌ vatz u bꞌanol isuuchil unqꞌa tenameꞌ, as tul yeꞌxnaj oon ex vatz u bꞌanol isuuchil unqꞌa tenameꞌ, as la eyol tukꞌ u uxhchileꞌ uveꞌ ni alon ixochat ex aqꞌal uvaꞌ la isotzsa tibꞌ epaav sevatzaj, tan asoj yeꞌle, as techal chit la ok veꞌt ex vatz u bꞌanol isuuchil unqꞌa tenameꞌ. As la aqꞌax veꞌt ok ex tiqꞌabꞌ u xeen tetz u kaarsaeꞌ. As la juplik veꞌt ok ex tu u kaarsaeꞌ. \m \v 59 As tuk val sete, tan yeꞌl exeꞌ la el chꞌuꞌl ex tu u kaarsaeꞌ. Pet lanal chit echoo skajayil, jatvaꞌl uvaꞌ la ijaj u bꞌanol isuuchil unqꞌa tenameꞌ sete,— tiꞌk u Jesús. \c 13 \s1 Ni tal u Jesús uvaꞌ la ijalpu unqꞌa uxhchileꞌ vitxumbꞌaleꞌ tiꞌ u vaꞌlexheꞌ uvaꞌ nibꞌaneꞌ \p \v 1 As an chit tu unqꞌa qꞌiieꞌ, as tal veꞌt kaꞌl unqꞌa uxhchil te Aak uvaꞌ iyatzꞌ unqꞌa isol u Pilato kaꞌl unqꞌa aa Galilea tul nik iyatzꞌ unqꞌa uxhchileꞌ unqꞌa txooeꞌ uveꞌ nitzꞌeꞌsal vatz u Tiixheꞌ. \m \v 2 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —¿Ma aꞌ netaleꞌ uvaꞌ nim chit ipaav chajnaj tiꞌ joltu unqꞌa aa Galilea? ¿As ma estiꞌeꞌ kat yatzꞌax veꞌt chajnaj uvaꞌ netaleꞌ? \m \v 3 ¡Yeꞌle taꞌ! Pet tuk val sete, tan asoj yeꞌ la ekꞌaxa etibꞌ tiꞌ vepaaveꞌ vatz u Tiixheꞌ, as echat kuxh la ebꞌaneꞌ echeꞌ unqꞌa uxhchileꞌ unpajte. \m \v 4 ¿As moj ech netitzꞌa tiꞌ vaaxajlavat unqꞌa najeꞌ uvaꞌ kat kam jaqꞌ u tzꞌajeꞌ uvaꞌ kat kuꞌ tu u Siloé? ¿As ma at pal ipaav chajnaj tiꞌ unjoltu unqꞌa uxhchileꞌ tu u Jerusalén uvaꞌ netaleꞌ? ¿As ma estiꞌeꞌ kat kam chajnaj? \m \v 5 ¡Yeꞌle taꞌ! Pet ileꞌ tuk val sete, tan asoj yeꞌ la ekꞌaxa etibꞌ tiꞌ vepaaveꞌ vatz u Tiixheꞌ, as echat kuxh la ebꞌaneꞌ echeꞌ uveꞌ kat ibꞌan chajnaj,— tiꞌk u Jesús. \s1 U kꞌuchuvatz tiꞌ umaꞌl u tzeꞌ uvaꞌ yeꞌl ivatz \p \v 6 As tal veꞌt u Jesús umaꞌt u kꞌuchuvatz ech ileꞌ: —Atik umaꞌl u naj uvaꞌ avamalik umaꞌl u tzeꞌ staꞌn uvaꞌ higuera. As bꞌex til veꞌt naj u tzeꞌeꞌ xoꞌl unqꞌa ichikoeꞌ, tan kamal atik veꞌt ivatz tzeꞌ uvaꞌ nikat tal naj. Tul oon naj xeꞌ toj tzeꞌ, as yeꞌlik chit umaj ivatz tzeꞌ atike. \m \v 7 As ech tal veꞌt naj ileꞌ te vikꞌameꞌ uveꞌ nik josqꞌin u ixoꞌl unqꞌa chikoeꞌ: «As kat ibꞌanlu oxvaꞌx yaabꞌ vuleꞌ tiꞌ unchukat ivatz u tzeꞌeꞌ. As yeꞌl umaj ivatz tzeꞌ unlejeꞌte. Pet tzokꞌpoj el u tzeꞌeꞌ, tan ¿kam chaj itxaꞌk tzeꞌ uvaꞌ la kuxh atin tzeꞌ tu vuntxꞌavaꞌeꞌ? As tul yeꞌl tzeꞌ ni vatzineꞌ,» tiꞌk u bꞌaal txꞌavaꞌeꞌ. \m \v 8 As ech tal veꞌt u kꞌam ileꞌ te u bꞌaal txꞌavaꞌeꞌ: «Pap, il chit umaꞌtoj yaabꞌ. As tuk unjosqꞌi tzeꞌ. As tuk voksa qꞌiꞌaꞌn xeꞌ toj tzeꞌ. \m \v 9 As kamal la vatzin veꞌt tzeꞌ. Asoj yeꞌle, as aꞌn la tzokꞌax veꞌt el tzeꞌ,» tiꞌk u kꞌameꞌ tal veꞌt te u bꞌaal txꞌavaꞌeꞌ,— tiꞌk u Jesús. \s1 Nibꞌaꞌnxisa u Jesús umaꞌl u ixoj uvaꞌ kꞌoroꞌxhin tibꞌ taꞌn chꞌoꞌm \p \v 10 Tu umaꞌl u xeem qꞌii, as nikat ichusun u Jesús tu umaꞌl u atinbꞌaleꞌ tetz nachbꞌal Tiixh. \m \v 11 As atik ok umaꞌl u ixoj tzitziꞌ uvaꞌ vaaxajlavaxnik yaabꞌ ichꞌoꞌn ixoj, tan chabꞌamal chit ikꞌolax ixoj taꞌn umaꞌl u subꞌul. As yeꞌl ixoj nikat itxꞌol veꞌt iyuꞌbꞌaꞌt tibꞌ. \m \v 12 Tul til veꞌt u Jesús u ixojeꞌ, as imolo veꞌt tzan Aak. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ te ixoj: —Ixoj, kat bꞌaꞌnxiy axh. Kat elyu u chꞌoꞌmeꞌ sakꞌatz,— tiꞌk Aak. \m \v 13 As taqꞌ veꞌt jeꞌ u Jesús iqꞌabꞌ tiꞌ ixoj. As yak kuxh ijikbꞌaꞌ veꞌt tibꞌ ixoj. As toksa veꞌt ixoj iqꞌii u Tiixheꞌ. \m \v 14 U najeꞌ uveꞌ viqꞌesal u atinbꞌaleꞌ tetz nachbꞌal Tiixh as tul til naj uvaꞌ nikat ibꞌaꞌnxisa u Jesús umaꞌl u ixoj tu u xeem qꞌiieꞌ, as ul veꞌt iviꞌ naj. As ech tal veꞌt naj ileꞌ te unqꞌa tenameꞌ: —At vaajil qꞌii uvaꞌ la uch etaqꞌonveꞌ. As aꞌ qꞌiieꞌ la uch etuleꞌ tiꞌ ebꞌaꞌnxisaleꞌ. Pet yeꞌ la uchi uvaꞌ la bꞌaꞌnxisal ex tu u xeem qꞌiieꞌ,— tiꞌk naj. \m \v 15 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ te naj: —¡Ex chit kaꞌvatz tukꞌ veyoleꞌ! ¿Ma yeꞌ netex esaapu umaj vevaakaxheꞌ moj vekaayeꞌ tu u xeem qꞌiieꞌ tiꞌ bꞌen etaqꞌat tukꞌaꞌ txoo? \m \v 16 ¿As ma yeꞌ la uch ibꞌaꞌnxisal u ixojeꞌ bꞌa vatz u chꞌoꞌmeꞌ tu u xeem qꞌiieꞌ uveꞌ netaleꞌ? Tan tiaal u Abraham taꞌ ixoj. As kat ibꞌanlu vaaxajlavax yaabꞌ uvaꞌ kꞌalel kuxh ixoj taꞌn u Satanás,— tiꞌk u Jesús. \m \v 17 As tul tabꞌi veꞌt unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ nichꞌoꞌn taama tiꞌ u Jesús, as chꞌixvu kuxh veꞌt chajnaj vatz Aak. Pet vaꞌlik chit itxuqꞌtxun veꞌt unqꞌa tenameꞌ, tiꞌ Aak, tan tiꞌ uvaꞌ yeꞌ saach unqꞌa bꞌaꞌnileꞌ uvaꞌ kat ibꞌan Aak. \s1 U kꞌuchuvatz tiꞌ umaj u iia tetz u mostasa uvaꞌ utzꞌ kuxhtuꞌ \r Mateo 13.31-32; Marcos 4.30-32 \p \v 18 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —Tuk val isuuchil sete tiꞌ uvaꞌ kam tok u tenameꞌ jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ. \m \v 19 Tan ech inaꞌ vitenam Aakeꞌ echeꞌ uvaꞌ kat ibꞌan u iiaeꞌ tetz u mostaza uvaꞌ bꞌex tava umaꞌl u naj tu vitxꞌavaꞌeꞌ. As nim chit kat oonkat tzeꞌ tul kat chꞌii veꞌteꞌ. As kat ibꞌan veꞌt unqꞌa tzꞌikineꞌ isok viꞌ unqꞌa iqꞌabꞌ tzeꞌeꞌ,— tiꞌk u Jesús. \s1 Ni tal u Jesús umaꞌt u kꞌuchuvatz tiꞌ u levadura \r Mateo 13.33 \p \v 20 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —As u tenameꞌ uvaꞌ at jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ, as ech ipaxit tibꞌeꞌ xoꞌl unqꞌa tenameꞌ \m \v 21 echeꞌ ipaxit bꞌen tibꞌ u levadura uvaꞌ kat toksa umaꞌl u ixoj xoꞌl oxvaꞌl paabꞌal u harina. As kat ipaxi veꞌt bꞌen tibꞌ u levadura xoꞌl viqꞌotil u paaneꞌ. As kat sipkꞌu veꞌt skajayil,— tiꞌk Aak. \s1 Ni chusun u Jesús tiꞌ umaꞌl u tziꞌ kabꞌal \r Mateo 7.13-14, 21-23 \p \v 22 As tul aalik ibꞌen u Jesús tu u Jerusalén, as pal ichus kan Aak u bꞌaꞌnla yoleꞌ te unqꞌa uxhchileꞌ tulaj unqꞌa tenameꞌ as tukꞌ tulaj unqꞌa talaj tenameꞌ. \m \v 23 As ech tal veꞌt umaꞌl u naj ileꞌ te Aak: —¿Pap, ma yeꞌxh jankꞌal unqꞌa uxhchileꞌ bꞌa la ok tu almikaꞌ?— tiꞌk naj. Ech tal veꞌt Aak ileꞌ: \m \v 24 —Eyaꞌlutaj chit etibꞌ tiꞌ etok tu u tziꞌ kabꞌaleꞌ uveꞌ chꞌoo kuxh ivatz, tan ileꞌ la val sete uvaꞌ nimal unqꞌa tenameꞌ la tal tokeꞌ. As yeꞌ la uch tokeꞌ, \m \v 25 tan tul uvaꞌ la txakpu veꞌt u bꞌaal kabꞌaleꞌ tiꞌ ijupat u tziꞌ kabꞌaleꞌ, as unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ at kan tiꞌ kabꞌal, as la sikꞌin veꞌteꞌ. As ech la tal ileꞌ: «¡Bꞌan bꞌaꞌnil, pap! ¡Jajoꞌk oꞌ!» chaj la taleꞌ. As: «Yeꞌ vootzaj ex; as yeꞌ vootzaj kat tzaanajkat ex,» chaj u bꞌaal kabꞌaleꞌ la taleꞌl tzan. \m \v 26 As ech la etal veꞌt ok ileꞌ: «¡Pap, oꞌeꞌ kat txꞌaꞌn oꞌ sakꞌatz; as kat ukꞌaꞌ oꞌ sakꞌatz! ¡As sukuxoꞌl kat chusunkat axh tulaj unqꞌa bꞌeyeꞌ!» chaj veꞌt unqꞌa tenameꞌ la taleꞌ. \m \v 27 Pet ech la tal veꞌt el tzan u bꞌaal kabꞌal ileꞌ sete: «Kat vallu sete uvaꞌ yeꞌ vootzaj ex as yeꞌ vootzaj katil tzaanajkat ex. Pet jetzꞌenoj el ex sunvatz, jankꞌal ex uvaꞌ ni bꞌanon u vaꞌlexheꞌ,» chaj veꞌt u bꞌaal kabꞌaleꞌ la taleꞌ. \m \v 28 As tul la etil veꞌt u Abraham, tukꞌ u Isaac, tukꞌ u Jacob, as tukꞌ unjoltu unqꞌa qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ uvaꞌ at veꞌt ok xoꞌl u tenameꞌ uvaꞌ at jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ, as la oqꞌ veꞌt ex. As la ikꞌux veꞌt tibꞌ etee, tan yeꞌl veꞌt etokebꞌal kꞌatz Aak. \m \v 29 As katil kuxh la tzaakat unjoltu unqꞌa tenameꞌ vatz u txꞌavaꞌeꞌ tiꞌ ikꞌulat tibꞌ. As la xonebꞌ veꞌteꞌ tiꞌ itxꞌaꞌn xoꞌl u tenameꞌ uvaꞌ at jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ. \m \v 30 Tan at unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ echen kꞌatz u Tiixheꞌ uveꞌ la ilpi tukꞌ vitxumbꞌaleꞌ. As aꞌeꞌ uvaꞌ jetzꞌennal veꞌt el kꞌatz Aak. As at unjolte uvaꞌ jetzꞌennal el kꞌatz Aak uvaꞌ la ilpi. As aꞌeꞌ uvaꞌ echen kꞌatz Aak. As at unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ bꞌaxel, as aꞌeꞌ imoxtel. As at unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ imoxtel, as aꞌeꞌ bꞌaxel,— tiꞌk u Jesús. \s1 Nitxum u Jesús ivatz unqꞌa tenameꞌ tu u Jerusalén \r Mateo 23.37-39 \p \v 31 As tul kuxh tzojpu iyolon u Jesús, as bꞌex uloj kaꞌl unqꞌa fariseo vatz Aak. As ech ul tal chajnaj ileꞌ te Aak: —¡Oora kuxh el axh tzitzaꞌ, tan ni tal u Herodes ayatzꞌpeꞌ!— tiꞌk chajnaj. \m \v 32 Ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —U Herodes as ech vitxumbꞌaleꞌ echeꞌ chisi. As ech bꞌen etal ileꞌ te naj: «Ech ni tal u Jesús ileꞌ see: –Cheel tukꞌ qꞌejal tuk veesa el unqꞌa subꞌuleꞌ tiꞌ unqꞌa uxhchileꞌ. As tuk unbꞌaꞌnxisa unqꞌa aachꞌoꞌmeꞌ. As kabꞌi la untzojpisa veꞌt u vaqꞌoneꞌ,– taqꞌ u Jesús,» chaj ex la bꞌen etal te naj. \m \v 33 As cheel, qꞌejal, as kabꞌi, techal la unbꞌan unqꞌa aqꞌoneꞌ. As la oon in tu u Jerusalén, tan yeꞌ la ibꞌaneꞌ uvaꞌ la kam in tu umaꞌtoj tenam uvaꞌ jit Jerusalén, in uvaꞌ in u qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ. \p \v 34 ¡Oyebꞌ chit evatz, ex aa Jerusalén, tan exeꞌ uvaꞌ kat yatzꞌon unqꞌa qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ! As kat esuti kꞌubꞌ tiꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ kat ichaj tzan Aak. As jatpajul kuxh kat val unmolat ex sunkꞌatz echeꞌ nibꞌan umaj u txutx akꞌatx tukꞌ unqꞌa ineꞌeꞌ tul nijoji akꞌatx vineꞌeꞌ. As yeꞌ kat esaꞌ. \m \v 35 Estiꞌeꞌ ni val sete uvaꞌ tuk tzꞌinebꞌoj kan vetenameꞌ tu u Jerusalén tukꞌ tu u tostiixheꞌ uvaꞌ at sexoꞌl. As tuk val sete uvaꞌ jatu koj la etil veꞌt unvatz. Pet lanal ilej veꞌt u qꞌiieꞌ uvaꞌ ech la etal veꞌt ileꞌ sviꞌ: «¡Qoksataj iqꞌii Aak tukꞌ vibꞌii u Kubꞌaal Tiixheꞌ!» chaj veꞌt ex,— tiꞌk u Jesús. \c 14 \s1 Nibꞌaꞌnxisa u Jesús umaꞌl u naj uvaꞌ sipkꞌinal vichiꞌoleꞌ \p \v 1 As tul ok veꞌt u Jesús txꞌaꞌon tikabꞌal umaꞌl viqꞌesal unqꞌa fariseo tu u xeem qꞌiieꞌ, as nikat kuxh til bꞌen kaꞌl unqꞌa fariseo tukꞌ kaꞌt unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ chusel tibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ, tiꞌ uvaꞌ kam tuk ibꞌan Aak tu xeem qꞌiieꞌ, tan nik ichꞌoꞌn taama chajnaj tiꞌ Aak. \m \v 2 As atik ok umaꞌl u naj xoꞌl unqꞌa uxhchileꞌ vatz Aak uvaꞌ sipkꞌinajlik vichiꞌoleꞌ taꞌn umaꞌl u chꞌoꞌm. \m \v 3 As ech tal veꞌt Aak ileꞌ te unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ chusel tibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ, tukꞌ unqꞌa fariseo: —¿Ma la uch ibꞌaꞌnxisal umaj aachꞌoꞌm tu u xeem qꞌiieꞌ? ¿Pet moj yeꞌle?— tiꞌk Aak. \m \v 4 As yeꞌxhebꞌil tiini. As teqꞌo veꞌt tzan Aak u aachꞌoꞌmeꞌ. As ibꞌaꞌnxisa veꞌt Aak naj. As ichaj veꞌt bꞌen Aak naj uvaꞌ la bꞌen naj tikabꞌal. \m \v 5 As ech tal veꞌt Aak ileꞌ te unqꞌa fariseo tukꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ chusel tibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ: —Asoj la bꞌen veꞌt umaj vevaakaxheꞌ moj umaj vebꞌureꞌ tu umaj jul, ¿as ma yeꞌ la bꞌen eteqꞌo veꞌt jeꞌ tzan txoo tu u juleꞌ, kꞌuxh tu xeem qꞌii?— tiꞌk Aak. \m \v 6 As yeꞌ kat chee veꞌt tiviꞌ chajnaj kam la tal chajnaj te Aak. \s1 Ni chusun u Jesús uvaꞌ yeꞌ la toksa jeꞌ unqꞌa uxhchileꞌ iqꞌii \p \v 7 As til veꞌt u Jesús unqꞌa najeꞌ uveꞌ saꞌbꞌelali tiꞌ u bꞌaꞌnla txꞌaꞌoꞌmeꞌ. As tul til veꞌt Aak uvaꞌ nik itxaa chajnaj unqꞌa bꞌaxa xonlebꞌaleꞌ tiꞌ tok vatz u meexhaeꞌ, as ech tal veꞌt Aak ileꞌ tiꞌ umaꞌt u kꞌuchuvatz: \m \v 8 —Asoj abꞌil la saꞌbꞌelan axh tu umaj nimla qꞌii tiꞌ teqꞌot tibꞌ umaj meꞌal ikꞌaol umaj uxhchil, as yeꞌ la xonebꞌ axh tu u bꞌaxa xonlebꞌaleꞌ, tan jit kuxh nim uvaꞌ la ul umaꞌt naj uvaꞌ nim talchu seeꞌ. As la molol veꞌt ok naj taꞌn u bꞌaal kabꞌaleꞌ. \m \v 9 As la ul tal u bꞌaal kabꞌaleꞌ see uvaꞌ la aaqꞌ kan u xonlebꞌaleꞌ. As la kuxh chꞌixvu veꞌt axh vatz unqꞌa uxhchileꞌ, tan tiꞌ uvaꞌ la bꞌen axh xonloj timoxtel u xonlebꞌaleꞌ. \m \v 10 Asoj la saꞌbꞌelal axh, as la xonebꞌ axh timoxtel u xonlebꞌaleꞌ, tan la ibꞌaneꞌ uvaꞌ la ul tal veꞌt u bꞌaal kabꞌaleꞌ see uvaꞌ: «Siꞌu. Xonebꞌen tziꞌlaꞌ tu u bꞌaxa xonlebꞌaleꞌ,» chaj chꞌelel axh. As la ok veꞌt aqꞌii vatz unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ xonleꞌl sakꞌatz vatz u meexhaeꞌ. \m \v 11 Estiꞌeꞌ tuk val sete uvaꞌ abꞌil uveꞌ la toksa jeꞌ iqꞌii, as la el iqꞌii. Pet abꞌil uveꞌ yeꞌ la toksa jeꞌ iqꞌii as la oksal iqꞌii,— tiꞌk u Jesús. \p \v 12 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ te u najeꞌ uveꞌ saꞌbꞌelan Aak: —Tul la abꞌan umaj bꞌaꞌnla txꞌaꞌoꞌm, as yeꞌ la amolo tzan unqꞌa eetz kꞌultziꞌeꞌ tukꞌ unqꞌa eetzꞌin aatzikeꞌ, as mitaꞌn kuxh unqꞌa abꞌesiinoeꞌ uveꞌ txꞌioliqꞌii, tan la iqꞌaavisa ichꞌexeleꞌ see. \m \v 13 Pet tul la abꞌan umaj bꞌaꞌnla txꞌaꞌoꞌm, as aꞌ unqꞌa meebꞌaꞌeꞌ la amolo, tukꞌ unqꞌa koꞌxeꞌ, tukꞌ unqꞌa kuchꞌeꞌ, as tukꞌ unqꞌa tzoteꞌ. \m \v 14 As achvebꞌal axh la ibꞌaneꞌ, tan yeꞌl ichꞌexel la aqꞌpu veꞌt see. Pet aꞌ u Tiixheꞌ la aqꞌon ichꞌexel see tu u qꞌiieꞌ uvaꞌ la ul veꞌt taama unqꞌa kamnajeꞌ uvaꞌ txꞌaael veꞌt u taanxelaleꞌ taꞌn Aak,— tiꞌk u Jesús. \s1 U kꞌuchuvatz tiꞌ u bꞌaꞌnla txꞌaꞌoꞌm \p \v 15 As tabꞌi veꞌt umaꞌl u naj viyol u Jesús, uvaꞌ xonlik ok vatz u meexha kꞌatz Aak. As ech tal veꞌt naj ileꞌ te Aak: —¡Achvebꞌal chiteꞌ bꞌa unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ la txꞌaꞌn veꞌt kꞌatz u tenameꞌ uvaꞌ at jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ!— tiꞌk naj. \m \v 16 Ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —Kat ibꞌan umaꞌl u naj tuch umaꞌl u bꞌaꞌnla txꞌaꞌoꞌm. As aꞌ chit mamaꞌla tenameꞌ kat isaꞌbꞌela naj tiꞌ u txꞌaꞌoꞌmeꞌ. \m \v 17 As tul kat ilej veꞌt u txꞌaꞌoꞌmeꞌ tetz kuꞌ qꞌii, as ech tal veꞌt naj ileꞌ te vikꞌameꞌ tiꞌ bꞌen talat te unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ kat saꞌbꞌelali: «Koꞌnaj txꞌaꞌon, tan il u bꞌaꞌnla echbꞌubꞌal ileꞌ bꞌanel veꞌt tucheꞌ,» tiꞌk u kꞌameꞌ bꞌex tala. \m \v 18 As junun chit ijajat veꞌt unqꞌa uxhchileꞌ kuybꞌal te u kꞌameꞌ. As ech tal veꞌt umaꞌl u naj ileꞌ: «La isotzsa aak unpaav, tan in chit yeꞌ la uch unbꞌeneꞌ, tan kat unloqꞌlu unbꞌiil vuntxꞌavaꞌ. As techal tuk bꞌen vileꞌ,» tiꞌk naj. \m \v 19 As ech tal veꞌt umaꞌt naj ileꞌ te u kꞌameꞌ: «La isotzsa aak unpaav, tan kat unloqꞌlu oꞌtzumul vunbꞌooyaxh. As maꞌt unchus txoo tiꞌ aqꞌon,» tiꞌk naj. \m \v 20 As ech tal umaꞌt naj ileꞌ unpajte: «La isotzsa aak unpaav, tan aꞌn in kat veqꞌo vibꞌ tukꞌ vixqel. Estiꞌeꞌ yeꞌ la uch vooneꞌ,» tiꞌk naj tal te u kꞌameꞌ. \m \v 21 As qꞌaav veꞌt u kꞌameꞌ. As bꞌex tal veꞌt u kꞌameꞌ te u najeꞌ uvaꞌ kat bꞌanon tuch u txꞌaꞌoꞌmeꞌ kam uvaꞌ alpu veꞌt ste. As tul tabꞌi veꞌt u najeꞌ uvaꞌ bꞌanon tuch u txꞌaꞌoꞌmeꞌ, as ul veꞌt iviꞌ naj. As ech tal veꞌt naj ileꞌ te vikꞌameꞌ: «¡Oora! ¡Kuxh tu bꞌey, xoꞌlaj kabꞌal! As kuxh molo tzan unqꞌa meebꞌaꞌeꞌ, tukꞌ unqꞌa koꞌxeꞌ, tukꞌ unqꞌa tzoteꞌ, as tukꞌ unqꞌa kuchꞌeꞌ. As uloj txꞌaꞌon tu vunkabꞌaleꞌ,» tiꞌk naj tal te vikꞌameꞌ. \m \v 22 As ech tal veꞌt u kꞌam ileꞌ te u najeꞌ: «Pap, kat unbꞌanlaꞌ jankꞌal uvaꞌ kat aal sve. Pet yeꞌ nooj u kabꞌaleꞌ, tan atil atinbꞌal,» tiꞌk u kꞌameꞌ. \m \v 23 Ech tal veꞌt u naj ileꞌ te u kꞌameꞌ: «¡Kuxh unpajte! ¡Kuxh xoꞌl unqꞌa vitzeꞌ! As kuxh yaꞌlu tzan unqꞌa uxhchileꞌ tiꞌ tok chꞌuꞌl tu vunkabꞌaleꞌ, tan aꞌ ni valeꞌ uvaꞌ la noo vunkabꞌaleꞌ tiꞌ u txꞌaꞌoꞌmeꞌ,» tiꞌk u najeꞌ tal te u kꞌameꞌ. \m \v 24 Estiꞌeꞌ ni val sete uvaꞌ yeꞌl umaj ex la txꞌaꞌn ex sunkꞌatz, jankꞌal ex uvaꞌ bꞌaxa kat saꞌbꞌelal ex tiꞌ etxꞌaꞌn sunkꞌatz,— tiꞌk u Jesús. \s1 Ni chusun u Jesús tiꞌ unqꞌa kꞌaxkꞌoeꞌ uveꞌ la palebꞌeli \p \v 25 As mamaꞌla tenam xekik tiꞌ u Jesús. As isuchqꞌi veꞌt tibꞌ Aak tiꞌ isajil unqꞌa tenameꞌ. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: \m \v 26 —Asoj at umaj uxhchil la xekebꞌ sviꞌ tul yeꞌ nixoꞌni veꞌt in tiꞌ vibꞌaaleꞌ, tukꞌ vitxutxeꞌ, tukꞌ u tixqeleꞌ, tukꞌ unqꞌa meꞌal ikꞌaoleꞌ, tukꞌ unqꞌa titzꞌin tatzikeꞌ, as tukꞌ vitiichajileꞌ unpajte, as yeꞌ la uch veꞌt tok chusulibꞌil sunkꞌatz. \m \v 27 As abꞌil uvaꞌ yeꞌ la kuyun unqꞌa kꞌaxkꞌoeꞌ tiꞌ ixekebꞌ sviꞌ, as yeꞌ la uch tok veꞌt chusulibꞌil sunkꞌatz. \m \v 28 As la val sete uvaꞌ ech la ebꞌaneꞌ echeꞌ umaj naj uvaꞌ la tal ilakat ikabꞌal. As tul yeꞌxnaj xeꞌt naj tiꞌ ilakat u kabꞌaleꞌ, as la xonebꞌ naj tiꞌ titzꞌataꞌ ma la tzꞌaj vipuaj najeꞌ tiꞌ ilakat vikabꞌaleꞌ, \m \v 29 tan asoj yeꞌ la olebꞌ naj, as la kuxh tzeꞌlel veꞌt naj taꞌn unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ la pal ilon kan u taqꞌon najeꞌ. As tul maꞌt taqꞌat kuꞌ naj u tzꞌajeꞌ tiꞌ ixeꞌt u kabꞌaleꞌ. \m \v 30 As ech la alpu veꞌt ileꞌ tiꞌ naj: «Kat kuxh ixeꞌtisa u najeꞌ u kabꞌaleꞌ. As yeꞌ kat itxꞌol veꞌt naj itzojpisaleꞌ,» chaj chꞌelel naj. \m \v 31 As ech la ebꞌaneꞌ echeꞌ la ibꞌan umaj ijlenaal uvaꞌ la xeꞌtik tzan umaꞌt ijlenaal stiꞌ, tan bꞌaxeleꞌ tuk ibꞌan jeꞌ naj tiviꞌ ma la olebꞌ laval mil visol najeꞌ tiꞌ viinqil mil visol umaꞌt u ijlenaaleꞌ uvaꞌ la ul bꞌanon chꞌaꞌo stiꞌ. \m \v 32 Asoj la til u ijlenaaleꞌ uvaꞌ yeꞌ la olebꞌ naj tukꞌ laval mil visoleꞌ, as la ichaj veꞌt bꞌen naj umaꞌl vichaj tiꞌ iyaꞌsat u chꞌaꞌoeꞌ tul uvaꞌ yeꞌxnaj ul unqꞌa soleꞌ tiꞌ ibꞌanat chꞌaꞌo stiꞌ. \m \v 33 Estiꞌeꞌ ni val sete uvaꞌ abꞌiste umaj ex uvaꞌ yeꞌ la etaqꞌ kan unqꞌa etetzeꞌ skajayil sviꞌ, as yeꞌ la uch etok veꞌt chusulibꞌil sunkꞌatz. \s1 Niyolon u Jesús tiꞌ u atzꞌameꞌ \r Mateo 5.13; Marcos 9.50 \p \v 34 As chꞌiꞌumaleꞌ u atzꞌameꞌ. Pet asoj la motx veꞌt vipitzꞌpolil u atzꞌameꞌ, as la koj txakon veꞌteꞌ tan la koj uch ichee veꞌt ipitzꞌpolil unpajte. \m \v 35 As mitaꞌn la koj txakoni tiꞌ tok siqꞌiꞌaꞌnil u txꞌavaꞌeꞌ. Pet la kuxh makꞌpik veꞌt eleꞌ. As abꞌiste ex uveꞌ nepal tu vunyoleꞌ, as etabꞌitaj uveꞌ ni valeꞌ,— tiꞌk u Jesús. \c 15 \s1 Umaꞌl u kaneeroꞌ uvaꞌ kat tzꞌejxi \r Mateo 18.10-14 \p \v 1 As tul nikat ichusun u Jesús, as nimal chit unqꞌa molol puajeꞌ tetz u Roma tukꞌ unjoltu unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ eesan kuxh tibꞌ tu bꞌey, as kat jetzꞌen ok kꞌatz Aak tiꞌ tabꞌit u yoleꞌ. \m \v 2 Pet ech koj unqꞌa fariseo tukꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ chusel tibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ, tan nikat ichꞌoꞌn taama chajnaj tiꞌ u Jesús. Ech nikat tal chajnaj ileꞌ: —¡Kam bꞌan taꞌn u najeꞌ! Tan nu kuxh ikꞌuloꞌk naj unqꞌa uxhchileꞌ skꞌatz uveꞌ aapaav chittuꞌ. As nitxꞌaꞌn naj tukꞌ unqꞌa uxhchileꞌ,— tiꞌk chajnaj. \m \v 3 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ tukꞌ umaꞌt u kꞌuchuvatz te chajnaj: \m \v 4 —Asoj at umaj ex uvaꞌ at oꞌkꞌaloj (100) ekaneeroꞌ asoj la tzꞌejxik kan umaj txoo, ¿as ma yeꞌ la etaqꞌ kan u bꞌelelaval toꞌkꞌal (99) vekaneeroꞌeꞌ vatz chaqꞌaala as la bꞌen echuk u txooeꞌ uveꞌ kat tzꞌejxik kan? As techal la elej txoo. \m \v 5 As tul la elej txoo, as la txuqꞌtxun veꞌt ex. As la etaqꞌ veꞌt jeꞌ viꞌ echelebꞌ tiꞌ eteqꞌot veꞌt tzan txoo xoꞌl vimooleꞌ. \m \v 6 As tul la oon veꞌt ex tu kabꞌal, as la emolo veꞌt unqꞌa etetz kꞌultziꞌeꞌ tukꞌ unqꞌa ebꞌesiinoeꞌ. As ech la etal ileꞌ: «¡Chiibꞌojtaj ex sunkꞌatz! Tan kat unlejlu vunkaneeroꞌeꞌ uvaꞌ kat tzꞌejxi,» chaj ex la etaleꞌ. \m \v 7 As ileꞌ la val sete, tan at chiibꞌichil tu almikaꞌ tiꞌ umaꞌl u aapaaveꞌ uveꞌ aꞌn kat ikꞌaxa tibꞌ vatz u Tiixheꞌ tiꞌ bꞌelelaval toꞌkꞌal (99) unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ jik veꞌt itxumbꞌal as jit tzꞌajinal la ikꞌaxa tibꞌ vatz Aak uveꞌ ni tal jeꞌ ste. \s1 Umaꞌl u ixoj uvaꞌ itzꞌej ipuaj \p \v 8 As echeꞌ umaj ixoj uvaꞌ at laval ipuaj uvaꞌ nim ijaꞌmil, asoj la itzꞌej ixoj umaj vas ipuajeꞌ, as la imatx ixoj xamal tiꞌ ichukat vipuajeꞌ. As la teesa ixoj chꞌis tu kabꞌal techanal chit la ilej ixoj vipuajeꞌ. \m \v 9 As tul la ilej ixoj, as la bꞌen imolo veꞌt ixoj unqꞌa tetz kꞌultziꞌeꞌ tukꞌ unqꞌa ibꞌesiinoeꞌ. As ech la tal veꞌt ixoj ileꞌ: «¡Chiibꞌojtaj ex sunkꞌatz! Tan kat unlejlu vas unpuajeꞌ uveꞌ kat untzꞌeja,» chaj veꞌt ixoj. \m \v 10 As ileꞌ la val sete, tan at chiibꞌichil xoꞌl unqꞌa ángel uvaꞌ tetz u Tiixheꞌ tiꞌ umaꞌl u aapaaveꞌ uveꞌ kat ikꞌaxa tibꞌ vatz u Tiixheꞌ,— tiꞌk u Jesús. \s1 Umaꞌl u naj uvaꞌ kat kuxh teesa tibꞌ umaꞌl vikꞌaol tu bꞌey \p \v 11 As ech tal u Jesús ileꞌ: —Atik umaꞌl u naj uvaꞌ atik kaꞌvaꞌl vikꞌaol. \m \v 12 As ok veꞌt u itzꞌinaeꞌ vatz vibꞌaaleꞌ. As ech tal naj ileꞌ: «Pap, aqꞌ vunvaatzileꞌ sve cheel uvaꞌ la vetzi,» tiꞌk naj. As ijatx veꞌt u bꞌaalaeꞌ vimeebꞌaꞌleꞌ vatz unqꞌa ikꞌaoleꞌ. \m \v 13 As yeꞌ kuxh jatvaꞌl qꞌii stuul, as imol veꞌt u itzꞌinaeꞌ vijaꞌmil vivaatzileꞌ. As bꞌen veꞌt naj tu umaꞌt tenam uvaꞌ naach chittuꞌ tiꞌ teesat tibꞌ tu bꞌey tukꞌ vipuajeꞌ. \m \v 14 As tul maꞌtik teesat veꞌt naj itxumbꞌal tukꞌ vipuajeꞌ skajayil, as kat uch umaꞌl u mam vaꞌy tu u tenameꞌ. As yeꞌl veꞌt tetz naj atike. As kat ipalebꞌe veꞌt naj vaꞌy. \m \v 15 As bꞌex ichuk veꞌt naj taqꞌon xeꞌ umaꞌl u aatenam. As ichaj veꞌt bꞌen u aatenameꞌ naj tiꞌ ixeeat chicham. \m \v 16 As nikat tal veꞌt naj techbꞌut unqꞌa techbꞌubꞌal unqꞌa chichameꞌ, tan yeꞌxhebꞌil nikat aqꞌon techbꞌubꞌal naj. \m \v 17 As qꞌoon titzꞌa veꞌt jeꞌ naj uvaꞌ nik ipalebꞌe naj kꞌaxkꞌo. As ech tal veꞌt jeꞌ naj ileꞌ ste: «Koꞌlekoleꞌ unqꞌa aqꞌonvileꞌ at xeꞌ aak unbꞌaaleꞌ. As noonaj kuxh chajnajeꞌ. As tul il in ilaꞌ tuk kamoj in taꞌn vaꞌy. \m \v 18 Pet tuk qꞌaavoj in kꞌatz aak unbꞌaaleꞌ. As ech la bꞌen val ileꞌ te aak: –Pap, kat paavinyu veꞌt in vatz u Tiixheꞌ as savatz unpajte. \m \v 19 As jit veꞌt vetzeꞌ uvaꞌ in akꞌaol. Pet ooksa kuxh veꞌt in echeꞌ umaj akꞌam, chaj in la val te aak,– tiꞌk naj tal jeꞌ ste.» \m \v 20 As txakpu veꞌt naj. As qꞌaav veꞌt naj kꞌatz vibꞌaaleꞌ. \p Tul bꞌiit telik tul naj kꞌatz vibꞌaaleꞌ, as til veꞌt bꞌen aak vikꞌaoleꞌ. As kat chit jeꞌ chꞌuꞌl taama aak tiꞌ naj. As kat itxum aak ivatz naj. As qꞌax ibꞌen veꞌt aak tiꞌ ikꞌulat naj. As ijele veꞌt aak naj. Itzꞌubꞌ veꞌt aak txala itziꞌ naj. \m \v 21 As ech tal veꞌt naj ileꞌ te vibꞌaaleꞌ: «Pap, kat paavinyu veꞌt in vatz u Tiixheꞌ; as kat paavinyu veꞌt in savatz. As jit veꞌt vetzeꞌ uvaꞌ in akꞌaol,» tiꞌk naj. \m \v 22 Pet ech tal veꞌt aak ileꞌ te unqꞌa ikꞌameꞌ: «Bꞌen eteqꞌotaj el tzan unqꞌa bꞌaꞌnla oksaꞌmeꞌ. As etoksataj tiꞌ vunkꞌaoleꞌ. As etaqꞌtaj kuꞌ u ixkolqꞌabꞌeꞌ viꞌ iqꞌabꞌ naj. As etoksataj ixaꞌp naj tu toj. \m \v 23 As bꞌenoj eteqꞌotaj tzan u tzaqꞌal vaakaxheꞌ. As eyatzꞌtaj, tan la txꞌaꞌn oꞌ. As la kubꞌan umaꞌl u nimla qꞌii, \m \v 24 tan kamyeꞌ vunkꞌaoleꞌ ni valeꞌ. As tul isleꞌl najeꞌ vil. As tzꞌejxiy najeꞌ ni valeꞌ. As il naj ileꞌ kat ulya,» tiꞌk vibꞌaal najeꞌ tala. As xeꞌt veꞌt u nimla qꞌiieꞌ. \p \v 25 As atik bꞌen u atzikaeꞌ tu aqꞌon. As tul ul veꞌt naj najlich u kabꞌaleꞌ, as tabꞌi veꞌt naj toqꞌ unqꞌa qꞌoobꞌeꞌtzeꞌ, tan vaꞌl chit ichiibꞌ veꞌt unqꞌa uxhchileꞌ tu u nimla qꞌiieꞌ. \m \v 26 As imolo veꞌt naj umaꞌl u kꞌameꞌ. As ichꞌoti veꞌt naj: «¿Kam uveꞌ ni tucheꞌ?» tiꞌk naj. \m \v 27 As ech tal veꞌt u kꞌam ileꞌ te naj: «¡Aꞌ veetzꞌineꞌ kat ulya! As kat tal aak abꞌaaleꞌ iyatzꞌpu u tzaqꞌal vaakaxheꞌ tiꞌ ibꞌanat u nimla qꞌiieꞌ, tan tiꞌ uvaꞌ bꞌaꞌn kuxh tul veetzꞌineꞌ kat uli,» tiꞌk u kꞌameꞌ. \p \v 28 As ul veꞌt iviꞌ u atzikaeꞌ. As yeꞌ nikat isaꞌ veꞌt naj tok tu kabꞌal. As el veꞌt chꞌuꞌl vibꞌaal najeꞌ tiꞌ imutxbꞌet ok aak naj tu kabꞌal. \m \v 29 Pet ech tal veꞌt u atzika ileꞌ: «Nimax veꞌt yaabꞌ vaqꞌonvu sakꞌatz. As yeꞌ atixoj vixva kan axh. Pet nimamal axh taꞌ svaꞌn. As yeꞌ atixoj chit ooya umaj tal unsikꞌ tiꞌ unbꞌanat umaj unnimla qꞌii tukꞌ unqꞌa vetz kꞌultziꞌeꞌ. \m \v 30 Pet ech koj vakꞌaoleꞌ uveꞌ kat teesa tibꞌ tu bꞌey tukꞌ unqꞌa ixojeꞌ uvaꞌ yanaꞌs. As tul kat qꞌaavik tzan naj, as kat aal iyatzꞌpu veꞌt u tzaqꞌal vaakaxheꞌ tiꞌ akꞌulat naj,» tiꞌk u atzikaeꞌ. \m \v 31 As ech tal veꞌt u bꞌaala ileꞌ: «Unkꞌaol, at chit axheꞌ taꞌ sunkꞌatz bꞌenameen. As jankꞌal chit unqꞌa vetzeꞌ uveꞌ ati as eetz chiteꞌ skajayil. \m \v 32 Pet bꞌaꞌneꞌ taꞌ uvaꞌ la txuqꞌtxun oꞌ, tan kamnajlu veꞌteꞌ u eetzꞌineꞌ nikat valeꞌ. As il naj ileꞌ vil isleꞌle. As tzꞌejxinal najeꞌ sunvatz. ¡As il naj ileꞌ ati!» tiꞌk u bꞌaalaeꞌ tal te u atzikaeꞌ,— tiꞌk u Jesús. \c 16 \s1 Umaꞌl u ilol isuuchil u aqꞌon uvaꞌ vaꞌlexh itxumbꞌal \p \v 1 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ te unqꞌa ichusulibꞌeꞌ: —Atik umaꞌl u naj uvaꞌ txꞌioliqꞌii. As atik umaꞌl vikꞌam naj uvaꞌ nikat ilon isuuchil unqꞌa itxꞌiibꞌal iqꞌii najeꞌ. As bꞌex alaxoj te u bꞌaal aqꞌoneꞌ uvaꞌ vaꞌlexh kuxh itxumbꞌal u kꞌameꞌ, tan nikat kuxh teesa naj itxumbꞌal vitxꞌiibꞌal iqꞌii u bꞌaal aqꞌoneꞌ. \m \v 2 As imolo veꞌt u bꞌaal aqꞌoneꞌ u kꞌameꞌ. As ech tal veꞌt naj ileꞌ te u kꞌameꞌ: «As kat vabꞌil yol tiꞌ u aaqꞌoneꞌ. As oksa kan tachul unqꞌa veeꞌ kat abꞌana, tan la el veꞌt axh,» tiꞌk u bꞌaal aqꞌoneꞌ. \m \v 3 As ibꞌan veꞌt jeꞌ u ilol isuuchil u aqꞌoneꞌ tiviꞌ. As ech tal naj ileꞌ: «¿Kameꞌ qꞌi tuk unbꞌaneꞌ? Tan ni teesa veꞌt in u bꞌaal aqꞌoneꞌ tiꞌ u vaqꞌoneꞌ. As tul yeꞌl unyakꞌil ati tiꞌ vaqꞌonvat u txꞌavaꞌeꞌ. As la chꞌixvu veꞌt in tiꞌ unjoyat unpuaj. \m \v 4 Pet ech tuk unbꞌan ileꞌ tiꞌ uvaꞌ at unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ la lochon in. As la ikꞌul in tikabꞌal tul uvaꞌ yeꞌl vaqꞌon ati,» tiꞌk naj tal jeꞌ ste. \m \v 5 As junun imolot veꞌt naj unqꞌa najeꞌ uveꞌ atik itxꞌoj xeꞌ u bꞌaal aqꞌoneꞌ. As ech tal veꞌt naj ileꞌ te umaꞌl u naj uveꞌ atik itxꞌoj: «¿Jatvaꞌleꞌ vatxꞌojeꞌ at xeꞌ u bꞌaal aqꞌoneꞌ?» tiꞌk naj. \m \v 6 Ech tal veꞌt u naj ileꞌ: «Oꞌkꞌalal (100) toneel aceite vuntxꞌojeꞌ,» tiꞌk u najeꞌ. As ech tal veꞌt u ilol isuuchil u aqꞌon ileꞌ: «Il vavuꞌuj ilaꞌ bꞌa. As xonebꞌen. Oora kuxh kubꞌan ichꞌexel u uꞌujeꞌ. As laval kuxh toxkꞌal (50) toneel la qaqꞌ veꞌt kuꞌ tu u uꞌujeꞌ,» tiꞌk u ilol isuuchil u aqꞌoneꞌ. \m \v 7 As ech tal veꞌt naj ileꞌ te umaꞌt u najeꞌ: «¿Jatvaꞌl vatxꞌojeꞌ at xeꞌ u bꞌaal aqꞌoneꞌ?» tiꞌk naj. Ech tal veꞌt u naj ileꞌ: «Oꞌkꞌalal (100) ijatz trigo vuntxꞌojeꞌ,» tiꞌk naj. As ech tal veꞌt u ilol isuuchil u aqꞌon ileꞌ: «Il vavuꞌuj ilaꞌ tetz vatxꞌojeꞌ. Oora kuxh kubꞌan ichꞌexel. As mutxꞌul (80) kuxh ijatz la qaqꞌ kuꞌ tu u uꞌujeꞌ,» tiꞌk naj. \m \v 8 As tul tabꞌi veꞌt u bꞌaal aqꞌoneꞌ kam uvaꞌ nik ibꞌan u ilol tetz isuuchil u aqꞌoneꞌ tukꞌ unqꞌa itxumbꞌal najeꞌ uvaꞌ vaꞌlexh kuxh nik ibꞌaneꞌ, as toksa veꞌt u bꞌaal aqꞌoneꞌ iqꞌii naj, tan tiꞌ uvaꞌ tzitumal chit naj. As kat iloch naj unqꞌa najeꞌ uvaꞌ atik itxꞌoj xeꞌ u bꞌaal aqꞌoneꞌ, aqꞌal uvaꞌ chajnaj la lochon veꞌt naj tul la eesal naj tu taqꞌoneꞌ. \p Estiꞌeꞌ ni val sete uvaꞌ tzitumal unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ yeꞌ ni niman u Tiixheꞌ tiꞌ ibꞌanat isuuchil u tatineꞌ tukꞌ vimooleꞌ, tiꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ ni niman u Tiixheꞌ. \m \v 9 As la val sete, etxakonsataj unqꞌa emeebꞌaꞌleꞌ vatz u txꞌavaꞌeꞌ tiꞌ elochat vemooleꞌ. As tul la yaꞌ veꞌt etatin vatz u txꞌavaꞌeꞌ, as la ikꞌul veꞌt ok ex u Tiixheꞌ tu uveꞌ atkat veꞌt vetiichajileꞌ uveꞌ yeꞌl iyaꞌtebꞌal. \p \v 10 Tan abꞌil uvaꞌ jik chit itxumbꞌal tiꞌ tilat isuuchil unbꞌooj uvaꞌ kat oksal tiqꞌabꞌ, as echat chit la ibꞌaneꞌ, kꞌuxh nimal chit la aqꞌax ste tiꞌ tilat isuuchil. As abꞌil uveꞌ jit jik itxumbꞌal tiꞌ tilat isuuchil unbꞌooj uvaꞌ la oksal tiqꞌabꞌ, as echat chit la ibꞌaneꞌ, kꞌuxh nimal chit la aqꞌax ste. \m \v 11 Estiꞌeꞌ tuk val sete, tan asoj yeꞌ kat etil isuuchil unqꞌa txꞌiibꞌal qꞌiieꞌ tibꞌaꞌnil uvaꞌ kat aqꞌax sete, as yeꞌxhebꞌileꞌ la aqꞌon veꞌt u txꞌiibꞌal qꞌiieꞌ sete uvaꞌ yeꞌl iyaꞌtebꞌal. \m \v 12 Tan asoj yeꞌ kat etxꞌol etilat isuuchil u tetz u Tiixheꞌ uvaꞌ kat aqꞌax sete vatz u txꞌavaꞌeꞌ, as ¿aal kol la aqꞌax unqꞌa bꞌaꞌnileꞌ qꞌa sete uvaꞌ nisaꞌ u Tiixheꞌ taqꞌat sete? \p \v 13 As la val sete, tan yeꞌ la uch taqꞌonvu umaj kꞌam xeꞌ kaꞌvaꞌl unqꞌa bꞌaal aqꞌoneꞌ, tan la tixva kan u kꞌameꞌ umaꞌl u bꞌaal aqꞌoneꞌ. As la ixoꞌni umaꞌte. As moj la inima u kꞌameꞌ umaꞌl u bꞌaal aqꞌoneꞌ. As yeꞌ la inima umaꞌte. Estiꞌeꞌ la val sete, etoksataj etaama tiꞌ u Tiixheꞌ, tan asoj netoksa etaama tiꞌ u txꞌiibꞌal eqꞌiieꞌ vatz u txꞌavaꞌeꞌ, as yeꞌ la uchi uvaꞌ la etoksa etaama tiꞌ enimat u Tiixheꞌ,— tiꞌk u Jesús. \p \v 14 Tul atik kaꞌl unqꞌa fariseo uvaꞌ aal chit nikattel taama tiꞌ u puajeꞌ. As tul tabꞌi chajnaj viyol u Jesús, as tzeꞌlebꞌal kuxh Aak te chajnaj. \m \v 15 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ te chajnaj: —As ni kuxh ebꞌensa etibꞌ jikla aamail vatz unqꞌa emooleꞌ. As ootzimaleꞌ vetaanxelaleꞌ taꞌn u Tiixheꞌ, tan at unqꞌa txumbꞌaleꞌ uvaꞌ ni toksa unqꞌa tenameꞌ taama stiꞌ. As aꞌeꞌ uvaꞌ yeꞌ nisaꞌ Aak. \s1 Ni chusun u Jesús tiꞌ uvaꞌ ni til u Tiixheꞌ isuuchil vitenam \p \v 16 As aꞌ unqꞌa yoleꞌ uvaꞌ tzꞌibꞌamal kan taꞌn u Moisés as tukꞌ kaꞌt unqꞌa qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ, as aꞌeꞌ nik chusun ex. As tul kat ul veꞌt u Xhuneꞌ uvaꞌ nik aqꞌon kuꞌ unqꞌa uxhchileꞌ xeꞌ u aꞌeꞌ. As yeꞌ saach unqꞌa tenameꞌ niyaꞌlu tibꞌ tiꞌ tok xoꞌl u tenameꞌ uvaꞌ at jaqꞌ u Tijeleꞌm u Tiixheꞌ. \m \v 17 Pet tuk val sete, tan yeꞌ kuxh kꞌaxkꞌo isotz u almikaꞌeꞌ tukꞌ u vatz txꞌavaꞌeꞌ. Pet ech kojeꞌ unqꞌa yoleꞌ uveꞌ tzꞌibꞌamal kan tu u tzaqꞌiteꞌ taꞌn u Moisés, tan tuk chit ibꞌaneꞌ skajayil kam uveꞌ tzꞌibꞌamal kan. \s1 Ni chusun u Jesús tiꞌ uvaꞌ yeꞌ la uch u jatxiibꞌeꞌ \r Mateo 19.1-12; Marcos 10.1-12 \p \v 18 As abꞌil uvaꞌ la ijatxeꞌl u tixqeleꞌ as la teqꞌo tibꞌ tukꞌ umaꞌt ixoj, as la paavin veꞌt naj. As abꞌil uveꞌ la teqꞌo tibꞌ tukꞌ u ixojeꞌ uveꞌ jatxel tibꞌ tukꞌ vitzumeleꞌ, as la paavin veꞌteꞌ,— tiꞌk u Jesús. \s1 U txꞌioliqꞌii tukꞌ u Lázaro \p \v 19 As ech tal u Jesús ileꞌ: —Atik umaꞌl u naj uvaꞌ txꞌioliqꞌii. As bꞌaꞌnla chaj oksaꞌm chit nikat toksa naj. As xoꞌvebꞌal chit naj tukꞌ unqꞌa tetzeꞌ, tan nik ibꞌan naj unqꞌa bꞌaꞌnla chaj txꞌaꞌoꞌmeꞌ jun qꞌii. \m \v 20 As atik umaꞌt vas naj uvaꞌ meebꞌaꞌik chittuꞌ uvaꞌ Lázaro ibꞌii. As aꞌ chit chineꞌ atik tiꞌ vas najeꞌ. As nikat ixonebꞌ naj jun qꞌii tziꞌ ikabꞌal u txꞌioliqꞌiieꞌ. \m \v 21 As nikat tachva u Lázaro uvaꞌ la techbꞌu unqꞌa vuy txꞌixeꞌ uveꞌ nikat ichajpik kuꞌ viꞌ vimeexha u txꞌioliqꞌiieꞌ. Tul xonlik u Lázaro tziꞌ ikabꞌal u txꞌiol iqꞌiieꞌ, as ul unqꞌa txꞌiꞌeꞌ tiꞌ ileqꞌul unqꞌa chineꞌ uveꞌ atik tiꞌ u Lázaro. \p \v 22 As tul kam veꞌt u meebꞌaꞌeꞌ uvaꞌ Lázaro, as ul eqꞌoloj veꞌt jeꞌ naj taꞌn unqꞌa ángel. As aꞌ oonkat naj kꞌatz u Abraham tu almikaꞌ. As tul kam veꞌt u txꞌioliqꞌiieꞌ, as bꞌex mujaxoj veꞌt naj. \m \v 23 As vaꞌlik chit ipalebꞌet veꞌt u txꞌiol iqꞌiieꞌ u kꞌaxkꞌoeꞌ tu u atinbꞌaleꞌ uvaꞌ atikkat unqꞌa kamnajeꞌ. As kaꞌyik veꞌt jeꞌ naj tu almikaꞌ. As til veꞌt jeꞌ naj u Abraham tukꞌ u Lázaro, tan atik u Lázaro kꞌatz u Abraham. \m \v 24 As sikꞌin veꞌt jeꞌ naj tu almikaꞌ. Ech tal veꞌt naj ileꞌ: «¡Kubꞌaal Abraham, txum unvatz! Bꞌan bꞌaꞌnil sve. Chaj kuꞌ tzan u Lázaro tiꞌ ul iliꞌbꞌisat vuntziꞌeꞌ tukꞌ unbꞌooj aꞌ taꞌn u viꞌ iqꞌabꞌeꞌ, tan vaꞌl unpalebꞌet unqꞌa kꞌaxkꞌoeꞌ tzitzaꞌ tu u xamaleꞌ,» tiꞌk u txꞌioliqꞌiieꞌ tal jeꞌ te u Abraham. \m \v 25 As ech tal veꞌt u Abraham ileꞌ: «Oolsa sakꞌuꞌl, unkꞌaol, uvaꞌ bꞌaꞌnik chit aatineꞌ vatz u txꞌavaꞌeꞌ tukꞌ u txꞌiibꞌal aqꞌiieꞌ. Pet ech koj u Lázaro, tan oyebꞌ chit ivatz naj kat ibꞌan vatz u txꞌavaꞌeꞌ. As cheel il naj ileꞌ bꞌaꞌn veꞌt tatin tzitzaꞌ. As axh uveꞌ ni palebꞌen u kꞌaxkꞌoeꞌ cheel. \m \v 26 As kꞌuxh la qal kubꞌen tiꞌ bꞌen qilat axh, as yeꞌ la uchi, tan at umaꞌl u mam jul sukuxoꞌl. As echat kuxh ex, tan yeꞌ la uch etul veꞌt tzitzaꞌ,» tiꞌk u Abraham. \m \v 27 As ech tal veꞌt u txꞌioliqꞌii ileꞌ: «Bꞌan bꞌaꞌnil, kubꞌaal Abraham. Chaj bꞌen u Lázaro bꞌa xeꞌ ak unbꞌaaleꞌ, \m \v 28 tan atil oꞌvaꞌt vitzꞌin. As aꞌ ni valeꞌ uvaꞌ la bꞌen ibꞌeya veꞌt u Lázaro te chajnaj, aqꞌal uvaꞌ yeꞌ la ul ipalebꞌe chajnaj u kꞌaxkꞌoeꞌ tzitzaꞌ,» tiꞌk naj. \m \v 29 As ech tal veꞌt u Abraham ileꞌ: «Tzꞌibꞌamal kaneꞌ unqꞌa yoleꞌ taꞌn u Moisés tukꞌ kaꞌt unqꞌa qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ. As ni talpeꞌ te unqꞌa eetzꞌineꞌ. As chajnajeꞌ la ilon asoj la inima chajnaj moj yeꞌle,» tiꞌk u Abraham. \m \v 30 As ech tal veꞌt u txꞌioliqꞌii ileꞌ: «Yeꞌle, kubꞌaal Abraham. Yeꞌ la inima chajnajeꞌ u yoleꞌ uvaꞌ tzꞌibꞌamal kan. Pet asoj la ul taama umaj kamnaj as la bꞌen tal xoꞌl chajnaj tiꞌ u kꞌaxkꞌoeꞌ uvaꞌ at tzitzaꞌ, as aꞌn la ikꞌaxa tibꞌ chajnajeꞌ tiꞌ vipaaveꞌ,» tiꞌk naj. \m \v 31 Ech tal veꞌt u Abraham ileꞌ: «Asoj yeꞌ nisaꞌ chajnaj inimat viyol u Moisés tukꞌ unqꞌa qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ, as echeꞌ la koj chit inima chajnaj kꞌuxh la ul taama umaj kamnaj tiꞌ bꞌen talat isuuchil te chajnaj,» tiꞌk u Abraham tala,— tiꞌk u Jesús. \c 17 \s1 Ni chusun u Jesús tiꞌ uvaꞌ yeꞌ la ikaꞌkabꞌinsa unqꞌa uxhchil taama imool \r Mateo 18.6-7, 21-22; Marcos 9.42 \p \v 1 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ te unqꞌa ichusulibꞌeꞌ: —Tuk chit ulojeꞌ unqꞌa kꞌaxkꞌoeꞌ tiꞌ ikaꞌkabꞌinsal taama unqꞌa uxhchileꞌ tiꞌ inimat in. ¡Pet oyebꞌ chit ivatz u uxhchileꞌ uvaꞌ la kaꞌkabꞌinsan taama unqꞌa niman vetzeꞌ! \m \v 2 Tan asoj la ikaꞌkabꞌinsa u uxhchileꞌ taama umaj u niman vetzeꞌ uvaꞌ yeꞌ yakꞌinoj vitxumbꞌaleꞌ tiꞌ vunyoleꞌ, as aal bꞌaꞌneꞌ uvaꞌ la kꞌalpik veꞌt ok umaj kaꞌ tiqul u uxhchileꞌ. As la sutil bꞌen xeꞌ u mar. \m \v 3 As etiltaj chit etibꞌ sbꞌaꞌn, tan asoj la ibꞌan umaj vetitzꞌin etatzikeꞌ umaj paav sete, as la ebꞌeya ste. As tul la ikꞌaxa vipaaveꞌ sevatz, as la esotzsa ipaav. \m \v 4 As kꞌuxh la paavin umaj uxhchil vujpajoj sevatz tumaj qꞌii, as esotzsataj ipaav. Asoj vujpajul la ul tal u uxhchileꞌ sete uvaꞌ: «Kat paavinyu veꞌt in sevatz. As sotzsataj vunpaaveꞌ,» chaj u uxhchileꞌ la tal sete, as la esotzsa ipaav,— tiꞌk u Jesús. \s1 Nijaj unqꞌa chusulibꞌeꞌ iyakꞌil u kꞌujlebꞌal ikꞌuꞌleꞌ te u Jesús \p \v 5 As ech tal veꞌt unqꞌa apóstol ileꞌ te u Jesús: —Aqꞌ chit kꞌujlebꞌal kukꞌuꞌl,— tiꞌk chajnaj. \m \v 6 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ te chajnaj: —As ech koj u kꞌujlebꞌal ekꞌuꞌleꞌ echeꞌ umaj iia uvaꞌ tetz mostaza, as la uch etalataꞌ te umaꞌl u tzeꞌeꞌ uvaꞌ: «Txakpen, tzeꞌ. As kuxh ava eebꞌ tu u mar,» chaj ex la etaleꞌ. As la chit ibꞌaneꞌ kam uvaꞌ la etaleꞌ. \s1 Kam uvaꞌ la ibꞌan umaj aqꞌonvil \p \v 7 As qal bꞌen stiꞌ uvaꞌ at umaj ekꞌam uvaꞌ kat bꞌex xeen txoo, moj aqꞌon kat bꞌex ibꞌana. As tul kat ul veꞌt tu vitz, ¿as ma ech la etal ileꞌ ste: «Oken chꞌuꞌl. Xonebꞌen vatz u meexhaeꞌ. As txꞌaꞌon veꞌteꞌ,» ma chaj ex la etaleꞌ? \m \v 8 Yeꞌxh la etaleꞌ taꞌ echeꞌ uveꞌ ste. Pet ech la etal ileꞌ: «Bꞌan tuch vuntxꞌixeꞌ bꞌaxa. As lanal txꞌaꞌn in. La ukꞌaꞌ in. As aꞌn la txꞌaꞌn veꞌt axh. As la ukꞌaꞌ axh,» chaj exeꞌ la etaleꞌ. \m \v 9 As ni valeꞌ uvaꞌ mitaꞌn kuxh taꞌntiixh la etaqꞌ te vekꞌameꞌ asoj aꞌ kuxh u aqꞌoneꞌ kat bꞌex ibꞌana kam uveꞌ kat etal ste. \m \v 10 As echat la ebꞌaneꞌ unpajte, tan tul uvaꞌ la tzojpu veꞌt ex tiꞌ u aqꞌoneꞌ uveꞌ kat alax sete, as ech la etal veꞌt ileꞌ: «Oꞌ kuxh kꞌameꞌ. As jit qetzeꞌ uvaꞌ la oksal kuqꞌii tiꞌ u aqꞌoneꞌ uvaꞌ kat kubꞌana, tan aꞌ kuxh kat kubꞌana kam uveꞌ kat alax sqe,» chaj ex la etaleꞌ,— tiꞌk u Jesús. \s1 Nibꞌaꞌnxisa u Jesús laval unqꞌa aachꞌoꞌm \p \v 11 As tul bꞌen veꞌt u Jesús tu bꞌey tiꞌ toon tu u Jerusalén, as pal veꞌt Aak tu vinaajeꞌl u Samaria tukꞌ u Galilea. \m \v 12 As ok veꞌt Aak tu umaꞌl u tal tenam. As bꞌex eloj chꞌuꞌl laval unqꞌa aachꞌoꞌm uveꞌ atik chꞌaꞌk chin stiꞌ, tan nik isaꞌ chajnaj uvaꞌ la til chajnaj u Jesús. As yeꞌl chajnaj jetzꞌen ok kꞌatz Aak. Pet naach kuxh atikkat tzan chajnaj. \m \v 13 As taqꞌ veꞌt jeꞌ chajnaj tuul iviꞌ. Ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ: —¡Jesús, Chusul, txum kuvatz!— tiꞌk chajnaj. \m \v 14 As tul til veꞌt u Jesús chajnaj, as ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Bꞌenoj ex tu u Jerusalén. As bꞌen ekꞌuchtaj etibꞌ vatz unqꞌa oksan iyol tenam vatz Tiixh,— tiꞌk Aak tal te chajnaj. As bꞌen veꞌt chajnaj. As tul kuxh bꞌen chajnaj, as yak kuxh el u chꞌoꞌmeꞌ tiꞌ chajnaj. \m \v 15 As umaꞌl u najeꞌ uvaꞌ kat el u chꞌoꞌmeꞌ stiꞌ, as tul til veꞌt naj uvaꞌ yeꞌlik veꞌt u chꞌaꞌk chineꞌ stiꞌ, as qꞌaav veꞌt naj kꞌatz u Jesús. As taqꞌ veꞌt jeꞌ naj tuul iviꞌ tiꞌ toksal veꞌt iqꞌii u Tiixheꞌ. \m \v 16 As qaaebꞌ veꞌt naj vatz u Jesús. As oon veꞌt ivatz naj vatz txꞌavaꞌ tiꞌ taqꞌat taꞌntiixh te Aak. As tul aa Samaria u najeꞌ. \m \v 17 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ te naj: —¿Axh kuxh kol qꞌa? ¿As kech bꞌeluvat unqꞌa uxhchileꞌ qꞌi? Tan lavalen exeꞌ taꞌ. \m \v 18 ¿As ma yeꞌl umaj uxhchil bꞌa uvaꞌ tiaal Israel kat qꞌaavik tzan tiꞌ toksal iqꞌii u Tiixheꞌ? ¿Pet ma axh kuxh bꞌa uvaꞌ jit axh tiaal Israel? \m \v 19 As txakpen. Kuxh veꞌteꞌ, tan kat txanyu veꞌt axh, tan tiꞌ uvaꞌ kat akꞌujbꞌaꞌ akꞌuꞌl sviꞌ,— tiꞌk u Jesús. \s1 Ni tal u Jesús isuuchil uvaꞌ la ul Aak unpajte \r Mateo 24.23-28, 36-41 \p \v 20 As ech tal veꞌt kaꞌl unqꞌa fariseo ileꞌ te u Jesús: —¿Jatueꞌ qꞌi la ok u tenameꞌ jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ?— tiꞌk chajnaj. As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —Echeꞌ la koj ilpi uvaꞌ jatu la ok u tenameꞌ jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ. \m \v 21 As u tenameꞌ uvaꞌ ni til Aak isuuchil, as yeꞌ la uch talat umaj uxhchil uvaꞌ: «Ileꞌ at tzitzaꞌ,» as moj: «Ileꞌ at tziꞌleꞌ,» chaj la taleꞌ, tan ileꞌ at sexoꞌl cheel,— tiꞌk Aak. \p \v 22 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ te unqꞌa ichusulibꞌeꞌ: —Tuk ilej umaꞌl u qꞌii uvaꞌ la esaꞌ veꞌteꞌ uvaꞌ la atil veꞌt \sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\sc* tu umaj qꞌii sexoꞌl. As yeꞌl la etileꞌ. \m \v 23 As la alax sete uvaꞌ: «¡Il Aak at tziꞌleꞌ!» as moj: «¡Il Aak at tzitzaꞌ!» chaj chꞌelel ex. As bꞌeniꞌk etila; as enimaki. \m \v 24 As ech tul \sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\sc* echeꞌ nibꞌan u kayampaꞌleꞌ tan xoꞌvebꞌal chit ilitzꞌkabꞌaneꞌ vatz u almikaꞌeꞌ, tan naꞌl tibꞌuuqꞌebꞌal qꞌii as naꞌl tibꞌenebꞌal qꞌii. \m \v 25 Pet techanal tuk unpalebꞌe unqꞌa kꞌaxkꞌoeꞌ, tan tuk ixvaloj in taꞌn unqꞌa tenameꞌ. \m \v 26 As echeꞌ uveꞌ kat ibꞌana tul uvaꞌ atik u Noé, as echat chit tuk ibꞌaneꞌ tul la ul \sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\sc*. \m \v 27 Nikat itxꞌaꞌn unqꞌa tenameꞌ, as nikat tukꞌaꞌ, as nikat teqꞌo tibꞌ tukꞌ ikꞌulel. As ech kuxh nikat ibꞌan unqꞌa tenameꞌ tul kat ilej u qꞌiieꞌ uvaꞌ kat ok u Noé tu u barco. As ul veꞌt u mam jabꞌaleꞌ. As sotz veꞌt unqꞌa tenameꞌ skajayil. \m \v 28 As echat chit la ibꞌaneꞌ tul la ul in echeꞌ uveꞌ kat ibꞌan unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ atikkat u Lot. Tan nikat itxꞌaꞌneꞌ, as nikat tukꞌaꞌ, nikat iloqꞌoneꞌ, as nikat ikꞌayineꞌ, nikat tava unqꞌa ichikoeꞌ, as nik ilak unqꞌa ikabꞌaleꞌ. \m \v 29 As tul bꞌex ilej u qꞌiieꞌ uvaꞌ aꞌs tel chꞌuꞌl u Lot tu u Sodoma, as kuꞌ veꞌt chꞌuꞌl xamal tukꞌ azufre tu almikaꞌ tiꞌ isotzsal veꞌt unqꞌa tenameꞌ skajayil. \m \v 30 As echat chit la ibꞌaneꞌ tu u qꞌiieꞌ uvaꞌ la til veꞌt unqꞌa tenameꞌ u tulebꞌal \sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\sc* unpajte. \m \v 31 As tul la ilej veꞌt u qꞌiieꞌ, as abꞌiste ex uvaꞌ at jeꞌ ex viꞌ vekabꞌaleꞌ, as yeꞌl ex la kuꞌ veꞌt chꞌuꞌl ex tiꞌ ul eteqꞌot unqꞌa etetzeꞌ uveꞌ at tu vekabꞌaleꞌ. As ex uvaꞌ at bꞌen ex tu vitz, as yeꞌl ex la qꞌaavik veꞌt tzan ex tu u tenameꞌ. \m \v 32 As etulsataj sekꞌuꞌl uvaꞌ kat ibꞌan u tixqel u Lot, \m \v 33 tan abꞌil uveꞌ aꞌ kuxh vitiichajileꞌ ni titzꞌa vatz u txꞌavaꞌeꞌ, as yeꞌl itiichajil kꞌatz u Tiixheꞌ la ibꞌaneꞌ. Pet abꞌil uvaꞌ yeꞌ la toksa taama tiꞌ u vatz txꞌavaꞌeꞌ tan tiꞌ uvaꞌ nimamal in staꞌn, as at itiichajil kꞌatz u Tiixheꞌ la ibꞌaneꞌ. \m \v 34 As la val sete, tul la ilej u qꞌiieꞌ uvaꞌ la ul in unpajte, as at kaꞌvaꞌl uxhchil vatik viꞌ vichꞌacheꞌ aqꞌbꞌal. As umaꞌl la bꞌeni; as umaꞌt la kaaik kan. \m \v 35 As la ibꞌaneꞌ uvaꞌ at kaꞌvaꞌl u ixoj uvaꞌ nicheꞌeneꞌ. As umaꞌl ixoj la bꞌeni; as umaꞌt ixoj la kaaik kan. \m \v 36 At kaꞌvaꞌl unqꞌa naj uvaꞌ la bꞌen tu vitz. As umaꞌl naj la bꞌeni; as umaꞌt naj la kaaik kan,— tiꞌk u Jesús. \m \v 37 As ech tal veꞌt unqꞌa ichusulibꞌ Aak ileꞌ: —¿Katileꞌ qꞌi, Pap, la ibꞌankat uveꞌ naaleꞌ?— tiꞌk chajnaj. Ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —As la enima u yoleꞌ uvaꞌ ni val sete tiꞌ u vulebꞌaleꞌ echeꞌ enimat u yoleꞌ uvaꞌ ech ni tal ileꞌ: «Katil uveꞌ atkat umaj txoo uvaꞌ kamnajle, as tzitziꞌ nimolkat tibꞌ unqꞌa quꞌseꞌ,» tiꞌk u yoleꞌ uvaꞌ nenima,— tiꞌk u Jesús. \c 18 \s1 Ni tal u Jesús u kꞌuchuvatz tiꞌ u bꞌanol isuuchil unqꞌa uxhchileꞌ as tiꞌ umaꞌl u txakay ixoj \p \v 1 As tal veꞌt u Jesús umaꞌt u kꞌuchuvatz te unqꞌa ichusulibꞌeꞌ tiꞌ uvaꞌ la chit inach chajnaj Tiixh, as yeꞌ la pal ikꞌuꞌl chajnaj tiꞌ inachax Tiixh. \m \v 2 Ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Atik umaꞌl u bꞌanol isuuchil unqꞌa uxhchileꞌ tu umaꞌl u tenam uvaꞌ yeꞌ nikat inima Tiixh. As echeꞌ nikat koj ixoꞌva naj umaj uxhchil. \m \v 3 As atik umaꞌl u txakay ixoj tu u tenameꞌ. As ok veꞌt ixoj vatz naj. As aꞌ nikat tal u ixojeꞌ uvaꞌ la bꞌanax isuuchil ixoj tukꞌ umaꞌl u uxhchil uvaꞌ nikat iyaa tibꞌ tukꞌ ixoj. \m \v 4 As jatpajul kuxh nikat toon u txakay ixojeꞌ vatz u bꞌanol isuuchil unqꞌa tenameꞌ. As echeꞌ nikat koj tabꞌi naj viyol u ixojeꞌ. Pet xamtik veꞌt stuul, as ech tal veꞌt jeꞌ naj ileꞌ ste: «Kꞌuxh yeꞌl u Tiixheꞌ nunnima, as kꞌuxh yeꞌxhebꞌil nunxoꞌva, \m \v 5 as tuk unbꞌan isuuchil u ixojeꞌ, tan yaꞌltu kuxh ixoj sviꞌ. As tuk paloj unkꞌuꞌl taꞌn ixoj,» tiꞌk u bꞌanol isuuchil unqꞌa uxhchileꞌ,— tiꞌk u Jesús. \m \v 6 As ech tal veꞌt Aak ileꞌ te unqꞌa uxhchileꞌ: —Etitzꞌataj uvaꞌ kat ibꞌan u bꞌanol isuuchil unqꞌa uxhchileꞌ, kꞌuxh vaꞌlexh vitxumbꞌal najeꞌ nik ibꞌaneꞌ. \m \v 7 ¿As aꞌ kol chit yeꞌ la ibꞌan u Tiixheꞌ qꞌa sete tukꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ txaael taꞌn Aak, jankꞌal ex uvaꞌ yeꞌ neyaꞌ tiꞌ enachat Tiixh sqꞌiil aqꞌbꞌal? ¿As ma la bꞌalax u Tiixheꞌ bꞌa tiꞌ ibꞌanat esuuchil? \m \v 8 Yeꞌle taꞌ. Pet tuk val sete, tan oora kuxheꞌ la ibꞌan Aak esuuchil. Pet tul uvaꞌ la ul \sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\sc* vatz u txꞌavaꞌeꞌ, ¿as ma nimatel tenam kꞌujleꞌl ikꞌuꞌl sviꞌ tul uvaꞌ la uli?— tiꞌk u Jesús. \s1 Ni tal u Jesús u kꞌuchuvatz tiꞌ umaꞌl u fariseo as tiꞌ u molol tetz puaj \p \v 9 As tal veꞌt u Jesús umaꞌt u kꞌuchuvatz te kaꞌl unqꞌa uxhchil uvaꞌ jik chit veꞌt vitxumbꞌal vatz u Tiixheꞌ uvaꞌ nik tal jeꞌ ste. As yeꞌl kuxh itxaꞌk unjoltu unqꞌa uxhchileꞌ svatz. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: \m \v 10 —Kat bꞌex kaꞌvaꞌl unqꞌa naj tu u tostiixheꞌ tiꞌ inachat Tiixh, umaꞌl u fariseo, as umaꞌt u molol tetz puaj tetz u Roma. \m \v 11 As txakebꞌ veꞌt u fariseo tiꞌ inachat Tiixh tiꞌ toksat jeꞌ iqꞌii. As ech tal veꞌt naj ileꞌ: «Kubꞌaal Tiixh, la vaqꞌ taꞌntiixh see, tan jitꞌeꞌch ineꞌ echeꞌ unjoltu unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ ni bꞌanon u vaꞌlexheꞌ, echeꞌ unqꞌa najeꞌ uvaꞌ ni telqꞌeꞌ tukꞌ unqꞌa u najeꞌ uveꞌ nichuk tixoj. As mitaꞌn ech koj ineꞌ echeꞌ u najeꞌ, u viꞌleꞌ, u molol tetz u puajeꞌ tetz u Roma. \m \v 12 Tan kaꞌpuul nunkuy unvaꞌy tu jun xhemaana. As ni voya umaꞌl u puaj see xoꞌl laval uveꞌ nuntxꞌakeꞌ,» tiꞌk naj. \m \v 13 Pet ech koj u molol tetz u puajeꞌ tetz u Roma, tan naach kuxh atikkat tzan naj. As yeꞌ nikat itxꞌak naj taqꞌat jeꞌ ivatz tu almikaꞌ. As xeꞌt ipum veꞌt naj tziꞌ taama. As ech tal veꞌt naj ileꞌ: «Kubꞌaal Tiixh, txum unvatz tiꞌ vunpaaveꞌ uvaꞌ kat unbꞌan savatz,» tiꞌk naj. \m \v 14 As ileꞌ ni val sete uvaꞌ aꞌ u molol tetz u puajeꞌ tetz u Roma uvaꞌ jik veꞌt itxumbꞌal vatz u Tiixheꞌ tul kat qꞌaav veꞌt tikabꞌal. Pet ech koj u fariseo, tan yeꞌ bꞌaꞌn vitxumbꞌal najeꞌ vatz u Tiixheꞌ, tan abꞌil uvaꞌ la ijeꞌsa tibꞌ as la el iqꞌii vatz u Tiixheꞌ. Pet ech koj u uxhchileꞌ uveꞌ yeꞌ la toksa iqꞌii, tan aꞌeꞌ la oksal iqꞌii taꞌn u Tiixheꞌ,— tiꞌk u Jesús. \s1 Ni taqꞌ u Jesús ibꞌaꞌnil tiꞌ unqꞌa talaj intxaꞌ \r Mateo 19.13-15; Marcos 10.13-16 \p \v 15 As teqꞌo veꞌt ok unqꞌa uxhchileꞌ unqꞌa italaj intxaꞌeꞌ vatz u Jesús tiꞌ uvaꞌ la taqꞌ jeꞌ Aak iqꞌabꞌ tiꞌ chiintxaꞌ. As tul til unqꞌa ichusulibꞌ Aakeꞌ, as iyaa veꞌt chajnaj unqꞌa uxhchileꞌ. \m \v 16 As imolo veꞌt tzan Aak unqꞌa ichusulibꞌeꞌ. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ ste: —Echajputaj ok tzan unqꞌa talaj intxaꞌeꞌ sunkꞌatz. As yeꞌ kuxh emaj chiintxaꞌ, tan abꞌil uvaꞌ ech itxumbꞌaleꞌ echeꞌ vitxumbꞌal unqꞌa talaj intxaꞌeꞌ, as aꞌeꞌ uveꞌ at tokebꞌal xoꞌl u tenameꞌ uveꞌ at jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ. \m \v 17 As jik chit tuk val sete, tan abꞌil uvaꞌ jitꞌeꞌch vitxumbꞌaleꞌ echeꞌ itxumbꞌal umaj talaj intxaꞌ la ibꞌaneꞌ tiꞌ uvaꞌ la til u Tiixheꞌ isuuchil, as yeꞌl tokebꞌal xoꞌl vitenam u Tiixheꞌ uvaꞌ ni til Aak isuuchil,— tiꞌk u Jesús. \s1 Niyolon u Jesús tukꞌ umaꞌl u chelem txꞌioliqꞌii \r Mateo 19.16-30; Marcos 10.17-31 \p \v 18 As ech tal veꞌt umaꞌl u naj ileꞌ uveꞌ nim talcheꞌ: —¿Bꞌaꞌnla Chusul, kam la unbꞌaneꞌ tiꞌ uvaꞌ at untiichajil uvaꞌ yeꞌl iyaꞌtebꞌal?— tiꞌk naj. \m \v 19 Ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —¿Kam qꞌi uvaꞌ: «Bꞌaꞌnla Chusul,» chꞌaxh sve? Tan yeꞌl umaj bꞌaꞌnla chusul ati. Pet taꞌneꞌ u Tiixheꞌ. \m \v 20 As ateꞌ sakꞌuꞌl kam uvaꞌ la abꞌaneꞌ, tan ootzimal u tzaqꞌiteꞌ uvaꞌ tzꞌibꞌamal kan aꞌn uvaꞌ ech ni tal ileꞌ: \q1 Achukak eexoj. \q1 Ayatzꞌak umaj uxhchil. \q1 Elqꞌiꞌk axh. \q1 Acheesak ipaav amool. \q1 Nima abꞌaal; nima atxutx, taqꞌ u tzaqꞌiteꞌ,— \m tiꞌk u Jesús tal te u najeꞌ. \p \v 21 As ech tal veꞌt u naj ileꞌ: —Nimamal chiteꞌ svaꞌn skajayil tul chꞌoo telik in,— tiꞌk naj. \p \v 22 As tul tabꞌi veꞌt u Jesús viyol u najeꞌ, as ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —As atil chit umaꞌte uvaꞌ yeꞌ abꞌaneꞌte. Pet kꞌayi unqꞌa eetzeꞌ skajayil. As la ajatx veꞌt vijaꞌmileꞌ xoꞌl unqꞌa meebꞌaꞌeꞌ. As nimal u bꞌaꞌnileꞌ lakꞌul tu almikaꞌ. As siꞌu. Xekebꞌen sviꞌ,— tiꞌk u Jesús tal te naj. \m \v 23 As tul tabꞌi naj u yoleꞌ uvaꞌ tal Aak, as txumun veꞌt naj, tan yeꞌ saach unqꞌa txꞌiibꞌal iqꞌii najeꞌ atike. \m \v 24 As til veꞌt u Jesús uvaꞌ nik itxumun veꞌt naj tiꞌ u yoleꞌ uvaꞌ tal Aak. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Kaꞌl chit tziieꞌ uvaꞌ at tokebꞌal unqꞌa txꞌiol iqꞌiieꞌ xoꞌl u tenameꞌ uvaꞌ at jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ, \m \v 25 tan oora kuxheꞌ la pal veꞌt umaj camello tixotoꞌlil umaj tzꞌisbꞌal bꞌaj tiꞌ uvaꞌ la ok umaj txꞌioliqꞌii xoꞌl u tenameꞌ uvaꞌ at jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ,— tiꞌk u Jesús. \p \v 26 As ech tal veꞌt unqꞌa uxhchil ileꞌ uveꞌ abꞌin viyol Aakeꞌ: —Asoj ech la ibꞌaneꞌ echeꞌ u veeꞌ, ¿as abꞌil veꞌteꞌ qꞌi la ok xoꞌl vitenam u Tiixheꞌ?— tiꞌk chajnaj. \m \v 27 Ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —Kam uveꞌ yeꞌ nitxꞌol unqꞌa uxhchileꞌ ibꞌanataꞌ, as la olebꞌeꞌ u Tiixheꞌ tiꞌ ibꞌanataꞌ,— tiꞌk u Jesús. \m \v 28 As ech tal veꞌt u Luꞌ ileꞌ: —Tan kat qaqꞌlu veꞌt kan unqꞌa qetzeꞌ skajayil. As il oꞌ xekel veꞌt oꞌ seeꞌ,— tiꞌk u Luꞌeꞌ. \m \v 29 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —Ileꞌ jik chit tuk val sete, tan jankꞌal unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ kat taqꞌlu kan ikabꞌal, moj itxutx, moj ibꞌaal, moj unqꞌa titzꞌin tatzikeꞌ, moj tixqel, as moj unqꞌa meꞌal ikꞌaoleꞌ, tan tiꞌ uvaꞌ kat ok xoꞌl u tenameꞌ uvaꞌ at jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ, \m \v 30 as aꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ nimal ichꞌexel la aqꞌax ste tzitzaꞌ vatz u txꞌavaꞌeꞌ. As tu unqꞌa qꞌiieꞌ uvaꞌ aꞌn tuleꞌ, as at veꞌt itiichajil uvaꞌ yeꞌl iyaꞌtebꞌal,— tiꞌk u Jesús. \s1 Ni tal u Jesús vikamebꞌal unpajte \r Mateo 20.17-19; Marcos 10.32-34 \p \v 31 As imolo veꞌt el u Jesús kabꞌlaval unqꞌa ichusulibꞌeꞌ. Ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Cheel bꞌen veꞌt jeꞌ oꞌ tu u Jerusalén. As la bꞌen ibꞌan veꞌt unqꞌa yoleꞌ skajayil uveꞌ tzꞌibꞌamal kan sviꞌ taꞌn unqꞌa qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ, \m \v 32 tan tuk aqꞌaxoj ok in tiqꞌabꞌ unqꞌa jit tiaal Israel. As tuk eesaloj unqꞌii; as tuk yoqꞌpoj veꞌt in; as tuk tzubꞌaloj in; \m \v 33 as tuk qꞌospoj in; as la yatzꞌpu veꞌt in. As titoxvu qꞌii la ul vaama,— tiꞌk u Jesús. \m \v 34 As jit pal veꞌt unqꞌa ichusulibꞌeꞌ tu viyol Aakeꞌ, tan yeꞌ kat taqꞌ u Tiixheꞌ te chajnaj uvaꞌ la tootzi chajnaj visuuchil u yoleꞌ. Estiꞌeꞌ yeꞌ kat tootzi veꞌt chajnaj kam tokkat viyol u Jesús. \s1 Nibꞌaꞌnxisa u Jesús ivatz umaꞌl u tzot \r Mateo 20.29-34; Marcos 10.46-52 \p \v 35 As tul unbꞌiitik kuxh toon veꞌt u Jesús tu u Jericó, as xonlik umaꞌl u tzot tziꞌ bꞌey tiꞌ ijoyat ipuaj. \m \v 36 As tul tabꞌi veꞌt u tzoteꞌ uvaꞌ aꞌ chit mamaꞌla xaoleꞌ nikat ipal veꞌt tu bꞌey, as ichꞌoti veꞌt naj uvaꞌ kam nik tucheꞌ. \m \v 37 As alax veꞌt te u tzoteꞌ uvaꞌ aꞌ u Jesús, u aa Nazaret, uveꞌ nik ipal kꞌatz naj. \m \v 38 As sikꞌin veꞌt naj. As ech tal veꞌt naj ileꞌ: —¡Jesús, tiaal David, txum unvatz!— tiꞌk u tzoteꞌ. \m \v 39 As yaan veꞌt unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ bꞌaxik vatz u Jesús te u tzoteꞌ, tiꞌ uvaꞌ yeꞌ la sikꞌin naj. As aal chit taqꞌ jeꞌ naj tuul iviꞌ. As ech tal veꞌt naj ileꞌ: —¡Jesús, tiaal David, txum unvatz!— tiꞌk naj tal te u Jesús unpajte. \m \v 40 As txakebꞌ veꞌt u Jesús. As tal veꞌt Aak teqꞌol tzan u tzoteꞌ svatz. As tul ul veꞌt naj vatz Aak, as ech tal veꞌt Aak ileꞌ te u tzoteꞌ: \m \v 41 —¿Kam nasaꞌ uvaꞌ la unbꞌaneꞌ?— tiꞌk u Jesús. As ech tal veꞌt u tzot ileꞌ: —Pap, aꞌ ni valeꞌ uvaꞌ la ilon vunvatzeꞌ,— tiꞌk naj. \m \v 42 As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Kat bꞌaꞌnxiyeꞌ vavatzeꞌ, tan kat akꞌujbꞌaꞌ akꞌuꞌl sviꞌ,— tiꞌk Aak. \m \v 43 As yak kuxh ilon veꞌt u tzoteꞌ. As xekebꞌ veꞌt naj tiꞌ Aak. As vaꞌlik chit toksat veꞌt naj iqꞌii u Tiixheꞌ. As jankꞌal unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ kat ilon, as toksa veꞌt chajaak iqꞌii u Tiixheꞌ. \c 19 \s1 Niyolon u Jesús tukꞌ u Zaqueo \p \v 1 As tul ok veꞌt u Jesús tu u Jericó, as nikat ixaan Aak tu u tenameꞌ. \m \v 2 As atik umaꞌl u txꞌioliqꞌii tzitziꞌ uvaꞌ Zaqueo ibꞌii. As naj iqꞌesal xoꞌl unqꞌa molol tetz puaj tetz u Roma. \m \v 3 As aꞌ chit nik tal naj uvaꞌ la til naj uvaꞌ abꞌiste u Jesús. As yeꞌ nik tucheꞌ, tan tiꞌ uvaꞌ chꞌooik kuxh itxakebꞌ naj. As aꞌ chit mamaꞌla tenameꞌ xekik tiꞌ Aak. \m \v 4 As tul til naj uvaꞌ yeꞌ nik tucheꞌ, as oojeꞌl chit ibꞌen naj. As jeꞌ veꞌt naj viꞌ umaꞌl u tzeꞌ uvaꞌ higuera, tan atik skꞌuꞌl naj uvaꞌ la pal u Jesús tzitziꞌ. \m \v 5 As tul oon veꞌt u Jesús najlich u tzeꞌeꞌ, as kaꞌyik veꞌt jeꞌ Aak viꞌ u tzeꞌeꞌ. As ech tal veꞌt jeꞌ Aak ileꞌ te naj: —¡Zaqueo, oora kuꞌen chꞌuꞌl tzitziꞌ! Tan cheel tuk kaaoj kan in tu vakabꞌaleꞌ,— tiꞌk Aak. \m \v 6 As oora chit kuꞌ veꞌt chꞌuꞌl u Zaqueo viꞌ u tzeꞌeꞌ. Vaꞌlik chit itxuqꞌtxun veꞌt naj tiꞌ ikꞌulat u Jesús tikabꞌal. \m \v 7 As tul til veꞌt unqꞌa tenameꞌ tok u Jesús tikabꞌal u Zaqueo, as kam kuxh nikat tal veꞌt unqꞌa tenameꞌ tiꞌ Aak, tan tiꞌ uvaꞌ kat ok Aak tikabꞌal umaꞌl u uxhchileꞌ uveꞌ nimal ipaav atike vatz unqꞌa tenameꞌ. \m \v 8 As txakebꞌ veꞌt u Zaqueo xoꞌl unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ xonlike. As ech tal veꞌt naj ileꞌ te u Jesús: —Pap, la vaqꞌ unpokꞌoꞌchil vunmeebꞌaꞌleꞌ te unqꞌa meebꞌaꞌeꞌ. Asoj at umaj uxhchil kat velqꞌa tetz, as kajvaꞌl veꞌt ichꞌexel la vaqꞌ ste,— tiꞌk u Zaqueo. \m \v 9 Ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —As cheel kat sotzyu veꞌt vipaav unqꞌa uxhchileꞌ tu u kabꞌalaꞌ, tan tiaal u Abraham u najeꞌ. \m \v 10 Tan kat ul \sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\sc*tiꞌ ilochat unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ at kan tu u paaveꞌ as tiꞌ iqꞌalputaꞌ,— tiꞌk u Jesús. \s1 Ni tal u Jesús u kꞌuchuvatz tiꞌ u puajeꞌ \p \v 11 As tul bꞌiitik kuxh toon veꞌt u Jesús tu u Jerusalén, as nikat tabꞌi unqꞌa tenameꞌ viyol Aakeꞌ. As xeꞌt veꞌt Aak tiꞌ talat umaꞌt u kꞌuchuvatz, tan atik skꞌuꞌl Aak uvaꞌ nikat titzꞌa unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ yeꞌxh jatvaꞌt qꞌii la kꞌuchax veꞌteꞌ uvaꞌ at u tenameꞌ jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ. \m \v 12 As ech tal veꞌt Aak ileꞌ xoꞌl unqꞌa tenameꞌ: —Atik umaꞌl u naj uvaꞌ nim talcheꞌ. As kat ibꞌan naj tucheꞌ tiꞌ ibꞌen tu umaꞌt u tenam uvaꞌ naach chittuꞌ, tan la bꞌen ikꞌul naj u tijleꞌmeꞌ tiꞌ tok naj bꞌanol ivatz u ijlenaaleꞌ. As aꞌn la ul veꞌt naj tu vitenameꞌ unpajte. \m \v 13 As imolo veꞌt naj laval vikꞌameꞌ. As taqꞌ veꞌt kan naj puaj uvaꞌ oꞌkꞌalal (100) qꞌii aqꞌon ijaꞌmil te junun unqꞌa ikꞌameꞌ. As ech tal kan naj ileꞌ: «Aqꞌonvojtaj ex tukꞌ vunpuajeꞌ aqꞌal uvaꞌ la naꞌi, as techoj kuxh ul in,» tiꞌk naj tal te unqꞌa ikꞌameꞌ. As bꞌen veꞌt naj. \m \v 14 Pet yeꞌ nikat isaꞌ unqꞌa tenameꞌ u najeꞌ uvaꞌ la ok naj bꞌanol ivatz u ijlenaaleꞌ. As ichaj veꞌt unqꞌa tenameꞌ kaꞌl unqꞌa naj uveꞌ tzaanaj kat u najeꞌ uveꞌ ni tal tok bꞌooqꞌolil tiꞌ ibꞌen talat yol tiꞌ uvaꞌ yeꞌl u najeꞌ la ok bꞌanol ivatz u ijlenaaleꞌ. As ech tal bꞌen unqꞌa tenam ileꞌ: «Yeꞌ kusaꞌ u najeꞌ uvaꞌ la ok naj bꞌanol ivatz u ijlenaaleꞌ sqiꞌ,» tiꞌk unqꞌa tenameꞌ tal bꞌen. \p \v 15 As jit nimal viyol unqꞌa tenameꞌ, tan kat chit oksal veꞌt naj bꞌanol ivatz u ijlenaaleꞌ tiꞌ unqꞌa tenameꞌ. As qꞌaavik veꞌt tzan naj tu vitenameꞌ. As imolo veꞌt naj laval vikꞌameꞌ uveꞌ kꞌulun kan u puajeꞌ. As ichꞌoti veꞌt naj te unqꞌa ikꞌameꞌ uvaꞌ jankꞌax itxꞌak veꞌt chajnaj tukꞌ vipuaj najeꞌ. \m \v 16 As tul ok veꞌt u bꞌaxa kꞌameꞌ vatz u najeꞌ, as ech tal veꞌt u kꞌam ileꞌ: «Pap, il u puaj ilaꞌ. As laval kat untxꞌaklu stukꞌ,» tiꞌk u kꞌameꞌ. \m \v 17 Ech tal veꞌt u bꞌanol ivatz u ijlenaal ileꞌ te u kꞌameꞌ: «Bꞌaꞌn kuxheꞌ, tan axh bꞌaꞌnla aqꞌonvil. As tuk unkꞌujbꞌaꞌ veꞌt kan axh bꞌooqꞌolil tiꞌ laval unqꞌa tenameꞌ, tan jik chit atxumbꞌal kat abꞌana tiꞌ unbꞌiil uvaꞌ kat vaqꞌ see,» tiꞌk naj tal te u bꞌaxa kꞌameꞌ. \m \v 18 As ok veꞌt ikaꞌv u kꞌameꞌ vatz u bꞌanol ivatz u ijlenaaleꞌ. As ech tal veꞌt u kꞌam ileꞌ: «Pap, il vapuaj ilaꞌ. As oꞌvaꞌt kat untxꞌaklu stukꞌ,» tiꞌk u kꞌameꞌ. \m \v 19 Ech tal veꞌt u bꞌanol ivatz u ijlenaal ileꞌ te u kꞌameꞌ: «Bꞌaꞌn kuxheꞌ, tan tuk unkꞌujbꞌaꞌ veꞌt kan axh bꞌooqꞌolil tiꞌ oꞌvaꞌl unqꞌa tenameꞌ,» tiꞌk naj tal te u kꞌameꞌ. \m \v 20 As ok veꞌt itoxvu u kꞌameꞌ vatz u bꞌanol ivatz u ijlenaaleꞌ. As ech tal veꞌt naj ileꞌ: «Pap, il vapuaj ilaꞌ skajayil. Kat kuxh unkol tu umaꞌl u suꞌt, \m \v 21 tan kat xoꞌv in see, tan ootzimal axh svaꞌn uvaꞌ itzꞌaꞌjtu kuxh asaꞌ. As vootzajle uvaꞌ namol veꞌt ivatz unqꞌa chikoeꞌ, kꞌuxh jit axh kat aqꞌonvan. As la bꞌen eeqꞌo ivatz uvaꞌ jit axh kat avan,» tiꞌk u kꞌameꞌ tal te u bꞌanol ivatz u ijlenaaleꞌ. \m \v 22 Ech tal veꞌt u bꞌanol ivatz u ijlenaal ileꞌ te u kꞌameꞌ: «¡Jit axh bꞌaꞌnla kꞌameꞌ vil! As an chit vayoleꞌ tuk untxakonsa tiꞌ unbꞌanat asuuchil, tan ootzimal in aꞌn uvaꞌ itzꞌaꞌjtu kuxh nunsaꞌ. As ootzimal in aꞌn uvaꞌ nu kuxh unmol ivatz unqꞌa chikoeꞌ kꞌuxh jit in kat avan as jit in kat aqꞌonvan. \m \v 23 ¿As kam tetzeꞌ qꞌi uvaꞌ kat koj bꞌex ooksa kan vunpuajeꞌ tu uveꞌ nikolpukat unqꞌa puajeꞌ? As aal kuxh koj unbꞌooj tal vunpuajeꞌ kat aaqꞌ sve tul kat ul in tukꞌ u vijleꞌmeꞌ,» tiꞌk u bꞌanol ivatz u ijlenaaleꞌ. \m \v 24 As ech tal veꞌt u bꞌanol ivatz u ijlenaal ileꞌ te unjoltu unqꞌa ikꞌameꞌ uveꞌ atik tzitziꞌ: «Emaataj u puajeꞌ te u najeꞌ. As etaqꞌtaj te u najeꞌ uveꞌ kat txꞌakon lavat u puajeꞌ,» tiꞌk naj. \m \v 25 As ech tal veꞌt unqꞌa kꞌam ileꞌ ste: «Pap, tan at veꞌt laval puaj xeꞌ naj,» tiꞌk chajnaj. \m \v 26 Ech tal veꞌt u bꞌanol ivatz u ijlenaal ileꞌ: «Ileꞌ ni val sete, tan abꞌil uvaꞌ at tetz, as aal la vaqꞌ veꞌt imaas u tetzeꞌ ste. Pet abꞌil uvaꞌ yeꞌl tetz ati, as aal la maap u tetzeꞌ uvaꞌ ati. \m \v 27 As jankꞌal unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ yeꞌ nik saꞌon uvaꞌ la ok in bꞌanol ivatz u ijlenaaleꞌ stiꞌ, as eteqꞌotaj tzan sunvatz. As eyatzꞌtaj,» tiꞌk veꞌt u bꞌanol ivatz u ijlenaaleꞌ,— tiꞌk u Jesús tal te unqꞌa tenameꞌ. \s1 Ni tok veꞌt u Jesús tu u Jerusalén \r Mateo 21.1-11; Marcos 11.1-11; Xhun 12.12-19 \p \v 28 As tul yaꞌ veꞌt u Jesús tiꞌ talat u kꞌuchuvatzeꞌ, as bꞌen veꞌt Aak tu bꞌey tukꞌ unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ xekik tiꞌ Aak tiꞌ toon tu u Jerusalén. \m \v 29 As oon veꞌt Aak tukꞌ unqꞌa tenameꞌ kꞌatz u vitz uvaꞌ Olivos uvaꞌ echen najlich u tal tenam uvaꞌ Betfagé tukꞌ u tal tenam uvaꞌ Betania. As ichaj veꞌt bꞌen Aak kaꞌvaꞌl unqꞌa ichusulibꞌ. \m \v 30 As ech tal veꞌt Aak ileꞌ te chajnaj: —Bꞌenoj ex tu u tal tenameꞌ uvaꞌ at tzan. Tul la oon ex, as la elej umaꞌl u tal bꞌur uvaꞌ yeꞌ atixoj jeꞌ umaj uxhchil stiꞌ. As kꞌalel txoo. As la esaapu txoo; as la eteqꞌo tzan txoo. \m \v 31 Asoj la tal umaj uxhchil sete uvaꞌ: «¿Kam nu kuxh esaapu u bꞌureꞌ?» chaj u uxhchileꞌ, as ech la etal ileꞌ: «Aꞌ u kuBꞌooqꞌoleꞌ tuk txakonsan txoo,» chaj ex la etaleꞌ,— tiꞌk Aak. \m \v 32 As bꞌen veꞌt unqꞌa ichusulibꞌ Aakeꞌ uvaꞌ ichaj Aak. As bꞌex ilej chajnaj u bꞌureꞌ uvaꞌ tal Aak te chajnaj. \m \v 33 As tul kuxh isaapu chajnaj u tal bꞌureꞌ, as bꞌex oonoj veꞌt kaꞌl unqꞌa uxhchil uvaꞌ etzin tetz txoo. As ech tal veꞌt ileꞌ te chajnaj: —¿Kam itxaꞌk u tal bꞌureꞌ nesaapu?— tiꞌk unqꞌa uxhchileꞌ. \m \v 34 Ech tal veꞌt unqꞌa ichusulibꞌ Aak ileꞌ: —Aꞌ u kuBꞌooqꞌoleꞌ tuk txakonsan txoo,— tiꞌk chajnaj. \m \v 35 As teqꞌo veꞌt tzan chajnaj u tal bꞌureꞌ vatz u Jesús. As taqꞌ veꞌt jeꞌ chajnaj unqꞌa ixbꞌuꞌjeꞌ tiꞌ txoo. As jeꞌ veꞌt Aak tiꞌ txoo taꞌn chajnaj. \m \v 36 As tul nik ipal veꞌt Aak tukꞌ u bꞌureꞌ, as iliipu veꞌt kuꞌ unqꞌa uxhchileꞌ unqꞌa ixbꞌuꞌjeꞌ tu bꞌey vatz Aak. \m \v 37 As tul bꞌiitik kuxh toon veꞌt Aak tukꞌ u najeꞌ vatz u vitzeꞌ uveꞌ Olivos, as mamaꞌla tenam xekik tiꞌ Aak. As sikꞌin veꞌt unqꞌa tenameꞌ taꞌn chiibꞌichil. As nikat taqꞌ veꞌt jeꞌ tuul iviꞌ tiꞌ toksal iqꞌii u Tiixheꞌ, tan tiꞌ uvaꞌ maꞌtik tilat unqꞌa tenameꞌ u bꞌaꞌnileꞌ uvaꞌ kat ibꞌan Aak. \m \v 38 As ech tal veꞌt unqꞌa tenam ileꞌ: —¡Qoksataj iqꞌii u Qijlenaaleꞌ uveꞌ tuleꞌ tukꞌ vibꞌii u Kubꞌaal Tiixheꞌ! ¡As bꞌaꞌn veꞌt qatin tukꞌ u Tiixheꞌ tu almikaꞌ, as qoksataj iqꞌii Aak tan eyen Aak tu almikaꞌ!— tiꞌk unqꞌa tenameꞌ. \m \v 39 As ech tal veꞌt kaꞌl unqꞌa fariseo ileꞌ uvaꞌ xekik xoꞌl unqꞌa tenameꞌ: —Chusul, al te unqꞌa achusulibꞌeꞌ uvaꞌ yeꞌ la sikꞌin chajnaj,— tiꞌk unqꞌa fariseo tal te u Jesús. \m \v 40 Ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Ileꞌ ni val sete, tan asoj la yaꞌ unqꞌa uxhchileꞌ tiꞌ isikꞌineꞌ, as aꞌ veꞌt unqꞌa kꞌubꞌeꞌ la sikꞌin taꞌn chiibꞌichil,— tiꞌk u Jesús. \p \v 41 As tul oon veꞌt u Jesús najlich u Jerusalén, as til veꞌt bꞌen Aak u tenameꞌ tu u Jerusalén. As xeꞌt veꞌt Aak oqꞌoj. \m \v 42 As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —As kat koj chit pal ex tu visuuchil unqꞌa uveꞌ la iloch ex tiꞌ uvaꞌ bꞌaꞌn etatineꞌ sevatzaj. Pet ech koj uveꞌ cheel, tan mujel veꞌt sevatz tiꞌ uvaꞌ yeꞌ la pal ex stuul. \m \v 43 As tuk val sete, tan la ilej unqꞌa qꞌiieꞌ uvaꞌ tuk chit xoꞌlaloj ex taꞌn unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ nichꞌoꞌn taama setiꞌ. As yeꞌxh katil la elkat veꞌt ex, tan xoꞌlamal veꞌt ex la ibꞌaneꞌ. \m \v 44 As tuk yansaloj vetenameꞌ taꞌn unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ nichꞌoꞌn taama setiꞌ, tan tuk eꞌpulojeꞌ vekabꞌaleꞌ. As mitaꞌn kuxh umaj kꞌubꞌ la kaaik kan tiibꞌa umaꞌt kꞌubꞌ. Pet kajayil chit tuk eꞌpuloj, tan tiꞌ uvaꞌ yeꞌ kat pal ex stuul uvaꞌ kat ul lochpoj ex cheel,— tiꞌk u Jesús. \s1 Nitilu el u Jesús unqꞌa aakꞌaꞌy vatz iqꞌanal u tostiixh \r Mateo 21.12-17; Marcos 11.15-19; Xhun 2.13-22 \p \v 45 As tul ok veꞌt u Jesús vatz viqꞌanal u tostiixheꞌ, as itilu veꞌt el Aak unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ nikat ikꞌayineꞌ as tukꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ nikat iloqꞌoneꞌ. \m \v 46 As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Ech ni tal u umaꞌl u yol ileꞌ uvaꞌ tzꞌibꞌamal kan: \q1 Nachbꞌal vetzeꞌ vunkabꞌaleꞌ la ibꞌaneꞌ. \m Pet ech koj ex, tan kat ebꞌensal veꞌteꞌ statinbꞌal elqꞌom,— tiꞌk u Jesús. \p \v 47 As nik ichusun veꞌt u Jesús jun qꞌii tu u tostiixheꞌ. Pet unqꞌa iqꞌesal oksan iyol tenam vatz Tiixh, tukꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ chusel tibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ, as tukꞌ kaꞌt unqꞌa bꞌaal tenameꞌ, as nikat ichuk veꞌt chajnaj txumbꞌal tiꞌ iyatzꞌpu veꞌt Aak. \m \v 48 As jit uch vatz chajnaj, tan til veꞌt chajnaj uvaꞌ ayaꞌl chit ikꞌuꞌl unqꞌa tenameꞌ tiꞌ tabꞌit u yoleꞌ uveꞌ nikat tal Aak. \c 20 \s1 Nichꞌotil veꞌt u tijleꞌm u Jesús taꞌn unqꞌa bꞌaal tenam \r Mateo 21.23-27; Marcos 11.27-33 \p \v 1 As ibꞌan tu umaꞌl u qꞌii tul atik u Jesús vatz iqꞌanal u tostiixheꞌ. As tul nikat ichusun Aak tiꞌ unqꞌa bꞌaꞌnla yoleꞌ tetz u sotzbꞌal paaveꞌ, as oon veꞌt kaꞌl unqꞌa bꞌaal tenam, tukꞌ kaꞌt unqꞌa iqꞌesal oksan iyol tenam vatz Tiixh, as tukꞌ kaꞌt unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ chusel tibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ. \m \v 2 As ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ te Aak: —Al sqe: ¿Abꞌil aqꞌol tetz u eejleꞌmeꞌ tiꞌ uvaꞌ kat ul atilu el unqꞌa uxhchileꞌ vatz iqꞌanal u tostiixheꞌ?— tiꞌk chajnaj. \m \v 3 Ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —Tuk unchꞌoti umaꞌl u yol sete. As etaltaj sve: \m \v 4 ¿Abꞌil chajol tzan tetz u Xhuneꞌ uvaꞌ nik aqꞌon kuꞌ unqꞌa uxhchileꞌ xeꞌ u aꞌeꞌ? ¿Ma aꞌ u Tiixheꞌ chajol tzan tetz? ¿Pet moj aꞌ unqꞌa vatz txꞌavaꞌilla aamaeꞌ chajol tzan tetz?— tiꞌk u Jesús. \m \v 5 As iyol veꞌt chajnaj svatzaj uvaꞌ kam la tal chajnaj. Ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ: —Asoj tuk qaleꞌ uvaꞌ Tiixh kat chajon tzan naj, as: «¿Kam qꞌi yeꞌ kat enima u Xhuneꞌ?» chaj najeꞌ tuk tal sqe. \m \v 6 Pet asoj tuk qaleꞌ uvaꞌ vatz txꞌavaꞌilla aama kuxheꞌ kat chajon tzan naj, as tuk isuti unqꞌa tenameꞌ kꞌubꞌ sqiꞌ, tan ninima unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ u Xhuneꞌ,— tiꞌk chajnaj svatzaj. \m \v 7 As ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ te Aak: —Yeꞌ qootzaj abꞌil kat chajon tzan u Xhuneꞌ,— tiꞌk chajnaj. \m \v 8 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ te chajnaj: —Mitaꞌn in la alon sete uvaꞌ abꞌil kat aqꞌon u vijleꞌmeꞌ tiꞌ uvaꞌ kat unbꞌana,— tiꞌk Aak. \s1 Nital u Jesús umaꞌt u kꞌuchuvatz tiꞌ kaꞌl unqꞌa vaꞌlexhla kꞌamol txꞌavaꞌ \r Mateo 21.33-44; Marcos 12.1-11 \p \v 9 As tal veꞌt u Jesús umaꞌt u kꞌuchuvatz te unqꞌa tenameꞌ. Ech tal Aak ileꞌ: —Tan tava veꞌt umaꞌl u naj kaꞌl unqꞌa uuva tu vitxꞌavaꞌeꞌ. As taqꞌ veꞌt kan naj vitxꞌavaꞌeꞌ tukꞌ vichikoeꞌ skꞌam te kaꞌl unqꞌa aqꞌonvil. As nimal qꞌii bꞌex ibꞌan naj tu umaꞌt tenam. \m \v 10 Tul ilej veꞌt u qꞌiieꞌ tiꞌ ituxpu ivatz unqꞌa uuvaeꞌ, as ichaj veꞌt vibꞌaal unqꞌa uuvaeꞌ umaꞌl vikꞌam xeꞌ unqꞌa kꞌamoleꞌ tiꞌ ul teqꞌot unbꞌooj ivatz unqꞌa uuvaeꞌ kꞌambꞌal tetz u txꞌavaꞌeꞌ. As yeꞌxhkam chit taqꞌ bꞌen chajnaj stiꞌ. Pet kat iqꞌos veꞌt chajnaj u kꞌameꞌ. \m \v 11 As ichaj veꞌt bꞌen vibꞌaal unqꞌa uuvaeꞌ umaꞌt vikꞌameꞌ. As echat chit ibꞌan unqꞌa kꞌamoleꞌ te u kꞌameꞌ, tan xeꞌt iqꞌos chajnaj. As iyoqꞌ veꞌt chajnaj. As qꞌaav kuxh veꞌt u kꞌameꞌ, tan jit taqꞌ chajnaj vivatz u uuvaeꞌ ste. \m \v 12 As ichaj veꞌt bꞌen vibꞌaal unqꞌa uuvaeꞌ itoxvu vikꞌameꞌ. As echat chit kat ibꞌan unqꞌa kꞌamoleꞌ. Tan kat ikꞌaxbꞌisa chajnaj tul kat itilu el chajnaj. \m \v 13 As ech tal veꞌt jeꞌ vibꞌaal u uuva ileꞌ ste: «¿Kam tuk unbꞌaneꞌ? Pet tuk unchaj bꞌen vunkꞌaoleꞌ uveꞌ xoꞌn chit sve. As tul la til chajnaj vunkꞌaoleꞌ, as kamal aꞌn la inima veꞌt chajnaj,» tiꞌk vibꞌaal unqꞌa uuvaeꞌ. \m \v 14 Tul til veꞌt unqꞌa kꞌamoleꞌ toon u kꞌaolaeꞌ, as ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ svatzaj: «Aꞌ vikꞌaol najeꞌ vil tuleꞌ. As aꞌ najeꞌ tuk etzin kan unqꞌa uuvaeꞌ tukꞌ u txꞌavaꞌeꞌ. ¡Pet koꞌ kuyatzꞌ naj! ¡As qetz veꞌt u txꞌavaꞌeꞌ la ibꞌaneꞌ!» tiꞌk unqꞌa kꞌamoleꞌ tal svatzaj. \m \v 15 As teqꞌo veꞌt el unqꞌa kꞌamoleꞌ vikꞌaol vibꞌaal unqꞌa uuvaeꞌ tiꞌeꞌl u txꞌavaꞌeꞌ uvaꞌ atikkat unqꞌa uuvaeꞌ. As kat iyatzꞌ veꞌt chajnaj. \p As tuk vabꞌi sete, ¿kam la tulbꞌe veꞌt vibꞌaal u chikoeꞌ qꞌi unqꞌa kꞌamoleꞌ uveꞌ netaleꞌ? \m \v 16 As tuk val sete, tan la ul veꞌteꞌ vibꞌaal u chikoeꞌ. As la iyatzꞌ veꞌt unqꞌa kꞌamoleꞌ skajayil. As vaꞌlen veꞌt unqꞌa kꞌamoleꞌ la kaa tu vitxꞌavaꞌeꞌ,— tiꞌk u Jesús. As ech tal veꞌt unqꞌa tenam ileꞌ tul tabꞌi u yoleꞌ uveꞌ tal Aak: —¡Tiixheꞌ la alon uvaꞌ yeꞌl unpajoj la ibꞌaneꞌ echeꞌ uveꞌ naaleꞌ!— tiꞌk chajnaj. \p \v 17 As isaji veꞌt bꞌen u Jesús unqꞌa tenameꞌ. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —¿As kam ni tokkat u yoleꞌ qꞌi sete uveꞌ tzꞌibꞌamal kan uvaꞌ ech ni tal ileꞌ? \q1 As u kꞌubꞌeꞌ uvaꞌ kat sutil el taꞌn unqꞌa lakol kabꞌaleꞌ, \q1 as tul aꞌeꞌ ni tok xeꞌabꞌ tetz vixoobꞌ u kabꞌaleꞌ, tiꞌk u yoleꞌ. \m \v 18 As abꞌil uveꞌ la jojtxꞌu tiꞌ u kꞌubꞌeꞌ, as yak chit la tatzꞌmeꞌ. As abꞌil uvaꞌ la kuꞌ u kꞌubꞌeꞌ stiꞌ, as yak chit la vuchꞌmeꞌ,— tiꞌk u Jesús. \s1 Niyolon u Jesús tiꞌ u puajeꞌ uvaꞌ nik imolpeꞌ tetz u Roma \r Mateo 21.45-46; 22.15-22; Marcos 12.12-17 \p \v 19 As bꞌen veꞌt te unqꞌa iqꞌesal oksan iyol tenam vatz Tiixh as tukꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ chusel tibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ uvaꞌ chajnaj nikat tal Aak tukꞌ u kꞌuchuvatzeꞌ. As oora koj chit itxey veꞌt chajnaj u Jesús uvaꞌ nik taleꞌ. As nik ixoꞌv chajnaj vatz unqꞌa tenameꞌ. \p \v 20 As atik chit veꞌt kuꞌ chajnaj tiꞌ icheesal ipaav u Jesús. As ichaj veꞌt bꞌen chajnaj kaꞌl unqꞌa eesan yol uvaꞌ nikat ibꞌensa veꞌt tibꞌ jikla aamail, tiꞌ tabꞌit viyol u Jesús, tan aꞌ nikat tal chajnaj uvaꞌ la ixoch veꞌt chajnaj Aak. As la toksa veꞌt ok chajnaj Aak tiqꞌabꞌ u bꞌooqꞌol tenameꞌ. \m \v 21 As ech tal veꞌt unqꞌa eesan yol ileꞌ te Aak: —Chusul, ootzimal veꞌt sqaꞌn uvaꞌ jik chit nayoloneꞌ as jik chit nachusuneꞌ. As tukꞌ chit ijikil nachus unqꞌa uxhchileꞌ tiꞌ uvaꞌ jik vitxumbꞌaleꞌ la ibꞌan vatz u Tiixheꞌ, tan eela ivatz unqꞌa uxhchileꞌ nabꞌaneꞌ. \m \v 22 Estiꞌeꞌ tuk qabꞌi umaꞌl u yol see, ¿ma bꞌaꞌn uvaꞌ la kuchoo veꞌt u puajeꞌ uveꞌ nijajpu sqe taꞌn u ijlenaaleꞌ tu u Roma, pet moj yeꞌle?— tiꞌk unqꞌa najeꞌ. \p \v 23 As atik veꞌt skꞌuꞌl Aak uvaꞌ tuch kuxh nikat tal chajnaj te Aak. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —¿Kam stiꞌ qꞌi uveꞌ nu kuxh echuk txumbꞌal sviꞌ tiꞌ uvaꞌ la echeesa unpaav? \m \v 24 Pet ekꞌuchtaj umaj u puajeꞌ sve. ¿As abꞌil etz u vatzibꞌaleꞌ tukꞌ u tzꞌibꞌeꞌ uveꞌ at vatz u puajeꞌ?— tiꞌk Aak. Ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ: —Tetz u ijlenaaleꞌ tu u Roma,— tiꞌk chajnaj. \m \v 25 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —Jankꞌal u tetz u ijlenaaleꞌ tu u Roma, as etaqꞌtaj ste. As jankꞌal unqꞌa tetz u Tiixheꞌ, as etaqꞌtaj te Aak,— tiꞌk u Jesús. \p \v 26 As teqꞌo veꞌt taama chajnaj taꞌn viyol Aakeꞌ. As jit tiin veꞌt chajnaj, tan yeꞌ kat olebꞌ chajnaj tiꞌ icheesal ipaav Aak vatz unqꞌa tenameꞌ. \s1 Nichꞌotil te u Jesús tiꞌ u tulebꞌal taama unqꞌa kamnajeꞌ \r Mateo 22.23-33; Marcos 12.18-27 \p \v 27 As jetzꞌen veꞌt ok kaꞌl unqꞌa saduceo kꞌatz u Jesús tiꞌ ichꞌotil te Aak, tan yeꞌl unqꞌa kamnajeꞌ la ul taama unpajte uveꞌ ni tal unqꞌa saduceo. \m \v 28 As ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ te Aak: —Chusul, kat itzꞌibꞌa kan u Moisés umaꞌl u yol uvaꞌ ech ni tal ileꞌ: «Asoj la kam umaj naj as tul yeꞌl umaj initxaꞌ naj la kaaik kan xeꞌ u tixqeleꞌ, as aꞌ umaj u titzꞌin tatzik najeꞌ la teqꞌo tibꞌ tukꞌ u ixojeꞌ tiꞌ taqꞌat kan tiaal u najeꞌ uvaꞌ kat kami,» tiꞌk u yoleꞌ. \m \v 29 As atik vujvaꞌl unqꞌa naj uvaꞌ titzꞌin tibꞌ. As kat teqꞌo tibꞌ u atzikaeꞌ tukꞌ u ixojeꞌ. As kat kam naj. As jit nitxaꞌin kan naj tukꞌ u tixqeleꞌ. \m \v 30 As teqꞌo veꞌt tibꞌ u bꞌaxa itzꞌinaeꞌ tukꞌ u tixqel u atzikaeꞌ. As kat kam naj unpajte. As jit nitxaꞌin kan naj tukꞌ ixoj. \m \v 31 As teqꞌo tibꞌ ikaꞌv u itzꞌinaeꞌ tukꞌ u ixojeꞌ. As kat kam naj. As eela chit kat el vujvaꞌl unqꞌa najeꞌ uveꞌ titzꞌin tibꞌ. As jit nitxaꞌin kan umaj chajnaj tukꞌ u ixojeꞌ. \m \v 32 As tul maꞌtik ikam vujvaꞌl unqꞌa najeꞌ uvaꞌ titzꞌin tibꞌ, as kam veꞌt u ixojeꞌ. \m \v 33 As tuk qabꞌi see, as tul uvaꞌ la ul veꞌt taama unqꞌa kamnajeꞌ, ¿as abꞌiste veꞌt u najeꞌ qꞌi itzumel u ixojeꞌ? Tan kat teqꞌo tibꞌ ixoj tukꞌ vujvaꞌl unqꞌa najeꞌ uvaꞌ titzꞌin tibꞌ,— tiꞌk unqꞌa saduceo. \m \v 34 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —Unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ at vatz u txꞌavaꞌeꞌ, as ni teqꞌo tibꞌ unqꞌa najeꞌ tukꞌ unqꞌa ixojeꞌ. \m \v 35 Pet ech koj unqꞌa jikla aamaeꞌ uvaꞌ tetz chittuꞌ tiꞌ ibꞌen kꞌatz u Tiixheꞌ tu umaꞌt u tiichajileꞌ tul la ul taama unpajte, tan yeꞌxhebꞌil la teqꞌo veꞌt tibꞌ tukꞌ ikꞌulel. \m \v 36 As yeꞌxhkam la kam veꞌteꞌ unpajte, tan eela kuxh veꞌteꞌ tukꞌ unqꞌa ángel la ibꞌaneꞌ. As aꞌeꞌ unqꞌa jikla meꞌal ikꞌaol u Tiixheꞌ uvaꞌ la ul taama unpajte. \m \v 37 As echat u yoleꞌ uvaꞌ kat tal kan u Moisés tiꞌ tul taama unqꞌa kamnajeꞌ unpajte, tan aꞌ kat tal kan u Moisés tu u uꞌujeꞌ tiꞌ uvaꞌ itzꞌibꞌa kan tiꞌ u vokkin chꞌiꞌxeꞌ uvaꞌ nikat itzꞌeꞌeꞌ. As kat tal kan u Moisés uvaꞌ aꞌ u Tiixheꞌ viTiixh u Abraham, as viTiixh u Isaac, as viTiixh u Jacob. \m \v 38 Estiꞌeꞌ ni val sete uvaꞌ aꞌ u Tiixheꞌ viTiixh unqꞌa islich aamaeꞌ, tan vatz u Tiixheꞌ as yeꞌl umaj niman tetz uvaꞌ kamnajlu koj. Pet isleꞌle skajayil,— tiꞌk veꞌt Aak tal te unqꞌa saduceo. \m \v 39 As ech tal veꞌt kaꞌl unqꞌa naj ileꞌ uvaꞌ chusel tibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ: —Chusul, jik chit tel u yoleꞌ uveꞌ naaleꞌ,— tiꞌk chajnaj. \m \v 40 As yeꞌxhebꞌil chit kat itxꞌak ichꞌotil umaꞌtoj yol te Aak. \s1 Ni tal u Jesús uvaꞌ kam ni tokkat uvaꞌ tiaal David u Cristo \r Mateo 22.41-46; Marcos 12.35-37 \p \v 41 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ te unqꞌa tenameꞌ: —¿Kam bꞌan taꞌn qꞌi uvaꞌ ninima unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ tiaal David u Cristo? \m \v 42 Tan ech ni tal u David ileꞌ tu u uꞌujeꞌ uvaꞌ Salmo: \q1 Ech tal u Bꞌooqꞌol ileꞌ te vunBꞌooqꞌoleꞌ: \q1 «Xonebꞌen tu vunsebꞌaleꞌ \q1 \v 43 techanal la vaqꞌ kan unqꞌa uxhchileꞌ jaqꞌ avoj uveꞌ nichꞌoꞌn taama seeꞌ,» tiꞌk u David tal kan. \m \v 44 Pet tul ni tal u David tiꞌ u Cristo uvaꞌ «unBꞌooqꞌol,» taqꞌ ni taleꞌ, ¿as kam qꞌi uvaꞌ nenima uvaꞌ tiaal David u Cristo?— tiꞌk u Jesús. \s1 Ni taloꞌk u Jesús vipaav unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ chusel tibꞌ tiꞌ u tzaqꞌiteꞌ \r Mateo 23.1-36; Marcos 12.38-40; Lucas 11.37-54 \p \v 45 As tul nikat tabꞌi unqꞌa tenameꞌ viyol u Jesús, as ech tal veꞌt Aak ileꞌ te unqꞌa ichusulibꞌeꞌ: \m \v 46 —Atoj enachbꞌal vatz unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ chusel tibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ, tan achaꞌv chit te chajnaj uvaꞌ ni toksa chajnaj unqꞌa bꞌaꞌnla oksaꞌmeꞌ tukꞌ uvaꞌ ni tok iqꞌii chajnaj taꞌn unqꞌa tenameꞌ tu u kꞌayibꞌaleꞌ. As aꞌ unqꞌa bꞌaꞌnla chaj xonlebꞌaleꞌ nichuk chajnaj tu u atinbꞌaleꞌ tetz nachbꞌal Tiixh. As aꞌ nixonebꞌkat chajnaj tu u bꞌaxa xonlebꞌaleꞌ tul ni tuch unqꞌa bꞌaꞌnla txꞌaꞌoꞌmeꞌ. \m \v 47 As nimaa chajnaj vikabꞌal unqꞌa txakay ixojeꞌ. As mamaꞌla chit yol ni tal chajnaj tul ninach chajnaj Tiixh tiꞌ toksat jeꞌ chajnaj iqꞌii vatz unqꞌa tenameꞌ. As tuk val sete tan tul chiteꞌ u nimla kꞌaxkꞌoeꞌ tiꞌ chajnaj taꞌn u Tiixheꞌ,— tiꞌk u Jesús. \c 21 \s1 Niyolon u Jesús tiꞌ umaꞌl u txakay ixoj \r Marcos 12.41-44 \p \v 1 As isaji veꞌt bꞌen u Jesús unqꞌa txꞌiol iqꞌiieꞌ tul uvaꞌ nikat pal taqꞌ kuꞌ chajnaj u puajeꞌ tu u kaaxhaeꞌ uvaꞌ nimolpukat u puajeꞌ tetz u tostiixheꞌ. \m \v 2 As til Aak ipal umaꞌl u txakay ixoj uvaꞌ meebꞌaꞌ chittuꞌ. As pal taqꞌ veꞌt kuꞌ ixoj kaꞌvaꞌl vas ipuaj tu u kaaxhaeꞌ. \m \v 3 As ech tal veꞌt Aak ileꞌ te unqꞌa ichusulibꞌeꞌ: —Jik chit tuk val sete tan u txakay ixojeꞌ uvaꞌ meebꞌaꞌ chittuꞌ as nimal chiteꞌ u oyeꞌ uvaꞌ kat taqꞌ kuꞌ tiꞌ unqꞌa txꞌiol iqꞌiieꞌ, \m \v 4 tan aꞌ kuxh unbꞌiil u puajeꞌ ni taqꞌ kuꞌ unqꞌa txꞌiol iqꞌiieꞌ uvaꞌ niyaꞌlan kan xeꞌ chajnaj. Pet ech koj u ixojeꞌ, tan kꞌuxh meebꞌaꞌ chit ixoj, as kat taqꞌ kuꞌ ixoj jankꞌal uveꞌ nitxakon stiꞌ jun qꞌii,— tiꞌk u Jesús. \s1 Ni tal u Jesús uvaꞌ la eꞌpul u tostiixh \r Mateo 24.1-2; Marcos 13.1-2 \p \v 5 As nikat iyol kaꞌl unqꞌa ichusulibꞌ u Jesús tiꞌ u tostiixheꞌ uvaꞌ chꞌiꞌumal chit tiloneꞌ taꞌn unqꞌa bꞌaꞌnla chaj sivaneꞌ uvaꞌ atoꞌk stiꞌ as tukꞌ unqꞌa bꞌaꞌnla chaj oyeꞌ uvaꞌ nikat toya unqꞌa uxhchileꞌ tiꞌ ivejat u tostiixheꞌ. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ te chajnaj: \m \v 6 —As uveꞌ netil tiꞌ u tostiixheꞌ scheel, as la ilej umaꞌl u qꞌii uvaꞌ echeꞌ la koj kaaik kan umaj sivan viꞌ umaꞌt sivan. Pet techal tuk eꞌpoj tzan skajayil,— tiꞌk Aak. \s1 Niyolon u Jesús tiꞌ uvaꞌ kam tul u kꞌaxkꞌo tiꞌ u Jerusalén \r Mateo 24.3-28; Marcos 13.3-23 \p \v 7 As ichꞌoti veꞌt unqꞌa ichusulibꞌ Aakeꞌ ste. Ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ: —¿Chusul, jatu la ibꞌan uveꞌ naaleꞌ? ¿As kam texhlal tetz tul bꞌiit ibꞌanataꞌ?— tiꞌk chajnaj. \m \v 8 Ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —Atoj chit enachbꞌal vatz unqꞌa chulin yoleꞌ aqꞌal uvaꞌ yeꞌ la maxtibꞌel ex, tan nimal unqꞌa chulin yoleꞌ la ul tukꞌ vunbꞌiieꞌ. As la ul taleꞌ uvaꞌ: «Ineꞌ u Cristo» as moj «Tul veꞌt u Cristo,» chaj la taleꞌ. As yeꞌxhkam la enima. \m \v 9 As xoꞌviꞌk kuxh ex tul la etabꞌi yol tiꞌ unqꞌa mam chꞌaꞌoeꞌ moj tiꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ nibꞌan chꞌaꞌo tiꞌaj unqꞌa ijlenaaleꞌ, tan lanal chit ibꞌaneꞌ bꞌaxa. As jit oora la ilej u qꞌiieꞌ tiꞌ itzojpisal veꞌteꞌ uvaꞌ alel kan tiꞌ isotz u vatz txꞌavaꞌeꞌ,— tiꞌk Aak. \m \v 10 As ech tal Aak ileꞌ unpajte: —La ibꞌan unqꞌa nimla tenameꞌ chꞌaꞌo svatzaj; as la ibꞌan unqꞌa ijlenaaleꞌ chꞌaꞌo svatzaj unpajte. \m \v 11 As la ibꞌan kabꞌlaano uvaꞌ xoꞌvebꞌal chittuꞌ. As katil kuxh la ibꞌankat mamaꞌla vaꞌy tukꞌ unqꞌa mamaꞌla chꞌoꞌmeꞌ uvaꞌ txumlebꞌal chittuꞌ. Mamaꞌla xoꞌvichil la ipalebꞌe unqꞌa tenameꞌ. As xoꞌvebꞌal chit unqꞌa veeꞌ la ikꞌuch tibꞌ vatz u almikaꞌeꞌ. \m \v 12 As tul yeꞌxnaj uch unqꞌa veeꞌ ni val sete, as la txeypu veꞌt ex. As mamaꞌla kꞌaxkꞌo la epalebꞌe taꞌn unqꞌa bꞌooqꞌol tenameꞌ. As tiꞌ kuxh uvaꞌ kꞌujleꞌl ekꞌuꞌl sviꞌ, as la eqꞌoloꞌk ex vatz unqꞌa qꞌesaleꞌ uveꞌ tu unqꞌa atinbꞌaleꞌ tetz nachbꞌal Tiixh. As la oksal ex tiqꞌabꞌ unqꞌa ijlenaaleꞌ tukꞌ tiqꞌabꞌ unqꞌa bꞌanol ivatz u ijlenaaleꞌ tulaj unqꞌa tenameꞌ. As at ex uvaꞌ la oksal ex tu u kaarsa. \m \v 13 As tul la epalebꞌe unqꞌa kꞌaxkꞌoeꞌ taꞌn chajnaj, as tzitziꞌ la uchkat etalat veꞌt isuuchil unqꞌa bꞌaꞌnla yoleꞌ sviꞌ. \m \v 14 As yeꞌ la exaansa etaama tiꞌ uvaꞌ kam la etaleꞌ vatz unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ la txeyon ex, \m \v 15 tan ineꞌ la aqꞌon etxumbꞌal tiꞌ eyoloneꞌ. As yeꞌ la olebꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ ni chꞌoꞌn taama setiꞌ tiꞌ teesal iqꞌii u yoleꞌ. \m \v 16 As at ex uvaꞌ la oksal veꞌt ex tiqꞌabꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ ni chꞌoꞌn taama setiꞌ taꞌn unqꞌa txutx ebꞌaaleꞌ, as moj taꞌn unqꞌa etitzꞌin etatzikeꞌ, as moj taꞌn unqꞌa etatineꞌ, as moj taꞌn unqꞌa etetz kꞌultziꞌeꞌ. As at ex la yatzꞌpu veꞌt ex. \m \v 17 As nimal unqꞌa tenameꞌ la ixvan ex tiꞌ uvaꞌ kꞌujleꞌl ekꞌuꞌl sviꞌ. \m \v 18 As yeꞌl umaj u xiꞌl eviꞌeꞌ la tzꞌejxi.\f + \fr 21.18 \ft Aꞌ isuuchil unqꞌa yoleꞌ tu yolbꞌal griego: tiꞌ u xiꞌl iviꞌ unqꞌa uxhchileꞌ. As aꞌ isuuchil u yoleꞌ tu kuyolbꞌal uvaꞌ yeꞌxhebꞌil la olebꞌ tiꞌ teesal itiichajil umaj uxhchil kꞌatz u Tiixheꞌ.\f* \m \v 19 As tioj chit etaama la ebꞌaneꞌ vatz unqꞌa kꞌaxkꞌoeꞌ, tan asoj ech la ebꞌaneꞌ, as at veꞌt etiichajil kꞌatz Aak la ibꞌaneꞌ. \m \v 20 As tul la etil veꞌteꞌ uvaꞌ xoꞌlamal u Jerusalén taꞌn unqꞌa soleꞌ, as aꞌ veꞌt texhlal tetz uvaꞌ unbꞌiit kuxh isotz veꞌt u tenameꞌ. \m \v 21 As jankꞌal ex uvaꞌ at ex tzitzaꞌ tu u Judea, as la ooj veꞌt ex tulaj unqꞌa koobꞌaleꞌ. As ex uvaꞌ echen ex tu u Jerusalén, as la oojik el ex. As ex uvaꞌ at bꞌen ex tu vitz, as yeꞌ la ok veꞌt ex tu u tenameꞌ, \m \v 22 tan tu unqꞌa qꞌiieꞌ as la aqꞌax ichꞌexel te unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ kat ixvan u jikla yoleꞌ. As jankꞌal uvaꞌ tzꞌibꞌamal kan tiꞌ unqꞌa tenameꞌ, as la tzojpisal veꞌteꞌ. \m \v 23 As oyebꞌ chit evatz, ex ixoj uvaꞌ at eyaabꞌil tiꞌ etilat umaj etalaj intxaꞌ tukꞌ ex uvaꞌ nitel ichꞌuꞌun veneꞌeꞌ, tul la ul u kꞌaxkꞌoeꞌ setiꞌ tu u qꞌiieꞌ, tan mamaꞌla chit kꞌaxkꞌo la ipalebꞌe unqꞌa tenameꞌ tu u Judea, tan la ul vitxꞌiꞌtziꞌl u Tiixheꞌ tiꞌ unqꞌa tenameꞌ. \m \v 24 As ati la kam taꞌn chꞌichꞌ; as ati la eqꞌol veꞌt spreexhuil tulaj unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ jit tiaal Israel, tan la ul eꞌpuloj veꞌt u Jerusalén taꞌn unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ jit tiaal Israel. As aꞌ veꞌt unqꞌa tenameꞌ la bꞌekꞌon veꞌteꞌ techal la ilej u qꞌiieꞌ uveꞌ alel kan taꞌn u Tiixheꞌ. \s1 Niyolon u Jesús tiꞌ u tulebꞌaleꞌ tikaꞌpa \r Mateo 24.29-35, 42-44; Marcos 13.24-37 \p \v 25 As la ilax veꞌt unqꞌa kꞌuchbꞌal tetz u vulebꞌaleꞌ vatz u qꞌiieꞌ tukꞌ vatz u ichꞌeꞌ as tukꞌ xoꞌl unqꞌa txꞌumileꞌ. As la xaan veꞌt taama unqꞌa tenameꞌ vatz u txꞌavaꞌeꞌ. As la teqꞌo veꞌt taama taꞌn vivulun u mar tul la ipilqꞌu tibꞌ. \m \v 26 As yeꞌl veꞌt iyakꞌil unqꞌa tenameꞌ la ibꞌan taꞌn xoꞌvichil tiꞌ titzꞌaleꞌ uvaꞌ kam kuxh kꞌaxkꞌo la ul veꞌt stiꞌ, tan la iyiku veꞌt u Tiixheꞌ unqꞌa veeꞌ at vatz u almikaꞌeꞌ. \m \v 27 As la til veꞌt unqꞌa tenameꞌ u tulebꞌaleꞌ \sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\sc*tu u suutzꞌeꞌ. As la uli tukꞌ iyakꞌil as la litzꞌloꞌlan u tulebꞌaleꞌ. \m \v 28 Tul la xeꞌt unqꞌa veeꞌ ni valeꞌ, as la eyakꞌinsa etibꞌ. As la sajin veꞌt jeꞌ ex tu almikaꞌ, tan tuk qꞌalpuloj veꞌt ex vatz u kꞌaxkꞌoeꞌ,— tiꞌk u Jesús. \p \v 29 As tal veꞌt u Jesús umaꞌt u kꞌuchuvatz uvaꞌ ech ni tal ileꞌ: —Eteesataj etexhlabꞌal tiꞌ u higuera tukꞌ unjoltu unqꞌa tzeꞌeꞌ, \m \v 30 tan tul uvaꞌ netil itooqꞌ vixaj tzeꞌeꞌ, as ootzimal setaꞌn uvaꞌ saqꞌi tuk eloj veꞌteꞌ. \m \v 31 As echat chit tuk ibꞌan unpajte, tan tul la etil tuch unqꞌa veeꞌ ni val sete, as la etootzi veꞌteꞌ uvaꞌ txantu ilejat veꞌt u qꞌiieꞌ uvaꞌ la ilpu veꞌteꞌ uvaꞌ at u tenameꞌ jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ. \m \v 32 As jik chit tuk val sete, tan yeꞌxnaj sotz unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ tiaal Israel vatz u txꞌavaꞌeꞌ tul la ibꞌan unqꞌa veeꞌ skajayil uveꞌ ni val sete, \m \v 33 tan la pal u almikaꞌeꞌ tukꞌ u vatz txꞌavaꞌeꞌ. Pet ech koj vunyoleꞌ, tan aꞌ chiteꞌ yeꞌ la pali. \p \v 34 La chit etil jeꞌ etibꞌ. As eyansak vetaanxelaleꞌ taꞌn unqꞌa vaꞌlexheꞌ echeꞌ u qꞌabꞌaꞌmeꞌ. As teesak kan kuxh ex unqꞌa xaanchil aamaeꞌ vatz u txꞌavaꞌeꞌ, tan yeꞌ nachel sete tul la ul u qꞌiieꞌ tiꞌ u vulebꞌaleꞌ \m \v 35 echeꞌ nibꞌanax tukꞌ umaj ijvil uvaꞌ ni ikꞌan unqꞌa txooeꞌ, tan yeꞌ nachel te txoo tul ni tikꞌal txoo. Tan ech tul u kꞌaxkꞌoeꞌ tiꞌ unqꞌa uxhchileꞌ skajayil uvaꞌ at vatz u txꞌavaꞌeꞌ. \m \v 36 As atoj enachbꞌal sbꞌenameen. As enachtaj Tiixh tiꞌ uvaꞌ la iloch ex u Tiixheꞌ tiꞌ epal vatz unqꞌa kꞌaxkꞌoeꞌ uveꞌ tuk uloj setiꞌ. As yeꞌl ex la xoꞌv ex vatz \sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\sc* tul la uli tu almikaꞌ unpajte,— tiꞌk u Jesús. \p \v 37 As qꞌiil nikat ichusun u Jesús tu u tostiixheꞌ. As sotzsaj maꞌt Aak viꞌ u vitzeꞌ uveꞌ Olivos. \m \v 38 As nimal chit unqꞌa tenameꞌ nik isebꞌa tibꞌ tiꞌ ibꞌen tu u tostiixheꞌ tiꞌ tabꞌil viyol Aakeꞌ. \c 22 \s1 Nikꞌayi u Judas u Jesús \r Mateo 26.1-5, 14-16; Marcos 14.1-2, 10-11; Xhun 11.45-53 \p \v 1 As bꞌiitik kuxh ilejat veꞌt u nimla qꞌiieꞌ uvaꞌ pascua\f + \fr 22.1 \ft As jun yaabꞌ nik tulsa unqꞌa tiaal Israel skꞌuꞌl uvaꞌ yeꞌl unqꞌa bꞌaxa ikꞌaol unqꞌa qꞌesla ibꞌaaleꞌ kat yatzꞌpi taꞌn u ángel tul uvaꞌ kat el chꞌuꞌl u tenameꞌ tu u Egipto. As eyen tu \xt Éxodo 12.1-36\ft .\f* ibꞌii, uvaꞌ nitxꞌaꞌpkat u paaneꞌ uvaꞌ yeꞌl levadura nikuꞌ xoꞌl. \m \v 2 As unqꞌa iqꞌesal oksan iyol tenam vatz Tiixh as tukꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ chusel tibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ, as nik ichuk veꞌt chajnaj txumbꞌal tiꞌ iyatzꞌpu u Jesús, tan nikat ixoꞌva chajnaj unqꞌa tenameꞌ. \p \v 3 As ok veꞌt u Satanás viꞌ u taanxelal u Judas uvaꞌ Iscariote. As aꞌ najeꞌ uveꞌ atik ok xoꞌl kabꞌlaval unqꞌa ichusulibꞌ u Jesús. \m \v 4 As bꞌex veꞌt u Judas yolon xeꞌ unqꞌa iqꞌesal oksan iyol tenam vatz Tiixh tukꞌ unqꞌa ibꞌooqꞌol unqꞌa xeen tetz u tostiixheꞌ. As iyol veꞌt chajnaj tukꞌ naj tiꞌ uvaꞌ kam la tulbꞌe naj taqꞌax ok u Jesús tiqꞌabꞌ chajnaj. \m \v 5 As txuqꞌtxun chit veꞌt chajnaj tiꞌ viyol u Judas. As ikꞌul veꞌt tibꞌ iyol chajnaj uvaꞌ la taqꞌ chajnaj puaj te u Judas. \m \v 6 As ikꞌujbꞌaꞌ veꞌt u Judas uvaꞌ naj la oksan u Jesús tiqꞌabꞌ chajnaj. As ichuk veꞌt naj txumbꞌal, tan aꞌ nikat tal naj uvaꞌ yeꞌl tenam kꞌatz u Jesús tul la bꞌen toksa naj Aak tiqꞌabꞌ chajnaj. \s1 Nijej kan u Jesús isuuchil umaꞌl u txꞌaꞌoꞌm tiꞌ tulsat unqꞌa tenameꞌ vikamebꞌal Aakeꞌ skꞌuꞌl \r Mateo 26.17-29; Marcos 14.12-25; Xhun 13.21-30; 1 Corintios 11.23-26 \p \v 7 As ilej veꞌt u bꞌaxa qꞌiieꞌ tiꞌ ixeꞌt u nimla qꞌiieꞌ uvaꞌ nitxꞌaꞌpkat u paaneꞌ uvaꞌ yeꞌl levadura nikuꞌ xoꞌl. As tu unqꞌa qꞌiieꞌ, as techal chit nik iyatzꞌpu unqꞌa talaj kaneeroꞌeꞌ tiꞌ inimal u nimla qꞌiieꞌ. \m \v 8 As ichaj veꞌt bꞌen u Jesús u Luꞌeꞌ tukꞌ u Xhuneꞌ. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ te chajnaj: —Bꞌenoj ex. Bꞌen ebꞌantaj tuch u txꞌaꞌoꞌmeꞌ tetz u nimla qꞌiieꞌ, aqꞌal uvaꞌ la kunima,— tiꞌk Aak. \m \v 9 Ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ: —¿Pap, katil nasaꞌkat uvaꞌ la bꞌen kubꞌankat tuch u txꞌaꞌoꞌmeꞌ?— tiꞌk chajnaj. \m \v 10 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —Tul la ok ex tu u tenameꞌ, as la ekꞌul etibꞌ tukꞌ umaꞌl u naj uvaꞌ eqꞌomal umaꞌl txeꞌn aꞌ staꞌn. As la xekebꞌ ex tiꞌ naj techal la ok naj tu umaꞌl u kabꞌal. \m \v 11 As ech la etal ileꞌ te vibꞌaal u kabꞌaleꞌ: «Ech ni tal u chusul qetz ileꞌ: –¿Abꞌiste u kabꞌaleꞌ uvaꞌ la txꞌaꞌnkat in tukꞌ unqꞌa unchusulibꞌeꞌ tiꞌ inimal u nimla qꞌiieꞌ?– taqꞌ Aak ni taleꞌ,» chaj ex la bꞌen etal ste. \m \v 12 As la ikꞌuch veꞌt vibꞌaal u kabꞌaleꞌ umaꞌl u nimla kabꞌal sete uvaꞌ echen tikaꞌv ichup u kabꞌaleꞌ. As bꞌanel veꞌt tuch u kabꞌaleꞌ staꞌn. As tzitziꞌ la ebꞌankat tuch u txꞌaꞌoꞌmeꞌ,— tiꞌk u Jesús. \m \v 13 As bꞌen veꞌt unqꞌa ichusulibꞌ Aakeꞌ. As bꞌex ibꞌana kam uvaꞌ tal Aak te chajnaj. As ibꞌan veꞌt chajnaj tuch u txꞌaꞌoꞌmeꞌ tetz u nimla qꞌiieꞌ. \p \v 14 As tul tzꞌotin veꞌteꞌ, as xonebꞌ veꞌt u Jesús vatz u meexhaeꞌ tukꞌ unqꞌa apóstol. \m \v 15 As ech tal veꞌt Aak ileꞌ te chajnaj: —Aꞌ chiteꞌ nunsaꞌ uvaꞌ la unbꞌan u txꞌaꞌoꞌmeꞌ setukꞌ tu u nimla qꞌiieꞌ tul uvaꞌ yeꞌxnaj unpalebꞌet u kꞌaxkꞌoeꞌ. \m \v 16 As ileꞌ la val sete uvaꞌ echeꞌ jatu koj la unbꞌan umaꞌtoj txꞌaꞌoꞌm setukꞌ echeꞌ uvaꞌ nu kubꞌan cheel. Pet lanal oon u qꞌiieꞌ tiꞌ uvaꞌ la ilpu veꞌteꞌ uvaꞌ at veꞌt u tenameꞌ jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ. As aꞌn la unbꞌan u txꞌaꞌoꞌmeꞌ setukꞌ unpajte tiꞌ inimal u nimla qꞌiieꞌ,— tiꞌk u Jesús. \m \v 17 As itxey veꞌt u Jesús u koopa. As taqꞌ veꞌt Aak taꞌntiixh te u Tiixheꞌ stiꞌ. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Ekꞌultaj u koopaeꞌ. As etukꞌataj, \m \v 18 tan ileꞌ la val sete uvaꞌ yeꞌxh jatu la vukꞌa veꞌt u taꞌl u uuvaeꞌ echeꞌ uvaꞌ nu kubꞌan cheel. Pet lanal ilpu veꞌteꞌ uvaꞌ at u tenameꞌ jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ,— tiꞌk Aak. \m \v 19 As itxey veꞌt Aak u paaneꞌ. Taqꞌ veꞌt Aak taꞌntiixh stiꞌ. Ijatx veꞌt Aak. As taqꞌ veꞌt Aak te chajnaj. Ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Aꞌ vunchiꞌoleꞌ uvaꞌ tuk vaqꞌ kꞌaxbꞌisaloj setiꞌ. As chajpaj chit etxꞌaꞌat u paaneꞌ echeꞌ u vaaꞌ nu kubꞌan cheel, as la etulsa in sekꞌuꞌl,— tiꞌk Aak. \m \v 20 As tul bꞌaꞌnxi itxꞌaꞌn veꞌt chajnaj, as itxey veꞌt Aak u koopa. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —As u aꞌeꞌ uvaꞌ at kuꞌ tu u koopaeꞌ, as aꞌeꞌ u akꞌ tzaqꞌiteꞌ uveꞌ la kꞌujebꞌ kan taꞌn vunkajaleꞌ uveꞌ tuk eloj setiꞌ. \m \v 21 As umaꞌl ex uvaꞌ tuk aqꞌon ok in tiqꞌabꞌ unqꞌa iqꞌesal unqꞌa tenameꞌ, as il ex atoꞌk tzan ex sunkꞌatz vatz u meexhaeꞌ. \m \v 22 As jik chit la val sete, tan in uvaꞌ in \sc IKꞌAOL U NAJEꞌ\sc*, as kam chit uveꞌ kꞌujlu kan sviꞌ, as aꞌeꞌ uveꞌ tuk unpalebꞌe. ¡Pet oyebꞌ chit ivatz u najeꞌ uveꞌ tuk aqꞌon ok in tiqꞌabꞌ unqꞌa iqꞌesal unqꞌa tenameꞌ!— tiꞌk u Jesúseꞌ. \m \v 23 As xeꞌt ichꞌoti veꞌt tibꞌ te chajnaj uvaꞌ abꞌiste chajnaj la kꞌayin u Jesús. \s1 Ni tal u Jesús uvaꞌ abꞌil uvaꞌ nim talcheꞌ \p \v 24 As xeꞌt iyaa veꞌt tibꞌ unqꞌa apóstol tiꞌ uvaꞌ abꞌiste chajnaj uvaꞌ nim talcheꞌ. \m \v 25 As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Jankꞌal unqꞌa ijlenaaleꞌ tetz unqꞌa tenameꞌ, as nim chit chajnaj ninacheꞌ tiꞌ ibꞌekꞌat unqꞌa tenameꞌ. As ni toksa tibꞌ chajnaj nimla lochol tetz unqꞌa tenameꞌ. \m \v 26 Pet ech koj ex, tan jitꞌeꞌch la ebꞌaneꞌ echeꞌ uveꞌ nibꞌan unqꞌa najeꞌ. Pet abꞌiste ex uvaꞌ ex iqꞌesal xoꞌl vemooleꞌ, as ech vetxumbꞌaleꞌ la ebꞌaneꞌ echeꞌ umaj uxhchil uvaꞌ yeꞌl tijleꞌm ati as moj echeꞌ umaj kꞌam. \m \v 27 ¿As kam ni tal ex? ¿Abꞌil uveꞌ nim talcheꞌ? ¿Ma aꞌ u uxhchileꞌ uveꞌ xonlu ok vatz u meexhaeꞌ? ¿Pet moj aꞌ u kꞌameꞌ uveꞌ niqꞌajsan unqꞌa echbꞌubꞌaleꞌ? As ootzimal setaꞌn uvaꞌ aꞌ u uxhchileꞌ uvaꞌ atoꞌk vatz u meexhaeꞌ uvaꞌ nim talcheꞌ tiꞌ u kꞌameꞌ. Pet ech koj uveꞌ nunbꞌan sexoꞌl, tan ech nunbꞌaneꞌ echeꞌ nibꞌan umaj kꞌam. \p \v 28 As yeꞌl kaꞌtoj uxhchil kat atin sunkꞌatz. Pet ex kuxh kat atin ex sunkꞌatz tul kat unpalebꞌe unqꞌa kꞌaxkꞌoeꞌ. \m \v 29 Estiꞌeꞌ tuk vaqꞌ etijleꞌm tiꞌ unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ at jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ, echeꞌ uveꞌ kat ibꞌan u vunBꞌaaleꞌ sve tiꞌ vilat isuuchil unqꞌa untenameꞌ, \m \v 30 tan at vijleꞌm tiꞌ u tenameꞌ uvaꞌ at jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ. As la oksal eqꞌii. As la xonebꞌ veꞌt ex sunkꞌatz vatz vunmeexhaeꞌ tiꞌ etxꞌaꞌneꞌ as tiꞌ etukꞌaꞌeꞌ. As la xonebꞌ veꞌt ex tu unqꞌa bꞌaꞌnla xonlebꞌaleꞌ tiꞌ ebꞌanat isuuchil kabꞌlaval unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ tiaal Israel,— tiꞌk u Jesús. \s1 Ni tal u Jesús uvaꞌ la teesa tibꞌ u Luꞌeꞌ kꞌatz Aak \r Mateo 26.31-35; Marcos 14.27-31; Xhun 13.36-38 \p \v 31 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ te u Luꞌeꞌ: —Simón, Simón, ileꞌ la val see uvaꞌ kat ijajlu veꞌt ex u Satanás sekajayil tiꞌ uvaꞌ ech la tulbꞌe ex najeꞌ echeꞌ nibꞌanchu te u trigo tul nitxaap tu u txaabꞌaleꞌ. \m \v 32 Pet kat unjajlu bꞌaꞌnil te u Tiixheꞌ seeꞌ tiꞌ uvaꞌ yeꞌ la atzꞌej u kꞌujlebꞌal akꞌuꞌleꞌ sviꞌ. As tul la yakꞌin veꞌt u kꞌujlebꞌal akꞌuꞌleꞌ sviꞌ unpajte, as laloch veꞌt unqꞌa eetzꞌin aatzikeꞌ tiꞌ iyakꞌin u kꞌujlebꞌal ikꞌuꞌleꞌ sviꞌ,— tiꞌk u Jesús. \m \v 33 Ech tal veꞌt u Luꞌ ileꞌ: —Pap, kꞌuxh la oksal in tu u kaarsa as moj la yatzꞌpu veꞌt in seeꞌ, as la chit xekebꞌ in seeꞌ,— tiꞌk u Luꞌeꞌ. \m \v 34 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —Luꞌ, la val see tan tul yeꞌxnaj oqꞌ u peleꞌxheꞌ cheel, as oxpajul maꞌt aalataꞌ uvaꞌ yeꞌ ootzaj in,— tiꞌk u Jesús. \s1 Ni tal u Jesús uvaꞌ techal la ipalebꞌe Aak uvaꞌ tzꞌibꞌamal kan \p \v 35 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ te unqꞌa ichusulibꞌeꞌ: —Tul kat unchaj bꞌen ex unpajxi, as kat val sete uvaꞌ: «Yeꞌl epuaj la eteqꞌo. As mitaꞌn esam. As yeꞌl untzumtoj exaꞌp la eteqꞌo,» chꞌin kat val sete. ¿Pet moj kam kat eyaꞌta tul uvaꞌ kat bꞌex ex?— tiꞌk Aak. Ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ: —Yeꞌxhkam, Pap, kat kuyaꞌta,— tiꞌk chajnaj. \m \v 36 As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Pet ech koj uveꞌ tuk val sete cheel, tan abꞌiste ex uvaꞌ at epuaj, as eteqꞌotaj. As eteqꞌotaj esam. As jankꞌal ex uvaꞌ yeꞌl echꞌichꞌ ati, as ekꞌayitaj umaj etoksaꞌm. As eloqꞌtaj echꞌichꞌ, \m \v 37 tan ileꞌ la val sete uvaꞌ techal chit la unpalebꞌe kam uvaꞌ tzꞌibꞌamal kan uvaꞌ ech ni tal ileꞌ: \q1 Antu veꞌteꞌ la ok xoꞌl tachul unqꞌa aapaaveꞌ, taqꞌ u yoleꞌ. \m As kam chit uveꞌ tzꞌibꞌamal kan sviꞌ as tuk chit ibꞌaneꞌ,— tiꞌk u Jesús. \p \v 38 As ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ: —Pap, il kaꞌvaꞌl chꞌichꞌ ilaꞌ ati,— tiꞌk chajnaj. Ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Kat ibꞌanleꞌ bꞌa,— tiꞌk Aak. \s1 Ninach u Jesús Tiixh vatz u vitz uvaꞌ Olivos \r Mateo 26.36-46; Marcos 14.32-42 \p \v 39 As el veꞌt chꞌuꞌl u Jesús tu kabꞌal, as xekebꞌ veꞌt unqꞌa ichusulibꞌ Aakeꞌ stiꞌ. As bꞌen veꞌt Aak tukꞌ chajnaj xeꞌ tuul u vitzeꞌ uveꞌ Olivos, tan ech chit nikat ibꞌan Aak. \m \v 40 As tul oon veꞌt Aak tu u atinbꞌaleꞌ tukꞌ chajnaj, as ech tal veꞌt Aak ileꞌ te chajnaj: —Enachtaj chit Tiixh aqꞌal uvaꞌ la iyakꞌinsa Aak u kꞌujlebꞌal ekꞌuꞌleꞌ sviꞌ tul la chukax txumbꞌal setiꞌ tiꞌ eteesal sunkꞌatz,— tiꞌk u Jesús. \m \v 41 As jetzꞌen veꞌt el unbꞌiil Aak kꞌatz chajnaj. Kamal ixaa veꞌt el Aak kaꞌvoꞌj kꞌaꞌj. As kuꞌ veꞌt Aak qaaloj. As inach veꞌt Aak Tiixh. \m \v 42 Ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —UnBꞌaal, asoj la asaꞌ, as bꞌan bꞌaꞌnil sve uvaꞌ yeꞌl in la pal in tu u kꞌaxkꞌoeꞌ. As jit in la alon. Pet axh la alon,— tiꞌk Aak. \m \v 43 As kuꞌ veꞌt chꞌuꞌl umaꞌl u ángel tu almikaꞌ. As ikꞌuch veꞌt tibꞌ te Aak tiꞌ iyakꞌinsal taama Aak. \m \v 44 As ayaꞌl chit veꞌt ikꞌuꞌl Aak nikat inach veꞌt Aak Tiixh, tan vaꞌlik chit itxumun veꞌt taama Aak. As vaꞌlik chit ijoltzꞌaꞌt veꞌt Aak. As nikat ichꞌanxik kuꞌ vitzꞌaꞌ Aakeꞌ tu txꞌavaꞌ echeꞌ ichꞌanxik kuꞌ kaj. \m \v 45 As tul yaꞌ veꞌt Aak tiꞌ inachat Tiixh, as txakpu veꞌt Aak. As qꞌaavik veꞌt tzan Aak kꞌatz chajnaj. As vatik veꞌt chajnaj, tan atik vataꞌm tivatz chajnaj taꞌn txumuꞌm. \m \v 46 As ech tal veꞌt Aak ileꞌ te chajnaj: —¿Kam qꞌi uveꞌ vatik kuxh ex? Txakpoj ex. Enachtaj Tiixh aqꞌal uvaꞌ la iyakꞌinsa Aak u kꞌujlebꞌal ekꞌuꞌleꞌ sviꞌ aqꞌal uvaꞌ yeꞌxhkam kuxh la epalebꞌe,— tiꞌk Aak. \s1 Nitxeypu veꞌt u Jesús \r Mateo 26.47-56; Marcos 14.43-50; Xhun 18.2-11 \p \v 47 As antelik iyolon u Jesús tul bꞌex oonoj u mamaꞌla tenameꞌ tiꞌ itxeypu veꞌt u Jesús. As u Judas uvaꞌ atik ok xoꞌl kabꞌlaval unqꞌa ichusulibꞌ Aakeꞌ, as naj bꞌaxik vatz unqꞌa tenameꞌ. As tul jetzꞌen veꞌt ok naj vatz Aak tiꞌ itzꞌubꞌat naj txala itziꞌ Aak, \m \v 48 as ech tal veꞌt Aak ileꞌ te naj: —¿Judas, ma tukꞌ tzꞌubꞌu tziꞌ tuk aaqꞌkat ok in tiqꞌabꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ tuk txeyon in, in uvaꞌ in \sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\sc*?— tiꞌk Aak. \m \v 49 Aꞌn pal veꞌt unqꞌa ichusulibꞌ Aakeꞌ stuul uvaꞌ kam nik ibꞌan u Judas. As ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ te u Jesús: —¿Pap, ma la uch kukꞌulelat unqꞌa najeꞌ tukꞌ u kuchꞌichꞌeꞌ?— tiꞌk chajnaj. \m \v 50 As tzaa veꞌt umaꞌl naj. As teqꞌo veꞌt jeꞌ tzan naj vichꞌichꞌeꞌ tu totzotz. As itzokꞌ veꞌt el naj visebꞌal ixikin umaꞌl vikꞌam iqꞌesal oksan iyol tenam vatz Tiixh. \m \v 51 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —¡Yaꞌsa uveꞌ nabꞌaneꞌ! ¡Yeꞌ eetz tiꞌ naj!— tiꞌk Aak. As ikan veꞌt ok Aak vixikin najeꞌ. As yak kuxh txan vixikin najeꞌ taꞌn Aak. \m \v 52 As ech tal veꞌt Aak ileꞌ te unqꞌa iqꞌesal oksan iyol tenam vatz Tiixh, tukꞌ unqꞌa iqꞌesal unqꞌa xeen tetz u tostiixheꞌ, tukꞌ kaꞌt unqꞌa bꞌaal tenameꞌ uvaꞌ kat oon tiꞌ itxeyat Aak: —¿Kam qꞌi uvaꞌ eqꞌomal chꞌichꞌ tukꞌ tzeꞌ setaꞌn tiꞌ ul etxeyat in? ¿In kol umaj elqꞌom qꞌa sevatz? \m \v 53 As tul jun qꞌii atik in sexoꞌl tu u tostiixheꞌ, as yeꞌ kat etxey in. Pet etetz veꞌteꞌ bꞌa scheel tukꞌ u txꞌiꞌlanajeꞌ tiꞌ etxeyat in, tan kat taqꞌlu veꞌt u Tiixheꞌ etokebꞌal tiꞌ etxeyat in,— tiꞌk Aak. \s1 Ni teesa veꞌt tibꞌ u Luꞌ kꞌatz u Jesús \r Mateo 26.57-58, 69-75; Marcos 14.53-54, 66-72; Xhun 18.12-18, 25-27 \p \v 54 As itxey veꞌt unqꞌa tenameꞌ u Jesús. As teqꞌo veꞌt ok chajnaj Aak tu vikabꞌal iqꞌesal oksan iyol tenam vatz Tiixh. As ech koj u Luꞌeꞌ, tan naach kuxh xekelikkat naj tiꞌ Aak. \m \v 55 As tul maꞌtik toksat kaꞌl unqꞌa uxhchileꞌ xamal vatz u qꞌanaleꞌ, as xonebꞌ veꞌt ok u Luꞌeꞌ kꞌatz chajnaj vatz u xamaleꞌ. \m \v 56 As til veꞌt umaꞌl u aaichꞌ uvaꞌ xonlik ok u Luꞌeꞌ vatz u xamaleꞌ. As ibꞌan veꞌt ixoj ikaꞌyal naj. As ech tal veꞌt ixoj ileꞌ: —U najeꞌ viꞌleꞌ, imool tibꞌ najeꞌ tukꞌ u Jesús,— tiꞌk ixoj tal xoꞌl unqꞌa uxhchileꞌ. \m \v 57 As ech tal veꞌt u Luꞌ ileꞌ: —¡Ixoj, yeꞌ vootzaj u najeꞌ uveꞌ naaleꞌ!— tiꞌk naj. \m \v 58 As unbꞌiil kuxh veꞌt stuul, as ilpu veꞌt u Luꞌeꞌ taꞌn umaꞌt u naj. As ech tal veꞌt naj ileꞌ te u Luꞌeꞌ: —An chiteꞌ vil amool eebꞌeꞌ tukꞌ chajnaj,— tiꞌk naj. Ech tal veꞌt u Luꞌ ileꞌ: —¡Yeꞌle! ¡Jit unmool vibꞌeꞌ tukꞌ chajnaj!— tiꞌk naj. \m \v 59 As kamal umaꞌl oora stuul, as ech tal veꞌt umaꞌt naj ileꞌ tiꞌ u Luꞌeꞌ: —An chiteꞌ vil imool tibꞌ najeꞌ tukꞌ u Jesús, tan aa Galilea naj,— tiꞌk naj. \m \v 60 Ech tal veꞌt u Luꞌ ileꞌ: —¡Yeꞌ vootzaj kam uveꞌ naaleꞌ!— tiꞌk u Luꞌeꞌ. As antelik kuxh iyolon u Luꞌeꞌ tul bꞌex oqꞌoj veꞌt u peleꞌxheꞌ. \m \v 61 As isuchqꞌi veꞌt tibꞌ u Jesús. As isaji veꞌt Aak u Luꞌeꞌ. As jubꞌin veꞌt tul viyol Aakeꞌ skꞌuꞌl u Luꞌeꞌ uvaꞌ maꞌtik talat Aak: «Tul yeꞌxnaj oqꞌ u peleꞌxheꞌ, as oxpajul maꞌt eesat eebꞌ sunkꞌatz,» tiꞌk Aak. \m \v 62 As el veꞌt chꞌuꞌl u Luꞌeꞌ vatz u qꞌanaleꞌ. As vaꞌl chit toqꞌ veꞌt naj tiꞌ ikꞌaxat tibꞌ tiꞌ uvaꞌ kat tal naj. \s1 Nitzeꞌlel u Jesús \r Mateo 26.67-68; Marcos 14.65 \p \v 63 As tzeꞌlebꞌalik kuxh u Jesús te unqꞌa najeꞌ uvaꞌ nik xeeon Aak. As xeꞌt veꞌt chajnaj tiꞌ iqꞌospu Aak. \m \v 64 As ijup veꞌt chajnaj ivatz Aak taꞌn umaꞌl u suꞌt. As ikꞌaxbꞌisa veꞌt chajnaj ivatz Aak taꞌn qꞌabꞌ. As ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ: —Asoj axh qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ, as qꞌiia uvaꞌ abꞌil kat qꞌoson axh,— tiꞌk chajnaj te Aak. \m \v 65 As kam kuxh kꞌaxkꞌola yolil nikat taloꞌk chajnaj te Aak. \s1 Ni teqꞌol ok u Jesús tu u abꞌiꞌmeꞌ \r Mateo 26.59-66; Marcos 14.55-64; Xhun 18.19-24 \p \v 66 As tul sajbꞌu veꞌteꞌ, as imol veꞌt tibꞌ unqꞌa bꞌaal tenameꞌ, tukꞌ unqꞌa iqꞌesal oksan iyol tenam vatz Tiixh, tukꞌ kaꞌt unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ chusel tibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ. As eqꞌol veꞌt ok u Jesús xoꞌl chajnaj tu abꞌiꞌmeꞌ. As ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ te Aak: \m \v 67 —Al sqe: ¿Ma axh u Cristo?— tiꞌk chajnaj. Ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Kꞌuxh la val sete, as echeꞌ la koj enima in. \m \v 68 As kꞌuxh la unchꞌoti umaj yol sete, as echeꞌ la koj etal sve. \m \v 69 As tuk val sete, uvaꞌ in \sc IKꞌAOL U NAJEꞌ\sc* tuk ilej umaꞌl u qꞌii uvaꞌ tuk xonebꞌoj in tu visebꞌal u Kubꞌaal Tiixheꞌ uvaꞌ nim chit u tijleꞌmeꞌ,— tiꞌk Aak. \m \v 70 As ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ skajayil: —¿Ma aꞌ naaleꞌ bꞌa uvaꞌ axh viKꞌaol u Tiixheꞌ?— tiꞌk chajnaj. Ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Kano, an chiteꞌ uveꞌ netaleꞌ,— tiꞌk Aak. \m \v 71 As ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ svatzaj: —¿Kam veꞌt itxaꞌk umaꞌtoj yol uvaꞌ la qabꞌi? Tan ileꞌ kat qabꞌilaꞌ uvaꞌ ni tal naj,— tiꞌk chajnaj. \c 23 \s1 Ni teqꞌol veꞌt u Jesús vatz u Pilato \r Mateo 27.1-2, 11-14; Marcos 15.1-5; Xhun 18.28-38 \p \v 1 As tul tzojpu veꞌt u yoleꞌ tu u abꞌiꞌmeꞌ, as jankꞌal unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ molik tibꞌ tiꞌ icheesal ipaav u Jesús, as bꞌex toksa veꞌt chajnaj Aak vatz u Pilato. \m \v 2 As xeꞌt icheesa veꞌt chajnaj ipaav Aak te u Pilato. Ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ: —Kat kuchꞌotil itziꞌ u najeꞌ. As kat qootzil veꞌteꞌ uvaꞌ nisotzsa naj ikꞌuꞌl unqꞌa tenameꞌ, tan ni tal naj uvaꞌ yeꞌ la taqꞌ unqꞌa tenameꞌ u puajeꞌ te u ijlenaaleꞌ tu u Roma. As ni tal naj unpajte uvaꞌ naj u ijlenaaleꞌ uvaꞌ Cristo,— tiꞌk chajnaj. \m \v 3 As ech tal veꞌt u Pilato ileꞌ te u Jesús: —¿Ma axh u tijlenaal unqꞌa tiaal Israel?— tiꞌk u Pilato. Ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —Kano. An chiteꞌ uveꞌ naaleꞌ,— tiꞌk Aak. \m \v 4 As ech tal veꞌt u Pilato ileꞌ te unqꞌa iqꞌesal oksan iyol tenam vatz Tiixh tukꞌ te unqꞌa tenameꞌ: —Yeꞌl umaj ipaav u najeꞌ nunlejeꞌ,— tiꞌk u Pilato. \p \v 5 As iyaꞌlu veꞌt chajnaj u Pilato. Ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ: —Niyansa naj itxumbꞌal unqꞌa tenameꞌ skajayil tzitzaꞌ tu u Judea taꞌn u yoleꞌ uveꞌ nichus naj, tan kat xeꞌtik tzan naj tu u Galilea. As il naj tul tzitzaꞌ tu u Judea,— tiꞌk chajnaj. \s1 Ni teqꞌol u Jesús vatz u Herodes \p \v 6 As tul tabꞌi veꞌt u Pilato uvaꞌ aꞌ xeꞌtikkat tzan u Jesús chusun tu u Galilea, as ech tal veꞌt naj ileꞌ te chajnaj: —¿Ma aa Galilea u najeꞌ?— tiꞌk naj. \m \v 7 As tul alax veꞌt te u Pilato uvaꞌ aa Galilea u Jesús, as ichaj veꞌt bꞌen naj u Jesús vatz u Herodes, tan aꞌ u Herodes bꞌooqꞌol tu u Galilea. As tu u qꞌiieꞌ atik u Herodes tu u Jerusalén. \m \v 8 As tul til veꞌt u Herodes u Jesús, as vaꞌlik chit itxuqꞌtxun veꞌt naj, tan naꞌxnik tabꞌit naj yol tiꞌ Aak. As aꞌ nikat tal naj uvaꞌ la til naj ibꞌanat Aak umaj kꞌuchbꞌal tetz vibꞌaꞌnil u Tiixheꞌ. \m \v 9 As nimal kuxh yol nik ichꞌoti naj te Aak. As jit tiin Aak. \p \v 10 As unqꞌa iqꞌesal oksan iyol tenam vatz Tiixh tukꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ chusel tibꞌ tiꞌ unqꞌa tzaqꞌiteꞌ, as yeꞌ nik iyaꞌ veꞌt chajnaj tiꞌ icheesat ipaav u Jesús vatz u Herodes. \m \v 11 As teesa veꞌt u Herodes iqꞌii Aak tukꞌ unqꞌa isoleꞌ. As toksa veꞌt chajnaj umaꞌl u bꞌaꞌnla oksaꞌm tiꞌ Aak. As tal veꞌt u Herodes uvaꞌ la bꞌen Aak vatz u Pilato unpajte. \m \v 12 As tu veꞌt u qꞌiieꞌ ikꞌul veꞌt tibꞌ iyol u Herodes tukꞌ u Pilato, tan atik ok ixoꞌl chajnaj sbꞌaxa. \s1 Ni talax veꞌt ikam u Jesús \r Mateo 27.15-26; Marcos 15.6-15; Xhun 18.38–19.16 \p \v 13 As imol veꞌt u Pilato unqꞌa iqꞌesal oksan iyol tenam vatz Tiixh, tukꞌ kaꞌt unqꞌa iqꞌesal unqꞌa tenameꞌ, as tukꞌ unqꞌa tenameꞌ skajayil. \m \v 14 As ech tal veꞌt u Pilato ileꞌ: —Exeꞌ kat eqꞌon tzan u najeꞌ sunvatz. As netaleꞌ uvaꞌ nisotzsa naj ikꞌuꞌl unqꞌa tenameꞌ, tan aꞌ ni toksa naj tiviꞌ unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ yeꞌ la nimal u ijlenaaleꞌ. As ileꞌ kat unchꞌotil te naj sevatz tiꞌ uveꞌ netal sve. As yeꞌl ipaav naj nunlejeꞌ tiꞌ uveꞌ netal sve. \m \v 15 As echat kuxh kat ibꞌan u Herodes, tan kat iqꞌaavisa veꞌt tzan naj u Jesús sunvatz. Estiꞌeꞌ uvaꞌ la etootzi uvaꞌ yeꞌl ipaav naj ati uvaꞌ la kam naj stiꞌ. \m \v 16 Pet tuk val iqꞌospu naj taꞌn tzꞌuꞌm. As la unchajpu veꞌt el naj,— tiꞌk u Pilato, \m \v 17 tan chiannallu te u Pilato uvaꞌ jun yaabꞌ nichajpu el naj umaj u preexhueꞌ tu u nimla qꞌiieꞌ. \m \v 18 As jolol chit taqꞌat veꞌt jeꞌ unqꞌa tenameꞌ tuul iviꞌ. As ech tal veꞌt ileꞌ: —¡Yatzꞌpoj u Jesús! ¡As chajpuloj u Barrabás!— tiꞌk unqꞌa tenameꞌ, \m \v 19 tan atik veꞌt ok u Barrabás tu u kaarsa, tan antik naj xoꞌl unqꞌa tenameꞌ uvaꞌ nik alon uvaꞌ laik eesal u bꞌanol ivatz u ijlenaaleꞌ tu u Jerusalén. As maꞌtik iyatzꞌon naj unpajte. \m \v 20 As aꞌ nikat tal u Pilato uvaꞌ la chajpul u Jesús. As tal veꞌt naj te unqꞌa tenameꞌ unpajte uvaꞌ la ichajpu naj u Jesús. \m \v 21 As aal chit taqꞌ veꞌt jeꞌ unqꞌa tenameꞌ tuul iviꞌ. As ech tal veꞌt ileꞌ: —¡Yatzꞌpoj naj vatz u kuruseꞌ! ¡Yatzꞌpoj naj vatz u kuruseꞌ!— tiꞌk unqꞌa tenameꞌ. \m \v 22 As ech tal veꞌt u Pilato ileꞌ titoxpa: —¿As kam ipaav u najeꞌ qꞌi kat ibꞌana? ¡Tan yeꞌl ipaav naj ati uvaꞌ la yatzꞌpu naj stiꞌ! Pet tuk val iqꞌospu naj. As la unchajpu el naj,— tiꞌk u Pilato. \m \v 23 As aal chit taqꞌ veꞌt jeꞌ unqꞌa tenameꞌ tuul iviꞌ tukꞌ unqꞌa iqꞌesal oksan iyol tenam vatz Tiixh, tiꞌ ijajataꞌ uvaꞌ la yatzꞌpu u Jesús vatz u kuruseꞌ. As techal chit olebꞌ chajnaj tiꞌ unqꞌa veeꞌ nik tal chajnaj. \m \v 24 As tal veꞌt u Pilato uvaꞌ la bꞌanaxi kam uveꞌ nik tal unqꞌa tenameꞌ. \m \v 25 As ichajpu veꞌt u Pilato u Barrabás uvaꞌ atik ok tu u kaarsa tiꞌ paasan tziil as tiꞌ yatzꞌoꞌm, as taqꞌ veꞌt ok u Pilato u Jesús tiqꞌabꞌ unqꞌa tenameꞌ tiꞌ uvaꞌ la ibꞌan unqꞌa tenameꞌ te Aak kam uveꞌ nik tal taama. \s1 Nikam u Jesús vatz u kurus \r Mateo 27.32-56; Marcos 15.21-41; Xhun 19.17-30 \p \v 26 As tul teqꞌo veꞌt unqꞌa tenameꞌ u Jesús tiꞌ iyatzꞌpu vatz u kuruseꞌ, as itxey veꞌt chajnaj umaꞌl u aa Cirene uvaꞌ Simón ibꞌii uvaꞌ aalik itzaa tu vitz. As taqꞌ veꞌt jeꞌ chajnaj u kuruseꞌ viꞌ ichelebꞌ naj. As xekebꞌ veꞌt naj tiꞌ u Jesús. \p \v 27 As aꞌ chit mamaꞌla tenameꞌ xekik tiꞌ Aak. As nimal unqꞌa ixojeꞌ uvaꞌ nikat itxumuneꞌ, as vaꞌlik chit toqꞌ chaꞌma tiꞌ Aak. \m \v 28 As isuchqꞌi veꞌt tibꞌ Aak. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ te chaꞌma: —Ex ixoj uveꞌ aa Jerusalén, yeꞌ kuxh oqꞌ ex sviꞌ. Pet etoqꞌletaj jeꞌ etibꞌ; as etoqꞌletaj unqꞌa etaleꞌ, \m \v 29 tan tul umaꞌl u qꞌii uvaꞌ la alpu veꞌteꞌ uvaꞌ: «Chiibꞌebꞌal chit unqꞌa ixojeꞌ uveꞌ yeꞌ ni talaneꞌ, tukꞌ unqꞌa ixojeꞌ uveꞌ yeꞌ nijeꞌ ventasioon stiꞌ, tukꞌ unqꞌa ixojeꞌ uveꞌ yeꞌ kat chꞌuꞌul vichꞌuꞌeꞌ,» chaj u yoleꞌ la taleꞌ. \m \v 30 As tul la bꞌen ibꞌaneꞌ, as ech la tal veꞌt unqꞌa tenam ileꞌ te unqꞌa vitzeꞌ: «¡Eꞌpen tzan sqiꞌ! ¡Emujtaj oꞌ vatz u kꞌaxkꞌoeꞌ!» chaj veꞌt unqꞌa tenameꞌ la taleꞌ. \m \v 31 As la val sete, asoj ech ni vulbꞌeleꞌ echeꞌ u vaaꞌ as tul yeꞌl unpaav ati, ¿as aꞌ kol chit yeꞌ la bꞌanchu qꞌa sete, tul ex aapaav?— tiꞌk u Jesús. \p \v 32 As eqꞌomalik kaꞌvaꞌt unqꞌa naj taꞌn unqꞌa tenameꞌ, uvaꞌ bꞌanol vaꞌlexh chittuꞌ tiꞌ uvaꞌ eela iyatzꞌpeꞌ tukꞌ u Jesús. \m \v 33 As tul oon veꞌt unqꞌa tenameꞌ, tukꞌ Aak, as tukꞌ kaꞌvaꞌt unqꞌa najeꞌ tu u atinbꞌaleꞌ uvaꞌ «Tatinbꞌal Bꞌajil Kꞌoꞌn» ibꞌii, as tzitziꞌ aqꞌaxkat veꞌt jeꞌ Aak vatz u kuruseꞌ. As aqꞌax veꞌt jeꞌ kaꞌvaꞌt unqꞌa najeꞌ vatz ikurus unpajte: umaꞌl naj atik jeꞌ tisebꞌal Aak; as umaꞌt naj timax Aak. \m \v 34 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —Pap, sotzsa ipaav unqꞌa uxhchileꞌ, tan yeꞌ tootzajeꞌ uveꞌ nibꞌaneꞌ,— tiꞌk Aak. \p As ijatx veꞌt unqꞌa soleꞌ u toksaꞌm Aakeꞌ svatzaj. As itxꞌak veꞌt tibꞌ chajnaj tiꞌ u toksaꞌm Aakeꞌ. \m \v 35 As tul nikat ikaꞌya jeꞌ unqꞌa tenameꞌ u Jesús, as ech tal veꞌt unqꞌa iqꞌesal unqꞌa tenam ileꞌ tul nik teesa chajnaj iqꞌii Aak: —Kat itxꞌol naj iqꞌalpul unqꞌa uxhchileꞌ vatz unqꞌa chꞌoꞌmeꞌ. Asoj an chittuꞌ uvaꞌ naj u Cristo uvaꞌ kꞌujleꞌl taꞌn u Tiixheꞌ, as iqꞌalpu tibꞌ naj vatz u kamchileꞌ scheel,— tiꞌk chajnaj. \m \v 36 As jetzꞌen veꞌt ok unqꞌa soleꞌ kꞌatz u kuruseꞌ tiꞌ teesat chajnaj iqꞌii u Jesús. As taqꞌ jeꞌ chajnaj unbꞌiil u kꞌayla taꞌl uuva te Aak. \m \v 37 As ech tal chajnaj ileꞌ: —Asoj axh u tijlenaal unqꞌa tiaal Israel, as qꞌalpu eebꞌ vatz u kamchileꞌ,— tiꞌk chajnaj. \p \v 38 As atik veꞌt jeꞌ umaꞌl u tzꞌibꞌ tiviꞌ u kuruseꞌ tu viyolbꞌal unqꞌa aa Grecia, tukꞌ tu viyolbꞌal unqꞌa aa Roma, as tukꞌ tu viyolbꞌal unqꞌa tiaal Israel. As ech nik tal u tzꞌibꞌ ileꞌ: \sc Aꞌ U TIJLENAAL UNQꞌA TIAAL ISRAEL U VAAꞌ\sc*, tiꞌk u tzꞌibꞌeꞌ. \p \v 39 As umaꞌl u bꞌanol vaꞌlexh uvaꞌ atik jeꞌ vatz u kuruseꞌ kꞌatz u Jesús, as ech tal naj ileꞌ tul nik teesa naj iqꞌii u Jesús: —Asoj axh u Cristo, as qꞌalpu eebꞌ vatz u kuruseꞌ; as qꞌalpu oꞌ unpajte,— tiꞌk naj. \m \v 40 As yaanik veꞌt tzan umaꞌt u bꞌanol vaꞌlexheꞌ te vimooleꞌ. Ech tal naj ileꞌ: —¿Ma yeꞌ naxoꞌva u Tiixheꞌ bꞌa? Tul antu veꞌt axh tuk kamoj axh. \m \v 41 As ech koj oꞌ, tan nu kupalebꞌe u kꞌaxkꞌoeꞌ, tan tiꞌ chit u kupaaveꞌ tuk kamojkat oꞌ. Pet ech koj u Jesús, tan yeꞌl umaj vaꞌlexh kat ibꞌana,— tiꞌk naj. \m \v 42 As ech tal veꞌt naj ileꞌ te u Jesús: —Pap, la oolsa in sakꞌuꞌl tul uvaꞌ la ul axh tiꞌ ook ijlenaalil tiꞌ unqꞌa tenameꞌ,— tiꞌk naj. \m \v 43 Ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ te naj: —Ileꞌ jik chit tuk val see, tan cheel tuk atinoj axh sunkꞌatz tu u bꞌaꞌnla atinbꞌaleꞌ,— tiꞌk Aak. \p \v 44 As tul chaqꞌaan veꞌt qꞌii, as tokin veꞌt ivatz u txꞌavaꞌeꞌ. As techanal oon veꞌt oxvaꞌl oora kuꞌqꞌii. As aꞌn ilon veꞌt u qꞌiieꞌ unpajte. \m \v 45 As tokin veꞌt ivatz u qꞌiieꞌ. As qꞌixmu veꞌt u nimla jitkin ixbꞌuꞌjeꞌ uveꞌ nik jatxon tuul u tostiixheꞌ. \m \v 46 As sikꞌin veꞌt u Jesús. Ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —UnBꞌaal, tuk unjatxoꞌk u vaanxelaleꞌ taqꞌabꞌ,— tiꞌk Aak. As tul kuxh tal veꞌt Aak u yoleꞌ, as kam veꞌt Aak. \p \v 47 As tul til veꞌt viqꞌesal unqꞌa soleꞌ kam uveꞌ uchi, as toksa veꞌt naj iqꞌii u Tiixheꞌ. Ech tal veꞌt naj ileꞌ: —An chiteꞌ vil. Yeꞌl ipaaveꞌ vil u najeꞌ ati. As jikla aama chit najeꞌ vil,— tiꞌk naj. \p \v 48 As unqꞌa tenameꞌ uveꞌ nik ilon kam uveꞌ uchi, as nik ipum veꞌt tziꞌ taama taꞌn txumuꞌm tul qꞌaav veꞌt tu u tenameꞌ. \m \v 49 Pet ech koj unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ ootzinik tibꞌ tukꞌ u Jesús as tukꞌ unqꞌa ixojeꞌ uveꞌ xekik chit tiꞌ Aak tul sitzaa Aak tu u Galilea, tan naach kuxh atikkat tzan tiꞌ tilataꞌ kam uvaꞌ nik tulbꞌel Aak. \s1 Nimujlu veꞌt u Jesús \r Mateo 27.57-61; Marcos 15.42-47; Xhun 19.38-42 \p \v 50 As atik umaꞌl u naj tu u Jerusalén uvaꞌ tzaanaj tu u tal tenameꞌ uvaꞌ Arimatea uvaꞌ echen tu u Judea. As Xhuꞌl ibꞌii naj. As jik chit itxumbꞌal naj, tan bꞌaꞌnla aama chit naj. As kꞌuxh atik ok naj xoꞌl unqꞌa bꞌanol isuuchil unqꞌa tenameꞌ, \m \v 51 as jit ikꞌul tibꞌ iyol naj tukꞌ unqꞌa imooleꞌ tiꞌ uvaꞌ la kam u Jesús. As nik itxꞌebꞌ naj u qꞌiieꞌ tiꞌ uvaꞌ la ilpi uvaꞌ at u tenameꞌ jaqꞌ u tijleꞌm u Tiixheꞌ. \m \v 52 As bꞌex ijaj veꞌt naj vichiꞌol u Jesús te u Pilato. \m \v 53 As teqꞌo veꞌt kuꞌ tzan naj vichiꞌol Aakeꞌ vatz u kuruseꞌ. As ibꞌoch veꞌt naj tu umaꞌl u saj maanta. As bꞌex imuj veꞌt naj tu umaꞌl u jul uvaꞌ kꞌotik ok vatz umaꞌl u piꞌun uvaꞌ yeꞌxnik mujlu umaj kamnaj stuul. \m \v 54 As aꞌik u qꞌiieꞌ uveꞌ nikat ibꞌan unqꞌa tenameꞌ tucheꞌ tiꞌ inimal u xeem qꞌiieꞌ, tan aalik ixeꞌt veꞌt u xeem qꞌiieꞌ. \p \v 55 As unqꞌa ixojeꞌ uveꞌ xekik chit tiꞌ u Jesús tul xeꞌt Aak chusun tu u Galilea, as bꞌex til chaꞌma katil uveꞌ mujlukat Aak. As tiloꞌk chaꞌma uvaꞌ kam ulbꞌel ikaa vichiꞌol Aakeꞌ tu u juleꞌ. \m \v 56 As qꞌaav veꞌt chaꞌma tu kabꞌal. Bꞌex ibꞌan veꞌt chaꞌma tuch unqꞌa txꞌumtxꞌulla tzꞌakabꞌaleꞌ uvaꞌ laik ok tiꞌ vichiꞌol u Jesús. As tul bꞌanax tuch unqꞌa tzꞌakabꞌaleꞌ, as iꞌl veꞌt chaꞌma tu u xeem qꞌiieꞌ, echeꞌ uveꞌ alel kan. \c 24 \s1 Ni tul taama u Jesús \r Mateo 28.1-10; Marcos 16.1-8; Xhun 20.1-10 \p \v 1 As tul kuxh bꞌuuqꞌ qꞌii tu u bꞌaxa qꞌiieꞌ tu xhemaana,\f + \fr 24.1 \ft As aꞌeꞌ u tumiinkuꞌeꞌ.\f* as bꞌen veꞌt unqꞌa ixojeꞌ kꞌatz u juleꞌ uvaꞌ mujlukat u Jesús. As eqꞌomalik veꞌt unqꞌa txꞌumtxꞌulla tzꞌakabꞌaleꞌ taꞌn chaꞌma uvaꞌ maꞌtik ibꞌanat chaꞌma tucheꞌ, tiꞌ bꞌen toksat tiꞌ vichiꞌol u Jesús, uvaꞌ nik taleꞌ. As antik kaꞌt unqꞌa ixoj xekik tiꞌ chaꞌma. \m \v 2 As tul oon veꞌt chaꞌma tziꞌ u juleꞌ, as til veꞌt chaꞌma uvaꞌ bꞌalqꞌumalik veꞌt el u sivaneꞌ uvaꞌ atik tziꞌ u juleꞌ. \m \v 3 As ok veꞌt chaꞌma tu u juleꞌ. As til veꞌt chaꞌma uvaꞌ yeꞌlik veꞌt vichiꞌol u Kubꞌaal Jesús atike. \m \v 4 As sotz veꞌt ikꞌuꞌl chaꞌma. As txaklik kuxh veꞌt chaꞌma tzitziꞌ. As aat kuxh til veꞌt chaꞌma uvaꞌ txaklik veꞌt ok kaꞌvaꞌl unqꞌa naj txala chaꞌma uvaꞌ vaꞌlik chit ilitzꞌkabꞌan unqꞌa toksaꞌmeꞌ. \m \v 5 As aal chit xoꞌv veꞌt chaꞌma. As qaaebꞌ veꞌt chaꞌma vatz unqꞌa najeꞌ techal toon ivatz chaꞌma vatz txꞌavaꞌ. As ech tal veꞌt unqꞌa naj ileꞌ te chaꞌma: —¿Kam qꞌi uveꞌ nu kuxh echuk u Jesús xoꞌl unqꞌa kamnajeꞌ? Tan yeꞌl Aak kamnajle, \m \v 6 tan kat ulyu veꞌt taama Aak. As yeꞌl veꞌt Aak at tzitzaꞌ. Etulsataj viyol Aakeꞌ sekꞌuꞌl uvaꞌ tal kan Aak sete tul uvaꞌ atik Aak tu u Galilea, \m \v 7 tan ech kat tal kan Aak ileꞌ: «La aqꞌax ok \sc VIKꞌAOL U NAJEꞌ\sc* tiqꞌabꞌ unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ yeꞌ ni niman u Tiixheꞌ. As la kam veꞌt vatz u kuruseꞌ. As titoxvu qꞌii la ul taama unpajte,» tiꞌk Aak,— tiꞌk unqꞌa najeꞌ tal te chaꞌma. \p \v 8 As ul veꞌt viyol u Jesús skꞌuꞌl chaꞌma. \m \v 9 As el veꞌt chꞌuꞌl chaꞌma tu u juleꞌ. As bꞌex tal veꞌt chaꞌma te junlaval unqꞌa ichusulibꞌ Aakeꞌ tukꞌ te unjoltu unqꞌa niman tetz Aakeꞌ kam uvaꞌ til chaꞌma. \m \v 10 Antik u Maꞌleꞌ uvaꞌ tzaanaj tu Magdala, tukꞌ u Xhiv, tukꞌ umaꞌt u Maꞌl uvaꞌ vitxutx u Jacobo, tukꞌ kaꞌt unqꞌa ixoj, as aꞌ chaꞌmaeꞌ ul alon te unqꞌa apóstol. \m \v 11 As jit inima chajnaj viyol unqꞌa ixojeꞌ, tan chꞌuꞌjil elnallukat chaꞌma nikat tal chajnaj. \p \v 12 As txakpu veꞌt u Luꞌeꞌ. Oojeꞌl chit veꞌt tel chꞌuꞌl naj tiꞌ bꞌen tilat u juleꞌ uveꞌ mujlukat u Jesús. As tul oon naj, as sajin ok naj tu u juleꞌ. As aꞌ kuxh unqꞌa maantaeꞌ til veꞌt naj uveꞌ bꞌochlukat u Jesús. As vaꞌlik chit teqꞌot veꞌt taama naj tiꞌ uveꞌ til naj. As bꞌen veꞌt naj tu kabꞌal. \s1 Nikꞌuch tibꞌ u Jesús vatz kaꞌvaꞌl unqꞌa ichusulibꞌeꞌ \r Marcos 16.12-13 \p \v 13 As an chit tu qꞌiieꞌ, as bꞌen veꞌt kaꞌvaꞌl vichusulibꞌ u Jesús tu umaꞌl u tal tenam uvaꞌ Emaús. Kamal oxvaꞌl iꞌl ixoꞌl tukꞌ u Jerusalén. \m \v 14 As tul nikat ixaan chajnaj, as nikat iyolbꞌe chajnaj kam chit uveꞌ kat uchi. \m \v 15 As tul nikat iyolon chajnaj, as jetzꞌen veꞌt ok u Jesús tiꞌ ixekebꞌ tiꞌ chajnaj. \m \v 16 As at kuxh til chajnaj uvaꞌ xekik umaꞌl u uxhchil tiꞌ chajnaj. As jit texhla chajnaj uvaꞌ aꞌik u Jesús. \m \v 17 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ te chajnaj: —¿Kam yolileꞌ qꞌi uveꞌ neyoleꞌ tul nexaaneꞌ? ¿As kam uveꞌ nu kuxh etxumuneꞌ?— tiꞌk Aak. \m \v 18 As umaꞌl u naj uvaꞌ Cleofas ibꞌii as ech tal naj ileꞌ: —¿Ma jit axh aatenam bꞌa? ¿As ma yeꞌ ootzimal bꞌa aꞌn kam uveꞌ kat uch tu u Jerusalén tu unqꞌa qꞌiieꞌ?— tiꞌk naj. \m \v 19 Ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —¿As kam qꞌi kat uchi?— tiꞌk Aak. As ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ: —¿As ma yeꞌ kat aabꞌi bꞌa tiꞌ uveꞌ kat ulbꞌel u Jesús uvaꞌ aa Nazaret? As Aakeꞌ qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ. As nim chit unqꞌa bꞌaꞌnileꞌ uvaꞌ kat ikꞌuch Aak tukꞌ uveꞌ kat tal Aak vatz u Tiixheꞌ as vatz unqꞌa tenameꞌ unpajte. \m \v 20 Pet aꞌ unqꞌa iqꞌesal oksan iyol tenam vatz Tiixh tukꞌ unqꞌa iqꞌesal u tenameꞌ uvaꞌ kat kꞌujbꞌaꞌn tiꞌ ikam Aak vatz u kuruseꞌ. As kat aqꞌpik veꞌt jeꞌ Aak vatz u kuruseꞌ. \m \v 21 Pet ech koj oꞌ, tan aꞌ kat qala uvaꞌ Aakeꞌ la qꞌalpun u kutenameꞌ vatz unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ nichꞌoꞌn taama sqiꞌ. As yeꞌ kat bꞌex ibꞌana, tan kat ibꞌanlu veꞌt oxvaꞌl qꞌii ikam veꞌt Aak. \m \v 22 As kat sotz veꞌt kukꞌuꞌl tul kat ul tal kaꞌl unqꞌa ixoj sqe tiꞌ uvaꞌ kam kat til chaꞌma, tan kuꞌsaj kat bꞌex chaꞌma kꞌatz u juleꞌ uveꞌ mujlukat Aak. \m \v 23 As yeꞌl veꞌt vichiꞌol Aakeꞌ kat ilej veꞌt chaꞌma tu juleꞌ. As ni tal veꞌt chaꞌma uvaꞌ kat ikꞌuch tibꞌ kaꞌl unqꞌa ángel vatz chaꞌma. As kat tal unqꞌa ángel te chaꞌma uvaꞌ isleꞌl veꞌt Aak. \m \v 24 As yak kuxh bꞌen veꞌt kaꞌl unqꞌa kumool. Bꞌex til veꞌt chajnaj u juleꞌ. As ni tal chajnaj uvaꞌ an chittuꞌ kam uvaꞌ kat tal unqꞌa ixojeꞌ. As jit til chajnaj u Jesús,— tiꞌk chajnaj. \p \v 25 As ech tal veꞌt u Jesús ileꞌ: —¡Ex chit yeꞌ nepal stuul! ¡Kam chit alkin aamaileꞌ vetetzeꞌ! Tan yeꞌxh nenima unqꞌa yoleꞌ uvaꞌ tzꞌibꞌamal kan taꞌn unqꞌa qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ. \m \v 26 ¿As moj yeꞌ ootzimal setaꞌn uvaꞌ techanal la ipalebꞌe u Cristo unqꞌa kꞌaxkꞌoeꞌ? As aꞌn la oksal veꞌt iqꞌii Aak tul uvaꞌ la ok Aak tu almikaꞌ,— tiꞌk Aak. \m \v 27 As aꞌ xeꞌtkat Aak tiꞌ unqꞌa yoleꞌ uveꞌ tzꞌibꞌamal kan taꞌn u Moisés. As tal veꞌt Aak unpajte tiꞌ unqꞌa yoleꞌ uvaꞌ alel kan taꞌn kaꞌt unqꞌa qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ. As tal veꞌt Aak isuuchil unqꞌa yoleꞌ te chajnaj uvaꞌ tzꞌibꞌamal kan tiꞌ Aak. \p \v 28 As tul oon veꞌt chajnaj tziꞌ u tal tenameꞌ uvaꞌ yakikkat chajnaj, as tal veꞌt u Jesús uvaꞌ yakik veꞌt Aak tu umaꞌt tenam. \m \v 29 As iyaꞌlu veꞌt chajnaj Aak. Ech tal chajnaj ileꞌ te Aak: —Kaaen kan sukukꞌatz, tan maꞌt veꞌt kuꞌ qꞌii. As tuk tzꞌotinoj veꞌteꞌ,— tiꞌk chajnaj. As ok veꞌt Aak kꞌatz chajnaj tu kabꞌal. \m \v 30 As tul xonlik veꞌt u Jesús tukꞌ chajnaj vatz u meexhaeꞌ tiꞌ itxꞌaꞌneꞌ, as itxey veꞌt Aak u paaneꞌ. As taqꞌ veꞌt Aak taꞌntiixh te u Tiixheꞌ stiꞌ. As ijatx veꞌt Aak te chajnaj. \m \v 31 As tul ikꞌul veꞌt chajnaj u paaneꞌ, as texhla veꞌt chajnaj uvaꞌ aꞌik u Jesús. As oora kuxh sotz veꞌt Aak vatz chajnaj. \m \v 32 As ech tal veꞌt chajnaj ileꞌ svatzaj: —¡As vaꞌlik chit itxuqꞌtxun u qaanxelaleꞌ tul nikat tal Aak isuuchil unqꞌa yoleꞌ sqe tu bꞌey!— tiꞌk chajnaj. \p \v 33 As yak kuxh txakpu veꞌt chajnaj. As qꞌaav veꞌt chajnaj tu u Jerusalén. As tul oon veꞌt chajnaj, as kꞌulik tibꞌ junlaval unqꞌa apóstol tukꞌ kaꞌt unqꞌa niman tetz u Jesús. \m \v 34 As ech tal veꞌt unqꞌa apóstol ileꞌ tukꞌ unqꞌa niman tetz Aakeꞌ te chajnaj: —¡An chiteꞌ! ¡Kat ulyu veꞌt taama u Kubꞌaal Jesús! Tan kat ikꞌuch tibꞌ Aak te u Simón,— tiꞌke. \m \v 35 As tal veꞌt ok kaꞌvaꞌl unqꞌa najeꞌ te unqꞌa apóstol uvaꞌ kam ibꞌan chajnaj tukꞌ Aak tu bꞌey, as kam ibꞌan chajnaj tul texhla chajnaj Aak tul ijatx Aak u paaneꞌ. \s1 Nikꞌuch tibꞌ u Jesús vatz unqꞌa ichusulibꞌ \r Mateo 28.16-20; Marcos 16.14-18; Xhun 20.19-23 \p \v 36 As antelik kuxh iyolon unqꞌa najeꞌ, as aat kuxh ilpu veꞌteꞌ uvaꞌ txaklik veꞌt u Jesús xoꞌl unqꞌa uxhchileꞌ uvaꞌ molik tibꞌ. As ech tal veꞌt Aak ileꞌ: —As bꞌaꞌnoj etatin sevatzaj sekajayil,— tiꞌk Aak. \m \v 37 As teqꞌo veꞌt taama unqꞌa uxhchileꞌ. As xoꞌv veꞌteꞌ, tan kamal xoꞌval uvaꞌ nikat tal veꞌteꞌ. \m \v 38 As ech tal veꞌt Aak ileꞌ te unqꞌa uxhchileꞌ uveꞌ molik tibꞌ tu kabꞌal: —¿Kam uveꞌ nu kuxh exoꞌveꞌ as nu kuxh ikaꞌkabꞌin etaama? \m \v 39 Etiltaj vunqꞌabꞌeꞌ tukꞌ unqꞌa vojeꞌ, tan ineꞌ taꞌ. As ekantaj in aqꞌal uvaꞌ la pal ex stuul tiꞌ etexhlat in, tan yeꞌl ichibꞌil as yeꞌl ibꞌajil unqꞌa xoꞌvaleꞌ ati. Pet ech koj in, tan il unchiꞌol ati tukꞌ unbꞌajil echeꞌ uvaꞌ netileꞌ,— tiꞌk Aak. \m \v 40 As tul kuxh tal u Jesús u yoleꞌ, as ikꞌuch veꞌt Aak viqꞌabꞌeꞌ tukꞌ u tojeꞌ te chajnaj. \m \v 41 As kꞌuxh vaꞌlik chit ichiibꞌ veꞌt chajnaj, as nikat teqꞌo taama chajnaj, tan yeꞌxnik inima chajnaj uvaꞌ maꞌtik tul taama u Jesús. Estiꞌeꞌ uvaꞌ ech tal Aak ileꞌ te chajnaj: —¿Ma at echbꞌubꞌal sexeꞌ? Ebꞌantaj bꞌaꞌnil. Etaqꞌ unbꞌooj vetz,— tiꞌk Aak. \m \v 42 As taqꞌ veꞌt chajnaj unbꞌiil u bꞌoxiꞌm txay te Aak tukꞌ unbꞌiit u txꞌix kabꞌ. \m \v 43 As ikꞌul veꞌt Aak. As techbꞌu veꞌt Aak vatz chajnaj. \m \v 44 As ech tal veꞌt Aak ileꞌ te chajnaj: —As jankꞌal chit unqꞌa kꞌaxkꞌoeꞌ uveꞌ kat unpalebꞌe, as aꞌeꞌ uveꞌ kat val sete bꞌaxa tul yeꞌxnaj kam in. As techal chit kat ibꞌana kam unqꞌa veeꞌ tzꞌibꞌamal kan sviꞌ taꞌn u Moisés tukꞌ kaꞌt unqꞌa qꞌajsan tetz viyol u Tiixheꞌ, tukꞌ u yoleꞌ uvaꞌ ni tal tu Salmo,— tiꞌk Aak. \m \v 45 As taqꞌ veꞌt Aak itxumbꞌal chajnaj tiꞌ uvaꞌ la pal chajnaj tu yoleꞌ uvaꞌ tzꞌibꞌamal kan tiꞌ Aak. \m \v 46 As ech tal veꞌt Aak ileꞌ te chajnaj: —Ech ni tal unqꞌa yol ileꞌ uvaꞌ tzꞌibꞌamal kan sviꞌ: «La chit ipalebꞌe u Cristo u kamchileꞌ. As titoxvu qꞌii la ul taama unpajte. \m \v 47 As tukꞌ vibꞌii Aakeꞌ la alpukat isuuchil u yoleꞌ xoꞌl unqꞌa tenameꞌ skajayil tiꞌ uvaꞌ la ikꞌaxa tibꞌ unqꞌa tenameꞌ tiꞌ vipaaveꞌ as la sotzsal veꞌt ipaav. As aꞌ la xeꞌtkat tu u Jerusalén tiꞌ talax isuuchil u yoleꞌ,» tiꞌk u yoleꞌ uvaꞌ tzꞌibꞌamal kan sviꞌ. \m \v 48 As exeꞌ tuk paxsan veꞌt unqꞌa yoleꞌ sviꞌ, tan exeꞌ kat abꞌin as exeꞌ kat ilon kam uvaꞌ kat ulbꞌel in. \m \v 49 Pet kaaoj kan ex tzitzaꞌ tu u Jerusalén. As lanal ekꞌul veyakꞌileꞌ uveꞌ la kuꞌ chꞌuꞌl tu almikaꞌ, tan tuk unchaj tzan u lochol etetzeꞌ uveꞌ alel kan taꞌn vunBꞌaaleꞌ,— tiꞌk u Jesús. \s1 Nijeꞌ u Jesús tu almikaꞌ \r Marcos 16.19-20 \p \v 50 As teqꞌo veꞌt el u Jesús unqꞌa ichusulibꞌeꞌ tiꞌeꞌl u Jerusalén. As tul oon Aak tukꞌ chajnaj najlich u Betania, as taqꞌ veꞌt jeꞌ Aak iqꞌabꞌ, as bꞌaꞌn veꞌt iyolon Aak tiꞌ chajnaj. \m \v 51 As tul kuxh tal Aak u bꞌaꞌneꞌ tiꞌ chajnaj, as ijetzꞌ veꞌt el tibꞌ Aak. As aat kuxh til veꞌt chajnaj teqꞌol veꞌt jeꞌ Aak tu almikaꞌ. \m \v 52 As toksa veꞌt chajnaj iqꞌii u Jesús. As qꞌaav veꞌt chajnaj tu u Jerusalén. As vaꞌlik chit itxuqꞌtxun veꞌt chajnaj. \m \v 53 As jun qꞌii nikat imol veꞌt tibꞌ chajnaj tu u tostiixheꞌ tiꞌ toksal iqꞌii u Tiixheꞌ. An chiteꞌ.