\id MAT - Sepik Iwam NT [iws] -Papua New Guinea 1989 (DBL 2014) \h Matyu \toc1 MATYU \toc2 Matyu \toc3 Mt \mt1 MATYU \ip Matyu siya wɨnkika ta yokwowa. Matyu siya Jisɨs siir mɨi kɨgna mɨriiyan inkam nwɨr ɨeya mɨ siir inɨg whɨrɨn Livaikɨn. Ta Yokwowa Matyu siya wɨnkika Jisɨs siir nomiiyauɨm Juda iikamɨm sɨmiiram. Mɨ sɨma sɨma ɨna boɨnɨm Jisɨs siya pɨ hɨnɨɨn inkamkɨn mɨ sɨma siir kɨgwɨnɨm mɨ ɨna boɨnɨm krɨma wakaenanaeiyɨn Jisɨsɨn tɨ siya nɨmbiniyɨn Matyu siya wɨnkɨm niwii whɨekakɨm Jisɨs siya boɨnmɨmauuwɨm sɨmiir. Ɨriig. \c 1 \s1 Tɨriigɨnɨm yɨm Jisɨs Krais siir yɨdiwi wanwiyaeyɨm sɨmiir inɨg ɨma \r (Lk 3:23-28) \p \v 1 Tɨ kara wɨnkiyɨm yɨm Jisɨs siir yɨdiwi wanwiyaeyɨm sɨmiir inɨg ɨma. Jisɨs siya yɨo inkam komiiyɨn nu kɨgrɨraowiyɨn Devid siir isidgɨn mɨ yɨo Devidɨn Ebrahamni isidɨn siirgɨn. \p \v 2 Ebraham yɨo Aisakni adgɨn mɨ Aisakɨn yɨo Jekopni adgɨn mɨ Jekopɨn yɨo Judani adgɨn mɨ siir nomousɨsɨm ɨkɨm, yɨo sɨmiir yao adgɨn. \v 3 Judaɨn yɨo Peres Sira sowiir adgɨn. Mɨ sowiir yopiiya Temaka. Mɨ Peresɨn yɨo Hesroni adgɨn. Mɨ Hesronɨn yɨo Ramni adgɨn. \v 4 Mɨ Ramɨn yɨo Aminadapni adgɨn mɨ Aminadapɨn yɨo Nasoni adgɨn mɨ Nasonɨn yɨo Salmoni adgɨn. \v 5 Mɨ Salmonɨn yɨo Boasni adgɨn mɨ Boas siir apua Rehapka. Mɨ Boasɨn yɨo Obetni adgɨn mɨ siir apua Rutga mɨ Obetɨn yɨo Jesini adgɨn. \v 6 Mɨ Jesiyɨn inkam komiiyɨn nu kɨgrɨraowiyɨn Devid siir adgɨn mɨ Devidɨn yɨo Solomoni adgɨn mɨ siir apua bɨiya Yuraiani wig nikɨ oka. \v 7 Mɨ Solomonɨn yɨo Riaboamni adgɨn mɨ Riaboamɨn yɨo Abaisani adgɨn. Mɨ Abaisaɨn yɨo Esani adgɨn. \v 8 Mɨ Esanɨn yɨo Jehosapetni adgɨn mɨ Jehosapetɨn yɨo Joramni adgɨn. Mɨ Joramɨn yɨo Asaiani adgɨn. \v 9 Mɨ Asaiaɨn yɨo Jotamni adgɨn mɨ Jotamɨn yɨo Ehasni adgɨn. Mɨ Ehasɨn yɨo Hesekaiani adgɨn. \v 10 Mɨ Hesekaiaɨn yɨo Manasani adgɨn mɨ Manasaɨn yɨo Emosni adgɨn. Mɨ Emosɨn yɨo Josaiani adgɨn. \v 11 Mɨ Josaiaɨn yɨo Jekonaia mɨ siir nomou yaowae ɨkɨm sɨmiir adgɨn. Mɨ taka ɨiya saeya Isrel sɨmiir sauan omomɨn sɨma nɨkɨunama om komii Babilon siir nu ɨiir ninɨ prɨimɨriinakiya whɨsarii mɨi. \p \v 12 Mɨ ɨiya sɨma om komii Babilon siir nu ɨiirar nikɨ prɨimɨriiyɨm whɨsarii mɨi mɨ Jekonaia siya Sialtiel siir ad nwokɨn. Mɨ Sialtiel yɨo Serababelni adgɨn. \v 13 Mɨ Serababelɨn yɨo Abiatni adgɨn mɨ Abiatɨn yɨo Elaiakim siir adgɨn. Mɨ Elaiakimɨn yɨo Esoni adgɨn. \v 14 Mɨ Esoɨn yɨo Sedokni adgɨn mɨ Sedokɨn yɨo Ekimni adgɨn. Mɨ Ekimɨn yɨo Elaiatni adgɨn. \v 15 Mɨ Elaiatɨn yɨo Eliesani adgɨn mɨ Eliesanɨn yɨo Matani adgɨn. Mɨ Matanɨn yɨo Jekopni adgɨn. \v 16 Mɨ Jekopɨn yɨo Josepni adgɨn mɨ Josepɨn yɨo Mariani kamkɨn. Mɨ Jisɨs siirɨn Maria saeya naokainakɨn. Sɨma siirɨn ha dapikɨm Krais, inkam Adi Komii siya nɨkropkiyɨn. \p \v 17 Mɨ yɨnɨeyɨm Ebraham siir hɨrankɨn nɨtyokiyokɨiyɨm Devid siir nakiyanguniyɨm isidɨm ɨuur whiigɨm mɨ Devid siir hɨrankɨn nɨtyokiyokɨiyɨm yɨnɨeyɨm ɨni ɨiya sɨma om komii Babilon siir nu ɨiir mɨriiya whɨsarii mɨi ɨni saiirar yadɨgniya, yɨm ɨriipɨ hɨriinan ɨuur whiigɨm. Mɨ ɨiya sɨma whɨsarii mɨi prɨimɨriiya om komii Babilon sɨmiir nu ɨiir mɨ ha nɨtiyokiyokɨiyɨm mɨ ɨni Krais siya nɨmbiyama ɨiya saiirar yakiyanguniyɨm inkamɨn Adi Komii siya nɨkropkiyɨn mɨ yɨm ɨriipɨ hɨriinan isidɨm ɨuur whii. Ɨriig. \s1 Maria saeya Jisɨs Krais siir naokainaka \r (Lk 2:1-7) \p \v 18 Niwiiyɨn Jisɨs Krais siir naokainan yɨo hɨnɨngɨn, siir yopiiya Maria saiirɨn Josep siiram bɨdi boɨrɨtmaiya siya nonkwonam. Mɨ siya ɨrɨpa pɨu saɨka nikɨ o karamaeyar nikɨ owɨn mɨ ɨni saeyar yɨnoknɨnkɨnkiya, saeya Adi Komii siir naeyɨu ɨiirsiyar nwokika yɨnkak. \v 19 Mɨ Josepɨn kamɨn saiiram boɨrɨtmaiyɨn, siya inkam wadɨekɨn. Siir ɨga hɨnda tɨnda bɨ nokwowikɨn. Nɨɨngaka. Mɨ siya Maria saiirɨn iikam whwonkam ɨda kiyopsɨbgi haigɨnɨuwɨm pɨ boriisopi. Mɨ siya hindara nɨmprɨo sopkiyam tɨri mɨ saeya wɨ nɨdidgak nwowisi. \v 20 Josep siya ta saiir saiira naɨngwokwonanaekɨn mɨ Adi Komii siir paekwosɨmɨn siirɨn nhwo siya yɨkɨumauu. Paekwosɨm siya boɨn, Josep Devidni yɨnɨeyɨm sɨm yɨnisɨmɨn, ta kɨriir wiga Maria yɨnkak nwowa kɨra saiir nonkwonasi kɨpi nɨdid. Wakɨ yɨnisɨmɨn saiir mhɨinau hɨr nwokaiyɨn, yɨo Adi Komii siir naeyɨu mɨiyɨkɨn siyar haigiyɨumauugɨn. \v 21 Saeya wɨ yɨnisɨm yɨnkamiyɨn naokainaei, siya wɨ Isrel sɨmiir iikamɨm sɨmiir dimɨn biyɨe ɨmiir haiyoprimdiyɨumiigi mɨ wɨ sɨmiir nanmaiwarkainaei. Mɨ kɨra siir inɨgɨn wɨ Jisɨs asi nokdap haigɨnɨuwi. \p \v 22 Tɨ digworaekwo whɨekakɨm nɨmbɨibɨiyamɨm ɨni tɨ yaiyɨm bɨdi bɨdiniya Adi Komii siya boɨnkiyɨm profet inkamɨn siir boɨnmɨmauuwam mɨ sɨmiir swokɨ boɨnɨurwokaigikɨn. Profet inkamɨn siya hɨnɨɨna boɨnkikɨn. \v 23 Wakae, wig kopaksɨm nɨɨnga ɨra inkamaka ɨrɨpa pɨu nwo karam nwowa, saeya wɨ yɨnkak nwowi mɨ wɨ yɨnisɨm yɨnkamiyɨn naokainaei. Mɨ sɨma siir inɨgɨn wɨ Emanyuel nokdap haigɨnɨuwi. Mɨ tɨ paekwosɨm siir yaiya ɨni dɨg ywokiya. Mɨ tɨ inɨgɨn siir inɨg mwokɨmwowɨn yɨo hɨnɨɨngɨn, Adi Komii krɨmiir Wanɨn siya ɨni krɨmakar nwowɨn. \p \v 24 Mɨ Josep siya ha kaknanaokaigiyɨn mɨ siya ɨni Bɨiyan Inkam Komiiyɨn siir paekwosɨmɨn siya boɨngikɨn yaiyɨm ɨni sɨmiir hɨriinanar swokɨ tɨrɨn. Mɨ siya siir wiga saiirɨn ɨna yonkwonan. \v 25 Mɨ Josep siya ɨrɨpa pɨu saɨka bɨ nwomɨmɨnkɨn mɨ ɨni saeyar yaokaina budgiyɨn yɨnisɨm ɨiirar. Mɨ Josep siya siir inɨgɨn Jisɨs yokdap haigɨnɨu. Ɨriig. \c 2 \s1 Kam nhɨrɨm Jisɨs siir kɨgnakiyam nɨtkɨm \p \v 1 Maria saeya Jisɨs siirɨn omisɨm Bethlehem nu Judia hɨr naokainakɨn, ɨiya Herot siya nu kɨgrɨraowan inkam komii nwowa. Mɨ mhoɨiya saeya siir naokainakiyɨn mɨ kam nhɨrɨm nauuni siyɨuɨn si nɨnoknɨnkɨniyɨm, bɨekɨ nɨmbiidniyɨn hɨranɨm om komii Jerusalema hɨriir yɨt. \v 2 Mɨ sɨma inɨ srɨini, ɨiya krɨma tɨ nauun wɨn komii ɨiir kɨgɨm tɨ yɨnisɨm wɨnɨn naokainan siirɨn Judami inkam komiiyɨn sɨmiir nu kɨgrɨraowanɨn ɨni papi nwowɨn? Nɨm krɨma ɨna yɨnoknɨnkɨniyɨm tɨ yɨnisɨmɨn bɨdi yaokainakiyɨn. Mɨ krɨma siir inɨg ɨiir ninɨ hainaniyam nɨtkɨm. \v 3 Mɨ ɨiya inkam komiiyɨn Herot siya ta yai aiir wakaewɨnɨn mɨ siya ɨni hɨkakar ywokiyɨn. Dimusi rani, siya hɨnɨɨna naɨngwokɨn tɨ yɨnisɨmɨn wɨ siyar nokwokairinanaowidi siir ɨgsopa. Om komii Jerusalem hɨrɨn iikam nhɨrɨm yɨm ɨriipɨ hɨriinan ɨni hɨkakar mɨ okiyɨm. Dimusi rani, Herot siya ɨo komiigakɨn. \v 4 Mɨ Herot siya prismi bɨiyan inkamɨm sɨmiiram yɨkɨuna, yɨpɨkɨ Adi Komii siir inɨg hainaniyɨm omakam sɨmiir dimɨn taemɨn ɨmiir kɨgrɨraowiyɨm mɨ kamɨm siyɨu komii nɨnoknɨnkɨni ɨkɨm. Mɨ siya sɨmiirɨn ha nɨkɨuna dɨgɨn mɨ siya sɨmiir srɨi, inkamɨn siya nɨmbingiyɨn Krais siya wɨ pɨkɨ hɨnɨɨn omɨn si naokainaei? \v 5 Sɨma siirɨn hɨnɨɨna boɨn, om Bethlehem nu Judia hɨrɨn profet inkamɨn siya hɨnɨɨna boɨnkikɨn, ta yaiya siya hɨnɨɨna wɨn boɨnkikɨn, \q1 \v 6 omisɨm Betlehem nu Judia hɨranɨn, kɨra inɨg karamae omisɨm tani. Nɨɨngakɨ nɨɨngakɨɨnga. Mɨ inkam komii nwɨrɨn wɨ kɨriir waraur nɨmbiyami mɨ siya wɨ kariir isidɨn Isrel hɨranɨn wɨ sɨmiir nu kɨgrɨraowan inkam komii nwowi. \p \v 7 Mɨ Herot siya tɨ kamɨm bɨekɨ nɨmbiidniyɨn hɨrankɨ nɨtɨm, sɨmiirɨn hindara asi nɨmprɨo ɨkɨunakɨn, nɨmprɨo yai boɨnam. Mɨ siya sɨmiirɨn ɨna srɨiyɨn, tɨkɨ nauunɨ pakɨ hɨnɨɨn ɨiya sae nɨmbiyamkɨn, ha? \v 8 Mɨ ɨiya sɨma siir boɨnmɨmauu dɨgiyɨm mɨ siya sɨmiirɨn ɨna yɨkropkiyɨn om Betlehem hɨriir mɨ ɨna boɨnkiyɨn, kɨma ha dam! Mɨ kɨma tɨ yɨnisɨmɨn siirɨmɨn pranae pranae kɨpi hansran. Mɨ kɨma pɨ siir hansran yɨskaii pa swokɨ ɨt kariir swokɨnɨ boɨnmauuni. Mɨ an kara ɨriipɨ hɨriinan, wɨ siir inɨg ɨiir minɨ hainanɨuwi. \v 9 Mɨ sɨma Herot siir yai aiir wakae dɨgnamɨm mɨ sɨma ɨna yamɨm. Mɨ tɨ nauunɨn bɨiya sɨma nikɨ kɨgnaniyɨn bɨekɨ nɨmbiidniyɨn hɨr mɨ siya ha hɨoraraowamɨn sɨmiir bɨiyar mɨ ɨni omaka yɨnisɨm ɨeyar nwowa ɨni saiirgɨ saiir akou kouwar yakaigɨkɨuwɨuwɨn. \v 10 Mɨ sɨma tɨ nauun ɨiir kɨgɨm mɨ sɨma ɨni maɨrgɨmaɨrga komiikakar ywonamɨm. \v 11 Mɨ sɨma ha napnɨnopkainamɨm omaka hɨriir mɨ ɨni Maria sowiirbugar youapnɨnopkai kɨgɨm. Mɨ sɨma ogmwo ha ninɨ waisi hɨuwɨuwɨm mɨ ɨni yɨnisɨmɨn siir inɨg ɨiirar inɨ hainanɨuwɨm. Mɨ sɨma sɨmiir mɨiya sɨsɨmsɨsɨmɨm ha haiwaokiyɨm mɨ sɨma dimɨn kɨbi nhɨrɨm umɨr komii saɨniyɨm kɨmɨdiniya siir prɨihauu. Dimɨnɨm sɨma prɨihauuwɨm hɨnɨɨn hɨnɨɨngɨm, gold mɨ pauraɨn pɨuii mɨiyɨk nɨusiin whakiyɨn mɨ sandaɨn namswopaini pɨuii mɨiyɨknan whaki ɨkɨn. \p \v 12 Mɨ mhoɨiya sɨmiirɨn Adi Komii siya kɨmɨdiniya nhwo yɨkɨumauuwɨi. Mɨ tɨ nhwo ɨiirɨn Adi Komii siya hɨnɨɨna boɨnki, kɨma wɨ Herot siiram kɨpi swokɨ am mɨ tɨ digworaekwowɨm kɨma kɨgɨm siir kɨpi boɨnmauuwɨu. Nɨɨngaka. Mɨ sɨma yaeya siyɨu whɨra asi namkɨm sɨmiir oma hɨriirɨn. Ɨriig. \s1 Sɨma nu Isiba hɨriir yɨdamam \p \v 13 Mɨ ta sɨma haiburgika saiir mhoɨiya mɨ Adi Komii siir paekwosɨmɨn siya hɨnɨɨna boɨnki, kɨra dɨnsiingi mɨ kɨriir wigyɨnɨm sɨmiir dɨkɨunam. Mɨ kɨra pɨ nu Isiba hɨriir dɨdamki mɨ hɨr tinɨ owou mɨ wɨ karar swokɨ ɨkɨugi kɨriiramɨn. Herot siya warɨ yɨnisɨm ɨiiram hansɨri tɨri siir nɨsomaowɨm. \v 14 Mɨ Josep siya tɨ yai ɨmiir wakaekiyɨn mɨ siya ɨna yɨnsiingiyɨn. Mɨ siya siir wigyɨn ɨmiirɨn nɨiya whɨnɨdamkiwɨi nu Isiba hɨriirɨn. Mɨ sɨma ɨi kasa bɨ napɨwaiyamkɨm hɨriirɨn. \v 15 Mɨ Josep siya nu Isib hɨrar nwowɨn mɨ ɨni Herot siyar yaobudgiyɨn. Mɨ sɨma ta yaiya bɨikɨ Bɨiyan Inkam Komiiyɨn siya boɨnkiya profet inkam nwɨrɨn si mɨ saiir swokɨ boɨnɨurwokaigikɨm. Saeya hɨnɨɨna boɨnkika, kariir yɨnisɨm yɨnkamiyɨnɨn nu Isib hɨr nwowɨn, kara siiram swokɨ ɨkɨugi siya swokɨ ɨtɨm. Ɨriig. \s1 Herot siya boɨnkikɨn yɨnisɨsɨmɨm sɨma nɨsomsom aokaokiyɨm \p \v 16 Mɨ ɨiya Herot siya hɨnɨɨna nɨnoknɨnkɨnkiyɨn tɨ kamɨm bɨekɨ nɨmbiidniyɨn hɨrankɨ nɨtɨm, sɨma siir nɨksɨsaegigɨm. Mɨ siir kwoɨnɨn ɨna iwɨtpaomaigiyɨn mɨ siya kam nhɨrɨm yai kɨrɨe sɨmiir boɨnki, sɨma om Betlehem mɨ omisɨsɨm nhɨrɨm siir kingiin nwo ɨkɨm sɨmiir hɨran yɨnisɨsɨm yɨnkamiyɨn whɨekakɨm, bɨewi whwowɨsa nwowɨm mɨ nua tɨriir nwonainiyɨm sɨmiir nɨsomsom aowam. Siya digworaekwowɨm nauun nɨnoknɨnkɨni kamɨm sɨma boɨngigɨm mɨ sɨmiir swokɨ aɨngwowoknakikɨn ɨiya Jisɨs siir naokaina. Mɨ sɨma asi nɨsomsom aokaokɨm yɨnkamiyɨnɨm bɨewi whwowɨsa nwowɨm nua tɨriir nɨtɨm. \p \v 17 Mɨ tɨkɨ digworaekwowɨm bɨigɨ Bɨiyan Inkam Komiiyɨn profet Jeremaia siya boɨnkiyɨm sɨmiir swokɨ boɨnɨurwokaigikɨn. Siya hɨnɨɨna boɨnkikɨn, \q1 \v 18 sɨma wakaeki yaiya om Rama hɨran iikamɨm sɨma nouubopon prasae bɨ kɨnkɨm. Rachel saeya saiir yɨnisɨsɨm ɨmiirsi kaouuboponka. Mɨ iikamɨm sɨma saiir hiirwokmaiyɨm dɨg bɨ nwokɨm. Nɨɨngaka. Dimusi rani, saiir yɨnisɨsɨmɨm nwɨrmɨn nwɨrmɨnkɨn bɨ swokɨ okikɨm. Nɨɨngakɨ, nɨɨngaka. Mɨ tɨ dimɨnɨm nɨmbiyamɨm ɨiya Herot siya nɨsomsom aokaowɨm Rachel saiir isidɨn sɨmiir yɨnisɨm yɨnkamiyɨn ɨmiir omisɨm Betlehem hɨr. Ɨriig. \s1 Josep sɨma niiyɨn nu Isib hɨr haiburgigɨm mɨ sɨma ɨna swokɨ amɨm \p \v 19 Mɨ mhoɨiya Herot siya ɨna yaonamɨn. Mɨ nu Isib hɨrɨn Bɨiyan Inkam Komiiyɨn siir paekwosɨmɨn nhwo siya yɨkɨumauu Josep siirɨn. \v 20 Siya hɨnɨɨna boɨnkikɨn, kɨra dɨnsiingi mɨ kɨra kɨriir wigyɨnɨm sɨmiir dɨkɨunam mɨpi nu Isrel hɨriir swokɨ am. Iikamɨm tɨ yɨnisɨm ɨiir nɨsomaowam boɨnɨm sɨma bɨdi yaokaoswowamɨm. \v 21 Mɨ Josep siya ha kaknanaokaigiyɨn mɨ siya ɨni siir wigyɨnɨm sɨmiir yɨkɨunamɨm mɨ sɨma ɨna swokɨ amɨm nu Isrel hɨriir. \p \v 22 Mɨ siyar wakaewɨn Akeleas siya siir adɨn Herot siir mɨi aiir bɨdi swokɨ hainaowidɨn nu Judia siir nu kɨgrɨraowan inkam komii nwowam. Mɨ Josep siya asi nɨdidgɨn hɨriir namsiyɨn. Mɨ nhwo whɨrɨn Josep siya whɨnɨn, Adi Komii siya siirɨn hɨnɨɨna boɨnki, kɨra wɨ hɨriir kɨpi nam. Mɨ siya nu Galiliya hɨnda asi namkɨn. \v 23 Mɨ siya kɨmɨdiniya om whɨrɨn Nasaret nɨkɨuwiyɨn siir inɨ ɨdwoɨu. Mɨ sɨma ta yaiya bɨiya profet inkamɨn siya boɨnkiya saiir swokɨ boɨnɨurwokaigigɨm. Sɨma siirɨn wɨ om Nasaretan inkam nɨkɨuwi. Ɨriig. \c 3 \s1 Jonɨn inkamɨn baptaisiyɨn Adi Komii siir yaiya siya boɨnmɨmauugɨn \r (Mk 1:1-8; Lk 3:1-18; Jo 1:19-28) \p \v 1 Mɨ bɨewi nhɨrɨm bɨdi yamkiyɨm ɨiya Josep Maria Sɨmani om Nasaret hɨr nwowa. Mɨ mhoɨiya Jonɨn op baptaisiyɨn siya ha nɨtɨn mɨ kɨmɨdiniya nu Judia hɨran nu siiyɨn apaɨn siir hɨr inɨ boɨnmɨmauu bwakainani, Adi Komii siir yaiya. \v 2 Mɨ siya hɨnɨɨna boɨnki, kɨma dimɨn biyɨe biyɨeyɨm sɨmiirɨn digɨumii haimriyɨugig. Dimusi rani, ɨiya Adi Komii siya siir digworaekwowɨm sɨmiir kɨgɨrkakana ɨni kingiin nwowa. \v 3 Jonɨn tɨ siya inkamɨn Adi Komii siya boɨnkiyɨn profet Aisaiani. Bɨdi bɨdiniyarɨn profet Aisaia siya hɨnɨɨna wɨnboɨnkikɨn, \q1 maeyau siiyɨn nu apaɨn inkam karamaeyɨn, inkam nwɨrɨn siir yaiya hɨnɨɨna kauwok boɨnkikɨn, Bɨiyan Inkam Komiiyɨn siir siyɨuɨn sɨbgu kisɨsop dirɨraerarkwokɨn. Siir siyɨupai siyɨupaiyɨm sɨbgu dirɨraerarkwokɨn siya napnaniyam. \p \v 4 Jon siya niiya yɨuɨsa mɨiyɨk rani, kamelni pɨokɨm. Mɨ siya pɨuwopa ha mɨ kikog mɨ naeyɨm siya naeiyɨm kokmwo graeyɨs mɨnɨm mɨ mhwɨɨni yɨn ɨkɨm. Siya yaeya dimɨn whɨr bɨ swokɨ aeikɨn, siya inkam paeprikabnankɨn. \v 5 Mɨ taka ɨiya, iikamɨm om komii Jerusalem hɨranɨm mɨ nu Judian ɨkɨm mɨ iikam whɨekakɨm omom ɨe Jodan kingiin nwo ɨkɨm sɨmar yɨtswo Jon siiramɨn. \v 6 Mɨ sɨma sɨmiir dimɨn biyɨe biyɨeyɨm ha nomboɨnɨnɨskiyɨm mɨ Jon siya sɨmiirɨn ɨe Jodan hɨr baptais haigɨnɨu. \p \v 7 Mɨ Jon siyar kɨg Farisi Sadyusimi kam isid komiiyɨn pɨ nɨti siirɨm op sɨmiir baptais haigɨnɨuwam. Mɨ siya sɨmiir boɨnki, kɨma kam mɨiyɨknankɨ mɨ ɨuwi, ɨni wrakɨwranan ywowɨm. Kɨmiirɨn nhɨɨnga boɨnkikɨm kɨma kariiram nɨdamnaniyɨm op kɨmiir baptais haigɨnɨuwam, ha? Mɨ Adi Komii krɨmiir Wanɨn siya wɨ kɨmiir nonkwonɨɨnwɨɨmwɨɨrnɨnkɨn tani ɨiya siya iikamɨm sɨmiir hɨdi, aniya? \v 8 Mɨ kɨma iikam whɨekakɨm sɨmiirɨn hɨnɨɨna dɨisiimauu, kɨmiir dimɨn biyɨeyɨm bɨdi haiyoprimdiyɨumiigiyɨm. \v 9 Kɨmiir kwoɨnɨn hɨnɨɨna kɨpi naɨngwo Ebrahamɨn krɨmiir brougaekɨn mɨ kɨma wɨ kɨgugu rani. Nɨɨngaka. Kara kɨmiirɨn yaimwowar boɨnki, Adi Komii siya siiyam sɨmiir mɨ tɨrki, Ebraham siir yɨnisɨsɨm nɨmbiyamam wɨ dɨgar mɨ owi. \v 10 Mɨ siir ua ɨni paimɨi hɨrar haigɨn taohaigɨna mɨ pae whɨekakɨm nae mɨiyɨk bud karamae nwowɨm, yɨm wɨ paenau sɨma nɨiyɨtkaigaigii. \v 11 Ta op ara kara baptais haigɨnɨuwa ya mɨn nɨsiimauuga kɨmiir dimɨn biyɨeyɨm bɨdi haiyoprimdiyɨumiigiyɨm. Mɨ inkamɨn kariir mhoɨiya nɨtɨn, kouwɨn ɨni siyar ywowɨn. Mɨ siya ɨni yaowae adnan ywowɨn mɨ an kara ɨni yɨnisɨmnan ywowɨn. Mɨ kara siir mɨisɨsɨmɨm wɨ sɨbgu ɨnomoknɨnkɨn mɨrii rani. Nɨɨngaka. Kara kɨmiirɨn op arar baptais haigɨnɨuwi mɨ Adi Komii siir naeyɨuɨn wɨ siya haɨnɨuae haigɨnɨuwi mɨ siir paeya nɨuyaeiya warar. Kara inkam mɨiyɨk rani, siir ɨga siya niiya saiir uridɨn wɨ kara waisi hak rani. Nɨɨngaka. \v 12 Mɨ Siya iikamɨm sɨmiirɨn wɨ inkamɨn twonidɨm twonau haigiyɨm sɨmiir hɨriinan hɨdi mɨ ha nokwobrombropiyɨn, ɨni siir hɨriinan ywowɨn. Mɨ ɨiya ɨkɨ twonid ɨmiir nikwobrombrop dɨgiiyɨm mɨ kasɨm pa kwuubrugiki. Mɨ twonid nɨɨngam pɨ sɨmasɨma namwokaiyɨuwi. Mɨ kas ɨmiirɨn pa nhɨsopkɨninaka mɨ sɨmiirɨn pɨ paeya nhɨsopkɨn namgɨnkii. Mɨ ta paeya wɨ nɨutɨɨngii rani. Nɨɨngaka. Saeya wɨ hɨriiyar nɨuyokiyokɨikaeyami. Ɨriig. \s1 Jon siya baptais haigɨnɨugɨn Jisɨs siirɨn \r (Mk 1:9-11; Lk 3:21-22) \p \v 13 Mɨ taka ɨiya Jisɨs siya nu Galili hɨr haiburgigɨn mɨ ɨna yɨtɨn ɨe Jodan tɨriir. Jon siirɨm, siirɨn op siya baptais haigɨnɨuwɨm. \v 14 Mɨ Jon siya Jisɨs siir kwoɨn ɨiir kisɨna haigigiyam tɨrkɨn mɨ siya ɨna boɨnɨn, Jisɨs, ambi kɨra baptais haigɨnɨuwi. Mɨ kɨra kariiram dimusi nɨtkɨn, ha? Kara inkam mɨiyɨk rani. \v 15 Mɨ Jisɨs siya siir yai anaka hɨnɨɨna yowarkɨi boɨn, kiya, panao kɨra pɨ ta kara boɨna yaiya pɨ saiir hɨriinanar tɨr. Ɨni ywokiyɨn krɨma swokɨ boɨnɨurwokaigiyɨn Adi Komii siir siyɨu mɨiyɨkɨn siya boɨnkiyɨn siirar wakaeyokna dirɨraerar. Mɨ Jon siya siir yai aiir asi wakaeyokna dirɨraerarkɨn. \p \v 16 Mɨ siirɨn ha baptais haigɨnɨugiyɨn mɨ siya ɨna iyɨɨg apnaidamɨn op hɨrankar. Mɨ nɨnomora ɨna haiwaokiya omaka anonan siiram. Mɨ siya kɨgwɨn Adi Komii siir naeyɨuɨn ɨɨnmabnan siinanaiiniyɨn mɨ ɨni siir yaunɨ oniyɨn. \v 17 Mɨ yai kwɨra nɨnomor kou hɨr kauwok boɨnkiya, saeya hɨnɨɨna kauwok boɨnkika, tɨriigɨnɨn yɨo kariirgɨ kariir yɨnisɨm ɨeya. Kariir kwoɨnɨn ɨni siirgɨ siiramar naɨngwo ɨskiyɨn. Ɨriig. \c 4 \s1 Setan siya Jisɨs siiram kɨnankɨugɨn \r (Mk 1:12-13; Lk 4:1-13) \p \v 1 Mɨ taka ɨiya Jisɨs siya op baptaisa saiir mhoɨiya siirɨn Adi Komii siir naeyɨu ɨeya yɨkɨunam maeyau nu siiyɨn apa saiir hɨriir Setan siya kɨnankɨuwam. \v 2 Mɨ ɨiyɨm mhɨirɨma siya mwowɨm nabɨeyɨm kamnwɨs mɨ nɨiyɨm ɨriipɨ hɨriinan kamnwɨs. Mɨ siya naemɨn dimɨn bɨ naekɨn mɨ mhoɨiya siya mhɨi komiiya ɨna yaowɨn. \v 3 Mɨ Setan siya kɨnankɨuwan inkamɨn ha nɨtɨn Jisɨs siiram mɨ ɨna yaboɨniyɨn mɨ kɨra Adi Komii siir yɨnisɨmkɨn nɨuwi mɨ kɨra tɨ siiyam sɨmiir boɨnki mɨ sɨma pɨ bret nwokɨ ɨmbiyamɨm. \v 4 Mɨ Jisɨs siya siir yai aka hɨnɨɨna yowarkɨi boɨnki, Yokwo Komii saeya hɨnɨɨna boɨnka, inkamɨn kwoɨnbudɨn omwai sɨbgu waiyayokiyokɨiiyɨn naesi bɨ haiigɨn. Nɨɨngaka. Inkamkɨ sɨbgu haiiyɨn kwoɨnbudɨn ya Adi Komii krɨmiir Wanɨn siir hɨrankɨ nɨta yai mɨiyɨka sasarga. \p \v 5 Mɨ siya ha boɨn dɨgiyɨn mhoɨiya Setan siya siirɨn om komii Jerusalem hɨriir yɨkɨunam mɨ siirɨn omaka Adi Komii siira saiir akou yamɨ okmwɨn okwoki. \v 6 Mɨ siya ɨna boɨnkiyɨn siirɨn, kɨra Adi Komii siir yɨnisɨmkɨ nɨuwi mɨpi waraur ankar tamɨ iswɨt natkiigi. Mɨ kɨra pɨ naonam tani. Dimusi rani, Yokwo Komii saeya hɨnɨɨna boɨnka, Adi Komii siya wɨ ɨgao yai siir paekwosɨm ɨmiir boɨnki kɨriir haiwɨnam. Mɨ kɨriir ɨga wɨ siiya mɨnkɨ haɨnwɨn tani. \m \v 7 Mɨ Jisɨs siya siir yai akan hɨnɨɨna swokɨ owarkɨi boɨnki, kara pɨ hɨnɨɨna tɨr tani. Dimusi rani, Yokwo Komii saeya hɨnɨɨna swokɨ boɨnkika, kɨra kɨriir Bɨiyan Inkam Komiiyɨn siiram whɨsarii kɨpi kɨnankɨu siya kɨriir Adi Komiigɨn mɨ yaiya yaimwo karamaeya saiir kɨpi prɨi boɨn siya kariir whɨndirɨraeram. \p \v 8 Siya ha boɨn dɨgiyɨn mɨ Setan siya Jisɨs siirɨn kɨmɨdiniya mhɨu komii whɨrɨn siir mhɨu kɨugɨ kɨua hɨriir yɨkɨunam. Mɨ siya siirɨn ɨna yɨisiimauuyokiyokɨigiyɨn nupai nupaiyɨm hɨnda tɨndanɨm tɨ nu ɨiir nwowɨm sɨmiirɨn mɨ dimɨn mɨiyɨk mɨiyɨk ɨkɨm siya tɨ digworaekwo ɨmiir ha nɨisiisimauu dɨgiyɨn, \v 9 Mɨ siya ɨna boɨnkiyɨn mɨ kɨra pɨ ogmwo kariiram waisi hɨuwi mɨ kariir inɨg ɨiir hainani mɨ tɨ digworaekwowɨm kɨra kɨgɨm kara wɨ kɨriirarar hauuswoki kɨra kɨgrɨraowɨm. \v 10 Mɨ Jisɨs siya siir yai akan hɨnɨɨna yowarkɨi boɨn, Setan, damki! Yokwo Komii saeya hɨnɨɨna boɨnka, Bɨiyan Inkam Komiiyɨn siir inɨg ɨiirara hainan ɨski, siya kɨriir Adi Komiigɨn mɨ kɨra siir mɨi aiirar donkworɨnu krɨpkai. \v 11 Mɨ siya ha boɨn dɨgiyɨn, setan siya siirɨn ha haiburgigɨn mɨ ɨna yamɨn mɨ Adi Komii siir paekwosɨmɨm ha nɨtɨm, siirɨn kɨmɨdiniya sɨma yaunɨ whɨnkɨnsiisni. Ɨriig. \s1 Jisɨs siir mɨiya nu Galili hɨr mɨrii bwakainakɨn. \r (Mk 1:14-15; Lk 4:14-15) \p \v 12 Mɨ mhoɨiya Jisɨs siya hɨnɨɨna wakaewɨn sɨma Jon siirɨn omaka hɨuyokiyokaiya mɨi biyɨe mɨriiya saiir bɨdi hɨugrɨpkɨikikaiyɨn. Dimusi rani, siya ɨgao yai Inkam Komii Herot siir boɨnkɨn. Mɨ siya tɨ om ɨiir haiburgik mɨ nu Galili hɨriir yam. \v 13 Mɨ siya om Nasaret hɨr bɨ sɨbgu owɨpɨsuwikɨn mɨ siya om Nasaret siir haiburgikɨn mɨ siya kɨmɨdiniya om Kapaneam hɨr inɨ owou. Tɨ omɨn whɨi Galili whɨigbida waiyɨn, tɨ iikamɨm Sebyulan Naptalai sowiir isidɨn sɨma nwowa maeyau saiir hɨr \v 14 Jisɨs siya ha nɨtɨn ta maeyau aiir mɨ ɨni dɨga ywokiya yai bɨiya Bɨiyan Inkam Komiiyɨn siya boɨnkiya profet Aisaiani mɨ siya boɨnkiya ya saiir swokɨ boɨnɨurwokaigika. Ta yaiya siya wɨnkiya saeya hɨnɨɨnga, \q1 \v 15 mɨ nu Sebyulan mɨ nu Naptalai sowiir hɨran siyɨuɨn whɨi komii Solwara namɨn mɨ ɨna yɨuguskiyɨn ɨe Jodan ɨegbid mɨrmiiya mɨ nu Galili Juda iikam tani mɨ Juda iikam nhɨrɨm hɨr nwowɨm sɨmiir hɨriir yam. \v 16 Mɨ iikamɨm tɨ maeyau owiir nwowɨm nɨibwomambwonan mɨ tariinanɨn sɨma nokiya dimɨn komii siir bɨdi haiyɨm mɨ tɨ hɨran iikamɨm dimɨn biyɨe tɨrɨm ɨni hapi inkam wɨɨrnan ywowɨm mɨ tariinanɨn bɨenan sɨmiir bɨdi yokiyakiyɨm. \m \v 17 Mɨ taka ɨiya Jisɨs siya nu Galili hɨr nwowɨn siya yaiya saiir boɨnmɨmauu bwakainakɨn. Siya hɨnɨɨna boɨn, kɨmiir dimɨn biyɨe biyɨeyɨm sɨmiirɨn tɨ haiyoprimdiyɨumiigi. Dimusi rani, ɨiya Adi Komii siya siir digworaekwo whɨekakɨm sɨmiir kɨgɨrkakana ɨni kingiin nwowa. Ɨriig. \s1 Anasu mɨi mɨriiyɨm kam nwiiyɨm Jisɨs siya nɨkɨunakɨm \r (Mk 1:16-20; Lk 5:1-11) \p \v 18 Mɨ ɨiya Jisɨs siya Galili whɨigbid whɨigbida hɨriir nouapamɨn mɨ siya iwɨnyaowo anasu mɨi mɨriiyo sowiir yao youap kɨgam Saimon mɨ siir inɨg whɨrɨn wɨ Pita dapi mɨ siir nomousɨm ɨeya Endru, yo sowa yaowɨn haɨmna nɨtmaigo whɨi hɨr. Mɨ ta anasu haii mɨiya ya sowiir yao umɨr mɨiga. \v 19 Mɨ Jisɨs siya sowiir yao boɨnki, bɨiya kowa anasu mɨi mɨriiko mɨ tariinanɨn kowa kanakar wɨt mɨ kowiirɨn wɨ kara nɨisiimauuwi siyɨuɨn iikamɨm sɨm mhɨi kwoɨnɨm sɨm nɨnkpɨt haigiyɨm mɨ sɨm nanmaiwarkainaeiyɨn. \v 20 Mɨ bɨri kɨmɨmɨnkikɨn, sowiir haɨmnan ɨni hɨrar kwomaimiigiyɨn mɨ sowa ɨni siir mhoɨiya yamwo. \p \v 21 Mɨ siya ha swokɨ kwapnamɨn mɨ ɨni iwɨnyao nwɨswo sowiirar swokɨ kwakɨgo, Jems Jon sowiirar, Sebedini yɨnisɨm nwɨswo. Yo sowa i hɨrar nɨdwokaii sowiir adɨn Sebedi saɨkar. Yɨm sɨmaniyɨn sɨmiirni haɨmna ɨiir mɨ kisɨsok dirɨraerari. Mɨ sowiirɨn kɨmɨdiniya Jisɨs siya yɨkɨuna. \v 22 Mɨ sowa bɨ kɨmɨmɨnkiko, sowiir adɨn siirɨn ɨni i hɨrar kwaewɨsrimiigigo mɨ sowa ɨni Jisɨs siir mhoɨiyar yamwo. Ɨriig. \s1 Jisɨs siya iikamɨm makakɨm sɨmiir haiswonɨskiigɨn \r (Lk 6:17-19) \p \v 23 Jisɨs siya nu Galili siirar yapyokɨi ɨrkak. Mɨ siya iikam ɨmiirɨn Juda sɨmiir maeyauwa yaimɨn dimɨn nɨdwokai wakaeiyɨm sɨmiir hɨr yomwɨmwarkaiyɨu mɨ siya yai wɨn kɨrɨe kɨbiya saiirɨn ɨiya Adi Komii siya siir digworaekwo whɨekakɨm sɨmiir kɨgɨrkakana saiir warar mɨ boɨnmɨmauu. Mɨ siya iikamɨm mapai mapaigɨ niiyɨm sɨmiirɨn warar mɨ haiswonɨmnɨskɨiyam. \v 24 Mɨ siir yaiya ɨna yɨnyokɨigiya nu Siria siirar. Mɨ sɨma sɨmiir iikamɨm mapai mapaigɨ niiyɨm mɨ yɨu bibiyɨekɨ nii whwonkaiyɨm mɨ iikamɨm whaowa pɨugɨ nwo ɨkɨm mɨ iikamɨm ɨga ɨɨnɨm nɨnsɨmsɨrɨunakaeyamɨm siya sɨmiir yɨnɨmnɨskiswo. \v 25 Mɨ iikam whɨe komiiya nu Galiliyankɨn nɨtɨm mɨ omisɨsɨm nhɨrɨm maeyau Dekapolis hɨranɨm sɨmiir hɨrankɨ nɨt ɨkɨm mɨ om komii Jerusalemankɨ nɨt ɨkɨm mɨ om nhɨrɨm nu Judiankɨ nɨt ɨkɨm mɨ ɨe Jodan siir kingiin hɨndankɨ mɨ ɨt ɨkɨm sɨma ɨni siir mhoɨiyar yamɨm. Ɨriig. \c 5 \s1 Jisɨs siya mhɨu kɨu hɨr boɨnmɨmauugɨn iikamɨm maɨrgɨmaɨrgakakɨm sɨmiir. \p \v 1 Mɨ Jisɨs siya iikam whɨe komii sɨmiir kɨgɨn siir mhoɨiya namɨm mɨ siya kɨmɨdiniya mhɨu whɨrɨn siir hɨriir iiyam. Mɨ siya hɨr ha ninɨ ii ɨdwo ɨuwɨn mɨ kamɨm siir kɨgna mɨriiyɨm ɨna yɨtɨn siirɨm saɨka nɨdwowɨm. \v 2 Sɨma hɨrar nɨdwowɨm mɨ Jisɨs siya sɨmiirɨn hɨnɨɨna yowɨmwarkaiyɨu. Ɨriig. \s1 Jisɨs siya inkamkɨ maɨrgɨmaɨrgani siyɨuɨn siir boɨnkɨn. \r (Lk 6:20-23) \q1 \v 3 Mɨ iikamɨm ha naɨngwowɨm sɨma Adi Komii siirɨmɨn mɨigakɨm mɨ maɨrgɨmaɨrga wadɨeyar nwowi. Dimusi rani, sɨmiirɨn Adi Komii siyar kɨgrɨraowi. \v 4 Mɨ iikamɨm nɨnounɨnki kaeyamɨm mɨ wadɨe nwowɨm mɨ wɨ maɨrgɨmaɨrga whɨsarii nwo rani, sɨmiirɨn wɨ op Adi Komii siyar hauukwiyae haigɨnɨuwi. \v 5 Mɨ iikamɨm yai mɨn nɨnkisɨmsɨo boɨn karam nwowiyɨm mɨ sɨmama naɨngwona karam nwowiyɨm, yɨm sɨma wadɨeya dwo mɨ ha maɨrgɨmaɨrga. Dimusi rani, sɨmiirɨn wɨ Adi Komii siyar hauuwi nuɨn. \v 6 Yɨpɨkɨ iikamkɨm mhɨigɨ naoni hɨnɨɨn Adi Komii siir yai aiir wakaeyoknamɨn wadɨeyar dwo. Sɨma ha sɨbgu maɨrgɨmaɨrga. Dimusi rani, siya wɨ sɨmiir whɨndirɨraerari wɨ wadɨeyar nwowi mɨ wɨ siir mhoɨiyar nami. \v 7 Iikamɨm, iikam nhɨrmisi naɨngwobumbuwiyɨm sɨma wadɨeyar dwo mɨ ha maɨrgɨmaɨrga. Dimusi rani, Adi Komii siya wɨ sɨmiirsiyar mɨ ɨnkɨn aɨngwobumbuwi. \v 8 Mɨ iikamɨm mhɨi kwoɨnɨm rɨrmiya nwowiyɨm sɨma wadɨeya dwo mɨ sɨma ha maɨrgɨmaɨrga. Dimusi rani, sɨma wɨ Adi Komii saɨkar nwowi. \v 9 Mɨ kamɨm yaii mɨn nɨnii nansaowi siyɨuɨn siir mɨnwokmaiyɨm ɨrɨpa nongwomamaɨr aeyam sɨma wadɨeya dwo mɨ ha maɨrgɨmaɨrga. Dimusi rani, mhoɨiya Adi Komii siya wa boɨni, sɨma kariir yɨnisɨmkɨm. \v 10 Mɨ iikamɨm Adi Komii siir yaiya saiir wakaeyoknam hɨk saiirsi haii sɨma wadɨeya timɨ o mɨ ha maɨrgɨmaɨrga. Whɨsarii rani, ɨiya Adi Komii siya siir digworaekwo whɨekakɨm sɨmiir kɨgɨrkakana, ya sɨmiir wararga. \m \v 11 Mɨ sɨma kɨmiirɨn ha kɨgii, kɨma ɨni kariir siyɨu ɨiir napɨm mɨ ɨni kɨmiir tɨoɨm mɨ ɨni yai bibiyɨe kɨmiir kinaop ɨtkaigaiyɨuɨm mɨ kɨmiirɨn wɨ sɨma nɨksɨsaei. Mɨ kɨma wadɨeya sɨbgu ɨdwowi mɨ wa maɨrgɨmaɨrgaei. \v 12 Mɨ bɨiya sɨma profet inkamɨm sɨmiirɨn hɨriinanar mɨ tɨonanaekɨm. Kɨma ɨrɨpar dɨngwomamaɨr ae. Dimusi rani, mhoɨiya tɨ digworaekwo mɨiyɨk mɨiyɨkɨm nɨnomor kou hɨr nwokwokɨnɨm yɨm kɨmiirgɨm. Ɨriig. \s1 Iikamɨm naɨngwo tɨbmiiyɨm yɨm ɨni wa mɨ pae nɨuyanan ywowɨm \r (Mk 9:50; Lk 14:34-35) \p \v 13 Wɨm kɨma iikamɨm sɨmiir whwonkam ɨdan ɨni wa nan ywowɨm iikamɨm sɨmiir whɨnkɨnsiisɨm. Mɨ wa siir hiiya saeya dɨgiiyɨm mɨ wɨ panɨɨna swokɨ tɨri siir hiiya saiir swokɨ haiyɨm? Nɨɨngaka. Tɨkɨ hɨnɨɨn waɨn yɨo mɨi karamaekɨn. Mɨ sɨma siirɨn pɨ hindara kabɨtkaigi ɨski mɨ ɨga wɨ siirar nɨnkɨn okwowi. \p \v 14 Wɨm kɨma ɨni nu tɨran pae nɨuyanan ywowɨm. Mɨ kɨma siyɨu mɨiyɨk napiyɨn iikamɨm sɨmiir nɨisiimauuwi kɨma om komiiyɨn mhɨu kɨugɨkɨu nwowiyɨn siir hɨriinan ywowɨm yɨo bɨ swokɨ kimɨrkaiigɨn. Nɨɨngaka. Iikamɨm arugɨ aruwanɨm sɨma wa kɨgi. \v 15 Inkamɨn yɨukɨd hangɨmuwiiyɨn, siya siirɨn twoni bɨ higrɨnɨu haigɨnikɨn. Nɨɨngaka. Siya siirɨn pɨ romiyasni ninankɨi mɨ iikamɨm ta omaka aiir nwowɨm, sɨmiirɨn pɨ siyar nɨuya ɨrkaki. \v 16 Mɨ ɨriipɨ hɨriinan kɨmiir siyɨuɨn iikamɨm sɨmiir whwonkam ɨdan paenan timɨ ɨuya ɨrkak. Mɨ sɨma siyɨu mɨiyɨkɨn kɨma tɨriyɨn siir kɨgii mɨ sɨma wɨ kɨmiir Adi Komiiyɨn nɨnomor kouanɨn wɨ siir inɨg ɨiir nwokɨ hainan praprasɨm. Ɨriig. \s1 Adi Komii siir siyɨu komiiyɨn siir yaiga \p \v 17 Kɨma ha kɨpi naɨngwo kara Moses siir siyɨu komiiyɨn mɨ profet kamɨm sɨm yai ɨkɨm, sɨmiir kɨɨndiyɨmdiyɨuwam nɨtkɨn. Nɨɨngaka. Kara sɨmiir kɨɨndiyɨuwam bɨ nɨtkɨn. Kara ɨdwo sɨmiir swokɨ ɨnkɨn boɨnourwokaiyam nɨtkɨn. \v 18 Kara kɨmiirɨn yaimwowar boɨni, tɨ siyɨu komiiyɨn Moses siirɨn mɨ profet sɨmiir yaisɨsɨmɨm mɨ sowiir dimɨnsɨsɨmɨm hɨumamakɨuwɨm mɨ kiyɨprɨmprɨnɨuwɨm wɨ wara dɨg rani. Nɨɨngaka. Nɨnomor nu sowa wa dɨgii mɨ tɨ Moses siir siyɨu komiiyɨn siir siyɨupai siyɨupaiyɨm mɨ siir yaipai yaipaiyɨm, yɨm wa nɨmbini. \v 19 Mɨ inkam nwɨrkɨ Moses siir siyɨu komii siir dimɨnsɨm whɨr nɨinɨkrɨpi mɨ profet kamɨm sɨmiir ɨkɨm mɨ siya iikam ɨmiirɨn hɨriinan siyɨu ɨiirar swokɨ owomwarkaiyɨuwi mɨ tɨ hɨriinan inkamɨn siya wɨ inɨgak nwo rani. Nɨɨngaka. Ɨiya Adi Komii siya siir digworaekwo whɨekakɨm sɨmiir kɨgɨrkakana saiirɨn. Mɨ inkamɨn Moses siir siyɨu komii siir siyɨumwokɨ siyɨumwowɨn mɨ profet kam ɨkɨm sowiir sɨbgu api mɨ iikam ɨmiirɨn hɨriinanar swokɨ owomwarkaiyɨuwi mɨ siya wɨ inɨg komiigaka nwowi ɨiya Adi Komii siya siir digworaekwo whɨekakɨm sɨmiir kɨgɨrkakana. \v 20 Mɨ hɨriinankɨnɨuwi kara kɨmiirɨn yaimwowar boɨnkii mɨ kɨmiir siyɨu mɨiyɨkɨn tɨ kamɨm siyɨu komii nɨnoknɨnkɨniyɨm mɨ Farisi sɨmiir siyɨu ɨiirɨn haibur karamae nwowi, ɨiya Adi Komii siya siir digworaekwo whɨekakɨm sɨmiir kɨgɨrkakana saiirɨn kɨma wɨ wara nwo rani. Ɨriig. \s1 Kwoɨn haugɨhauga whiyɨeni siyɨugɨn \p \v 21 Kɨma bɨdi wakaeyɨm Adi Komii siir yaiyɨm, bɨiya Moses siya wɨn boɨngikɨm, saeya hɨnɨɨna boɨnka, kɨra inkam kɨpi nɨsomao mɨ inkam nwɨrɨn inkam nwɨrni nɨsomaowi mɨ siya wɨ yaigak nwowi. \v 22 Mɨ kara yai kwɨra pɨ saiir warar nɨnkɨn boɨnki mɨ inkamɨn siir nomiiyauɨn ɨo siir nwowi mɨ tɨ inkamɨn wɨ yaigak nwowi mɨ inkamɨn nwɨrɨn siir nomiiyau ɨiir nɨgbumbuwi mɨ tɨ inkamɨn siya wɨ yaigak nwowi kaunselmi bɨiyan kamɨm sɨmakaɨn. Mɨ inkamɨn hɨnɨɨna boɨni kɨra hab whaowaekɨn mɨ tɨ inkamɨn siirɨn sɨma wɨ paeya nɨkropki. \v 23 Mɨ kɨra dimɨnɨm Adi Komii krɨmiir Wanɨn siir prɨihauuanɨm siir hɨiya saiir kingiin ninɨ haigɨngigi mɨ kɨra ha naɨngwowarkaigi kɨriir nomiiyauɨn siya kɨnaka ɨokakɨnɨuwi, whɨsarii rani, dimɨnɨn kɨrar tɨrkɨn siirɨn siya kɨriirɨn ɨo asi nwokɨn. \v 24 Mɨ kɨra dimɨnɨm kɨra prɨihauuam tɨrɨm Adi Komii siir, yɨm siir hɨiya saiir kingiina tikɨnɨ haigɨngig. Mɨ kɨra ha tikɨ am, kɨriir nomiiyauwɨn ɨo kɨnaka nwowɨn siiram yai saɨka ninɨ kisɨsop boɨnɨuwam. Mɨ kɨra saɨka ninɨ kisɨsop boɨngigi, ɨrɨpa nongwomamaɨr aeyam mɨ kɨra wɨ haɨni swokɨ am mɨ kɨriir dimɨnɨm kɨra prɨihauuwam tɨrɨm Adi Komii siir mɨ siirɨn haɨni tinɨ hauuɨu. \p \v 25 Mɨ inkam nwɨrɨn kɨriirɨn inkam komiiyɨn yai hɨdiyɨn yai saɨka boɨnam tɨri, ɨiya kowa siyɨu hɨrar nikɨ apamiya saiirɨn mɨ kɨra kɨpi kɨmɨmɨn, saɨka yai ha kisɨsop boɨnsasaugi ɨrɨpa nongwomamaɨr aeyamɨn. Ni wɨ tɨ inkamɨn si pɨ boɨnmauugiyɨuwisi inkamɨn yai hɨdiyɨn si mɨ yɨo wɨ polismi ɨɨn hauugi, sɨma ninɨ hɨugrɨpkɨikikaigikɨm maeyauwa hɨuyokiyokaiya mɨi biyɨe mɨriiya saiir. \v 26 Kara kɨriirɨn yaimwowar boɨni mɨ kɨra ta kɨriir hɨk saiir umɨr ɨiir saɨnsɨsau karamae nwowi mɨ ni kɨra omaka hɨuyokiyokaiya mɨi biyɨe mɨriiya saiir hɨrankɨ wɨ aisiima nikɨ haiburgig rani. Nɨɨngaka. Ɨriig. \s1 Nonkwonani siyɨuɨn siir tɨrbuwi ɨkɨn \p \v 27 Kɨma bɨdiya ikɨ wakaeyɨm yaiyɨm bɨiya Adi Komii siya boɨnkiyɨm Mosesni siyɨuɨm sɨm, siya hɨnɨɨna boɨnkikɨn, kɨra nonkwonani siyɨuɨn siir kɨpi tɨrbu. \v 28 Mɨ kara kɨmiirɨn pɨ yai kwɨra saiir warar nɨnkɨn boɨnki. Inkamɨn siya nhwo ara kɨgɨkɨigi wig ɨramɨn mɨ tɨkɨ hɨriinan inkamɨn siir kwoɨnɨn yɨo nonkwonani siyɨuɨn siir bɨdi tɨrbuɨn. \v 29 Mɨ kɨriir ɨɨnigan nhwonaɨn kɨriirɨn siya nɨpiyaokɨinami siyɨu biyɨe tɨram mɨ kɨra siirɨn habɨtkɨigi. Yɨo mɨiyɨk rani, kɨriir pɨu haɨmiya saeya mɨ kɨguguwi mɨ ɨriipɨ hɨriinan yɨo mɨiyɨkɨ mɨiyɨk rani, kɨriir pɨu ɨrkaka saiirɨn paeya nɨtkaigi. \v 30 Mɨ kɨriir ɨɨna ɨɨniga kɨriirɨn saeya kiyapiyaokɨinami siyɨu biyɨe tɨram mɨ saiirɨn kaigrɨp ɨtkaigi. Yɨo mɨiyɨk rani, kɨriir pɨu haɨmiya saeya mɨ kɨguguwi, ɨriipɨ hɨriinan mɨiyɨkɨ mɨiyɨk rani, kɨriir pɨu ɨrkaka saiirɨn paeya nɨtkaigi. Ɨriig. \s1 Wigkam sopni siyɨugɨn \r (Mt 19:9; Mk 10:11-12; Lk 16:18) \p \v 31 Bɨiya Moses siya hɨnɨɨna wɨn boɨnkikɨn mɨ inkam nwɨrɨn siya siir wig aiir sopkiyam naɨngwowi mɨ siya saiir sopkiyamɨn yokwo wɨtisɨm kwɨra wɨn hauugi. \v 32 Mɨ kara yai kwɨra kɨmiirɨn pɨ warar nɨnkɨn boɨnkii, inkamɨn siir wiga aiir sopkii mɨ siir wig saeya hɨi bɨ nanaemɨmɨnka. Tɨ inkamɨn siya tɨrbugikɨn ta wig aiirɨn ɨiya saeya kam nwɨr ninɨ onkwonaɨuwa mɨ saeya hɨi asi nanaeka. Tɨ mhoɨiyan kamɨn saeya swokɨnɨ owɨuwɨn siya ɨriipɨ hɨriinan sowawaiyɨn hɨi asi nanaeko, tɨ hɨriinan siyɨuɨn yɨo bɨiyan kam ɨeyar tɨrbugikɨn. Ɨriig. \s1 Adi Komii siya nɨmbini siyɨugɨn \p \v 33 Mɨ yai nhɨrɨm bɨiya brougae Moses siya wɨnɨm yokwoni Adi Komii siir hɨrankɨn, siya hɨnɨɨna boɨnkikɨn, ɨiya kɨra Adi Komii siir inɨgɨn siir nɨkopaisɨsɨri mɨ kɨra kɨpi nɨkopaisasae. \v 34 Mɨ kara yai kwɨra kɨmiirɨn pɨ warar nɨnkɨn boɨnkii, kɨma dimɨn nhɨrɨm nɨmbinam tɨriiyɨm mɨ mhoɨiya kɨpi swokɨ ɨkopaisɨsɨr. Nɨɨngaka. Mɨ kɨma nɨnomor saiirɨn whɨsarii kɨpi nɨkopwaisɨsɨr. Whɨsarii rani, nɨnomora ya Adi Komii siir maeyauga. \v 35 Mɨ kɨma dimɨn whɨram nɨmbiniyɨm nu ɨiirɨn whɨsarii kɨpi nɨkopwaisɨsɨr. Dimusi rani, nuɨn yɨo Adi Komii siir ɨga aiir nokwosiisika. Mɨ om komii Jerusalemɨn ɨriipɨ hɨriinan kɨpi mɨ tɨr. Dimusi rani, yɨo Inkam Komiiyɨn Adi Komii siya nu kɨgrɨraowiyɨn, yɨo siir om komiigɨn. \v 36 Mɨ kɨra kɨriir mwoɨn siir kɨpi dapboɨn ɨkopaisɨsɨr dimɨn whɨram nɨmbiniyɨm. Nɨɨngaka. Dimusi rani, kɨra kɨriir kana saiir kanmai whɨr tɨrɨm wɨ dɨg nwo rani, whɨsinan yhɨuwinan nwowamɨn. Nɨɨngaka. \v 37 Ɨiya kɨma iikamɨm sɨmiirɨn dimɨn mɨni, kɨma hɨnɨɨna boɨn, ɨhɨ kara wa tɨri, iyɨe? Kara wɨ tɨr tani. Tɨ siyɨu hɨnɨɨnɨn yɨo wadɨekɨn mɨ kɨra yaeya yai kwɨr swokɨ boɨni ya saeya Setan siir yaiga. Ɨriig. \s1 Yamdiyamdi tɨrni siyɨugɨn \r (Lk 6:29-30) \p \v 38 Kɨma bɨdi wakaeyɨm bɨiya Adi Komii siir yaiyɨm Moses siya hɨnɨɨna wɨn boɨnkɨm, inkam nwɨrkɨ kɨriir nhwo ɨiir mɨntɨbugii mɨ ni kɨra siir nhwoɨn yamdiyar tɨ swokɨ hoprɨpugi. Mɨ inkam nwɨrkɨ kɨriir bigmɨu ɨiir nɨnouhai mɨ kɨra siir bigmɨuwɨn wɨ yamdiyar tɨ swokɨ ɨnouhai. \v 39 Mɨ kara kɨmiirɨn yai kwɨra pɨ warar mɨ ɨnkɨn boɨnkii, kɨma iikamɨm kɨmiir tɨrbumbuwiyɨm sɨmiirɨn yamdi kɨpi swokɨ tɨrbu. Nɨɨngaka. Mɨ kɨmiir yaeka inkam nwɨrkɨ tɨokii mɨ kɨra yaeka yarmi kwɨra ha tɨ swokɨ ɨnkpɨt okwoki, siya swokɨ ɨnkɨn tɨokiyam. \v 40 Mɨ inkam nwɨrkɨ kɨriirɨn inkam komii yai hɨdiyɨn saɨka boɨni kɨriir yɨuɨsa kou ana saiir haiyam mɨni mɨ kɨra siirɨn yɨuɨs prɨeiya pɨu ɨrkak aiirar nii ɨrkakiya warar dɨnkɨn hauugi. \v 41 Mɨ inkam komii nwɨrkɨ kɨriir boɨni kingiin niimau siir digworaekwo ɨmiir hainamɨm mɨ kɨra saɨka ha tɨ swokɨ haɨnɨs apnam arurɨg mɨ kɨra maɨrgɨmaɨrga dwonam. \v 42 Mɨ inkam nwɨrkɨ kɨriiram srɨii dimɨn whɨr siir hauuam mɨ kɨra siirɨn ha hauugi. Mɨ inkam nwɨrkɨ kɨriir waraurankɨn prɨihainami dimɨn whɨr mɨ siirɨn ha prɨi hauugi. Ɨriig. \s1 Siyɨuɨn sau omomɨn siiram naɨngwowi ɨeya \r (Lk 6:27-28,33-36) \p \v 43 Kɨma bɨdiyar ikɨ wakaeyɨm yaiya bɨiya kam nhɨrɨm sɨma boɨnkiya saeya hɨnɨɨna boɨnka, kɨma kɨmiir nomiiyauwɨm sɨmiiram daɨngwo mɨ kɨma ɨo kɨmiir sau omomɨm sɨmiir dwo. \v 44 Mɨ kara yai kwɨra kɨmiirɨn pɨ warar nɨnkɨn boɨnkii, kɨma kɨmiir sau omomɨn siirsi daɨngwobuna mɨ iikamɨm kɨmiir tɨrbumbu nɨnkɨn haigɨnɨuwiyɨm kɨma Adi Komii siiramɨn sɨmiiram kwɨsboɨnki sɨmiir whɨnkɨnsiis haigɨnɨuwam. \v 45 Mɨ kɨma tɨ hɨriinan siyɨuɨn siir tɨri mɨ kɨma wɨ kɨmiir Adi Komiiyɨn nɨnomor kouanɨn wɨ siir yɨnisɨm nwowi. Mɨ siya bɨeyɨn wɨ siir tɨrki, iikam biyɨe biyɨeyɨm mɨ iikam wadɨe wadɨe ɨkɨm sɨmiir koua nɨuyaɨm. Mɨ siya nao pa mɨ tɨrkii, iikam biyɨe biyɨeyɨm mɨ iikam mɨiyɨk mɨiyɨk ɨkɨm sɨmiiramɨn. Mɨ hɨriinanɨn kɨma iikam whɨekakɨm sɨmiirɨm daɨngwokwonanaei. \v 46 Mɨ kɨma iikam kɨmiiram naɨngwowiyɨm sɨmiiramar timɨ naɨngwo. Mɨ kɨma wɨ pɨkɨ hɨnɨɨn dimɨnɨn siir haii? Nɨɨngaka. Adi Komii siya kɨmiirɨn wɨ dimɨn whɨr hauu rani, yɨo tɨ hɨriinanɨn dimɨn komii rani. Mɨ kam biyɨeyɨm omom omomi umɨr haiiyɨm yɨm ɨriipɨ hɨriinanar mɨ tɨrikɨm kamɨm sɨmiiram naɨngwowiyɨm. Tɨ hɨriinan dimɨnɨn yɨo dimɨn komii rani. \v 47 Mɨ kɨma kɨmiir nomiiyauwɨm sɨmiiraramar hɨnɨɨna boɨni, akamɨe mɨ kɨma wɨ dimu dimɨn haii? Adi Komii siya wɨ dimɨn whɨr swokɨ hauu rani. Nɨɨngaka. Yɨo tɨ hɨriinanɨn yɨo dimɨn komii rani. Iikamɨm naɨngwo tɨbmii karamaeyɨm sɨma hɨriiyar mɨ tɨrikɨm, yɨo dimɨn komii rani. \v 48 Kɨma sɨbgu dwowɨpɨsu iikamɨm sɨmiir whwonkam ɨdan, kɨmiir Adi Komiiyɨn nɨnomor kou hɨranɨn siya sɨbgu owɨpɨsuwiya saiir hɨriinan. Ɨriig. \c 6 \s1 Iikam Paeprikabɨm sɨmiir whɨndirɨraerar haigɨnɨuwi siyɨu ɨkɨn \p \v 1 Kɨma sɨbgu mɨntarao, kɨma ha kɨpi naɨngwo kɨmiir inɨg ɨmiir hainanɨm mɨ kɨma mɨi mɨiyɨk mɨiyɨkɨm Adi Komii siirɨm, iikamɨm sɨmiir whwonkam ɨda nɨisiimauɨm sɨma nwokɨ kɨgɨm. Nɨɨngaka. Mɨ kɨma hɨriinan tɨri mɨ kɨma wɨ kɨmiir Adi Komiiyɨn nɨnomor kouanɨn, wɨ siir digworaekwowɨm sɨmiir hai rani. Nɨɨngaka. \p \v 2 Mɨ hɨriinankɨ nɨuwi kɨra iikam paeprikabɨm umɨr digworaekwo sɨmiir hauuwi, kɨra kamɨm kɨd masiyɨm bɨi sɨmiir kɨpi nɨkropki kɨmiir bɨi namkwokɨnamɨn, tɨ kamɨm nɨksɨsaeiyɨm sɨmiir hɨriinan mɨ ɨiya sɨma dimɨnɨm paeprikab iikamɨm sɨmiir hauuwiyɨm ɨkɨ siyɨuɨm sɨm sɨma hɨriinan mɨnam tɨri iikamɨm sɨma nwokɨ hainanɨm sɨmiir inɨg ɨmiir. Kara kɨmiirɨn yaimwowar boɨnki sɨmiir dimɨnɨm, yɨm sɨma bɨdi haigiyɨm mɨ Mhoɨiya Adi Komii siya sɨmiirɨn wɨ dimɨn whɨr swokɨ hauu rani. \v 3 Mɨ kɨra iikam paeprikabɨm sɨmiir whɨnkɨnsiis haigɨnɨuwi mɨ kɨma digworaekwowɨm wɨ iikam nhɨrɨm sɨmiir whwonkam ɨda kɨpi hauu o iikam nhɨrɨm sɨmiir kɨpi boɨnmauu. \v 4 Kɨra hindara haigiprakai hauu mɨ mhoɨiya kɨriir Adi Komiiyɨn siya kɨgi kɨra siyɨu mɨiyɨk tɨrɨn mɨ siya wɨ dimɨn mɨiyɨk mɨiyɨk ɨmiirar mɨ hauugi mɨiya kɨra mɨriiya saiirsiyɨn. Ɨriig. \s1 Nhwo kwɨsboɨni siyɨugɨn \r (Lk 11:2-4) \p \v 5 Mɨ ɨiya kɨma nhwo kwɨsboɨniyɨm, kɨra ɨkɨ kamɨm nɨksɨsaeiyɨm sɨmiir hɨriinan kɨpi tɨr, yɨm sɨmiir kwoɨnɨm mɨnaramar naɨngwowikɨm nhwo ɨkɨ omakaɨm yaimɨn dimɨn nɨdwokai wakaeiyɨm mɨ ɨkɨ siyɨu komiiyɨm sɨm siyɨumɨg siyɨumɨgɨm sɨm kwɨsboɨnamɨm ɨkɨ iikam sɨmiir whwonkam ɨda mɨ sɨma sɨmiir inɨg nwokɨ hainanɨm. Kara kɨmiirɨn yaimwowar boɨnkii. Yɨm sɨmiir dimɨnɨm bɨdiyar haiyɨm bɨiyar. Mɨ Mhoɨiya Adi Komii siya sɨmiirɨn wɨ dimɨn whɨr hauu rani. \v 6 Mɨ kɨma nhwo kwɨsboɨnam mɨni kɨmiir Adi Komii ɨiirɨm, kɨra kɨriir yapa maeyau krakra damwowɨu, pɨ inkamkɨ kɨg karamae kɨmiir ywo mɨ mhoɨiya kɨmiir Adi Komiiyɨn inkamkɨ kɨgmɨmɨn karamae nwowɨn mɨ ta maeyau krakra aiirɨn wɨ siya siyar kɨgi. Mɨ siya kɨriirɨn wɨ siyɨu mɨiyɨk ɨiirar nɨisiimauuwi. \p \v 7 Mɨ ɨiya kɨra nhwo kwɨsboɨniyɨm mɨ yai nhɨrɨm kɨriir kwoɨnaɨrgar kɨpi naɨngwo kiyaiyokiyokɨiyam, iikam biyɨeyɨm naɨngwo tɨbmii karamaeyɨm sɨmiir hɨriinan. Nɨɨngaka. Sɨma hɨnɨɨna naɨngwokɨm tɨkɨ yai prɨe prɨeiyɨm sɨma kwɨsboɨniyɨm mɨ sɨmiir uruwai siyaowaiyɨm sɨmiirɨn pa wakaei. \v 8 Kɨma sɨmiir siyɨu ɨiir kɨpi nap. Whɨsarii rani mɨ ɨiya kɨma siiram nikɨ srɨiboɨn karamaeyar nikɨ owiyɨm mɨ kɨmiir Adi Komiiyɨn siya bɨdiyar yonkwokikaiwɨnɨn, dimɨnɨn kɨma haɨnguguɨn siirɨn. \v 9 Ɨiya kɨma nhwo kwɨsboɨniyɨm kɨma hɨnɨɨna kwɨsboɨn, \q1 krɨmiir Adi Komiiyɨn nɨnomor kouanɨn: krɨma kɨriiram kwɨs boɨni kɨriir inɨgɨn siirɨn dimɨn whɨrkɨ bɨ kɨbukɨn. \v 10 Ɨiya kɨra digworaekwo whɨekakɨm sɨmiir kɨgɨrkakan aeya wɨtsɨsau, mɨ krɨma nu tɨrɨn, warɨ nɨnomor kouanɨm Adi Komii siir paekwosɨmɨm sɨma mɨ wakaeyokna dirɨraerariyɨm sɨmiir hɨriinan mɨ wakaeyokna dirɨraeraram tɨri. \v 11 Kɨra panaowɨn krɨmiirɨn naeyɨm pɨ taka ɨiya saiir naeyɨriya whaugi. \v 12 Kɨra krɨmiir dimɨn biyɨe biyɨeyɨm sɨmiir haiyoprimdiyɨumiigi, iikamɨm krɨmiir tɨrbuɨm krɨma haiyoprimdiyɨumiigiyɨm sɨmiir hɨriinan. \v 13 Mɨ kɨra dimɨn biyɨeyɨm krɨmiirɨm kɨpi kɨgnɨnkɨnki krɨmiir kɨnankɨuwam mɨ kɨra krɨmiirɨn yɨu biyɨemi bɨiyan inkam komiiyɨn siirsi tɨ haiyapyok haigɨnɨu! \m \v 14 Wakae mɨ kɨma iikamɨm dimɨn biyɨe kɨmiir tɨrbumbu haigɨnɨuwɨm, sɨmiir dimɨn biyɨe ɨmiir haiyoprimdiyɨumiigi mɨ kɨmiir Adi Komiiyɨn nɨnomor kouanɨn, kɨmiirɨn wɨ hɨriiyar mɨ tɨri. \v 15 Mɨ kɨma iikam nhɨrmi dimɨn biyɨeyɨm sɨmiir haiyoprimdiyɨumiigi karamae nwowi mɨ kɨmiir Adi Komiiyɨn nɨnomor kouanɨn, kɨmiirɨn wɨ hɨriiyar mɨ tɨri. Ɨriig. \s1 Nae haiyani siyɨu ɨkɨ. \p \v 16 Mɨ ɨiya kɨma nae mɨn haiyaeiyɨm mɨ Adi Komii siirɨm kwɨsboɨniyɨm, kɨmiir whwonkamɨm ɨkɨ kamɨm nɨksɨsaeiyɨm sɨm nɨnkikɨiyɨm, hɨriinan kɨpi nɨnkikɨi. Sɨmiir whwonkamɨm mɨnam nɨnkikɨi ɨkɨ iikam nhɨrɨm sɨma nwokɨ boɨnɨm, yɨm nae haiyaeikɨm mɨ sɨmiir inɨg nwokɨ hainanɨm. Kara kɨmiirɨn yaimwowar boɨnkii, yɨm sɨma sɨmiir digworaekwowɨm bɨdi haiyɨm. \v 17 Mɨ ɨiya kɨra nae mɨn haiyaei mɨ kɨriir whwonkamɨn sɨbgu whausok tatao mɨ kana ha timɨ sɨbgu hopsɨn. \v 18 Mɨ sɨma kɨriirɨn wa nɨnoknɨnkɨn tani kɨra mhɨigɨ naowi. Nɨɨngaka. Kɨriir Adi Komiiyɨn inkamkɨ kɨg karamae nwowiyɨn, kɨriirɨn wɨ sasar nɨnoknɨnkɨni. Tɨ digworaekwowɨm kɨra nɨmprɨo dirɨraerarɨm. Mɨ mhoɨiya siya wɨ siyɨu mɨiyɨk ɨiirar tɨri kɨriirɨn wa hauu kɨiyɨuwi. Ɨriig. \s1 Siyɨu digworaekwo mɨiyɨk hangiriyɨu haigɨni ɨkɨn Adi Komii siir hɨr \r (Lk 12:33-34) \p \v 19 Digworaekwo mɨiyɨk mɨiyɨkɨm kɨramaɨr kɨpi hangiriyɨu haigɨna tɨ nu ɨiirɨn. Yɨo tɨkɨ nuɨn kɨkom tapɨn aii mɨnɨm wɨ sɨma tɨrbumbugiyami. Mɨ kamɨm hɨi tauaeiyɨm pɨ omaka aiirar nɨinɨkirɨmtɨo nɨnopkainami tɨ digworaekwowɨm sɨmiir haiyam. \v 20 Mɨ kɨma nu tɨrɨn mɨi mɨiyɨk mɨiyɨkɨm nɨnomor kou hɨrɨn wɨ Adi Komii siyar hauuwi yɨo kɨkom tapɨn aii mɨnkɨ bɨ tɨrbuwikɨm mɨ hɨiyan kamɨm wɨ nɨinɨkirɨmtɨo nɨnopkainam tani digworaekwo tauaehaiyamɨn. Nɨɨngaka. \v 21 Mɨ maeyauwa kɨriir dimɨn mɨiyɨk mɨiyɨkɨm sɨma nwowɨn mɨ kɨriir kwoɨnbudɨn omwai waiyayokiyokɨiiyɨn wɨ tɨ om ɨiirar minɨ owouwi. Mɨ kɨra nuan dimɨnɨm sɨmiiram kɨpi naɨngwokwonanae. Kɨra Adi Komii siir dimɨn ɨmiiraram daɨngwo ɨski. Ɨriig. \s1 Kwoɨn nɨuyani paeka \r (Lk 11:34-36) \p \v 22 Nhwowɨn yɨo pɨu saiir nɨuya haigɨnɨuwikɨn. Mɨ kɨriir nhwowɨn wadɨeyar nikɨ owi mɨ kɨriir nhwowɨn digworaekwo whɨekakɨm sɨmiirɨn ɨna kɨgomok ɨrkakɨn nhwowɨn yɨo pɨu ɨrkaka saiirar nɨuya ɨrkakikɨn, kwoɨnɨn yɨo nhwonakɨn mɨ kɨra sɨbgu aɨngwowi mɨ kɨra wadɨeyar nwowi. \v 23 Mɨ kɨriir nhwowɨn siya biyɨe nwowi mɨ ni wɨ hindara natɨsɨr whaowae ɨuwi. Mɨ kɨriir kwoɨnɨn dimɨn biyɨeyam naɨngwowi mɨ siya wɨ nɨibwomambwo komiiyar namwowɨuwi mɨ tɨ dimɨnɨm kɨriir waraur nwowɨm yɨm mɨiyɨkɨ mɨiyɨkɨ mɨ ɨuwi. Ɨriig. \s1 Kwoɨn whɨsaɨrni siyɨugɨn \r (Lk 16:13; 12:22-31) \p \v 24 Mɨ inkamɨn bɨiyan inkam nwɨswo sowiir mɨi mɨiyɨk kwɨso sowiirar sɨbgu mɨrii swowi mɨ siya wɨ kwɨra saiir sɨbgu mɨrii mɨ kwɨra wɨ digɨumii haigɨngiki mɨ ta ɨi aiirarɨn siya umɨr mɨi aiiramar naɨngwo tɨbmii ɨski mɨ siya Adi Komii siir mɨi mɨiyɨkɨ saiirɨn wɨ panɨɨna sɨbgu mɨrii, ha? Nɨɨngaka. Ɨriig. \p \v 25 Mɨ kara kɨmiir asi boɨnki mɨ kɨma kɨmiir kwoɨnbudɨn siirsi kɨpi naɨngwoyɨmiyok boɨn mɨ ha kɨpi boɨn, krɨma wɨ dimu dimɨn naei? Mɨ wɨ dimu dimɨn kwiyaei? Mɨ kɨma kɨmiir pɨu aiirsi kɨpi naɨngwoyɨmiyok boɨn, krɨma wɨ dimu dimɨn mɨ haigiprakai. Mɨ tari kɨriir kwoɨnbudɨn omwai waiyayokiyokɨiiyɨn, ɨni nae siir haiburɨn mɨ kɨriir pɨua ɨni yɨuɨs saiir haibura. Adi Komii siya tɨrkikɨn kɨriir pɨu kwoɨnbudɨn mɨ kɨra siirar wakaeyokna ɨski mɨ tɨ dimɨnɨm kɨra whaowaeyɨm wɨ siyar hauuwi. \v 26 Kɨma ɨpiyɨn ɨmiir kɨgnɨnoknɨnkɨnki, yɨm sɨma nae mɨn bɨ nɨnkɨkɨn aeikɨm mɨ naeyɨm omakanau bɨ mɨ mɨrii haigiikɨm. Nɨɨngaka. Mɨ kɨmiir Adi komiiyɨn nɨnomor kou hɨr nwowɨn, sɨmiirɨn nae siyar hauu aeyɨski. Mɨ wɨm kɨma ɨni ɨpiyɨn sɨmiir haiburɨm mɨ siya kɨmiirɨn wa sɨbgu kɨgrɨraowi. \v 27 Mɨ kɨmiir nwɨrkɨ ha naɨngwowi, siya bɨewi nhɨrɨm wɨ omwaiyar swokɨ haɨnɨs waiyayokiyokɨi, aniya? Nɨɨngakɨ nɨɨngakɨɨnga. \v 28 Mɨ kɨma yɨuɨs digworaekwowam dimusi naɨngwokwonanaei? Kɨma kɨpɨm numɨr nwowiyɨm sɨmiir kɨg, yɨm sɨma panɨɨn panɨɨna nɨmbiyami. Yɨm sɨma mɨinan mɨrii rani. Nɨɨngaka. Mɨ yɨm sɨma yɨuɨs mɨn bɨ nonkwokwowikɨm. Nɨɨngaka. \v 29 Mɨ kara kɨmiirɨn yaimwowar boɨnki, bɨiya inkam komii Solomon siya pɨuaiyɨm siir pɨuaipai pɨuaipaiyɨm, ta kɨpa saiir hɨriinan pɨuai mɨiyɨk bɨ nwoka. Nɨɨngaka. \v 30 Ta kowa saeya mɨ kɨp aka Adi Komii siyar sɨbgu tɨrki mɨpi mɨiyɨka nɨmbiyami. Tapa ko kɨp sowa wadɨeyar nwowi mɨ waka sowa waigi mɨ wɨ paeya sɨma nɨtkaigii. Mɨ wɨm kɨma ɨni ko kɨp sowiir haiburo. Mɨ Adi Komii siya wɨ kɨmiirar mɨ sɨbgu kɨgrɨraowi. Mɨ kɨmiir naɨngwo tɨbmiiya Adi Komii siirɨmɨn kɨrɨe nwo karamae dimusi nwowi, ha? \p \v 31 Mɨ hɨriinankɨ nɨuwi kɨma hɨnɨɨna kɨpi naɨngwoyɨmiyok boɨn, krɨma wɨ dimu dimɨn naei mɨ wɨ dimu mɨ haigiprakai sasaei pɨua kɨma hɨriinan kɨpi naɨngwo. Nɨɨngaka. \v 32 Yɨo tɨkɨ hɨriinan digworaekwowɨm sɨmiiramɨn ɨkɨ iikamɨm naɨngwo tɨbmii karamae nwowiyɨm, sɨm nɨnaɨngwoyɨmiyok boɨnikɨm. Mɨ kɨma sɨmiir hɨriinan kɨpi naɨngwoyɨmiyok. Mɨ kɨmiir Adi Komiiyɨn nɨnomor kou hɨr nwowɨn, siya ɨna nɨnoknɨnkɨnɨn tɨ digworaekwowɨm kɨma haɨnguguwɨm sɨmiirɨn. \v 33 Kɨmiir bɨiyan kwoɨnɨn ta ɨiya Adi Komii siya siir digworaekwo whɨekakɨm sɨmiir kɨgɨrkakana mɨ siir siyɨu mɨiyɨk ɨeya mɨinan siiram tɨ mɨrii. Mɨ mhoɨiya siya tɨ digworaekwo nhɨrɨm wɨ kɨmiirarar swokɨ ɨnkɨn hauu mɨmɨrki. \v 34 Mɨ hɨriinankɨ nɨuwi kɨma digworaekwowɨm waka nɨmbiyamanɨm sɨmiirsi kɨpi naɨngwoyɨmiyok. Mɨ ɨigwɨr ɨigwɨrɨn dimɨn hɨkak hɨkakɨm ha nɨmbiyamikɨm. Mɨ tapan dimɨn hɨkak hɨkakɨm nɨmbiyamiyɨm sɨmiirarar hai, wakanɨm sɨmiir wara kɨpi nɨnkɨn hai. Ta ɨiya saiir digworaekwowɨm yɨm sɨmiiraramar timɨ naɨngwo. Ɨriig. \c 7 \s1 Inkam nwɨrni kɨpi hɨd \r (Lk 6:37-38,41-42) \p \v 1 Kɨma inkam nwɨrni kɨpi hɨd wɨm wɨ Adi Komii siya mɨ hɨdisi. \v 2 Mɨ ta hɨriinan yaiya kɨma boɨn hɨuriyɨuwa iikam nhɨrɨmi mɨ Adi Komii krɨmiir Wanɨn siya kɨmiirɨn wɨ hɨriinanar mɨ boɨn hɨuriyɨuwi. Mɨ kɨma iikam ɨmiirɨn hɨriga mɨ hauuwi mɨ Adi Komii siya kɨmiirɨn wɨ hɨriinan ɨiirar swokɨ iyopkɨiyɨuwi. \v 3 Mɨ kɨra paeka sɨma kɨriir nomiiyauwɨn siir nhwo ɨiir nwokaiya saiir dimusi kɨgi mɨ kɨra wara paemɨr komiiya kɨriir nhwo ɨiirar nwowa saiir bɨ naɨngwowarkainakɨn, aniya? \v 4 Mɨ kɨra kɨriir nomiiyauwɨn siirɨn hɨnɨɨn dimusi mɨ prɨiboɨni, nomiiyau, kara wara paeka kɨriir nhwo ɨiir nwowa saiir haiyam tɨri mɨ wara paemɨr komiiya kɨriir nhwo ɨiir kiikirɨnɨua ya dimuga, ha? \v 5 Kɨra nɨksɨsaeyakɨ waiwigɨn! Kɨra bɨiyɨn wara paemɨr komiiya kɨriir nhwo ɨiir nɨrɨpua saiir tikɨ ɨinɨkiibwaeki. Mɨ mhoɨiya kɨra wa nwokɨ kɨgomok ɨinɨkrae haiyɨm kɨriir nomiiyauwɨn siir nhwo hɨr nwokaiya paeka sɨma saiirɨn. \p \v 6 Kɨma dimɨn mɨiyɨk mɨiyɨkɨm Adi Komii siirɨm dimɨn whɨrkɨ kɨmbu karamaeyɨm inkam biyɨeyɨm wrananɨm sɨmiir kɨpi hauugi. Dimusi rani, mhoɨiya kɨmiirɨn wɨ sɨmar swokɨ kwaenɨniyokna pii. Kɨmiir dimɨn mɨiyɨk mɨiyɨkɨm iikamɨm hunanɨm sɨmiir kɨpi hauu. Dimusi rani, sɨma tɨ dimɨn ɨmiirɨm bɨ naɨngwokɨm mɨ tɨ dimɨnɨm wɨ ɨgani sɨma nɨnkɨn okwonami. Ɨriig. \s1 Inkamɨm nhwo kwɨsboɨnanaeiyɨm sɨmiir siyɨu ɨkɨn \r (Lk 11:9-13) \p \v 7 Mɨ kɨma Adi Komii krɨmiir Wanɨn siiram kwɨsboɨni dimɨnam mɨ siya wa hauuwi kɨmiirɨn. Mɨ kɨma dimɨnam hansɨri mɨ kɨma siirɨn wa kɨgi. Mɨ kɨma ano ɨiir kaigakani mɨ Adi Komii siya wa haiwaokii. \v 8 Mɨ kara kɨmiirɨn yaimwowar boɨni, inkamɨn Adi Komii siiram kwɨsboɨniyɨn sɨma pɨ dimɨna mɨ haii. Mɨ inkamɨn ɨkɨ dimɨnam mɨ hansɨriyɨn yɨo siya siirɨn wa hauuwi mɨ inkamɨn ano kaigakanii mɨ Adi Komii siya siiramɨn wa haiwaokii. \v 9 Mɨ kɨmiir inkam nwɨrɨn siir yɨnisɨmɨn siya siir ad ɨiiramɨn nipuam boɨni mɨ adɨn siirɨn wɨ siiya hauugi, aniya? Nɨɨngaka. \v 10 Mɨ yɨnisɨmɨn ad ɨiiramɨn anasuam boɨni siir hauuam mɨ adɨn siirɨn wɨ mɨpug biyɨe siir hauugi, aniya? Nɨɨngaka. Siya wɨ hɨriinan tɨr tani. \v 11 Mɨ kɨma tɨ iikam bibiyɨeyɨm, hɨi mɨn tauaeiyɨm sɨma sɨmiir yɨnisɨsɨmɨm sɨmiirɨn dimɨn mɨiyɨk mɨiyɨk ɨmiirar mɨ hauuwikɨm. Kɨmiir Adi Komiiyɨn nɨnomor kou hɨr nwowɨn siya ɨni nuan ad ɨmiir haiburɨn, siya dimɨn biyɨekak rani, yɨo siya wɨ hɨriinan digworaekwo mɨiyɨk mɨiyɨk ɨmiirar mɨ sɨbgu hauuwi iikamɨm siiram srɨi. \p \v 12 Kara kɨmiirɨn yaimwowar boɨni, tɨ yaiyɨm sɨmiir yaimwokɨyaimwowa bɨiya Moses mɨ profet kamɨm sɨma wɨnkiyɨm yokwoni sɨma. Siyɨu mɨiyɨk dirɨraerar iikam nhɨrɨm sɨmiirɨn kɨra naɨngwowiyɨm sɨma dirɨraeraram kɨriir saiir hɨriinan. Ɨriig. \s1 Ano kopsɨm mɨ ano komii \r (Lk 13:24) \p \v 13 Kɨma ano sapɨsapɨn siirgɨ siirar dapnɨnopkainam. Dimusi rani, anowɨn maeyauwa paekaka saiir hɨriir namiyɨn, yɨo prasae rani, bwaeya komiigɨn. Mɨ siyɨuɨn siir namiyɨn bɨmbɨuwi rani mɨ iikam whɨekakɨm wɨ siirar nami. \v 14 Mɨ anowɨn kwoɨnbudɨn omwai waiya yokiyokɨiyɨn siir hɨriir namiyɨn yɨo kabigɨkabi rani. Mɨ iikamɨm tɨ siyɨuɨn siiram namiyɨm mɨinan mɨriinamikɨm. Mɨ siirɨn nwɨnwɨra ɨrɨrakɨ hansɨryɨskaii. Ɨriig. \s1 Kɨma profet nɨksɨsaeyɨm sɨmiirsi mɨntarao \r (Lk 6:43-44) \p \v 15 Kɨma profet nɨksɨsaeyɨm sɨmiirsi mɨntarao yɨm sɨma kɨmaka wɨ yai iyop ninɨ onii. Mɨ wɨm kɨma wa naɨngwowi sɨma inkam mɨiyɨkɨm yaimwowar boɨnikɨm. Nɨɨngaka. Mɨ sɨmiir kwoɨnɨm yɨm mɨiyɨkɨ mɨiyɨkɨ mɨ ɨuwi, ɨni wranan ywowɨn, kɨmiir nɨksɨsaeyam mɨ sɨma kɨmiir naɨngwo tɨbmii aiir warar mɨ tɨrbuwi. \v 16 Kɨma bɨdiya yɨnoknɨnkɨnɨm sɨmiir siyɨuɨn sɨma tɨriyɨn. Mɨ tɨ pae sɨnɨn siya wɨ tab bud rani mɨ nɨowɨn ɨriipɨ hɨriinan siya wɨ am mɨ bud rani. Nɨɨngaka. \v 17 Mɨ hɨrii hɨriinankɨna pae mɨiyɨk mɨiyɨkɨm yɨmbi paenid mɨiyɨk mɨiyɨk ɨmiirar mɨ budi mɨ pae bibiyɨeyɨm yɨmbi paenid biyɨe biyɨe ɨmiirar mɨ budi. \v 18 Pae mɨiyɨkɨn siya paenid biyɨe bɨ budigɨn. Nɨɨngaka. Mɨ pae biyɨeyɨn yɨo paenid mɨiyɨk bɨ swokɨ budigɨn. Nɨɨngaka. \v 19 Mɨ paeyɨm nae mɨiyɨk bud karamae nwowiyɨm yɨm wɨ paeya sɨma nɨiyɨtkaigaigii. \v 20 Mɨ kɨma wa nɨnoknɨnkɨni profet nɨksɨsae sɨmiir siyɨuɨn sɨma tɨriyɨn. \s1 Kara kɨriir bɨ nɨnoknɨnkɨnkɨn \r (Lk 13:25-27) \p \v 21 Mɨ kɨma hɨnɨɨna daɨngwo iikam whɨekakɨm sɨma kariirɨn hɨnɨɨna dapɨkɨuwi, kariir Bɨiyan Inkam Komii, sɨma Adi Komii siir yɨnisɨm tani. Nɨɨngaka. Sɨma wɨ nhɨrkɨmaka nami ɨiya digworaekwo whɨekakɨm sɨmiir kɨgɨrkakana nɨnomor koua hɨriirɨn. Mɨ inkamɨn kariir Adi Komiiyɨn nɨnomor kou hɨr nwowɨn siir kwoɨn ɨiirar sɨbgu api mɨ siya wɨ siir kɨgrɨraowi. \v 22 Mɨ taka ɨi komiiya Adi Komii siya iikam whɨekakɨm sɨmiir hɨdi, wɨ kariirar dapboɨn wɨni, Bɨiyan Inkam Komii, Bɨiyan Inkam Komii, nɨm krɨma kɨriir inɨg ɨiir mɨriigɨm! Adi Komii siir yaiya iikam sɨmiir. Mɨ ɨkɨ uridyɨu biyɨe biyɨeyɨm sɨmiirɨn krɨma kɨriir inɨg ɨiirar haiswonɨmnɨskɨigɨm! Mɨ krɨma dimɨn kɨrɨe komii komiiyɨm kɨriir inɨg ɨiirɨn kasakasa bɨ tɨrkɨm! \v 23 Mɨ taka ɨi aiirɨn kara sɨmiirɨn wɨ hɨnɨɨna boɨnmauu wakaei, kara kɨmiir bɨ swokɨ ɨnoknɨnkɨn mɨmɨnkɨn. Nɨɨngaka. Kɨma siyɨu bibiyɨe tɨrakɨ waiwigɨm, kɨma damki! Ɨriig. \s1 Omaka ɨsaɨr mɨriini siyɨugɨn \r (Lk 6:47-49) \p \v 24 Mɨ inkamɨn kariir yai aiir wakaeyokna dirɨraerari, yɨo tɨkɨ hɨriinan inkamɨn kwoɨn mɨiyɨkakɨn, yɨo ɨni inkamɨn omaka siiya ɨdwo mɨriiyɨn ɨni siir hɨriinan ywowɨn. \v 25 Mɨ ta ɨiya opud nao owɨe komiiyɨn ha nɨtɨn ta omaka aiir namɨtɨunii mɨ saeya bɨ nakainamka. Nɨɨngaka. Dimusi rani, ta omaka ɨni siiya kɨrɨe kɨrɨeyɨm nu aowa nwokaiyɨm sɨmakar yaunɨ owɨuwɨm. \p \v 26 Mɨ inkamɨn ta kariir yai aiir wakaeyokna karamae nwowiyɨn, yɨo ɨni tɨ inkamɨn omaka aowi maeyau mɨriiyɨn ɨni siir hɨriinan ywowɨn. \v 27 Mɨ ɨiya opud nao komiigɨ nɨtiyɨm mɨ owɨe komiiyɨn ha mɨ ɨtɨn mɨ digworaekwo hɨriinanɨm ta omaka aiir namɨtɨuniyɨm mɨ saeya ɨna yakainama. Ɨhɨ, saeya ɨna yakai ɨɨmɨk ɨuguskiya. \s1 Jisɨs siir kɨrɨe komii aeya \p \v 28 Jisɨs siya tɨ dimɨnɨn siirɨn ha boɨn dɨgiyɨn mɨ iikam whɨe komiiya ɨni hindara yanaakiyɨm tɨ yai hɨriinanɨm siya boɨnmɨmauuwɨm sɨmiirsiyɨn. \v 29 Dimusi rani, siya sɨmiirɨn kamɨm siyɨu komii nɨnoknɨnkɨniyɨm sɨmiir hɨriinan bɨ boɨnmɨmauugɨn. Nɨɨngaka. Siya sɨmiirɨn inkamɨn inɨgakɨn siir hɨriinan boɨnmɨmauugɨn. Ɨriig. \c 8 \s1 Jisɨs siya inkamɨn paowai mɨnkɨm pɨsɨkomkopouwɨn siir haiswonɨskiigɨn \r (Mk 1:40-45; Lk 5:12-16) \p \v 1 Mɨ Jisɨs siya mhɨu hɨrankɨ nɨunaiiniyɨn mɨ iikam whɨe komiiya ɨni siir mhoɨiyar sɨdkaenamɨm. \v 2 Mɨ inkam nwɨrɨn paowai mɨnkɨ pɨsɨkomkopouwɨn ha nɨtɨn siiram mɨ siya ogmwo ɨni siir whwonkam ɨdaɨr inɨ akaihɨuniyɨn. Mɨ siya ɨna boɨnɨn, Bɨiyan Inkam Komii, kɨra kariirsi naɨngwobumbuwi mɨ kɨra kariirɨn pa haiswonɨskiigi. \v 3 Jisɨs siir ɨɨna siir ha nonkwokiyɨn mɨ siya ɨna boɨnkiyɨn, kara ha naɨngwowi, kɨra wadɨeyar dwoki! Mɨ paowai mɨnɨm siir pɨsɨkomkopouwɨm ha dɨgiyɨm mɨ bɨri kɨmɨmɨnkikɨn siya ɨni wadɨeyar ywokiyɨn. \v 4 Mɨ Jisɨs siya siir boɨnki, kɨra sɨbgu wakae! Kɨra wɨ inkam nwɨrni kɨpi swokɨ boɨnmauumɨmɨn. Nɨɨngakɨ, nɨɨngaka. Mɨ kɨra kɨriir pɨua pris inkamɨm sɨmiir tinɨ ɨisiimauuɨu. Mɨ kɨra wɨ naemɨn dɨnkɨn ɨmiiyaeki, bɨiya Moses siya boɨna saiir hɨriinan. Mɨ iikamɨm sɨma wa nwokɨ ɨnoknɨnkɨnɨm kɨriir ma Adi Komii siya bɨdi dɨgiya. Ɨriig. \s1 Jisɨs siya sauan kamɨm sɨmiir bɨiyan inkamɨn siir mɨiyan inkam ɨiir haiswonɨskikɨn \r (Lk 7:1-10) \p \v 5 Mɨ mhoɨiya Jisɨs siya om Kapaneam hɨriir napnɨnopkainamɨn mɨ om komii Rom hɨran kamɨm yaii nɨniiyɨm sɨmiir bɨiyan inkamɨn ha nɨtɨn mɨ siya siirɨn hɨnɨɨna yasrɨini, \v 6 Bɨiyan Inkam Komii, kariir mɨiyan inkamɨn siya makakɨn, ɨni omaka hɨrar whwonkaiyɨn. Mɨ siir ɨga ɨɨn mɨnɨm bɨdi yaowɨguskiyɨm mɨ siir pɨua kɨmpɨpɨsu prasae kɨn tani. \v 7 Mɨ Jisɨs siya siirɨn hɨnɨɨna boɨnki, siirɨn pɨ kara ninɨ haiswo nɨskiiyɨuwi mɨ siya pɨ wadɨeyar nwokii. \v 8 Mɨ kamɨm yaii nɨniiyɨm sɨmiir bɨiyan inkam ɨeya boɨn, Bɨiyan Inkam Komii, kara inkam paii rani mɨ kɨra kariir omaka pa nɨt rani. Kɨra hinda yaiyarar boɨnki mɨ kariir mɨiyan inkamɨn pɨ wadɨeyar nwokɨ okiyɨm. \v 9 Mɨ an kara ɨriipɨ hɨriinan ɨni ɨkɨ kam nhɨrɨm inɨgakɨm kariir kɨgrɨraowiyɨm, ɨni sɨmiir aowa mɨ owɨn. Mɨ karakɨ karar kɨgrɨraowiyɨm, kamɨm yaii nɨniiyɨm sɨmakɨsɨmaɨrgɨm. Mɨ kara nwɨrni boɨnkii, kɨra dam! Mɨ siya pa mɨ ami. Mɨ kara nwɨrni, hɨnɨɨna mɨ boɨnkii, kɨra wɨt! Mɨ siya pa mɨ ɨti. Mɨ ɨkɨ kariir mɨiyan inkam ɨiir boɨnkiyɨm, kɨra ta mɨi aiir tɨ mɨrii mɨ siya pa dirɨraerarii. Kara bɨdi yɨnoknɨnkɨnɨn kɨra pɨ yaiyara boɨnki, kariir mɨiyan inkamɨn pɨ wadɨeyar nwoki. \p \v 10 Mɨ Jisɨs siya ta yai aiir wakaeyɨn mɨ siya ɨni hindarar yanaakiyɨn. Mɨ siya kɨmɨdina iikamɨm siir mhoɨiyar namɨm sɨmiir boɨnki, kara kɨmiirɨn yaimwowar boɨnkii, kara iikamɨm Isrel mɨ iikam nhɨrɨm sɨmiir hɨrɨn inkam nwɨrɨn tɨ inkamɨn siir naɨngwo tɨbmiiya saiir hɨriinan naɨngwo tɨbmii inkam nwɨr bɨ kɨgɨn. Nɨɨngakɨ, nɨɨngaka. \v 11 Kara kɨmiirɨn yamwowar boɨnkii, iikam ombud komiiyɨn bɨekɨ nɨtiyɨn mɨ bɨekɨ nɨkiiyami ɨkɨn, wɨ hɨrankɨ nɨti mɨ sɨma wɨ krɨmiir brougaeyɨm Ebraham Aisak mɨ Jekop, wɨ sɨmakar ninɨ ɨdwo aeyɨuwi, maeyauwa Adi Komii siya iikamɨm mɨ digworaekwo whɨekakɨm sɨmiir kɨgɨrkakana saiir. \v 12 Mɨ yɨnɨe whɨekakɨm nu Isrel hɨr niyɨonɨnkɨnɨm sɨmiirɨn wɨ Adi Komii siya nhɨnɨkrɨropkii, maeyau ɨɨmɨrɨɨma saiirɨm. Mɨ ta maeyauwa sɨma kauu prasae kɨn tani. Mɨ wɨ sɨmiir big ɨmiirar naegiyɨmkiyɨkaeyami. \v 13 Siya ha boɨn dɨgiyɨn mɨ Jisɨs siya yaii nɨnii kamɨm sɨmiir bɨiyan inkamɨn siir boɨnki, kɨra omaka dam! Kara ha naɨngwowi, tɨ digworaekwowɨm, wɨ ta kɨriir naɨngwo tɨbmiiya wadɨe saeyar swokɨ ɨmbiyami. Mɨ ta yaiya saiir mhoɨiya bɨri kɨmɨmɨnkikɨn, ta ɨi aiirarɨn, siir mɨi mɨrii inkamɨn ɨni wadɨeyar ywokiyɨn. Ɨriig. \s1 Jisɨs siya Pita siir nɨu aiir haiswonɨskikɨn \r (Mk 1:29-34; Lk 4:38-41) \p \v 14 Mɨ mhoɨiya Jisɨs siya ha namɨn Pita siir omaka hɨriir mɨ siyar kɨg, Pita siir nɨua hɨi hɨrar whwonkaii. Ya ma pɨu huuwa kɨniya saeya niiga. \v 15 Mɨ siya saiir ɨɨna aiirarar ninɨ onkwokiyɨn mɨ ta ma pɨu huuwa kɨniya saiir nwowa ɨna dɨgiya. Mɨ saeya ha nɨnsiin ɨdwowa, ɨni siir nae ɨmiirar swokɨ kwɨnsiin dirɨraerara. Ɨriig. \p \v 16 Mɨ mhoɨiya naɨowaka sɨma, sɨmiir iikamɨm uridyɨu biyɨekɨ nɨtkiiyɨm, ɨna yɨtɨm Jisɨs siiram. Mɨ siya iikamɨm uridyɨugɨ nɨtkiiyɨm sɨmiirɨn hinda yaiyarar boɨnkiyɨn mɨ tɨ iikamɨm ɨni wadɨeyar ywokiyɨm. Mɨ siya iikamɨm makɨ niiyɨm sɨmiirɨn warar yɨnkɨn haiswonɨmnɨskɨigi. \v 17 Mɨ siya ha boɨn dɨgiyɨn mɨ yai kwɨra bɨiya Adi Komii siya boɨnkiya profet Aisaiani, saiir swokɨ boɨnourwokaigikɨn. Siya hɨnɨɨna boɨnkɨn, siya bɨdi haiyoprimdiyɨumiigiyɨm krɨmiir ma biyɨe biyɨeyɨm mɨ krɨma mɨiyɨk asi nwowi. Ɨriig. \s1 Siyɨuɨn Jisɨs siir mhoɨiya nami ɨkɨn \r (Lk 9:57-62) \p \v 18 Jisɨs siya iikam whɨe komiiya sɨmiir kɨgɨn, siir nakaeyokainiyɨm mɨ siya kamɨm siir kɨgna mɨriiyɨm sɨmiir boɨnki, nɨmbi hɨnda whɨigbid mɨrmiiya nɨnɨdnaidami. \v 19 Mɨ inkam nwɨrɨn siyɨu komii nɨnoknɨnkɨniyɨn ha nɨtɨn mɨ kɨmɨdina siya yaboɨni siirɨn, hae! Tɨ nowomwarkaiyɨuan inkamɨn kara ɨkɨ omom omomɨm kɨra namɨm tɨriiyɨm kara kɨnaka warar kainanaowamar tɨri. \v 20 Mɨ Jisɨs siya siir boɨnki, ɨni wakaeyɨn, niimauan wra biyɨeyɨm, yɨm nu tɨrɨn nokakargɨm. Mɨ ɨpiyɨnɨm ɨriipɨ hɨriinan, omakakak. Mɨ Yaowae Adɨn nɨmomor kouankɨ nɨtɨn, yɨo pɨu kikɨnsiisan maeyau karamaeyaɨrgɨn. Nɨɨngakɨ, nɨɨngaka. \v 21 Mɨ siir kɨgna mɨrii inkam nwɨrɨn siya boɨn, Bɨiyan Inkam Komii, kara bɨiyɨn kariir ad ɨiir ninɨ haɨngikaigiki. Mɨ kara pɨ kɨriir mhoɨiya nɨti. \v 22 Jisɨs siya ɨna yowarkɨi boɨnɨn. Nɨɨngaka. Kɨra kanaka tariinanar kwɨt! Warɨ inkam wɨɨrɨn, yɨo inkamɨm naɨngwo tɨbmii karamaeyɨm inkam wɨɨrnanɨm yɨm sɨma, sɨmar tɨ swokɨ haɨngikai. Ɨriig. \s1 Opud komiiya Jisɨs siya boɨnkiya ɨna dɨgiya \r (Mk 4:35-41; Lk 8:22-25) \p \v 23 Jisɨs siya ha boɨn dɨgiyɨn mɨ siya i aiir nani kwɨriiyɨn mɨ siir kɨgna mɨriiyɨm kamɨm, yɨm ɨni warar mani kwɨriiyɨm. \v 24 Mɨ sɨma ɨna yɨnɨdnaidamɨm yarmiiya mɨ opud whoɨmwɨɨni rani, whɨi hɨr hugnatmairɨba. Mɨ hɨnɨna pariiparii i aiir niswɨtnatkaiyɨm. Mɨ siya ɨni inau hɨrar whwonkai taowɨn. \v 25 Mɨ kamɨm siir kɨgna mɨriiyɨm, ha namɨm, ɨna yamɨ ɨnɨdguwɨm siir. Mɨ sɨma boɨn, Bɨiyan Inkam Komii, kɨra krɨmiirsi daɨngwoyɨmyok mɨ krɨmiir whɨndirɨraerarki, krɨma pa nokwomwainaiinami. \v 26 Mɨ siya sɨmiirɨn hɨnɨɨna yowarkɨi boɨnki, kɨma dimusi nɨdidi, ha? Warɨ kɨmiir naɨngwo tɨbmiiya saeya komiigɨ mɨ ɨuwi! Mɨ siya ha boɨndɨgiyɨn ɨna yɨnsiin ɨdwokaigiyɨn mɨ kɨmɨdina ɨo opud hɨnɨn sowiir ywoki. Mɨ bɨri kɨmɨmɨnkika opuda ɨna yɨnkisanakiya mɨ opa ɨni mokmokwaiya ywomaimiigiya. \v 27 Mɨ siya hɨriinan tɨrkiyɨn sɨma ɨni hindara yanaakiyɨm. Mɨ ɨni sɨma sɨmar yomboɨn amboɨnkiyɨm, siya tɨ inkamɨn dimu naeikɨsae. Opud hɨnɨno ɨni siir yaiyar mɨ wakaeyoknakiyo, ha? Ɨriig. \s1 Jisɨs siya haiswonɨskigigo inkam nwɨso uridyɨugɨ nɨtkiiyo \r (Mk 5:1-20; Lk 8:26-39) \p \v 28 Mɨ Jisɨs siya whɨigbid mɨrmii kwɨra saiir hɨriir ha nɨmbiyamɨn, Gadarani nu siir mɨ inkam nwɨso uridyɨu biyɨekɨ nɨtkiiyo ɨna yɨtwo siiram. Mɨ tɨ inkam nwɨso sowa maeyauwa inkam haɨngikaiiya saiir hɨrankɨ nɨtko. Mɨ inkam nwɨso, sowa uridyɨu biyɨenan bɨdi ywokiyo. Mɨ iikamɨm tɨ siyɨu ɨiir panɨɨnsi yapsi, sowa tɨowisi sɨma hɨriinansi nɨdidgɨm. \v 29 Mɨ sowa ɨna kauwok boɨnamnankiyo, tɨ Yaowae Adɨn nɨnomor kouankɨ nɨtɨn, kɨra krɨmiirɨn dimu dimɨn tɨram nɨtkɨn, ha? Mɨ ɨiya dɨgana ɨna nikɨ owa kɨra maeyau biyɨeya saiir nɨkropkiyana krɨmiir tɨrbumbuamɨn. \v 30 Mɨ tɨ hu isid komii whɨrɨn arurɨg hɨrar nokwo aekɨn. \v 31 Mɨ tɨ uridyɨu isid komiiyɨn ha nhɨnkii kaugiyɨm mɨ ɨna boɨnkiyɨm Jisɨs siirɨn mɨ kɨra krɨmiir nhɨnɨkrɨropkii mɨ kɨra krɨmiirɨn warɨ hu isid komiiyɨn siirɨm dɨkropki. \v 32 Mɨ Jisɨs siya sɨmiirɨn ɨna boɨnkiyɨn, kɨma damki! Mɨ tɨ uridyɨu biyɨeyɨm sowiir ha haiburgiko mɨ sɨma ɨna yamkiyɨm tɨ hu isid komii ɨiiram. Mɨ tɨ hu isid komiiyɨn ha niwɨtamɨm, ɨni siiyɨeno whɨrɨn siirarar iwɨt ɨugugusamɨm. Mɨ sɨma ɨni mhɨuno whɨi kwɨra saiir kwiyae haɨngrɨmkrɨkɨu aokaonamɨm. \p \v 33 Mɨ kamɨm hu ɨmiir waikaowiyɨm, sɨma ɨna yɨdamkiyɨm. Mɨ sɨma om komiiya hɨriir ha niwɨt nɨmbimbɨiyamɨm mɨ ɨna inɨ boɨnmɨmauuɨuwɨm dimɨn sɨma kɨgnaniyɨm sɨmiirɨn. Sɨma dimɨnɨn inkam nwɨso, uridyɨu biyɨekɨ nɨtkiiyo, sowiir nɨmbiyamɨn, siir warar inɨ boɨnmɨmauuwɨu. \v 34 Mɨ saiir mhoɨiya iikam whɨekakɨm tɨ om komiiyɨn siir hɨranɨm ɨna yɨtɨm Jisɨs siir kɨgam mɨ sɨma ɨna yɨdidɨm. Mɨ ɨna nhɨnɨkrɨropkiyɨm siirɨn, nu maeyau kwɨra namɨm. Ɨriig. \c 9 \s1 Inkamɨn ɨga ɨɨn nɨnsɨmsɨrɨuwɨn Jisɨs siya haiswonɨskiigɨn \r (Mk 2:1-12; Lk 5:17-26) \p \v 1 Mɨ Jisɨs siya igopsɨm ɨra saiir nani kwɨriiyɨn mɨ ɨna swokɨ iyɨkɨdamɨn whɨigbid mɨrmiiya hɨriir. Mɨ siya ɨni siir omkɨ om ɨiirar swokɨ amɨn. \v 2 Mɨ sɨma sɨmiir inkam nwɨrɨn kɨumɨnkɨ naonɨnsɨmsɨrɨuwɨn ɨna hainaniyɨn, Jisɨs siiram. Mɨ siya ɨni hɨi aiirar whɨnaniyɨn. Mɨ siya sɨmiirɨn hɨriinan kɨgiyɨn, sɨma siiram naɨngwo tɨbmii, siya siir haiswonɨskiiyɨm mɨ siya tɨ inkamɨn kɨumɨnkɨn naonɨsɨmsɨrɨuwɨn siir boɨnki. Nomiiyau, kɨriir kwoɨnɨn kɨrɨe tɨ oki. Kɨriir dimɨn biyɨeyɨm kara bɨdi haiyoprimdiyɨumiigiyɨm. \v 3 Mɨ mhoɨiya kamɨm siyɨu komii nɨnoknɨnkɨniyɨm sɨma sɨmar yɨmboɨn amboɨn. Mɨ tari tɨ inkamɨn siya nɨgbumbuwi. Mɨ siir ɨgsop aiir nokwokairinaɨm mɨni. \v 4 Mɨ Jisɨs siya sɨmiir kwoɨn ɨiir bɨdi yɨnoknɨnkɨnkiyɨn mɨ siya ɨna boɨnkiyɨn, kɨma warɨ kwoɨn biyɨe hɨnɨɨnɨn kɨmiir kwoɨnau dimusi nwokaii, ha? \v 5 Pakɨ hɨnɨɨn yai akɨ kariir kɨrɨe komiiya saiir nɨisiimauua? Kara ha boɨni, kɨriir dimɨn biyɨeyɨm kara bɨdi haiyoprimdiyɨumiigiyɨm, aniya? Mɨ kara ha boɨni kɨra ha dɨnsiin aprɨrɨrki, saeya, aniya? \v 6 Ta saeyar nɨisiimauuga mɨ ankara ha naɨngwowi kɨma dɨnoknɨnkɨn. Kara Yaowae Adɨn nɨnomor kouankɨn nɨtɨn siya tɨ nu ɨiirɨn inɨg kɨrɨe kakargɨn mɨ siya wɨ dɨgar mɨ owi dimɨn biyɨe biyɨeyɨm sɨmiir mɨ haiyoprimdiyɨumiiyɨm. Mɨ siya tɨ inkamɨn ɨga ɨɨn nɨnsɨmsɨrɨuwɨn siir asi boɨnkikɨn. Kɨra dɨnsiingi mɨpi kɨriir hɨi aiirar dɨnsiin hainam mɨpa damɨgusam kɨriir omaka hɨriiyar. \v 7 Mɨ siya ha nɨnsiingiyɨn mɨ ɨni siir omakar yamɨgusamɨn. \v 8 Mɨ iikamɨm sɨma tɨ dimɨn hɨriinanɨn siir kɨgiyɨn sɨma ɨni nɨdidkakar yokiyɨm mɨ sɨma ɨni Adi Komii siir inɨg ɨiirar hainankiyɨm. Dimusi rani, Adi Komii siya hauugɨn ta hɨriinan kɨrɨeya Jisɨs siirɨn tɨ inkamɨn siir haiswonɨskiiyɨn. Ɨriig. \s1 Jisɨs siya Matyu siiram nɨkɨunakɨn siir mhoɨiya namɨm \r (Mk 2:13-17; Lk 5:27-32) \p \v 9 Mɨ Jisɨs siya ta maeyauwa saiir haiburgikɨn mɨ ha napnamɨn mɨ siya youapkɨgam kariirɨn kara omom omomi umɨr nɨdwokai haiiya omaka saiir nɨdwokaii tɨ inkamɨn Matyu karargɨn. Mɨ Jisɨs siya kariir boɨnki, kɨra kariir mhoɨiyar wɨt. Mɨ kara ha nɨnsiingiyɨn mɨ kariir digworaekwowɨm ɨni hɨrar iyopnɨsugigɨm. Mɨ kara ɨni Jisɨs siir mhoɨiyar yamɨn. \p \v 10 Mɨ saiir mhoɨiya Jisɨs siya omaka hɨr nɨdwokai aeyɨn mɨ kam nhɨrɨm omom omomi umɨr haiiyɨm mɨ kam bibiyɨeyɨm dimɨn biyɨe biyɨe tɨrkiyami ɨkɨm sɨma ha nɨtɨm, Jisɨs siya mɨ siir kɨgna mɨrii ɨkɨm kamɨm ɨni sɨmakar inɨ ɨdwo aeniyɨm. \v 11 Mɨ Farisi kamɨm sɨma tɨ hɨriinan siyɨu ɨiir kɨgɨm mɨ sɨma kɨmadiniya Jisɨs siir kɨgnamɨriiyɨm kamɨm sɨmiir boɨn, warɨ inkamɨn kɨmiir nowomwarkaiyɨuwiyɨn, siya warɨ kamɨm omom omomi umɨr haiiyɨm mɨ inkam biyɨe ɨkɨm sɨmaka dimusi nɨdwokai aei, ha? \v 12 Mɨ Jisɨs siya hɨriinan wakaeyɨn mɨ siya ɨna yowarkɨi boɨnɨn, iikamɨm ɨkɨ mamɨn karamaeyɨm yɨm sɨma inkamɨn paowai mɨn widiyɨn siirɨm bɨ namikɨm. Nɨɨngaka. Siiramɨn iikamɨm mamɨnkɨ niiyɨm sɨma sɨmar namikɨm. \v 13 Kɨma ha dam yaiyɨm kara boɨnɨm sɨmiir tikɨnɨ aɨngwonaki Yokwo Komii saiir nwowɨm, ta yaiya Adi Komii siya hɨnɨɨna boɨnkɨn, kara wraisu mɨn nɨnkɨn ɨmiiyaeyɨm pɨ boriisopi. Nɨɨngaka. Kara ha naɨngwowi, kɨma ɨkɨ iikam nhɨrɨm sɨmiirsi daɨngwobumbu. Kara ɨkɨ iikamɨm ha naɨngwowɨm krɨma iikam mɨiyɨk mɨiyɨkɨm sɨmiiram bɨ nɨtkɨn, sɨmiir nɨkɨunaɨm. Nɨɨngaka. Kara ɨkɨ iikamɨm ha naɨngwowɨm krɨma iikam biyɨe biyɨekɨm sɨmiir nɨkɨunam nɨtkɨn. Ɨriig. \s1 Siyɨu wɨn mɨ siyɨu biyɨe sowa ɨrɨpa kɨpi prɨd \r (Mk 2:18-22; Lk 5:33-39) \p \v 14 Mɨ taka ɨiya Jon siir kɨgna mɨriiyɨm kamɨm sɨma ha nɨtɨm mɨ Jisɨs siir ya srɨini mɨ Farisi kam ɨkɨm mɨ krɨma, nɨm krɨma nae mɨna mɨ haiyaei mɨpi mhɨirɨma mɨ owi nhwo kwɨsboɨnam mɨ wara kɨriir kɨgna mɨriiyɨm kamɨm yɨm sɨma hɨriinan tɨr karamae dimusi nwowi, ha? Dimusika? \v 15 Mɨ Jisɨs siya ɨna yowarkɨi boɨnkiyɨn mɨ inkamɨn wig wɨn nonkwonaei mɨ siya siir nomiiyau ɨmakar nwowi mɨ ta ɨiya maɨrgɨmaɨrgani ɨiga, iyɨe? Hɨkak nwoni ɨiga. Mɨ nae mɨnɨm pa haiyakii, aniya? Nɨɨngaka. Mɨ mhoɨiya tɨ inkamɨn wig nokwonaɨn, inkam nhɨrkɨm inɨ ɨkɨunakii, siir nomiiyauɨm, sɨmiir hɨrankar mɨ taka ɨiya kɨma wɨ hɨkak saiir dwo mɨ nae mɨnɨm saiir haiyakii. \p \v 16 Inkam nwɨrkɨ yɨuɨs wɨn mɨrmiiya yɨuɨs kaba saiir no ɨiir bɨ swokɨ ɨtkɨn pankɨn. Nɨɨngaka. Mɨ siya hɨriinan tɨri mɨ ta yɨuɨs kaba saiir no ɨiir mɨ ta yɨuɨs kaba wɨ saeya swokɨ mɨmbɨmbɨɨraraokii. Mɨ nowɨn wɨ komiiyar nasae owɨguskii. \v 17 Inkam nwɨrkɨ wain wɨni opa meme kab ɨsa saiir bɨ naokaigɨn. Mɨ siya hɨriinan tɨri ta op wain wɨna saeya niwɨt iyopiinaini mɨ ta meme ɨs kaba wa nɨmbɨriyamkii. Mɨ wainɨn wɨ nu arar naokiinonkwokwonam swokii. Mɨ meme ɨsa ya wɨ warar nɨnkɨn ɨguskii. Mɨ yɨm sɨma wain wɨni opa pɨ meme ɨs wɨn aiirar naokaii. Mɨ sowa pɨ wadɨeyar naokaii. Mɨ sowa pɨ wadɨeyar ninan oswowi. Ɨriig. \s1 Bɨiyan inkam nwɨrɨn siir yɨnisɨm yɨnugiyɨna mɨ wiga siir yɨuɨs aiir nonkwokiyaka sowiirɨn Jisɨs siya haiswonɨskiigiko \r (Mk 5:21-43; Lk 8:40-56) \p \v 18 Mɨ Jisɨs siya yai hɨrar nikɨ boɨnmɨmauuwɨn sɨmiir mɨ Juda sɨmiir bɨiyan inkam nwɨrɨn ha nɨtɨn mɨ siya ogmwo ɨni Jisɨs siir whwonkam ɨdaɨr inɨ hɨuboɨniyɨn. Mɨ siya siirɨn hɨnɨɨna boɨn, kariir yɨnisɨm yɨnugiyɨna saeya tariinanar kwaonamka. Kɨra wɨt mɨ kɨriir ɨɨna saiir winɨ onkwoni mɨ pɨ omwaiyar swokɨ waiyaɨm. \v 19 Mɨ Jisɨs siya ha nɨnsiingiyɨn mɨ ɨni siir mhoɨiyar yamɨn. Mɨ kamɨm siir kɨgna mɨriiyɨm sɨma ɨni saɨkar yɨnkɨn amɨm. \p \v 20 Mɨ wig ɨra hɨr nwoka ya nhɨekɨ mɨ apɨdwodwomaimiiga bɨewiyɨm ɨuur whɨs. Mɨ ta wiga saeya kɨmɨdiniya Jisɨs siir yɨuɨs mwɨs aiir yaka apiyokna onkwoki. \v 21 Mɨ saiir kwoɨnararɨn saeya hɨnɨɨna naɨngwoka mɨ kara pɨ siir yɨuɨs aiirar nonkwokii mɨ ta nhɨeya pa nɨnkipraenakii. \v 22 Mɨ Jisɨs siya ha haiyɨug okwokaokiyɨn mɨ ɨna boɨnkiyɨn yɨnisɨm yɨnugiyɨn kɨriir kwoɨnɨn hiisɨma tɨ oki. Kɨra kariiram naɨngwo tɨbmiiga mɨ kɨriirɨn wadɨe saeyar swokɨ okika. Mɨ bɨri kɨmɨmɨnkika ta ɨi aiirarɨn ta wiga ɨni wadɨeyar ywokiya. \p \v 23 Mɨ Jisɨs siya napnamɨn mɨ Juda sɨmiir bɨiyan inkamɨn siir omaka aiir nɨmbiyamɨn mɨ siyar kɨgam kamɨm tɨdiyɨu kuuwi. Mɨ iikamɨm yaiya hɨnɨɨn nɨnkɨnɨu rani, hapi anaupaekɨnɨuwi ta yɨnisɨm aiirɨm nouwi. \v 24 Mɨ Jisɨs siya ɨna boɨnkiyɨn, kɨma damki! Ta yɨnisɨm yɨnugiyɨna bɨ naonamka. Nɨɨngaka. Saeya nhwo whɨni. Ɨiya iikamɨm sɨma hɨriinan wakaekiyɨm mɨ sɨma yaibu siirɨn haɨnɨngɨn bu. \v 25 Mɨ sɨma iikam ɨmiirɨn ha nhɨnɨkrɨropkiyɨm mɨ Jisɨs siya ha napnɨnopkainamɨn, maeyauwa yɨnisɨm yɨnugiyɨn aeya whwonkaiya saiir mɨ siya ha ninɨ onkwo ɨuwɨn saiir ɨɨna aiir mɨ saeya ɨna yɨnsiin ɨdwokiya. \v 26 Mɨ ta yaiya hɨnda tɨnda ɨna yɨnyokwɨigiya. Ɨriig. \s1 Inkam nhwokwɨsae nwɨso mɨ waeyai ɨkɨn, sɨmiirɨn Jisɨs siya haiswonɨskiigigɨm \p \v 27 Mɨ Jisɨs siya ta maeyau aiir haiburgigɨn mɨ siya ɨna yapnamɨn. Mɨ ɨiya siya nikɨ apamɨn, inkam nhwokwɨsae nwɨso siir mhoɨiyar napnamo, sowa siiramɨn, hɨnɨɨna kauwok boɨnam, tɨ Devidni isidɨn siir yɨnisɨmɨn, Adi Komii siya nɨkropkiyɨn kɨra krɨriirsi timɨ aɨngwobuna. \v 28 Mɨ Jisɨs siya omaka ha napnɨnopkainamɨn mɨ tɨ inkam nhwokwɨsae nwɨso ha nɨtwo siirɨm mɨ siya ɨna srɨiwɨnɨn sowiirɨn. Mɨ tari kowa ha naɨngwowi kara wɨ dɨgar nwowi tɨ hɨriinan dimɨn ɨiirɨn, aniya? Mɨ sowa siir yai aka hɨnɨɨna yowarkɨi boɨn. Ɨhɨ, Bɨiyan Inkam Komii. \v 29 Mɨ siir ɨɨna sowiir nhwo owiir ha nonkwokiyɨn mɨ siya ɨna boɨnkiyɨn, kowa kariirɨm naɨngwo tɨbmiigo mɨ kowa wɨ wadɨe asi nwowi. \v 30 Mɨ sowiir nhwonao ɨni bɨimiyar kɨnkiyo. Mɨ Jisɨs siya sowiirɨn hɨnɨɨna yowarkɨi boɨnki, kowa sɨbgu wakaenam. Tɨ dimɨn ɨiirɨn wɨ inkam nwɨrni kɨpi boɨnmauu. Wɨ sɨma pɨ nɨnoknɨnkɨnisi. \v 31 Mɨ sowa idowɨiya ha namwo mɨ tɨ dimɨnɨn Jisɨs siya tɨrkiyɨn ɨna haigirɨrɨramɨn hɨnda tɨnda. \s1 Inkam waeyai mɨkrɨmɨn Jisɨs siya haiswonɨskiigikɨn \p \v 32 Mɨ sowiir mhoɨiyarɨn inkam waeyaimɨkrɨm nwɨrɨn uridyɨugɨ nɨtkiiyɨn siirɨn kam nhɨrɨm sɨma hainani Jisɨs siirɨm. \v 33 Mɨ tɨ uridyɨu biyɨeyɨn tɨ inkamɨn siir nɨtkiiyɨn, siirɨn kɨmɨdiniya Jisɨs siya yɨnɨskɨigi. Mɨ tɨ inkam waeyaimɨkrɨmɨn yai ɨna boɨnaikiyɨn. Mɨ iikam ombud komiiyɨn ha nanaakiyɨm mɨ sɨma ɨna boɨnɨm, bɨiya tɨ hɨriinan dimɨnɨn nu Isrel tɨrɨn bɨ swokɨ ɨmbiyamkɨn. Nɨɨngakɨ, nɨɨngaka. \v 34 Mɨ Farisi kamɨm sɨma boɨn, warɨ kɨrɨeya uridyɨu biyɨe siya nɨnɨmnɨskiiya ya uridyɨu biyɨeyɨm sɨmiir bɨiyanɨn siir kɨrɨe aeya. Ɨriig. \s1 Jisɨs siya Isrelan iikamɨm sɨmiirsi naɨngwoyɨmyokɨn \p \v 35 Mɨ tɨ sɨmiir mhoɨiya Jisɨs siya om komii komiiyɨm mɨ omisɨsɨmɨm, sɨmiirar yapyokɨi ɨrkak. Mɨ siya iikam ɨmiirɨn, sɨmiir omakaɨm yaimɨn dimɨn nɨdwokai wakaeiyɨm sɨmiir hɨrar yowomwarkaiyɨu. Siya sɨmiirɨn yai wɨn kɨbiya, ɨiya Adi Komii siya digworaekwowɨm sɨmiir kɨgɨrkakana saiir nowomwarkaiyɨugɨn. Mɨ siya iikamɨm mapai mapaigɨ niiyɨm mɨ ɨga ɨɨn nɨnsɨmsɨrɨuwɨm, sɨmiir warar yɨnkɨn ɨnɨmnɨskiiyam. \v 36 Mɨ siya iikam isid komiiyɨn siir kɨgɨn mɨ siir kwoɨnɨn sɨmiirsiyɨn naɨngwoyɨmyok pranae bɨ kɨnkɨn. Dimusi rani, sɨmiir kwoɨnɨm bɨdi whrɨewhrɨekiyɨm. Mɨ sɨma ɨni sibsibɨm inkamkɨ kɨgrɨrao karam nwowiyɨm hinda sɨma sɨma sɨbap whaowaeyamiyɨm, ɨni sɨmiir hɨriinan ywowɨm. \v 37 Mɨ siya kɨmɨdiniya siir kɨgna mɨriiyɨm kamɨm sɨmiir boɨnki, tɨ iikamɨm sɨma ɨni numɨran sasaeyɨm wai nwowɨm, sɨmiir hɨriinankɨm mɨ mɨiyan inkam homgak karamkɨm sɨmiir nɨngugu haiyɨm. \v 38 Mɨ kɨma wɨ numɨran adɨn siiram srɨi. Mɨ iikam nhɨrɨm wɨ siyar nwokɨ ɨkropkiyɨm, tɨ iikamɨm sɨma siirɨm nwokɨ amɨm. Ɨriig. \c 10 \s1 Aposel kam ɨuur kwɨso sɨmiir inɨg ɨma \r (Mk 3:13-19; Lk 6:12-16) \p \v 1 Mɨ Jisɨs siya siir kɨgna mɨriiyɨm kam ɨuur nwɨso sɨmiiram yɨkɨuna mɨ sɨma ɨrɨpa ha nwowɨm mɨ siya sɨmiirɨn kɨrɨeya uridyɨu bibiyɨeyɨm sɨm nɨnɨmnɨskiiya mɨ mapai mapai mɨnɨm sɨm mɨ haiswonɨmnɨskɨiiya ɨna hauugiya sɨmiir. \v 2 Aposel kam ɨuur kwɨso sɨmiir inɨgɨm hɨnɨɨn hɨnɨɨngɨm. Bɨigɨ bɨiyanɨn Saimonkɨn mɨ siir inɨg whɨrɨn, Pitakɨn mɨ siir nomousɨmɨn Andrugɨn mɨ Jems Sebedini yɨnisɨmɨn mɨ siir nomousɨm ɨeya, Jon \v 3 mɨ Pilip Batolomiyu mɨ Tomas mɨ Matyu mɨ kara, inkamɨn omom omomi umɨr haiiyɨn mɨ Jamisɨn Alfiasni yɨnisɨm ɨkɨn mɨ Tadias \v 4 mɨ Saimonɨn bɨiya ta yaiya saiir boɨnmamauugɨn nu whɨran inkam komiiyɨm krɨmiir kɨpi kɨgrɨrao. Judas Iskariot, inkamɨn wɨr Jisɨs siir napwouwɨn, siir sau omomɨn siir. Ɨriig. \s1 Jisɨs siya aposel kam ɨuur nwɨso mɨi sɨmiir hauugɨn \r (Mk 6:7-13; Lk 9:1-6) \p \v 5 Jisɨs siya tɨ kam ɨuur nwɨso sɨmiir nɨkropkiyɨm mɨ siya sɨmiirɨn hɨnɨɨna boɨnki, kɨma wɨ ɨkɨ Juda iikam tani sɨmiir nu maeyau ɨmiir kɨpi nam. Mɨ kɨma wɨ Sameria sɨmiir om komii komii ɨmiir kɨpi nam. Nɨɨngaka! \v 6 Kɨma wɨ ɨkɨ Isrel sɨmiir iikamɨm sɨmiirgɨ sɨmiiramar dam! Sɨma ɨni sibsibɨm inkamkɨ kɨgrɨrao karam nwowiyɨm sɨma sɨma prɨiyap whaowaekaeyamiyɨm ɨni sɨmiir hɨriinan ywowɨm. \v 7 Kɨma nami mɨ kɨma wɨ hɨnɨɨna dowomwarkaiyɨuwam sɨmiirɨn, ɨiya Adi Komii siya siir digworaekwo whɨekakɨm sɨmiir kɨgɨrkakana kingiin bɨdi yɨnyaniya. \v 8 Kɨma ɨkɨ makak makak iikamɨm sɨmiir dɨnɨmnɨskiiyam mɨ iikamɨm naokaowɨm, sɨmiir warar hɨdnɨnsiin ɨdwowam mɨ iikamɨm paowaigɨ pɨskomkopouwɨm sɨmiir wara haiswonɨmnɨskɨiyam. Mɨ uridyɨu bibiyɨeyɨm sɨmiir warar dɨnɨmnɨskiiyam. Ta kɨrɨeya whɨsarii kara hauuwa mɨ kɨma iikamɨm sɨmiirɨn nɨɨnga nɨɨnga prɨidirɨraerar haigɨnɨu. Mɨ kɨma wɨ umɨr kɨpi swokɨ hai saiirsiyɨn. \v 9 Mɨ kɨma umɨrɨm nɨbnau kɨpi haiginam. Nɨɨngaka. \v 10 Mɨ ɨiya kɨma napnami mɨ naeyɨm wɨ nɨbnau kɨpi haiginam. Kɨma yaeya yɨuɨs kɨpi hainam! Nɨɨgaka, nɨɨngar dam! Kɨma iikamɨm sɨmiir whɨndiraeraram nami, kɨmiirɨn nae mɨnɨm wɨ sɨmar hauuwi. \p \v 11 Mɨ kɨma om komii mɨ omisɨm whɨr napnɨnopkainami mɨ kɨma wɨ sɨbgu kɨgrɨrao hɨran iikam mɨiyɨk mɨiyɨk ɨmiirɨn, kɨmiirɨn wɨ sɨma kɨgrɨraowi mɨ kɨma tɨ hɨriinan kamɨm sɨmakar dwokrɨpkai. Mɨ tɨ om ɨiirɨn wɨ sɨmiir hɨrankar nhɨɨnam. \v 12 Mɨ kɨma omaka ɨra nami mɨ kɨma omakaɨn iikamɨm sɨmiirɨn hɨnɨɨna boɨn kɨmiir mhɨi kwonɨm hiinsɨma dwo. Adi Komii siya wɨ kɨmakar nwowi. \v 13 Mɨ ta omaka saiir hɨran iikamɨm sɨma kɨmiirɨn wadɨe nwowɨni mɨ Adi Komii siya wɨ kɨmiirar whɨndirɨraerari. Sɨma kɨmiirɨn wadɨe nwo karamae nwowi mɨ ta yai mɨiyɨka wa swokɨ ɨti kɨmiiramar mɨ Adi Komii siya wɨ sɨmiir whɨndirɨraerar tani. Nɨɨngaka. \v 14 Mɨ inkam nwɨrkɨ kɨmiir nɨkɨunam karamae nwowi siir omaka. Mɨ siya kɨmiir yai mɨiyɨk aiir wakaeyona karamae nwowi mɨ kɨma ta omaka mɨ om ɨkɨn, siirɨn ha timɨ haiburgig. Mɨ nusɨnɨm kɨmiir ɨgaɨm kɨma niiyɨm sɨmiir nwowɨm, yɨm hɨrar dɨkrɨmkrɨnkiigig sɨmiir nɨisiimauuwam Adi Komii siya hɨkakɨn. \v 15 Kara kɨmiirɨn yai mwowar boɨnkii ta ɨiya tɨ iikamɨm tɨ om komii siirɨm kɨmiir boɨnwokiyop natkaigiyana, wɨ om komii Sodom mɨ om Gomora sowiir hɨriinan hɨk hauuwi rani. Nɨɨngaka. Ya ta hɨriinana ya wɨ komiigɨ komii nwowi. Ɨriig. \s1 Dimɨn biyɨe whɨekakɨm wɨ mhoɨiya nɨmbiyami \r (Mk 13:9-13; Lk 21:12-17) \p \v 16 Wakae, kara kɨmiirɨn wɨ sibsibnan nɨkrɨropkii, ɨkɨ niimauan wra biyɨeyɨm sɨmiir hɨndaɨm. Mɨ wra biyɨeyɨm sɨma wɨ kɨmiir naeyamar mɨ naɨngwowi. Mɨ dimɨnɨm kɨma tɨram naɨngwowɨm kɨma sɨbgu hɨdnam, ɨtɨn wraisuɨm kikaikaowiyɨn siir hɨriinan kɨmiir siyɨuɨm ɨkɨ iikamɨm sɨmakan hiinsɨm hiinsɨma dwo. \v 17 Kɨma ɨkɨ iikam biyɨeyɨm sɨmiirsi ha timɨ mɨntarao. Kɨmiirɨn wɨ sɨma boɨnwokiyopnatkaigi sɨmiir kaunsil ɨmaka. Mɨ sɨma kɨmiirɨn omakam yaimɨn dimɨn nɨdwokai wakaeiyɨm, wɨ sɨmiir hɨr nɨpɨmpari ɨdgɨuni. \v 18 Mɨ wɨ sɨma nɨkɨunami kɨmiirɨn inkam komiiyɨm omom omom nhɨrɨm sɨm kɨgrɨraowiyɨm sɨmiiram. Dimusi rani, kɨma kariir yai aiir wakaeyoknakɨm. Kɨma kariir yaiya ɨkɨ inkam komii komiiyɨm mɨ iikamɨm Juda iikam tani sɨmiir warar boɨnmɨmauugɨm. \v 19 Mɨ ɨiya sɨma kɨmiir boɨnwokiyopnatkaigiyɨm nɨkɨunami. Mɨ kɨma wɨ hɨnɨɨna kɨpi naɨngwoyɨmiyok ɨdid boɨn. Krɨma yai mɨnɨm wɨ panɨɨn panɨɨna boɨni? Nɨɨngaka. Mɨ ta ɨi aiirarɨn yaiya kɨma boɨnam tɨrɨm, kɨmiirɨn yaiyɨm wɨ Adi Komii siya boɨnmamauu haigɨnɨugi. \v 20 Mɨ tɨ yaiyɨm wɨ kɨmar boɨn tani. Nɨɨngaka. Kɨmiir Adi Komiiyɨn siir naeyɨuɨn kɨmiirɨn wɨ siyar hɨurworwokai boɨnkii. \p \v 21 Mɨ yaowaeyɨn wɨ siir nomousɨm ɨiirar kɨnmauuwi mɨ siirɨn wɨ sɨma nɨsomaowi. Mɨ adɨn wɨ ɨriipɨ hɨriinana mɨ kɨnmauuwi siir yɨnisɨm ɨiirɨn kam nhɨrɨm sɨma nɨsomaowɨm. Mɨ yɨnisɨmɨm yɨm wɨ sɨmiir yopii ad ɨmiirar mɨ kɨnmauuwi mɨ kam nhɨrɨm sɨma mɨ ɨsomsom aokaokiyɨm. \v 22 Mɨ iikam whɨekakɨm wɨ kwoɨn biyɨe kɨmiiram naɨngwowi. Dimusi rani, wɨm kɨma kariirgɨm mɨ inkamɨn kariir mɨi aiirar nikɨ mɨriikrɨpkaii. Mɨ saiir haiburgig karamae nwowi mɨ dimɨn taemɨnɨm kɨmiir nɨbiyami mɨ mhoɨiya kɨmiirɨn wɨ Adi Komii siya nanmaiwarkainaei. Mɨ siyakar nwoyokiyokɨikaiyami, ɨinokɨinokɨn. \v 23 Mɨ ɨiya iikam biyɨeyɨm om whɨranɨm sɨma hɨk kɨmiir hauuwi mɨ wɨm kɨma om whɨra timɨ ɨdamki. Mɨ ɨiya iikam biyɨeyɨm tɨ omɨn siir hɨranɨm, sɨma hɨk kɨmiir hauuwii mɨ kɨma ha timɨ ɨdamki om whɨra. Kara kɨmiirɨn yai mwowar boɨnkii, kɨma kɨmiir mɨiyɨm wɨ nikɨ dɨgi rani, Isrel sɨmiir om ɨmiirɨn. Nɨɨngaka. Wɨ hɨriiyar kɨgwɨni. Ɨiya kara Yaowae Adɨn nɨnomor kauankɨ nɨtɨn siya nɨtana saiirɨn. \p \v 24 Yɨnisɨmɨn siya inkamɨn siir nɨisiisiimauuwiyɨn siir bɨ haiburikɨn. Mɨ mɨiyan inkamɨn siya siir bɨiyan inkamɨn siir bɨ taouugaeikɨn. Nɨɨngaka. \v 25 Mɨ yɨnisɨmɨn siya siir nɨisiisiimauuwiyɨn inkamɨn siir hɨriinanar timɨ maɨrgɨmaɨrga. Mɨ ɨriipɨ hɨriinan mɨi mɨrii inkamɨn siya siir bɨiyan inkamɨn siir hɨriinanar timɨ maɨrgɨmaɨrga. Mɨ sɨma kariirɨn tɨ hɨriinan inɨg biyɨe ɨiir dapi Bielsebul mɨ kara wɨ kɨmiir adnan nwowi. Mɨ wɨm kɨma wɨ kariir yɨnisɨmnan nwowi mɨ sɨma kɨmiirɨn wɨ tɨ hɨriinan inɨg biyɨe ɨiirar mɨ dapi, Bielsebul. Ɨriig. \s1 Iikamɨm Adi Komii siirsi arar dɨdid ɨski \r (Lk 12:2-7) \p \v 26 Mɨ kɨma tɨ iikam biyɨeyɨm sɨmiirsi kɨpi nɨdid. Digworaekwo whɨekakɨm ɨkɨ aowa aowa nwokiyamɨm, mhoɨiya wɨ idowɨiyar nwokii. Mɨ nɨmprɨo yaiyɨm mhoɨiya iikam whɨekakɨm wɨ sɨmar wakaei mɨ ta yaiya wa haigirɨrɨrami. \v 27 Mɨ yaiyɨm nɨiyɨɨm nɨiyɨɨm kara boɨnɨm tariinanɨn iikamɨm sɨma wakae karam nwowi mɨ mhoɨiya kɨma sɨmiirɨn wɨ idowiya boɨnmɨmauuwi. Mɨ sɨma wa wakaei. Mɨ yaiyɨm, wɨɨnara kɨma wakaeyɨm kɨma sɨmiirɨn wɨ omaka akou hɨr tamɨ okwo boɨnmɨmauugi hɨnda tɨnda. \v 28 Mɨ kɨma ɨkɨ iikamɨm pɨu aiirara nɨsomaowiyɨm sɨmiirsi kɨpi naɨngwo ɨdid. Dimusi rani, sɨma kɨmiir kwoɨnbudɨn wɨ siir wara nonkwobumbunɨnkɨn tani. Nɨɨngaka. Mɨ kɨma Adi Komii krɨmiir Wanɨn siirsi arar daɨngwoyɨmyok. Siya kɨrɨekakɨn, maeyauwa paeya nɨutɨngi karamaeya saeya nwowa, ya nɨkrani, pɨu mɨ kwoɨnbudɨn wɨ saeya nonkwonɨɨnwomwɨɨrnɨnkɨni. \v 29 Mɨ kɨma iikamɨm ɨpiyɨn yɨnisɨsɨm ɨso umɨr kwɨruwa, sɨma pɨ saiirarar saɨni. Mɨ ɨpiyɨn sɨm ɨra saeya nɨkii ɨsomaowi. Adi Komii siya kwoɨnkakaɨrgɨn siirɨn, siya ɨna nɨnoknɨnkɨnɨn. \v 30 Mɨ wara kɨmiir kanmaiyɨm yɨm Adi Komii siya bɨdi mwan dɨgɨm. Siya ɨna nɨnoknɨnkɨnɨn sɨmiirɨn. Mɨ dimɨn sɨsɨmɨm sɨmiirɨn ɨni warar mɨ ɨnoknɨnkɨnɨn. \v 31 Mɨ kɨma wɨ hɨriinanɨm sɨmiirsi kɨpi nɨdid. Kɨma ɨni ɨpiyɨn sɨsɨm whɨekakɨm sɨmiir haiburɨm. Mɨ Adi Komii siya kɨmiirɨn wɨ hɨriinasi kɨgrɨraowi. Ɨriig. \s1 Jisɨs siir inɨg ɨiir boɨnmɨmauuwi siyɨu ɨeya \r (Lk 12:8-9) \p \v 32 Mɨ inkamɨn kariir inɨgɨn ɨkɨ iikam nhɨrɨm sɨmiir whwonkam ɨda boɨnmɨmauuwi mɨ an kara wɨ hɨriiyar mɨ tɨri sɨmiir inɨgɨm wɨ kara mɨ boɨnmauuwi kariir Adi Komiiyɨn nɨnomor kou hɨr nwowɨn siir whwonkam ɨda. \v 33 Mɨ iikamɨm kariirɨn digɨumii haimriyɨuwi ɨkɨ iikam nhɨrɨm sɨmiir whwonkam ɨdaɨn. Mɨ an kara sɨmiirɨn wɨ hɨriiyar mɨ tɨri, kariir Adi Komiiyɨn nɨnomor kou hɨr nwowɨn siir whwonkam ɨdaɨn. Ɨriig. \s1 Jisɨs siya iikam ɨmiir nɨinɨkibɨrɨm nɨtkɨn \r (Lk 12:51-53; 14:26-27) \p \v 34 Kɨmiir kwoɨnɨm ha naɨngwokɨm kara tɨ yaii digworaekwowɨm iikam sɨmiirɨm nu tɨranɨm sɨmiir nauunɨ mɨnwokmainiyam nɨtkɨn ɨrɨpa sɨma nongwomamaɨr aeyam, ha? Nɨɨngaka. Mɨ ta kara nɨt aiirsiyɨn isidɨn wɨ whɨsa nɨnkibɨɨrnaei. \v 35 Kara wɨ ɨo nɨnwo anwowi siyɨuɨn siirɨm nɨti. Mɨ yɨnisɨm yɨnkamiyɨnɨn yɨo wɨ ɨo siir ad ɨiirar swokɨ kwowi. Mɨ yɨnisɨm yɨnugiyɨna ya wɨ ɨo saiir yopii aiirar swokɨ kwowi. Mɨ yɨniwignana ya wɨ ɨo saiir giwai aiirar swokɨ kwowi. \v 36 Mɨ omaka ɨruwan iikamɨm, wɨ ɨo sɨma sɨma swokɨ ɨnwo anwowi. \p \v 37 Mɨ iikamɨm sɨmiir bɨiyan kwoɨnɨn yopii ad mɨ yɨnisɨsɨm sɨmiiraramar naɨngwowi mɨ sɨma kariiram naɨngwo karamae nwowi mɨ sɨma wɨ kariir yai aiir wakaeyokna wao rani. Mɨ sɨma wɨ kariir mɨi kɨgna mɨriiyan nwo rani. Nɨɨngaka. \v 38 Yɨpɨkɨ iikamkɨm kariirɨm nwokwokɨn karamae nwowɨm mɨ kariir mhoɨiya nɨt karamae nwowɨm mɨ sɨma paeyɨn hɨiniya nɨrɨonɨnkɨnɨn siir nao karamae nwowi o siir naoka wɨndi sɨma kariir mhoɨiya nɨt karamae nwowi mɨ sɨma wɨ kariir mɨi kɨgna mɨriiyan iikam nwo rani. Nɨɨngaka. \v 39 Mɨ iikamɨm sɨma sɨmiir pɨu aiirsiyar haiyɨdid naɨngwoyɨmiyoknaeyɨm tɨ hɨriinan iikamɨm sɨma wɨ Adi Komii saɨka nwo rani. Nɨɨngaka, nɨɨngaka. Yɨpɨkɨ iikamkɨ inkamkɨ nɨsomaowi sɨmiirɨn dimusi rani, sɨma kariir yai aiir wakaeyoknakɨm. Mhoɨiya sɨma wɨ Adi Komii saɨka nwowi. Ɨriig. \s1 Inkamɨn mɨi mɨiyɨk mɨrii mhoɨiya siirɨn dimɨn mɨiyɨkɨn wɨ Adi Komii siya hauuwi \r (Mk 9:41) \p \v 40 Mɨ inkamɨn kɨriir sɨbgu kɨgrɨraowi, yɨo siya kariir warar mɨ kɨgrɨraowi. Mɨ inkamɨn kariir kɨgrɨraowi mɨ yɨo siya Adi Komiiyɨn kariir nɨkropkiyɨn siir warar mɨ ɨnkɨn kɨgrɨraowi. \v 41 Mɨ inkamɨn profet inkamɨn siir whɨndiraerari. Dimusi rani, siya ɨna nɨnoknɨnkɨnɨn siya profet inkamkɨn. Mɨ wɨ Adi Komii siya hauuwi dimɨn mɨiyɨk siirɨn. Mɨ tɨ profet inkam ɨiir warar. Yɨpɨkɨ inkamkɨ, inkam mɨiyɨkɨn Adi Komii siir yai aiir wakaeyoknaeiyɨm. Dimusi rani, siya inkam mɨiyɨkɨn. Mɨ wɨ Adi Komii siya hauuwi dimɨn mɨiyɨkɨn siir mɨ tɨ inkam mɨiyɨkɨn siir warar. \v 42 Kɨma ta yaiya saiirɨn daɨngworɨnukrɨpkai, yɨpɨkɨ inkamkɨn kariir kɨgna mɨriiyɨm kamɨm inɨg karamaeyɨm sɨmiirɨn dimɨn sɨm whɨra whɨndirɨraerar haigɨnɨuwi op mobsɨmnan. Whɨsarii rani, sɨma kariir yai mɨiyɨk aiir wakaeyoknaeikɨm. Mhoɨiya siirɨn wɨ Adi Komii siya hauuwi dimɨn mɨiyɨkɨn. Ɨriig. \c 11 \s1 Jon siya siir mɨi kɨgna mɨriiyɨm kam nhɨrɨm Jisɨs siirɨm yɨkropki \r (Lk 7:18-35) \p \v 1 Jisɨs siya tɨ mɨini yaiyɨm siir kɨgna mɨriiyɨm kam ɨuur nwɨswo sɨmiir boɨnmɨmauu dɨgiyɨm mɨ siya sɨmiirɨn ɨna yɨkropkiyɨn hɨnda tɨnda. Mɨ mhoɨiya siya ta maeyau aiir haiiburgik mɨ siya iikamɨm sɨmiir boɨnmɨmauuwam omom siir om kingiin nwowɨm sɨmiir. \p \v 2 Mɨ ta ɨi aiirɨn Jon siya maeyauwa hɨuyokyokaiya mɨi biyɨe mɨriiya saiir hɨrar nikɨ owɨn mɨ siyar wakaewɨn mɨi whɨekakɨm Krais inkamɨn Adi Komii siya nɨkropkiyɨn siya mɨriiyɨm. Mɨ Jon siir mɨi kɨgna mɨrii kam nhɨrɨm Jisɨs siiramɨn hɨriinansi nɨkropkikɨn. \v 3 Mɨ sɨma ha napnɨmbiyamɨm Jisɨs siir hɨriir sɨma siir srɨigi mɨ kɨra tari tɨ inkamɨn nɨtam boɨnɨn Jon siya, siya, iyɨe? Krɨma yaeya inkam nwɨram tɨ okwokɨn, aniya? \v 4 Jisɨs siya sɨmiir yai aiir yowarkɨi boɨn, kɨma Jon siir boɨnɨu digworaekwo whɨekakɨm kɨma wakaeyɨm mɨ kɨma kɨgɨm sɨmiir. \v 5 Nhwokwɨsae iikam sɨmiir nhwowɨm ɨna swokɨ kaowɨrɨrkiyɨm mɨ ɨga biyɨeyɨm ɨna swokɨ aprɨrɨrkiyɨm. Mɨ ma biyɨeya ɨga ɨɨn naonɨnsɨmsɨrɨuwiya ɨni wadɨeya swokɨ okiyɨm. Mɨ wɨɨngɨrwɨi nwowɨm ɨna swokɨ wakae omokiyɨm mɨ iikamɨm paowaigɨ pɨskomkopou aokaowɨm mɨ iikam paeprikabɨm. Adi Komii siir yaiwɨn kɨbi aiirɨn ɨna wakaeyɨm. \v 6 Mɨ yɨpɨkɨn inkam nwɨrkɨn siya kariiram naɨngwo tɨbmii inkamɨn Adi Komii siya nɨkropkiyɨn karaɨrgɨn Yaowae Adɨn. Mɨ siya sɨbgu okworɨnu krɨpkaii mɨ ha sɨbgu ɨdwowi siya ha maɨrgɨmaɨrga Adi Komii siir yaiwɨn kɨbi aiirɨn ɨna wakaeyɨm. \p \v 7 Mɨ Jisɨs siya yai ha boɨn dɨgiyɨn, Jon siir kɨgna mɨrii kamɨm ɨna yamkiyɨm. Mɨ mhoɨiya Jisɨs siya iikamɨm sɨmiirɨn hɨnɨɨna boɨn Jon siirɨn, bɨiya kɨma maeyau nu siin apa nɨɨnga saiir namɨm mɨ kɨma dimu dimɨn ninɨ kɨgɨukɨm, ha? Mɨ kɨma inkamɨn yai krɨpiinaniikiigiyɨn au whɨrɨn opudgɨ hugswoswowiyɨm siir kɨgɨm, iyɨe? Nɨɨngaka. \v 8 Mɨ nɨɨngaka nɨuwi kɨma dimu dimɨn komii kɨgam namkɨm, ha? Mɨ kɨma tari inkam nwɨrɨn yɨuɨs mɨiyɨk niiyɨn siir kɨgam namkɨm, ha? Iyɨe? Nɨɨngaka. Mɨ iikamɨm hɨriinan yɨuɨs mɨiyɨk mɨiyɨkɨm sɨmiir niiyɨm yɨm inkam komiiyɨm nu kɨgrɨraowiyɨm sɨmiir omaka hɨrar nwowikɨm. \v 9 Mɨ nɨɨngakɨnɨuwi kɨma dimu dimɨn kɨgam namkɨm, ha? Kɨma profet inkam siir kɨgam namkɨm, aniya? Ɨhɨ, kara kɨmiir boɨnmauuwi siya inkam komiikɨn inɨgkakɨn mɨ siya ɨni profet kamɨm sɨmiir haiiburɨm. \v 10 Tɨ inkamɨn siyaɨrgɨn Yokwo Komii saeya boɨnɨn, wakae, kara Adi Komiiyɨn wɨ inkam nwɨrɨn siir nɨkropki kariir yaiya saiir boɨnmɨmauuwam mɨ kɨriir bɨiyɨn wɨ siya namkwokɨni. Mɨ kɨriir kwoɨn ɨiirɨn wɨ siyar kisɨsop haigikwokɨni iikamɨm sɨmiirɨn. \v 11 Kara kɨmiirɨn yaimwo aiirar boɨnki, Jonɨn op baptais haiigɨnɨuanɨn ɨni kam whɨekakɨm nu tɨr nɨmbiyamɨm ɨni sɨmiir haiiburɨm. Bɨiyan ɨkɨm mɨ tariinanan ɨkɨm yɨpɨkɨn iikamkɨm kariiram naɨngwo tɨbmiiyɨm mɨ iikamɨm Adi Komii siya kɨgrɨraowiyɨn sɨma nwowɨn siya paeprigab inkamɨn inɨg karamaeyɨn siir hɨriinan ywowɨn. Tɨ hɨriinan inkamɨn siya ɨni Jon siir haiiburɨn. \v 12 Mɨ ɨiya Jonɨn op baptais haiigɨnɨuanɨn siya boɨnmɨmauuwa ha nɨtyokiyokɨiya mɨ tɨsi tariinanar nadɨgniya. Maeyauwa Adi Komii siya siir digworaekwo whɨekakɨm sɨmiir kɨgɨrkakana saiir. Mɨ ta ɨiya iikamɨm yaii nɨnii nansaowɨm mɨ ɨni yaii komiiyar ywowɨm mɨ ɨna yɨnɨnswomswo ta hɨriinan saiirsi, sɨma Adi Komii siyar kɨgrɨraowɨm iikamɨm sɨmaka ɨrɨpa nwowɨm. \v 13 Mɨ profet kam whɨekakɨm Moses siya bɨiya sɨma wɨnɨm Yokwo Komii saiir, Jonɨn wɨ sɨpi nɨti. \v 14 Mɨ kɨma ta yaiya saiirɨm daɨngwo tɨbmii, wakae, Jonɨn Ilaija siya sɨma boɨnɨn tɨ inkamɨn wɨ siya swokɨ ɨti. \v 15 Inkamɨn wɨɨngakaɨrgɨn siya wakae ta yai aiirɨn. \p \v 16 Kara iikamɨm ta ɨii aiir nwowɨm tariinan tɨ nu ɨiir wɨ dimu dimɨn nɨkrii, ha? Sɨma ɨni yɨnisɨm sapɨsapɨm maeyauwa nae haigɨniya saiir nɨdwowiyɨm mɨ ha gwowiyɨm ɨni sɨmiir hɨriinan yowɨm mɨ sɨma yɨnisɨm nhɨrɨm sɨmiirɨm pɨ hɨnɨɨna kauwoki, \v 17 krɨma kɨdɨɨbɨm kɨmiirɨmar huni, kɨma mwai wao rani, krɨma tɨsa nouuboponɨm mɨ kɨma wara nou rani. \v 18 Jon siya ha nɨtɨn mɨ siya nae mɨ op wainmɨn bɨ naekwiyaekɨn mɨ sɨma boɨn, uridyɨu biyɨeyɨn ɨni siir hɨr nwowɨn. Mɨ kɨma siyaka bɨ maɨrgɨmaɨrgakɨm. \v 19 Mɨ kara Yaowae Adɨn nɨnomor kouanɨn ha nɨtɨn mɨ kara nae op mɨnɨm ɨna inɨ aekwiyaeniyɨm mɨ sɨma ɨna boɨnɨm, kɨgi inkamɨn naenanaeiyɨn hɨnɨɨngɨn mɨ siya op wain whɨekak kwiyae kɨrɨekɨn. Kamɨm omom omomi umɨr haii ɨkɨm mɨ dimɨn biyɨe tɨri ɨkɨm siya sɨmiir nomiiyaugɨn, Adi Komii siir mɨiyɨm siya krɨriir nɨisiimauuɨm, krɨra bɨdi mɨriiyɨm mɨ kɨma krɨraka maɨrgɨmaɨrga nwo rani, Adi Komii siya digworaekwo whɨekakɨm sɨmiir bɨdi yɨnoknɨnkɨn dɨgɨm mɨ krɨmiir warar, tɨ dimɨnɨm krɨma boɨnmɨmauuwɨm sɨmiirsi. \s1 Om nhɨrɨm sɨmiir iikamɨm sɨmiirsi daɨngwoyɨmyok sɨma bɨ naɨngwo tɨbmiigɨm \r (Lk 10:13-15) \p \v 20 Mɨ om komii nhɨrɨm Jisɨs siya dimɨn kɨrɨe komii komii nhɨrɨm sɨmiir haiswonɨmnɨskɨigɨn mɨ sɨmiir mhɨi kwoɨnɨm bɨ kisɨna haiigigɨm. Mɨ ta ɨi aiirɨn Jisɨs siya ɨo sɨmiir asi nwokɨn. Dimusi rani, sɨma siir mhoɨiya bɨ namkɨm mɨ siir yai aiir bɨ wakaeyoknakɨm. \v 21 Mɨ siya ɨna kauwaeyɨmiyok boɨnɨn. Haei! Om Korasinan mɨ om Betsaidan iikamɨm kɨmiirsi naɨngwoyɨmiyoki. Mɨ tɨ dimɨn kɨrɨe komiiyɨm krɨra tɨrɨm kɨmiir. Mɨ krɨra om Taia mɨ om Saidon sowiir hɨran iikamɨm sɨmiirɨn hɨriinan haiswonɨskigɨswo sɨma sɨnɨn bɨdi bɨdiniyar pɨ masɨn, sɨma ha pɨmɨ aɨngwo tɨbmii Adi Komii siir nɨisiimauuɨm sɨma dimɨn biyɨekakɨm. Mɨ wɨm nɨɨngaka, hɨriinan siyɨu bɨ tɨrkɨm. Nɨɨngakɨ, nɨɨngakɨɨnga. \v 22 Mɨ kara kɨmiirɨn yaimwowar boɨni, iikamɨm sɨmiir boɨnwokiyop natkaigi Adi Komii siya, om Taia mɨ om Saidon sowiir hɨran iikamɨm wɨ hɨk komiiya hai. Mɨ kɨmiirɨn wɨ hɨk komiigɨ komii aiirar hauuwi. \v 23 Mɨ kɨma iikamɨm om Kapaneamanɨm, kɨma hɨnɨɨna naɨngwowi Adi Komii siya kɨmiirɨn iikam mɨiyɨka kɨgɨm, aniya? Nɨɨngaka. Adi Komii siya kɨmiirɨn wɨ dimɨn biyɨe tɨran iikam nɨkɨuwi. Mɨ siya kɨmiirɨn wɨ maeyau paekaka saiir nɨtkaigi mɨ kara om Sodom siir iikamɨm sɨmiir hɨriinan kɨrɨe komii komiiyɨm sɨmiir tɨrkɨswo tɨ dimɨn hɨriinanɨm sɨmiir, iikamɨm sɨma wa pɨ kisɨna haigi mɨ tɨ omɨn wa pikɨ owɨn. \v 24 Kara kɨmiirɨn yaimwowar boɨni, mhoɨiya Adi Komii siya iikamɨm sɨmiir boɨnwokiyop natkaiyana wɨ taka hɨka Sodom siya haiya saiir haiburi mɨ wɨm kɨma wɨ hɨk komiigɨkomii aiirar haii. Ɨriig. \s1 Yɨpɨkɨ iikamɨm naɨngwo tɨbmiiyɨm kɨma ha wɨt kariiram pɨusiisam \r (Lk 10:21-22) \p \v 25 Mɨ ta ɨi aiirɨn Jisɨs siya hɨnɨɨna kwɨs boɨnkɨn, Adi Komii kɨra nu mɨ nɨnomor sowiir bɨiyan inkamkɨn. Kara kɨriir boɨn wadɨeki, kɨra tɨ kɨriir dimɨn taemɨnɨm sɨmiir haiigiprakaigi inkamɨm nɨnoknɨnkɨn komiikakɨm sɨma nɨnoknɨnkɨnisi. Kɨra ta nɨnoknɨnkɨna iikamɨm inɨg mɨ nɨnoknɨnkɨn komii karamaeyɨm sɨmiir hauuga. \v 26 Ɨhɨ, Adi Komii, kɨriir kwoɨnɨn hɨriinanargɨn. \p \v 27 Kariir Adɨn siya digworaekwo whɨekakɨm kariir ɨɨn bɨdi yonkwo hauugiyɨn. Kara kɨgrɨraowɨm. Mɨ siir Yɨnisɨmɨn kariir kwoɨn ɨiirɨn inkam nwɨrkɨn nɨnoknɨnkɨn tani, kɨra kariir Adɨn kɨnakɨna nɨnoknɨnkɨn ɨski. Mɨ kariir Adɨn siir kwoɨn ɨiirɨn inkam nwɨrkɨn mɨ nɨnoknɨnkɨn tani, siir Yɨnisɨmɨn kanakana nɨnoknɨnkɨn ɨski mɨ iikamɨm siir yɨnisɨm ɨeyar nɨisiimauuwiyɨm, sɨmasɨma asi nɨnoknɨnkɨni kariir Adɨn siir kwoɨn ɨiirɨn. \p \v 28 Kɨma iikam whɨekakɨm hɨk kɨmpɨpɨsu haiiyɨm kɨma whɨekak kariirarama wɨt mɨ kɨmiirɨn wɨ mhɨi kwoɨn hiinsɨma mɨ nɨngwomamaɨr wɨ kara nwowaigɨnɨuwi. \v 29 Mɨ kɨma kariiram nɨti mɨ kariir yai whɨekak ɨmiir wakaeyoknaei mɨ kara dimɨn mɨiyɨk mɨiyɨkɨm wɨ kɨriir dirɨraerari. Kara inkamɨn yai iikamɨm sɨmiir yai mɨiyɨk ɨmiirɨn hiinsɨma boɨnikɨn. Inkamɨn sau nikwowaisiinaeiyɨn siir hɨriinan. Mɨ kɨma wɨ mhɨi hiinsɨma nwowi nɨngwomamaɨr aei mɨ wɨ wadɨeyar sɨbgu owi. \v 30 Dimɨnɨn kara srɨiiyɨm kɨma tɨrɨm mɨ sɨmiir wakaeyoknam, yɨo hɨkak tani. Mɨ wɨ hɨkak nwo rani, tɨ dimɨn ɨiir tɨrsiyɨn. Nɨɨngaka. Kɨra wɨ maɨrgɨmaɨrgaka nwowi. Ɨriig. \c 12 \s1 Judami ɨi komiiya Sabat pɨu siiskwowakiya dimɨn taemɨn tɨr karamae nwowiya saiir haiyani yaiga \r (Mk 2:23-28; Lk 6:1-5) \p \v 1 Mhoɨiya Judami ɨi komii kwɨra Sabat pɨu siisiya dimɨn taemɨn tɨr karamae nwowiya Jisɨs siya wit numɨra saiir bopwo hɨriir naprɨokɨinamkɨn. Mɨ kamɨm siir kɨgna mɨriiyɨm sɨma mhɨigɨ naokɨm mɨ witnid nhɨrɨm sɨmiir haii mɨ sɨma ɨna yɨinɨbrombrop aeyɨm. \v 2 Mɨ Farisi kam nhɨrɨm sɨma tɨ hɨriinan kɨgɨm mɨ sɨma Jisɨs siirɨn hɨnɨɨna boɨn. Kɨgi, tɨ siyɨu hɨriinanɨn kamɨm kɨriir mɨi kɨgna mɨriiyɨm sɨma tɨrɨn ya Judami ɨi komiiya Sabat dimɨn taemɨn tɨr karamae nwowiya igbid kamiyaugak nwowiya saiir taouugakɨm. \v 3 Jisɨs siya sɨmiir boɨn, kɨma niwiiyɨm bɨiya Devid siya tɨrɨm sɨmiir bɨ mwaɨngɨm siir isidɨn sɨma mhɨigɨ naowɨm, aniya? \v 4 Devid siya Adi Komii siir omaka aiir yapnɨnopkainam mɨ naeyɨm Adi Komii siir nɨnkɨn ɨmiiyaeyɨm siya siir kam nhɨrɨm sɨmiir warar yɨnkɨn hauu ae. Moses siir yaiya bɨiya Yokwo Komiini wɨna saiir hɨriinan, prismi bɨiyan kamɨm sɨma sɨma naeikɨm mɨ sɨma yaigak bɨ nwokɨm tɨ naeyɨm sɨma naeyɨm sɨmiirsiyɨn. Nɨɨngaka. \v 5 Mɨ kɨma tɨ yaiyɨm yokwowa Moses siya wɨna saiir nwowɨm sɨmiir siyɨu ɨmiir bɨ mwaɨngɨm mɨ pris sɨmiir mɨiyɨm mɨ maeyauwa hɨuyokiyokaiya nae nɨnkɨn ɨmiiyaeiya Judami ɨi komiiya Sabat pɨu siisiya dimɨn taemɨn tɨr karamae nwowiya saiir, aniya? Judami ɨi komiiya Sabat pɨu siisiya dimɨn taemɨn tɨr karamae nwowiya pris kamɨm sɨma wara bɨ siisikɨm mɨ sɨma dimɨn biyɨe bɨ tɨrkɨm. Nɨɨngaka. Pɨu siisiya dimɨn taemɨn tɨr karamae nwowiya pris sɨma pɨu bɨ siiskɨm mɨ sɨma dimɨn biyɨe bɨ tɨrbugɨm. Nɨɨngaka. Adi Komii siir digworaekwowɨm yɨm ɨni ta Judami ɨi komiiya Sabat pɨu siisiya dimɨn taemɨn tɨr karamae nwowiya ɨni saiir haibura. \v 6 Kara kɨmiirɨn yaimwowar boɨni. Tɨ dimɨnɨn nwowɨn ɨni omaka Adi Komii siir inɨg hainaniya ɨni saiir haiburɨn. \v 7 Mɨ kɨra tɨ yaiyɨm Adi Komii siir Yokwo Komii saeya boɨnɨm sɨmiir sɨbgu nɨnoknɨnkɨni mɨ kɨma wɨ ɨkɨ iikamɨm dimɨn biyɨe tɨrbu karamaeyɨm ɨo sɨmiir kɨpi nwo. Adi Komii siir yaiya hɨnɨɨna boɨnka, kara hɨnɨɨna naɨngwowi kɨma iikamɨm sɨmiirsi daɨngwobumbu. Tɨ hɨriinan siyɨuɨn ɨni wraisuɨm kɨma nɨnkɨn ɨmiiyaeiyɨm kariir ɨni sɨmiir haiburɨn. \v 8 Kɨmiirɨn hɨriinan dimusi boɨn tani, kara Yaowae Adɨn nɨnomor kouwonɨn Judami ɨi komiiya Sabat pɨu siisiya dimɨn taemɨn tɨr karamae nwowiya saiir Bɨiyan Inkamɨn karargɨn. Ɨriig. \s1 Judami ɨi komiiya pɨu siisiya Sabat Jisɨs siya inkam ɨɨna biyɨekakɨn siir nɨnɨskɨigɨn \r (Mk 3:1-6; Lk 6:6-11) \p \v 9 Mɨ Jisɨs siya ha boɨn dɨgiyɨn mɨ siya ta maeyau aiir haiburgigɨn mɨ ɨna yamɨn sɨmiir omaka Adi Komii siir yai nɨdwo wakaeiya saiiram. \v 10 Mɨ inkam nwɨrɨn hɨr nwokɨn mɨ siir nɨimwo waeyaowɨm bɨdi yaonɨnsɨmsɨrɨuwɨm. Kam nhɨrɨm sɨma Jisɨs siir boɨnwokiyop natkaigiyam naɨngwowi, Moses siya wɨnɨm dimɨnɨm bɨiya sɨmiirsi. Mɨ sɨma siirɨn hɨnɨɨna srɨi, Moses siir siyɨuɨn igbid kamiyaugak bɨdi ywowɨn makak inkamɨn siirɨn wɨ ɨi komiiya pɨu siisiya Sabat saiirar haiswonɨski, aniya? Iyɨe? \v 11 Mɨ Jisɨs siya sɨmiir boɨnki mɨ inkam nwɨrɨn kɨmiir bopwo waraur nwowɨn siya sibsib ɨrkakɨ nɨuwi mɨ tɨ sibsibɨn Judami ɨi komiiya pɨu siisiya Sabat dimɨn taemɨn tɨr karamae nwowiya ɨenau saiir ninɨwarkainami mɨ tɨ inkamɨn siir sibsibɨn pɨ koua tɨriirar nonkwokiyɨtkɨnki, iyɨe? Nɨɨngaka. \v 12 Mɨ iikamɨm krɨma ɨni sibsibɨm sɨmiir haiburɨm, sibsibɨm yɨm dimɨn komii rani. Mɨ Judami ɨi komiiya pɨu siisiya Sabat dimɨn taemɨn tɨr karamae nwowiya krɨma saiirɨn wɨ hɨriiyar whɨndirɨraerari iikamɨm makakɨm sɨmiirɨn. \v 13 Mɨ Jisɨs siya tɨ inkam ɨiir boɨnki, kɨriir ɨɨnib waeyaowɨm kɨnanwomwokaigi mɨ siir ɨɨnib waeyaowɨm ɨna kɨnanwomwokaigiyɨn mɨ siir ɨɨnib waeyaowɨm ɨni wadɨeyar swokɨ sɨbgu okiyɨn ɨɨna kwɨra saiir hɨriinan. \v 14 Mɨ siya hɨriinan tɨrkiyɨn Farisi kamɨm ɨna nhɨɨnamɨm mɨ maeyau kwɨrua yahaɨngiriyɨu ɨmprɨo boɨnaiyɨu Jisɨs siir nɨsomaowam. \s1 Jisɨs siya Adi Komii siir mɨiyan inkamkɨɨngɨn \p \v 15 Jisɨs siya tɨ dimɨnɨn sɨma tɨram mɨnɨm siir, sɨmiir bɨdi yɨnoknɨnkɨnɨn mɨ tɨ omɨn siirɨn hɨriinansi haiburgigɨn mɨ siya ɨna yamɨn. Mɨ iikam whɨekakɨm makakɨm sɨma ɨni siir mhoɨiyar yamɨm, sɨmiir haiswonɨmnɨskɨiyamɨn. \v 16 Mɨ Jisɨs siya sɨmiir yɨkɨduki siir inɨgɨn ɨkɨ iikam nhɨrɨm sɨmiir kɨpi boɨnmɨmauu, dimɨnɨm siya tɨrkiyɨm sɨmiirɨn. \v 17 Mɨ siya tɨ dimɨnɨm ta Adi Komii siir yaiya bɨiya profet Aisaia siya wɨna saiir nɨnkɨn boɨnourwokaigikɨn. Ta yaiya saeya hɨnɨɨna boɨnka, \q1 \v 18 tɨ inkamɨn yɨo kara nɨmbingɨn kariirgɨ kariir mɨiyan inkamkɨn, kara siir bɨdi yɨmbinɨn. Kara siirɨmar naɨngwo ɨski mɨ kariirɨn maɨrgɨmaɨrga siyar hauwi. Mɨ kariir naeyɨuɨn wɨ siir hauugi mɨ wɨ siir whɨnkɨnsiis haigɨnɨuwi. Mɨ siya wɨ iikamɨm hɨnda tɨndaɨnɨm sɨmiir boɨnmɨmauuwam nami kariir kwoɨn mɨiyɨk ɨiir. \v 19 Mɨ siya wɨ ɨo yai boɨn tani mɨ ɨɨg yai boɨn tani sɨma siir yaiya wɨ hɨnɨɨna wakae rani mɨ siya wɨ ɨkɨ siyɨuɨm sɨmiir bopwo nokwo kauwokam tani. \v 20 Mɨ siya siir iikamɨm kɨrɨe karamaeyɨm auwɨm opudgɨ hugswoswowiyɨm siir hɨriinan nwowi wɨ sɨmiir tɨrbu rani. Nɨɨngaka. Mɨ iikamɨm yɨpɨkɨ dimɨnsi nɨɨmɨmɨɨni yɨm paridsɨmɨn tɨngiyam kingiin nwowɨn siir hɨriinan ywowɨm tɨ hɨriinanɨn Adi Komii siya sɨmiirɨn wɨ paenan nɨuwao rani. Mɨ wɨ ɨiya kariir kwoɨn mɨiyɨkɨn dimɨn biyɨe ɨmiir nikwowaisii ana saiirar nadɨgɨuwi. \v 21 Mɨ iikam nhɨrɨm nu whɨekakɨm sɨmiir hɨranɨm sɨma wɨ siirɨm naɨngwo tɨbmii mɨ wɨ siirɨma nwokwokɨni sɨmiir nanmaiwarkainaɨm. Ɨriig. \s1 Jisɨs mɨ Bielsebul siir inɨg whɨrɨn Setankɨn \r (Mk 3:20-30; Lk 11:14-23) \p \v 22 Mɨ ta ɨi aiirɨn sɨma inkamɨn nwɨra yɨkɨunani siirɨm mɨ tɨ inkamɨn uridyɨu biyɨeyɨn siir hɨrar nwokɨn. Mɨ siya nhwokwɨsaekɨn mɨ siya ɨni waeyaiya mɨ owɨn. Mɨ siirɨn Jisɨs siya haiswonɨski haigɨnɨugɨn mɨ siya yai ɨna boɨnaigiyɨn mɨ siir nhwoɨn ɨna swokɨ kaowɨrɨrkiyɨn. \v 23 Mɨ iikam isid komii whɨekakɨm sɨma ɨni hindara yanaakiyɨm mɨ sɨma boɨn, tɨ inkamɨn Divid siir isidankɨn. Bɨiya, Bɨiyan Inkam Komiiyɨn siya nɨmbinɨn nɨtam tari siya, aniya? \v 24 Mɨ Farisi kam nhɨrɨm sɨma tɨ hɨriinan yai wakaeyɨm mɨ sɨma tɨ iikam isid komiiyɨn ɨo sɨmiir ywoki, tɨ inkamɨn siya uridyɨu biyɨe ɨmiirɨn Bielsebul siir kɨrɨe aiirar haiswonɨmnɨskɨii, siya uridyɨu biyɨeyɨm sɨmiir bɨiyan inkamkɨn. \v 25 Mɨ sɨmiir kwoɨnɨm Jisɨs siya ɨna nɨnoknɨnkɨnɨm mɨ siya sɨmiir boɨnki mɨ om whɨruwan iikamɨm sɨma isido whɨsa nɨnkibɨrnaki mɨ yaii sowa sowa nɨnii mɨ tɨ omɨn wɨ mɨiyɨka nwoki, aniya? Nɨɨngaka. Mɨ iikamɨm pɨugan kwɨruwanɨm sɨma isido whɨsa nwowi mɨ yaii sowa sowa nɨnii mɨ ta pɨugana wɨ mɨiyɨka nwowi, aniya? Nɨɨngaka. \v 26 Mɨ Setan siya kariir whɨndirɨraerar haigɨnɨuwi uridyɨu biyɨeyɨm sɨmiir haiswonɨskiyam. Mɨ siir isidɨn wɨ whɨsa nɨnkibɨrnaki. Mɨ siya wɨ pakɨ hɨnɨɨn kɨrɨeya sae haiswonɨski, ha? Nɨɨngaka. \v 27 Mɨ Bielsebul siya kariir whɨndirɨraerari mɨ kara uridiyɨu biyɨeyɨm siir kɨrɨe aiir haiswonɨski mɨ kɨmiir isidɨn sɨmiirɨn wɨ nhɨnga whɨndirɨraerar haigɨnɨuwi, uridyɨu biyɨeyɨm sɨm, aniya? Mɨ Bielsebul? Nɨɨngaka. Mɨ kɨmiirɨn Bielsebul siya whɨndirɨraerar tani uridyɨu biyɨeyɨm sɨmiir haiswonɨskiyɨm. Nɨɨngaka. Tɨ dimɨnɨn Bielsebul siir nɨisiimauugɨn siya kariir bɨ whɨndirɨraerarkɨn. \v 28 Mɨ Adi Komii krɨmiir Wanɨn siir naeyɨuɨn siyar whɨndiraerari mɨ kara uridyɨu biyɨeyɨm sɨmiir asi haiswonɨmnɨskɨi, tɨ digworaekwowɨm kɨmiir nɨisiimauuwi mɨ kɨma wa dɨnoknɨnkɨn ɨiya Adi Komii siya siir digworaekwo whɨekakɨm sɨmiir kɨgɨrkakana saeya bɨdi yamwoniya. \v 29 Mɨ yai kwɨra kara kɨmiir boɨnmauuwi inkam nwɨrɨn siya inkam Setan kɨrɨekakɨn siir omaka hɨriir nami mɨ wɨ siir digworaekwo ɨmiir tauae haii, aniya. Siya tɨ inkam kɨrɨe ɨiirɨn wɨeyɨnsopni tikɨ ɨnɨrkaikikɨngik, siir ɨɨga ɨɨnɨm hɨriinan tɨri mɨ siir digworaekwowɨm omakanau hɨr nwokaiyɨm wɨ siya hainaki. \p \v 30 Inkamɨn nomiiyau kanaka nwo karam nwowi mɨ siya ɨo kariir nwowikɨn. Mɨ yɨpɨkɨn kariir whɨndirɨraerar karam nwowi iikam sɨmiir kwoɨnɨm Adi Komii siirɨm nɨnkpɨt haigiyɨm, sɨma ɨni iikamɨm dimɨn biyɨekakɨm sɨma nhɨnɨkrɨropkiyɨm hɨnda tɨnda ɨni sɨmiir hɨriinan ywowɨn. \v 31 Kara kɨmiirɨn pɨ hɨnɨɨna boɨni, Adi Komii siya wɨ dɨgar nwowi kɨmiir digworaekwo biyɨe whɨekakɨm sɨmiirar haiyoprimdiyɨumiigi mɨ iikam whɨekakɨm sɨma nɨgbumbu boɨnɨm sɨmiir warar mɨ inkamɨn Adi komii siir naeyɨu ɨiir nɨgbumbu boɨni mɨ Adi Komii siya ta yaiya siya nɨgbumbu boɨna wɨ saiir wara haiyoprimdiyɨumiigi rani. Nɨɨngaka. \v 32 Inkamɨn Yaowae Adɨn nɨnomor kouan kariir nɨgbumbu boɨni mɨ Adi Komii siya siir dimɨn biyɨe ɨmiirɨn wa haiyoprimdiyɨumiigi. Mɨ inkamɨn Adi Komii siir naeyɨu ɨiir nɨgbumbu boɨni mɨ Adi Komii siya siir nɨgbumbu boɨna wɨ saiir haiyoprimdiyɨumiigi rani. Mɨ tariinanɨn, ɨriipa hɨriinan mɨ mhoɨiya ɨriipa hɨriinan. Ɨriig. \s1 Pae biyɨeyɨn pɨ nae biyɨeya mɨ budi \r (Lk 6:43-45) \p \v 33 Paeyɨn mɨiyɨk nwowiyɨn mɨ siir naeyɨm pɨ wadɨeya mɨ owi, pae biyɨe mɨ owiyɨn mɨ siir naeyɨm pɨ biyɨeya mɨ owi. Inkamɨm sɨma bɨi nae ɨmiirar nikɨ kɨgi mɨ sɨma pa nɨnoknɨnkɨni, pae mɨiyɨkɨn, iyɨe? Pae mɨiyɨk rani. \v 34 Kɨma tɨ iikam biyɨeyɨm, kɨma ɨni mɨpug biyɨeyɨm sɨmiir hɨriinan ywowɨm. Mɨ kɨma wɨ pɨkɨ hɨnɨɨn yai mɨiyɨkɨm sɨmiir nɨmboboɨni, ha? Yai panɨɨn panɨɨn kwoɨnkɨm iikam krɨmiir mhɨi kwoɨnau nwokaiiyɨm pɨ sɨmiirar prɨi boɨnɨnɨsami. \v 35 Inkam mɨiyɨkɨn mɨ kwoɨn mɨiyɨkɨm ɨni siir mhɨi kwoɨnau hɨrar nwokaiyɨm. Mɨ siya siyɨu mɨiyɨk mɨiyɨk asi tɨri. Inkam biyɨeyɨn siir kwoɨnauɨn yɨo yai bibiyɨe kasakɨ nwokai rani. Mɨ mhoɨiya siya wɨ yai biyɨe ɨmiirar boɨni. \p \v 36 Kara kɨmiirɨn pɨ tɨ dimɨn taemɨn hɨnɨɨnɨm sɨm boɨnki, boɨnwokiyopnatkaini ɨiya Adi Komii siya wɨ iikamɨm sɨmiir hɨdi yai bibiyɨeyɨm sɨma prɨiboɨn prɨiboɨnɨm sɨmiirsi. \v 37 Mhoɨiya Adi Komii siya wɨ krɨmiir srɨi yai whɨekakɨm bɨiya krɨmiir yai aeya boɨnɨm. Mɨ tɨ kɨmiir yai whɨekakɨm wɨ sɨmar nɨisiimauuwi. Kɨra mɨiyɨkɨ pɨ yamisi owɨn, iyɨe? Kɨra inkam mɨiyɨk rani. Mɨ siya kɨmiirɨn wa hɨdi dimɨn taemɨn whɨekakɨm kɨma boɨnɨm. Ɨriig. \s1 Kam nhɨrɨm dimɨn kɨrɨe kɨrɨe komii komiiyɨm sɨmiir kɨgam kauwok boɨnkikɨm \r (Mk 8:11-12; Lk 11:29-32) \p \v 38 Ta ɨi aiirɨn kam nhɨrɨm siyɨu komii nɨnoknɨnkɨniyɨkɨm mɨ Farisi kam nhɨrɨm sɨma boɨn, inkamɨn iikam nowomwarkaiyɨuwiyɨn, krɨma ha naɨngwowi kɨra dimɨn kɨrɨe komiiyɨn whɨra dɨisiimauu haigɨnɨu mɨ krɨma wa nwokɨ ɨnoknɨnkɨnɨm kɨra Adi Komii siir yɨnisɨmkɨn. \v 39 Mɨ Jisɨs siya sɨmiir yai aka hɨnɨɨna ywowarkɨi boɨn, kɨma iikamɨm kariiram kauwokɨm dimɨn komii kɨrɨe kɨmiir nɨisiimauuɨm, kɨma iikam mɨiyɨk rani. Kɨma Adi Komii siirɨm bɨ swokɨ aɨngwo tɨbmiigɨm. Kara dimɨn kɨrɨe komii pɨ kɨmiir swokɨ ɨisiimauu rani. Dimɨnɨn whɨrɨn kara kɨmiirɨn pɨ siirarar nɨisiimauuwi ɨiya bɨiya profet Jona siya tɨra tɨ nu ɨiir. \v 40 Bɨiya Jona siir hɨriinan, siya nwokaiyɨn anasu komiiya saiir mhɨinau, nabɨeyɨm kwoɨm mɨ nɨiyɨm kwoɨm. Mɨ Yaowae Adɨn nɨnomor kouanɨn wɨ ɨriipa hɨriinan, nabɨeyɨm kwoɨm mɨ nɨiyɨm kwoɨm ɨenau hɨr nwokaii. \v 41 Mhoɨiya ɨiya Adi Komii siya iikamɨm sɨmiir hɨdi. Mɨ iikamɨm bɨiya om Niniva hɨr nwowɨm mɨ wɨ tɨ iikamɨm sɨmaka nɨnkɨn okwowi. Mɨ sɨma wɨ hɨnɨɨna boɨni. Kɨma iikam biyɨekɨɨngɨm. Mɨ sɨma wɨ hɨnɨɨna boɨni. Dimusi rani, bɨiya Jona siya Adi Komii siir yai aiir boɨnmɨmauuɨn mɨ iikam whɨekakɨm sɨma Adi Komii siiram bɨdiya yaɨngwo tɨbmiiyɨm. Inkamɨn nwɨra nwowi tɨrɨn, yɨo ɨni Jona siir haiburɨn mɨ kɨma siirɨm bɨ naɨngwo tɨbmiikɨm. Nɨɨngaka. \v 42 Mhoɨiya Adi Komii siya iikamɨm sɨmiir hɨdi, bɨiyan wig komii ɨra nu nhɨrɨm sɨmiir kɨgrɨraowiya saeya bɨiya iikamɨm nu Sivanɨm sɨmiir kɨgrɨraoka. Mɨ saeya wɨ tɨ iikamɨm tariinan nwowɨm wɨ sɨmaka nokwowi. Mɨ saeya wɨ hɨnɨɨna boɨni, kɨma iikam biyɨekɨ biyɨe kɨɨngɨm. Mɨ saeya wɨ hɨnɨɨna boɨni. Dimusi rani, bɨiya saeya saiir nu ɨiirar mɨ haiburgigi mɨpi aru maeyauwar mɨ rɨmtɨoki inkam komii Solomon siir yai wakaeyam. Tɨ inkamɨn tɨr nwowɨn siya ɨni Solomon siir haiburɨn mɨ kɨma iikamɨm siir yai bɨ wakaeyoknakɨm. Nɨɨngaka. Ɨriig. \s1 Uridyɨu biyɨeyɨn ɨna swokɨ ɨtɨn \r (Lk 11:24-26) \p \v 43 Mɨ ɨiya uridyɨu biyɨeyɨn siya inkam nwɨrni haiburgigiyɨn mɨ maeyau nɨɨnga nɨɨngaɨm op karamaeyɨm pɨ sɨmiir prɨiyam prɨiyamki siya saiir ninɨ owouwɨm. Mɨ siya maeyaukwɨr bɨ kɨgɨn. \v 44 Mɨ siya hɨnɨɨna yaɨngwo, kara pa swokɨ ami maeyaua bɨiya kara nwonaniya saiiram. Mɨ siya ha swokɨ amɨn mɨ siya kɨg ta maeyaua sɨma bɨdi nhɨskiya mɨ bɨdi pɨuaiya mɨ maeyau nhɨrkɨm nɨɨnga bɨ nwokɨm mɨ uridyɨu biyɨe nwɨrkɨ hɨr nwo rani. Nɨɨngaka. \v 45 Mɨ siya hɨriinan kɨgnamɨn mɨ ɨna swokɨ amɨn mɨ uridyɨu biyɨe ɨriiyar nwɨso sɨmiir swokɨ ɨkɨuna mɨ siyɨu bibiyɨeyɨm sɨma tɨriyɨm ɨni tɨ siir haiburɨm. Mɨ sɨma saɨka yam mɨ sɨma ɨna yapnɨnopkainamɨm mɨ ta maeyaua saiir inɨ owou. Bɨiya tɨ inkamɨn uridyɨu biyɨe whɨrɨn siya nwowɨn bɨiya siya biyɨe wao bɨ nwokɨn. Mɨ tariinanɨn ɨni tɨ uridyɨu biyɨe ɨriiyar nwɨso sɨmar yonkwobumbunɨnkɨn ɨuguskiyɨn tɨ inkamɨn siirɨn. Mɨ wɨ hɨriinan kɨnar nɨmbiyamswowi iikam biyɨeyɨm tariinan nwowɨm sɨmiirɨn. Ɨriig. \s1 Jisɨs siir apua aeya mɨ siir nomousɨsɨm ɨma siir kɨgam namkɨm \r (Mk 3:31-35; Lk 8:9-21) \p \v 46 Mɨ Jisɨs siya yai, iikam ɨmiirar nikɨ boɨnmɨmauuɨn mɨ siir apu aeya mɨ siir nomousɨsɨm ɨkɨm sɨma yaba yaka okwoni. Sɨma yai saɨka boɨnaiyam nɨtkɨm. \v 47 Mɨ inkam nwɨrɨn Jisɨs siir boɨnki, wakae, kɨriir apu aka mɨ kɨriir nomousɨsɨm ɨkɨm sɨma ɨsi yaba hɨrar nokwowɨm mɨ sɨma yai kɨnaka boɨnaiyam nɨtkɨm. \v 48 Mɨ Jisɨs siya tɨ inkamɨn siir yai aka hɨnɨɨna yowarkɨi boɨnki, siya Adi Komii siir isidɨn sɨmiir nowomwarkaiyɨuɨm siya hɨnɨɨna boɨnkɨn. Yɨpɨkɨ kariir apua? Mɨ yɨpɨkɨ kariir nomousɨsɨmɨm, ha? \v 49 Mɨ Jisɨs siya siir mɨi kɨgna mɨriiyan kamɨm ɨɨna sɨmiir yɨisiimauugi, kɨgi! Kariir apua mɨ kariir nomousɨsɨmɨm tɨ sɨmargɨm. \v 50 Inkamɨn kariir Adi Komiiyɨn nɨnomor kou hɨr nwowɨn siir kwoɨn ɨiirara napi, yɨm kariir apu mɨ kariir nomousɨsɨm mɨ kariir yokmankɨm. Ɨriig. \c 13 \s1 Inkamɨn sasae nɨnkɨniyɨn numɨr aiir siir yaiga \r (Mk 4:1-9; Lk 8:4-8) \p \v 1 Ta ɨi aiirɨn Jisɨs siya omaka hɨr haiburgikɨn mɨ ɨna yapnaniyamɨn yaba hɨriir. Mɨ siya whɨigbid hɨr yani ɨdwoɨu. \v 2 Mɨ iikam whɨekakɨm siir yani kaeyokaiyɨu. Mɨ siya i ɨra saiir yani kwɨrii ɨdwokaiyɨu mɨ siya i hɨr nɨdwokaiyɨn mɨ iikam whɨekakɨm opmaiga hɨr yani okwomaiyɨu. \p \v 3 Mɨ siya boɨniyɨo yai kasa bɨ boɨnkɨn. Siya boɨn, wakae mɨ inkam nwɨrɨn siya siir numɨra witnid saiir nɨtkɨnam namkɨn. \v 4 Mɨ siya witnidɨm ha nɨtkɨnamɨm mɨ nhɨrɨm siyɨu nɨkɨigɨiyɨm mɨ ɨpiyɨn nhɨrɨm ha nɨtɨm sɨma inɨ atkɨn ɨdwo aeni. \v 5 Mɨ witnid nhɨrɨm maeyau siiyakaka saiir nɨkɨiyɨm mɨ nuɨn aowa bɨ namkɨn mɨ tɨ hɨriinan witnidɨm ɨna whakiyɨm. \v 6 Mɨ bɨeyɨn ha whwonaidniyakwokɨn mɨ ɨni sɨmiirar yawhwoniyɨn. Mɨ tɨ witɨm sɨmiir mɨiyɨm haɨmii bɨ namkɨm sɨmiirɨn ɨni bɨe siyar whwowaigiyɨm. \v 7 Mɨ witnid nhɨrɨm urid nɨmrɨdgakɨn siir bopwo nakaigaiyɨm mɨ urid nɨmrɨdgakɨn ha nɨisikiyɨn mɨ ɨni siya yɨisirɨmdɨɨnugiyɨn. Mɨ sasaenidɨm bɨ sɨbgu whakɨm. \v 8 Mɨ witnid nhɨrɨm nu mɨiyɨkɨn siir nɨkɨigɨiyɨm, yɨm nae ɨna budgiyɨm. Mɨ nhɨrɨm yɨm hɨnɨɨna bud nhɨrɨm kamaɨrɨm ɨriiyar mɨ nhɨrɨm yɨm hɨnɨɨna mɨ bud, kam nwoɨm mɨ nhɨrɨm yɨm hɨnɨɨna mɨ bud, kam nwɨr ɨuur. \v 9 Inkamɨn wɨɨngakaɨrgɨn mɨ siya tɨ kariir yai ɨmiirar wakae mɨ ha sɨbgu daɨngwo. Ɨriig. \s1 Mɨ Jisɨs siya boɨniyɨo yaiyɨm siya boɨniyɨm sɨmiir bwamkɨbwamɨm sɨmiir boɨnmauugɨn \r (Mk 4:10-12; Lk 8:9-10) \p \v 10 Jisɨs siya ta yai aiir boɨn dɨgiyɨn mɨ kamɨm siir kɨgna mɨriiyɨm sɨma Jisɨs siirɨm nɨtɨm mɨ siirɨn hɨnɨɨna inɨ boɨni, hae! Kɨra sɨmiirɨn boɨniyɨo yai dimusi boɨni, ha? \v 11 Siya hɨnɨɨna yowarkɨi boɨn, Adi Komii siya bɨdi yɨisiimauuwɨm nɨmprɨo yaiyɨm ɨi Adi Komii siya siir digworaekwo whɨekakɨm sɨmiir kɨgɨrkakana. Mɨ siya iikam nhɨrɨm sɨmiir wara bɨ nɨisiimauugɨn. \v 12 Tɨ dimɨnɨm inkam nwɨrɨn siya nɨnoknɨnkɨn komiigakɨnɨuwi mɨ Adi Komii siya wa swokɨ ɨnkɨn hauugi mɨ siir nɨnoknɨnkɨna wɨ komiiyar nwowi. Mɨ inkam nwɨrɨn siir digworaekwo sɨmɨm kwɨsuwakɨnɨuwi mɨ wɨ Adi Komii siyar swokɨ haii. \v 13 Mɨ kara tɨ hɨriinanɨn sɨmiirɨn boɨniyɨo yai boɨni. Dimusi rani, sɨmiir nhwowɨm ɨna kaowɨm mɨ sɨma dimɨn kɨg rani. Sɨmiir wɨɨnɨm ɨna mauɨm mɨ sɨma yaimwo aiir wakae nɨnoknɨnkɨnkɨn tani. \v 14 Kɨma tɨ iikamɨm yai kwɨra profet Aisaia siya boɨna bɨiya saeya bɨdi yɨmbiniya saeya hɨnɨɨna boɨnka. \q1 Kɨma yai aiirɨn wa wakaei mɨ kɨma saiir yaimwo aiirɨn wɨ nɨnoknɨnkɨn tani. Mɨ kɨma wa kɨgi mɨ kɨma wɨ siir siirara kɨgnanaei. Mɨ kɨma wɨ nɨnoknɨnkɨn tani kɨma dimu dimɨn kɨgɨm. \v 15 Tɨ iikamɨm sɨmiir mhɨi kwoɨnɨm ɨni hindara hɨugɨmkɨkɨugiyɨm. Mɨ sɨmiir wɨɨnɨm tɨ yai ɨmiir wakaeyɨm pɨ piyaowi mɨ sɨmiir nhwowɨm ɨna kwɨsnamɨm. Mɨ sɨmiir nhwowɨm pɨ dimɨn whɨr kɨgisi. Mɨ sɨma kariir yai aiir sɨbgu wakaekɨɨni mɨ sɨmiir kwoɨnɨm wa sɨbgu nɨnoknɨnkɨnki. Mɨ sɨmiir mhɨi kwoɨnɨm wa kisɨna haigii mɨ wa naɨngwo tɨbmii mɨ kara sɨmiirɨn wa haiswonɨmnɨskɨi haigɨnɨuwi. \m \v 16 Mɨ kɨma hɨriiyar maɨrgɨmaɨrga. Mɨ kɨmiir nhwowɨm dimɨn taemɨn ɨmiirar sɨbgu kɨgikɨm. Mɨ kɨmiir wɨɨnɨm yaimɨn dimɨn ɨmiirɨn ha sɨbgu wakaeyomokikɨm. \v 17 Kara kɨmiirɨn yaimwo aiirar boɨni, bɨiya profet kam whɨekak ɨkɨm mɨ iikamɨm dimɨn whɨrkɨ kɨmbu karamae nwo ɨkɨm sɨma tɨ dimɨnɨm kɨma kɨgam naɨngwowɨm sɨmiir kɨgama naɨngwokɨm mɨ sɨma sɨmiir bɨ kɨgɨm. Mɨ sɨma tɨ yaiyɨm kɨma wakaeyam tɨrɨm, sɨmiir wakaeyamar naɨngwokɨm mɨ sɨma sɨmiir bɨ sɨbgu wakaekɨm. Ɨriig. \s1 Sasaeya nɨnkɨnɨn inkamɨn numɨr siir boɨniyɨo yaiga \r (Mk 4:13-20; Lk 8:11-15) \p \v 18 Tariinanɨn kɨma inkamɨn sasaeya nɨnkɨnɨn numɨr siir boɨniyɨo yaimwokɨyaimwo aiir wakae. \v 19 Iikam whɨekakɨm sɨma yai wɨn kɨbi aiir wakaei, ɨiya Adi Komii siya siir digworaekwo whɨekakɨm sɨmiir kɨgɨrkakana, saiir wakaei. Mɨ sɨma saiir yaimwokɨyaimwo aiir bɨ sɨbgu nɨnoknɨnkɨnkɨm. Mɨ Setan siya sɨmiir mhɨi kwoɨnau hɨriir namɨn mɨ ta Adi Komii siir yaiya bɨiya sɨmiir hɨr nwowa saiir haɨnɨknatki. Iikam whɨekakɨm sɨma yaiwɨn kɨbi aiir wakaei nɨnomor kouana mɨ saiir yai aiir nɨnoknɨnkɨn karamae nwowi ya hɨnɨɨnga witnidɨm siyɨu nɨkɨigɨiyɨm mɨ Setan siya sɨmiirɨm nɨti mɨ sɨmiir boɨni kɨma ta yai aiir kɨpi wakae Adi Komii siya nɨnkɨna kɨmiir mhɨi kwoɨn ɨmiir waraur. \v 20 Mɨ witnid nhɨrɨm nu maeyauwa siiyakaka saiir nɨkɨigɨiyɨm, yɨm ɨni iikamɨm yai aiirɨn wɨnwɨnarar sɨbgu wakaeiyɨm mɨ maɨrgɨmaɨrga ha nwowiyɨn ɨni sɨmiir hɨriinan ywowɨm. \v 21 Mɨ yɨm ɨni witnidɨm mɨi grɨnkii karamae nwowiyɨm ɨni sɨmiir hɨriinan ywowɨm. Mɨ sɨma wɨ ɨi prɨei nokwo rani. Mɨ wa swokɨ kwaowainami. Mɨ iikam nhɨrɨm sɨmiir naɨngwo tɨbmiiya ɨni tɨ witnidɨm sɨmiir hɨriinan ywowɨm mɨ sɨma ɨi prɨei naɨngwo tɨbmii rani. Mɨ ɨiya sɨmiirɨn hɨk kɨmpɨpɨsukɨ nɨmbiyami, ta sɨma naɨngwo tɨbmiiya Adi Komii siiram, wɨ digɨumii haimriiyɨugigi mɨ wa nɨkɨi ɨuguskii. \v 22 Mɨ witnid nhɨrɨm urid nɨmrɨdgakɨn siir bopwo nakaigaiyɨm yɨm ɨni iikamɨm Adi Komii siiram naɨngwo tɨbmiiyɨm mɨ sɨmiir hɨriinan ywowɨm. Mɨ tɨ nuan dimɨn biyɨeyɨm sɨmiirɨm naɨngwoyɨmiyoki, umɨr mɨn hɨnɨɨnɨm, sɨmiiraram naɨngwowiyɨm, tɨ hɨriinanɨn ya Adi Komii siir yai aiir higrɨnɨuwi wa nɨkɨi ɨuguskii. Mɨ sɨma wɨ digɨumii Adi Komii siir haimriyɨugigi. Mɨ sɨmiir mɨiya sɨma mɨriiya, sɨma saiirɨn mɨiyɨk panisi mɨriisi. \v 23 Mɨ tɨ witnidɨm nu mɨiyɨk nɨtkɨnɨm, yɨm ɨni iikamɨm Adi Komii siir yai sɨbgu wakaeiyɨm mɨ sɨmiir yaimwokɨyaimwo sɨbgu ɨnomoknɨnkɨniyɨm, ɨni sɨmiir hɨriinan ywowɨm. Mɨ tɨ iikam hɨriinanɨm sɨma wɨ mɨi mɨiyɨkar mɨrii, tɨ sasaenidɨm kamaɨrɨm ɨriiyara budiyɨm mɨ kamnwoɨma mɨ budiyɨm mɨ kam nwɨr ɨuura mɨ budiyɨm ɨni sɨmiir hɨriinan ywowɨm. Ɨriig. \s1 Boɨniyɨo yaiya ko biyɨeya numɨr whakiya saiir boɨniyɨoka \p \v 24 Jisɨs siya yaeya boɨniyɨo yai kwɨra saiirɨn hɨnɨɨna boɨn sɨmiirɨn, Adi Komii siya digworaekwo whɨekakɨm sɨmiir kɨgɨrkakana, ya ɨni tɨ inkamɨn witnid nɨnkɨnɨn siir numɨr aiir ɨni siir hɨriinan ywowɨn. \v 25 Mɨ ɨiya iikamɨm ha whwonkai aokaokiwiiyɨm mɨ siir sau omomɨn siir inkam nwɨrɨn ha nɨtwiiyɨn mɨ siya ko biyɨeya kɨmɨdiniya siir numɨr aiir inɨ ɨtkɨngig. Mɨ siya ɨna swokɨ ɨdamkiwiiyɨn. \v 26 Mɨ mhoɨiya tɨ sasaenidɨm ha ninan iigiyɨm mɨ sasaeyɨm wai ha nwokiyɨm mɨ siyar kɨgi ta ko biyɨeya warar nɨnkɨn whakiya. \v 27 Mɨ mɨiyan kamɨm ɨna yamɨm numɨran adɨn siiram. Mɨ sɨma boɨn, bɨiyan inkam, krɨmiir kwoɨnɨm ha naɨngwokɨm kɨra numɨr hɨrɨn sasaeya mɨiyɨkɨm sɨmiirara nɨnkɨni mɨ ta hɨriinan ko biyɨeya saeya panɨɨna nɨmbiyamka, ha? \v 28 Mɨ siya sɨmiir boɨnki, kɨmiir sauan inkam nwɨrkɨ nɨtkɨngikɨn ta ko biyɨeya! Mɨ siir mɨiyan inkamɨn siir boɨnki, kɨriir kwoɨnɨn panɨɨna naɨngwowi krɨma ɨkɨ ko biyɨeyɨm sɨmiir pinɨ akɨu, aniya? \v 29 Mɨ siya sɨmiir boɨnki. Nɨɨngaka. Sasaeyɨm wɨ ko biyɨeya saɨka kɨma nɨnkɨn akisi. \v 30 Kɨma sowiirɨn hɨriiyar kɨgnɨnkɨn whakii mɨ wɨ ɨiya sasae nɨngugu haiyana, wɨ saiirar nadɨgɨuwi. Mɨ ɨiya sasae ɨmiir nɨngugu haiyana mɨiyan kam ɨmiirɨn wɨ kara boɨni, ko ɨmiirɨn maeyau kwɨruwa dak haigɨn mɨmɨr. Mɨ sɨmiirɨn wɨ ɨrɨpa kog hainami mɨ wɨ pae namgɨnki. Mɨ sasaeyɨm, yɨm wɨ kariir omaka nae haigiiya wɨ saiir hɨr haigii. Ɨriig. \s1 Boɨniyɨo yaiya mastetnidɨn mɨ yis ɨkɨn sowiir boɨniyɨoka \r (Mk 4:30-32; Lk 13:18-19) \p \v 31 Jisɨs siya yaeya boɨniyɨo yai kwɨra sɨmiirɨn hɨnɨɨna boɨnki, Adi Komii siir digworaekwo whɨekakɨm sɨmiir kɨgɨrkakana ɨni mastetnidɨn siir hɨriinan ywowa. Mɨ inkam nwɨrɨn siirɨn siya hainam siir numɨr aiir inɨ ɨnkɨn ɨu. \v 32 Mastetnidɨn siya nae whɨrni nidnan bɨ nwokɨn. Nɨɨngaka. Siya komii rani. Mɨ mhoɨiya siya wɨ komiiya nɨmbiyamki mɨ numɨr hɨran naeyɨm sɨmiirɨn siyar mwrɨi haiburigigi. Siya pae komii nwokiiyɨm mɨ ɨpiyɨnɨm pɨ siir kwiya ɨmiirar mɨ atkɨkɨni mɨ whɨe mɨnɨm pɨ hɨrar mɨ haigii. Mɨ ɨiya Adi Komii siya siir digworaekwo whɨekak ɨmiir kɨgɨrkakana, siir iikamɨm sɨma wɨ tɨ mastetɨn siir hɨriinan nwowi mɨ wɨ komiiyar nasae owɨguskii. \s1 Yisɨn siir boɨniyɨo yai aeya \p \v 33 Jisɨs siya yaeya boɨniyɨo yai kwɨra ɨna swokɨ boɨnkiyɨn. Adi Komii siya digworaekwo whɨekakɨm sɨmiir kɨgɨrkakana ɨni yisnan iyopin bwaembwaekɨn howoknamɨn. Ɨiya wig ɨra saeya tɨ yis ɨiir haiiya, praua aka kaipridgiyam mɨ tɨ prauaɨn pa niyopin bwaembwaekɨi howopnami. Ɨriig. \s1 Jisɨs siya ta boɨniyɨo yaiya iikamɨm sɨmiir boɨnka \r (Mk 4:33-34) \p \v 34 Jisɨs siya tɨ yaiyɨm bɨiya siya boɨnɨm digworaekwo whɨekakɨm iikam ɨmiirɨn boɨniyɨo yai ara boɨnkɨn. Siya sɨmiirɨn yai whɨr wara bɨ boɨnkɨn. Nɨɨngaka. Siya sɨmiirɨn boɨniyɨo yai arar boɨnkɨn. \v 35 Siya sɨmiirɨn boɨniyɨo yaiyɨm hɨnɨɨna boɨnkɨn, siya profet inkamɨn siir yai aiir swokɨ boɨnurwokaigikɨn, bɨiya yokwoni siya wɨn boɨnkiya yaiya saiir. Ta yaiya saeya hɨnɨɨnga, \q1 kariir yaiya wɨ boɨniyɨo yai ɨmiirara kaonɨsboɨni. Adi Komii siya tɨ nu ɨiir nonkwokwo karamaeya nikɨ owa mɨ kara tɨ dimɨnɨm bɨiya haigipraprakaiyɨm mɨ tariinan namwoniyɨm wɨ sɨmiirarar boɨnɨnkɨigi. Ɨriig. \s1 Ko biyɨeya saiir boɨniyɨo yaiga \p \v 36 Jisɨs siya ha boɨn dɨgiyɨn mɨ siya iikamɨm sɨmiir haiburgigɨn mɨ siya omaka saiir yapnɨnopkainam. Mɨ kamɨm siir mɨi kɨgna mɨriiyɨm, sɨma ɨna yɨtɨm siirɨm mɨ ɨna boɨnɨm, kɨra ta boɨniyɨo yaiya ko biyɨe saiira numɨr whaka krɨmiir unkɨ boɨnmɨmauu. \v 37 Jisɨs siya ɨna yowarkɨi boɨnɨn sɨmiir yai aka, inkamɨn sasaeya mɨiyɨk nɨnkɨniyɨn numɨr, yɨo karargɨn, bɨiyan Yaowae Adɨn nɨnomor kouankɨ nɨtɨn. \v 38 Mɨ numɨra ya tɨ nu ɨeya mɨ sasaeya mɨiyɨkɨm yɨm iikamɨm Adi Komii siir yai aiir wakaeyoknaeiyɨm, ya sɨmiir nɨkri boɨnka. Mɨ ko biyɨeya ya iikamɨm Setan siir yai aiir wakaeyoknaeiyɨm ya sɨmiir nɨkrii boɨnka. \v 39 Sauan omomɨn siir inkamɨn ko biyɨe aiir nankaiyɨn yɨo Setan siya. Mɨ ɨiya sasae ɨmiir nɨngugu haiyana, ya ta ɨiya Adi Komii siya iikam ɨmiir hɨdana ya saiir boɨnka. Mɨ kamɨm numɨran sasae ɨmiir nɨngugu haiyɨm, yɨm Adi Komii siir paekwosɨm ɨma. \v 40 Mɨ ko biyɨeyɨm maeyau kwɨruwa sɨma haɨngiriyɨu haigɨnɨm mɨ ha namgɨnkiyɨm paeya mɨ mhoɨiya wɨ hɨriinanar tɨri. Iikamɨm dimɨn biyɨe biyɨekakɨm, sɨmiirɨn wɨ hɨriinan hɨdi. \v 41 Mɨ kara Yaowae Adɨn nɨnomor kouankɨ nɨtɨn, wɨ kariir paekwosɨmɨm sɨmiir nɨkropkii hɨnda tɨnda. Mɨ sɨma wɨ tɨ nuɨn siir dimɨnpai dimɨnpai whɨekakɨm iikamɨm sɨmiir naɨngwo tɨbmii aiir kiyopsɨmsɨbgiyɨm mɨ ɨriipɨ hɨriinan, sɨma wɨ iikamɨm dimɨn biyɨe tɨrɨm, sɨmiirɨn wɨ Adi Komii siir isidɨn sɨmiir hɨrankɨ nhɨnɨkrɨropki. \v 42 Mɨ sɨmiirɨn wɨ pae komiiya saiir hɨriir nɨtkaigaigi mɨ sɨma wɨ paenau hɨrar kaouubopboɨnkaeyami mɨ wɨ sɨmiir big ɨmiirar naegɨmgiyɨkaeyami. \v 43 Mɨ ta ɨi aiirɨn iikamɨm dimɨn whɨrkɨ kɨmbu karam nwowɨm wɨ bɨenan sɨmiir whwoyaei. Adi Komii siir ɨiya digworaekwo whɨekakɨm sɨmiir kɨgɨrkakana saiir. Inkamɨn wɨɨngakaɨrgɨn siya ta yai aiirɨn ha timɨ wakae. Ɨriig. \s1 Inkamɨn umɨr mɨiya nu haɨngikaiya saiirɨm hansranɨn saiir boɨniyɨo yaiga \p \v 44 Adi Komii siir digworaekwo whɨekakɨm sɨmiir kɨgɨrkakana, saeya ɨni ta umɨr mɨiya numɨra saiir haigiprakaiya inkam nhɨrkɨm bɨiyar, ɨni saiir hɨriinan ywowa. Mɨ mhoɨiya inkam nwɨrɨn ha swokɨ hansɨr haiyɨn mɨ ɨna swokɨ haigiprakaigigɨn ta maeyau aiirar mɨ siya ɨni maɨrgɨmaɨrga ywonamɨn. Mɨ siir digworaekwo whɨekakɨm ɨna hauugiyɨm inkam nhɨrmi sɨma saɨnam. Mɨ tɨ umɨrɨm siya haiyɨm wɨ ta maeyau aiir nwokɨ saɨnɨm. Ɨriig. \s1 Umɨr komii saɨni siyɨuɨn siir boɨniyɨo yaiga \p \v 45 Mɨ boɨniyɨo yai kwɨra ya hɨnɨɨnga, Adi Komii siya siir digworaekwo whɨekakɨm sɨmiir kɨgɨrkakana ya ɨni tɨ inkamɨn umɨr mɨiyɨk mɨiyɨk haiyam hansraniyɨn ɨni siir hɨriinan ywowɨn. \v 46 Mɨ siya umɨr mɨiyɨk kɨgiyɨm mɨ tɨ siir umɨr digworaekwo whɨekakɨm wɨ ɨkɨ inkam nhɨrɨm sɨmiir umɨr digworaekwo mɨiyɨk mɨiyɨkɨm sɨmaka nɨnowana haii. Ɨriig. \s1 Haɨmnani boɨniyɨo yaiga \p \v 47 Mɨ boɨniyɨo yai kwɨra ya hɨnɨɨnga. Adi Komii siya siir digworaekwo whɨekakɨm sɨmiir kɨgɨrkakana ya ɨni inkamɨn haɨmna whɨinau kwɨra sae hɨumii ɨkouwiyɨn, wraisupai wraisupai sɨmiiram, ɨni siir hɨriinan ywowɨn. \v 48 Mɨ ɨiya haɨmnan, wraisukɨ naokɨngugunɨnkɨniyɨm mɨ siirɨn pa kinaidami nupaiga hɨriir. Mɨ sɨma pa nɨdwowi mɨ anasu mɨiyɨk mɨiyɨkɨm pɨ two nhɨrmi kɨgmamak ɨsɨtnoudnankaigii. Mɨ biyɨe biyɨeyɨm yɨmbi paeya nɨsɨtnoudnankaigi. \v 49 Ɨiya Adi Komii siya iikam whɨekakɨm sɨmiir hɨdana, ya wɨ tɨ anasuwɨm sɨmiir hɨda wɨ hɨriinan nwowi. Mɨ ɨiya paekwosɨm ɨma nɨtana mɨ wɨ sɨma kɨgmamak haii, pɨkɨ hɨnɨɨn iikam ɨkɨm wadɨeyɨm mɨ pɨkɨ hɨnɨɨn iikam ɨkɨm biyɨeyɨm. \v 50 Mɨ sɨma sɨmiirɨn wɨ pae komiiya saiir hɨriir nɨtkaigaigi. Mɨ ta ɨiya, sɨma wɨ kaouu ou prasae kɨn tani. Mɨ sɨmiir big ɨmiirar ninɨn aekiyɨmkiyɨkaeyami. Ɨriig. \s1 Inkamɨn dimɨn mɨiyɨk mɨ dimɨn kab sowiir haii ɨkɨn \p \v 51 Mɨ Jisɨs siya sɨmiir srɨigi mɨ kɨma tɨ yai whɨekakɨm, sɨmiir yaimwowɨm sɨmiirɨn ɨna nɨnoknɨnkɨnɨm, aniya? Mɨ sɨma ɨna boɨnkiyɨn siirɨn, ɨhɨ. \v 52 Siya sɨmiirɨn hɨnɨɨna boɨnki mɨ kam siyɨu komii nɨnoknɨnkɨniyɨm yɨpɨkɨ kariir kɨgna mɨriiyan inkam nwowɨm sɨma Adi Komii siir digworaekwo whɨekakɨm sɨmiir kɨgɨrkakana, sɨma saiir bɨdiyar haiyɨm. Mɨ sɨma ɨni omakaɨn inkamɨn siir hɨriinan ywowɨn. Mɨ siya omaka siir digworaekwo haigiiya pɨ saiir napnɨnopkainami mɨ siya dimɨn mɨiyɨk mɨ dimɨn biyɨe, pa ninɨ hainakinaka mɨpa sɨoɨtkɨn hauunami iikamɨm sɨmiir whɨnkɨnsiisam. Mɨ tɨ hɨriinan siyɨuɨn, wɨ sɨma boɨnmɨmauuami Adi Komii siir yaiya bɨiya profet inkamɨm sɨma boɨna mɨ ta yaiwɨn kɨbiya saiir warar. Ɨriig. \s1 Om Nasaret hɨran iikam sɨma Jisɨs siirɨn digɨumii haimriiyɨugigɨn \r (Mk 6:1-6; Lk 4:16-30) \p \v 53 Jisɨs siya tɨ boɨniyɨo yaiyɨm sɨmiir boɨn swokiyɨm mɨ siya tɨ om ɨiirɨn ɨna haiburgigɨn mɨ ɨna yamɨn. \v 54 Mɨ siya siir omkɨ om ɨiirar swokɨ amɨn mɨ siya iikamɨm sɨmiir inɨ boɨnmɨmauuɨu, Adi Komii siir yai aiir omaka yaimɨn dimɨn nɨdwokai wakaeiya sɨmiira saiir. Mɨ sɨma wakae dɨgiyɨm, sɨma ɨni hinda yanaakiyɨm. Mɨ sɨma ɨna yomboɨn amboɨnɨm, ta nɨnoknɨnkɨna dimɨn kɨrɨe kɨrɨe iikamɨm sɨm haiswonɨmnɨskɨiiya siya papi haigɨn, ha? Siya krɨmiir hɨriinan inkamaɨrgɨn. \v 55 Mɨ tɨ yɨnisɨmɨn siya inkamɨn omaka mɨriiyɨn, siir yɨnisɨm tani, aniya? Mɨ tari siir apua Maria saeya rani, aniya? Mɨ tari Jems, Josep Saimon mɨ Judas, yɨm tari siir nomousɨsɨm tani, aniya? \v 56 Mɨ tari siir yokman whɨekak rani, tɨ krɨmakar nwowɨm, aniya? Mɨ tɨ digworaekwo whɨekakɨm siya papi haigɨn, ha? \v 57 Sɨma hɨriinan yai boɨnɨm mɨ sɨmiir mhɨi kwoɨnɨm ɨni hɨkaka ywokiyɨm. Dimusi rani, sɨma nɨnoknɨnkɨn tani, siya ta kɨrɨeya papiyanka haiga. Mɨ Jisɨs siya sɨmiir boɨnki, profet kamɨm sɨma inɨgakɨm ɨkɨ om whɨekak ɨmiirɨn mɨ siir omkɨ om hɨrɨn mɨ siir pɨugana saiir hɨran iikam ɨkɨm, siya sɨmaka inɨgak bɨ nwokɨn. \v 58 Mɨ siir om hɨrɨn siya dimɨn kɨrɨe whɨekak bɨ haiswonɨmnɨskɨigɨm iikam ɨmiirɨn. Nɨɨngaka. Dimusi rani, sɨma siiram ha bɨ naɨngwo tɨbmiigɨm, siya tɨ inkamɨn Adi Komii siya nɨkropkiyɨn. Nɨɨngaka. Ɨriig. \c 14 \s1 Jonɨn op baptais haigɨnɨuanɨn iikamɨm sɨmiir siya bɨdi yaowɨn \r (Mk 6:14-29; Lk 9:7-9) \p \v 1 Ta ɨiya Herot siya nu kɨgrɨraowan inkam komii nwokɨn Galili hɨr mɨ siya dimɨnɨm Jisɨs siya tɨrɨm sɨmiir wakaewɨn, \v 2 Mɨ siya siir mɨiyan kamɨm sɨmiir boɨn, kara ha naɨngwowi, tɨ Jon siyakɨ siyaɨrgɨn inkamɨn iikamɨm sɨmiir baptais haigɨnɨuɨn op, aniya? Bɨiya kara siir nɨmbinkɨn inkamkɨ nɨsomaowɨm. Siya ɨe hɨranka swokɨ ɨnsiin ɨdwokɨn mɨ tɨ hɨriinan kɨrɨe komiiya siir hɨr asi nwowi. \p \v 3 Mɨ bɨiya Herot siir kamɨm sɨma Jon siirɨn hɨriinansi nonkworɨnugɨn mɨ siirɨn wɨeyɨnsopni yɨnɨrkai mɨ maeyauwa hɨuyokiyokaiya mɨi biyɨe mɨriiya hɨr inɨ haigigik. Dimusi rani, Jon siya maɨrgɨmaɨrga bɨ nwokɨn, Herodias saeya Filip siirar wiga mɨ ɨni yaowae biyɨeyɨn Herot siya swokɨ haɨnɨkɨionkwonan. \v 4 Bɨiya Jonɨn op baptais haigɨnɨuwan inkamɨn, siya Herot siir boɨnainanaekɨn tɨ dimɨn siir, siya hɨnɨɨna boɨnkɨn, kɨra ta wig aiir haɨnɨkɨinonkwonan kɨra nonkwonani siyɨu komii ɨiir nɨkrɨpkɨn yɨo tɨ hɨriinan siyɨuɨn mɨiyɨk rani. \v 5 Herot siir kwoɨnɨn Jon siir nɨsomaowamar naɨngwokɨn mɨ siya ɨni Juda iikamɨm sɨmiirsi yɨdidɨn. Dimusi rani, sɨma ha naɨngwokɨm Jon siya profet inkamkɨnɨuwi. \p \v 6 Mhoɨiya ɨigwɨra iikam nhɨrɨm sɨma ɨna yɨtɨm, ɨiya Herot siirɨn siir yopiiga naokaina saiir naemɨrsɨm aiiram mɨ taka ɨiya Herodias saiir yɨnisɨm kopaka saeya ɨg sɨmiir bopwo hɨr inɨ swaeyɨu mɨ Herot siya maɨrgɨmaɨrga komiika saiirɨmɨn. \v 7 Mɨ siya saiirɨn hɨnɨɨna yɨmbinki, kara kɨriirɨn yaimwowar boɨni, dimɨnɨn kɨra kariirɨm srɨii mɨ kara kɨriirɨn wa hauuwi. \v 8 Mɨ saiir apua Herodias saeya saiir yɨn kopak aiirɨn hɨnɨɨna boɨnmɨmauugi Herot siirɨmɨn mɨ saeya ɨna boɨna, kɨra Jonɨn op baptais haigɨnɨuwiyɨn siir nɨi ɨiir kaigrɨpki mɨ siirɨn mobmɨr kwɨrni haigɨnki mɨ kɨra kariirɨm tɨriir whauugi mɨ kara wa nɨnoknɨnkɨnɨm siya bɨdi yaowɨn. \v 9 Mɨ saeya hɨriinan yai aiir boɨn dɨgiya mɨ inkam komii Herotɨn siir kwoɨnɨn ɨni hɨkaka ywokiyɨn. Dimusi rani, siya iikamɨm saɨkar nɨdwokai aeyɨm mɨ siya sɨmiir whwonkam ɨda nɨmbingɨn mɨ siya sɨmiirsi asi nɨdidgɨn. Mɨ siya siir kamɨm sɨmiir boɨnki, ha tɨ hauugi saiirar tɨ dimɨnɨn. \v 10 Mɨ Herot siya inkam nwɨrɨn maeyauwa hɨuyokiyokaiya mɨi biyɨe mɨriiya saiir hɨriir namam yɨkropki Jon siir nɨi ɨiir kaigrɨphainakiyɨm. \v 11 Mɨ sɨma Jon siir mwo kaigrɨphaii dɨgɨn mɨ sɨma siir mwoɨn mobmɨr kwɨra saiir haigɨnki mɨ sɨma ta yɨn kopaka saiir hauugi. Mɨ saeya saiir apu aiirɨm hainam. \v 12 Mɨ kamɨm Jon siir kɨgna mɨriiyɨm sɨma wakaewɨnɨm mɨ sɨma ɨna yamɨm siir pɨuɨs aiir inɨ hainaki mɨ sɨma saiirɨn ɨna haɨngikaiyɨm. Sɨma kikai dɨgigɨm mɨ sɨma Jisɨs siir inɨ boɨnmauuɨu. Ɨriig. \s1 Jisɨs siya hauu aeyɨm kamɨm nae 5,000 kɨm \r (Mk 6:30-44; Lk 9:10-17; Jo 6:1-14) \p \v 13 Ɨiya Jisɨs siya ta yai aiir wakaeyɨn mɨ siya tɨ om ɨiir haiburgik mɨ i ɨra saiir kwɨriinam mɨ maeyau iikam karamaeya mɨrmiiya hɨriir yam. Siya siya namkɨn. Iikamɨm sɨma hɨriinan wakaeyɨm mɨ sɨma om ɨiir haiburgik mɨ sɨma ɨni siir mhoɨiya yapnamɨm. \v 14 Mɨ Jisɨs siya ha namasukuɨn mɨ i aiirɨn ɨna haiburgigɨn mɨ siyar yapkɨgidam iikam isid komiiyɨn hɨrar nwowi. Mɨ siya sɨmiirsi yaɨngwoyɨmiyokɨn mɨ iikamɨm makakɨm ɨni siyar haiswonɨmnɨskɨiyɨm. \p \v 15 Mɨ naɨowaka kamɨm siir mɨi kɨgna mɨriiyɨm sɨma ɨna yɨtɨm siirɨm mɨ ɨna boɨnɨm, ta maeyauwa iikam karamaeka ɨiya ɨni namkirɨba. Mɨ haɨnɨɨngɨn nɨuwi kɨra tɨ iikamɨm sɨmiir dɨkropki mɨ sɨma tɨ omi sɨsɨmɨm kingiin nwowɨm sɨmiir damtɨb mɨ naemɨn tɨ saɨnaeyam tɨb. \v 16 Mɨ Jisɨs siya sɨmiirɨn hɨnɨɨna boɨnki, sɨma whɨsarii pɨ dimusi nami? Kɨma hauu ae sɨmiirɨn. \v 17 Mɨ sɨma siirɨn hɨnɨɨna boɨn, krɨmiir tɨrɨn nae homgakɨ nwo rani. Nɨɨngaka. Bretɨm ɨriiyar mɨ anasu whɨs ha nwowi. \v 18 Jisɨs siya ɨna boɨnkiyɨn, naeyɨm kariirɨm hainaki. \v 19 Mɨ iikamɨm sɨmiir boɨnki, kɨma ko aiir dɨdwoki mɨ siya tɨ bret ɨriiyarɨm mɨ anasu whɨswo sɨmiir hai mɨ nɨnomor koua hɨriir kaoki mɨ Adi Komii siir boɨn wadɨeki mɨ siya anasu bretɨm ɨna yɨmbɨmbɨr yɨnop hauugiyɨm kamɨm siir mɨi kɨgna mɨriiyɨm sɨmiir. Mɨ kamɨm siir mɨi kɨgna mɨriiyɨm sɨmiir hauugi mɨ sɨma iikam ɨmiir hauunam. \v 20 Mɨ sɨma ha naeyɨm mɨ sɨmiir mhɨiyɨm ɨni dɨgar ywokiyɨm mɨ kamɨm siir mɨi kɨgna mɨriiyɨm sɨma nae haɨmiihaɨmiiyɨm sɨma naepɨpɨru haigɨnɨm sɨmiir swokɨ haɨngiriyɨu haiginam mɨ nɨbɨm sɨma haigiyɨm nae haɨmiihaɨmii ɨmiir pariig ɨuur ɨs. \v 21 Kamɨm tɨ nae ɨmiir naeyɨm 5,000 kɨm, sɨma wigyɨn ɨmiir wara bɨ mwaɨngɨm. Ɨriig. \s1 Jisɨs siya whɨi kwɨra nunan opa saiir ɨdwowar napnaidamkɨn \r (Mk 6:45-52; Jo 6:15-21) \p \v 22 Mɨ Jisɨs siya nae sɨmiir hauuwae dɨgikɨn mɨ siya kamɨm siir mɨi kɨgna mɨriiyɨm sɨmiir boɨnki, kɨma i ɨra saiir kwɨriinam mɨ kariir bɨiya damkwokɨn whɨiya saiir mɨrmiiya hɨriir. Mɨ iikamɨm sɨmiirɨn siyar yɨkropki. \v 23 Mɨ siya iikamɨm sɨmiirɨn ha nɨkropkiyɨn mɨ mhɨuisɨm whɨr ɨiirɨn Adi Komii siirɨm siya siyar inɨ kwɨsboɨnɨu. Mɨ naɨowaka Jisɨs sasa ywokairɨb mhɨuisɨm ɨiirɨn. \v 24 Mɨ ta ɨi aiirɨn siir mɨi kɨgna mɨriiyɨm sɨma ɨni igak whɨi idopwoniya hɨrar yakirɨrɨr mairɨbɨm mɨ opuda ɨni irɨb hɨranka hugnaniya mɨ hɨnɨn komiiya ɨni i aiirar kaibombokɨigiya. \v 25 Pɨunok nugakɨn bɨe ha nɨiyok naidniyakwokɨn ɨiya pɨrkɨn kingiin nwoyakwoka Jisɨs siya ɨni nunan ta whɨiya ɨni saiir op ɨda yapamyakwokɨn mɨ kamɨm siir mɨi kɨgna mɨriiyɨm sɨmiir hɨriir yapnɨmbɨiyam. \v 26 Sɨma kɨgwɨn siya opa saiir ɨdwowar napni mɨ sɨma nɨdid pranae bɨ kɨnkɨm. Sɨma boɨn, warɨ napniyɨn wraigɨn mɨ ha nɨdidɨm mɨ ɨna yɨnkau ankauɨm. \v 27 Mɨ Jisɨs siya bɨ kɨmɨmɨnkikɨn ɨni sɨmiirar boɨnkiyɨn, kɨma kɨrɨe dwo! Karargɨn, kɨma kɨpi nɨdid! \v 28 Pita siya siir yai aka hɨnɨɨna yowarkɨi boɨn, Bɨiyan Inkam Komii kɨrargɨn nɨuwi mɨ kɨra kariir boɨnki mɨ kara pɨ opa saiir ɨdwowa napnani kɨriirɨm. \v 29 Jisɨs siya ɨna yowarkɨi boɨnki, kɨra ha wɨt! Mɨ Pita siya iya saiir haiburgik mɨ ɨni nunan opa saiir ɨdar kwaewɨskɨn apamɨn Jisɨs siirɨm. \v 30 Siya opuda saiir kɨnaɨnkɨuwɨnɨn siya ɨna yɨdidwɨnɨn mɨ siya op aowa hɨriirɨn ɨna yokwokwomairaraonainamɨn. Mɨ siya hɨnɨɨna kauwoki, Bɨiyan Inkam Komii kɨra kariir kibokiinawid! \v 31 Jisɨs siir ɨɨna bɨ kɨmɨmɨnkika ɨni Pita siirar yanka nonkwo sasaugiya mɨ siya siir boɨn, kɨriir naɨngwo tɨbmiiya kabi rani, kɨriir kwoɨnɨn dimusi naɨngwo yɨsyɨskɨn. \v 32 Mɨ sowa iya saiir inɨ kwɨrii mɨ opuda ɨna hugwokmaigiya. \v 33 Mɨ kamɨm siir mɨi kɨgna mɨriiyɨm i hɨr nwowɨm sɨma tɨ dimɨn ɨiir kɨgiyɨm, sɨma ɨni Jisɨs siir inɨg ɨiir hainanɨm mɨ sɨma hɨnɨɨna boɨn, kɨbɨe idwai kɨra Adi Komii siir yɨnisɨmkɨn. Ɨriig. \s1 Jisɨs siya nu Genesaret hɨran iikamɨm makɨ niiyɨm sɨmiir haiswonɨmnɨskɨigɨn \r (Mk 6:53-56) \p \v 34 Mɨ sɨma whɨi aiir niyɨkrɨonaidamɨm mɨ sɨma maeyau kwɨra nu Genesaret hɨrana saiir yamamasu kuɨu. \v 35 Iikamɨm ta maeyau aiiranɨm sɨma ɨna yɨnoknɨnkɨnɨm, Jisɨs siya tɨo. Mɨ sɨma yaiya ɨna hauu nɨnkɨkɨnkiya om whɨekakɨm kingiin nwowɨm sɨmiiram mɨ sɨma ɨna hainaniyɨm iikam whɨekakɨm makakɨm Jisɨs siiram. \v 36 Mɨ sɨma siir srɨinanae, ɨni mɨ owɨn iikamɨm makakɨm sɨma kɨriir pɨu aiir nonkwokiyɨn mɨ nɨɨngakɨ mɨ ɨuwi mɨ yɨuɨs mwɨs ɨiirarar timɨ onkwoki ɨɨnara, aniya? Mɨ iikamɨm siir yɨuɨs pɨu owiir nonkwowɨm sɨma ɨni wadɨeyar swokɨ okiyɨm. Ɨriig. \c 15 \s1 Adi Komii siir yaiya ɨni yɨdiwi wanwiyae sɨmiir yai ɨmiir haiburɨm \r (Mk 7:1-13) \p \v 1 Mɨ Farisi kam nhɨrɨm mɨ kam nhɨrɨm siyɨu komii nɨnoknɨnkɨniyɨm, sɨma om komii Jerusalem hɨr haiburgigɨm mɨ sɨma ɨni Jisɨs saɨka yamwoniyɨm mɨ sɨma siirɨn hɨnɨɨna srɨigi. \v 2 Kamɨm kɨriir kɨgna mɨriiyɨm sɨma yɨdiwi wanwiyaemi siyɨuɨm sɨmiir bɨri napkɨm. Moses siya boɨna mɨ ɨɨna mɨn sɨmiirɨm bɨiyɨn hɨisok rani, ɨiya sɨma naeiyɨm krɨmiir yɨdiwi wanwiyaemi siyɨuɨn kɨrɨeyɨn siir hɨriinan. \v 3 Jisɨs siya sɨmiir yai aka ɨna yowarkɨi boɨnɨn, kɨma tɨ yɨdiwi wanwiyaeyɨm sɨmiir siyɨuɨm sɨmiir, dimusi napkrɨpkaii. Mɨ Adi Komii krɨmiir Wanɨn siir siyɨu ɨiir dimusi nikwo waisigɨm, ha? \v 4 Bɨiya Adi Komii siya hɨnɨɨna boɨnkɨn. Kɨra, kɨriir yopii adwo sowiirwai yai aiirar sɨbgu wakaeyokna mɨ kɨra sowiirɨn siyɨu mɨiyɨk ɨiirar dɨisiimauu. Mɨ dimɨn whɨrɨn siya sɨmiir boɨnɨn, nwɨrkɨ siya sowiirwai nɨkbumbu boɨni mɨ sɨma wɨ siir nɨsomaowi. \v 5 Mɨ kɨma ta yai aiir bɨ wakaeyoknakɨm, kɨma hɨnɨɨna boɨnkɨm. Inkam nwɨrɨn siya umɨr digworaekwo kakɨnɨuwi yopii ad owiir whɨnkɨnsiisɨm. Mɨ kɨra yopii ad owiirɨn hɨnɨɨna kɨpi boɨn, tɨ umɨrɨm Adi Komiini umɨrkɨm. Mɨ kara bɨdi yɨmbinɨn tɨ umɨrɨm Adi Komii siirgɨn mɨ kara pɨ kowiirwai hauu rani. Nɨɨngaka, nɨɨngakɨɨnga. \v 6 Mɨ tɨkɨ hɨriinan siyɨuɨn siir tɨri mɨ ɨni mɨ owɨn kɨma sowiirwai mɨ kɨgrɨrao karamae mɨ owi mɨ kɨma Adi Komii siir siyɨu ɨiir bɨdi haigɨn ikworɨnugigɨm mɨ kɨmiir wanmi siyɨu ɨiiramar yɨkpɨtkɨi namɨm. \v 7 Kɨma tɨ iikamɨm nɨksɨsaeyan iikamkɨm. Ta yaiya Adi Komii siya boɨna bɨiya profet Aisaia siya kɨmiiram nɨmbina ɨni kaimwowa ywowa mɨ siya kɨmiirɨn hɨnɨɨna boɨnkikɨn. \q1 \v 8 Tɨ iikamɨm sɨma kariir inɨg ɨiir hainaniyɨm sɨma yai ara nhɨnkɨni, sɨmiir mhɨi kwoɨnɨm kanaka namasu rani. \v 9 Sɨma kariir inɨgɨn whɨsariiyar prɨihainani tɨ dimɨnɨm sɨma boɨnmɨmauuɨm iikamɨm sɨmiir, ya kariir yai rani, sɨmiirar yaiga. Ɨriig. \s1 Inkamɨn kwoɨn biyɨe nwowiyɨn yɨpi mɨiyɨk nwo rani, \r (Mk 7:14-23) \p \v 10 Mɨ Jisɨs siya sɨmiir boɨnmɨmauu dɨgiyɨn mɨ siya iikamɨm sɨmiir yɨkɨuna, sɨma siirɨm namɨm. Mɨ siya sɨmiirɨn hɨnɨɨna boɨn, kɨma sɨbgu wakae nonkworɨnugi, tɨ dimɨnɨm sɨmiirɨn. \v 11 Dimɨnɨn inkam ɨeya nonkwo haiiyɨn mɨ ha naeiyɨn, yɨo iikamɨm ɨokɨ siya bɨ hɨo haigɨnɨuwigɨn. Nɨɨngaka. Mɨ kwoɨn biyɨe yɨo nɨkrani ɨo pɨ siya hɨowi mɨ inkamɨn pɨ siya kiyainami siyɨu biyɨe tɨramɨn. \p \v 12 Mɨ siya tɨ dimɨn ɨmiir boɨn dɨgiyɨm. Mɨ siya kamɨm siir kɨgna mɨriiyɨm sɨma ha nɨtɨm mɨ ɨna yaboɨniyɨm kɨra ɨna nɨnoknɨnkɨnɨn tɨ Farisi kamɨm sɨma tɨ dimɨnɨm kɨra boɨnɨm sɨmiirar wakaekiyɨm. Mɨ sɨma kɨnaka ɨo komiiga? \v 13 Mɨ Jisɨs siya ɨna yowarkɨi boɨnɨn. Adi Komiiyɨn nɨnomor kou nwowɨn, siya numɨrkakɨn. Digworaekwo whɨekakɨm siya nɨnkɨkɨn karamae nwowɨm mɨ siirɨn wɨ mɨigakar kiyop haigi. Mɨ wa nɨtkaigi. \v 14 Kɨma Farisi inkamɨm sɨmiirsi kɨpi naɨngwoyɨmiyok, sɨma ɨni nhwokwɨsae inkamnan ywowɨm. Nhwokwɨsae inkam nwɨrɨn siirɨn siyɨu bɨ nɨisiimauuwikɨn. Mɨ siya nhwokwɨsae inkam nwɨrɨn siir nɨisiimauuwi mɨ sowa wɨ ɨeno ɨiirar napnatkaigai namswowi. \v 15 Pita siya Jisɨs siirɨn hɨnɨɨna boɨnki, ta boɨniyɨo yaiya kɨra saiir yaimwo aiirar boɨnɨski mɨ krɨma saiir nwokɨ ɨnoknɨnkɨnɨm. \v 16 Jisɨs siya sɨmiir boɨn kɨma ɨni inkam whaowaeyar nikɨ owɨm ɨkɨ iikam nhɨrɨm sɨmiir hɨriinan, aniya? \v 17 Kɨma nɨnoknɨnkɨn tani, tɨ hɨnɨɨn dimɨnɨn yaiya naekiyɨm pɨ mhɨi kwoɨna nam tani, pɨ dini siyɨuɨn pɨ siir namki. Mɨ mhoɨiya pɨ waisi hɨr ninɨ ɨugik rani, aniya? \v 18 Mɨ dimɨnɨm inkamni mhɨi kwoɨnau nwokaiiyɨm, mhoɨiya wɨ yai saeyar boɨnɨnkɨigi mɨ tɨ dimɨnɨn inkam ɨiirɨn wɨ siyar nwowaigɨnɨuwi dimɨn biyɨekak. \v 19 Mɨ digworaekwowɨm kwoɨnau nwokaiiyɨm yɨm hɨnɨɨngɨm. Kwoɨn biyɨe nwowi ɨkɨn mɨ inkam nwɨrni nɨsomaoni siyɨu ɨkɨn. Mɨ inkam nwɨrni wig haɨnɨkɨi nonkwonani siyɨu ɨkɨn. Mɨ hɨi inkam nwɨraka nanaeni siyɨu ɨkɨn. Mɨ hɨi tauaeni siyɨu ɨkɨn mɨ nɨksɨsaeni ɨkɨn mɨ nɨkbumbuni siyɨu ɨkɨn. \v 20 Tɨ digworaekwo biyɨe biyɨe hɨnɨɨnɨm inkamɨn biyɨe sɨma nwowi. Mɨ siyɨuɨn inkamɨn ɨɨna hɨisok ae karamae nwowiyɨn, tɨ hɨnɨɨn dimɨnɨn yɨo inkamɨn ɨo siya bɨ hɨowikɨn. Adi Komii siir whwonkam ɨdaɨn. Nɨɨngaka. Ɨriig. \s1 Nu Kenan hɨran wiga Jisɨs siirɨm naɨngwo tɨbmii kɨɨnga \r (Mk 7:24-30) \p \v 21 Mɨ Jisɨs siya tɨ omɨn siir haiburgik mɨ om Taia mɨ om Saidon sowiir hɨriir yam. \v 22 Mɨ wig ɨra Juda wig rani, nu Kenan hɨrana saeya ta maeyau aiir nwowika mɨ saeya ha nɨta mɨ siirɨm inɨ kauwokni. Kɨra Devid siir isidan inkamkɨn, inkamɨn Adi Komii siya nɨkropkiyɨn kɨra kariirsi daɨngwoyɨmiyok. Uridyɨu biyɨeyɨn siya tɨrbumbugɨn kariir yɨnisɨm yɨnugiyɨna. \v 23 Mɨ Jisɨs siya saiirɨn yaimɨrsɨm kwɨr bɨ swokɨ owarkɨi boɨnmɨmɨnkɨn. Mɨ kamɨm siir kɨgna mɨriiyɨm sɨma siirɨm nɨtɨm mɨ ɨna boɨnɨm, ta wiga saeya krɨmiir mhoɨiya nɨtka mɨ yai saeya sisinanaei. Mɨ kɨra saiir whɨndirɨraerarki mɨ saiir dɨkropki. \v 24 Jisɨs siya sɨmiir yai aka hɨnɨɨna yowarkɨi boɨn. Nɨɨngaka. Adi Komii siya nɨkropkikɨn kariirɨn Isrel sɨmiir iikamɨm sɨmiiraramar sibsibnan kɨgugu ɨuguskiyɨm sɨmiiram. \v 25 Mɨ ta wiga ha nɨta mɨ ɨna inɨ waisii hɨuniya siir ɨgmiiga kingiin mɨ saeya ɨna boɨna. Bɨiyan Inkam Komii kɨra kariir whɨndirɨraerarki! \v 26 Mɨ Jisɨs siya ɨna yaɨngwowɨn krɨma Juda iikamɨm Juda iikam tani sɨmiirɨn wranan naɨngwokɨm mɨ Jisɨs siya boɨniyɨo yai kwɨra saiirɨn hɨnɨɨna boɨnkɨn, yɨo siyɨu mɨiyɨk rani krɨma yɨnmi naeyɨm sɨmiir kɨpi hai mɨ wrami kɨpi nɨtkɨnɨu aeki. \v 27 Mɨ ta wiga saeya ɨna boɨna Bɨiyan Inkam Komii wara yaiya kɨra boɨna kaimwoka. Krɨma wra biyɨe nankɨm. Wra sɨma naemɨrsɨsɨmɨm yɨn ɨma naekrɨmkrɨnkiiyɨm pɨ sɨmiirar mɨ ɨumɨmɨn aei. \v 28 Mɨ Jisɨs siya saiir yai aka ɨna yowarkɨi boɨnɨn, wigra, kɨriir naɨngwo tɨbmiiya ɨni komii ywowa! Dimɨnɨn kɨra naɨngwowɨn siya wɨ kɨriirar nɨmbiyami! Mɨ ta ɨi aiirarɨn bɨ kɨmɨmɨnkɨn saiir yɨnisɨm yɨnugiyɨna ɨni wadɨeyar ywokiya. Ɨriig. \s1 Jisɨs siya iikamɨm makakɨm sɨmiir haiswonɨmnɨskɨigɨn \p \v 29 Mɨ Jisɨs siya om Taia mɨ om Saidon sowiir haiburgik mɨ whɨikbid Galili saiir hɨriir yapam mɨ siya mhɨuisɨmɨn siir hɨriir iiyam mɨ hɨr inɨ ɨdwowɨu. \v 30 Mɨ iikam whɨekakɨm ɨni saɨka yamwoniyɨm mɨ sɨma ɨga ɨɨn biyɨe biyɨekakɨm mɨ nhwokwɨsae mɨ kɨu mɨnɨm nɨnsɨmsɨrɨuɨm mɨ waeyai mɨkrɨm ɨkɨm mɨ makak iikam nhɨrɨm sɨma Jisɨs siir ɨgmiiga inɨ kikɨnɨuni. Mɨ siya sɨmiir haiswonɨmnɨskɨi haigɨnɨugig. \v 31 Iikamɨm sɨma hɨriinan kɨgɨm mɨ sɨma ɨna yanaakiyɨm. Dimusi rani, sɨma kɨgi waeyai mɨkrɨmɨm sɨma yai ɨna swokɨ boɨnaikiyɨm mɨ kɨu nɨnsɨmsɨrɨuwɨm ɨni wadɨeya ywokiyɨm. Mɨ ɨga ɨɨn biyɨe biyɨeyɨm ɨna sɨbgu aprɨrɨrkiyɨm mɨ nhwokwɨsaeyɨm sɨmiir nhwowɨm ɨna kaokiyɨm. Sɨma Isrel sɨmiir Adi Komiiyɨn siir inɨg ɨiir asi hainankɨm. Ɨriig. \s1 Jisɨs siya hauu aeyɨm iikamɨm 4,000 kɨm \r (Mk 8:1-10) \p \v 32 Mɨ Jisɨs siya sɨmiir haiswonɨski dɨgiyɨn mɨ siya kamɨm siir kɨgna mɨriiyɨm sɨmiir yɨkɨuna. Mɨ siya sɨmiir boɨnki, kara tɨ iikamɨm sɨmiirsi naɨngwoyɨmiyoki ɨiyɨm kwoɨm sɨma kanaka nwokaigiyɨm. Mɨ sɨma nae bɨ naemɨmɨnkɨm kara pɨ boriisopi sɨmiirɨn mhɨirɨma nɨkropkiyɨm mɨ sɨma pɨ siyɨu hɨr naokaowi mhɨigɨ. \v 33 Mɨ kamɨm siir kɨgna mɨriiyɨm ɨna yowarkɨi boɨnkiyɨm siir yai aka, ta maeyaua iikam karamaeka mɨ krɨma naeyɨm pɨ papiyankɨ mɨ ɨnkɨguna haii, ha? Tɨ iikamɨm sɨmiir hauu aeyamɨn. \v 34 Jisɨs siya sɨmiir srɨigi, kɨma bretɨm pariiga nwokaii? Mɨ yɨm ɨna boɨnkiyɨm, krɨma bretɨm ɨriiyar mɨ antousɨsɨm ɨkɨm ɨna mɨ okaiyɨm. \v 35 Mɨ Jisɨs siya iikamɨm sɨmiir boɨnki, kɨma nu ɨiir grɨnkɨn ɨdwoki. \v 36 Mɨ siya tɨ bret ɨriiyar nhɨswo sɨmiir haiyɨn mɨ tɨ anasuɨm sɨmiir warar yɨnkɨn hai mɨ Adi Komii siir boɨn wadɨeki mɨ ɨna yɨmbɨmbɨr yɨnoop prɨigɨkiyɨm. Mɨ siir kɨgna mɨriiyɨm kamɨm sɨmiir hauugi mɨ yɨm ɨna yapnɨnkwokwo hauunamɨm iikam ɨmiir. \v 37 Mɨ sɨma ha nae dɨgiyɨm. Mɨ tɨ nae haɨmii haɨmiiyɨm sɨma naepɨpɨru haigɨnaowidɨm. Mɨ kamɨm siir kɨgna mɨriiyɨm nɨbɨm sɨmiir swokɨ tau haigiyɨm ɨriiyar ɨs. \v 38 Tɨ kamɨm tɨ nae ɨmiir naeyɨm sɨma 4,000 kɨm. Mɨ sɨma wig yɨn ɨmiirɨn wara bɨ nɨnkɨn mwaɨngɨm. \p \v 39 Sɨma nae dɨgiyɨm mɨ Jisɨs siya iikam ɨmiir nɨkropkiyɨn mɨ siya ɨna kwɨriiyɨn i kopsɨm ɨra saiir kamɨm siir kɨgna mɨriiyɨm sɨma warar mɨ ɨna yamɨm whɨigbid yarmiya hɨriir, nu Magadan hɨran maeyau aiiram. Ɨriig. \c 16 \s1 Farisi nhɨrɨm Adi Komii siir kɨrɨe komii komiiyɨm sɨmiir kɨgam srɨigɨm \r (Mk 8:11-13; Lk 12:54-56) \p \v 1 Mɨ Farisi mɨ Sadyusi kamɨm sɨma Jisɨs siir kɨnankɨuwam nɨtkɨm. Mɨ sɨma siiram srɨigi. Kɨra nɨnomor kouan kɨrɨe komii komii nhɨrɨm Adi Komii siirɨm krɨmiir wɨisiimauu krɨma nwokɨ kɨgɨm. \v 2 Jisɨs siya sɨmiir yai aka yowarkɨi boɨn. Naɨowaka kɨma pɨ hɨnɨɨna boɨn tɨbi, nɨnomora ɨni pariidnan maskwonaiinamtɨba waka ɨi mɨiyɨk sapi nɨkɨii. \v 3 Mɨ nugakɨn kɨma pɨ hɨnɨɨna boɨnyakwoki. Bɨeyɨn ɨiyaka bɨ maskwonaidniyakwokɨn mɨ ɨiya pa swokɨ ɨmɨɨmgi, panao ɨi mɨiyɨk nwo rani, pɨ naokak nwowi. Ɨhɨ, kɨma kɨgnɨnoknɨnkɨnikɨm nɨnomor saiirɨn. Mɨ kɨma tɨ hɨriinan ɨiyɨm ɨna nɨnoknɨnkɨnɨm mɨ kɨma Adi Komii siir dimɨnɨm tɨ tariinan nɨmbiyamɨm sɨmiir kɨgnɨnoknɨnkɨn tani, aniya? \v 4 Kɨma iikam bibiyɨeyɨm ta ɨi aiir nwowɨm Adi Komii siiram nam karam nwowɨm kɨma kariiram kɨrɨe komii dirɨraeraram srɨigɨm mɨ kɨma Adi Komii siiramɨn mhoɨiya bɨ namkɨm. Nɨɨngaka. Kara kɨmiirɨn wɨ dimɨn kɨrɨe nɨisiimauu rani. Nɨɨngaka. Kara kɨmiirɨn wɨ dimɨn kɨrɨe komii whɨruwan ɨiya Jona siya nwowa pɨ siirarar nɨisiimauuwi bɨiya Jonah siya anasu komiiya saiir mhɨinau nwokaiyɨn ɨiyɨm kwoɨm mɨ siya ɨni omwaiyar swokɨ waiyaɨn. Mɨ kɨma wɨ Jonah siir kɨrɨe komiiya saiirara kɨgi. Mɨ siya tɨ yaiyɨm sɨmiir boɨn dɨgiyɨn mɨ Jisɨs siya sɨmiir haiburgik mɨ siya ɨna yamɨn. Ɨriig. \s1 Boɨniyɨo yaiya Farisi Sadyusi sɨmiir yisɨn siir boɨnkɨn \r (Mk 8:14-21) \p \v 5 Kamɨm siir kɨgna mɨriiyɨm sɨma whɨiya saiir nɨnɨdnamkɨm i kopsɨm ɨra saiir mɨ bret nhɨrɨm ɨni sɨma yaɨngwo owougikɨm sɨmiir wara bɨ hainamkɨm. \v 6 Mɨ Jisɨs siya sɨmiir boɨnki kɨma sɨbgu mɨntarao mɨ aru dwo Farisi Sadyusi sɨmiir yisɨn siirsi. \v 7 Sɨma, sɨmasɨma yɨmboɨn amboɨn. Siya hɨnɨɨna boɨnkɨn siya ta yaiya krɨmiir boɨna dimusi rani, krɨma bret bɨri hainanikɨm. \v 8 Jisɨs siya sɨmiir yaiya bɨdiya yɨnoknɨnkɨnɨnkiyɨn mɨ siya sɨmiirɨn hɨnɨɨna srɨi. Kɨma tɨ kamɨm kɨmiir naɨngwo tɨbmiiya tari kabi rani. Kɨma hɨnɨɨna dimusi boɨnkɨm. Krɨma bret karamaeka, ha? Kariir kɨrɨeya kɨmiir whɨnkɨnsiisɨm wɨ dɨg nwo rani, aniya? \v 9 Kɨma ɨni nɨnoknɨnkɨn karamaeyar nikɨ owɨm, aniya? Mɨ kɨma bɨ naɨngwokɨm ɨiya kara nɨmbɨmbɨr hauuwɨm bret ɨriiyarɨm 5,000 iikamɨm sɨma naeyɨm mɨ kɨma ɨni yaɨngwo owouwɨm, aniya? Mɨ kɨma nae haɨmiihaɨmiiyɨm nɨbɨm pariiga haigi, ha? \v 10 Mɨ kɨma tɨ bret ɨriiyar nhɨswo 4,000 kamɨm kara hauu aeiyɨm sɨmiir bɨ naɨngwokɨm mɨ kɨma ɨni yaɨngwo owouwɨm, aniya? Mɨ kɨma nae haɨmiihaɨmiiyɨm nɨbɨm pariiga haigi, ha? \v 11 Mɨ kɨma nɨnoknɨnkɨn karamae dimusi nwowi, ha? Kara kɨmiirɨn bret bɨ boɨnkɨn nɨɨngaka. Kara hɨnɨɨna boɨnkikɨn, kɨma Farisi mɨ Sadyusi sɨmiir yisɨn siirsi mɨntɨrao. \v 12 Mɨ kamɨm siir mɨi kɨgna mɨriiyɨm sɨma ɨna yɨnoknɨnkɨnkiyɨm, siya sɨmiirɨn yisɨn bret aka haiigiyɨn siirsi mɨntɨraosi bɨ boɨnkɨn. Nɨɨngaka. Siya Farisi, Sadyusi sɨmiir yai biyɨeyɨn yisnanɨm sɨmiirsi mɨntɨraosi boɨnkɨn. Sɨma sɨmiir yai kɨpi wakaeyokna. Ɨriig. \s1 Pita siya boɨnmɨmauugɨn Jisɨs siya Kraiskɨn siya krɨmiir nanmaiwarkainam nɨtkɨn \r (Mk 8:27-30; Lk 9:18-21) \p \v 13 Mɨ ɨiya Jisɨs siya om komiiyɨn Sisaria Filipai nɨkɨuwiyɨn siir kingiin hɨriir nɨmbiyamɨn mɨ ta ɨiya siya kamɨm siir mɨi kɨgna mɨriiyɨm sɨmiir srɨi ɨkɨ iikam sɨma panɨɨna boɨni, kara Yaowae Adɨn nɨnomor kouankɨn nɨtɨn siya yɨpɨkɨn, ha? \v 14 Mɨ sɨma hɨnɨɨna yowarkɨi boɨn. Nhɨrɨm ha boɨni, kɨra tɨ Jon op baptais haigɨnɨuan inkamɨn siya mɨ nhɨrɨm ha boɨni. Ilaijakɨn mɨ nhɨrɨm ha boɨni. Jeremaiakɨn mɨ yaeya profet inkam nhɨrɨm bɨiya naonamɨm sɨma. \v 15 Mɨ Jisɨs siya sɨmiir boɨnki. Mɨ wɨm kɨmarɨn kariirɨn panɨɨna dapikɨm, ha? Kara yɨpɨkɨn, ha? \v 16 Mɨ Saimon Pita siya ɨna yowarkɨi boɨnɨn. Kɨra tɨ inkamɨn Krais Adi Komii siya nɨkropkiyɨn siya. Mɨ siya Adi Komiiyɨn kwoɨnbudɨn omwai waiyayokiyokɨiyɨn ɨinokɨinok mɨ siir yɨnisɨmkɨn. \v 17 Mɨ Jisɨs siya yowarkɨi boɨn, saimon Joni yɨnisɨm, Adi Komii siya kɨriiramar maɨrgɨmaɨrgaei. Kɨriirɨn ta yaimwowa nuan inkam nwɨrkɨn bɨ nɨisiimauugɨn. Nɨɨngaka. Kariir Adi Komiiyɨn nɨnomor kou nwowɨn kɨriirɨn siyar nɨisiimauugɨn. \v 18 Kara kɨriir boɨnki, kɨra Pitakɨn mɨ tɨ kɨriir inɨgɨn siir inɨgmwokɨmwoɨn siiyakɨn. Mɨ kariir iikamɨm naɨngwo tɨbmiiyɨm wɨ tɨ siiya siir ɨdwo nwowi. Setan siir kɨrɨeya wɨ tɨ iikamɨm naɨngwo tɨbmiiyɨm sɨmiir nikwowaisii rani. Mɨ wɨ nao rani. Nɨɨngaka. \v 19 Mhoɨiya kara tɨdiyɨnɨn wɨ kɨriir hauuwi Adi Komii siir maeyauwa digworaekwo whɨekakɨm sɨmiir kɨgɨrkakana saiir haiwaowam. Dimɨnɨn kɨra nu tɨr kɨgnɨnkɨnkikɨn mɨ Adi Komii siya nɨnomor kou hɨrɨn wɨ hɨriinanar mɨ kɨgnɨnkɨnki siirɨn. Dimɨnɨn kɨra naɨngwowɨn nu tɨr kɨgnɨnkɨn owɨm mɨ Adi Komii siya nɨnomor kou hɨrɨn wɨ hɨriinanar mɨ kɨgnɨnkɨn owi siirɨn. \v 20 Mɨ siya kamɨm siir mɨi kɨgna mɨriiyɨm yai kɨrɨe sɨmiir boɨnɨkɨduki, kɨma tɨ inkamɨn Krais Adi Komii siya nɨkropkiyɨn kariirɨn iikamɨm sɨmiir nanmaiwarkainam nɨtɨn, kariirɨn inkam nwɨrni kɨpi boɨnmauu. Ɨriig. \s1 Jisɨs siya boɨn kara naowi wa swokɨ ɨnsiin ɨdwowi \r (Mk 8:31–9:1; Lk 9:22-27) \p \v 21 Mɨ Jisɨs siya ha boɨnmɨmauu bwakainamɨn kamɨm siir mɨi kɨgna mɨriiyɨm sɨmiir. Mɨ ɨi kara om Jerusalem hɨriir nami mɨ kara wɨ hɨk kɨmpɨpɨsu kasa hai rani. Mɨ inkam komiiyɨm Adi Komii siir mɨi kɨgrɨraowi ɨkɨm mɨ prismi bɨiyan inkam ɨkɨm mɨ kamɨm siyɨu komii ɨiir nɨnoknɨnkɨni ɨkɨm. Mɨ wɨ hɨk kɨmpɨpɨsu kariir hauuwi mɨ kariirɨn wɨ sɨma nɨsomaoki. Mɨ ɨi kwoɨmaka kara wa swokɨ ɨnsiin ɨdwowi ɨe hɨrankɨn. \v 22 Mɨ Pita siya siir yɨkɨunam mɨ siirɨn ɨgao yai yanɨ boɨnɨu. Bɨiyan Inkam Komii kɨbɨe idwai tɨ dimɨnɨn wɨ kɨriir kɨpi swokɨ ɨmbini mɨmɨn. Adi Komii siya wɨ hɨnɨɨna boɨni. Nɨɨngaka. \v 23 Mɨ Jisɨs siya ha haiyɨug kaokiyɨn mɨ Pita siir boɨnki, Setan kɨra tɨ amki! Kɨra kariir mɨi aiir kɨpi kiyopsɨbgi. Kɨra Adi Komii siir kwoɨnɨn siir bɨri nɨnoknɨnkɨnkɨn. Nɨɨngaka. Kɨra inkami kwoɨnɨn siirara nɨnoknɨnkɨni. \p \v 24 Mɨ siya tɨ dimɨnɨm sɨmiir boɨn dɨgiyɨm. Mɨ Jisɨs siya kamɨm siir kɨgna mɨriiyɨm sɨmiir boɨnki. Mɨ inkamɨn kariir siyɨu ɨmiir napam nɨti mɨ siya siir kwoɨn ɨiir hɨdnani mɨ ha haiburgigi mɨ kariir mhoɨiya wɨt inkamɨn kariir mɨi ɨmiir mɨrii. Mɨ siya hɨk mɨ naosi kɨpi nɨdid. Kara naowi paeyɨn hɨiniya nɨrɨonɨnkɨnɨn siir hɨriinan. \v 25 Inkamɨn kariir siyɨu ɨiir nap karamae nwowiyɨn siya siir kwoɨnaɨrgar prɨinaɨngwo dirɨraeraramar naɨngwowi. Mɨ siya naosi nɨdidiyɨn mɨ mhoɨiya siir kwoɨnbudɨn omwai waiyayokiyokɨiyɨn wɨ hindara kɨgugu ɨuguski wɨ omwai Adi Komii saɨka waiyayokiyokɨi rani, ɨinokɨinokɨn mɨ yɨpɨkɨ inkamkɨn saama naɨngwo karamae nwowiyɨn, inkamɨn siya kariir mhoɨiya nɨti mɨ yɨo siya naosi bɨ nɨdidkɨn mɨ mhoɨiya tɨ inkamɨn siir kwoɨnbudɨn wɨ Adi Komii saɨka nwoyokyokɨi kaeyami ɨinokɨinokɨn. \v 26 Mɨ inkam nwɨrɨn digworaekwo whɨekakakɨ nɨuwi tɨ nu ɨiirɨn mɨ siya Adi Komii siir mhoɨiya nam karamae nwowi mɨ siir kwoɨnbudɨn wɨ hindara kɨgugu ɨuguski mɨ tɨ siir dimɨn taemɨn whɨekakɨm nu tɨranɨm wɨ siirar whɨnkɨnsiisi, aniya? Nɨɨngaka. Mɨ siya wɨ dimu dimɨn haii kwoɨnbud ɨiir whɨnkɨnsiisamɨn ɨinokɨinokɨn Adi Komii saɨka nwowamɨn, ha? Nɨɨngaka. Siya siyɨu karamaeka. \v 27 Mhoɨiya kara Yaowae Adɨn nɨnomor kouanɨn, kara wɨ Adi Komii siir kɨrɨeyɨm sɨmaka nɨti mɨ saeya wɨ paenan nɨuya haigɨnɨuwi krɨmiirɨn. Mɨ Adi Komii siir paekwosɨmɨm wɨ kanaka nɨnkɨn ɨti. Mɨ taka ɨi aiirarɨn kara wɨ nu tɨran iikamɨm sɨmiir mɨi ɨmiir hɨdi mɨi mɨiyɨka kara wɨ dimɨn mɨiyɨk ɨiirar hauuwi mɨi biyɨeya kara wɨ dimɨn biyɨe ɨiirar mɨ hauuwi. \v 28 Kara kɨmiirɨn yaimwowar boɨni tɨ iikam nhɨrɨm tɨrar nwowɨm kɨma wɨ nikɨ ao rani, kɨma wa kɨgwɨni ɨiya Yaowae Adɨn nɨnomor kouanɨn mɨ dimɨn taemɨn komiiyɨm mɨ ɨiya siya iikamɨm sɨmiir kɨgɨrkakana saiirɨn. Ɨriig. \c 17 \s1 Jisɨs siir pɨua ya ɨna kisɨnakiya \r (Mk 9:2-13; Lk 9:28-36) \p \v 1 Mɨ ɨi ɨriiyar kwɨra yamki mɨ Jisɨs siya ɨna yɨkɨunamɨn Pita mɨ Jems mɨ Pita siir nomousɨmɨn Jon siir warar. Mɨ siya sɨmiir yɨkɨunam mɨ sɨma sɨmar iinaiinam mhɨu whɨrɨn siir. Tɨ mhɨuwɨn haruwa rani, ɨni kougɨkou hɨrar nwowɨn mɨ sɨma siir inɨ owɨu tɨ mhɨu ɨiirɨn sɨma sɨmar. \v 2 Sɨma hɨrar nwowa mɨ Jisɨs siir pɨua ɨna kisɨnakiya sɨmiir whwonkamɨdar mɨ siya ɨni yaeya pɨu ywokiyɨn. Mɨ siir whwonkamɨn ɨni bɨenanar whwoyakiyɨn mɨ siir yɨuɨsa ɨni paenanar yɨuyakiya mɨ ɨni whɨsinanar ywokiyɨn. \v 3 Moses, Ilaija sowa Adi Komii siir om ɨiir haiburgiko mɨ sowa Jisɨs saɨka nokwo boɨnaiko. Mɨ kamɨm siir kɨgna mɨriiyɨm sɨma ɨna kɨgɨm sɨma boɨnaiyɨm. \v 4 Mɨ Pita siya hɨriinan kɨgiyɨn mɨ Jisɨs siir boɨnki, Bɨiyan Inkam Komii krɨma tɨr nwowɨm ɨni wadɨeyar mɨ owɨm mɨ kɨra naɨngwowi mɨ kara amɨrɨm pɨ kwoɨma mɨrii, ɨra kɨriirga mɨ ɨra Moses siiram mɨ ɨra Ilaija siiram? \v 5 Mɨ siya hɨrar nikɨ boɨnaiyɨn mɨ wau kwɨra ɨni paenana yɨuyakiya ɨni sɨmiirar yakikirɨnuniya. Mɨ yai kwɨra ɨni ta waua saiir hɨrankar yɨmbiniya, saeya boɨnki. Tɨkɨnɨn kariir yɨnisɨmkɨn, kara siirɨmar naɨngwo nanaeikɨn mɨ kariir mhɨi kwoɨnɨm siirɨmɨn wadɨeya nwowi mɨ kɨma siir yai aiir wakae! \v 6 Mɨ kamɨm siir kɨgna mɨriiyɨm sɨma ta yai aiir wakaekiyɨm mɨ ogmwo nua hɨriir waisi kaiyɨrou hɨunainam mɨ sɨma nɨdid prasae bɨ kɨnkɨm. \v 7 Mɨ Jisɨs siya sɨmiir kingiin ha nɨtɨn mɨ sɨmiir yonkwoni mɨ siya sɨmiir boɨni, kɨma dɨnsiingi, kɨma kɨpi nɨdid! \v 8 Mɨ sɨma ha nɨnsiingiyɨm mɨ koua ha ninansiin kaokiyɨm mɨ sɨma yaeya inkam nwɨr bɨri kɨgɨm. Nɨɨngaka. Sɨma Jisɨs siirarar kɨgi. \v 9 Mɨ sɨma tɨ mhɨu ɨiir haiburgigɨm mɨ ha nɨuunaiinamɨm mɨ Jisɨs siya ɨgao yai sɨmiir boɨnki, kɨma inkam nwɨr kɨpi boɨnmauu tɨ dimɨnɨn kɨma kɨgɨn. Nɨɨngaka. Ɨiya Yaowae Adɨn nɨnomor kouanɨn siya nɨtana mɨ siya ɨe hɨrankɨ nɨnsiin ɨdwowi mɨ wɨ saiirar nhɨnkigi. \v 10 Tɨ dimɨnɨm sɨmiir mhoɨiya mɨ kam nwoɨmɨm siir kɨgna mɨriiyɨm sɨma srɨigi. Mɨ kamɨm siyɨu komii nɨnoknɨnkɨniyɨm, sɨma hɨnɨɨna dimusi boɨnkɨm, bɨiyɨn wɨ Ilaija siya nɨti, ha? Mɨ tɨ inkamɨn Adi Komii siya nɨkropkiyɨm wɨ mhoɨiya nɨti. \v 11 Mɨ Jisɨs siya ɨna yowarkɨi boɨnɨn. Ɨhɨ, kaimwoka, bɨiyɨn wɨ Ilaija siya nɨti mɨ digworaekwo whɨekakɨm wɨ siyar dirɨraerar kwokɨni. \v 12 Jisɨs siya sɨmiir boɨn, kara kɨmiirɨn, pɨ hɨnɨɨna boɨnki Ilaija siya bɨdi yɨtɨn mɨ iikamɨm sɨma siir bɨ nɨnoknɨnkɨnkɨm nɨɨngaka, sɨma sɨmiir siyɨu ɨmiir napama naɨngwokɨm mɨ sɨma siirɨn siyɨu biyɨe asi tɨraigɨnɨugikɨm mɨ kariirɨn Yaowae Adɨn nɨnomor kou hɨrankɨ nɨtɨn siirɨn wɨ hɨriinanar mɨ tɨrbumbuwi. \v 13 Mɨ Jisɨs siya kam nwoɨmɨm siir kɨgna mɨriiyɨm sɨmiirɨn hɨnɨɨna boɨnki mɨ sɨma ɨna yɨnoknɨnkɨnkiyɨm, siya sɨmiirɨn Jonɨn op baptais haigɨnɨuwanɨn siir boɨni, Ɨriig. \s1 Jisɨs siya yɨnisɨm nwɨrɨn urid yɨu biyɨekakɨn siir haiswonɨskigɨn \r (Mk 9:14-29; Lk 9:37-43a) \p \v 14 Mɨ sɨma ha swokɨ apamɨm mɨ ɨni maeyauwa iikam isid komiiyɨn siya nwowa saiir yɨmbiyam. Mɨ inkam nwɨrɨn ogmwo siirɨm inɨ hɨuɨu. \v 15 Mɨ siya ɨna boɨnɨn, Bɨiyan Inkam Komii, kɨra kariir yɨnisɨm ɨiirsi daɨngwoyɨmyok, kariir yɨnisɨm yɨnkamiyɨn ɨiir kɨgi siya mɨiyɨkɨ mɨiyɨk rani, whaowa pɨunan nwowi mɨ nopnopa mɨ kɨni. Ɨinokɨinokɨn siya paenau nakaigainanaei mɨ ɨi nhɨrɨm pɨ opa mɨ amainami. \v 16 Mɨ kara siirɨn kamɨm kɨriir kɨgna mɨriiyɨm sɨmiirɨm nɨkɨunamɨn mɨ sɨma siir haiswo nɨskiyɨm dɨg bɨ nwokɨm. \v 17 Jisɨs siya sɨmiir yaiyaka ɨna yowarkɨi boɨnɨn. Kɨma tɨ hɨnɨɨn kam isidɨn naɨngwo tɨbmii karamaekɨm mɨ kɨmiir mhɨi kwoɨnɨm wadɨe sɨbgu o rani! Ɨiya kara kɨmaka nikɨ owɨm pariigɨm, ha? Mɨ kɨma Adi Komii siir yai aiir mɨ sɨbgu wakaeyɨm, kara kɨmiirɨn wɨ pariig ɨiya swokɨ boɨni, kɨma naɨngwo tɨbmiiyɨm kɨma wara yɨnisɨm ɨiirɨn kariiram wɨkɨunani. \v 18 Mɨ Jisɨs siya tɨ uridyɨu biyɨeyɨn ɨgao yai siir boɨnki, uridyɨu biyɨe kɨra damki mɨ siya tɨ uridyɨu biyɨeyɨn bɨri kɨmɨmɨnkikɨn, ɨna yamkiyɨn mɨ siya tɨ yɨnisɨm ɨiirɨn ɨna haiswonɨski haigɨnɨugiyɨn. \p \v 19 Mɨ mhoɨiya kamɨm siir kɨgna mɨriiyɨm sɨmasɨmar yɨt, omaka hɨriir, Jisɨs siir inɨ srɨini. Mɨ siir inɨ boɨnɨu mɨ krɨma tɨ hɨriinan uridyɨu biyɨeyɨn tɨ siir nwowɨn siir haiswonɨski karamae dimusi nwokɨm, ha? \v 20 Mɨ Jisɨs siya sɨmiir boɨnki, kɨmiir naɨngwo tɨbmiiya kabi rani. Mɨ kɨma hɨriinanɨm wɨ dɨg nwo rani. Ɨhɨ, kara kɨmiirɨn yaimwowa boɨni, kɨmiir naɨngwo tɨbmiiya kabi rani, mastet nidisɨmɨn siir hɨriinan nwowi mɨ kɨma wɨ tɨ mhɨuwɨn siir boɨnki, kɨra pɨ hɨnda dɨnsiin apnam! Mɨ siya wa nami mɨ kɨma Adi Komii siirɨm naɨngwo tɨbmii mɨ dimɨnɨn kɨma boɨni sɨma wa nɨmbiyami. \v 21 (Tɨ hɨriinan uridyɨu biyɨeyɨn siir haiswonɨskiyɨm yɨo yaeya siyɨu whɨr karamaeka. Nɨɨngaka. Mɨ siyɨu whɨruwan siirar haiswo nɨskiiyɨn mɨ nhwo kwɨs boɨni siyɨu ɨkɨn mɨ nae haiyani siyɨu ɨkɨn mɨ sowa sowaɨrgo.) Ɨriig. \s1 Jisɨs siya kwɨsaka ɨna swokɨ boɨnɨn kara wɨ kapi naowi mɨ wa swokɨ ɨnsiin ɨdwowi \r (Mk 9:30-32; Lk 9:43-45) \p \v 22 Mhoɨiya Jisɨs siya mɨ kamɨm siir kɨgna mɨriiyɨm sɨma nu Galili hɨr nɨdwo boɨnaigɨm mɨ Jisɨs siya sɨmiir boɨnmɨmauu. Mɨ kara Yaowae Adɨn nɨnomor kou hɨrankɨ nɨtɨn siirɨn wɨ wɨr sauan kam nhɨrɨm sɨmiir napwouwi. \v 23 Mɨ wɨ sɨma nɨsomaowi siirɨn mɨ ɨi kwoɨmaka kara wa swokɨ ɨnsiin ɨdwowi mɨ wɨ omwaiya swokɨ waiyaei mɨ ɨiya kamɨm siir kɨgna mɨriiyɨm sɨma tɨ dimɨn ɨiir wakaekiyɨm sɨma hɨk prasae bɨri haigɨm. \s1 Inkamɨn omom omomi takis umɨr haiiyɨm sɨma Pita siirɨm srɨigɨm umɨr haiiyɨn siyɨuɨn siiram \p \v 24 Ɨiya Jisɨs siya mɨ kamɨm siir kɨgna mɨriiyɨm sɨma om Kapeneam hɨriir nɨmbiyamɨm mɨ inkamɨm umɨr haiiyɨm Adi Komii siir omaka saiir mɨ sɨma Pita siir hɨriir yɨmbiyam mɨ sɨma siirɨn hɨnɨɨna srɨi, kɨmiir inkamɨn inkam nowomwarkaiyɨuwiyɨn siya takis umɨra hauuwigɨn omaka Adi Komii siira saiirɨn, aniya? \v 25 Mɨ siya hɨnɨɨna yowarkɨi boɨnɨn, ɨhɨ, umɨrɨm omaka Adi Komii siira saiirar hauuwikɨn. Mɨ siya omaka hɨriir yapnɨnopkainam mɨ yaiya bɨiyɨn Jisɨs siya boɨnkɨnkina mɨ Pita siir srɨi, Pita kɨra panɨɨna naɨngwowi, ha? Mɨ yɨpɨkɨn inkam komiiyɨn nu kɨgrɨraowiyɨn sɨmiir hauuwi, ha? Sɨma pɨ sɨmiir om komii whɨruwan isidan inkam ɨkɨm mɨ om komii whɨran ɨkɨm pɨ sɨmiir takis umɨr namisi haii? \v 26 Mɨ Pita siya hɨnɨɨn yowarkɨi boɨn, iikamɨm om komii whɨranɨm. Mɨ Jisɨs siya siir boɨnki mɨ inkam komii nu kɨgraraowiyɨn iikamɨm. Mɨ nɨm krɨma Adi Komii siir yɨnisɨsɨmkɨm. Mɨ ta omaka siirga mɨ takis umɨrɨm siirɨn pɨ hau rani. Nɨɨngaka! \v 27 Mɨ krɨma sɨmiirɨn hɨriinan tɨri umɨr hau karamae nwowi mɨ sɨma wɨ ɨo krɨmiir nwowi, kɨra whɨiya saiir dam mɨ sɨr tinɨ kimaiyɨu. Mɨ anasuɨn bɨigɨ bɨi kɨra kikaii kɨra pɨ siir yai aiirar dɨinɨsakwo kɨg mɨ kɨra pa kɨgi umɨr kwɨra ɨni siir yainau hɨrar nwokaiya. Mɨ kɨra ta umɨra anasuɨn siir yainau nwokaiya saiirar saɨn kamɨm takis umɨr haiiyɨm sɨmiirɨn. Mɨ ta takis umɨra Adi Komii siir omaka saiir saɨna ya krɨriirga. Ɨriig. \c 18 \s1 Yɨpɨkɨn Adi Komii siir iikamɨm sɨmiir kɨgrɨraowiyɨm sɨmiir bɨi nwowɨn \r (Mk 9:33-37; Lk 9:46-48) \p \v 1 Mɨ ta Ɨiya kamɨm Jisɨs siir kɨgna mɨriiyɨm sɨma siir hɨriir yɨmbiyam mɨ ɨna srɨiyɨm, yɨpɨkɨn Adi Komii siir iikamɨm sɨmiir kɨgrɨraowiyɨm sɨmiir kou nwowɨn? \v 2 Mɨ Jisɨs siya yɨnisɨm nwɨrɨn siir yɨkɨuna okwo sɨmiir bopwoniya hɨrɨn. \v 3 Mɨ siya ɨna boɨnɨn, kara kɨmiirɨn yaimwowa boɨni, kɨma tɨ yɨnisɨm sapɨsapɨn siir hɨriinan nwowi, digworaekwosi naɨngwoyɨmiyok karamae nwowi mɨ kɨma Adi Komii siya siir iikam whɨekakɨm sɨmiir kɨgɨrkakana saiirɨn wɨ wara nwo rani. \v 4 Inkamɨn siyamar naɨngwona karamae nwowi mɨ inɨg karamae tɨ yɨnisɨm sapɨsapɨn siir hɨriinan mɨ tɨ inkam hɨriinanɨn bɨi wɨ siya nwowi, Adi Komii siya siir iikam whɨekakɨm sɨmiir kɨgɨrkakana. \v 5 Yɨpɨkɨ kariir yai aiir wakaeyoknaei mɨ siya iikam nhɨrɨm sɨmiirɨn siyɨu mɨiyɨk tɨri, tɨ yɨnisɨm sapɨsapɨn siir tɨrɨn saiir hɨriinan. Mɨ tɨ hɨriinanɨn yɨo siyɨu mɨiyɨk kariirar tɨrhaigɨnɨuwi. Ɨriig. \s1 Inkamɨn siir naɨngwo tɨbmiiya pɨ siyɨu biyɨe ɨeyar mɨ tɨrbumbuwi \r (Mk 9:42-48; Lk 17:1-2) \p \v 6 Mɨ inkamɨn, inkam nwɨrɨn inɨg karamaeyɨn siir naɨngwo tɨbmiiya saiir tɨrbumbuwi, yɨo ɨni tɨ yɨnisɨmɨn siir hɨriinan ywowɨn. Mɨ siya siyɨu biyɨe tɨrnami. Mɨ kɨma yɨɨbsiiya komii saɨka kogi tɨ hɨriinan inkamɨn mɨ whɨi solwara saiir bopwoniya hɨr kimai whɨridgi mɨ siya pɨ hɨr kwiyae haɨngrɨkɨu aonamɨm. Ta hɨriinan hɨka ɨni wadɨe ywowa mɨ Adi Komii siya hauukɨswo wɨ biyɨekɨ biyɨe pɨ ywowɨn. \v 7 Mɨntarao tɨ nu ɨiirɨn digworaekwo biyɨe biyɨe whɨekakɨm ɨni tɨrar nwowɨm mɨ sɨma tɨrbumbuwi kɨmiirɨn mɨ tɨ dimɨn biyɨe whɨekakɨm sɨma wɨ hɨriiyar nwoyokiyowɨi. Mɨ mhoɨiya wɨ Adi Komii siya tɨrbu ɨguski inkamɨn, inkam nwɨrni naɨngwo tɨbmii tɨrbuwɨn. \v 8 Mɨ ɨga ɨɨna sowa siyɨu biyɨe tɨram mɨni mɨ kɨra sowiir kaigrɨp ɨtkiki mɨ kɨriir ɨga ɨɨna kwokwɨra nwowi mɨ ɨni mɨ owɨn kɨra ɨga kwɨr mɨ ɨɨna kwɨra namɨm omwai waiyae yokiyokɨiyɨm. Yɨo wɨ mɨiyɨk mɨiyɨk nwo rani, kɨra paeya nɨuyokiyokwɨiya saiir hɨriir nami ɨga ɨɨn kwiiyarar. \v 9 Mɨ kɨriir nhwoɨn siya dimɨn biyɨe tɨram mɨni mɨ kɨra siir habɨtkɨigi mɨ ɨni mɨ owɨn kɨra nhwona nhɨruwa mɨ ami omɨn omwai waiya yokiyokɨiyɨn. Yɨo wɨ mɨiyɨkɨ mɨiyɨk nwo rani, kɨra paeya nɨuyokiyokwɨiiya saiir hɨriir nami nhwona nhɨsar. \s1 Boɨniyɨo yaiya sibsib ɨrɨn whaowaekiyɨn siir boɨnka \r (Lk 15:3-7) \p \v 10 Kɨma mɨntarao! Kɨma ha kɨpi naɨngwo tɨ iikam sɨma kariir siyɨu ɨiir napɨn sɨma iikam nɨɨngakɨ nɨuwi. Nɨɨngaka. Kara kɨmiirɨn pɨ hɨnɨɨna boɨni, Adi Komii siir paekwosɨmɨm sɨma kɨgrɨraowi sɨmiirɨn. Mɨ sɨma ɨni siir om hɨrar nwowɨm. Mɨ sɨmiirɨn wɨ siya boɨni. \v 11 Kara Yaowae Adɨn nɨnomor kouanɨn siya iikam biyɨeyɨm nu tɨranɨm sɨmiir nanmaiwarkainam nɨtkɨn. Ɨriig \p \v 12 Kɨma panɨɨna naɨngwowi, ha? Inkam nwɨrɨn siir sibsibɨm kamararɨm ɨriiyarkɨm (100) mɨ sɨmiir ɨrɨn ɨni niimau whaowaekiyɨn mɨ siya wɨ siirɨm hansɨram tani, aniya? Iyɨe? Nɨɨngaka. Mɨ siya tɨ kamnwii ɨuur ɨriiyar ɨdiyɨm (99) wɨ mhɨuisɨmɨn siir hɨr haiburgigi mɨ siya sibsib ɨrɨn whaowaekiyɨn wɨ siirɨm ninɨ hansɨrɨuwi. \v 13 Kara kɨmiirɨn yaimwowa boɨni, ɨiya siya pɨ siir hansɨr haii mɨ maɨrgɨmaɨrga tɨ ɨrua siirɨm nwowa mɨ ɨni tɨ kam nwii ɨuur ɨriiyar ɨdiyɨm (99) sɨmiir haibura. \v 14 Mɨ ɨriipa hɨriinan nɨnomor kouanɨn siya hɨnɨɨnɨm naɨngwo rani, siir yɨnisɨm nwɨrkɨ wɨ kɨpi swokɨ whaowae ɨuguski paeya hɨriir. Ɨriig. \s1 Nomiiyau siyɨu biyɨe tɨriyɨn mɨ siir whɨnkɨnsiis haigɨnɨuwi siyɨu ɨkɨn. \p \v 15 Mɨ kɨriir nomiiyauɨn siya siyɨu biyɨe kɨnaka tɨrbugɨn mɨ kɨra siirɨm dam mɨ kowa maeyauu kwɨruwa dɨdwo mɨ siyɨu biyɨe siya kɨriir tɨrbuɨn mɨ kɨra siir boɨnmauu. Mɨ siya kɨriir yai aiir wakae tɨ hɨriinan siyɨu biyɨe siya tɨrɨn wɨ digɨumii siir haimriiyɨugigi mɨ siirɨn kɨrar whɨndirɨraerar haigɨnɨu mɨ siya wɨ wadɨeya sɨbgu owɨm. \v 16 Mɨ siya kɨriir yai aiir sɨbgu wakaeyokna karam nwowi mɨ kɨma Moses siir yaiya saiir hɨriinan dirɨraerar mɨ kɨra inkamo naɨngwo tɨbmiiyo nwɨsa dɨnkɨn ɨkɨuna mɨ sowa kɨnaka dam, yai kɨriir whɨnboɨnaiyɨm. \v 17 Mɨ siya kam nwoɨmɨm kɨmiir yai wakae karam nwowi mɨ kɨra iikam nhɨrɨm Adi Komii siirɨm naɨngwo tɨbmiiyɨm sɨmiir dɨkɨuna mɨ kɨma ɨrɨpa hangiriyɨu boɨnai mɨ siya sɨmiir yai wakae karam nwowi mɨ kɨra siirɨn hɨnɨɨna daɨngwo siya naɨngwo tɨbmiiyan inkam tani siya siyɨu biyɨeyɨm sɨmiir tɨriikɨm mɨ kɨma siirɨn hindara hɨuriyɨumi ɨuguski. \s1 Igbid kamiyau nwo mɨ kɨgnɨnkɨn o. \p \v 18 Kara kɨmiirɨn yaimwo aiirar boɨni, dimɨnɨn kɨra nu tɨr kɨgnɨnkɨnkikɨn, mɨ Adi Komii siya nɨnomor kou hɨrɨn wɨ hɨriinanar mɨ kɨgnɨnkɨnki siirɨn. Dimɨnɨn kɨra naɨngwowɨn nu tɨr kɨgnɨnkɨn owam mɨ Adi Komii siya nɨnomor kou hɨrɨn wɨ hɨriinana mɨ kɨgnɨnkɨn owi siirɨn. \v 19 Mɨ kara kɨmiirɨn pɨ hɨnɨɨna swokɨ boɨni inkam nwɨswo nu tɨrano sowiir kwoɨnɨn whɨruwa nwowi mɨ ha kwɨsboɨni dimɨnam mɨ kariir Adɨn nɨnomor kou hɨr nwowɨn siya sowiirɨn wa wakaei. \v 20 Ɨhɨ. Dimusi rani, inkam nwɨs o nwoɨm sɨma sɨma nwowi maeyau kwɨr mɨ hangiriyɨu owi kariir inɨg ɨiirɨm mɨ kara wɨ sɨmaka hɨrar mɨ ɨnkɨn owi mɨ sɨmiirɨn wɨ karar whɨndirɨraerar haigɨnɨuwi. Ɨriig. \s1 Boɨniyɨo yaiya mɨiyan inkamɨn dimɨn siya prɨihaiyɨn siir boɨnka \p \v 21 Pita siya Jisɨs siir hɨriir yɨmbiyam mɨ ɨna srɨiyɨn, Bɨiyan Inkam Komii, kariir nomiiyauɨn siya kariirɨn siyɨu biyɨe tɨrbuwi mɨ siir dimɨn biyɨeyɨm wɨ pariig ɨiya haiyoprimdiyɨumiigi tɨ dimɨn ɨmiirɨn mɨ ɨi ɨriiyar kwɨswo ɨni dɨgar mɨ owɨm, aniya? \v 22 Mɨ Jisɨs siya siirɨn hɨnɨɨna yowarkɨi boɨnki, kara kɨriirɨn ha boɨn tani ɨiyɨm ɨriiyar kwɨs. Nɨɨngaka. Kara ha boɨnki kɨra haiyoprimdiyɨumiigi ɨiyɨm kam nwoɨm ɨuur ɨriiyar kwɨs (77). \v 23 Kara kɨmiir boɨni tɨ siyɨuɨn dimɨn biyɨe haiyoprimdiyɨumiiyɨm. Dimusi rani, Adi Komii siya siir iikamɨm sɨmiir kɨgɨrkakana ɨni inkam komii nu kɨgrɨraowiyɨn siya umɨrɨm siir mɨiyan kamɨm whɨsarii sɨma prɨihaiyɨm sɨmiir swokɨ hauu kɨiyɨuwam tɨri, ɨni saiir hɨriinan ywowɨm. \v 24 Siya kamɨm umɨrɨm whɨsarii prɨihaiyɨm sɨmiirar kwamɨrii bwakainamɨn sɨmiir hauukɨiyɨuwam mɨ sɨma inkam nwɨrɨn siirɨm yɨkɨuna mɨ umɨrɨm siya haiyɨm 10 milionkɨm mɨ siya yamdi siir swokɨ hauuwɨm. \v 25 Mɨ siya tɨ umɨrɨm siya prɨihaiyɨm sɨmiir umɨr ɨmiir swokɨ hauukɨiyɨuwɨm dɨg rani. Mɨ inkam komii ɨna boɨnɨn kɨma wara inkamɨn mɨ siir wig yɨnɨm mɨ siir digworaekwo whɨekakɨm sɨmiir wɨkropki iikam nhɨrɨm sɨma saɨnɨm mɨ tɨ umɨrɨm wɨ ɨkɨ dimɨnɨm siya prɨi haiyɨm sɨmiir nwokɨ hauukɨiyɨuwɨm. \v 26 Mɨ tɨ mɨiyan inkamɨn siya inkam komii ogmwo saɨka kingiina inɨ hɨuni mɨ ɨna boɨnɨn, kɨra kariirsi daɨngwoyɨmyok mɨ ha tikɨ o! Umɨr whɨekakɨm kara prɨihai prɨihaiyɨm wɨ kɨriir swokɨ hauukɨiyɨu dɨgi. \v 27 Mɨ inkam komiiyɨn tɨ siir mɨiyan inkam ɨiirsi yaɨngwoyɨmyok mɨ siirɨn ɨna swokɨ ɨkropkiyɨn mɨ umɨrɨm siya prɨihaiyɨm sɨmiir warar yɨnkɨn ɨuguski. \p \v 28 Mɨ tɨ mɨiyan inkamɨn yaba hɨriir napniyamɨn mɨ siir nomiiyau nwɨrɨn ɨrɨpa mɨi sowa mɨriiyɨn siir yani kɨgɨu mɨ umɨrɨm siya siir hɨrankɨn prɨihaiyɨm paeyarɨn haɨrkɨn mɨ siya siir nɨi ɨiir yonkwo nhɨowomwan mɨ siirɨn ɨna boɨnɨn, umɨrɨm whɨsarii kɨra haiyɨm kariir tɨrɨnkɨn, kɨra kariir swokɨ hauugi. \v 29 Mɨ siir nomiiyauɨn ogmwo ha hɨuɨn mɨ hɨnɨɨna kauwok boɨnanae, kɨra kariirsi daɨngwoyɨmyok mɨ ha tikɨ o, umɨrɨm whɨsarii kara haiyɨm sɨmiirɨn wɨ yamdiya swokɨ hauuwi. \v 30 Mɨ siya ɨni boriisop waeyaoɨn mɨ siirɨn maeyaua hɨuyokiyokaiya mɨi biyɨe mɨriiya saiir hɨr inɨ whɨnap kinɨsugik mɨ siya siir umɨr yamdi swokɨ hauu dɨgi mɨ siya yaba wa nɨti. \v 31 Mɨ siir nomiiyauɨm tɨ hɨriinan siyɨu ɨiir kɨgɨm mɨ sɨmiir kwoɨnɨm mɨiyɨk bɨ naɨngwokikɨm mɨ sɨma ɨni inkam komii ɨiirɨma yamɨm, tɨ siyɨu hɨriinan siya sɨmiir nomiiyau ɨiir tɨrgigɨn siir inɨ boɨnmɨmauɨu. \v 32 Mɨ inkam komiiyɨn siya asi nɨkɨunakikɨn tɨ siir mɨiyan inkam ɨiirɨm mɨ siirɨn hɨnɨɨna boɨnki, kɨra inkam mɨiyɨk rani, bɨiya kɨra kariirɨma nikɨ kauwok boɨnanaekɨn. Kɨra kariirsi daɨngwobumbugi mɨ kara kɨriirsiyɨn ɨna yaɨngwobumbugiyɨn mɨ kara kɨriirɨmɨn ha bɨ nɨkɨunanaekɨn kɨra kariirɨn tɨ umɨr komiiyɨn siirɨn yamdiya whauukɨiyɨu sasau. \v 33 Dimusi rani, kɨra kɨriir nomiiyauɨn ɨrɨpa mɨi kowa mɨriiyɨn siirsi bɨ naɨngwoyɨmiyokɨn kara kɨriirsi naɨngwoyɨmiyoka saiir hɨriinan, ha? \v 34 Mɨ inkam komiiyɨn siir kwoɨnɨn haugɨhauga whwiyɨeyɨn mɨ kam nhɨrɨm sɨmiir yɨkropki mɨ sɨma siir yɨnɨmnan ɨtkɨn mɨ sɨma siirɨn maeyaua hɨuyokiyokaiya mɨi biyɨe mɨriiya saiir hɨr inɨ whɨnap kinɨsugik ɨiya siya umɨr hauukɨiyɨuwi wɨ saiir dɨgi. \v 35 Mɨ kara kɨmiirɨn pɨ hɨnɨɨna boɨnki. Mɨ kɨmiir kwoɨnɨm dimɨn biyɨe whɨekakɨm kɨmiir nomiiyauɨm sɨma tɨrbumbuɨm mɨ sɨmiir haiyoprimdiyɨumiigi karamae nwowi mɨ kariir Adɨn nɨnomor kou hɨr mɨ owɨn siya ɨriipa hɨriinan, kɨmiir dimɨn biyɨeyɨm wɨ sɨmiir mɨ haiyoprimdiyɨumiigi rani. Ɨriig. \c 19 \s1 Jisɨs siya wigkam haɨnɨkɨinonkwonani siyɨuɨn siir boɨnkɨn \r (Mk 10:1-12) \p \v 1 Jisɨs siya tɨ siir yaiyɨm sɨmiir ha boɨn dɨgiyɨm mɨ nu Galili siir haiburgik mɨ nu Judia mɨ yabɨe komii Jodan siir yarmiiya hɨriir swokɨ haiyɨug nam. \v 2 Mɨ iikam whɨekakɨm ɨni siir mhoɨiya kaikwokwo namɨm. Mɨ ta maeyau aiirɨn iikamɨm makakɨm sɨmiirɨn hɨr haiswonɨmnɨskɨigɨm. \p \v 3 Mɨ Farisi kam nhɨrɨm ɨna yɨtɨm siirɨm mɨ sɨma siirɨm inɨ boɨnkɨnankɨuni mɨ siirɨn ɨna srɨiyɨm, Moses siir siyɨuɨn tɨ krɨma napɨn siya mɨiyɨkargɨn, siya hɨriinan bɨdi boɨnɨn inkamɨn siya siir wig aiirɨn ha sopki, aniya? \v 4 Jisɨs siya hɨnɨɨna yowarkɨi boɨn mɨ kɨma tɨ yaiyɨm Yokwo Komiiya saiir nwowɨm, sɨmiir bɨ mwaɨngɨm, ha? Siya hɨnɨɨna boɨn, bɨdi bɨdiniyarɨn Adi Komii siya digworaekwo whɨekakɨm sɨmiirar nonkwokwowɨn mɨ siya wigkam warar yɨnkɨn onkwokwoki. \v 5 Mɨ Adi Komii krɨmiir Wanɨn siya hɨnɨɨna boɨnkɨn, tɨ hɨriinan siyɨuɨn, kamɨm siir yopii ad owiir haiburgigi mɨ siir wig anaka namwoɨuwi mɨ sowa ɨni ɨrɨpa pɨu kwɨruwa ywokiywo! \v 6 Mɨ kɨra hɨriinan tɨri. Mɨ sowa ɨni pɨu kwɨruwa ywokiywo. Dimɨnɨn Adi Komii siya nokiyopmasugiyɨn inkamkɨ siir nɨkrɨpɨm dɨg nwo rani. \v 7 Mɨ Farisi kamɨm sɨma siirɨn hɨnɨɨna srɨi boɨn Moses siya tɨ hɨriinan yaiya krɨmiir dimusi hauugigɨm, kamɨn siya yokwowa ha wɨnki, ta wig aiirɨm sowiir nonkwona aiir nɨkrɨpam mɨ siya hɨriinan dimusi wɨnkɨn, ha? \v 8 Mɨ Jisɨs siya sɨmiir yai aka yowarkɨi boɨnki. Dimusi rani, kɨma pɨ nantamyɨriyɨrkɨm Adi Komii siir yai aiir. Mɨ Moses siya kɨmiirɨn asi kɨgnɨnkɨnkikɨn. Wigkam sopni siyɨuɨn mɨ bɨdi bɨdiniyarɨn Adi Komii siya wig sopni siyɨuɨn siirɨm bɨ naɨngwokɨn. \v 9 Kara kɨmiirɨn pɨ hɨnɨɨna boɨnmauugi. Mɨ kam nwɨrɨn siir wiga saeya hɨi kam nwɨr aka bɨ nanae mɨmɨnka mɨ tɨ hɨriinan kamɨn siya saiirɨn whɨsariiyar sopkikɨn mɨ siya yaeya wig ɨr yonkwonaɨu, tɨ hɨriinan inkamɨn siya nonkwonani siyɨuɨn siir tɨrbugɨn. \p \v 10 Kamɨm siir kɨgna mɨriiyɨm sɨma hɨnɨɨna boɨnki mɨ siya hɨnɨɨna boɨnkɨswo wig nonkwonani siyɨuɨn yɨo ɨni kɨrɨe ywowɨn mɨ inkamɨn siya ɨɨndɨma mɨ owi ɨni mɨ owɨn. \v 11 Mɨ Jisɨs siirɨn hɨnɨɨna yowarkɨi boɨn, iikam whɨekakɨm sɨma ta yaiya saiir wakaeyokna apam pɨ boriisopi. Nɨɨngaka. Mɨ iikamɨm Adi Komii siya nɨmbinɨm sɨma sɨmargɨm tɨ siyɨuɨn siir wakaeyoknaei. \v 12 Wakae, kam nhɨrɨm sɨma wig nonkwona dɨg nwo rani. Dimusi rani, ɨiya sɨmiir yopiiga naokainɨnkɨnkiyɨn yɨm ɨsi hɨriinanar mɨ owɨn, sɨma wig aka ɨrɨpa pɨu nwowɨm wɨ dɨg nwo rani. Dimusi rani, sɨma wɨ dɨg nwo rani, wiga aka ɨrɨpɨ pɨu nwowɨm mɨ kɨma nhɨrɨm kɨmiir mɨomaiyɨm bɨdi kɨntɨowɨm mɨ kɨma wig aka ɨrɨpa pɨu wa nwowi mɨ kɨma wɨ yɨnɨekak nwo rani. Mɨ nhɨrɨm sɨma Adi Komii siir mɨiya saiir mɨriiyamar naɨngwowi. Dimusi rani, siya digworaekwo whɨekakɨm sɨmiirar kɨgrɨraowikɨn mɨ sɨma wig nonkwonam pɨ boriisopi. Inkamɨn ta yaiya saiirɨm naɨngwowi mɨ maɨrgɨmaɨrga nwowi mɨ siya wɨ saiirar wakaeyoknaei. Ɨriig. \s1 Jisɨs siya yɨnisɨsɨm ɨmiir nokboɨnmamaɨr haigɨnɨugɨn \r (Mk 10:13-16; Lk 18:15-17) \p \v 13 Ta ɨi aiirɨn iikam nhɨrɨm sɨma yɨnisɨsɨm nhɨrɨm Jisɨs siirɨm hainamkɨm mɨ sɨma hɨnɨɨna naɨngwokɨm, Jisɨs siir ɨɨna sɨmiir nonkwo okboɨnmamaɨrɨm. Mɨ Adi Komii siirɨm kwɨsboɨnɨm. Mɨ tɨ kamɨm siir mɨi kɨgna mɨriiyɨm sɨma ɨo sɨmiir ywoki. \v 14 Mɨ Jisɨs siya boɨn, kɨma yɨnisɨsɨmɨm sɨmiir kɨgnɨnkɨnki sɨma kariiram wit, kɨma sɨmiir kɨpi nɨkɨdu. Nɨɨngaka. Adi Komii siya tɨ iikamɨm sɨmiirar kɨgrɨraowi mɨ ɨni tɨ yɨnisɨsɨmɨm sɨmiir hɨriinan ywowɨm. \v 15 Mɨ siir ɨɨna sɨmiir mwo ɨdwo yonkwo. Mɨ siya sɨmiirɨn ɨna yokboɨnmamaɨrɨn. Mhoɨiya siya ta maeyau aiir haiburgigɨn mɨ ɨna yamɨn. Ɨriig. \s1 Umɨr digworaekwokak inkamɨn siir niiwiigɨn \r (Mk 10:17-31; Lk 18:18-30) \p \v 16 Mɨ inkam nwɨrɨn Jisɨs siir hɨriir yɨmbiyam mɨ ɨna srɨi boɨnɨm. Inkamɨn iikam nowamwarkaiyɨuwiyɨn, kara wɨ panɨɨn dimɨn mɨiyɨkɨn siir tɨri mɨ kariir inɨgɨn wɨ kwoɨnbudɨn omwai waiyayokiyokɨiyɨn ɨinokɨinokɨn siir haiyamɨn, ha? \v 17 Mɨ Jisɨs siir yowarkɨi boɨnki, kariiram dimusi srɨi pɨkɨ hɨnɨɨn dimɨn mɨiyɨkɨn siir haiyam srɨigɨn, ha? Adi Komii siyaɨrgɨn inkam mɨiyɨk nwowiyɨn. Mɨ kɨra kwoɨnbudɨn omwai waiyaiyɨn siiram naɨngwowi mɨ kɨra siyɨu komiiyɨn Moses siirɨn siya wɨnɨn bɨiya siirarar dapkrɨpkai. \v 18 Mɨ tɨ inkamɨn Jisɨs siirɨn ɨna srɨiyɨn, pɨkɨ hɨnɨɨn siyɨu ɨkɨm, Moses siirɨm, ha? Mɨ Jisɨs siya ɨna yowarkɨi boɨnɨn, tɨ sɨma. Kɨra inkam nwɨr kɨpi nɨtkikai mɨ kɨra hɨi kɨpi nanae, kɨra hɨi kɨpi tauae, kɨra inkam nwɨrni kɨpi nɨksɨsae boɨn hɨuriyɨu. \v 19 Kɨra yopii adɨm sɨmiir yai ɨmiirar wakaeyokna mɨ sowiirwaiyɨn siyɨu mɨiyɨk ɨiirar tɨr. Mɨ kɨra iikam nhɨrɨm sɨmiirɨm naɨngwoyɨmiyokiyɨm mɨ kɨram naɨngwoyɨmiyoknaeiya mɨ saiir hɨriinana daɨngwoyɨmiyok. \v 20 Mɨ whranisɨmɨn siya siir boɨnki, tɨ siyɨu whɨekakɨm, kara sɨmiirarar mɨ apikɨn. Kara whaowaeyɨn pɨkɨ hɨnɨɨn dimɨn ɨkɨn? \v 21 Mɨ Jisɨs siya siir boɨnki, kɨra wadɨe nwowi kɨriir digworaekwo whɨekakɨm iikam nhɨrɨm sɨmiir hauu sɨma saɨnɨm mɨ tɨ umɨrɨm kɨra ɨkɨ iikam paeprikabɨm sɨmiir hauugi. Mɨ kɨra hɨriinan tɨri, nɨnomor kou hɨrɨn kɨra wɨ digworaekwo whɨekaka nwowi. Mɨ tɨ kɨra tɨrɨm sɨmiir mhoɨiya kɨra wɨ kariir mhoɨiya wɨt. \v 22 Mɨ ɨiya tɨ whranisɨmɨn ta hɨriinan yai aiir wakaeyɨn siir kwoɨnɨn ɨni hɨkaka ywonamɨn mɨ siya Jisɨs siir haiburgikɨn mɨ ɨna yamɨn. Dimusi rani, siya digworaekwo whɨekakakɨn. \p \v 23 Mɨ Jisɨs siya kamɨm siir kɨgna mɨriiyɨm sɨmiir boɨnki, kara kɨmiirɨn yaimwo aiirar boɨnki. Inkamɨn umɨr digworaekwo whɨekakakɨn siya Adi Komii siir mhoɨiya namamɨn wɨ mɨinan mɨrii nami yɨpɨkɨ siir digworaekwo whɨekakɨm sɨmiir kɨgrɨraowiyɨm siirɨm. \v 24 Kara kɨmiirɨn pɨ hɨnɨɨna swokɨ boɨnki hab saeya tɨdiyɨnɨn digworaekwo paniyɨn siir no ɨiir nɨnopkai namamɨn wɨ dɨg nwo rani, inkamɨn umɨr digworaekwo whɨekakɨn siya ta haba mɨinan saeya mɨriiya saiir hɨriinan mɨi mɨrii rani. Nɨɨngaka. Yɨo wɨ mɨi kamiigɨkomii mɨriinami mɨ siya Adi Komiiyɨn digworaekwo whɨekakɨm sɨm kɨgɨrkakiyɨn wɨ saɨka namasu rani. Nɨɨngaka. Dimusi rani, siya umɨr digworaekwo ɨmiirɨmar naɨngwokwowi mɨ siirɨn wɨ sɨmar nɨkɨduwi. \v 25 Kamɨm siir mɨi kɨgna mɨriiyɨm sɨma ta yai aiir wakaeyɨm mɨ sɨma ɨna yanaakiyɨm. Mɨ sɨma boɨn mɨ siya tɨ hɨriinan inkamɨm siya dɨg nwo karam nwowi mɨ yɨpɨkɨn kwoɨnbudɨn omwai waiyayokiyokɨiyɨn siirɨn dɨg nwowi, ha? Nɨm krɨma ha naɨngwowi inkam nwɨrkɨ namɨm wɨ dɨg nwo rani. \v 26 Mɨ Jisɨs siya sɨmiirar kao hɨrɨrɨukiyɨn mɨ ɨna yowarkɨi boɨnɨn. Iikamɨm sɨma sɨma whɨndirɨraerarna sɨmiir kwoɨnbudɨn omwai waiyayokiyokɨiyɨn wɨ dɨg nwo rani, Adi Komii siya tɨ dikworaekwo whɨekak ɨmiir dirɨraerari wɨ dɨga nwowi. \p \v 27 Pita siya Jisɨs siir boɨnmauugi Kɨgi! Krɨma krɨmiir digworaekwo whɨekakɨm sɨmiir hɨriinansi haiburgigɨm. Mɨ wɨ kɨriir mhoɨiyar nɨti. Mɨ mhoɨiya krɨma wɨ pɨkɨ hɨnɨɨn dimɨnɨn siir haii, ha? \v 28 Mɨ Jisɨs siya sɨmiir yowarkɨi boɨnki, kara kɨmiirɨn yaimwo aiirar boɨnki. Tɨ nu wɨnɨn kara Yaowae Adɨn nɨnomor kou hɨrankɨ nɨtɨn mɨ kara wɨ ipiiya Inkam Komii nu kɨgrɨraowiyɨn siira wɨ saiir nɨdwokaii. Mɨ wɨ paenana nɨuyaei mɨ tɨ nu wɨnɨn kɨma kam ɨuur nwɨso kariir mhoɨiya nɨtɨm kɨma wɨ ipiiyɨm sɨmiir nɨdwokaii, kariir hɨriinan. Mɨ Isrel sɨmiir iikam isid ɨuur whɨso wɨ sɨmiir siyɨu ɨmiirar hɨdi. \v 29 Mɨ iikam whɨekakɨm sɨma sɨmiir omaka mɨ sɨmiir yɨnisɨsɨm mɨ sɨmiir yokman mɨ sɨmiir yopii adɨm mɨ sɨmiir nu digworaekwo whɨekak ɨkɨm, sɨmiir bɨdi haiburgigɨm. Dimusi rani, sɨma kariir mhoɨiya nɨtam bɨdi yaɨngwowɨm. Mɨ mhoɨiya kara sɨmiirɨn wɨ yaeya digworaekwo whɨekakar swokɨ ɨnkɨn hauugi mɨ sɨma kwoɨnbudɨn omwai waiyayokiyokɨiyɨn wɨ siir haii. \v 30 Mɨ iikamɨm inɨg komiigakɨm tariinan nwowɨm yɨm wɨ mhoɨiya hɨsprɨprɨkɨini mɨ iikamɨm tariinan sɨma inɨg komii karamaeyɨm mhoɨiya sɨma wɨ inɨg komiigak nwowi. Ɨriig. \c 20 \s1 Numɨr waina saiir mɨiyan kamkɨm \p \v 1 Adi komi siya iikam whɨekakɨm sɨmiir kɨgɨrkakana saeya ɨni numɨr waina saiir adɨn ɨni siir hɨriinan ywowɨn. Mɨ nugak ɨɨmumaɨn siya ɨna yamyakwokɨn kam nhɨrɨm sɨmiir nɨkɨunakiyɨm siir numɨr waina saiir mɨriiyam. \v 2 Mɨ siya kam nhɨrɨm sɨmiir haiyɨm sɨma ɨni wadɨeya ywokiyɨm ta wain numɨra saiir mɨriiyam. Sɨma saiir mɨriiyɨm umɨrɨm pɨ ɨi kwokwɨrani umɨrɨm sɨmiirara mɨrii haii. Mɨ siya sɨmiir asi nɨkropkikɨn siir numɨr waina saiiramɨn. \v 3 Mɨ ɨiya 9 klok nwowa siya saiir yapnɨnopkainam siir numɨr waina hɨriirɨn mɨ siya yap kɨgam kam nhɨrɨm maeyauwa nae haigɨniya hɨrar sɨbokwowi. \v 4 Siya sɨmiir boɨnki, kɨma ɨriipa hɨriinan kariir numɨr waina saiir tinɨ mɨriiyɨu mɨ kara umɨrɨm pɨ kɨmiirar hauu dɨgi. Mɨ ta mɨi aiirsiyɨn umɨrɨm wɨ kwokwɨrani umɨr maɨra hauuwi. \v 5 Mɨ sɨma asi namkɨm. Mɨ ɨi bɨe mwo kou nokwoniyɨn 12 klok mɨ 3 klok bɨe nad nwowɨn siya ha swokɨ amɨn mɨ siya kɨgam kam nhɨrɨm sɨma hindara sɨbokwowi mɨ siya bɨiya siya tɨra mɨ saiir hɨriinana swokɨnɨ tɨrɨuwɨn. \v 6 Mɨ 5 klok naɨowaka siya ha swokɨ amtɨbɨn mɨ siyar kɨgamtɨb kam nhɨrɨm hindara sɨb okworɨbi. Mɨ siya sɨmiir srɨigi mɨ tɨ bɨewi komiiyɨn kɨma ta maeyau aiirɨn whɨsarii dimusi nokwo kaoɨkɨigirɨbgɨm, ha? \v 7 Mɨ sɨma siir yai aka yowarkɨi boɨnɨn, inkam nwɨrɨn mɨi krɨmiir bɨ swokɨ hauu mɨriigɨn. Mɨ siya sɨmiir boɨnki, kɨma kariir wain numɨra saiir tinɨ mɨriiyɨu. \p \v 8 Ɨiya bɨdi kakauugirɨba mɨ adɨn numɨr wainanɨn siya inkamɨn siir mɨi ɨmiir kɨgrɨraowiyɨn siirɨn hɨnɨɨna boɨnki, kɨra ɨkɨ mɨiyan kamɨm sɨmiir dɨkɨunaki mɨ sɨmiirɨn umɨr hauugi. Inkamɨn mhoɨi nɨtɨn mɨ umɨrɨn siirar hauu bwakainam mɨ hɨriinanar hauuyokiyokɨiyam mɨ inkamɨn bɨi nɨtɨn nugak ɨɨmuma siirar tina hauu dɨgɨu. \v 9 Mɨ kamɨm ɨiya 5 klok nwowa ha namɨriiniyɨn bɨi sɨma yɨt mɨ sɨma umɨrɨm ɨikwokwɨrani umɨr maɨrɨn siirar hainamɨm. \v 10 Mɨ sɨmiir mhoɨiya kamɨm bɨigɨ bɨiya namɨriiniyɨm sɨma ɨna yɨtɨm mɨ ɨna yaɨngwowɨm, krɨma pɨ umɨr komiiya hai. Mɨ sɨma umɨr komii bɨ haiigɨm mɨ sɨma hɨriihɨriinankɨnar hai. \v 11 Mɨ sɨma hai dɨgiyɨm mɨ sɨma ɨo ɨna ywowɨm numɨr wainan ad ɨiirɨn. \v 12 Mɨ sɨma ɨna boɨnɨm, tɨ kamɨm naɨowaka namɨriiniyɨm mɨ sɨma tɨ umɨrɨn krɨma haiyɨn siir hɨriinan dimusi haigɨm, sɨma ɨi prɨei bɨ ninɨ mɨriinikɨm. Mɨ krɨra nugakiya mɨriibumbuyakwokɨm mɨ ɨni bɨe ɨeyar yɨkiyamkirɨbɨn mɨ bɨeyɨn krɨmiirar whwonanaewakɨn. \v 13 Mɨ numɨr wainan adɨn siya yaiya kwɨra yowarkɨi boɨn sɨmiir nwɨr ɨnakan. Siya hɨnɨɨna boɨnkɨn, nomiiyau kara kɨriir bɨ tɨrbugɨn. Mɨ krɨma tari tɨ umɨr ɨuurɨm sɨmiirɨmɨn ɨrɨpa kwoɨn whɨruwa bɨ nwoko, aniya? \v 14 Kɨra kɨriir umɨr ɨiir bɨdi haiyɨn mɨ ha dam. Tɨ umɨrɨn kara kɨriir hauuwɨn kariirar kwoɨnkɨn tɨ inkamɨn mhoɨiya nɨtɨn siirɨn hɨriinan umɨrɨn kara siirar mɨ hauuwi. \v 15 Kariirar dimɨnkɨn. Kara kariir umɨr ɨmiir mɨ dirɨraerari yɨo kariirar kwoɨnkɨn. Kɨra kanaka dimusi nɨnkinɨmpɨsuwi, ha? Kara siyɨu mɨiyɨk ɨiirar tɨrkɨn. \v 16 Yɨo hɨnɨɨngɨn mɨ iikamɨm mhoɨigɨ mhoɨiyanɨm yɨm wɨ bɨigɨ bɨiyɨn sɨma nwowi. Mɨ iikamɨm bɨi nwowɨm yɨm wɨ mhoɨigɨ mhoɨiya nwoki. Ɨriig. \s1 Jisɨs siya ɨna boɨnɨn kara naonami mɨ ɨi kwoɨmaka wa swokɨ ɨnsiin ɨdwowi \r (Mk 10:32-34; Lk 18:31-34) \p \v 17 Jisɨs siya om komii Jerusalem hɨriir niinaiinamɨn mɨ kam ɨuur nwɨso siir kɨgna mɨriiyɨm sɨma warar yɨnkɨn am. Mɨ siyɨu hɨrar napamɨm mɨ Jisɨs siya sɨmiirɨn siyɨu mɨg hɨriir yɨkɨunam. Mɨ siya sɨmiirɨn ɨna boɨnɨn. \v 18 Wakae, panaowɨn krɨma pɨ om komii Jerusalem hɨriir nami. Kara Yaowae Adɨn nɨnomor kouanɨn kam nhɨrɨm sɨma kariirɨn wɨ prismi yaowae adɨm mɨ kamɨm siyɨu komii nɨnoknɨnkɨniyɨm sɨmiir kɨnmauu ɨti. Mɨ sɨma bɨdi yɨmboɨn tɨbmiiyɨm kariir nɨsomaowɨm. \v 19 Mɨ sɨma kariirɨn wɨ Juda iikam tani wɨ sɨmiir ɨɨn nonkwo hauugi mɨ sɨma kariirɨn wa nɨgbumbu boɨni mɨ ɨdgɨu mɨni nɨpɨmpari mɨ paeyɨn hɨiniya nɨrɨonɨnkɨnɨn wɨ saɨka nɨnkɨn ɨrɨnugi. Mɨ ɨi kwoɨmaka kara wa swokɨ ɨnsiin ɨdwowi. Ɨriig. \s1 Jems Jon sowiir apua Jisɨs siir srɨiga sowa bɨiyan inkam nwowam \r (Mk 10:35-45) \p \v 20 Mɨ taka ɨiya Sebedi siir wiga saeya yɨnisɨm nwɨso Jisɨs siirɨm yɨkɨunam. Mɨ saeya ogmwo ɨna inɨ akai hɨuwɨuwa siir kingiin hɨr mɨ ɨna srɨiya siirɨm, Jisɨs siya saiirɨn dimɨn mɨiyɨk whɨr tɨrɨm. \v 21 Mɨ Jisɨs siya saiir boɨnki, kɨra pɨ hɨnɨɨn dimɨn siirɨm naɨngwowi. Mɨ saeya siir boɨnki, kɨra kariir boɨnki tɨ kariir yɨnisɨm nwɨso sowa ɨni mɨ owo, sowa kɨriir ɨɨn ɨnig yaɨoyae owiir mɨ ɨdwowi mɨ nwɨrɨn ɨniga mɨ nwɨrɨn yaɨoyaeya, ɨiya kɨra inkam komii nwowi, aniya? \v 22 Saeya hɨriinan yai boɨna mɨ Jisɨs siya ɨna yowarkɨi boɨnɨn, tɨ dimɨnɨn kɨma srɨiyɨn kɨma siir bɨ sɨbgu ɨnoknɨnkɨnkɨm. Ta hɨk hɨriinana kara haiiya kowa saiir haiyɨm wɨ dɨgar nwowi, aniya? Mɨ sowa siirɨn hɨnɨɨna yowarkɨi boɨnki, ɨhɨ. Krɨra wɨ dɨgar nwowi. \v 23 Mɨ Jisɨs siya sowiir boɨnki, kaimwoka ta hɨka kara haiiya kowa saiirɨn hɨriinana mɨ haii. Mɨ yɨpɨkɨn kariir ɨɨna ɨnig yaɨoyaeyo sowiir nɨdwokaii, yɨo kariir dimɨn tani. Nɨɨngaka. Tɨ kamɨm sɨmiir ipiiyɨm sɨma nɨdwokaiiyɨm, yɨm kariir Adɨn siyar bɨdi dirɨraerarkwokɨnɨn. \p \v 24 Mɨ kam ɨuurɨm siir kɨgna mɨriiyɨm sɨma hɨriinan yai wakaeyɨm tɨ iwɨnyaowo sowiir apua saeya tɨrɨn mɨ sɨma ɨo sowiir ywoki. \v 25 Jisɨs siya sɨmiirɨn ɨna yɨkɨunan mɨ siya sɨmiir boɨn, kɨma ɨna nɨnoknɨnkɨnɨm inkam komii nu kɨgrɨraowiyɨn siya ɨkɨ Juda iikam tani sɨmiira nikwowaisiigɨm. Mɨ sɨma tɨ inkam komiiyɨm sɨmiirɨn yai kɨrɨe aiir yɨkwao boɨn, sɨmiirɨn wɨ sɨma nikɨ sɨbgu kɨgrɨraowɨm. Mɨ sɨma wɨ sɨmiir yai ɨmiirar wakaeyoknam. Mɨ inkam komiiyɨm sɨma ɨkɨ iikamɨm sɨmiirar nɨkwao boɨnɨnaeikɨm, sɨma sɨmiir yai ɨmiirar wakaeyoknaɨm. \v 26 Tɨ hɨriinan siyɨuɨn kɨmiir tɨr kɨpi nikɨ o. Nɨɨngaka. Inkamɨn siya kɨmiir inkam komii nwowam naɨngwowi mɨ siya kɨmiir mɨiyan inkam nɨɨnganan dwo, siyɨu mɨiyɨk kɨmiir tɨrhaigɨnɨuwɨm. \v 27 Mɨ inkamɨn siya kɨmiir bɨi nwowam naɨngwowi mɨ siya kɨmiir mɨi prɨimɨriiyan inkamnan dwo. \v 28 Kara Yaowae Adɨn nɨnomor kouanɨn kara mɨnam bɨ nɨtkɨn iikam whɨekakɨm kɨma kariir whɨndirɨraerar haigɨnɨuwɨm. Nɨɨngaka. Kara kɨmiir whɨndirɨraerar haigɨnɨuwam nɨtkɨn. Kara iikam whɨekakɨm dimɨn biyɨekakɨm sɨmiirɨm naowɨm mɨ sɨmiir dimɨn biyɨe haiyoprimdiyɨumiigiyam. Ɨriig. \s1 Jisɨs siya inkam nhwokwɨsae nwɨswo sowiir haiswo nɨskigo \r (Mk 10:46-52; Lk 18:35-43) \p \v 29 Mɨ sɨma om komii Jeriko siir haiburgigɨm mɨ ɨna yamɨm. Mɨ iikam whɨekakɨm sɨma Jisɨs siir mhoɨiyar yamɨm. \v 30 Mɨ inkam nhwokwɨsae nwɨso sowa siyɨu mɨg kingiin hɨrar yɨdwokwokɨn. Mɨ sowar wakaewɨn Jisɨs siya tɨriir napni mɨ ɨna kauwoknanaekiyo, Bɨiyan Inkam Komii, kɨra Devidni isidɨn siir yɨnisɨmkɨn, inkamɨn Adi Komii siya nɨkropkiyɨn, krɨriirsi daɨngwobumbu. \v 31 Mɨ iikamɨm sowiir boɨnainanaeki, kowa yai tanki. Mɨ sowa ɨna swokɨ kauwoknanaekiyo, Bɨiyan Inkam Komii, kɨra Devid siir yɨnisɨmkɨn, kɨra krɨriirsi daɨngwobumbu! \v 32 Mɨ Jisɨs siya ha namɨkwowɨuɨn mɨ sowiir yɨkɨuna mɨ ɨna boɨnɨn, kowa panɨɨna naɨngwowi kara kowiirɨn pɨ hɨnɨɨn dimɨnɨn siir tɨrki, ha? \v 33 Mɨ sowa siir boɨnki, Bɨiyan Inkam Komii, krɨra ha naɨngwowi kɨra krɨriir nhwo owiir haiswonɨskiigi. \v 34 Mɨ Jisɨs siya sowiirsi naɨngwoyɨmyokɨn mɨ siir ɨɨna ɨna yonkwokiya sowiir nhwo nhɨs owiir mɨ sowiir nhwowo ha kaokiyo mɨ ɨni Jisɨs siir mhoɨiyar yapnamo. Ɨriig. \c 21 \s1 Jisɨs siya om komii Jerusalem hɨriir napnɨnopkainamɨn inkam komii nu kɨgrɨraowiyɨn siir hɨriinan nwonamkɨn \r (Mk 11:1-11; Lk 19:28-40; Jo 12:12-19) \p \v 1 Mɨ sɨma om komii Jerusalem kingiin nwowamɨn mɨ sɨma omisɨm Betfasi hɨriir yɨmbiyam mhɨu whɨrɨn Oliv siir kingiin. Mɨ Jisɨs siya inkam nwɨswo siir mɨi kɨgna mɨriiyo sowiir yɨkropki bɨi sowar namkwokɨnɨm. \v 2 Mɨ siya sowiir boɨnki, kowa ɨkɨ omɨn krɨma kɨgiyɨn siir dam mɨ kowa kingiin tɨrar kwakɨg. Mɨ kowa wɨ kɨmɨmɨnki rani, donki ɨrɨn uridni sɨma nɨmburuwɨn paeyaka pɨ siir kɨgi mɨ saiir yɨnisɨm ɨi ɨiirɨn wara mɨ kowa pɨ sowiir whro hainani mɨ kariirɨm kiyainani. \v 3 Mɨ inkam nwɨrɨn siya yai kwɨr kowiir boɨnki mɨ kowa siirɨn hɨnɨɨna boɨnki, krɨmiir Bɨiyan Inkam Komiiyɨn siya sowiirɨn mɨigakɨn mɨ mhoɨiya siir mɨiya dɨg nwoki mɨ siya wɨ kɨriirar swokɨ hauugi mɨ siya wa nami. \v 4 Tɨ dimɨn hɨriinanɨm nɨmbɨibɨiyamɨm mɨ yaiyɨm bɨiya profet sɨma boɨnɨm ɨni sɨmiirar boɨnourwokaiyɨm mɨ sɨma hɨnɨɨna boɨnkɨm, \q1 \v 5 kɨma iikamɨm om Saion hɨranɨm sɨmiirɨn hɨnɨɨna boɨn, kɨgi! Kɨmiir Inkam Komiiyɨn nu kɨgrɨraowiyɨn ɨsirɨn kɨmiiram nɨti. Siya inkam mɨuungɨn mɨ siya donki haomɨm siir nɨdwo namkɨn mɨ donki ɨiyɨn yopii aeya naokainan siir! Mɨ ɨiya Jisɨs siya om Jerusalem hɨriir nɨmbiyamɨn, tɨ dimɨnɨm sɨma ɨna yɨmbiyamɨm. \p \v 6 Mɨ inkam nwɨswo Jisɨs siir kɨgna mɨriiywo mɨ yaiyɨm siya boɨnkiyɨm sɨmiir hɨriinana inɨ tɨrɨu. \v 7 Mɨ sowa donki iwɨnbugao sowiir hakainamwo mɨ sowiir yɨuɨsɨm siir ɨdwo yɨtɨmwanɨu mɨ Jisɨs siya yɨuɨs ɨdwowa yɨdwonam donki yɨnɨn siir. \v 8 Mɨ iikam whɨekakɨm sɨmiir yɨuɨsɨm ɨni siyɨu ɨiirar haknamɨn siir bɨiyar mɨ nhɨrɨm paekwowɨm sikwonanɨm sɨmiirar krɨphaknam siyɨu ɨiirar. \v 9 Mɨ iikam nhɨrɨm bɨiya napnam ɨkɨm mɨ nhɨrɨm mhoɨiya saɨka nɨnkɨn apnam ɨkɨm sɨma ɨna kauwok boɨnamɨm, Devid siir isidan yɨnisɨmɨn Adi Komii siya nɨkropkiyɨn siya wadɨekɨ wadɨekɨn, siir inɨg ɨiir dokboɨnmamaɨrgi! Adi Komii siya tɨ Bɨiyan Inkam Komiiyɨn nɨtɨn siir whɨnkɨnsiis haigɨnɨugɨn, siya inkam mɨiyɨkɨn krɨma Adi Komii siir inɨg ɨiir hainan prapraskikɨn. \p \v 10 Jisɨs siya om komii Jerusalem hɨriir napnɨnopkainamɨn mɨ iikam whɨekakɨm om komii hɨr nwowɨnɨm sɨma hɨriinan dimɨn ɨiir kɨgwɨnɨm ɨni hindara yanaawɨnɨm mɨ ɨna boɨnɨm, tɨ inkamɨn siya yɨpɨkɨn? \v 11 Tɨ iikamɨm napnaniyɨm sɨma boɨn, Jisɨs siyaɨrgɨn profet inkamɨn om Nasaret nu Galili hɨranɨn. Ɨriig. \s1 Jisɨs siya Adi Komii siir omaka saiir napnɨnopkainamkɨn \r (Mk 11:15-19; Lk 19:45-48; Jo 2:13-22) \p \v 12 Jisɨs siya Adi Komii siir omaka komiiya hɨuyokiyokaiya siir inɨg nɨdwokai hainaniya saiir hɨriir napnɨnopkainamɨn mɨ kam nhɨrɨm umɨr hɨr nɨnwowana haiyɨm mɨ nhɨrɨm pɨ saɨngɨm, siya sɨmiir nhɨnɨtnowidnɨnkiigi. Mɨ siya umɨr hɨiyɨm sɨmiir inankrɨmkrɨnkɨigi mhoɨiya sɨma Adi Komii siir nɨnkɨnɨmiyaei. Mɨ ipii mɨnɨm kamɨm umɨr mɨi mɨriiyɨm sɨma nɨdwokaiyɨm sɨmiir warar. \v 13 Mɨ siya sɨmiir boɨnki, Adi Komii krɨmiir Wanɨn siir yaiya Yokwo Komii saeya hɨnɨɨna boɨnka, kariir omaka iikamɨm hɨnda tɨnda nwowɨm sɨma saiirɨn hɨnɨɨna dapi, nhwo kwɨs boɨni omakaka! Mɨ kara kɨmiir boɨnki, kɨma kariir omaka ɨni hɨi tauae inkamɨn siir hɨriinan omaka biyɨenan ywonama. \p \v 14 Mɨ Jisɨs siya Adi Komii siir omaka saiir hɨrar nikɨ owɨn mɨ kam nhɨrɨm nhwo kwɨsaeyɨm mɨ ɨga biyɨe ɨkɨm sɨma ɨna yɨmbiniyɨm siirɨm mɨ siya ɨni sɨmiirar haiswonɨmnɨskɨiyɨn. \v 15 Prismi bɨiyan kamɨm mɨ kamɨm siyɨu komii nɨnoknɨnkɨni ɨkɨm sɨma Jisɨs siya haiswonɨmnɨskɨiya saiir kɨgɨm mɨ sɨma wakae yɨnisɨmɨm hɨnɨɨna nɨnɨkɨu anɨkɨuwi krɨma Devid siir isidɨn siir yɨnisɨmɨn siir inɨg ɨiir hainan prapraski. Mɨ sɨma ɨo hɨriinansi nwokɨm. \v 16 Mɨ sɨma ɨo ha nwowɨm mɨ sɨma mɨnam naɨngwokɨm tɨ yɨnisɨsɨmɨm sɨma kauwoknanaeyɨm pɨ tankiyɨm mɨ sɨma hɨnɨɨna boɨn, kɨra ta yaiya yɨnisɨsɨmɨm sɨma boɨna ɨna wakaeyɨm, ha? Mɨ Jisɨs siya sɨmiir yai aka hɨnɨɨna yowarkɨi boɨnki, ɨhɨ, kara tɨsa wakaeyɨn. Kɨma Yokwo Komiiya saiir yai ɨmiir bɨ mwaɨngɨm. Saeya hɨnɨɨna boɨnka, Adi Komiiyɨn yɨnisɨm budɨrɨg ɨkɨm mɨ yɨnpraigak ɨkɨm sɨmiir bɨdi yɨisiisimauuɨn mɨ sɨma Adi Komii siir inɨg ɨiirɨn hɨriinan asi sɨbgu hainan prapraskɨm, aniya? \v 17 Mɨ siya sɨmiirɨn ha boɨn dɨgiyɨn mɨ siya sɨmiir haiburgik mɨ om Betani hɨriir yam mɨ hɨrar whwonkaowi. Ɨriig. \s1 Jisɨs siya boɨnkiyɨn pae figɨn ɨna whɨrkiyɨn mɨ ɨna wainamɨn \r (Mk 11:12-14,20-24) \p \v 18 Mɨ nugak ɨmumarɨn Jisɨs siya ɨna swokɨ haiyɨug apam yakwokɨn om Komii Jerusalema hɨriir mɨ siya mhɨiya ɨna yapaowamɨn. \v 19 Mɨ siya pae fig whɨrɨn siyɨu mɨg hɨr nokwoɨn siir kɨgam mɨ siya siirɨm ha namɨn mɨ siya hɨnɨɨna bɨ kɨgamkɨn nae bɨdi budɨn. Nɨɨngaka. Paekwo nɨɨnga nwowi mɨ siya tɨ pae figɨn siirɨn hɨnɨɨna boɨn, kɨra wɨ nae swokɨ budmɨmɨn tani, nɨɨngakɨɨnga. Mɨ tɨ pae figɨn bɨ kɨmɨmɨnkikɨn ɨna wainamɨn. \v 20 Kamɨm siir kɨgna mɨriiyɨm tɨ hɨriinan dimɨn ɨiir kɨgɨm mɨ ɨna yanaakiyɨm. Sɨma boɨn, tɨ pae figɨn siya dimusi wai sasaunamkɨn, ha? \v 21 Mɨ Jisɨs siya sɨmiir yai aka hɨnɨɨna yowarkɨi boɨn, kara kɨmiirɨn yaimwo aiirar boɨni, kɨma naɨngwo tɨbmii kɨɨni mɨ kɨma wɨ dɨga nwowi tɨ pae figɨn kara mɨnkiyɨn siir hɨriinan. Mɨ dimɨn whɨrɨn kɨra wɨ dɨga mɨ owi. Mɨ kɨra tɨ mhɨu ɨiir boɨnki, kɨra whɨi solwara hɨriir diswɨtnatmainam mɨ siya wɨ hɨriinana mɨ tɨri. \v 22 Mɨ kɨma Adi Komii siirɨm naɨngwo tɨbmii mɨ ha srɨii digworaekwo whɨekakɨm kɨma haiyam srɨi boɨni, siya kɨmiirɨn wa hauuwi. Ɨriig. \s1 Sɨma Jisɨs siir srɨi yɨpɨkɨn inɨgak kɨriir nwo haigɨnɨuwɨn \r (Mk 11:27-33; Lk 20:1-8) \p \v 23 Jisɨs siya Adi Komii siir omaka saiir swokɨ haiyɨug apnɨnopkainam mɨ iikamɨm sɨmiir yowomwarkaiyɨu siir yai ɨmiir. Mɨ siya ha nikɨ boɨnɨn, prismi bɨiyan kamɨm sɨma mɨ Isrel sɨmiir bɨiyan inkam komii komiiyɨm sɨma siir hɨriir yɨmbiyam mɨ sɨma siirɨm srɨigi mɨ yɨpɨkɨn inɨg komiigak kɨriir nwowaigɨnɨuɨn mɨ kɨriir nɨmbinɨn yɨpɨkɨn tɨ digworaekwo sɨmiirɨn kɨra pɨkɨ hɨnɨɨn inɨgɨn siir dirɨraerari, ha? \v 24 Mɨ Jisɨs siya sɨmiir yai aiirɨn ɨna yowarkɨi boɨnɨn, kara ɨriipa hɨriinan kɨmiirɨn pɨ dimɨn whɨrɨn siir srɨiyɨm mɨ tɨri. Mɨ kɨma saiir sɨbgu owarkɨi boɨni mɨ kara ɨriipa hɨriinan wɨ kɨmiirar boɨnmauuwi inkamɨn inɨg komiigak kariir nwowaigɨnɨuɨn ta mɨiya saiir mɨriiyam. \v 25 Yɨpɨkɨn Jon siir nwowaigɨnɨuɨn inɨg komiigak iikamɨm op sɨmiir baptais haigɨnɨuwam Adi Komii siya, iyae inkamkɨn, aniya? Mɨ sɨma, sɨmasɨma hɨnɨɨna yɨmboɨn amboɨna krɨma siirɨn pɨ panɨɨn yaiya saiir boɨni, ha? Mɨ krɨma siirɨn hɨnɨɨna boɨni, Adi Komii siya hauugɨn mɨ siya krɨmiirɨn pɨ hɨnɨɨna boɨni, kɨma Jon siir yai wakaeyokna dirɨraerar karamae dimusi nwokɨm. \v 26 Mɨ krɨma ha boɨni tɨ dimɨnɨn inkamkɨ hauugɨn mɨ krɨma hɨriinan yai boɨni mɨ wɨ iikamɨm sɨmiirsi nɨdidi. Mɨ sɨma wɨ krɨmiir tɨowi. Dimusi rani, sɨma hɨnɨɨna naɨngwo tɨbmii Jon siya profet inkam komiigɨn. \v 27 Mɨ sɨma Jisɨs siir yai aka hɨnɨɨna yowarkɨi boɨn, krɨma nɨnoknɨnkɨn tani yɨpɨkɨn inɨg komii Jon siir hauuwɨn tɨ dimɨnɨm sɨmiir tɨram. Jisɨs siya sɨmiir boɨnki. Dimusi rani, kɨma kariirɨn bɨ sɨbgu boɨnkikɨm Jon siirɨn. Mɨ kara ɨriipa hɨriinan wɨ kɨmiir mɨ boɨnmauu rani, yɨpɨkɨn inɨg komii kariir hauuwɨn tɨ dimɨn taemɨnɨm sɨmiir tɨram. Ɨriig. \s1 Boɨniyɨo yaiya yɨnisɨm nwɨswo ad nwɨruwaniyo sowiir boɨnka \p \v 28 Kɨma panɨɨna naɨngwowi, ha? Bɨiya inkam nwɨrɨn siir yɨnisɨmo nwɨsko mɨ mhoɨiya ɨiya sowa inɨkamae nwokiyo mɨ adɨn siya siir yɨnisɨm yaowaeyɨn siirɨm yam mɨ siir inɨ boɨnɨu, yɨnisɨm, panaoɨn kɨra kariir numɨr waina saiir kɨgrɨraowam dam. \v 29 Mɨ yɨnisɨmɨn adɨn siir yai aka yowarkɨi boɨn. Nɨɨngaka. Kara pɨ boriisopi. Mhoɨiya siir kwoɨnɨn ɨna swokɨ kisɨna haigiyɨn mɨ ɨni adɨn siir wain numɨra saiir swokɨnɨ mɨriiyɨuɨn. \v 30 Mɨ adɨn ɨna swokɨ apnamɨn siir yɨnisɨm nwɨrɨn siirɨm mɨ siya ta hɨriinan yai aiirar swokɨ boɨnɨu siirɨn mɨ kɨra kariir wain numɨra saiir tɨram dam. Mɨ yɨnisɨmɨn hɨnɨɨna yowarkɨi boɨnki, kara pɨ kapi nami mɨ siya numɨra hɨriir bɨ swokɨ amɨmɨnkɨn. \v 31 Mɨ siya sɨmiirɨn hɨnɨɨna srɨigi, tɨkɨ yɨnisɨm nwɨso yɨpɨkɨn adɨn siir kwoɨn ɨiir napɨn, ha? Mɨ sɨma ɨna boɨnɨm Bɨiyan ɨiya mɨ Jisɨs siya sɨmiir boɨnki, kara kɨmiirɨn yaimwo aiirar boɨnki mɨ iikam biyɨeyɨm omom omomi umɨr takis haiyanɨm mɨ wigɨm hɨi nanaei ɨkɨm sɨmiir mhɨi kwoɨnɨm bɨdi kisɨna haigiyɨm mɨ sɨma Adi Komii siir yai aiiram bɨdi yaɨngwo tɨbmiiyɨm mɨ kɨmiir bɨiyɨn wɨ sɨmar nami iikamɨm Adi Komii siya kɨgrɨraowiyɨm kɨmiiramɨn. Nɨɨngaka. \v 32 Dimusi rani, Jon siya kɨmiir waraur nɨmbinikɨn siyɨu mɨiyɨk mɨiyɨkɨm sɨmiir nɨisiisimauugɨm kɨmiirɨn mɨ kɨma siir yai aiir bɨ naɨngwo tɨbmiigɨm. Mɨ kamɨm omom omomi umɨr haii ɨkɨm mɨ wigɨm hɨi nanaei ɨkɨm sɨma siir yai ɨmiir bɨdi yaɨngwo tɨbmiiyɨm. Mɨ kɨma tɨ hɨriinan dimɨnɨm sɨmiir bɨdi kɨgɨm mɨ kɨmiir kwoɨnɨm bɨri kisɨna haiigikɨm mɨ siir siyɨu ɨiir napam bɨ naɨngwo tɨbmiigɨm. Nɨɨngaka. Ɨriig. \s1 Ta boɨniyɨo yaiya inkam biyɨeyɨn numɨr waina saiir kɨgrɨraowiyɨn siir boɨnka \r (Mk 12:1-12; Lk 20:9-19) \p \v 33 Jisɨs siya sɨmiirar nikɨ boɨnɨn, kɨma wakae, boɨniyɨo yai kwɨra hɨnɨɨnga. Inkam komii nwɨrɨn siya nu komiigakɨn mɨ wain numɨr yɨnkɨn mɨ ɨna hɨuyokiyokaiyɨn mɨ numɨr hɨrɨn ɨe whɨra yop mɨ nantwo komiiya ɨenau hɨr haigi mɨ sɨma wain nidɨm ɨna whɨnɨtkaigaiyɨm mɨ sɨmiirɨn ɨna yokwobrombropɨm sɨmiir hii ɨmiirɨm mɨ saiir mhoɨiya numɨran adɨn siya omaka pada ɨra mɨrii ta wain numɨra saiir kɨgrɨraowam. Mɨ siya ta numɨra inkam nhɨrɨmi hauugi sɨma kɨgrɨraowam mɨ umɨr mɨi saiir warar mɨ mɨriiyɨm. Mɨ numɨran adɨn ɨna yamɨn aru maeyau kwɨra. \v 34 Mhoɨiya ɨiya wain nidɨm sɨmiir haiyana ɨni kingiin nwowa mɨ numɨran adɨn siya whɨsarii mɨi prɨi mɨriiyan kam nhɨrɨm sɨmiir yɨkrop amki wain nidɨm sɨmiir nɨnguguhainakiyam. \v 35 Mɨ kamɨm ta numɨr aiir kɨgrɨraowiyɨm mɨ sɨma siir mɨiyan kam ɨmiirɨn siyɨu mɨiyɨk bɨ tɨrkɨm. Mɨ sɨma nwɨrɨn hindara tɨoki mɨ nwɨrɨn hindara yɨsomaoki mɨ nwɨrɨn hindara kaigromkrorki siiyani. \v 36 Mɨ numɨran adɨn kam nhɨrɨm mɨiyanɨm sɨmiir yɨkropki, siya hoɨmgakrɨga yɨkroki, bɨiyana saiir hɨriinan tani. Mɨ kamɨm numɨr aiir kɨgrɨraowiyɨm hɨriinan siyɨu ɨiirar swokɨ tɨrwɨn sɨmiirɨn. \v 37 Mɨ mhoɨigɨ mhoɨiyan siya siir yɨnisɨmkɨ yɨnisɨm yɨnkamiyɨnɨn siirgɨsiirar yɨkropki sɨmiiramɨn. Adɨn siya hɨnɨɨna yaɨngwo, sɨma wɨ kariir yɨnisɨmɨn wɨ siir yaiyar wakae yoknaei. \v 38 Mɨ kamɨm ta numɨr aiir kɨgrɨraowiyɨm sɨma tɨ yɨnisɨm ɨiir kɨgwɨnɨm mɨ sɨma sɨma hɨnɨɨna boɨnaiwɨn, tɨkɨ yɨnisɨm hɨnɨɨnɨn siya wɨ siir adni digwraekwowɨm wɨ siya haii. Humbae! Nɨm siir dɨsom aoki mɨ ta siir adni numɨra wɨ krɨma haii. \v 39 Mɨ sɨma siirɨn ha kiyainaniyamɨm numɨr yaba hɨriir mɨ sɨma siirɨn ɨna yɨsomaowɨn. \p \v 40 Mɨ Jisɨs siya sɨmiir boɨnki, kɨma panɨɨna mɨ aɨngwokiyɨm? Mhoɨiya ɨiya numɨr wainaɨn adɨn siya nɨti wɨ panɨɨn siyɨuɨn siir natɨrni ta numɨr aiir kɨgrɨraowan kamɨm sɨmiirɨn? \v 41 Mɨ sɨma siir boɨnki mɨ siya tɨ inkam biyɨeyɨm siir numɨr aiir kɨgrɨraowɨm wɨ sɨmiir nɨsomsom aokii. Mɨ siya numɨr waina wɨ iikam isid mɨiyɨk nhɨrmi hauugi sɨma kɨgrɨraowɨm mɨ nae haiyan ɨiya mɨ sɨma nae haɨmii, siirɨn wa hauu aei. \v 42 Mɨ Jisɨs siya sɨmiir boɨnki, tari kɨma yai haɨmii kwɨra profet kamɨm bɨiya sɨma wɨna Yokwo Komii saiir nwowɨm sɨmiir bɨri sɨbgu mwaɨnɨnoknɨnkɨnkɨm, aniya? Saeya hɨnɨɨna boɨnka, \q1 tɨ yɨn mɨiyɨkɨn omaka mɨriiyɨn kamɨm sɨma boriisop waeyaowɨn tariinanɨn ɨni bɨiyan yɨn yamwowɨuɨn. Siya ɨni bopwonauan kougouwɨn siir hɨriinan yamwowɨuɨn. Bɨiyan Inkam Komiiyɨn siyar dirɨraerarkikɨn tɨ dimɨnɨn, siya ɨna yɨmbiyamɨn mɨ krɨma siir kɨgɨn ɨni wadɨeyar ywokiyɨn. \m \v 43 Mɨ kara kɨmiirɨn pɨ hɨriinan asi boɨnki, tɨ dimɨn mɨiyɨk mɨiyɨkɨm Adi Komii siya kɨgrɨraowan iikamɨm sɨmaka nwowɨm wɨ kara swokɨ haii, Juda iikamɨm kɨmiir waraurankar. Mɨ kara wɨ ɨkɨ iikam nhɨrɨm om whɨranɨm siir mɨi sɨbgu mɨriiyɨm wɨ sɨmiir hauugi. \v 44 Yɨpɨkɨn inkamkɨn kariiram naɨngwo tɨbmii karamae nwowɨn mɨ siya wɨ hindara nonkwobumbunɨnkɨn ɨuguski, hauwa nɨkɨi ɨswomswokiya mɨmɨrmɨmɨr yɨnɨn siir ɨdwo saiir hɨriinan. Mɨ inkamkɨn digɨumii kariir haimriyɨuwi mɨ siya wɨ hindara nɨkrɨmkrɨp ɨuguski yɨn siir hɨriinan nɨsɨɨmtl sɨɨni. \p \v 45 Mɨ ɨiya prismi bɨiyan inkam komii ɨma mɨ Farisi sɨma ta hɨriinan boɨniyɨo yai aiir wakaekiyɨm Jisɨs siya boɨnɨm mɨ sɨma ɨna yɨnoknɨnkɨnkiyɨm ta yaiya sɨmiirar nɨkrɨiga. \v 46 Mɨ sɨma siir nonkworɨnuwama naɨngwokɨm omaka hɨuyokiyokaiya saiir hɨriir hainamɨm. Mɨ sɨma iikamɨm sɨmiirsi nɨdidgɨm Jisɨs siir yai wakaeyɨm. Dimusi rani, sɨma ha naɨngwo tɨbmiikɨm Jisɨs siya profet inkam komiigɨn. Ɨriig. \c 22 \s1 Ta boɨniyɨo yaiya nae komiiya wig nonkwonaeiya saiir boɨnka \r (Lk 14:15-24) \p \v 1 Jisɨs siya yaeya boɨniyɨo yaiya ɨna swokɨ boɨnɨn sɨmiirɨn mɨ siya hɨnɨɨna boɨnkɨn, \v 2 Adi Komii siir digworaekwo whɨekakɨm sɨmiir kɨgɨrkakana, saeya ɨni inkam komii nu kɨgrɨraowiyɨn, nae komii siir yɨnisɨm yɨnkamiyɨnɨn wig nonkwonaɨn siirɨm dirɨraerariyɨn ɨni saiir hɨriinan ywowɨn. \v 3 Bɨiya kam nhɨrɨm sɨmiir nɨmbina ta wigwas naeya saiir naeyam. Mɨ naeni ɨiya siya siir kam nhɨrɨm sɨmiir yɨkropki. Mɨ sɨma nɨtɨm pɨ boriisopi. \v 4 Mɨ siya siir mɨiyan kam nhɨrɨm ɨna swokɨ ɨkropkiyɨm mɨ sɨmiir boɨnmauu, kɨma kamɨm kara nɨmbingigɨm sɨmiir dɨkɨunaki mɨ kɨma sɨmiirɨn hɨnɨɨna boɨn, wakae, kariir naeyɨm bɨdi dirɨraerar haigɨngigɨm. Mɨ bulmakau ɨi ɨkɨm mɨ wraisu hɨkae hɨkaeyɨm kara bɨdi yɨsomsom haigɨngigɨm. Mɨ digworaekwo whɨekakɨm bɨdi dirɨraerar haiigɨngigɨm. Kɨma ta wigwas naeya saiirɨm wɨt. \v 5 Siya siir mɨiyan kamɨm tɨ yai ɨmiir boɨnmɨmauu dɨgɨn mɨ sɨma ha namɨm, sɨma, sɨmiir yai ɨmiir wakaeyɨm pɨ boriisop mɨ sɨma ɨna nhɨnoopkiyɨm. Nwɨrɨn siir numɨram yam mɨ nwɨrɨn ɨni umɨr mɨi mɨriiyam yamɨn. \v 6 Mɨ nhɨrɨm inkam komii nu kɨgrɨraowiyɨn siir mɨiyan kam ɨmiir yapiyɨskai kɨgwɨn mɨ sɨma sɨmiir yonkwobumbunɨnkɨn haiigɨnɨugi mɨ sɨmiirɨn ɨna yɨsomsom aokaokiyɨm. \v 7 Mɨ tɨ hɨriinanɨn inkam komii nu kɨgrɨraowiyɨn siir kwoɨnɨn haugɨ hauga ha whiyɨekiyɨn mɨ siir kamɨm sau nɨnɨtiyɨm sɨmiir yɨkropki. Mɨ sɨma inkam biyɨeyɨm sɨmiir yɨsomao mɨ om ɨiir warar yɨnkɨn haɨngɨmugig. \v 8 Mɨ sɨma hɨriinan tɨrɨm, inkam komiiyɨn siir mɨiyan kam ɨmiir boɨnmɨmauugi, wigwas naeya bɨdi dirɨraerar haigɨn dɨga, kamɨm kara nɨmbinɨm sɨma mɨiyɨkɨ waeyao panɨɨnsi yɨtsi. \v 9 Mɨ hɨriinankɨ nɨuwi kɨma ɨkɨ siyɨu whɨekakɨm sɨmiirar dap kɨg yokiyokɨiyam mɨ kam whɨekakɨm kɨma sɨmiir kɨgi mɨ kɨma sɨmiir wɨkɨunani ta wigwas nae aiirɨm. \v 10 Siya hɨriinan yai boɨnkiyɨn mɨ mɨiyan kamɨm ɨna nhɨnoopkiyɨm. Mɨ siyɨu whɨekakɨm sɨmiir nwowɨm iikamɨm sɨmiir yapboɨnmamauu iikam biyɨe biyɨe ɨkɨm mɨ iikam mɨiyɨk mɨiyɨk ɨkɨm sɨmiir yɨkɨunani wigwas nae aiirɨm. Mɨ sɨma ha nɨtɨm ta omaka wigwas nae dirɨraerara ɨni iikamkɨna yɨnkɨnɨugiya. \p \v 11 Iikamɨm sɨma ha nɨdwodwokai dɨgiyɨm mɨ inkam komii sɨmiir napnɨnopkai kɨgam namkɨn. Mɨ siyar kɨgi inkam nwɨrɨn yɨuɨs mɨiyɨk bɨ pɨuainanikɨn wigwas naeya saiir nɨdwokai aeyamɨn. \v 12 Mɨ inkam komiiyɨn siir boɨnki, akam, kɨra yɨuɨs mɨiyɨk pɨuainani karamae dimusi nwokɨn ta wigwas nae aiiramɨn, ha? Mɨ siya ɨni yai mɨkrɨma ywowɨn. Mɨ ɨna yɨdidkiyɨn. \v 13 Inkam komiiyɨn siya siir mɨiyan kamɨm sɨmiirɨn hɨnɨɨna boɨnki, kɨma siir ɨga ɨɨnɨm sɨmiir kogrɨmdɨɨnugi. Mɨ maeyauwa nɨiyɨm nɨiyɨm nwowa saiir hɨriir dɨtkaigi. Ta maeyau nɨiyɨm nɨiyɨm aiirɨn siya wɨ kauu ouu prasae kɨn tani. Mɨ siya wɨ hɨk komiigɨkomii aiir haii. Mɨ wɨ siir big ɨiirar mɨ aegiyɨmgiyɨkaeyami. \v 14 Jisɨs siya ta boɨniyɨo yai aiir boɨn dɨgiyɨn mɨ siya sɨmiir boɨnki, ɨhɨ, Adi Komii siya iikam whɨekakɨm sɨmiirar nɨkɨunaei. Mɨ sɨmiirɨn wɨ ɨrɨra nwɨnwɨra nɨkɨuna apnɨnopkainani. Ɨriig. \s1 Sɨma Jisɨs siir srɨigɨm umɨr Sisa siir hauuwam \r (Mk 12:13-17; Lk 20:20-26) \p \v 15 Mɨ Farisi kamɨm sɨma yaiya ɨna haɨngiriyɨu hɨd boɨnaiyɨm, Jisɨs siir kɨnankɨuwam. \v 16 Mɨ sɨma sɨmiir kɨgna mɨriiyɨm kam nhɨrɨm mɨ inkam komii Herot siir kamɨm sɨmiir warar yɨnkɨn ɨkropki. Mɨ sɨma Jisɨs siir hɨriir yɨmbiyam mɨ ɨna inɨ srɨiyɨuɨm yai nhɨrɨm sɨmiiram. Inkam yaimɨn dimɨn nowomwarkaiyɨuwiyɨn, krɨma ɨna nɨnoknɨnkɨnɨn kɨra yaimwo boɨnan inkamkɨn. Mɨ kɨra yaimwowa saiirar sɨbgu owomwarkaiyɨu boɨnikɨn dimɨnɨm Adi Komii siir iikamɨm sɨmiirɨm. Kɨra inkam nwɨrni bɨ nwowikɨn kou mɨ nwɨrni bɨ nwowikɨn nua. Nɨɨngaka. Kɨra iikam whɨekakɨm sɨmiirɨn whɨruwar nwowaigɨnɨuwikɨn. \v 17 Kɨra krɨmiirɨn sɨbgu boɨnmauugi, kɨra panɨɨna naɨngwowi, ha? Moses siir siyɨu komiiyɨn siya boɨnɨn ɨni wadɨeya mɨ owɨn krɨma omom omomi takis umɨrɨm inkam komii Sisa Romanɨn siir hauuwɨn, aniya? Iyɨe? Nɨɨngaka. \v 18 Jisɨs siya sɨmiir kwoɨn biyɨe biyɨe ɨmiir bɨdi yɨnoknɨnkɨnɨn mɨ siya sɨmiir boɨnki, kɨma nɨksɨsaeyan inkamkɨm. Kɨma kariirɨm dimusi kɨnankɨunikɨm, ha? \v 19 Kɨma umɨrɨm omom omomiyɨm kɨma haiiyɨm mɨ mɨiya umɨra saiir nwowa inkam komii Sisa siir hauuwiya kariir wɨisiimauugi. Mɨ sɨma umɨra siirɨm asi hainakikɨm, siir nɨisiimauuɨm. \v 20 Mɨ siya sɨmiir srɨigi, tɨ whwonkamɨn mɨ tɨ inɨg ɨkɨn umɨr aiir nwowɨn siya nhɨnirgɨn. \v 21 Mɨ Jisɨs siya sɨmiir yowarkɨi boɨnki, inkam komii Sisa. Mɨ siya sɨmiir boɨnki, dimɨn Sisa nikɨn, yɨo kɨma Sisa siirar hauu. Mɨ dimɨnɨn Adi Komii krɨmiir Wanɨn siirgɨn yɨo kɨma siirar timɨ hauugi. \v 22 Sɨma ta hɨriinan yai aiir wakaekiyɨm mɨ sɨma ɨna yanaakiyɨm. Mɨ sɨma siir ɨna haiburgigɨm mɨ ɨna yamɨm. Mɨ sɨma Jisɨs siir kɨnankɨuan yai karamaekɨm. Ɨriig. \s1 Sɨma Jisɨs siir srɨigi iikamɨm naonami wa swokɨ ɨnsiin ɨdwowi \r (Mk 12:18-27; Lk 20:27-40) \p \v 23 Ta ɨi aiirarɨn Sadyusi kam nhɨrɨm Jisɨs siir hɨriir yɨmbiyam. Tɨ kamɨm sɨma hɨnɨɨna boɨnikɨm, inkamɨn naonamiyɨn sɨma wɨ swokɨ ɨnsiin ɨdwo rani. Sadyusi kamɨm sɨma ha nɨmbiyamɨm mɨ sɨma Jisɨs siir inɨ srɨiyɨu, \v 24 inkamɨn nowomwarkaiyɨuwiyɨn, Moses siya hɨnɨɨna boɨnkɨn, inkam nwɨrɨn siya yɨnɨe niyɨo karam nwowi mɨ siya ha naonami mɨ siir wig igabaeya siir nomousɨm ɨeyar swokɨ ɨtkɨn ɨdwokai naowid. Mɨ yɨnɨekakɨn wɨ siya nwo haigɨnɨuwi siir yaowae ɨiirɨn. \v 25 Mɨ kam ɨriiyar nwɨskɨnɨuwi mɨ sɨmiir yaowaeyɨn wig siya yonkwona mɨ siya ɨna yaonamɨn mɨ siya yɨnɨekak bɨ nwogigɨn. Mɨ siir wig igabaeya ɨni siir nomousɨm ɨeyar swokɨ ɨtkɨn ɨdwokainaowida. \v 26 Mɨ siir nomousɨmɨn ɨriipa hɨriinanar mɨ tɨr, yɨnɨe karamaeyar mɨ aowɨn. Mɨ nwoɨmaka ɨriipa hɨriinanar mɨ tɨr mɨ ɨni hɨrii hɨriinanar tɨr yokiyokɨiyamɨn. Mɨ tɨ iwɨniyao ɨriiyar nwɨso ɨni yɨnɨe karamaeyar yaowɨm. \v 27 Sɨma yaowɨn naokao dɨgiyɨm mɨ mhoɨigɨ mhoɨiya sɨmiir yao wig igabae aeyar yaonam. \v 28 Kɨra boɨnki, ɨiya iikamɨm naokaowɨm sɨma nɨnsiin ɨdwowi. Tɨ iwɨnyao ɨriiyar nwɨswo ta wiga saiir kamkɨ kamɨn wɨ nhɨnga nwowi? Kɨra ɨna nɨnoknɨnkɨnɨn, sɨma yaowɨn saiirara nonkwona swokɨm. \p \v 29 Mɨ Jisɨs siya sɨmiir yai aka ɨna yowarkɨi boɨnɨn, kɨma Yokwo Komii saiir yai ɨmiir bɨ nɨnoknɨnkɨnkɨm, ha? Mɨ kɨma Adi Komii siir kɨrɨe aiir bɨ nɨnoknɨnkɨnkɨn, ha? Mɨ kɨma hɨriinanɨn whaowaeya prɨiboɨn, aniya? \v 30 Mɨ ɨiya iikamɨm sɨma nɨnsiin ɨdwowi mɨ sɨma wɨ nonkwona rani. Nɨɨngaka. Mɨ sɨma wɨ Adi Komii siir oman paekwosɨmɨm nɨnomor kou hɨr nwowɨn wɨ sɨmiir hɨriinan nwowi, nɨɨnga nɨɨngar. \v 31 Tɨ iikamɨm naonamɨm mɨ ha swokɨ ɨnsiin ɨdwowi. Kara kɨmiir srɨiyɨm mɨni. Adi Komii siir yaiyɨm Moses siir hauuwɨm, kɨma sɨmiir bɨ mwaɨngɨm, aniya? Siya hɨnɨɨna boɨnkɨn, \v 32 kara Ebraham mɨ Aisak mɨ Jekop sɨmiir Adi Komiigɨn. Adi Komii siya iikamɨm naonamɨm sɨmiir Adi Komii rani. Iikamɨm kwoɨnbudɨn omwai waiyayokiyokɨiiyɨn sɨmiir Adi Komiigɨn. \v 33 Iikamɨm kingiin nokwoɨm sɨma ta hɨriinan yai aiir wakaekiyɨm mɨ sɨma ɨni hindara yanaakiyɨm Ɨriig. \s1 Adi Komii siir bɨigɨ bɨiyan siyɨugɨ siyɨu ɨeyaɨrgɨn \r (Mk 12:28-34; Lk 10:25-28) \p \v 34 Ta hɨriinan yaiya Jisɨs siya Sadyusi sɨmiir yai aiir boɨn tankaigikɨn. Mɨ Farisi kamɨm sɨma ta yai aiir wakaekiyɨm mɨ sɨma ɨna haɨngiriyɨu boɨnainamɨm. \v 35 Mɨ sɨmiir bopwo hɨrɨn inkam nwɨrɨn siyɨu ɨmiir nɨnoknɨnkɨniyɨn ɨni hɨrar nwowɨn. Siya Jisɨs siir srɨikɨnankɨuwam namkɨn. \v 36 Iikam nowomwarkaiyɨuan inkam pɨkɨ hɨnɨɨn siyɨu ɨkɨn, siyɨu whɨekakɨm Moses siya wɨnɨm sɨmiir bɨi nwowɨm, ha? \v 37 Mɨ Jisɨs siya siir boɨnki, Bɨiyan Inkam Komiiyɨn siya kɨriir Adi Komiigɨn. Mɨ kɨriir mhɨi kwoɨnɨm mɨ kɨriir kɨrɨeya wɨ saiirar hauu ɨuguski mɨ kɨriir digworaekwo whɨekakɨm sɨmiir warar. \v 38 Tɨ siyɨuɨn siya ɨni siyɨu nhɨrɨm Moses siya wɨnɨm sɨmiir kou ywowɨn. \v 39 Mɨ mhoɨiyan siyɨu whɨrɨn yɨo hɨnɨɨna boɨnkɨn, kɨra inkam nhɨrɨm sɨmiirɨm naɨngwowiyɨm mɨ kɨramar naɨngwonaeiyɨn saiir hɨriinanar daɨngwo. \v 40 Tɨ siyɨuwo sowa boɨnkiywo ɨni Moses mɨ profet kamɨm sɨmiir siyɨu ɨmiirar higrɨnɨu ɨrkakiyɨm. Ɨriig. \s1 Jisɨs siya Farisi kamɨm sɨmiir srɨi yɨpɨkɨ inkamkɨn Adi Komii siya nɨkropkiyɨn \r (Mk 12:35-37; Lk 20:41-44) \p \v 41 Farisi kamɨm sɨma ɨrɨpa nikɨ haɨngiriyɨu owɨm mɨ Jisɨs siya sɨmiir srɨi, \v 42 kɨma Krais siirɨn ɨni panɨɨna naɨngwowɨm tɨ inkamɨn Adi Komii siya nɨkropkiyɨn, ha? Siya nhɨnir pɨugan ankɨn, ha? Mɨ sɨma siirɨn hɨnɨɨna yowarkɨi boɨnki, Devid siir pɨuganankɨn. \v 43 Mɨ Jisɨs siya sɨmiirɨn ɨna swokɨ srɨiyɨn. Dimusika? Mɨ Adi Komii siir naeyɨuɨn Devid siir nwowɨn siirɨn siya nɨisiimauugɨn mɨ Devid siya siirɨn Bɨiyan Inkam Komii dimusi dapkɨn, ha? Siya hɨnɨɨna boɨnkɨn, \q1 \v 44 Devid siya hɨnɨɨna boɨnkɨn Adi Komii siya, kariir Bɨiyan Inkam Komiiyɨn siirɨn hɨnɨɨna boɨnkɨn, kɨra kariir ɨɨna ɨɨniga saiir dɨdwo. Mɨ mhoɨiya kɨriir sau omomɨn wɨ kara kɨntɨokɨi sɨmiirɨn. Mɨ wɨ kɨriir aowa nwokaii. \m \v 45 Kɨma kɨgi Devid siya dapkikɨn Inkamɨn Adi Komii siya nɨkropkiyɨn Bɨiyan Inkam Komii siya mɨ siya tɨ inkamɨn Devid siir isid panɨɨna nwokɨn, ha? Nɨɨngaka. Siyɨu karamaekɨn. \v 46 Mɨ inkam nwɨrkɨn bɨ nowarki boɨnmɨmɨnkɨn ta Jisɨs siir yaiya. Nɨɨngaka. Mɨ ta ɨi aiirɨn sɨma ɨna yɨdidbwakainamɨm siirsiyɨn mɨ mhoɨiya sɨma siirɨmɨn dimɨn whɨram bɨ swokɨ srɨi mɨmɨnkɨm. Ɨriig. \c 23 \s1 Jisɨs siya iikam ɨmiir boɨnki, kɨma mɨntarao, kamɨm siyɨu komii nɨnoknɨnkɨniyɨm mɨ Farisi kam ɨkɨm sɨmiir siyɨu ɨmiirsiyɨn \r (Mk 12:38-39; Lk 11:43,46; 20:45-46) \p \v 1 Mhoɨiya Jisɨs siya yaiyɨm iikam whɨekakɨm mɨ kamɨm siir kɨgna mɨriiyɨm sɨmiir boɨnmɨmauugɨn. Jisɨs siir yaiya hɨnɨɨna boɨnkɨn, \v 2 kamɨm siyɨu komii nɨnoknɨnkɨniyɨm mɨ Farisi kam ɨkɨm, sɨma kɨmiirɨn Moses siir siyɨu ɨmiir nowamwarkaiyɨugɨm. \v 3 Mɨ hɨriinankɨnɨuwi yɨm tɨ hɨriinan digworaekwowɨm, sɨmiir boɨnmɨmauuwiyɨm, yɨm kɨma sɨmiirɨn ha wakaeyokna ap. Mɨ sɨmiir siyɨu ɨiirɨn, yɨo kɨpi kɨgna ap. \v 4 Tɨ yaiyɨm sɨma kɨmiir boɨnmɨmauuwiyɨm, yɨm ɨni dimɨn hɨkakɨm kɨma nɨtyɨskai apiyɨm, kɨmiir waeyao ɨni hɨriinan ywowɨm. Mɨ sɨma wɨ kɨmiir whɨnhai rani, tɨ dimɨn hɨkak ɨmiirɨn. Nɨɨngaka. \v 5 Dimɨn taemɨnɨm sɨma mɨriiyɨm, sɨma mɨnam mɨni, iikamɨm sɨmiir nwokɨ kɨgɨm sɨma tɨ ɨɨnmi op mɨnɨm mɨnam niigɨm sɨma Adi Komii siir yaiyɨm sɨmiir hopkaiyam. Mɨ sɨmiir mwowɨm haɨs ha mɨ kikog nhwo kwɨsboɨni digworaekwowɨm, sɨmiir haigiyam. Mɨ iikamɨm sɨmiir kɨgii, sɨma wa nwokɨ aɨngwowɨm, sɨma inkam wadɨekɨm. Mɨ yɨuɨs prɨei prɨeiyɨm sɨma niiyɨm yɨm ha mɨ pɨuai haigɨnɨu. Sɨma nhwo Adi Komii siiram kwɨsboɨniyɨm mɨ iikamɨm sɨmiir kɨgi, sɨma wa boɨni, hɨe wara inkamɨm, sɨma inkam wadɨekɨm. \v 6 Mɨ ɨiya sɨma yaewou komii komiiyɨm sɨmiiram namiyɨm sɨma ɨkɨ mhoɨiyan ipiiyɨm sɨmiir bɨ nɨdwokaiigɨm. Nɨɨngaka. Sɨma ɨkɨ ipiiyɨm bɨiyar nwowɨnɨm pɨ sɨmiirar nɨdwokai omaka Adi Komii siir yai nɨdwokai wakaeiya saiirɨn ɨriipa hɨriinan. \v 7 Sɨma ha naɨngwowi, iikamɨm maeyaua nae haigɨniya saiirɨn sɨma sɨmiir nwokɨ boɨn maɨrgɨmaɨrgam. \v 8 Iikamɨm sɨma kɨmiirɨn hɨnɨɨna kɨpi dap iikam nowomwarkaiyɨuwan inkam komii komiigɨm. Nɨɨngaka. Inkamɨn nwɨruwaɨrgɨn kɨmiir nowomwarkaiyɨuwiyɨn, Adi Komii sasaɨrgɨn. Mɨ kɨma whɨekakɨm ɨni nomiiyaukɨna yoswowɨm. \v 9 Mɨ nu tɨrɨn kɨma inkam nwɨrniyɨn hɨnɨɨna kɨpi dap, krɨmiir Adi Komiigɨn. Nɨɨngaka. Adi Komiiyɨn nwɨruwaɨrgɨn, krɨmiir Adɨn. Mɨ siya ɨni nɨnomor kou hɨrar nwowɨn. \v 10 Mɨ sɨma kɨmiirɨn hɨnɨɨna kɨpi dap, inkam komii. Nɨɨngaka. Kɨmiir Bɨiyan Inkamɨn nwɨruwaɨrgɨn, yɨo karargɨn, inkamɨn Adi Komii siya nɨkropkiyɨn. \v 11 Yɨpɨkɨ inkamkɨn kɨmiir bɨi inɨgak nwowɨn. Siya bɨiyɨn hinda whɨsarii mɨi prɨimɨriiyan inkam dwo \v 12 inkamɨn siir inɨg ɨiirar hainanaeiyɨn mɨ mhoɨiya siir inɨgɨn wɨ aokɨ aowa namɨguskii. Mɨ inkamɨn siir inɨg ɨiirar hainana karamae nwowiyɨn, mhoɨiya siya wɨ inɨg komiigak nwowi. Ɨriig. \s1 Jisɨs siya kamɨm siyɨu komii nɨnoknɨnkɨniyɨm mɨ Farisi kam ɨkɨm siya siyɨu biyɨeyɨm sɨma tɨrɨm ɨo sɨmiir nwokɨn \r (Mk 12:40; Lk 11:39-42,44,52; 20:47) \p \v 13 Tɨ siyɨu komii nɨnoknɨnkɨniyɨm kamɨm mɨ Farisi kam ɨkɨm. Kɨma mɨntarao! Kɨma nɨksɨsaeyan inkamkɨm. Mɨ kɨma yaiyaɨrga nhɨnkɨni. Iikamɨm Adi Komii siya kɨgrɨraowiyɨm sɨma nwowam naɨngwowiyɨm, sɨmiirɨn kɨma nɨksɨsaei mɨ tɨ iikamɨm sɨmiir anowɨn kɨmar haigɨnɨkouwi. Mɨ sɨmiir kwoɨnɨm sɨmaka nwowam wara naɨngwo rani, sɨmiir siyɨuɨn kɨmar haigɨnɨkouwi. Mɨ kɨma Adi Komii siir iikamɨm siya kɨgrɨraowiyɨm sɨmaka bɨ namasugɨm. Mɨ iikam nhɨrɨm sɨmiiram namam tɨriyɨm, sɨmiir siyɨuɨn kɨmar haigɨnɨkouwi. \p \v 14 Kɨma kamɨm siyɨu komii nɨnoknɨnkɨniyɨm mɨ Farisi kam ɨkɨm, kɨma mɨntarao! Mhoɨiya kɨmiirɨn wɨ Adi Komii siya nonkwobumbunɨnkɨn ɨuguskii kɨma yai aɨrgar nhɨnkɨni. Kamɨm naonamiyɨm sɨmiir wig igabaeyɨm pɨ kɨma mɨ ɨksɨsaei. Mɨ sɨmiir omakaɨn digworaekwowɨm pɨ kɨma mɨ tauae haii. Mɨ kɨma iikamɨm sɨmiir whwonkam ɨdaɨn nhwo pɨ prɨeiyar mɨ kwɨsboɨni, sɨmiir dimɨn biyɨeyɨm sɨmiir higrɨnɨuwam. Mɨ iikamɨm sɨma wa nwokɨ aɨngwowɨm, kɨma inkam mɨiyɨkɨm. Mɨ Adi Komii siya kɨmiirɨn wɨ hɨriinansi hauuwi. \p \v 15 Kɨma kamɨm siyɨu komii nɨnoknɨnkɨniyɨm mɨ Farisi kam ɨkɨm, kɨma mɨntarao! Mhoɨiya Adi Komii siya kɨmiirɨn wa nonkwobumbunɨnkɨn ɨguskii. Kɨma yaiyaɨrga nhɨnkɨni. Mɨ kɨma whɨi komiiya mɨ nu ɨkɨm sɨmiirar napboɨnmɨmauuwi Adi Komii siir yai aiirɨn iikamɨm sɨmiir kwoɨn ɨmiir hɨurworwokaiyam. Mɨ sɨma kɨmiir yaiyar bɨdi wakaeyoknaɨm. Siyɨu biyɨe sɨma dirɨraerarɨm ɨni kɨmiir ɨmiir haiburɨm. \p \v 16 Mhoɨiya Adi Komii kara iikam biyɨe kɨmiirɨn wɨ hindara nonkwobumbu ɨuguski. Kɨma ɨni iikam nhwokwɨsaeyɨm sɨmiir nɨnkikwona apiyɨn ɨni sɨmiir hɨriinan ywowɨm mɨ kɨma wɨ dɨg nwo rani. Nɨɨngaka. Mɨ sɨma panɨɨnsi sɨbgu wakaeyokna apsi. Mɨ kɨma iikamɨm sɨmiirɨn hɨnɨɨna boɨnikɨm kara wa dirɨraerari, kara nɨksɨsae rani, kara yaimwowar boɨni. Tɨ kariir yaiyɨm, kara Adi Komii siir hɨnɨɨna boɨni, ɨni mɨ owɨn yɨo dimɨn komii rani. Mɨ kɨra hɨnɨɨna boɨni, kara wa dirɨraerari. Kara tɨ yaiyɨm sɨmiirɨn pɨ golɨn Adi Komii siir omaka hɨr nwokaiyɨn pɨ siir nɨkopaisɨsɨrki. Mɨ siya tɨ hɨriinan yaiyɨm sɨmiir boɨni mɨ kɨma siirɨn wa boɨn, siya ha dirɨraerar. \v 17 Kɨma whaowae inkamkɨm mɨ inkam nhwokwɨsaeyɨm! Dimu dimɨnkɨm bɨi nwowiyɨm mɨ dimu dimɨnkɨm mhoɨi nwowiyɨm, ha? Ɨhɨ, adi Komii siir omaka bɨiyɨn ɨni saeyar ywowa. \v 18 Krɨma hɨnɨɨna boɨnkɨm, inkamɨn hɨiya nae haigɨn ɨnkɨn ɨmiiyaeiya Adi Komii siira saiir dapɨkopsɨsɨrki mɨ mhoɨiya siya tɨr karamae nwowi yɨo dimɨn kaimwo rani mɨ inkamɨn nae Adi Komii siir nɨkɨn ɨmiiyae ɨkopsɨsɨr hauuwi. Ɨhɨ, yɨo siya ha dirɨraerar. \v 19 Kɨma tɨ nhwokwɨsae inkam whaowaeyɨm dimu dimɨnkɨn bɨi nwowiyɨn, ha? Inkamɨn nae nɨnkɨn ɨmiiyaeiyɨn siya, iyɨe? Hɨiya saeyar mɨnkɨn tɨ naeyɨm dimɨn whɨrkɨ panɨɨnsi kɨmbusi. Ɨhɨ, hɨiya nae haigɨn nɨnkɨn ɨmiiyaeiya bɨiyɨn ɨni saeyar ywowa. \v 20 Inkamɨn hɨiya nae haigɨn nɨnkɨn ɨmiiyaeiya saiir inɨg ɨiir dapɨkopsɨsɨri, siya digworaekwo saiir ɨdwo nwowɨm sɨmiir warar nɨnkɨn ɨkopsɨsɨrkikɨm. \v 21 Mɨ inkamɨn Adi Komii siir omaka mɨiyɨka saiir dapɨkopsɨsɨri mɨ siya Adi Komii siir omaka hɨr nwowɨn naeyɨu digworaekwowɨm sɨmiir wara nɨnkɨn ɨkopaisɨsɨri. \v 22 Mɨ inkamɨn nɨnomor kou saiir dapɨkopsɨsɨri mɨ siya Adi Komii siya mɨ siir ipiiya sowiir warar nɨkopaisɨsɨri. \p \v 23 Kɨma kamɨm siyɨu komii nɨnoknɨnkɨni ɨkɨm mɨ Farisi kam ɨkɨm. Kɨma mɨntarao mhoɨiya Adi Komii siya kɨmiirɨn wɨ hindara nonkwobumbunɨnkɨn ɨuguski. Dimusi rani, kɨma yai kiyɨmiyok boɨn kɨrɨekɨm. Mɨ kɨma dimɨn sɨsɨmɨm pɨ sɨmiirar mɨ sɨoɨtkɨni mɨ haɨmiiyɨn pa mɨ hauuwi mɨ tɨ hɨriinan dimɨn sɨsɨmɨm kɨma ɨna wakaeyokna dirɨraerarɨm mɨ bɨigɨ bɨiyan dimɨnɨn Adi Komii siir yaiya kɨma hɨriinan tɨr tani. Mɨ bɨiyan dimɨn komiiyɨn Adi Komii siir yaiya kɨma digɨumii saiirar haimriiyɨugigi. Mɨ siyɨu mɨiyɨk tɨri ɨkɨm iikam nhɨrɨm sɨmiir mɨ naɨngwobumbuni siyɨu mɨ naɨngwo tɨbmiini siyɨu ɨkɨm, kɨma tɨ hɨriinan dimɨn komii komiiyɨm digɨumii sɨmiir haimriiyɨugigɨm. Mɨ kɨma dimɨn komii mɨ Adi Komii siir dimɨn sɨmɨm sɨmiir wara wakaeyokna kɨswo mɨ siya kɨmiiramɨn wɨ maɨrgɨmaɨrga komiiya pɨ ywokiyɨn mɨ kɨma sɨmiir tɨrɨm pɨ boriisopkɨm. Nɨɨngaka. \v 24 Kɨma inkam mɨiyɨk rani, ɨni nhwokwɨsaenan ywowɨm mɨ kɨma iikamɨm sɨmiirɨn Adi Komii siir siyɨu ɨiir nɨisiimauuamar naɨngwowi mɨ kɨma wɨ dɨg nwo rani. Mɨ Adi Komii siir yaiisɨsɨmɨm kɨma sɨmiirar nikwowaisii mɨ wakaeyokna rani. Mɨ kɨma Adi Komii siir bɨiyan yai komiiyɨm sɨmiir wakaeyoknaɨm naɨngwo rani. Mɨ kɨma pɨ boriisopi. Nɨɨngaka. \p \v 25 Kɨma kamɨm siyɨu komii nɨnoknɨnkɨniyɨm mɨ Farisi kam ɨkɨm, kɨma mɨntarao! Mhoɨiya Adi Komii siya wɨ kɨmiir nonkwobumbunɨnkɨn ɨuguski. Kɨma yaiyara nhɨnkɨni kɨmiir mhɨi kwoɨnɨm ɨni mobmor mob mɨnɨm ɨdanara kɨma sɨbgu hɨisokiyɨm mɨ aowa ɨokaka nwowiyɨm mɨ ɨni sɨmiir hɨriinan ywowɨm. Kɨmiir kwoɨnɨm ɨni inkam nwɨrni dimɨnam kɨgmaɨri siyɨuɨn mɨ pɨu saeya nɨpiyaokɨinami siyɨu ɨkɨn ɨni sɨma yɨnkɨnɨuɨm. \v 26 Farisi kamɨm kɨma ɨni inkam whaowae nhwokwɨsaenan ywowɨn mɨ bɨiyɨn kɨma mobmɨr mobɨm sɨmiir aowa tikɨ hɨisok mɨ ɨdana wɨ wadɨeya mɨ oki. Mɨ ɨriipa hɨriinan kɨmiir kwoɨnɨm hɨriinana timɨ tɨr. Mɨ kɨra siyɨu mɨiyɨkɨn siir tɨram naɨngwowi kɨra wa tɨri. \p \v 27 Kɨma kamɨm siyɨu komii nɨnoknɨnkɨniyɨm mɨ Farisi kam ɨkɨm, mhoɨiya Adi Komii siya wɨ kɨmiir nonkwobumbu ɨuguski. Kɨma mɨntarao! Kɨma yaiyarga nhɨnkɨni. Kɨmiir kwoɨnɨm ɨni maeyauwa inkam haɨngikaiiya ɨni saiir hɨriinan ywowɨm. Mɨ ɨdwowɨn wadɨeya sɨbgu kɨgi mɨ ɨenau hɨrɨn ɨni inkam mwokɨugɨ yɨnkɨnɨuɨn. Iikam kɨmiir mhɨi kwoɨnɨm hɨriinan ywowɨm. Mɨ ɨda wadɨeyar sɨbgu kɨgi mɨ kɨmiir aowan kwoɨnɨn mɨiyɨknan nwoki rani. \v 28 Kɨma ɨni ɨriipa hɨriinana mɨ owɨm, iikamɨm sɨma kɨmiir yaimwo whwonkam ɨmiirɨn wadɨeya kɨgi sɨma hɨnɨɨna naɨngwowi, kɨma iikam wadɨekɨm. Mɨ kɨmiir mhɨi kwoɨnɨm ɨni nɨksɨsaeni siyɨu ɨkɨn mɨ dimɨn bibiyɨeyɨm ɨni sɨmasɨmar nwokaiyɨm. Ɨriig. \s1 Jisɨs siya kamɨm iikam nowomwarkaiyɨuwiyɨm mɨ Farisi kamɨm sɨmiir boɨnkɨn sɨma wɨ hɨk kɨmpɨpɨsu haii \r (Lk 11:47-51) \p \v 29 Kɨma kamɨm siyɨu komii nɨnoknɨnkɨniyɨm mɨ Farisi kam ɨkɨm. Kɨma mɨntarao! Mhoɨiya Adi Komii siya wɨ kɨmiir nonkwobumbunɨnkɨn ɨuguski. Kɨma yaiyarga nhɨnkɨni. Kɨma profet kamɨm bɨiya naonamɨm sɨmiir kɨu mwowɨm ɨe ɨmiirar pɨuai haigɨnɨugɨm. Mɨ ɨiya sɨma omwaiya nikɨ waiyaɨm, sɨma siyɨu mɨiyɨk ɨiirar tɨrkɨm. \v 30 Mɨ kɨma boɨn, ɨiya krɨmiir yɨdiwi wanwiyaeyɨm sɨma nwowa krɨma saiir nwokɨswo mɨ krɨma wɨ sɨmiir di whɨnɨɨnii profet kamɨm sɨmiir nɨsom aowamɨn. Nɨɨngaka. \v 31 Ta yai hɨriinana kɨma kɨmar nɨisiimauunaei, kɨma tɨ kamɨm profet kamɨm sɨmiir nɨsomsom aowam, sɨmiir hɨran inkamkɨm. \v 32 Kara kɨmiirɨn yaimwowar boɨni, kara kɨmiirɨn bɨdi yɨnoknɨnkɨnɨn kɨma wɨ kɨmiir yɨdiwi wanwiyaeyɨm, sɨmiir siyɨu biyɨe ɨmiirar swokɨ tɨri, bɨiya sɨma tɨrɨm saiir hɨriinan mɨ kɨma wɨ hɨriinana swokɨ tɨri mɨ wɨ sɨmiir hɨriinana swokɨ ɨmbiyami. \v 33 Kɨma kam biyɨekɨm, kɨma mɨpugnankɨm. Kɨma kam biyɨeyɨm kɨma kam isid biyɨeyɨm sɨmiir hɨrankɨ nɨtkɨm mɨpugnan. Adi Komii siya kɨmiirɨn wɨ maeyauwa paekaka saiir hɨriir boɨnwokiyopnatkaigi, kɨma wɨ panɨɨna nɨdami, ha? \v 34 Mɨ kɨma wakae mhoɨiya kara wɨ profet kam nhɨrɨm nɨnoknɨnkɨn mɨiyɨkakɨm, Adi Komii siir Yokwo Komiiya saiir mɨ kamɨm nowomwarkaiyɨuwiyɨm wɨ kɨmiirɨm nɨkropki mɨ sɨma kɨmiir waraur nɨmbini. Mɨ nhɨrɨm wɨ kɨma nɨsomsom aokaowi mɨ paeyɨn hɨiniya nɨrɨonɨnkɨnɨn saɨka nɨrɨnuwi mɨ nhɨrɨm omaka, yaimɨn dimɨn nɨdwokai wakaeiya saiir hɨrar nɨpɨmpari. Mɨ nhɨrɨm kɨma sɨmiirɨn wɨ om komii whɨrɨn siir hɨrankɨ nhɨnɨkrɨropki mɨ sɨmiirɨn wɨ hɨnda tɨnda nɨnkɨn aeyokiyoki. \v 35 Mɨ tɨ hɨriinanɨn kara wɨ saiirsi nɨkropki kam nhɨrɨm hɨk kɨmiir hauuwɨm, kam mɨiyɨk nhɨrɨm nuanɨm bɨiya kɨma nɨsom aowɨm sɨmiirsi. Inkam mɨiyɨk Ebel siir hɨranka nɨsomao bwakainamkɨm mɨ ɨni profet Sekaraia siirar yadɨgɨuwɨn Berekaia siir yɨnisɨmɨn. Sɨma siirɨn Adi Komii siir omaka yai nɨdwokai wakaeiya mɨ maeyaua hɨuyokiyokaiiya nae nɨnkɨn ɨmiiyaeiya dimɨn whɨrkɨ kɨmbu karam nwowa siirɨn hɨr nɨsom aokɨn. Dimusi rani, tɨ dimɨn hɨnɨɨnɨn mɨ Adi Komii siya kɨmiirɨn wɨ hɨriinansi nonkwobumbunɨnkɨn ɨuguski. \v 36 Kara kɨmiirɨn yaimwo aiirar boɨni. Dimɨn biyɨeyɨm sɨmiir hɨk kɨmpɨpɨsuɨm tɨ iikam isid whɨekakɨm kɨma tɨ nwowɨm wɨ krɨmiirar nɨmbiyami. Ɨriig. \s1 Jisɨs siya om komii Jerusalem siir iikamɨm sɨmiirsi nougɨn \r (Lk 13:34-35) \p \v 37 Jerusaleman iikam!! Jerusaleman iikam!! Kɨma profet kamɨm kɨmiir waraur nɨtɨm sɨmiirar nɨsomsom aokaowikɨm mɨ iikam nhɨrɨm Adi Komii siya nɨkropkiyɨm sɨmiirɨn ɨni siiyani kɨma kaiyɨmɨk aokaokiyɨm. Ɨinokɨinokɨn kara kɨmiirɨn dimɨn biyɨeyɨm sɨmiir hɨrankar nɨkɨunama naɨngwowi kanaka nwowɨm kɨmiir whɨndirɨraerarɨm. Kakaruk yopiiya saiir yɨnɨm saiir kpɨdga aowa namiyɨm saiir hɨriinan tɨrama mɨni mɨ kɨmar boriisopi. \v 38 Kɨma wakae! Mhoɨiya kɨmiir omɨn wɨ iikam karamaeyar nwoki. \v 39 Ɨhɨ, kara kɨmiirɨn hɨnɨɨna boɨni mɨ kɨma wɨ kariir kɨgmɨmɨn tani mɨ ɨiya kɨma ta yai hɨnɨɨna saiir boɨni mɨ wɨ saiirar nadɨgɨuwi. Adi Komii siya kɨnsiishaigɨnɨuwi tɨ inkamɨn. Bɨiyan Inkam Komii siir inɨg ɨiir nɨtɨn siir. Ɨriig. \c 24 \s1 Jisɨs siya Adi Komii siir omaka yai nɨdwokai wakaeiya saiir boɨnkɨn wɨ sapi nɨmbɨɨriyami \p \v 1 Jisɨs siya Adi Komii siir inɨg hainaniya omaka komiiya yai nɨdwokai wakaeiya saiir haiburgikɨn mɨ ɨna yapnaniyamɨn mɨ kamɨm siir kɨgna mɨriiyɨm sɨma siiram yɨt. Sɨma siir nɨisiimauuam naɨngwokɨm omaka mɨiyɨkɨm Adi Komii siirɨm sɨmiir. \v 2 Mɨ siya sɨmiir boɨnki, kɨma tɨ digworaekwowɨm sɨmiir bɨdi kɨgiyɨm, aniya? Ɨhɨ, kara kɨmiirɨn yaimwo aiirar boɨnki, tɨ siiyaɨm Adi Komii siir omaka saiirɨm sɨma wɨ siiya kwɨrni ɨdwo nwo rani. Nɨɨngaka. Mɨ kam nhɨrɨm sɨma nɨti, wɨ tɨ Adi Komii siir omakaɨm sɨmiir nɨinɨkinhɨɨmnhɨnkigi mɨ wɨ nu saɨka dɨga swokɨ amwowɨuwi. Ɨriig. \s1 Jisɨs siya hɨk whɨekakɨm mhoɨiya nɨmbiniyanɨm sɨmiir boɨnkɨn \r (Mk 13:3-13; Lk 21:7-19) \p \v 3 Jisɨs siya mhɨu Oliv hɨr nɨdwokɨn mɨ kamɨm siir kɨgna mɨriiyɨm sɨma sɨmar yɨt siirɨmɨn mɨ sɨma siir inɨ boɨni, kɨra krɨmiir boɨnmauugi, tɨ dimɨn hɨriinanɨm wɨ pakɨ hɨnɨɨn ɨiya saiir nɨmbiyami krɨmiir nɨisiimauuamɨn, ha? Pɨkɨ hɨnɨɨn dimɨnɨn wɨ bɨi siya nɨmbiyami mɨ krɨma wɨ siir nwokɨ ɨnoknɨnkɨnɨm ɨiya kɨra swokɨ haiyɨug ɨtana saeya nɨmbiyami mɨ tɨ nuɨn wa dɨgi, ha? \p \v 4 Jisɨs siya sɨmiir yai aka hɨnɨɨna yowarkɨi boɨn, kɨma kɨma kɨmasiyar sɨbgu mɨntɨraona wɨ inkam nhɨrkɨm nɨksɨsaesi kɨmiirɨn. \v 5 Kam nhɨrɨm sɨma nɨti mɨ sɨma wɨ kariir inɨg ɨiir ninɨ ɨksɨsae dapboɨni, karargɨn Kraisɨn Adi Komii siya nɨkropkiyɨn mɨ sɨma wɨ iikam whɨekakɨm sɨmiir nɨksɨsae ɨrkaki. \v 6 Mɨ mhoɨiya kɨma wɨ yaiini yaiyɨm sɨmiir wakaemɨmɨkwɨni. Yaiiya hɨnda tɨnda ɨna nɨniiya, kingiin mɨ aru ɨriipɨ hɨriinan mɨ kɨma wɨ kɨpi nanaawɨn. Tɨ digworaekwowɨm sɨma wa nɨmbiyami mɨ ɨiya kara nɨtana tɨ nu ɨeya dɨgana ya ɨna nikɨ owa. \v 7 Nu whɨran kamɨm wɨ nu whɨran kamɨm yaii sɨmaka nɨnii. Mɨ inkam komiiyɨn nu kɨgrɨraowiyɨn wɨ nu whɨranɨn siir isidɨn yaii wɨ inkam komii nwɨrɨn siir isid ɨnaka nɨnii. Mɨ nu maeyau nhɨrɨm wɨ mhɨi prasae nao rani mɨ nu maeyau nhɨrɨm wɨ nɨɨn prasae nɨt rani. \v 8 Tɨ digworaekwo whɨekakɨm wɨ wiga yɨnisɨmɨn hɨukrɨmkrɨpɨn naokainam wɨ saiir hɨriinan hɨk kɨmpɨpɨsu haii, bɨiya saeya haiyɨm wɨ saiir hɨriinan nɨmbiyami. Ta ɨi aiirɨn sɨma hɨk kɨmpɨpsu wɨ kɨmiir hauuwi mɨ sɨma wɨ kɨmiir nɨsomsom aokaowi. Mɨ iikam whɨekakɨm hɨnda tɨnda nwowɨm wɨ ɨo nhwo kɨmiir nanaowi. Dimusi rani, kɨma kariir yai aiir wakaeyoknakɨm. Tɨ digworaekwo whɨekakɨm wɨ wiga yɨnisɨmɨn hɨukrɨmkrɨpɨn naokainaɨm wɨ saiir hɨriinan hɨk kɨmpɨpɨsu haii bɨiya saeya haiyɨm wɨ saiir hɨriinan nɨmbiyami. \p \v 9 Ta ɨi aiirɨn sɨma hɨk kɨmpɨpɨsu wɨ kɨmiir hauuwi mɨ sɨma wɨ kɨmiir nɨsomsom aokaowi. Mɨ iikam whɨekakɨm hɨnda tɨnda nwowɨm sɨma wɨ ɨo nhwo kɨmiir nanaowi. Dimusi rani, kɨma kariir yai wakaeyoknaeikɨm. \v 10 Mɨ ta ɨi aiirɨn iikam whɨekakɨm sɨma wɨ sɨmiir naɨngwo tɨbmii aiir haiburgigi. Mɨ sɨma sɨmiir nomiiyauɨm wɨ sɨmiir sau omomɨn siir kɨnmauu ɨti mɨ sɨmiir nhɨrɨm wɨ ɨo sɨma sɨma nɨnwo anwowi. \v 11 Mɨ ta ɨi aiirarɨn nɨksɨsae profet kam whɨekakɨm sɨma nhɨnani mɨ wɨ iikam whɨekakɨm sɨmiir nɨksɨsaei. \v 12 Mɨ ta ɨi aiirarɨn dimɨn biyɨeni siyɨuɨn wɨ komiiya nɨmbiyami mɨ iikam whɨekakɨm sɨma wɨ inkam nwɨrnisi naɨngwokwonanae rani. Nɨɨngaka. \v 13 Iikamɨm sɨma sɨmiir naɨngwo tɨbmiiya kɨrɨeya nwoyokiyokɨii mɨ mhoɨigɨ mhoɨiyana saiirar namwoɨuwi mɨ tɨ iikamɨm sɨmiirɨn wɨ Adi Komii siyar swokɨ anmaiwarkainaei. \v 14 Mɨ sɨma wɨ nu maeyau maeyau whɨekakɨm hɨnda tɨndanɨm sɨmiir napboɨnmamauu ɨrkaki maeyauwa Adi Komii siya kɨgɨrkakana siir digworaekwo whɨekakɨm saiir mɨ iikam isid whɨekakɨm sɨma wa wakae, dimɨn mɨiyɨkɨm Adi Komii siya dirɨraerarɨm. Mɨ wɨ ɨi aeya nadɨgɨuwi. Ɨriig. \s1 Dimɨn biyɨekɨ biyɨeyɨn wɨ sɨpi nɨmbiyami \r (Mk 13:14-23; Lk 21:20-24) \p \v 15 Inkamɨn ta yaiya saiir mwaɨnɨn siya sɨbgu daɨngworɨnu, Jisɨs siya boɨnki mɨ mhoɨiya kɨma wɨ tɨ dimɨn biyɨekɨ biyɨeyɨn Adi Komii siir omaka ɨo saiir hɨoanɨn wɨ siirar kɨgi, dimɨnɨn Adi Komii siir omaka bopwo nwowɨn igbid kamiyaugakɨn bɨiya profet Daniel siya boɨnɨn nɨmbiyamɨm mɨ siya. \v 16 Mɨ ta ɨi aiirɨn iikam whɨekakɨm nu Judia hɨr nwowɨm sɨma mhɨua hɨriir yɨdam nɨnopkainam. \v 17 Mɨ iikamɨm yaba hɨr grɨnkɨn okwowɨm mɨ sɨma sɨmiir digworaekwo ɨmiirɨm kɨpi swokɨ iwɨt nɨnopkainam omaka hɨriirɨn sɨmiir haiyɨm sɨma mhɨua hɨriirar dɨdam ɨugugusamki. \v 18 Mɨ yɨpɨkɨ inkamkɨm sɨma numɨr nwowi mɨ sɨma sɨmiir oma hɨriir kɨpi swokɨ haiyɨug am, sɨmiir yɨuɨs ɨmiir hainakiyɨm. Sɨma hindara dɨdam ɨugusam. \v 19 Mɨ wigɨm yɨnpɨugak nwowɨm sɨmiirsi naɨngwoyɨmiyoki mɨ wigɨm yɨnpraigakakɨm sɨmiirsi warar mɨ timɨ aɨngwoyɨmiyoki ta ɨi aiir nwowɨm. Sɨma wɨ nɨdam sasau rani, sɨma wɨ hɨkak nwowi mɨ wa kɨguguwi. \v 20 Kɨma Adi Komii siiram srɨi boɨn mɨ ɨi kɨma nɨdami saiirɨn wɨ naokɨ kɨpi kɨn mɨ wɨ Judami ɨi komiiya Sabat pɨu siisiya dimɨn taemɨn tɨr karamae nwowiya saiir mɨ ɨdami ya wɨ mɨiyɨk mɨ o rani, tɨ ɨi hɨriinanɨm kɨma wɨ nɨdam sasauni siyɨuɨm whaowaei. \v 21 Mɨ ta ɨi aiirɨn wɨ hɨk kɨmpɨpɨsu prasae hai rani. Ɨiya nuɨn siya wɨna nikɨ owɨn mɨ ɨni tariinana yamwoniyɨn, tɨ hɨk hɨriinanɨm bɨiya sɨma bɨ nikɨ ɨmbinikɨm. Mɨ mhoɨiya wɨ hɨriinan hɨkɨ mɨ ɨmbiyam tani. \v 22 Mɨ Adi Komii siya tɨ dimɨn biyɨeyɨm sɨmiir ɨiya saiir nikwokrɨpna karam nwokɨswo mɨ iikam whɨekakɨm sɨma wɨ hɨriiyar pɨ whaowae ɨuguskiyɨn. Adi Komii siya siir kamɨm siya nɨmbinɨm sɨmiirsi naɨngwoyɨmiyokiyɨn mɨ siya tɨ ɨi hɨriinana saiir asi nikwokrɨpnakɨn, tɨ dimɨnɨm sɨma nɨmbiyamam. \p \v 23 Mɨ ta ɨi aiirɨn inkam nwɨrɨn siya wɨ kɨmiir boɨni. Kɨgi, inkamɨn Adi Komii siya nɨkropkiyɨn siya tɨsi tɨrar nwowɨn, siya ɨsi hapi nwowɨn, kɨma wɨ siir yai kɨpi naɨngwo tɨbmii. \v 24 Ta hɨriinana kara kɨmiirɨn saiir boɨnki mhoɨiya kam nhɨrɨm sɨma nɨti mɨ wɨ hɨnɨɨna ninɨ ɨksɨsae boɨni, Kraisɨn karargɨn. Mɨ kara profet inkam nwɨrkɨn. Mɨ sɨma wɨ dimɨn kɨrɨe komii komii nhɨrɨm sɨmiirar dirɨraerari, iikamɨm Adi Komii siya nɨmbinɨm sɨmiirɨn wɨ sɨma nhɨnprɨiginam kɨnankɨugɨuwi mɨ tɨ iikamɨm sɨma wɨ sɨmiir yai wakaeyokna rani. \v 25 Wakae, kara kɨmiirɨn bɨi tɨ digworaekwo ɨmiirar boɨnmauugɨm mɨ bɨi wɨ digworaekwowɨm sɨma nɨmbiyami mɨ mhoɨiya kɨma sɨmiir kɨgi mɨ kɨma wɨ hanɨɨngɨ kɨgnɨnoknɨnkɨni. \p \v 26 Sɨma kɨmiir hɨnɨɨn yai boɨni, kɨgi. Siya maeyauwa inkam karamaeya nu siiyɨn apa saiir nwowɨn, kɨma wɨ taka maeyauwa saiir kɨpi nam. Mɨ sɨma hɨnɨɨna boɨni, kɨgi, siya ta omaka maeyauwa hɨuyokiyokai saiir hɨr nwokaiyɨn. Kɨma wɨ sɨmiir yai kɨpi naɨngwo tɨbmii. \v 27 Kɨma ɨna kɨgɨm, sinana bɨekɨ nɨmbiidniyɨn siir hɨrar sinankiyɨm mɨpi bɨekɨ nɨkiiyamiyɨn siir hɨrar namwoɨuwi mɨ mhoɨiya ɨiya Yaowae Adɨn nɨnomor kouanɨn kara swokɨ ɨti kɨma kariirɨn wɨ hɨriinanar kɨgwɨni. \p \v 28 Maeyauwa inkam whɨigɨ nwowiya mɨ wakikiyao wabɨm pɨ sɨmiir pɨu ɨmiirar natkɨkɨn ɨdwo aei. Mɨ mhoɨiya kara swokɨ ɨti iikam whɨekakɨm sɨma wɨ kariirar kɨgwɨni. Ɨriig. \s1 Yaowae Adɨn nɨnomor kouanɨn mhoɨiya siya wa swokɨ ɨti \r (Mk 13:24-27; Lk 21:25-28) \p \v 29 Hɨk komiiya ta ɨiya saiir haiya saeya dɨg nwoki mɨ bɨeyɨn wa kakauu ɨuguski mɨ bwana wɨ mɨ whwo rani mɨ nauunɨm wɨ nɨnomor kou hɨranka nɨkɨigɨiki. Mɨ nɨnomor kou hɨran dimɨn komii komiiyɨm, sɨma wɨ nɨɨni hanɨɨna nɨtki. \v 30 Mɨ ta ɨi aiirɨn digworaekwo nhɨrɨm nɨnomor kou hɨranɨm mhoɨiya wɨ iikamɨm wɨ sɨmiir nɨisiimauuwi ta ɨiya. Kara Yaowae Adɨn nɨnomor kouanɨn wɨ saiir swokɨ ɨti mɨ iikam isidɨn hɨnda tɨndanɨm nu tɨranɨm sɨma wɨ nou prasae kɨn tani. Mɨ Yaowae Adɨn nɨnomor kouanɨn sɨma wɨ kariirar kɨgwɨni waumɨrsɨma kariir dimɨn kɨrɨe komiiyɨm paenan nɨuyaeiyɨm wɨ sɨmaka nɨnkɨn ɨti. \v 31 Ɨiya kara nɨti, kɨdɨn wa maski. Mɨ ɨiya siya kɨd maski mɨ kariir paekwosɨmɨm sɨma wa namki omom omomɨm hɨda tɨnda nwowɨm sɨmiir, iikamɨm kara nɨmbinɨm sɨma wɨ kariiram nɨkɨunani. \s1 Whrougɨwokiyɨm ɨiya Jisɨs siya nɨtana saiir nɨisiimauugɨn iikamɨm sɨmiir \r (Mk 13:28-31; Lk 21:29-33) \p \v 32 Kɨma whrou siir bɨdi yɨnoknɨnkɨnɨm. Ɨiya pɨ whrou siya woki tɨ hɨriinanɨn krɨma pa nɨnoknɨnkɨni opɨn wɨ sɨpi nɨuwi. Mɨ opud naowo wa mɨ ɨkii kɨni. Ta hɨriinan ɨiya saeya opkɨ nɨuwi aeya. \v 33 Ɨni mɨ owɨn, mhoɨiya kɨma ha kɨgi tɨ dimɨn taemɨn whɨekakɨm kara boɨnɨm ɨni nɨmbiyamɨm, kɨma ha dɨnoknɨnkɨnki, ɨiya kara nɨtana ɨni kingiin nwowa. \v 34 Kara kɨmiirɨn yaimwo aiirar boɨni, iikamɨm sɨma ta ɨi aiirar nikɨ owɨm sɨma wɨ nikɨ aonam tani mɨ tɨ digworaekwo whɨekakɨm wa nɨmbiyami. \v 35 Nu nɨnomor sowa wa dɨgi mɨ kariir yaiya wɨ swokɨ dɨgi rani. Nɨɨngaka. Saeya wɨ hɨriiyar nwoyokiyokɨi. Ɨriig. \s1 Inkam nwɨrkɨn ta ɨiya Jisɨs siya nɨtana saiir swokɨ ɨnoknɨnkɨn tani \r (Mk 13:32-37; Lk 17:26-30,34-36) \p \v 36 Inkam nwɨrkɨn ta ɨi aiirɨn nɨnoknɨnkɨn mɨmɨn tani. Mɨ paekwosɨmɨm nɨnomor kou hɨranɨm sɨma ɨriipa hɨriinan sɨma saiir mɨ ɨnoknɨnkɨn tani. Kara Yaowae Adɨn saiir mɨ ɨnoknɨnkɨn tani. Nɨɨngaka. Adi Komii sasa nɨnoknɨnkɨni ta ɨiya kara nɨtana. \v 37 Ɨiya Noa siya nwowa mɨ siyɨuɨm saiir tɨrɨm, hɨriinan siyɨu kaimwowɨm wɨ saiirar swokɨ tɨri ɨiya kara Yaowae Adɨn nɨnomor kouanɨn kara swokɨ ɨti. \v 38 Ɨiya op komiiyɨn siya nɨuunani karamaeya nikɨ owɨn, sɨma tɨ hɨriinan siyɨuɨm sɨmiir tɨrkɨm opmɨn kwiyae mɨ naemɨn nongwomamaɨr aeikiyam mɨ wigmɨn prɨinonkwonakaeyam. Mɨ ɨni Noa siya yambudkiyɨn siyaiiya hɨriir. \v 39 Iikamɨm sɨma bɨ nɨnoknɨnkɨnkɨm mɨ sɨma ɨni hɨriinana mɨ prɨi ywowɨm. Sɨma ha bɨ naɨngwokɨm tɨ dimɨnɨm wɨ sɨmbi nɨmbiyami. Nɨɨngaka. Mɨ op komiiyɨn ha nɨuunaniyɨn mɨ ɨni iikam whɨekakɨm sɨmiirar kaipri hainamɨm mɨ sɨma ɨna yaonamɨm. Kara Yaowae Adɨn nɨnomor kouanɨn kara nɨti wɨ hɨriinanar mɨ tɨri. Sɨma wɨ nɨnoknɨnkɨn tani mɨ wɨ ha nwokwokɨn tani ɨiya kara nɨtana saiiram. \v 40 Mɨ ɨiya kara swokɨ ɨti sɨma wɨ nɨnoknɨnkɨnwɨn tani. Mɨ inkam nwɨsko sowa ɨrɨpa mɨi mɨriiguwaki mɨ wɨ nwɨruwaniya nɨkɨunami mɨ nwɨrɨn siirɨn wɨ hɨrar haiburgigi. \v 41 Mɨ wig ɨso sowa ɨrɨpa mɨi mɨriiguwaki mɨ ɨra wa nami mɨ ɨra wɨ hɨrar haiburgigi. Mɨ hɨriinankɨnɨuwi \v 42 kɨma, kɨma kɨmasiyar mɨntɨraowɨn. Kɨma nɨnoknɨnkɨn tani, pakɨ hɨnɨɨn ɨiya wɨ sae swokɨ ɨti kara kɨmiir Inkam Komiiyɨn. \v 43 Kɨma tɨ dimɨn ɨmiir daɨngwo, omakaɨn adɨn siya ha nɨnoknɨnkɨni hɨi tauaean inkamɨn pɨ sɨpi nɨti mɨ siya pa nɨdwo kaowi mɨ hɨiyan inkamɨn pɨ hɨriir napnɨnopkainam tani \v 44 Kɨma ɨriipa hɨriinan ha nhɨnkaokwokɨn, kara Yaowae Adɨn nɨnomor kouanɨn ɨigwɨra kara nɨti ɨna nwowa. Mɨ kɨma wa nɨnoknɨnkɨn tani kara wɨ ta hɨnɨɨn ɨiya saiir nɨti. Ɨriig. \s1 Boɨniyɨo yaiya mɨi biyɨe mɨ mɨi mɨiyɨk mɨriiyo sowiir boɨniyɨoka \r (Lk 12:41-48) \p \v 45 Pɨkɨ hɨnɨɨn mɨiyan inkam ɨkɨn kwoɨn mɨiyɨkakɨn mɨ siir mɨi ɨmiir sɨbgu kɨgrɨraowiyɨn, ha? Bɨiyan inkamɨn siya mɨnam nɨmbingɨn siya siir mɨiyan kam nhɨrɨm sɨmiir kɨgrɨraowɨm mɨ nae sɨmiir mɨ ɨnkɨn hauu aeyɨm naeni ɨi aiir. Ɨiya tɨ inkam hɨriinanɨn siya tɨ dimɨnɨm sɨmiir wakaeyokna dirɨraerari mɨ siya inkam mɨiyɨk ɨeya. \v 46 Mɨ mhoɨiya siir bɨiyan inkamɨn ha nɨtɨn mɨ siya ɨna inɨ kɨgniyɨn tɨ mɨiyan inkam ɨiir mɨ mɨiyɨm bɨiya siya boɨngigɨm ɨni hɨriinanar mɨriikwokɨnɨm mɨ tɨ bɨiyan inkamɨn siya wɨ maɨrgɨmaɨrga nwowi siirɨn. \v 47 Kara kɨmiirɨn yaimwowar boɨni, mhoɨiya tɨ bɨiyan inkamɨn, wɨ siir nɨmbini, siir dimɨn komii komiiyɨm siya kɨgrɨraowɨm. \v 48 Mɨ tɨ mɨiyan inkam biyɨeyɨn siir kwoɨnɨn ha naɨngwowi, kariir bɨiyan inkamɨn siya wɨ nɨtsɨsau rani \v 49 mɨ siya siir ɨrɨpa mɨi mɨriiyɨm kamɨm sɨmiirɨn ɨna tɨo bwakainanamɨn mɨ siya op biyɨe kwiyaeyɨm kamɨm sɨmaka mɨ aekwiyaeikɨn. \v 50 Mhoɨiya tɨ mɨiyan inkamɨn siir bɨiyan inkamɨn siya nɨti mɨ tɨ mɨiyan inkamɨn ɨiya siya nɨtana saiir nɨnoknɨnkɨn tani. \v 51 Mɨ bɨiyan inkamɨn siya nɨti wɨ tɨ mɨiyan inkamɨn siirar tɨrbumbunɨnkɨnki mɨ siya siirɨn kamɨm nɨksɨsaeiyɨm sɨmaka nɨkmwɨn owaigɨnɨuwi. Ta maeyau aiirɨn iikamɨm sɨma wɨ nou prasae kɨn tani mɨ sɨma wɨ sɨmiir big ɨmiirar ninan aekiyɨmkiyɨki. Ɨriig. \c 25 \s1 Mwɨigak kopak ɨuurɨm sɨmiir boɨniyɨo yaiga \p \v 1 Adi Komii siya siir digworaekwo whɨekakɨm sɨmiir kɨgɨrkakana mɨ ɨni mwɨigak kopak ɨuurɨm sɨmiir hɨriinan ywowɨn. Inkam nwɨrɨn wiga tariinanar kwonkwonakɨn mɨ tɨ mwɨigak kopakɨm sɨmiir yɨukɨdɨm warar hainam, sɨma siirɨn siyɨu hɨr napyɨskaiwɨnam namkɨm mɨ siir nɨkɨunaniyɨm. \v 2 Mɨ ɨriiyarɨm nɨnoknɨnkɨn mɨiyɨkakɨm mɨ ɨriiyarɨm nɨnoknɨnkɨn mɨiyɨk karamaekɨm. \v 3 Mɨ wigɨm nɨnoknɨnkɨn karamaeyɨm sɨma yɨugɨd nhɨɨngam sɨmiirara hainam mɨ sɨma yaeya op (kerosin) haɨmiiyɨm sɨmiir wara bɨ hainamkɨm. \v 4 Mɨ wigɨm nɨnoknɨnkɨn mɨiyɨkakɨm, sɨmiir opɨm (kerosinɨm) aimwoniya yaokai hainam sɨmiir yɨukɨd ɨmakar. \v 5 Tɨ wig nonkwonaɨn inkamɨn siya bɨ nikɨ ɨtsɨsaugɨn. Mɨ tɨ wig ɨuurɨm sɨmiir nhwowɨm ɨna yɨridɨm mɨ sɨma ɨna whwonkainamɨm. \p \v 6 Mɨ yai kwɨra ɨni nɨibwopwo komiiya saiirar kauwok boɨniwɨiya wigkam wɨno nonkwonao ɨni nɨtwɨiyo. Kɨma siirɨn siyɨu hɨr dapyɨskaiwɨn mɨ siirɨn wɨkɨunani. \v 7 Tɨ mwɨigak kopak ɨuurɨm ɨna nhɨɨngiwɨiyɨm mɨ sɨma sɨmiir yɨugɨd ɨmiirar dirɨraerar hainamɨm. \v 8 Mɨ wigɨm nɨnoknɨnkɨn karamaeyɨm sɨma boɨnki, nɨnoknɨnkɨn mɨiyɨkak wig ɨmiir, kɨma op (kerosin) haɨmiiya krɨmiir whauugi. Krɨmiir yɨugɨdɨm pɨ sɨmbi tɨngiyami. Mɨ krɨma diriiyar nami. \v 9 Mɨ wigɨm nɨnoknɨnkɨn mɨiyɨkakɨm sɨmiirɨn hɨnɨɨna yowarkɨi boɨnki. Nɨɨngaka. Ta op (kerosin) haɨmiisɨma, kɨma mɨ krɨma saiirararɨn pɨ dɨg nwo rani, kɨma omaka digworaekwo saɨniya saiir hɨr saɨnaki kɨmamar. \v 10 Mɨ sɨma op (kerosin) saɨnam bɨdi yamɨm mɨ wig nonkwonan inkamɨn siya ɨna yɨtɨn. Mɨ wigɨm siirɨm waikaokwokɨnɨm ɨna yamɨm omaka hɨriir wigwas nae komii aiirɨm mɨ sɨma anowɨn ɨna haigɨnɨkougiyɨn. \p \v 11 Mhoɨiya mwɨigak kopak ɨriiyarɨm ɨna swokɨ ɨtɨm mɨ sɨma inɨ kauwok boɨni, Bɨiyan Inkam Komii kɨra anowɨn krɨmiirɨm haiwaoki. \v 12 Mɨ siya ɨna yowarkɨi boɨnɨn, kara kɨmiirɨn yaimwo aiirar boɨni, kara kɨmiir bɨ nɨnoknɨnkɨnkɨn. \v 13 Mɨ Jisɨs siya sɨmiir boɨnki, kɨma mɨntarao. Dimusi rani, kɨma nɨnoknɨnkɨn tani, ɨiya mhoɨiya kara nɨtana. \s1 Boɨniyɨo yaiya mɨiyan kamɨm umɨr grɨbgak haiyɨm sɨmiir boɨnka \r (Lk 19:11-27) \p \v 14 Adi Komii siya siir digworaekwo whɨekakɨm sɨmiir kɨgɨrkakana saeya ɨni bɨiyan inkamɨn aru maeyau namam mɨnɨn mɨ siya siir mɨiyan kam nwoɨmɨm sɨmiirɨn ha nɨkɨunaɨn mɨ siir digworaekwo whɨekakɨm sɨmiir ɨɨn yɨnkwo hauugik sɨma kɨgrɨraowɨm mɨ ɨni saiir hɨriinan ywowɨn. \v 15 Siya siir mɨiyan kamɨm sɨmiir siyɨu ɨkɨm mɨ sɨmiir kɨrɨe ɨkɨm sɨmiirar kɨgɨn mɨ siya umɨrɨm sɨmiirɨn yapayapa maɨr asi hɨd hauugɨn. Mɨ nwɨrɨn umɨrɨm 5,000 kɨm siir mɨ nonkwo hauugikɨm mɨ nwɨrɨn 2,000 kɨm siir mɨ nonkwo hauugikɨm mɨ nwɨrɨn 1,000 kɨm siir mɨ nonkwo hauugikɨm. Siya sɨmiirɨn hɨriinan tɨrgikɨn mɨ siya ɨna yamɨn. \v 16 Mɨ siya aru maeyau bɨdi yamkiyɨn mɨ bɨ kɨmɨmɨnkikɨn inkamɨn 5,000 umɨr haiyɨn ɨna mɨriinamɨn tɨ umɨr ɨmiirar mɨ yaeya 5,000 nhɨrɨm ɨna swokɨ mɨrii haiyɨn. \v 17 Mɨ tɨ inkamɨn 2,000 umɨr hainaowidɨn, yɨo ɨriipa hɨriinan siya ɨna mɨ mɨrii namɨn mɨ 2,000 umɨra swokɨ mɨrii hai. \v 18 Mɨ inkamɨn 1,000 umɨr hainaowidɨn, siya ɨe inɨ opɨuɨn umɨrɨm siir Bɨiyan Inkam Komii ɨeya hauugikɨm sɨmiir haigiprakaiyam. \p \v 19 Bwan whɨekakɨm bɨdi yamkiyam mɨ mhoɨiya tɨ mɨiyan kamɨm sɨmiir bɨiyan inkamɨn ɨna yɨtɨn mɨ umɨrɨm siya hauugikɨm sɨmiir kitɨbmii boɨnam nɨtkɨn. \v 20 Mɨ inkamɨn umɨr 5,000 hainaowidɨn siya ɨna yɨtɨn mɨ umɨr 5,000 nɨm siya mɨrii haiyɨm sɨmiir warar hainam mɨ siya boɨn, inkam komii kɨra umɨrɨm 5,000 na hauugikɨm mɨ kɨgi mɨ kara ha mɨrii nanaeyɨn mɨ 5,000 umɨra swokɨ ɨnkɨn mɨrii hai. \v 21 Inkam komiiyɨn siirɨn hɨnɨɨna boɨn, kɨra mɨiyan inkam mɨiyɨkɨn, kɨra mɨi mɨiyɨka sɨbgu mɨriigɨn, kɨra mɨiya sɨbgu kɨgrɨraowikɨn, kɨra dimɨn sɨsɨmɨm sɨmiirar sɨbgu kɨgrɨraowɨn. Kara hɨnɨɨna naɨngwowi kɨra digworaekwo whɨekakɨm sɨmiirar kɨgrɨrao ɨrkak. Mɨ kɨra kanakar unɨ maɨrgɨmaɨrgani: \v 22 Mɨ inkamɨn 2,000 umɨr hainaowidɨn mɨ siya ɨna yɨtɨn mɨ siya ɨna yaboɨniyɨn, inkam komii kɨra kariirɨn 2,000 umɨra hauugigɨn, kɨgi. Kara ha swokɨ mɨrii nanaeyɨn mɨ umɨrɨm 2,000 na swokɨ ɨnkɨn mɨrii hai. \v 23 Siir bɨiyan inkam komiiyɨn siir boɨnki, kɨra mɨiyan inkam mɨiyɨkɨn, kɨra mɨi mɨiyɨka sɨbgu mɨriigɨn, kɨra dimɨn sɨsɨmɨm sɨmiirar sɨbgu kɨgrɨraowikɨn mɨ kariir digworaekwo whɨekakɨm wɨ kɨra kɨgrɨraowi mɨ kɨra kanakar unɨ maɨrgɨmaɨrgani. \v 24 Mɨ inkamɨn 1,000 hainaowidɨn yɨo siya ɨna mɨ ɨtɨn mɨ siya ɨna boɨnɨn, inkam komii, kara bɨdi yɨnoknɨnkɨnɨn, kɨra inkampaii rani, sasae digworaekwowɨm inkam nwɨrni numɨranɨm kɨra pɨ sɨmiirar prɨinɨngugu hai. Mɨ kɨra twonid ɨsɨm inkam nhɨrmi nikɨ okmwɨn whrami, ɨsɨm sɨma, haigɨnki mɨ twonidgɨɨnɨm sɨma. Mɨ twonidgɨɨnɨm kɨra pɨ kɨriir omaka hɨriirar swokɨ hainami. \v 25 Kara pɨ nɨdidgɨn kɨriirsi mɨ kara ha namɨn mɨ kɨriir umɨrɨm nunau ɨe inɨ ophaigiyɨu. Mɨ kɨgi! Ha tɨsi kɨriir 1,000 umɨrɨm. \v 26 Inkam komii siirɨn ɨna yowarkɨi boɨnɨn, kɨra mɨiyan inkampaii rani! Kɨra nhakɨu kɨrɨekɨn! Kɨra kariirɨn ɨna nɨnoknɨnkɨnɨn kara inkam nwɨrni nokmwɨn ɨnkɨni numɨran sasaeyɨm mɨpi kara swokɨ ɨngugu haiyɨrkaki mɨ ɨriipɨ hɨriinan kara inkam nhɨrmiya nokmwɨn hai twonidɨm numɨr hɨrankɨn mɨ tɨ twonid ɨmiirɨn pɨ kara swokɨ haiyɨrkaknami omaka hɨriir. Kɨra tɨ sɨmiirɨn ɨna nɨnoknɨnkɨn, aniya? \v 27 Kɨra kariir umɨrɨm omaka umɨr haigiya saiir haigi karamae dimusi nwokɨn, saeya yaeya umɨr swokɨ ɨnkɨn mɨrii haiyɨm, ha? Mɨ ɨiya kara swokɨ ɨtkɨswo mɨ kariir yaeya (profit) umɨrɨm sɨmiir wara pɨ swokɨ hainiyɨn. \v 28 Mɨ kɨma tɨ umɨr 1,000 nɨm sɨmiirɨn siir ɨɨnankɨn tɨ swokɨ hai mɨ inkamɨn 10,000 umɨrkakɨn siir tɨ swokɨ ɨnkɨn hauugi. \v 29 Dimusi rani, kam nhɨrɨm dimɨn taemɨn whɨekakɨm sɨma sɨmiirɨn mɨi mɨiyɨk sɨbgu mɨiriiyɨm mɨ kara sɨmiirɨn wɨ ɨdwowa swokɨ ɨnkɨn hauugi digworaekwo nhɨrɨm. Mɨ inkam nwɨrɨn siya siir digworaekwowɨm kwɨsuwakɨnɨuwi mɨ siya sɨmiirɨn mɨi sɨbgu mɨrii karam nwowi mɨ siir dimɨn sɨsɨmɨm siya nonkwowɨn mɨ wɨ siir ɨɨnankar swokɨ hai. Mɨ siya wɨ nɨɨnga nwoki. \v 30 Mɨ tɨ mɨiyan inkam biyɨeyɨn siir kiyɨtkaigi maeyauwa nɨibwomambwo nwowiya saiir hɨriir. Ta maeyau aiirɨn sɨma hɨk kɨmpɨpɨsu haii mɨ sɨma wɨ sɨmiir big ɨmiirar naekiyɨmkiyɨki. Ɨriig. \s1 Yaowae Adɨn nɨnomor kouanɨn siya iikam isid whɨekakɨm nu tɨranɨm wɨ sɨmiir hɨdi \p \v 31 Mhoɨiya kara Yaowae Adɨn nɨnomor kouanɨn siya wɨ inkam komiiyɨn nu kɨgrɨraowiyɨn siir hɨriinan nwowi mɨ siir paekwosɨm whɨekakɨm mɨ siya dimɨn mɨiyɨkɨm paenan nɨuyaeiyɨm sɨmaka warar nɨnkɨn ɨti, ta ɨi aiirɨn siya wɨ inkam komiiyɨn nu kɨgrɨraowiyɨn digworaekwo whɨekakɨm sɨmiir wɨ siir ipii aiirar nɨdwokaii. \v 32 Mɨ iikam isid whɨekakɨm hɨda tɨndanɨm wɨ kariir whwonkam ɨdar nwomɨmɨri mɨ kara sɨmiirɨn wɨ isid whɨsa hɨdaigɨni mɨ inkamɨn sibsib, meme kɨgrɨraowiyɨn siir hɨriinan hɨdi. Sibsibɨm maeyau kwɨra mɨ memeyɨm maeyau kwɨra. \v 33 Mɨ kara wɨ hɨnɨɨna hɨdaigɨnɨuwi. Iikam mɨiyɨkɨm sibsib nanɨm wɨ kariir ɨɨna ɨɨniga namki mɨ iikam biyɨeyɨm meme nanɨm wɨ kariir ɨɨna yaɨoyaeya saiir namki. \v 34 Mɨ kara inkam komiiyɨn nu kɨgrɨraowiyɨn digworaekwo whɨekakɨm sɨmiir, kara iikamɨm kariir ɨɨna ɨɨniga nokwoɨm wɨ sɨmiir boɨnki, kɨma iikamɨm Adi Komii siya tɨrhaigɨnɨuwɨm wadɨe, kɨma ha dam digworaekwo mɨiyɨk mɨiyɨkɨm bɨiya kariir Adɨn siya nɨmbinɨm ɨiya tɨ nu ɨiir nonkwokwowa saiir, sɨmiir tinɨ haiyɨu. \v 35 Dimusi rani, ɨiya kara mhɨirɨma nwowa mɨ kariirɨn kɨma hauu aekɨn mɨ ɨiya kariir kwoɨnɨn opam haɨeyɨn mɨ kariirɨn opa kɨma hauu kwiyaekɨn. Kara om whɨran inkamnanargɨn mɨ kariirɨn kɨmiir omaka hɨriirar mɨ whɨnam. \v 36 Kara yɨuɨs karamae nwowɨn mɨ kariirɨn yɨuɨs kɨma hauu iigɨn. Mɨ kara makɨ niiyɨn mɨ kariirɨn kɨma kɨgrɨraokɨn mɨ ɨni kariir ma aeyar dɨgiyɨn. Mɨ kara omaka hɨuyokiyokaiya mɨi biyɨe mɨriiya saiir nwowɨn mɨ kɨma kariirar nap kɨgraraonakikɨm. \v 37 Mɨ inkam mɨiyɨk mɨiyɨkɨm sɨma wɨ siir yai aka nowarkɨi boɨni. Bɨiyan Inkam Komii, pɨkɨ hɨnɨɨn ɨiya krɨma saiir kɨgɨn kɨra mhɨigɨ naowɨn, krɨma naeyɨm pakɨ hɨnɨɨn ɨiya saiir hauu aekɨn, ha? Mɨ kɨriir kwoɨnɨn pakɨ hɨnɨɨn ɨiya saiir haɨekɨn opamɨn mɨ krɨma op kɨriirɨn ha hauu kwiyaekɨn, ha? \v 38 Pakɨ hɨnɨɨn ɨiga krɨma kɨriir kɨgɨn kɨra om whɨran inkamnan nwowɨn mɨ krɨma kɨriirɨn krɨmiir omaka hɨriir whɨnamɨn, ha? Mɨ pakɨ hɨnɨɨn ɨi aka kɨra yɨuɨs karamae nwowa mɨ krɨma yɨuɨs kɨriir hauu iiyɨn, ha? \v 39 Pakɨ hɨnɨɨn ɨi aka krɨma kɨriir kɨgɨn mɨ kɨra makak nwowɨn mɨ kɨra omaka hɨuyokiyokaiya mɨi biyɨe mɨriiya saiir nwowɨm mɨ krɨma ninɨ ap kɨgrɨraonakiyɨn, ha? \v 40 Mɨ kara Yaowae Adɨn siya sɨmiirɨn wɨ hɨnɨɨna nowarkɨi boɨni, kara yaimwowar boɨni: Mɨ digworaekwo whɨekakɨm kɨma tɨrɨm tɨ kariir nomiiyauɨn inɨg sɨm karamaeyɨn siir mɨ yɨo hɨriinan siyɨuɨn kɨma kariirar whɨndirɨraerarkɨm. \p \v 41 Mɨ mhoɨiya siya sɨmiir boɨn dɨgiyɨn mɨ iikamɨm siir yaɨoyaeya nwowɨm sɨmiir boɨnki, kɨma kɨgugu ɨugusan iikamkɨm! Kɨma damki, paeya ɨinokɨinok nɨuyokiyokiya hɨk kɨmpɨpɨsu haiiya saiiram. Mɨ ɨinokɨinokɨ hɨrar nwokaeyami mɨ ta paeya Adi Komii siya Setan mɨ siir paekwosɨsɨmɨm sɨmiirɨm dirɨraerar namgɨnkɨn. \v 42 Dimusi rani, bɨiya kara mhɨigɨ naoɨn mɨ kɨma kariir bɨ hauu aekɨm mɨ kariir kwoɨn opam haɨeiyɨn mɨ kɨma op kariir bɨ hauu kwiyaekɨm. \v 43 Kara om whɨran inkamkɨn mɨ kɨma kariirɨn bɨ nɨkɨunamkɨm kɨmiir omaka hɨriirɨn. Mɨ ɨiya kara yɨuɨs karamae nwowa mɨ kɨma yɨuɨs kariir bɨ hauugɨm. Mɨ ɨiya kara makak nwowɨn mɨ omaka hɨuyokiyokaiya mɨi biyɨe mɨriiya saiir hɨr nwowɨn mɨ kɨma kariir bɨ ninɨ aprɨrɨr kɨgnakikɨm. \v 44 Mɨ kara tɨ yai hɨriinanɨm sɨmiir boɨn dɨgii mɨ sɨma kariir yai aiirɨn wɨ hɨnɨɨna nowarkɨi boɨni, Bɨiyan Inkam Komii, pakɨ hɨnɨɨn ɨi aka kɨra mhɨigɨ naowɨn mɨ krɨma kɨriir kɨgɨn mɨ kɨriir kwoɨnɨn opam haɨeyɨn, kɨra om whɨran inkamkɨn, kɨra yɨuɨs karamaekɨn mɨ kɨra pakɨ hɨnɨɨn ɨi aka makɨ kɨra niiyɨn mɨ omaka hɨuyokiyokaiya mɨi biyɨe mɨriiya kɨra saiir nwowɨn. Mɨ krɨma kɨriir kɨgɨm, ha? Mɨ krɨma dimɨnɨm sɨmiir bɨ kɨgɨm mɨ krɨma kɨriir panɨɨnsi whɨndirɨraerarsi. \v 45 Mɨ kara inkam komiiyɨn sɨmiir yai aka wɨ hɨnɨɨna nowarkɨi boɨnki, kara kɨmiirɨn yaimwo aiirar boɨni, kɨma kariir nomiiyau nwɨrɨn inɨgsɨm karamae nwowɨn siir sɨbgu grab karamae nwowi mɨ tɨ hɨriinan siyɨuɨn yɨo kɨma kariir bɨ sɨbgu grabgɨm. \v 46 Jisɨs siir yaiyɨm hɨnɨɨna inɨ boɨn dɨgi. Mɨ tɨ hɨriinan iikam isidɨn sɨma wɨ paeya nami, sɨma wɨ hɨk kɨmpɨpɨsu prasae ninɨ haiyɨu rani, ɨinokɨinokɨn. Mɨ iikam mɨiyɨk mɨiyɨkɨm sɨma wɨ omwaiya waiyayokiyokɨii. Ɨriig. \c 26 \s1 Inkam komiiyɨm sɨma ɨna kitɨbmii boɨnɨm siyɨuɨn Jisɨs siir nɨsomaowam \r (Mk 14:1-2; Lk 22:1-2; Jo 11:45-53) \p \v 1 Jisɨs siya tɨ siir yai whɨekakɨm iikamɨm sɨmiir boɨnmɨmauu dɨgiyɨn mɨ ta ɨi aiirɨn siya siir mɨi kɨgna mɨriiyɨm sɨmiir boɨnki, \v 2 kɨma ɨna nɨnoknɨnkɨnɨm, ɨi komiiya wou nikwo aeniya, ɨi kwɨsuwa nwowi krɨma wɨ saiir naei. Mɨ ta ɨiya kara Yaowae Adɨn nɨnomor kouankɨn nɨtɨn sɨma kariirɨn wɨ sauan omomɨn siir kɨnmauu ɨti mɨ paeyɨn hɨiniya nɨrɨonɨnkɨnɨn saɨka nɨrɨnugi. \p \v 3 Mɨ ta ɨi aiirɨn prismi yaowae ad ɨkɨm mɨ Isrel sɨmiir bɨiyan inkam komii ɨkɨm, sɨma prismi yaowae adɨn, siir inɨgɨn Kaiafaskɨn, sɨma siir omaka komiiya saiirara ywomɨmɨrɨu. \v 4 Mɨ sɨma yai mɨnam haɨngiriyɨu boɨnaigɨm, siyɨuɨn Jisɨs siir nɨmprɨo nonkworɨmdɨɨnu haɨnɨm. \v 5 Sɨma ɨna boɨnɨm, krɨma tɨ dimɨn hɨriinanɨn ɨiyɨm wou nikwo aeiyɨm sɨmiir kɨpi dirɨraerar. Dimusi rani, iikam sɨma yaii wɨ krɨmaka nɨniisi. Ɨriig. \s1 Wiga wa pɨui mɨiyɨk whakiyɨn Jisɨs siir mwo ɨiir yaokɨn \r (Mk 14:3-9; Jo 12:1-8) \p \v 6 Jisɨs siya om Betani hɨr nwokɨn, inkam nwɨrɨn ma biyɨeya paowagɨ pɨsɨkomkopouɨn siir omaka hɨr, siir inɨgɨn Saimonkɨn. \v 7 Ɨiya Jisɨs siya omaka hɨrar nwowɨn mɨ wig ɨra siirɨm yɨt mɨ wa mobɨn pɨui mɨiyɨk whakiyɨn, umɨr kasaka bɨ saɨnikɨn, ɨra hainani. Ɨiya Jisɨs siya hɨiya saiirar nikɨ ɨdwo aeyɨn mɨ tɨ siiya mob wakakɨn, pɨui mɨiyɨk whakiyɨn Jisɨs siir mwo ɨiirar yaokɨnki. \v 8 Kamɨm siir kɨgna mɨriiyɨm sɨma hɨriinan kɨgiyɨm mɨ ɨo ɨna ywowɨm, sɨma boɨn, tɨ waɨn whɨsarii dimusi naoki ɨuguskikɨn, ha? \v 9 Krɨma tɨ siiya mob wakakɨn inkam nwɨrni hauuwi, siya saɨnɨm mɨ krɨma siirɨn wɨ umɨr prasae dihaii mɨ ɨkɨ iikam paeprikabɨm wɨ sɨmiir pɨ hauuwi. \v 10 Jisɨs siya sɨmiir yaiya ɨna yɨnoknɨnkɨnkiyɨn mɨ siya sɨmiir boɨnki, kɨma ta wiga saiirɨn hɨriinan dimusi tɨri saeya nɨdidamɨn, ha? Saeya tɨ hɨriinan siyɨu mɨiyɨkɨn kariirar tɨrka. \v 11 Iikam paeprikabɨm sɨma wɨ kɨmakar nwoyokyokɨi mɨ kara kɨmaka wɨ ɨi prɨei nwo rani. \v 12 Mɨ ta wiga saeya tɨ waɨn kariir pɨu naokɨnkiyɨn saeya kariir naoni siyɨuɨn siirɨm dirɨraerarka Juda krɨmiir siyɨuɨn hɨriinana tɨriikɨn. \v 13 Mɨ sɨma wɨ saiirar naɨngwo yokiyokɨi. Ɨriig. \s1 Judas siya mɨnam nɨmbingɨn Jisɨs siir kɨnmauu ɨtɨm pris kamɨm sɨmiir \r (Mk 14:10-11; Lk 22:3-6) \p \v 14 Mɨ ta ɨi aiirarɨn kamɨm siir kɨgna mɨriiyɨm ɨuur nwɨsko, sɨmiir nwɨrɨn siir inɨgɨn Judas Iskariotkɨn, siya prismi bɨiyan kamɨm sɨmiirɨm yam. \v 15 Mɨ siya boɨn, kɨma kariirɨn wɨ dimu dimɨn hauuwi mɨ kara Jisɨs siirɨn wɨ kɨmiir kɨnmauu ɨti, ha? Mɨ sɨma siirɨn umɨr silvaɨm kamnwɨr ɨuura hauu. \v 16 Mɨ ta ɨi aiirɨn siya ɨna yap haɨnsran bwakaiyɨn, Jisɨs siirɨn sɨmiir kɨnmauu ɨtɨm. Ɨriig. \s1 Jisɨs siya kamɨm siir kɨgna mɨriiyɨm wou sɨmaka nikwo aekɨn \r (Mk 14:12-21; Lk 22:7-14,21-23; Jo 13:21-30) \p \v 17 Bɨigɨ bɨiyan ɨiya bretɨn yis karamaeyɨn siir naeiya mɨ kamɨm Jisɨs siir kɨgna mɨriiyɨm sɨma ɨna yɨtɨm mɨ sɨma ɨna boɨnɨm, kɨra paɨnɨɨna naɨngwowi krɨma digworaekwowɨm papi dirɨraerar haigɨni mɨ kɨra wou krɨmaka papi nikwo aei, ha? \v 18 Mɨ Jisɨs siya sɨmiir boɨnki, kɨma om komii Jerusalem hɨriir dapnɨnopkainam mɨ kɨma inkam nwɨrɨn siya krɨmiir bɨdi yɨnoknɨnkɨnɨn siirɨn hɨnɨɨna tinɨ boɨnɨu, inkam yai krɨmiir nowomwarkaiyɨuwiyɨn siya hɨnɨɨna boɨnkikɨn, ɨi kariira naowana ɨni kingiin nwowa kara kamɨm kariir mɨi kɨgna mɨriiyɨm wou sɨmaka nikwo aeyam naɨngwowi kɨriir omaka waraur. \v 19 Kamɨm Jisɨs siir kɨgna mɨriiyɨm yaiyɨm siya boɨnkiyɨm sɨmiir hɨriinanar mɨ tɨr mɨ sɨma wou nikwo aeyamɨn ɨna dirɨraerarɨm. \p \v 20 Mɨ ta ɨiya saiir naɨoka Jisɨs siya mɨ siir mɨiyan kam ɨuur nwɨswo sɨmaka yɨdwokai aekairɨb. \v 21 Sɨma nikɨ ɨdwo aeyɨm mɨ siya sɨmiir boɨn, kara kɨmiirɨn yaimwo aiirar boɨni, kariirɨn wɨ kɨmiir nwɨrkar nap wouwi wɨr kam biyɨeyɨm ɨo kariir nwowi sɨmiir. \v 22 Mɨ ɨiya siya hɨriinan boɨn dɨgiyɨn mɨ sɨma hɨk prasae bɨ haigɨm mɨ siirɨn sɨma nwonɨra nwonɨra srɨii, Bɨiyan Inkam Komii mɨ tari kara, aniya? \v 23 Mɨ Jisɨs siya ɨna yowarkɨi boɨnɨn, kɨmiir nwɨrɨn ɨɨn siira kanaka nɨnkɨn ɨnopmai two saiir mɨ kariirɨn wɨ siyar kɨnmauu ɨti. \v 24 Ɨhɨ, kara Yaowae Adɨn nɨnomor kouankɨn nɨtɨn naowam, bɨiya ywokwo komii saeya kariir boɨna saiir hɨriinan. Tɨ inkamɨn kara Yaowae Adɨn nɨnomor kouankɨn nɨtɨn wɨr siir napwouwi siirsi naɨngwo yɨmiyokii. Ɨni mɨ owɨn siirɨn yopiigɨ mɨ aokaina karamaekɨswo tɨ inkam ɨiirɨn. Dimusi rani, ta ɨiya siya wa kɨgugu ɨuguski. \v 25 Mhoɨiya Judasɨn, inkamɨn Jisɨs siir sauan kam ɨmiir kɨnmauu ɨtɨn siya Jisɨs siirɨn hɨnɨɨna srɨi, iikam nowomwarkaiyɨuɨn inkam mɨ tari kara, aniya? Jisɨs siya siir boɨnki, wa kɨra boɨna ɨni kaimwowar ywowa. Ɨriig. \s1 Jisɨs siya bret ɨkɨn mɨ op wain aka siir mɨiyan kam ɨmiir hauu aekɨn siir swokɨ aɨngwo warkaigiyɨm \r (Mk 14:22-26; Lk 22:14-20; 1Ko 11:23-25) \p \v 26 Sɨma ha nikɨ aeyɨm mɨ Jisɨs siya bretɨn ɨna haiyɨn mɨ Adi Komii siir boɨn wadɨeki mɨ ɨna yɨnopkiyɨn mɨ kamɨm siir kɨgna mɨriiyɨm sɨmiir hauugi sɨma naeyɨm mɨ siya ɨna boɨnɨn, kɨma hai mɨ ha dae, takɨna kariir kɨp aeya. \v 27 Mɨ mhoɨiya siya op mob wainɨn ɨra hai mɨ Adi Komii siir boɨn wadɨeki mɨ siya sɨmiir hauugi mɨ ɨna boɨnɨn, kɨma whɨekakɨm tɨ op wain mob ɨiir kwiyaeki. \v 28 Tɨ dimɨnɨn kɨma kwiyaeyɨn siya kariir nhɨeka. Kara wɨ mɨnam naokiki Adi Komii siir nɨmbina wa nɨmbiyami iikam whɨekakɨm sɨmiir dimɨn biyɨe ɨmiir haiyoprimdiyɨumiigiyɨm. \v 29 Kara kɨmiirɨn yaimwowa boɨni, kara wɨ op wain saiir swokɨ kwiyae mɨmɨn tani. Mɨ kara ta op wain wɨna saiirɨn wɨ kɨmaka swokɨ ɨnkɨn kwiyaei kariir adɨn siir om hɨr. \v 30 Sɨma ha nae dɨgiyɨm mɨ mwai kwɨra saiir wao mɨ wao dɨgiyɨm mɨ sɨma yaba hɨriir yapniyam mɨ sɨma mhɨu Oliv hɨriir yam. Ɨriig. \s1 Jisɨs siya Pita siir boɨn kɨra wɨ digɨumii kariir haimriyɨuwi \r (Mk 14:27-31; Lk 22:31-34; Jo 13:36-38) \p \v 31 Sɨma mhɨu Oliv siirɨn ha nɨmbiyamɨm Jisɨs siya sɨmiir boɨnki, kɨma whɨekakakarɨn ta nɨi aiirɨn kɨma wa nɨdam nɨnopki, ta hɨriinana Adi Komii siir Ywokwo Komiiya saeya hɨnɨɨna boɨnka, kara inkamɨn sibsib kɨgrɨraowiyɨn siir nɨsomaoki mɨ sibsib isidɨn wa nɨdam nɨnopki. \v 32 Mɨ kara wɨ ɨe hɨrankar swokɨ ɨnsiin ɨdwowi mɨ kɨmiir bɨiyɨn wɨ kara nam kwokɨni nu Galili hɨriirɨn. \v 33 Pita siya siir yai aka ɨna yowarkɨi boɨnɨn, sɨma nɨdamamkɨ wɨndi kara wɨ wara nɨdamam tani. \v 34 Jisɨs siya siir boɨnki, kara kɨriirɨn yaimwo aiirar boɨnki, ta nɨi aiirɨn ɨuumɨn wɨ nikɨ ɨk rani mɨ kariir inɨg ɨiirɨn kɨra wɨ kwoɨma mɨisɨsaei mɨ kɨra wa boɨni, kara siir bɨ nɨnoknɨnkɨnkɨn. \v 35 Pita siya boɨn, kara kɨnaka naonamɨm mɨnkɨ wɨndi mɨ kara wɨ hɨnɨɨna boɨn tani, kara kɨriir bɨ nɨnoknɨnkɨnkɨn. Nɨɨngakɨɨnga. Mɨ kam nhɨrɨm kɨgna mɨriiyɨm sɨma hɨriihɨriinan yaigɨna boɨn dɨgi. Ɨriig. \s1 Jisɨs siya numɨr Getsemani hɨr srɨi boɨnkɨn \r (Mk 14:32-42; Lk 22:39-46) \p \v 36 Jisɨs siya sɨmaka warar yam numɨr kwɨra saiir, sɨma ha dapikɨm Getsemani. Mɨ siya kamɨm siir kɨgna mɨriiyɨn sɨmiir boɨnki, kɨma tɨrar dɨdwo, kara hɨnda nami nhwo kwɨs boɨnɨuwi. \v 37 Mɨ Pita siya mɨ Sebedi siir yɨnisɨm nwɨs owa sɨmiir yɨkɨunam mɨ ɨni sɨma yamɨm. Tariinanɨn siya ɨni hɨkaka ywowɨn mɨ siya hɨk kɨmpɨpɨsu prasae bɨ kɨnkɨn. \v 38 Mɨ siya sɨmiir boɨnki, kariir mhɨi kwoɨnɨm ɨni hɨkaka nwowɨm, kariirɨn wɨ ta hɨk aeya nɨsom aowi, kɨma tapaiir dwo mɨ kariirsi whɨn naɨngwoyɨmiyok. \v 39 Mɨ siya haɨmiisɨma ha namkiyɨn mɨ siya ɨtwaomiya yakainam nua hɨriir. Mɨ hɨnɨɨna srɨi boɨn, Adi ɨni mɨ owɨn, kɨra ta hɨka saiir haigi, kɨra kariir kwoɨn ɨiir kɨpi naɨngwo ap. Nɨɨngaka. Kɨra kɨriir kwoɨn ɨiirar daɨngwo ap. \p \v 40 Mɨ siya ha kwɨsboɨn dɨgiyɨn mɨ siya kamɨm siir kɨgna mɨriiyɨm sɨmiiram swokɨ am mɨ ɨna inɨ kɨgɨuɨn sɨma nhwo hɨrar whwonkaii mɨ siya sɨmiir yɨnɨdgu. Mɨ siya Pita siir boɨnki, kɨma kanaka nɨnkɨn aɨngwoyɨmiyok ɨdwo waikao karamae dimusi nwokɨm ta ɨi haɨmiisɨma aiirɨn, ha? \v 41 Kɨma kɨmasiyar mɨntarao mɨ nhwo ha kwɨs boɨn, dimɨn biyɨekɨ kɨmiir kɨnaɨnkɨuwi kɨma wɨ kɨrɨekak nwo rani, kaimwo kɨɨnga. Kwoɨnɨn ɨna naɨngwowɨn mɨ pɨu saeya kɨrɨekak nwo rani. \p \v 42 Mɨ mhoɨiya siya ha swokɨ amɨn mɨ hɨnɨɨna swokɨ srɨi boɨnɨu, Adi, tɨkɨ hɨk hɨriinanɨm kɨra saiir nikwo waisi ɨuguski karamae nwowi mɨ ta hɨk hɨriinana kara saiirɨn wa haii mɨ kɨra kɨriir kwoɨn ɨiirar daɨngwo apɨski mɨ ha dirɨraerar. \v 43 Mɨ mhoɨiya siya ha swokɨ ɨtɨn mɨ siyar yap kɨgni sɨma nhwo hɨrar swokɨ grɨnkɨn whɨni, sɨma nhwokɨ nɨridgɨm mɨ sɨma nhwo asi whwɨnkɨm. \p \v 44 Mɨ Jisɨs siya sɨmiir swokɨ haiburgigɨn mɨ kwoɨmaka ɨna swokɨnɨ kwɨs boɨnɨuɨn, dimɨnɨm bɨiya siya nikɨ kwɨs boɨnɨm mɨ sɨmiir hɨriinana swokɨnɨ kwɨs boɨnɨu. \v 45 Mhoɨiya siya kamɨm siir mɨi kɨgna mɨriiyɨm sɨmiirɨm swokɨ ɨtɨn mɨ sɨmiirɨn ɨna yaboɨniyɨn, kɨma ɨna nikɨ whɨnɨm, aniya? Wakae! Kara Yaowae Adɨn nɨnomor kouankɨn nɨtɨn kariir nonkwoniyana ɨiya, kamɨm ɨo kariir nwowiyɨm sɨma, saeya kingiin bɨdi yɨniyaniya. \v 46 Kɨma dɨnsiingi mɨ krɨma pɨ nami, kɨgi, inkamɨn wɨr kariir napwouwanɨn siya ɨni kingiina nɨtɨn. \s1 Judas siya Jisɨs siir kɨnmauu ɨtkɨn kamɨm ɨo siir nwowiyɨm sɨmiir \r (Mk 14:43-50; Lk 22:47-53; Jo 18:3-12) \p \v 47 Jisɨs siya ha nikɨ boɨnaiyɨn mɨ Judasɨn sɨmiir inkam nwɨrɨn ɨuur nwɨsaka kɨgna mɨriiyɨn siya ɨna yɨtɨn. Mɨ inkam isid komiiyɨn ɨni saɨka yɨnkɨn ɨtɨn, sɨma kamkɨu mɨnɨm mɨ dan mɨnɨm ɨni warar hainaniyɨm. Prismi bɨiyan kam ɨkɨm mɨ Isrelmi bɨiyan inkam komii komiiyɨm sɨmiirɨn sɨma nɨkropkikɨm. \v 48 Mɨ Judasɨn inkamɨn wɨr siir napwouwanɨm siya sɨmiirɨn hɨnɨɨna boɨnmauu nam, kara pɨ inkam nwɨrɨn siir nakɨ aepirɨmdɨɨnɨuwi mɨ kɨma pa dɨnoknɨnkɨnki tɨ inkamɨn Jisɨs siyarkɨn. Mɨ kɨma pɨ siir donkworɨmdɨɨnu. \v 49 Mɨ bɨ kɨmɨmɨnkikɨn ɨni Jisɨs siiramar yɨtɨn mɨ ɨna boɨnɨn, akamɨe, iikam nowomwarkaiyɨuwɨn inkam. Mɨ siya siir yakɨ aepirɨmdɨɨnɨu. \v 50 Jisɨs siya siir boɨnki, nomiiyau, dimɨnɨn kɨra mɨnam nɨtɨn mɨ siirɨn ha mɨnsasau. Sɨma ɨna yɨtɨm mɨ sɨmiir ɨɨnɨm Jisɨs siir inɨ onkworɨmdɨɨnuni. \v 51 Inkam nwɨrɨn Jisɨs saɨka nwokɨn mɨ siir kamkɨuɨn ɨna kiwok haiyɨn. Mɨ prismi bɨiyan inkamɨn siir mɨiyan inkam nwɨrɨn siir wɨɨn aiir yakɨ haɨngrɨp ɨtkigi. \v 52 Jisɨs siya siir boɨnki, kɨriir kamkɨuɨn siir maeyau aiirar swokɨ hopkrɨkɨugi. Kam biyɨe whɨekakɨm sɨma kamkɨu ɨmiir hainanii yaii nɨniiyɨm mɨ wɨ yamdi kwɨruwa sɨma sɨma haɨnuwɨɨr wɨɨr haigɨnɨuwi \v 53 Panopi kɨra ɨna nɨnoknɨnkɨnɨn, kara kariir Adɨn siirɨm srɨikɨso dɨga pɨ ywowɨn mɨ di kɨmɨmɨnki siir paekwosɨmɨm kariiramɨn kasa kasa di nɨkropki kariir whɨnkɨnsiisɨm. Inkam sɨmiir mwɨanɨm dɨg rani. \v 54 Mɨ kara hɨriinan tɨri mɨ tɨ dimɨnɨm bɨiya Ywokwo Komii saeya boɨnɨm sɨma wɨ paɨnɨɨna nɨmbiyami, ha? Adi Komii siya bɨdi boɨnɨn tɨ dimɨnɨm sɨma wa nɨmbiyami. \p \v 55 Mɨ ta ɨi aiirɨn Jisɨs siya tɨ kam isid ɨiirar boɨnki, kɨma kariir unɨ onkworɨmdɨɨnu haini mɨ kɨma wasi kamkɨu dan mɨnɨm sɨmiirar nonkwowɨm, inkam nwɨrɨn hɨi tauaeiyɨn siir hɨriinan, aniya? Ɨinokɨinokɨn kara Adi Komii siir omaka iikam sɨmiir nowomwarkaiyɨuwiyɨn mɨ kɨma kariirɨn saiirar bɨ nonkworɨmdɨɨnugɨn. \v 56 Tɨ dimɨn taemɨn whɨekakɨm nɨmbiyamɨm profet kamɨm sɨma wɨnboɨnkiyɨm yokwoni sɨmaɨrgɨm. Mɨ kam whɨekakɨm siir kɨgna mɨriiyɨm sɨma Jisɨs siir haiburgik mɨ ɨna yɨdamkiyɨm. Ɨriig. \s1 Sɨma Jisɨs siir boɨnwokiyop natkaigikɨm \r (Mk 14:53-65; Lk 22:54-55,63-71; Jo 18:13-14,19-24) \p \v 57 Sɨma kamɨm Jisɨs siir yonkworɨmdɨɨnu mɨ sɨma prismi bɨiyan inkam komiiyɨn Kaiafas siir omaka saiir hɨriir hainam mɨ kam whɨekakɨm siir haiburgigɨm mɨ kamɨm siyɨu nɨnoknɨnkɨni ɨkɨm mɨ Isrelmi inkam komii ɨkɨm sɨma sɨma nwomɨmɨrkɨm hapaiirɨn. \v 58 Pita siya siir mhoɨiyar yam mɨ siya arurɨg hɨrar inɨ owou. Mɨ siya prismi bɨiyan inkam komiiyɨn siir omaka maeyauwa hɨuyokyokaiya saiir yapnɨnopkainam mɨ kamɨm yaii nɨniiyɨm ta maeyau aiir kɨgrɨraowiyɨm sɨmaka inɨ ɨdwoɨu. Mɨ siya kɨg nɨnoknɨnkɨnam namkɨn, pɨ dimu dimɨnkɨn nɨmbiyami. \v 59 Prismi bɨiyan inkamɨm mɨ Judami inkam komii kaunsil ɨkɨm sɨma ɨna haɨnsɨrɨm inkamɨn Jisɨs siir nɨksɨsae boɨn hɨuriiyɨuɨm mɨ sɨma siir kɨgi mɨ wa nwokɨ ɨsomaowɨm. \v 60 Mɨ kam whɨekakɨm ha nɨmbiniyɨm mɨ nɨksɨsae yaiyɨm sɨma sɨma inɨ apkaina boɨni siirɨn. Mɨ sɨma siirɨn dimɨn biyɨe whɨr bɨ swokɨ haɨnsɨr yɨskaigɨm siir nɨsomaowɨm mɨ mhoɨiya inkam nwɨswo ɨna yɨmbiniyo. \v 61 Mɨ sowa ɨna yaboɨniyo, tɨ inkamɨn siya ha boɨnkɨn mɨ siya Adi Komii siir omaka komiiya saiirɨn wa nɨinɨnkɨigi mɨ siya saiirɨn wɨ ɨi kwoɨmuwar swokɨ mɨrii nɨnokougi. \p \v 62 Mɨ prismi bɨiyan inkam komiiyɨn siya siir yokwao boɨnki, kɨra yai kwɨr nowarki boɨnam naɨngwo rani, aniya? Tɨ hɨriinan yaiyɨm sɨma kɨriir dimusi boɨnɨuriyɨuwi, ha? \v 63 Mɨ Jisɨs siya yai bɨ swokɨ boɨn mɨmɨnkɨn mɨ prismi bɨiyan inkam komiiyɨn siya siir boɨnki, kara kɨriirɨn Adi Komiiyɨn omwai waiya yokiyokɨiyɨn siir inɨgɨn siir nɨkwao boɨnki! Kɨra krɨmiir boɨnmauugi kɨra Kraiskɨn inkamɨn Adi Komii siya nɨkropkiyɨn, aniya? \v 64 Jisɨs siya prismi bɨiyan inkam komiiyɨn siir boɨnki, kɨra bɨdiya boɨnkiyɨn. Mɨ kara kɨmiirɨn pɨ hɨnɨɨna boɨnki, mhoɨiya wɨ kɨma kɨgi, kara Yaowae Adɨn nɨnomor kouankɨn nɨtɨn kara wɨ Adi Komii siir ɨɨna ɨɨniga saiir nɨdwowi mɨ kara wɨ kɨrɨe whɨekakar nwowi. Mhoɨiya kara swokɨ ɨti kara wɨ nɨnomor kou hɨran waumɨra wɨ saɨka nɨnkɨn onaiini kɨrɨe komiigak. \v 65 Jisɨs siya hɨriinan yai boɨnkiyɨn mɨ prismi bɨiyan inkam komiiyɨn siir yɨuɨsa ɨna yɨinɨkiwɨtkiyɨn siya iikamɨm sɨmiir nɨisiimauugɨn siya ɨokakɨn mɨ siya ɨna boɨnɨn. Siya Adi Komii siir yai aiir nɨgbumbu boɨnkɨn mɨ krɨma kam nhɨrɨm whɨnboɨnam kɨpi swokɨ ɨkɨuna kɨma bɨdi wakaeyɨm siya nɨgbumbuwa Adi Komii siir. \v 66 Kɨma panɨɨna naɨngwowi, ha? Mɨ sɨma siir yai aka hɨnɨɨna yowarkɨi boɨn siya yaigakɨn mɨ siya hɨriiyar daonam. \p \v 67 Mɨ sɨma tɨ yai ɨmiir boɨn dɨgiyɨm sɨma Jisɨs siir whwonkam ɨiirɨn yaeyopni yaskɨnpapaki mɨ sɨma siir yɨbwambwaeki mɨ kam nhɨrɨm sɨma yɨuɨsa siir whwonkam ɨiir kikogrɨnugi mɨ sɨma siirɨn ɨna yobombwaeyɨn. \v 68 Mɨ sɨma boɨnki mɨ kɨra Kraiskɨ nɨuwi, inkamɨn Adi Komii siya nɨkropkiyɨn Mɨ kɨra profet yai krɨmiir boɨnki, kɨriirɨn nhɨnga tɨowi, ha? Ɨriig. \s1 Pita siya boɨn, kara Jisɨs siir bɨ nɨnoknɨnkɨnkɨn \r (Mk 14:16-72; Lk 22:56-62; Jo 18:15-18,25-27) \p \v 69 Pita siya hiira omaka saiir hɨuyokiyokaiya saiir yainau hɨrar nɨdwokɨn. Mɨ mɨiyan wig ɨra saeya kingiin ha nɨta siir kɨgam mɨ saeya siir boɨn. Kɨra ɨriipa hɨriinan Jisɨsɨn nu Galilianɨn saɨka warar nwokɨn. \v 70 Mɨ Pita siya kam whɨekakɨm sɨmiir whwonkamɨda kɨntɨɨrgi, kara warɨ yaiya kɨra boɨna saiir nɨnoknɨnkɨn tani. \v 71 Mɨ Pita siya yaba ha namɨn mɨ siya aru hɨr yanɨ ɨdwowɨu ano kingiin hɨr. Mɨ wig ɨra saeya siir kɨga mɨ saeya iikamɨm siir kingiin nwowɨn sɨmiirɨn hɨnɨɨna boɨnki, tɨ inkamɨn siya Jisɨsɨn om Nasaretanɨn saɨka warar nɨnkɨn okɨn. \v 72 Mɨ Pita siya ɨna swokɨ kɨntɨɨr boɨnkiyɨn, kara Adi Komii siir inɨg ɨiirar nɨkopaisɨsɨrki, kara tɨ inkam ɨiir bɨ nɨnoknɨnkɨnkɨn. \v 73 Mɨ mhoɨiyarɨn kam nhɨrɨm hɨrar nokwokɨm, sɨma Pita siir boɨnki, kaimwokɨ kaimwokɨɨnga kɨra Jisɨs siir isidɨn siir hɨriinanar inkam nwɨrkɨn kɨriir yaiya sɨmiir yainana wakaei. \v 74 Mɨ tariinanɨn Pita siya ɨna yɨkopaisɨsɨrkiyɨn, kaimwokɨ kaimwokɨɨnga. Kara tɨ inkamɨn siir bɨ nɨnoknɨnkɨnkɨn. Nɨɨngakɨ, nɨɨngakɨɨnga. Mɨ kariir yaiya kaimwo karamaekɨ nɨuwi mɨ Adi Komii siya kariirɨn hɨk pa hauuwi hɨriinan yai boɨnkiyɨn mɨ ɨuumɨn ɨna yɨkiyɨn. \v 75 Ɨuumɨn nɨk dɨgiyɨn mɨ Pita siya yaiya Jisɨs siya boɨna ɨni saiirar swokɨ aɨngwowarkainakiyɨn mɨ ɨuumɨn wɨ nikɨ ɨkrani mɨ kɨra kariir inɨg ɨiirɨn wɨ kwoɨma mɨisɨsaei, kara siir bɨ nɨnoknɨnkɨnkɨn mɨ Pita siya yaba hɨriir namɨn mɨ ɨna yani ouwouwɨn. Ɨriig. \c 27 \s1 Sɨma Jisɨs siirɨn nu Roman inkam komiiyɨn Pailat siirɨm yɨkɨunam \r (Mk 15:1; Lk 23:1-2; Jo 18:28-32) \p \v 1 Ɨiya pɨrkɨnyakwoka mɨ prismi bɨiyan inkam whɨekak ɨkɨm. Mɨ Isrel sɨmiir isidɨm sɨmiir hɨran inkam komii komii ɨkɨm sɨma yaiyɨm ɨna yɨdwo kitɨbmii boɨnɨm, Jisɨs siir nɨsomaowam. \v 2 Mɨ sɨma siirɨn wɨeyɨnsopni yomboru mɨ sɨma siirɨn ɨna kiwowɨtnamɨm mɨ sɨmiir bɨiyan inkam komiiyɨn nu Romanɨn Pailat, inkam komiiyɨn nu Judia hɨran omɨm sɨmiir kɨgrɨraowiyɨn siir inɨ hauugik. Ɨriig. \s1 Judasɨn ɨni sasar diyankrɨkɨu aowɨn \r (Ap 1:18-19) \p \v 3 Mɨ tariinanɨn Judas siya inkamɨn Jisɨs siir kɨnmauu ɨtɨn, sauan kamɨm sɨmiir, siya bɨdi yɨnoknɨnkɨnɨn, inkam komiiyɨm sɨma Jisɨs siir hainamɨm inkam komii Pailat siirɨm siya nɨsomaowɨm mɨ siya naɨngwoyɨmyok ɨdid prasae bɨ kɨnkɨn, tɨ dimɨnɨn siya tɨrɨn siirsiyɨn. Mɨ siya tɨ umɨr silva paeyar haoumɨm ɨna swokɨ hainamɨn, prismi bɨiyan inkamɨm sɨmiiram. \v 4 Mɨ siya umɨr ha swokɨ hauuwɨn. Mɨ siya sɨmiir boɨnki, kara dimɨn biyɨe bɨdi tɨrɨn. Kara inkamɨn dimɨn biyɨe tɨr karamae nwowiyɨn siirɨn, sau omomɨn siir kɨnmauugɨn mɨ siya wa naonami. Mɨ sɨma siir boɨnki, siya krɨmiir dimɨn tani. Yɨo siya kɨriirar dimɨnkɨn. \v 5 Mɨ Judas siya umɨr silvaɨm Adi Komii siir omaka komiiya yai nɨdwokai wakaeiya saiir hɨr inankrɨmkrɨn ɨtkɨngikɨn mɨ siya ha haiburgikɨn mɨ ha namɨn mɨ yɨo ɨna sasar diyankrɨkɨu aonamɨn. \p \v 6 Prismi bɨiyan inkamɨm sɨma tɨ umɨr ɨmiir haiyɨm mɨ sɨma boɨn, tɨ umɨrɨn mɨnam saɨngɨn inkam nwɨr nɨsomaowankɨn. Krɨmiir siyɨuɨn hɨnɨɨna boɨnkɨn Krɨma Adi Komii siir omaka saiir umɨrɨn sɨmaka kɨpi nɨnkɨn haigi. Nɨɨngaka. \v 7 Mɨ sɨma yai kwɨra yɨmboɨn tɨbmiikimai mɨ tɨ umɨrɨn ɨni nu haɨmiiyɨn Jerusalem hɨr nwowɨn hau nonkwokwowiyɨn inkamɨn ɨni siir saɨnɨn. Sɨma ha naɨngwowi ta nu maeyaua iikamɨm om aruwanɨm sɨmiir haɨngikaiyan maeyau nwowɨm \v 8 mɨ tɨ nuɨn tɨ umɨr ɨiir saɨnɨn mɨ sɨma ta nu maeyaua saiir inɨgɨn hɨriinansi dapkɨn, nuɨn nhɨekakɨn. Mɨ tɨ inɨgɨn ɨna nwokrɨpkaiyɨn. \p \v 9 Ya ta saeya, yai kwɨra bɨiya Adi Komii siya boɨnkiya mɨ profet Jeremaia siya wɨnkiya yokwoni, saeya ɨna yɨmbiyam kɨɨna. Saeya boɨn, sɨma tɨ umɨr silva kam nwɨr ɨuur ɨmiir hai. Isrel sɨmiir iikamɨm sɨma bɨdi yɨmbinɨm tɨ umɨr hɨriinanɨm tɨ inkam ɨiir saɨnam. \v 10 Tɨ umɨrɨn sɨma ɨni nuɨn inkam ɨeya nonkwokwowiyɨn hau, ɨni siir saɨnɨn, Bɨiyan Inkam Komiiyɨn siya boɨnkiyɨn kariir saiir hɨriinan mɨ kara hɨriinan asi tɨrkɨn. Ɨriig. \s1 Pailat siya srɨi kasaka bɨ srɨikɨn Jisɨs siirɨn \r (Mk 15:2-5; Lk 23:3-5; Jo 18:33-38) \p \v 11 Sɨma Jisɨs siirɨn inkamɨn nu Judian omom omomɨm sɨmiir kɨgrɨraowiyɨn siir whwonkam ɨda yokmwɨn okwo haigɨnɨu. Mɨ inkam komiiyɨn omom omom kɨgrɨraowiyɨn siya siir srɨigi, kɨra iikamɨm nu Judia hɨranɨm sɨmiir kɨgrɨraowan inkam komiigɨn, aniya? Mɨ Jisɨs siya boɨn, ɨhɨ, wasi kɨra boɨnki ɨskiyɨn. \v 12 Mɨ prismi bɨiyan inkamɨm mɨ Isrelmi inkam komii komii ɨkɨm, sɨma Jisɨs siir boɨn hɨuriyɨu boɨnkɨm, siya dimɨn biyɨe kasaka bɨ tɨrkɨn. Mɨ siya dimɨn biyɨe bɨ tɨrkɨn mɨ siya yai kwɨrmɨn kwɨrmɨn bɨ swokɨ owarkɨi boɨnkɨn, tɨ yai ɨmiirɨn. \v 13 Mɨ Pailat siya siirɨn hɨnɨɨna boɨnki, kɨra tɨ yai whɨekakɨm sɨma kɨriir boɨn hɨuriyɨu boɨnɨm sɨmiir wakae rani, aniya? \v 14 Mɨ Jisɨs siya yai kwɨr bɨ swokɨ owarkɨi boɨnkɨn Pailat siirɨn. Mɨ inkam komiiyɨn omomom kɨgrɨraowiyɨn siya asi nanaakikɨn. Ɨriig. \s1 Pailat siya bɨdi boɨnɨn, ɨni mɨ owɨn paeyɨn hɨiniya nɨrɨonɨnkɨnɨn Jisɨs siirɨn saɨka nɨrɨnuɨm \r (Mk 15:6-15; Lk 23:13-25; Jo 18:39–19:6) \p \v 15 Bɨewi whɨekakɨm ta ɨiya komiiya wou nikwo aeiya pasova mɨ bɨiyan inkam komiiyɨn omom omomɨm sɨm kɨgrɨraowiyɨn siya inkamɨn omaka hɨuyokiyokaiya mɨi biyɨe mɨriiya saiir hɨr nwowiyɨm, sɨmiirɨn pɨ nwɨra ninɨ ɨkɨunaki. Iikamɨm sɨma kauwokiyɨm inkam nwɨramɨn mɨ inkam komiiyɨn siya tɨ inkamɨn pɨ siirar nɨkropki. \v 16 Mɨ ta ɨi aiirɨn sɨma inkam biyɨe nwɨrɨn omaka hɨuyokiyokaiya mɨi biyɨe mɨriiya saiir hɨr nwokɨn, siir inɨgɨn Barabaskɨn, sɨma ombudɨm siir bɨdi yɨnoknɨnkɨnɨm. \v 17 Mɨ ɨiya iikamɨm sɨma maeyau kwɨruwa hangiriyɨu omɨmɨrɨm mɨ Pailat siya sɨmiir srɨigi, kɨma panɨɨna naɨngwowi, kara kɨmiirɨmɨn pɨkɨ hɨnɨɨn inkamɨn siir haiwao hauugi, ha? Kara Barabas siir pɨ ɨkropki, aniya? Iyɨe, kara Jisɨs siir nɨkropki sɨma dapiyɨn Krais inkamɨn Adi Komii siya nɨkropkiyɨn, aniya? \v 18 Pailat siya bɨdi yɨnoknɨnkɨnɨn, prismi bɨiyan kamɨm mɨ Isrelmi inkam komii komiiyɨm sɨma ɨo Jisɨs siir nwowi. Dimusi rani, iikamɨm sɨma ɨni Jisɨs siiraramar yamɨm. Mɨ sɨma siirɨn Pailat siiram asi nɨkɨunamkɨm siya siirɨn kam nhɨrɨm sɨmiir nwokɨ ɨkmwɨn ɨsom aowɨm. Mɨ siya ta srɨiya sɨmiir asi srɨigɨn. \p \v 19 Pailat siya inkamɨn yai hɨdiyɨn siir ipii aiirar nikɨ nɨdwokaiyɨn mɨ siir wiga saeya yaiyɨm hɨnɨɨna boɨnmɨmauugi yokwoni. Kɨra dimɨn whɨr kɨpi swokɨ tɨrmɨntɨrmɨn, tɨ inkam ɨiirɨn, siya dimɨn biyɨe bɨ tɨrkɨn. Mɨ ta nɨiyaka kara nhwoɨn whɨra whɨnkɨgmɨmɨkwɨi mɨ kara hɨk prasae bɨ haiga. \p \v 20 Prismi bɨiyan inkamɨm mɨ Isrelmi inkam komii komii ɨkɨm sɨma iikamɨm sɨmiir kwoɨn ɨmiir boɨnswoswo. Mɨ sɨma Pailat siirɨm kauwok boɨnki. Siya Barabas siir dɨuguski mɨ Jisɨs siir dɨsomao. \v 21 Mɨ inkam komiiyɨn omom omomɨm sɨmiir kɨgrɨraowiyɨn siya sɨmiir srɨigi. Kɨma panɨɨna naɨngwowi kara tɨ inkam nwɨswo sowiirɨn pɨ nhɨni nɨuguski, ha? Sɨma ɨna yowarkɨi boɨnɨm Barabas. \v 22 Mɨ Pailat siya sɨmiir boɨnki, kara wɨ panɨɨna tɨri Jisɨs siirɨn, sɨma dapiyɨn Krais Adi Komii siya nɨkropkiyɨn kara siirɨn wɨ panɨɨna tɨri, ha? Mɨ sɨma kauwok boɨnki, paeyɨn hɨiniya nɨrɨonɨnkɨnɨn saɨka dɨrɨnugi! \v 23 Mɨ Pailat siya ɨna srɨigiyɨn. Dimusika siya dimu dimɨn tɨrbugɨn, ha? Mɨ sɨma ɨna kauwoknanaeyɨm, paeyɨn hɨiniya nɨrɨonɨnkɨnɨn saɨka dɨrɨnugi! \v 24 Pailat siya bɨdi yɨnoknɨnkɨnɨn, sɨma yaiyɨm kara boɨniyɨm sɨmiir wakaeyokna dɨg nwo rani mɨ ɨna nhɨnkii boɨnaigiyɨm yaii nɨniiyam. Mɨ siya opa ɨna haiyɨn mɨ siir ɨɨna aiir hɨisoki. Mɨ iikamɨm sɨmiir nhwowɨm ɨni siirar kaokiyɨm sɨmiir nɨisiimauugɨn, siya Jisɨs siir nɨsomaowam pɨ boriisopi. Mɨ siya hɨriinana nikɨ tɨrɨn mɨ siya sɨmiir boɨnki, kara siirɨn dimɨn whɨr bɨ kɨgɨn mɨ kara siirɨn wa nɨsomaoki rani. Kɨmiirar dimɨnkɨn. \v 25 Mɨ iikam whɨekakɨm sɨma hɨnɨɨna yowarkɨi boɨn mɨ siir naowa saiir mwokankwowa ɨni mɨ owa wɨ krɨmiiramar swokɨ ɨti mɨ krɨmiir yɨnisɨsɨm ɨmiiram warar. Kɨra siir nɨsomaoki Adi Komii siya wɨ ɨo kɨriir nwo rani. \v 26 Mɨ Pailat siya Barabas siirɨn hɨriinansi nɨuguskikɨn sɨmiiramɨn. Mɨ siya Jisɨs siirɨn kam nhɨrɨm sɨmiir yokmwɨn tɨo mɨ ɨdni ha kogrɨmdɨnugiyɨn mɨ siya siirɨn ɨna yɨkropkiyɨn Rom hɨran sauan kamɨm sɨmiiram. Paeya hɨiniya nɨrɨonɨnkɨnɨn saɨka nɨnkɨn ɨrɨnugiyam. Ɨriig. \s1 Sauan kamɨm sɨma Jisɨs siir nɨgbumbu boɨnkɨm \r (Mk 15:16-20; Jo 19:2-3) \p \v 27 Mɨ sauan kamɨm Bɨiyan Inkam Komii siirɨm, sɨma Jisɨs siirɨn sɨmiir Bɨiyan Inkam Komiiyɨn siir omaka hɨriir yɨkɨuna apnɨnopkainam mɨ sɨma whɨekakɨm saɨkar yangiriyɨuni. \v 28 Mɨ sɨma siir yɨuɨsa saiir nɨsaiyɨm mɨ sɨma siirɨn yaeya yɨuɨs pariidnan kwɨra saiir ii haigɨnɨu. Ta yɨuɨs hɨriinana inkam komii inɨgakɨn siira saiir nɨkrika. \v 29 Mɨ sɨma urid amrɨdnanɨn siir hɨurokikɨn mɨ sɨma siir mwo ɨiir yakɨ kaigrɨsɨugi. Mɨ sɨma paekopɨn whɨra yonkwo haigɨnɨu siir ɨɨna ɨnig aiir inkam komii nu kɨgrɨraowiyɨn siir hɨriinan. Mɨ sɨma ogmwo siirɨm hɨu mɨ sɨma siir yɨgbumbu boɨn, kɨra inkam mɨiyɨkɨn, Juda iikamɨm sɨmiir nu kɨgrɨraowan inkam komiikɨn. \v 30 Mɨ sɨma siir yaswaiyɨugi mɨ sɨma tɨ paekop ɨiir hai mɨ siir mwo ɨiir tɨonanae. \v 31 Sɨma siir yɨgbumbu boɨn mɨ ta siir yɨuɨs pariidnan aiir yɨsaigi mɨ sɨma siir yɨuɨskɨ yɨuɨs aiirar ii haigɨnɨu. Mɨ sɨma siirɨn paeyɨn hɨiniya nɨrɨonɨnkɨniyɨn siirɨm whɨnapnam saɨka nɨnkɨn ɨrɨnuɨm. Ɨriig. \s1 Sɨma Jisɨs siirɨn paeyɨn hɨiniya nɨrɨonɨnkɨnɨn saɨka yɨrɨnugi \r (Mk 15:21-32; Lk 23:26-43; Jo 19:17-27) \p \v 32 Sɨma ha napnamɨm mɨ sɨma om Sairini hɨran inkam nwɨrɨn siir kɨg, siir inɨgɨn Saimonkɨn, sɨma siir nɨkwao boɨnkɨm siya Jisɨs siir paeyɨn hɨiniya nɨrɨonɨnkɨnɨn siir hainamam. \v 33 Sɨma maeyau kwɨra saiir yɨmbiyam, saiir inɨgɨn Golgotaka saiir inɨg mwokɨmwoɨn hɨnɨɨngɨn mwokɨuni mwokɨn. \v 34 Sɨma Jisɨs siirɨn op wain biyɨeya kausrɨriya dimɨn biyɨe whɨr aka prɨdgiya saiir hauu, siya kwiyaeyam siya hinda kɨnankɨugiyɨn mɨ siya bɨ kwiyaekɨn. \p \v 35 Sɨma siirɨn paeyɨn hɨiniya nɨrɨonɨnkɨnɨn saɨka nɨrɨnu dɨgiyɨn mɨ sɨma gwo kwɨra satu dapiya saiir gwo siir yɨuɨs digworaekwo ɨmiir haiyam. \v 36 Mɨ sɨma ta maeyaua saiira yɨdwo mɨ sɨma saiir hɨrar waikao. \v 37 Mɨ yaiya sɨma wɨna paemɨra Jisɨs siir mwo koua nɨnkɨn ɨrɨnuwa saeya hɨnɨɨna boɨnka. Tɨriigɨnɨn Jisɨskɨn, Juda iikam sɨmiir nu kɨgrɨraowan inkamkɨn. \v 38 Jisɨs siir kingiinɨn sɨma inkamwo hɨitauaeiyo nwɨsa yɨnkɨn ɨrɨnu inankɨi mɨ nwɨrɨn ɨniga mɨ nwɨrɨn yaɨoyaeya. \p \v 39 Mɨ iikamɨm sɨma ha nɨtɨm mɨ sɨma siir yɨgbumbu boɨn mɨ sɨma mwo ara kɨntɨɨr ɨski mɨ sɨma yaebu ɨna buwɨm siirɨn. \v 40 Mɨ sɨma boɨn, kɨra tɨ inkamɨn Adi Komiini omaka saiir nɨinhɨnkɨigi mɨ ɨi kwoɨmaka wɨ saiir swokɨ mɨrii nɨnokougi mɨ kɨnakɨna dirɨraerarna. Mɨ kɨra Adi Komii siir yɨnisɨmkɨnɨuwi, kɨra paeyɨn hɨiniya nɨrɨonɨnkɨnɨn siir haiburgig mɨ ha wɨuwini! \v 41 Mɨ ɨriipa hɨriinan prismi bɨiyan inkamɨm mɨ kamɨm siyɨu nɨnoknɨnkɨni ɨkɨm mɨ Isrelmi inkam komii komiiyɨm sɨma siir mɨ ɨnkɨn ɨgbumbu boɨnkɨm. \v 42 Mɨ sɨma hɨnɨɨna boɨn, siya iikam nhɨrɨm sɨmiirara whɨndirɨraeri mɨ siya siya whɨndirɨraerarnam dɨg nwo rani. Mɨ siya hɨriinan boɨni siya Isrel iikamɨm sɨmiir nu kɨgrɨraowan inkamkɨnɨuwi mɨ siya paeyɨn hɨiniya nɨrɨonɨnkɨnɨn siir haiburgig mɨ ha wɨuuni mɨ krɨma wɨ siirɨma naɨngwo tɨbmiiyɨm. \v 43 Siya Adi Komii siirɨma naɨngwo tɨbmii mɨ ha boɨni, kara Adi Komii siir yɨnisɨmkɨ yɨnisɨmkɨn. Mɨ Adi Komii siya siirɨm naɨngwowi mɨ siya wɨ siirar swokɨ anmaiwarkainaei. \v 44 Inkam nwɨswo hɨitauaeywo Jisɨs saɨka kingiina nɨnkɨn ɨrɨnuwo mɨ sowa ɨriipa hɨriinan ta hɨriinan nɨgbumbu yaiya saiirara mɨ boɨn siirɨn. Ɨriig. \s1 Jisɨs siya bɨdi yaonamɨn \r (Mk 15:33-41; Lk 23:44-49; Jo 19:28-30) \p \v 45 Mɨ ɨiya hɨriir tɨriir nabɨe bopwo nwowa mɨ hɨnda tɨnda ɨiya ɨna kakauu ɨuguskiya mɨ hɨriinana nwokiya mɨ bɨeyɨn nad nworɨbɨn saiirar yadɨg ɨuwɨn. \v 46 Mɨ ta ɨi aiirarɨn bɨeyɨn nad nworɨbɨn Jisɨs siya ɨna kauwoknamnankiyɨn, Eli, Eli, lema sabaktani? Ta yaiya saiir yaimwokɨyaimwowa hɨnɨɨnga. Kariir Adi Komii krɨmiir Wanɨn kɨra kariir dimusi nɨuguskikɨn? \v 47 Kam nhɨrɨm kingiin hɨrar nokwoɨm sɨma ta yai aiir wakaeyɨm mɨ sɨma boɨnki, tɨ inkamɨn siya Ilaija siirɨm kauwok boɨnki. \v 48 Mɨ sɨmiir inkam nwɨrɨn ɨna iwɨtnamɨn mɨ hamganɨn siir yani hainaki mɨ siirɨn op waina kausrɨriya saiir hougɨnki paekop whɨrɨn saɨka yɨnkɨn widgi mɨ Jisɨs siir yakɨ hauugi siya kwiyaeyam. \v 49 Mɨ iikam nhɨrɨm sɨma boɨn, ha tikɨ o krɨma tikɨ kɨgrɨrao. Mɨ siirɨn wɨ Ilaija siya namisi whɨndirɨraerarki, iyɨe? \v 50 Mɨ Jisɨs siya ɨna swokɨ kauwok nanaekiyɨn mɨ siir naeyɨuɨn siir haiburgigɨn mɨ siya ɨna yaonamɨn. \p \v 51 Mɨ ɨiya siya naonamɨn mɨ ta yɨuɨs komiiya Adi Komii siir omaka saiir yainau hɨr kiburɨkouwa bopwoniya yɨnwɨtamki, kou hɨrarkar nɨuguskiya ɨni nu hɨrar yadɨgɨuwa mɨ mɨrkwɨsa yɨmbiyam. Saeya mɨnam nɨisiimauuga, iikamɨm sɨma Adi Komii siiram nwokɨ kwɨsboɨnɨm, Jisɨs siya siyɨu wɨn bɨdi tɨrkiyɨn inkamɨm sɨma Jisɨs siirɨm nwokɨ kwɨsboɨnɨm, nɨɨnɨn ɨna yɨtkiyɨn mɨ siiya komii komiiyɨm ɨna pampamkɨigiyɨm. \v 52 Mɨ maeyaua inkam haɨngikaiiya ɨna pɨigikiya mɨ Adi Komii siir iikam whɨekakɨm bɨiya naonamɨm mɨ sɨma ɨna swokɨ ɨnsiingiyɨm. \v 53 Sɨma maeyaua inkam haɨngikaiiya saiir bɨdi haiburgigɨm mɨ Jisɨs siya mhoɨiya yɨnsiinɨdwonam mɨ sɨma om mɨiyɨkɨn Jerusalem siir yam. Mɨ iikam whɨekakɨm sɨmiirar kaowɨnɨm. \p \v 54 Mɨ kamɨm sau nɨnɨtiyɨm sɨmiir bɨi nwowiyɨn mɨ sauan kam ɨma sɨma Jisɨs saɨka nɨnkɨn okɨm mɨ sɨma Jisɨs siiram waigaokɨm mɨ sɨma kɨgi nuɨn, nɨɨnɨn nɨtkiyɨn mɨ digworaekwowɨm ɨna yɨmbiyamɨm mɨ sɨma nɨdid prasae bɨ kɨnkɨm. Sɨma boɨn, kaimwokɨ kaimwokɨɨnga, tɨ inkamɨn siya Adi Komii siirar yɨnisɨmkɨn. \v 55 Wig whɨekakɨm sɨma hɨrar nwokɨm sɨma Jisɨs siir mhoɨiya nɨtkɨm mɨ nu Galili siir haiburgigɨm mɨ siir ninɨ whɨndirɨraerarniyam nɨtkɨm naemɨn. Sɨma tɨ wigɨm arurɨg hɨrar nokwo kaokɨm. \v 56 Wig ɨra sɨmaka hɨrar nɨnkɨn owa saeya Mariaka, om Makdala hɨranka. Mɨ ɨra Maria saeyaɨrga Jems Josep sowiir apua. Mɨ ɨra Sebedi siir yɨnisɨm nwɨso Jems Jon sowiir apua saeyaɨrga. Ɨriig. \s1 Sɨma Jisɨs siir pɨuɨs biyɨeya siyanoɨn siir ninɨ kikaigikɨm \r (Mk 15:42-47; Lk 23:50-56; Jo 19:38-42) \p \v 57 Mɨ bɨeyɨn nadnworɨbɨn inkam nwɨrɨn umɨr digworaekwokakɨn om Arimatiankɨn siir inɨgɨn Josepkɨn siya ɨna yɨtɨn. Mɨ siya ɨriipɨ hɨriinan Jisɨs siir kɨgna mɨriiyan inkamkɨn, siya maeyaua Jisɨs siya naowa saiirɨm nɨtkɨn. \v 58 Mɨ siya Pailat siir hɨriir yɨmbiyam mɨ siir inɨ srɨiyɨu Jisɨs siir pɨuɨs biyɨe nɨɨnga saiiram mɨ siya saiir inɨ hɨunɨs haiyɨu. Mɨ Pailat siya siir sauan kamɨm sɨmiir boɨnki, sɨma Jisɨs siir pɨuɨs biyɨeya Josep siir hɨunɨs hauugiyɨm. \v 59 Mɨ Josep siya siir pɨuɨs biyɨeya saiir hɨunɨs haiyɨn mɨ yɨuɨs whɨsinana saiir whrɨnhainam. \v 60 Mɨ yɨuɨs aiirɨn ha whrɨn dɨgiyɨn siya siir pɨuɨs biyɨeya ɨni siir siyano wɨnɨn siirar kikaigikɨn bɨiya inkam nwɨr bɨ haɨngikai mɨmɨnkɨn mɨ siya siir kamɨm sɨmiir boɨnki, sɨma siiya komii kwɨra saiir warkɨkɨugiyɨm. Mɨ sɨma hɨriinan tɨrgigɨm mɨ sɨma ɨna yamɨm. \v 61 Mɨ sɨma hɨriinan tɨrɨm mɨ Maria om Makdalan aka mɨ Maria ɨraka sowa hɨrar nwoko. Sowa ɨeyɨn siir haɨngikaiyɨn siir kingiin hɨrar nɨdwo kaoko, Ɨriig. \s1 Sauan kamɨm sɨma ɨeyɨn Jisɨs siir pɨuɨs biyɨe aiir kikaiyɨn siir hɨrar waikaokɨm \p \v 62 Mɨ ɨigwɨra Judami ɨi komiiya pɨu siisiya dimɨn taemɨn tɨr karamae nwowiya mɨ prismi bɨiyan inkam ɨkɨm mɨ Farisimi kam ɨkɨm sɨma Pailat siir kɨgam namkɨm mɨ sɨma saɨka yahangiriyɨu omɨmɨrɨu. \v 63 Sɨma siir boɨnki. Inkam komii krɨma yai kwɨra tɨ nɨksɨsae inkamɨn siya boɨna krɨma saiirar naɨngwokwowi. Siya ha boɨnkɨn mɨ mhoɨiya ɨi kwoɨmaka kara wa swokɨ ɨnsiin ɨdwowi. Mɨ wɨ omwaiya swokɨ waiyaei. \v 64 Mɨ kɨra kɨriir sauan kamɨm sɨmiirɨn hɨnɨɨna boɨn mɨ sɨma siiyan tɨ ɨeyɨn siir no ɨiir warkɨkɨukikɨnɨn siir waikao. Mɨ wɨ siir kɨgna mɨriiyɨm kamɨm sɨma ninɨ tauae hainakisi mɨ iikamɨm wɨ sɨma nɨksɨsae boɨni, siya ɨe hɨrankɨn bɨdi yɨnsiin ɨdwonamɨn. Mɨ sɨma hɨriinan tɨri, ta nɨksɨsaeya siya ɨe hɨrankɨ nɨnsiin ɨdwowa saeya wɨ ta nɨksɨsaeya bɨiya sɨma tɨ inkamɨn Adi Komii siya nɨkropkiyɨn siya boɨna wɨ saiir haiburi. \v 65 Pailat siya sɨmiir boɨnki, kɨma sauan kam nhɨrɨm sɨmiir dɨkɨunam sɨma tɨ inkam ɨe ɨiir waikaowɨm. \v 66 Mɨ sɨma ɨe ɨiirɨn diyɨoɨn ɨna inɨ haigɨngikɨn. Mɨ kam nhɨrɨm sau nɨnɨtiyɨm ɨni nɨi nabɨe hɨrar waigaowɨm. Ɨriig. \c 28 \s1 Jisɨs siya ɨna swokɨ ɨnsiin ɨdwowɨn \r (Mk 16:1-10; Lk 24:1-12; Jo 20:1-10) \p \v 1 Ɨi Komiiya pɨu siisiya bɨdi yamkiya mɨ ɨigwɨr nugaka Sande bɨeyɨn ha nɨmbidniyakwokɨn mɨ Maria om Makdalana mɨ Maria ɨr aka sowa yam maeyauwa Jisɨs siir pɨuɨs biyɨe aiir kikaiya saiiram sowa saiir kɨgnakiyam. \v 2 Mɨ bɨ kɨmɨmɨnkikɨn nɨɨn komiiyɨn ɨna yɨtkiyɨn Adi Komii siir paekwosɨmɨn nɨnomor kou hɨr haiburgigɨn mɨ ɨna yɨuniyɨn mɨ siiya komiiyɨn ɨna warnamɨn mɨ ɨeyɨn siir hɨrankɨn mɨ siya ɨni siiya ɨiirar yɨdwowɨn. \v 3 Mɨ siir whwonkamɨn ɨni sinana nɨnomɨr kou hɨr sinaniya ɨni saiir hɨriinan yɨuyakiya mɨ siir yɨuɨsa ɨni waumɨra bɨekɨ kainankiya ɨni saiir hɨriinan whɨsnan siingiya. \v 4 Mɨ sauan kamɨm waigaowɨm sɨma siirsiyɨn nɨdid prasae bɨ kɨnkɨm mɨ sɨma ɨni nopnopa kɨnkiyɨm mɨ sɨma inkamɨn naonamiyɨn ɨni siir hɨriinan ywokiyɨm. \p \v 5 Mɨ paekwosɨmɨn siya wig ɨswo sowiir boɨnmauugi. Kowa kɨpi nɨdid! Kara ɨna nɨnoknɨnkɨnɨn, kowa Jisɨs siirɨm ninɨ hansɨrniko tɨ inkamɨn paeyɨn hɨiniya nɨrɨonɨnkɨnɨn sɨma nɨnkɨn ɨrɨnugiyɨn siirɨm. \v 6 Siya tapi nwo rani, siya bɨdi yɨnsiin ɨdwo namɨn, yaiya bɨiya siya boɨna ɨni saiir hɨriinana swokɨ tɨrɨn! Kowa maeyauwa siir kikaiya saiir unkɨnɨ kɨgni. \v 7 Mɨ kowa ha damsasau mɨ kamɨm siir kɨgna mɨriiyɨm sɨmiirɨn hɨnɨɨna tinɨ boɨnmauuɨu, siya ɨe hɨrankɨ bɨdi swokɨ ɨnsiin ɨdwoɨn. Mɨ siya ɨni kɨmiir bɨiyar yamkwokɨnɨn nu Galili hɨriir mɨ kɨma siirɨn wɨ ta maeyau aiir ninɨ kɨgɨuwi. Kara kowiirɨn tɨsa boɨnkiyɨn! \v 8 Mɨ wig ɨswo ha nanaakiyo mɨ ɨni maɨrgɨmaɨrga ywonamwo mɨ maeyauwa inkam haɨngikaiiya saiir haiburgik mɨ ɨna iwɨtnamwo kamɨm siir kɨgna mɨriiyɨm sɨmiiram. \p \v 9 Mɨ sowa ha nikɨ iwɨtamwo mɨ Jisɨs siya sowirɨn siyɨu hɨr yapyɨskaiwɨn mɨ ɨna boɨnɨn. Kowa bɨdi yɨto? Mɨ sowa kingiin ha namwo mɨ ogmwo ɨna yakai hɨunaiinamwo mɨ siir ɨga aiir inɨ onkwoɨu mɨ siir inɨ hainan. \v 10 Jisɨs siya sowiir boɨnki, kowa kɨpi nɨdid! Kowa kariir nomiiyauɨm sɨmiir tinɨ boɨnmauuɨu mɨ sɨma nu Galili hɨriir dam, kariir kɨgniyɨm. Ɨriig. \s1 Kamɨm sau nɨnɨtiyɨm sɨmiir yaigɨm \p \v 11 Wig ɨswo ha nikɨ amwo mɨ sauan kam nhɨrɨm ɨe ɨiir waikaowɨm sɨma ɨni om Komii Jerusalem hɨriir yapnɨnopkainamɨm mɨ sɨma prismi bɨiyan kamɨm sɨmiir inɨ boɨnɨu digworaekwo whɨekakɨm nɨmbiyamɨm sɨmiir. \v 12 Mɨ prismi bɨiyan kamɨm sɨma Isrel sɨmiir bɨiyan inkamɨm sɨmaka yahangiriyɨu owɨu mɨ sɨma yaiya kwɨra hangiriyɨu boɨnai. Sɨma umɨr whɨekakɨm sauan kamɨm sɨmiir hauugi. \v 13 Mɨ sɨma sɨmiir boɨnki, kɨma wɨ hɨnɨɨn yaiya saiir boɨn. Kamɨm siir kɨgna mɨriiyɨm sɨma nɨiyaka nɨtwɨigɨm mɨ krɨma nhwo bɨdi whɨnamɨm mɨ sɨma siir pɨuɨs biyɨeya saiir inɨ tauae hainakiwɨi. \v 14 Mɨ Bɨiyan Inkam Komiiyɨn omom omom kɨgrɨraowiyɨm ta yaiya saiir wakaeyɨn mɨ krɨma yai nhɨrɨm sɨmiirɨn wara swokɨ ɨnkɨn boɨnmauugi mɨ kɨma wɨ yaigak nwo rani. \v 15 Mɨ sauan kamɨm sɨma umɨr hɨriinansi haigɨm mɨ sɨma ɨni sɨmiir yai ɨmiirar mɨ wakaeyoknaɨm. Mɨ ta yaiya ɨni nu Judia siirar yɨniyokɨigiya mɨ bɨiya mɨ tariinanɨm Juda iikam whɨekakɨm sɨma tɨ dimɨnɨm sɨmiir yaɨngwo tɨbmiiyɨm. Ɨriig. \s1 Jisɨs siya kamɨm siir kɨgna mɨriiyɨm mɨi sɨmiir nɨkɨumauugigɨm \r (Mk 16:14-18; Lk 24:36-49; Jo 20:19-23; Ap 1:6-8) \p \v 16 Mɨ wig ɨswo sowa sɨmiir boɨn dɨgiywo, kamɨm siir kɨgna mɨriiyɨm ɨuur nwɨrkɨm sɨma nu Galili hɨriir yapnamɨm. Mɨ sɨma tɨ mhɨuisɨmɨn siir yɨmbiyam, Jisɨs siya boɨnkiyɨn sɨmasɨma namam. \v 17 Mɨ sɨma Jisɨs siir kɨgɨuwɨm mɨ sɨma siir inɨg ɨiir hainan mɨ kam nhɨrɨm sɨmiir kwoɨnɨm ɨni whɨsa ywowɨm. Mɨ ha naɨngwokɨm siya bɨ nɨnsiin ɨdwokɨn siir aknaɨn aeya nɨuwi. \v 18 Mɨ Jisɨs siya kingiin ha nɨtɨn mɨ sɨmiirɨn hɨnɨɨna boɨnki Adi Komii siya kariirɨn inɨgak nu nɨnomor sowiir digworaekwo ɨmiiram nwowaigɨnɨugikɨn. \v 19 Kɨma hɨnda tɨnda asi namkɨm ɨkɨ iikam isid whɨekakɨm hɨnda tɨnda nwowɨm sɨmiir ninɨ boɨnmɨmauuwɨuɨm sɨma kariir kɨgna mɨriiyan iikam nwowɨm. Kɨma sɨmiirɨn kariir Adɨn mɨ kara Adi Komii siir yɨnisɨmɨn mɨ Adi Komii siir naeyɨu ɨkɨm wɨ sɨmiir inɨg ɨmiirar tinɨ baptais haigɨnɨuwɨu. \v 20 Mɨ kɨma sɨmiirɨn dimɨn whɨekakɨm kara kariir nowomwarkaiyɨuwɨm sɨmiir tinɨ boɨnmɨmauuɨu. Sɨma wakaeyokna dirɨraeraram, wakae, mɨ tariinan mɨ ɨinokɨinokɨn kara wɨ kɨmaka nwoyokiyokɨi mɨ ɨi aeya dɨgi. Ɨriig.