\id MAT - Ipili NT [ipi] -Papua New Guinea 2008 (DBL 2014) \h Matiyu \toc1 Gotena Pii Layene Epene Matiyuto Pepa Peleane Oko \toc2 Matiyu \toc3 Mt \mt1 MATIYU \mt2 Gotena Pii Layene Epene Matiyuto Pepa Peleane Oko \c 1 \s1 Jisasa Yumbane Yamena Gene Tupa \r Luku 3:23-38 \p \v 1 Jisasa Kataisana yumbane yame atama epeaini tupana gene tupa pepa okona peyatane eya. Jisasa bala Dapiti yame okona mandiyene mindi ateaipia. Dapiti bala Apatakame yame okona mandiyene mindi ateaipia.\x * \xo 1:1 \xt 1Tem 17:11; Jen 22:18\x* \p \v 2 Wamba Apatakameto Aisake mandeaipia. Aisaketo Jekopo mandeaipia. Jekopoto Jutapi, Jutana amene tupapi, utupane mandeaipia. \v 3 Juta-la, wanda Tema-la, okonelapo-mane Petesa, Seto-la, okonelapo mandeapele-pia. Petesato Esotone mandeaipia. Esotoneto Lamo mandeaipia.\x * \xo 1:3 \xt Jen 38:29-30\x* \v 4 Lamoto Aminatape mandeaipia. Aminatapeto Nasone mandeaipia. Nasoneto Salamone mandeaipia. \v 5 Salamone-la, wanda Leapa-la, okonelapo-mane Boasa mandeapele-pia. Boasa-la, wanda Luta-la, okonelapo-mane Opeta mandeapele-pia. Opetato Jesi mandeaipia. \v 6a Jesito kiŋi Dapiti mandeaipia. \p \v 6b Dapitito Solomone mandeaipia. Wamba Solomone okona angini oko bala akali Yutaya okona wetene oko peteaipia.\x * \xo 1:6b \xt 2Sa 12:24\x* \v 7 Solomoneto Leapome mandeaipia. Leapometo Apiya mandeaipia. Apiyato Asa mandeaipia. \v 8 Asato Josapata mandeaipia. Josapatato Jotama mandeaipia. Jotamato Usaya mandeaipia. \v 9 Usayato Jotama mandeaipia. Jotamato Easa mandeaipia. Easato Esakaya mandeaipia. \v 10 Esakayato Manasa mandeaipia. Manasato Emone mandeaipia. Emoneto Josaya mandeaipia. \v 11 Josayato Jekonayapi, balana amene tupapi, utupane mandeaipia. Okone angi, Bapilone yuu okona tane tupamane Isatale tane wandakali tupa andi lo awua peainipia.\x * \xo 1:11 \xt 2Ki 24:14-15; 2Tem 36:10; Jet 27:20\x* \p \v 12 Bapilone yuu okona tane tupamane Isatale tane tupa andi lo awua peai-kola, Jekonayato Siatele mandeaipia. Siateleto Setapa-pele mandeaipia.\x * \xo 1:12 \xt Esa 3:2\x* \v 13 Setapa-peleto Apiata mandeaipia. Apiatato Elaya-kimi mandeaipia. Elaya-kimito Eso mandeaipia. \v 14 Esoto Setoko mandeaipia. Setokoto Ekimi mandeaipia. Ekimito Eliyutu mandeaipia. \v 15 Eliyututo Eliasa mandeaipia. Eliasato Matane mandeaipia. Mataneto Jekopo mandeaipia. \v 16 Jekopoto Josepe mandeaipia. Josepe bala wanda Matiya okona akalini. Matiyato Jisasa mandeaipia. Wandakali-mane Jisasana gene mindi Kataisa lalaini. \p \v 17 Wamba wetete Apatakame atea-angi ipapo wato, Dapiti atea-angi giau loto, yumbane yame atama epeaini utupane yame ingasa ateainipia. Dapiti ateane okone angi atama ipapo wato, Bapilone tane tupamane Isatale tane tupa andi lo awua peaini-angi giau loto, yumbane yame atama epeaini tupa yame ingasa teke ateainipia. Bapilone tane tupamane Isatale tane tupa andi lo awua peaini okone angi atoto, ipapo wato, Matiyato Kataisa mandeane-angi giau loto, yumbane yame atama epeaini tupa yame ingasa teke ateainipia. Jisasana yumbane yame ingasa tepo tupa pitaka wuane pua atama epeainipia. \s1 Matiyato Jisasa Mandeane Oko \r Luku 2:1-7 \p \v 18 Matiyato Jisasa Kataisa mandeane pii temane okomane wua leya: Wamba Matiya yame tupamane bala Josepena peakale leaini tekeko, liyamba mina mindiki naleapi wete, Oli Sipitisa okomane andopane mindi Matiyana ininga pete lea-kola, wandakali-mane Matiya bala andopane mindi mandulu-peya ya lo andeaini-pia.\x * \xo 1:18 \xt Lk 1:26-27,35-37\x* \v 19 Bala bakale lene Josepe oko bala akali epene tika-pene mindi atoto, Matiya mo yala aya na-wakale loto, wanda oko kee nalene, mee tenga-mane tepa wakale nembo tatawa paleaipia. \p \v 20 Josepeto wuane nembo tatawa palea wete, kombeya-mane Akali Andane okona enjole mindi epoto, Dapiti yamena mandiyene Josepe nimbato Matiya nimbana bakale lene oko lamoyale yuku naene, lamiape leaipia. Andopane mindi balana ininga peteya oko Oli Sipitisa okomane pete laya apiane mindi peteya. \v 21 Balato iwana okone mandula-kola, matili iwana okonemane bala yame tupana koo tupa apoto, utupane molo-peke lolopeya-ko. Nimbato balana gene Jisasa lape. Enjole okonemane wuane leaipia.\x * \xo 1:21 \xt Lk 1:31; 2:21\x* \p \v 22-23 Wamba potopesa akali mindimane Akali Andane okona pii mindi leane oko loto, ale alapape, wana mapokae akali mindi towa mina mindiki nalene mindina ininga andopane mindi pitulu-peya leaipia. Wana okonemane iwana mindi mandula-kola, wandakali-mane balana gene oko Emanuale lolopeyai. Gene Emanuale okonena tene oko Gote nanima towa atu ateyama leaipia. Potopesa akali okonemane pii leane okone enene guleakale loto, Goteto mangene utupane pitaka wuane piya yaepia.\x * \xo 1:22-23 \xt Ais 7:14\x* \p \v 24 Josepe bala limu paliyu, ika loto, Akali Andane okona enjole okonemane bala lamaiyane pua, wanda Matiya oko kee leaipia. \v 25 Balato bala kee leane tekeko, Matiya bala Josepe towa mina mindiki nalene teke pitima pulu, iwana oko mandeaipia. Mandea-kola, Josepeto iwana okonena gene oko Jisasa leaipia.\x * \xo 1:25 \xt Lk 2:21\x* \c 2 \s1 Mana Andene Akali Minditupa-mane Jisasa Andolo Epeaini Oko \p \v 1 Etote bala kiŋi atea-angi, Matiya bala Jutiya disitiki tano Beselekeme okona pituto, Jisasa mandeaipia. Mandea-kola, kaiyanda tupana mana andene akali minditupa nai epelanesa-tole yuu mindina ato Jutusaleme epeainipia. \v 2 Epoto, utupane-mane pii mindi loto, nanimato andaima-kola, Juta yame kiŋi okona kaiyanda oko nai epalanesa-tole epo atapia leainipia. Kaiyanda okone andalu, iwana mindi matili Juta yamena kiŋi atolopeya okone bala mandiyene eya nembo teyama. Wuane nembo toto, nanimato iwana okone lo lotu lolo epeyama-ko. Bala aninga mandiyene eyape lo tipa peainipia. \x * \xo 2:2 \xt Nam 24:17\x* \p \v 3 Jutusaleme tane wandakali tupamane pii okone ale wato, utupane pitaka-mane nembo kambua teainipia. Kiŋi Etote balatopi pii okone ale wato, anu puape lo nembo kambua teke teaipia. \v 4 Nembo kambua toto, balato pitisa akali kawane tupapi, loo tupana mana andene akali tupapi, utupane pitaka epeakale loto, mo amunguli peaipia. Amunguli peai-kola, balato utupane tipa puato, angini-mane Mesaya oko yuu andokona mandulu-peya layene eyape leaipia. \p \v 5-6 Wuane lea-kola, utupane-mane bala lamawuato, wamba potopesa akali mindimane Gotena pii mindi pepa peyoto, wanda mindimane Jutiya disitiki tano Beselekeme okona pituto, ando atolane akali mindi mandulu-peya. Mandula-kola, akali okonemane Isatale tane wandakali nambana yame ateakale lata ewane tupa moyo ando atolopeya leane leainipia. Akali okonemane wuane pua atala-kola, Beselekeme tano nimba Jutiya disitiki okona tano kambua tupa sia minuto, nimba tano gene yene wete mindi yolopele lo pepa pelene eya. Nanimato pepa okone dii lo andoto, angini-mane Mesaya oko bala Jutiya disitiki tano Beselekeme okona mandulu-peya layene eya lo andeyama leainipia. \x * \xo 2:5-6 \xt Mai 5:2; Jo 7:41-42\x* \p \v 7 Wuane leai-kola, Etoteto kaiyanda tupana mana andene akali utupane angu epeakale loto, utupane tenga-mane too pua tipa puato, andoko angi kaiyanda okone epo atapiape leaipia. \v 8 Utupane-mane balana pii okone yano peleai-kola, balato utupane lamawuato, nambatopi andopane okone lo lotu lokale-ko. Yakamato Beselekeme yuu okona poto, bala aninga eyape lo wayumane aiya piyapape. Yakamato bala aiya pua andolai-angi, namba langima peke lalapape leaipia. \p \v 9-10 Wuane lea-kola, utupane-mane kiŋi okona pii okone ale alu, Beselekeme tano okona poyale asini peainipia. Asini peai-kola, wamba nai epalanesa-tole atoto epeane kaiyanda andeaini okone ingane peaipia. Ingane pea-kola, kaiyanda tupana mana andene akali utupane-mane kaiyanda okone andoto, epele wete wato, kaiyanda okone watama peainipia. Watama peai-kola, kaiyanda okone ingane poto, andopane yane anda okona tokonga ateaipia. \p \v 11 Atea-kola, akali utupane yakama anda okonena kolandaka loto, andopane okola, balana angini Matiya-la, okonelapo andeaini-pia. Andoto, akali utupane-mane aiki leka wato, andopane okone lo lotu leainipia. Lotu lo koyo piyu, utupane-mane yakamana nuu tupa tanguto, golopi, tua tunduma-pene pautapi, ita tongone tunduma-pene yole andane-mane kambene minditupapi, utupane moto, andopane okone bala petesene mayainipia. \x * \xo 2:11 \xt Sam 72:10-15; Ais 60:6\x* \v 12 Maiyu, utulu paleai-kola, Goteto akali utupane kombeya pimawuato, yakama kiŋi Etote ateya okona peke lolaini leaipia. Wuane lea-kola, akali utupane-mane ika loto, asini waka mindina yakama yuunga peke leainipia. \s1 Isipi Yuu Okona Palaka Peaini Oko \p \v 13 Akali utupane peke leai-kola, Goteto Josepe kombeya mindi pimaya-kola, Akali Andane okona enjole mindimane panakame epoto, Josepe lamawuato, Etoteto andopane oko peyo ome lokale nembo toto, bala aninga eyape lo aiya puyale mandeke peya leaipia. Balato andopane okone peyo ome lolane. Nimba ika loto, andopane angini-la atu aiyu, Isipi yuu okona palaka poto atalapape. Matili nambato yakama peke lalapa lolowa-angi, yakama peke lalapale leaipia. \p \v 14 Enjole okomane wuane lea-kola, utulu okone angi teke Josepe bala ika loto, andopane angini-la atu aiyu, Isipi yuu okona peainipia. \v 15 Poto, utupane Isipi yuu okona ateai wete, Etote bala omeaipia. Wamba potopesa akali mindimane Akali Andane okona pii mindi leane oko loto, nambana iwanane oko bala Isipi yuu oko tepa alu, epeakale lewa leaipia. Pii okone enene guleakale loto, matili Etote omenenga, Goteto Jisasapi, balana angini ayianepi, utupane Isipi yuu oko tepa alu epeakale leaipia. \x * \xo 2:15 \xt Ose 11:1\x* \s1 Iwana Kambua Peyo Ome Leaini Oko \p \v 16-18 Wamba potopesa akali Jetemayato pii mindi loto, wanda Lesolo okona andopane tupa omolai-kola, bala yali ee lo ai andane lo pitulu-peya leaipia. Ai lo pitula-kola, Lama tano okona tane wandakali tupamane ale wato, balana yamapane mo epele piya amakale nembo tolopeyai tekeko, balana andopane tupa ata napulai-kola, Lesolo bala mini epene pali napene, mini kendawa pitulu-peya leaipia. Kaiyanda tupana mana andene akali tupamane Etote minakasa wato, asia waka mindina peke leai-kola, Etoteto utupanena mana okone andoto, yataka wete yaepia. Yataka wete wato, kaiyanda tupana mana andene akali tupamane kaiyanda okone ole oko angi epo atapia lo bala lamai-yaini okone nembo tolo-peke leaipia. Okone nembo tolo-peke loto, balato akali minditupa lamawuato, yakama Beselekeme tano okonapi, Beselekeme ongane mandaka yuu yalane tupanapi, yuu utupane pitakana poto, iwanaŋa mali lapo penepi, mali lapo napenepi, utupane pitaka peyo ome lalapape leaipia. Wuane lea-kola, akali utupane-mane iwana utupane pitaka peyo ome leaini okomane pii wamba potopesa akali Jetemayato leane okone enene guleaipia. \x * \xo 2:16-18 \xt Jet 31:15; Jen 35:19\x* \s1 Nasatesa Tano Okona Peaini Oko \p \v 19-20 Kiŋi Etote omea-kola, Josepe bala Isipi yuu okona atoto, kombeya mindi pea wete, Akali Andane okona enjole mindi epoto, andopane oko peyo ome loyale makande pua atapiai akali tupa omapiai-ko. Nimba ika lalu, andopane angini-la atu aiyu, Isatale yuu okona peke laa leaipia. \v 21 Balato wuane leane oko ale wato, Josepe bala ika loto, andopane angini-la atu aiyu, Isatale yuu okona peke leainipia. \p \v 22 Josepe bala peke loto, ale ya-kola, Etote iwanane Akele-yasa lene oko bala ayianena panda moto, Jutiya disitiki oko ando ateya lene oko ale yaepia. Ale wato, Josepe bala yuu okonena poyale yukuwa atea-kola, Goteto Josepe kombeya mindi pimawuato, Josepe nimba Jutiya disitiki okona polene leaipia. Wuane lea-kola, Josepe bala ika loto, andopane angini-la atu aiyu, Galili disitiki okona peaipia. \v 23 Poto, utupane Nasatesa tano okona ateainipia. Wamba potopesa akali tupamane pii mindi loto, wandakali tupamane Mesaya oko bala Nasatesa tane mindi ateya lolopeyai leainipia. Jisasa bala Nasatesa tano okona poto atea-kola, potopesa akali utupanena pii okone enene guleaipia. \x * \xo 2:23 \xt Lk 2:39; Ais 11:1; 53:2; Jo 1:45\x* \c 3 \s1 Ipa Peya-maiyane Akali Joneto Gotena Pii Leane Oko \r Maki 1:2-8; Luku 3:1-22; Jone 1:19-28 \p \v 1-4 Okone angi, ipa peya-maiyane akali Jone oko bala Jutiya disitiki okona epoto, wandakali napalene yuu mindina ateaipia. Balana tona yia kamele itini-mane waa-pene mindi umbaininga piyu, matipu bulumako umbaini-mane waa-pene mindi pua atalaepia. Balato neme ipane-mane waa-pene tomo oni lene siapusa lialane tupapi, palai tupapi, utupane no atalaepia. Wamba potopesa akali Aisayato Jone andayo, Gotena pii mindi loto, akali mindimane wandakali napalene yuu mindina atoto, pii taimane loto, yakamato Akali Andane oko epolane asini mindi mandeke pua yata mawuato, balana asini aŋako tupa mo tika piyapape lo atolopeya leaipia. Potopesa akali Aisayato pii okone leane pua teke, Jone bala wandakali napalene yuu okonena atoto, Gotena pii oko wandakali tupa lamaiki puato, ati kenga yuu epene okona atalane akali okomane yakama moyo ando atoyale mandaka gulo epeya-ko. Yakamato yamapane peke lalapa lamaiki peaipia. \x * \xo 3:1-4 \xt 2Ki 1:8; Ais 40:3; Mt 4:17\x* \p \v 5 Joneto wuane loto, pii lamaiki pea-kola, Jutusaleme tanepi, Jutiya tanepi, ipa Jotane mandaka atalaini wandakali tupapi, utupane pitaka bala ateanga ipuku peainipia. \v 6 Ipuku puato, utupane-mane yakamana koo piyaini tupa lo pana aka peai-kola, Joneto ipa Jotane okona atoto, utupane ipa peya-maiki peaipia. \v 7 Joneto utupane ipa peya maiki pea-kola, Patasai tupapi, Satusi tupapi, utupanena kambua minditupa ipa mia-makale lama epeainipia. Epeai-kola, Joneto utupa andoto, yakama etulu gepo-mane mandiyene yame ateyai leaipia. Goteto yakama towa yataka wato, kenda-pene minditupa yakama gulupeya-ko. Apito wuane lo yakama langipia-kola, Goteto kenda-pene utupane yakamanga epeakale lolane lo yuku wato, yakama palaka epoto, ipa mia-makale leyaipe. \x * \xo 3:7 \xt Mt 12:34-35; 23:33-36\x* \p \v 8-10 Goteto ana oo eya utupa Apatakame yame gulalapa leando, ana utupa-mane katulo Apatakame yamena mandiyene wandakali tupa gulolo-peyai. Wuaneko, yakama teke-teke pii lalawa puato, nanima Apatakame yame wandakali ateyama-ko. Goteto nanima towa yataka wato, kenda-pene mindi nanima gii napulu-peya lolaini, ando atalapape. Goteto ita koo tupa yokoyale, uu mindi ita tenenga yata yane eya. Dini epene lia napiyane ita tupa pitaka balato yoko wato, ita too atene okona yangolo-peyako. Ita epene tupanga dini epene lialaini pua, yakama mini peke loto, mana epene tupa wato minalapape. \x * \xo 3:8-10 \xt Mt 7:15-20; Lk 13:6-9; Jo 8:33,39; Lom 4:12\x* \p \v 11 Akali mindi epolopeya okonena tai-lene okomane nambana tai-lene oko sia minulu-peyako. Nambato balana sukee pula oko ai maipe-pene namba akali epene mindi jia. Yakama yamapane peke leyai-kola, nambato ipa-mane yakama ipa peya-geyo tekeko, akali matili epolopeya okomane Oli Sipitisa okola, ita kaiyapiane okola, okonelapo-mane yakama ipa peya-gulupeya. \x * \xo 3:11 \xt Jo 1:26-27,33; Ap 1:4-5\x* \v 12 Balato sapolo mindi awua ateya okomane witi dini epene tupa balana tomo yalane anda okona yata wato, witi imbuni tupa aki puato, ita too koyo napiyane mindina yangolo-peya. Wuane piyu, balato utupanena minditupa balana piape piyane ama okonena mee yakale lo ando konda napulu-peya. Jia. Joneto wuane leaipia. \s1 Joneto Jisasa Ipa Peya-maiyane Oko \r Maki 1:9-11; Luku 3:18-22 \p \v 13 Okone angi, Joneto bala ipa peya-geakale nembo toto, Jisasa bala Galili disitiki oko tepa alu, ipa Jotane okona epeaipia. \v 14 Jisasa ipa molo epeane tekeko, Joneto bala lamawuato, nimbato namba ipa peya gipi-yale, okone kuai lapia-yaleko. Anu peakale nambato nimba ipa peya-gii lama epelepe leaipia. \v 15 Wuane lea-kola, Jisasato balana pii okone yano peyoto, nimbato namba ipa peya-geendo, mana okonemane Gotena mana epene tika-pene oko nalipato wato minulupa-kola pulu-peyako. Andipa nambato leyo pua nimbato nambanga pii leaipia. Wuane lea-kola, Joneto balana pii okone wato minuto, bala ipa peya-maiyaepia. \p \v 16 Jisasa bala ipa mialu, ipa oko tepa wato, andea-kola, ati iyu oko yapu lo toko lea-kola, Gotena Sipitisa oko eka uya gulo balanga epo peteanga andeaipia. \x * \xo 3:16 \xt Jo 1:32-33\x* \v 17 Okone angi, pii layene mindi ati kenga atala epeane okomane Jisasa andayo pii mindi loto, akali oo ateya oko bala nambana iwanane yamapane yene oko. Nambato balana mana tupa andoto, epele wetete eyo leaipia. \x * \xo 3:17 \xt Sam 2:7; Ais 42:1; Mt 12:15-21; 17:5; Lk 9:35\x* \c 4 \s1 Sataneto Jisasa Minu Mandeke Peane Oko \r Maki 1:12-13; Luku 4:1-13 \p \v 1 Okone angi, Sataneto Jisasa minu mandeke peakale loto, Oli Sipitisa okomane Jisasa atu aiyu wandakali napalene yuu mindina peaipia. \x * \xo 4:1 \xt Ip 2:17-18; 4:15\x* \v 2 Yuu okonena atoto, ole paiyasa tukumindi utulu otongapi, Jisasa bala ulia nanene atea-kola, matili bala ulia nono wete yaepia. \x * \xo 4:2 \xt Ek 34:28\x* \v 3 Ulia nono wete ya-kola, mandeke piyane akali koo Satane oko bala Jisasa ateanga epoto, enene, nimba Gotena iwanane ateendo, nimbato ana oo eya utupa betesa guleakale laa leaipia. \v 4 Wuane lea-kola, Jisasato balana pii okone yano peyoto, tomo-mane angu wandakali mindi saka ateakale lo ataya na-alane. Jia. Gotena pii layene epene tupa pitaka-mane wandakali mindi saka ateakale lo ataya alane lo pepa pelene eya leaipia. \x * \xo 4:4 \xt Lo 8:3\x* \p \v 5 Wuane lea-kola, Sataneto bala atu aiyu Gotena tano epene wete Jutusaleme okona poto, lotu anda andane okona kenga wete ate leaipia. \v 6 Ate lalu, balato Jisasa lamawuato, Gotena pii pepa pelene eya mindimane loto, ana-mane nimbana kee nolane nembo toto, Goteto balana enjole tupa lamawuato, yakamato kii wanga latawa atalapape lolopeya layene eya-ko. Enene, nimba Gotena Iwanane ateendo, anda kenga wete okona atoto, peaka nena laa leaipia. \x * \xo 4:6 \xt Sam 91:11-12\x* \v 7 Wuane lea-kola, Jisasato balana pii okone yano peyoto, nimbana Akali Andane Gote oko minu mandeke napipe lo pepa pelene eya teke leaipia. \x * \xo 4:7 \xt Lo 6:16\x* \p \v 8 Wuane lea-kola, Sataneto Jisasa atu aiyu yuu wangiane kenga wete mindina poto, kanditi yane tupa pitakapi, kanditi utupanena minditaka epene wete yane tupapi, utupane pitaka balanga andawa leaipia. \v 9 Andawa loto, balato Jisasa lamawuato, nimbato tombawua loto, namba lo lotu leendo, nambato utupa pitaka nimba gukale leaipia. \v 10 Wuane lea-kola, Jisasato bala lamawuato, nimbana Akali Andane Gote oko angu lotu lo atoto, balana piape oko angu pimawua atape lo pepa pelene eya-ko. Satane nimbato namba tepa alu puu leaipia. \x * \xo 4:10 \xt Lo 6:13\x* \v 11 Wuane lea-kola, Sataneto Jisasa tepa alu pea-kola, enjole minditupa epoto, Jisasa moyaini-pia. \s1 Jisasato Gotena Piape Bulupane Tewa Peane Oko \r Maki 1:14-15; Luku 4:14-15 \p \v 12-16 Wamba Galili disitiki okona wandakali yame waka minditupa ipa Jotane amo yangi ateai-kola, potopesa akali Aisayato pii mindi utupane lamawuato, Sepulane, Napatali-la, yame okone-lapona yuu mindi ipa angini Galili okona matenenga mandaka atalaini wandakali yame waka tupa yakamato ale alapape. Wamba wandakali minditupa undupi pangosa atoto, omene gulo ateaini tekeko, matili tii-pene andane mindi epea-kola, utupane-mane tii-pene okone andeaini leaipia. Matili Etoteto Jone andi lea-angi, Jisasato pii temane okone ale wato, Galili disitiki okona peke leaipia. Peke loto, balato pii wamba Aisayato leane okone enene guleakale nembo toto, Nasatesa tano oko tepa alu, Sepulane, Napatali-la, yame okone-lapona yuu okonena peaipia. Poto, ipa angini Galili okona matenenga Kapaneame tano okona ateaipia. \x * \xo 4:12-16 \xt Ais 9:1-2; Mt 14:3-5; Mk 6:17-20; Lk 3:18-22\x* \p \v 17 Kapaneame tano okonena atoto, Jisasato balana piape tupa bulupane tewa puato, Gotena pii oko wandakali tupa lamawuato, ati kenga yuu epene okona atalane akali okomane yakama moyo ando atoyale mandaka epeya-ko. Yakamato yamapane peke lalapa laka peaipia. \x * \xo 4:17 \xt Mt 3:1-4; 19:27\x* \s1 Jisasato Akali Tukumindi Bala Watama Epeakale Leane Oko \r Maki 1:16-20; Luku 5:1-11 \p \v 18 Saimone balana gene mindi Pita lene okola, balana amene Endutu okola, okonelapo-mane pisa moto, bisanisa piape pua atalapele-pia. Alu mindi okonelapo-mane pisa mialapele umbene nuu andane wete mindi ipa angini okona aindaka lo ateapi-kola, Jisasa bala ipa angini Galili okona ayatenenga epo poto, okonelapo andeaipia. \v 19 Andoto, balato okonelapo lamawuato, liyambato wandakali mialapale lo nambato mana langukalenga, namba watama ipulupa leaipia. \v 20 Wuane lea-kola, okone angi teke akali okonelapo-mane pisa mialapele umbene nuu tupa yakale tepa alu, bala watama peapelepia. \p \v 21 Bala aŋa amonga-yale poto, akali Sepiti iwanane Jemesa, balana amene Jone-la, okonelapo andeaipia. Akali okonelapo liyambana ayiane Sepiti oko towa sipi mindina pituto, yakamana pisa mialaini umbene nuu tupa tambu lo peteai-kola, Jisasato akali okonelapo ipulupa leaipia. \v 22 Ipulupa lea-kola, okone angi teke, akali okonelapo-mane sipi okola, liyamba ayiane okola, okonelapo awua tepa alu, Jisasa watama peapelepia. \s1 Wandakali Kambua Jisasa Watama Peaini Oko \r Luku 6:17-19 \p \v 23 Jisasa bala Galili disitiki okona yuu tupa pitakana epoko pua atoto, Juta yamena lotu anda tupana poto, Goteto wandakali tupa moyo ando atalane lo, Gotena pii layene epene oko lamawua ateaipia. Pii lamawua atoto, balato wandakali siki waka-waka pelene tupa pitaka mo atu yaka pua ateaipia. \x * \xo 4:23 \xt Mt 9:35; Mk 1:39; Ap 10:37-38\x* \v 24 Wuane pua atea-kola, wandakali minditupa Sitiya potopinjia okona yuu tupa pitakana poto, balato wuane peya loto, pii lo tawe yainipia. Pii okone lo tawe yai-kola, wandakali-mane yangone siki pelene tupa pitaka Jisasa ateanga atu aiyu ipuku peainipia. Tandaka andane no atalaini wandakali tupapi, sipitisa koo atene wandakali tupapi, yuunga lomba-pene yoto, putiti peyalaini wandakali tupapi, kulini manda-tene wandakali tupapi, wandakali okonepene tupa atu ipuku peai-kola, Jisasato wandakali utupane pitaka mo atu yaka peaipia. \x * \xo 4:24 \xt Mk 6:55-56\x* \v 25 Mo atu yaka pea-kola, Galili tanepi, Dekapolisa tanepi, Jutusaleme tanepi, ipa Jotane amo yangi tanepi, Jutiya disitiki okona tanepi, yuu utupane pitakana tane wandakali kambua-mane bala watama peainipia. \x * \xo 4:25 \xt Mk 3:7-8\x* \c 5 \s1 Jisasa Bala Yuu Wangiane Mindina Atoto, Mana Lamaiyane Oko \r Luku 6:20-23 \p \v 1 Wandakali yame kambua-mane bala watama epeaini tupa andalu, Jisasa yuu wangiane mindina poto, petea-kola, utupane-mane bala peteanga epeainipia. \v 2-3 Epeai-kola, balato utupane mana lamawuato, wandakali minditupa-mane Gotena wenonga tipia ateyama nembo teaindo, Goteto utupane moyo ando atolopeya leaipia. Balato utupane moyo ando atolopeya nembo toto, wandakali utupane-mane epelewa atape-pene. \x * \xo 5:2-3 \xt Ais 57:15\x* \p \v 4 Goteto wandakali ai lo atalaini tupana yamapane mo epene pale lolopeya-ko. Utupane-mane epelewa atape-pene. \x * \xo 5:4 \xt Ais 61:2-3; Lap 7:16-17\x* \v 5 Matili Goteto yuu tupa pitaka wandakali tambo lo atalaini tupanga maulu-peyako. Utupane-mane epelewa atape-pene. \x * \xo 5:5 \xt Sam 37:11\x* \v 6 Wandakali tomo ipapi nauwa lakae lo nemboto talaini pua teke, Gotena mana epene tika-pene tupa wato minauwa lakae lo nemboto ateaindo, Goteto utupane moyolo-peya. Moyola-kola, utupane-mane katulo mana epene tika-pene utupane wato minulu-peyako. Utupane-mane epelewa atape-pene. \x * \xo 5:6 \xt Ais 55:1-2\x* \p \v 7 Wandakali yangone ondo wato moyalaini wandakali tupa Goteto ondo wato moyolo-peya-ko. Utupane-mane epelewa atape-pene. \v 8 Goteto andola-kola, wandakali minditupana yamapanenga koo tene mindi nayando, utupane-mane Gote andolo-peyaiko. Utupane-mane epelewa atape-pene. \v 9 Wandakali minditupa-mane yanda pua atolai-kola, wandakali waka minditupa-mane yanda kondalapa loto, yanda pua atolaini okone minu koyo piya yaindo, Goteto wandakali utupane balana andopane ateyai lolopeya-ko. Utupane-mane epelewa atape-pene. \v 10 Wandakali minditupa-mane Gotena mana epene tika-pene tupa wato minu atolai-kola, wandakali waka minditupa-mane kenda-pene andane tupa utupane mai-yaindo, Goteto wandakali epene utupane moyo ando atolo-peyako. Utupane-mane epelewa atape-pene. \x * \xo 5:10 \xt 1Pi 3:14\x* \p \v 11-12 Wamba yakama ata napenenga, wandakali minditupa-mane potopesa akali ateaini tupa andayo owato pii kambua loto, utupane koo ya loto, kenda-pene andane minditupa utupanenga mayainipia. Wuane pua teke, andipa ateyai wandakali yakama nambana yame ateyai lo andoto, wandakali minditupa-mane kenda-pene andane okonepene tupa yakamanga gulupeyai tekeko, namba yamena yole andane mindi ati kenga yuu epene okona yolopeya. Tene okonena, wandakali minditupa-mane kenda-pene andane okonepene tupa yakamanga gulai-angi, namba yame wandakali yakamato ati kenga poto, yole andane oko molopeyama nembo toto, epelewa atape-pene. Jisasato wuane leaipia. \x * \xo 5:11-12 \xt 2Tem 36:16; Ap 7:52-53; 1Pi 4:14\x* \s1 Yakama Sole Gulo Ateyai Leane Oko \r Maki 9:50 \p \v 13 Okone angi, Jisasato pii mindi tako pua loto, yakama wandakali pitakana sole gulo ateyai tekeko, sole minditupa tende napene guleando, nanimato anu puato, sole okone dee lapone mo tende piya olo-peyamape leaipia. Sole koo okonemane wandakali mindi moya napulu-peya nembo toto, wandakali-mane apeyai-kola, wandakali waka tupamane asininga epo poto, kee-mane ango alaini leaipia. \s1 Yakama Lamu Gulo Atoto, Tii Piyawa Atalapape Leane Oko \r Luku 14:34-35 \p \v 14 Wuane lalu, Jisasato pii mindi tako pua loto, tano mindi yuu wangiane mindinga yando, tano okone katulo too pua nayalane leaipia. Ale tii peya-kola, wandakali-mane asia katulo andalaini pua teke, yakamato Gotena pii lamai-yaikola, wandakali pitaka-mane balana asia epene oko katulo andalaini. \x * \xo 5:14 \xt Jo 8:12; 9:4-5\x* \v 15 Wandakali-mane lamu mindi kayuto, sisopene mindimane lamu okone ombowa yata na-alaini. Jia. Utupane-mane lamu mindi kayuto, tepolo tokonga yata eyai-kola, wandakali andaka pitulai tupa pitakanga tii pikoyo piyane. \x * \xo 5:15 \xt Mk 4:21-22; Lk 8:16; 11:33\x* \v 16 Wuane piyane pua teke, wandakali-mane yakamana mana epene tupa andoto, yakamana ayiane ati kenga atalane okona gene oko laiyu leakale nembo toto, yakama lamu gulo atoto, wandakali tupa tii piyawa atalapape. Jisasato wuane leaipia. \x * \xo 5:16 \xt Ep 5:8-9; 1Pi 2:12\x* \s1 Goteto Leane Pua Jisasato Peane Oko \p \v 17 Wuane lalu, Jisasato pii mindi tako pua loto, nambato Gotena loo tupapi, potopesa akali tupana pii tupapi, utupane mo mee gulaya olo epeae-ya lo yakamato nembo na-talapape leaipia. Pii utupane enene guleakale nembo toto, nambato Gotena loo tupapi, potopesa akali tupana pii tupapi, utupane-mane leaini pua pulu epewane. \x * \xo 5:17 \xt Lom 3:31\x* \v 18 Nambato pii enene mindi yakama langeyo. Gotena loo okomane leya pua mindimane piyiake lola-kola, loo okona piape oko koyo pulupeya tekeko, yuu ati-la alu napula-kola, Goteto balana loo utupanena pii aŋako wete mindi yandopi, pepa maki aŋako mindi yandopi, utupanena mindikipi mindi mo apia napulu-peya. \x * \xo 5:18 \xt Lk 16:17; 21:33\x* \p \v 19-20 Tene okonena, yakamana mana epene tika-pene tupamane loo tupana mana andene akali tupapi, Patasai tupapi, utupanena mana epene tika-pene tupa sia minape-pene. Yakamana mana tupamane akali utupanena mana tupa sia mina napeaindo, Goteto yakama moyo ando ateakale nembo toto, yakama tane ando konda napulai-kola pulupeya lo nambato yakama langeyo. Tene okonena, wandakali mindimane Gotena loo aŋako wete mindi kalo puato, wandakali waka tupamane wuane teke peakale lo mana lamai-yando, Goteto wandakali okone balana wandakali waka tupana napinga yale ateya lolopeya. Balato wuane lolopeya tekeko, wandakali mindimane Gotena loo utupane wato minuto, wandakali waka tupamane wuane teke peakale lo mana lamai-yando, Goteto wandakali okone bala gene andane mindi mawuato, bala wandakali waka tupana lipinga-yale ateya lolopeya. Jisasato wuane leaipia. \x * \xo 5:19-20 \xt Jem 2:9-11\x* \s1 Yangone Tupa Towa Pii Lo Tika Piyapape Leane Oko \p \v 21 Wuane lalu, Jisasato pii mindi tako pua loto, loo tupana mana andene akali tupamane nanimana yumbane tupa mana lamawuato, nimbato wandakali peyo ome nalape leainipia. Wandakali mindimane balana yangone mindi peyo ome leando, bala kote lape-pene leainipia. Yakamato pii okonelapo wamba ale yai okoni. \x * \xo 5:21 \xt Ek 20:13; Lo 5:17\x* \v 22 Yakamato pii okone ale yai tekeko, andipa nambato pii mindi tako pua loto, wandakali mindimane balana yangone mindi towa yataka yando, bala kote lape-pene leyo. Dee, wandakali mindimane balana yangone mindi ando nimba kee ene ya leando, Juta yamena kanjole okomane balana pii okone lo tika pipe-pene. Wandakali mindimane balana yangone mindi ando lamba loto, pii koo mindi leando, bala yuu koo ita too atapowa atene okona pupe-pene. \x * \xo 5:22 \xt 1Jo 3:14-15\x* \p \v 23-24 Tene okonena, nimbato minditaka Gote opa mauyale balana alata toko yalane okona mandaka gulo pole-angi, nimbato nembo tolo-peke lape. Nembo tolo-peke lole-kola, wandakali yangone mindimane nimba towa yatakawa ateando, nimbato minditaka opa mauyale awua polene okone ongane yakale lape. Yakale lalu, nimba poto, wandakali yangone okone towa pii ini lo tika puato, liyamba yamapane mindiki paliyapape. Wuane piyu, nimba peke loto, minditaka Gote opa mauyale awua polene okone opa maipe. \x * \xo 5:23-24 \xt Mk 11:25-26\x* \s1 Wandakali Waka Tupa Towa Pii Lo Tika Piyapape Leane Oko \r Luku 12:57-59 \p \v 25-26 Wandakali mindimane nimba kosimi leando, balato nimba atu poto, pii lo tika piyane jasa okonga malupeya. Jasa okomane nimbana kote ale wato, nimba yanda yene tupanga malua-kola, utupane-mane nimba andi loto, katapusa pua aindaka lolopeyai. Aindaka lolai-kola, nimbato akali okonena yano nimbanga yola tupa pitaka wete yano peya napene konda eendo, nimba katapusa anda okone tepa alu, takita naepolo-pele lo nambato pii enene mindi nimba langeyo. Tene okonena, wandakali mindimane nimba kosimi loyale peando, kenda-pene lalo utupane nimbanga epolane nembo toto, liyamba kote loyale asininga polapi-angi, nimbato akali okone towa wamba ini pii lo tika puato, liyamba yamapane mindiki paliyapape. Jisasato wuane leaipia. \s1 Nimbato Mana Koo Mindi Minulene, Tika Ando Atape Leane Oko \p \v 27 Okone angi, Jisasato pii mindi tako pua loto, loo tupana mana andene akali tupamane yakama mana languato, wanda akali-la, liyambato pamuku na-piyapape lalaini leaipia. Yakamato pii okone wamba ale yai okoni. \x * \xo 5:27 \xt Ek 20:14; Lo 5:18\x* \v 28 Yakamato pii okone ale yaini tekeko, nambato yakama mana languato, akali mindimane wanda mindi andoto, okone towa pamuku piwa lakae lo nembo teando, nembo-mane wanda okone pamuku pula-kola pulupeya leyo. \p \v 29 Wuaneko, nimbato mana koo okonepene mindi minula loto, nimbana lene tika-mane mo piya yando, Goteto nimbana umbaini utumane ata-pata yuu koo wetete okona awua aindaka lola-kola, nimba kopeta wetete atolopele. Nimba lene mindiki tene atole-kola, Goteto nimba yuu koo wetete okona awua aindaka nalene konda yando, katu lolopeya-ko. Nimbana lene tika okonemane nimbato koo mindi pula lo mo piya oyale peando, lene okone luku apiape. \x * \xo 5:29 \xt Mt 18:9; Mk 9:43-48\x* \p \v 30 Wuane pua teke, nimbato koo mindi pula loto, nimbana kii tika okomane mo piya yando, Goteto nimbana umbaini utumane ata-pata yuu koo wetete okona awua aindaka lola-kola, nimba kopeta wetete atolopele. Nimba kini mundu atole-kola, Goteto nimba yuu koo wetete okona awua aindaka nalene konda yando, katu lolopeya-ko. Nimbato koo mindi pula loto, nimbana kii tika okomane mo piya oyale peando, nimbana kini tika okone kando lo apiape. Jisasato wuane leaipia. \x * \xo 5:30 \xt Mt 18:8; Mk 9:43-48\x* \s1 Wetene Peyo Wata-Alaini Mana Oko \r Matiyu 19:9; Maki 10:11-12; Luku 16:18 \p \v 31 Wuane lalu, Jisasato pii mindi tako pua loto, loo tupana mana andene akali tupamane yakama mana languato, akali mindimane balana wetene oko peyo wateando, wanda peyo watolane pepa mindi moto maipe-pene lalaini leaipia. \x * \xo 5:31 \xt Lo 24:1-4; Mk 10:4\x* \v 32 Utupane-mane wuane lalaini tekeko, nambato yakama mana languato, akali mindina wetene okomane pamuku napula-kola, akali okonemane bala peyo wateando, akali mambele wanda okonemane akali waka mindi pola oko towa pamuku pula-kola pulupeya leyo. Dee, akali mindimane wanda peyo watene mindi kee leando, akali okonemane wanda okone pake mola-kola pulupeya. Jisasato wuane leaipia. \x * \xo 5:32 \xt 1Ko 7:10-11\x* \s1 Weno Minuto, Enene Wete Leyo Nalape Leane Oko \p \v 33 Wuane lalu, Jisasato pii mindi tako pua loto, wamba loo tupana mana andene akali tupamane nanimana yumbane tupa mana lamawua ateaini leaipia. Utupane-mane mana lamawua atoto, nimbana weno minuto, nimbato mangene mindi enene wete pukale lo Akali Andane oko lamaindo, nimbato konda naene, pukale lolene pua pipe leainipia. Yakamato pii okone wamba ale yai okoni. \x * \xo 5:33 \xt Ek 20:7; Pit 19:12; Nam 30:2; Lo 23:21\x* \p \v 34 Utupane-mane wuane leaini tekeko, yakamana weno minuto, yakamato enene wete leyo oko Goteto andeya, laa na-piyapape lo nambato yakama langeyo. Ati kenga oko Gotena pitulane toko eya-kola, balato pitaka taka bosa lo ando pitiyane-ko. Yakamana pii lolai tupa lo tai laya oyale yakamato ati kenga okona gene oko na-lalapape. \x * \xo 5:34 \xt Ais 66:1; Jem 5:12; Mt 23:22\x* \v 35 Yuu oko Gotena kene yata olane toko mindi eya okonena, yakamana pii lolai tupa lo tai laya oyale yakamato yuu okona gene oko laa na-piyapape. Jutusaleme oko kiŋi andane wete okona tano eya okonena, yakamana pii lolai mindi lo tai laya oyale, yakamato Jutusaleme okona gene oko laa na-piyapape. \x * \xo 5:35 \xt Sam 48:2; Ais 66:1\x* \p \v 36 Dee, nimbana kawa itini tupana mindikipi mindi nimbato mo kama atayawapi, pombo tayawapi, mindi katulo napulu-peleko. Nimbato nimbana pii lole mindi lo tai laya oyale, nimbana weno oko minuto, enene wete leyo oko Goteto andeya nalape. Jia. \v 37 Wandakali mindimane bala tanena pii lolane mindi lo tai laya oyale, mangene mindi peando, Sataneto bala minu mandeke pula-kola pulu-peyako. Yakamato wandakali mindina pii okone yano peyoto, atu yalua leaindo, atu yalua angu lalapape. Yakamato jia leaindo, jia angu loto, balana pii okone yano peyalapape. Jisasato wuane leaipia. \s1 Nimbanga Koo Peakale Lo Ando Kondape Leane Oko \r Luku 6:29-30 \p \v 38 Wuane lalu, Jisasato pii mindi tako pua loto, loo tupana mana andene akali tupamane yakama mana languato, wandakali mindimane balana yangone mindina lene peyo lukeando, yakamato paini balana lene peyo luku ape. Dee, wandakali mindimane balana yangone mindina nene peyo longeando, yakamato paini balana nene mindi peyo longape lalaini. Loo tupana mana andene akali tupamane wuane leai-kola, yakamato pii okonelapo wamba ale yai okoni. \x * \xo 5:38 \xt Ek 21:24; Pit 24:20; Lo 19:21\x* \p \v 39 Yakamato pii okone ale yaini tekeko, nambato yakama mana languato, wandakali mindimane nimbanga koo mindi peando, wuane peakale lo ando kondape leyo. Wandakali mindimane nimbana wakenane tikasa-tole kii apene-mane peleando, yangisa-tolepi wetete peleakale loto, nimbana kawane oko mopeke lape. \v 40 Wandakali mindimane nimbana singilisa mokale nembo toto, nimba kosimi leando, balato nimbana sakesa okopi wetete meakale lo ando kondape. \p \v 41 Dee, wandakali mindimane pii mindi nimba langeyo nayu languato, nimbato nambana pinju oko awua mandaka ambinga kilomita mindiki angu puu leando, nimbato bala wayumane moyoto, balana pinju okone amonga yale kilomita lapo auwa apeyape. \v 42 Wandakali mindimane yano mindi gii lo tee leando, nimbato bala masia mawuato, jia nalape. Wandakali mindimane minditaka mindi gii lo tee leando, okone maipe. Jisasato wuane leaipia. \s1 Yanda-pene Tupa Towa Epelewa Yamapane Yo Atalapape Leane Oko \r Luku 6:27-28,32-36 \p \v 43 Wuane lalu, Jisasato pii mindi tako pua loto, loo tupana mana andene akali tupamane yakama mana languato, nimbana yame tupa towa epelewa yamapane yo ato, nimbana yanda-pene tupa towa embo wete wa atape lalaini leaipa. Yakamato pii okone wamba ale yai okoni. \x * \xo 5:43 \xt Pit 19:18\x* \p \v 44-45 Yakamato pii okone ale yaini tekeko, andipa nambato yakama mana languato, yakamana ayiane ati kenga ateya okomane wandakali tika-penepi, tika napenepi, utupane pitakanga nai oko teakale lalane leyo. Dee, wandakali tika-penepi, tika napenepi, utupane pitakanga balato kingi epeakale lalane. Yakama ayiane okonena andopane tupa atamakale nembo toto, yakama towa yanda-pene wandakali tupa towa epelewa yamapane yo atalapape. Utupane-mane kenda-pene andane tupa yakama giki peaindo, Goteto utupanena mana koo utupane apeakale lo yakamato pote lalapape. \x * \xo 5:44-45 \xt Ek 23:4-5; Lk 23:34; Ap 7:60; Lom 12:14,20-21\x* \p \v 46 Wandakali minditupa-mane takisa muni mialaini akali tupa towa epelewa yamapane yo ateyai-kola, takisa muni mialaini akali utupane-mane wandakali utupane towa epelewa yamapane yo atalaini teke. Yakamato wuane teke puato, yakama towa epelewa yamapane yo atalaini wandakali tupa towa angu epelewa yamapane yo ateaindo, yakamato yole epene andoko molo-peyaipe. \v 47 Dee, Gote lo bilipi nalene wandakali tupamane yakamana yame tupa angu epele wato, utupane towa pii lalawa pua atalaini. Wuane pua teke, yakamato yakamana yame tupa angu epele wato, utupane towa pii lalawa pua ateaindo, yakamato mana epene wete andoko wato minuto, Gote lo bilipi nalene wandakali tupa sia minulu-peyaipe. \v 48 Yakamana ayiane ati kenga ateya oko bala tika-pene wetete ateya pua, yakamapi tika wetete pua atalapape. Jisasato wuane leaipia. \x * \xo 5:48 \xt Pit 19:2; Lo 18:13\x* \c 6 \s1 Wandakali Tipia Tupa Moyalapape Leane Oko \p \v 1-2 Wuane lalu, Jisasato pii mindi tako pua loto, wandakali minditupa-mane mana koo mindi minuto, wandakali waka tupa minakasa wato, wandakali epene tika-pene gulo atalaini leaipia. Wandakali-mane utupanena gene tupa laiyu leakale nembo toto, utupane-mane lotu andakapi, asiningapi, utupanena poto, biakulu mindi peyoto, wandakali tipia tupa moyo minditaka mayaini. Mayai-kola, wandakali waka tupamane utupanena mana okone andoto, utupanena gene tupa laiyu lalaini okone angu utupanena yole yalane lo, nambato pii enene mindi yakama langeyo. Yakamato minakasa alaini wandakali utupanena mana okone wato mina na-piyapape. Jia. Wandakali waka tupamane yakamana mana epene tupa andeakale nembo toto, yakamato mana epene utupane wandakali waka tupana wenonga mineaindo, yakamana ayiane ati kenga ateya okomane yakamana mana epene minulai utupanena yole mindi yakama gii napulu-peyako. Wandakali-mane yakama epene ya lo andeakale nembo toto, yakamana mana epene tupa wandakalina wenonga mina na-piyape. \x * \xo 6:1-2 \xt Mt 23:5\x* \p \v 3-4 Nimbato too pua moyo minditaka maindo, nimbana ayiane okomane nimbana mana epene okone andoto, yole mindi nimba gulupeya-ko. Nimbato wandakali tipia tupa moyo minditaka mindi maule-angi, nimbana mana epene okone too pitane ateakale nembo tape. Wuane nembo toto, nimbana kii tika okomane wandakali tipia tupa moyo minditaka maule okone nimbana kii koya okomane anda napeakale lo too pua moyo maipe. Jisasato wuane leaipia. \s1 Yakamato Pote Loto, Wua Lalapape Leane Oko \r Luku 11:2-4 \p \v 5 Wuane lalu, Jisasato pii mindi tako pua loto, minakasa alaini wandakali tupamane pote leyai-angi, wandakali waka tupamane utupane andapiai lakae lo nembo toto, utupane-mane lotu anda tupanapi, asia kembo tupanapi, utupanena atoto, pote lo atalaini leaipia. Wandakali waka tupamane utupanena mana okone andalaini okone angu minakasa alaini wandakali utupanena yole gulo yalane loto, nambato pii enene mindi yakama langeyo. \x * \xo 6:5 \xt Mt 23:5; Lk 18:10-14\x* \v 6 Nimbato pote lole-angi, wandakali utupane-mane piyaini pua napipe. Jia. Nimba palilini lumu okona kolandaka loto, asia tuma puato, Ayiane Gote oko ando pote lape. Nimbato too pua pote lole-kola, balato nimbana mana okone andoto, yole mindi nimba gulupeya. \p \v 7 Wandakali yame waka tupamane pote loto, pii kambua leyama mambele, Goteto ale olopeya nembo toto, pii tene andane napalene kambua lalaini. Yakamato pote lolai-angi, wandakali utupane-mane piyaini pua na-piyapape. Jia. \x * \xo 6:7 \xt 1Ki 18:26-29\x* \v 8 Yakamato minditaka gii lo tee nalolai-kola teke, yakamana ayiane Goteto yakamanga minditaka jia eya tupa wamba ini nembo talane-ko. Yakamato wandakali yame waka tupana mana tupa wato mina na-piyapape. Jia. \x * \xo 6:8 \xt Mt 6:31-32\x* \p \v 9 Yakamato pote lolai-angi, wua lalapape: Nanimana ayiane ati kenga atene oko, nimbana gene oko tika pua yakale. \v 10 Nimbato nanima moyo ando atape. Ati kenga ateyai tupamane nimbato nembo tele pua piyaini. Wuane pua teke, yuu okona wandakali-mane piyapa lape. \x * \xo 6:10 \xt Lk 22:41-42\x* \v 11 Nanima tomo andipa namakale gipe. \v 12 Nanimato wandakali wakana koo tupa apialamane pua teke, nimbato nanimana koo piyamane tupa apia-gipe. \x * \xo 6:12 \xt Mt 6:14-15; 18:21-35\x* \v 13 Koo tupamane nanima minu makande pulu epolaini. Nimbato ando atape. Koo tupamane nanima minu koyoyale peaindo, nimbato nanima moyape. Yakamato wuane loto, pote lalapape leaipia. \x * \xo 6:13 \xt Lk 22:40; Jem 1:13; Jo 17:15; 2Tes 3:3; 2Ti 4:18\x* \p \v 14 Wandakali-mane yakamanga koo pulai-kola, yakamato utupanena koo tupa apia-maiyaindo, yakamana ayiane okomane yakamana koo pulaini tupa apia-gulupeya teke. \x * \xo 6:14 \xt Mk 11:25-26\x* \v 15 Balato wuane pulupeya tekeko, yakamato wandakali waka tupana koo pulaini tupa apia-mai napeaindo, yakamana ayiane ati kenga ateya okomane yakamana koo pulaini tupa apia-gii napulu-peyako. Yakamato wandakali waka tupana koo tupa apia-maiyapape. Jisasato wuane leaipia. \s1 Tomo Nanene Konda Alaini Mana Oko \p \v 16 Wuane lalu, Jisasato pii mindi tako pua loto, minakasa alaini wandakali tupamane pote kambua lamakale nembo toto, ole ukupini mindilapo tomo nanene konda olai-angi, tomo nanene ateyai lo wandakali waka tupamane andeakale nembo toto, utupane-mane wenonga yo epoko piyaini leaipia. Wandakali waka tupamane utupanena mana okone andalaini okone angu utupanena yole gulo yalane lo nambato pii enene mindi yakama langeyo. Utupane-mane wuane piyaini tekeko, yakamato pote kambua lamakale nembo toto, ole ukupini mindilapo tomo nanene kondolai-angi, wandakali utupane-mane piyaini pua na-piyapape. Jia. \x * \xo 6:16 \xt Ais 58:5-9\x* \p \v 17-18 Nimbato pote kambua lokale nembo toto, oto ukupini mindi tomo nanene kondalu atole-angi, nimbato wuane pule oko wandakali waka tupamane anda napeakale nembo toto, nimbana lee-inga wasa-wasa peyalu, nimbana kawa itininga wele epene mindi gae lo aiya wato, mo kuai laya ape. Ole ukupini mindilapo nimbato pote kambua lokale nembo toto, tomo nanene kondalu atole-angi, wandakali-mane anda na-piyaini ayiane okomane angu nimbana mana okone andoto, yole mindi nimba gulupeya. Jisasato wuane leaipia. \s1 Ati Kenga Tawe Minditaka Epene Tupa Mo Yomowa Atalapape Leane Oko \r Luku 12:32-34 \p \v 19-21 Wuane lalu, Jisasato pii mindi tako pua loto, yakamato yuu okona tawe minditaka epene tupa mo yomowa ateaindo, puya-puya tupamane minditupa nalu, minditupa ipakula tolopeya leaipia. Pake mialane akali tupamane yakamana anda tupa keao loto, minditupa pake molopeyai tekeko, yakamato ati kenga tawe minditaka epene tupa mo yomowa ateaindo, mindimane pake mia napulu-peyai. Puyapuya-mane nanolo-peyai. Ipakula taa napulu-peyako. Yakamato yuu okona tawe minditaka epene tupa mo yomowa ata na-piyapape. Jia. Yakamato ati kenga tawe minditaka epene tupa mo yomowa atalapape. Jisasato wuane leaipia. \x * \xo 6:19-21 \xt Mt 19:21; Lk 18:22; Jem 5:1-3\x* \s1 Lene Oko Umbaini Okona Lamu Yale Gulo Atalane Oko \r Luku 11:34-36 \p \v 22 Wuane lalu, Jisasato pii mindi tako pua loto, lene oko umbaini pitakana lamu gulene. Lamu mindimane kuai lo tii peando, minditaka yola tupa nimbato kuai lo andolopele. Wuane pua teke, nimbana lene kuai lo teando, nimbato pitaka taka kuai lo andolopele. \v 23 Wuane tekeko, nimba lee koo ateendo, nimbana umbaini utumane undupi pangosa wete atene gulo atolopele. Goteto tii-pene oko nimba gula-kola, nimbato anda napeendo, nimba undupi-lene andane wete okona atolopele. Jisasato wuane leaipia. \s1 Nembo Kambua Tolaini Leane Oko \r Luku 12:22-31; 16:9-13 \p \v 24 Wuane lalu, Jisasato pii mindi tako pua loto, wandakali mindimane akali andane lapona piape pimawua ateando, balato akali andane mindi epelewa yamapane yoto, balana piape kuai lo pimaulu-peya leaipia. Akali okonena piape kuai lo pimawuato, akali andane mindoko koo ya lo embo wete wato, masia malu-peyako. Mindimane akali andane lapona piape akali ata napepe-pene. Tene okonena, yakamato Gote-la, muni-la, okonelapo lapotakana piape akali guleaindo, mana okone kuai nalolo-peya. \p \v 25-27 Yakamato eka tupa andalapape. Eka utupane-mane ee mindi na-piyaini. Dee, utupane-mane tomo minditupa matili namakale loto, mandu epoto, yakamana anda tupana yata aa na-piyaini tekeko, yakamana ayiane ati kenga ateya okomane utupane tomo neakale maiyane. Wandakali yakamato eka tupa sia minu, utupanena lipinga yale ateyai. Goteto yakamana umbaini oko waa puato, yakama saka ataya yaepia. Piape pitete-pene okone wamba ini puato, andipa balato pitete wato, tomopi, tonapi yakama gii napene kondolo-peyape. Jia. Goteto mali ana atola lo giyane tupa atalu, wandakali mindi bala tanena tai-lene okomane ana mindikipi mindi katulo kimbu pua ata napulu-peyako. Yakamato umbaininga tona pulane tupapi, tomo ipa nolane tupapi, utupane ani tawe mia-makalepe lo nembo kambua tatawa atolaini. \x * \xo 6:25-27 \xt Mt 10:28-31; Lk 12:4-7; Pl 4:6; 1Ti 6:6-8; 1Pi 5:5-7\x* \p \v 28 Anu peakale yakamato tona ani tawe mia-makalepe lo nembo kambua teyaipe. Yakamato palawa dini epene yati-pene siapusa liya tupa nembo talapape. Utupane yakama tane piape pii, yati pii, mindi na-piyaini. Jia. Goteto utupane kuai lo wete yati piya maiyane. \v 29 Utupane mee lialaini tekeko, palawa dini utupanena yati epene wetete okomane kiŋi Solomone balana tona yati-pene epene wete wamba pua ateane tupa sia miniya lo nambato yakama langeyo. \x * \xo 6:29 \xt 1Ki 10:4-7; 2Tem 9:3-6\x* \v 30 Palawa dini utupane angini mindi jia. Palawa dini utupane andipa angu epene lialaini. Anate-lene wandakali-mane palawa utupane yokowa apoto, yangalaini. Goteto palawa dini utupanena yati wayumane piya maiyu, wandakali yakamana yati tona tupa gii napene kondolo-peyape. Jia. Goteto yakamana tona gii napene kondolo-peya nembo teaindo, yakamato balanga wayumane tungi peyo bilipi lo ata napulai-kola pulupeya. \p \v 31-32 Gotena pii ale naene aitene wandakali tupamane tomo ipa nolane tupapi, umbaininga pulane tona tupapi, utupane ani tawe mia-makalepe lo nembo kambua too atalaini. Utupane-mane wuane nemboto atalaini tekeko, Gotena wandakali yakamato okonetaka pitaka miape-pene lo yakamana ayiane ati kenga ateya okomane nembo teya-ko. Yakamato tomo ipa nolane tupapi, tona pulane tupapi, utupane ani tawe mia-makalepe lo nembo kambua tatawa ata na-piyapape. Jia. \x * \xo 6:31-32 \xt Mt 6:8\x* \p \v 33 Wuane nembo natene, Goteto yakama moyo ando ateakale nembo toto, balana mana tika-pene tupa wato minuyale mandeke pua atalapape. Yakamato wuane pua ateaindo, balato yakamana tomo ipa nolane tupapi, tona pulane tupapi, utupane pitaka yakama gulupeya. \x * \xo 6:33 \xt 1Ki 3:13-14; Sam 37:4,25; Lom 14:16-17\x* \v 34 Ole dindi lo kenda-pene waka-waka tupa epalane tekeko, kenda-pene anati epolopeya tupa anati teke nembo tapa-peneko. Anati kenda-pene mindi epolane nembo toto, andipa yakamato nembo kambua tatawa ata na-piyapape. Jisasato wuane leaipia. \c 7 \s1 Wandakali Waka Tupa Yapa Lo Tale Na-piyapape Leane Oko \r Luku 6:37-38,41-42 \p \v 1-2 Wuane lalu, Jisasato pii mindi tako pua loto, yakamato wandakali yangone tupanga mana minulai pua, Goteto mana okone teke yakamanga minulu-peya leaipia. Yakamato wandakali waka tupa koo ya lo yapa leaindo, Goteto yakamapi koo ya lo yapa lolopeya-ko. Goteto yakama koo ya lo yapa lolane. Yakamato wandakali waka tupa koo ya lo yapa na-lalapape. \x * \xo 7:1-2 \xt Mk 4:24-25; Lom 2:1; 1Ko 4:5; Jem 4:11-12\x* \p \v 3 Nimba amene mindina lenenga lee kunu aŋako mindi eya-kola, nimbato okone andoto, mo apokale lalene tekeko, nimba tanena lenenga ita palaŋa andane mindi eya-kola, nimbato okone mo apokale nembo natalene. Anu peakale nimbato wuane pilinipe. \v 4 Nimba tanena lenenga ita palaŋa andane mindi eya-kola, nimbato kuai lo anda napilini-ko. Anu peakale nimbato amene okone lamawuato, nimbana lenenga lee kunu eya oko nambato mo apia-gua lalenepe. \v 5 Wandakali yangone tupamane nimbana pii okone ale wato, nimbanga koo mindi naeya nembo teakale nayuto, nimbato wuane lalene-ko. Nimba tanena lenenga ita palaŋa andane mindi eya oko nimba tane wamba ini mo apiape. Apialu, nimbana lene epene toto, nimba amene okona lee kunu yola oko katulo mo apolopele. Jisasa wuane leaipia. \p \v 6 Yakamato mamaku epene wete tupa yia kapua tupa ateyainga peyamo leaindo, utupane-mane minditaka epene wete utupane mee kee-mane ango mangua alu, mopeke loto, yakama nolopeyai-ko. Yakamato wuane na-piyapape. Dee, yakamato Gotena minditaka epene wete tupa piango anatope gulene wandakali tupa mai na-piyapape. \s1 Pote Lalapape Lo Mana Lamai-yane Oko \r Luku 11:9-13 \p \v 7-8 Wuane lalu, Jisasato pii mindi tako pua loto, wua leaipia: Wandakali-mane pote loto, Gote nimbato mangene mindi pipe leyai-kola, Goteto mangene okone piyane. Yakamato pote loto, Gote nimbato mangene mindi pipe leaindo, Goteto mangene okone pulupeya-ko. Gote nimbato mangene mindi pipe lo pote lalapape. Minditaka ayia pua atalaini wandakali tupa pitaka-mane minditaka ando mialaini. Yakamato aiya pua ateaindo, yakamato minditaka ando molopeyai-ko. Yakamato minditaka ayia pua atalapape. Wandakali-mane anda asia lomba peya geao-geao lo atalaini tupa pitakana asia Goteto lumba maiyane. Yakamato asia lomba peya geao-geao lo ateaindo, Goteto asia lumbulu-peyako. Yakamato asia lomba peya geao-geao lo atalapape. \x * \xo 7:7-8 \xt Mk 11:24; Jo 14:12-14; 15:7-8; 16:23-24; 1Jo 3:22; 5:14-15\x* \p \v 9 Akali mindina iwanane okomane balana ayiane oko tee loto, ulia nokale gii leando, balana ayiane okonemane ana mindi malupeyape. \v 10 Dee, iwanane okonemane pisa mindi nokale gii leando, balana ayiane okomane etelu koo nanimato naa na-piyamane mindi malupeyape. Jia. \v 11 Yuu okona ateyai Ayiane koo tupa yakamato minditaka epene tupa yakamana andopane tupanga mayaini. Wuane pua teke, yakamana minditupa-mane ayiane ati kenga ateya oko tee loto, minditaka epene tupa nanima gii leaindo, balato yuu okona ayiane ateyai tupa sia minuto, minditaka epene utupane yakama gulupeya. \x * \xo 7:11 \xt Jem 1:17-18\x* \p \v 12 Yakamana yangone tupamane yakama moyoyale, mana epene minditupa mineakale nembo teaindo, yakamato wandakali yangone utupane moyoyale, mana epene utupane pitaka minalapape. Gotena loo tupapi, potopesa akali tupana pii pepa pelene eya tupapi, utupane pitaka-mane pii mindiki okone teke langiyaini. Jisasato wuane leaipia. \x * \xo 7:12 \xt Mt 22:39-40; Lk 6:31; Lom 13:8-10\x* \s1 Geta Aŋako Okona Kolandaka Lalapape Leane Oko \r Luku 13:23-28 \p \v 13-14 Wuane lalu, Jisasato pii mindi tako pua loto, yuu koo okona polane asini oko andane wete eya leaipia. Yuu koo okonena kolandaka lolane geta okopi andane teke eya. Okonelapo andane eya-kola, wandakali kambua-mane polane asini andane okone watama poto, kolandaka lolane geta andane okonena poto, koyalaini. Wandakali saka atapowa atolane yuu okona polane asini oko aŋako eya. Gotena yuu epene okonena kolandaka lolane geta okopi aŋako teke eya. Aŋako eya-kola, wandakali aŋalapo minditupa-mane angu polane asini aŋako okone andalaini. Yakamato saka atapowa atene yuu okona polane asini aŋako okone watama poto, yuu okonena kolandaka lolane geta aŋako okona pulupape. Jisasato wuane leaipia. \s1 Yakamato Waiwa Ando Atalapape Leane Oko \r Luku 6:43-44; 13:23-28 \p \v 15-20 Wuane lalu, Jisasato wandakali tupa tipa puato, eyaka ikilimbu ani atene mindina butusa dini epene tupa lialaepe leaipia. Pee, taweyame itane mindina apate dini epene tupa lialaepe. Jia. Ita koo mindina dini epene mindi katulo lia napene, dini koo teke lialane. Dini epene lia napiyane ita tupa pitaka wandakali-mane yoko wato yangalaini. Dee, ita epene mindinga dini koo mindi katulo lia napiyane. Jia. Ita epene mindinga dini epene teke lialane. Tene okonena, yakamato ita tupana dini tupa andoto, ita mindi epene ya, ita mindoko koo ya loto, ita tupa katulo yapa lo tale piyaini. Wuane pua teke, potopesa akali tupana mana minulai tupa andoto, yakamato akali mindi bala potopesa akali enene mindi ya, akali mindoko bala owato potopesa akali mindi ya lo potopesa akali tupa katulo yapa lo tale pulupeyai. Owato potopesa akali tupamane yakama minakasa oyale, yia sipisipi gulene epolopeyai tekeko, utupanena yamapane anda-pangosa peango anatope gulo epolopeyai. Akali utupane-mane yakama minu koyolaini. Waiwa ando atalapape. \x * \xo 7:15-20 \xt Mt 3:8-10; 24:23-24; Lk 3:8-9; Jo 15:4-6; Ap 20:28-29; 2Pi 2:1; Ga 5:19-23; Jem 3:9-12; Mt 12:33\x* \p \v 21-22 Wandakali yapa lo tale pulane oto oko epola-angi, wandakali kambua-mane namba languato, Akali Andane, Akali Andane, nanimato nimbana gene oko loto, potopesa akali atoto, piape pua atema. Nanimato nimbana gene oko loto, wandakali tupanga yama koo atene tupa peyo watoto, metekolo piape tai-lene kambua tupa pemane lolopeyai. Wandakali kambua-mane wuane lolopeyai tekeko, wandakali utupanena minditupa Gotena yuu epene okona napolo-peyai. Jia. Nambana ayiane ati kenga ateya okona nembo-tene oko wato minalaini wandakali tupa angu balana yuu epene okona polopeyai. \x * \xo 7:21-22 \xt Lk 6:46-49; Jem 1:25\x* \p \v 23 Ayiane ati kenga ateya okona nembo-tene oko wato mina na-piyaini wandakali minditupa-mane Akali Andane, Akali Andane lolopeyai tekeko, nambato utupane panakame lamawuato, Gotena loo angowa atalaini wandakali yakama nambato anda na-peyawaneko. Yakama namba tepa alu, pulupa lokale. Jisasato wuane leaipia. \x * \xo 7:23 \xt Sam 6:8; 2Ti 2:19\x* \s1 Anda Pulane Mana Lapo Okona Pii Kokoli Oko \r Luku 6:46-49 \p \v 24-25 Wuane lalu, Jisasato pii mindi tako pua loto, wamba akali wai-ene mindimane balana anda oko yuu tai ana tokonga peane leaipia. Matili popo taimane lea-kola, kingi andane epeaipia. Epea-kola, ipa lii andane mindi lua awua epoto, anda okone peyo keao loyale peane tekeko, anda okone yuu tai ana tokonga pitane ateane okomane tai duli lo atea-kola, peyo keao naleaipia. Wandakali mindimane nambana pii oko ale wato, wato minu ateando, bala akali wai-ene wamba ateane okonepene teke atolopeya. \p \v 26-27 Wuane tekeko, wamba akali wai naene kuati minene mindimane balana anda oko yuu kayiki ipa mau mindinga peaipia. Matili, popo taimane lea-kola, kingi andane epeane okomane ipa lii andane mindi lua awua epeaipia. Epoto, anda okone taimane pelea-kola, anda okone lai loto, yuunga kapoyale tepa yaepia. Wandakali mindimane nambana pii oko ale wato, tailo wato minu ata napeando, bala akali wai naene wamba ateane okonepene teke atolopeya. Jisasato wuane leaipia. \p \v 28-29 Loo tupana mana andene akali tupamane mana lamai-yaini pua, Jisasato mana lamai napeaipia. Jia. Mana lamaulane tai-lene tupa balanga ya-kola, balato utupane sia minuto, pii manapi utupane lamai-yaepia. Tene okonena, balato pii utupane pitaka lo koyo pea-angi, wandakali kambua peteaini tupamane mana balato lamaiyane utupane nembo toto, moko andane leainipia. \x * \xo 7:28-29 \xt Mk 1:22; Lk 4:32\x* \c 8 \s1 Jisasato Akali Tapa-mane Koyene Mindi Mo Atu Yane Oko \r Maki 1:40-44; Luku 5:12-14 \p \v 1 Jisasa bala yuu wangiane okone tepa alu, puu nena lea-angi, wandakali kambua-mane bala watama peainipia. \v 2 Watama peai-kola, akali tapa-pene mindi bala Jisasa ateane ongane mandaka epoto, aikini leka wato, Akali Andane, nimbato namba mo atu yokale nembo teendo, nimbato katulo wuane pulupele leaipia. \v 3 Wuane lea-kola, Jisasato balana kini oko akali okonenga yata wato, nambato wuane pukale. Nimba atu yaa lea-kola, okone angi teke akali okonena tapa peane oko atu yaepia. \p \v 4 Atu ya-kola, Jisasato akali okone lamawuato, nambato nimba mo atu eyo oko nimbato wandakali mindikipi mindi lamaulene andape leaipia. Nimba Gotena pitisa piape piyane akali oko ateyanga poto, nimbana umbaini oko balanga andawa lape. Andawa lalu, Goteto nimbana tapa tupa mo atu yala lo wandakali tupamane andeakalenga, Mosesato opa maipe leane pua nimbato maipe. Jisasato wuane leaipia. \x * \xo 8:4 \xt Pit 14:1-32; Mt 9:30; Lk 17:14\x* \s1 Jisasato Ami Opisa Mindina Piape Akali Mo Atu Yane Oko \r Luku 7:1-10 \p \v 5 Jisasa bala Kapaneame tano okona peakaiyu lea-angi, Lomo tane ami yanda yene andete mindiki ando atalane opisa mindimane epoto, pii mindi bala lamai-yaepia. \v 6 Balato pii okone bala lamawuato, Akali Andane, nambana piape akali oko bala kusuku pituto, tandaka andane wete no andaka peteane oko mee peteya leaipia. \v 7 Wuane lea-kola, Jisasato namba epoto, bala mo atu yokale leaipia. \p \v 8-9 Wuane lea-kola, ami opisa okonemane balana pii okone yano peyoto, namba akali epene mindi jia leaipa. Nimba akali epene oko nambana andaka epeendo, mana okone katu nalolo-peya. Akali mindimane namba ando atalane pua teke, nambatopi ami yanda yene minditupa ando atalawane. Nambato ami yanda yene mindi peakale leyo-kola, bala palane. Nambato ami yanda yene mindi epeakale leyo-kola, bala epalane. Nambato nambana piape akali oko lamawuato, nimbato piape oko pii leyo-kola, balato piape okone piyane. Wuane pua teke, nimbato mee nambana piape akali oko atu yakale lole-kola, bala atu yolopeya leaipia. \p \v 10 Wuane lea-kola, Jisasato moko loto, wandakali bala watama epeaini tupa lamawuato, nambato pii enene mindi yakama langeyo leaipia. Ami opisa oko bala Isatale tane mindi jia tekeko, balato nambanga tungi peyoto, bilipi leya pua, Isatale tane wandakali mindikipi mindimane nambanga tungi peyoto, bilipi leyainga nambato anda napewane. \v 11 Matili Goteto wandakali pitaka yapa lo tale pula-angi, nai epalanesa tanepi, nai andaka palanesa tanepi, wandakali yame waka kambua epoto, Gotena yuu epene ati kenga eya okona poto, Apatakamepi, Aisakepi, Jekopopi, utupane towa atu tomo kambua no pitulu-peyai. \x * \xo 8:11 \xt Lk 13:29-30\x* \p \v 12 Utupane-mane wuane pulupeyai tekeko, Isatale tane minditupa ati kenga yuu epene okona polo-peyama nemboto atolai-kola teke, Goteto utupane yuu koo undupi-lene okona pulupa loto, wata nena lolopeya. Wata nena lola-kola, wandakali utupane yuu koo okonena atoto, yamataka lo nene geleto laka pua atolopeyai leaipia. \x * \xo 8:12 \xt Mt 22:13; 25:30; Lk 13:23-28\x* \v 13 Wuane lalu, Jisasato ami opisa oko lamawuato, nimbato nambanga tungi peyoto, bilipi lele pua, nimbana piape akali oko atu yolopeya-ko. Nimba andaka puu leaipia. Wuane lea-kola, okone angi teke ami opisa okonena piape akali oko atu yaepia. \s1 Jisasato Wandakali Kambua Mo Atu Yane Oko \r Maki 1:29-34; Luku 4:38-41 \p \v 14 Jisasa bala Pita andaka kolandaka loto andea-kola, Pitana wanda imane oko siki omoto, umbaini toto andane pea-kola, tokonga palu yanga andeaipia. \v 15 Andoto, Jisasato wanda okonena kininga minea-kola, balana umbaini toto andane peane okone atu yaepia. Atu ya-kola, wanda okone ika loto, Jisasana tomo yanga mayaepia. \p \v 16-17 Matili, nai andaka pea-kola, wandakali minditupa-mane sipitisa koo atene wandakali yangone kambua Jisasa ateanga atu aiyu epeainipia. Wamba potopesa akali Aisayato pii mindi pepa peyoto, nanima siki omoto, tandaka no atema-kola, balato nanimana siki mindipene-mindipene tupa mo atu yane leaipia. Gotena pii layene okone enene guleakale nembo toto, Jisasato wandakali utupanena sipitisa koo ateaini tupa peakale lo peyo wataka piyu, wandakali siki pelene tupa pitaka mo atu yaka peaipia. \x * \xo 8:16-17 \xt Ais 53:4\x* \s1 Jisasato Nimba Namba Watama Ipu Leane Oko \r Luku 9:57-60 \p \v 18 Wandakali kambua-mane Jisasa bala ato mapu peainga andoto, balato balana disaipolo tupa lamawuato, nanima ipa angini okona amo yangi maa leaipia. \v 19 Wuane lea-kola, loo tupana mana andene akali mindimane Jisasa ateanga epoto, tisa, namba nimbana disaipolo atoto, yuu nimba pole tupa pitakana namba atu bakale leaipia. \v 20 Bakale lea-kola, Jisasato bala lamawuato, peango anatope tupana pangulane yuli tomba-yene yalane. Dee, eka tupana paliyaini anda atalane tekeko, Akalina Iwanane oko oto mo kawane yata olane kawa kanda mindi nayalane leaipia. \x * \xo 8:20 \xt 2Ko 8:7-9\x* \p \v 21 Wuane lea-kola, Jisasa watama epoko pua atalane akali waka mindimane bala lamawuato, Akali Andane, namba wamba ini poto, nambana ayiane oko mali pukale. Mali piyu, matili namba nimbana disaipolo atoto, yuu nimba pole tupa pitakana atu pepando, okone katu lolo-peyape leaipia. \x * \xo 8:21 \xt 1Ki 19:20\x* \v 22 Wuane lea-kola, Jisasato bala lamawuato, omene gulo atalaini wandakali tupamane yakamana yangone omene tupa mali peakale lo ando kondalu, nimbato namba watama ipu leaipia. \s1 Jisasato Popo Andane Lo Auwa Epeane Mindi Tepa Yakale Leane Oko \r Maki 4:36-41; Luku 8:22-25 \p \v 23 Wuane lalu, Jisasa bala sipi mindina peakaiyu lea-kola, balana disaipolo tupa bala towa atu peainipia. \v 24 Ipa angini okona tombenenga peai-kola, popo andane wete mindi lo awua epeane okomane ipa andane wete mindi taimane ika leaipia. Ipa ika leane okonemane sipi oko ango mangua yane tekeko, Jisasa bala sipi okonena limu paleaipia. \x * \xo 8:24 \xt Sam 4:8\x* \v 25 Limu palu ya-kola, balana disaipolo tupamane bala peya ika loto, Akali Andane, nanima omoyale peyama-ko. Nimbato nanima molo-peke laa leainipia. \p \v 26 Wuane leai-kola, balato utupane tipa puato, anu peakale yakamato Gote lo bilipi leyama nayu nalene, yukuwa ateyaipe leaipia. Wuane lalu, bala ika loto, popo andane leane okola, ipa taimane ika leane okola, lapotaka laiya loto, tepa alapa lea-kola, popo andane leane oko tepa yaepia. Tepa ya-kola, ipa taimane ika leane okopi tepa alu, ema aŋakopi mindi napeaipia. \x * \xo 8:26 \xt Mt 14:31; Sam 89:9\x* \v 27 Wuane pea-kola, sipi okona peteaini akali tupamane nembo kambua toto, pii mindi leaini oko loto, Jisasato popo andane lala okola, ipa taimane ika lala okola, okonelapo laiya loto, tepa alapa leya-kola, lapotaka-mane balana pii ale eyapi-ko. Bala akali anu-pene mindi ya andeyamape leainipia. \s1 Jisasato Akali Lapona Sipitisa Koo Ateaini Tupa Peyo Wateane Oko \r Maki 5:1-17; Luku 8:26-39 \p \v 28 Jisasa bala ipa angini Galili okona amo yangi poto, Gatata yamena yuu okona peakaiyu leaipia. Sipitisa koo atene akali lapo yuu okonena atoto, wandakali omene tupa mali pitane ateaini ongane mandaka atalapele-pia. Ole dindi lo akali okonelapo-mane wandakali tupa taimane peyoyale peyapi-kola, wandakali tupa katulo ongane mandaka gulo na-palainipia. Jisasa bala Gatata yuu okonena peakaiyu lea-kola, akali okonelapo-mane wandakali mali tupana atalu epoto, bala malanda yapelepia. \v 29 Jisasa malanda wato, akali okonelapo-mane pii taimane loto, Gote Iwanane nimbato nalipanga aki pulape. Nimbato tandaka andane nalipanga gulane oto oko naepeya-kola teke, nimbato nalipa tandaka andane gulu epelepe leapelepia. \x * \xo 8:29 \xt Mk 1:24; Lk 4:41\x* \p \v 30 Amonga-yale yia yomo andane mindi tani no ateainipia. \v 31 Ateai-kola, sipitisa koo utupane-mane pii taimane loto, Jisasa nimbato nanima akali okolapo tepa alu pulupa lo peyo wateendo, nanima yia ateyai utupana ini anda-pangosa kolandaka lalapa lape leainipia. \v 32 Wuane leai-kola, Jisasato yakama pulupa leaipia. Pulupa lea-kola, sipitisa koo utupane-mane akali okonelapo tepa alu poto, yia utupanena ini pangosa kolandaka leainipia. Kolandaka leai-kola, yia utupane pitaka yuu wangiane mindina atoto, taimane puu nena loto, ipa angini mindi peteane okona peakoto, ipa nalu, omeainipia. \p \v 33 Omeai-kola, yia yatawa atalaini akali tupamane okone andoto, tano okona taimane peainipia. Poto, utupane-mane wandakali tupa lamawuato, Jisasato sipitisa koo atene akali okone-lapona sipitisa koo ateaini tupa peyo wateane okopi, mangene waka peane tupapi, utupane pitaka wua piya leainipia. \v 34 Wuane leai-kola, tano okonena tane wandakali tupa pitaka-mane Jisasa malanda olo epoto, bala andeaini-pia. Andoto, utupane-mane bala taimane lamawuato, nimba nanimana yuu oko tepa alu puu leainipia. \c 9 \s1 Jisasato Akali Kusuku Mindi Mo Atu Yane Oko \r Maki 2:1-12; Luku 5:17-26 \p \v 1 Wandakali tupamane Jisasa nimba puu leai-kola, bala sipi mindina peakaiyu lo pitiyu, ipa angini okona amo maita bala atalane Kapaneame tano okona peke leaipia. \x * \xo 9:1 \xt Mt 4:12-16\x* \v 2 Peke lea wete, akali minditupa-mane akali kusuku mindi takeanga awua Jisasa ateanga epeainipia. Jisasato andea-kola, akali utupane-mane bilipi loto, akali okone awua epeyai lo andoto, balato akali okone lamawuato, iwana, nambato nimbana koo pilini tupa apeyo-ko. Nimba mini epene pali leaipia. \p \v 3 Jisasato wuane lea-kola, loo tupana mana andene akali ongane ateaini tupana minditupa-mane yakama tane teke-teke pii lalawa puato, Goteto angu wandakali tupana koo tupa apialane-ko. Jisasato akali kusuku oko lamawuato, nimbana koo tupa apeyo leya okomane Gote ando lamba leya leainipia. \p \v 4 Wuane leai-kola, Jisasato utupane tipa puato, anu peakale yakamato nembo koo palu ateyaipe leaipia. \x * \xo 9:4 \xt Mt 12:25; Lk 9:47; Jo 2:24-25\x* \v 5 Nambato akali kusuku oko lamawuato, nimbana koo tupa apeyo leyo oko piape pitete-pene mindi jia. Nambato bala lamawuato, nimba ika lalu, andaka puu loto, balana siki oko mo atu yewando, piape okone pitete-pene yolopeya. \v 6 Wuane tekeko, Goteto yuunga wandakalina koo tupa apolane tai-lene oko Akalina Iwanane nambanga geane oko yakamato andalapale nembo teyo leaipia. Wuane lalu, balato akali kusuku okone lamawuato, nimba ika lalu, nimbana takea toko mo awua andaka puu, leaipia. \x * \xo 9:6 \xt Jo 17:1-3\x* \p \v 7 Wuane lea-kola, akali okone bala ika lalu, andaka peaipia. \v 8 Jisasato akali kusuku okone mo atu yane oko andoto, wandakali kambua ateaini tupamane moko andane wete leainipia. Moko loto, mo atu yolane tai-lene okonepene tupa Goteto yuu okona akali mindinga mayae-ya nembo toto, utupane-mane Gotena gene oko laiyu leainipia. \s1 Jisasato Matiyu Andoto, Namba Watama Ipu Leane Oko \r Maki 2:13-17; Luku 5:27-32 \p \v 9 Jisasa poto andea-kola, akali Matiyu lene mindi takisa muni mialaini anda mindina peteanga andoto, namba watama ipu lea. Wuane lea-kola, Matiyu ika lalu, Jisasa watama pea. \v 10 Jisasapi, balana disaipolo tupapi, utupane Matiyu towa atu balana andaka peai-kola, takisa muni mialaini akalipi, koo piyaini wandakalipi, wandakali okonepene kambua epoto, utupane towa atu tomo no peteai. \v 11 Jisasato utupane towa atu tomo no peteai-kola, Patasai tupamane andoto, Jisasana disaipolo tupa tipa puato, anu peakale yakamana tisa oko bala takisa muni mialaini akalipi, koo piyaini wandakalipi, utupane towa atu tomo no peteyaipe leai. \x * \xo 9:11 \xt Lk 15:2\x* \p \v 12 Wuane leai-kola, Jisasato utupanena pii okone yano peyoto, dokosa-mane wandakali siki napalene tupa mo atu yolane tene mindi ata napeya lea. Dokosa-mane wandakali siki pelene tupa angu mo atu yalaini. \v 13 Wuane pua teke, namba epewane oko wandakali epene tika-pene tupa ee lo molo na-epewane. Jia. Koo piyaini wandakali tupa ee lo molo namba epewane. Gotena pii pepa pelene eya mindimane loto, wandakali-mane mee opa angu namba giyaini mana oko nambato epele aa na-piyawane. Jia. Wandakali-mane yakamana yangone tupa ondo wato moyalaini mana oko nambato epele alawane layene eya. Pii okonena tene oko andoko paleyape lo yakamato mana molo pulupa. Jisasato wuane lea. \x * \xo 9:13 \xt Mt 12:6-8; Ose 6:6\x* \s1 Pote Kambua Loyale, Tomo Nanene Atalaini Mana Oko \r Maki 2:18-22; Luku 5:33-39 \p \v 14 Okone angi, Jonena disaipolo tupa Jisasa ateanga epoto, alu minditupa Patasai tupamane pote kambua loyale, ole ukupini mindilapo tomo nanene atalaini leai. Nanimatopi wuane teke piyamane-ko. Anu peakale nimbana disaipolo tupamane wuane na-piyainipe leai. \x * \xo 9:14 \xt Lk 18:12\x* \v 15 Wuane leai-kola, Jisasato utupane tipa puato, akali mindimane wanda mindi kee loto, balana amene tupa towa atu ateyai-kola, balana amene utupane-mane mini kenda alainipe lea. Jia. Okone angi utupane-mane mini kenda aa na-piyaini tekeko, matili akali minditupa-mane bala andi lo awua polai-angi, balana amene tupamane pote kambua loyale, ole ukupini mindilapo tomo nanene atolopeyai lea. \p \v 16 Wandakali mindimane lapa-lapa palai-lene wenene mindi moto, tona wambane asia titi yene mindina ataenge lo tambu leando, balato tona okone wasa-wasa peyola-angi, lapa-lapa palai-lene wenene oko kingi tupi loto, tona wambane okone lapone lete laya ola-kola, asia titi wamba yane okone andane gulolo-peya. Wuane pulane nembo toto, wandakali mindikipi mindimane wuane napiyane. Jia. \p \v 17 Dee, wandakali-mane ipa waene wenene tupa ipa pene wambane meme umbaini-mane waa-pene tupana ambu pete leaindo, ipa waene wenene okonena popone-mane anda yoto, pene wambane utupane tula lolai-kola, ipa waene oko alu pulupeya. Wuane pulane nembo toto, wandakali mindikipi mindimane wuane napiyane. Jia. Wandakali-mane ipa waene wenene tupa pene wenene tupana ambu pete leyai-kola, ipa waene tupapi, ipa pene tupapi, utupane pitaka kuai lo yalane. Jisasato wuane lea. \s1 Jisasato Wanda Mindi Mo Atu Yalu, Wana Omene Mindi Mina Ika Leane Oko \r Maki 5:22-43; Luku 8:41-56 \p \v 18 Jisasato pii utupane Jonena disaipolo tupa lamawua atea-kola, Juta yamena lotu anda ando atalane akali Jaitusa lene oko epea. Epoto, bala Jisasa ateanga aiki leka wato, nambana wanane oko epapu omala tekeko, nimba epoto, balanga kini yata eendo, bala dee lapone saka atolo-peke lolopeya lea. \v 19 Wuane lea-kola, Jisasa ika lalu, akali okone towa atu peapi-kola, Jisasana disaipolo tupapi atu peai. \p \v 20-21 Okone angi, mali alesa pitakana ole dindi lo kii kalo teke pitiyane wanda mindi tano okonena peteaipia. Wanda okonemane Jisasa epo peanga andoto, nambato balana tonanga wata ewando, nambana siki oko koyo pulupeya nembo toto, Jisasana masianesa epoto, balana tona okona duninga wata ya. \x * \xo 9:20-21 \xt Mt 14:36\x* \v 22 Wata ya-kola, Jisasa bala mopeke loto, wanda okone andoto, wana nimbato namba lo bilipi lele mambele, nambato nimbana siki oko mo atu eyo-ko. Nimba mini epene palu puu lea. Wuane lea-kola, okone angi teke wanda okone atu ya. \p \v 23 Atu ya-kola, Jisasa bala Jaitusa okona andaka poto, anda-pango kolandaka loto andea-kola, akali minditupa-mane wana omene oko mali puyale pupe tupa lo ateai-kola, wandakali waka tupamane ai lo yaya peyo yamataka lo ateai. \v 24 Wuane pua ateai-kola, Jisasato utupane lamawuato, wana oko oma napene, mee limu paleya-ko. Yakama pulupa lea. Wuane lea-kola, balato kopeta leya nayuto, wandakali utupane-mane bala andayo giwa yai. \v 25 Giwa yai-kola, balato utupane pitaka kamaka peakale lo peyo watalu, wana omene yane lumu okona kolandaka loto, balana kininga minia-kola, wana omene yane oko saka pitulu-peke lalu, ika leaipia. \v 26 Jisasato wana okone saka pitulu-peke laya ya-kola, wuane piya lo wandakali tupamane pii temane okone yuu ukusane yene tupa pitakana lo tawe yainipia. \s1 Jisasato Lee Koo Akali Lapo Mo Atu Yane Oko \p \v 27 Jisasa bala yuu okone tepa alu pea-angi, lee koo lapo akali-mane bala watama epoto, Dapiti yame akali nimbato nalipa ondo aa lo pii taimane leapi. \x * \xo 9:27 \xt Mt 20:29-34\x* \v 28 Jisasa bala andaka kolandaka lea-angi, akali lee koo okonelapo bala ateanga epeapi-kola, balato okonelapo tipa puato, nambato katulo liyambana lene mo tee laya olopeya lo liyambato bilipi leyapipe lea. Wuane lea-kola, okonelapo-mane balana pii okone yano peyoto, enene, Akali Andane, nimbato katulo wuane pulupele lo nalipato bilipi leyapa leapi. \p \v 29 Wuane leapi-kola, Jisasato balana kini oko akali okone-lapona lenenga yata wato, nambato katulo liyambana lene oko mo tee laya olopeya lo liyambato bilipi leyapi pua teke, nambato liyambana lene oko mo tee laya eyo lea. \v 30 Wuane lea wete, akali okone-lapona lene teapi-kola, Jisasato akali okonelapo pii lamaiyo nayu lamawuato, nambato liyambana lee mo tee laya eyo oko liyambato wandakali mindikipi mindi lamaulapele lea. \x * \xo 9:30 \xt Mt 8:4\x* \v 31 Jisasato wuane leane tekeko, akali okonelapo liyamba poto, Jisasato liyambana lee mo tee laya apiane lo pii temane okone yuu ukusane yene tupa pitakana lo tawe yapelepia. \s1 Jisasato Akali Pii Na-lalane Mindi Mo Atu Yane Oko \p \v 32 Akali okonelapo Jisasa tepa alu, peapi-angi, wandakali minditupa-mane yangone mindi atu aiyu Jisasa ateanga epeai. Sipitisa koo mindi akali okonenga atea-kola, balato katulo pii na-lalaepia. \v 33 Jisasato akali okonenga sipitisa koo ateane okone peyo watea-kola, akali okonemane pii lea. Pii lea-kola, wandakali amunguli pua ateaini tupamane moko wete loto, nanima Isatale tane tupamane andema-kola, alu mindikipi mindi akali mindimane pii na-lalane akali mindi pii laya yanga anda napema leai. \x * \xo 9:33 \xt Mk 2:12\x* \v 34 Wandakali utupane-mane wuane leaini tekeko, akali Patasai tupamane loto, sipitisa koo yame ando atalane sipitisa kawane Belesa-pulu balato Jisasa minu tai laya eya-kola, Jisasato sipitisa koo tupa katulo peyo wata alane leai. \x * \xo 9:34 \xt Mt 12:24; Mk 3:22; Lk 11:15\x* \s1 Jisasato Wandakali Tupa Ondo Yane Oko \p \v 35 Okone angi, Jisasa bala tano andanepi, aŋakopi, utupane pitakana epoko puato, Juta yamena lotu anda tupana poto, Gotena pii layene epene oko wandakali tupa mana lamawuato, Goteto wandakali tupa moyo ando atalane lea. Wuane loto, balato wandakali siki pelene tupa pitaka mo atu yaka pea. \x * \xo 9:35 \xt Mt 4:23; Mk 1:39\x* \v 36 Okone angi, balato andea-kola, wandakali kambua ateaini tupa yakama sipisipi yatawa atalane akali mindi ata napene manyani gulo atoto, anu pimape lo tatake aka pua ateaininga andoto, balato utupane ondo ya. \x * \xo 9:36 \xt Mt 14:14; Nam 27:17; 1Ki 22:17; Sak 10:2; Mk 6:34\x* \v 37 Ondo wato, balato balana disaipolo tupa lamawuato, eenga tomo kambua mandipe-pene eya tekeko, tomo mandulane wandakali aŋalapo angu ateyai-ko. \x * \xo 9:37 \xt Lk 10:2\x* \v 38 Ee anduane okomane bala eenga tomo mandulane wandakali minditupa mo tako peakalenga, yakamato bala lo pote lalapape lea. \c 10 \s1 Jisasato Balana Disaipolo Alesa Tupa Piape Pulu Pulupape Leane Oko \r Maki 3:13-19; 6:7-13; Luku 6:12-16; 9:1-5 \p \v 1-4 Aposolo akali bulupane oko Saimone balana gene mindi Pita lene oko. Balana amene Endutupi, Sepiti iwanane Jemesapi, balana amene Jonepi, utupane aposolo akali ateaini teke. Dee, Pilipipi, Batolo-miyupi, Tomasapi, Tatiyusapi, takisa muni mialane akali Matiyu okopi, Alipusa iwanane Jemesapi, Selote yamena akali Saimone okopi, Jutasa gene mindi Isaka-tiyote lene matili Jisasa ene peteane okopi, akali alesa utupane pitaka aposolo akali ateai. Jisasato utupane bala ateane ongane mandaka ipulupa loto, yakamato sipitisa koo tupa peyo watoto, wandakali tupana siki mindipene-mindipene tupa pitaka mo atu yaka pua atalapape lea. Wuane loto, balato piape okonelapo pulane tai-lene oko akali utupanenga maya. \x * \xo 10:1-4 \xt Mk 6:7; Lk 9:1\x* \p \v 5-6 Jisasato akali alesa utupane piape pulu pulupa loto, yakamato Samatiya tane wandakali tupana tano mindi yandopi, wandakali yame waka tupana yuu mindi yandopi, utupanena puu napene kondalapape. Yakamato Isatale tane wandakali sipisipi alu pene gulo ateyai tupanga angu pulupa lea. \x * \xo 10:5-6 \xt Jet 50:6\x* \p \v 7-10 Wandakali mindimane wandakali waka mindina piape pimai-yando, piape anduane okomane bala yole maipe-peneko. Yakamato muni yandopi, ane pausa mindi yandopi, nuu mindi yandopi, singilisa lapo yandopi, sukee lapone yandopi, utupanena mindi mandi napene, kalango mindi ai napene, mee pulupape. Yakamato Isatale tane wandakali tupa ateyainga poto, Gote ati kenga ateya okomane pitaka taka ando atolane gii oko wamba mandaka guleya lo lamai-yapape. Lamaiyu, yakamato wandakali siki pelene tupa mo atu yalu, wandakali omene tupa ika laya alu, wandakali tapa-pene tupa mo atu yalu, sipitisa koo tupa peyo watalu, piyapape. Yakamato piape utupane piyapale loto, nambato tai-lene yakamanga geyo okonena yole mindi yakamato namba giyapa naleyo. Wuane pua teke, yakamato wandakali tupa moyo piape utupane pulai-angi, yakamato yole mindi giyapa nalene, utupane mee moyo piape utupane pua atalapape. \x * \xo 10:7-10 \xt Mt 3:1-4; 4:17; Lk 10:4,6-9,11; 1Ko 9:14\x* \p \v 11-13 Yakama tano mindina polai-angi, wandakali epene tika-pene mindi aiya piyapape. Wandakali mindimane yakama andaka ipulupa lola-kola, yakamato balana andaka kolandaka leaindo, yakamato wandakali anda okonena pitulai tupa lamawuato, yakama mini epene palu atalapa lalapape. Wandakali utupane-mane yakama wayu epalai ya leaindo, yakamana yamapane tambo laya olane pii epene oko utupanenga yolopeya oko yakale lalapape. Yakale lalu, yakama anda waka mindina pali-pali napene, anda mindiki okonena angu palu atoto, tano okonena epoko pua atalapape. Matili yakamato piape pikoyo pulai-angi, tano okone tepa alu pulupape. Yakama anda mindina kolandaka lolai-angi, wandakali anda okonena pitulai tupamane yakama wayu epalaiya lo lamia napeaindo, yakamana yamapane tambo laya alane pii okone yakama tanenga peke leakale lo ando kondalapape. \x * \xo 10:11-13 \xt Lk 10:5-7\x* \p \v 14 Tano mindina wandakali mindikipi mindimane yakamana pii lolai tupa ale naene, yakama yatawa pali napeaindo, yakamato tano okone tepa alu poyale atolai-angi, yakamana sukee okona yuu kangalamu atolane tupa tanda lo tepa alu, yakama yuu waka mindinga pulupape. \x * \xo 10:14 \xt Lk 10:10-12; Ap 13:51\x* \v 15 Nambato pii enene mindi yakama langeyo. Matili Goteto wandakali tupa yapa lo tale pulu epola-angi, Goteto Sotomo, Gomota-la, tano okone-lapona tane wandakali tupa malinga ika laya wato, kenda-pene mindi utupanenga malupeya. Wuane tekeko, yakamato pii mindi lolai-kola, tano mindina wandakali tupamane yakamana pii okone ale naene, yakama yatawa pali napeaindo, matili Goteto kenda-pene andane wete mindi wandakali utupanenga maulupeya. Jisasato wuane lea. \x * \xo 10:15 \xt Mt 11:24; Ju 7\x* \s1 Kenda-pene Kambua Epolopeya Leane Oko \r Maki 13:9-13; Luku 21:12-17 \p \v 16 Wuane lalu, Jisasato balana disaipolo tupa lamawuato, sipisipi gulene akali tupa yakama peango anatope gulene wandakali tupana tombenenga poto, piape pua atalapape leyo-ko. Etelu tupamane tenga-mane waiwa yalaini pua teke, yakamatopi waiwa atalapape. Dee, eka iti puluma tupamane mana koo mindi paini mina na-piyaini pua, yakamatopi mana koo mindi paini mina na-piyapape. Jia. \x * \xo 10:16 \xt Lk 10:3; Lom 16:17-19\x* \p \v 17-18 Yakamato namba lo bilipi leyai oko awua tepa alapale nembo toto, Juta yame-mane yakama andi lo awua poto, yakamana kanjole tupana wenonga kosimi loto, yakamana lotu anda tupana atoto, yakama kunju-mane peyolo-peyai. Utupane-mane wuane pulaini. Yakama waiwa ando atalapape. Yakamato nambana pii layene epene oko gapomane akali andanepi, kiŋipi, wandakali yame waka tupapi, utupane pitaka lamai-yapale nembo toto, alu minditupa Goteto ando konda ola-kola, wandakali minditupa-mane yakama andi lo awua poto, yakama kosimi loyale, akali utupanena wenonga ataya olopeyai. \x * \xo 10:17-18 \xt Mk 13:9-10; Lk 21:12-13\x* \p \v 19-20 Yakama akali utupanena wenonga atolai-angi, yakamato pii lolai tupa yakama tane nembo toto, laa napulu-peyai. Jia. Ayiane Gotena Sipitisa yakamanga ateya okomane yakamana nembo-tene tupa mina ika laya wato, yakamato wua lalapa lolopeya-ko. Wandakali-mane yakama kosimi lolai-angi, yakamato aki loto, wandakali utupanena pii lolai utupane yano peya-makalepe lo nembo kambua na-talapape. \x * \xo 10:19-20 \xt Jo 14:26; Lk 12:11-12\x* \p \v 21 Okone angi, akali mindimane namba lo bilipi lola-kola, balana amene okomane bala kosimi loto, gapomane okomane bala peyo ome leakale lo malupeya. Ayiane mindimane balana andopane oko kosimi loto, wuane teke pulupeya. Andopane minditupana angini, ayiane-la, okonelapo liyamba nambana yame atolapi-kola, andopane utupane-mane okonelapo masia mawuato, kosimi loto, gapomane okomane okonelapo peyo ome leakale lolopeyai. \x * \xo 10:21 \xt Mai 7:6; Mt 10:34-36; Mk 13:12; Lk 21:16\x* \p \v 22 Yakama nambana yame atolai-kola, wandakali kambua longo-mane yakama towa embo wetete olopeyai tekeko, wandakali-mane namba awua tepa naene, nambanga tungi peyo bilipi lo atapowa atolai-kola, Goteto utupane molo-peke lolopeya. \v 23 Nambato pii enene mindi yakama langeyo. Yakamato Isatale yuu okona tano tupa pitakana poto, piape pikoyo napulai-kola, Akalina Iwanane oko peke lolopeya-ko. Tano mindina wandakali tupamane kenda-pene andane tupa yakama giki peaindo, yakama tano waka mindina palaka pulupape. \p \v 24-25 Mana kambua tisa tupanga eya-kola, mana aŋalapo angu sukulu pai tupanga yalane. Wuaneko, mana mene wandakali mindimane balana tisa oko sia minuto, bala lipinga yale ata napiyane. Jia. Mana mene mindimane mana moto, balana tisa ateya okopene teke guleando, okone katu. Wuane pua teke, piape akali mindimane balana piape ando atalane akali ateya okopene teke guleando, okone katu. Namba anda anduane ateyo-kola, wandakali minditupa-mane nambana gene Belesa-pulu geyai-ko. Wuane pua teke, yakama nambana yame ateyai lo andoto, utupane-mane gene koo wete minditupa yakama gulupeyai. Jisasato wuane lea. \x * \xo 10:24-25 \xt Mt 9:34; 12:24; Mk 3:22; Lk 6:39-40; 11:15; Jo 13:14-16; 15:20\x* \s1 Yakamato Gote Angu Yukuwa Atalapape Leane Oko \r Luku 12:1-7 \p \v 26 Wuane lalu, Jisasato pii mindi tako pua loto, andipa wandakali-mane mana too pua miniyai tupa pitaka matili panakame yolopeya lea. Pii andipa too pene eya tupa pitaka matili wandakali-mane ale wato, nembo tolo-peyaiko. Yakamato wandakali mindikipi mindi ando yuku olaini. \x * \xo 10:26 \xt Mk 4:21-22; Lk 8:17\x* \v 27 Andipa undupi pangosa nambato pii minditupa yakama langeyo tekeko, matili nai tola-angi, yakamato pii utupane panakame lamai-yapape. Andipa nambato pii minditupa akatete-mane yakama langeyo tekeko, matili wandakali pitaka-mane ale yakale nembo toto, yakamato anda tokonga atoto, pii utupane taimane lalapape. \p \v 28-31 Wandakali-mane katulo eka pilipimbi lapo ana mindiki-mane kambalaini tekeko, yakamana Ayiane Goteto eka aŋako utupanena mindi oma napeakale nembo teando, eka okone oma napulu-peya. Wandakali yakamato eka pilipimbi kambua tupa sia minuto, lipinga-yale ateyai-kola, Goteto yakamana kawa itini ateya tupa dii lo andalane-ko. Wandakali-mane yakama peyo ome lolaini loto, yakamato yuku aa na-piyapape. Enene, wandakali-mane katulo yakamana umbaini oko peyo ome lolopeyai tekeko, utupane-mane yakamana tandini oko katulo peyo ome nalolo-peyai. Goteto katulo yakamana umbaini, tandini-la, lapotaka yuu koo wetete okona awua aindaka loto, minu koyolo-peyako. Wandakali-mane yakama peyo ome lolaini lo yuku naene, yakamato Gote angu yukuwa atalapape. Jisasato wuane lea. \x * \xo 10:28-31 \xt Jem 4:11-12; Mt 6:25-27\x* \s1 Namba Jisasana Yame Ateyo Lo Lapana Ape-pene Leane Oko \r Luku 12:8-10 \p \v 32-33 Wandakali tupana wenonga atoto, wandakali mindimane namba Jisasa yame ata napeyo leando, matili nambana ayiane ati kenga ateya okona wenonga atoto, nambato wandakali okone bala namba yame ata napeya lolo-peyawa. Wuane tekeko, wandakali tupana wenonga atoto, wandakali mindimane namba Jisasa yame ateyo leando, matili nambana ayiane ati kenga ateya okona wenonga atoto, nambato wandakali oko bala namba yame ateya lolo-peyawa teke. \x * \xo 10:32-33 \xt Mk 8:34-38; Lk 9:23-26; 2Ti 2:11-12\x* \p \v 34-36 Yuu okona wandakali tupamane yanda napene atoto, yame mindiki ateakale nayuto, namba epeane lo yakamato nembo na-talapape. Jia. Ayiane mindimane nambana yame atola-kola, balana iwanane okomane bala yanda pimalu-peya. Angini mindimane nambana yame pitula-kola, balana wanane okomane bala yanda pimalu-peya. Akali mindina angini okomane nambana yame pitula-kola, akali okonena wetene okomane balana wanda imane okone yanda pimalu-peya. Akali mindimane nambana yame atola-kola, balana yame anda mindikina paliyaini tupamane bala yanda pimalu-peyai. Wandakali yame palu pula tupa pitaka yapu lo lapo peakale nembo toto, namba epewane. Wandakali minditupa-mane yanda pimakale nembo toto, kandepa luu tupa awua epalaini pua teke, nambana pii oko kandepa luu mindi guleya-kola, nambato okone awua epewane. \x * \xo 10:34-36 \xt Mai 7:6\x* \p \v 37 Wandakali mindimane balana ayiane yandopi, angini yandopi, okone-lapona mindi wayumane epelewa yamapane yo atalane wuane pua teke, balato namba towa epelewa yamapane yo ata napeando, wandakali okone bala katulo nambana yame ata napulu-peya. Mindimane balana iwanane yandopi, wanane yandopi, okone-lapona mindi wayumane epelewa yamapane yo atalane wuane pua teke, balato namba towa epelewa yamapane ata napeando, wandakali okone bala katulo nambana yame ata napulu-peya teke. \p \v 38 Wandakali mindi bala nambana yame atola mambele, kenda-pene minditupa balanga epoto, balana ita malamanda oko gulo yolopeya. Balato kenda-pene utupane mo awua, namba watama na-epeando, bala nambana yame atolane wandakali epene mindi jia. \x * \xo 10:38 \xt Mt 16:24-26; Mk 8:34-35; Lk 9:23-26; 17:33; Jo 12:25\x* \v 39 Wandakali mindi bala nambana yame ateando, namba towa yanda piyaini akali tupamane katulo bala peyo ome lolopeya. Wandakali mindi bala omolowane nembo toto, nambana yame ata napeando, bala epene saka atapowa ata napulu-peya. Wandakali mindi bala nambana yame atola mambele, wandakali mindimane bala peyo ome leando, wandakali okone bala epene saka atapowa atolane tene oko ando molopeya. \p \v 40 Wandakali mindimane yakama wayu epalai ya loto, yakama yatawa paleando, balato namba wayu epeleya loto, yatawa palula-kola pulupeya. Wandakali mindimane namba wayu epeleya loto, namba yatawa paleando, balato namba ati kenga atala yuunga puu leane Gote oko wayu epeleya loto, yatawa palula-kola teke pulupeya. \x * \xo 10:40 \xt Mk 9:37; Lk 10:13-16; Jo 13:18-20\x* \p \v 41 Mindimane potopesa akali mindi moyokale nembo toto, bala wayu epeleya loto, yatawa paleando, Goteto balana potopesa akali tupa yole epene mindi maulupeya mindiki okonepene teke wandakali okone maulupeya. Dee, wandakali mindimane Gotena wandakali epene tika-pene mindi moyokale nembo toto, bala wayu epeleya loto, yatawa paleando, Goteto wandakali epene tika-pene mindi yole epene mindi maulupeya mindiki okone teke wandakali okone maulupeya. \p \v 42 Nambato pii enene mindi yakama langeyo. Wandakali mindimane nambana yame wandakali tupana mindi moyokale nembo toto, ipa kaka-ene ambuto, nambana yame wandakali gene nayene wete mindi neakale mayando, Goteto yole epene mindi wandakali okone maulupeya. Jisasato wuane lea. \c 11 \s1 Jonena Disaipolo Lapo Akali Jisasa Ateanga Epeapele Oko \r Luku 7:18-35 \p \v 1 Yakamato wua piyapape loto, Jisasato balana disaipolo alesa akali tupa mana lamai koyo piyu, bala yuu okone tepa alu, yuu ongane mandaka tano yane tupana poto, Gotena pii mana tupa lamawua atea. \v 2-3 Okone angi, ipa peya-maiyane akali Jone oko bala andi latane atoto, Jisasa Kataisato piape pua ateya lene oko ale yaepia. Ale wato, balana disaipolo lapo akali lamawuato, liyamba Jisasa ateyanga poto, bala tipa puato, nimba akali mindi epolopeya layene pia okope. Pee, matili akali waka mindi epolopeya lo nanimato maliyo atamakalepe lo tipa piyapape leaipia. \p \v 4-6 Wuane lea-kola, akali okonelapo Jisasa ateanga epoto, bala tipa peapi-kola, Jisasato okone-lapona pii okone yano peyoto, nambato piape pua ateyo-kola, wandakali lee koo tupamane kuai lo andeyai lea. Wandakali kee koo tupa asini peyai. Wandakali tapa-pene tupa umbaini epene ateyai. Wandakali ale tuma tupamane pii ale eyai. Wandakali omene tupa malinga ika loto, saka ateyai. Wandakali koo tipia tupamane Gotena pii layene oko ale eyai. Wandakali mindimane nembo lapo pali napene, namba Mesaya oko ateya lo bilipi leando, matili bala epele wete olopeya-ko. Liyamba Jone ateyanga peke loto, nambana piape lee-mane andeyapi tupapi, nambana pii ale-mane ale eyapi tupapi, utupane pitaka bala lamai-yapape. Jisasato wuane lea. \x * \xo 11:4-6 \xt Ais 35:5-6; 61:1\x* \p \v 7 Wuane lea-kola, Jonena disaipolo okonelapo Jone ateanga peke leapi-kola, Jisasato wandakali kambua ateaini tupa tipa puato, wamba Jone bala wandakali napalene yuu okona atea-angi, bala akali anu-pene mindi atea-kola, yakamato bala andolo peaipe lea. Popo leya-kola, kambe tundupalina dini tupa pua amo nena piyane pua, Jone bala akali nembo lapo palu atea-kola, yakamato bala andolo peaipe. Jia. Bala nembo mindiki palu atoto, piape pua atea. \v 8 Balato tona epene wete minditupa pua atea-kola, yakamato bala andolo peaipe. Jia. Tona epene wete piyaini akali tupa kiŋi tupana andaka pitiyaini. \p \v 9-10 Jone bala potopesa akali mindi atea-kola, yakamato bala andolo peaipe. Enene. Jone balato potopesa piape pua atolopeya nembo toto, Gotena pii pepa pelene eya mindimane loto, Ale alapape. Nambana pii wai lo awua epolane akali oko bala wamba ingane epeakale lolowa-kola, balato nimbana asini oko mandeke pua yata olopeya layene eya. Joneto potopesa piape okone puato, potopesa akali wamba ateaini tupa pitaka sia minea. \x * \xo 11:9-10 \xt Mal 3:1; Lk 1:76-79\x* \v 11 Nambato pii enene mindi yakama langeyo. Ipa peya-maiyane akali Jone oko balato yuu okona wandakali tupa pitaka sia minu ateya tekeko, Goteto wandakali gene nayene wetete tupa moyo ando atola-kola, utupane-mane Jone sia minuto, kuai lo wetete atolopeyai. \p \v 12-13 Wamba Mosesapi, potopesa akali tupa pitakapi, utupane-mane pii minditupa pepa peleai-kola, akali minditupa-mane pii utupane wandakali tupa lamawua atama ipulu, ipa peya-maiyane akali Jone oko bala ateane gii okona giau leainipia. Jone bala epoto, Goteto pitaka taka ando atalane lo pii lamawua ateane okone angi tewa atoto, wandakali pitaka-mane balana pii okone ale wato, Goteto utupane moyo ando ateakale lo taimane atete pima epeaini oko epoto, oto andipa ateyama okona giau leya. \x * \xo 11:12-13 \xt Lk 16:16\x* \v 14 Wamba potopesa akali tupamane pii mindi loto, matili potopesa akali Ilainja bala peke lolopeya leainipia. Yakamato utupanena pii okone enene ya lo nembo teaindo, ipa peya-maiyane akali Jone bala Ilainja peke lene gulo ateane nembo talapape. \x * \xo 11:14 \xt Mal 4:5; Mt 17:10-13; Mk 9:11-13\x* \v 15 Wandakali ale asia yene tupa yakamato pii okone ale alapape. \p \v 16-19 Ipa peya-maiyane akali Jone bala ipa waene naa napene atea. Ole ukupini mindilapo balato pote angu lokale nembo toto, ulia nanene kondea. Kondea-kola, wandakali tupamane bala lamba loto, sipitisa koo mindi balanga ateya-kola, balato ipa waene ulia ima nanene kondalane leainipia. Andipa Akalina Iwanane oko epo atoto, ipa waenepi, uliapi neya-kola, wandakali andipa ateyai tupamane balapi lamba loto, akali okomane ipa waenepi, uliapi kambua wete no atoto, takisa muni mialaini akali tupapi, koo piyaini wandakali tupapi, utupane towa yandeke ando atalane leyai. Wuane leyai-kola, nambato andipa ateyai wandakali yakama andopane yame towa makande peyo. Andopane tupamane makesa ama tupana pituto, andopane yangone tupa lamawuato, yakamato nanima towa kindi pua mali lialapale loto, nanimato yakama mina kindi pua musiki lalama tekeko, yakamato nanima towa kindi pua mali lia napiyai lalaini. Nanimato kindi puato, wandakali mali puyale wee lalaini mindi lalama tekeko, yakamato nanima towa kindi pua ai lama na-lalai. Wandakali andipa ateyai tupa yakama andopane okonepene gulo atoto, pii okonepene leyai tekeko, wandakali wai-ene tupamane Gotena pii layene oko tika-pene ya lo nembo toto, Goteto leya pua piape piyaini. Jisasato wuane lea. \x * \xo 11:16-19 \xt Mt 9:14\x* \s1 Yamapane Peke Nalene Wandakali Tupa Koyolo-peyai Leane Oko \r Luku 10:13-16 \p \v 20-21 Wamba Jisasa bala Kotasinipi, Betesaitapi, Kapaneamepi, tano utupanena atoto, metekolo piape tai-lene andane kambua wete peane tekeko, tano utupanena tane wandakali tupamane yamapane peke naleai. Yamapane peke naleai-kola, balato wandakali utupane laiya loto, Kotasini, Betesaita-la, tano okone-lapona tane wandakali yakamato ale alapape lea. Wamba namba yakamana yuu okone-lapona atoto, metekolo piape andane minditupa pewa tekeko, yakamato utupane andoto teke, yamapane peke naleai. Akali mindimane Taya, Saitone-la, tano koo okone-lapona poto, metekolo piape andane utupane pea-yale, tano okone-lapona tane wandakali tupamane mana koo minu atalamae-ya nayu, mini kenda wato, yakamana angati itini pundi loto, wamba wete yamapane peke leai-yale. Yali, ae, Kotasini, Betesaita-la, tano okone-lapona tane wandakali yakama yamapane peke naleyai okonena, yakama koyolo-peyai nembo toto, nambato yakama ondo eyo. \x * \xo 11:20-21 \xt Ais 23; Ese 26:1–28:26; Jol 3:4-8; Emo 1:9-10; Sak 9:2-4\x* \v 22 Goteto wandakali tupa yapa lo tale pula-angi, balato Taya, Saitone-la, tano okone-lapona tane wandakali tupa kenda-pene minditupa maulupeya tekeko, balato kenda-pene andane wete minditupa Kotasini, Betesaita-la, tano okone-lapona tane wandakali yakamanga gulupeya. \p \v 23 Okone angi, Goteto Kapaneame tano okona tane wandakali yakamana gene tupa ati kenga laiyu lolo-peyape. Jia. Yakamapi yamapane peke naleyai okonena, balato yakamapi yuu koo wetete okona wata ai nena lolopeya. Wamba namba yakamana tano okona atoto, metekolo piape andane minditupa pewa okoni. Wandakali mindimane Sotomo tano okona atoto, metekolo piape andane utupane pea-yale, wandakali utupane yakamapi yamapane peke leai-yale. Wuane peai-yale, Goteto Sotomo tano oko minu koya napea-kola, tano okone mee yapia-yale. \x * \xo 11:23 \xt Ais 14:13-15; Jen 19:24-28\x* \v 24 Goteto wandakali yapa lo tale pula-angi, balato Sotomo tano okona tane wandakali tupa malinga ika laya alu, utupanenga kenda-pene minditupa maulupeya tekeko, balato kenda-pene andane wete mindi Kapaneame tano okona tane wandakali yakamanga gulupeya. Jisasato wuane lea. \x * \xo 11:24 \xt Mt 10:15; Lk 10:12\x* \s1 Jisasato Yakama Mana Mo Atalapape Leane Oko \r Luku 10:21-22 \p \v 25-27 Okone angi, Jisasato pii mindi tako pua loto, minditaka eya tupa pitaka nambato ando atola loto, Ayiane Goteto utupane pitaka nambanga geane lea. Wandakali mindikipi mindimane bala tanena tai-lene okomane Ayiane Gote oko bala okopene lo anda napiyane. Jia. Gote Iwanane oko balana tai-lene okomane Ayiane Gote oko bala okopene ateya lo andalane. Andoto, balana ayiane oko bala okopene ateya lo wandakali mindinga andawa leando, wandakali okonemane Ayiane Gote oko bala okopene ateya lo andolopeya teke. Wuane pua teke, wandakali mindikipi mindi bala tanena tai-lene okomane Gote Iwanane oko bala okopene ateya lo anda napiyane. Jia. Ayiane Gotena tai-lene okomane bala Iwanane okopene ateya lo andalane. Andoto, balana Iwanane oko bala okopene ateya lo wandakali mindinga andawa leando, wandakali okonemane Iwanane oko bala okopene ateya lo andolopeya teke. Wuane lalu, Jisasato pote loto, Ayiane Gote, nimbato yuu ati-la, lapotaka ando atelene lea. Wandakali wai-enepi, mana kambua andenepi, utupane-mane pii lalo utupane anda napeakale nembo toto, wamba nimbato pii utupane mo too pee. Andipa andopane aŋako yale gulo ateyai wandakali tupamane nimbana pii utupane andeakale nembo toto, nimbato pii utupane wandakali utupanenga andawa lele. Enene, ayiane, nimbato kuai lo nembo toto, wuane pele okonena, nambato nimbana gene oko laiyu leyo. Jisasato pote loto, wuane lea. \x * \xo 11:25-27 \xt Mt 28:18; Jo 3:33-35; 17:1-3; Pl 2:9-11; Jo 1:15-18; 10:14-15; 1Ko 1:26-29\x* \p \v 28 Pote lalu, Jisasato wandakali tupa lamawuato, kenda-pene andane awua atalaini wandakali yakama oto mialapale lokalenga, yakama namba ateyonga ipulupa lea. \x * \xo 11:28 \xt Jet 31:25\x* \v 29-30 Nambato wandakali tupana napinga yale gulo atoto, utupane towa tenga-mane tambo lo atene mana oko minu atalawane. Yakama nambana pangosa ateaindo, piape nambato yakama guluwa oko kenda napene, yambo-yambo gulola-kola, yakama oto mo atene gulo atolo-peyaiko. Yakama nambana pangosa atoto, piape nambato yakamanga guluwa okone puato, mana nambato yakama languluwa tupa mo atalapape. Jisasato wuane lea. \x * \xo 11:29-30 \xt 1Jo 5:1-5\x* \c 12 \s1 Sambasa Angi Piape Na-piyaini Mana Oko \r Maki 2:23-28; Luku 6:1-5 \p \v 1 Sambasa mindina, Jisasa bala witi ee tupana tombenenga asia epo pea-kola, balana disaipolo tupamane bala watama epoto, ulia nono wato, witi dini tupa yoto, naka pima peai. \x * \xo 12:1 \xt Lo 23:25\x* \v 2 Yoto naka pima peai-kola, Patasai tupamane andoto, Gotena loo okomane loto, Sambasa angi wandakali-mane piape napipe-pene leya tekeko, nimbana disaipolo tupamane witi dini tupa yoto, naka pima peyai okonde leai. \x * \xo 12:2 \xt Ek 20:10\x* \p \v 3-4 Wuane leai-kola, Jisasato utupanena pii okone yano peyoto, Gotena loo okomane loto, Gotena lotu anda okona betesa Gote maiyene yalaini tupa pitisa akali tupamane angu nape-pene layene eya lea. Wandakali waka mindimane betesa utupane naa na-piyapape layene eya tekeko, wamba Dapitipi, akali bala towa atu ateaini tupapi, utupane yakama ulia nono yai-kola, balato Gotena lotu anda okonena kolandaka loto, betesa utupane noto, bala towa atu ateaini akali tupapi neakale mayane lo pepa pelene eya. Yakamato pii okone wamba dii lo anda napeaipe. \x * \xo 12:3-4 \xt Pit 24:5-9; 1Sa 21:1-6\x* \v 5 Dee, Mosesato pii mindi pepa peyoto, Sambasa angi pitisa akali tupamane lotu anda andane okona atoto, piape piyaini tekeko, Goteto koo tene mindi utupanenga yata na-alane leaipia. Yakamato pepa okone wamba dii lo anda napeaipe. \x * \xo 12:5 \xt Nam 28:9-10\x* \p \v 6-8 Yakamato lotu anda andane oko angini wete mindi ateya nembo teyai tekeko, namba epo atoto, lotu anda andane oko sia minuto, piape andane wete tupa piyawane lo nambato yakama langeyo. Akalina Iwanane nambato Sambasa oko ando atalawane. Gotena pii pepa pelene eya mindimane loto, wandakali-mane namba opa gipia lakae lo nambato nembo nateyo. Jia. Wandakali-mane yakamana yangone tupa ondo wato moyapiai lakae lo nambato nembo teyo layene eya. Yakamato pii okonena tene oko nembo tapiai-yale, koo tene mindi nambana disaipolo tupanga yaa napeya lo andapia-yale. Andoto, yakamato koo tene mindi utupanenga mee yata aa napiyiai-yale. Jisasato wuane lea. \x * \xo 12:6-8 \xt Mt 9:13; 12:41-42; Ose 6:6\x* \s1 Sambasa Angi Jisasato Akali Kii Koo Mindi Mo Atu Yane Oko \r Maki 3:1-6; Luku 6:6-11 \p \v 9 Wuane lalu, Jisasa bala yuu okone tepa alu poto, Juta yamena lotu anda okona kolandaka lea. \v 10 Kolandaka loto andea-kola, kini yangisa angu manda-tene akali mindi petea. Petea-kola, akali peteaini tupamane Jisasa kosimi lamakale nembo toto, bala tipa puato, Gotena loo okomane aki leyape. Sambasa angi akali mindimane wandakali siki pelene tupa mo atu yando, mana okone katupe, nakatupe leai. \x * \xo 12:10 \xt Lk 14:3\x* \p \v 11 Wuane leai-kola, Jisasato utupane tipa puato, Sambasa angi yakamana sipisipi mindi kundu mindina peakeando, yakamato sipisipi okone mia napene, kundu okonena yakale lo ando kondolo-peyaipe. Jia. Yakamato sipisipi okone yo lo molopeyai okoni. \x * \xo 12:11 \xt Lk 14:5\x* \v 12 Wandakali-mane yia sipisipi tupa sia minu, lipinga wete ateyai. Tene okonena, Gotena loo tupamane nanima languato, Sambasa angi, wandakali mindimane mana epene mindi minuto, yangone mindi mo atu yando, mana okone katu lolopeya leya. \p \v 13 Jisasato wuane lalu, akali kii koo okone lamawuato, nimbana kii koo oko tiyongo laa lea-kola, akali okonemane balana kii tiyongo lea. Balato balana kii okone tiyongo lea wete, balana kii koo okone atu yoto, yangisa epene ateane okopene teke gulea. \v 14 Sambasa angi Jisasato akali okonena kini mo atu ya-kola, Patasai utupane lotu anda oko tepa alu poto, nanimato anu puato, Jisasa peyo ome lamakalepe lo asia mindi aiya peainipia. \x * \xo 12:14 \xt Jo 5:16\x* \s1 Goteto Jisasa Balana Piape Akali Ateakale Leane Oko \p \v 15-21 Patasai tupamane Jisasa peyo ome lamakale lo asia aiya pua ateai oko Jisasato andoto, yuu okone tepa alu pea. Pea-kola, wandakali kambua-mane bala watama epeyai oko andoto, Jisasato pii mindi Goteto bala andayo leane oko nembo tolo-peke lea. Pii okone nembo tolo-peke loto, balato Patasai utupane lamawuato, wamba potopesa akali Aisayato pii mindi pepa peyoto, nambato akali oo ateya oko towa epelewa yamapane yo atoto, balana mana tupa epele wete alawane leaipia. Nambato bala nambana piape akali ateakale lata ewane. Matili nambana sipitisa oko balanga epeakale lolowa-kola, balato nambana mana tika-pene tupa wandakali yame tupa pitaka lamaulu-peya. Balato utupane towa pii yanda pimawua, taimane nalolo-peya. Kambaiya mindi aŋa leka-getane atola-kola, balato okone minu leka wete na-olopeya. Ita lengane mindi tee puyale pula-kola, balato okone minu tee wete piya na-olopeya. Balato mana epene tika-pene tupa wato minu atama pulu, mana koo tupa sia minula gii okona giau lolopeya. Wuane pula-kola, wandakali yame tupa pitaka-mane balanga tungi peyoto, balato utupane moyolo-peya lo maliyo atolopeyai. Wamba potopesa akali Aisayato wuane loto, pepa okone peleane nembo tolo-peke loto, Jisasato Gotena pii okone enene guleakale nembo toto, wandakali siki pelene tupa pitaka mo atu yaka pea. Utupane mo atu yaka piyu, balato utupane lamawuato, nambato yakama mo atu eyo oko yakamato mindi wandakali lamaulaini. Jia wete lea. \x * \xo 12:15-21 \xt Ais 42:1-4; Mt 3:17; 8:4; Mk 3:12\x* \s1 Jisasa, Belesapulu-la, Okonelapo \r Maki 3:20-30; Luku 11:14-23; 12:8-10 \p \v 22 Okone angi wandakali minditupa-mane akali sipitisa koo atene mindi Jisasa ateanga atu aiyu epeai. Sipitisa koo mindi akali okonenga atea-kola, akali okone bala katulo pii na-lalaepia. Jisasato sipitisa koo okone peyo watalu, akali okone mo atu ya-kola, akali okone bala lee talu, pii lalu, pea. \v 23 Okone andoto, wandakali amunguli pua ateaini tupa pitaka-mane moko leai. Wandakali minditupa-mane akali oko bala kiŋi Dapiti yame mindi epolopeya layene yene pia okope lo tipa peainipia. \v 24 Tipa peai-kola, Patasai tupamane ale wato, Belesa-pulu bala sipitisa koo tupana akali kawane atoto, Jisasa minu tai laya eya-kola, balato sipitisa koo tupa peyo wata alane leai. \x * \xo 12:24 \xt Mt 9:34; 10:24-25\x* \p \v 25 Wuane leai-kola, Jisasato utupane lamawuato, kiŋi mindikina yame oko yapu lo lapo puato, yakama teke-teke yanda peapindo, yame okone koyolo-peya lea. Dee, tano mindikina yandopi, anda mindikina yandopi, wandakali paliyaini tupa yapu lo lapo puato, yanda peapindo, utupane tai ata napulu-peyai. \v 26 Belesa-puluto namba minu tai laya apia-kola, nambato sipitisa koo yame oko peyo watauwa-yale, Satane yame okone yapu lo lapo puato, yanda-pene gulapia-yale, anu puato balana yame oko tai atapia-yalepe. \v 27 Belesa-pulu balato namba minu tai laya eya-kola, nambato sipitisa koo tupa peyo watauwa-yale, Belesa-puluto Patasai yame yakamana disaipolo tupa minu tai laya eya-kola, utupane-mane sipitisa koo tupa peyo watapiai-yale. Yakama tanena disaipolo tupamane yakamana pii okone yapa lo tale puato, yakamato pii kopeta leyai lolopeyai. \p \v 28-29 Anu puato, wandakali mindimane akali tai mindina andaka kolandaka loto, minditaka yola tupa katulo mo awua polo-peyape. Balato akali tai oko wamba ini eyaka-mane andi lata yando, balato akali okonena andaka kolandaka loto, minditaka yolane tupa katulo mo awua polopeya. Wuane pua teke, Gotena Sipitisa okomane namba minu tai laya eya-kola, nambato akali tai Belesa-pulu oko wamba ini andi lata wato, balana andaka kolandaka loto, balana sipitisa koo tupa peyo wata alawane-ko. Goteto yakama moyo ando atolo ipupia lo yakamato nembo talapape. \x * \xo 12:28-29 \xt Ap 10:37-38; 1Jo 3:7-8\x* \p \v 30 Nambana yame ata na-piyaini wandakali tupamane namba yanda pingiyaini. Nambana sipisipi tupa mo amunguli na-piyaini wandakali tupamane nambana sipisipi tupa puu toko leakale loto, wata apialaini. \x * \xo 12:30 \xt Mk 9:39-40; Lk 9:50\x* \v 31 Wandakali mindimane mana koo okonepene mindi miniandopi, yangone mindi lamba leandopi, mana koo waka minditupa mineandopi, Goteto balana mana koo utupane pitaka apia-malupeya tekeko, wandakali mindimane Oli Sipitisa oko lamba leando, Goteto balana koo okone apia-mai napulu-peya lo nambato yakama langeyo. \x * \xo 12:31 \xt Ip 6:4-6\x* \p \v 32 Dee, wandakali mindimane Akalina Iwanane oko andayo pii koo mindi leando, Goteto balana koo okone apia-malupeya tekeko, wandakali mindimane Oli Sipitisa oko andayo pii koo mindi leando, andipapi, matili-matilipi, Goteto balana mana koo okone apia-mai napulu-peya. Oli Sipitisa okomane namba minu tai laya eya-kola, nambato sipitisa koo tupa peyo wata alawane. Wuane tekeko, yakama Patasai tupamane loto, sipitisa koo Belesa-puluto namba minu tai laya eya-kola, nambato sipitisa koo tupa peyo wato apialane leyai. Yakamato wuane leyai okomane Oli Sipitisa gene koo Belesa-pulu mawuato, bala lamba leyai okonde. Jisasato wuane leaipia. \s1 Wandakali Epene Koo-la, Okolapo Ando Pii Leane Oko \r Luku 6:43-45 \p \v 33 Ita epene tupanga dini epene teke lialane. Ita koo tupanga dini koo teke lialane. Ita utupanena dini lula tupa andoto, wandakali-mane ita tupa yapa lo tale puato, ita oko epene ya, ita oko koo ya lalaini. \x * \xo 12:33 \xt Mt 7:15-20\x* \p \v 34-35 Wuane pua teke, wandakali epene tupana nembo-tene epene kambua paleya-kola, utupane-mane mana epene kambua minuto, pii epene teke lalaini. Wandakali koo tupana nembo-tene koo kambua paleya-kola, utupane-mane mana koo kambua minuto, pii koo teke lalaini. Tene okonena, Patasai yame yakama etelu koo gepo-mane mandiyene gulene atoto, pii epene mindi katulo na-lalaini. \x * \xo 12:34-35 \xt Mt 3:7; 15:18; Lk 3:7; 6:45\x* \p \v 36-37 Nimbato pii lolene tupa Goteto ale wato, nimba yapa lo tale pulupeya. Nimbato pii epene tupa lalene yando, Goteto nimba wandakali epene ya lolopeya. Nimbato pii koo tupa lalene yando, balato nimba wandakali koo ya lolopeya. Tene okonena, matili Goteto wandakali tupa yapa lo tale pula-angi, balato wandakali mindiki-mindiki lo tipa puato, anu peakale nimbato pii koo tupa wuane leepe lolopeya. Balato wuane lo tipa pula-angi, wandakali mindiki-mindiki lo balana pii okone yano peyoto, tene mindi wua pea-kola, nambato wuane lewa lape-pene gulolo-peya. Jisasato wuane lea. \s1 Metekolo Piape Mindi Pula Leaini Oko \r Maki 8:11-12; Luku 11:29-32 \p \v 38 Okone angi, loo tupana mana andene akalipi, Patasaipi, utupanena minditupa-mane Jisasa lamawuato, tisa, Goteto nimba moyo ateya-kola, nimbato piape pilini oko andamakale-ko. Nimbato metekolo piape mindi pula leai. \x * \xo 12:38 \xt Mt 16:1; Lk 11:16; Jo 6:30-31\x* \v 39 Wuane leai-kola, balato utupanena pii okone yano peyoto, wandakali yame koo andipa ateyai tupa yakamato Gote enene oko awua tepa alu, gote waka tupanga tungi peyo bilipi lalaini okomane yakama pamuku piyaini wandakali gulo atalaini lea. Yakamato namba languato, Goteto nimba moyo ateya-kola, nimbato piape pilini oko andawa loyale, metekolo piape mindi pula lalaini tekeko, nambato metekolo piape mindi andipa napukale. Jia. Wamba Goteto potopesa akali Jona balanga metekolo piape peane okonepene mindiki nambato matili pukale. \x * \xo 12:39 \xt Mt 16:4; Mk 8:12\x* \v 40 Wamba Goteto metekolo piape andane okone pea-angi, Potopesa akali Jona bala utulu otongapi oto tepo pisa andane mindina ini anda-pangosa paliyu, kamaka epeaipia. Wuane pua teke, matili Akalina Iwanane oko bala utulu otongapi ole tepo yuu pangosa paliyu, kamaka epolopeya. \x * \xo 12:40 \xt Jon 1:17\x* \p \v 41 Wamba Jona balato Gotena pii oko Ninipa tane wandakali tupa lamaiya-kola, utupane-mane ale wato, yamapane peke leainipia. Andipa Jona sia minene akali mindi epoto, Gotena pii lamawua ateya tekeko, wandakali andipa ateyai tupa yakamato ale wato, yamapane peke naleyai. Tene okonena, matili Goteto wandakali tupa yapa lo tale pula-angi, Ninipa tane wandakali tupamane wandakali andipa ateyai tupa yakamanga koo tene minditupa yata olopeyai. \x * \xo 12:41 \xt Jon 3:5\x* \p \v 42 Wamba kuwini wanda mindimane Simba yuu oko ando peteane-angi, wandakali-mane kiŋi Solomone bala akali mana andene mindi ateya leainipia. Wuane leai-kola, kuwini wanda okonemane balana pii ale wakale nembo toto, Simba yuu oko tepa alu, asia luu wete mindina pea-kola, Solomoneto Gotena pii oko bala lamai-yaepia. Andipa kiŋi Solomone sia minene akali mindi epo ateya tekeko, wandakali andipa ateyai tupa yakamato balana pii ale naeyai. Tene okonena, matili Goteto wandakali tupa pitaka malinga ika laya wato, utupane yapa lo tale pula-angi, kuwini wanda okonemane koo tene minditupa wandakali andipa ateyai tupanga yata olopeya. Jisasato wuane lea. \x * \xo 12:42 \xt 1Ki 10:1-10\x* \s1 Sipitisa Koo Mindi Pulu, Peke Leane Oko \r Luku 11:24-26 \p \v 43 Wuane lalu, Jisasato pii mindi tako pua loto, sipitisa koo mindi wandakali mindi balanga atolane oko awua tepa alu peya-angi, bala wandakali napalene yuu tupana epoko puato, oto mo atolane panda mindi aiya piyane lea. \v 44 Aiya pitete wato, anda nambato wamba awua tepa alu epewa okonena namba peke loto atokale lalane. Wuane lalu, bala anda okonena peke loto andeya-kola, anda ukuna okonena kangalamu yane tupa mindimane aki pua apea-kola, anda okone yati pitane epene ateyanga andalane. \p \v 45 Andalu, balato sipitisa koo wete yanasa bala sia minene tupa lamoto, utupane towa atu anda okonena peke loto atalaini. Wamba sipitisa koo mindiki akali okonenga atea-angi, bala kopeta ateane tekeko, andipa sipitisa koo kitupasa utupane balanga ateyai-kola, bala kopeta wete atalane. Wuane pua teke, wandakali yame koo andipa ateyai tupa matili kopeta wete atolopeyai. Jisasato wuane lea. \x * \xo 12:45 \xt 2Pi 2:20-21\x* \s1 Jisasana Yame Enene Oko \r Maki 3:31-35; Luku 8:19-21 \p \v 46 Jisasato wandakali kambua ateaini tupanga pii lamawua atea-kola, balana angini amene ima epoto, bala towa pii lamakale lo kamaka maliyo ateainipia. \v 47 Maliyo ateai-kola, mindimane Jisasa lamawuato, nimbana angini, amene, utupane-mane nimba towa pii lamakale loto, kamaka maliyo ateyai lea. \v 48 Wuane lea-kola, Jisasato balana pii okone yano peyoto, nambana angini amene ima tupa api tupape lea. \p \v 49-50 Nambana Ayiane ati kenga ateya okona nembo-tene wato minalaini wandakali tupa nambana angini, amene, imalini, ima ateyai-ko. Yakamato nambana angini amene ima andalapa loto, Jisasato balana disaipolo tupa balana kii-mane waiyataka pea. \x * \xo 12:49-50 \xt Lom 8:28-30\x* \c 13 \s1 Tomo Waini Papaka Leane Okona Pii Kokoli Oko \r Maki 4:1-9; Luku 8:4-8 \p \v 1 Ole okone angi teke, Jisasa bala andaka atalu, kamaka poto, ipa angini okona matenenga petea. \v 2 Petea-kola, wandakali kambua wetete bala peteanga epo amunguli puato, ipa matene okonena ateai-kola, Jisasa bala sipi mindina peakaiyu lo petea. \x * \xo 13:2 \xt Lk 5:1-3\x* \v 3 Bala pituto, pii kokoli kambua utupane lamaiya. Bulupane balato pii kokoli mindi loto, akali mindimane tomo waini minditupa balana ee okona papaka lolo peane lea. \p \v 4 Papaka lea-kola, tomo waini minditupa ambe asininga tepa ya-kola, eka minditupa epoto, utupane neainipia. \v 5 Tomo waini minditupa ambe ana tokonga yuu aŋako yane ongane tepa wato, wamba kapoyale poka lo ika leainipia. \v 6 Waini utupane poka lo ika leaini tekeko, pini ana okona pea-kola, nai-mane ana oko toto peane okomane utupane kapu tamangua yaepia. \p \v 7 Tomo waini minditupa ambe tani koo ani atene tupa ika lalane yuu mindina tepa wato, poka lo ika leaini tekeko, tani koo ani atene tupa kapoyale anda yoto, utupane peyayo neaipia. \v 8 Tomo waini minditupa yuu epene mindinga tepa yaepia. Waini utupanena minditupanga dini paiyasa tepo liaepia. Minditupanga dini paiyasa wataka liaepia. Minditupanga dini wane andete liaepia. \v 9 Ale asia yene wandakali yakamato pii okone pai lo ale wato, pii okonena tene oko nembo talapape. Jisasato wuane lea. \s1 Pii Kokoli Leane Okona Tene Oko \r Maki 4:10-12; Luku 8:9-10 \p \v 10 Jisasato pii kokoli okone lea-kola, balana disaipolo tupamane bala ateanga epoto, anu peakale nimbato pii kokoli angu loto, wandakali tupa lamailini lo tipa peai. \p \v 11-12 Tipa peai-kola, balato utupanena pii okone yano peyoto, wandakali mindimane Gotena pii oko bilipi leyo nayu leando, Goteto balana bilipi oko minu tai laya ola-kola, wandakali okonemane Gotena pii oko bilipi leyo nayu lolopeya lea. Disaipolo tupa yakamato Gotena pii oko bilipi leyama nayu leyai okonena, Goteto pitaka taka ando atalane loto, nambato pii mana wamba too pene yane tupa yakamanga andawa lalawane. Wuane tekeko, wandakali waka tupamane Gotena pii oko bilipi leyama nayu naleyai okonena, Sataneto akali utupanena bilipi oko mo alu piya olopeya. Tene okonena, Goteto pitaka taka ando atalane lo pii mana wamba too pene yane tupa nambato wandakali utupanenga panakame lamai napene, pii kokoli lo angu lamai-yawane. \x * \xo 13:11-12 \xt Mt 25:28-29; Mk 4:24-25; Lk 8:18; 19:26\x* \p \v 13-15 Wamba Goteto wandakali okonepene tupa nembo toto, pii mindi potopesa akali Aisayanga lamaiya-kola, Aisayato pii okone pepa peleaipia. Balato Gotena pii okone loto, wandakali utupane-mane nambana piape tupa lee-mane andalu, nambana pii oko ale-mane ale alu, nambana pii okona tene tupa kuai lo nembo toto, yamapane peke lapiai-yale, nambato utupane mo kuai lauwa-yale lea. Nambato utupane mo atu yauwa-yale tekeko, nambato wuane pulane nembo toto, utupane-mane nambana pii ale ape-pene kepa alu, lene mungu lalu, yakamana nembo-tene tupa ana yale gulo ateaini. Tene okonena, wandakali utupane-mane nambana pii oko ole kambuanga ale wato teke, pii okonena tene oko matili-matilipi nembo natolo-peyai. Utupane-mane piape nambato piyawane tupa ole kambuanga andoto teke, namba api ateyape lo matili-matilipi anda napulu-peyai layene eya. Andipa nambato piape peyo-kola, wandakali minditupa-mane andoto teke, namba api ateyape lo anda napeyai. Utupane-mane nambana pii oko ale wato teke, pii okonena tene oko nembo nateyai. Utupane-mane wuane peyai okomane pii Aisayato wamba leane okone enene guleya-kola, nambato pii kokoli lo angu lamai-yawane. \x * \xo 13:13-15 \xt Ais 6:9-10; Jo 12:37-41; Ap 28:26-27\x* \p \v 16-17 Wamba potopesa akali tupapi, wandakali epene tika-pene tupapi, utupanena wandakali kambua-mane pii andipa yakamato ale eyai tupa ale aima lakae lo nembo teaini tekeko, utupane-mane ale nayainipia. Andipa nambato mangene minditupa peyo-kola, yakamato lee-mane andeyai. Wamba potopesa akali tupapi, wandakali tika-pene tupapi, utupane-mane mangene utupane andaima lakae lo nembo teaini tekeko, utupane-mane anda napeaini. Nambato pii enene mindi yakama langeyo-kola, yakamato minditaka lee-mane andeyai oko andoto, minditaka alene-mane ale eyai oko ale wato, yakama kuai lo ateyai. Jisasato wuane lea. \x * \xo 13:16-17 \xt Lk 10:23-24\x* \s1 Tomo Waini Papaka Leane Kokoli Okona Tene Oko \r Maki 4:13-20; Luku 8:11-15 \p \v 18 Wuane lalu, Jisasato pii mindi tako pua loto, akali mindimane tomo waini papaka leane lo kokoli pii lalo okonena tene oko wua yalua lo yakamato ale alapape lea. \v 19 Akali mindimane tomo waini papaka lea-kola, minditupa ambe asininga tepa ya-kola, eka minditupa epoto, utupane neainipia. Wuane pua teke, akali mindimane Gotena pii oko loto, Goteto pitaka taka ando atalane leya-kola, wandakali minditupa-mane ale wato, pii okonena tene tupa wayumane nembo nateyai-kola, Satane epoto, Gotena pii utupanena nembo-tenenga eya oko mo alu piya alane. \p \v 20 Tomo waini minditupa ambe ana tokonga yuu aŋako yane mindina tepa wato, poka lo anda yane tekeko, ana toto peane okomane pini tupa kapu teaipia. Wuane pua teke, wandakali minditupa-mane Gotena pii oko wamba ini bulupane epelewa ale wato, bilipi lalaini. \v 21 Wuane tekeko, utupane-mane Gotena pii oko bilipi lo ateyai-kola, wandakali waka minditupa-mane kenda-pene andane tupa utupane maiki piyaini. Wuane peyai-kola, Gotena pii bilipi leyama nayu nalene wandakali utupane wayumane pini peya napene gulo atoto, ole ukupini aŋalapo angu bilipi lalu, wamba kapoyale bala awua tepa alaini. \p \v 22 Tomo waini minditupa ambe tani koo ani atene tupa ika lalane yuu mindina tepa wato, poka lo ika leane tekeko, tani koo ani atene tupa kapoyale anda yoto, utupane peyayo neaipia. Wuane pua teke, wandakali minditupa-mane Gotena pii ale wato, bulupane bilipi lalaini tekeko, matili munipi, waka minditaka tupapi, utupane kambua miaima lakae lo nembo talaini mana okomane wandakali utupane minakasa wato, Gotena pii oko ombo alane. Tene okonena, wandakali utupane-mane yuu okona minditaka eya tupa anu pua mia-makalepe lo nembo kambua teyai-kola, Gotena pii yakamanga eya okomane dini lia napiyane. \x * \xo 13:22 \xt Lk 12:16-21; 1Ti 6:9-10,17-19\x* \p \v 23 Tomo waini minditupa yuu epene mindinga tepa wato, dini kambua lialane pua teke, wandakali minditupa-mane Gotena pii oko ale wato, pii okonena tene oko pailo nembo toto, bilipi leyama nayu lalaini. Wandakali utupanena minditupanga dini paiyasa tepo lialane. Minditupanga dini paiyasa wataka lialane. Minditupanga dini wane andete lialane. Jisasato wuane lea. \s1 Tani Koo Ika Leane Okona Pii Kokoli Oko \p \v 24 Wuane lalu, Jisasato pii kokoli waka mindi wandakali tupa lamawuato, Goteto wandakali tupa wua pua ando atalane lo nambato pii kokoli mindi leyo. Akali mindimane witi waini epene tupa balana ee okona papaka leaipia. \v 25 Papaka lalu palea-kola, utulu okona akali okone towa yanda-pene akali mindi epoto, tani koo waini tupa ee mindiki okonena teke papaka lo tako piyu, peaipia. \v 26 Matili witi oko poka lalu, anda yoto, dini luyale pea-kola, tani koo tupa towa atu andayo ateanga andeaini-pia. \v 27 Andoto, piape akali tupa poto, ee anduane oko lamawuato, akali andane, wamba nimbana ee okona nimbato tomo waini epene tupa angu papaka lee-kola, nanimato andema-ko. Tani koo ateya tupa apito papaka leape leainipia. \p \v 28 Wuane leai-kola, balato utupane lamawuato, yanda-pene mindimane tani koo waini utupane papaka lo tako pipiae yalua leaipia. Wuane lea-kola, balana piape akali tupamane bala tipa puato, nanimato tani koo utupane lopolo pupiai lakae lo nembo telepe leainipia. \v 29 Wuane leai-kola, balato utupane lamawuato, yakamato tani koo tupa angu lopo apeyama nayuto, witi minditupa towa ambe lopo apolaini leaipia. \v 30 Lopo apolomane. Andipa lapotaka ateakale lo ando kondalapa. Matili tomo mandu yolane oto oko epola-angi, nambato tomo mandulai akali tupa lamawuato, wamba ini bulupane yakamato tani koo tupa lopoto, utupane yangoyale puta piyapape. Puta piyu, witi dini tupa mo yomo wato, nambana tomo waini yalawane anda okona yata alapape lokale. Ee anduane okomane wuane leane lo Jisasato pii kokoli okone lea. \s1 Maseta Waini Okona Pii Kokoli Oko \r Maki 4:30-32; Luku 13:18-19 \p \v 31-32 Wuane lalu, Jisasato pii kokoli waka mindi wandakali tupa lamawuato, maseta waini tupamane tomo waini waka yalane tupa pitaka sia minuto, aŋako wetete eya lea. Aŋako wete eya tekeko, wandakali-mane maseta waini tupa balana eenga papaka leyai-kola, utupane anda yoto, eenga tomo waka tupa pitaka sia minuto, andane ita yale guleya-kola, eka tupa epoto, maseta kembone tupana anda piyaini. Wuane pua teke, Goteto wamba ini bulupane wandakali aŋalapo minditupa angu ando atoto, piape pua ateya-kola, matili balana yame tupa andane wetete gulalaini. Jisasato wuane lea. \s1 Palawa Yangalaini Pauta Okona Pii Kokoli Oko \r Luku 13:20-21 \p \v 33 Wuane lalu, Jisasato pii kokoli waka mindi wandakali tupa lamawuato, wanda mindimane palawa yangoyale, palawa kambua disa andane mindina gae lalane lea. Gae lalu, balato palawa yangalaini pauta yisa lene okona aŋako mindi palawa utupanena tombenesa tepa wato, palawa ipa minu yata eya-kola, matili pauta aŋako okonemane palawa okone mo anda yalane. Wuane pua teke, wamba ini Goteto wandakali aŋalapo minditupa angu ando ateya-kola, matili balato piape pua ateya-kola, balana yame andane wetete gulalane. Jisasato wuane leaipia. \s1 Jisasato Pii Kokoli Tupa Angu Lamaiyane Oko \r Maki 4:33-34 \p \v 34-35 Wamba potopesa akali mindimane Gotena pii mindi loto, Goteto yuu oko yakale lea-angi, pii minditupa too pitane ateane oko atama ipapo wato, andipa ateyama okona giau leya leaipia. Andipa nambato pii kokoli loto, pii too pitane utupane wandakali tupa lamauwakale lea. Gotena pii okonemane wuane leane pua, Jisasato wandakali kambua epo ateaini tupa mana lamawuato, Goteto wandakali tupa ando atoto, wua piyane lo pii mee mindi wandakali tupa mana lamai napea. Jia. Balato pii kokoli angu loto, mana lamawua ateane okomane potopesa akali okonena pii leane okone enene gulea. \x * \xo 13:34-35 \xt Sam 78:2\x* \s1 Pii Kokoli Leane Okona Tene Oko \p \v 36 Wandakali kambua amunguli pua ateaini tupa yakama andaka pulupa lalu, Jisasa bala andaka kolandaka lea. Kolandaka lea-kola, balana disaipolo tupa bala peteanga epoto, tani koo eenga ateane okona pii kokoli lale okonena tene oko nimbato nanima langi leai. \v 37 Wuane leai-kola, balato utupanena pii okone yano peyoto, tomo waini epene papaka leane akali lalo okone bala Akalina Iwanane oko lea. \v 38 Ee lalo okone yuu eya tupa pitaka makande pua lalo. Tomo waini epene lalo tupa wandakali Goteto moyo ando atalane tupa makande pua lalo. Dee, tani koo lalo tupa wandakali Sataneto ando atalane tupa makande pua lalo. \v 39 Tani koo waini papaka leane akali yanda-pene lalo okone bala Satane. Tomo mandulane gii lalo okone yuu koyo pulane gii oko makande pua lalo. Dee, tomo mandulaini akali lalo utupane enjole tupa makande pua lalo. \p \v 40-41 Wandakali-mane tani koo tupa lopoto, yangalaini pua, oto andipa eya oko koyo pula-angi, Akalina Iwanane okomane balana enjole tupa lamawuato, yakamato piape pulu pulupa lolopeya. Pulupa lola-kola, utupane-mane yuu balato ando atalane tupa pitakana poto, yangone-mane koo peakale lo mo piya alaini wandakali ateyai tupapi, Gotena loo ango alaini wandakali tupapi, utupane pitaka mo amunguli pulupeyai. \x * \xo 13:40-41 \xt Mt 24:31; 25:31; Mk 13:27; Jo 15:4-6\x* \p \v 42 Enjole utupane-mane wandakali utupane mo amunguli puato, ita too atapowa atene yuu koo okona wato aindaka lolopeyai. Aindaka lolai-kola, wandakali utupane ita too atapowa atene okonena atoto, yamataka lo nene geleto laka pua atolopeyai. \x * \xo 13:42 \xt Mt 8:12\x* \v 43 Okone angi, nai tii piyane pua, Ayiane Goteto ando atalane yuu okona atoto, wandakali epene tika-pene tupa tii pua atolopeyai. Ale asia yene wandakali yakamato ale alapape. Jisasato wuane lea. \x * \xo 13:43 \xt Dan 12:3\x* \s1 Minditaka Epene Wetete Okona Pii Kokoli Oko \p \v 44 Wuane lalu, Jisasato pii kokoli mindi tako pua loto, Goteto pitaka taka ando atalane mana oko epene wete eya loto, nambato wua leyo lea. Minditaka epene wetete mindi ee mindina too pitane ya-kola, akali mindimane okone ando moto, ee okonena teke too pulu-peke leaipia. Too piyu, bala epele ama poto, balana minditaka wamba yatawa ateane tupa pitaka wandakali waka tupamane kambeakale leaipia. Kambeai-kola, balato muni meane okonemane ee okone kambeaipia. Wuane pua teke, wandakali mindimane andola-kola, Goteto wandakali tupa kuai lo moyo ando atalane lo andolopeya. Andalu, balato epele wato, balana minditaka yuu okona eya tupa pitaka masia mawuato, Goteto bala moyo ando ateakale lo atolopeya. Jisasato wuane lea. \s1 Mamaku Epene Wetete Okona Pii Kokoli Oko \p \v 45 Wuane lalu, Jisasato pii kokoli waka mindi loto, Goteto pitaka taka ando atalane mana oko epene wete eya loto, nambato wua leyo lea. Bisanisa piape piyane akali mindimane mamaku epene paiya wete mindi aiya pua ateaipia. \v 46 Mamaku epene wete mindi aiya pua andalu, bala poto, balana minditaka yane tupa pitaka wandakali waka tupamane kambeakale leaipia. Kambeai-kola, balato muni meane okonemane mamaku epene wete okone kambo meaipia. Jisasato wuane lea. \s1 Pisa Mialane Umbene Nuu Okona Pii Kokoli Oko \p \v 47 Wuane lalu, Jisasato pii kokoli waka mindi loto, Goteto wandakali tupa wua pua ando atalane lo nambato pii kokoli mindi leyo lea. Wamba akali minditupa-mane pisa mialaini umbene nuu mindi ipa angininga aindaka loto, pisa yame mindipene-mindipene tupa pitaka meainipia. \v 48 Pisa mialane umbene nuu okone tumbi lea-kola, utupane-mane nuu okone kilau lo ipa matenenga mo yata yainipia. Mo yata alu, utupane-mane, pisa epene yame tupa yakamana pene tupana aindaka lalu, pisa koo yame tupa apeainipia. \p \v 49 Wuane pua teke, yuu oko koyo puyale pula-angi, koo piyaini wandakali atolai tupa wandakali tika-pene tupa towa atu atolai-kola, enjole tupa epoto, utupane yapa lo tale pulupeyai. \v 50 Tale piyu, enjole tupamane wandakali koo tupa ita too atapowa atalane yuu koo okona wato aindaka lolai-kola, wandakali utupane-mane yamataka lo nene geleto laka pua atolopeyai. Jisasato wuane lea. \x * \xo 13:50 \xt Mt 13:42; Lk 13:23-28\x* \p \v 51 Wuane lalu, Jisasato balana disaipolo tupa tipa puato, yakamato pii kokoli utupane pitakana tene tupa nembo teyaipe lea. Wuane lea-kola, utupane-mane bala lamawuato, nanimato nembo teyama leai. \v 52 Wuane leai-kola, balato utupane lamawuato, anda anduane mindimane balana minditaka epene yalane lumu okona poto, minditaka wambanepi, wenenepi, lapotaka mo awua epalane. Wuane pua teke, loo tupana mana andene akali mindimane mana moto, Goteto wua pua wandakali moyo ando atalane lo mana mola-angi, balato mana wambanepi, wenenepi, lapotaka wandakali tupa mana lamaiyane. Jisasato wuane lea. \s1 Nasatesa Tane Tupamane Jisasa Masia Mayaini Oko \r Maki 6:1-6; Luku 4:16-30 \p \v 53 Jisasato pii kokoli utupane lamai koyo piyu, yuu okone tepa alu pea. \v 54-56 Yuu okone tepa alu, balana yuu tene okona poto, yakamana lotu anda okona pea. Poto, mana lamawua atea-kola, wandakali tupamane moko wete loto, pii lalawa puato, akali oko bala kamanda okona iwanane pia oko andeyama leai. Bala angini oko Matiya. Jemesapi, Josepi, Saimonepi, Jutasapi, utupane balana amene tupa ateyai. Balana imalini tupa pitaka nanima towa atu wali pitiyamae pia oko yako. Akali okomane pii mana utupa ani tawe meae-yape. Balato tai-lene andane oko ani tawe moto, metekolo piape andane tupa piyanepe leai. \x * \xo 13:54-56 \xt Jo 6:42; 7:15\x* \p \v 57 Wuane loto, utupane-mane bala towa yamapane koo paleai-kola, Jisasato utupane lamawuato, potopesa akali mindimane piape peya-kola, balana yuu tene okona atalaini wandakali tupapi, balana anda okona atalaini wandakali tupapi, utupane-mane balana gene oko na-lalaini tekeko, yuu waka pitakana wandakali tupamane balana gene oko laiyu lalaini lea. \x * \xo 13:57 \xt Jo 4:43-44\x* \v 58 Balana yuu tene okona tane wandakali tupamane bala lo bilipi naleai-kola, Jisasa bala yuu okonena atoto, metekolo piape tai-lene kambua pii napene, konda ya. \c 14 \s1 Etoteto Jone Maa Pai Leane Oko \r Maki 6:14-29; Luku 3:18-22; 9:7-9 \p \v 1 Okone angi, wandakali minditupa-mane pii temane loto, Jisasato metekolo piape tupa pua ateya leai-kola, gapomane akali andane Etoteto pii okone ale yaepia. \v 2 Ale wato, balato balana piape akali tupa lamawuato, metekolo piape pua ateya akali okone bala ipa peya-maiyane akali Jone yalua. Goteto bala malinga ika laya wato, minu tai laya ya-kola, balato katulo metekolo piape utupane pua atalua leaipia. \p \v 3-5 Etoteto Jone peyo ome leane okona tene oko andipa nambato yakama langeyo. Wamba Etoteto bala amene Pilipina wetene Etoti-yasa lene oko tondo moto, kee lea-kola, Joneto Etote lamawuato, nimbato wanda oko tondo moto, kee lalu atele okomane Gotena loo oko angowa atele okonde lo lamaiki peaipia. Wuane lo lamaiki pea-kola, Etoteto Jone peyo ome lokale nembo teane tekeko, wandakali kambua-mane Jone bala potopesa akali mindi ateya nemboto ateainipia. Tene okonena, Etoteto utupane ando yuku wato, Jone peyo ome nalene, mee andi loto, katapusa anda okona aindaka leaipia. \x * \xo 14:3-5 \xt Mt 21:25-26; Pit 18:16; 20:21; Lk 13:19-20\x* \p \v 6 Matili alu mindi Etote angini-mane bala mandeane oto oko epea-kola, wandakali kambua epoto, bala towa atu tomo no peteaini-pia. Tomo no peteai-kola, Etoti-yasa wanane oko bala epoto, wandakali utupanena tombenenga atoto, danisa lea-kola, Etote bala epele-mane omeaipia. \v 7 Epele-mane omoto, balana weno minuto, potomisa pii mindi wana okone lamawuato, nimbato minditaka mindi gii leendo, enene wete nambato okone gukale leaipia. \v 8 Wuane lea-kola, Etoti-yasato balana wanane okone lamawuato, nimbato Etote lamawuato, ipa peya-maiyane akali Jonena kawane oko pelesa andane mindina yata wato, onga awua epoto, namba gii lo bala lamai leaipia. Wuane lea-kola, wana okonemane Etote lamai-yaepia. \p \v 9-10 Lamaiya-kola, kiŋi Etote bala yamapane kenda yane tekeko, wamba wandakali kambua alewa peteai-kola, balana weno minuto, nimbato minditaka mindi gii leendo, enene wete nambato okone gukale leane oko nembo teaipia. Wuane nembo toto, balato akali mindi lamawuato, nimba katapusa andaka poto, ami yanda yene mindi ando, nimbato Jonena maa pai loto, balana kawane mo awua ipu lape leaipia. \v 11 Wuane lea-kola, akali mindimane Jonena kawane pelesa andane mindina yata wato, awua epoto, wana oko mayaepia. Maya-kola, wana okonemane Jonena kawane oko awua poto, balana angini oko mayaepia. \v 12 Wuane pea-kola, Jonena disaipolo tupa epoto, balana umbaini oko mo mali piyu, Jisasa ateanga poto, bala lamai-yainipia. \s1 Jisasato Akali Tausene Yau Tupa Tomo Neakale Mayane Oko \r Maki 6:31-44; Luku 9:10-17; Jone 6:1-13 \p \v 13 Jonena disaipolo tupamane Jone omapia leai-kola, Jisasato ale alu, sipi mindina pitiyu, yuu okone tepa alu, wandakali napalene yuu mindina bala angu pokale nembo toto, peane. Wuane tekeko, wandakali tupamane bala yuu okonena poyale peya ale wato, tano tupa tepa alu, asini poto, yuu bala poyale peane okonena peainipia. \v 14 Jisasa bala sipi oko tepa alu, ipa matenenga pea-angi, wandakali kambua wete epo ateainga andoto, ondo wato, utupanena siki tupa mo atu ya. \p \v 15 Ole lea-kola, balana disaipolo tupamane bala ateanga poto, bala lamawuato, wandakali napalene yuu okona ateyama-kola, andipa ole leya-ko. Wandakali utupa tano aŋako tupana poto, yakamana ulia nolane tupa kambolo peakalenga, nimbato utupane peakale laa leai. \v 16 Wuane leai-kola, Jisasato utupane lamawuato, wandakali utupane-mane tomo kambolo polane tene mindi ata napeya-ko. Yakamato utupane tomo neakale mayapa lea. \v 17 Wuane lea-kola, utupane-mane bala lamawuato, nanimanga betesa yau, pisa lapo angu eyama okonde leai. \v 18 Wuane leai-kola, balato tomo utupane mo awua ipulupa lea. \p \v 19 Tomo utupane awua epeai-kola, balato wandakali tupa lamawuato, yakama tani tupana pitiyapa lea. Peteai-kola, balato betesa yau tupapi, pisa lapo okolapopi, utupane moto, ati kenga andaiyu loto, Gote wayu pele loto, betesa tupa konde lea. Konde loto, balana disaipolo tupa maya-kola, utupane-mane tomo tupa tale puato, wandakali tupa neakale mayai. \x * \xo 14:19 \xt Mt 15:35-39; Mk 8:6-10\x* \v 20-21 Mayai-kola, wanda andopane ima dii nalene, akali angu tausene yaupi mindi tomo utupane neai. Wandakali utupane pitaka-mane no embo yai-kola, balana disaipolo tupamane akenane yane tupa moto, basaketa nuu alesa mandu tumbi laya wato, yata yai. \s1 Jisasa Bala Ipa Angini Okona Tokonga Kee Atama Peane Oko \r Maki 6:45-52; Jone 6:16-21 \p \v 22 Okone angi teke, Jisasato balana disaipolo tupa lamawuato, nambato wandakali tupa peakale lokalenga, yakama sipi okona peakaiyu lo pitiyu, ipa angini okona amo-yangi ingane pulupa lea. \v 23 Wuane lalu, balato wandakali kambua ateaini tupa pulupa lalu, bala angu yuu wangiane mindina pote lolo peaipia. Undupi lea-kola, bala angu wangiane okonena ateaipia. \x * \xo 14:23 \xt Lk 6:12; 9:28-32\x* \v 24 Balana disaipolo tupa sipi okona pitiyu, ipa matene oko tepa alu, ipa angini okona tombenenga peai wete, utupane poyale peaini ukusane ato popo andane mindi lo awua epeane okonemane ipa taimane awua ika laka puato, sipi okone mo mindisa aimo laka piki peaipia. \p \v 25 Matili yuu waa loyale muna pea-angi, Jisasato utupane peteaini sipi okona epoyale, ipa angini okonena tokonga kee atama epea. \v 26 Bala utupane mandaka epea-kola, balana disaipolo tupamane bala ipa angini okona tokonga kee atama epeanga andoto, yama mindi epeya loto, yuku-mane omoto, taimane kalae leai. \x * \xo 14:26 \xt Lk 24:37\x* \v 27 Kalae leai-kola, Jisasato utupane wamba kapoyale lamawuato, namba Jisasa epeyo-ko. Yakama yuku naene, mini palu pitiyapa lea. \p \v 28 Wuane lea-kola, Pitato bala lamawuato, Akali Andane nimba teke epeendo, nimbato namba ipa okona tokonga kee atama nimba atelenga ipu laa lea. \v 29 Wuane lea-kola, Jisasato nimba ipu lea wete, Pita bala sipi okone tepa alu, ipa okona tokonga kee atama Jisasa ateanga poyale pea. \v 30 Balato poyale peane tekeko, popo andane leane oko andoto, bala yuku wato, ipa pangosa poyale poto, Akali Andane nimbato namba moya pii taimane lea. \p \v 31 Wuane lea-kola, Jisasato Pita wamba ini kapoyale minata wato, anu peakale nimbato namba lo bilipi leyo nayu nalene, nembo lapo palelepe lea. \x * \xo 14:31 \xt Mt 8:26; Mk 4:39\x* \v 32 Liyamba sipi okona peakaiyu leapi-kola, popo andane leane oko tepa ya. \v 33 Tepa ya lo andoto, sipi okona peteaini akali tupamane bala lo lotu loto, enene wetete, nimba Gotena iwanane atele leai. \s1 Jisasato Genesa-leta Tane Tupana Siki Tupa Mo Atu Yane Oko \r Maki 6:53-56 \p \v 34 Jisasapi, balana disaipolo tupapi, utupane yakama ipa angini okona amo-yangi poto, Genesa-leta yuu okona peakaiyu leai. \v 35 Peakaiyu leai-kola, yuu okonena tane wandakali tupamane akali epeya oko bala Jisasa ya lo andeai. Andoto, Utupane-mane Jisasa epo ateya lo yuu mandaka yane tupa pitakana wai laka peai-kola, wandakali-mane utupanena yangone siki pelene tupa pitaka awua epeai. \v 36 Awua ipulu, utupane-mane Jisasa lamawuato, wandakali siki pelene tupamane nimbana tona duninga wata yakale lo nimbato ando kondape leai. Jisasato katu yalua lea-kola, bala wataka peaini wandakali tupa pitakana siki tupa atu yaka pea. \x * \xo 14:36 \xt Mt 9:20-21\x* \c 15 \s1 Gotena Loo Tupamane Yumbanena Mana Tupa Sia Minalane Leane Oko \r Maki 7:1-13 \p \v 1-2 Okone angi, loo tupana mana andene akali tupapi, Patasai tupapi, utupanena minditupa Jutusaleme tepa alu, Jisasa ateanga epeai. Utupane-mane bala lamawuato, Gotena wenonga nanimana yumbane tupana kii kalato atene guu naleakale nembo toto, utupane-mane kini wasa-wasa ini peyoto, tomo nalaini mana mindi yata yaini-ko. Anu peakale nimbana disaipolo tupamane mana okone wato mina napene kondeyaipe leai. \v 3 Wuane leai-kola, Jisasato utupanena pii okone yano peyoto, anu peakale yakamato yumbane tupana mana mindi wato minuyale, Gotena loo mindi kalo piyainipe lea. \p \v 4 Wamba Goteto loo okone yata wato, nimbana angini, ayiane-la, okone-lapona pangosa atoto, nimbato okone-lapona pii ale amawua atape leaipia. Dee, wandakali mindimane balana angini yandopi, ayiane yandopi, okone-lapona mindi ando pii koo mindi leando, yakamato bala peyo ome lalapape leaipia. \x * \xo 15:4 \xt Ek 20:12; 21:17; Lo 5:16\x* \v 5-6 Goteto wuane leane tekeko, yakamato wuane na-piyaini. Jia. Yakamato loto, wandakali mindimane balana angini yandopi, ayiane yandopi, okone-lapona mindi moyo minditaka maipe-pene guleya-kola teke, okonelapo lamawuato, nambato liyamba moyo minditaka gipe-pene tupa Gote mauyale mandeke pua yata ewa lalu, balato okonelapo moya napene konda yando, okone katu lalaini. Yakamato wuane lalaini okonemane yumbane tupana mana tupa wato minuyale, Gotena pii layene oko mo mee gulaya alaini. \p \v 7 Yakamato wuane piyaini mana okonemane yakamana yangone tupa minakasa alaini wandakali gulo atalaini. Wamba potopesa akali Aisayato yakamana mana okone wayumane nembo toto, wua leaipia: \v 8 Wandakali utupane yakamana ambulini-mane nambana gene oko laiyu lalaini tekeko, yakamana nembo-tene, yamapane-la, okonelapo nambanga yaa napene, amonga waka gulo atalaini. \v 9 Wamba yakamana yumbane-mane mana minditupa yata yai-kola, yakamato mana utupane wandakali tupa lamawuato, Gotena loo tupa mana langeyama lalaini. Wuaneko, utupane-mane namba lo lotu lalaini mana okonemane dini angini mindi liya napiyane. Wamba potopesa akali Aisayato wuane leane lo Jisasato pii okone lea.\x * \xo 15:9 \xt Ais 29:13\x* \s1 Gotena Wenonga Minditaka-mane Wandakali Mo Kalato Ataya Alane Oko \r Maki 7:14-23 \p \v 10 Wandakali kambua amunguli peai-kola, Jisasato utupane mandaka ipulupa lea. Epeai-kola, balato utupane lamawuato, yakamato nambana pii ale wato, wayumane nembo talapape lea. \v 11 Wandakali-mane minditaka mindi nee asianga mo aindaka loto, nalaini okomane wandakali okone Gotena wenonga mo kalato ataya na-alane. Jia. Minditaka mindi wandakalina nee asianga ato kamaka epalane tupamane Gotena wenonga bala mo kalato ataya alane lea. \x * \xo 15:11 \xt Mt 12:34-35\x* \v 12 Jisasato wuane lea-kola, balana disaipolo tupa epoto, Patasai tupamane nimbana pii okone ale wato, nimba towa yamapane koo paleyai oko nimbato andelepe leai. \p \v 13 Wuane leai-kola, balato utupanena pii okone yano peyoto, nambana ayiane oko bala ati kenga atoto, balana ee oko ando atalane lea. Balato minditaka yanda napeya-kola, mee ika leando, balato utupane pitaka pini towa lopalane. \v 14 Patasai tupa lee koo gulo atoto teke, asia epene tupa wandakali waka tupa andawa lamakale nembo talaini tekeko, wandakali lee koo mindimane lee koo yangone mindi asia andawa loyale, atu peapindo, wandakali okonelapo lapotaka kundu mindina aiya peyolo-peyapiko. Patasai utupane-mane namba towa yamapane koo paleakale lo yakamato ando kondalapa. Jisasato wuane lea. \x * \xo 15:14 \xt Lk 6:39-40; Lom 2:19-20\x* \v 15 Wuane lea-kola, Pitato bala lamawuato, nimbato pii kokoli wamba lale okonena tene oko nanima langi lea. \p \v 16 Wuane lea-kola, Jisasato balana disaipolo tupa tipa puato, yakamapi wai naene atoto, pii kokoli okonena tene oko nembo nateyaipe lea. \v 17 Minditaka wandakalina nee asia okona aindaka leyai tupa pitaka ini anda-pango okona poto paleya-kola, ii too apialaini oko yakamato nembo nateyaipe. \p \v 18-20 Wandakali mindimane kii wasa-wasa napelene, tomo nalu, matili balato tomo okone ii too apialane. Tene okonena, kii wasa-wasa peya napene tomo nalane mana okonemane Gotena wenonga bala mo kalato ataya na-alane. Wuane tekeko, minditaka wandakalina ambulininga ato kamaka epalane tupamane Gotena wenonga wandakali tupa mo kalato ataya alane. Anu peakale nambato wuane leyope. Wandakali-mane nembo koo toto, wandakali mindi peyo ome lokale, yangone mindi ando owato pii lokale, yangone mindi layangokale, minditaka pake nokale, pamuku pukale nembo talaini. Nembo-tene koo utupane pitaka wandakalina yamapanenga paleya-kola, balato nembo-tene koo utupane wato minukale nembo talaini mana okomane Gotena wenonga bala mo kalato ataya alane. Jisasato wuane lea. \s1 Kenane Yame Wanda Mindimane Jisasa Lo Bilipi Leane Oko \r Maki 7:24-30 \p \v 21 Jisasa bala yuu okone tepa alu, Taya, Saitone-la, tano okonelapo mandaka yuu mindina pea. \v 22 Yuu okonena pitiyane Kenane tane wanda mindi Jisasa ateanga epoto, pii taimane loto, sipitisa koo mindimane nambana wanane oko wete minu koyalane-ko. Kiŋi Dapiti yame Akali Andane, nimbato namba ondo wato, moyape lea. \v 23 Wanda okonemane wuane laka pima epea-kola teke, Jisasato balana pii okone yano peyo, pii mindikipi mindi lamai napene konda ya. Konda ya-kola, Jisasana disaipolo tupamane Jisasa lamawuato, wanda okomane nanima watama epoto, pii taimane laka peya-ko. Bala nanima tepa alu peakale. Nimbato bala lamai leai. \p \v 24 Wuane leai-kola, Jisasato wanda okonena pii okone yano peyoto, Goteto namba languato, yia sipisipi alu pene gulo Isatale tane wandakali ateyai tupa angu moyolo puu leane lea. \x * \xo 15:24 \xt Mt 10:5-6\x* \v 25 Jisasato wuane leane tekeko, wanda okone bala Jisasa ateane ongane epoto, aikini leka wato, Akali Andane, nimbato namba moya lea. \v 26 Namba moya lea-kola, Jisasato lapeke loto, nambato andopane tupana tomo tupa moto, peango tupamane neakale lo peya-amo lewando, kuai nalolo-peya lea. \p \v 27 Wuane lea-kola, wanda okonemane lapeke loto, Akali Andane, nimbato enene lele tekeko, akali andane mindimane tepolo tokonga tomo no peteya-kola, balana peango tupa toko pangosa atoto, tomo pulu-lene tepa eya tupa nalaini lea. \v 28 Wuane lea-kola, Jisasato bala lamawuato, wanda nimbato namba lo bilipi leyo nayu lele-ko. Nambato nimba moyo pingipia lakae lo nembo tele pua pingeyo lea. Wuane lea-kola, okone angi teke wanda okonena wanane okone atu ya. \s1 Jisasato Wandakali Siki Pelene Kambua Mo Atu Yane Oko \p \v 29 Jisasa bala yuu okone tepa alu, Galili ipa angini okona mandaka ongane poto, yuu wangiane mindina puu iyu lalu, petea. \v 30 Petea-kola, wandakali siki pelene tupa atu aiyu epoto, wandakali kambua longo bala peteanga epo amunguli peai. Utupane-mane wandakali kee koopi, kulini wuanga-penepi, lee koopi, pii na-lalainipi, dee wandakali siki waka-waka pelene kambua atu aiyu epoto, Jisasana kee yane ongane yata aka peai-kola, balato utupane pitaka mo atu yaka pea. \v 31 Mo atu yaka pea-kola, pii na-lalaini wandakali tupamane pii lalu, kulini wuanga-pene tupa mo tika piyu, kee koo tupa asia pulu, lee koo tupa lee talu, peai-kola, wandakali kambua ateaini tupamane andeai. Andoto, utupane moko wete loto, Isatale tane tupana Gote okona gene oko laiyu leai. \x * \xo 15:31 \xt Mk 7:37\x* \s1 Jisasato Akali Tausene Tukumindi Tupa Tomo Mayane Oko \r Maki 8:1-10 \p \v 32 Okone angi Jisasato balana disaipolo tupa ipulupa loto, pii mindi utupane lamawuato, wandakali utupa namba towa ole tepoai atalai-kola, utupane ulia nolane naeya lea. Nambato utupane ulia naa napene, mee andaka peakale lewando, utupane asininga ulia nono wato, lemowa malawai lo lomba-pene yolaini lo ondo piyua-ko. Nambato utupane ulia nanene mee peakale na-lokale lea. \x * \xo 15:32 \xt Mt 14:14\x* \v 33 Wuane lea-kola, balana disaipolo tupamane bala tipa puato, wandakali napalene yuu okona ateyama-ko. Nanimato betesa kambua wete ani tawe moto, wandakali kambua wetete utupa neakale malu-peyamape leai. \p \v 34 Wuane leai-kola, balato utupane tipa puato, yakamanga betesa aki-tupi eyape lea. Wuane lea-kola, utupane-mane betesa yanasa tupa towa pisa aŋalapo nanimanga eya leai. \v 35 Wuane leai-kola, balato wandakali tupa lamawuato, yakama yuunga pitiyapa lea. \v 36 Peteai-kola, balato betesa yanasa tupapi, pisa tupapi, utupane moto, Gote wayu lalu, utupane konde lea. Konde loto, balana disaipolo tupa maya-kola, utupane-mane tomo utupane tale puato, wandakali tupa neakale mayai. \p \v 37-38 Mayai-kola, wanda andopane ima dii nalene, akali angu tausene tukumindi-mane tomo neai. Wandakali utupane pitaka-mane no embo yai-kola, Jisasana disaipolo tupamane tomo akenane yane tupa mo yomo wato, basaketa nuu andane yanasa tumbi laya wato yata yai. \v 39 Yata yai-kola, Jisasato wandakali utupane pitaka pulupa lalu, bala sipi mindina peakaiyu lo pitiyu, Makatana yuu okona pea. \c 16 \s1 Metekolo Piape Mindi Pula Leaini Oko \r Maki 8:11-13; Luku 12:54-56 \p \v 1 Matili Patasai tupapi, Satusi tupapi, utupane-mane Jisasa ateanga epeai. Bala minu mandeke puyale, utupane-mane bala lamawuato, Goteto nimba moyo ateya-kola, nimbato piape pilini oko andawa loyale, nimbato ati kenga tawe metekolo piape mindi pula leai. \x * \xo 16:1 \xt Mt 12:38; Lk 11:16\x* \v 2 [Utupane-mane wuane leaini tekeko, balato utupanena pii okone yano peyoto, ole-lene nai oko andaka peya-kola, ati ate pele peya-kola, yakamato utupane yapa lo andoto, anati panyu pulupeya ya lalaini lea. \v 3 Dee, upa pitane, mole yoto, yuu undupi leando, yakamato mole utupane yapa lo andoto, andipa popo loto, kingi epolopeya ya lalaini. Yakamato mole okonepene eya oko andoto, wua pulupeya ya lo kuai lo yapa lalaini-ko. Anu peakale yakamato mangene nambato pua ateyo tupa andoto, wua pulupeya ya lo katulo yapa naleyaipe.] \p \v 4 Wandakali yame koo andipa ateyai tupa yakamato Gote enene oko awua tepa alu, gote waka tupanga tungi peyo bilipi lalaini okomane yakama pamuku piyaini wandakali gulo ateyai. Yakamato namba languato, Goteto nimba moyo ateya-kola, nimbato piape pilini oko andawa loyale, metekolo piape mindi pula lalaini tekeko, nambato metekolo piape mindi andipa napukale. Jia. Wamba Goteto potopesa akali Jona balanga metekolo piape peane okonepene mindiki angu nambato matili pukale. Wuane lalu, Jisasa bala utupane tepa alu pea. \x * \xo 16:4 \xt Mt 12:39; Lk 11:29\x* \s1 Waiwa Ando Atalapape Leane Oko \r Maki 8:14-21 \p \v 5 Jisasana disaipolo tupa bala towa ipa angini okona amo-yangi poyale peai-angi, utupane-mane betesa mo mandi napene, embesa yai. \v 6 Embasa yai-kola, Jisasato utupane lamawuato, Patasai tupapi, Satusi tupapi, utupanena palawa yangalaini pauta okomane yakama mo lawa piya olane. Waiwa ando atalapape lea. \x * \xo 16:6 \xt Lk 12:1-3\x* \v 7 Wuane lea-kola, balana disaipolo tupamane ale apulu, yakama teke-teke pii lalawa puato, nanimato betesa mo mandi napene, mee epalama okonena, balato wuane leya leai. \p \v 8 Wuane leyai nembo toto, Jisasato utupane tipa puato, anu peakale yakamato betesa mandi na-piyama loto, yakama teke-teke pii lalawa pua ateyaipe lea. Nambato katulo betesa yakama gii napulu-peya nayuto, yakamato nambanga wayumane tungi peyo ata napeyaipe. \p \v 9-10 Wamba nambato betesa yau angu tale puato, akali tausene yau tupamane no embo yakale maewa-kola, yakamato akenane yane tupa basaketa nuu alesa tumbi laya wato, yata yai oko embesa eyaipe. Dee, nambato betesa yanasa angu tale puato, akali tausene tukumindi tupamane no embo yakale maewa-kola, yakamato akenane yane tupa basaketa nuu wataka tumbi laya wato, yata yai oko embesa eyaipe. Pii nambato leyo oko yakamato tatake eyaipe. \x * \xo 16:9-10 \xt Mt 14:17-21; 15:34-38\x* \p \v 11 Nambato betesa enene andayo pii naleyo-ko. Anu peakale yakamato wuane nembo nateyaipe. Nambato pii kokoli mindi yakama languato, Patasai tupapi, Satusi tupapi, utupane-mane mana langulai tupa palawa yangalaini pauta gulo yoto, yakama mo lawa piya olane. Waiwa ando atalapape leyo okoni. Jisasato wuane lea. \v 12 Wuane lea-kola, balana disaipolo tupamane palawa yangalaini pauta okomane nanima mo lawa piya olane Jisasato naleya nembo teai. Patasai tupapi, Satusi tupapi, utupane-mane nanima mana langulai okone palawa yangalaini pauta gulo yoto, nanima mo lawa piya olane. Waiwa ando atalapape leya nembo teai. \s1 Pitato Nimba Mesaya Atele Leane Oko \r Maki 8:27-30; Luku 9:18-22 \p \v 13 Jisasa bala Sisatiya Pilipai tano okona mandaka poto, balana disaipolo tupa tipa puato, wandakali-mane Akalina Iwanane namba andayo api ateya lalainipe lea. \v 14 Wuane lea-kola, utupane-mane bala lamawuato, wandakali minditupa-mane nimba ipa peya-maiyane akali Jone atele lalaini leai. Minditupa-mane nimba Ilainja atele lalaini. Minditupa-mane nimba Jetemaya yandopi, potopesa akali waka mindi yandopi, utupanena mindi atele lalaini leai. \x * \xo 16:14 \xt Mt 14:1-2; Mk 6:14-16; Lk 9:7-9\x* \p \v 15 Wuane leai-kola, Jisasato utupane lamawuato, utupane-mane wuane lalaini tekeko, yakamato namba andayo api ateya lalainipe lea. \v 16 Wuane lea-kola, Saimone Pitato balana pii okone yano peyoto, nimba Gote saka atapowa atalane okona Iwanane Mesaya oko atele lea. \x * \xo 16:16 \xt Jo 6:68-69\x* \p \v 17 Wuane lea-kola, Jisasato bala lamawuato, Jone iwanane Saimone, yuu okona wandakali mindimane namba Gote Iwanane Mesaya oko ateya lo nimba andawa naleya lea. Nambana Ayiane ati kenga ateya okomane namba Gote Iwanane Mesaya oko ateya lo nimba andawa langeya-ko. Nimbato epelewa atape-pene. \x * \xo 16:17 \xt Ga 1:15-16\x* \v 18 Andipa nambato pii mindi nimba langeyo. Akali mindimane anda mindi ana tokonga peando, anda okone tai atolopeya. Wuane pua teke, nambana yame tupa tai ateakale, nimbato ando atola loto, nambato nimbana gene mindi Pita geyo. Nambana yame utupane tai gulolai-kola, wandakali omalaini mana okona tai-lene okomane katulo nambana yame oko minu koya wete napulu-peya. \x * \xo 16:18 \xt Jo 1:42; Ep 2:20-22\x* \p \v 19 Nambato wandakali moyo ando atalawane kii tupa nimba gukale. Nimba yuu okona atoto, kii utupane-mane asini mindi loko peleendo, ati kenga ateya Gote okomane asini okone loko peyola-kola teke pulupeya. Dee, nimbato yuu okona atoto, kii utupane-mane asini mindi lumbu tepa eendo, ati kenga ateya Gote okomane asini okone lumbu tepa olo-kola teke pulupeya lea. \x * \xo 16:19 \xt Mt 18:18; Jo 20:23\x* \v 20 Wuane lalu, Jisasato balana disaipolo tupa pii mindi lamaiyo nayu lamawuato, namba Mesaya oko ateya lo yakamato wandakali mindikipi mindi lamai na-piyapape. Jia wete lea. \s1 Namba Omalu, Malinga Ika Lolo-peyawa Leane Oko \r Maki 8:31–9:1; Luku 9:21-27 \p \v 21 Okone angi, Jisasato pii wenene mindi balana disaipolo tupa bulupane tewa lamawuato, namba Jutusaleme pupe-pene guleya lea. Polowa-kola, Juta yame ando atalaini akali tupapi, pitisa akali kawane tupapi, loo tupana mana andene akali tupapi, utupane-mane namba kosimi lolai-kola, namba tandaka kambua nape-pene guleya. Akali-mane namba peyo ome lolai-kola, ole tepo penenga, Goteto namba malinga ika laya olopeya lea. \p \v 22 Wuane lea-kola, Pitato Jisasa atu aiyu amonga yale poto, bala laiya loto, Akali Andane, Goteto nimba ondo wato moyola-kola, matili-matilipi kenda-pene okone nimbanga na-epeakale lea. \v 23 Wuane lea-kola, Jisasato mopeke loto, Pita andata wato, nimbato Gotena nembo-tene oko wato minuto nalele lea. Nimbato wandakalina nembo-tene wato minuto, nambana polane asini oko kando lokale nembo toto, Satane gulo pii okone lele-ko. Nimba nambana masianesa puu lea. \p \v 24-26 Wuane lalu, Jisasato balana disaipolo tupa tipa puato, wandakali mindimane yuu okona minditaka eya tupa pitaka mialu, bala saka atapowa ata napeando, matili balana minditaka utupane pitaka-mane anu puato bala moyolo-peyape lea. Balato aki mindi mawuato, balana saka atapowa atolane oko kambo molo-peyape. Wandakali mindi bala omolowane lo yuku wato, nambana yame ata napeando, bala saka atapowa ata napulu-peya. Wuane tekeko, wandakali mindi bala namba yame atola oko andoto, wandakali-mane bala peyo ome leaindo, bala saka atapowa atolo-peyako. Wandakali mindimane namba polowa okona epokale nembo teando, bala tane nembo natene, kenda-pene balanga epola tupa balana ita malamanda gulo yola oko mo awua, namba watama ipupe-pene. \x * \xo 16:24-26 \xt Mt 4:8-9; 10:38-39; Lk 14:27; 17:33; Jo 12:25\x* \p \v 27 Anu peakale nambato wuane leyope. Matili Ayiane Gotena tai-lene andane oko Akalina Iwanane okonga yola-kola, balana enjole tupa towa atu epolopeya. Epoto, balato wandakali pitakana mana minalaini tupa nembo toto, utupane mindiki-mindiki lo yole epene yandopi, yole koo yandopi, mindi malupeya. \x * \xo 16:27 \xt Mt 25:31; Sam 62:12; Man 24:12; Lom 2:6; Lap 22:12\x* \v 28 Nambato pii enene mindi yakama langeyo. Matili wandakali oo ateyai utupanena minditupa wamba ini oma napene andolai-kola, Akalina Iwanane oko bala akali andane kiŋi mindi gulalu epola-kola, utupane-mane andolopeyai. Jisasato wuane lea. \c 17 \s1 Jisasa Bala Waka Guleane Oko \r Maki 9:2-13; Luku 9:28-36 \p \v 1 Ole wataka pea-kola, Jisasato Pitapi, Jemesapi, Jemesa amene Jonepi, utupane atu aiyu yuu wangiane kenga wete mindina iyu poto, yakama angu ateainipia. \v 2 Utupane yakama angu ateai-kola, Jisasana tona peane tupa ake wete puato, tii pikoyo peaipia. Dee, nai-lene tii wete piyane pua, balana lee-ingapi tii wete pea-kola, bala waka guleaipia. \x * \xo 17:2 \xt 2Pi 1:16-18\x* \v 3 Waka gulea-kola, Mosesa Ilainja-la, okonelapo panakame epoto, Jisasa towa atu pii lalawa pua ateai-kola, Jisasana disaipolo tepo tupamane okonelapo andeaini-pia. \v 4 Andoto, Pitato Jisasa lamawuato, Akali Andane, nanima yuu okona ateyama-kola, kuai leya-ko. Nambato anda aiyakame tepo pipia lakae lo nimbato nembo teendo, aiyakame tepo utupanena mindi nimbana, mindi Mosesana, mindi Ilainjana pingukale leaipia. \p \v 5 Pitato pii okone lo atea-kola, mole tii-pene wete mindi epoto, akali utupane yame peyo, ombo yaepia. Ombo ya-kola, mole okonena tombenesa ato pii leane mindimane loto, akali oo ateya oko bala nambana iwanane yamapane yene oko ateya leaipia. Nambato balana mana tupa andoto, epele wete alawane. Yakamato balana pii oko ale amai-yapape leaipia. \x * \xo 17:5 \xt Sam 2:7; Ais 42:1; Mt 3:17; Mk 1:11; Lk 3:18-22; Lo 18:15\x* \v 6 Wuane lea-kola, balana disaipolo tupamane pii okone ale wato, yakama yuku wete wato, yuunga tombawua leainipia. \v 7 Tombawua lo yai-kola, Jisasa epoto, balana kini-mane utupane wata wato, yakama yuku naene, ika lalapa leaipia. \v 8 Jisasato wuane lea-kola, disaipolo tepo utupane-mane andeai-kola, akali waka mindi Jisasa towa ata napeaipia. Jia. Bala angu yakama towa atu ateanga andeaini-pia. \p \v 9 Jisasa balana disaipolo tepo utupane towa atu yuu wangiane okone tepa oyale, asini puu nena loto, balato utupane pii lamaiyo nayu lamawuato, yakamato minditaka andalai oko wandakali mindikipi mindi lamai napene atama pulu, matili Akalina Iwanane oko malinga ika lola-angi, yakamato wandakali tupa lamai-yapape leaipia. \v 10 Wuane lea-kola, disaipolo utupane-mane Jisasa tipa puato, Akalina Iwanane oko malinga ika lalu, wamba ini epolopeya yando, anu peakale loo tupana mana andene akali tupamane loto, potopesa akali Ilainja wamba ini ingane yuunga peke lola-kola, Akalina Iwanane oko matili ipupe-pene lalainipe leainipia. \x * \xo 17:10 \xt Mal 4:5\x* \p \v 11 Wuane leai-kola, Jisasato utupanena pii okone yano peyoto, enene, Gotena pii pepa pelene eya mindimane loto, matili Ilainja bala epoto, Akalina Iwanane oko epeakale lo minditaka kambua mo tika pulupeya layene eya leaipia. \v 12 Gotena pii okonemane wuane leya tekeko, Ilainja bala wamba epea-kola, wandakali-mane akali okone bala Ilainja ya lo anda napeaini lo nambato yakama langeyo. Bala Ilainja ya lo anda napene, utupane-mane balanga mana koo mina-makale nembo teaini tupa pitaka balanga miniaini-pia. Wuane pua teke, wandakali-mane Akalina Iwanane oko balanga mana koo minditupa minulai-kola, bala tandaka nolopeya. Jisasato wuane leaipia. \x * \xo 17:12 \xt Mt 11:14\x* \v 13 Wuane lea-kola, balana disaipolo tupamane ale wato, balato ipa peya-maiyane akali Jone oko andayo wuane leya nembo teainipia. \x * \xo 17:13 \xt Lk 1:14-17\x* \s1 Jisasato Sipitisa Koo Atene Iwana Mindi Mo Atu Yane Oko \r Maki 9:14-29; Luku 9:37-42 \p \v 14 Wandakali kambua amunguli pua ateai-kola, Jisasapi, balana disaipolo tepo tupapi, utupane epo peakaiyu leai. Peakaiyu leai-kola, akali mindi bala Jisasa ateanga epoto, aiki leka ya. \v 15-16 Akali okonemane Jisasa lamawuato, Akali Andane, ole kambuanga nambana iwanane oko peango-ngo puato, aiya peyoto, ipanga pulu, itanga talu, peya-kola, balana umbaini oko koyalane lea. Nambato bala nimbana disaipolo tupa atalainga atu polo tekeko, utupane-mane bala katulo mo atu nayalai-ko. Nimbato bala ondo wato, mo atu yaa lea. \p \v 17 Wuane lea-kola, Jisasato pii mindi loto, wandakali yame koo andipa ateyai tupamane kuai lo nembo natene, mana koo tupa minuto, Gote lo bilipi na-lalaini lea. Ole aki-tupinga namba yakama towa atokale yape. Dee, ole aki-tupi nambato yakamana kenda-pene tupa awua ata gukalepe. Iwana okone atu aiyu namba ateyonga ipulupa lea. \v 18 Utupane-mane iwana okone atu aiyu Jisasa ateanga epeai-kola, Jisasato iwana okonenga sipitisa koo ateane oko laiya loto, puu lea-kola, sipitisa koo okonemane iwana okone tepa alu, peaipia. Pea-kola, okone angi teke iwana okonena siki okone atu ya. \p \v 19 Atu ya-kola, matili disaipolo tupa yakama angu Jisasa ateanga epoto, bala tipa puato, anu peakale nanimato sipitisa koo okone katulo peyo wata na-piyamape leai. \x * \xo 17:19 \xt Mt 10:1-4\x* \v 20 Wuane leai-kola, balato utupane lamawuato, yakamato Gote bilipi leyama nayu naleyai mambele, yakamato katulo sipitisa koo okone peyo wata napiyai lea. Nambato pii enene mindi yakama langeyo. Yakamana bilipi oko aŋako mee komba dini okopene angu yando, okone katu teke. Yakamato Gote mee teke bilipi leaindo, yakamato mangene minditupa pimakale nembo tolai tupa pitaka katulo pulupeyai. Yakamato yuu wangiane oo eya oko lamawuato, nimba lopalu, amonga peyolo puu leaindo, yuu wangiane okone katulo lopalu, amonga peyolo polopeya. \x * \xo 17:20 \xt Mt 21:21; Mk 11:23; Lk 17:6; 1Ko 13:2\x* \v 21 [Yakamato Gote angu nembo tamakale loto, ole ukupini mindi tomo nanene atoto, Gote lo pote lapiai-yale, yakamato sipitisa koo okonepene tupa katulo peyo watapiai-yale. Sipitisa koo okonepene peyo watolane asia waka mindi naeya lea.] \s1 Akalina Iwanane Bala Omalu, Ika Lolo-peya Ole Lapone Leane Oko \r Maki 9:30-32; Luku 9:43-45 \p \v 22 Alu mindi Jisasana disaipolo tupa Galili disitiki okona amunguli peai-kola, balato utupane lamawuato, akali mindimane Akalina Iwanane oko ene pituto, bala towa yanda-pene akali tupana kininga maulupeya lea. \x * \xo 17:22 \xt Mt 16:21\x* \v 23 Maula-kola, akali utupane-mane bala peyo ome lolopeyai. Bala omalu, ole lapo mali pitane atola-kola, ole teponena, Goteto bala malinga ika laya olopeya lea. Wuane lea-kola, balana disaipolo tupamane mini kenda wete yai. \s1 Lotu Anda Andane Okona Takisa Muni Mayane Oko \p \v 24 Matili Jisasa balana disaipolo tupa towa Kapaneame tano okona peakaiyu leai-angi, lotu anda andane okona takisa muni mialaini akali tupa Pita ateanga peainipia. Poto, utupane-mane Pita tipa puato, yakamana tisa okomane lotu anda andane okona takisa muni peyalanepe, peya na-piyanepe leainipia. \x * \xo 17:24 \xt Ek 30:13; 38:26\x* \v 25 Wuane leai-kola, Pitato utupane lamawuato, uli, balato takisa muni okone peyalane leaipia. Wuane lalu, Pita bala anda Jisasa ateane okona kolandaka loto, pii mindi lata naya-kola teke, Jisasato pii mindi Pita tipa puato, Saimone, nimbato aki nembo telepe lea. Yuu okona kiŋi tupamane apinga takisa muni mialainipe. Utupane-mane yakamana iwanane tupa lamawuato, takisa muni giyapa lalainipe. Pee, utupane-mane wandakali yame waka tupa lamawuato, takisa muni giyapa lalainipe lea. \p \v 26 Jisasato wuane lea-kola, Pitato balana pii okone yano peyoto, yuu okona kiŋi tupamane wandakali yame waka tupa lamawuato, takisa muni giyapa lalaini tekeko, yakamana iwanane tupamane takisa muni geakale na-lalaini lea. Wuane lea-kola, Jisasato utupane lamawuato, kiŋi tupana andopane tupamane takisa muni bala mai na-piyaini okonena, namba Gotena iwanane okomane namba ayiane okona lotu anda andane okona takisa muni mai napipe-pene. \p \v 27 Mai napipe-pene tekeko, nanimato akali utupane mo yataka olomane. Nimba ipa angini okona poto, pisa mialaini uku mindi aindaka lape. Pisa bulupane mole okonena nene minu angatawa puato, muni mindi pangula oko ando molopele. Moto, nalipana takisa peyoto, akali utupanenga maipe. Jisasato wuane lea. \c 18 \s1 Akali Gene Andane Wete Yene Api Ateyamape Leaini Oko \r Maki 9:33-37; Luku 9:46-48 \p \v 1 Okone angi teke, Jisasana disaipolo tupamane bala ateanga poto, bala tipa puato, Goteto balana wandakali tupa moyo ando ateya tupana gene andane wetete apina eyape leai. \x * \xo 18:1 \xt Lk 22:24\x* \v 2 Wuane leai-kola, Jisasato andopane mindi epeakale loto, balana disaipolo tupana tombenenga ata lea. \p \v 3-4 Andopane okone epo atea-kola, Jisasato balana disaipolo tupa lamawuato, andopane oo ateya oko bala tane wandakali waka tupana napinga ateyo nembo teya. Wuane pua teke, Gotena wandakali mindi bala tane Gotena wandakali waka tupana napinga ateyo nembo teando, Gote ati kenga ateya okomane wandakali okonena gene andane wete eya lolopeya. Wuaneko, yakama gene yene ateyama nembo talaini mana oko lawa puato, andopane tupamane wandakali waka tupana napinga ateyama nembo talaini pua yakamato nembo tape-pene. Nambato pii enene mindi yakama langeyo. Yakama tane wandakali waka tupana napinga eyama nembo nateaindo, matili-matilipi Gote ati kenga ateya okomane yakama moyo ando ata napulu-peya. Jia wete. \x * \xo 18:3-4 \xt Mt 19:14; Mk 10:15; Lk 18:16-17\x* \v 5 Wandakali mindimane namba lo nembo toto, andopane oo ateyo okopene mindi moyando, balato namba moyola-kola teke pulupeya. Jisasato wuane lea. \x * \xo 18:5 \xt Mt 10:40; Lk 10:13-16; Jo 13:18-20\x* \s1 Koo Peakale Lo Mo Piya Alaini Mana Oko \r Maki 9:42-48; Luku 17:1-2 \p \v 6-7 Wuane lalu, Jisasato balana disaipolo tupa lamawuato, wandakali minditupa-mane utupanena yangone tupamane koo peakale lo mo piya eyai-kola, utupane-mane mana koo tupa wato minalaini lea. Utupane-mane wuane piyaini okonena, wandakali pitaka ondo ape-pene tekeko, koo peakale lo mo piya alaini wandakali tupamane yole koo wetete mindi molopeyai nembo toto, utupane ondo wete ape-pene. Tene okonena, andopane oo ateyai utupana mindimane nambanga tungi peyo ateya-kola, andopane okonemane koo peakale lo wandakali mindimane bala mo piya oyale peando, wandakali okonemane wuane napeakale nembo toto, akali minditupa-mane ana andane mindi wandakali okonena manenga andi loto, ipa solewata angini okona tombenenga wete awua aindaka leaindo, andopane okonemane koo peakale lo balato katulo mo piya na-olopeya. Wuane napula-kola, Goteto yole koo wetete yuku-pene mindi wandakali okone mai napulu-peya. \p \v 8 Nimbana kinipi, kenepi, lapotaka atene atole-kola, Goteto nimba ita too atapowa atene yuu koo okona awua aindaka leando, nimba kopeta wete atolo-peleko. Nimbana kini yandopi, kene yandopi, utupanena mindimane nimbato koo pula lo mo piya oyale peando, nimbato okone pai lo apiape. Pai lo apialu, nimbana kini yandopi, kene yandopi, mindiki angu atene atoto, nimba saka atapowa kuai lo wete atolopele. \x * \xo 18:8 \xt Mt 5:29-30\x* \v 9 Dee, nimbana lene lapotaka tene atole-kola, Goteto nimba ita too atapowa atene yuu koo wetete okona awua aindaka leando, nimba kopeta wete atolopele-ko. Nimbato koo pula lo nimbana lene okomane mo piya oyale peando, nimbato lene okone luku apiape. Luku apialu, nimbana lene mindiki angu tene atoto, nimba saka atapowa kuai lo wete atolopele. \p \v 10-11 [Akalina Iwanane okomane wandakali alu pitane ateyai tupa molo-peke lolo epea.] Wuaneko, nambato pii kokoli mindi yakama langeyo. Enjole minditupa ati kenga atoto, ole dindi lo nambana ayiane ati kenga ateya oko towa atu atoto, andopane oo ateyai utupa moyo atalaini-ko. Yakamato andopane utupanena mindikipi mindi bala angini mindi jia ya, bala mee ya lo nembo tolaini. Waiwa ando atalapape. Jisasato wuane lea. \x * \xo 18:10-11 \xt Lk 19:9-10; Ip 1:14\x* \s1 Sipisipi Mindiki Alu Peane Okona Pii Kokoli Oko \r Luku 15:3-7 \p \v 12 Wuane lalu, Jisasato pii mindi loto, akali mindimane sipisipi (100) wane andete yatawa atola-kola, utupanena mindiki angu alu peando, balato anu pulu-peyape. Balato sipisipi (99) paiyasa pilisanga pilisa tupa yuu wangiane mindina ateakale lalu, sipisipi mindiki alu pulane okone aiya pulu polopeya. \v 13 Nambato pii enene mindi yakama langeyo. Balana sipisipi (99) paiyasa pilisanga pilisa tupa alu napulai-kola, balato epele olopeya tekeko, balato sipisipi mindiki alu pulane okone aiya puato, ando meando, bala epele wete olopeya. \v 14 Wuane pua teke, yakamana ayiane ati kenga ateya okomane andopane ateyai utupana mindikipi mindi alu napipia lakae lo nembo talane. Jisasato wuane lea. \s1 Wandakali Yangone Mo Tika Pulane Mana Oko \p \v 15 Wuane lalu, Jisasato pii mindi tako pua loto, Kitisene wandakali mindimane nimbanga koo mindi peando, nimbato bala atolanga pupe lea. Poto, liyamba angu mindinga pituto, nimbato nambanga koo mindi wua pipini lo bala lamaipe. Lamaule-kola, balato nimbana pii lolene okone ale yando, nimbato bala molo-peke lole-kola, bala nimbana amene gulo atolopeya. \x * \xo 18:15 \xt Lk 17:3; Ga 6:1\x* \v 16 Wuane pulupeya tekeko, balato nimbana pii okone ale nayando, matili nimbana wisanisa tupamane nimbana pii tupa pitaka lo tai laya yakale nembo toto, nimbato wandakali mindiki yandopi, lapo yandopi, mindi lamialu, wandakali okone atolanga atu peke lalapape. \x * \xo 18:16 \xt Lo 19:15; Jo 8:16-17\x* \p \v 17 Nimbana wisanisa tupamane nimbana pii okone bala towa atu mo tika puyale makande pulai-kola, balato ale na-wakale nembo teando, nimbato sosa oko lamaipe. Amunguli pitane okomane bala towa atu pii okone lo tika puyale makande pulai-kola, balato ale na-wakale nembo teando, nimbato bala aitene wandakali mindi yandopi, takisa muni mialane akali mindi yandopi, okonepene mindi ateya nembo tape. \v 18 Nambato pii enene mindi yakama langeyo. Yakamato yuu okona atapuluto, asini mindi loko peleaindo, ati kenga ateya Gote okomane asini okone loko peyola-kola teke pulupeya. Yakamato yuu okona atoto, asini mindi lumbu tepa yaindo, ati kenga ateya Gote okomane asini okone lumbu tepa olo-kola teke pulupeya. \x * \xo 18:18 \xt Mt 16:19; Jo 20:23\x* \p \v 19-20 Dee, nambato pii mindi tako puato, wandakali lapo yandopi, tepo yandopi, namba nembo toto, mindinga amunguli pulai ongane namba tane wandakali utupanena tombenenga atolo-peyawa leyo. Tene okonena, yuu okona wandakali lapo liyambato namba nembo toto, nembo mindiki paluto, nambana ayiane ati kenga ateya okomane mangene mindi peakale loto, liyambato tee lo pote leapindo, balato mangene okone pulupeya. Jisasato wuane lea. \x * \xo 18:19-20 \xt Mk 11:24; Jo 15:7-8\x* \s1 Ondo Aa Napiyane Akali Okona Pii Kokoli Oko \p \v 21 Okone angi, Pita bala Jisasa ateanga poto, bala tipa puato, Akali Andane, wandakali yangone mindimane ole kambuanga nambanga koo piki peando, ole aki-tupinga nambato balana koo utupane apia-maiki pukalepe. Ole kambuanga balato nambanga koo piki peando, nambato balana koo utupane ole yanasanga angu apia-maiki piyu, konda wakalepe lea. \v 22 Wuane lea-kola, Jisasato bala lamawuato, wandakali yangone mindimane ole kambuanga koo nimbanga piki peando, ole yanasanga angu nimbato balana koo utupane apia-maiki piyu, kondape lo nambato nimba langi napeyo. Jia. Balato ole kambuanga koo nimbanga piki pua atapowa ateando, ole paiyasa yanasanga balana koo pulane tupa apia-maiki piyu, balana koo pulane okone tuma teke ole yanasanga apia-maiki pua atape-pene leyo. \x * \xo 18:22 \xt Lk 17:4\x* \p \v 23 Anu peakale nimbato wuane pipe leyope. Wamba akali andane kiŋi mindimane balana piape akali tupa ando ateane pua teke, ati kenga ateya Gote okomane yuu okona wandakali tupa ando atalane. Wamba kiŋi okonemane yano minditupa balana piape akali tupa maiyu, matili balana muni mia-peke lokale nembo teaipia. \v 24 Kiŋi okonemane piape okone tewa pua atea-angi, akali mindimane kiŋi okonena piape akali mindi lamo atu epeaipia. Piape akali epeane okone balanga yano andane kambua longo wetete kina miliyone paiyasa yaepia. \p \v 25 Piape akali okone balana yano andane okone peyolane muni naya-kola, kiŋi okonemane balana piape akali yangone tupa lamawuato, akali waka mindimane piape akali okonepi, balana wetene andopanepi, utupane pitaka kambola-kola, utupane-mane akali okonena katapusa piape pua ateakale leaipia. Dee, akali mindimane piape akali okonena andapi, pinjupi, minditaka eya tupa pitaka kambeakale teke. Kambola-kola, muni epola okomane piape akali okonena yano oko peleakale leaipia. \p \v 26 Wuane lea-kola, piape akali okonemane kiŋi oko peteane ongane poto, aiki lekawa, bala tee lamawuato, matili nambato yano okone pitaka peyokalenga, nimbato namba towa wamba ini kapoyale yataka naene, maliyo ata-kae leaipia. \v 27 Wuane lea-kola, kiŋi okomane balana piape akali okone ondo wato, balana yano oko peleakale nalene kondalu, bala mee peakale tepa yaepia. \p \v 28 Kiŋi okonemane wuane peane tekeko, balana piape akali okone kamaka poto, piape akali yangone balana yano yene mindi andeaipia. Yangone okonenga yano tene kina angu yane tekeko, piape akali okonemane piape akali yangone okonena pendokone mina pai loto, nimbato nambana yano tupa pitaka gii leaipia. \v 29 Wuane lea-kola, balana yangone okonemane aikini leka wato, matili nambato nimbana yano okone peyokalenga, nimbato namba towa wamba ini kapoyale yataka naene, maliyo ata-kae leaipia. \p \v 30 Wuane lea-kola, piape akali okonemane maliyo ata napukale nembo toto, balana piape akali yangone okone katapusa pua aindaka lalu, balana yano peyo koyo pula-angi, bala takita epeakale leaipia. \v 31 Piape akali okonemane wuane pea-kola, balana piape akali yangone waka tupamane balana mana okone andoto, mini kenda wete yainipia. Mini kenda wete wato, utupane-mane poto, piape akali okomane wuane piya lo yakamana akali andane kiŋi oko lamai-yainipia. \p \v 32-33 Lamai-yaikola, akali andane okonemane balana piape akali okone epeakale leaipia. Epea-kola, akali andane okomane bala lamawuato, wamba nimbato namba ondo aa lale-kola, nambato nambana yano andane nimbanga yapia tupa pitaka mia napene yakale kondalo-ko leaipia. Nambato nimba ondo alo pua teke, nimbatopi nimbana piape akali yangone okone ondo ape-pene tekeko, nimbato wuane napene kondele-ko. Nimba piape akali koo wete mindi ya leaipia. \p \v 34 Wuane lalu, akali andane okonemane yataka wato, balana piape akali okomane balana yano peleakale nembo toto, akali minditupa-mane bala tandaka mawua ateakale leaipia. Akali okonemane balana yano pitaka peyo koyo pula-angi, utupane-mane tandaka mawua ateaini okone kondeakale leaipia. \x * \xo 18:34 \xt Mt 5:25-26\x* \v 35 Kiŋi okonemane wuane leane loto, Jisasato pii kokoli leane okone lo koyo piyu, pii mindi tako pua loto, wandakali yangone mindimane yakamanga koo mindi pula-kola, yakamato mindiki-mindiki lo balana koo okone apia-mai napeaindo, nambana ayiane ati kenga ateya okomanepi wuane pua teke, yakamana koo tupa apia-gii napulu-peya lea. \x * \xo 18:35 \xt Mt 6:15; Mk 11:25-26; Ep 4:32; Kol 3:13\x* \c 19 \s1 Wetene Peyo Wata Alaini Mana Oko \r Maki 10:1-12; Luku 16:18 \p \v 1 Jisasato pii utupane lo koyo piyu, Galili disitiki oko tepa alu, ipa Jotane amo-yangi Jutiya disitiki okona pea. \v 2 Poto, balato wandakali kambua bala watama peaini utupanena siki tupa mo atu yaka pea. \v 3 Okone angi, Patasai minditupa-mane Jisasa minu makande pimakale nembo toto, bala ateanga epeai. Utupane-mane bala tipa puato, tene mindi ata napula-kola, akali mindimane balana wetene oko mee peyo wateando, loo Goteto yata yane okomane akali okonena mana okone yapa lo tale puato, katu lolo-peyape leai. \p \v 4 Wuane leai-kola, Jisasato utupanena pii okone yano peyoto, Gotena pii pepa pelene eya mindimane loto, wamba wete Goteto pitaka taka yakale leane-angi, balato wanda, akali-la, lapotaka waa peane layene eya lea. Yakamato pii temane okone dii lo anda napeaipe. \x * \xo 19:4 \xt Jen 1:27; 5:2\x* \v 5 Okonelapo waa piyu, Goteto pii mindi loto, akali mindimane balana angini, ayiane-la, okonelapo tepa alu, balana wetene oko towa mina mindiki lolapi-angi, liyamba umbaini mindiki gulo pitulu-peyapi leaipia. \x * \xo 19:5 \xt Jen 2:24; Ep 5:31\x* \v 6 Wamba Goteto wuane leane oko nembo toto, andipa wanda, akali-la, liyamba lapo gulo napeteyapi. Liyamba umbaini mindiki gulo peteyapi-ko. Goteto wanda, akali-la, okonelapo mina mindiki leane nembo toto, wandakali-mane okonelapo mo toko nalape-pene. Jisasato wuane lea. \p \v 7 Wuane lea-kola, Patasai tupamane bala lamawuato, wamba Mosesato loo mindi yata wato, akali mindimane wetene peyo watolane pepa mindi mo maiyu, bala puu leando, mana okone katu leane leainipia. Wanda, akali-la, okonelapo toko nalapa-pene yando, anu peakale Mosesato mana okone katu loto, loo okone yata yaepiape leai. \x * \xo 19:7 \xt Lo 24:1-4; Mt 5:31\x* \v 8 Wuane leai-kola, Jisasato utupane lamawuato, yakamato tuu pua Gotena pii tanga loto, yakamana wetene tupa peyo wata alaini. Wuaneko, akali tupamane yakamana wetene tupa peyo wateakale lo Mosesato ando konda yane tekeko, Goteto wandakali tupa wamba ini bulupane waa peane-angi, akali-mane wanda peyo wateakale loto, mana mindi yata nayaepia. Jia. \v 9 Tene okonena, nambato yakama languato, wanda mindimane pamuku napula-kola teke, balana akalini okomane bala mee peyo watalu, wanda waka mindi kee leando, akali okone bala tane pamuku pula-kola pulupeya leyo. Jisasato wuane lea. \x * \xo 19:9 \xt Mt 5:32; 1Ko 7:10-11\x* \p \v 10 Wuane lea-kola, balana disaipolo tupamane bala lamawuato, wanda peyo watolane asini mindi nayando, akali-mane wanda kee nalene, kondeaindo, utupane kuai lo atolopeyai leai. \v 11 Wuane leai-kola, Jisasato utupane lamawuato, akali minditupa-mane katulo wanda kee nalene, mee ata na-piyaini. Jia. Goteto mana okone akali minditupanga maya-kola, utupane-mane angu katulo wanda mindi kee nalene, mee atalaini. \p \v 12 Wanda mindimane iwanaŋa umbaini koyene mindi mandeando, matili iwana okone andayola-angi, balato wanda katulo mia napepe-pene gulola-kola, wanda kee nalene, bala mee atolopeya. Akali mindina wangali tolo apene yando, bala wanda kee nalene, mee atolopeya teke. Dee, Gote ati kenga ateya okomane wandakali tupa moyo ando ateakale nembo toto, akali minditupa-mane balana piape oko pua atamakale loto, wanda kee nalene, mee atalaini. Mana okone katulo wato minula akali okomane mana okone wato minape-pene. Jisasato wuane lea. \s1 Andopane Tupa Epeakale Lo Ando Kondalapa Leane Oko \r Maki 10:13-16; Luku 18:15-17 \p \v 13 Okone angi, Jisasato andopane aŋako tupanga kii yata wato, pote leakale nembo toto, wandakali-mane andopane tupa atu aiyu bala ateanga epeai-kola, balana disaipolo tupamane wandakali utupane laiya loto, yakamato andopane tupa atu aiyu naepene kondalapa leai. \v 14 Kondalapa leai-kola, Jisasato utupane lamawuato, ati kenga ateya Gote okomane andopane aŋako okopene gulo atalaini wandakali tupa moyo ando atalane-ko. Yakamato andopane utupa minandi nalene, namba ateyonga epeakale lo ando kondalapa lea. \x * \xo 19:14 \xt Mt 18:2-4\x* \v 15 Wuane lalu, Jisasato andopane aŋako utupanena kawanenga kii yata wato, pote lalu, bala yuu okone tepa alu, pea. \s1 Jisasato Akali Amango Mindina Pii Yano Peleane Oko \r Maki 10:17-31; Luku 18:18-30 \p \v 16 Alu mindi akali amango mindi bala Jisasa ateanga epoto, bala tipa puato, tisa, namba saka atapowa atokalenga, nambato mana epene andoko minu atokalepe lea. \v 17 Wuane lea-kola, Jisasato akali okone tipa puato, anu peakale nimbato mana epene andoko minu atokalepe lo namba tipa pelepe lea. Gote bala angu epene. Nimba saka atapowa atokale nembo teendo, nimbato balana loo tupa pitaka wato minu atape lea. \x * \xo 19:17 \xt Pit 18:5; Lk 10:28\x* \p \v 18 Wuane lea-kola, akali okonemane bala tipa puato, nimbato loo andutupa andayo lelepe lea. Wuane lea-kola, Jisasato bala lamawuato, nimbato wandakali yangone mindi peyo ome nalape lea. Nimbato pamuku napipe. Nimbato pake mia napipe. Nimbato wandakali yangone mindi kosimi loto, owato pii nalape. \x * \xo 19:18 \xt Ek 20:12-16; Lo 5:16-20\x* \v 19 Nimbana angini, ayiane-lana pangosa atoto, nimbato okone-lapona pii lolapi tupa wato minu atape. Dee, nimba tane epelewa atalene pua teke, nimbato wandakali yangone tupa towa epelewa yamapane yo atape layene eya lea. \x * \xo 19:19 \xt Ek 20:12-16; Pit 19:18\x* \p \v 20 Wuane lea-kola, akali okonemane bala lamawuato, nambato loo utupane pitaka wato minu atalawane. Nambato mana epene andoko tako pua wato minape-penepe lea. \v 21 Wuane lea-kola, Jisasato bala lamawuato, nimba akali epene tika-pene wete mindi atokale nembo teendo, nimba poto, wandakali waka tupamane nimbana minditaka eya tupa pitaka kambeakale lape lea. Kambolai-kola, nimbato muni mole tupa wandakali koo tipia tupa maipe. Wuane peendo, matili nimbana minditaka epene wetete tupa ati kenga yolopeya-ko. Nimbato namba watama ipupe lea. \p \v 22 Wuane lea-kola, akali amango okonemane balana pii okone ale alu, balana minditaka kambua wetete yane tupa pitaka awua tepa na-wakale nembo toto, bala mini kenda wato, Jisasa tepa alu, pea. \v 23 Pea-kola, Jisasato balana disaipolo tupa lamawuato, nambato pii enene mindi yakama langeyo. Goteto utupane moyo ando ateakale lo akali amango tupamane ando kondape-pene oko pitete alaini. \p \v 24 Dee, nambato pii mindi tako puato, yia kamele mindi bala yana asia titi aŋako mindina kolandaka loyale makande pipia-yale, pitete apia-yale tekeko, Goteto utupane moyo ando ateakale lo akali amango tupamane ando kondape-pene oko pitete wete alaini lea. \v 25 Wuane lea-kola, balana disaipolo tupamane balana pii okone ale wato, moko wete loto, Jisasa tipa puato, wuane yando, api katulo saka atapowa atolo-peyape leai. \v 26 Wuane leai-kola, Jisasato utupane andapeyo yoto, pii mindi loto, wandakali yakama tane katulo saka atapowa atamakale lo saka ataya na-olopeyai tekeko, Goteto katulo pitaka taka piyane. Tene okonena, akali amango mindimane Gotenga tungi peyo bilipi leando, Goteto katulo bala saka atapowa ateakale lo ataya olopeya lea. \x * \xo 19:26 \xt Jop 42:2\x* \p \v 27 Wuane lea-kola, Pitato bala tipa puato, nanimana minditaka yemane tupa pitaka awua tepa alu, nanimato nimba watama epeyama okone nimbato andee oko yako. Matili nanimato aki mindi molo-peyamape lea. \v 28 Wuane lea-kola, Jisasato balana disaipolo tupa lamawuato, nambato pii enene mindi yakama langeyo lea. Matili minditaka eya tupa pitaka wenene gulola-angi, Akalina Iwanane oko bala gene andane wetete mialu, kiŋi pitiyane toko epene wetete mindina pitulu-peya. Okone angi, namba watama epeyai akali alesa tupa yakamato kiŋi pitiyaini toko alesa tupanga pituto, Isatale tane alesa tupa ando atolopeyai. \x * \xo 19:28 \xt Mt 25:31; Lk 22:28-30; Lap 3:21\x* \p \v 29 Dee, wandakali minditupa-mane nambana piape oko pukale nembo toto, yakamana ee anda yandopi, amene imalini yandopi, angini ayiane yandopi, andopane yandopi, utupanena mindi tepa alaini. Wuane piyaini wandakali utupane pitaka-mane matili okonetaka kambua longo wete konda pua moto, saka atapowa atolopeyai. \v 30 Utupane-mane wuane pulupeyai tekeko, wandakali andipa gene andane wetete yene ateyai utupanena kambua minditupa matili gene nayene wetete atolai-kola, wandakali andipa gene nayene wetete ateyai utupanena kambua minditupa matili gene andane wetete yene atolopeyai. Jisasato wuane lea. \x * \xo 19:30 \xt Mt 20:16; Lk 13:29-30\x* \c 20 \s1 Piape Akali Tupana Pii Kokoli Oko \p \v 1 Wuane lalu, Jisasato pii mindi tako pua loto, wamba getepe ee anduane mindimane balana piape akali tupa ando ateane pua teke, ati kenga ateya Gote okomane yuu okona wandakali tupa ando atalane lea. Wamba upa pitane wete ee anduane okone bala ika loto, akali minditupa-mane balana ee okona piape pingeakale lo utupane lamolo peaipia. \v 2 Poto, akali mee ateaini tupa lamawuato, yakamato ole mindiki nambana piape pingeaindo, nambato yakama mindiki-mindiki lo wandakali-mane ole mindikina yole mialiani pua, Lomo tane wandakali muni silipa-mane waa-pene mindi gukale leaipia. Akali utupane-mane yole okone atu yalua leai-kola, ee anduane okonemane akali utupane lamawuato, yakamato nambana ee okona piape pulu pulupa leaipia. \p \v 3 Matili upa pitane naini kilokopi mindi lea-kola, ee anduane okonemane wandakali epo amunguli piyaini ama okona poto andea-kola, akali waka minditupa mee ateainga andeaipia. \v 4 Balato utupane lamawuato, yakamato nambana piape pingeaindo, nambato yole tika pua gukale-ko. Nambana ee okona piape pulu pulupa leaipia. \v 5 Wuane lea-kola, utupane-mane balana piape pulu peainipia. Matili otonga tualo kiloko lea-kolapi, ole-lene siti kiloko lea-kolapi, ee anduane okonemane pai pua wuane teke peaipia. \p \v 6 Wuane piyu, ole-lene taeme paepe kilokopi mindi lea-kola, bala poto andea-kola, akali waka minditupa mee ateainga andeaipia. Andoto, balato utupane tipa puato, anu peakale yakama ole luu oko pitaka mee atalaipe leaipia. \v 7 Wuane lea-kola, utupane-mane balana pii okone yano peyoto, akali mindimane piape mindi nanima gii napiya-kola, nanima mee atalama leainipia. Wuane leai-kola, balato yakamapi nambana ee okona piape pulu pulupa leaipia. \p \v 8 Sikisa kiloko lea-angi, ee anduane okomane balana ee ando atalane akali oko lamawuato, nimbato piape akali tupa ipulupa loto, yole maipe. Akali matili ole-lene wete piape pulu epalai tupa wamba ini bulupane yole maiyu, yole maima pulu, akali wamba ini bulupane wete piape pulu epalai utupane yole mai-koyo pipe leaipia. \x * \xo 20:8 \xt Pit 19:13; Lo 24:15\x* \v 9 Wuane lea-kola, matili ole lene wete paepe kilokopi mindi tewa piape pulu peaini akali tupa mindiki-mindiki lo yole muni silipa-mane waa-pene mindi miaka peainipia. \p \v 10 Akali utupane yakama muni silipa-mane waa-pene mindi yole meainga andoto, akali wamba ini bulupane wete epoto, piape pua ateaini tupamane yakama yole minditupa tako pua molopeyama ya lo nembo teaini tekeko, utupane pitaka mindiki-mindiki lo muni silipa-mane waa-pene mindiki teke yole miaka peainipia. \v 11 Yole mindiki wuane pua teke meaini okone andoto, akali utupane-mane ee anduane okona mana okone andoto, mulu-mulu leainipia. \v 12 Mulu-mulu loto, akali utupanena mindimane ee anduane oko lamawuato, nai popo piya-kola teke, nanima wamba upa pitane wete tewa, ole luu oko pitaka piape ayawa wete pua atalama-ko. Akali matili wete epalai utupane yakama awa mindiki angu piape piyai tekeko, nimbato yole nanima gele mindiki okone tuma teke akali utupane yole maele okonde leaipia. \p \v 13-15 Wuane lea-kola, ee anduane okomane piape akali okonena pii okone yano peyoto, amene, namba tanena muni tale pukale nembo teyo pua tale peyo-kola, Gotena loo okomane jia leyape. Akali okomane ole-lene wete epoto, piape piyai-kola, nambato bala moyo yole nimba geyo okone tuma teke bala mauwakale nembo toto, maeyo. Nambato wuane peyo-kola, anu peakale nimbato akali okone towa apiangu pimailepe. Wamba nambato muni silipa-mane waa-pene mindi gukale lalo-kola, nimbato yole okone atu yalua lale okoni. Tene okonena, andipa nambato muni silipa-mane waa-pene mindi nimba yole geyo okomane nimbanga koo mindi napeyo-ko. Nimbana yole oko mialu, puu leaipia. Ee anduane okomane wuane leaipia. \v 16 Ee anduane okonemane balana piape akali tupa yole mayane pua teke, ati kenga ateya Gote okomane balana piape akali tupa yole malupeya. Maula-angi, wandakali wamba bulupane balana piape pua ateaini tupana minditupa gene nayene wete atolai-kola, wandakali matili masianenga balana piape pimaulaini tupana minditupa gene andane wete yene atolopeyai. Jisasato wuane lea. \x * \xo 20:16 \xt Mt 19:30; Mk 10:31; Lk 13:29-30\x* \s1 Akalina Iwanane Bala Omalu, Ika Lolopeya Ole Tepone Leane Oko \r Maki 10:32-34; Luku 18:31-33 \p \v 17-18 Wandakali kambua Jisasa towa atu Jutusaleme poyale asini peai-kola, balato wandakali waka tupa tepa alu, balana disaipolo alesa akali tupa angu atu aiyu amonga-yale poto, utupane lamawuato, ale alapape. Andipa nanima Jutusaleme poyale asini peyama lea. Poloma-kola, akali mindimane Akalina Iwanane oko ene pituto, pitisa akali kawane tupapi, loo tupana mana andene akali tupapi, utupanena kininga malupeya. Maula-kola, utupane-mane bala kosimi loto, omeakale lolopeyai. \x * \xo 20:17-18 \xt Mt 16:21; 17:22-23\x* \p \v 19 Omeakale lalu, akali yame waka tupamane bala lamba loto, kunju-mane peyalu, ita malamanda okona peyo yuka yakale nembo toto, utupane-mane bala akali yame waka tupana kininga maulu-peyai. Bala omola-kola, ole teponena, Goteto bala malinga ika laya olopeya. Jisasato wuane lea. \s1 Jemesa, Jone-lamane Akali Gene Yene Atapakale Leapele Oko \r Maki 10:35-45 \p \v 20 Okone angi, Sepiti okona wetene okomane balana iwanane lapo lamo atu Jisasa ateanga epoto, aiki leka wato, nimbato mangene mindi pipi lakae lo nembo teyo leaipia. \v 21 Wuane lea-kola, Jisasato bala tipa puato, nimbato mangene aki mindi nambato pipia lakae lo nembo telepe leaipia. Wuane lea-kola, wanda okonemane bala lamawuato, nimba akali andane kiŋi gulole-angi, nimbato nambana iwanane okolapona mindi nimbana kii tikasa-tole peteakale lalu, mindoko nimbana kii koyasa-tole peteakale lapi lakae lo nembo teyo leaipia. \x * \xo 20:21 \xt Mt 19:28; Lk 22:28-30\x* \p \v 22 Wuane lea-kola, Jisasato balana pii okone yano peyoto, nambato wuane pipia lakae lo yakamato nembo teyai tekeko, matili mangene anu-pene tupa pulu-peyape lo yakamato wayumane nembo natene, mee tee leyai leaipia. Wuane lalu, balato Sepiti iwanane okolapo tipa puato, minditaka mindi kapo penenga petene nambato nolowa oko liyambato katulo nolo-peyapipe leaipia. Wuane lea-kola, okonelapo-mane Jisasa lamawuato, nalipato okonetaka katulo nolo-peyapa leapelepia. \x * \xo 20:22 \xt Mt 26:39; Jo 18:11\x* \p \v 23 Wuane leapi-kola, Jisasato akali okonelapo lamawuato, enene, minditaka mindi kapo penenga petene gulola oko nambato nolowa-kola, liyambatopi nolo-peyapi tekeko, nambana kii tikasa-tole yandopi, nambana kii koyasa-tole yandopi, akali mindi bala peteakale lolane piape oko nambana jia. Wamba nambana ayiane okomane akali lapo toko okone-lapona peteakale lata yane leaipia. \p \v 24 Amene okonelapo-mane akali andane atapakale leapi-kola, matili Jisasana disaipolo waka paiyasa tupamane pii temane okone ale wato, disaipolo okonelapo towa yataka yai. \v 25 Yataka yai-kola, Jisasato balana disaipolo tupa pitaka ipulupa loto, wua leaipia: Wandakali yame waka tupamane akali kawane tupana pii wato mineakale loto, akali kawane tupamane wandakali utupanena lipinga atoto, utupane taimane ando atalaini lo yakamato nembo teyai. \x * \xo 20:25 \xt Lk 22:25-27\x* \v 26 Utupane-mane wuane piyaini tekeko, yakamato mana okone wato mina na-piyapape. Jia. Yakamana mindimane akali andane mindi atauwa lakae lo nembo teando, bala yakamana piape akali gulo atape-pene. \x * \xo 20:26 \xt Mt 23:11; Mk 9:35\x* \p \v 27-28 Akalina Iwanane oko epoto, wandakali-mane balana piape pingeakale nembo nateaipia. Jia. Balato utupanena piape pimawuato, wandakali kambua kambo molo-peke lokale nembo toto, bala omolo epea. Wuane pua teke, yakamana mindimane akali andane wetete mindi atauwa lakae lo nembo teando, balato yole mia napene, yakamana piape tupa mee wetete pingua atape-pene. Jisasato wuane lea. \x * \xo 20:27-28 \xt Lk 22:25-27; Pl 2:7\x* \s1 Jisasato Akali Lee Koo Lapo Mo Atu Yane Oko \r Maki 10:46-52; Luku 18:35-43 \p \v 29 Matili Jisasa balana disaipolo tupa towa atu Jetiko tano oko tepa alu peai-kola, wandakali kambua longo-mane bala watama peai. \v 30 Okone angi, wandakali-mane Jisasa epeya leai-kola, lene koo akali lapo-mane asini okona mandaka gulo pituto, pii okone ale wato, Dapiti yame Akali Andane nimbato nalipa ondo ape lo pii taimane laka peapelepia. \v 31 Wuane laka peapi-kola, asini epeaini wandakali kambua tupamane okonelapo laiya loto, liyamba pii nalene kondalapa leaini tekeko, okonelapo-mane pii taimane wete loto, Dapiti yame Akali Andane nimbato nalipa ondo ape leapi. \p \v 32 Wuane leapi-kola, Jisasa bala asini puapo naene, ongane atoto, akali lee koo okonelapo lamawuato, liyamba ipulupa lea. Epeapi-kola, balato akali okonelapo tipa puato, nambato liyamba moyo, anu pipi lakae lo nembo teyapipe lea. \v 33 Wuane lea-kola, akali okonelapo-mane bala bilipi loto, Akali Andane, nimbato nalipana lene mo tee laya api lakae lo nembo teyapa leapi. \v 34 Wuane leapi-kola, Jisasato akali okonelapo ondo wato, balana kini okomane liyambana lenenga yata ya-kola, wamba kapoyale okone angi teke, liyamba lene toto, Jisasa watama peapi. \c 21 \s1 Kiŋi Tupamane Palaini Pua Jisasa Bala Jutusaleme Peane Oko \r Maki 11:1-11; Luku 19:28-40; Jone 12:12-19 \p \v 1-5 Wamba potopesa akali mindimane pii mindi loto, yakamato Sayone tano okona tane tupa lamawuato, yakamana kiŋi oko bala akali gene nayene gulo atoto, bala yia dongi mindina masianenga pitiyu epeya. Bala dongi talua okona masianenga pitiyu epeya oko andalapa lo lamai-yapape leaipia. Potopesa akali okonemane pii leane okone enene guleakale nembo toto, Jisasa balana disaipolo tupa towa Jutusaleme poyale Olipi wangiane okona puu iyu loto, Betepasi tano okona peakaiyu leai-angi, balato balana disaipolo lapo akali lamawuato, liyamba tano aŋako amo eya okona pulupa lea. Poto andolapi-kola, dongi mindi balana andopane oko towa atu andi latane atolapinga liyambato wamba kapoyale andolo-peyapi. Liyambato dongi okone-lapona ende tita lolapi-angi, akali mindimane liyamba tipa puato, anu peakale liyambato wuane peyapipe leando, liyambato bala lamawuato, Akali Andane okomane dongi mindina pituto, mangene mindi pukale nembo teya lalapape. Wuane lolapi-kola, akali okonemane dongi okonelapo wamba ini atu pulupa lolopeya. Wuane lola-kola, liyambato okonelapo atu namba ateyonga ipulupape. Jisasato wuane lea. \x * \xo 21:1-5 \xt Sak 9:9\x* \p \v 6 Wuane lea-kola, disaipolo okonelapo-mane poto, balato piyapape leane pua peapilipia. \v 7 Liyambato dongi angini, andopane-la, okonelapo atu epoto, Jisasa dongi talua okonena masianenga peteakale nembo toto, akali okonelapo-mane liyambana tona luu kenga peapili okolapo yokoto, dongi okonena masianenga yata yapili. Yata yapi-kola, Jisasa bala dongi okona masianenga pitiyu, Jutusaleme poyale pea. \p \v 8 Bala Jutusaleme poyale pea-angi, wandakali kambua longo-mane yakamana tona luu kenga peaini tupa yokoto, Jisasa poyale peane asininga panda pima peai. Dee, wandakali minditupa-mane ita kembone aŋako tupa yando moto, asininga panda pua yatama peai. \v 9 Wandakali bala poyale peane okona asininga ingane peaini tupapi, bala masianenga watama epeaini tupapi, utupane-mane pii taimane lama poto, yakamato kiŋi Dapiti yumbane oko laiyu lalapa leai. Akali Andane Goteto bala epeakale leya-kola, bala epeya-ko. Goteto bala wayumane moyo ateakalenga, ati kenga wetete ateya Gote okona gene oko laiyu lalapa lama peai. \x * \xo 21:9 \xt Sam 118:25-26\x* \p \v 10 Wuane lama poto, utupane yakama Jisasa towa atu Jutusaleme peakaiyu leai-kola, Jutusaleme tane wandakali pitakana nembo-tene ika lea-kola, akali epeya oko apipe lo tipa peai. \v 11 Tipa peai-kola, Jisasa towa atu epeaini wandakali tupamane utupane lamawuato, akali oko bala Galili disitiki tano Nasatesa tane potopesa akali Jisasa oko ateya leai. \s1 Jisasa Bala Lotu Anda Andane Okona Peane Oko \r Maki 11:15-19; Luku 19:45-48; Jone 2:13-22 \p \v 12 Okone angi, Jisasa bala lotu anda andane okona ende anda-pangosa kolandaka loto andea-kola, minditaka makesa yo peteaini wandakali tupapi, minditaka kambo ateaini wandakali tupapi, utupane pitaka peyo watea. Utupane peyo watoto, muni lawa pua peteaini akali tupana tepolo toko tupapi, eka uya salimi lo peteaini akali tupana pitiyaini toko tupapi, utupane kulembo lo apea. \v 13 Apialu, balato wandakali utupane lamawuato, Gotena pii pepa pelene eya mindimane loto, wandakali-mane nambana anda oko bala pote lo pitulane anda mindi ateya lolopeyai layene eya tekeko, yakamato nambana anda oko pake nene wandakali tupa epo pitiyaini anda mindi gulaya eyai lea. \x * \xo 21:13 \xt Ais 56:7; Jet 7:11\x* \p \v 14 Wuane lalu, Jisasa bala lotu anda andane okonena atea-kola, wandakali lee koopi, kee koopi, utupane bala ateanga epeai. Epeai-kola, balato utupane mo atu ya. \v 15 Jisasato metekolo piape andane utupane pea-kola, andopane minditupa lotu anda andane okonena ende anda-pangosa atoto, balana gene oko laiyu loto, Dapitina yumbane oko laiyu lalapa, laka peai. Wuane laka peai-kola, pitisa akali kawane tupapi, loo tupana mana andene akali tupapi, utupane-mane andoto, yataka-mane omeai. \p \v 16 Yataka-mane omoto, utupane-mane Jisasa tipa puato, andopane tupamane pii leyai okone nimbato ale naelepe leai. Wuane leai-kola, Jisasato utupane lamawuato, nambato utupanena pii okone ale eyo tekeko, Gotena pii pepa pelene eya mindimane loto, Gote nimbato andopane andanepi, kambolopi, utupane-mane nimbana gene oko laiyu leakale laya alene layene eya lea. Yakamato pii layene okone alu mindikipi mindi wamba dii lo anda napeaipe lea. \x * \xo 21:16 \xt Sam 8:2\x* \v 17 Wuane lalu, balato pitisa akali kawanepi, loo tupana mana andene akalipi, utupane ateakale loto, Jutusaleme tepa alu, Betani tano okona poto, palea. \s1 Yakamato Pote Lolai Pua Goteto Pulupeya Leane Oko \r Maki 11:12-14,20-24 \p \v 18 Upa pitane wete Jisasa bala Jutusaleme peke loyale asini poto, ulia nono ya. \v 19 Ulia nono wato, balato ita piki mindi asia ayatenenga ateane oko andoto, dini liyape lo andolo mandaka pea-kola, ita okonena dini mindikipi mindi lia napene, yokone angu ateanga andea. Andoto, balato ita piki okone lamawuato, matili-matilipi nimbato dini mindikipi mindi lia napula lea-kola, ita piki okone wamba ini kapoyale okone angi teke kuu lo kapu tea. \v 20 Kuu lo kapu tea-kola, balana disaipolo tupamane andoto, yakama moko wete loto, anu puato ita piki oko wamba ini andipa teke kapoyale wete kuu lo kapu teyape lo bala tipa peai. \p \v 21 Tipa peai-kola, Jisasato utupanena pii okone yano peyoto, nambato pii enene mindi yakama langeyo lea. Yakamato mini lapo palu ata napene, Gote lo bilipi leyama nayu leaindo, nambato ita piki okonga mangene mindi piyo okopene yakamatopi katulo pulupeyai. Dee, yakamato yuu wangiane oo eya oko lamawuato, nimba lopalu poto, ipa solewata angini andane okona tombenenga peaka nena laa leaindo, Goteto yuu wangiane oko lopalu, ipa solewata andane okona tombenenga aindaka lolopeya. \x * \xo 21:21 \xt Mt 17:20; Lk 17:6; 1Ko 13:2; Jo 14:12-14\x* \v 22 Yakamato pote lolai pua Goteto pulupeya lo bilipi leyama nayu loto, Gote nimbato mangene mindi pula lo pote laka peaindo, Goteto mangene utupane pitaka piki pulupeya. Jisasato wuane lea. \x * \xo 21:22 \xt Mt 7:7-11; 18:19-20\x* \s1 Piape Utupane Pipe Lo Apito Nimba Langeape Leaini Oko \r Maki 11:27-33; Luku 20:1-8 \p \v 23 Jisasa bala lotu anda andane okonena ende anda-pangosa poto, wandakali tupa mana lamawua atea-kola, pitisa akali kawane tupapi, Juta yame ando atalaini akali tupapi, utupane yakama Jisasa ateanga epeai. Epoto, utupane-mane bala tipa puato, nimbato apina pii wato minuto, wandakali utupa mana lamawua atelepe. Apito nimba languato, piape utupa pipe lapia-kola, nimbato piape utupa pua atelepe leai. \v 24 Wuane leai-kola, Jisasato utupane lamawuato, nambato pii mindiki yakama tipa peyo lea. Yakamato nambana pii okone kuai lo yano peleaindo, piape utupane pipe lo namba langeane akali okona gene oko langukale. \p \v 25-26 Wamba Goteto Jone lamawuato, nimbato wandakali tupa ipa peya-maipe lea-kola, balato wandakali tupa ipa peya-mauwa ateape. Pee, wandakali-mane bala lamawuato, ipa peya-maipe leai-kola, balato wuane peape lea. Wuane lea-kola, akali utupane yakama teke-teke pii lalawa puato, wandakali pitaka-mane Jone bala potopesa akali mindi ateane nembo talaini-ko. Nanimato Jisasana pii okone yano peyoto, wandakali-mane Jone lamawuato, nimbato wandakali tupa ipa peya-maipe leai-kola, balato wandakali tupa ipa peya-mawua ateane lemando, wandakali pitaka-mane nanima towa yataka olopeyai lo yuku eyama. Wuane tekeko, nanimato balana pii okone yano peyoto, Goteto Jone lamawuato, nimbato wandakali tupa ipa peya-maipe lea-kola, balato wandakali tupa ipa peya-mawua ateane lemando, Jisasato nanima tipa puato, wuane yando, anu peakale yakamato Jonena pii oko bilipi naleaipe lolopeya leai. \x * \xo 21:25-26 \xt Mt 14:3-5\x* \p \v 27 Wuane lo yakama teke-teke pii lalawa piyu, utupane-mane Jisasana pii okone yano peyoto, nanima nembo nateyama leai. Wuane leai-kola, balato utupane lamawuato, wuane yando, piape utupa pipe lo namba langeane akali okona gene oko nambato yakama langi napukale teke lea. \s1 Iwanane Lapona Pii Kokoli Oko \p \v 28-30 Jisasato pitisa akali kawane tupapi, Isatale tanena akali kawane waka tupapi, utupane pii mindi tako pua lamawuato, wamba akali mindina iwana lapo ateapele lea. Balato balana iwanane mindi ateanga poto, iwana, andipa nimbato getepe ee okona piape pulu puu leaipia. Wuane lea-kola, iwana okonemane balana ayiane lamawuato, akali andane, nambato piape pulu pokale leane tekeko, bala puu napene, konda yaepia. Balato piape pulu napea-kola, ayiane okomane balana iwanane mindoko ateanga poto, iwana, nimbato getepe ee okona piape pulu puu leaipia. Wuane lea-kola, iwanane okonemane balana ayiane lamawuato, nambato piape okone pulu napokale leane tekeko, matili balana nembo lawa piyu, piape pulu peaipia. \p \v 31-32 Iwanane okone-lapona andoko-mane ayiane-mane nembo teane pua peaipiape. Yakamato aki nembo teyaipe. Jisasato akali utupane tipa puato, wuane lea-kola, utupane-mane bala lamawuato, iwana piape pulu peane okomane bala ayiane okomane nembo teane pua peaipia leai. Wuane leai-kola, Jisasato utupane lamawuato, nambato pii enene mindi yakama langeyo lea. Wamba Joneto mana tika-pene tupa yakama langulu epea-kola, yakamato pii balato leane tupa bilipi naleaini tekeko, takisa muni mialaini akalipi, pamuku wandapi, utupane-mane Jonena pii leane oko ale wato, bilipi leai. Utupane-mane bilipi leaini okone andoto, Pitisa akali kawanepi, Isatale tanena akali kawanepi, yakamato yamapane lawa puato, pii balato leane tupa bilipi naleai. Tene okonena, takisa muni mialaini akalipi, pamuku wandapi, utupane-mane Gotena yuu epene okona makale nembo toto, yakama sia minuto, Gote nimbato nanima moyo ando atape ini kapoyale lalaini. Jisasato wuane lea. \x * \xo 21:31-32 \xt Lk 3:12; 7:29-30\x* \s1 Getepe Ee Ando Ateaini Akali Koo Tupana Pii Kokoli Oko \r Maki 12:1-12; Luku 20:9-19 \p \v 33 Wuane lalu, Jisasato pitisa akali kawane tupapi, Isatale tanena akali kawane tupapi, utupane pii mindi tako pua lamawuato, yakamato pii kokoli waka mindi ale alapa lea. Yuu anduane mindimane getepe ee mindi yandoto, ende pua wata aindaka leaipia. Wuane piyu, matili dini tupana ipane penge lo mokale nembo toto, balato ana andane mindi kua peaipia. Kua piyu, akali mindimane ee okone ando ateakale loto, balato anda kenga luu wete mindi peaipia. Wuane piyu, balato akali minditupa lamawuato, yakamato nambana ee oko ando atalapape lalu, bala yuu tepanda waka mindinga poto ateaipia. \x * \xo 21:33 \xt Ais 5:1-2\x* \p \v 34 Matili getepe dini tupa mandulane oto oko epea-angi, ee anduane okomane balana piape akali minditupa lamawuato, nambana getepe ee ando atalaini akali tupamane getepe dini minditupa yo geakalenga, yakamato molo pulupa leaipia. \v 35 Balato wuane leane tekeko, ee ando atalaini akali tupamane balana piape akali utupane minuto, mindi kunju-mane peyalu, mindi peyo ome lalu, mindi ana-mane peyalu, peainipia. \p \v 36 Wamba ee anduane okomane piape akali aŋalapo angu pulupa lea-kola, balana ee ando atalaini akali utupane-mane akali utupane minu koyainipia. Tene okonena, ee anduane okomane balana piape akali kambua tako pua lamawuato, akali utupane-mane getepe dini minditupa yo geakalenga, yakamato molo pulupa leane tekeko, balana ee ando atalaini akali utupane-mane wamba peaini pua teke puato, balana piape akali utupane minu koyaini tekepia. \p \v 37 Wuane peai-kola, matili ee anduane okomane pii mindi loto, nambana ee ando atalaini akali utupane-mane nambana iwanane okona pii ale olopeyai lea. Wuane loto, balato balana iwanane oko lamawuato, akali utupane-mane getepe dindi minditupa yo geakalenga, nimbato molo puu leaipia. \v 38 Balato wuane leane tekeko, balana ee ando atalaini akali utupane-mane balana iwanane oko epeanga andoto, yakama teke-teke pii lalawa puato, matili iwana epeya okomane bala ayiane okona minditaka eya tupa pitaka paluni tane molopeya-ko. Nanimato bala peyo ome lalu, ee oko nanima wetete mia-makale leainipia. \x * \xo 21:38 \xt Mt 27:16-19\x* \v 39 Wuane lalu, utupane-mane bala minata wato, ee okonena ende kamaka awua poto, bala peyo ome leainipia. \x * \xo 21:39 \xt Ip 13:12\x* \p \v 40 Pii kokoli okone lalu, Jisasato pitisa akali kawane tupapi, Isatale tanena akali kawane waka tupapi, utupane tipa puato, balana ee ando atalaini akali utupane-mane wuane peaini okonena, matili ee anduane oko epola-angi, balato akali utupane towa anu pulu-peyape lea. \v 41 Wuane lea-kola, utupane-mane bala lamawuato, balato akali koo utupane tandaka andane mawuato, peyo ome lalu, akali waka minditupa-mane balana getepe ee okone ando ateakale lolopeya. Wuane lola-kola, getepe dini mandulane oto oko epola-angi, akali utupane-mane getepe dini tupa yoto, minditupa bala malupeyai leai. \p \v 42 Wuane leai-kola, Jisasato utupane lamawuato, Gotena pii pepa pelene eya mindimane loto, anda piyaini akali tupamane anda mindi puato, ita mindi andoto, oko koo ya loto, mo apeaini mindiki okone teke, Goteto moto, anda okonena pingina gulaya yane. Nanimato andeyama-kola, Gotena mana okone kuai-lene wete eya andeyama layene eya. Yakamato Gotena pii layene okone wamba alu mindikipi mindi dii lo anda napeaipe. \x * \xo 21:42 \xt Sam 118:22-23; Lom 9:32-33; 1Pi 2:6-8\x* \v 43 Piape akali utupane-mane piape kopeta peaini pua teke, yakamato Gotena piape oko kuai lo ando ata na-piyaini. Tene okonena, yakamato balana ee oko ando atalapale lo balato ando konda napulu-peya. Jia. Wandakali yame waka mindimane balana ee oko ando ateakale lo maula-kola, utupane-mane balana ee okona dini tupa yoto, bala maulupeya. \p \v 44 [Wandakali mindi aiya peyoto, anda pingina okona tokonga lomba-pene yando, wandakali okone bala tele lo toko lolopeya tekeko, anda pingina okone tepa wato, wandakali mindi peyo tele lola-kola, wandakali okone bala yuu kangalamu gulolo-peya lea]. \p \v 45 Jisasato wuane lea-kola, pitisa akali kawane tupapi, Patasai tupapi, utupane-mane ale wato, balato pii kokoli utupane nanima andayo leya nembo teai. \v 46 Wuane nembo toto, utupane-mane bala andi laima lakae lo nembo teaini tekeko, wandakali kambua ateaini tupamane Jisasa bala potopesa akali mindi ateya nembo teai-kola, Juta yamena akali kawane tupamane bala andi loyale yuku wato, konda yai. \c 22 \s1 Wandakali Ipulupa Leane Tupana Pii Kokoli Oko \r Luku 14:16-24 \p \v 1-2 Okone angi, Jisasato pii kokoli waka mindi Juta yamena akali andane tupa lamawuato, wamba kiŋi mindina iwanane okomane wanda mindi kee loyale pea-kola, kiŋi okonemane tomo kambua yangeane lea. Tomo yangalu, balato wandakali tupa lamawuato, yakama tomo nolo ipulupa leaipia. Wuane leane pua teke, ati kenga ateya Gote okomane wandakali tupa moyo ando atokale nembo toto, utupane lamawuato, yakama ipulupa lalane. \p \v 3 Kiŋi okonemane tomo yangoyale atoto, wandakali yame mindi wamba ini lamawuato, matili nambato tomo yandolo-wakola, yakama tomo nolo ipulupale leaipia. Wuane lalu, matili wandakali utupane-mane balana tomo okone nolo epeakale nembo toto, kiŋi okonemane balana piape akali tupa lamawuato, yakamato wandakali utupane ipulupa lolo pulupa leaipia. Wuane lea-kola, akali utupane-mane poto, yakama ipulupa leaini tekeko, wandakali utupane-mane na-ipumakale leainipia. \p \v 4 Na-ipumakale leai-kola, kiŋi okonemane balana piape akali waka minditupa lamawuato, yakama poto, wandakali wamba nambato epeakale lauwa tupa lamawuato, kiŋi okomane pii mindi yakama langiya oko yakamato ale alapape lala lalapape leaipia. Nambana iwanane okomane wanda mindi kee loyale peya-kola, nambana yia bulumako maipa tupapi, sipisipi kataiya atene tupapi, utupane peyoto, nambato tomo kambua makande piyo. Pitaka taka wamba makande pitane eya-ko. Yakamato tomo nolo ipulupape. Kiŋi okomane wuane lala lo yakamato utupane lamai-yapape leaipia. \p \v 5 Wuane lea-kola, balana piape akali tupa poto, wandakali utupane wuane lo lamaiyai tekeko, wandakali utupane-mane pii okone ale oyale embo alu, waka-waka puku peainipia. Wandakali mindi bala eenga peaipia. Wandakali mindi balana bisanisa piape pulu peaipia. \v 6 Dee, wandakali waka tupa pitaka-mane kiŋi okona piape akali utupane minu koyalu, peyo ome leainipia. \x * \xo 22:6 \xt Mt 21:35\x* \v 7 Tene okonena, kiŋi okonemane yataka wete wato, balana ami yanda yene tupa lamawuato, yakamato wandakali utupane minu koyolo pulupa leaipia. Pulupa lea-kola, utupane-mane poto, balana piape akali peyo leaini wandakali utupane paini peyo ome loto, utupanena tano oko yango apeainipia. \p \v 8 Wuane peai-kola, kiŋi okomane balana piape akali waka tupa lamawuato, nambana iwanane okomane wanda kee loyale peya-kola, tomo kambua makande piyene mee eya tekeko, wandakali tomo nolo epeakale lauwa utupane yakama wandakali koo wete atalaini ya leaipia. Wandakali koo okonepene tupamane nambana tomo tupa naneakale. Jia. \v 9 Tene okonena, yakamato asia kembo tupana poto, wandakali yame waka yakamato andolai tupa pitaka lamawuato, nambato tomo kambua yangeyo-ko. Yakamato nolo ipulupa lala lo lamai-yapape leaipia. \v 10 Wuane lea-kola, balana piape akali utupane-mane asini tupana poto, wandakali koo epenepi andeaini tupa pitaka mo amunguli peainipia. Amunguli peai-kola, kiŋi okona iwanane okomane wanda kee lea-angi, tomo no peteaini anda oko tumbi wete leaipia. \p \v 11 Akali mindimane wanda mindi kee leya-angi, akali waka tupamane tona epene mindi piyainipia. Utupane-mane wuane piyaini tekeko, wandakali tomo no peteaini tupa andokale nembo toto, kiŋi okomane anda okona anda-pango kolandaka loto andea-kola, akali mindimane tona epene okonepene mindi pii napene, mee peteaipia. \v 12 Tona epene okonepene napea-kola, kiŋi okomane akali okone tipa puato, amene, anu peakale nimbato tona epene mindi napene, tona koo wambane mindi puato, anda okona kolandaka lalepe leaipia. Wuane lea-kola, akali okonemane balana pii okone yano peyolane asia mindi nayaepia. \p \v 13 Asia naya-kola, kiŋi okomane balana piape akali tupa lamawuato, akali okone bala yuu koo undupi-lene okonena atoto, bala yamataka lo nene geleto laka pua ateakale. Yakamato balana kini kene tupa yake puato, bala takita awua apialapape. Kiŋi okomane wuane leane lo Jisasato lea. \x * \xo 22:13 \xt Mt 8:12; 25:30; Lk 13:23-28\x* \v 14 Pii kokoli okone lalu, Jisasato wandakali tupa lamawuato, Goteto wandakali kambua ee lalane tekeko, balato wandakali aŋalapo angu balana anda okona anda-pango epeakale lalane lea. \s1 Takisa Muni Maipe-penepe Lo Tipa Peaini Oko \r Maki 12:13-17; Luku 20:20-26 \p \v 15 Okone angi, akali Patasai tupa poto, pii mindi lo yake puato, nanimato Jisasa langa-langa pimawua pii mindi loloma-kola, balato gapomane oko andayo pii koo mindi lolopeya. Pii koo mindi lola-kola, balana pii lolane okonemane teke nanimato bala kosimi lamakale leainipia. \x * \xo 22:15 \xt Mk 3:6\x* \v 16 Wuane lalu, Patasai utupane-mane yakamana disaipolo minditupa kiŋi Etote yame akali minditupa towa atu Jisasa ateanga peakale leainipia. Akali utupane yakama epoto, Jisasa lamawuato, tisa, wandakali mindi bala gene yene yandopi, nayene yandopi, okonena tene mindi ata napeya nembo toto, nimbato wandakali mindikipi mindi ando yuku aa napilini leai. Yuku naene atoto, nimbato pii enene angu loto, Goteto nanima wua pipiai lakae lo nembo talane loto, mana kuai lo lamailini nembo teyama. \v 17 Tene okonena, nimbato aki nembo telepe lo nanimato nimba tipa peyama. Juta yame wandakali nanimato takisa muni tupa Lomo tane gapomane akali kawane Sisa oko maipe-penepe, mai napipe-penepe leai. \p \v 18 Akali utupane-mane nembo-tene koo palu, bala tipa peai lo andoto, Jisasato utupane lamawuato, yakama minakasa alaini akali ateyai lea. Anu peakale yakamato namba langa-langa pinguyale minu makande peyaipe. \v 19 Yakamato takisa peyalaini muni mindi namba andawa lalapa lea. Wuane lea-kola, akali utupane-mane muni mindi awua epoto, bala andawa leai. \p \v 20 Andawa leai-kola, Jisasato utupane tipa puato, apina lee-inga waa pitane okola, gene peyatane okola, okonelapo muni okona ateyape lea. \v 21 Wuane lea-kola, utupane-mane bala lamawuato, Lomo tane gapomane akali kawane Sisa okona lee-inga waa pitane okola, balana gene peyatane okola, okonelapo muni okona eya leai. Wuane leai-kola, Jisasato utupane lamawuato, wuane yando, yakamato Sisana minditaka yolai tupa bala maiyu, Gotena minditaka yolai tupa Gote maiyapape leai. \x * \xo 22:21 \xt Lom 13:7\x* \v 22 Wuane lea-kola, akali utupane-mane ale wato, nembo kambua wete toto, bala tepa alu peai. \s1 Wandakali Malinga Ika Lolopeyai Leane Oko \r Maki 12:18-27; Luku 20:27-40 \p \v 23-25 Ole okone angi teke, Satusi yamena akali minditupa Jisasa ateanga epeai. Utupane-mane wandakali omene tupa malinga ika nalolo-peyai lalainipia. Akali utupane epoto, Jisasa tipa puato, tisa, wamba akali mindina iwanane yanasa nanima towa wali atema leai. Amene bulupane okomane wanda mindi kee lalu, andopane mandi napene, omea-kola, balana wetene oko yalo petea. Wamba Mosesato pii mindi loto, akali mindimane wanda mindi kee lalu, andopane mindi mandi napene omeando, andopane mindimane akali omolane okonena panda meakale nembo toto, balana amene mindimane wanda yalo oko kee loto, andopane mindi mandi maiyakale lea. Pii okone nembo toto, akali omeane okonena amene okomane wanda yalo okone kee lea. \x * \xo 22:23-25 \xt Ap 23:6-8; Lo 25:5\x* \p \v 26 Kee leane tekeko, wuane pua teke balato andopane mandi napene omea-kola, amene tepone-mane wuane teke pea. Wuane teke pima pulu, amene yanasa tupa pitaka-mane wanda mindiki okone teke kee lama pulu, oma yiake leai. \v 27 Matili wanda yalo okone balapi omea. \v 28 Amene yanasa utupane pitaka-mane wanda mindiki okone teke kee leai-ko. Matili wandakali omene tupa malinga ika lolai-angi, wanda okone bala amene yanasa utupanena mindi andokona wetene pitulu-peyape leai. \p \v 29 Wuane leai-kola, Jisasato utupanena pii okone yano peyoto, yakamato Gotena pii pepa pelene eya tupapi, balana tai-lene okopi, okonelapo nembo natene ato, kopeta nembo toto, pii okone nambanga tipa peyai. \v 30 Matili wandakali omene tupa malinga ika lolai-angi, wanda-mane akali napulu, akali-mane wanda kee na-lalu, utupane-mane ati kenga enjole atalaini pua teke atolopeyai. \p \v 31-32 Gote bala wandakali omene tupana Gote jia. Bala wandakali saka ateyai tupana Gote oko ateya. Tene okonena, wamba Goteto yakama languato, namba Apatakame, Aisake, Jekopo ima utupanena Gote oko ateyo lea. Gotena pii okone pepa pelene eya-kola teke, yakamato pii okone wamba dii lo anda napeaipe. Akali tepo omeaini utupanena tandini tupa saka ata napea-yale, Goteto bala akali utupanena Gote ateyo nalene, bala akali utupanena Gote atewa lea-yale. Tene okonena, nanimato balana pii pepa pelene eya okone dii loto, matili wandakali tupa malinga ika lolopeyai nembo teyama lea. \x * \xo 22:31-32 \xt Ek 3:6; Mt 8:11\x* \v 33 Jisasato wuane lea-kola, wandakali amunguli pua peteaini tupamane balana pii okone ale wato, moko wete leai. \s1 Loo Andoko Lipinga Wetete Eyape Lo Tipa Peane Oko \r Maki 12:28-31; Luku 10:25-28 \p \v 34 Jisasato pii lala okonemane Satusi yamena nee asia tambu lala lo wandakali-mane pii lo tawe yai-kola, Patasai yame okomane pii okone ale wato, Jisasa ateanga epo amunguli peai. \v 35 Akali utupanena mindi bala loo tupana mana kambua andene akali loya mindi ateaipia. Balato Jisasa minu makande puyale pii mindi bala tipa pea. \v 36 Balato Jisasa tipa puato, tisa, Gotena loo tupana andoko-mane loo waka tupa pitaka sia minuto, lipinga wete eyape lea. \p \v 37 Wuane lea-kola, Jisasato balana pii okone yano peyoto, nimbana Akali Andane Gote oko towa wayumane wetete epelewa yamapane yo atoto, nimbana yamapanepi, tandinipi, nembo-tenepi, utupane pitaka bala angu mawua atape lea. \x * \xo 22:37 \xt Lo 6:5\x* \v 38 Loo bulupane okonemane loo waka tupa pitaka sia minuto, lipinga wetete eya. \v 39 Gotena loo lapone oko mindiki okopene teke eya. Loo okonemane loto, nimba tane wayumane epelewa yamapane yo atalene pua teke, nimbato wandakali yangone tupa towa epelewa yamapane yo atape leya. \x * \xo 22:39 \xt Pit 19:18; Mt 7:12\x* \v 40 Gotena loo okonelapo balana loo waka tupapi, potopesa akali tupana pii tupapi, utupane pitakana tene oko eya. Jisasato wuane lea. \x * \xo 22:40 \xt Lom 13:8-10; Ga 5:13-14\x* \s1 Mesaya Bala Dapiti Yamena Mandiyene Angu Jia Leane Oko \r Maki 12:35-37; Luku 20:41-44 \p \v 41-42 Patasai yame tupa amunguli piyu, ongane ateai-kola, Jisasato utupane tipa puato, Mesaya oko bala apina mandi-yenepe. Yakamato aki nembo teyaipe lea-kola, utupane-mane balana pii okone yano peyoto, Mesaya oko bala Dapitina yamena mandiyene mindi ateya leai. \x * \xo 22:41-42 \xt Jo 7:41-42\x* \p \v 43-44 Wuane leai-kola, Jisasato utupane lamawuato, wamba Oli Sipitisa okomane Dapitina nembo-tene mina ika laya ya-kola, balato pii mindi loto, Akali Andane Gote okomane nambana Akali Andane Mesaya oko lamawuato, nambato nimba towa yanda-pene wandakali tupa nimbana kene pangosa ateakale lokalenga, nimbato nambana kii tikasa-tole pitipe leaipia. Matili Dapitina yame okomane Mesaya oko mandula-kola, bala mee Dapiti yamena mandiyene mindi atolopeya yando, anu peakale Oli Sipitisa okomane Dapitina nembo-tene mina ika laya ya-kola, Dapitito Mesaya oko balana Akali Andane oko ateya leaipiape. \x * \xo 22:43-44 \xt Sam 110:1; Mt 26:64\x* \p \v 45 Dapitito Mesaya oko andayo, bala nambana Akali Andane ateya leaipia-ko. Anu pua, Mesaya oko bala katulo mee Dapiti yamena mandiyene mindi atolo-peyape. Jisasato wuane lea. \v 46 Wuane lea-kola, akali mindikipi mindimane katulo balana pii okone yano napeleai-kola, ole okone angi ato tewa, Juta yame wandakali pitaka-mane pii mindi Jisasanga tipa puyale yuku yai. \c 23 \s1 Yakamato Mana Koo Utupa Wato Mina Na-piyapape Leane Oko \r Maki 12:38-40; Luku 11:43,46; 20:45-47 \p \v 1-2 Okone angi, wandakali kambua Jisasana disaipolo tupa towa atu amunguli peai-kola, balato utupane lamawuato, loo tupana mana andene akali tupapi, Patasai tupapi, utupane-mane Mosesana panda moto, Gotena loo tupamane wua leya lo mana langiyaini lea. \p \v 3-4 Utupane-mane mana epene tupa yakama langeyai-kola, yakamato utupanena pii pitaka ale wato, wato minape-pene tekeko, yakamato utupanena mana koo tupa wato mina na-piyapape. Jia. Akali utupane-mane wandakali tupa mana lamawuato, loo kambua wetete wayumane wato minalapape loto, kenda-pene andane tupa utupanena paiyanenga yata-maiyaini tekeko, yakama tane-mane kenda-pene okonepene tupana aŋakopi mindi aimakale lo makande pua ai na-piyaini. Jia. \x * \xo 23:3-4 \xt Mal 2:7-8\x* \p \v 5 Akali utupane-mane Gotena pii pepa pelene eya minditupa puta andane-yale lapo puato, mindi yakama tanena wenonga yake pua ate lata alu, mindoko yakama tanena kininga kitambu ayu, piyaini. Dee, utupane-mane yakamana tona luu piyaini okona duninga eyaka luu minditupa andi lo tepa aka piyaini. Wandakali waka tupamane utupanena mana okonelapo andolai-kola, loo tupana mana andene akalipi, Patasaipi, utupane-mane Gotena pii wayumane wato minalaini ya lo andeakale nembo toto, utupane-mane mangene okonepene tupa pitaka piyaini. \x * \xo 23:5 \xt Mt 6:1-2; Ek 13:9; Lo 6:8; Nam 15:38-39\x* \p \v 6 Wandakali kambua-mane tomo andane mindi no peteyai-angi, akali utupane yakama akali kawane pitiyaini toko tupana pitima lakae lo nembo talaini. Utupane yakama Juta yamena lotu andaka poto, toko bulupane tupana pituyale epele wete alaini. \v 7 Wandakali waka tupamane utupane andoto, akali andane, nimba ani pelepe lapiai lakae lo nembo toto, akali utupane-mane wandakali kambua amunguli piyaini ama tupana palaini. Dee, akali utupane yakama gene yene ataima lakae lo nembo toto, wandakali-mane yakama andayo tisa lapiai lakae lo nembo talaini teke. \p \v 8 Akali utupane-mane wuane piyaini tekeko, yakamana tisa mindiki angu ateya-kola, yakama pitaka amene teke-teke ateyai-ko. Wandakali-mane yakama andayo tisa leakale lo yakamato ando konda na-piyapape. Jia. \v 9 Yakamana ayiane mindiki angu bala ati kenga ateya-ko. Yakamato yuu okona akali mindina gene oko laiyu loyale, ayiane na-lalapape. Jia. \v 10 Dee, Kataisa bala yakamana akali andane mindiki angu ateya-ko. Wandakali-mane yakama ando akali andane leakale lo yakamato ando konda na-piyapape. Jia. \v 11 Yakamana akali andane wete atola oko bala yakamana piape akali atape-pene. \x * \xo 23:11 \xt Mt 20:26; Mk 9:35; Lk 22:25-27\x* \v 12 Wandakali mindimane bala tanena gene oko laiyu leando, Goteto balana gene oko mee gulaya olopeya tekeko, wandakali mindi bala gene nayene gulo ateando, Goteto balana gene oko andane gulaya olopeya. Jisasato wuane lea. \x * \xo 23:12 \xt Jop 22:29; Man 29:23; Lk 14:8-11; 18:14\x* \s1 Goteto Yakama Minu Koyolane, Waiwa Ando Atalapape Leane Oko \r Maki 12:38-40; Luku 11:39-52; 20:45-47 \p \v 13 Wuane lalu, Jisasato pii mindi tako pua loto, loo tupana mana andene akali tupapi, Patasai tupapi, yakamato ale alapape lea. Ati kenga ateya Gote okomane yakama moyo ando ateakale lo yakama tane ando konda na-piyaini. Wandakali waka minditupa-mane Gotena pangosa atamakale nembo talaini tekeko, Goteto utupane moyo ando ateakale lo yakamato ando konda na-piyaini. Jia. Yakamato utupane mana kopeta lamawuato, Goteto utupane moyo ando atolane asini oko tuma piyaini. Yakamato wuane piyaini okonena, Goteto yakama minu koyolane. Waiwa ando atalapape. \v 14 [Loo tupana mana andene akali tupapi, Patasai tupapi, yakamato wanda yalo tupana anda tupa pake moyale utupane minakasa alaini. Yakamato utupane minakasa eyai-kola teke, wandakali waka tupamane yakama akali epene ateyai lo andapiai lakae lo nembo toto, yakamato pote andane luu tupa lalaini. Tene okonena, Goteto kenda-pene andane wete mindi yakamanga gulupeya-ko. Balato yakama minu koyolane. Waiwa ando atalapape.] \p \v 15 Wandakali mindi bala yakamana disaipolo guleakale nembo toto, yakamato ipa solewata angini andane tupa kalo piyu, yuu tepanda tupana palaini. Poto, yakama asini luu tupana epoko pua atoto, yame waka tupana wandakali mindiki yakamana disaipolo gulaya alaini. Bala yakamana disaipolo guleya-kola, yakamato bala mo lawa puato, wandakali koo wete mindi gulaya alaini. Loo tupana mana andene akali tupapi, Patasai tupapi, yakamato wandakali tupa minakasa wato, epene gulo atalaini. Tene okonena, yakama tane yuu koo wete okona pupe-pene tekeko, yakamana disaipolo okomane yakama sia wete minuto, yuu koo wete okonena wamba kapoyale wete pupe-pene gulo atalane. Yakamato wandakali tupa wuane pua minu koyalaini okonena, Goteto yakama minu koyolane. Waiwa ando atalapape. \p \v 16-17 Minditaka golo-mane waa-pene mindi lotu anda andane okona yalane yando, okone Gotena gulalane. Tene okonena, lotu anda andane okomane minditaka golo-mane waa-pene tupa sia minuto, angini wete eya. Gotena lotu anda andane oko angini wete eya tekeko, loo tupana mana andene akali tupapi, Patasai tupapi, yakama lee koo gulo atoto, kee wato, wandakali tupa mana lamai-yaini. Yakamato mana lamawuato, wandakali mindimane mangene mindi pukale loto, pii okone mo tai laya wakale nembo toto, balato lotu anda andane oko mawua leyo loto, nambato pii enene wete leyo lapulu, mangene okone napene konda yando, yakamato okone katu lalaini. Wuane tekeko, balato minditaka golo-mane waa-pene lotu anda andane okona yalane tupa mawua leyo loto, nambato pii enene wete leyo leando, wandakali okonemane mangene okone pipe-pene lalaini. Wuane loto, wandakali lee koo tupamane wandakali yangone tupa asini kopeta andawa lalaini pua teke, yakamato mana kopeta lamawuato, yangone tupa asini kopeta andawa lalaini okonena, Goteto yakama minu koyolane. Waiwa ando atalapape. \x * \xo 23:16-17 \xt Mt 15:14\x* \p \v 18-19 Dee, wandakali-mane opa mindi Gotena alata toko okona yata yando, opa okone Gotena gulalane. Tene okonena, alata toko okomane opa okone sia minuto, angini wete eya. Alata toko oko angini wete yalane tekeko, loo tupana mana andene akali tupapi, Patasai tupapi, yakamato wandakali tupa mana lamawuato, wandakali mindimane mangene mindi pukale loto, balana pii okone mo tai laya wakale nembo toto, balato alata toko oko mawua leyo loto, nambato pii enene wete leyo leando, balato mangene okone pii napene konda yando, yakamato okone katu lalaini. Wuane tekeko, balato alata toko okonena opa yolane oko mawua leyo loto, nambato pii enene wete leyo leando, balato mangene okone pipe-pene. Yakamato wuane lalaini nembo toto, nambato yakama lee koo gulo ateyai leyo. \p \v 20 Wandakali mindimane balana pii mo tai laya wakale nembo toto, alata toko oko mawua leyo loto, nambato pii enene wete leyo leando, alata toko okopi, pitaka taka alata toko okona tokonga yola tupapi, utupane pitaka mawua leyo loto, nambato pii enene wete leyo lola-kola pulupeya. \v 21 Dee, wandakali mindimane lotu anda andane oko mawua leyo loto, nambato pii enene wete leyo leando, balato lotu anda andane okola, anda okonena atalane Gote okola, okonelapo lapotaka mawua leyo loto, nambato pii enene wete leyo lola-kola pulupeya. \v 22 Ati kenga yuu iyu oko bala Gotena pitiyane toko mindi eya. Tene okonena, wandakali mindimane ati kenga yuu iyu oko mawua leyo loto, nambato pii enene wete leyo leando, balato Gotena pitiyane toko okola, toko okonena pitiyane Gote okola, okonelapo lapotaka mawua leyo loto, nambato enene wete leyo lola-kola pulupeya. \x * \xo 23:22 \xt Ais 66:1; Mt 5:34\x* \p \v 23-24 Lee koo wandakali tupamane wandakali yangone tupa asia kopeta andawa lalaini pua teke, loo tupana mana andene akali tupapi, Patasai tupapi, yakamato wandakali yangone tupa minakasa wato, asia kopeta andawa lalaini. Oyo aŋako mindi yakamana ipa nolane kapo okona epo peteya-kola, yakamato okone angini mindi ya lo nembo toto, mo apialaini tekeko, yia kamele andane mindi yakamana ipa nolane kapo okona epo peteya-kola, yakamato okone angini mindi jia ya lo nembo toto, ipa towa mee goae lalaini. Anu peakale nambato wuane leyope. Yakamato Gotena loo andane tupa mee ya lo nembo toto, wandakali yangone tupa ondo naene atoto, utupane wayumane yapa lo tale na-piyaini. Yakamato Gote lo bilipi leyama nayu na-lalaini teke. Yakamato mana utupane wato mina napene, Gotena loo andane tupa awua tepa alaini tekeko, wandakali waka tupamane andolai-kola, yakamato Gotena loo kuai lo wato minalaini ya lo andeakale nembo talaini. Wuane nembo toto, yakamana eenga tomo aŋako wete yalane tupa yomo paiyasanga tale pua yata wato, yakamato yomo mindi Gote mayaini. Yakamato wuane puato, Gotena loo andane tupa wato minapiai-yale, yakamana mana okone kuai lapia-yale tekeko, yakamato wuane na-piyainiko. Goteto yakama minu koyolane. Yakamato ando atalapape. \x * \xo 23:23-24 \xt Pit 27:30; Mai 6:8\x* \p \v 25-26 Loo tupana mana andene akali tupapi, Patasai tupapi, yakama tane angu nembo toto, tomopi, ipa tende-penepi, kambua pake gulo moto, yakamana kapo pelesa tupana tumbi laya alaini. Yakamato wuane piyaini tekeko, wandakali-mane yakamana mana andolai-kola, yakama akali epene ateyai lo andeakale nembo toto, yakamato utupane andakasa oyale, kapo pelesapi, kengasa wayumane wasa-wasa peyalaini. Patasai yame yakama lee koo gulo atoto, yakamana mana okone koo ya lo anda na-piyaini. Loo tupana mana andene akalipi, Patasaipi, yakamato wuane na-piyaini okonena, Goteto yakama minu koyolane. Waiwa ando atalapape. Yakamana kapo tupa kengasa kalato ata napene guleakale nembo toto, utupanena anda-pangosa wamba ini wayumane wasa-wasa peyalapape. \x * \xo 23:25-26 \xt Mk 7:1-4\x* \p \v 27-28 Wandakali omene mindina mali anda-pangosa balana umbaini tamenepi, kulinipi, minditaka kalato atene utupane pitaka tumbi latane yalane. Wuane tekeko, wandakali-mane yangone mindina mali kenga oko ake wete peakale lo pende ake-pene mindimane pende leyai-kola, wandakali waka tupamane mali okonena kengasa angu andoto, mali paiya wete ateya lo andalaini. Wuane pua teke, loo tupana mana andene akali tupapi, Patasai tupapi, yakamato wandakali tupa minakasa eyai-kola, utupane-mane yakamana umbaini kenga angu andoto, yakama wandakali epene tika-pene ateyai nembo talaini. Utupane-mane wuane nembo talaini tekeko, yakamato Gotena loo tupa ango alaini okonemane yakamana ini anda-pangosa mana koo tupa tumbi latane atalane-ko. Goteto yakama minu koyolane. Waiwa ando atalapape. \x * \xo 23:27-28 \xt Lk 16:15; Ap 23:3\x* \p \v 29-30 Wandakali waka tupamane andolai-kola, yakama akali epene ateyai lo andeakale nembo toto, loo tupana mana andene akali tupapi, Patasai tupapi, yakamato potopesa akali wamba omeaini tupana mali anda epene tupa piyaini. Dee, yakamato wandakali epene tika-pene wamba omeaini tupana mali tupa yati pimai-yaini teke. Wuane puato, yakamato wandakali tupa minakasa oyale, pii mindi loto, wamba nanimana yumbane tupa ateai-angi, nanima utupane towa atu atema-yale, utupane-mane potopesa akali tupa peyo ome leakale lo, nanimato utupane moya napema-yale lalaini okonena, Goteto yakama minu koyolane. Waiwa ando atalapape. \v 31 Yakamato wuane lalaini okonemane yakama tane potopesa akali tupa peyo ome leaini akali utupanena mandiyene yame ateyama loto, mo pana alaini-ko. \x * \xo 23:31 \xt Ap 7:52-53\x* \v 32 Yakamana yumbane tupamane koo pua ateaini pua teke, yakamatopi koo puato, utupanena piape koo tupa pikoyo piyapape. \p \v 33-36 Wamba bulupane tewa, yakamana yumbane mindimane akali epene tika-pene Epolo lene oko peyo ome leaipia. Okone angi tewa, yakamana yumbane tupamane akali epene tika-pene kambua peyo ome laka peainipia. Koyonga, akali Betekayana iwanane Sakataya bala lotu anda andane okola, Gotena alata toko okola, okone-lapona tombenenga atea-kola, utupane-mane bala peyo ome leainipia. Yuu pitakana wandakali epene tika-pene tupa omeaini okona tene oko Juta yame akali andipa ateyai tupa yakamanga yakale nembo toto, nambato potopesa akalipi, akali wai-enepi, loo tupana mana andene akalipi, utupanena minditupa yakama atolainga epeakale lolo-peyawa. Utupane epolai-kola, yakamato utupanena minditupa ita malamanda okona peyo yuka alu, waka minditupa mee peyo ome lolopeyai. Dee, akali utupanena minditupa yakamana lotu anda tupana atolai-kola, yakamato utupane kunju-mane peyolo-peyai. Wandakali utupane tano waka tupana palaka polai-kola, yakamato utupane watama poto, kenda-pene andane tupa maiki pulupeyai. Mana koo utupane pitakana yole koo oko Goteto wandakali andipa ateyai tupa yakamanga gulupeya lo nambato pii enene oko yakama langeyo. Yakama puya koo tupana mandiyene tupa gulo ateyai okonena, Goteto yakama kosimi loto, yakama yuu koo wetete okona pulupa lo wata ainena lolopeya. Balato wuane pula-angi, yakamato kenda-pene okone peya wanju olane asia mindi nayolopeya. Jisasato wuane lea. \x * \xo 23:33-36 \xt Jen 4:8; 2Tem 24:20-21; Mt 3:7; 12:34; Lk 3:7\x* \s1 Jisasato Jutusaleme Tane Wandakali Tupa Ondo Yane Oko \r Luku 13:34-35; 19:41-44 \p \v 37 Okone angi, Jisasato pii mindi tako pua loto, Jutusaleme tane wandakali yakamato potopesa akali tupa peyo ome lalaini leaipia. Dee, Goteto balana piape akali minditupa yakama ateyainga epeakale laka peya-kola, yakamato utupane ana-mane peyo ome lalaini. Eka angini mindimane balana andopane tupa papakane pangosa paleakale loto, mo amunguli piyane pua teke, ole kambuanga nambato Jutusaleme tane wandakali yakama namba atewanga mo amunguli piwa lakae lo nembo tewa tekeko, yakamato embo yai. \p \v 38 Tene okonena, nambato yakama tepa alu polowa-kola, yakamana anda oko mee ukuna atolopeya leyo okone yakamato ale alapape. \x * \xo 23:38 \xt 1Ki 9:7-8; Jet 22:5\x* \v 39 Andipa oko angi tewa, nambato yakama tepa alu polowa-kola, yakamato namba anda napene atama pulu, matili yakamato pii mindi loto, Goteto akali epeya oko bala epeakale loto, wayumane moyapia lolopeyai. Yakamato wuane lolai-angi, namba dee lapone andolopeyai. Jisasato wuane lea. \x * \xo 23:39 \xt Sam 118:26\x* \c 24 \s1 Lotu Anda Andane Oko Keao Lo Minu Koyolo-peyai Leane Oko \r Maki 13:1-2; Luku 21:5-6 \p \v 1 Jisasa bala lotu anda andane ende okona kamaka poto, mindisa poyale pea-kola, balana disaipolo tupamane epoto, lotu anda andane ateya okona anda waka pua kimbu pitane ateyai tupa anda-kae leai. \v 2 Wuane leai-kola, Jisasato utupane lamawuato, andipa yakamato anda epene wete ana-mane pitane ateya utupa pitaka andeyai tekeko, nambato pii enene mindi yakama langeyo. Matili akali minditupa epoto, anda utupana ana mindikipi mindi balana ana yangone tokonga yakale lo ando konda na-olopeyai. Jia wete. Utupane-mane ana utupa pitaka keao loto, yuunga tepa ayiake laya olopeyai lea. \x * \xo 24:2 \xt Lk 19:42-44\x* \s1 Kenda-pene Kambua Epolopeya Leane Oko \r Maki 13:3-13; Luku 21:7-19 \p \v 3 Matili, Jisasa bala angu Olipi wangiane okona petea-kola, balana disaipolo tupa yakama angu bala peteanga epeai. Epoto, utupane-mane bala tipa puato, andoko angi akali minditupa-mane lotu anda andane oko minu koyolo-peyaipe leai. Mangene anu-pene mindi wamba ini bulupane pula-kola, nanimato andoto, nimba dee lapone epoyale pele lo andolo-peyamape. Dee, mangene anu-pene tupa pula-kola, nanimato andoto, andipa yuu oko koyo puyale peya lo andolo-peyamape. Nimbato nanima langi leai. \p \v 4-5 Wuane leai-kola, Jisasato utupanena pii okone yano peyoto, matili akali kambua mindiki-mindiki lo yale-yale ipuku puato, namba Mesaya oko epeyo loto, wandakali kambua minakasa olopeyai-ko. Akali mindimane namba Mesaya oko epeyo loto, yakama minakasa olaini. Waiwa ando atalapape. \x * \xo 24:4-5 \xt Mt 24:23-24; 1Jo 2:18\x* \p \v 6-7 Matili wandakali yame mindimane wandakali yame waka mindi yanda pimaulai-kola, tili-tula lo atola tupa yakamato ale olopeyai. Dee, yuu andane wete mindina tane wandakali tupamane yuu andane wete waka mindina tane wandakali tupa yanda pimaulai-kola, wandakali utupane-mane yanda andane mindi pua ateyai lene oko yakamato ale olopeyai. Wandakali utupane-mane wuane pipe-pene guleya tekeko, okone angi teke yuu oko wamba kapoyale koyo napulu-peyako. Wandakali-mane yanda pua atolai-angi, yakamato okone ale wato, nembo kambua toto, yuku aa na-piyapape. Jia. Okone angi, yuu minditupana ulia nono andane tupa yolopeya. Dee, yuu minditupana yuu titiwali tupa lolopeya teke. \v 8 Kenda-pene utupane pitaka wanda-mane andopane manduyale wamba ini masia peyalane okonepene gulolo-peya. \p \v 9 Okone angi, yakama nambana yame atolai mambele, wandakali yame palu peyai tupa pitaka-mane yakama towa mini koo wete palu atoto, kenda-pene andane tupa yakama gulupeyai. Akali waka minditupa-mane yakama tandaka andane guato, yakama peyo ome leakale nembo toto, wandakali minditupa-mane yakama ene pitulu-peyai. \x * \xo 24:9 \xt Mt 10:22\x* \v 10 Wuane pulai-kola, wandakali kambua-mane namba lo bilipi lalaini mana oko awua tepa alu, namba lo bilipi lene wandakali yangone tupa towa mini koo wete paluto, utupane ene pituto, utupane towa yanda-pene akali tupanga malupeyai. \p \v 11 Owato potopesa akali kambua epoto, wandakali kambua minakasa olopeyai. \x * \xo 24:11 \xt Mt 24:4-5,23-24; 1Jo 4:1-3\x* \v 12 Wandakali kambua-mane Gotena loo tupa ango olai-kola, wandakali kambua-mane wandakali yangone towa epelewa yamapane yo atalaini mana okone awua tepa olopeyai. \v 13 Utupane-mane wuane pulupeyai tekeko, wandakali mindimane kenda-pene utupane awua atoto teke, namba lo bilipi lalaini mana oko awua tepa nayando, Goteto bala molo-peke lolopeya. \x * \xo 24:13 \xt Mt 10:22\x* \v 14 Wandakali pitaka-mane Gotena pii epene okone ale yakale nembo toto, wandakali minditupa yuu eya tupa pitakana atoto, ati kenga ateya Gote okomane pitaka taka ando atalane lolopeya. Matili utupane-mane pii okone wandakali tupa pitaka lamai-koyo pulai-angi, yuu oko koyo pulupeya. Jisasato wuane lea. \x * \xo 24:14 \xt Mt 28:19\x* \s1 Kenda-pene Andane Wete Mindi Epolopeya Leane Oko \r Maki 13:14-23; Luku 21:20-24 \p \v 15 Pii oko dii lo andolai wandakali yakamato pii nambato andipa pepa peleyo oko wayumane nembo tape-pene. Jisasato pii mindi wamba potopesa akali Daniyele okomane leane okonena tako pua loto, matili wandakali yame waka tupamane owato gote mindi waa puato, Gotena lotu anda andane epene wete okona ate lolopeyai lea. Goteto andola-kola, owato gote okonemane lotu anda andane epene wete okone balana wenonga mo kalato ataya ola-kola pulupeya. Pepa oko dii lo andolai wandakali yakamato andolai-kola, minditaka koo wete okone lotu anda andane okona atolanga andolopeyai. \x * \xo 24:15 \xt Dan 9:27; 11:31; 12:11\x* \p \v 16 Yakamato okone andolai-angi, Jutiya disitiki okona atolai wandakali yakama yuu wangiane tupana palaka pupe-pene gulolo-peya. \v 17 Palaka pupe-pene gulola-angi, wandakali mindi balana anda okona takita ateando, balana minditaka andaka yolane tupa mokale nembo toto, anda-pango kolandaka nalene, mee palaka pupe-pene gulolo-peya. \x * \xo 24:17 \xt Lk 17:31-32\x* \v 18 Dee, wandakali mindi bala eenga ateando, balana tona kenga piyane oko moyale, andaka peke nalene, mee palaka pupe-pene teke. \v 19 Okone angi, wanda andopane ininga piti-pata tupapi, wanda andopane andu no atene tupapi, utupane palaka pupe-pene pitete wato, ondo wete ape-pene gulo pitulu-peyai. \p \v 20-21 Wamba wetete Goteto yuu ati-la yakale lea-angi tewa, kenda-pene waka-waka kambua yama ipulu, andipa ateyama oto okona giau leya tekeko, kenda-pene epola okonemane utupane pitaka sia minuto, andane wete mindi epolopeya. Kenda-pene andane okonepene mindi matili-matilipi lapone naepolo-peya. Upa wete puato, pipiya peleando, palaka pupe-pene pitete pulupeya. Sambasa-angi, asia luu pupe-pene jia lene eya-ko. Pipiya peyola-kola yandopi, Sambasa oko epola-kola yandopi, kenda-pene andane okone epolane. Yakamato pote lo atalapape. \x * \xo 24:20-21 \xt Dan 12:1\x* \v 22 Goteto kenda-pene utupane ee ana kambua tupana epeakale lo ando konda yando, wandakali pitaka omolo-peya tekeko, balana yame ateakale lata atane wandakali tupa pitaka omolaini nembo toto, Goteto kenda-pene utupane ana ukupini mindilapo angu epeakale lo ando kondolo-peya. \s1 Akalina Iwanane Bala Panakame Epolopeya Leane Oko \r Luku 17:20-25 \p \v 23-24 Matili owato Mesayapi, owato potopesa akalipi, utupanena minditupa-mane wandakali tupa minakasa amakale nembo toto, mindiki-mindiki lo yale-yale ipuku pulupeyai. Epoto, Mesaya oko namba epeyo leandopi, potopesa akali enene mindi namba epeyo leandopi, okone-lapona mindi epeyo lo andawa loyale, utupane-mane metekolo piape andane minditupa pulupeyai. Wuane puato, utupane-mane katulo Gotena yame ateakale lata atane wandakali tupapi minakasa olopeyai pia-yale, utupane-mane wuane pulupeyai. Tene okonena, wandakali mindimane yakama languato, Mesaya oko bala onga ateya oko andalapa leandopi, dee bala amokusa ateya oko andalapa leandopi, akali okonemane enene leya lo yakamato nembo na-talapape. Jia. \x * \xo 24:23-24 \xt Lo 13:1-3; 2Tes 2:8-10; Lap 13:13-14; Mt 24:4-5\x* \v 25 Ale alapape. Matili wandakali minditupa-mane wuane pulupeyai lo nambato yakama wamba ini langeyo okoni. \p \v 26-27 Ati tapale oko nai epalanesa ato tewa, tii pima pulu, nai andaka palane ukusane puapo peya-kola, wandakali pitaka-mane katulo ati tapale okone andalaini pua teke, matili Akalina Iwanane oko panakame epola-kola, wandakali pitaka-mane katulo bala epola oko andolopeya. Tene okonena, wandakali-mane yakama languato, Akalina Iwanane oko bala wandakali napalene yuu okona epo ateya leaindo, yakamato bala andamakale nembo toto, yuu okonena puu na-piyapape. Dee, utupane-mane bala anda mindina epo peteya leaindo, utupane-mane enene leyai lo yakamato nembo na-talapape. \x * \xo 24:26-27 \xt Mt 24:37-39; Lk 17:23-24\x* \v 28 Minditaka omene mindi yolanga, eka aiyawe tupa amunguli pulai-kola, yakamato andolopeyai. Jisasato wuane lea. \x * \xo 24:28 \xt Lk 17:37\x* \s1 Akalina Iwanane Balana Wandakali Tupa Lamolo Epolopeya Leane Oko \r Maki 13:24-27; Luku 21:25-28 \p \v 29 Wuane lalu, Jisasato pii mindi tako pua loto, kenda-pene andane utupane epo koyo pula-kola, Goteto iyu okona minditaka tai ateya tupa mo ema-ema piya ola-kola, nai, ana-la, lapotaka undupi lalu, atinga kaiyanda ateya tupa yuunga ondo tepa aka pulupeya. \x * \xo 24:29 \xt Ais 13:10; 34:4; Ese 32:7; Jol 2:10,31; 2Pi 3:10; Lap 6:12-13\x* \v 30 Wuane pula-angi, Akalina Iwanane oko epeyo lo andawa loyale ati kenga iyu okona minditaka mo pana ola-kola, yuu okona wandakali palu pula tupa pitaka-mane okone andoto, ai lolopeyai. Utupane-mane andolai-kola, Akalina Iwanane oko bala ati kenga tawe mole tupana tokonga atoto, balana tai-lene andane okopi, tii-pene andane okopi, okonelapo towa epolopeya. \x * \xo 24:30 \xt Sak 12:10; Lap 1:7; Dan 7:13\x* \p \v 31 Okone angi, biakulu mindi taimane wete peyola-kola, Akalina Iwanane okomane balana enjole tupa lamawuato, yakamato nambana yame ateakale lata atane wandakali tupa lamolo pulupa lolopeya. Wuane lola-kola, enjole utupane-mane yuu tupa pitakana poto, Gotena wandakali utupane pitaka lamo atu epolopeyai. Jisasato wuane lea. \x * \xo 24:31 \xt 1Ko 15:51-53; 1Tes 4:15-16\x* \s1 Ita Piki Tupa Andoto, Mana Mialapape Leane Oko \r Maki 13:28-31; Luku 21:29-33 \p \v 32 Wuane lalu, Jisasato pii kokoli mindi loto, yakamato ita piki tupa andoto, mana mialapape lea. Ita piki tupana kembonenga ipane epo peteya-kola, yokone wenene tupa kome piyane. Yakamato yokone utupane andoto, panyu puyale peya lo andalaini. \v 33 Wuane pua teke, matili mangene minditupa wamba ini pulupeya leyo tupa pula-angi, yakamato mangene utupane pitaka andoto, Akalina Iwanane oko bala mandaka epoto, asia lombanga atalua nembo talapape. \v 34 Nambato pii enene mindi yakama langeyo. Wandakali yame andipa ateyai tupa pitaka oma yiake nalolai-kola, mangene utupane pitaka pulupeya. \x * \xo 24:34 \xt Mt 16:28\x* \v 35 Matili yuu ati-la alu pulupeya tekeko, matili-matilipi nambana pii oko alu napulu-peya. Jisasato wuane lea. \x * \xo 24:35 \xt Mt 5:18\x* \s1 Makande Pitawa Atalapape Leane Oko \r Maki 13:32-37; Luku 17:26-30,34-36 \p \v 36 Wuane lalu, Jisasato pii mindi tako pua loto, mangene minditupa pulupeya lalo utupane oto andokona pulu-peyape, taeme andokona pulu-peyape lo wandakali mindikipi mindimane nembo nateya lea. Ati kenga enjole ateyai tupapi, Akalina Iwanane okopi, utupane-mane nembo nateyai teke. Jia. Ayiane okomane angu nembo teya. \x * \xo 24:36 \xt Ap 1:7; 1Tes 5:1-2\x* \p \v 37 Wamba akali Nowa atea-angi, Goteto mangene andane mindi peane pua teke, matili Akalina Iwanane oko epola-angi, Goteto mangene andane mindi pulupeya. \x * \xo 24:37 \xt Jen 6:5-8\x* \v 38 Nowa ateane okone angi, ipa andane wetete oko wamba ika laa napenenga, wandakali-mane Gote masia mawua ateainipia. Gote masia mawua atoto, akali-mane wanda kee laka, wanda-mane akali puku, wandakali-mane tomo ipapi naka, piki pua atama pulu, Nowa bala sipi andane wete okona kolandaka leane oto okona giau leainipia. \p \v 39 Nowa bala sipi andane wete okona kolandaka leane-angi, Goteto mangene andane mindi pulupeya lo wandakali utupane-mane nembo nateaini tekeko, ipa andane wetete mindi yuungapi, atingapi, lapotakanga ika loto, utupane pitaka peyo pulu peaipia. Wuane pua teke, matili Goteto mangene andane mindi pulupeya nembo natene, wandakali-mane ole dindi lo mana minalaini tupa minu atolai-kola, Akalina Iwanane oko bala epolopeya. \x * \xo 24:39 \xt Jen 7:21-23\x* \v 40 Bala epola-angi, akali lapo eenga atolapi-kola, balana enjole tupamane mindi lamialu, mindoko ateakale kondolo-peya. \v 41 Dee, wanda lapo palawa waa puyale witi dini taki lo pitulapi-kola, balana enjole tupamane mindi lamialu, mindoko peteakale kondolo-peya. \p \v 42 Yakamana Akali Andane okone andoko angi epoto, wuane pulupeya lo yakamato nembo nateyai-ko. Yakamato lee too ando atalapape. \x * \xo 24:42 \xt Mt 25:13\x* \v 43 Anda anduane mindimane andola-kola, pake nene akali mindi utulu oko angi epolopeya lo wamba ini andapia-yale, pake nene akali okonemane balana anda okone keao lolane lo bala tane andatawa atapia-yale lo yakamato nembo talapape. \x * \xo 24:43 \xt Lk 12:39-40; Lap 16:15-16\x* \v 44 Wuane pua teke, yakamato Akalina Iwanane oko naepolo-peya nembo tolai-angi, bala epolo-peyako. Bala epolopeya nembo toto, yakamato makande pitawa atalapape. Jisasato wuane lea. \s1 Piape Akali Koo, Epene-la Okone-lapona Pii Kokoli Oko \r Luku 12:42-46 \p \v 45 Wuane lalu, Jisasato pii minditupa tako pua loto, piape akali mindimane wai-ene atoto, ole dindi lo piape kuai lo piyane yando, balana akali andane okomane bala lamawuato, nimbana piape akali yangone tupa ando atoto, ole dindi lo tomo nolane taeme oko epola-angi, utupanena tomo tale pua maipe lolopeya. \v 46 Piape akali okonemane piape kuai lo pua ateando, matili balana akali andane oko peke loto, minditaka epene tupa bala maula-kola, piape akali okone bala epele wete olopeya. \p \v 47 Akali andane okonemane piape akali epene okone lamawuato, nimbato nambana minditaka eya tupa pitaka ando atape lolopeya lo nambato pii enene mindi yakama langeyo. \x * \xo 24:47 \xt Mt 25:21,23\x* \v 48 Wuane pulupeya tekeko, piape akali okone bala akali koo mindi ateando, balato akali andane oko wamba ini peke nalolo-peya nembo tolopeya. \v 49 Wuane nembo toto, balana piape akali yangone tupa minu peyaka puato, bia ipa tai no kewa atalaini akali tupa towa atu tomo ipa ima nolopeya. \p \v 50-51 Oto mindina balana akali andane oko naepolo-peya nembo toto, piape akali okonemane mandeke napene atolopeya. Okone angi teke, balana akali andane oko epoto, piape akali okone wete minu koyoto, minakasa alaini wandakali tupa towa ateakale lolopeya. Wuane lola-kola, piape akali koo okone bala yuu koo okonena atoto, yamataka lo nene geleto laka pua atolopeya. Jisasato wuane lea. \c 25 \s1 Wana Mapokae Paiyasa Tupa \p \v 1 Wuane lalu, Jisasato pii kokoli mindi tako pua loto, wana mapokae paiyasa-mane wanda kee lolane akali mindi asininga malanda olo makale nembo toto, yakamana lamu tupa kaiyu awua poto, bala epeakale lo maliyo peteaini-pia. Wuane pua teke, matili Akalina Iwanane okomane wandakali tupa moyo ando atokale nembo toto, bala dee lapone epolopeya oto oko wandakali minditupa-mane maliyo atolopeyai. \x * \xo 25:1 \xt Lap 19:7-8; Lk 12:35-38\x* \p \v 2-4 Wana mapokae paiyasa utupanena yau yangisa tupa yakama wai-ene pituto, katasini minditupa pene mindina ambu pete loto, lamu tupa towa awua peainipia. Utupane-mane wuane peaini tekeko, wana mapokae yau yangisa tupa yakama wai naene pituto, katasini minditupa pene mindina ambu pete lo awua naepene, yakamana lamu tupana angu peteakale loto, awua peainipia. \v 5 Wana mapokae paiyasa tupamane wanda kee lolane akali okone epeakale lo maliyo peteaini tekeko, bala ini naepea-kola, utupane pitaka limu wato, palu ateainipia. \p \v 6 Limu palu ateai-kola, utulu tombe wete okona mindimane ee loto, wanda kee lolane akali oko bala epeya-ko. Yakama bala malanda olo pulupa leaipia. \v 7 Wuane lea-kola, wana mapokae utupane pitaka ika loto, yakamana lamu tupa mo mandeke peainipia. \v 8 Yakamana lamu tupa mandeke puato, wana wai naene tupamane wana wai-ene tupa lamawuato, nanimana lamu tupana katasini koyo puyale peya-ko. Yakamato katasini minditupa nanima giyapa leainipia. \p \v 9 Wuane leai-kola, wana wai-ene tupamane utupanena pii okone yano peyoto, katasini utupa-mane nanimana lamu tupapi, yakamana lamu tupapi, pitaka katulo tumbi nalolo-peya yako. Yakama tane sisoa anda tupana poto, katasini minditupa kambalapa leainipia. \v 10 Wuane leai-kola, wanda wai naene utupane yakama katasini kambolo peainipia. Peai-kola, wanda kee lolane akali okone bala epoto, wana mapokae yau yangisa makande pitawa peteaini utupane towa atu peainipia. Poto, wanda kee lolane tomo andane yango yaini anda okona anda-pango kolandaka leai-kola, wanda kee lolane akali okomane anda okonena asia pii leaipia. \p \v 11 Matili wana mapokae yau wamba mandeke napene peteaini utupane epoto, wanda kee lolane akali okone lamawuato, akali andane, akali andane, nanima andaka ipumakale, nimbato asia lumba leainipia. \x * \xo 25:11 \xt Lk 13:23-28\x* \v 12 Utupane-mane wuane leaini tekeko, balato utupanena pii okone yano peyoto, nambato pii enene mindi yakama langeyo. Nambato yakama anda na-peyawane leaipia. \x * \xo 25:12 \xt Mt 7:23\x* \v 13 Wuane pua teke, Akalina Iwanane oko bala dee lapone epolane oto okopi, taeme okopi, okonelapo yakamato nembo nateyai-ko. Bala epolopeya nembo toto, yakamato makande pitawa atalapape. Jisasato wuane lea. \x * \xo 25:13 \xt Mt 24:42\x* \s1 Muni Ando Ateakale Leane Okona Pii Kokoli Oko \r Luku 19:11-27 \p \v 14 Wuane lalu, Jisasato pii kokoli mindi tako puato, akali mindimane yuu tepanda mindisa pokale nembo toto, balana piape akali tupa epeakale leane leaipia. Balato utupane epeakale loto, utupane-mane balana minditaka yane tupana minditupa ando ateakale lo tale pua mayaepia. Wuane pua teke, Akalina Iwanane okomane wandakali tupa moyo ando atokale nembo toto, utupane-mane balana minditaka yane tupa ando ateakale lo tale pua mayane. \p \v 15 Yuu tepanda mindisa poyale peane akali okonemane balana piape akali mindiki-mindiki lo katulo piape oko-tuma pulupeya nembo toto, piape akali mindi (5,000) paepe tausene kina maiyu, akali mindi (2,000) tu tausene kina maiyu, akali mindi (1,000) wane tausene kina maiyu, bala yuu tepanda okonena peaipia. \x * \xo 25:15 \xt Lom 12:6\x* \v 16 Pea-kola, (5,000) paepe tausene kina meane akali okomane wamba kapoyale bisanisa piape puato, (5,000) paepe tausene kina teke tako pua meaipia. \v 17 Wuane pua teke, (2,000) tu tausene kina meane akali okomane bisanisa piape puato, (2,000) tu tausene kina teke tako pua meaipia. \v 18 Akali okonelapo-mane wuane peapele tekeko, (1,000) wane tausene kina angu meane akali okonemane poto, yuli mindi tomboto, balana akali andane okona muni meane tupa mali peaipia. \p \v 19 Matili ana kambua pea-kola, piape akali utupanena akali andane oko bala peke loto, utupane mindiki-mindiki lo tipa puato, nimbato potopisa muni aki-tupi meepe leaipia. \v 20 Wuane lea-kola, (5,000) paepe tausene kina meane akali okomane potopisa muni (5,000) paepe tausene kina teke tako pua meane oko awua epoto, akali andane, nimbato (5,000) paepe tausene kina namba gee okonemane nambato bisanisa piape puato, (5,000) paepe tausene kina teke tako pua mewane oko anda leaipia. \v 21 Wuane lea-kola, balana akali andane okomane bala lamawuato, nimba piape akali epene atoto, nambana piape kuai lo wete pingeene ya leaipia. Nimbato nambana minditaka aŋalapo tupa kuai lo ando atapini okonena, nimbato nambana minditaka kambua tupa ando atola lokale. Nimba namba towa atu epelewa atapakale ipu leaipia. \x * \xo 25:21 \xt Mt 24:45-47; Lk 16:9-13\x* \p \v 22 Wuane pua teke, (2,000) tu tausene kina meane akali oko epoto, akali andane, nimbato (2,000) tu tausene kina namba gee okonemane nambato bisanisa piape puato, 2,000 kina teke tako pua mewane oko anda leaipia. \v 23 Wuane lea-kola, balana akali andane okomane bala lamawuato, nimba piape akali epene atoto, nambana piape kuai lo wete pingeene ya leaipia. Nimbato nambana minditaka aŋalapo tupa kuai lo ando atapini okonena, nimbato nambana minditaka kambua tupa ando atola lokale. Nimba namba towa atu epelewa atapakale ipu leaipia. \p \v 24 Wuane lea-kola, (1,000) wane tausene kina meane akali oko balapi epoto, bala lamawuato, akali andane, wandakali waka tupamane ee mindi yandeyai-kola, nimbato utupanena tomo tikayu mandalini leaipia. Dee, wandakali waka tupamane tomo waini papaka leyai-kola, nimbato utupanena tomo tikayu mandalini. Nimbato wuane pilini okonena, nimba tane angu nembo toto, nimbato kenda-pene tupa wandakali waka tupa mailini lo nambato andeyawane. \p \v 25 Tene okonena, namba yuku wato, nimbana muni tupa too puato, yuli mindi tombalu, mali pewa. Nimbana muni tupa oo eya oko anda leaipia. \v 26 Wuane lea-kola, balana akali andane okomane balana pii okone yano peyoto, nimba piape akali koo kepa-ene ya leaipia. Wandakali waka tupamane ee mindi yandeyai-kola, nambato utupanena tomo tikayu mandiyane lo nimbato andalenepe. Wandakali waka tupamane tomo waini papaka leyai-kola, nambato utupanena tomo tupa tikayu mandiyane lo nimbato andalenepe. \v 27 Wuane yando, nimbato nambana muni tupa potopisa mandeakale loto, beŋe mindina yata ee-yale, namba peke loto, nambana muni utupana potopisa minditupa towa miauwa-yale leaipia. \p \v 28-29 Wuane lalu, akali andane okonemane balana piape akali waka tupa lamawuato, minditaka kambua nayene wandakali okona minditaka aŋalapo yolane tupa nambato molo-peke lokale tekeko, minditaka kambua yene wandakali tupanga nambato minditupa konda pua maluwa-kola, utupanenga minditaka kambua wete yolopeya leaipia. Nambana piape akali koo okomane piape kuai lo napipia-ko. (1,000) wane tausene meane balato awua ateya oko yakamato moto, (10,000) tene tausene kina awua ateya akali okonenga mayapa. \x * \xo 25:28-29 \xt Mt 13:11-12; Mk 4:24-25; Lk 8:18\x* \v 30 Maiyu, yakamato piape akali koo oko bala yuu koo undupi-lene okona awua aindaka lalapa. Bala yuu koo okonena atoto, yamataka lo nene geleto laka pua atolopeya. Akali andane okonemane wuane leane lo Jisasato lea. \x * \xo 25:30 \xt Mt 8:12; Lk 13:23-28\x* \s1 Wandakali Pitaka Yapa Lo Tale Pulupeya Leane Oko \p \v 31 Wuane lalu, Jisasato pii minditupa tako pua loto, matili Akalina Iwanane oko balana tai-lene oko towa epoto, bala akali andane kiŋi atolopeya lea. Balana enjole tupa pitaka towa atu epoto, bala kiŋi pitiyane toko epene wete mindina pitulu-peya. \x * \xo 25:31 \xt Mt 16:27; 19:28\x* \v 32 Pitula-kola, balana enjole tupamane wandakali yame palu peyai tupa pitaka balana wenonga mo amunguli pulupeyai. Amunguli pulai-kola, sipisipi, meme-la, okonelapo lapotaka yatawa atalaini akali tupamane utupane yame lapo ateakale loto, utupane yapa lo tale piyaini pua teke, Akalina Iwanane okomane wandakali tupa pitaka yame lapo ateakale loto, yapa lo tale pulupeya. \x * \xo 25:32 \xt Ese 34:17; Lap 20:11-13\x* \v 33 Utupane yapa lo tale puato, balato sipisipi gulene wandakali epene tika-pene atolaini tupa balana kii tikasa-tole ateakale loto, meme gulene wandakali atolaini tupa balana kii koyasa-tole ateakale lolopeya. \p \v 34-36 Balato wandakali tupa pitaka yapa lo tale pikoyo pula-angi, kiŋi okomane balana kii tikasa-tole wandakali atolaini tupa lamawuato, namba tomo ipapi nonowa atewa-kola, yakamato tomo ipapi namba geai lolopeya. Namba akali opene gulo epewa-kola, yakamato namba yatawa paleai. Namba tona jia yo atewa-kola, yakamato tona geai. Namba siki omewa-kola, yakamato namba moyai. Namba katapusa atewa-kola, yakamato namba andolo epeai. Yakamato wuane pulupeyai nembo toto, wamba nambana ayiane okomane yuu ati-la yakale lea-angi, ati kenga yuu epene wetete atolane panda mindi yakamana paluni yakale leane. Andipa yakamato yakamana paluni okone molo ipulupa. Kiŋi okonemane wuane lolopeya. \x * \xo 25:34-36 \xt Ais 58:7\x* \p \v 37 Wuane lola-kola, wandakali epene tika-pene tupamane balana pii okone yano peyoto, akali andane, andoko angi nimba tomo ipapi nonowa atee-kola, nanimato andoto, tomo ipapi gemape lolopeyai. \v 38 Andoko angi nimba akali opene gulo epee-kola, nanimato andoto, nimba yatawa palemape. Andoko angi nimba tona jia yo atee-kola, nanimato tona gemape. \v 39 Dee, andoko angi nimba siki omee-kolapi, katapusa atee-kolapi, nanimato nimba andolo epemape lolopeyai. \v 40 Wuane lolai-kola, kiŋi okonemane utupane lamawuato, nambato pii enene mindi yakama langeyo. Wamba yakamato nambana wandakali yangone gene nayene wete utupanena mindi moyai okomane yakamato namba moyai-kola peai lolopeya. \x * \xo 25:40 \xt Man 19:17; Mt 10:42; Mk 9:41\x* \p \v 41-43 Wuane lalu, kiŋi okomane balana kii koyasa atolaini wandakali utupane lamawuato, wamba namba tomo ipapi nonowa atewa-kola, yakamato tomo ipapi gii napeai lolopeya. Namba akali opene gulo epewa-kola, yakamato namba yatawa napaleai. Namba tona jia yo atewa-kola, yakamato tona gii napeai. Namba siki omewa-kola, yakamato namba moya napeai. Dee, namba katapusa atewa-kola, yakamato namba andolo naepeai. Wamba Goteto Satanepi, balana enjole koo tupapi, utupane ita too atapowa atene yuu koo okona peakale lo makande pua yata yane. Wandakali nambana kii koyasa ateyai tupa yakamato namba moya napeaini okonena, Goteto kenda-pene andane wete mindi yakamanga epeakale leya-ko. Yakama namba tepa alu, yuu koo wete okonena pulupa. Kiŋi okonemane wuane lolopeya. \x * \xo 25:41-43 \xt Mt 7:23\x* \p \v 44 Wuane lola-kola, utupane-mane balana pii okone yano peyoto, Akali andane, andoko angi nimba opene gulo epee-kola, nanimato nimba yatawa pali napemape lolopeyai. Andoko angi nimba tomo ipapi, tonapi, utupane jia yo atee-kola, nanimato gii napemape. Andoko angi nimba siki omee-kolapi, katapusa atee-kolapi, nanimato nimba andolo na-epemape lolopeyai. \p \v 45 Wuane lolai-kola, kiŋi okonemane utupane lamawuato, yakamato wandakali gene nayene wete tupa moya napeai okonemane yakamato namba moya napeai-kola teke pea lo nambato pii enene mindi yakama langeyo lolopeya. \v 46 Wuane lalu, Goteto wandakali utupane yole koo wetete mindi maula-kola, wandakali utupane yakama yuu koo okona poto, tandaka andane wete no atapowa atolopeyai tekeko, wandakali epene tika-pene tupa saka atapowa atolopeyai. Jisasato wuane lea. \x * \xo 25:46 \xt Dan 12:2; Jo 5:29\x* \c 26 \s1 Jisasa Peyo Ome Lamakale Leaini Oko \r Maki 14:1-2; Luku 22:1-2; Jone 11:45-53 \p \v 1-2 Jisasato pii manapi utupane pitaka lamai koyo piyu, balana disaipolo tupa lamawuato, ole lapo angu pola-kola, Pasopa tomo nolane oto andane oko epolopeya lo yakamato nembo teyai. Ole okone angi, gapomane okomane Akalina Iwanane oko ita malamanda okona peyo yuka yakale loto, bala towa yanda-pene akali tupamane bala gapomane okona piape akali tupana kininga malupeya lea. \x * \xo 26:1-2 \xt Ek 12:1-27; Mt 20:18\x* \p \v 3 Balato pii okone balana disaipolo tupa lamawua atea-angi, pitisa akali kawane tupapi, Juta yame ando atalaini akali tupapi, utupane yakama pitisa akali kawane Kayapasa lene okona andaka amunguli peainipia. \v 4 Amunguli piyu, utupane-mane pii mindi lo puta puato, nanimato langa-langa puato, Jisasa andi lalu, peyo ome lamakale leainipia. \v 5 Utupane-mane wuane lalu, pii mindi tako pua loto, Pasopa tomo nolane oto andane okona nanimato Jisasa andi loto, peyo ome lemando, wandakali tupamane andoto, nanima towa yataka wato, yanda pingulaini. Ole waka mindina, nanimato bala andi loto, peyo ome lamakale leainipia. \s1 Wanda Mindimane Wele Minditupa Jisasana Kawanenga Gae Leane Oko \r Maki 14:3-9; Jone 12:1-8 \p \v 6 Matili Jisasa bala Betani tano okona atoto, akali wamba tapa peane Saimone okona andaka petea. \v 7 Jisasa bala akali okonena andaka tomo no petea-kola, wanda mindimane wele tunduma-pene muni andane wete-mane kambalaini mindi awua epea. Wele okone botolo epene wete mindina piti-pata Jisasa peteanga awua epoto, balato wele okone Jisasana kawanenga gae loto, aiya maya. \x * \xo 26:7 \xt Lk 7:37-38\x* \p \v 8-9 Wuane pea-kola, Jisasana disaipolo tupamane andoto, yataka wato, wandakali mindimane wele okone kambapia-yale, wanda okonemane muni kambua mipia-yale. Moto, balato katulo wandakali koo tipia tupa moyapia-yaleko. Anu peakale balato wele okone Jisasana kawanenga gae lo apeyape leai. \p \v 10-12 Wuane leai-kola, Jisasato utupane lamawuato, wandakali tipia tupa ole dindi lo yakama towa atu atolopeyai tekeko, namba ole dindi lo yakama towa atu ata napulu-peyama. Matili wandakali-mane namba mali pulai-angi, wele nambana umbaininga gae loto, mali pulupeyai oko makande pua, wanda okomane mana epene wete oko nambanga miniya-ko. Anu peakale yakamato balanga kenda-pene mindi mayaipe. \x * \xo 26:10-12 \xt Lo 15:11\x* \v 13 Matili-matilipi, wandakali minditupa yuu eya tupa pitakana atoto, Gotena pii layene epene oko lamawuato, wanda okona mana okone nembo tolo-peke loto, balato wuane peane lolopeyai lo nambato pii enene mindi yakama langeyo. Jisasato wuane lea. \s1 Jutasato Jisasa Ene Pitukale Leane Oko \r Maki 14:10-11; Luku 22:3-6 \p \v 14 Okone angi, Jisasana disaipolo alesa akali tupana Jutasa Isaka-tiyote lene oko bala pitisa akali kawane tupa ateainga peaipia. \v 15 Poto, balato utupane tipa puato, nambato Jisasa ene petewando, yakamato aki minditaka namba gulu-peyaipe lea-kola, utupane-mane muni silipa-mane waa-pene paiyasa tepo mayainipia. \x * \xo 26:15 \xt Sak 11:12; Jo 11:56-57\x* \v 16 Mayai-kola, okone angi ato tewa, Jutasato Jisasa ene pituyale asini mindi aiya peaipia. \s1 Pasopa Tomo Nolane Tupa Mandeke Peapele Oko \r Maki 14:16-21; Luku 22:7-13,21-23 \p \v 17 Betesanga yisa napalene nalaini oto bulupane oko epea-kola, disaipolo tupamane Jisasa ateanga epoto, nimba Pasopa tomo tupa nola nanimato aninga makande pipiai lakae lo nembo telepe leai. \x * \xo 26:17 \xt Ek 12:14-20\x* \v 18 Wuane leai-kola, balato utupane lamawuato, yakamato Jutusaleme poto andolai-kola, akali mindi atolopeya. Yakamato akali okone lamawuato, nanimana tisa okomane pii mindi loto, nambato mangene mindi pula nayuto, oto Goteto yata yane oko mandaka epeya-kola, nambato Pasopa tomo tupa nambana disaipolo tupa towa nimbana andaka namakale lala lo lamai-yapape lea. \v 19 Wuane lea-kola, balato leane pua puato, utupane-mane Pasopa tomo tupa makande peainipia. \s1 Jisasato Yakamana Mindimane Namba Ene Pitulu-peya Leane Oko \r Maki 14:17-21; Jone 13:21-30 \p \v 20 Matili nai andaka pea-kola, Jisasato balana disaipolo alesa tupa towa atu tomo no peteai. \v 21 Tomo no pituto, balato utupane lamawuato, nambato pii enene mindi yakama langeyo. Yakamana mindimane namba ene pitulu-peyai lea. \v 22 Wuane lea-kola, disaipolo tupa yakama yamapane kenda wete wato, mindiki-mindiki lo Akali Andane, nimbato namba andayo nalolo-pele yalua laka peai. \p \v 23-24 Wuane leai-kola, Jisasato utupanena pii okone yano peyoto, Gotena pii pepa pelene eya mindimane loto, Akalina Iwanane oko bala wua pua omolo-peya layene eya pua omolo-peya tekeko, ene pitula akali oko bala ondo wete ape-pene. Angini-mane akali okone mandi napea-yale, katu lapia-yale layene eya. Namba towa disa mindiki okona betesa tanda puato, neyapa akali okomane namba ene pitulu-peya lea. \x * \xo 26:23-24 \xt Sam 41:9\x* \v 25 Wuane lea-kola, bala ene peteane akali Jutasato bala lamawuato, tisa, nimbato namba andayo nalolo-pele yalua lea. Wuane lea-kola, Jisasato balana pii okone yano peyoto, nambato nimba andayo leyo lea. \s1 Betesa, Waene-la, Okonelapo Neakale Mayane Oko \r Maki 14:22-26; Luku 22:15-20; 1 Kotini 11:23-25 \p \v 26 Jisasato balana disaipolo tupa towa atu tomo no pituto, betesa mindi moto, Gote wayu pele loto, betesa okone konde lea. Konde loto, balana disaipolo tupa mawuato, oko nambana umbaini oko. Yakamato mo nalapa lea. \p \v 27-28 Wuane lalu, balato kapo waene petene mindi moto, Gote wayu pele loto, balana disaipolo tupa mawuato, nambana tundupa gae lolowa okomane wandakali kambua tupana koo tupa apolopeya lo nambato pii wenene mindi lo yata eyo-ko lea. Yakama pitaka-mane mo nalapa. \x * \xo 26:27-28 \xt Ek 24:8; Jet 31:31-34; Sak 9:11; 1Ko 10:14-18\x* \v 29 Andipa ato tewa, nambato waene oko nanene atama pulu, matili nambana Ayiane okomane wandakali tupa pitaka moyo ando atola-angi, nambato yakama towa atu waene waka mindi nolo-peyama lo nambato yakama langeyo lea. \v 30 Wuane lalu, Jisasato utupane towa soŋo mindi lalu, Jutusaleme tepa alu, Olipi wangiane okona peai. \x * \xo 26:30 \xt Lk 22:39; Jo 18:1\x* \s1 Pita Nimbato Namba Anda Na-peyawane Lolopele Leane Oko \r Maki 14:27-31; Luku 22:31-34; Jone 13:36-38 \p \v 31 Okone angi, Jisasato balana disaipolo tupa lamawuato, wamba Goteto pii mindi loto, nambato sipisipi yatawa atalane akali oko peyo ome lolowa-kola, sipisipi tupa palaka puu toko lolopeyai lea. Potopesa akali mindimane pii okone pepa peleane pua teke, andipa utulu yakama pitaka-mane nambanga tungi peleyai oko awua tepa alu, palaka puu toko lolopeyai. \x * \xo 26:31 \xt Jo 16:32; Sak 13:7\x* \v 32 Yakamato wuane pulupeyai tekeko, Goteto namba malinga ika laya ola-angi, namba wamba ini ingane Galili disitiki okona polowa-kola, yakama matili epolopeyai lea. \x * \xo 26:32 \xt Mt 28:7,16\x* \p \v 33 Wuane lea-kola, Pitato balana pii okone yano peyoto, akali waka tupa pitaka-mane nimbanga tungi peleyai oko auwu tepa alu, palaka peaindopi, matili-matilipi nambato wuane napulu-peyawa. Jia wete lea. \v 34 Wuane lea-kola, Jisasato bala lamawuato, nambato pii enene mindi nimba langeyo. Andipa utulu oko angi teke eka pauli maipa mindimane pii wene lola-kola, ole tepoainga nimbato wandakali minditupana wenonga atoto, Jisasa anda na-peyawane lolopele lea. \x * \xo 26:34 \xt Mt 26:69-75\x* \v 35 Wuane lea-kola, Pitato balana pii okone yano peyoto, namba nimba towa atu omape-pene guleandopi, okone atu tekeko, nambato nimba anda na-peyawane nalolo-peyawa. Jia wete lea. Wuane lea-kola, disaipolo waka tupa pitaka-mane wuane teke leai. \s1 Jisasa Bala Gesemani Olipi Wangiane Okona Poto, Pote Leane Oko \r Maki 14:32-34; Luku 22:39-46 \p \v 36 Okone angi, Jisasa balana disaipolo tupa towa atu yuu Gesemani lene okona peai. Pulu, balato utupane lamawuato, namba amonga pote lolo peyo-ko. Yakama onga pitiyapa lea. \v 37 Wuane lalu, balato Pitapi, Sepiti iwanane lapo okolapopi, utupane bala atu aiyu amonga-yale peai. Pulu, okone angi ato tewa, bala yamapane kenda andane wete wato, anu puape lo nembo kambua teaipia. \p \v 38 Nembo kambua toto, balato balana disaipolo tupa lamawuato, nambana yamapane oko kenda andane wetete peya okomane namba omape-pene gulalua-ko. Anu pulu-peyape lo andamakalenga, yakama onga atalapa leaipia. \x * \xo 26:38 \xt Jo 12:27\x* \v 39 Wuane lalu, bala ambinga-yale poto, yuunga tombawua lo pote loto, nambana Ayiane Gote, kapo penenga petene gulo tandaka nambato nape-pene oko peya wanju olane asini mindi yando, nimbato asini okone lumbape. Nimbato wuane pula lo nambato nembo teyo tekeko, nambato nembo teyo pua napene, nimba tane nembo tele pua pipe leaipia. \p \v 40 Wuane lalu, bala peke loto andea-kola, balana disaipolo tepo akali utupane limu palu yainga andoto, balato Pita tipa puato, namba pote lo ateyo-kola, yakamato katulo awa mindiki ando ata napeyaipe leaipia. \v 41 Enene, yakamato ando ataima lakae lo nembo teyai tekeko, yakamana umbaini tai naleya-kola, yakamato ando ata napene, limu paleyai. Sataneto yakama minu makande pula-kola, yakama yuunga peakolaini. Yakamato pote lo atalapa leaipia. \v 42 Wuane lalu, balato dee lapone ambinga-yale poto, pote loto, nambana Ayiane, kapo penenga petene gulo tandaka nambato nape-pene oko peya wanju olane asini mindi nayola-kola, nambato tandaka okone nape-pene guleando, nimbato nembo tele pua pipe leaipia. \v 43 Wuane lalu, Jisasa balana disaipolo tepo akali tupa ateainga peke loto andea-kola, utupane yakama dee lapone limu wete wato, palu yainga andeaipia. \v 44 Andoto, bala pai pua utupane tepa alu poto, pote wamba leane wuane pua teke pote lolo-peke leaipia. \p \v 45 Pote lokoyo piyu, balana disaipolo tupa ateainga peke loto, balato utupane tipa puato, yakama mee oto mo limu teke palu ateyaipe leaipia. Akali mindimane Akalina Iwanane ene pitulane oto oko ipupia-kola, koo piyaini akali tupamane namba andi leakale loto, utupanena kininga malupeya. \v 46 Namba ene pitipia akali oko bala wamba mandaka epeya oko andalapa. Nanimato bala malanda olo makale-ko. Ika lalapa leaipia. \x * \xo 26:46 \xt Jo 14:31\x* \s1 Jutasato Jisasa Ene Peteane Oko \r Maki 14:43-50; Luku 22:47-53; Jone 18:3-12 \p \v 47 Jisasato wuane lo atea-kola teke, balana disaipolo alesa tupana akali Jutasa lene oko bala akali kambua wete tupa towa atu epea. Pitisa akali kawane tupapi, Juta yame ando atalaini akalipi, utupane-mane akali utupane epeakale leai-kola, utupane-mane kandepa luupi, mulipi, utupane awua epeai. \v 48 Jisasa ene pitukale nembo toto, wamba Jutasato akali utupane lamawuato, nambato akali mindi nunu lolowa oko Jisasa yolopeya-ko. Yakamato bala minalapape leaipia. \v 49 Wuane lalu, Jutasa bala Jisasa ateanga wamba kapoyale epoto, tisa, utulu wete lalu, bala nunu lea. \v 50 Balato Jisasa nunu leane tekeko, Jisasato bala lamawuato, amene, nimbato mangene mindi pulu epele oko kapoyale pipe lea. Wuane lea-kola, Jutasa towa atu epeaini akali tupamane epoto, Jisasa minuto, andi leai. \p \v 51 Andi leai-kola, Jisasa towa atu ateaini akali utupanena mindimane balana kandepa luu mandeane oko kilau lo moto, pitisa akali kawane okona piape akali mindina alene yoko taka lo tepa yaa. \x * \xo 26:51 \xt Jo 18:26\x* \v 52 Wuane pea-kola, Jisasato bala laya loto, kandepa moto, yanda pulai akali tupa pitaka kandepa-mane teke omolo-peyai lea. Nimbana kandepa okone paliyane andanenga pale lolo-peke laa. \x * \xo 26:52 \xt Jen 9:6; Lap 13:9-10\x* \v 53 Nambato nambana ayiane oko lamawuato, enjole yame andane wetete alesa tupamane namba moyolo epeakale laa lauwa-yale, oko angi teke balato enjole utupanepi, dee waka minditupa wete tako puato, yakamato Jisasa moyolo pulupa lapia-yale oko nimbato nembo natelepe. \v 54 Gotena pii pepa pelene eya mindimane loto, akali utupa-mane mangene koo utupa nambanga pulupeyai layene eya tekeko, enjole kambua-mane namba moyolo epeaindo, Gotena pii okone anu puato, enene gulolo-peyape lea. \p \v 55 Wuane lalu, Jisasato akali kambua epeaini tupa lamawuato, ole dindi lo nambato lotu anda andane okona ende anda-pangosa pituto, wandakali tupa mana lamawua atauwa tekeko, okone angi, yakamato namba andi na-lapiai lea. Andipa nambato minditaka pake neya nembo toto, yakamato kandepa luupi, mulipi, utupane awua, namba andi lolo epeyaipe. \x * \xo 26:55 \xt Lk 19:47; 21:37-38\x* \v 56 Yakamato okonetaka awua naepene, mee ipupiai-yale, yakamato katulo namba andi lapia-yale tekeko, wamba potopesa akali tupamane Gotena pii oko pepa peyoto, yakamato wuane pulupeyai leainipia. Utupanena pii enene guleakale nembo toto, yakamato mangene utupa pitaka piyapale lo Goteto ando kondeya lea. Akali epeaini tupamane Jisasa andi leai-kola, balana disaipolo tupa pitaka-mane bala awua tepa alu, palaka peai. \s1 Juta Yamena Kanjole Okomane Jisasa Kosimi Leaini Oko \r Maki 14:53-56; Luku 22:54-55,63-71; Jone 8:13-14,19-24 \p \v 57 Loo tupana mana andene akali tupapi, Juta yame ando atalaini akali tupapi, utupane pitisa akali kawane Kayapasa okona andaka epo amunguli peai-kola, Jisasa andi leaini akali tupamane bala atu aiyu anda okonena peainipia. \v 58 Utupane-mane Jisasa atu aiyu peai-kola, Pita bala amonga-yale ata iki lama watama peaipia. Akali utupane pitisa akali kawane okona anda ende pitane okona kolandaka leai-kola, akali utupane-mane Jisasanga anu pulu-peyaipe lo andokale nembo toto, Pita balapi kolandaka loto, piape wandakali minditupa towa atu peteaipia. \v 59 Pitisa akali kawane tupapi, Juta yame okona kanjole akali waka tupapi, utupane pitaka-mane Jisasa peyo ome lamakale nembo toto, owato wisanisa minditupa aiya peainipia. \p \v 60-61 Ayia peai-kola, owato wisanisa kambua epoto, owato pii loto, Jisasa kosimi leaini tekeko, kanjole akali utupane-mane bala peyo ome lolane tene mindi ando mia napeainipia. Matili owato wisanisa lapo akali epoto, bala kosimi loto, wamba Jisasato pii mindi loto, nambato katulo Gotena lotu anda andane ateya oko wamba ini lai lalu, ole tepo angu piape puato, pulu-peke lolo-peyawa leane leapilipia. \x * \xo 26:60-61 \xt Jo 2:19-21\x* \p \v 62 Wuane leapi-kola, pitisa akali kawane oko bala ika loto, Jisasa tipa puato, akali okolapo-mane nimba kosimi loto, koo tene mindi nimbanga yata eyapi tekeko, nimbato utupanena pii okone yano peyoyale, pii mindikipi mindi laa napele okonde leaipia. \v 63 Balato wuane leane tekeko, Jisasato balana pii okone yano peyo, pii mindikipi mindi laa napea-kola, pitisa akali kawane okomane bala lamawuato, nimba Gotena Iwanane Mesaya oko atelepe lo nambato nimba tipa peyo-ko. Nimbana weno minuto, enene wete, Gote saka ateya okomane andeya loto, nimbato nanima langi leaipia. \x * \xo 26:63 \xt Ais 53:7; Mt 27:12\x* \p \v 64 Wuane lea-kola, Jisasato bala lamawuato, nimbato wuane lele tekeko, matili yakamato andolai-kola, Akalina Iwanane oko bala Gote tai wetete okona kii tikasa-tole pitiyu, ati kenga tawe mole tupana tokonga epolanga yakamato andolopeyai lo nambato yakama langeyo leaipia. \x * \xo 26:64 \xt Sam 110:1; Dan 7:13; Mt 24:30\x* \v 65 Wuane lea-kola, pitisa akali kawane okomane yataka wato, bala tanena tona peane oko minu liti loto, Juta yamena kanjole akali tupa lamawuato, balato Gote lamba leya-kola, andipa yakamato ale eyai okoni leaipia. Anu peakale wandakali waka mindimane wisanisa atoto, bala tane Mesaya oko ateyo lalane lo nanima langeakale maliyo atamakalepe. \x * \xo 26:65 \xt Mt 9:3; Jo 10:33\x* \v 66 Balato Gote lamba leya-ko. Yakamato aki nembo teyaipe leaipia. Wuane lea-kola, Juta yamena akali kanjole tupamane balana pii okone yano peyoto, koo tene andane mindi balanga eya-ko. Bala omape-pene leainipia. \x * \xo 26:66 \xt Pit 24:16; Jo 19:7\x* \s1 Jisasa Ando Lamba Leaini Oko \r Maki 14:65; Luku 22:63-65 \p \v 67 Wuane lalu, utupane-mane Jisasana lee-inganga apesango soo lo peyalu, kii momanga-mane peyalu, kii apene-mane bala peyalu teke, peainipia. \x * \xo 26:67 \xt Ais 50:6; 53:5\x* \v 68 Wuane piyu, utupane-mane bala lamawuato, nimbato Gotena piape pula lo Goteto nimba Mesaya oko atola lata yane yando, nimbato potopesa pii mindi loto, akali okomane namba peleya lo nimbato nanima langi leainipia. \s1 Pitato Jisasa Anda Na-peyawane Leane Oko \r Maki 14:66-72; Luku 22:56-62; Jone 18:15-18,25-27 \p \v 69 Pita bala takita atoto, anda ende pitane okona anda-pangosa petea-kola, piape wanda mindi Pita peteanga epoto, nimbapi Galili disitiki tane Jisasa oko towa atu atalapele leaipia. \v 70 Wanda okonemane wuane leane tekeko, wandakali ongane peteaini tupa pitakana wenonga atoto, Pitato balana pii okone tanga loto, nimbato aki nembo toto, wuane lelepe lo nambato nembo nateyo leaipia. \v 71 Wuane lalu, bala ende pitane asia lomba okona mandaka poto atea-kola, piape wanda waka mindimane bala andoto, wandakali ongane ateaini tupa lamawuato, akali oko bala Nasatesa tano okona tane Jisasa oko towa atu atapia leaipia. \v 72 Wuane lea-kola, Pitato balana pii okonepi tanga lapeke loto, balana weno minuto, nambato akali okone anda na-peyawane leaipia. \p \v 73 Aŋa matili yale akali ongane ateaini tupamane epoto, Pita lamawuato, enene, nanimato nimbana pii ale eyama-kola, nimbana pii okomane nimba Nasatesa tane Jisasana yame mindi atele lo pana alua leainipia. \v 74 Wuane leai-kola, Pitato weno minuto, utupane lamawuato, enene wete, nambato akali okone anda na-peyawane. Goteto andeya. Pii leyo oko owato pii mindi lewae yando, balato namba minu koyakale leaipia. Wuane lea-kola, okone angi teke eka pauli maipa mindimane pii leaipia. \v 75 Pauli okonemane pii lea-kola, wamba Jisasato pii mindi loto, matili eka pauli maipa mindimane pii wene loyale pula-kola, ole tepoainga nimbato wandakali minditupana wenonga atoto, nambato Jisasa anda na-peyawane lolopele leane okone Pitato nembo tolo-peke loto, bala ende kamaka poto, ai lo yamataka leaipia. \x * \xo 26:75 \xt Mt 26:34\x* \c 27 \s1 Pailate Ateanga Jisasa Atu Aiyu Peaini Oko \r Maki 15:1; Luku 23:1-2; Jone 18:28-32 \p \v 1 Yuu waa lea-kola, upa pitane wete pitisa akali kawane tupapi, Juta yame ando atalaini akali tupapi, utupane pitaka-mane Jisasa omeakale loto, pii lo puta peainipia. \v 2 Pii okone lo puta piyu, utupane-mane bala eyaka-mane andi lo awua, Lomo gapomane akali andane Pailate oko ateanga atu aiyu poto, balanga mayainipia. \s1 Jutasa Omeane Oko \r Aposolo 1:15-19 \p \v 3-4 Juta yame-mane Jisasa omeakale leai-kola, Jisasa ene peteane akali Jutasa okomane ale wato, mini kenda wete yaepia. Mini kenda wato, balato muni paiyasa tepo silipa-mane waa-pene wamba meane tupa mandu poto, pitisa akali kawane tupapi, Juta yame ando atalaini akali tupapi, utupane ateainga peaipia. Poto, balato utupane lamawuato, wamba Jisasato koo mindikipi mindi napeane tekeko, nambato mana koo wete mindi minuto, bala ene pitiwa-kola, bala omolo-peya leaipia. Balato wuane leane tekeko, utupane-mane okone nanimana piape jia. Okone nimbana piape leainipia. \v 5 Wuane leai-kola, Jutasato muni silipa-mane waa-pene tupa lotu anda andane okona anda-pangosa peya andaka lalu, akali utupane tepa alu poto, bala tane nongo nalu, omeaipia. \x * \xo 27:5 \xt Ap 1:15-19; Mt 26:14-15\x* \p \v 6 Jutasa omea-kola, pitisa akali kawane tupamane muni silipa-mane waa-pene utupane moto, akali mindi peyo ome lamakale loto, nanimato muni utupa bala maima-ko leainipia. Nanimana loo okomane loto, muni okopene tupa lotu anda andane okona muni waka tupa towa mina mindiki lolaini leya leainipia. \v 7 Wuane lalu, akali utupane-mane wandakali opene omolai tupa mali pulane yuu mindi yakale nembo toto, pii mindi lo puta puato, sisopene yuu-mane waa piyane akali mindina yuu mindi muni utupane-mane kambeainipia. \v 8 Akali mindi peyo ome lamakale loto, muni mayaini okonemane yuu oko kambeaini okonena, utupane-mane yuu okonena gene tundupa yuu leai-kola, andipapi wandakali-mane yuu okonena gene mindiki okone teke leyai. \p \v 9-10 Wamba potopesa akali Jetemayato pii mindi loto, Isatale tane tupamane pii mindi lo puta puato, akali mindimane akali oko peyo ome leando, nanimato muni paiyasa tepo silipa-mane waa-pene maimakale leainipia. Wuane lalu, Akali Andane okomane yuu mindi kambape lo namba langeane pua, matili utupane-mane muni utupane moto, yuu-mane sisopene waa piyane akali okona yuu oko kambeaini layene eya. Pitisa akali kawane tupamane muni silipa-mane waa-pene utupane moto, yuu mindi kambeaini okonemane pii wamba potopesa akali Jetemayato leane okone enene gulaya yaepia. \x * \xo 27:9-10 \xt Sak 11:12-13\x* \s1 Pailate Wenonga Juta Yame-mane Jisasa Kosimi Leaini Oko \r Maki 15:2-5; Luku 23:3-5; Jone 18:33-38 \p \v 11 Jisasa bala Lomo gapomane akali andane Pailate okona wenonga atea-kola, Pailateto bala tipa puato, nimba Juta yamena kiŋi okope leaipia. Wuane lea-kola, Jisasato balana pii okone yano peyoto, nimba tane wuane lele okoni leaipia. \v 12 Wuane lea-kola, pitisa akali kawane tupapi, Juta yame ando atalaini akali tupapi, utupane-mane bala kosimi loto, pii kambua leaini tekeko, balato utupanena pii utupane yano peyoyale, pii mindikipi mindi lapeke naleaipia. \x * \xo 27:12 \xt Ais 53:7\x* \v 13 Lapeke nalea-kola, Pailateto bala tipa puato, utupane-mane nimba kosimi loto, pii kambua leyai utupane nimbato ale naelepe leaipia. \v 14 Balato wuane leane tekeko, Jisasato balana pii okone yano peyoyale, pii mindikipi mindi nalea-kola, Pailateto moko wete loto, nembo kambua teaipia. \s1 Pailateto Jisasa Ita Malamanda Okona Peyo Yuka Alapa Leane Oko \r Maki 15:6-15; Luku 23:13-25; Jone 18:38–19:17 \p \v 15 Mali dindi lo Pasopa tomo nalaini oto oko epeya-angi, Juta yame-mane akali katapusa atalaini tupana mindiki makimi loto, Pailate nimbato akali oko tita lo tepa ape leyai-kola, balato akali okone tita lo tepa alaepia. \p \v 16-19 Balato pai pua akali mindi tita lo tepa olane oto okone epea-angi, wandakali tupa bala ateanga amunguli peai-kola, Pailate bala kote alewa pitiyane sia toko okona peteaipia. Petea-kola, balana wetene okomane pepa mindi peyo epe loto, kombeya-mane nambato akali tika-pene Jisasa oko andalo leaipia. Andipa nambato bala ondo wato, mini kenda wete eyo-ko. Nimbato kenda-pene mindi bala mai napene, tita lo tepa ape leaipia. Dee, Pailateto andea-kola, pitisa akali kawanepi, Juta yame ando atalaini akali tupapi, utupane-mane Jisasa towa apiangu puato, bala mee kosimi leai. Tene okone-lapona, Pailateto Jisasa tita lo tepa wakale nembo teaipia. Mana koo wete minalane akali Batapasa lene mindi andi latane palea-kola, wandakali tupamane bala tita lo tepa ape nalolo-peyai nembo toto, Pailateto wandakali amunguli pua ateaini tupa tipa puato, nambato Batapasa tita lo tepa wape. Pee, nambato Jisasa gene mindi Kataisa lalaini oko tita lo tepa wape leaipia. \x * \xo 27:16-19 \xt Jo 11:47-48; 12:19\x* \p \v 20 Wuane lea-kola, pitisa akali kawane tupapi, Juta yame ando atalaini akali tupapi, utupane-mane wandakali amunguli pua ateaini utupanena nembo-tene mo lawa pimai-pulu, yakamato Pailate lamawuato, nimbato Batapasa tita lo tepa alu, Jisasa peyo ome laa lalapa leainipia. \v 21 Wuane leai-kola, gapomane akali andane Pailateto utupane tipa puato, nambato akali okolapona andoko tita lapia lakae lo nembo teyaipe leaipia. Wuane lea-kola, utupane-mane balana pii okone yano peyoto, Batapasa tita lo tepa aa leainipia. \p \v 22 Wuane leai-kola, Pailateto utupane tipa puato, Batapasa tita lo tepa ewando, nambato akali Jisasa gene mindi Kataisa lalaini okonga anu pipia lakae lo nembo teyaipe leaipia. Wuane lea-kola, wandakali ateaini utupane pitaka-mane loto, nimbato bala ita malamanda okona peyo yuka aa leainipia. \v 23 Wuane leai-kola, Pailateto utupane tipa puato, anu peakale nambato bala ita malamanda okona peyo yuka wape. Balato mana koo wete andoko wato minapiape leaipia. Balato wuane leane tekeko, utupane-mane pii taimane wete loto, bala ita malamanda okona peyo yuka aa laka peainipia. \p \v 24 Wuane laka puato, wandakali utupa-mane Pailatena pii ale naene, bala towa yanda puyale peyai-kola, balato disa ipa piti-pata mindi moto, wandakali utupanena wenonga atoto, bala tanena kini wasa-wasa pelea. Wasa-wasa peyoto, balato wandakali utupane lamawuato, akali oko omola-kola, koo tene oko nambanga nayolopeya. Yakamanga yolopeya leaipia. \x * \xo 27:24 \xt Lo 21:6-9\x* \v 25 Wuane lea-kola, wandakali utupane pitaka-mane loto, andipa koo tene okone nanimanga yalu, matili nanimana andopane mandiyene tupangapi yalu, peakale teke leainipia. \x * \xo 27:25 \xt Ap 5:28\x* \v 26 Wuane leai-kola, Pailateto Batapasa tita lo tepa amaiyu, ami yanda yene minditupa lamawuato, yakamato Jisasa kunju-mane peyalu, ita malamanda okona peyo yuka alapa loto, bala utupanenga mayaepia. \s1 Ami Yanda Yene Tupamane Jisasa Ando Lamba Leaini Oko \r Maki 15:16-20; Jone 19:2-3 \p \v 27 Okone angi, gapomane akali kawane Pailate okona ami yanda yene minditupa-mane Jisasa atu aiyu gapomane anda mindina kolandaka loto, utupanena ami yanda yene yangone tupa ipulupa loto, pitaka Jisasana wenonga amunguli peainipia. \v 28 Amunguli piyu, utupane-mane balana tona peane tupa yoko moto, tona kala pepolo kiŋi tupamane piyaini okonepene mindi balanga piya mayainipia. \x * \xo 27:28 \xt Lk 23:11\x* \p \v 29 Piya maiyu, utupane-mane eyaka ani atene mindi mo umange pua kiŋi tupamane piyaini tangi gulene mindi waa puato, balana kawanenga tangi gulo aiya mayainipia. Ayia maiyu, kelewa kanda mindi balana kii tikasa aiyakale lo maiyu, utupane-mane aiki leka wato, bala lamba loto, Juta yamena kiŋi nimba wayu epeleya. Nimba kuai lo atape leainipia. \v 30 Wuane loto, utupane-mane bala apesango soo lo peyoto, kelewa kanda balato aiyane okone moto, balana kawanenga peleaini-pia. \x * \xo 27:30 \xt Ais 50:6\x* \v 31 Utupane-mane bala lamba lo koyo piyu, tona balanga piya mayaini okone yoko moto, balana tona piyane oko mo piya maiyu, bala ita malamanda okona peyo yuka oyale atu aiyu peainipia. \s1 Jisasa Bala Ita Malamanda Okona Peyo Yuka Yaini Oko \r Maki 15:21-32; Luku 23:26-43; Jone 19:16-27 \p \v 32 Ami yanda yene tupamane Jisasa atu aiyu Jutusaleme tepa alu poto, Saitini tano okona tane akali Saimone lene mindi andoto, balato Jisasana ita malamanda oko aiyakale lo mo aiya mayainipia. \v 33 Aiya mayai-kola, aiyu utupane towa yuu Golokota lene mindina peakaiyu leai. Gene Golokota okonena tene oko kawane kulini wangiane. \v 34 Golokota yuu okonena peakaiyu lalu, utupane-mane matasini kaa-pene wete mindi waene minditupa towa mina mindiki loto, Jisasa neakale mayaini tekeko, balato okone no makande piyu, naa napene, konda ya. \x * \xo 27:34 \xt Sam 69:21\x* \v 35 Ami yanda yene tupamane Jisasa ita malamanda okona peyo yuka alu, laki loto, wini leaini akali tupa mindiki-mindiki lo balana tona mindi miaka peai. \x * \xo 27:35 \xt Sam 22:18\x* \p \v 36-37 Wamba Lomo gapomane okomane Jisasa kosimi loto, bala tane Juta yamena kiŋi oko ateyo leya leainipia. Wuane leaini oko nembo tolo-peke loto, ami yanda yene tupamane akali Jisasa oko bala Juta yamena kiŋi oko ateya lo pepa peyoto, pepa okone Jisasana ita malamanda okona kawanenga ate lalu, Jisasa andapeyo peteai. \v 38 Okone angi, ami yanda yene waka minditupa-mane pake nene akali lapo atu aiyu epoto, akali okone-lapona mindi Jisasana kii tikasa-tole peyo yuka alu, mindoko balana kii koyasa-tole yuka yai. \x * \xo 27:38 \xt Ais 53:12\x* \p \v 39-40 Jisasa peyo yuka atane ateane ongane mandaka epo peaini wandakali tupamane yakamana kawane taimane ema puato, bala lamba loto, nimbato lotu anda andane oko keao loto, ole tepo angu piape puato, pulu-peke lolo-peyawa lalene piako. Nimba Gotena iwanane yando, nimba tane taputi pua, ita malamanda oko tepa alu, yuunga ipu leai. \x * \xo 27:39-40 \xt Sam 22:7; 109:25; Mt 26:60-61; Jo 2:19\x* \p \v 41-42 Wuane pua teke, pitisa akali kawane tupapi, loo tupana mana andene akali tupapi, Juta yame ando atalaini akali tupapi, utupane-mane Jisasa lamba loto, balato wandakali waka tupa moyalane tekeko, bala tane katulo moya napeya okonde leai. Epapu bala ita malanda oko tepa alu, yuunga epeando, nanimato bala Isatale tanena kiŋi oko ateya lo bilipi lolo-peyama. \v 43 Balato Gote bilipi loto, bala tane Gotena iwanane ateyo lalane-ko. Goteto bala epelewa yamapane yo ateando, andipa bala molo-peke lape-pene leai. \x * \xo 27:43 \xt Sam 22:8\x* \v 44 Utupane-mane wuane loto, Jisasa lamba leai-kola, ongane mandaka ita malamanda laponga peyo yuka atane ateapili pake nene akali okolapo-mane bala lamba leapi teke. \s1 Jisasa Omeane Oko \r Maki 15:33-41; Luku 23:44-49; Jone 19:28-30 \p \v 45-50 Otonga oto kulini okona yuu undupi lamangua atane angu atama pea-kola, ole-lene siti kilokopi mindi lea-angi, Jisasato pii taimane wete loto, Eli, Eli lama sapa-katani lea. Pii okone nanimato mopeke loto, nambana Gote, nambana Gote, anu peakale nimbato namba tepa elepe lea. Wuane lea-kola, wandakali ongane mandaka ateaini utupanena minditupa-mane ale wato, akali okomane potopesa akali Ilainja ee leya leai. Wandakali utupanena mindimane taimane poto, sapanjia mindi moto, waene kaa-pene pinika lene okona tanda pua pete loto, ita kai mindina tutuku puato, Jisasa bala duu lo neakale maulu peane tekeko, wandakali waka tupamane bala lamawuato, Ilainjato bala moyolo epeyape lo andamakale. Mali yo ata leai. Okone angi, Jisasato lapone taimane wete kalae lalu, omoto, balana tandini oko peakale lo tepa ya wete, yuu tii pulu-peke lea. \x * \xo 27:45-50 \xt Sam 22:1; 69:21\x* \p \v 51 Okone angi teke, lotu anda andane okona lumu oko tombo peyoto, lapa-lapa andane yuka atane ateane oko kawanenga ato tewa, atutu kao lo lapo peaipia. Dee, yuu titiyawi andane wete mindi lea-kola, ana andane tupa longo paiya pea. \x * \xo 27:51 \xt Ek 26:31-33; Ip 10:19-20\x* \v 52 Yuu titiyawi andane okonemane wandakali mali pitane asini kambua lumbu tepa ya-kola, Goteto balana wandakali wamba omeaini tupana kambua malinga ika laya yaepia. \p \v 53 Ika loto, utupane-mane yakamana mali tupa tepa alu peainipia. Matili Jisasa malinga ika lea-angi, wandakali utupane yakama Gotena tano Jutusaleme okona peai-kola, wandakali kambua-mane utupane andeaini-pia. \v 54 Mindimane Jisasana umbaini oko pake mo awua polaini lo ando ateaini ami yanda yene tupapi, utupanena akali kawane okopi, utupane-mane yuu titiyawi leane okopi, mangene waka peane tupapi, utupane andeaini-pia. Andoto, yakama yuku wete wato, enene wete, akali oko Gotena Iwanane ya leainipia. \p \v 55-56 Wamba wanda kambua-mane Jisasa moya-makale nembo toto, Galili disitiki okona atalu, bala towa atu epeai. Wanda utupanena mindi Makatala tano okona tane Matiya okopi, mindi Jemesa, Josepe-la, okone-lapona angini Matiya okopi, mindi Sepiti iwanane okolapona angini okopi, wanda tepo utupane yakama wanda waka tupa towa atu amonga-yale atoto, anu peyaipe lo andatawa peteaini-pia. \x * \xo 27:55-56 \xt Lk 8:1-3\x* \s1 Josepeto Jisasa Mali Peane Oko \r Maki 15:42-47; Luku 23:50-55; Jone 19:38-42 \p \v 57-58 Atimatiya tano okona tane akali amango Josepe lene oko balapi Jisasa bilipi lo atalaepia. Ole-lene akali okone bala Pailate ateanga poto, Jisasana umbaini oko namba gulape lo tee lea-kola, Pailateto ami yanda yene tupa lamawuato, Jisasana umbaini oko Josepenga maiyapa leaipia. \x * \xo 27:57-58 \xt Lo 21:22-23\x* \v 59 Wuane lea-kola, Josepeto Jisasana umbaini oko moto, lapa-lapa epene wete kalato naene mindimane yake pua ombo yaepia. \p \v 60 Wamba Josepeto akali minditupa lamawuato, yakamato namba mali pulane panda mindi mandeke pingiyapape lea-kola, utupane-mane bala mali pulane panda mindi ana ati mindina kua pua mandeke pima-yainipia. Josepeto Jisasana umbaini oko awua poto, bala tanena mali pulane panda wenene okonena yata alu, ana pata andane mindi minu pendeke lo awua epoto, mali okonena asini tuma piyu, bala peaipia. \x * \xo 27:60 \xt Ais 53:9\x* \v 61 Josepeto wuane pea-angi, Makatala tano okona tane Matiya okola, Matiya mindi okola, okonelapo liyamba Jisasana mali okonena mandaka peteapele-pia. \s1 Ami Yanda Yene Tupamane Jisasana Mali Oko Andapeyo Ateaini Oko \p \v 62 Sambasa pitimakale lo minditaka makande pulane oto oko koyo pea-kola, anate-lene pitisa akali kawane tupapi, Patasai yamepi, utupane Pailate peteanga epo amunguli peainipia. \v 63 Amunguli piyu, utupane-mane Pailate lamawuato, akali andane, wamba wandakali minakasa alane akali Jisasa oko saka atea-angi, balato pii mindi loto, ole tepo pola-kola, namba malinga ika lolo-peyawa leane oko nanimato nembo tolo-peke lalama leainipia. \x * \xo 27:63 \xt Mt 12:40; 16:21; Mk 9:30-31; 10:33-34; Lk 9:21-22; 18:31-33 \xt Jo 2:19-21\x* \p \v 64 Andipa balana disaipolo tupamane bala pake mo too pipulu, wandakali tupa lamawuato, bala malinga ika lapia leaindo, wandakali minakasa olai okonemane wamba balato wandakali tupa minakasa yane oko sia minulu-peyako. Balana disaipolo tupamane bala pake molaini. Akali minditupa-mane balana mali oko ole tepo tupana wayumane andapeyo angu atapowa ateakale lape leainipia. \v 65 Wuane leai-kola, Pailateto utupane lamawuato, balana mali asia lomba oko lumbalu, balana umbaini pake molaini. Yakamato mangene mindi piyu, ami yanda yene tupamane balana mali okone andapeyo ateakale lalapape leaipia. \v 66 Wuane lea-kola, utupane-mane poto, wakaiya minditupa mali okonena asia lombanga pata mangua alu, ami yanda yene tupamane mali okone andapeyo ateakale leainipia. \c 28 \s1 Jisasa Bala Malinga Ika Leane Oko \r Maki 16:1-11; Luku 24:1-10; Jone 20:1-18 \p \v 1 Sambasa oto oko koyo pea-kola, Sande angi upa pitane nai epoyale peai-angi, Makatala tano okona tane Matiya okola, Matiya mindoko-la, okonelapo liyamba Jisasana mali oko andoyale asini peapelepia. \v 2 Asini peapi wete, yuu titiyawi andane mindi lea-kola, Gotena enjole mindi ati kenga atala epoto, Jisasana mali asia lomba tuma peane ana andane wete oko minu pendeke lo mo aiyangi loto, ana okonena tokonga peteaipia. \v 3 Ati tapale piyane pua, balana lee-inga tii wetete pikoyo pea-kola, balana tona peane tupa ake wete peaipia. \v 4 Jisasana umbaini pake molaini ando ateaini ami yanda yene tupamane enjole okone andoto, yuku wete wato, putu-putu peyoto, omene gulo yainipia. \p \v 5 Ami yanda yene utupane-mane wuane peaini tekeko, enjole okonemane wanda okolapo lamawuato, liyamba yuku olapele leaipia. Ita malamanda okona peyo yuka apiai akali Jisasa okone liyambato aiya pulu epeyapi lo nambato andeyo. \v 6 Wamba balato malinga ika lolo-peyawa leane pua, bala malinga ika lalu, pala. Bala onga yaa napeya-ko. Liyambato bala yala panda oko andolo ipulupa. \x * \xo 28:6 \xt Mt 12:40; 16:21\x* \v 7 Andalu, liyambato wamba kapoyale poto, balana disaipolo tupa lamawuato, Jisasa bala malinga ika lalu, wamba ingane Galili disitiki okona pala. Yakamato yuu okonena poto, bala andolo-peyaiko. Liyambato pii okone balana disaipolo tupa lamai-yapape lo nambato liyamba langeyo okoni leaipia. \p \v 8 Wuane lea-kola, wanda okonelapo liyamba yuku yapele tekeko, pii okone ale wato, liyamba epele wete yapelepia. Epele wete wato, liyamba mali okone wamba kapoyale tepa alu taimane poto, balana disaipolo tupa lamaulu peapelepia. \v 9 Lamaulu peapi-kola, Jisasato okonelapo asininga malamanda wato, upa pitane wete leaipia. Wuane lea-kola, wanda okonelapo liyambato bala mandaka gulo poto, aiki leka wato, balana kene minata wato, bala lo lotu leapelepia. \v 10 Bala lo lotu leapi-kola, balato okonelapo lamawuato, liyamba yuku naene, nambana disaipolo tupa atolainga poto, utupane Galili disitiki okona epeakale lamai-yapape. Namba yuu okonena poto atolowa-kola, matili utupane epoto, namba andolopeyai leaipia. \x * \xo 28:10 \xt Mt 26:32\x* \s1 Ami Yanda Yene Tupamane Pii Mindi Leaini Oko \p \v 11 Wanda okonelapo asini peapi-kola, Jisasana mali oko andatawa ateaini ami yanda yene tupana minditupa-mane Jutusaleme tano okona poto, mangene peane utupane pitaka pitisa akali kawane tupa lamai-yainipia. \v 12 Lamai-yaikola, pitisa akali kawane tupa yakamato Juta yame ando atalaini akali tupa towa amunguli puato, pii mindi lo puta piyu, muni kambua minditupa yanda yene utupane mayainipia. \v 13 Maiyu, utupane-mane yanda yene tupa lamawuato, yakamato loto, utulu nanima limu paliyama-kola, Jisasana disaipolo tupa epoto, balana umbaini oko mo awua palai yala lalapape. \p \v 14 Yakamato wuane lolai-kola, gapomane akali kawane okomane pii okone ale yando, nanimato bala towa pii loloma-kola, kenda-pene mindi yakamanga naepolo-peya leainipia. \v 15 Wuane leai-kola, ami yanda yene utupane-mane muni utupane mialu, Juta yamena akali kawane tupamane utupane lamai-yaini pua, owato pii mindi loto, utulu nanima limu paliyama-kola, Jisasana disaipolo tupa epoto, balana umbaini oko mo awua palai yala leainipia. Wuane leai-kola, Juta yame tupamane pii okone lo tawe yaini oko lo tawe yama teke ipulu, andipapi wuane teke lalaini. \s1 Jisasato Balana Disaipolo Tupa Piape Pulu Pulupape Leane Oko \r Maki 16:14-18; Luku 24:36-49; Jone 20:19-23 \p \v 16 Wamba Jisasato balana disaipolo masia tupa lamawuato, yakama Galili disitiki okona yuu wangiane mindina pulupape leane wangiane okonena peai. \x * \xo 28:16 \xt Mt 26:32\x* \v 17 Pulu, utupane-mane Jisasa andoto, bala lo lotu leaini tekeko, minditupa-mane mini lapo paleai. \v 18 Mini lapo paleai-kola, Jisasato utupane ateaini mandaka ongane epoto, pii mindi utupane lamawuato, yuu ati-la, okolapona minditaka eya tupa pitaka ando atolane tai-lene tupa pitaka Goteto namba gipia lea. \x * \xo 28:18 \xt Jo 13:1-3; Ep 1:20-22\x* \p \v 19 Tene okonena, yakama poto, wandakali palu pula tupa pitaka nambana disaipolo tupa ateakale lo piape pua atalapape. Piape okone pua atoto, Aiyane okopi, Ini okopi, Oli Sipitisa okopi, utupanena gene oko loto, wandakali ipa peya-maiyapape. \x * \xo 28:19 \xt Mk 16:15-16; Ap 1:8\x* \v 20 Peya-maiyu, pii manapi wato minu atalapape lo nambato yakama langewa tupa pitaka wandakali utupane-mane wato minu ateakale lo yakamato mana lamai-yapape. Yakamato wuane pua atolai-kola, namba yakama towa atu atama pulu, yuu koyo pula oto oko ando molopeyama nemboto atalapape. Jisasato wuane lea.